SALMANTICENSIS Parenti suo Eliæ consecrati * Summam Theologicam Angelici Doctoris D. Thomæ complectens. PARS ALTERA TRACTATUS XIII. — DE VITIIS ET PECCATIS 1LLUSTR1SS. ac REVERENDISS. IN CHRISTO PATRI D. D. Cakolo Amabili de la TOUR - d'AL-VERGNE - LACRAGUAIS ARCHIEPISCOPO BITURICE N SI E D J T CORRECTA I O M \ . Per t imbed icnliam uniue hominis pecca­ tores constituti sunt multi. Disp. 10, n. 171. 7. VWeo autem aliam legem in membris meis repugnantem legi mentis meae, etc. Disp. 10, n. 89. 8. Deus filium suum mittens in similitudi­ nem carnis peccati, etc. Disp. 15, n. 138. 8. Corpus quidem propter peccatum mor­ tuum est. Disp. 14, n. 12. 9. Miserebor cujus misereor, et misericor­ diam prxstabo, cui miserebar. Disp. 15, n. 84 et disp. 17, n. 46. 10. Quomodo credent ei, quem non audie­ runt? Quomodo autem audient sine praedicante? Disp. 20, n. 64 et 68. 13. Qui diligit proximum, legem implevit. Disp. 19, n. 29. 13. Plenitudo legis est dilectio. Disp. 19, n. 29. Ex Epistol,\ 1 ad IX 5. Spiritus concupiscit adversus carnem. Disp. 16, n. 80. Ex Epistola ad Ephesios. 1. In quo habemus redemptionem per san­ guinem ipsius remissionem peccatorum. Disp. 15, n. 71, et 105 et 107. 1. Proposuit instaurare omnia in Christo. Disp. 15, n. 11. 2. Eramus natura filii irx. Disp. 2, n. 2 et disp. 14, n. 5 et 14 et 46. 2. Reconciliet ambos in uno corpore Deo per crucem, interficiens inimicitias in se­ mel ipso. Disp. 15, n. 165. 5. Christus dilexit Ecclesiam, et seipsum tradidit pro ea, ut illam sanctificaret mundans lavacro aqux in verbo vitx, ut exhiberet ipse sibi Ecclesiam gloriosam non habentem maculam aut rugam, etc. Quæst. 86, art. 2, η. 4. Corinthios. Ex Epistola ad Colossenses. I. Christus factus est nobis sanctificatio et redemptio. Disp. 15, n. 114. 6. Empti enim estis pretio magno. Disp. 15, n. 108. 7. De Virginibus praeceptum Domini non habeo, consilium autem do, etc. Disp. 19, n. 6. 15. Per hominem mors, et per hominem re­ surrectio mortuorum : et sicut in Adam omnes moriuntur; ita in Christo omnes vivificabuntur. Disp. 15, n. 160 et 191. Ex 2 ad Corinthios. 5. Si unus pro omnibus mortuus est : ergo omnes mortui sunt, et pro omnibus mor­ tuus est Christus. Disp. 15, n. 159 et 190. 5. Non reputans illis delicta ipsorum, n. 165. 5. Omnia autem ex Deo, qui nos reconcilia­ vit sibi per Christum. Disp. 15, n. 163. •Ex Epistola ad Galatas. 3. Christus nos redemit. Disp. 15, n. 71 et 107. 5. Caroenim concupiscit adversus spiritum. Disp. 16, n. 89. 1. Qui eripuit nos de potestate tenebrarum. Disp. 14, n. 6. 1. Complacuit per eum reconciliari omnia in ipsum. Disp. 15, n. 164. 1. Pacificans per sanguinem crucis ejus, sive qux in ccelis, sive qux in terris, etc. Disp. 15, n. 112. 1. Cum essetis aliquando alienati et inimici, nunc reconciliavit in corpore carnis ejus per mortem. Disp. 15, n. 165. Ex Epistola 1 ad Timotheum. 1. Finis prxeepti est charitas. Disp. 19, n. 29. 1. Christus venit in hunc mundum, pecca­ tores salvos facere. Disp. 15, n. 61 et 161 et 191. 2. Qui vult omnes homines salvos fieri, et ad agnitionem veritatis venire. Disp. 20, n. 28. 2. Mediator Dei et hominum homo Christus Jesus, qui dedit redemptionem semetipsum pro omnibus. Disp. 15, n. 69 et 108 et 162 et 163. 2. Adam non est seductus, mulier autem seducta in praevaricatione fuit. Disp. 16, n. 181. INDEX LOCORIM SACR.'E SCRIPTI R.E X 1. Qui estsalvator omnium hominum. Disp. 15, η. 162. tarum tradidit <1 uaand k Disp. |h, n. 28. Ex Epistola ai» Hebræos. 9. .Voti testamenti mediator est, ut morte intercedente in redemptionem carum prxvaricationum, etc. Disp. 15, n. 163. 11. Accedentem ad Deum oportet credere, quia est, et quia sperantibus in se remu­ nerator est. Disp. 20, n. 64. Ex Jacobo. I. Unusquisque tentatur a concupiscentia sua. Disp. 16, n. 80. 1. Concupiscentia cum conceperit, pari! peccatum : peccatum cero cum consum­ matum fuerit generat mortem, etc. Disp. 19, η. 52. 2. Quicumque totam legem servaverit, offen­ dat autem in uno, factus est omnium reus. Disp. 19, n. 10. Ex Epistola 1 Petri. 1. Non corruptibilibus auro vel argento redempti estis, sed pretioso sanguine quasi agni immaculati, etc. Disp. 15, η. 108. Ex 2 Petri. 1. Maxima el prethsa nobis promissa do­ navit, ut efficiamur divins consortes naturx. Disp. 18, n. 3. 2. Deus angelis peccantibus non pepercit, sed rudentibus inferni detractos in tar- Ex EpiSl)l.\ I Joaxnîs. I. Si dixerimus, quopiam pccatum n >n habemus, ipsi nos seducimus. Disp. 1·% n. 233 et disp. 19. n. 52. Ex Jwda. Angelos qui non servaverunt suum principa­ tum, vinculis xternis sub caligine reser­ vavit. Disp. 18, n. 28. Ex Apocalypsi. 5. Redemisti nos Deus in sanguine tuo. Disp. 15, η. 108. 14. Sine macula sunt ante thronum Dei. Quæst. 86, art. 2, η. 4. 14. Fumus tormentorum eorum ascendet in szcula saeculorum, neque habebunt re­ quiem die ac nocte. Disp. 17, n. 56. 18. Quantum glorifcavit se,et in deliciis fuit; tantum date illi tormentum et luctum. Disp. 17, n. 95. 20. Apprehendit draconem et alligavit eum per annos mille, et misit cum in abys­ sum et clausit. Disp. 18, n. 28. 20. Missus est diabolus in stagnum ignis el sulphuris, ubi et bestia et Pseudo-propheta cruciabuntur die ac nocte. Disp. 18, n. 23. 20. Cruciabuntur die ac nocte in srcula su­ culorum. Disp. 17, n. 56. 21. Aon intrabit in ea aliquid coinquina­ tum. Disp. 18, n. 6. LAUS DEO. T ACT DECIMUS TERTIUS (pars altera.) ÇHJÆST1O LXXIX De causis exterioribuspeccati, in quatuor Articulos divisa. Deinde considerandum est de causis exterioribus peccati. Et primo ex parte. Dei. Secundo ex parte diaboli. Tertio ex parte hominis. Circa primum quxrunlur quatuor. articulus i. Utrum Deus sil causa peccati l Ad primum sic proceditur. Videtur, quod Deussit causa peccati. Dicit enim Apostolus Roman. 1, de quibusda u : Tradidit eos Deus in reprobum sensum, ut faciant ea, qii® non conveniunt. Et glossa ibidem dicit, quod Deus opera­ tur in cordibus hominum, inclinando voluntates eorum in quodeunque voluerit, sive in bonum, sive in malum : sed facere qua; non conveniunt, et inclinari secundum volunta­ tem ad malum, est peccatum; ergo Deus hominibus est causa peccati. 2. ITj'tcrea : Sapient. 14 dicitur : Creatur® Dei in odium fact® sunt, et in lentationern anima; hominum : sed tentatio "**$olet dici provocatio ad peccandum: cum ergo creatur® non sim fact® nisi a Deo (ut in primo liabilum est) videtur quod Deussit cabsa peccati, provocans hominem ad peccandum. 3. Prmterea : quicquid est causa cans®, est rausi ctTeclus: sed Deus est causa liberi arbitrii, quod est causa peccati: ergo Deus est causa peccati. 4. Prætcrea ; omne malum opponitur bono : sed non re­ pugnat divin® bonitati, quod ipse sit causa mali pœnæ : dc isto enim malo dicitur Isa. 45, quod Deus est creans malun. Et Amos 3: Si est malum in civitate, quod Deus non fecerit: e goetiam divin®bonitati non repugnat, quod Deus sil causa colpæ. Sed contra : Sapient. 11 dicitur : Nihil odisti eorum, qu® fecisti : odit autem Deus peccatum, secundum illud Sa­ pient. 14: Odio est Deo impius, et impietas ejus: ergo Deus non est causa peccati. Rcspondeodiccndum.quod homo dupliciter est ransa pec­ cati, vel sui, vel alterius. Uno modo directe, inclinando sci­ licet voluntatem suam, vel alterius ad peccandum. Alio modo indirecte, dum scilicet non retrahit aliquos a peccato. Unde Ezccli. 3 speculatori dicitur : Sinon dixeris impio, morte morieris, sanguinem ejus de manu tua requiram Deus au­ tem non potest esse directe causa peccati, vel sui, vel alte­ rius: quia omne peccatum est per recessum ab ordine, qui esi in Deum sicut in finem. Deus autem omnia inclinat, cl convertit in se ipsum sicut in ultimum finem, sicut Diony­ sius dicit 1 cap. de divin, no.nin. Unde impossibilccst. quod sit sibi vel aliis causa discedendi ab ordine, qui est in ip­ sum ; unde non potest directe esse causa peccati. Similiter etiam neque indirecte .-contingit enim, quod Dcusaliquibus non pnebet auxilium ad evitandum peccata, quod si pratberel non peccarent, sed hoc totum facit scciindu n ordinem sua· sapienti® et justitia.·, cum ipse sit sapientia et justitia. Und: non imputatur ei, quod alius pcccci sicut causa; pcc- Salmant. Curs. theolog., tom. VIIL cati : sicut gubernator non dicitur causa submersionis navis ex hoc. quod non gubernat navem, nisi quando subtrahit gubernationem, potens cl debens gubernare. El sic palet, quod Deus nullo modo est causa peccati. Ad primum ergo dicendum, quod quantum ad verba Apostoli, ex ipso textu patet solutio : si enim Deus tradit aliquos in reprobum sensum : jam ergo reprobum sensum Jubent ad faciendum ea. quæ non conveniunt ; dicitur ergo tradere cos in reprobum sensum, in quantum non prohibet eos, quin suum sensum reprobum sequantur, sicut dicimur exponere illos, quos non tuemur. Quod autem Augustinus dicit in lib. degra ct libe, arbit. unde sumpta est glossa, quod Dens inclinat voluntates hominum in bonum et ma­ lum, sic intelligendum est. quod in bonum quittent directe inclinai voluntatem.- in malum autem, in quantum non pro­ hibet, sicut dictum est ; et tamen hoc etiam contingit ex me­ rito procedentis peccati. Ad secundum dicendum, quod cum dicitur? Creaturo Dei factæ sunt in odium, clin tentalîonemanimæ horni num. hæc propositio, in, non ponitur causaliter, sed consequutive: nonenim Deus fecit creaturas ad malum hominum, sed hoc conscquulum est propter insipientiam hominum : unde sub­ ditur : Et in muscipulam pedibus insipientium, qui scilicet jjcr suam insipientiam utuntur creaturis ad aliud, quam ad quod faclæ sunt Ad tertium dicendum, quod eiïeclns causæ'media' proce­ dens ab ea. secundum quod subditur ordini causæ primæ, reducitur etiam in causam primam : sed si procédai a causa media, secundum quod exit ordinem causæ primæ, non reducitur in causam primam : sicili si minister faciat aliquid contra mandatum Domini, hoc non reducitur in Do­ minum sicut in causam. Et similiter peccatum, quod liberum arbitrium committit contra præceplum Dei, non reducitur in Deum sicut in causam. Ad quartum dicendum, quod pœna opponitur bono ejus, qui punitur, qui privatur quocunqne bono ; sed culpa oppo­ nitur bono ordinis, qui esi in Deum : unde directe opponi­ tur bonitati divinæ, ci propter hoc non esi similis ratio de culpa cl ptrna. Conclusio est negativa : Quæ optime de- · monstratur in littera. Debetque accipi ut sonat, absolute et sine distinctione penes directe vel indirecte : per se, vel per accidens, etc. Cujus veritati non obstat, quod Deus sit causa enlitalis, actualitatis, et aliorum, 1 * 2 DE VITIIS, ET PECCATIS. qua» in peccato habent se de naturali, ut dicitur ari. sequenti : quia verba, quæsi­ gnificant actionem, sicut significat hoc, qnod est causare peccatum, non appellant, neque applicant significatum suum supra materiale termini, cui junguntur : sed supra | formale: utsi quisdicat. se fecisse statuam, sensus est. quod fecerit non lignum, quod est materia statua»; sed statua» formam,seu statuam ipsam formaliter. Quod ergo Deus camel entitatem, et alia, qua» in peccato omnino materialia sunt, nequaquam suffi­ cit ut verifieelur lute propositio Deus est causa peccati; quandoquidem non causal ejus formale, quod est malitia et defor­ mitas. Et ideo prædicla propositio absolute et sine distinctione est semper neganda : et opposita absolute et sine distinctione asserenda. Quod si apud Patres vel Scripturam ali­ quo» reperiantur loquutiones, in quibus causalitas erga peccatum videatur Deo tri­ bui : interpretari debent vel de concursu ad materiale dumtaxat, vel solum per modum permissionis, aut alio simili : ita ut omnis verus influxus in malitiam a divina causalitate penitus abigat. Non autem licitum nobis erit hujusmodi loquutiones imitari : quia non omnia possumus omnes : nec 1 quicquid Spiritui Sancto placuit circa mo- ' damloquendi perrnissumqueest Patribus vel ad oppositam hæresim firmius evertendam, vel ob alios fines; modo cum utrinque errores imminent, licere nobis existiman­ dum est. Debemus igitur quod scriptum reperiraus, pie et reverenter exponere; in his autem, qua» scribimus, vel loquimur, quantum fas sit. a sensu improprio, aut minus formali calamum et linguam cohi­ bere. Quod satis edocemur a D. Thoma in solut. ad 1 hujus ari. ubi pro exponendo magistro suo Augustino acceptavit sensum minus rigorosum, et minus formalem : a quo tamen ipse abstinet in corpore articuli, et alibi, dum ut magister loquitur, et ex propriis doctrinam tradit. Plura dicenda essent supra hunc articulum ad examinan­ dum quam jicccatum habeat causam : et unde ea ortum ducat. Sed id jam praestiti­ mus disp. 12, quæ est de potentia pec.candi. Errores vero hæreticorum tribuen­ tium Deo causal i talem erga peccatum, referunt, et impugnant Medina, Curiel, Alvarez, et alii expositores D. Thomæ in praesenti, quos potcris consulere. I 1 t. r? r. il Kî ABTICULUS Π. 1'trwi tclus peccati sil a Dcof Ad stflftdnoi sfo pnwdinir. Videtor, nnod artus peccati non sit a Deo. Dhit enim Augustinus in lib, de perfeci. jitMiih·. quixl actus perculi uoti est ns aliqtm : oinne autem, qu<>d a beo est, tel n.'s ahqua ; ergo actus peccati noü ot a IhM. S. Præterea : homo non dicitur esse rausa j .· Excæca cor populi hujus,ctaures ejus aggrava. Et Homan. 9 dicitur.· Cujus vult miseretur, et quem vult indurat. Respondeo uicqndurn. quod excæcatio et obduratio duo important. Quorum unum est motus animi Immani inhærcnlis malo, cl aversi a divino lumine : ct quantum ad hoc. Deus r*on est causa excæcationis et obdurationis, sicut non est causa peccati. Aliud autem estsubstractio gratia·, ex qua se­ quitur, quod mens divinitus non illuminetur ad rerte viden­ dum, et cor hominis non emolliatur ad recte vivendum: ct 3 quantam ad hoe Denses! tatjca evocationis et obdurationis. Est autem considerandum, quod Deus est coibo universalis illumifutionis animarum, secundum illud Joan. I: Erat luv vera, quæ illuminat omnem hominem venientem in hunc mundum : slrut $o| est universalis cau*a illuminationis cor­ porum ; aliter tamen et ailler. Nam sol agit illuminando per ncc&sitotcm natura? · Dens autem agit voluntarie per ordi­ nem mu· sipienthi·. Sol autem licet quantum eAu^ gustinus serm. 88 de tempore in illud Exod. Induravit Dominus cor Pharaonis, et alibi. Quamvis quod ibi ait. scilicet Pharaonem non divina potentia, sed divina pa­ tientia credenda est obdurasse, et similia, sufficienter possunt exponi etiam de in luralione ut poma : quia per tales loquuliones non excluditur causalitas moralis, quam diximus; sed ad summum causalitas physica, ut recte consideranti patebit. Quinimo cum S. Doctor ait, Deum ideo dici indurare aliquem, quia indurare permittit, potest intelligi non de nuda permissione, sicut est respectu peccati ; sed vel de per­ missione habente secum praedictam causalilalem moralem : vel de permissione sumpta pro patientia et tolerantia, qua Deus induratum sustinet, non immittens ei flagella et supplicia, quibus emolliatur, flectatur, et ad poenitentiam revocetur.Cum quo optime staret aliquis Dei influxus in ipsam obdurationem. Duplex alia difficultas posset hic agitari : prima, utrum aliqui peccatores in hac vita in tantum excaecationis et induralionis per­ veniant, ut de lege ordinaria non possint ab statu illo egredi? Secunda, utrum Deus omnibus peccatoribus concedat sufficientia auxilia, ut possint a peccato resurgere? Sed prima difficultas reservanda est 3 parti, ubi tractatur a D. Thoma quaast. 86, art. 1 et negative resolvitur : uno esset manifestus error vel hæresis oppositum adslruere, ut probat Alvar, in præsenti disp. 169, num. 8. Secunda spectat ad materiam de gratia, ubi ad plenum examinabitur ipræmittomus vero aliquid infra disp. 20. ARTICULUS IV. Ufnm ea&xalio et Muralio scmpcrordificiitur ad salutem ejus qui tJC^calur ct obduratur t Ad qmrtum sic proceditor. Videtur, quod excaecatio et c*bduratiû$emperprdiucniur ad salutem ejus, qui cxcæcahir et obduntur. Dicit enim Augustinus in Enchir. quod Deus cam SHsumiuc bonus, nullo modo pcrmilterci fieri aliquod tualum. nisi posset ex quolibet malo elicere bonum : inulto igitur magis ordinat ad bonum illud malum, cujus ipse esi eau>d : sed excæcationis ci obdurationis Deus est causa, ut diciu.n est : ergo hæc ordinantur ad salutem ejus, qui exci­ eatur et obduratur. 2. Proterva ; Sapient. 1. dicitur, quod Deus non delectalar in perditione impiorum: videretur autem in perdi.ione eorum delectari, si eorum excaecationem in bonum eorum non converteret ; sicut medicus videretur delectari a flliclione infirmi, si medicinam amaram, quam infirmo propinat, ad ejus sanitatem non ordinaret : ergo Deus exercitionem convertit jq botnnn exea-ealnnun. 3. Pra ierea : Dcteaoacst personarum acceptor, nt dici­ tur Aei. Iu, sed qoonmdam excaecationem ordinat ad eorum salutem, sicut quorundam Jmb-oruiu, qti ev\i cati sunt, ut Christo eoi crederent» ci non crede occiderent, ct postmodum compuncti ronvenerenlar. sicut de quibusdam legi­ tur A 2, ut patet jer Augustinum in lib. de qtmliouibus Ev jugclii : ergo Deus oaininoi cxcoxatione.n convertit in eorum salutem. Sed contra: non sunt facienda mala, ut veaianl bona, ut dicitur Hom. 3. sed excæcatio est malum ergo Deus non exerçât aliquos propter eorum bonmn. Respondeo dicendum, quod curatio est quoddam pnuimbuioai ad peccatam: peccatum autem ad duo ordina­ tur, ad ttfltuu quidem per se. scilicet ad damnationem : ad aliud autem ex divina misericordia, vel providentia, scilicet ad sanationem, in qmiitum Deos permittit aliquos cadere in peccatum, ut peccatam suum agnoscentes, humilientur et convertantur, sicut Augustinus dicit in lib. de natur, cigrat. unde ei excaecatio ex sui natura ordinatur ad damnationem ejus, qui excreatur (propter quod ponitor etiam reprobatioui> effectos) sed ex divina misericordia excaecatio ad tempus ordinatur medicinaliter ad salutem corurn, qui exci eantur. S^d Iwc misericordia non omnibus impenditur excæcatis, sed pradestinatfesolum, quibus omnia cooperan­ tur io bonum. sicut dicitur Roman. 8. Unde quantum ad quosdam excaecatio urdi ir ad sanationem : quantum au­ tem ad alios, ad damnationem, ut Augustinus dicit in 3 de questionibus Evaugriii. Ad primum ergo dicendum, quod omnia mala, qua» Deus facit» ve! permittit fieri, ordinamur in aliquod bonum; non tamen «emper in bonum ejus, in quo est malum : sed quan­ doque ad bonum alterius, vel etiam totitus universi, sicut culpa n tyrannorum ordinal in booum martyrum, ct poenam damnatorum Ordinat ad gloriam justitia» suie. Ad serumlum dicendum, quod Deus non delectatur in perditione hominum quantum ad ipsam perditionem, sed ratione sua· justitia·, vel propter bonuin. quod inde pro­ venit. Anirmn acrcptioiicin In lu-o, sicut in prioto dictum e«l. Ad ijiuriiim iliccndum, quod uulu rulpj- non sunt fuckn· ill, ut vcnMiit bom: sedmala |UMnsu Mill inieronda propter bonum. Prima conclusio : Excncalioet indurat io ex sua natura tendunt ad condemnationem ejus, ipiiexc.rcalur et induratur : ex divina vero providentia et misericordia sxpc ordinantur ad ejus sanationem. Secunda conclusio : Excxcatio et. induralio in prédestinai is ordinantur ad eorum sa­ nationem ; in reprobis vero ad condemna­ tionem. Nonnihil difficultatis est circa primam conclusionem: quia in præsenti fit sermo de excæcatione et induratione, non ut ha­ bent rationem culpae, sed pœnæ, ut ex præccd. art. et commentario constat : pœna autem cum sit bona, et a Deo, non videtur per se ordinari ad damnationem, sicut or­ dinatur peccatum, eo quod habeat rationem mali. Sed respondetur, in damnatione duo reperiri : alterum ipsum statum malitiæ, et obstinationis in peccato, qui est malus, et Deo summe displicet : alterum vero ip­ sam aeternam punitionem, quae est bona, et divinæ justiliæ effectus. Licet ergo exæcatio (idem est de induratione) sumpta pro prena, eo quod est bona, et a Deo, non or­ dinetur per se ad damnationem ut dicen­ tem illud prius, bene tamen ut dicentem hoc posterius : quia sic bonum non ordi­ natur ad malum, sed ad bonum. E contra vero peccatum non ordinatur ex se ad damnationem ut dicentem illud posterius, sed ut dicentem aliud prius : quia malum ex se non tendit nisi ad malum. Neque ex 7 hac doctrina inforas, quod sicut omne pec­ catum tendit ppr se ad damnationem se­ cundum priorem illam rationem, quam diximus, ita omnis prena tendat perse ad illam secundum posteriorem. Sunt enim aliquæ pœnæ, quæ potius sunt medicinæ : et tales pœnæ per se ad salutem tendunt. Verificatiir autem praedicta doctrina, quod scilicet pœna tendit perse ad damnatio­ nem, in spiritualibus, uti est induralio, et quaelibet privatio gratiae et virtutum : nam istarum carentia semper, quantum est ex se, ducit ad damnationem : et ob id nequit licite desiderari, etiam secundum eam ra­ tionem, secundum quam non est culpa, sed pœna, ut disp. 11, num. 45 tetigimus. Circa secundam conclusionem ingerit etiam difficultatem, an illa misericordia, per quam excaecatio ordinatur ad sanatio­ nem, solum impendatur prædestinatis? Nam videtur, quod etiam multoties impen­ datur reprobis. Sunt enim aliqui istorum, qui postquam semel excæcati fuerunt, illu­ minantur et ad gratiam trahuntur, licet tandem relapsi damnentur. Ad hoc potest dici, vel quod D. Thom, non loquitur om­ nino universaliter, sed regulariter et ut in plurimum : raro enim reprobi semel ex­ cæcati ad lucem redeunt. Vel potest dici non loqui de qualibet excæcatione, sed de finali : a qua nullus reprobus resipiscit. Vel denique quod licet aliqui reprobi post excæcationem illuminentur ; nunquam ta­ men ea illuminatio conducit cum effectu ad æternam salutem : sed vergit iterum in majorem damnationem, et est reprobatio­ nis effectus. QUÆSTIO LXXX ’ De causa peccati exparte Diaboli, in quatuor Articulos divisa. Deinde considerandum est de causa peccati ex parte Diaboli. Et circa hoc quæruntur quat uor. ARTICULUS L Utrum Diabolus sit homini directe causa peccandi t Ad primum sic proceditur. Videtur quod Diabolus sit ho­ mini directe causa peccandi ·. peccatum enim directe, in effectu consistit. Sed Augustinus dicit 4 dc Trinit. quod Diabolus suæ societati malignos affectus inspirat : ct Beda super Ad. dicit, quod Diabolus animam in affectum malitiæ trahit: et Isidores dicit in lib. dcsummo bono, quod Dia­ bolus corda hominum occultis cupiditatibus replet : ergo Diabolus directe est causa peccati. 2. Prætcrea : Hieronymus dicit, quod sicut Deus est per­ fector boni ; iu Diabolus est perfector mali : sed Deus est directe causa bonorum nostrorum : ergo Diabolus est directe causa peccatorum nostrorum. 2. Prætcrea: Philosophus dicit in quodam cap. Ethicæ DE VITIIS, ET PECCATIS. Eodcmtar, qool oportet qt^biiin principium ovtriiise· cum hanani coa*r.;i . cnasilium aute n humamun non - Ium so*a volonus Seminis sit di­ recte fiiuv/ pxcuti qus. Ex parte aUctn objccü potest iutriHgi, quod aliquid moveat vohuiîatem IripUater. Uto mtdo. ipsum objectem propositam, steal diriisos, quod abcs cxriut desiderium tousims ad comedendum. Alio modo. tHe qui prcpooil vel offert bojtt&odi ülqccîum. Tertia m do, ilie qui [«riandet objectu o propositam habere ratio­ nem bod, quû et hic aliqualiter propûuüt propriam objec­ tum volunbti, qu’ d est wtioui> b num, vennn vel appa­ reas. Pruîo jyilur modo rts M'&ibiks extents apparentes movei-l volonute» hominis a·.’ pccaotfca : secundo autan vt tertio m< ’o iel Diabolos, vei etrxai boeno poœsi inciUrv ad peccandum, vel offerendo aliquid appetibile sensui, vel μ-isüadc^do ralfooi. Sed ihjIIu istorum ; poiesi ali­ qui J esse dirccb caosa peaaii : quia vohtnUs non ex ne­ cessitate moveor ab aliquo objecto ut-i ab ultimo fine, ut suj ra dirtum esL Uude mm esi si8ricns eac-a peccati, ccqcr res exterius oblata, aeque iile. qui eam j^oponix. neqoe ilk. qui persuada : uode sequitur, qood Diabolus n a sil causa peccati directe vel «afficieriter. sed so.um per modum perse [rroponeatis appeti bile. Ad primulo er$u dieendm. quod omnes ili* auctoritates, ct si qua? similes invcniar?.n. sunt referenda· ad hoc. qund Diabolus suggerendo, vel aliquaappetibiiia proponendo, in­ ducit ad affcdmn peccati. Ad secundam dicendum, quod similitudo ilia est atten­ denda quantum ad boc. quud Diabolus quodatmnodo est ama peccatorum nostrorum, sicut Dens est aliquo modo causa bonorum ttftstronnj : nou Umeri attenditur quantum ad modOm cansiudi ; nam Deus causal b-ana interius mo­ vendo volanbtem. quod Dbbolo convenire noa potest. Ad tertium dicendum, quod Deus est mriver&te princi­ pium omuis iuterioris motus buinani : eccati directe, sive sufficienter ; sed solum j^r modum persuadentis, et proponentis appe­ tibile. Circa titulum nota, adverbium illud directe idem esse ac sufficienter, nihilque aliud importare: ut constat ex corp. art. et ex conclusione. Quare cum in hac dicitur, Diabolum non esse directe causam peccati, solum negatur quod sit causa sufficienter illud inferens : aut ita movens et trahens voluntatem, ut eam infallibiliter peccare faciat : sicut Deus eilicacileret infallibiliter facit bene operari. Aliter sumitur prædic- itun adverbium infra art. 1 et in aliis locis, ut ibi ad nota binius. Nola etiam, quod hic D. Thom, non determinat omnem modum, quo Diabolus ad peccandum incilat ; sed dumtaxat modum concurrendi externum, qui est etiam communis hominibus ? et ideo dicit, quod solum concurrit per mo­ dum persuadentis, vel proponentis appe­ tibile. Trader quem modum habet etiam alium sibi proprium, qui est interius insti­ gando, de quo art. sequenti. In solutione ad 3 ne existimes excludi a divina motione determinationem ad malum consilium pro materiali ; sive quoad entitatem etiam se­ cundum rationem differentialem : solum enim excluditur determinatio ad malum consilium formaliter ut verba sonant, adeoque ad ipsam deformitatem et malitiam. Quod autem divina motio nedum conco­ mitans, sed et prædeterminativa et efficax usque ad materiale cujuslibet peccati per­ tingat, salis alibi ostendimus. AKTICULVS Π. Utrum Diabolus possit inducere ad peccandum, interius instiganda ? Ad secundum sic proccdilur. Videtur, quod Diabolus non possit 'uducere ad peccandum, interius instigando. Interio­ res eaitn motus aniææ sunt quædaui opera vitæ : sed nullum • _ ·. ·>! A « ■ a ./·* · a · ■ ■ M· * a Λ___ λλ n-A .·— Λ Λy ·a f\ fW opiisaniaw: vegetabilis, quoi est iufimum inter opera vite: ergo Diabolos secundum interiores motus non poicsl houii£crninslî£ire ad malum. 2. Procrea : omnes interiores motus secundum ordinem natura a esibus exterioribus oriuntur: sed piætcr ordi­ nem natura: aliquid operari est solius Dei. ut in primo dic­ tum est : ergo DÂabolos non potest in interioribus motibus hominis aliquid ojerari, nisi secundum ea, qui· in exterio­ ribus sensible apparent 3. Prxterca : interiores actus animæ sunt inteliigere et imaginari : sed quantum ad neutrum horum potest Diabolus aliquid operari, quia ut in primo habitum est, Diabolus non imprimit in intellectum humanum ; in phantasiam etiam vi­ detur. quod imprimere non possit, quia formae imagiiutæ tanqimm magis spirituales suat digniores, quam foruiæ.quæ sunt in materia sensibili, quas tamen Diabolus imprimere non potest, ut patet ex his, qua in primo habita sunt : ergo Diabolus non potest secundum imeriores motus inducere hominem ad peccatum. Sed contra est, quia secundum hoc nunquam lentaret ho­ minem, nisi vitve Imun^sioucs relict© ci scuUbilitim motionibus qu.i· in sensibilibus spericbuscOiiSCrvanUtr, et movent prin­ cipium apprehensi* uni. ita quod apparent, ac .M tunc princi­ pium sensitivum a rebus ipsis exlcrioribns immutaretur : unde talis motus localis spirituum vel humorum procurari potest a Dawuuibus sive dormiant,Mve vigilent homines : ct sic sequitur, quod homo aliqua imaginetur. Similiter etiam appetitos sensitivus concitatur ad aliquas passiones secundum queudain determinatum motum cordis et spiri­ tuum : uudeud hoc etiam Diabolus potest cooperari. Et ex hoc nuod jussiones aliqua· couçilantur in appetitu sensitivo, sequitur quod ct mulum sive intensionem sensibilem praidicto modo reductam ad principium appreheusivum magis homo percipiat : quia ut Philosophus in eodem lib. dicit, amaulcs modica similitudine in apprehensionem rei amata* moventur. Contingit etiam ex hoc, quod passio est concitata, ut id, quod proponitur imaginationi, judicetur prosequen­ di! n : quia ci, qui a passione delinetur, videtur esse bonum id,ad quod per passionem inclinatur. Et per hunc modum utérins diabolus inducit ad peccandum. Ad primum ergo dicendum, quod opera vit© semper, etsi sintab aliquo principio intrinseco, tamen ad ea potest coo­ perari aliquod exterius agens,* sicut etiam ad opera aoimæ vegetabilis operatur calor exterior, ut facilius digeratur ci­ bus. Ad secundum dicendum, quod hujusmodi apparitio for­ marum imaginabilium non est omnino præter ordinem na­ tura·, nec est per solum imperium, sed per motum localem, ut dictum est. Unde patet responsio ad tertium : quia for­ mai illæ sunt a sensibus accept© primordialiter. Conclusio est negativa. Litera hujus articuli nihil præsefert dif­ ficultatis, quod vel expositione vel disputa­ tione indigeat. Continet vero doctrinam valde utilem ad dignoscendum modum,quo dæmones in nobis aliqua operantur : deprehendendasque cum eorum, tum propriae phantasiae illusiones. Ob idque merito com­ mendatur a Cajetano, pro iis praesertim, qui mysticis occupantur : quique directioni religiosarum animarum incumbunt : ne di­ vinitati tribuentes, quod naturae vel daemo­ nis est, errent, errareque alios faciant. Habes autem eandem doctrinam latius et expressius traditam quaest. 3 de mal. art. 4, cujus litera consulenda est : quia si quid ad rem plene capiendam in praesenti desi­ derari posset, abunde suppeditabit. 9 hominis (ut dlrhiru £41), et etiam exteriores sensas. Dicit enim Augustinos in lib. #3. quw. quod serpit hoe malum, scilicet quod e-la «liaholo, per omne* aditus sensibiles dat se liguri*. aciVirniuMl.d >e coloribtK, adlwrct srmis, infun­ dit saporibus : ergo [Oleni rationem hominis ex necessi­ tate iiiclinaie ad pe» c huIii.h. 3. Pra tcrc.i : secundum Augustinum nonnullam peratam cil, cum caro concupiscit adversus spiritum : sed conrupisceuthm carnis diatwdus potest causare, sicut tt exieras paMtoiiis en modo quo supra dictum cst: ergo ex necessilulepoltsl imhiccre.nl peccandum. Bed contra est, quod dicitur i Petri nlt. Adversarius ves­ ter diabolus tamquam leo rugiens, circuit quxrens quem devoret, rui resistit forus m Dde·4 frustra autem talis ad­ monitio daretur, si homo ei ex necessitate succumberet : non ergo poles! homini necessitatem inducere ad peccan­ dum. Kespondeo dicendum, quod diabolos propria virtute, nisi refrenetur a Deu. potest aliquem inducere ex necessitate ad faciendum aliquem actum, qui de suo genere peccatum est : non autem potest inducere necessitatem peccandi. Quod pa­ tet ex hoc, quod homo motive ad peccandum non resistit nisi per rationem, cujus usum totaliter impedire potest, movendo imaginationem, elappctilum sensitivum, sicut in arreptiliis patet · sed tunc ratione sic ligata, qnieqnid homo agat, non imputatur ci ad peccandum ; sed si ratio non sit totaliter ligata, ex ea parte qua est libera, potest resistere peccato sicut supra dictum est. Unde manifestam est, quod diabolus nullo inodo pototnecessitatem inducere bomiui ad peccan­ dum. Ad primum ergo dicendum, quod non quælibct potestas major homine potest movere voluntatem hominis $ Sed solus Deus, ut supra habitum est. Ad secundum dicendum, quod illud, quod est apprehen­ sum per sensum vel imaginationem, non ex necessitate mo­ vet voluntatem, si homo habeat usum rationis, nec .semper hujusmodi apprehensio ligat rationem. Ad tertium dicendum, quod concupiscentia carnis contra spiritum, quando ratio ei aclualitcr resistit, non est pecca­ tum. sed materia exercenda: virtutis : quod autem ratio ei non resistat, non est in potestate diaboli : ct ideo non potest inducere necessitatem peccati. Conclusio est negativa: Quam ita eviden­ ter convincit ratio articuli, ut superflua sit alia probatio. Solutio ad 3 confirmat, doc­ trinam, quam tradidimus supra disp. 10, num. 79. Continet vero difficultatem, quam movet et diluit Cajetanus : an scilicet con­ cupiscentia seutentatio carnis contra spiri­ tum aliquando sit omnino immunis a pec­ cato propter rationis resistentiam? De quo quid tenendum, diximus disp. cit. num. 128 usque ad 134. ARTICULUS IV. Utrum omnia peccata hominum tint ex suggetiione diabolil ARTICULUS IU. Virum diabolus postit necessitatem inferre ad peccan· , dum l A riairei,- ex qth> «equeretur, qond ürile inceudereatar. Directe ligem non :> cx-et, hTiiiKS tuberent appetilniu fiborom. ct vewreorem. etsiatllum : q d posset esse in-.rdiiutiB, nisi raiMneorJiaaretur. q»>i subjacet libero arbitrio. Ad ρτΐαη aer.ro diccadæu, ça-·! suggestio daraoomn est GMtt omnium tualora n ix-stforca «cimten primam erigieoa, nt dictum est. Ad seca hiu u qu>J non solmn (It senus alienjtF, qui ab eo suf-.Tjtur. xd etia.-.i qui ei voluntarie se subjicit : e; boc modo fit senos diaboli, qui inulti proprio peccat. Ad tertiumdkvaiarn, quod peccatum diaboli fuit irrexedubile, quia aee aliquo snggeteate peccavit, nec habuit aliqiampAmiUlcmad fcccaedumcx pra-cedenli suggestio»: caesura : quod dc nullo hominis peccati dici potest. •. ■ : if ■· QÎJÆSTIO LXXXL Solutio alia. valeant, quantum volunt, etc. oh idquo s.npe in bonis actibus nihil pravæ suggestionis sentimus : sic eadem divina providentia, et Angelorum cura prohibentur inultoties a munere nos lentandi, adhuc cum a carne vel mundo ad male agendum incitamur, eoriimque incitationibus consentimus : adeoque stat, ut tentatione horum hostium aliqua peccata perpetremus nulla existente diaboli suggestione. Secundo respondetur ex Alvarez citata disp. 170 satis esse ad salvandam D. Thomæ conclusionem, videlicet non omnia peccata ex suggestione diaboli provenire, quod non omnia ex tali suggestione sicut ex prima radice oriantur : sed aliqua a propria con­ cupiscentia, vel aliunde excitentur : quam­ vis in omnibus undecunque excitatis, adsit statim diabolus coadjuvans illam tentalionem, et ea utens ad peccatum vivacius suggerendum, persuadendumque efficacius. Sed placet magis prior solutio: quia quod nos absque interventu et suggestione diaboli peccata aliqua operemur, magis consonat dictis Sanctorum, et communi doctrinæ. QUÆSTIO LXXXI. De causa peccati ex parte hominis in quinque Articulos divisa. ? Deinde considerandum est de causa peccati ex parte hominis. Cum autem homo sit causa peccati alteri homini exterius suggerendo sicut et diabolus, habet quemdam specialem modum causandi peccatum in alterum per originem: unde de peccato originali dicendum est. Et circa hoc tria consideranda occurrunt. Primo de ejus traductione. Secundo de ejus essentia. Tertio de ejus subjecto. Et circa primum queruntur quinque. Inter causas peccatorum extrinsecas ulti­ ma est homo, quatenus potest ad alienum peccatum concurrere. Quod præstat dupli­ citer: vel consulendo, et suggerendo, proponendoqueex parte objecti : vel ut principiumgenerationis culpam simul cum natura traducens. De primo modo causalitatis non fuit opus D. Thomæ specialem quæstionem pro homine instituere, quia communis est etiam dæmoni, de quo quæst. præced. ac­ tum fuit: nisi quod homo proponendo so­ lum, et excitando,vel alliciendo exterius id præstat; dæmon vero etiam interius sugge­ rendo, et commovendo passiones, et phan­ tasmata per humorum alteralionem, ut Ang. Doctor ibi explicuit. Secundus autem proprius est solius hominis : et non cujus— cunque, sed primi parentis: qui cum esset a Deo constitutus caput naturæ humanæ, totam illam in se peccando vitiavit, et sic vitiatam, atque adeo una cum ipso peccato in cæteros, per seminalem propagationem ab ipso descendentes, transfudit. Ob idque hujusmodi peccatum cum natura descen­ dens dicitur peccatum originale, et peccatum nature,quia non propria voluntate commit­ titur, sed per originem ex peccato primi parentis quasi hæreditario jure simul cum natura participatur. Et quia hic modus causalitatis specialissimus est,pluraque impor­ tat, quæ Theologi scire tenentur, agit de eo ex professo D. Thom, tum in præsenti,ubi idem praestant omnes ejus expositores. Tum etiam 1, contra Gentes a cap. 50, usque ad 53. Et in quæstionib. de mal. quæst. 4 et 5. Nec non in 2, dist. 30 et sequentibus, ubi cum Magistro materiam versant Bonavent. Scotus, Durand. Ricard. Capreol. et cæteri scholastici. ARTICULUS I Utrum primum peccatum primi parentis traducatur per originem in posteros t Ad primum sic proceditur. Videtur quod primum peccütum primi parentis non traducatur ad alios per originem. Dicitur enim Ezccliiol. 18: Filius non portabit iniquitatem patris : portaret autem, si ab eo iniquitatem traheret .· ergo nullus trahit ab aliquo parentum per originem aliquod peccatum. l'rætcrca.- accidens non traducitur per originem, nisi tra­ ducto subjecto, eo quod accidens non transit de subjecto in subjectum : sed anima rationalis, quæ esi subjectum culpae, non traducitur per originem, ut in primo ostensum est : ergo neque aliqua culpa per originem traduci potest. Prmterea : omne illud, quod traducitur per originem hu­ manam, causatur ex semine .· sed semen non potest causare peccatum, eo quod caret rationali parte aninne, qua· sola potest esse causa peccati = crgo nullum peccatum potest trahi per originem. ί îîi · r f·* * ·'· v t a · · * Ά . w ^ V y ^ B .v * ’ - ο -5 ^RRT *- 1 < DE VITIIS, ET PECCATIS. Fra-tarw ; quoti est perfteiips in lutara. virmosinsesi ad mM caro perfecta mm poles! iaticcro «auifiam siM üijuui. aUnquîn aniau ncupxx't muiuUri a cul|o cri,; nul·. «ferai tsl carat traita : ergo emito uiîuüa hj. icü ptee inéccrv aautim. Pr>ien*a ; Philosoj h > did! in n Ethic. qmxl propter lutanus lurpes. üîUus i.bcrepài. <**»lea* qui propler dol· dura, d aegSigealiifii. Dicuntur autem iulum turpe*. qui hibcnl terjüüdiücm cimu ori^iue : ergo nihil, quodol jvr Wigfecni, csl iacrejub te. irque pwtium. &d mira est. q»td Ar state.* dicil Ko j. 3 per unira luxeweui peeatum a toux maudum imravit : qu»xl non P ■·;>: j.;:.’!i^î Mt ΙΒΜμ taiunoms tel incitaiior.is fftyfcf toe.qwd dicitur âipicn. 2, taridâi diaMi mer* travit in orhetn wnnrai : n>’ai cr.%». ψκΜ |*?r ociginea a prisa L fiiiur pecratam in monduai intravi!. Bespcwko diTOBihsi' qikxl seruudum tidm Cjtboliram e>i icûCibîc». qt 4 ρπκηω puvaiü.d printi taxuhds ongl· talikr transit in Msteros: proptarquoti etfam pœri m»*»x ruti ddenutur ad bapUsmem tauq&uu ah aliqtu ujfeetioae colja· aMoeudl. Coatrariu* cM istem b.»re>U PeUgianx, ul palet |« r AugnsUrana in planai* suis |îbr& Ad investipndum autem qualiter po'caium primi luremis originaliter ρα-it irarôieinp&ero*» diversi divers* vite processentaL Qaidam enim coasiderantes, quod peccati *ubjectam esi ai.ima rati iuli*. fxscenmt, quodcon senii» nuiomlis anima tradcaiur. ut sic ex intectaaniaiâUltaxaittmx’ de­ rivari ndcantur. Alii veroboc repudiantes tanqa*Eierrobeam, comti suul ostendere, qn-'-mite rui p anima· parentis tradndtur in prolem, etiam si antea non tndoratur. per lb € qnod cvrporte detectas tradocontsr a parente io proieni.* stem leprtses generat teproMBt.el poiLgricus podagricum, propter iiiquam corruptions seminis, licvl talis corruptio Kro dicatur lepra. vel podi-ra. Cam aolem corps sil proportivwlDm anima·, et defectasaiiinu' redundent ia cnrpa*. ci e conversa : simili nodo dirilar, qood calptbilte defectus mima'per ^dcctionem seminis ia prolem derivator, quam­ vis geaen xnuliirr son sit culpittsnbjcetam. Sed omnes bajoSmodi ria insufficient start : quia dato qood aliqui defectus corporales a petitote Iranseaol in prolem per ori­ ginem. et cilam aliqm defectos imemu ex cofccqueaû prop­ ter corporis indispasitioi.cm. sicut interdum ex fatuis Liai generantur : u.sen boc ip*nm, quod est ex origine aliquem defectum haberv, ridetar eicIndere rationem culpæ. de cujns ratiori est, auod sit voluntarii. Unde etiam persito. quod anima rationalis traduceretur, ex Ime ipso quod infec­ tio anima? pn li< im esset in ejus voluntate, amiueref ra­ tionem ailpa? obligantis ad pteeam, quia ut Philosophus di­ ci! ia 8 Elbic. uallu* improperabit crco nato, sed magis miserebitur. Et ideo alia via procedendum est dicendo, quod omnes bomioes. qui tuscuntur ex Adam, possent considerari m ume homo, in qnauuim conveniunt in utura. quam a primo parente accipiant, secundum quod in civibtb omnes homines, qui sunt unias communitatis, reputantur quasi unum corpus, et lofa axuauuiius quasi unus honw. sicut etiam Porphyrias dicit, quod participatione speciei plures tontines simi anu* homo. Sic igitur multi homines ex Adam derivati,sum lanqrmm maha membra unias corporis:artu^ au­ tem unius membri rorporalis.puta mamistum e>x vMunUrius voluntate i^iusmiuus,sedvoiunuicaninu\qiu*pn!£û movet membrum. Uade houueidium, quod manus commiuit, nou imputaretur uunni ad peccatum, si consideraretur niants secundum se ut divisu a corpore, sed imputatur ei in quan­ tum est aliquid hominis, quod movetur a primo principio motivo tomiuis. Sic igitur inordinatio, qua.· er’ imitationem Apostolus loqueretur de in­ ram. troitu peccati in mundum, potius dixisset 5. Tertio palet ex illo psal. 50 : Eccersal.oo. per diabolum peccatum intrasse in mun­ enim in iniquitatibus conceptus sum, et in dum ; quam per unum hominem : sicut expeccatis çonçepit me mater mea. Quem lo­ Sij>.2. presse dicitur Sapient. 2 : Invidia diaboli cum intelligunt communitur sancti Patres mors introivit in orbem terrarum;imitantur de peccato originali, quod, etsi unum sit, Ι^ι’ζ ! L 4 y· i DISP. XIV. DUB. J. DE VITIIS, ET PECCATIS. IG vocatur tamen in plurali iniquitates, et pec­ cata, quia causa est, et radix omnium alio­ rum peccatorum. Et merito praedictus lo­ cus de peccato originali intelligilur, quia cum David de legitimo matrimonio fuerit conceptus, et natus, nullum aliud peccatum in ejus conceptione, aut nativitate inter­ cessisset, nisi solum originale, utD.Thom, loco cil. recte observavit. Omittimus alia testimonia, quæ veritatem continent nostra assertionis: cujusmodi est illud ad EpheEpbcs.2 ,sios2 : Eramus natura filii ira, hoc est, era­ mus peccatores, et Dei inimici non propria voluntate, sed voluntate Adami, quæ fuit voluntas natura, et cum natura ad nos ejus inordinatio descendit, ut explicat Au­ D. Aug. gustinus lib. 6 contra Julia. Et illud Ec­ E«!eclesiastici 40 : Jugum grave super filias Adam, a die exitus de rentre matris eorum. Jugum enim hoc impositum filiis Adæ a die exitus nihil aliud designat, nisi pecca­ tum originale, et mala, quæ cum illo con­ traximus. Hæc igitur, et plura alia testimo­ nia, quæ adduci poterant, omittimus, quia adducta sufficiunt ad convincendam catho­ licam veritatem. §H. flationes pro Catholica sententia. Rationes efficaces pro assertione, ut su­ pra observavimus, nequeunt ex solis na­ tura principiis desumi: seu junctis illis, quæ fides apertius docet, quibusque adhuc ipsi hæretici non audebunt contradicere, Prinu P°ssunl ali(Iuæ clloTæari. Estque satis fun­ ratio. damentalis illa, quam D. Thom. loco cit. Djliom,ex. 4 contra geni, his verbis proponit: Baptismus, et alia sacramenta Ecdesix sunt quaedam remedia contra peccatum, ut infra patebit ; exhibetur autem baptismus secun­ dum communem Ecclesix consuetudinem pue­ ris recenter natis : frustra igitur exhiberetur nisi in cis esset aliquod peccatum. Non est autem in eis peccatum actuale, quia carent usu Uberi arbitrii sine quo nullus actus ho­ mini in culjKim imputatur. Oportet igitur dicere in eis esse peccatum per originem tra­ ductum : cum in operibus Dei, et Ecclesix nihil sil vanum, cl frustra. Evasio θ· Huic tamen rationi respondebant I’e“Sed huic rationi forte aliquis occurret, mortem, et aliquos defectus, quos humanationem. natura communiter sustinet, non esse pro­ prie poenales : sed potius naturales, ex ne­ cessitate materiæ consequentes. Quod sane effugium adhibuisse aliquando Pelagium, etsi postea revocaverit testaturD. Augusti- . nus Epist. 106, ratioque illi patrocinari videtur : nam cum corpus humanum ex contrariis constet, necessario est corrupti­ bile: ipseque sensibilis appetitus naturali­ ter tendit in ea,quæ sunt secundum sensum delectabilia, quæ sæpe etiam sunt contraria rationi. Similiter intellectus possibilis,cum sit in potentia ad omnia intelligibilia nul­ lum eorum habens actu, sed illa ex sensi­ bilibus debeat acquirere, ex propria natura habet, ut difficulter ad scientiam veritatis perveniat, facillimeque possit alio deviare. Quod confirmari potest : quia si homo Conflrfuisset conditus in pura natura, ubi neque inatur* haberet gratiam, neque peccatujn, nihilo­ minus esset mortalis, omnibusque prædictis defectibus subjaceret : tunc autem non essent proprie poenales, sed pure naturales : quia pœna non haberet locum, ubi non præcessisset culpa, et demeritum : igitur neque modo est ratio, cur proprie poenales dicantur. Illa vero sententia Genes, cap. 2, Genes2i quocumque die comederis, etc. non videtur accipienda de morte corporali, sed de spi­ rituali morte animæ, ut intellexit Philo. phil0 lib. allegor, et Eucherius lib. 1 commen-Euchcr. tar. in Genes. Tum quia quoad vitam tem­ poralem Adamus post esum ligni vetiti multo tempore supervixit ; cum tamen prædicla sententia statim post peccatum debe­ ret adimpleri ; siquidem in ea dicitur, quo­ cumque die comederis ex eo, morte morieris. Tum etiam (ait Augustinus Eugubinus in- Eugub. tendens mortem corporalem non esse pœ­ nam illius peccati), quia per Christum in baptismate liberamur tam a culpa, quam a pœna, quas pro peccato originali incur- t *»> μ; f ··’ 3*1 DE VITIIS, ET PECCATIS. • » ; i 1 « ·< 1 rimus : non autem liberamur a morte cor­ porali : ergo talis mors non est poena illius peccati. Dodrina μχ Hæc tamen non enervant nostram d»ni>.v rationem. Pro cujus majori intelligentia observandum est, quod licet homo præcise secundam se, et secundum naturam suam spectatus sit corruptibilis, et mortalis, subjaceatque supradictis et aliis defectibus, tam ex parte corporis, quam ex parte anima?, et ideo si in sua pura natura absque ullo gra­ tia? privilegio conderetur, omnes, vel fere omnes illos, quos nunc ex vi culpa? origi­ nalis patitur, naturaliter, et independenter ab aliqua culpa sustineret,essentque proinde tunc defectus natu raies, et non pcenales: atta­ men Deus de facto noluit humanam natu­ ram in illa sua puritate, sen nuditate creare. Eak.7 sed ut dicitur Ecclesiastes 7 : Fecit ab ini- i /io hominem rectum, praeditum scilicet gra- | tia, et justitia originali : per cujus dona id efficiebatur, ut quandiu non peccaret, sed i ratio superior, et voluntas per obedientiam, et amorem essent Deo subjecte, corpus quo­ que plene subjectum esset animæ, et ab ea per quandam vim divinitus collatam. simul et externa protectione adjuncta, ab omni laesione, et corruptione praeservaretur. Similiterque vires sensitiva? plene subjice­ rentur rationi, neque in aliquid contra, aut præter ejus jussum moverentur. Suadetor Quod quidem ita factum esse ostendit praedictus locus Ecclesiastes, ubi dicitur Deum fecisse hominem rectum : hoc est perfectum, et integrum, tam secundum corpus, ut non moreretur, neque pateretur, quam secundum animam, ut ratio in om­ nibus perfecte appetitui dominaretur. Unde Chaldæussic vertit : Creavit Dominus Ada­ mum illum primum fortitudine, et justitia grrstantem. Quod enim dicit pristantem fortitudine, ostendit vim anima? concessam ad continendum corpus, servandumque im­ mune ab omni nocumento, et passione cor­ ruptiva. Quod vero dicit justitia, designat robur, et efficaciam rationis ad regendum appetitum, dominandumque illi perfecte, ne contra judicium, et rectitudinem ipsius rationis extolleretur. Quo etiam spectat ilSap.2. lud Sapient. 2 : Deus creavit hominem in­ exterminabilem, et ad imaginem similitudi­ nis sto fecit illum : invidia autem diaboli mors introivit in orbem terrarum. Et EccleFsihlS. siast. 17: Vestivit illum virtute, etc. Psal. -18: Homo cum in honore esset non intellexit. Quibus locis adjuncta Patrum, et interpre­ tum communi glossa, manifeste ostenditur DISP. XIV. DUB. I. Deum in illo primo statu condidisse homi­ liberum hominis arbitrium, attenta ejus­ nem in natura sana, et integra, immortali, dem divinæ providcntiæ suavitate, postulat et impassibili, dignaque maxima æstimanon statim confirmari in gratia ; sed ha­ tione, et honore, propter dona divinitus bere electionem circa bonum, et rnalum : collata, quæ postmodum invidia diaboli debuit prædicta justitia primo homini pro peccando amisit. se, et pro sua posteritate conferri sub eo Idem suadet locus Genes. 2 : Quocunque Gem pacto, ut videlicet tandiu illa potirentur, die comederis, morte morieris. Ut enim ob-0·1^ quandiu ipse Adamus per peccatum a Deo servat D. Thom. 4, contra gent. cit. cap. 50, non averteretur : si vero peccaret, illam frustra homini mors ut pœna peccati appo­ pro se, et pro sua posteritate amitteret. Et neretur, si ipse ante peccatum eodem modo, hoc pactum (sive fuerit expressum, et for­ ac nunc, erat mortalis, proindeque etiam male ; sive solum virtuale, et implicitum, non peccando moriturus. Et Genes. 3 : Co-Geneo. quod non refert) continetur in illa commi­ medii, et aperti sunt oculi amborum, cumque natione primo parenti facta : Quocunque cognovissent se esse nudos, etc. Quod enim die comederis ex eo, morte morieris. In qui­ per peccatum, et non antea cognoverint se bus verbis manifeste denotatur, Adamum nudos, satis ostendit habuisse ante illud (cum quo Deus tanquam cum naturæ capite, tegumenta innocentiae, et justitiae origina­ atque adeo tanquam cum tota natura hu­ lis, quæ omnes naturales defectus, et inor­ mana agebat) si impositam sibi legem ob­ dinatos motus, eos comprimendo, et rele­ servaret, nequaquam neque corpore, neque gando, ita contegebant, ut nullus appareret, anima moriturum: si vero delinqueret, neque de facto esset, ex quo verecundaren­ necessitatem, et debitum moriendi incur­ tur : e contra vero post peccatum prædictum surum : atque adeo amissurum pro se, et tegumen amisisse, spoliatosque, et destitu­ pro sua posteritate illa dona, quæ mortem, tos donis justitiae originalis per experien­ et reliquos defectas impediebant. tiam praedictorum defectuum, et motuum Impu­ 12. Ex his facile impugnatur evasio ad­ gnatur inordinatorum propriam nuditatem cogno­ evasio hibita nostræ rationi. Nam licet respecta visse, et erubuisse. Veia" h°m’nis conditi in pura natura, seu secun11. Et quamvis hujus rei, ntpote ex facto, ' doctrina, dum se spectati mors, et alii defectus natu­ et libera Dei ordinatione dependentis, non rales essent, propter compositionem ex habeamus rationem naturalem demonstra­ contrariis, et maleriæ conditionem ; non tivam, probabilem tamen, et valde con­ tamen respectu illius ut justitia originali gruentem adducit D. Thom. 4, contra gent. d.tis præditi : quin potius ipsi hoc modo sumpto cap. 52, ex suavi, et communi lege divinæ repugnabant : ergo cum de facto homo providentia?. Ad quam, inquit, spectat, ut creatus fuerit cum prædicta justitia, ut singulis perfectionibus congrua perfectibiScriptura sacra nos docet, nequeunt tales lia in sua institutione coaptet : ac proinde defectus aliter evenire, quam per peccatum quod conjungens corpori animam rationa­ justitiam illam auferens : cumque sint lem, quæ est incorruptibilis, et superioris communes toti generi humano, necessario naturæ, ita coaptaret, et disponeret illud, arguunt peccatum originale omnibus com­ ut nihil in eo esset contradicens, aut repu­ mune. gnans animæ : sed hæc illi tam in ordine Satisfit Ratio vero, et confirmatio, quæ in præad esse, quam in ordine ad agere perfecte iS-dicta evasione affertur, solum convincunt, dominaretur : si quod vero hujus dominii sarioni, prædictos defectus fore naturales respectu impedimentum ex maleriæ defectu contin­ hominis conditi in pura natura, et secun­ geret, speciali ipsius Dei beneficio tollere­ dum se spectati, secus autem supposita tur. Hoc autem perfectum dominium animæ creatione illius in justitia originali, ut eve­ in corpus necessario importat ea, quæ a kfd? nit de facto. Neque verum est, prædictam justitia originali præstari diximus, ut inGece<. «poni Genesis sententiam : Quocunque dic cometuenti patebit : igitur attenta, et præsuppoiHederis, morte morieris, intelligi solum de sita suavitate divinæ providentiae, debuit «rie morte spirituali. Tum quia hic sensus alio homo cum prædicta justitia, et non aliter j excluso, contradicit Apostolo ad Roma. 5 : ο. in sua prima conditione institui. ■ Per unum hominem peccatum intravit in Cæterum quia dona, quæ Deus gratiose mundum, et per peccatum mors, etc. ubi tribuit viatoribus, licet ex se non dicant manifeste sermo est de morte corporali : I amissibilitatem. recipiunt tamen illam ex siquidem distinguitur a peccato, quod est parte voluntatis ejus, cui conferuntur: quia mors spiritualis, et ponitur effectus ipsius. liberum 19 I Et cap. 8 : Corpus quidem propter peccatum mortuum est : ecce qualiter ipsa mors cor­ poris, et non tantum mors animae dicitur introducta fuisse propter peccatum, atqne adeo in poenam illius. Et ideo D. Augusti- »·*«·<· nus lib. de peccat, merit, cap. 4, explicans praedictum locum ait, Apostolum consulto dixisse corpus mortuum esse propter pec­ catum, ne aliquis crederet, ideo mortuum, quia de terra sumptum, et ex contrariis coalescens. Quamvis enim hæc esset suffi­ ciens mortis causa, si homo in pura natura conderetur; de facto tamen quia conditus est in justitia originali mortalitatem impe­ diente, et vitam perpetuo illa?sam conser­ vante, nequaquam mors illi conveniret, nisi adfuisset peccatum tollens ipsam jus­ titiam. 13. Nec refert, quod Adamus post com­ missum peccatum multo tempore super­ vixerit : quia verba illa : Quocunque die comederis, morte morieris, non ita intelligenda sunt, ut mors statim deberet execu­ tion? mandari : sed quia statim atque homo deliquit, mansit morti obnoxius, seu mo­ riendi necessitati addictus, ut exponit D.d.tiio·.,!. Thom. 4 contra gent. cap. 50. Unde tempus illud quocunque die non est referendum ad verbum morieris, quasi eadem die, in qua comederet, esset moriturus; sed ad verbum comederis ; ac si dixerit, st comederis, qua­ cunque die comedas, tandem morieris. Potestque addi ex Pereira tom. 1 in Genes. Ada- Pereira, mum statim ac peccavit, coepisse mori, quia cœpit cruciari doloribus, et miseriis, qua? sunt quædam inchoata mors: et ex illis etiam, sicut ex ipsa morte in facto esse de­ ducitur existentia peccati communis Adamo, et ejus posteritati : siquidem etiam isti cru­ ciatus, miseria?, et dolores habent rationem communis poena?, et ita indicant culpam communem, quam consequuntur. Ad aliud vero, quod additur ex Eugubino, respondetur ex D. Thoma in 2, dist. 31, D.Thom. quæst. 1, art. 2 ad 1, quod licet homo per Christum liberetur tam a culpa, quam a poena, quam per originale incurrit, non ta­ men ita ut utrumque statim plene assequa­ tur : sed in hac vita per baptismum manet liber a tota illa culpa, et a reatu poena? aeterna? : in patria vero liberabitur perfecte ab omni alia pœna, et defectu. Undeimmor-Quaiitcr talitas, et libertas ab omnibus miseriis, quam in futura vita assequemur, vere sunt tumiieffectus passionis, et meritorum Christi, sicut remissio, et condonatio culpa? i.i hac vi ta. JUt*. i* · »t. ■» A· * 7 tΉ * * • * 1 tu 20 DE VITIIS, ET PECCATIS. Secundo respondetor ex eodem D. Thoma in2, dist. 32, quæsl. I, art. 2 ubi ait : Pec­ catum originale est primo et per se infectio naturi, et per consequens inficit personam, secundum qucd dispositio naturx in persanam redundat: et secundum hoc duplex poma ori­ ginali debetur. Una, in quantum personam inficit, scilicet carentia divini risionis : visio enim divina actum quemdam designat, actus autem omnis persons est: quia actus in individuo sunt, ut Philosophus dicit. Unde et ca­ rentia visionis ad personam referenda est, cum opposita sint circa idem. Alia perna debetur sibi, in quantum naturam inficit: si­ cut necessitas moriendi, possibilitas, rebellio carnis ad spiritum, et hujusmodi : qur omnia ex principiis naturi causantur, et speciem totam consequuntur, nisi miraculose aliter contingat. Dicendum est ergo,quod baptismus infectionem originalis mundat, secundum quod infectio na turre in personam redundat : et ideo per baptismum illa perna tollitur, qui personi debetur, scilicet carentia divini visionis: non autem baptismus removet infec­ tionem naturi, secundum quod ad naturam perse refertur; sed hoc erit in patria, quan­ do nostra natura perfecti libertati restitue­ tur: et ideo oportet, quod remaneat illa pcena post baptismum, qui culpa? originali debetur, secundum quod naturam inficit: et hujusmodi est fomes, necessitas moriendi, et hujusmodi. Ex quibus non solum manet probata pri­ ma conclusionis pars, dari scilicet peccatum originale commune Adamo, et ejus posteris, sed etiam secanda, videlicet prædictum peccatum traduci, et communicari per ori­ ginem : qui est æque communis consensus Theologorum, sanctorum Patrum, et totius Ecclesiae. Tum quia Scripturæ testimonia utrunque convincunt. Tum etiam quia cum tale peccatum statim ex ipsa conceptione parvulo insit, nec tunc possit fieri recursus ad aliquem actum, vel usum liberi arbitrii ipsius parvuli, nulla alia praedictae commu­ nicationis via excogitari potest, nisi ejus generatio, per quam accipiendo naturam simul accipit culpam. Tum denique quia peccatum originale dicitur peccatum naturae o juxta illud ad Ephes. 2 : Eramus natura ' filii in, eo quod commissum fuit ab Adamo, secundum quod erat caput, vicesque gerebat totius natura? humanae, et secundum quod pro se, et pro tota illa justitiam originalem acceperat: unde debuit tale peccatum poste ris communicari eo modo, quo communi cantur illa, quæ sunt natura? propria : ha? autem communicantur per generationem, DISP. XIV. DUB. I. Alia sunt in quibus inter se aliquando etiam doctissimi, atque optimi reguli ( 'athuiici de­ fensores, salva fidei compage, non consonant, vt alius alio de una re melius aliquid dicit, et venus. Hoc autem unde mino agimus ad ipsa fidei perlinet fundamenta. Et inferius : Hoc sensit, hoc credidit, huc didicit, hoc docuit et § Π. Joannes. Sed tu ejus verba in vestrum dogma convertis. Peccata di.cit parvulos non habere, Oppositus error et aliqua ejus fundamenta. sed propria. I iule illos innocentes merito nun­ cupamus, secundum id, quod ait Apostolus, 15. Contrarium errorem negantem pec- rebt nondum natos nihil egisse boni, sive mali: catum originale ab Adamo in posteros transnon secundum id quod ait, per unius inobefusum sectati sunt Pelagiani : ut refert Atta dientiam peccatores constituti sunt multi, etc. D. Augustinus lib. 1 retract, cap. 9, et lib. aiuH Comparans ergo eos Joannes majoribus, quo­ de bono persever, cap. 11 et 12, et sæpenurum propria peccata dimittuntur in Baptismo, mero in libris contra Julia, et alibi. Tenue-Burje dixit illos non habere peccata. Non sicut verba runt etiam praedictum errorem Sarraceni, Λ ejus ipse posuisti, non coinquinatos esse pec­ et aliqui Hæbreorum, quos adducit Burgencato: dum vis utique intelligi non eosqieccato sis addit. 2 ad 6 cap. Exodi, et addit, etiam primi hominis inquinatos. 2 ad Roman. 5. Similiter Armeni, AlbaHæc ait acutissimus Doctor Augustinus nenses, Albigenses, Anabaptiste, Abailarincrepans Haereticum, quod non ipsissima dus, Erasmus, et alii haeretici : ut videre est Chrysostomi verba adduceret, quæ juxta apud Castrum de haeresibus verbo peccatum vetustiores codices sic habent: Infantes bap­ hæresi 1 et apud Bellarm. lib. 4 de statu BciiJ tizamus quamvis peccata non habentes, etc., peccati cap. 2 et alios. Quamvis autem omnes sed ex aliquo minus legitimo interprete Ecclesia? Patres perpetuo veritatem Catho­ lectionem illam desumpsisset: Infantes bap­ licam defenderint, non defuere hæretici, tizamus, cum non sint coinquinati peccato. qui aliquorum, ut Basilii, Chrysostomi, Unde prosequitur : Sed peccato non inquina­ Ambrosii, et aliorum nonnulla testimonia, tos dicere maluistis, ut unum primi hominis in quibus minus clare loquuntur, in suum peccatum veniret in mentem. Sed suspicioni­ errorem assumerent. De quo legendus est bus non agamus, et hic vel Scriptoris error, Sixtus Senens, lib. 5 Bibliot. ubi annotat. giu vel varietas putetur interpretis: ego ipsa verba 177 usque ad ISO, et lib. 6, annotat. 236Sraa Grica, qui a Joanne dicta sunt, ponam : usque ad 239, prædictos Patres ab ea impos­ Propria dii τούτο καί τά. παιδία βαπτίζομέν, tura liberat, et eorum verborum legitimum αΰτ»?.·~οι αμ.ν.ρττ,α.χ.τσ. ουκ ζ/οντσ., quod est sensum tradit. Legendus est etiam D. Augustinus lib. 1 DiI. •°®'· Latine, ideo et infantes baptizamus quamvis peccata non habentes. Vides certe non ab eo contra Julia, cap. 3, ubi rem optime tractat; dictum esse parvulos non coinquinatos esse pra?dictorumque Patrum, et aliorum testi­ peccato, sive peccatis:sed non habere peccata, moniis veritatem confirmat. Tandemque intellige propria, et nulla contentio est. At respondet ad quædam verba Chrysostomi inquies (prosequitur tacitam Hæretici repliprimo aspecta difficilia, quæ Julianus pro cam rejiciens) cur non ipse addidit propria? se adducebat ex homil. ad Neophytos tom. 5, Cur putamus, nisi quia disputans in Catho­ nempe : Hac de causa infantes baptizamus, lica Ecclesia non se aliter intelligi arbitra­ cum non sint coinquinati peccato, ut cis detur, vel addatur sanctitas, justitia, etc. Horum batur: tali quistione nullus pulsabatur, vobis verborum occasione multa dicit Augustinus nondum litigantibus, securius loquebatur. ostendens Chrysostomum nequaquam a Ca­ 16. Ex qua August, doctrina habemus tholica veritate, et a communi reliquorum debitam explicationem ad quævis testimo­ Patrum sententia discedere. Absit (inquit) nia, quæ ex Patribus, vel aliis probatis Docloribus adduci poterunt, quæ externa ut Constanlinopolitanus Joannes de baptis­ mate parvulorum, eorumque a paterni chiro­ specie peccatum omne a parvulis rejicere graphi liberatione per Christum tot, ac tanvideantur. Nam vel loquuntur de peccato I tis coepiscopis suis, maximeque Horna no proprio, propria scilicet ipsius parvuli vo­ Innocentia, Carthaginensi. Cypriano, Cappa­ luntate commisso, vel si etiam de peccato doci Basilio, Gregorio Nazianzeno, Gallo ab Adamo descendente aliquando loquan­ Hilario, Mediolanensi resistat Ambrosio. tur, debent intelligi de Adamo ut persona per quam communicatur ipsa natura, ergo, etc. Sed de hoc iterum redibit sermo dub. 3, ubi examinabitur causa efficiens peccati originalis tam moralis, quam physica, tam principalis, quam instrumentalis. 21 particulari, operanteque per suam volun­ tatem, ut erat voluntas personalis, et sibi propria : quo pacto nihil ad nos transmi­ sit; non autern prout erat caput naturæ, et voluntate capitali deliquit. In eumdem quoque errorem videtur posse assumi locus Pauli I ad Corinth. 7, ubi cum du· filios Christianorum, et fidelium appellat Sanctos : non autem tales essent, si peccato originali macularentur. Sed huic testimonio Apostoli duplici via occurrit Γ). Thom. ibi-D.Thum. dem dicens: Quod ait, alioquin filii vestri immundi essent, nunc autem Sancti sunt, hoc legitur dupliciter. Uno modo de filiis nascituris: alio modo de jam natis. Primo modo sic, alioquin, scilicet si disceditis, et vos aliis copulatis, filii vestri, qui de hac copula nas­ cerentur, immundi essent, scilicet spurii, quia non de legitimo matrimonio. Nunc autem si permanetis, Sancti sunt, id est mundi, quia legitimis conjugiis nati. Juxta quam solu­ tionem Apostolus non loquitur de munditia, et sanctitate gratiæ, quæ opponitur peccato; sed de munditia, et sanctitate legali, quæ cum peccato componitur, tantumque exclu­ dit illegitimitatem. Secundo modo (prosequitur D. Thom.) le­ gitur sic alioquin, scilicet si disceditis, filii vestri jam nati immundi essent, id est in infi­ delitate remanerent, sequentes scilicet majo­ rem partem, qui tunc erat infidelium : nunc autem si permanetis, Sancti sunt, id est Christiani fiunt. Juxta hanc autem exposi­ tionem sermo est de munditia, et sanctitate pertinente ad ordinem gratiæ : dicuntur vero filii Christianorum Sancti, non quia ita nascantur ; sed quia inter Christianos permanentes, in proximo est, ut baptizen­ tur, et ejusmodi sanctitatem accipiant. 17. Deinde ratione arguitur contra Ca-Arçuiiur tholicam sententiam. Quoniam alioqui pro-n“,(,,!'' ximi parentes vacantes generationi prolis læthaliter delinquerent, etiam si legitimo matrimonio conjuncti essent, propter nocu­ mentum peccati originalis proli exinde sequutum:etqui per copulam fornicariam commiscerentur, peccarent duplici peccato, alio quidem luxuriæ, sivecontra castitatem: alio vero contra charitatem propter prædictum nocumentum : hoc autem communiter rejicitur, ergo, etc. Nec refert, si dicas labem peccati origi- Solutio nalis non transfundi in posteros virtute co„"^"u* carnalis generationis secundum se sumpte, seu quatenus est a proximis parentibus ; sed prout est ab Adamo, importatque respec­ tum ad illum, secundum quod fuit caput — 00 ». DE VITIIS, ET PECCATIS. DISP. XIV. DUB. I. h» naturæ human», suoque primo peccato to­ tam illam infecit. Unde prædicta macula non in parentes proximos, sed in solum Adamum. ut peccato illo pro tota natura delinquentem, debet refundi. up»· Nam contra est. Tum quod Adamus jam ‘■'“3lur* non operatur secundum se, neque commu­ nicat aliquid puero modo nascenti, nisi me­ diis proximis parentibus : ergo saltem ut instrumentum Adami, et in virtute illius debent ipsi parentes proximi ad communi­ cationem peccati originalis concurrere : ac proinde debent concursu illo peccare: si­ quidem quisquis ad peccatum concurrit, eo ipso peccat. Tum etiam quia proximi pa­ rentes per suam generationem, et secun­ dum quod est ab ipsis, communicant natu­ ram humanam privatam, et destitutam justitia originali : igitur communicant pec­ catum originale consistens in tali privatione, et destitutione. Tum denique quia saltem Adamus non posset a peccato excusari, quo­ ties vacaret generationi : quandoquidem media tali generatione, et secundum quod ab illo erat, communicabat filiis immediate a se genitis originale peccatum. ivocuiiu 1«. Respondetur sustinendo communem TrX' el veram solutionem inter arguendum damuni tam. Ut vero impugnationibus occurramus, solDl’ animadvertendumest,peccatumoriginale(ut infra dicemus) aliquid importare de mate­ riali et aliquid de formali. De materiali namque importat concupiscentiam,seu pronitatem ad bonum sensibile contrarium rationi, et etiam carentiam illius perfec­ tionis, quam justitia originalis tribuebat, quatenus hæc carentia consideratur in vi solius negationis, præscinditque a ratione voluntaria : uti esset in statu naturæ puræ. Pro formali vero dicit carentiam ejusdem justitiæ originalis non adaequate, sed se­ cundum principale ejus munus justificandi animam, et rectificandi rationem cum Deo, quatenus prædicta carentia consideratur formalissime in ratione privationis volun­ taria». I Alii Deinde nota semen humanum, quod est •locirina. instrumentum in generatione, posse consi­ derari dupliciter : vel prout est ab hac de­ terminata persona, scilicet proximo parente tanquam a causa principali proxima, et immediata; ab Adamo vero non nisi ut a causa mediata, et remota : vel secundum quod dicit quemdam respectum, aut quasi respectum ad voluntatem Adami, secundum quod fuit voluntas capitis naturæ, et ut talis per suum primum peccatum amisit volun- tarie justitiam originalem, pro se, et pro suis posteris, et ex vi talis amissionis omne semen communicativum naturæ humanæ a seprocessurum reliquit destitutum quadam vigorosiUte, qua polleret in ordino ad tra­ ducendam cum prædicta natura justitiam originalem, prout dub. 3 latius declarabi­ tur : qui quidem respectus non ad volunta­ tem, vel actionem proximi parentis, sed ad ipsam voluntatem Adami, et ad ejus pri­ mum peccatum immediate, et per se ter­ minatur. Nam sicut in omissione voluntaria actus debiti intelligimus quemdam respec­ tum ad voluntatem, ex qua emanavit, et ad illud, quod fuit causa talis omissionis : eoque respectu secluso, nequit omissio ut voluntaria intelligi : ita in illa privatione vigorositatis relicta ex voluntate Adami, et ex primo peccato in semine humano, intel­ ligimus prædiclum respectum ad eamdem voluntatem, et ad prædiclum peccatum, ex quibus talis privatio, ejusque voluntarietas ortum duxit. 19. Semen ergo primo modo considera­ tum est proprium instrumentum generan­ tis proximi : et ideo quidquid agit modo illo, tribuitur principaliter ipsi generanti : at vero secundo modo acceptum, est instru­ mentum solius Adæ; et non utcunque, sed ut primo peccantis per modum capitis naturæ, illoque peccato totam humanam naturam coinquinantis per privationem originalis justitiæ : unde quod isto modo causât, in solum Adamum, ejusque volun­ tatem ut sic delinquentem refunditur : habelque se ista causalitas respectu gene­ rantis proximi, et ejus influxus pure concomitanler, et omnino per accidens. Ex quo fit (et est tertio observandum) qba Adamum ad generationem pueri modo nas-'10’ centis dupliciter comparati : uno modo sicut causam mediatam, et remotam, adhuc in ratione causæ principalis, quae suum influ­ xum exercet mediis proximis parentibus, ut causa principali proxima, et immediata, medioque semine istorum, prout ab illis, i atque adeo quatenus est instrumentum eo­ rum, immediate, et mediate ipsius .Adami. I Alio vero modo comparatur sicut causa i immediata, omninoque proxima in ratione | causæ principalis : cujus proinde influxus non derivatur ad prolem mediis proximis parentibus, neque mediosemine, secundum quod accipit ab illis, sed dumtaxat medio praedicto semine, secundumquod immediate ι est instrumentum ipsius Adæ, importatque respectum supra explicatum ad ejus volun­ tatem, talem, ut per modum capitis delinquentem. Quare quod modo isto per semen commu­ nicatur proli, omnino est extra causalitatem proximorum parentum, non solum principalem, sed etiam instrumentalem. ^îôri1 2θ· His suppositis (quæ adhuc sunt infouupu- rius magis declaranda) ad primam impupuUoni· gnationem respondetur, Adamum mediis proximis parentibus solum communicare proli humanam naturam, et peccatum ori­ ginale, quantum ad materiale num. 17 explicatum : quoad formale vero ibidem dictum non concurrunt proximi parentes ; sed causa principalis est sola voluntas Adami, ut per modum capitis deliquit : instrumentum vero,medioquoillavoluntas suum influxum, et malitiam originalem communicat, est semen ab Adamo mediate, vel immediate descendens, non secundum aliquid, quod accipiat a proximis parenti­ bus, sed secundum illam voluntariam pri­ vationem vigoris nuper explicatam, quæ in ipso semine ex prædicta voluntate Adami, ejusque peccato sine ulla alia causa· princi­ pali resultat quantum ad suum formale, scilicet quantum ad rationem voluntarii, et privativi. Ex eo autem quod proximi pa­ rentes concurrant ad materiale peccati ori­ ginalis, non sequitur, quod peccent, aut communicent malitiam : quia totus eorum influxus sistit in illo materiali materialiter sumpto. Sicut ex eo quod Deus per suum influxum concurrat ad materiale peccati actualis, non ideo peccat, neque concurrit ad malitiam : quia talis influxus in prædicto materiali materialiter accepto sistit. satisfit Ad secundam impugnationem respondeύ™' tur, proximos parentes per suam generatio­ nem, ut est ab illis, communicare naturam humanam utconnotaniem carentiam justi­ tiæ originalis ; et ad summum communicare etiam praedictam carentiam, secundum quod præcise consideratur in ratione negationis, quo pacto spectat ad materiale peccati ori­ ginalis ; nequaquam tamen communicare prædictam carentiam secundum quod est voluntaria, et privativa : secundum quam rationem constituit formaliter prædictum peccatum. Hæc enim ratio voluntarii, et privativi solum provenit ab Adamo medio semine ut instrumento ejus immediato. Anirad- 21. Diximus, proximos parentes ad sumversio. mum cornmunicaro prædictam carentiam, quatenus habet rationem negationis : quia adhuc secundum istam rationem non est necesse, quod refundatur in illos, neque in aliam causam effectivam : quoniam nega­ 23 tiones, quæ in hac ratione sistunt, nulla indigent causa ; sed sufficit non adesse for­ mas, quarum sunt negationes, ut illas con­ cipiamus et de eis tanquam de existentibus loquamur. Unde quemadmodum in pura natura homo communicaret per generatio­ nem naturam humanam carentem, seu non associatam justitia originali, neque hæc ca­ rentia esset tunc alicui voluntaria (alias esset peccaminosa) neque aliquam causam effectivam illi assignaremus, sicut nec modo assignamus causam effectivam harum ne­ gationum, hominem non esse Angelum, .ln(jelum non esse Deum, equum non esse ratio­ nalem, et similium : ita in statu naturæ lapsæ licet proximi parentes communicent naturam non associatam seu carentem gra­ tia, et justitia originali, non ideo hæc ca­ rentia prout consideratur præcise in ratione negationis, qua ratione ad materiale peccati originalis spectat, debet refundi in ipsos parentes, vel in aliam causam effectivam, sed est absque ulla causa. Ad ultimam impugnationem negatur an- Terti® tecedens : et ad probationem respondetur, Adamum duplicis personæ munus gessisse : occurri· nempe et personæ communis, quæ per mo- tur' dum capitis ex persona omnium postero­ rum, quorum in se voluntates continebat, operabatur : idque habuit usque ad esum ligni vetiti inclusive : et personæ particu­ laris a cæteris condistinctæ, quæ suo tan­ tum nomine agebat : quod praestitit in reli­ quis actionibus post prædictum esum. Quia ergo communicatio originalis culpæ non spectabat ad Adamum nisi ut personam communem, non debuit refundi in illum ut exercentem postea actum generationis, sed præcise ut per illum esum delinquen­ tem : neque proinde talis generatio fuit transfusiva culpæ, quatenus erat ab Adamo, ut tunc operante, sed ut respiciebat primum ejus peccatum, et in virtute illius agebat : sicut de reliquis genitoribus posteris et eorum generationibus supra dictum est. 22. Tertio arguitur, iterumque præce- Argu. dens doctrina impugnatur. Quia licet pro-{“omwn ximi parentes directe non concurrant ad *■ peccatum originale transfundendum, pos­ sunt saltem illud impedire abstinendo a generatione : igitur nisi abstineant, ut illud impediant, imputabitur illis tanquam voluntarium indirecte. Patet consequentia : nam ex legecharitatis tenetur, unusquisque vitare alienum malum, quando id est in sua potestate, et si non vitet, censetur velle indirecte tale malum. Quod præcipue locum DE VITIIS, ET PECCATIS. habet in malis pertinentibus ad animam, j quale est peccatum. I El confirmatur. Nam qui dat operam rei : illicita? tonetur dc damno subsequuto,etiam i si ex malitia alterius, et prater ejus inten- ■ tionem, sequatur : ergo saltem fornicarius, qui per copulam illicitam generat,tenebitur de peccato originali sequuto in prole : ac proinde committet duplex peccatum, aliud contra charilatem ratione hujus damni, et aliud contratemperantiam ratione luxuriae. Respondetur negando consequentem. Ad probationem vero dicendum est, non sem­ per teneri hominem cessare ab actione pro­ pria propter alienum malum praevisum : quia potest habere justam causam prose­ quendi jus suum, etiam cum periculo aut certitudine talis mali : praesertim cum hoc non ex vi suæ actionis, sed aliunde conse­ quitur, sicut in praesenti contingit : bonum enim commune naturæ humanae, quod in propagatione ejus consistit, dat unicuique justam causam vacandi generationi, etiam si sciat damnum aliquod in prole sequen­ dum ; dummodo hoc non ex vi generatio­ nis prout ab isto generante, sed aliunde se­ quatur, ut in peccato originali contingit. 23. Adde, neminem posse juste conqueri de illo, a quo accipit primum esse, etiam si cum tali «se malum aliunde conjungatur : sicut nemo conqueritur de Deo, quod illum creaverit, sciens, et pravidens fore peccatis inquinandum.Tum quia unusquisque natu­ raliter amat «se absolute ; et consequenter etiam naturaliter amat dantem tale esse, nullamque habet causam querendi de illo, sine quo non esset. Tum etiam quia licet «se, junctum peccato ratione ipsius peccati absolute sit pejus, minusqueeligibile, quam non esse; ex alio tamen capite potestesse eligibilius habere «se, etiam cum praescientia peccati, sine electione tamen ipsius peccati, quam absolute non esse. Quia conservato esse manet remedium contra peccatum, et spes evadendi de illo, manetque suppositum capax beatificandi, et consequendi summum bonum ·, esse vero destructo omnis hujus boni spes, et capacitas perit : et talis spes facit eligibilius esse, etiam præviso, et con­ notate, non tamen electe peccato, quam abD.Thom. solute non esse. Quæ est doctrina D. Thomæ infra quæst. 83. art. 1 ad 5 et in opusc. de D prescient et prædest. cap. 7, D. BonavenBonav. turæ in 2, dist. 30, art. 1, quæst. 2 ad 2 et aliorum. Potissimeque locum habet in pec­ cate originali (quidquid sit de actuali) quia in ejus contractione nihil jam de novo con­ tra Deum committitur sed illud dumtaxat contrahitur, quod non subesi potestati ho­ minis vitare. Sed circa hoc videri potest Greg. Mart, infra quæst. 83, art. 1, dub. 5, ubi hanc ipsam difficultatem ex professo tractat, an scilicet melius, et optabilius sit esse cum peccato sive personali, sive origi­ nali, quam non esse? Et etiam GranadosOr!UUi tract. 8, disp. 2, sect. 3. Si ergo ille, qui gignitur, licite eligeret ewe, connotate, et præviso peccato originali, propter praedic­ tam spem, non est cur conqueratur de suo genitore, quiadedit illi «se cum praescientia, et sine electione prædicli peccati. 24. Ad confirmationem respondetur, an­ Solute conflr· tecedens non esse veram, si universaliter mallo· luteiuguiur ; quiu ciiaui in upvrt* uuaa mi| cito potest inveniri sufficiens ratio, ut nocu­ mentum prævisum non imputetur : ut si quis sumeret cum inani gloria, vel alia prava circunstantia potionem necessariam, vel satis utilem ad sanitatem, ex qua per accidens sequitur pollutio, non imputatur illi hujusmodi nocumentum : quia licet talis actio ratione illius circunslantiæ sit illicita; secundum substantiam tamen habet suffi­ cientem rationem non curandi de prædicto nocumento : nimirum illa necessitas, vel utilitas ad sanitatem : juxta id, quod supra disp. 10, dub, 5 dicebamus. Quia ergo quae­ libet humana generatio secundum substan­ tiam considerata habet necessitatem, vel utilitatem respectu boni communis pro­ pagationis humanæ, eaque necessitas, vel utilitas est sufficiens ratio non curandi de nocumento peccati originalis, fit, ut licet alias talis generatio sil illicita, non idcirco debeat prædictum nocumentum ge­ neranti imputari, neque propter illud ea actio aliquam malitiam recipere. Quod autem dici solet danti operam rei illicitas imputari nocumentum etiam per accidens sequutum, debet intelligi, quando opus est illicitum ex ordine ad ipsum nocumentum: vel saltem quando non adest sufficiens motivum excusans ipsum opus secundum subs­ tantiam consideratum ab imputatione talis nocumenti. 25. Quarto probatur argumento, quodu.,tiffiia sibi objicit D. Thom. 4 contra gent. cap. 51. mena® Nam quod consequitur aliquid secundumD-Th,Æ suamoriginem naturalem, est illi naturale: sed quod est naturale, non potest esse pec­ catum ; cum hoc potius sit contra naturam: ergo nequit ab Adamo in alios peccatum per originem derivari. Dices non derivari illud peccatum per originem DISP. XIV. DUB. I. originem absolute sumptam, sed in quanJSÎ; tum est vitiata. Verum contra hanc soluBainpli· tionem plura sibi opponit Aug, Doctor loco dU7, citato. Tum quia defectus in opere natur® non nascitur, nisi propter defectum, elcorruplionemalicujus principii naturalis: sicut quod partus evadat monstruosus, ortum habet ex aliqua corruptione in semine re­ perta : non est autem assignare respectu totiushumanæ generationis corruptionem alicujus principii naturalis: ergo neque per illam potest aliquis defectus universalis, sicut est peccatum originale, descendere. Tum etiam quia peccata, quæ proveniunt in operibus naturæ per corruptionem alicujus principii, non fiunt semper, vel frequenter, sed ut in paucioribus : ergo si per vitiatam originem peccatum a primo parente deriva­ retur, non in omnes posteros, sed in pau­ ciores descenderet. Tum denique quia filii non assimilantur necessario parentibus, nisi in iis, quæ sunt de ratione speciei : et proplerea dicitur, quod homo generat sibi similem in natura : quod autem etiam in aliquibus accidentibus, illis præsertim, quæ pertinent ad animam, filius assimiletur patri, omnino evenit contingenter : ergo cum peccatum non sit de ratione speciei naturæ humanæ, sed accidens commune, et ad animam pertineat, nulla est ratio, quare a primo parente per generationem in om­ nes posteros necessario descendat. tape- 26. Respondetur, veram quidem esse sotesewl· leonem datam : nam peccatum originale üitnr. per naturalem originem traduci ortum ha­ bet ex eo, quod natura, quæ est generatio­ nis principium, destituta est justitia origi­ nali, pro tota illa primo parenti collata : et ex hac parte praedicta natura potest dici corrupta. Unde quia generatio instituta est ad naturam ipsam traducendam, debuit per illam traduci prædicta corruptio et de­ fectus, in quo peccatum originale situm est. Quare ad primam impugnationem in con­ trarium respondetur, defectum in opere naturæ posse provenire vel propter defec­ tum alicujus naturalis principii ex natura ipsa profluentis ; vel propter carentiam alicujus doni gratis concessi toti naturæ in primo parente, et ab eo per peccatum prose, et pro tota posteritate deperditi : licet ergo in natura humana nullum prin­ cipium ex ipsa natura profluens corruptum sit, propter quod humanum semen in or­ dine ad traducendum peccatum originale sit vitiatum ; datur tamen defectus cujusdam gratuiti doni toti naturæ in suaconstitutione Solutio, 25 concessi : quod quidem donum ea ratione dici poterat naturale, quia pro tota natura cum ea propagandum primo ejus supposito collatum fuit. Ex defectu igitur hujus prin­ cipii adest in humano semine quædamcor­ ruptio, et defectus, scilicet vigoris, quo polleret in statu naturæ integræ ad attin­ gendam (modo infra explicando) justitiam originalem proli communicandam : ratio­ neque hujus defectus attingit naturam hu­ manam ut privatam prædicta justitia, at­ que adeo attingit peccatum originale in tali privatione consistens. 27. Ad secundam impugnationem con­ cedendum est antecedens de operibus na­ turæ provenientibus per corruptionem ali­ cujus principii naturalis, hoc est, ex intrinsecis naturæ profluentis : negandum vero de operibus, quæ sequuntur ex defectu principii gratuiti nuper explicati. Et ideo neganda est consequentia, quia defectus prædicti principii, supposito peccato Ada­ mi, semper datur in humano semine in omnibus generationibus descendentibus ab ipso Adamo, et ita non mirum, quod peccatum originale ex defectu illo prove­ niens semper, et in omnibus contingat. Ad ultimam respondetur, quod cum pri­ vatio, et forma, cujus est privatio, invicem sibi correspondeant, ea ratione filii parenti­ bus in peccato originali assimilantur, quia secluso tali peccato, assimilarentur in ori­ ginali justitia, quæ cum natura a parenti­ bus in filios deberet propagari. Licet enim donum hujus justitiae ad rationem speciei humanæ, ut quid ortum ex suis principiis, non pertineat, ex divina tamen gratia da­ tum fuit primo homini, ut ab eo in totam speciem derivaretur, et ita omnes posteri ipsi primo homini quoadprædictum donum similes nascerentur. Quare etiam in pri­ vatione talis boni, quæ similiter totam naturam, et speciem humanam comitari debet, oportet, quod omnes homines suis parentibus similes generentur. 28. Omittimus alia argumenta,quæ con-Dubium tra veritatem in hoc dubio stabilitam pos-^'^* sent efformari : vel quia directius militant contra conclusiones in sequentibus statuen­ das, ibique commodius proponentur, et diluentur : vel quia ex doctrina tradita, aut etiam tradenda facilem habebunt solu­ tionem. Post præsens dubium solet a quibusdam aliud excitari, an scilicet peccatum origi­ nale, de quo hucusque dictum est, vere, et proprie peccatum sit, aut potius peccati DE VITIIS ET PECCATIS. 26 ratio, el nomen æquivoce illi conveniant ? Sed nos hoc dubium prætermiltimus : quoniam ejus decisio non alia requirit principia, nisi quæ in præcedenti tradidi­ mus. Testimonia enim, et rationes allatæ si quam vim habent, convincunt procul dubio de peccato vere, et proprie dicto : neque aliunde quam ex praedictis testimo­ niis, ct rationibus suaderi potest, peccatum originale vere et proprie esse peccatum. Quod si conferendo illud cum peccato ac­ tuali inquiras, an conveniant univoce, vel solum analogice, aut æquivoce : et an prae­ dicta convenientia sit Logica, vel Moralis ? non esset quæstio superflua : sed ejus deci­ sio constabit disp. 16, num. 77, ubi erit argumentum de convenientia, vel discon­ venientia cum peccato habituali, ad cujus genus potius quam ad genus actualis origi­ nale spectat. Unde neque inter peccatum originale, et actuale negari poterit illa con­ venientia, quæ inter habituale personale, et ipsum actuale invenitur, neque ad ali­ quid potest major requiri, quia nec nos, nec alii plus de ratione peccati, et malitiae tribuere originali cupimus, quam omnes tribuunt peccato habituali personali. DUBIUM II. An et quomodo peccatum ab Adamo per originem transmissum sil posteris vo­ luntarium ? 29. Ex duobus quæ titulus inquirit, pri­ mum, videlicet an prædictum peccatum voluntarium sil? potias deberet supponi : quia nec ratio peccati, quam ei tribuimus, sine voluntario consistere valet : nec nos aliunde efficacius probare possumus præ­ dictum peccatum posteris Adami volunta­ rium esse, nisi quia in illis peccatum est. Quare in hoc dubio ne rem actam agamus, potius in explicando modum, et possibili­ tatem prædicti voluntarii, quam in sua­ dendo ejus existenliam laborandum esset. Verum quia contra talem existenliam vix aliud, quam ex impossibilitate confici valet argumentum, ac proinde quidquid ad is­ tam ab intellectu removendam conducat, in illius erit probationem, de utroque dubium quæritur. Cujus decisio non tam proli­ xis argumentis, quam animadversionibus, et distinctionibus, quibus prædicti volun­ tarii modus, et conditio innotescat, tra­ denda est. Prolibantur aliqua pro dubii decisione. 30. Sciendum est ergo, voluntarium, voluiu*. quod ad peccatum requiritur, mdispensa- pcva· biliter importare ordinem, et respectum ad voluntatem, sicut ad principium, a quouu"111* procedit, non qualecunque, sed aliquo modo porlilf conjunctum : nam propterea diffinitur, quoti est ab intrinseco cum cognitione : quare repugnat esse alicui voluntarium, quod ex voluntate prorsus aliena, nulloque modo sua ortum duxerit. Est autem duplex vo­ luntarium : aliud consistens in actuali vo­ luntatis exercitio, sive positivo, sive priva­ tivo : quod dicimus, voluntarium formale : quo pacto se habent omnes actus, et omis­ siones, quæ voluntas elicit, vel imperat. Aliud vero, quod se habet ut terminus, el effectus prædicti exercitii, importatque imnortataue res res-­ rium. pectum ad voluntatem non omnino imme­ diate, sed mediante voluntario formali, medio quo processit. Et quamvis hoc pos­ teriori modo possit dici voluntarium omne, quod est voluntatis effectus, adhuc tamen inter hujusmodi effectus est discrimen : nam aliis convenit per se, el intrinsece talis processus a voluntate, respectusque in illam, sicut convenit actibus ab ea elicitis : et ideo neque in rerum natura poni valent, nisi ex influxu, consensu, et approbatione voluntatis, neque postquam semel existant, possunt conservari, vel concipi sine res­ pectu ad illam, et ad prædictum consen­ sum non retractatum, dependenterque ab illo ut termino connotato per se. Hujus­ modi est illud pondus internum, quo tra­ hitur voluntas in rem amatam, et se habet ad actum amoris, sicut verbum ad intel­ lectionem, de quo late diximus in tract, de Trinit. disp. 3 a num. 113. Et etiam est hujusmodi peccatum habituale, quod ac­ tuali transacto remanet, et denominat habitualiter peccatorem. Unde in his ratio voluntarii terminativi invenitur per se, et intrinsece. Aliis vero totum hoc convenit per accidens, et extrinsece, quia videlicet de facto habeant esse a voluntate, possent tamen, saltem quantum est ex se, alia via produci, possuntque, postquam semel pro­ ducta sunt, sine respectu ad illam perma­ nere. Et hoc modo dicuntur terminative voluntarii omnes effectus, qui per influxum voluntatis ad extra ponuntur, et etiam ha­ bitus tam virtutum, quam vitiorum, qui voluntarie producuntur ad intra. Ex DISP. XIV. DUB. Π. rtiiui- Ex quo oliam fit, hæc voluntaria per acci· Iwiirii ^ens> postquam producta sunt, eodem modo dwri· permanere, retractata voluntate, atque non own. retractata : quia solum dépendent ab ea in fieri ; postmodum vero non amplius jam illam respiciunt. At voluntariaper sestatim pereunt adhibita retractatione, quia depen­ dent a voluntate tam in fieri, quam in con­ servari : et ideo sicut ea nolente non fierent, ilaipsa renuente, et priorem consensum re­ vocante, evanescunt. Et ratio est, quia, ut nuper diximus, respectus, quem hæc volun­ taria per se allerunt, non est ad voluntatem nude sumptam, sed mediante consensu illo perquem ab ea processerunt, proutt alis con­ sensus integer, et illaesus connotatur : quare sicut posita retractatione cessat praedicta connotatio, sic etiam cessat, et destruitur terminus illius respectus, et consequenter ipse respectus, el voluntarium per illum constitutum perire debent. Disiri- 31. Deinde nota, omne peccatum, quod iicdTo-intrinsece est tale, esse de genere volunta­ ti rii per se et intrinseci, quia moralitas, quae 'per bonitatem et malitiam dividitur, indispensabiliter fundatur supra voluntarii rationem. Quocirca dixit D. Augustinus vo­ luntarium adeo esse dc ratione peccati, ut si voluntarium non esset, eo ipso peccati rationem amitteret. Cæterum non eodem modo omnia peccata habent esse volunta­ ria: sed peccatum actuale formaliter, et per modum exercitii : quia consistit in actu, vel omissione elicitis, vel imperatis a vo­ luntate. Peccatum vero habituale non est exercitium, sed terminus ex eo relictus, a quo homo etiam postquam peccatum actuale transivit, permanentor denominatur pecca­ tor. Unde tale peccatum non debet esse vo­ luntarium formaliter, sed terminative per modum effectus respicientis per se volun­ tatem aqua processit, et voluntarium for­ male, seu peccatum actuale, medio quo processit. Unde fit, quod quia peccatum originale originatum, de quo in praesenti est sermo, non est peccatum actuale uti fuit peccatum originale originans existons in Adamo, sed potius habituale ex ipso Adami peccato in posteris relictum, eosque habitualiter, et permanentor peccatores deno­ minans, consequenter debet esse intrinsece voluntarium, non formaliter, sive per mo­ dum exercitii ; sed terminative dumtaxat, ut effectus per se respiciens voluntatem Adami, a qua processit, primumque ejus peccatum, modio quo processit. Cæterum, quia voluntarium perse etiam terminative dictum debet esse suo modo ab intrinseco, valde hic urget, quo pacto voluntas Adami possit dici intrinseca respectu peccati ori­ ginalis existentis in hoc puero, ac proinde ipsum peccatum non solum Adamo, sed ipsi etiam puero voluntarium sit, 32. Pro quo est tertio observandum, vo- voluntas luntatem dupliciter dici alicujus : vel physice, qui realiler existit in illo : vel mora- dt,Plrlci' liter, quia licet sit in alio supposito, et physice separata continet tamen in se vo­ luntatem, et consensum illius, cujus dicitur voluntas, et hac ratione censetur moraliter illi unita, et quasi ipsius propria : sicut vo­ luntas mandatarii dicitur voluntas mandan­ tis. et quicquid ille ex mandato agit, dicitur ab hoc fieri, quia iste per mandatum trans­ tulit consensum suum in illum, virtuteque hujus translationis ille, qui mandat, con­ sentit, ratumque habet omne illud, in quod consentit mandatarius : atque adeo quam­ vis voluntas utriusque physice sit distincta, et separata ; moraliter tamen ita sunt unitæ, ut pro una, eademque reputentur : et non refert an id, quod ex mandato faciendum est, fiat ab hoc, vel ab illo, ut æque censea­ tur voluntarium respectu mandantis. Quod frequenter evenit in communitatibus, ubi particulares in ordine ad communitatis negotiacommittunt principi, vel praelato suum consensum, et virtute hujus commissionis ipsa voluntas praelati, vel principis cense­ tur x'oluntas omnium, ita ut quidquid ab illo factum fuerit, ab omnibus fieri dicatur, et voluntarium omnibus judicetur. 33. Cæterum hæc translatio proprii con- DUpies sensus in alienam voluntatem multipliciter fieri potest. Nam aliquando fit per actum rendi domi­ proprium illius suppositi, cujus consensus nium. in alium transfertur, sicut in exemplis ad­ ductis. Aliquando vero fit etiam sine ullo consensu proprio talis suppositi per solam voluntatem principis, qui ratione supremae potestatis habet sufficiens dominium, et fa­ cultatem transferendi voluntates plurium in unam alicujus ut in capitalem: ita ut quicquid ab isto prout munus capitis ge­ rente factum fuerit, ab illis etiam fieri, et approbari censeatur : sicut videmus in su­ premo legislatore creato, cujus jussu vo­ luntates minorum, et aliorum, qui sui compotes non sunt, transferuntur in vo­ luntatem curatoris, vel tutoris, etiam illo­ rum consensu inexpectato, ut constat ex 1. Cum plures § qux bona fide, ff. de administ. et peric. tutor. Similiter voluntates filiorum impuberum censentur a jure contineri in ■ ? S ’ * I 1 . < • » 28 DE VITIIS, ET PECCATIS. DISP. XIV, DUB. II. voluntati' patris : adeo ut is possit pro eis ! testari, non tantum in bonis, quæ ab ipso j testatore accipiunt, sed in omnibus, quæ aliunde acquisierint. L si p/ures substitutos ff. de rulg. et pupil, substit. 34, Quod si iu legislatore, et principe ( creato hæc invenitur facultas, a fortiori, multoque amplior concedenda est Deo om­ nium snpremoprincipi, rerumqueomnium, et voluntatum auctori : ita ut omnium quo­ rumlibet voluntates (saltem dum ipsi per actum proprium non reluctanturl possit in unam alicujos ut in capitalem transfundere: illosque omnes ea lege adstringere, ut fir­ mum, ralumquehabeant quicquid ab isto ex omnium persona actum fuerit : ac proinde quod ejus voluntas, quatenus sic, et per mo­ dum capitis se gesserit, omnium voluntas censeatur. Et ratio est, quoniam Deus ex se j habet majus et excellentius dominium nos­ trarum voluntatum, quam quælibet humana potestas, et quam nos ipsi, juxta illud d.aik D. Augustini de correct, et gra. cap. 14, magis habet Deus iu sua potestate hominum voluntates, quam ipsi suas: si igitur nos, et etiam suo modo humanus legislator potest unam voluntatem quoadeonsensum in aliam transfundere, cur non Deo præstantiori dominio, altiorique modo id licebit? Eo præserlim quia sicut Deus, ex eo quod summe potens est, potest in omnes effectus omnium causarum, et in omnes eorum mo- ' dos possibiles, ita quia esi summe Dominus, : debet esse potens ad omnis dominii transla­ tionem, et secundum omnem modum pos­ sibilem. I nus autem modus est, ut volun­ tates plurium sicut membrorum transfundat cum debitis conditionibus in voluntatem alterius tanquam capitis : ita ut quod ab : isto pro ut gerenti munus capitis volitum, vel actum fuerit, sicut ab omnibus volitum, et factum habeatur : ac proinde si inordi­ natum, et peccaminosum sil, omnibus ut I oorum culpa imputetur. Nulla est ergo ratio, ! cur negemus Deo potentiam, et facultatem ad prodictam translationem. Fotuit 35. Tandem observa, quod sicut Deus ®cdu’ potuit, sic de facto posuit in Adamo omnium farto posterorum voluntates, easqueeum volunθνοΐΰη·1 ,a,c Adami ita copulavit, et univit, ut una utra in ipsius voluntas omnium voluntas censereAdami tur, unusque ejus consensus, aut dissensus trd*n.fU' Pr0 omnium consensu, vel dissensu habe­ retur : non quidem in ordine ad omnia, sed in ordine ad illa, quæ ad conservationem, vel amissionem justitiae originalis sibi et omnibus in ipso concessae pertinebant : quo­ niam pro his dumtaxat decrevit Deus prae­ dictam voluntatum transfusionem, et unio­ nem. Unde ex tunc mansit Adamus non tantum caput naturale suorum posterorum, quod ei quasi per nataram competebat, qua­ tenus ratione generationis erat illorum naturale principium ; sed etiam caput mo­ rale, hoc est, in ordine ad consensum, vel dissensum : quod quidem accepit ex super­ addita, et libera Dei ordinatione. Non enim ex eo dumtaxat quod esset naturale princi­ pium, munus moralis capitis obtineret, nisi accederet prodicta Dei ordinatio : ut palet in aliis parentibus proximis, qui licet sint principium naturale suorum filiorum, non idcirco habent esse caput morale, saltem eo modo quo fuit Adamus : imo neque alio usque dum legis, vel superioris ordinatio accedat. 36. Tuncautem prodictam capitis mora-Quanfo lis dignitatem accepit Adamus, quando impositum fuit illi nræceptum, ne gustaret de Uifiniuligno vetito sub eo pacto, et conditione, ut pitis? si obediret, non tantum ipse justitia origi­ nali potiretur, sed exeo ad omnes ejus pos­ teros transiret, illamque quasi hæreditario jure possiderent : si secus autem, prose et pro tota posteritate prodictam justitiam amitteret. Quod quidem ita facium esse, prodiclumque pactum Deum cum Adamo ut capite nostro, atqueadeo et nobiscum omni­ bus, prout eramus in illo, iniisse, licet ra­ tione naturali demonstrari non possit (quo­ niam res est de facto, et dependens ex libera Dei voluntate) convincitur tamen satis ma­ nifeste : tum testimoniis sacrae Scripturo, cujusmodi est illud Genes. 17 : Masculus, Gen.17. cujus prxputii caro circumcisa non fuerit, delebitur anima ejus de populo suo, quia pac­ tum meum irritum fecit. Quod sane pactum non fuit aliud, nisi quod Deus in paradiso pepigit cum Adamo, et nobiscum in illo, quodque, illo praevaricante, omnes nos prout in illo existantes transgressi sumus, ut exponit D. Augustinus lib. 16 de civit, d. An?. Dei, cap. 77. Quo etiam sensu intelligit illud I’sal. 118: Prxvaricantes reputavi om-rs.il.118. nes peccatores terra:, quia (inquit) in para­ diso cum primo parente legem transgressi sunt. Oseæquoque 6 dicitur: Ipsi sicut Adam Oscæ- 6. transgressi sunt pactum, ibi prvvaricati sunt omnes. Quæ verba de prodicto pacto, quod in paradiso eum Adam transgressi sumus, intelligunt D. Hieronymus, P. N. Cyri Ilus, nieron. D. Prosper, et alii super prodictum locum: p·™1^ idquesonant verba illa ibi prxvaricali sunt omnes, scilicet in paradiso, ubi provaricatus fuit fuit Adam. Et idem explicat Apostolus ad Roma. 5; In quo omnes peccaverunt. Ex qui­ Ad KouiX bus, et aliis Scriptura* locis deduxit Conci­ Cow. lium Trid. ses. 6, Adamum sibi et nobis Trid. justitiam et sanctitatem amisisse : non au­ tem eam nobis amisisset, si prose tantum, et non etiam pro nobis sub prodicto pacto illam accepisset. Idem 37. Tum etiam id suadetur testimoniis ?oide· sanctorum Patrum, qui frequenter asserunt hUEiu' nos^u‘sso ’n Adamo, quando peccavit, atque ' una cum ipso peccatum illud commisisse, ob idque talo peccatum illius simul et nosnieg. Irum fuisse, ut videre est apud Augustinum lib. 1 de peccat, merit, et remis, cap. 10, i bi: Manifestum est alia cuique esse propria pec­ cata, in quibus hi tantum peccant, quorum peccata sunt; aliud hoc unum, in quo omnes peccaverunt, quando omnes ille unus homo titan, fuerunt. Et lib.3 : In Adam omnes tunc pec­ caverunt, quando in illa natura insita, qua eundos generare poterat, omnes unus ille homo erat, et lib. 3 de Nuptiis et concup. cap. 5 : Per unius illius (nempe Adami) vo­ luntatem malam omnes in eo peccaverunt, quando omnes ille unus fuerunt, de quopropterea singuli peccatum originale traxerunt. Epist. 106 ad Paulin. Tu et quisquis hæc patitur, etc. nondum quidem evidenter in se ipso, sed in illo homine latenter ibi erat, quando cibus vetitus tangebatur, etc. Similia Basii. habent Basilius horail. 1. de laudib. jejunii, Kuiw’ θΓ*§· ad Roma. 5, Nazianzenus orat, de SariJU. Ambres.Christi nativit., Ambrosius lib. ' de fide D.Aog. D-Ads’ resurrect, cujus testimonium referens Au­ gustinus lib. 2 de peccat, orig. cap. 41 : Lapsus sum (inquit) in Adam, ejectus de pa­ radiso in Adam, mortuus in Adam, quomodo revocarer ad vitam, nisi me in Adam inveni­ ret, ut in illo culpo; obnoxium, morti deditum, ita et in Christo justificatum, etc. Tandem D.Bern. D. Bernardus serm. 1. de dominica prima post octav. Epipha. de culpa originali sic loquitur : .4liena est, quia in Adam omnes nescientes peccavimus : nostra, quia etsi in alio nos tamen peccavimus, et nobis justo Dei judicio imputabatur, sed occulto. Quæ testimonia, et eorum loquutiones aliter verificari nequeunt, nisi quia Deus omnium nostrum voluntates in una Adami volun­ tate sicut in capitali constituit, ut ita illa esset quasi voluntas totius naturo, pro omnibus supponens : ejusque proinde con­ sensus, vel dissensus ab omnibus, ac si proprius esset, firmus, ratusque haberetur. 38. Denique ipsum suadetur, quia suppo­ sita traductione peccati originalis, quam 29 fides docet, necessario quærenda est aliqua via, qua voluntarium ejus explicetur, ilia­ que est proferenda, quæ ad id magis con­ sona, et accommodata censeatur : non est autem excogitabilis alia via ad prodictum voluntarium declarandum ita consona, si­ cut ista, quam eligimus, ut intuenti consta­ bit : debet igitur ea proferri : ac proinde quicquid necessarium fuerit, ut de facto subsistat, debemus credere fuisse a Deo factu m. §n. Declaratur ex præjactis fundamentis modus voluntarii in peccato originali repertus. Dicendum igitur est, peccatum originale Asserito ad posteros Adami descendens esse illis per trimenbris. se, et intrinsece voluntarium, non formaliter per modum exercitii, sed terminative per modum effectus ; non quidem physice ex ordine ad propriam uniuscujusque vo­ luntatem, sed moraliter ex ordine ad vo­ luntatem Adami , quatenus fuit voluntas capitis continentis ex Dei institutione vo­ Prima luntates ipsorum. Prima hujus assertionis pars suppars, nimirum prodictum peccatum esseponiton voluntarium per se et intrinsece, suppo­ nenda potius videbatur ex dubio procedenti (ut hujus initio animadvertimus) quam hic probanda ; quia supposita existentia peccati originalis, perspicue habetur, debere esse per se voluntarium, cum juxta communem Theologorum, et Philosophorum sententiam nullum, quod intrinsece peccatum est, sicut est originale, sine voluntario per se, et in­ trinseco valeat consistere. Ob hoc igitur et quia ex dicendis pro reliquo assertionis ve­ ritas hæc novam lucem, et confirmationem accipiet, non immoramur circa ejus proba­ tionem. 39. Secunda autem pars, videlicet non esse voluntarium formaliler, seu per mo­ dum exercitii, etiam liquet : quia hic modus voluntarii proprius est solius peccati actua­ lis consistentis in actu, vel actuali omis­ sione ; peccata vero habitualia solum sunt voluntaria terminative, tanquam effectus perse peccati actualis : et ideo permanent etiam, postquam omne voluntatis exercitium cessavit : ac peccatum originale non est de genere peccati actualis, sed de genere ha­ bitualis : non enim consistit in aliquo actu, vel actuali omissione a pueris exercita, ut est per se notum ; sed in termino, et effectu in illis ex peccato Adami relicto : igitur I 1; 30 DE VITIIS, ET PECCATIS. non debet esse voluntarium primo Π Io modo, sed hoc posteriori. censr- Et confirmatur : quia non debet esse nobis magis voluntarium peccatum originale, quod ex Adamo accipimus, quam ipsi Ada­ mo peccatum suum habituale, in quo post esum ligni veliti remansit, aut quam peccata nostra habitualia, quæ per pro­ prios actus incurrimus : sed neque Adamo, neque nobis peccata habitualia sunt aliter voluntaria, quam per modum termini : er­ go, etc. Objectio. Dices: peccatum originale est formaliter peccatum.et non tantum lerminative : ergo non lerminative dumtaxat, sed formaliter debet esse voluntarium. Patet consequen­ tia: nam cum voluntarium sit de ratione peccati, eadem debet esse utriusque condi­ tio, et mensura. solutio. -10. Respondetur primo negando conse­ quentiam : quia aliunde sumitur ratio pec­ cati, ac ratio voluntarii, quamvis illa hanc supponat : et ideo non est necesse utriusque denominationem eodem modo alicui con­ venire, ut explicuimus supra disp. 5, num. 117, ubi diximus aliqua, quæ solum deno­ minantur voluntaria in causa, denominari peccata absolute, et in se. Et disp. 13, du­ bio 5, vidimus aliqua, quæ formaliter sunt peccata, non esse voluntaria ; nisi solum interpretative. Quare non mirum si pecca­ tum originale, et cætera habitualia deno­ minentur peccata formaliter, et absolute; quamvis solum terminative voluntaria di­ cantur. Secundo respondetur, peccati nomen «lia· posse accipi dupliciter : vel omnino stricte pro eo quod est directe et immediate contra legem, diffmiturque dictum, factum, vel concupitum, etc. et hoc modo habituale non dicitur peccatum formaliter, quia non est formaliter, dictum, factum, aut concupi­ tum, sed effectus et terminus prædictæ ope­ rationis. Vel potest sumi latius pro omni eo, quod est de linea mali repugnantis ra­ tioni, redditque subjectum offensum Deo, et invisum : et hoc modo dicitur formaliter tam de habituali, et originali, quam de ac­ tuali, similiter etiam voluntarium potest sumi vel stricte, pro eo quod immediate, et cum actuali cognitione habet esse ab in­ trinseco. ut sonat diffinitio Aristotelis : et hoc modo id solum potest dici formaliter voluntarium quod est actualis processio, et exercitium voluntatis, seu potentiæappetilivæ : vel cum aliqua latitudine pro omni eo, quod oritur, et dependet perse DISP. XIV. DUB. II. iwiiu 42. Confirmatur, et explicatur animada principio voluntario, imporlaique ad il­ UmX vertendo, quod semel Adamo constituto a lud intrinsecum respectum : et hoc modo Deo capito naturæ liumanæ, consequenter dicitur formaliter tam do exercitio, quam omnes ejus posteri constituti sunt membra de termino. Unde hac ratione etiam pecca­ illius capitis, atque adeo ex illo tanquam ex tum originale, et cætera habitualia possent capite, et ex his quasi ex membris intellidici voluntaria fnrmaliler: atque adeo eo gimus coalescere communitatem humanam proportionali modo, quo dicuntur formaliin modum corporis mystici, et cujusdam ter peccata, possunt etiam dici formaliter totius : uti coalescunt aliæ communitates ex voluntaria ; cl eo modo quo dicuntur volun­ principe, vel superiori, sicut ex capite, et taria terminat ire, possunt quoque dici ter­ ex inferioribus, sicut ex membris : ac minante peccata. Voluimus autem in proinde tam Adamus, quam cæteri habent praecedentibus uti prima acceptione, ut considerari dupliciter : vel ut personæ par­ distingueremus modum voluntarii conve­ ticulares divisæ el separata? : vel ut partes nientis peccato originali ab eo quod con­ illius totius, caputque et membra prædicti venit actuali, qui modus non ita bene dis­ corporis, morali quadam unione copulati. tinguitur appellando utrunque voluntarium Unde duplex voluntas debet in unoquoque formaliter. E contra vero loquendo de pec­ illorum distingui : alia, quæ convenit illi cato usi sumus acceptione magis lata, juxta ut personæ particulari, quæ erit voluntas quam omnia possuntdici peccata formaliter: propria, et personalis : alia, quæ convenit quia adhuc manet sufficiens inter ea disilli ut parti prædicti totius, quæ debet esse tinclivum penes actuale, et habituale, vel voluntas totius naturæ communis pro om­ originale. nibus suis suppositis: cumque hæc communis 41. Superest declaranda, et suadenda proto voluntas non posset physice in omnibus tertia pars assertionis, videlicet peccatum illis existere, oportuit, ut esset in primo originale esse nobis formaliter voluntarium ass^n sicut in capite naturæ, indeque omnia alia ex ordine ad voluntatem Adami (quod enim moveret, et dirigeret. Ex quo etiam fit, non sit voluntarium physice ex ordine ad quod sicut illud, quod procedit a voluntate voluntatem propriam est per se notum). propria, et personali uniuscujusque, est illi Probatur ergo : quoniam prædictum pecca­ voluntarium ut personæ particulari, ita tum processit ex voluntate Adami, ex pri­ quod procedit a voluntate totius naturæ moque ejus peccato, quatenus continebat liumanæ existente in primo ejus supposito, voluntates suorum posterorum, et earum debet esse singulis voluntarium, quatenus consensus, atque adeo quatenus erat mora­ sunt membra illius totius, partesque et in­ liter voluntas ipsorum : igitur est eis mo­ feriora ipsius naturæ. raliter voluntarium. Consequentia patet : Coeli Hinc ergo confirmatur et explicatur nos­ atar nam sicut de ratione voluntarii in com­ ratio. tra ratio. Quia peccatum originale non muni est procedere a voluntate conjuncta, convenit posteris Adami, quatenus sunt seu a voluntate ejus in quo est, ita de ra­ personæ particulares, saltem perse primo; tione voluntarii moralis est procedere a sed ut sunt partes et membra liumanæ na­ voluntate moraliter conjuncta, seu quæ mo­ turæ, constituunique cum Adamo tanquam raliter judicetur voluntas illius, in quo in­ membra cum capite unam communitatem venitur : si ergo voluntas Adami, qua primo humanam : ergo ut prædictum peccatum peccavit, moraliter fuit voluntas postero­ sit eis prout sic voluntarium, sufficit, quod rum, nequit non quod ex tali voluntate in procedat a voluntate ejus, qui gerit munus ipsis procedit, esse illis moraliter volunta­ capitis naturæ, prædictæque communitatis. rium. Antecedens autem probatur. Quia Imo nulla alia ratione poterat esse illis Adamus ex vi pacti cum Deo in paradiso prout sic voluntarium : quia respectu illo­ initi de traductione, vel amissione justitiæ rum formalissime ut partium prædictæ originalis pro se, et pro tota posteritate, communitatis, et naturæ. non est alia vo­ fuit constitutus morale caput generis huma­ luntas nisi voluntas capitis naturæ in pri­ ni, fueruntque ex vi illius pacti voluntates mo ejus supposito existens. Talis fuit autem suorum descendentium in ipsam Adami voluntas Adami, dum primo peccavit : tunc voluntatem ut in capitalem transfusa? : hoc quippe pro se et pro tota humana natura autem, et nihil aliud requiritur, ut talis donum justitiæ originalis acceperat ; illud— voluntas censealar moraliter voluntas ipsoque pro se, et pro tota natura amisit : in I rum posterorum, et ut pro illis supponat : quo manifeste gessit munus capitis naturæ. ergo, etc. 42. C [I*< 31 Igitur prædictum peccatum habet esse'om­ nibus illis voluntarium per voluntatem capitis naturæ, atque adeo voluntarietate morali. 43. Desumpsimus vero totam hanc doc-D.Tbom trinam ex I). Thoma quæst. 4 de mal. art. 1, in corp, cujus verba, quia rem oplime elucidant, nolumus præ term it tere. Præmisit autem duo notabilia: primum hoc modo. Considerandum est, quod aliquis homo sin­ gularis dupliciter potest considerari : uno modo, secundum cpiod est quædam persona singularis: alio modo, secundum quod est pars alicujus collegii, et utroque modo ad eum potest aliquis actus pertinere. Pertinet enim ad eum in quantum est singularis per­ sona ille actus, quem proprio arbitrio, et per se ipsum facit : sed in quantum est pars colle­ gii, potest ad eum pertinere actus aliquis, quem per se ipsum non facit, nec proprio arbitrio : sed qui ft a toto collegio, vel a plu­ ribus de collegio, vel a principe collegii : sicut illud, quod princeps civitatis facit, dicitur civitas facere, ut Philosophus dicit. Hujus­ modi enim collegium hominum reputatur quasi unus homo, ita quod diversi homines in diversis officiis constituti sunt quasi diversa membra unius corporis naturalis, ut Apos­ tolus inducit de membris Ecclesiæ 1 ad Co­ rinth. 12. Sic ergo tota multitudo hominum a primo parente humanam naturam accipien­ tium, quasi unum collegium, vel potius sicut unum corpus unius hominis consideranda est': in qua quidem multitudine unusquisque ho­ mo, et ipse Adam potest considerari, vel quasi singularis persona, vel quasi aliquod mem­ brum hujus multitudinis, quæ per naturalem originem derivatur ab uno. Secundum notabile præmittit sic : Est idem. autem considerandum, quod primo homini in sua institutione datum fuerat divinitus quoddam supernaturale donum, scilicet ori­ ginalis justitia, per quam ratio subdebatur Deo, et inferiores vires rationi, et corpus animæ. Hoc autem donum non fuerat datum primo homini, ut singulari personæ tantum: sed ut cuidam principio lotius humanx natu­ ræ, ut scilicet ab eo per originem derivaretur in posteros. Hoc autem donum acceptum pri­ mus homo per liberum arbitrium peccans amisit eo tenore, quo sibi datum fuerat, sci­ licet prose, et pro tota sua posteritate. De­ fectus ergo hujus doni totam ejus posteritatem consequitur : et sic iste defectus eo modo tra­ ducitur in posteros, quo modo traducitur humana natura. 44. Ex his itaque paulo inferius sic conclu- i,!etu Al 32 DE VITIIS, ET PECCATIS. DISP. XIV, DI B. II. I ' In •d dit : Ni ergo consideretur iste defectus Aoe est in voluntate .-quia ad hanc diversitatem modo per originem in istum hominem deri­ g in. saltem requiritur distinctio penos volun­ vatus, secundum illud quod iste homo est tarium intrinsecum. Anima autem ratio­ Objectiones adversus traditam gurdam persona singularis. sic hujusmodi nalis, etiam dum primo puer generatur, veritatem. defectus non potest habere rationem culpx. ad capax est voluntarii intrinseci per modum cujus rationem requiritur, quod sit volunta­ termini, et consequenter distincti numero ■ Fiioj ria : sed si consideretur iste homo generatus •17. Adversus 6a quæ tradidimus militant peccati ab eo, quod fuit in Adamo: unde ,!χ·ΐιο iionuullæ objectiones, ex quarum solutione sicut quoddam membrum totius humane na­ intrinsece debet illud in se suscipere: quin magis veritas declarabitur. Objicies ergo ture a primo parente propagate, ac si omnes voluntas totius unicuique parti tribuit plus, primo, transfusionem illam voluntatum, homines essent unus homo, sic habet ratio­ minusve de ratione voluntarii, aut peccati, nem culpr propter voluntarium ejus prin­ cui innititur prædictum voluntarium mo­ juxta quod est capax. cipium, quod est actuale peccatum primi pa­ rale, esto in ordine ad alia posset admitti, 46. Tandem probatur ex eodem D. Thortitis. non tamen habere locum in ordine ad ef­ ma : quia sicut peccatum, quod est per se 1 fectus adeo intimos, sicut est peccatum. ite». Quod etiam alio exemplo satis accommo­ primo person®, el non natura, debet esse dato ita confirmat. «Sicut si dicamus, quod Præsertim cum ea transfusio non proprio voluntarium voluntate personali, ita quod actu, sed sola superioris potestate fit : quia motus maims ad homicidium perpetrandum, per se primo est peccatum naturæ, et non secundum quod manus per se consideratur, ratio peccati nequii inveniri absque aliquo person®, debet esse voluntarium non per non habet rationem culpæ: quia manus de inordinato consensu illius, qui peccat: at in voluntatem personæ, sed per voluntatem necessitate movetur ab alio: si autem consi­ prædicto voluntario non adest talis inordi­ naturæ: sed peccatum originale est hujus­ natus consensus ex parte illius, cujus vo­ deretur ut est pars totius hominis, qui volun­ modi, et ideo destruxit justitiam origina­ tate agit, sic habet rationem culpæ, quia sic luntas transfunditur in aliam : ergo non lem, quæ fuit donum concessum in Adamo est voluntarius. Sicut ergo homicidium non sufficit ut peccatum ita commissum impu­ toti humanæ natura: ob idque ab Apostolo diçitur culpa manus, sed culpa totius homi­ tetur ei, cujus voluntas dicitur transfundi. ad Ephes. 2, peccatum natura vocatur/1''"* Neque exempla tutoris et patris ad id expli­ nis: ita hujusmodi defectus non dicitur esse eramus natura filii ir.v: ergo non debet alio peccatum personale, sed peccatum totius na­ candum allata, favent prædiclæ doctrinae: modo esse voluntarium, quam per volun­ ture: nec ad personam pertinet,nisi in quan­ quia neque voluntas patris vel tutoris ita tatem natura, seu per voluntatem existen­ tum, natura inficit personam. continet voluntatem filiorum aut minorum, tem in primo ejus supposito, tanquam in ut si paler vel tutor peccatum committat, Animad- 45. Advertendum est tamen circa praecapite totius natura. J ’ dicta exempla, et præcipue circa ultimum filii aut minores illo maculentur. Imo Adduxit vero Ang. Doctor hanc etiam ra-D T^ etiamsi per proprium actum suum consen­ non tenere in omnibus : sed in hoc quod tionem in 2, dist. 30, quæst. 1, art. 2, ubi sum quis alii committat, ut mandans com­ sicut illa percussio facta per manum est ita habet : Oportet quod secundum hoc quod mittit mandatario, non ex eo quod iste in voluntaria, non per voluntatem existenaliquid rationem culpæ habet, secundum hoc tem in manu, sed per voluntatem totius exequutione mandati delinquat, imputabi­ ratio voluntarii in ipso reperiatur : sicut tur illi ad culpam, si in tradenda commis­ hominis, cujus manus est pars : ita pecca­ autem est quoddam bonum, quod respicit na­ tum originale a pueris contractum habet sione culpa non fuit. Cum ergo transfusio turam, et quoddam, quod respicit personam : illa nostrarum voluntatum in Adamum a esse voluntarium, non per voluntatem ita etiam est quædam culpa naturæ, et quæ­ solo Deo facta fuerit, absque omni prorsus physice in illis existentem; sed per volun­ dam personæ : unde ad culpam personæ re­ noslræ voluntatis consensu, non apparet, tatem totius humanæ communitatis cujus quiritur voluntas personæ,sicut patet in culpa illi sunt partes : quæ quidem voluntas exqua ratione culpa nostra possit esse, quam actuali, quæ peractum personæ committitur: titit in primo supposito natura, scilicet in ille commisit. ad culpam vero naturæ non requiritur, nisi CoadrAdamo. Unde non inde inferre licet alias Confirmatur : quia transferre unius vel voluntas in natura illa. Sic ergo dicendum paritates inter exemplum, et rem, de qua plurium voluntates in unam aliam, etiam est, quod defectus illius originalis justitiæ, agitur : ut quia percussio non est voluntaria quoad peccandi facultatem, sine illorum quæ homini in sua creatione collata est, eæ intrinsece, sed extrinsece, neque est dis­ consensu, neque conservato eis loco recla­ voluntate hominis accidit: et sicut illud na­ tinctum peccatum ab eo quod residet in mandi, manifeste cedit in eorum detrimen­ turæ donum fuit,et fuisset in totam naturam voluntate : ita peccata puerorum non sint tum, et perniciem : siquidem independenter propagatum, homine in justitia persistente: intrinsece voluntaria, neque distincta nu­ a sua voluntate exponuntur periculo peccati ita diam et privatio illius boni in totam na­ et damnationis : cum ergo Deus nihil in mero a peccato existente in Adamo. Hæc turam perducitur, quasi privatio, et vitium detrimentum suarum creaturarum opere­ igitur inferre non licet, quia ex incapaci­ naturæ : ad idem enim genus privatio et ha­ tate manus provenit, quod in ea (sicut ne­ tur, non est dicendum fuisse ab illo pro bitus referuntur :et in quolibet homine ratio­ que in aliis membris externis) non sit hominibus de facto ita statutum. nem culpæ habet eæ hoc, quod per voluntatem 48- Respondetur ad objectionem negan­ intrinsece voluntarium : cujus tantum sunt y.lotio principii naturæ, id est, primi hominis in­ objet- do antecedens, loquendo de transfusione capaces potentiæ immanentes, et ipsa ani­ iioais. ductus est talis defectus. ma in quantum spiritualis est. voluntatum in unam aliquam, quaesit vo­ Et propter eandem rationem actiones luntas primi suppositi naturae, qualis fuit prædictorum membrorum non efficiunt voluntas Adami : et de peccato quod sit distinctum numero peccatum ab eo, quod 'peccatum naturae, sicut est originale. Cum enim Deo, utpote omnium creatori plenisS III. Salmant. Curs. theolag.. tom. I IU simum sit dominium quarumlibet volunta­ tum, omnesque earum motus et actus emineniissirneconti neat,non est cur ei repugnet aliquas inter se moraliter unire, et earum consensus in unam, quam voluerit, trans­ ferre in ordine ad effectus quantumcunque intimos : sufficilque nullam in hoc adesse implicationem, sicut re vera non adest, ut sil Deo concedendum. Diximus loquendo de transfusione a Deo Ammadfaclu : quia apud homines fatemur, non vcrMOadesse facultatem uniendi alienas voluntates in ordine ad effectus ita intimos, sicut necesse est ad peccandum, sed solum in ordine ad alios magis externos, qui humanae po­ testati subduntur. Ratio vero est : quia pec­ catum non contingit nisi per aversionem a fine ultimo, vel immediate si sit mortale, vel dispositive sit sit veniale : unde ille dumtaxat potest unam voluntatem cum alia unire, taliter quod peccatum unius alii im­ putetur, qui potest illas ad prædictum finem ordinare, el circa talem ordinationem quicquid voluerit disponere : quod esse pro­ prium solius Dei manifeste constat. 49. Diximus etiam in unam aliquam quæ Anima·» sit voluntas primi suppositi naturæ: quia licet 'ersio prædicta voluntatum transfusio potius sit aliquid morale, quam physicum, immediateque ex libera Dei ordinatione dependeat ; est tamen satis probabile requirere pro fun­ damento virtualem continentiam physicam illarum voluntatum, quæ transfunduntur in eo, in quem transfusio fit. Unde nec Deus saltem secundum communem cursum operando posset omnes voluntates humanas in alium transfundere, quam in Adamum omnium proloparentem, qui tanquam pri-’ mum natura suppositum omnia alia phy­ sice virtualiter continebat. Et ratio est :quia pradicta transfusio est talis conditionis, ut ratione ejus verificetur, actum procedentem a voluntate unius personæ procedere quo­ que ab alia, atque adeo requirit, quod una aliquo modo sit alia : cumque non sit illa formaliter, oportet ut sit ea virtualiter, eo quod virtualiter ipsam continet. Addit Curiel in praesenti dub. 1, quia Additio vel peccante illo homine, in quem aliorum }·“* voluntates transfusæsunt, isti dicentur pec­ care, vel quatenus sunt in eo, vel quatenus suntinseipsisVNon primum, quia cum non contineantur in illo, sed potius sint ab eo separati, non est quo pacto in ipso esse di­ cantur. Neque secundum, quia in se ipsis nullum esse habent, ut supponimus : nulla igitur esset ratio, cur tale peccatum eis im- I .V ■’ * 4 ► ■ DE VITIIS ET PECCATIS A!uH putaretur. Adde etiam, peccatum unius atdinc· nu”a a^a v,a P055® *n û^um ,r:insire, ita quod vere et intrinsece hujus peccatum sit, nisi per generationem, qua communicata natura destitutagratia, communicaturculpa originalis in ea gratiæ destitutione consis­ tens : solus ergo ille, qui fuerit caput na­ turale, et posterorum genitor, poterit in eos peccatum transmittere, atque adeo fieri caput eorum morale per prædictam conti­ nentiam voluntatum. Adde rursus, pecca­ tum. quod potest aliena voluntate committi, solum posse esse peccatum naturæ : perso­ nalia enim indispensabiliter postulant pro­ cedere a voluntate propriæ personæ : at naturæ peccatum nequit aliter quam cum ipsa natura, atque adeo a generante illam traduci : solus ergo ille, qui fuerit caput naturale, et naturæ in aliis propagator, po­ terit per modum capitis moralis peccatum in eos transmittere. Videatur Curiel in præsenti dub. 2, et Greg. Mart. dub. 4. Pcsirc- 50. Tandem diximus de peccato quod sii Eâiceexpellit gratiam, in cujus pri­ vatione consistit. Coiiûr· 6S· Confirmatur : nam qui physice cauιω!|,λ sat formam, vel actum expulsivum alterius forma? debita?, physice etiam causât priva­ tionem formæ expulsæ : sicut qui physice causât calorem expellentem frigiditatem debitam aqua», physice etiam causal priva­ tionem ipsius frigiditatis : et qui physice ponit obicem destructivum visus debili ani­ mali, physice causal caecitatem, quæ est privatio visus : et universaliter loquendo non est alius modus causandi physice ali­ quam privationem (saltem per modum cau­ sa principalis) nisi quia physice causatur ob expellens formam debitam, et media hac expulsione privationem inducens .-sed Adamus quatenus per modum capitis deliquit, physice, causavit sua voluntate formam expulsivam justitiæ originalis a se et a suis posteris : igitur physice causavit in se, et causât in illis privationem talis justitiæ, atque adeo peccatum originale. Minor sua­ detur. Tum quia Adamus dum sic deliquit, physice causavit primum illud peccatum actuale : quod sicut in quantum personale expulit justitiam originalem a propria per­ sona, ita in quantum capitale habet exclu­ dere, vel impedire illam, ut erat loti pos­ teritati debita : igitur causavit physice formam seu obicem expellentem a tota ipsa posteritate praîdiclam justitiam. Tum etiam quia’per illud peccatum effecta est in Ada­ mo, et in tota natura humana quaedam prava dispositio, sive corruptio virium sen­ sitivarum, quæ dicitur concupiscentia, per quam vires istæ immoderate tendunt ad bona sensibilia, caroque adversus spiritum rebellat : propterea enim hujusmodi con­ cupiscentia in Scriptura non semel vocatur peccatum, quia ex peccato originali est, et DISP. XIV, DUB. III. ad peccatum inclinai, ut declarat Conci­ lium Trid. sess. 5, decreto de peccato orig. Et etiam in ipso corpore effecta est ex vi prædicti peccati quaedam indispositio, sivo corruptio, ratione cujus non perfecte sub­ ditur anima?, neque ab ea continetur, ut non ad corruptionem et interitum tendat : sed ad hanc pravam dispositionem et cor­ ruptionem ex parte corporis et virium sensitivarum, sequitur in anima privatio justitiæ originalis, sicut ad contrariam rec­ titudinem, et dispositionem optimam in primo statu sequeretur ipsa justitia : ergo, etc. Co«. 1 Tril § in. Prior modus declarandi causalitatem pec­ cati Adami in nostra originalia. 69. Verum quia efficacia hujus rationis omnino percipi non valebit, nisi ostenda­ tur via, per quam influxus physicus illius primi Adami peccati post tot millia anno­ rum, totque successivas generationes ad puerum modo nascentem et ejus animam ! perveniat : atque ita justitiam originalem i physice in ea impediat, vel excludat, opei ræ pretium erit accuratius illam investi­ gare. Quocirca duplex se offert modus di­ cendi, alter communior, quem in hoc § alter vero specialior, quem in sequenti pro­ ponemus. Ad primi ergo intelligentiam sciendum Doctris est, quod quia Adamo data fuit justitia originalis non pro se tantum, sed sub eo pacto dicendi | ut si in innocentia permaneret, in omnes posteros, qui per seminalem propagationem abeo descenderent, simul cum natura, et per ipsum generationis actum (modo infe. rius declarando) illam propagaret, conseI quenter ejus virtuti generalivæ et semini superadditus fuit vigor necessarius et suffiI ciens ad ejusmodi propagationem. Certum est enim potentiam generativam hominis, et ejus semen suæ relicta naturæ, omnique I alio destituta solum habere vim ad huma­ nam naturam secundum se communican­ dam : atque adeo pro communicanda cum illa prædicta justitia, nova et peculiaris virtus, novusque et specialis vigor neces­ sario fuere illis superaddenda. Quæ est 1 doctrina D. Thomæ qua?st. 4 de mal. art. 1 D.Tliom. ad 9 et in 2, dist. 30, quæst. 1, art. 2 ad 4 et dist. 20, quæsl. 2, art. 3, ibidemque ad Annib. art. 4 et 4,contra gent. cap. 52, rat. 5 et 10 et opusc. 2, cap. 187. Sicut ergo per primum primum Adami peccatum ablata fuit physiceab illo pro se cl pro tota posteritate ipsa originalis justitia, sic a virtute ejusgenerativa, et semine ablatus fuit vigor, quo pollebat. I nde dixit D. Thom. loco cil. do mal. quod ræ peccutoprimi parentis destituta est caro ejus illa virtute, ut e.v ea posset de­ cidi semen, per quod originalis justitia in alios propagaretur. Et sic in semine defectus hujus virtutis est defectus moralis corruptio­ nis : et e.r hoc etiam est ibi virtus ad similem imperfectionem, sicut est ibi virtus ad pro­ ductionem human.v nalurx in prole generata. 70. Fuitque hæc privatio vigoris in se­ mine,et virtute generativa effectus prædicti peccati physico modo eo proportionali quo ipsa privatio justitiæ originalis. Nam quia talis vigor consequebatur ad ipsam justitiam ut communicandam, ad nihilque aliud po­ nebatur in semine, nisi ut propagationi illius deserviret eo modo, et in eodem ge­ nere causæ, quo primum peccatum expulit ab Adamo prædictam justitiam, ejusque communicationem abstulit, debuit etiam expellere talem vigorem ; frustra enim sub­ lata illa tam pro Adamo, quam pro posteto. ris, iste in alicujus semine remaneret. Ex quo fit, quod sicut carentia justitiæ origi­ nalis in Adamo non fuit nuda carentia, uti esset in pura natura, sed privativa et vo­ luntaria, privativa quidem, quia erat ca­ rentia formædebitæ; voluntaria vero, quia peractum voluntarium fuit inducta: ita carentia prædicti vigoris in semine utrum­ que illud habuit. Quia talis vigor et erat debitus ex vi pacti, ex quo debita erat com­ municatio prædictæ justitiæ, ad quam or­ dinabatur, et ex eodem actu voluntario ejus expulsio ortum duxit. E,- Fit etiam, quod quemadmodum in statu ώ innocentiæ esset consideranda in illo se­ mine duplex ratio, alia naturalis et quasi propria, secundum quam esset instrumen­ tum generantis in ordine ad naturam se­ cundum se communicandam : alia quasi supernaluralis, seu divinitus superaddita, secundum quam se haberet tanquam ins­ trumentum Dei in ordine ad propagandam cum natura originalem justitiam : ita post peccatum debemus etiam considerare in I eodem semine duplicem rationem, nempe illam naturalem, secundum quam habebat esse instrumentum naturae in ordine ad illam secundum se communicandam; hæc enim ratio, sicut et cætera pure naturalia non sunt amissa per peccatum. Aliam vero voluntariam et privativam ortam ex præ- I 43 I dicto peccato Adami, secundum quam erat I quasi instrurnenlum ipsius peccati, vel Ada­ mi ut sic peccantis in ordine ad commu­ nicandum defectum originalis jusfitiæ. Si­ cut igitur medio praedicto semine secundum ! suam positivam et naturalem rationem tan­ quam natura? instrumento communicata fuit filiis Adami ejus natura ; ita medio eodem semine secundum illum defectum ex peccato orlutn tanquam instrumentum ipsius peccati communicatus eis fuit de­ fectus voluntarius prædicta? justitiæ, in quo consistit peccatum originale, 71. Videmus enim incansalitalibushanc Declara· servari conditionem, quod defectus cujus-dc^ÇÎJla libet principii redundat in effectum, etsi- exemmilem defectum in eo inducit. Sicut polen- I,||S· tia visiva defecluosa elicit defectuosam visionem : et semen deficiens ab illa vir­ tute, quæ necessaria est ad productionem tibiæ recte deambulantis, producit tibiam claudam, hoc est privatam sanitate requi­ sita ad recte deambulandum : iterumque ab hac tibia clauda, seu privata sanitate procedit motus cum claudicatione : et quod in omnibus istis effectibus perfectionis est, tribuitur perfectioni causæ : quicquid vero est carentiæ et imperfectionis, inejusdefec tum reducitur. Cum ergo vis generativaet semen Adami, quod est proximum genera­ tionis principium, ex ejus peccato con­ traxerit defectum voluntarium vigoris re­ quisiti ad communicandam originalem justitiam, necesse est ut ex tali defectu emanet in prole defectus voluntarius ipsius justitiæ, atque adeo peccatum originale. Quod etiam potest declarari : tum ex eo, quod in primo hominis statu contingeret : tunc enim eo ipso quod semen polleret prædicto vigore a Deo concesso, effective tan­ quam instrumentum ipsius Dei (modo in­ ferius declarando) justitiam originalem induceret : ergo quia de facto per peccatum voluntarie fuit privatum tali vigore, debuit ratione hujus privationis tanquam instru­ mentum ipsius peccati effective inducere privationem ipsius justitiæ. Tum etiam nam si peccatum originale esset aliquid positivum, eo ipso quod in semine daretur vis positiva ex peccato Adami descendens, effective in virtute talis peccati illud attin­ geret : ergo supposito quod sit privativum (ut disputatione 1(5 ostendemus) eo ipso quod in eodem semine detur privatio supradicti vigoris descendens ex praedicto peccato Adami, attinget illud effective; eo modo, quo privationes attingi et fieri di-. DE VITIIS ET PECCATIS. 44 cuntar. Palet nlrobiqneconsequentia : nani ubi affirmatio est causa affirmationis, nega­ tio vel privatioeril causa vel privationis vel negationis in eodem genere causas : et sicut se haberet semen vigens ad justi t iæ introduc­ tionem, debet se habere semen vigore des­ titutum ad ejus defectum introducendum. 72. Eodem ergo et simili modo per gene­ rationem uniuscujusque successorum Adami descendit praedictam peccatam a liliis ad nepotes et ab his ad pronepotes, et deinceps. Quia cum unusquisque a suo antecessore accipiat naturam medio semine praedicto vigore ex vi peccati Adami destituto, ac proinde voluntarie privatam originali justitia, tam secundum ea, quæ corpus, quam secundum ea, quæ animam perficiebant, ipse quoque pro generandis successoribus efformat semen simili modo destitutum, communicativumque naturæ cum eadem privatione. Neque enim destituta natura justitia originali quoad omnia pra?dicta posset efformare semen non destitutum supra dicto vigore : neque per semen ita destitutum alitercommunicari natura,quam orbata tali justitia : cumque in nulla gene­ ratione hujusmodi defectus in natura vel semine reparetur, oportet ut per omnes transeat, semperque defectus seminis gene­ rantis effective inducat defectum prolis genitæ : et ad hunc defectum prolis iterum sequatur defectus in semine pro successiva generatione : ac proinde quod unusquisque ita ex Adamo descendentium, et accipiat per vitiatum semen patris naturam et se­ men vitiata, et per semen, quod vitiatum accepit, naturam et semen vitiata commu­ nicet : sicque ab uno in alterum prædictus defectus justitia» originalis tam quoad ani­ mam, quam quod corpus simul cum natura perpetuo propagetur : silque talis defectus omnibus et singulis voluntarius ex vi primi peccati Adami, unde trahit originem, et a quo primum semen, medioque isto secun­ dum, et sic reliqua voluntariam illam pri­ vationem vigoris acceperunt, ut per eam in virtute talis peccati, et tanquam ejus ins­ trumenta defectuose generent. § IV. Prima objectio contra hunc modum dicendi. Contra hunc tamen modum dicendi ’ urgent non pauca, ex quorum solutione magis elucidabitur. Objicies ergo primo Objectio i | ' , I ! ; cum Gregorio Mart, in prosenli dub. 5, ; falso supponi semen in statu jusliliae ori­ ginalis pollere aliquo vigore superaddito in ordine ad eam propagandam, quo postmodum per peccatum privaretur: ruit ergo procédons doctrina hujusmodi enixa fun­ damento. Antecedens suadetur. Tum quia ita videtur docere D. Thom. I p. quæst.D.lb* 100, art. 1 ad 2, ubi negat justitiam orij ginalem, seu gratiam in illo statu transj fundendam fore ab Adamo in posteros vir­ tute seminis, sed fuisset (inquit) collate homini statim cum habuisset animam ratio- cri­ nalem : sicut etiam .'datim cum corpus est dispositum, infunditur a Deo anima rationalis : I (yu.r tamen non est ex traduce. Tum etiam (arguit Martinez) quia si semen talem virtutem physicam haberet ad causandam justitiam originalem in genito, semen esset sacramentum, nihil enim am­ plius ponimus in sacramentis novæ legis, quam virtutem physicam instrumentaient, ad causandam gratiam justificantem, aqua non distinguebatur realiler prædicta jus­ titia. 71. Respondetur negando antecedens : solnt> nostra enim doctrina est expressa D.Thomæ quæst. 4 de malo, et aliis locis, quæ citavi­ mus num. 69. Eamque tradunt Ferrara 2, Ffrr'“ contra gent. cap. 52, Lira super ad Roma. Lin' I 5, et alii. Unde ad locum ex 1 p. respon­ detur primo cum Bannez ibidem, animad­ vertendo, quod justitia originalis prout importabat perfectionem entitative et ut ' quod spiritale, residebatque in anima, 1 non tantum perficiebat illam absolute et | secundum se, hoc est in ordine ad actus, ■ qui ab ipsa anima independenter a corpore poterant exerceri, sed etiam in quantum erat forma corporis et radix perfectionum illius, atque adeo quantum ad unionem cum ipso corpore. Unde fiebat, ut anima non tantum uniretur corpori, et perficeret illud per suam vim informativam natura' lem, sed etiam per ipsam originalem jusi titiam. Et sicut ex vi prioris unionis resul­ tant ab anima in corpore proprietates et | perfectiones naturales, quibus corpus corj respondet anima» secundum suam naturat lem conditionem : ita ex vi posterioris reI sullabant a justitia originali in eodem i corpore perfectiones quodammodo superi naturales, uti erat illa qualis qaalis impos­ sibilitas et immortalitas, qua» in primo statu homini conveniebat, et plena subjectio virium sensitivarum ad rationem, aliaque hujusmodi, quibus idem corpus consonabat justitias DISP. XIV, DUB. Ill, justitia) originali animæ, seu ipsi animae ut per talem justitiam perfeclæ. Hoc supposito respondetur, quod sicut anima rationalis dupliciter potest attingi per aliquam actionem, vel entitative el se­ cundum substantiam : et hoc modo attin­ gitur a solo Deo per creationem : vel quan­ tum ad unionem cum corpore : et hoc rnodo attingitur etiam a generante modio semine secundum suam naturalem virtutem, qua generans medio illo ct disponit materiam et producit ipsam actualem unionem. Ita justitia originalis residens in anima pote­ rat dupliciter attingi : vel ut perficiebat eam absolute ct secundum se, et hoc modo soliu ; Dei erat effectus : hocque dumtaxat intendit D. Thom. loco ex 1 p. adducto. Vel quatenus perficiebat eandem animam formalissime ut unitam, et informantem corpus, atque adeo quantum ad unionem ejusdem juslitiæ originalis cum corpore: et hoc modo attingeretur a generante per semen ratione vigoris supra explicati. Quia generans non utcumque uniret animam corpori, sed ut habentem ipsam justitiam originalem : atque adeo eo proportionali modo quo communicaret proli animam ra­ tione unionis, communicaret etiam prædictam justitiam. Aii» 75. Secundo respondetur, justitiam ori’ w' ginalem ultra perfectionem simpliciter supernaluralem, quam ponebat in anima el in potentiis ejus (quæ juxta veriorem senten­ tiam non distinguebatur saltem secundum substantiam a gratia nostra justificante : ct virtutibus per se infusis) ponere etiam per­ fectiones in corpore, quibus efficiebatur quo­ dammodo impassibile :el secundum se ani­ mæ, ac secundum viros sensitivas rationi perfecte subjiciebatur. Quæ sane perfectio­ nes licet possent dici supernatural es respec­ tive ad corpus hamanum, quia non erant débita» ex principiis suæ naturæ : absolute tamen non transcendebant totum naturæ ordinem saltem entitative : sicut de dotibus corporis gloriosi diximus tract, de beatitud. disp. 5, a num. 42. Cum ergo D. Thom. ait prædictam justitiam non esse ex Iraduce, loquimur de illa quantum ad perfectionem absolute supcrnaturalem, quam ponebat in anima : et ideo utitur nominegralix potius quam nomine justitix originalis. Cum quo optime stat ut secundum illud, quod pone­ bat non omnino transcendens ordinem na­ turæ, produceretur virtute seminis pollentis snpradicto vigore. Et hoc intendit aliis lociscitatis num. 69, præsortim in 2, dist. 45 20. quæsl. 2, art. 3 ; nam distinguit inter justitiam originalem, ct justitiam gratui­ tam seu gratiam, quæ est merendi princi­ pium : el hanc dicit infundi a solo Deo·, illam vero propagari a generante, sicut propagatur peccatam originale. Idemque ad Annibald. ari. 4, curn posuisset argu­ mentum, quod Adamus peccando transmisit peccatum in posteros: ergo si non peccasset, transmisisset gratiam, etc. respondet :/)»-D.Tbonu ccndum quod peccatum originale est peccatum naturx principaliter, ct personx consequen­ ter ; sed donum gralix e converso se habet, el ideo non est simile Simile autem est de justi­ tia originali, qux naturam in statu innoccntix'consequebatur, per quam inferiora in statu illo suis superioribus obediebant : unde ct justitia fuisset a parentibus in fdios pro­ pagata, sicut et nunc peccatum originale. Per quod palet ad secundum ex Grego­ rio Mart, quia sive hujus, sive prioris so­ lutionis doctrinam teneamus, non habetur quod in statu j ust it ia? originalis inesset se­ mini virtus, quæ modo inest sacramentis novæ legis : hæc enim attingunt effective gratiam sanctificantem entitative etsecundum substantiam : quam tunc generans vel nullo modo attingeret, licet attingeret qlios effectus pertinentes ad justitiam ori­ ginalem juxta secundam solutionem: vel ad summum juxta primam attingeret illam quantum ad unionem cum corpore, sicut attingit animam ; non vero entitative, si­ cut Sacramenta attingunt. 76. Si autem interroges, utrum in hac o’ infectionem culpx in actu ; 'hide! tamen in virtute, sicut etiam patet, quod ex semine leprosi generatur filius lepro­ sus, quamvis in ipso semine non sit lepra in actu : est enim in semine virtus aliqua defi­ ciens, per cujus defectum contingit defectus leprx in prole. Similiter ex hoc ipso quod in semine est talis dispositio, qua privatur illa impossibilitate, et ordin ibilitate ad animam, quam in primo statu corpus humanum ha­ bebat, sequitur, quod in prole, qua est sus­ cepi ica originalis peccati,efficiatur originale, peccatum in actu. Quare autem licet peccatum prædicio modo contineatur in semine, non proprie ibi habeat ratioirm peccati, neque proinde denominet illud peccaminosum, docet in siWea1· mili S. Doctor disl. 31, sequenti quæst. I, art. I ad 4, ubi sic ait : Illa infectio, que est inséminé sic non habet rationem culpx ante infusionem anime, sicul nec pcenx : oportet enim esse idem subjectum culpx et pamx : et ideo sicut in rebus irrationabilibus non pro­ prie est pama, qux de se ordinum ad culpam habet, ita etiam nec in semine perna potest esse (atque adeo nec culpa) sed est defectus quidam in quantum similitudo nature gene­ rantis in semine virtualiter manet per modum etiam quo lepra in semine leprosi non est xgritudo. Si tamen pama esset, posset esse causa culpx non in quantum hujusmodi, sed secun­ dum quod ex culpa causatur : virtus enim causx manet in effectu. Unde quia per pecca­ tum primi hominis ista infectio consequuta est in lota natura humana, ideo ubi invenit subjectum susceptivum cuipx, habet rationem culpx in actu sicut in puero jam nato: ubi vero hoc non invenit, sicut in semine, manet in tali infectione virtus culpx, ut sic causa culpx esse possit. 81. Ad quartam probationem respondet DISP. XIV. DEB. 111. justifia originalis (hæc enim soli prædictæ Ang. Doctor oil. ari. 2, ex dist. 30, in solui. natur® debetur) iia ejus carentia non habe­ a 1his verbis: Dicendum, quod anima non ret rationem privationis : at voro illa cor­ inficitur per infectionem corporis tanquam poralis infectio praecedens unionem, per corpore agente in animam, sed per quandam accessum ad quam anima maculatur, et colligationem unius ad alterum : quia forma incurrit talem privationem, non est con­ recipitur in materia secundum conditionem ditio dumtaxat, sed terminus suo modo in ipsius materie, cum omne, quod est in altero, execulione primarius actionis peccati Irasit in eo per modum recipientis : el ideo ex hoc ductivæ, ex quo effectivo resultat in anima ipso quod corpus illa virtute privatur, qua ipsa privatio tanquam terminus secunda­ perficte erat subjiaibile anime, sequitur rius. Sicut ex dispositionibus, quas gonerans etiam, quod anima illa virtute carcat. qua introducit in materia per actionem generaperfecte corpus subditum regat : et talis de­ tivam seu alteralivam, résultat effective in fectus originalis justifie culpa est nature, anima unio ejus ad corpus. prout consideratur consequens ex voluntate 82. I nde non obesi si urgeas. Tum quod alicujus habentis naturam, ex quo natura anima in eodem instante, in quo creatur, traducta est. Consonatque hui6 solutioni D. unitur corpori : at in instante creationis Thomæ alia, quam tradit D. Bonaventura D.Bk nequit inquinari peccato, alias istud refun­ in 2, dist. 31, art. I, quæst. 3, ubi rem ita deretur in Deum : ob hanc enim rationem declarat: Prxnotandum est, quod tripliciter Angelus in primo instante peccaro non va­ dicitur aliquid agere in alterum: uno modo luit. quia defectus incipiens cum esse rei per pre lominantiam, sicut contrarium agit reducitur in creatorem. Tum etiam quod in suum contrarium. Alio modo per influen­ in re spirituali, ut est anima rationalis, et tiam, sicut corpus superius agit in hxc infe­ Angelus, nullum agens extrinsecum præter riora. Tertio modo per colligantiam, sicut Deum per modum causæ principalis potest quando duo ita sunt unita, quod unum trahit aliquid edicere : quippe ad hoc necessarius ad se alterum, et communicat alteri proprie­ est illapsus in talem rem, qui est solius Dei tates suas. Cum ergo dicimus carnem inficere proprius, de quo late diximus in tract, de animam, hoc intelligitur quantum ad tertium Angel, disp. 14, a numero 29. Ergo cum modum agendi propter colligantiam, quam peccatum originale immediate afficiat ani­ habet ad animam, propter quum dum deor­ mam, non poterit a generante extrinseco sum tendit, eam secum trahit : ut enim dicit effective attingi. Gregorius, qui labenti innititur, nccesse est Wsibt. Respondetur enim ad primum exD. Tho­ ut cum labenle labatur. ma in 2. disl. 32, quæst. 2, art. 1 ad 2, ubi Sensus autem doctrinæ utriusque sancti Îïton.sic ait : Dicendum quod non est simile de Doctoris non est, quod actio corporea nullo anima el de Angelo: Angelus enim creatus modo possit attingere animam rationalem : est non ut forma alterius corporis : unde non nam actio generative sicut attingit unio­ poterat ex parte materix defectus incidere : nem illius cum corpore, attingit etiam sed oportebat, quod si in principio creationis ipsam animam formaliter in ratione partis, peccati maculam habuisset, quod ex parte et extremi unibilis. Vult ergo D. Thom. creantis esset : anima vero creatur ut actus actionem seminis, quatenus traductiva est cujusdam corporis, ex cujus conjunctione originalis culpæ, non attingere animam potest aliquam maculam contrahere : nec se­ directe el immediate tanquam terminum quitur. quod maculx illius Deus principium primarium, vel tanquam subjectum talis sit. Videatur etiam quæst. 16 de mal. art. 4 termini; sed attingere immediate solam ad 21. Adde, quod respectu peccati origi­ infectionem corporalem, quæ in carne prae­ nalis praecedit debitum ex parte pueri tale cedit : indeque nova actione resultare in peccatum contrahentis, quod quidem debi­ anima, eo ipso quod corpori ita infecto tum contraxit in Adamo : et quia Deus non uniatur, infectiospiritualis, quæest privatio tenetur remittere hoc debitum, non tenetur originalis juslitiæ propter adæquationem, etiam prædictum peccatum impedire; ne­ seu collimitationem, quæ debet esse animae que ex eo quod non impediat, debet in eum ad corpus. Itaque licet demus, unionem reduci : secus vero in Angelis, in quibus inter illa esse tantum conditionem necessa­ nullum praecessit tale debitum. Vide (si riam, ut resultet in anima prædicta pri­ placet) quæ diximus in tract, de Angel, vatio, quia aliter non efficeretur pars hu­ disp. 11, num. 13, ubi hanc replicam di­ man® naturæ descendentis ab Adamo, et luimus. consequenter sicut non esset illi debita justitia 49 83. Ad secundam respondetur, doctrinam illam procedere in causalitate directa, et respectu effectus positivi, quia hæc postu­ lant illapsum agentis in animam; non au­ tem respectu alicujus privationis, quæ in­ duci potest per resultantium ex aliqua dispositione, quam generans producit in carne. Certum est enim quod generans, etiam si sil agens extrinsecum, attingit animam rationalem quantum ad unionem modiis dispositionibus corporalibus. Unde si ex hac unione vel secundum se, vel ra­ tione alicujus ex dispositionibus sequatur aliqua privatio in anima, sicut contingit in praesenti, consequenter poterit talem priva­ tionem attingere. Adde, ad inducendam in anima prædictam privationem duo tantum requiri, nimirum quod ille, a quo induci­ tur, sua actione privaverit naturam huma­ nam justitia originali : et rursus quod sua etiam actione anima efficiatur actu pars talis naturæ, nam eo ipso attinget, et inquinabit illam prædicta privatio. Constat autem utrumque hoc posse fieri ab Adamo ratione sui peccati, et ratione seminis infecti. Quod quidem locum non habet respectu alterius agentis extrinseci, ut intuenti patebit. Ad ultimam denique probationem constat A<1 ultiesl dictis : nam sicut Adamus suo peccato causavit in proprio semine privationem vo-uonem. luntariam prædicti vigoris : ita media hac privatione causare potuit similem privatio­ nem in semine filii, cui etiam talis vigor debebatur; et media ista aliam in semine nepotum, et sic de reliquis. Sicut qui causaret in aliquo semine privationem virtutis necessariæ ad producendam tibiam sanam, media illa privatione causaret in ipsa tibia privationem sanitatis, et media ista priva­ tionem rectitudinis in motu progressivo : et si alii effectus inde successive procederent cum debito alicujus perfectionis dependentis a prædicta rectitudine, transiret in eos si­ milis privatio ex vi ejusdem causæ. 84. Sed urgebis, quod licet Adamus, du- Ecplica. rante justitia originali, per suum semen vigorosum causaret illam in filiis; at non causaret in eorum semine similem vigo­ rem : non eninr talis vigor, erat proprietas dimanans a justitia originali, ut ita fieret ex vi ejusdem actionis; sed accidens ab ea separabile, unde posset in aliquo casu in­ veniri sine illa, ut infra admittemus : et ideo ubicumque inveniretur, a solo Deo causaretur : ergo neque amissa per pec­ catum justitia habuit causare in semine filiorum privationem talis vigoris. Patet 50 i ' *· ! . : Ί 1 il·' DE VITUS ET PECCATIS. consequentia. Nam sicut ubi affirmatio est causa affirmationis, negatio est causa nega­ tionis: ila ubi affirmatio non est causa affir­ mationis, negatio non erit causa negationis : si ergo vigor in semine Adæ non fuisset causa vigoris in semine filiorum, negatio seu privatio illius non erit causa privationis istius. Enerva· Respondetur negando consequentiam. ,or Nam regula illa ubi affirmatio est causa af­ firmationis, negatio, etc., communiter reci­ pitur: alia vero nempe ubi affirmatio non est causa affirmationis, negatio, etc., sæpissime fallit. Homo enim expellit a se physice gratiam per omissionem actus debiti : ac proinde negatio talis actus est causa effi­ ciens physica negationis gratia» ; et tamen affirmatio non est causa affirmationis, quia per positionem talis actus non producitur physice gratia. 85. Sed ad rem nostram licet pra?dictus vigor respectu justitiæ originalis sumptae secundum se, vel ut erat perfectio perso­ nalis, non esset proprietas adeo rigorose, ut nulla ratione posset ab ea separari, et ideo posset in aliquo successore Adami (quamvis non attenta suavi Dei providen­ tia, ut dicemus num. 153). sine illa inve­ niri, habebat tamen nexum ex natura rei cum prædicta justitia, ut erat perfectio na­ turæ cum ea propaganda. Quia talis vigor ad hoc dumtaxat erat institutus, ut justitia illa per eum communicaretur. Hoc autem sufficit, ut quicumque prædictam justitiam secundum hanc posteriorem rationem phy­ sice ab aliquo expulerit, expulerit etiam physice ab ejus semino, per quod communi­ canda erat, talem vigorem : cum iste propter prædictum nexum sine illius cummunicabililate nequeat conservari. Quia ergo Adamus per suum peccatum physice exclusit a se justitiam originalem secundum utram­ que rationem, physice etiam exclusit a pro­ prio semine vigorem, quo erat communi­ canda filiis, propter prædictum nexum : et media hac proprii seminis privatione phy­ sice causavit in filiis privationem ejusdem justitiæ: quia semen privatum et infectum non potuit non infectam et privatam natu­ ram illis communicare. Rursusque per hanc privationem justitiæ originalis in filiis causavil physice in eorum semine propter eundem nexum aliam privationem vigoris, quo erat communicanda nepotibus : sicque in perpetuum privatio vigoris in semine ge­ nitoris physice inferi privationem justitiæ originalis in genito, et ha?c privationem vi- goris in ejus semine, et ista iterum priva­ tionem justitiæ originalis in successore, et sio de reliquis : sine eo quod pro omnibus hujusmodi privationibus aliam causam principalem assignare oporteat præter pec­ catum Adami, ex quo prima privatio suum esse privativum, et voluntarii rationem immediate accepit : per eamque ad secun­ dam privationem, et per hanc ad tertiam, et per istam ad quartam, et ita in reliquas pertransivit. In eundem dicendi modum tertia objectio. 86. Tertio in eundem dicendi modum, τ« etpræcipueadversusconfirmalionemnostne0^ rationis factam num. 68 objicies : quia non pj apparet quæ sit illa prava dispositio ex parte corporis inducta per peccatum Ada­ mi : aut quo pacto physice ex illa sequatur in anima prolis privatio justitiæ originalis. Vel enim esset aliquid positivum? Et hoc non, quia in nobis ante rationis usum nullo est forma positiva, quæ sit incompossibilis cum gratia, vel justitia originali, uti deberet esse illa dispositio, ut prædictam justitiam expellat : præterquam quod homo in natura lapsa antequam actualiter peccet, nihil po­ sitivum habet, quod non haberet in statu naturæ puræ, in quo nulla ejus dispositio per generationem accepta similem privatio­ nem, aut aliam quamcunque peccaminosam induceret. Vel esset aliquid privativum ? Et neque hoc dici potest .· quia eadem esset difficultas de hac privatione, et de obice, per quem causaretur, atque de privatione justii tiæ originalis. I Adde, prædictam dispositionem, qnæcumi que sit, solum dispositive, quod est de ge­ nere causæ materialis, posse causare aliquid j in anima : nam in genere causæ efficientis | potins omnes dispositiones corporis sunt animæ effectus : ergo talis dispositio nihil , conducit ad præsens, ubi sermo est tantum de causalilate effectiva. 87. Respondetur, dispositionem illam Setf pro materiali esse aliquid positivum, quia importat ipsam corporis humani composi­ tionem ex contrariis, unde habet, ut in corruptionem tendat, et non plene subdatur animæ in ordine ad esse; et etiam ipsas vires sensitivas secundum se, et absque rationis fræno, vel retinaculo præcisive spectatas : pro formali vero dicit privatio­ nem illius perfectionis, quæ oriri deberet a justitia DISP. XIV, DUB. III. justitia originali, perquam et corpus perI ficte subderetur uniniæ quantum ad esse, 1 et vires sensitiva? ad rationem quantum ad o|d que peccatum mortale, dum non retracta- u tur, physice expellere vel imped ire gratiam a supposito,cujus est peccatum: quia ex na- i lura rei, quandiu ita manet, esi incompossibile cum illa in tali supposito, adeo ut I neque de potentia absoluta possint coexis­ tera, et quæ hoc modo sunt incompassibilia physice se excludunt, quippe independenler ab actu Libero alienæ voluntatis ex ipsis rerum naturis,earumque effectibus forma­ libus talis exclusio ortum habet. Atque hinc etiam fit, ut sicut tale peccatum, dum actu committitur, gratiam praeexistentem phy­ sice expellit, aut non praeexistentem impe­ dit, inlroducilque de novo, si non inveniat ejus DISP. XIV, DDB, III. ejus privationem : ita donec postmodum irrelradalum manet, physice conservat talem privationem, el quasi habitual i ter eam causal : causaretque semper actualiter, quolies sine illa prædictum suppositum inve­ niret. Quippe non minus repugnat poslmodum poni, vel conservari gratiam in tali supposito, nisi retractatio advenerit, quam repugnabat, dum peccatum actu committe­ retur. Possum usque id exemplo explicare. Nam Mi· si Deus Petrum v. g. manentem habilualiter in peccato, quod commiserat, et non retractaverat, annihilaret, rursumqueeun­ dem numero Petrum sine gratia reproducerel, proculdubio consurgeret iterum in eo illa privatio gratia?, et peccatum habi­ tuale, in quo fuit annihilatus : alias posset saltem hac via aliquis sine gratia ab statu peccati mortalis exire, cujus oppositum do­ cent communiter discipuli D. Thomæ. Tunc ergo si quaeramus, cujus causæ infiuxu prædicta privatio, seu peccatum habituale, quod durante annihilatione non fuit, postmo­ dern reviviscat? Cum hujusmodi causa Deus per suam reproductionem non fuerit, nulla alia poterit assignari, nisi peccatum actuale præteritum non retractatum. Atque adeo dicendum est, hujusmodi peccatum sic irretractatum apud Deum manens, sem­ per habere vim non solum conservandi, sed etiam causandi de novo prædictam priva­ tionem : causaturumque de facto, si forte suppositum, a quo commissum fuit, de novo ad rerum naturam perveniret. ÿ'.-âi 92. Si vero postules, ubi maneat pecca'r,·^ tum actuale, postquam actu transiit, ut possit eam causalitatem exercere? Respon­ detur manere in Dei appretiatione, seu abominatione offendens illum, el separans a persona offendente, prohibensque ab elargitione gratiæ ; a quo quasi loco nunquam recedit, usque dura per poenitentiam, vel gratiam, saltem virtualiter retractetur. Quandiu autem ibi manet, eandem opposi­ tionem, et incompossibilitatem habet cum gratia collata supposito, a quo commissum fuit, ac cum physice erat in tali supposito, actuque ab illo committebatur : quia utro­ bique eorum simultas pugnat ex natura rei, ita ut neque Deus de potentia absoluta efficere valeat, ul dum peccatum irretractalum manet, etiam si actu prælerierit, prædictum suppositum sit Deo acceptum per gratiam·, aut si ei acceptum existit, non jam illud formali vel virtuali retrac­ tatione a Dei abominatione deleverit. Diximus formali vel virtua l i ret ructatione, etc. quia dupliciter potest fieri hæc retrac­ tatio : vel forrnaliler, ut cum adest pro­ prius actus peccatum detestaris: velvirlualiler, ut cum sine tali actu virtute alicujus sacramenti infunduntur gratia et charitas, quibus anima et voluntas manent habitua­ li 1er conversae in Deum ut in ultimum fi­ nem, a quo per peccatum fuerant aversæ. l. trovis autem modo fiat, delebitur omnino peccatum quantum ad culpam et offensam : quia impossibile est, ut anima sit conversa in Deum, per peccatum in ejus abomina­ tione permaneat: alias talis anima esset simul objectum amoris Dei simpliciter per gratiam, et simpliciter objectum odii ra­ tione peccati. Et licet (ut per hoc tacita objectio dilua- Tacita tur) etiam post retractationem in Dei^'^æ abominatione permaneat, semperque Deus odio illud prosequatur, non tamen est jam ibi ut peccatum illius suppositi, a quo fuit commissum : quia sicut per retractationem factum fuit ei involuntarium, ita fuit fac­ tum non suum : amisitque, ut sic loquamur, suitatem et attinentiam erga tale sup­ positum, quam persolum voluntarii ratio­ nem retinebat : unde jam non habet majo­ rem contradictionem cum gratia in eo sup­ posito, quam in alio. 93. Tertio nota, quod et si Adamus primuro illud peccatum a se commissum pos-doctrina, tea retractaverit ; aliter tamen et aliter utrobique se gessit. Nam commisit illud ut gerebat munus capitis, et ita ex persona omnium posterorum : fuitque proinde pec­ catum uniuscujusque, non secus ac si cuncti unusquisque suo actu deliquissent, ut num. 90 dicebamus. In retractatione vero non jam gessit munus capitis, quippe eam di­ gnitatem peccando amisit: sed pœnituit dumtaxat ut persona particularis, delevitque praedictum peccatum, ut praecise erat culpa personalis ipsius. Quatenus vero ad posteros attinebat, eratque peccatum ipso­ rum, irrectractatum et indeletum perman­ sit, permanebitque donec ab unoquoque pro se propria voluntate, vel gratiae infusione forrnaliler, aut virtualiter retractetur. Et hoc explicuit D. Thom, ad Roma. 5, lect.3, D-Thoin· ubi ait, quod quamvis peccatum Adæ deletum fuerit per suam poenitentiam juxta illud Sa­ pient it 10, eduxit illum a delicto suo ? non tamen ejus pernitentia delere potuit peccatum posterorum, quia ejus pernitentia fuit per ac­ tum personalem, qui ultra ejus personam non se extendebat. . t «ini » •. a - · 1 4’ DE VITHS ET PECCATIS. Quare de prædicto peccato in ordine ad sucessessores Adami, antequam retractetur ab eis, eodem modo philosophandum est quoad praesens atque in ordine ad ipsum Adamum, antequam ab illo retractaretur : et non secus ac de quolibet peccato perso­ nali respectu suppositi, a quo committitur, ante retractationem. Sicut ergo peccatum mortale, quod quis modo committit, quandiu non retractatur, manet semper in Dei Cl abominatione, indeque a supposito, cujus peccatum est, expellit gratiam, et causal in eo vel conservat ejus privationem, in qua consistit peccatum habituale personale : ita prædictum Adami peccatum, quatenus fuit posterorum, mansit etiam post illius pœnitenliam in Dei abominatione impâiiens omnes illos a receptione justitiæ originalis promissæ, atque adeo causans in unoquo­ que, eo ipso quod in rerum natura ponatur privationem talis justitiæ constitutivam originalis culpæ. Tandiuque ibi pro exer­ cenda prædicta causalitate, efficiendaque in unoquoque vel conservanda illa privatiouepermanebit, quousqueab illo, quatenus ipsi attinet, vel per proprium actum, vel per infusionem gratiae retractetur. Diximus et) ipso quod in rerum nalura ponatur, etc. quis alias propositio erit de subjecto non supponente. Quippe in suppo­ sito, quod nondum est, nequii causari de facto privatio; sicut nec de facto aliqua forma ab eo excludi vel impediri. Quocirca licet peccatum Adami, ex quo fuit capitale, semper habuerit vim impediendi quoad suf­ ficientiam omnibus suis posteris originalem justitiam ; non tamen potest dici impedire eam alicui de facto, el secundum efficaciam, donec ipse in rerum natura sit : quia hæc exisienlia est necessaria conditio, ul vis illa impeditiva ad exercitium transeat. 94. Ex his apparet non difficilis via, ut intelligamus, qualiter peccatum Adami in unoquoque ex suis posteris, dum primo concipitur, causet physice privationem jus­ titiæ originalis, atque adeo originalem cul­ pam. Quia prædictum peccatum, quatenus attinet ad Adami posteros, mansit in Dei abominatione irretraclatum, tandiuque ita pro illis permanebit, quousque ab unoquo­ que pro se media propria justificatione re­ tractetur, quod ante instans generationis, aut in ipsomet (saltem de lege communi) fieri nequit ·. sed dum sic manet, physice expellit ab eis, eo ipso quod ponatur in rerum nalura, justitiam originalem : ergo saltem pro instante, in quo unusquisque DISP. XJV, DI B. III. gratia» : sed merita solum exercent causalitatem moralem, ergo, etc. Eo praesertim quia sicut merita causant alliciendo divi­ nam voluntatem, ul gratiam communicet, sic peocplum causai provocando eandem divinam voluntatem, ut gratiam aufcral : ergo ulrobique est sola causalitas moralis. Neque videtur simile de peccato personali, dum actu committitur : quia tunc existit physice in eodem supposito, ubi resultat habituale, unde non mirum si physice in illum influat : peccatum vero Adami neque est, neque unquam fuit physice in suis pos­ teris, ubi ponitur originale, neque etiam alibi habet jam existentiam physicam: et ita non est quo pacto physicum influxum præstel. Idemque dicendum erit do peccato personali præterito, quia neque istud habet jam alicubi physicam existentiam. 86. Verum hæc non sic urgent, ul prop­ ter illa prædictus modus dicendi sit dere­ linquendus. Quare negato objectionis ante­ cedente, ad probationem dicendum est, existentiam causæ non requiri ad causan­ § VIH. dum ut causalitatem, vel rationem agendi, sed ut conditionem : non est autem neces­ Objectio aliquibus fuie ita adversus kune di­ sarium, ut semper conditio et causalitas ad cendi modum : d ejus enervatio. eundem ordinem pertineant : ut patet in Sacramentis, quæ physice, et realiter cau­ 95. Sed dices, neque in peccato capitali sant gratiam; et tamen significatio, quæ Adami respectu nostri originalis, neque in ad id est necessaria conditio, non est quid personali præterito respectu habitualis pro­ physicum, sed morale, vel ens rationis. Et bariexdicliscausalitatem physicam,sed mo­ quamvis causalitas effectiva physica in ralem dumtaxat : quia unumquodqueeausat, ordine ad effectus positivos sefnper neces­ sicut existit : illa autem existentia, quam sario fundetur in physica existentia causæ ; peccatum præteritum sive capitale sive per­ attamen in ordine ad privationes perspi­ sonale habet in Dei appreliatione, et abo­ cuum debet esse sufficere aliquando exis­ minatione dum non retractatur, solum est tentiam moralem. Et ratio est, quoniam moralis, etappreliativa : igitur nequit indo ille modus existentia» sufficit ad prædiclam physicam causalitatem exercere. Ad hæc : causalitatem, qui satis est, ulex nalura rei peccatum Adami non habet excludere jus­ repugnet, formam debitam alicui subjecto, titiam originalem ab hoc puero, nisi in poni in ipso : quippe eo ipso sequitur in quantum fuit peccatum ejusdem pueri con­ 1110 ex natura rei, atque adeo physice pri­ tenti in ipso Adamo, seu quatenus ad ilium vatio talis formæ : ad hoc autem satis est attinuit : sed non fuit peccatum talis pueri, existentia moralis, ut patet in casu nostro : neque attinuit ad eum physice, sed solum existente enim moraliter in Dei abomina­ moraliter : quia hocdumtaxat modo volun­ tione peccato alicujus non retractato, ex tas Adami, et ejus actus potest dici volun­ natura rei repugnat dari in eo gratiam, vel tas, et actus posterorum, ut dubio præced. justitiam originalem. num. 41 dicebamus: ergo eo dumtaxat Per quod patet ad illud, quod additur: modo, nem[H? moraliter habet excludere nam quod peccatum sit hujus suppositi, et prædiclam justitiam. 1111 attineat, etiam est conditio, ut causali­ Confirmatur ; quia ita se habet peccatum gxr tatem circa illud exerceat : el ideo non actuale praeteritum manens in Dei abomi- ODJW· ff? ' tollitquominuscausalitassit physica, quam­ natione respectu expulsionis gratia», vel vis prædicta conditio sil moralis. justitiæ originalis, sicut merita praeceden­ jMir. 97. Ad confirmationem negandum est tia, quæ in ejus acceptatione perseverant, antecedens. Tum quia merita non inferunt habent se respectu infusionis, vel augmenti gratia» : concipitur, causal physice in eo talis justitia privationem. Consequentia sequitur ex praemissis, quarum veritas habetur ex praenotatis. Et confirmatur : quia peccatum Adami, quatenus ad hunc puerum attinuit, quandiu a puero ipso non retractatur, ita se habet in ordine ad excludendam ab eo originalem justitiam, et taliter cum ea est incompossibile, ac si esset personale, ejusdem pueri voluntate commissum : sed in hoc casu etiam si actu præteriisset. physice expelleret prædiclam justitiam, ut physice causaret, vel conservaret ejus privationem : sicut personale nostrum, non modo quando actu est. physice* expellit gratiam, et ejus priva­ tionem inducit; sed etiam cum præterierit, dum non retractatur, physice conservat talem privationem ; imo et de novo eam induceret, si absque illa et sine gratia sup­ positum inveniret, ut patet in casu reproductionis posito num. 91, ergo, etc. gratiam ex natura rei, sed dumtaxat alli­ ciendo divinam voluntatem, ul eam libere communicet : ed ideo possunt, ct manent smpe in acceptione Dei sine tali communi­ catione: peccatam autem quanlumcunque praeteritum, dum non retractatur, ex na­ tura rei infert privationem gratiæ in sup­ posito, cui attinet, ita ut implied tale sup­ positum habere gratiam in sensu composito non retractationis. Unde licet illa causali­ tas, quia non executive neque necessario, sed mediante aliena voluntate libera effec­ tum attingit, sit moralis; hæctamen prop­ ter oppositam rationem debet esse physica. Tum etiam quia idcirco merita non causant physice gratiam, quia datur alia causa phy­ sica principalis, et adæquala, nempe divina voluntas, quæ physice eam producit : cum ergo respectu peccati originalis secundum rationem malitiæ non sit excogitabilis alia causa physica principalis præter peccatum Adami non retractatum, hocque sit totalis, et adaequata illius ratio, fatendum est prae­ dictam causalitatem physicam esse, et non tantum moralem. Neque verum est quod additur in prædicta Dispariconfirmatione, videlicet peccatum illud cau-^cX sare privationem gratiæ provocando divinam voluntatem ad ejus ablationem, sicut inordine merita causant gratiam ad ejus communi-^1' cationem alliciendo : nam licet hoc dici posset loquendo de prædicta privatione in quantum habet rationem pœnæ, eo quod poena potest a Deo causari ; secus tamen lo­ quendo de illa ut habet rationem culpæ habitualis, sicut nunc de ea loquimur. Nam sicut quantum ad hanc rationem nequii ullo modo a Deo procedere, ita neque divina voluntas potest circa illam ut sic quovis modo efficiendam ab aliquo provocari. Quare peccatum Adami manens in Dei abomina­ tione, non mediante aliqua motione erga voluntatem divinam, sed immediate ra­ tione sui, et ratione incompossibilitatis, quam ex natura rei, et ex ipsis effectibus formalibus habet cum gratia, et cum justi­ tia originali in quolibet ex suis posteris; excludit illam, et causât immediate in eis privationem constitutivam originalis culpæ. Unde etiam si fingeremus, prædiclam justi­ tiam, et gratiam neque in se, neque in col­ latione, neque in ablatione dependere a Deo; adhuc non posset intelligi peccatum quantumcumque præleritum manere irre­ traclatum, et non expellere gratiam a sup­ posito, cujus peccatum esset : alias talé suppositum esset simul offensum el invisum / 1 ' k ■· » · ►· ? .· 7 ly it’.?· · Λ ï ■rf .4 * * · ■< k’ » ■ i •R; ■ » *Ί ΓΛ DE VITIIS ET PECCATIS. DISP. XIV, DUB. 111. N i,r G Ή •Γ :* » < * • · Γ«ί.Η· r··' Deo por peccatum ; et acceptum per gra­ tiam. Cum ergo tunc non haberet locum causal itas moralis seu per provocationem voluntatis divinæ ad gratiæ ablationem, dicendum est adesse inter prædicta incompossibilitalem ex natura rei, ei ratione hujus physice se excludere. 98. Neque etiam esi alicujus momenti, quod opponitur ab exemplo de peccato per­ sonali, dum actu committitur : quia quod hujusmodi peccatum physice tunc expellat gratiam, non oritur saltem per se primo ex identitate subjecti physici : imo non om­ nino habent idem subjectum, siquidem gratia est immediate in anima, et peccatum actuale in voluntate : neque etiam ex exislentia physica ; sed ex i ncora possibili ta te, quam habet tale peccatum appretiatum a Deo tanquam ipsius offensa cum effectu for­ mali gratiæ in supposito offendente. Unde quia hæc ratio a?que vim habet, sive pecca­ tum actu physice existai, sive solum moraliler modo explicato, non est cur non teneat similitudo inter exemplum, et rem, de qua agimus. Adde, in exemplo peccatoris annihilati, et reproducti non posse esse recursum ad existenthm physicam peccati actualis, sed ad solam moralem in Dei abominatione : et nihilominus ex vi illius physice et ex natura rei resurgit peccatum habituale, in quo fuit annihilatus. 99. Quod si quis instet, omnes hujus­ modi causalitates dicendas esse morales potiusquam physicas. Tum quia effectus, dequo agitur, scilicet malitia habitualis, præcise est quid morale: atque adeo etiam causali­ tas debet ad hunc ordinem pertinere. Tum etiam quia nomen causalitatis physicæsonat influxum positivum,et realem,qui præstari nequit a causa, quæ physice non existit. Unde Animadvertat sane, nomen el ordinem ^Tdi- causæ et causalitatis, an scilicet dicenda sit rea?» moralis, vel physica, non attendi ex effectu sica.yc1 messe rei sumpto, ul initio dubii animadmoruib? ver|jmus. nan) effectus, qui in esse rei est aliquid physicum, potest causari moraliter : sicut gratia et gloria causatur a meritis, et pœna, a demeritis: et similiter effectus in esse rei moralis potest causari physice; si­ cut peccatum actuale, et ejus malitia, quæ est aliquid morale, causatur physice a vo­ luntate peccantis ; attenditur ergo ex modo causandi : nimirum quia causa executive, et ex natura rei, independenterque a mo­ tione alterius voluntatis effectum infert : vel non ita. seu movendo, vel alliciendo peecaltim influxum effectivum (saltem eo modO quo privationes efficientiam termi­ nant) noti ul causam principalem, sed ul instrumentum peccati Adami, Quæ est doc­ p IV trina D. Thomæ in præsenti art. 1 et ex­ pressius infra quæst. 83, art. 1, in corpore. In semine corporali (inquit) est peccatum originale sicut in causa instrumcntali : eo quod per virtutem activam seminis traducitur in prolem simul cum natura humana. Et ad 2: Peccatum originale causatur ex semine si­ cut rje causa instrumcntali. Et quæst. 4, de mal. art. 1 ad 15 : Duplex est causa: una principalis, quæ agit per propriam formam: el hxc est nobilior, quam effectus. Alia est causa instrumenta lis, quæ non agit per for­ mam propriam, sed in quantum est mola ab alio: et hanc non oportet nobiliorem esse ef­ fectu: hoc autem modo semen carnale est causa nature human.v in prole, et etiam culpæ originalis in anima ejus. Idem dicit ad 16, etquæst. 25, de veril. art. 6. Necnon in 2, dist. 18, quæst. 2, art. 1 ad 3, et dist. 30, quæst. 1, art. 2 ad 4, et dist. 31, quæst. 1, art. 1 ad 2, aliisque in locis. Quorum verba adeo expressa sunt pro hac doctrina, ut omnem rejiciant contrariam explicationem. Et præter iMontes. tuentur illam auctores, quos num. 61, pro conclusione adduximus. CljtL Necnon Cajet, in præsenti art. 1. Nuno 3, p. quæst. 86, art. 2 et alii. El quidem juxta primum modum decla­ randi causalitatem peccati Adami, quem ex­ plicuimus § 3, ratio est perspicua. Nam se­ men descendens ab Adamo attingit effective in prole pravam illam dispositionem, car­ nisque infectionem, ex qua peccatum origi­ nale resultat : igitur attingit effective hujusmodi peccatum juxta ibidem dicta. Cumque id non præstet ut causa principalis, quia non propria virtute, sed per infectio­ nem, et privationem ex peccato Adami con­ tractam : oportet ut siteausa instrumentalis agens in virtute talis peccati. Neque hac via incedendo insurget alicujus momenti diffi­ cultas, quæ § 4 et 5 et 6, soluta non sit. § IX. 101. Sed juxta aliam viam, quam § 7 Duo corollaria doctrinz prxcedentis. ’ 'proposuimus, est non levis objectio. Quia peccatum Adami manens in Dei abomina­ 100. Ex hucusque probatis colligere licetcww tione irrelractalum immediate per se ipsum nonnulla, quæ ad complementum hujus duexcludit ab ejus posteris justitiam origina­ bii conducunt. ITimo ergo colligitur semen P lem propter oppositionem cum illa ex na­ descendens ab Adamo non esse dumtaxat tura rei : atque adeo immediate per se conditionem in ordine ad propagandum ipsum inducit talis justitiæ privationem : peccatum originale, neque requiri solum ergo neque semen, neque aliud quid influit exparte subjecti; quatenus sine illo non in eam instrumenlalitcr. Patet consequen­ daretur in rerum natura suppositum capax tia. Nam ubi causa principalis immediate talis peccati : sed habere etiam in ipsum Salmant. Curs. thcolog., tom. VIII. peccatum talem voluntatem ad prædiclam exuculto nem. Neque etiam prædictacausalitas in intro· ductione privationum debet venari perse primo ex perfectione vel imperfectione re­ sultantia}, qua privatio immediate attingi­ tur : sed ex influxu circa obicem ex natura rei impedilivum forma? débita?, inductivumque talis privationis. Tum quia non est alius modus causandi physice aliquam pri­ vationem, nisi quia talis obex physice attin­ gitur. Tum etiam quiacum prima et princi­ palis causal itas in eo processa inventa immediate erga obicem sit, quo semel po­ sito, sine nova actione sequitur ex natura rei talis privatio,ex illo utique, et ex attin­ gentia immediata ipsius attendi debet no­ men, et dignitas causæ, et causalitatis erga GEtetos effectus indesubsequenles. Cum ergo influxus voluntatis Adami in suum primum peccatum fuerit in toto rigore physicus, prædictumque peccatum ut non retractatum fuerit obex, ex quo in tota posteritate per resultantium ex natura rei inducta est pri­ vatio originalis justitiæ, non est cur non omnis hæc sequela, et causalitas physica dicenda sit. et in physico ordine collocetur. Nec proplerea circa voces nimium con­ tendemus : dummodo concedatur, quod ef­ ficaciter probatum est, videlicet Adamum per tale pi ceatum, propter incompossibilitatem ex natura rei. executive gratiam ex­ pellere a quolibet suorum posterorum esseque prædictum peccatum in hac expulsione ut habente rationem culpæ rationem suffi­ cientem, et adæquatam, ita ul ad nullam aliam causam principalem prædictæ culpæ effectivam pro ejus introductione opus sit recurrere : sive talem influxum physicum, sive muralem appelles. Credimus autem modum loquendi, quem elegimus, commu­ niorem esse aplioremque ad rem declarandam. per »e ipsam effectum producit, non est lo­ cus instrumento, medio quo illum attingat. Eo vel maxime quia causa, quæ semel per ipsam immediate præbet sufficientem influxum, ut effectus consistat, et iterum por instrumentum alium influxum suffi­ cientem præslat, habet se sicut duplex causa totalis, et àdæquata, a qua nequit simul procedere idem numero effectus : cum ergo peccatum Adami per se ipsum, ul manet irrelractalum in Dei abominatione, sufficienter ex vi suæ i ncom possibili tat is expellat justitiam originalem, inducalque ejus privationem, et similiter per semen defectuosum alium sufficientem influxum præste» ad prædictam privationem indu­ cendam ; non videtur dicendum, quod talis privatio possit utraque via explicata ad pro­ lem pervenire. Dices, prædictum peccatum expellere im- Evasio, mediale a semine generantis vigorem, quo propaganda erat justitia originalis, et me­ dio semine privato illo vigore expellere a prole ipsam justitiam. Sed contra : quia impaoppositio peccati non retractati per prius, enamr· et immediatius se habet ad justitiam, quam ad vigorem : huic enim non opponitur nisi propter illam, in quantum talis vigor ad propagandam ipsam justitiam ordinatur : ergo ex vi talis oppositionis prædictum pec­ catum immediatius, vel æque immediate excludit justitiam originalem ab anima prolis, quam vigorem a semine generantis. Patet consequentia. Nam cum prædicta ex­ clusio præcise sit ratione oppositionis, de­ bet ipsius oppositionis ordinem sequi. Ad hæc : peccatum Adami eo modo opponitur justitiæ originali in unoquoque ex suis posteris, sicut attinet ad illum : sed attinet æque immediate ad omnes, media dum­ taxat voluntate Adami, in qua omnes æque immediate peccaverunt, ut animadverti­ mus num. 90; ergo æque immediate, hoc est, cum illa interjacentia v-oluntatis Adami, non vero seminis hujus, et illius opponitur justitiæ originali uniuscujusque, et eam expellit. Non igitur in hac expulsione lo­ cum habet instrumentum. 102. Urget hæc objectio; sed cum doc- Frj trina corollarii adeo sit expressa D.Thomæ, . et illi, quam §7 tradidimus, saltem magna probabilitas negari non debeat ; quærenda est via æque probabilis, per quam in con­ cordiam reducantur. Sanequi assereret eun­ dem numero effectum posse procedere im­ mediate a duplici causa, nempe principali, et instrumental! : sive (quod idem est) ab ,’-n' »« » 4 hits ;J L \ t .·Λ· 58 aFW R M TW M M i de vi rus una causa principali duplici influxu, altero immediato, et allero per instrumentum, sicut etiam a duplici instrument" adæquato ejusdem causæ principalis, non ita facile impugnabitur : Deus enim etiam si ad pro­ ducendam gratiam assumat, aliquando ins­ trumentum, me-lioquo illo influat, influit etiam adhuc tunc immediate per se ipsum non minus totali, ei sufficienti influxu, quam dum sine instrumento concurrit. Ei duo instrumenta adæquata, et totalia, ut duplex Sacerdos unusquisque per sua verba potest concurrere ad unam numero Hostiam consecrandam. Quia cum instrumentum agat virtute causæ principalis, illique subordi netur, quodammodo se habet ut causa alienus ordinis, e! non videtur ponere in numero cum illa : atque ita nec referi an sil unum vel plura; dummodo ex parte causæ principalis unites conservetur. Quare communis regula Thomistarum, quod idem numero effectus non potest a duplici causa totali procedere, restringenda videtur ad solas causas principales, neque extendenda ad instrumenta, sive collate inter se, sive cum ipsa causa principali. Elikub103. Quod si hæc doctrina universaliter tnr. loquendo nun mediocrem subit probabili­ tatem, potiori jure illam obtinere debet, quando effectus esset privativus sicut in casu nostro. Adest enim ratio specialis, ut privationes a communi illa regula exci­ piantur. Nam quia privatio esi defectus furmædebitæ, polest ex duplici capite oriri: vel ex parte principii : cui si desit perfec­ tio ad illam formam producendam, quic­ quid sit de alio impedimento, effectus eva­ det privatus tali forma : et hoc modo in nostro casu privatio justitiæ originalis pro­ cedit a semine defectuoso, seu a peccato Adami medio tali semine. Vel potest oriri ex parte alicujus oppositi cum ea forma incompossibilis : ratione cujus (quicquid sit de perfectione, aut imperfectione principii) effectus tali forma privaretur : et hoc modo prædicta privatio justitiæ procedit imme­ diate a peccato Adami non retractato. Et quia isti sunt modi concurrendi satis di­ versi : nam in primo incipit causalitas a defectu, tenninalurque ad formam expel­ lendo illam : in secundo vero incipit acontrarietate cum forma, et media ista conlrartotale terminatur ad privationem, idcirco licet uterque ad genus efficientis pertineat, quasi constituunt duplicem speciem causæ sub tali genere ; sicut receptiva et dispositiva constituunt duas species sub genere ET PECCATIS. causas materialis. Unde sicut non repugnat i eundem effectum dependere ab una causa receptiva, et ab alia dispositi va, etiamsi | unaquaeque in sua specie adæquata sit : ita non repugnat, qnod eadem privatio ab una causa effectiva tanquam u principio defi­ cienti, et ab alia tanquam ab impediente ortum ducat. Eo praesertim quia privatio semper oritur a sua causa ex vi alicujus oppositionis cum forma, qua privat, vel privativa?, sicut semen defectuosum oppo­ nitur justitiæ originali : vel contraria?, si­ cut opponitur illi peccatum Adami non retractatum : unde quia diversus modus oppositionis habet se quasi distinctum ge­ nus causæ, etiam si utrumque ad effecti­ vum pertineat, non mirum, quod una et eadem privatio, possit a praedictis duobus oppositis immediate procedere. 101. Secundo respondetur , praedictas Alk causas non esse adaequatas respectu peccatixXBi originalis: quia neutra sine alia præbet influxum ad illud sufficientem : neque enim peccatum Adami irretractatum habet ex­ pellere per modum oppositi justitiam ori­ ginalem ab isto puero, nisi dependenter a generatione per semen defectuosum : ne­ que hoc semen talem expulsionem causât, nisi dependenter a prædicto peccato non retractato ut opposito tali justitiæ. Atque · ita cessat objectio, quæ adhuc respectu ef­ fectus positivi non nisi in causis adæquatis vim habet. Pro cujus intelligentia nota, ikn peccatum Adami non opponi justitiæ ori- M ginali in hoc puero, nisi ut applicatum ipsi, seu in quantum habet esse peccatum ejusdem pueri, moraliterque illum afficit, illique unitur : alias non esset cur tale peccatum potius opponeretur cum justitia illius ante retractationem, quam postea : aut cur potius cum justitia in puero des­ cendente ab Adamo quam in non des­ cendente. Proximum ergo fundamentum ex quo intelligimus immediate resultare in anima pueri privationem justitiæ ori- j ginalis, neque est aliquid cxistens in puero praecise secundum se, neque peccatum Adami secundum se sumptum, sed præ­ dicta affectio, et unio moralis peccati erga puerum. Unde quia privatio non aliter causatur, quam ad positionem fundamenti, ex quo resultat, quidquid necessarium est, et effective concurrit ad illam unionem, concurrit necessario effective ad ipsam pri­ vationem, j Deinde nola, non omnes qui.mo lolibe'^ contentos in Adamo peccasse in ill<>, neque >1* DISP. XIV, DUB, HI. proinde omnes esso talis conditionis, ut prædictum peccatum ad cos pertineat : sed illos dumtaxat, qui secundum determina­ tionem vel absolutam, vel condilionalcm divinorum decretorum erant ab ilio pro­ cessuri per semen infectum. Unde si Deus nunc aliquem ex his, qui in Adamo tunc physice continebantur, alia via quam per prædictum semen produceret, ut revera posset, iste neque fuisset do numero illo­ rum, qui peccaverunt, neque peccatum il­ lud quantumcunque irretractatum modo ad eum attineret, ac proinde neque privatio­ nem justitiæ originalis in ilio induceret. EI Çow. hoc est quod ait Concilium Tridentinum r ’ sess. 6, cap. 3, verbis illis : J {evera homines nisi ex semine Atlx propagati nascerentur, non nascerentur injusti. Non alia ratione nisi quia licet sit eadem numero persona, quæ facta per prædictum semen totum id haberet, dum tamen ita non sit, nihil est, per quod peccatum Adami illi applicetur, moraliterque ipsi uniatur : atque adeo hu­ jusmodi semen indispensabiliter requiritur ad efficiendam talem unionem. 105. Ex his ergo liquet veritas nostrae solutionis, et qualiter neque peccatum Ada­ mi irretractatum se solo, neque semen in­ fectum se solo sufficiat ad inducendam in aliquo privationem justitiæ originalis : at­ que adeo quod neutrum sine altero concur­ rat ut causa adæquata. Quia fundamentum, ex quo immediate resultat illa privatio, essentialiter claudit et peccatum non retrac­ tatum pro hoc supposito, et applicationem ad illud, seu unionem moralem cum illo : sed hoc totum intelligi nequit sine ipso peccato, quod ita applicatur, et sine actione seminis, per quam fit applicatio, et unio : ergo utriusque concursus indispensabiliter requiritur ad prædictum fundamentum, atque adeo neutrum sine allero habet esse causa adæquata privationis. Cui solutioni addi etiam polest, quod semen causât privationem justitiæ origina­ lis initiative : quia causât in corpore illam pravam dispositionem, ad quam ex natura rei consequitur (licet divinitus impediri possit) privatio justitiæ originalis in anima : peccatum vero irretractatum causât hujus­ modi privationem completive, quia suppo­ sita prava illa dispositione in corpore efficit omnino in fall ibi liter privationem justitiæ originalis in anima, ita ut neque de poten­ tia absoluta possit non esse in sensu com­ posito irretractalionis. In quo eo ipso splen­ det aliquid effectus correspondent is prædicto 59 peccato ut non retractato, quod non corresponderet praecise semini infecto : nimirum illa omnino infallibilis illatio, seu infalli­ bili las illationis privationis justitiæ origina­ lis in anima : quæ non esset ita infallibilis praecise ex vi seminis infecti : quia saltem de potentia absoluta posset componi oppo­ situm cum praedicta infectione; secus autem cum non retractatione. 106. Dices forte, semen esse dumtaxat ?'T|’· conditionem,quatenus sino illo non dabitur giu ' suppositum, a quo peccatum Adami justi­ tiam originalem expellat. Sed contra : quia IrripH. praedictum semen non tantum concurrit ad gimur. constituendum suppositum, a quo expel­ lenda est prædicta justitia, quo pacto esset solum conditio : sed etiam ad efficiendam unionem moralem peccati cum tali suppo­ sito, ex qua unione (ut diximus) privatio justitiæ resultat : sed quod effective concur­ rit ad fundamentum privationis, effective se habet ad illam et non tantum ut condi­ tio, ergo. Deinde aliter concurrit semen ut infectum per privationem vigoris, quam supra diximus, quam secundum suam na­ turalem virtutem : sed secundum hanc concurrit ut conditio, sine qua non daretur fundamentum prædictæ privationis : ergo ut infectum non est tantum conditio, sed causa instrumental is. Adde, unionem illam moralem, quam diximus esse fundamentum privationis, necessario requirere aliquam causam effectivam immediate influentem : sed non datur alia nisi prædictum semen ut infectum, ergo. 107. Secundo ex dictis infertur, in sen- sccuntenlia constituente peccatum originale m corolkiprivatione originalis justitiæ non esse su- riau3peraddendum semini aliquid positivum, quo quasi elevetur, ut in talem privationem influat ; esse tamen addendam privationem vigoris, quam supra explicuimus : sicut juxta oppositam sententiam prædictum pec­ catum in positivo constituentem necessario superaddendum est tale positivum ex pec­ cato Adami derivatum, et ab uno in aliud semen perpetuo traductum. Hæc ultima pars corollarii constabit disp. 16, ubi a num. 20, ex repugnantia illius positivi, et ex necessitate ejus ad attingendum effectum positivum praedictam sententiam impugna­ bimus. Prima autem est communis inter Theologos, et satis perspicua. Tum quia vis positiva in causa non additur, nisi propter effectum positivum : imo repugnat, si se­ mel causa per illam operatur, effectum esso solam privationem : cum ergo in prædicta 60 DE VITIIS ET PECCATIS. sententia peccatum originate dumtaxat sit privatio, non est admittentium, quod ad efficiendum illud ponatur aliqua vis positiva insemino. Tum etiam quia non plu$ debet habere instrumentum a causa principali in actu primo, quam effectus recipit ab eu in actu secundo : ergo si effectas est solum privativus, ut iu praseuti contingit, non est addenda instrumento virtus positiva. Dices : etiam si hoc peccatam sit privati­ vum, nihilominus in causa principali, quæ fuit voluntas Adami, necessaria fuit vis positiva de genere mali ad illud effi­ ciendum : ergo eodem modo necessaria erit in instrumento, quod suo modo debet ha­ bere idem, quod causa principalis. Eeeru· 108. Respondetur, vim illam positivam tor. degenero mali in voluntate Adami non fuisse per se primo ad efficientium pecca­ tum originale ·, sed ad efficiendum actuale, quod fuit positivum : secluso vero hoc posi­ tivo, ut si Adamus per puram omissionem delinquere potuisset, eodem modo causaret peccatum originale sine vi positiva de ge­ nere mali, sicut modo cum illa causât. Semen autem constituitur instrumentum illius voluntatis ad solum privativum, et ita non debuit per positivum elevari. Nec te moveat testimonium, quod incontrarium adduci potest ex D. Thoma quæst. 4 de mal. art. 1 ad 9. Nam illud recte exponit Cajet, in præsenli art. super responsionem ad 3, cujus solutionem adducemus disp. 16, num. .Hia ejusdem dwlritw corollaria. 109. Tertio infertur, quod sicut pecca­ tum actuale personale continet physice virtualiter peccatum habituale ejusdem per­ sona? : ita peccatum Adami, ut erat pecca­ tum capitis, physice virtualiter continuit malitiam omnium originalium, quæ ex illo ad posteros usque modo pervenerunt, et in futurum pervenient. Hoc corollarium quantum ad continentiam ut sic a nemine negabitur: quia omnis causa debet conti­ nere effectum : cum ergo peccatum Adami secundum omnes Theologos aliquo modo sit causa omnium originalium, consequens est, ut aliquo etiam modo illa contineat. Porro prædictam continentiam non esse qualemcumque, sed physicam, et ex natura rei patet ex dictis : quia si de rationecausæ est continere effectum, eo modo illum con­ tinere debet, quo fuerit causa: cumque probatum sit praedictum peccatum Adami esse causam physicam omnium nostrorum originalium, consequens est ut omnia illa physice continuerit. .Sed objicies : quia peccata originaliaûbja» sunt innumera, et possunt esse infinita, et in unoquoque est sua propria, et intrinseca malitia : ergo si peccatum Adami omnia illa contineret, habuisset utique malitiam infinitam, atque adeo fuisset infinite malum. Ex quo secunda pars corollarii etiam li­ 110. Respondetur negando consequen-κ&.ώ quet, nempe addendam fuisse in semine itr. tiam. Tum quia malitiam peccatorum orilnf illam privationem vigoris, ut instrumenginalium, etiam si infinite multiplicaren­ laliter attingat culpam originalem. Quo­ tur, non esset infinita intensive, sed solum niam instrumentum debet elevari a causa extensive : ex infinitate autem effectuum principali per aliquid receptum in se : ali­ solum extensiva non arguitur infinitas sim­ ter non est quo pacto contineat, ac proinde pliciter in causa. Sol enim continet infini­ attingat ejus effectum ; cum ergo in prae­ tas illuminationes, quas potest officere, et senti non elevetur per aliquid positivum, ignis infinitas calefactiones possibiles ; et debet elevari saltem per praedictam priva­ non idcirco propter talem continentiam tionem. Et confirmatur : quia semen hu­ adest in eis aliqua ratio sim pliciter infinita : manum praecise suæ naturae relictum nullo quia effectus extensive infiniti possunt in modo continet peccatum, neque vim ad una ratione superiori finita contineri. Tum illud etiam instrumentaliler efficiendum, etiam quia licet infinitas ex parte affec­ ut est per se notum : alias etiam in statu tuum argueret infinitatem in causa,quando naturæ purae idem haberet : ergo aliquid sunt de genere boni : secus tamen quando est superaddendum, ut illud contineat et sunt de genere mali : quia in hoc genere efficiat : nemo enim dat quod non habet, non est necesse, ut malitia ita prave con­ neque efficit quod non continet : hoc non tineatur in causa, sicut reperitur in effectu : est positivum : ergo privativum. I ut explicuimus supra disp. 3, a num. 9. Et ideo licet tota malitia actus sit ab habitu, non est ita malus habitus sicut actus, quia non DISP. XIV, DUB. III. non est ita explicata in illo sicut in isto, sed in unoquoque juxta subjecti capacita­ tem. Et propter eandem rationem licet actus mortaliter peccaminosus ex vi suæ malitiæ causet in Deo offensam simpliciter infinitam, non ideo est infinito malus : eadem quippe ratio mali, quæ in Deo prop­ ter infinitam subjecti capacitatem infinite explicatur, et infinite laedit ; in actu pec­ catoris propter ejus limitationem solum finite id præstat. Ita ergo licet peccata ori­ ginalia infinita essent, et ratione hujus infinitudinis infinitas haberent malitias: non idcirco peccatum Adami, a quo causantur, et in quo continentur, habuisset nisi uni­ cam malitiam finitam simpliciter : quia ejus limitatio ex parteenlilatis infinitatem impedit. Videantur quæ diximus disput.cit. Eeplica. Neque obesi si urgeas, ex quocumque damno præviso augeri intensive aliquan­ tulum malitiam actus peccaminosi, ut ex D. Thoma vidimus supra quæst. 73, art. 8 ; ergocum Adamus prævideret, aulprævidere debuisset, posse ex suo peccato sequi infinita originalia, oportet ut saltem ex isto capite, et propter hanc circunstantiam malitia ejus creverit infinite. Patet consequentia. Nam ponamus ex damno uni illato crescere ma­ litiam ut unum, consequenter ex damno illato duobus, vel quatuor crescet ut duo vel quatuor ; et ex illato decem, crescet ut decem, servataque proportione ex infinitis damnis illatis debet crescere infinitum. 111. Respondetur enim cum Curiel in Diluitur. præsenli dub. 3, quod licet ex hac parte creverit non parum malitia illius peccati, el ut dixit D. Thomas 2, 2, quæst. 163, art. 3, fuerit secundum quid gravissima prop­ ter conditionem peccantis, qui erat caput naturæ ; non tamen prædicta malitia ex tali circunstantia in infinitum crescere po­ tuit, quia limitatio actus tam ex parte co­ gnitionis, quam ex parte conatus volun­ tatis eam infinitatem impedit.Et ita admisso antecedente neganda est consequentia. Ad probationem vero constat ex illis, quæ a nobis dicta sunt in tract, de bonit. et malit, disp. 4, a num. 31, ubi ostendimus calculationem illam non habere locum in augmento boni, aut mali moralis : quia quantitas objecti non semper auget malitiam actus adæquate secundum totam latitudi­ nem objectivam, quam habet in se ; sed sub quadam proportione ad modum quo vo­ luntarie, et moraliler attingitur per actum, el ad affectum seu conatum voluntatis in tali actu : cumque modus iste attingendi 61 semper sit limitatus tam ex parte cognitio­ nis, quum ex parte intensionis, et conatus, inde est ut objectum, etiam si infinitum sit, semper communicet bonitatem, vel maltr tiam finitam. Unde negandum est quod si ex objecto vel damno ut uno actus habet malitiam ut unum, ex objecto vel damno ut quatuor, vel ut decem sumat malitiam ut quatuor, vel ut decem : sed sumet ut duo el aliquid amplius, non tamen ad quatuor, vel decem pertinget. Quia quantitas objecti propter rationem traditam eo proportionabililer minus auget,"quo amplius crescit : ita quod si quantitas ut quatuor augeat ut quatuor eo quod est actui maximo propor­ tionate, quantitas ut octo non addit quatuor alios gradus malitiæ, sed auget v. g. usque ad sex: quia hoc augmentum et non majus petit minor proportio quantitatis ut octo ad prædictum actum. Et sic ascendendo quælibet major quantitas etsi semper ab­ solute magis augeat, eo tamen respective minus auget, quo minorem proportionem dicit ad conatum, et modum actus. Atque hinc etiam fit, ut etiam si crescente quan­ titate damni illati semper crescat malitia actus, et propterea actus, qui infert dam­ num infinitum, semper ex hac parte, et cæteris paribus quemcunque alium excedat; nunquam tamen ad hoc perveniet, ut ha­ beat infinitam malitiam, aut tantam, quanta est objective in effectu : quia tale augmen­ tum non fit per parles aliquotas æquales uni certæ, sed per proportionales, minores et minores quacumque signata. Vide Curielem ubi supra, et nos si placet loco ci­ tato. 112. Quarto ex doctrina hujus dubii in-Cor.tiiifertur clare decisio alterius, quod multi ex quJrtu ,. professo tractant : videlicet an peccatum originale sit intrinsece in posteris Adarai, et unicuique insit suum peccatum pro­ prium : vel sit tantum unum pro omnibus, et ab eo extrinsece denominentur ? Quam­ vis enim si sermo esset de peccato originali originante, recte diceretur esse dumtaxat unum, nempe illud actuale, quod Adamus ex persona omnium commisit : quodque licet moraliler possit dici nobis intrinsecum juxta doctrinam dubii præcedenlis num. 54, absolute tamen est exirinsecum omnibus, præterquam ipsi Adamo, cui soli physice inhæsit : an vero loquendo de peccate origi­ nali originate, pro quo stat nomen absolute dictum, sunt plura numero juxta plurali­ tatem posterorum Adami, inestque unicui­ que suum proprium peccatum physico illum z * t •Zjr. d ♦ iF ■ Aj J Λ » V X-^_ 5 62 DE VITIIS ET PECCATIS. DISP. XIV, DUB. III. 63 J J ♦ ■* I ■i? ■ ? niât • L' afficietis, et denominans intrinsece peccato­ rem. live corollarium quoad secundam partem S?aM· lia Ciest contra Catharinum, et Albertum Pigium thwifli existimantes (ut refert Curiel in prosenti dub. 1, el Vasq. disp. 132, cap. 2,) nullum defectum, qui habeat rationem culpæ, aut peccati, traduci in nos per originem, ita ut ipsa culpa sit nobis intrinseca et inh.crens : sed illud idem peccatum, quod commisit Adamus, dici actuale, quatenus ab ipso pro­ pria voluntate commissum fuit ; et dici etiam originale, quatenus commissum fuit a nobis, ut eramus in illo sicut in capite : dici autem traduci ad nos, quia traducuntur effeclusel pcenæ, in quibus ipsum peccatum quodammodo vivit. 113. Contrarium tamen defenditur communiter a Theologis contra aniliores is'a'M tos. Et habetur in Concilio Trid. sess. 5, Tria.’ decreto de peccato orig. ubi can. 3, expresse υ·ΛΕ?· dicitur, quod peccatum Adæ propagatione, non imitatione transfusum omnibus inest unicuique proprium. Et sess. 6, cap. 3, quod homines dum concipiuntur, propriam in- j justitiam contrahunt. Et D. Augustinus cap.-15 Enchirid. In illo /occato uno (inquit) quod per unum hominem intravit in mundum, etc. inbdiige plura peccata, si unum ipsum insuo quasi membra dividatursingula. lique ex doctrina a nobis tradita manifeste dedu­ citur. Quoniam illa privatio justitiæ origi­ nalis, quæ ex peccato Adami per semen vitiatum in ejus posteris resultat, habet quicquid requiritur ad rationem culpæ, et peccati habitualis, siquidem est voluntaria carentia formæ debita destruens rectitudi­ nem rationis, quam prostabat ipsa justitia: atqui talis privatio intrinsece est in uno­ quoque, sicut esset ipsa justitia, debetque ad multiplicationem suppositorum multi­ plicari, sicut illa multiplicaretur ; idem enim est subjectum privationis, et formæ, qua privat, et sicut forma multiplicanda esset, debet privatio multiplicari : ergo, etc. Ad hæc : pœna damni, quæ est carentia divinæ visionis, et corresponde! culpæ ori­ ginali, intrinsece afficit omnes, qui ante justificationem decedunt, neque est una pro omnibus, sed inest singulis unicuique pro­ pria, ut est per se notum : ergo etiam pro­ dicta culpa : alias non esset proportio inter culpam, et prenam. Vide Vasq. ubi supra, qui sententiam Catharini et Pigii errori Pelagii negantis originale peccatum annu­ merat. Et saltem negari non potest, quod sit in fide periculosa, et a prodicto errore parum recedens ob idque aboleri jussa est in Indice expurgalorio, verbo Ambrosius Calharinus. 111. Sed inquires, a quonam puer, qui concipitur sumat denominationem peccato­ ri*: videlicet a peccato actuali commisso in Adamo ; vel privatione illa ipsi puero habitualiter inhaerente; vel ab utroque simul? Respondetur, a privatione dumtaxat. Tum o1 k *·♦ Conti r· nratio. Kalio alia. DE VITIIS ET PECCATIS. Μ pœna damni : ergo propter aliquod deme­ rits : puniuntur autem propter peccatum Adami : igilur hoc fuit causa demeritoria respectu talis pœnæ, ac proinde etiam res­ pectu aliarum, quæ ex illo in nobis sunt consequutæ. Confirmatur : nam cum Deus propter ütuSr· rtdtlo. peccatum Adami denegat ejus posteris, dum primo nascuntur, justitiam originalem, quam iliis promiserat, non miseretur res­ pectu eorum, sed punit : sicut etiam dene­ gando gloriam iis, qui cum solo originali decedunt ssed punitio Dei non est nisi prop­ ter aliquod demeritum : ergo cum in prædicto casu non possit esse aliud nisi deme­ ritum peccati Adami, dicendam est puniri ejus posteros propter tale demeritum, adeoque prædictum peccatum fuisse causam de­ mori toriam respecta pœnarum, quæculpam originalem consequuntur. 121. Dices illos, qui in originali decedunt, EKupuni. puniri pana damni propter ipsam origina­ lem culpam, quam in se habent; non autem propter peccatum actuale, quod Adamus B· commisit. Sed contra : quia peccato origi?ra|«r. nati, sicut el cuicunque alii habituali non debetur pœna proprie dicta, nisi in quan­ tum est terminus peccati actualis, cui per se primo debetur : sicut enim habitibus proprie non meremur, neque demeremur, sed actibus ; ita poena proprie non debetur per se primo peccato habituali, sed actuali : ergo quod decedentes cum originali proprie puniantur, per se primo oritur ex deme­ rito peccati Adami, quod per ipsum ori­ ginale ad illos descendit, ipsisque appli­ catur. Confirmatur: nam eo proportionali modo in damnatis pœna corresponde! peccato habituali, sicut premium in beatis corres­ ponde! gratiae : sed istis non corresponde! præmium tanquam merito, sed tanquam termino meriti, quod praecessit in actibus permanentibus in Dei acceptatione : ergo neque illi correspondei pœna tanquam de­ merito, sed tanquam termino demeriti, quod in peccato actuali praecessit ; et dum non retractatur, in Dei abominatione per­ severat. § Π. Quæ obstent huic sententiæ, ut contrarii opitulentur ? Carici. Dried, Dean. Zuiucl. 125. Pro opposita sententia Curiel dub. cit. referi Driedonem, et Decanum Lova- DISP. XIV, DUH. IV. niens. quibus ipse subscribit, el cum eo pro nobis demeruit; ita bene operando, no­ Zumel disp. 3. Ferte loquuntur de peccalo^J bis, aut pro nobis meruisset, vel saltem originali non quantum ad pœnalitates illud ’U| mereri potuisset. Pro quo nota, non esse concomitantes, sed quantum ad rationem η omnino idem mereri alteri, et mereri pro culpæ. Sed contra nostram sententiam est i ft* altero, si in rigore loquamur. Nam mereri duplex objectio. Prima ex D. Thoma in 2, un.i alteri solum dicit facere sibi debitum prædisl. 20, quæst. 2, art. 3 ad 3, ubi ail : Pec- I tniuni, «piod alteri conferatur; non ut præcatum non transit in posteras a primo pa- |iNitomium illius, cui confertur, neque ut debi­ rente /mt mud urn demeriti, quasi ipse omnibus ] tum ipsi : sub hac enim ratione solum mortem meruerit, el infectionem peccati ; sed respicit eum.qui meruit ; sed ut beneficium per modum traductionis consequentis traduc· favore et gratia istius illi applicatum. Unde tionem naturæ : non enim unius pcrsonæ ac­ hoc modo meritum non transit formaliter tus toti naturæ mereri, eel demereri potest, etiam extrinsece ab uno in alterum, quasi nisi limites humanæ naturæ transcendat: ulerque dicatur mereri : sed transit solum ergo Adamus non demeruit nobis, sed sibi causaliter, quatenus transit præmium : non dumtaxat : atque adeo sola causalitate phy­ formaliter ut præmium illius, in quem sica peccatum originale ad nos traduxit. transit, quasi is proprie remuneretur ; sed Respondetur primo posse inlelligi S. Doc- te ut præmium ejus, a quo transit. At vero torem de peccato originali secundum ratio- j mereri pro altero rigorose loquendo denotat, nem culpæ el malilke : quo pacto est infec- ' meritum unius transire formaliter ad alto­ rum, ita quod utriusque meritum sit, et tio et mors animæ, ut ipse loquitur. Ut sic uterque mereri dicatur : ac proinde etiam aulem fatemur solum per propagationem, præmium respectu utriusque habeat formael non per demeritum potuisse ab Adamo liter rationem præmii, et ulerque remune­ ad nos transire : cum quo tamen stat, retur. Unde qui posset hoc posterius, posset quod quantum ad pœnalitatesconcomitantes a fortiori illud prius; sed non e converso. transierit etiam per demeritum. Ex quo fit, quod licet Christus Dominus Secundo respopdetur Ang. Doctorem so­ meruerit nobis gratiam, et reliqua bona, lum velle, quod mereri vel demereri pro, quæ propter ejus merita nobis a Deo confe­ tota natura humana sine traductione ipsius runtur; non tamen in rigore loquendo me­ naturæ nulli creaturæ potest competere : ruit pro nobis : quia ejus meritum non tran­ quia ad id necessarium erat, ut qui ita pro sit furmaliler ad nos, ita ut fiat formaliter tota naiura mereretur, vel demereretur, li­ meritum nostrum, aut nos faciat merentes : mites ipsius naturæ transcenderet. Non vero alias parvulis cum baptismo decedentibus negat posse hoc saltem quantum ad demeri­ daretur gloria non tantum per modum hætum convenire alicui, si sit naturæ princi­ redilatis; sed etiam per modum coronæ, pium, qui proinde traducendo illam possit siquidem ipsi dicerentur illam meruisse: cum ea culpam transfundere : nam quia sed transit dumtaxat causaliter, quatenus culpa concomitatur demeritum, non plus favore ipsius Christi Domini donantur no­ requiritur ad illam, quam ad hoc tradu­ bis bona, et præmia, quæ ille promeruit. cendum. Neque adhuc hujusmodi præmium proprie Secundo objicies : quia etiamsi Adamus est tale respectu nostri, ita quod nos proprie perstitisset ingratia, et justitia originali, pramiari dicamur : quia hoc supponeret non meruisset nobis illam per suos actus : fuisse nostrum meritum formaliter : sed ergo neque peccando eam nobis demeruit. ipse Dominus, et ejus merita remunerantur Patet consequentia. Tum quia meritum et in nobis, quatenus favore ipsius confertur demeritum circa idem versantur : atque nobis, quod ille promeruit. adeo illud, quod Adamus nobis mereri non 127. Diximus sæpe in rigore loquendo : posset, non potuit demereri. Tum etiam nam in latiori acceptione non semel sumi­ quia ita dependebat justitia nostra originalis tur pro eodem mereri alicui, et mereri pro ab actibus, quibus Adamus divinam legem illo : quatenus hoc sonat unum meruisse imploret, sicut ejus amissio dependebat a alteri, quod ille pro se, si posset, mereri peccato, quo illam violaret : ergo si prima debuisset. Et in hac acceptione est satis illa dependentia non erat in genere causa» consuetus modus loquendi, quod Christus meriloriæ; neque hæc posterior fuit in ge­ meruit pro nobis, quia meruit bonis bona, nere demeritoriæ. quæ nos, si possemus, debuissemus mereri. 12G. Hæc objectio postulat ut explice­ Fit etiam, Adamum non tantum dememus an sicut Adamus peccando, nobis, et pro ruisse nobis,seu meruisse nobispœnalitates consequentes originalem culpam; sed etiam demeruisse pro nobis : quia sicut transiit ad nos formaliter ejus culpa, transiit etiam demeritum : et sicut ab illa deno­ minati fuimus formaliter peccatores; sic ab isto formaliter demerentes : ob idque pœna illius demeriti non tantum respectu Adami, sed etiam respectu nostri habuit proprie ra­ tionem pœnæ. Hoc supposito videndum est, an sicut Adamus non solum nobis, sed etiam pro nobis demeruit, ita potuerit pro nobis, aut saltem nobis aliquod præmium mereri? Et possumus loqui vel de merito condigni, cui ex justitia, adeoque simpliciter præmium debetur propter æqualilalem valoris, pac­ tum, et cætera, quæ suo loco explicantur. Vel de merito congrui, cui quia deest æqualitas, debetur præmium debito secundum quid, nempe ex quadam congruitate fun­ dante imperfectum jus ex parte merentis. Deinde possumus loqui de eo, quod Adamo non peccante evenisset de facto, rebus ut tunc a Deo dispositis, servataque communi lege : vel de eo. quod supra talem legem esset Deo possibile statuere, 128, Igitur rebus ut de facto dispositis, K(> aut secundum communem legem pro com-Adamus perto habemus, Adamum, etiam si in originali justitia perstitisset, non meriturum nobis, aliquid pro nobis, ita quod ejus meritum nostrum esset, et ad nos formaliter deno­ minative transiret. Si enim nec Christus Dominus ita pro nobis meruit, non est cur Adamo, aut alicui puræ creaturæ secun­ dum communem legem id posse tribua­ mus’. Quod intelligendum est tam de merito congrui, quam de merito condigni; imo neque de potentia absoluta hoc genus me­ rendi pro alio credimus posse alicui com­ petere. Quod eodem argumento Christi Domini non leviter convincitur : ea est enim Dei bonitas, et erga homines benigni­ tas, ut si alicujus opera aliorum merita esse possent, non omnino id Christo Domino denegasset saltem pro aliquibus, ut pro Virgine Deipara, quam eximie honorare oportebat. Ratio fortasse esl:quia sicut,utdemerirum Adæ nostrum demeritum fieret, opus fuit transire ad nos ejus peccatum, seu culpam habitualem tanquam voluntariam nobis per modum termini : quasi hujusmodi terminus indispensabiliter in nobis requiratur ut fun­ damentum prædicti demeriti, et ad consti­ tuendum subjectum reum supplicii : ob id- L’ P ‘ île 1 68 HE VITIIS ET PECCATIS. qac tale demeritum non ad aliani pœnam se potest extendere, nisi ad cam, quæ ex natura rei consequitur terminum prædicluni : ita ad hoc ut meritum alicujus nobis formaliter communicaretur, debebat trans­ ire in nos aliquis terminus similiter nobis voluntarius voluntate illius, a quo transiit, cui innitatur tale meritum, et ultra cujus effectus, $na efficaciam non se extendat, qui­ que subjectum reddat intrinsece praemio dignum : qui sane terminus non posset esse alius, quam gratia habitualis, sicut respectu demeriti non potest esse alius nisi habitua­ lis seu originalis culpa. Cum autem volun­ tarium debeat esse ab intrinseco cum cogni­ tione, atque adeo procellens a voluntate vitali modo, et sicut a causa physica prin­ cipali : gratia vero hoc modo non possit ab aliqua voluntate creata ortum ducere, inde evenit ut nulla aliena voluntas possit me­ ritum suum ad nos formaliter derivare, et sic nec pro nobis proprie mereri : quia sci­ licet nulla potest communicare nobis phy­ sice, et ut causa principalis, atque adeo tanquam sibi voluntarium prædictum ter­ minum. Sed de hoc iterum suo loco sermo redibit. Pciuit 129. Veniamus ad secundum, quod esi In quo loquendo etiam de facto Γύίκπιο. perspicuum debet esse potuisse Adamum mereri nobis beneficia ordinis gratia?, et quævis alia bona merito de congruo. Hoc enim genere meriti etiam nunc unus justus potest pro aliis sive justis, sive injustis gra­ tiam, ei alia bona mereri : et ita non est cur Adamo sive permanenti in innocentia, sive a lapsu reparato magna utrobique sanctitate pollenti denegetur. Eo præserlim quia de facio ipse Adamus, aliique sancti Patres meruerunt de congruo incarnatio­ nem, quieesl commune bonum totius gene­ ris humani, longeqae majus beneficium omnibus aliis ordinis naturæ, et gratiæ, Non Cæterum merito de condigno pro com­ potuit mereri perto habemus, Adamum neque gratiam, notus gumenta tertiæ quæst. Driedo de capt. et ciaiurr ο 5cd£' D.Thom redempt. gener, human, tract. 2, cap. 2, Medina. part. 4. Palat, in 2, dist. 29, quæst. unica. Sou». Dried. Et dist. 31, quæst. unica, et Conradus in Palat. præsenti articulo. Ratio vero esse potest. oarad. Tum quod ille filius Adami, cum esset per suum peccatura justitia originali destitu­ tus, non posset generare filios cum tali justitia : nemo quippe dat quod non habet : ergo generaret illos justitia privatos, atque adeo cum originali culpa. Tum etiam quia eo ipso quod ille generans amisisset per suum peccatum prædictam justitiam, de­ buisset etiam amittere vigorem ad eam communicandam, de quo dub. 3 a num. 69 diximus. Quoniam talis vigor quasi dima­ nabat ab ipsa justitia, et erat illi annexus : amisso autem prædicto vigore, nihil erat, per quod talis generans prædictam justi­ tiam communicaret : ederet ergo prolem ea privatam , ac proinde originali culpa infectam. 151. /Miunde autem doctrina hæc vide­ Venor tur repugnare hucusque stabilitis. Dictum g-ativa. est enim nullum ex filiis, vel posteris Ada­ mi fuisse constitutum caput morale cæterorum, sed tantum ipse Adamus : ergo hu­ jus dumtaxat peccatum, et nullius alterius poterat ad successores transire : alias vana esset ratio, qua nuper ostendimus, peccata parentum proximorum non posse filiis communicari. Confirmatur : nam vel ille filius Adami peccator communicaret pecca­ tum suis filiis virtute propria, et ut causa principalis ; vel virtute Adami, et tanquam ejus instrumentum ? Hoc secundum dici nequit : quia si Adamus non peccaret, ne­ que esset causa principalis talis peccati, neque alicui daret virtutem ad illud trans­ fundendum ; cum nihil horum præstet nisi ratione sui peccati. Neque etiam dici po­ test primum : quia virtute propria, et ut causa principalis ille solus, qui est caput morale cæterorum, potest in eos peccatum transfundere, ut sæpe diximus. Et ita cen- ΊΓ - 1 Λ* * i. ·?. I » »1 78 DISP. XIV, DUB. VI. DE VITIIS ET PECCATIS. sen I jam com nui ni 1er recentiores Medina, Cæteruni ex vi alterius decreti, quod Deus Curiel, Alvarez. Montesinos, Martinez, etc. do facto ut absolutum non habuit ; at pro­ alii super hanc quaestionem. Et ita est ab­ babiliter credimus in casu hypothesis habi­ solute asserendum. Neque esset inconve­ turum erga constitutionem capitis moralis, niens in prædicto casu, ut in illo qui amirecte possumus opinari, filium Adami pec­ sissetjustitiam originalem, remaneret vigor catorem geniturum filios cum peccato. Nam ad illam traducendam ; non quidem in satis verisimile est, quod, decernente Deo virtute propria, sed in virtute alterius. non permittere peccatum in Adamo, et per­ • Sicut modo homobaptizatus, qui non habet mittere in ejus filio, consequenter decerne­ jam originale peccatum, conservat nihilo­ ret constituere talem filium, quem sciebat minus vim ad transfundendum illud in peccaturum, caput morale suorum descen­ virtute Adami. Connexio enim illius vigo­ dentium : qua constitutione semel facta, ris cum originali justitia ex parte subjecti, sine dubio peccatum illius in istos descen­ potius erat ex divina ordinatione, quam ex deret. Et juxta hæcintelligendus est D. Tho­ natura rei, aut per modum proprietatis mas in illo testimonio ex quæst. 5 de mal. cum essentia : et ita facile posset in ea con­ Unde non est necesse recurrere ad retracta­ nexione dispensari. tionem ; loquitur enim ex vi alterius de­ Dainna Sed ut explicemus mentem D. Thomæ in creti, quod probabiliter autumat, Deum in uüs’d^ illo loco, qui in contrarium adducitur, ex hypothesi prædicta habiturum ; non autem quæst. 5 de mal. animadvertendum est, in juxta absolutum, quod habuit de facto. P.Tboœ. casu illius hypothesis λ .Idamo non /*cQuod si hax? intelligentia et conjectura non canfe fiHus peccaret, etc. posse nos loqui placeat (neque enim illam approbamus, vel dupliciter : vel ex vi decreti absoluti, quod reprobamus, sed Lectoris judici exponimus) scimus Deum habuisse de facto, cum decre­ dicendum erit, vel in prædicto testimonio vit peccatum Adami permittere : vel ex vi ex quæst. de Mal. redundare, aut mendose alterius, quod probabiliter credere possnlegi illa verba : Sed posteri ejus morerentur mus habiturum in casu illo, scilicet si de­ propter peccatum originale. Vel retractata crevisset non permittere lapsum Adami, esse a D. Thom. in praesenti art. 2, quate­ permittere autem lapsum alicujus filii. nus nullum aliud peccatum admittit futu­ Certum est enim, quod in illo casu attenta rum esse originale, et transmittendum in suavi providentia, plures res postularent posteros, nisi illud quod Adamus primo aliter disponi, quam de facto peccante commisit. Adamo, rebusque ut nunc adeo stabilitis, 153. Neque ita loqui de divinis decretis dispositæ sunt : et alia essent quam multa omnino est divinare ; sed prudenter conji­ Dei decreta absoluta, atque fiierunt de cere, quod verosimilius esset futurum, at­ facto .· sicut alia essent multa decreta absotentis omnibus.quæin statu illius hypothe­ luta. quæ Deus haberet, si status justitiæ sis suavis providentia, et rerum cursus, cui originalis esset permansurus, ab his, quæ regulariter Deus sua decreta accommodat, de facto habuit pro præsenti statu. postularet. Hoc namque esset, utsanctitas,et 152. Loquendo ergo ex vi præsentis de­ justitia originalis solum per justos et sanc­ creti absoluti de constituendo hominibus tos traduceretur; non vero per peccatorem, capul morale, omnino tenendum est, quod et justitia ipsa privatum : atque adeo quod nuper diximus cum recenlioribus : hoc enim res ita disponerentur, ut in homine, qui probat efficaciter ratio, et confirmatio pro primo esset peccaturus, et prædictam justi­ ea parle facta : inferturque manifeste ex tiam amissurus.concurrerent omnia requi­ doctrina totius nostræ disputationis, quæ sita, ut non pro se tantum, sed pro omnibus est D. Thomæ art. 2 hujus quæst. et aliis a se futuris eam deperderet : quod, nisi quampluribus in locis. Etenim juxta prae­ esset caput morale, fieri non valebat. sens decretum absolutum nullus ex filiis Accedit, quod vigor ille, per quem pro­ Adami, vel nepotibus, sed ipse dumtaxat paganda erat justitia originalis, habebat ex constitutus est caput morale posterorum, natura rei nexum cum illa, et licet talem nullusque alius accepturus esset justitiam nexum posset Deus supplere, unumque ab originalem, vel aliud donum sanctificans pro alio separare, sicut separaretur de facto in suis successoribus : ergo ex vi talis decreti casu hypothesis, si Deus solum ex vi præ­ qualitercumque res fluerent ; atque adeo sive sentis decreti operaretur; non tamen id Adamus peccaret, sive non, nullius alius esset juxta suavem providentiam, juxta alterius peccatum poterat in posteros traduci. quam talis vigor omnino esset justitiæ co­ mes, nec posset sino ea conservari. Igitur attenta hac providentia, eo ipso quod Deus decrevisset permittere primum peccatum in aliquo ex filiis Adami, et non in ipso Adamo,decerneret etiam, ut ille esset caput nioralesuorum posterorum : hacque ratione ubi amitteret per peccatum pro se, et pro illis justitiam originalem, consequenter amitteret vigorem ad eam communican­ dam. Quo contra se haberet ex vi præsentis decreti, ex vi cujus nullus praoter Adamum, quantumcumque peccaret, amitteret illam, nisi pro se tantum, conservato semper vigore ad eam propagandam. Ex quo palet, rationem pro prima parte difficultatis fac­ tam solum convincere probabiliter futuritionem illius decreti in casu hypothesis, non autem quod de facto detur : aut quod ex vi decreti absoluti existentis de facto peccatum alicujus parentis, nisi solius Ada­ mi ad posteros transiret. § ΙΠ. Ultima difficultas absolvitur. 154. Est tertia difficultas, quam propo­ suimus, si Adamus ante suum peccatum genuisset filium, post vero delinqueret, et deinde filius alios nepotes Adami generasset, nunquid ille filius, vel saltem qui ab eo gignerentur, contraherent originale peccatum? Et loquimur ex vi præsentis decreti, juxta quod solus Adamus rationem capitis obtinuit. In hac difficultate quod at­ tinet ad illos sive filios, sive nepotes, qui ante peccatum nascerentur, aut saltem ante illud complete in utero animarentur, vera, et fere communis sententia docet non con­ tracturos originalem culpam per peccatum Adami postea sequutum neque amissuros per illud justitiam originalem, quam jam accepissent. Ita Curiel in præsenti art. 5, Xeiiâ. Medin. dub. 2, Alvar, disp. 176, Montes. Mente?.art 4, quæst. sua 9, Greg. Mart. art. 5, Gxr£ dub. 2, et plures alii contra Catharin. lib. Cntar. decasu hominis, cui oppositum placuit, et aicer’ etiam Salmeroni super adRom. 5, disp. 49, art. 10. Sed communis sententia est D. Au­ gustini epist. 23, cujus verba statira refere­ mus. Ratio vero est : quia peccatum origi­ nale non communicatur nisi per originem, €4generationem, quatenus communicatur natura peccato infecta. Cum ergo generatio illorum, de quibus nunc agimus omnino peccatum Adami præcesserit, nullatenus hoc potuit neque per eam, neque alia via ad ipsos traduci. 79 Et confirmatur, nam illi dumtaxat pote­ rant peccatum ab Adamo contrahere, qui in ipso Adamo peccaverunt, atque adeo qui in illo erant contenti, quando primo pec­ cavit ; sed filii, aut nepotes jam nati non erant tunc in illo, sed omnino extra, et separari : ergo, etc. Confirmatur secundo verbis D. Augustini loco cit. ubi sic ait : D-Aug. Jam itaque cum homo in se. ipso est ab eo, qui genuit, alter effectus, peccato alterius sine sua consensione non tenetur obnoxius : traxit ergo reatum, quia unus erat cum illo, et in illo, a quo traxit, quando quod traxit admix­ tum est. Non autem trahit alter ab altero: quando sua. uno quoque propria vita vivente, jam est unde dicatur ; anima qui •I :■c\ * DE VITUS ET PECCATIS. DISP. XIV, DUB. VI. omnibus convincunt. Tum etiam quia si fectionem illam accepit : ergo, etc. Minor mus non haberet talem justitiam : quiu non poneremus hypothesim, quod Adamus ante probatur. Nam postquam semen illud deci­ est necesse, ut causa principalis contineat peccatum habuisset cum Eva congressum, sum fuit ab Adamo, non amplius influxum perfectionem communicandam effectui, post vero ante fœtus animationem peccaret, quando iste producitur : sicut non est no­ ejus recepit, neque causulitatem aliquam ■ res est satis dubia, an puer, qui inde nas­ tasse, quod talis causa jam tunc in rerum terminavit .· igitur nulla fuit actio, per ceretur in ipsa animatione peccatum connatura existât; sed sufficit, quod extiterit, quam vel accepto vigore privaretur, vel rcbiii· traheret ? Affirmativa enim pars suaderi et continuerit talem perfectionem, quando aliqua macula inficeretur. dees, potest : nam in eo casu quando puer acci­ dedit instrumento virtutem ad illam pro­ 157. Et quoniam rationes istæ judicio A4M] peret naturam humanam, et per ejus for­ nostro magis urgent, quam adducta? initiai ducendam, Unde inpræsentiarum sufficit, mam animaretur, jam ipsa natura per pec­ quod Adamus(esto se haberet ut causa prin­ contrarium, ad primam ex illis responde­ cipalis) habuerit justitiam originalem eo catum destituta esset justitia originali : tur, non esse ad præsens curandum, quo tempore, quo dedit semen deserviens prae­ igitur acciperet illam sic destitutam, atque tempore animetur puer ; sed quo tempore dicto generationi ·. quia cum illo dedit suf­ adeo peccato originali infectam. Deinde ab Adamo medio semine egrediatur : quippe ficientem virtutem, ipsumque semen per generatio, quæ esset ab Adamo peccatore, hic egressusest unica via, et ratio, per quam modum instrumenti elevavit ad talem jus­ non posset non traducere peccatum : sed peccatum, aut justitia poterat ad puerum in titiam suo tempore producendam, omnino illa esset hujusmodi : nam completa gene­ sua animatione descendere. Si ergo tem­ ratio non est ante instans animationis, et independenter a fuluritione, vel non futupore praedicti egressus Adamus habebat na­ tunc jam Adamus peccaverat. Præterea ritione sequentis peccati. Diximus esto se turam cum justitia, et sine peccato, non puer sic genitus ubi primum fieret mem- ! potuit non eam sic affectam per talem haberet ut causa principalis: nam quo pacto Adamus ad traductionem justitiae origina­ egressum communicare, neque sequens pec­ brum Adæ, invenisset eum peccatorem : lis concurreret, explicuimus num. 76. ergo fieret membrum illius ut peccatoris : catum illam sic communicatam valuit jam 158. Veniamus ad nepotes/Vlami, quod sed omnia membra Adæ ut peccatoris con- ; attingere. Ad secundam concessa majori in sensu ille filius ante peccatum, et sine peccato trahunt peccatum : ergo, etc. Ande hanc té? genitus post Adami peccatum generaret. Cariei. partem tuentur Curiel, et Greg. Mart, ubi formali, neganda est minor. Quoniam illa Gteg. generatio non aliter fuisset ab Adamo, De quibus non pauci existimant illud con­ Man. supra, et est valde probabilis. quam ipse se habebat, quando dedit semini tracturos: ea solum ratione quia quando in 156. Sed adhuc probabilior videtur noProbab ivirtutem pro illa conficienda : cumque tunc rerum natura ponerentur, fierenlque mem­ ne^ ’^5 °PP°s*,a ne8ans ,n co casu peccati conI.· esset justas, non est dicendum, quod prae­ bra Adami, invenirent jam illum peccato­ tractionem. Quam sequuntur Medina (imAivir dicta generatio esset ab illo ut peccatore. rem, atque adeo pro se, et pro tota natura Wwt£s.merit0 ab aliquibus pro contraria citatus) Nec refert, quod ante ejus complementum justitia originali spoliatum ; et ita nequirent Alvarez, Montes, et quidam alii ex gravio­ talem justitiam ab eo hæreditare. Sic Me­ Adamas peccasset : quia talis generatio ut ribus Thomistis. Neque hanc partem mu­ dina, Curiel, Martinez, et alii etiam ex completa non dicit ordinem ad illum, nisi niunt contemnendae rationes. Nam puer, his, qui in casu proxime præcedenti peccati mediante se ipsa ut incepta, seu mediante cujus generatio inciperet ante peccatum contractionem negant. decisione seminis, unde incepit. Quare si Adami, etiam si post illud animaretur, non Sed nobis in bona consequentia contra­ generationis inceptio, et praedicta decisio fuisset de numero illorum, qui peccavissent rium magis videtur asserendum. Quoniam non fuit in Adamo peccatore, sed potius in Adamo, quando ipse peccavit : igitur nepotes isti non continebantur jam in Ada­ justo ; etiam complementum talis genera­ non contraheret originalem culpam, con­ mo, quando peccavit : tandiu enim et non tionis, et prolis animatio respiceret illum sequentia est perspicua : antecedens vero ex amplius in eo contenti sunt, quandiu eorum ut justum, et non ut peccatorem. eo constat : quoniam ii solum peccaverunt proximus parens, quem jam tunc constat Ex quo ad tertiam dicas puerum illum, A41«· in Adamo, qui continebantur in illo, et in non contineri : semel autem egresso ct se­ quando animatur, ea ratione fieri mem­ tian. ejus virtute seminali, quando actu pecca­ parato proximo parente a primo, extinclavit : at puer, de quo loquimur, non jam brum Adami, secundum quam fuit in illo que ejus continentia, consequenter eodem tunc continebatur in Adamo, sed erat extra contentus, et Adamus fuit ejus principium : egressu, eademque separatione sejuncti sunt illum, et ab eo separatus, sicut semen, ra­ cum autem hoc totum actum sit, justitia et praedicti nepotes, eorumque continentia tione cujus erat talis continentia : non ergo sanctitate durante, non est dicendum fieri quantum ad Adamum fuit omnino abolita, fuisset de numero illorum, qui peccaverunt membrum illius ut peccatoris, sed potius iranslataque in ipsum proximum parentem. in Adamo. ut justi. Ex quo etiam fit puerum sic nas­ Non ergo potuerunt in Adamo, vel cum Confirmatur : nam semen deserviens illi centem (quod a fortiori dicendum est de Adamo peccare, qui jam in illo non erant, generationi fuit decisum ab Adamo prodito quovis alio, cujus completa generatio pec­ quando ipse peccavit. Adde, quod Adamus sanctitate, et justitia originali : atque adeo catum præcessisset) non modo non partici­ nulla alia via poterat communicare pecca­ pro tunc quando decisum fuit, nullam po­ pare ex Adamo peccatum originale ; sed tam suum nepotibus, nisi media genera­ tuit accipere infectionem ad maculandam participare originalem justitiam : cum enim tione, qua communicaret illud simul cum prolem nascituram ; imo accipere debuit hæc fuisset Adamo concessa pro se, et pro natura proximo parenti : quatenus ex vi vigorem, quo tunc Adamus pollebat ad tota natura, permaneretque in illo quando talis generationis ipse proximus parens non prædictam justitiam communicandam : sed generationem inchoavit : debuit per talem solum acciperet prædictum peccatum pro per sequens peccatum prædictum semen generationem cum natura traduci. Neque se, sed etiam virtutem ad illud posteris neque amisit hujusmodi vigorem, neque inobest, quod cum puer animaretur, jam Ada­ mus 81 communicandum. Cum ergo in casu hypo­ thesis non potuerit Adamus per illam pri­ mam generationem communicare talem virtutem; quoniam nondum ipse illam in se habebat, quousque peccavit, consequens est, ut neque hac, neque alia via potuerit peccatum ad nepotes illos transmittere. 159. Neque adversus resolutionem'istam alicujus momenti rationes poterunt efformari, nisi quæ contra procedentem propo­ sitae sunt, et solutae num. 157. End e non obest quod dicitur, nepotes illos invenire Adamum peccatorem, et privatum justitia originali, quando fiunt actu ejus membra, Quia non respiciunt Adamum, neque uniun­ tur illi, aut fiunt ejus membra, prout inve­ nitur tunc, sed prout erat, quando media generatione proximi parentis prodictos nepotes ex suis lumbis emisit : sicut de filio genito inchoative num. 156 dictum est: tunc autem Adamus non erat peccator, sed proditus justitia originali. Neque verum est, Adamum per illud peccatum amissurum prædictam justitiam pro tota natura, et pro quibusvis suis poste­ ris : quia solum amitteret pro illis, qui ad­ huc in eo continebantur ; pro aliis vero, qui vel immediate, vel media proximi pa­ rentis generatione egressi, et separati jam ab illo erant, nequaquam eam deperderet. Unde in iis jam ab Adamo separatis tam pro se, quam pro posteris ab eisdem gignen­ dis conservaretur prædicta justitia, et vigor ad illam communicandam. Quod si Adamus post peccatum alios filios generaret, essent tunc duæ propagines humana? naturæ : alia descendentium ab eo ut justo et sancto, haereditantiumquein perpetuum originalem justitiam : alia vero descendentium ab illo ut peccatore, el peccatum continuo trahen­ tium. An vero esset pro omnibus consti­ tuenda una respublica; vel essent in di­ versas separandi : et an alii in Paradiso; alii extra Paradisum degerent, aliaque ad regionem utriusque illius propaginis per­ tinentia divina providentia decerneret. Ne­ que in his quæstionibus omnino conditionalibus, quas Scriptura noluit nos edocere, majus examen hic permittitur, utpote de rebus, quæ neque fuerunt, neque sunt, neque erunt, neque aliter quam per rimas, et conjecturas possunt indigari : ob idque facillime unusquisque pro suo captu, et arbitrio sic, vel aliter discurreret. Aliud dubium non leve occurrebat hic pertrac­ tandum : nimirum cujus speciei fuerit pec­ catum actuale Adami, ex quo nostrum pro­ <* ». , ■ >51» ( e 1 ”r fit G T . ■■ I l./j ► ♦1 ■I DE VITUS ET PECCATIS. cessit ? Sed quia hæc difficultas potius ad çuû/est peccati originalis, quam ad an est spectat, illam disputationi 16 reservamus. ARTICULUS III. iVrwi jWM/ire Tnw: ytfrfsftf fraew per crinem t* Ad trrttan sic jwfrHlnr. ViJetor jttccatna primi parmis Γπ·η traasiuf percri_,v. g ia omixs bomioes: mors eata est pira* ttacqom originale petatoza : sed non ocio, qui procetat setnimmler ex Adam» morientur : illi emo, qui vivi reperieatur in adventum Dmini. nunpun aNTtetar, ut ri«feiur jer quesi didlur 1 Thes$al. 4. Nos qui vïriraas. buq prævenicmæ ia Adventu Do­ miat cûs.qni dvrmienml : ergo illi non œatrataal origicite : '» i i ii 5 I . 5. 2, Paiera : nullus ibi alteri, pod ipse mm habet : sed bomo tapluatas nr.n habet pcemosi originate : ergo non tradorit in prolem. z 3. Prrierea : doaam Chrisîi esi majus, quam peccato» Ad», ut Agiotas dici: Roman. 5; sed donem Christi non tradit io omnes homiixs : ergo nec neeartra ALc. Sed cratfra est quod Apostatas dicit Rcsran. 5. Mors in omnes pertranM l. in quo omnes pecca v - · ReSpto&o dicendum, qmMIseamdam Fidem Crttetieacn firmiter esi lenendum, quoi omaes tanita pra-ter solem Christum ex Adam derivati f-er^torn ordinale ex Adam coutralmnl, alioquin oon ocnrvs indigeruol rettefopriooe, quæ est per Chr&om, quod est errofieam Itali·* intern sumi potes! et hoc. quod supra didam est. scilicet quod sic ex petalo primi pareatis traducitor adjo originalis ia \^· teras, siarta votautate aniaw per motioaew membrorum traducitor pecratum actuale ad membra eorpws : manifes­ tum est autom, quod pttatom actuale traduci potest ad fanaia membra, quæ nata sunt moveri a volantale. Unde et culpa originalis traducitur ad ornes illos, qm momtor ab Adam motione generationis. Ad pri u.nm ergo dicendum, quod probabi’.i >. et codtcnienlins tenetur, quod omnes illi, uni in advento Domini repedentur, morientur, et post Lvynccm erlransiit. Porro autem D. Thoma prolata fuit, placet Cajetani mortem de facto omnes homines subituros^ expuitio : videlicet conclusionem hujus non est de Fide : sed solum de Fide est, articuli intelligendam esse do peccato origiquod omnes debitum moriendi per peccatum nalisolum quoad debitum. Tum quia excep­ Adami incurrerint. Sequunturque Cajetatio prater solum Christum, quam adhibet num Bellarminus lib.-1 de amissione graAug. Doctor, ita firmat regulam in contra­ the cap. 14, Zumel in praesenti disp. unica rium, ut non videatur alicujus alterius conclus. 3, Salasdisp. 11, sect. 2, quæst. 11. exceptionem admittere : cum tamensi sermo Undeex mente horum authorum non esset essetde contractione actuali, necessario de­ teret excipi Virgo Deipara. Quicquid enim de hæresi damnandus, qui de aliquo Sancio , sitanD. Thomas senserit Beatam Virginem particulari, de quo Scriptura in particulari fuisse in originali conceptam, de quo infra: non dicit fuisse in originali conceptum · at quod hoc esset de fide, nunquam sensit : (sicut dicitur de David Psalm. 50,) assereret ’ nw proinde in sua conclusione, si de actuali idem, quod de Beatissima Virgine Deipara . contractione loqueretur, illam comprehen­ pie credimus, videlicet non contraxisse de disset. Tum etiam quia in argumento Sed facto originalem culpam ; sed speciali Dei Mitra utitur D. Thomasprædicto testimonio privilegio fuisse præservatam : quia per Pauli, In quo omnes peccaverunt : unde non hoc non contradiceret immediate alicui immerito exponitur ejus conclusio, sicut testimonio Sacræ Scripturae, aut Concilio­ sonat hoc testimonium, de hominibus prout rum diffinitioni, ubi determinate affirme­ peccaverunt in Adamo : in quo certum est tur, illum particularem hominem contra­ non contraxisse peccatum originale in se xisse actualiter prædictam culpam. Esset ipsis, sed debitam dumtaxat ad illud incur­ tamen,qui id (praeterquam de Beata Virgine) rendum. Tum præterea, nam in corp. art. assereret, temerarius, errori proximus, et probat conclusionem ab inconvenienti : quia de hæresi negante originale peccatum sus­ ii aliquis præter Christum exemptus fuisset pectus : quia sine fundamento ab univer­ a peccato originali, non indigeret ejus sali Scripturae propositione exceptionem redemptione. Hæc autem ratio solum pro­ faceret. i bat efficaciter debitum : quia hoc sufficit et 2. Cæterum Ferrara 4, contra gent. cap. requiritur ad indigentiam redemptionis, ut 50, Curiel in praesenti, Montesinos disp. 11, & patet in Beata Virgine : ergo, etc. Denique quæstione 8, Valentia disp. 6, quæst. Il, insolut. ad I, valde favet huic expositioni, punch 2 et plurc-s alii Cajetani sententiam § concedens solum esse de fide quod omnes acriter rejiciunt : præsertim post Concilii reatum mortis incurrerint, non autem quod Trid. decretum sess.5, can 2, ubi diffinitur, omnes morientur : quia illud dumtaxat peccatum Adami non modo quoad pœnas, sufficiebat ad intentum suæ conclusionis : uti est mors corporis, sed etiam quoad cul­ inquosalis innuit, ipsam conclusionem inpam in omne genus humanum transfusum telligendam similiter esse de contractione fuisse ; et can. 3, quod prædictum peccatum peccati •Ak quoad debitum, et non amplius. non imitatione, sed propagatione transfu­ Nequeex hoc inferre licebit sensisse D. Thosum omnibus inest unicuique proprium,etc. mam non esse de fide, omnes (prælor Chris­ Et loquitur Concilium non solum de debito, tum et Deiparam) contrahere de facto ori­ sed etiam de actuali contractione. Propteginalem culpam ; sed quod nolens hoc reaque in fine illius decreti ait, non fuisse disputare, elegit alium sensum, qui certius suæ intentionis comprehendere in illo Bea­ de fide habebatur. tam et Immaculatam Virginem Mariam,etc. &α· Posset etiam recte exponi D. Thomas de sed observandas esse quantum ad hoc cons­ contractione peccati originalis radicali seu titutiones Sixti IV, sub poenis in eis statutis inchoativa vel causali, quæconsistitin prava quas innovat. Quam declarationem et limi­ , toi qnadamdispositione residente in carne : ex tationem 83 qua, nisi divina virtute et gratia impedia­ tur, resultat in anima originalis culpa a qua quidem radical! contractione non est necesse B. Virginem excipere etiam in con­ clusione de fide, dummodo excipiatur a contractione formali. Praedicta tamen radi­ culis contractio non omnino distinguitur a contractione in debito, sed in ipso debito includitur : et ita utraque expositio fere coincidit : ut constabit disp. seq. dub. 1 et 6. 4. Circa eandem conclusionem nota,Christos Christum Dominum duplici titulo, quovis tinSo ab in solidum sufficienti, immunem fuisse ah exemp­ originali culpa. Primo, quia non descendit tus. ab Adamo per propagationem seminalem, sed ex purissimo Beatissimae Virginis san­ guine formata fuit ejus humanitas virtute Spiritus sancti : contractio autem peccati iis tantum competebat, qui seminaliter ab Adamo descenderent : quia pro his dum­ taxat inivit Deus cum illo pactum de propa­ ganda vel amittenda justitia originali, ut dicitur in art. sequenti. Quod recte obser­ vavit D. Anselmus lib. de conceptu Virg. D.Ans. cap. 13, ubi sic ait : Nimis absurdum intelligitur, ut per illud semen, quod non creata natura, nec voluntas creatur,τ producit aut seminat, sed solius Dei voluntas propria ad procreandum hominem nova virtute mundum a peccato de Virgine segregat, alieni peccati seu debiti necessitas ulla pertranseat : etiam si non sumatur in persona Dei, sed ut purus homo fiat. Secundo quia in eodem instante, in quo formata fuit illa humanitas, fuit suppositalitcr unita Verbo divino, ac proinde ab eo plenissime sanctificata. Unde impos­ sibile erat, quod ab illo instante, etiam omni alia gratia seclusa, peccato aliquo ma­ cularetur, quantumvis ab Adamo seminali­ ter descendisset. Ex quo patet, nullo fun­ damento aliquos, ut probent immunitatem Beata? Virginis a culpa originali, deducere ad inconveniens, quod si illa prædictam culpam contraxisset, Christus etiam eam contraheret : quasi ex matre peccatrice oriri nequeat filius sine peccato. Inefficax sane illatio, utpole quæ non discernit rationes modo traditas, propter quas ex qualibet fcemina Christus nasceretur, omnino ei re­ pugnaret talis culpa : et quæ eodem modo probaret Virginem contraxisse illam de facto, quia parentes ejus certum est con­ traxisse. 5. Dices, illo secundo titulo, videlicetobjecUo. propter unionem ad Verbum, non tolli ab humanitate Christi debitum contrahendi 5 . j ? t* <. •la -< Γ · < + , « '· 'i DISP. XV, DDB. I. 81 > k ?ii-· · 'ί i.b I r· f i 85 DE VIFilS KT PECCATIS. peccatum originale; imo neque contrac­ tionem radicalem, de qua nuper dicebamus : ergo non excluditur sufficienter ab ea prae­ dictum peccatum.Consequentia liquet : quia a Christo Domino et ejus humanitate non tantum quoad actualem contractionem, sed etiam quoad omnia praedicta debet talis contractio omnino removeri. Antecedens vero probatur: quia unio Verbi cum huma­ nitate solum potuit excludere ab ea pecca­ tum a primo instante incarnationis, in quo fuit facta : constat autem contractionem debiti, sicut etiam contractionem peccati radicalem et inchoativam fore ante praedic­ tum instans : ergo licet prædicta humanitas alio titulo, nimirum quia non processit per propagationem seminalem, prohibita fuerit ob omni hujusmodi contractione, non tamen ex unione præcise ad Verbum. Et confir­ matur : quia si prædicta humanitas per ta­ lem propagationem efformaretur, concur­ reret ad illam semen infectum et vitiatum, sicut est omne quod ab Adamo descendit : atque adeo introduceret in materia pravam illam dispositionem, ex qua resultat pecca­ tum originalein instante animationis : ergo licet hæc resultantia per subsistentiam Verbi impediretur; non tamen posset im­ pediri, quominus ante illud instans et ante adventum talis subsistenti», fuisset in ma­ teria sic prave disposita praedictum pecca­ tum inchoative et radicaliter. lEnoda- θ· Respondetur ad objectionem negando tnr. antecedens. Et ad probationem dicendum est, neque peccatum neque ejus debitum posse intelligi afficere humanitatem vel in repositam vel objective consideratam, nisi ipsa prius intelligatur subsistens in suppo­ sito capaci talis peccati aut debiti : quia qualibet natura prius debet intelligi ut completa in suo esse substantiali per sub­ sistentiam et existentiam quas accipit a supposito, quam intelligatur affecta aliquo accidente, quod est extra essentiam talis natur», sicut est tam peccatum quam de­ bitum. Quocirca humanitas Christi Domini quovis modo effecta fuisset, neque ante unio­ nem ad Verbum potuit intelligi cum prædicto debito : quia pro tunc nondum erat, aut intelligebatur subsistens : neque post talem unionem, quia per illam ratione sup­ positi divini omnino efficiebatur incapax talis debiti. Quare ad contrahendum pec- I catum vel debitum non est satis, quod na­ tura per seminalem propagationem proce­ dat, et ut hoc modu efficienda contenta fuerit lumbis, Adami, sed requiritur ut ejus decisionosol vit D. Thom. argumentum; etiam suppositum, saltem quoad umonen quixl contra conclusionem articuli fieri j>ocum natura, ibi fuerit, et seminaliler al l lerat, ut videre est in prædicta sol ut. ad I. Adamo processerit. Per quod palet ad illui Observa lumen, non ex eo quod Ang. de contractione inchoativa : hæc enim non Doctor ibi ut probabile admiserit aliquos de habet locum, nisi quando in dispositionibw facio non esse morituros, etsi moriendi de­ ante instans animationis introductis tam bitam omnes contraxerint; admissurum natura quam suppositum , saltem quoad etiam ut probabile, aliquos(excepta semper unionem cum illa, virtuuliler continetur, Deipara) non contracturos de facto origina­ quod respectu suppositi divini locum non lem culpam, etiam ex privilegio. Quia ad habuit. exceptionem faciendam ab hac actuali con­ 7. Ad confirmationem negandum est tractione, quam Scriptura generaliter enun­ etiam antecedens : quia admisso semen illud tiat, pro nullo alio praeterquam pro Deipara carere vigore justitiæ originalis ; non ta­ adest in illa aliquod fundamentum : unde men hæc carentia in ordine ad producen­ esset hærelicum , vel omnino temerarium dam illam humanitatem esset privativa., aliam exceptionem facere. Ad excipiendum sed negativa dumtaxat : sicut esset in pun vero ab actuali morte, ipsa Scriptura prænatura, et sicut in tali humanitate esset ca­ fcct pro aliquibus sufficiens funda men­ rentia justitiæ originalis : non enim pra- . tam, ut possit sine temeritate ea exceptio dicta humanitas eo ipso quod producebatar admitti. ad subsistendum in alieno supposito, erat 9. Insolutionead secundum explicat non de numero illarum, quibus ex vi pacti uniti sine labore Cajet, qualiter peccatum origi­ a Deo cum Adam debita erat talis justitia; ' nale in baptizatis dicatur manere actu, et I atque adeo neque istius carentia in ipsa na­ transisse reatu? Sed Curiel facillime id intura, neque in semine carentia vigoris ai ' lelligit animadvertens, D. Thomam non illam propagandam haberet rationem pri­ dixisse, quod tale peccatum maneat actu vationis, sed negationis dumtaxat per ca­ absolute, sed cum addito illo quantum ad rendam autem solum negativam non effi­ [Mitem: ac si dixerit ipsum fomitem, qui citur semen vitiatum neque infectum ea solam est peccati effectus et materia, manere infectione, qu» tendit ad originale prodo­ Kta in baptizatis, sublato omni eo, quod cendum. Adde non esso necessarium exclu­ vere et formaliter habet rationem culpæ, dere ab humanitate Christi contraction® qaam intelligit nomine reatus. Sumpsit vero peccati originalis radicalem seu in debito, reatum non formaliter pro soladeputatione etiam illa secunda via, dummodo per pri­ adpœnam ætërnam, aut pro ejus condignimam omnino excludatur : nam posseteomlale proxima, sed radicaliter et fundamen­ pati de lege absoluta, quod aliqua natura ex taliter: quo pacto nullo modo differt ab descendentibus seminaliler ab Adam assoipsa culpa et malitia. Facilis quidem expo­ merelura Verbo divino, non solum post sitio, si D. Thom. ubicunque eam proposi­ prædictam contractionem radicalem, sel tionem protulerit, apposuisset additum illud etiam post contractionem formalem, quam ipantum ad fomitemsed ex hoc quod in habuissetinpropriasubsislentia;excludendo præsenli sensum prædictæ propositionis ad­ ab ea una cum hac subsistentia ipsum pec­ dito illo restrinxerat, et ex alia ejusdem S. catum per unionem hypostaticam. Ut vero Doclorissolutione quæst. 4 de mal. art. 2 ad de facto humanitas assumpta averbo omnis IO habemus non leve fundamentum, ut tam debiti quam peccati expers extitisset, ubicunque absolute dictum invenerimus, facta est de Virgine sine viri semine viriate quod peccatum originale in baptizatis ma­ Spiritus Sancti. 8. Circa solutionem ad primum possel.jal net actu, et transit reatu, accipi debeat cum tractari illaquæstio, utrum omnes homines^ pradicta restrictione. Sed ut materia hujus articuli, et illa quæ de universalitate pec­ de facto sunt morituri ; vel potius aliqui ab hac mortali vita ad immortalem sine morte I cati originalis in eo traduntur, plenius elutransituri ? Quamdifficultatem versanlCano <» cidata maneant; oportet excitare non levem lib. I de locis, cap. 14, Sot. in 4, dist. 43, j disputationem circa debitum contrahendi praedictum peccatum : quæ erit. quæst. 2, art. 4, Sixtus Senens, lib. 2 Βί-^ blioth. annotat. 265, necnon Suar. tom. 2, * in 3p., disp. 50, sect. 2. Nos autem ab ea abstinemus : tum quia non est propria hu­ jus loci : tum etiam quia independenter ab i DISPUTATIO XV. i De. extensione peccati orüjinali* quantum ad debituro illud contrahendi. 1. Ad existentiam peccati originalis per­ tinet non sola traductio, de qua disp. praeced, sed etiam extensio et universalitas : ut scilicet cognoscamus, an omnes homines sine alterius quam solius Christi exceptione sub se comprehendat : vel an etiam Beatis­ sima Virgo Deipara a lege ejus evaserit immunis? Quod enim de nullo alio id in dubium verti debeat, constat ex commen­ tario præsentis articuli : et ex Concilio Trid. concit, ses. 5, decret, de peccato orig. ubi tanquam Tri,J· fidei dogma traditum habemus, omnes descendentes seminaliler ab Adam non so­ lum concipi obnoxios culpae originali, seu cum debito et obligatione incurrendi illam ; sed etiam de facto incurrere in ipsa concep­ tione. Unde si quid controversi» in hac ma­ teria Theologis examinandum relinquitur, est ille articulus de conceptione Beatissimæ Virginis Mariæ, an scilicet fuerit sine pec­ cato originali; vel in illo concepta, quem nondum Ecclesia determinavit : sed per­ mittit fidelibus pro utralibet parte sentire : ut constat ex Extravagante Grave nimis edita Ex(rava Sixto IV, et ex constitutione Pii V Super speculam. Ex Tridentino ubi sup. et exE^pet aliis. Porro sicut de caeleris hominibus ha- νε“εΓ· bemus duo illa omnino certa, videlicet et quod fuerint sub debito contrahendi origi­ nalem culpam, et quod de facto illam incur­ rerint : ita de Beata Virgine possent eadem duo sciscitari : an scilicet habuerit debitam prædiclum culpam contrahendi, et an re ipsa contraxerit? Quoad hoc tamen poste­ rius, arridet potius examen omittere par­ temque negativam ut veram supponere; et quam sit antiqua in nostra Carmelitana fa­ milia ejus assertio, ut quæ cum ipsa nata et alta est, brevi præludio observare. Eo præsertim quoniam nostris tempori­ bus prædicta pars negans Deiparæ contrac­ tionem culpæ originalis ita prævaluit, adeoque communita est copiosis pro ea editis voluminibus,• ut nec nostro · *- labore “ ■·* ad « sui confirmationem indigere credamus; nec fa­ cile sit, quæ ab aliis scripta sunt, nova ac­ cessione locupletare, nisi calamus nimium se diffunderet. Quod alibi a nobis præstandum non diffidimus: modo vero ubi scho­ lasticum munus pro scholasticis urget, im­ portunum judicamus. Retrahit etiam pro nunc a prædicta disputatione, quod difficile * ■ Jt 1 .· i f. *- r '4 86 DE VITIIS ET PECCATIS. sit rem scholastico more plene discutere, nisi evertendo et impugnando opinionem oppositam: cum unaquaeque sententia ex impugnatione contrariæ plurimum robore­ tur, neque aliter possit ad calculos (ut aiunt) exiliter vocari. Porro ab impugnatione prædicta? opinionis terreni summorum Pon­ tificum decreta; præsertim Pauli V, et Gregorii XV. ubi gravibus sub poenis cave­ tur, quod asserentes partem negativam, vide­ licet quod Beata Virgo non fuerit cu m peccato originali concepta, aliam opinionem non im­ pugnent, nec de ea aliquo motio agant seu tradent. Unde quod aliqui Juniores prædic­ tam opinionem non modo rationibus reji­ ciunt, sed et censuris et dicteriis lacerant, haud levi reprehensione dignum arbitra­ mur. De quo videndus Expurgatorius In­ dex. Verbo Joannes Baptista Posa, ubi inter alia plurima, quæ ex hujus Auctoris clueidario deleri jussa sunt: Deleantur (inquiunt fidei censores) omnia concilia opinionis mi­ nus pix, videlicet fol. 882, col. 1. Exulat ab scholis est relegata in insulam mentalem, in­ carcerate, interdicta, deportata et similia. Ut videas quanto jure viri Sapientes, et ti- ! morati a similibus conviciis contra præ- 1 dictam opinionem caveant ; quantaque te­ meritate nonnulli adhuc Juniores in ea labantur. Prxservatwnis Deiparx a labe uriginea Car­ melite primi adoratores et vates. i p I 2. Livorem forsitan assumptum excita­ ret, nisi insuspeclis et fide dignis testibus comprobari posset : ut erunt vel extranei si non antiqui, vel antiquissimi si domes­ tici : illorum enim secura est laus, juxta Prov. 27. illud Proverb, 27 : Laudet te alienus, et non os tuum : extraneus, et non labia tua : isto­ rum vero ipsa antiquitas per se venerabilis, irrefragrabile efficit testimonium. Ex utris­ que ergo legitima erit probatio. Igitur ante alias Ecclesia? familias Carmelitanam nos­ tram mysterium Præservalionis Deipara? a culpa originali ex ore sanctissimi Vatis et Protoparenlis Eliæ, divinitus illi traditum accepisse : jamque ex tunc eminus per spi­ ritum adorasse, circiter mille annos ante ipsius Virginis Conceptionem : prædictique mysterii notitiam usque ad Apostolorum tempora et deinceps veluti hæredilaria suc­ cessione deduxisse, et firma traditione con­ servasse, docuit magnus ille Pontifex | Joannes Hierosolymitana?Ecclesiæ 1 'atriar- ! cha XIIV, ejusdem Cannelilanæ familia? j DISP. XV, DUB. I. alumnus; qui floruit temporibus D. Hiero­ ilD.i/r’ ipuipn- Moysem figurate est scriptum: nymi et D. Augustini circa annum Domini Eaeglurin Domini apparuit in nube. •100. Is in lib. de institut. Monach. cap. 32, Quo sane testimonio nullum apertius ex declarans mysticam illam visionem, cum antiquis Ecclesiæ Patribus hactenus fuit Parens Elias in monte Carmeli orans jussit productum pro immunitate Virginis a culpa puerum ad cacumen ascendere septem vici­ originali. Expresse enim allirinat, ortum bus, et respicere contra mare : in septima seu emanationem ejus a natura humana autem. Ecce nubecula parva quasi vestigium non fuisse sicut in cæteris hominibus, qui hominis ascendebat de mari in Carmelum (ut in ipsa sua origine peccatorum (scilicet ori­ habetur lib. 3 Reg. cap. 18), testatur agnoginalis, quod in Scriptura pluraliter pec­ visse clare Prophetam in nubecula illa cata dicitur) amaritudine et pondere gra­ prædictum mysterium, suisque discipulis vantur: aut sicut etiam aqua maris, quæ Carmelitis secretius aperuisse, cujus noti­ in ipso mari ponderosa est et amara; sed tiam ipsi perpetuo conservarunt. Quid au­ fuisse potius instar illius nubeculæ dulcem tem (inquit) Sacramenti rerum futurarum et levem per immunitatem a prædiclo pec­ visio illa intrinsecus contineret, et quod jugis cato, et per gratiæ infusionem : Fatelurque mysterii Deus Elix per eam portenderet, di­ etiamse notitiam prædicti mysterii per tra­ gnatus fuit Elias aperire non palam homini­ ditionem ab Eli® successoribus accepisse; bus, sed secretius consortibus. J quibus Ira-W A quibus traditum (enemus, etc. ditum tenemus, Deum sub figurata visione^ 3. Sunt autem qui ut vim prædicti testirei-elasse tunc Elix quatuor magna mysteria. ** monii infringant restringunt illud ad exlerqux p r ordinem explicabo. Primo quod ■*.. nam Virginis nativitatem, nec de Concep­ quxdam infantula nasceretur, qux ex utero tione intelligi volunt : ut si sensus, fuisse matris sux ab omni peccato munda egredere­ quidem sine peccato natam, non autem et tur. Secundo tempora, in quibus hoc adim­ conceptam : nam utitur nomine ortus, et pleretur. Tertio quod hxc infantula vir­ verbo nascendi, non vero nomine conceptioginitatem perpetuam ad exemplum Elix nis.Sed audiendi non sunt : quia nomen ortus et verbum nascendi, sicut etiam nomen na­ amplexaretur. Quarto quod Deus jungens tivitas communia etiam sunt Conceptioni. naturam suam humana, de Virgine illa homo Communiter enim distinguitur duplex na­ nasceretur. Per hoc namque quod ille puer tivitas : alia ex utero, cum puer prius con­ Elix vidit de mari nubeculam jtarvam oriri, ceptus egreditur e vulva matris in hanc revelavit Deus Elix,quod quxdam infantula, communem lucem : alia vero in utero, scilicet Beata Maria per illam nubeculam quæ est ipsa conceptio, per quam puer, qui significata, et instar illius nubeculx per hu­ antea in virtute generative erat contentus, militatem parva, nasceretur de humana na­ et ab ea indistinctus, fit specialis persona lura peccatrice designata per mare. Qux in­ distincta et altera a tali virtute : et hoc est fantula jam in suo ortu esset munda ab omni egredi seu oriri a natura humana ad ma­ peccaturum sorde : quemadmodum nubecula terna viscera, in quibus detinetur usque ad illa fuit de mari amaro, sine tamen aliqua nonum mensem, in quo ad extra manifestaamaritudine. Licet namque nubecula illa esset ~Lior. Et ideo Malth. I, Conceptio Verbi in originaliter ejusdem naluræ cum mari . alte­ utero Virginis vocatur nativitas : Quod in rius tamen fuit qualitatis, alteriusque pro­ ta natum est, de Spiritu Sancto est. Ex eo prietatis : mare quippe ponderosum est et igitur quod Joannes N. usus fuerit nomino amarum ;sed nubecula illa levis fuit et dulcis: ortus, non excluditur quominus loquatur sic quamvis in quolibet alio homine natura eliam de ipsa Conceptione. humana instar maris sil in sua origine ita Et sane licet prima illa verba, (quod quxamaritudine peccatorum et vitiorum pondere dam [nfantula nasceretur, qux ex utero ma­ pressa, ut faleri cogatur : Iniquitates mex tris munda egrederetur, convenienter de suqjergressx sunt caput meum, et sicut onus nativitate ad extra intelligantur ; in aliis grave, gravate sunt super me. Beata tamen tunen, quæ sequuntur, non potest solum Maria de hue mari, id est natura humana, de prædicta nativitate exponi. Tum quia aider fuit orta, qum m suo ortu non fuit kquitur deorlu Virginis non ex utero ma­ onerata amardudtne th-lu torum : sed instar tris Anna», sed ex natura hunrana : quam illius nubrcul.c fmt levis per immunitatem mluraminon Beatam Annam, ut quidam qwreaturum, d t/ub is· per plenitudinem cha• i neothericusaddens ad verba Joannissinistre rismatum : ipsaemm m sm> ortu fuit nutes a'cepit)comparat mari, unde orta fuit nuilla, becula ut con-.lat ox illis verbis : B. Maria de hoc mari, idcsl nalura humana aliter fuit orta, etc. Oriri autem a natura humana non est nasci ad extra, sed concipi et fieri per­ sona a nalura ipsa distincta, uti fit puer, quando primo animatur in vulva matris. Tum etiam quia ponit discrimen inter Vir­ ginem et reliquos omnes homines, quod isti in ipso ortu a natura humana, gravan­ tur amaritudine culpæ originalis ; illa vero fuit sine tali amaritudine orta. Hoc autem non inlelligitur convenienter de ortu, qui est nativitas ex utero : non enim caeteri homines dicuntur gravari prædicta culpa, quando ad extra nascuntur, sed quando intus concipiuntur : imo non omnes ad ex­ tra nascuntur illa gravati; sed aliqui prius in utero sanctificati, ut de Jeremia et Joanne Baptista tenet Ecclesia. Ut ergo Beata Virgo a cæteris omnibus distinguatur, ut Patriar­ cha N. distinguit, oportuit ut in illo orta culpa originali caruerit, in quo cæteri illam contraxerunt; atque adeo non solum in nativitate ad extra, sed etiam in Concep­ tione. 4. Quod amplius declarat Hierosolymi­ tanus dicens de aliis hominibus, quod in sua origine illorum natura fuit peccatorum pondere pressa; secus autem in Beata Vir gine, quae in ipso ortu, quo nascebatur de nalura humana peccatrice,erat jam munda : porro origo non dicitur nativitas, qua poni­ tur homo ad extra; sed conceptio, qua egreditur a virtute generati va, et constitui­ tur persona per se distincta : sicut etiam oriri ex natura peccatrice non est poni extra uterum matris, nec mater cum parit (praesertim sanctissima, ut fuit Anna) recte peccatrix dicitur : sed est formari in utero ex virtute seminali : quae ideo natura pecca­ trix dicitur, quia infecta est, et peccati ori­ ginalis traductiva. Denique hoc declarat symbolum, quo uti­ tur, illius nubeculæ nascentis e mari, ex­ pertis gravedinis et amaritudinis ipsius maris. Certum quippe est, nubem tunc exuere prædictam gravedinem et amaritu­ dinem, fierique alterius qualitatis, a quali­ tate maris, quando primo gignitur, et fit ab eo distincta; ita ut pro nullo instanti verificetur, quod sit jam nubes, et quod sit gravis aut amara : ergo ut teneat sym­ bolum, et similitudo, tunc debuit Beata Virgo fieri expers et immunis gravedinis et amaritudinis culpæ originalis, quando primo fuit genit i, et facta persona a nalura, unde gignebatur, distincta, ita ut pro nullo I * -, ο DE VITIIS ET PECCATIS. i ! « mari ascendere visa est, non magis pluvix levitatem, quam Mariv puritatem prxnuntiens. Oriebatur scilicet nubecula illa dulcis ab initio et Maria dulcis ab ipso naturi exortu sine ulla peccati amaritudine eatitit : ascendebat illa Uvis ; et hxc nullo unquam criminis pondere gravata super omnes homi­ nes altius ferebatur. El dulcis quidem illa levisque de amarograrique- mari processit: d Maria etiam de vitiata Patrum materia nullum tamen ipsa cilium traxit. Sed quid solus oberro? quid meo me labore sustento? .·! in ea permanendum : atqui hoc lotum du­ rat decursu vitæ, neque aufertur per graliamicum adhuc posita justificatione, verum sil talem naturam fuisse sub demerito Adami ; descendisse abeo per seminalem propagationem, ex se esse impotem ad prae­ cavendam prædiclam maculam, et ad non permanendum in illa : ergo, etc. 21. Deinde (arguit secundo) vel hujusts. modi debitum est i ncom possibile cum gra­ tia,vel non?Si primum, pro nulla duratione habebit esse in illo, qui in sua conceptione 1 justificaretur, sicut fuit justificata Deipara, cam jam tunc adesset gratia cum eo incom§n. possibilis. Si secundum, nulla est ratio, ut post illud instans adeoque per totam vitam Pro secunda dubii parte duplex sententia, et non permaneat, quandoquidem talis ratio vera resolutio. solum posset esse prædicta incompossibilitas. Eo praesertim quia si debitum per unum 20. Hæc posterior dubii pars, ubi quae­ instans permanet cum gratia eo ipso non ritur de ducatione prædicli debiti, non pro­ excluditur per illam : quæ enim se exclu­ cedet de debito quoad pœnam, pro quo suf­ dunt, non sunt simul, ultra gratiam autem ficient modo quæ nuper tetigimus usque ad nihil est per quod excludatur : ergo vel pro disp. 17, ubi de pœna et reatu ad illam toto tempore, vel pro nullo instante debet latius disseritur. I nde restringetur præ­ posse manere cum illa. sens difficultas ad debitum seu necessitatem îjiùe. Tertio, quoniam posteri Adami ex vi de­ contrahendi ipsam culpam originalem. Pos­ meriti illius non modo obnoxii manent sumus autem loqui vel de illo, qui in contractioni peccati in primo instante, sed hypothesi assignata num. 11, etiam si pecca­ etiam permanentiæ in illo, quantum est ex verit in Adam, prædiclumque debitum se, et nisi gratia obstet : et ideo quandiu contraxerit, in primo tamen instante suæ gratia non adest, ex vi talis debiti perma­ conceptionis gratia fuerit præventus.et pec­ nent in ipso peccato ; sicut permanet in eis cati maculam non incurrerit : vel de aliis impotentia ad illud expellendum : cum illam contrahentibus ; sive cito post, sive ergo debitum præcise consistat in hujus­ multo, sive nunquam justificationis gra­ modi obligatione et impotentia, non debet tiam acceperint. Forte enim inter hos casus restringi ad primum instans, sed perma­ erit aliqua diversitas, quamvis auctores, nere quandiu verum sit, naturam ex se im­ quos vidimus, independenter ab illa rem potem esse ad non contrahendum peccatum, deciderint. I et ad non permanendum in illo : quod nun­ Vasquez igitur, cujus est prima senten- pra quam sibi non competet. lia, ubi supra sine discrimine asserit, præΛ,«ίο. 22. s* vero huic Hoctori opponas sequi dictum debitum manere, nedum in primo ex ejus doctrina, quod si Deus ab aliquo conceptionis instante, sed etiam per totam justificato absque ipsius voluntate gratiam vitam; neque per gratiam justificationis tolleret, vel ipse peccando amitteret, revi­ extingui : unde cum ipse asserat Virginem visceret in eo peccatum originale antea Deiparam fuisse sub eo comprehensam, con­ dimissum : cum ex una parte permaneat sequenter affirmat non illud exuisse per debitum contrahendi illud ; et ex alia, gratia gratiam conceptionis; sed loto vitæ cursu semel exclusa, nihil sit quod obstet contrac­ cum eo mansisse : et sic de aliis a fortiori. tioni. Respondet animadvertendo pro primo Quod primo sibi persuadet. Nam prædictum casu, bifariam posse gratiam alicui infundi : debitum non est aliud quam relatio passiva vel sine proprio actu aut dispositione, ut ad parvulis ante usum rationis communiter infunditur: vel curn propria dispositione et actu, sicut infunditur adultis. Si infun­ datur priori modo, existimat fore ut sublata gratia, peccatum originale in illo homine revivisceret : quia maneret absque justitia, quam ex primo parente alias accepturus erat, adeoque illa carentia haberet ratio­ nem privationis et peccati. Si vero infun­ datur posteriori modo, negat prædiclam reviviscentium : quia per actum, quo homo ille fuisset justificatus, maneret adhuc di­ gnus vita æterna, ac proinde justus : quam dignitatem nec Deus pro sola sua voluntate posset illi auferre. Quoad secundum vero casum de iis, qui propriis peccatis actua­ libus gratiam amittunt, respondet non con­ trahere iterum originale peccatum : quia neque contrahunt privationem justitiæ ex merito Adami : hæc enim transfundenda solum erat in posteros, et in eis perman­ sura, donec ipsi proprio actu eam non amit­ terent. Hæc Vasq. 23. Quæ tamen displicent Suario ubi su-^.^ pra, et aliis tenentibus (et erit secunda sen- senteatentia) debitum contrahendi peccatum ori* ginale solum durare pro primo instante conceptionis pueri, sive in i Hornet instante justificetur ab actuali contractione prasservatus : sive in labe conceptus, in ea perpe­ tuo maneat, vel postmodum per gratiam mundetur. Et quidem prædictum debitum probaluf manere in omnibus absque exceptione pro prima primo conceptionis instante, ex eo suaderi videtur, quia cum debeat unumquemque afficere in propria persona, denominando illum inse ipso debitorem saltem extrinsece: persona autem non existai ante instans con­ ceptionis, oportet vel quod nullum sit tale debitum, vel quod in primo instante ad mi­ nus perduret. Confirmatur: nam de omni­ bus peccantibus in Adam, etiam de illo qui in primo instante justificaretur, debet verificari, priussallem nalura fuisse obnoxios peccalo originali, quam illo infectos: cum · que hoc non possit vocificari de illis ut fue­ runt præcise in Adam : ibi quippe non tantum debitores, sed vere peccatores extilerunt : oportet ut verificetur de eis in se ipsis, adeoquesaltem in primo instante con­ ceptionis ; ante quod in se ipsis nunquam fuerunt. 21. Quod autem prædictum debitum ultra Proba(ur illud instans in nemine extendatur, sed ibi secunda extinguatur, probari potest. Quia causæUnien? peccati originalis pro illa tantum durationeha irapafundant ejus debitum, pro qua vim habent ur‘ l··' Λ ♦ 96 DE VITIIS ET PECCATIS. inferendi <4 inducendi prælietuni peccatum, manentque ad i l necissitatæ:sed hoc habent sedum pro primoinsUnie : ergo, etc. Minor probatur : nam prædicta) causæ pro eadem du ratione habent vim et necessitatem infe­ rendi peccatum, pro qua habent communi­ care naturam descendentem seminaliler ab Adam : media enim hujusmodi communicalione el non aliter inducunt illud, ut vi­ dimus disput. priced, a num. 69, munus autem communicandi naturam finitur in primo conceptionis instante: et ideosi semel communicata, puerstatim moreretur, nul­ latenus esset in facultate prædictarum cau­ sarum illam rursus communicare : idem ergo dicendum erit de debito seu facultate ad peccatum inducendum. Adde, I). Thomum et alios Doctores frequenter asserere, quod caro propagata ex Adimo, et exinde concupiscenti® vitio infecta, nun maculat animam culpa originali, in quantum est jam illi unita in facto esse ·. sed prout est in via ad vnionem, statque sub actione et mo­ tionegenerati va : hoc autem solum habet in primo instante generationis : ergo, etc. Protein 25. Deinde quod saltem adveniente justificatione cesset illud debitum, probatur. Tum quia omne debitum extinguitur solu­ tione aut remissione ejus qu · l debetur : el ideo si Joannes Petro debeat centum sol­ venda die crastina, et tunc Petrus re­ mittat, non manebit amplius debitor Joan­ nes, ut esi per se notum : sed per gratiam remittitur omnino culpa originalis : ergo extinguitur ejus debitum : quæ sit autem vis hujus probationis, constabit nam. -11. Tum etiam: nam si praylictum debitum non tol­ litur per justificationem, non erit per quid tollatur neque in hac vita, neque in futura ; atque adeo non solum justi viatores, sed et Beati in patria illo tenebuntur : dicenturque proinde peccato originali obnoxii : quod licet videatur absurdum, in id tamen ducunt ra­ tiones prioris sententiae, dum totum quod pro debito assignat, æque maneat in Beatis, atque in viatoribus, ul intuenti constabit. Præterea falsum videtur, quod si Deus ab homine justificato auferret gratiam sine ipsius culpa, revivisceret in eo peccatum originale per illam gratiæ carentiam. sal­ tem si justificatus fuisset sine propria dispo­ sitione, ut in pueris contingit. Quoniam talis carentia non esset illi voluntaria neque per actum proprium, neque per actum Adami, qui per justificationem supponitur jam quoad illum hominem omnino retrac­ tatus : carentia autem gratiæ non volunta­ ria nequit habere rationem peccati, ul ex se j liquet. 26. Illa autem disparilas inter justifica-η», tum per propriam dispositionem, et juslifi- ™ catum sine illa, nulla est ad præsens : quia-sa ablata semel gratia, in nullo eorum manet jus ad gloriam : eum totum hoc jus in gratia l> ipsi fundetur : atque a leo ex parte nullius esset aliquid impediens reviviscentium pec! cati originalis, si in utroque numeret DE VITIIS ET PECCATIS. Ium debitum ab illo instante indurationem sequentem non transeat : nam sicul ilia sigil latio, qaæ relicta fuit in materia per dispositiones præcedentes, non amplius est illativa forma?, neque urget pro ilia nisi pro instante generationis, pro quo proxime con­ notât ipsas dispositiones, unde fuit causata; et ideo : si pro illo tunc resultantia talis forma» miraculose impediretur, non mane­ ret amplius prædicta sigillatio, neque pro tali forma rursus instaret : sed ex tunc ejus vis extingueretur : ita vis et necessitas illa­ tiva peccati, quæ virtute causarum præcedentium relicta fuit in persona genita, so­ lum potuit durare pro illo primo instante, in quo de proximo connolabat praedictas causas: et in quo virtute illarum deberet peccatum introducere ; et introduceret de facto, nisi a gratia impediretur : semel vero hac introductione impedita,et praedicta con­ notations sublata, extinguitur illa vis ; ni­ li iique remanet instans et urgens pro pec­ cato. Adde ex dictis disp. præced. num. 89, illum, qui descendit ah Adamo per semina­ lem propagationem, contracturus propterea | in primo instante conceptionis culpam ori- I ginalem, tandiu et non amplius manere illi obnoxiam ex vi prædictæ propagationis, I quandiu recipit influxum Adami moventis i ad ejus generationem : tandiu autem recipit I hujusmodi influxum, quandiu stat sub mo­ tione generative, qua finita cessat praedic­ tus influxus : motio autem generativa ma­ net usque ad instans conceptionis inclusive, et ibi finitur per ultimum esse: ergo idem dicendum est de prædicto debito. 39. Per quod patet ad omnia, quæ Vasquez in sua ratione objiciebat intendens prædictum debitum manere etiam post justificationem : et ad ea, quæ alii possent opponere nitentes probare, quod neque in primo instante conceptionis possit intrin­ sece adesse tale debitum, si semel ibi non sit peccatum: credimus namque sufficienter nos explicuisse, qualiter prædictum debi­ tum non sit incompossibile cum gralia in primo instante conceptionis: secus vero deinceps : atque adeo qualiter etiam si pro illo instante non fuisset locus peccato; fuis­ set tamen debito : et quod non sit inter hæc duo connexio omnino necessaria pro quavis duratione. Sed urgebis primo : quia terminus a quo Kqlico ’ illius justificationis cum non fuisset pecca­ tum. fuisset utique ejus debitum : at ter­ minus a quo non est com possibilis cum termino ad quem ; igitur nec prædictum DISP. XV, DUB. I. Concilium manere negat, inlelligit ipsumdebitum cum gralia, quæ est terminus ^1 ; met peccatum originale secundum suam quem cujuscumquo justificationis. I formalem rationem; non vero solum debi­ Respondetur terminum « quo in praedicla&at tum illud incurrendi : nam ut inferius justificatione non fuisse debitum, de qao (licemus, nomen reatus commune est ad loquimur nude sumptum, sicul invenitur utrimque. Adde,ibi esse sermonem do illis, in ipso instante conceptionis ; sed idem qui justificantur per baptismum longo tem­ debitum ut associatum carent ia gratiæ,sicut pore post conceptionem : in his autem non fuit in duratione immediate antecedente(ubi remanet jam tunc debitum peccati, quod in tamen ex incapacitate subjecti, quia non­ instante conceptionis ob specialem ratio­ dum erat creata anima rationalis, talis nem debuit adfuisse, etiamsi tunc adesset carentia non erat formaliter peccatum; gratia : neque etiam aliud debitura, quod in fuisset vero, si permansisset in ipso ins­ non justificatis permanet ex peccato Adarai tante con’ceptionis, quia jam ibi esset pri­ non retractato : quippe hoc nunquam in­ vatio gratiæ in subjecto capaci) : sicut ergo trat ipsum instans justificationis, quandosola hæc carentia fuit exclusa per gratiam, cunque hæc fiat, ut ex dicendis num. 43 ita ea dumtaxat seu debitum ut instans sub magis constabit. illa, non vero ipsum debitum secundum se Terti*· 41. Urgebis tertio ; quia omne debitum, fuisset terminus a quo prædictæ justifica­ ut supra dicebamus, extinguitur per solu­ tionis. Vel possumus alium terminum assi­ tionem vel remissionem illius, quod debe­ gnare, qui etiam sit incompossibilis cum tur; adeo utcum earumnullapossilexistere: gralia : nempe peccatum Adami irrelractaquando enim verum est rem debitam esse tum, et debitum inde consurgens, juxta ea solutam aut condonatam, etiam est verum quæ in hoc dubio jam tetigimus, et iterum non jam deberi, atque adeo debitum esse tangemus : et juxta illa, quæ de terminoa extinctum : sed justificato in instante con­ quo nostræ justificationis dicemus disp. se- ; ceptionis remittitur in eodem instante pec­ quenti numero 74, claudentes sub hoc ter­ catum originale : ergo in illomct oxtinguimino tam peccatum præteritum irretractur, et non permanet ejus debitum. tatum et offensam Dei. quam peccatum usi.!· Pro solutione hujus replicæ animadverhabituale, seu gratiæ privationem. lendum est, duplex esse genus debiti : aliud 40. Secundo urgebis, quod in instante jus- 1 precise morale, quod tribuit creditori aut tificationis nihil debet remanere de ratione judici jus ad exigendum : ut est illud, quod culpæ, sicut neque aliquid damnationis : fundatur in merito respectu praemii, et in ut docet Concilium Trid. ses. 5, decreto de demerito respectu supplicii, et in offensa peccato orig. imo neque reatum originalis illata respectu satisfactionis, etc. et hoc peccati in eis admittit; sed totum hoc dicit genus debiti extinguitur immediate per so­ tolli per justificationis gratiam : debitum lutionem vel remissionem, nec potest ma­ autem, de quo loquimur, aliquid est de ra­ nere cum illis, sed ubi verum est debito­ tione culpæ et damnationis, cum non sit rem solvisse, aut creditorem remisisse, præcise malum pœnæ, ut diximus num. 19, etiam est verum nihil jam deberi. Aliud est imo est ipse reatus seu obligatio incurrendi i debitum (ut sic dicamus) physicum, quod peccatum originale : ergo nequit manere importat connexionem physicam et neces­ una cum gratia justificationis. sariam illationem effectus ex suo principio, Respondetur prædictum debitum perti-®^ seu vim et necessitatem ad talem illationem: nere ad malum culpæ, non formaliter quasi sicut essentiæ debentur passiones, et acci­ ipsum proprie et formaliter culpa sit; sed dentia, quæ ex ea inferuntur; et materiae causaliter, quia illam inducit. Hoc autem ultimo dispositæ ad generationem debetur modo non negat Tridenlinum manere ali­ forma, quæ ex illa dispositione infertur. quid culpæ in justificatis, sed id expresse Hujusmodi aulem debitum non tollitur, ne­ admittit : et ideo loquens ibidem de con­ que extinguitur per solutionem aut remis­ cupiscentia, quæ manet in renatis, ait ap! sionem, ut ex se liquet ; sed per hoc quod pellari ab Apostolo peccatum, non quia vere in principio ex quo debitum est sequi effec­ et proprie, seu formaliter peccatum sit; j tum, extinguatur vis et necessitas inferendi sed quia ad peccatum inclinat : quod est j illum ; vel propior elongationem a sua pro­ esse peccatum causaliter : sicut etiam po­ pria causa; vel qüia transit ducatio, in qua tentia peccandi, quæ manet in omnibus, vis illa functa fuit, aut fungenda erat offi­ potest dici hoc modo peccatum, quia est cio suo; vel ob alias rationes ad ordinem causa peccati. Nomine vero reatus, quem Concilium 103 physicum perlinentes: sicut transacto ge­ nerationis instante extinguitur in materia vis illativa forrnæ generandae relicta ex praecedentibus dispositionibus, sive de facto talis forma ponatur, sive per aliam divini­ tus impediatur. 42. Hoc praenotato ad replicam res ponde-solutio, lur, in nostro casu utrunque debitum con­ currere .· nam ex qua parte ille qui concipi­ tur, peccavit et offendit Deum in Adam, quando fuit in illo, mansit exinde debitor exhibendi Deo satisfactionem pro offensa, et sustinendi pcenam temporalem et æternam pro culpa : et toturn hoc est debitum morale. Ex qua parte vero prædictum Adami peccatum auferendo ab eo originalem justi­ tiam reliquit totum ejus semen vitiosum et infectum, debitum est huic infectioni, ut quicunque per tale semen generetur, incur­ rat peccatum originale in propria persona, ubi primo concipiatur. Hoc autem genus debiti potius est physicum quam morale, quia non innititur immediate merito aut demerito, etc. sed causalitali et necessariæ connexioni, qua peccatum Adami, secun­ dum quod fuit capitis, infert medio semine infecto peccatum originale in posteris : constringitque et nécessitât istos ad illud contrahendum : ob idque disp. præced. dub. 3 et 4, diximus, causalitatem peccati Adami in originale nostrum et illationem istius ex illo non pertinere ad ordinem cau­ sæ moralis; sed ad ordinem causæ physicae. Dicimus ergo primum illud debitum peccati originalis extingui per remissionem, quam quantum ad offensam, culpam, et poenam æternam largitur Deus in instante justifica­ tionis, neque aliter possetgratiam conferre: unde in illomet instante verum est, præ­ dictum debitum esse extinctum, et non coexislere remissioni. Posterius autem non extinguitur hoc modo; sed quia elongatur a suis causis : quæ fuerunt actio generativa et dispositiones pertingentes usque ad instans generationis : aut etiam quia transit duratio, pro qua habuit fungi officio suo infe­ rendi culpam, sive de facto intulerit illam sive non : quæ duratio fuit tantum prædic­ tum instans. Denique urgebis, quod ex hac ipsa doctri- ciffia na videtur impugnari secunda pars nostrærc,,llt·' assertionis, in qua diximus debitum peccati originalis manere in omnibus usque ad justificationem, etiam si hæc tempore diffe­ ratur, ut communiter fit : modo aulem asse­ rimus prædictum debitum extingui statim post primum instans : ergo, etc. » r. .'•i DE VITIIS ET PECCATIS. 101 J DISP. XV, DUB. I. Taedatur. 13. Respondetur, modo nobis fuisse sermonrm de debito compossibili cum gratia, et quod debet manere in omnibus pro primo instante,etiamsi tunc aliquis justificaretur : et hoc asserimus extingui immediate post illud instans : quia cum innitatur eisdem causis el dispositionibus physicis, quibus patratur conceptio, extingui debet, quando extinguilur vis 0)>erativa conceptionis. Ad vocificandam autem illam partem asser­ tionis pro iis, qui non stalim justificantur, recurrendum est ad aliud principium,quod est peccatum actuale Adami non retracta­ tum, et ad obicem, quem ponit graliæ pro toto tempore non retractationis : nam ex hoc capite, etiam exlincto illo priori, re­ manet necessitas permanendi in culpa originali contracta ; vel etiamsi opus sit illam de novo contrahendi, quandiu non amove­ tur prædictus obex. Et hoc genus debiti asserimus manere in omnibus usque ad primam justificationem, quandocunque hæc fiat. Est tamen inter utrunque debitum dis­ crimen : quod primum sicut manet in om­ nibus in instante conceptionis, sive gratia tunc detur, sive non; ita in nullo ultra progreditur. Secundum autem nec potest esse cum gratia : et ideo si hæc daretur in primo instante non intraret illud instans : sicut neque intrat inslans cujuscunque jus­ tificationis : neque etiam potest aliter quam per gratiam extingui; adeoque tandiu per­ severat, quandiu illa non infunditur : cujus discriminis rationem ex dictis facile quis­ que deprehendet. Nam illud prius non est vere peccatum; sed tantum est necessitas quaedam urgens pro ejus contractione : quæ quidem necessitas, ubi peccatum re ipsa non contrahitur, potestsimul esse cum gratia in primo instante conceptionis, ad quod usque et non ultra pertingit. Posterius autem dicit ipsum peccatum Adami irretractatum pro hac persona, quæ dicitur debens; cum qua irrelraclatione non compatitur gratia col­ latu eidem personæ. enuntiari absolute de illo, qui cum pec i casset in Adamo, in instante conceptionis i justificaretur, aliquam propositionem, ubi prædicelur peccatum originale, vel ejusdenominaliva: el ideo non est absolute con­ cedendum, quod contraxerit aut incurrent praedictum peccatum, quod habuerit ejus maculam vel culpam, aut quod sub istis fuerit : quod iniquus, injustus, peccatur, p>llutus, maculatus, \el damnatus exlilerit: quod fuerit Deo m nluus, inimicus, tnvsus, aut ab illo aversus, filius ir:r, sub potestate diaboli, ejus servus, captious, et similia. Ratio vero est : quia quod absolute enuntia­ tur de aliquo, inlelligilur de illo prout est formaliter in se ipso: sicut enim tunc dum­ taxat dicitur absolute esse, quando in se formal i 1er existi t ; ita tunc solum potest absolute dici esse tale vel tale, quando in se habet esse formaliler tale : undecumisde quo loquimur, nunquam in se ipso habuis­ set formaliler peccatum, non posset subs­ terni alicui propositioni, ubi peccatum vel ejus denominaliva absolute affirmantur: idemqde esset admittere absolute similes enuntiationes; atque admittere fuisse ineo peccatum proprie et formal i 1er, ut existente actu in se ipso. Ob eandemque rationem deberent absolute negari quasi in idem re­ deuntes propositiones habentes negationem justitiæ, innocentis, sanctitatis, etc. ubi negatio potius afficit praedicatum, et non copulam ; ut quod aliquando fuerit non jus­ tus, immaculatus, non innocens, etc. quia his etiam datur intelligi defuisse illi in sua propria jærsona pro aliqua du ratione gra­ tiam, ex qua prædictæ nomenclaluræ de­ sumuntur. I § v. Illationes ductrinæ ladite. Primum cûrollafiuui. ” 41. Exdoctrinahujusdubii aliqua inferre licet, quæ et per se scitu digna sunt, et du­ biis sequentibus dewvient, pwesertim vero observari debent pro dicendis dub. 5, dum explicuerimus plures Scripturae, et Patrum loquutiones. Primo ergo infertur non posse 1 45. Ceteram si in omnibus propositio­ nibus pr.i'diclis liat restrictio per hoc addi­ tum in Adam, vel aliud simile, tam affir­ mative (piam negativo possent et deberent concedi. Unde recte diceretur, quod illa persoiUl peccavit el offendit Deum in Adam, tpu*l transgressa est divinum praeceptum in Adam, (piodcoinedit de ligno vetito in Adam, quod in illo fuit maculata, fuit moi tua, fuit peccatrix, fuit Dea inimica, filia iræ, captiva diaboli,etc. omnia hæc cum prædicto addito in b/ani. Hujusmodi enim additum res­ tringit sensum praedictarum propositionum ad personam, de qua enuntiantur, non ut fuit actu in se ipsa, sed ut fuit in Adamo, tanquam in capite morali posterorum sup­ ponente pro omnibus illis, quatenus in pacto cum Deo, et in virtute seminali ipsius Adami continebantur. Unde sicut Adamus tunc ex omnium persona deliquit, et per peccatum illud fuit pro omnibus originali justitia privatus; ita ex omnium persona el pro omnibus mansit peccator constitutus, pro omnibus injustus, pro omnibus macu­ latus, Dei inimicus, etc. pro omnibusque mansit non justus, non sanctus, non innoWi$, etc. quod et nihil aliud sonant prædictæ propositiones. Adde, inter eum de quo loquimur, el alios posteros Adami nul­ lum exlilisse discrimen usque ad instans conceptionis: in qua ille gratiam accepit ; hi vero peccatum contraxerunt : atque adeo quicquid relative ad tempus anlecedensde cæteris enuntiatur, debet pariformiter de illo prædicari. Cum ergo omnes prædictæ propositiones per illud additum in Adam determinentur ad tempus longe antecedens conceptionem; consequens est ut sicut de cæleris, qui peccatum contraxerunt, cum veritate proferuntur; sic etiam de illo, qui praservalus fuit, vere et cum proprietate enuntientur. 46. Infertur deinde, omnes propositiones, in quibus non peccatum vel ejus denominativa, sed solum debitum, et quicquid in hoc includitur, prædicalur, veras esse in loto rigore respectu illius personæ prieservali.de qua loquimur. Et ita absolute de­ leret de illa prædicari, quod fuit sub debito et necessitate incurrendi peccatum origi­ nale: quod fuit obligata ct obnoxia huic ’·« peccato: quod habuit reatum illud contra­ hendi, quod contraxit in radice, in obli­ gatione, el in debito : imo quod fuilpecnlrix, injusta, maculata, morlua, etc. hoc medo, nempe in radice, in obnoxietate, in I ddih,. Quippe his omnibus loquutionibus Salimnt. Cors, thudoi. tom. 105 ad summum denotari potest, quod talis per­ sona habuerit in sua carne peccati initium, causam, ct radicem; et in se ipsa obligatio­ nem et necessitatem incurrendi ex vi suæ conceptionis maculam, injustitiam, mortem animæ, etc. quæ omnia importantur inde­ bito, quod explicuimus. Si quæ vero essent circa hoc propositiones vel denominationes ambigua», quæ vel ex usu, vel ex vi verborum indifferenter pos­ sent accipi de peccato, et de debito; non deberent absolute concedi, aut negari ; sed distingui, et exponi. Porte sunt hujusmodi, reum esse peccati, et habere peccati reatum : quia utraque hæc propositio sufficienter potest accipi vel pro esse obnoxium peccato incurrendo, quo pacto significant debitum, sicut cum dicimus alignemesse reum mortis, ex eo dumtaxat quod illam meretur, aut quod ad illam sit condemnatus : vel possunt accipi pro eo quod est teneri sub peccato ligatam el obstrictum, adeoque pro habere illud formaliter: sæpe enim nomina reusel reatus pro ipso peccato accipiuntur, ut cum dicimus aliquem esse reum criminis : et de peccato originali dici solet, quod post bap­ tismum manet actu, et transit reatu : quia manet actualiter concupiscentia, quæ fuit aliquid illius peccati; tollitur vero ratio formalis culpæ, quæ sæpe reatus vocatur ut magis declarabimus disp. 17, dub. 1. 47. Tertio infertur non esse absolu te Teriiniu. concedendum de illo, de quo loquimur, quod fuerit reus aut debitor pœnæ æternæ; sed solum cum addito in Adam, vel in radice, etc. Ratio vero est : quia debitum et reatus pœnæ æternæ cadit immediate supra cul­ pam, et illam indispensabiliter comitatur, per ejusque remissionem remittitur, unde ea tantum ratione potest prædicari de ali­ quo, qua potest prædicari ipsa culpa: at­ que adeo sicut hæc* non posset prædicari absolute, de illo, qui formaliter eam non contraxit; ita neque debitum aut reatus prædictæ pœnæ. Quocirca est discrimen inter debitum peccati, et debitum prædictæ pœnæ : quia debitum peccati ex nomine ostenditur esse aliquid antecedens ipsum peccatum, adeoque praedicabile de qtiocunque obnoxio peccato, quamvis illud non incurrerit: debitum vero pœnæ æternæ ex ipso nomine supponit peccatum : et ideo ineo sensu dumtaxat poterit prædicari de aliquo, in quo peccatum ipsum prælicetur. Secus dicendum est de reatu pœnæ tern- Λ,, poralis, ut morlis. ægritudinis, corruptio- ',r l° nis, etc. quia sicut hujusmodi reatus potest K : 1 ; < d I - 4 »,'· J h I fi F? ·, *1 y· :» ? 106 DE VITUS ET PECCATIS. manere in aliquo, ablata culpa, sic etiam potest ei i nesse absque illius contractione in propria persona : ob solum peccati debi­ tum, et ob solam contractionem peccati in Adamo : ex illius enim peccato et demerito mansit natura, et mansimus omnes suffi­ cienter obnoxii pmnis æternis et tempora­ litas ; et quamvis illa dimittatur a Deo una comcalpa per justificationis gratiam; secus tamen istæ: unde sive supponatur pecca­ tum in propria persona, sive solum peccati debitum, et peccatum in Adam ; potest illa­ rum debitum permanere vel in remedium et medicinam, vel ad majorem divina· justitiæ manifestationem. Ille ergo, quem Deus in - nostra hyputhesi a peccato praeservaret, non ideo ab hujusmodi temporalibus pœnis liberaretur; sed illas incurreret, non obs­ tante illo privilegio : ex eo dumtaxat, quia naturam ex Adami semine participaret. Ac­ cedit quod prædiclæ pœnæ afficiunt homi­ nem putius ex parte corporis quam ex parte animæ, sufficienterque oriuntur ex ijvsa carne, quatenus destituta illa perfectione, quam originalis justitia corpori tribuebat, juxta id quod dicemus disp. sequenti dub. 1, unde quandiu talis perfectio corpori non restiluitar, quamvis anima per gratiam sanctificetur, semper manet radix et origo similium pœnarum in ipsa came : nec talis sanctificatio, vel aliquid aliud (nisi forte ex speciali miraculo) illarum exeeutionem impediet. Qwrtum 18. Quarto infertur, plures propositiones frhmÎÎ* ex l1Ucusque recensitis, quæ de anima vel persona illius præservati falso enuntiaren­ tur, recte et sine erroris periculo posse de ejus carne affirmari : ut si diceremus illam fuisse carnem immundam, maculatam : vitia­ tam per peccatum, in illo conceptam, et hu­ jusmodi. Et ratio est : quia prædictæ pro­ positiones applicalæ ad animam vel ad personam, enuntiarent de illis eam macu­ lam et infectionem, cujus sunt capaces, et cujus possunt esse subjectum : cumque per­ sona et anima sint capaces maculæ et immunditiæ, quæ est formaliter culpa et pec­ catum, sintque hujus proprium subjectum eo ipso quod tales propositiones absolute de illis enuntiarentur, sensus esset quod præ­ dicta anima et persona habuissent in se ipsis ipsum peccatum : cujus contrarium supponitur. At vero cum applicantur carni, ratione materiæ restringitur significatio ad illam maculam et immunditiam, et ad illam peccati rationem, cujus ipsa caro potest esse subjectum : cumque nequeat esse subjectum peccati ant culpæ formalis; sil autem sub­ jectum illius prnvæ dispositionis, quam diximus esse radicem et initium inducens ad peccati contractionem, adeoque debitum talis contractionis, quæque hoc pacto, scili­ cet per modum debiti et radicis, potest did peccatum, immunditia, macula, etc. recte absque erroris periculo propositiones illæ deprædictacarneenuntiarentur: neque aliud denotarent, quam quod fuisset in ea prædic­ tum debitum. Imo etiam caro illa dici posset caro pec­ cati, et caro peccatrix, et caro damnata, et curo /recolo infecta, et caro concepta in ini­ quitatibus, sine eo quod plus aliquid quam prædictum debitum personne illi tribuatur. Carnem enim esse peccati, aut esse pecca­ tricem, aut esse vitiatam, damnatam, in­ fectam peccato, aut in iniquitatibus concep­ tam, nihil aliud dicit, quam quod fuerit in sua conceptione affecta et inquinata illa in­ fectione, quæ ex peccato et in ordine ad peccatum potest esse in illa : hæc autem infectio solum importat illam pravam dis­ positionem, quam in instante conceptionis unusquisque accipit in ipsa carne, descen­ dentem ex peccato Adami per semen in­ fectum, et inducentem, quantum est ex se, peccatum originale in anima : cujus dispo­ sitionis exors non fuisset, quicunque debi­ tum prædicti peccati in propria persona contraxisset, etiamsi a peccato ipso præservaretur, ut ex dictis constat. 49. Denique inferlur, sufficienter salvari £ per doctrinam hujus dubii in illo, qui ab ' originali peccato, non tamen a debito ejus præservaretur, omnia quæ fides docet, et quæ verificari necesse est (excepta ipsa pec­ cati contractione) de omnibus, qui ab Ada­ mo per seminalem propagationem descen­ dunt : quæ ex Cajetano torn. 2 opuscul., opusc. 1, cap. 3, ad hæc possunt reduci. Videlicet quod Christus mortuus est pro omnibus : atque adeo quod omnes mortui sunt morte peccati : quia non est mortuus nisi pro mortuis. Deinde quod omnes indi­ gent reconciliari Deo per Christum ; sine cujus reconciliatione inimici manerent. Tertio quod Christus redemerit omnes, ei liberaverit de servitute Diaboli : in quo im­ portatur, quod omnes fuerint aliquo modo captivi et sub Diaboli potestate : et quod ! ipse Christus Dominus pro omnibus tan­ quam pro debitoribus fidejusserit, solverit, i satisfecerit, eetc. quæ du >. 3 et 5 magis J declarabimus. I’orro omnia hæc verificari in casu nos­ tra DISP. XV, DUB. II. træ hypothesis, neque ab ois excipi illum, quem ab originali ponimus præsorvaliim, potest facile ostendi. Nam eo ipso quod pec­ cavit in Adam, mortuus fuit in illo morte peccati, et in se contraxit debitum incur­ rendi illam mortem : hoc autem sufficit ut Christus mortuus fuerit pro illo, non tan­ quam pro vivo, sed tanquam pro mortuo : quippe qui sine Christi morte nunquam fuisset vivus : imo semper eo modo quo fuisset, fuisset mortuus, nisi Christus sua morte illum vivificaret, et ei vitam con­ ferret. Deinde ratione ejusdem peccati Ada­ mi in illo et in cæteris progenitoribus, per quos descendit, repræsentabatur ut Deo offensus et inimicus; cujus etiam inimiciliæ debitum in se ipso contraxit, maneretque necessario sub illa, nisi Christi propitia­ tione et satisfactione reconciliaretur : indi­ guit ergo hujusmodi reconciliatore. Rursus quod aliquo modo fuerit Diaboli captivus et sub ejus potestate, patet : tum quia id ha­ buit quatenus fuit in Adam, qui peccando pro omnibus, pro omnibus redactus fuit sub Diaboli captivitate, servitute, et domi­ nio. Tum etiam quia ille qui ex proprio vel parentum demerito est obligatus ad servitutem et captivitatem, ex hoc ipso di­ citur jam servus et captivus ; etiamsi non­ dum carcerem sit ingressus, aut servi mu­ nus obierit : neque minus indiget redemp­ tore, fidejussore, et satisfactore, ne sicut debet incarceretur, et in vincula conjicia­ tur; quam indigeret, si incarceratus et in vinculis jam fqisset, ut inde liberaretur : quod est ultimum, quod verificandum esse diximus juxta dogmata fidei. Hæc tamen dub. 3 et 5 magis elucidabuntur. DUBIUM II. Utrum Beatissima Virgo Deipara pottierit eximia debito culpx originalis: et an ex meritis Christi ? Hujus dubii, præsertim quoad priorem partem, facillima erit apud omnes resolu­ tio : dum non quid factum sit, sed tantum­ modo quid Deus de lege absoluta potuerit facere, inquirit : in cujus proinde decisione illadumtaxal attendenda erunt, quæ divinæ potentiae licent, aut repugnant. 107 § I. Deciditur dubium duabus assertionibus. 50. Dicendum est primo potuisse Deipa- A^.ruo rarn excipi a debito originalis peccati; ita Prior· ut neque in propria persona, neque in Ada­ mo, aut in reliquis parentibus tali debito subjaceret. Hæc conclusio est adeo per se nota, ut potius ab omnibus tanquam certa supponatur, quam ut dubia examinetur. Nihilominus in propriis terminis tradunt illam N. Cornejo 3 p. tract. 3, disput. 2, N.Cnrdub. 2, conclus. 1, Cardinalis Lugo de Incarnal, disput. 7, sect 3, et alii. Probatur Lugo facili ratione. Potuit Deus non includere Deiparam in illo pacto, quod cum Adamo sancivit, ut is esset caput morale suorum posterorum in ordine ad conservationem vel amissionem justitiæ originalis : sed ex­ cepta Deipara aut non comprehensa sub illo pacto, nullatenus haberet in ea locum prædictum debitum : ergo, etc. Minor est perspicua : nam ut diximus numer. 15, debitum de quo loquimur, necessariosupponit prædictumpactum,ratione cujus voluntates posterorum translate sunt a Deo in voluntatem Adami, ut ipse quan­ tum ad effectum amittendi aut conservandi originalem justitiam pro omnibus suppone­ ret, ejusque actus,actus omnium censeretur: quare sicut secluso eo pacto nulla ratione Adamus fuisset caput morale posterorum, neque peccatum illius eis imputaretur, aut esset aliquo modo titulus, ut culpam origi­ nalem inde sequutam, ejusve obligationem seu debitum contraherent : ita neque præ­ dicta culpa, neque ejus obligatio vel debi­ tum potest latiusquam pactum illud extendi, neque proinde comprehendere aliquem, qui non fuerit in eodem pacto inclusus. Major vero suadetur : nam pactum et constitutio Adami in esse capitis moralis respectu pos­ terorum gratis omnino fuerunt a Deo facta, nullusque alius aderat titulus ad talem cons­ titutionem nisi ipsa gratiosa Dei voluntas, utens supremo suo dominio, ex quo dum­ taxat potest voluntatem unius in alium quantum ad spiritualem salutem transferre; cum tamen ex naturis rerum et ex provi­ dentia illis debita id minime petatur. Ut videre est in reliquis parentibus, quorum nullus in ordine ad spiritualem salutem habet esse caput filiorum, nec potest suo merito vel peccato illis effective et effica­ citer proficere aut nocere : neque natura in aliquo suo supposito id valet exigere. ’ Γ ■' » IÛ8 DE VITIIS ET PECCATIS. Sicut jgi lu r potuit Dens prædictum pactam decretum. Ad secundum constabit dub. se-War pro nemine et pro omnibus inire cum quenli a num. H|, quomodo adhuc ex illa**** Adamo; potuit etiam inire illud pro paucis suppositione nullum poterat consurgere de­ vel pro multis, pro bis vel pro illis : atque bitum in Deipara vel in aliquo alio ad in­ adeo claudere in eo quos vellet ; cl quos, grediendum pactum Adami. Esto vero tale vel quem vellet, excludere. debitum inde consurgeret, non est dubitan­ i.nfir 51. Confirmatur: quoniam Deus in consdum potuisse Deum, saltem utendo su premo u‘ iituendo illud pactum non respexit posteros suo dominio, irritare illud et exlinguere, Adami indistincte cl in confuso, includendo : ut Deiparam non ligaret. sub illo omnes in communi et ut sic : hic ! 52. Secunda pars dubii, an nimirnm^®* enim modus decernendi arguit cognitionem ' præservatio a debito, quam ostendimuspo>H» imperfectam et confusam, quæ nequit Deo ' fuisse possibilem, futura esset ex meritis tribui : sed determinate el in particulari 1 Christi, vel non? potest procedere indu- w» respexit unumquemque, ac si ille tantum j plici sensu : vel secundum providentiam, '* 1 esset futurus: et sicut unicuique determi- ' quam Dens de facto habuit erga illa merita, applicando eorum virtutem solis redemp­ nate et seorsim cognitio decrevit futuritionem vel non futuritionem. absolutam vel tis : in quo sensu eo ipso quod aliquis re­ conditionatam ; ita pro unoquoque seorsim demptus non fuisset, nequiret beneficium sumpto statuit prædictum pactum : nulla- I aliquod ex prædictis meritis oblinere : et que fuit ratio cogens, ut hunc potius quam de hoc dicemus dub. sequenti. Vel potest illum,aut omnes potius quam non omnes in 1 procedere attenta potentia Dei absoluta,qua illo decretu comprehenderet : potuit ergo ! liberum ei fuit disponere de meritis Christi, pro libito quos vellet comprehendere, et i prout vellet : et ita loquimur in hoc dubio. quos vellet excludere, sive multos, sive Similiter prædicta præservatio potest ac­ paucos, sive unum. cipi dupliciter : uno modo quatenus præobjwiD Si vero objicias, tum quod Deus antececise excluderet Deiparam a lege illa sta­ tuta Adamo, et hac via redderet incapa­ *ΐψίΤ" lenter a(l prædeslinationem Deiparæ fecit legem universalem, quod Adamus esset cem, ut ipse Adamus ex persona ejus delin­ caput morale omnium posterorum, et quod ' queret, ac per consequens ut peccatum pro omnibus supponeret, sine eo quod in Adami posset illi attribui, absque ulla illo primo signo alicujus exceptio intellige- . majori gratia : sicut diceretur præservatus retur : semel autem facta hac lege, nequibat- is, quem Deus se solo sive per creationem, sive ex aliqua materia in puris naturalibus jam aliquem inde excipere, cum divina lex produceret; qui eo ipso non fuisset de nu­ sit prorsus immutabilis. Tum etiam quod mero illorum, quos pactum Adami aut ejus licet Deus simpliciter fuerit liber in sta­ tuendo illud pactum, potueritque de lege peccatum vel debitum comprehendit. El absoluta excludere quem vellet ·, ex suppo- j in hoc sensu quid tenendum, constabit sitione tamen quod constituebat Adamum ' etiam dub. sequenti num. 90. Alio modo caput morale posterorum, rerum ordo exi- j potest accipi illa præservatio, ut dicat non gebat ut omnes tali capiti subjicerentur : et prædictam exclusionem præcise sumptam, hac ratione ipsis posteris inerat debitum sed una cum gratia et donis, quæ Deus con­ pactum illud ingrediendi, a quo nullus ex­ tulit Virgini de facto, vel alia similia : quo ciperetur, facta illa suppositione. pacto non est dubium, prædictam præservationem importare eximium Dei benefi­ Diiuiiar Despondetur ad primum, inde ad sumpriuu mum convinci, quod in sensu composito cium et gratiam. illius legis (si verum est de facto a Deo ita ’■ Loquendo igitur in hoc secundo sensu, seared* statutam fuisse) rebusque ut nunc disposi­ dicimussecundo, ex nullo capite repugnarea5f€f,iX tis, non posset Deipara a debito praeserva­ Deum taliter sua decreta ordinasse, et res ri ·. non autem quod non potuerit ab illo ita disposuisse, ut conferret Deiparæ ex præservari simpliciter et absolute : potuit Christi meritis gratiam præservantem a enim Deus in ipsa legis conditione restrin­ ' debito, de quo loquimur, et cætera dona, gere eam ad illos tantum, quos vellet, sive ■ quæ de facto illi collata sunt. Ita sentiunt multos, sive paucos; et quos vellet, sive I plures auctores ex his,'quos dub. 4 refere­ unam Deiparam sive plures sub ea non mus : præsertim vero quotquot asserunt, comprehendere : et hac via potuit semper I Deiparam fuisse de facto a prædicto debito manere excepta sine alicujus legis mutatio­ I præservatam : neque enim vidimus ali­ ne; sed potius quia ab æterno fuisset ita quem negantem, totam gratiam, quam Deipara 1 · -d· 109 DISP. XV, DUB. Π. jutio Deipara habuit, fuisse illi ex Christi mo­ Mb. ri(i3 cv|latam. Potissima vero ratio est de­ fectus repugnantiæ: quæ nulla apparet in co quod Deus taliter disposuerit Christi præ* destinationem et merita ut horum intuitu moveretur ad praedestinandam Deiparam ad perpetuam sanctitatem, sino eo quod pactum Adami ingrederetur: dum enim nulla in hoc implicatio ostenditur, sicut re vera ostendi nequit, non esldivinæ poten­ tis negandum. fwfr· 53. Confirmatur : nam si ex aliquo capito id repugnaret, maxime quia Christus pri­ mario prædestinalusfuit redemptor,adeoque cuncta ejus merita sunt merita redemptoris, et sic redemptis tantummodo applicanda; cum tamen repugnare videatur, quod Virgo in illo casu potuerit esse redempta : at ex hoc capite non repugnat : ergo e-x nullo. Probatur mi nor. Tum quia ea ratio ad sum­ mum militat rebus ut nunc dispositis : nulla autem est in ordine ad divinam po­ tentiam, quæ potuit aliter res disponere, et Christum prædestinare independenter a peccato et ejus redemptione, ob hoc potis­ simum ut esset perfectio universi, et illum sua assistentia illustraret et compleret : quo casu ejus merita indifferenter se habe­ rent, ut tam indigentibus quam non indi­ gentibus redemptione applicarentur. Tum etiam quia adhuc prædestinato Christo ut redemptore, fuit Deo liberum extendere ejus merita etiam ultra redemptos : cum enim essent sftnplicitor infinita, non ex­ hauriretur illorum sufficientia in ipsa re­ demptione; seb haberent condignitatem, ut aliis et aliis usque in infinitum sive deben­ tibus sive non debentibus applicari possent. Et ideo licet sub dubio sit, an de facto con­ tulerit Deus gratiam Angelis, et justitiam originalem Adamo ex prædictis meritis; nemo tamen dubitat id facere potuisse : quiaipsamerita sufficientissimam habebant ad id condignitatem : sicut etiam ad hoc ut Spiritus sanctus carnem assumeret, si Deus in ordine ad hujusmodi effectus eis uti vo­ luisset. Nulla ergo adfuit repugnantia, ut præservatio Virginis a debito peccati ex præ­ dictis meritis ortum habuisset : quicquid sit an in tali casu ipsa posset dici redempta et ejus gratia redemptiva, de quo dub. se­ quenti. Quare præcipua difficultas circa hanc assertionem reducitur ad intelligentiam ordinis divinorum decretorum erga prædestinationem Christi et Deiparæ, et per­ missionem peccati Adami : quia non ita percipitur qualiter, etiamsi B. Virgo sub pacto et peccato Adami comprehensa non fuisset ; sed ea potius antecederet, aut saltem non ab eis præcederetur ; praedestinatio vero Christi prædictum peccatum necessario supponat, utpole in ejus remedium ordi­ nata ; nihilominus Christi merita sufficien­ ter processerint Virginis praedestinatio­ nem, ut hæcpotuerit ab illisemanare:quod sequenti § declarabimus. §Π. Series et ordo inter divina decreta. 54. Mirus et æque importunus quorundam recentiorum labor, ut distinguant in Deo multiplicia signa rationis in quo, qui­ bus divina decreta accommodent, conside­ rantes illum ut decernentem in primo, nondum præviso secundo ; et in secundo, non præviso tertio ; et in hoc, non præviso quarto, et sic de aliis usque ad septem vel plura, quorum longa et prolixa meditatione praesentem disputationem gravem nimis et implexam reddiderunt. Ne vero referendo et impugnando varios illorum discursus absque majori utilitate nos etiam lectorem gravemus ; omissa illa multiplicitate si­ gnorum, quam neque necessariam neque utilem arbitramur, proponemus dumtaxat modum dicendi, quem eligendum duximus, et jam olim tetigimus in tract, de prædestin. disp. 4 et 5. Juxta quem duo tantum signa signa rationis in quo in Deo distinguemus: alterum in quo possibilia omnia, omnesquencoirieorum series, connexiones et combinalio-buciltk· nes sub esse tantum possibili per scientiam simplitis intelligent’:® perfecte cognovit : alterum vero in quo ex tot possibilibus jam cognitis, eam rerum seriem, sub eisque connexionibus et combinationibus, quæ sibi placuere, elegit, approbavit, et futu­ ram absolute decrevit. Porro hæc duo signa in quo necessario esse distinguenda, ex eo liquet, quia om­ nia, quæsuntDeo necessaria, sunt priora non tantum prioritate a quo, sed etiam prioritale in quo rationis omnibus liberis, utpotesine quibus esse potuerunt : adeoque non est necesse ut in primo signo, in quo Deus cum omnibus suis necessariis conci­ pitur, de liberis tractetur, aut aliquid eorum concipiatur ; sed in alio signo poste­ riori. Quæ enim non dependent ab aliquo in esse, neque habent cum illo necessariam connexionem, etiam non dependent in eo- Ϊ Γ i* , I Κλ S» HO DISP. XV, DUB. Π. DE VITHS ET PECCATIS. qnosd: et ita sunt priora non solum prio­ i descendentem ab Adamo, quam supradicritate uytw,3edeliain priorilate subsistendi tuni pactum non comprehenderet : sicut consequentia, quæ est prioritas in quo ra­ I etiam erat possibile, quod eam compre­ henderet .· quæ quidem sive comprehensa, tionis: cum ergo cognitio possibilium sit Deo necessaria ; efeclio vero et decreta fu­ sive non comprehensa, eximia gratia or­ naretur, ut Christum conciperet. Cognovit turorum fuerint libera ; fit. prædielam cognitionem debere a nobis concipi ut ininsuper possibiles esse inter omnia hæc dependeutem ab electione et decretis, non diversas causalitates et dependentias, adeotamen e contra ; atque adeo ut priorem que priori ta tes et posterioritates a quo in priorilate in quu rationis. diversis generibus causarum : puta quod Ni.ae» 55. Deinde sufficere hæc duo signa pro Christus propter eximiam suam dignita­ ZiSfr omnibus, quæ Deus libere decrevit, nec tem esset finis cæterorum omnium, prop­ sots-h. necessarium esse plura configere, probatur. ter quem prædeslinarentiir aut crearentur: Nam eo ipso quod Deus in primo signo quoti est esse priorem omnibus in genere causa? finalis. Insuper quod ejus merita cognoscat sub esse possibili omnia, quæ erant sufficientia, ut Deus illorum intuitu potest decernere, et sub omni connexione conferret creaturis quæcunque beneficia et combinatione, qua decerni possunt ; po­ sibi placeret, sive naturæ, sive gratiae, sive test in signo sequenti omnia a se eligenda præervationis a peccato, sive redemptio­ et sub omni connexione et combinatione, nis, praedestinationis, justificationis, glo­ qua eligenda sunt, unica volilione eligere, rificationis, etc. atque adeo quod Christus el unico actu ea sic futura decernere, adeohac via poterat esse prior omnibus creaturis que unico signo in quo omnium electiones in genere causæ efficientis moralis, quæ est et decreta absolvere. Si enim non repu­ propria causalitas meriti. Proterea cogno­ gnat, ut eirca omnia eligi possibilia, et circa omnes modos el series connexionum et vit quod peccata, quæ Deus vellet permit­ 7Ί combinationum, sub quibus possunt eligi, tere tam in Adamo quam in posteris, erant Deus in uno signo unica cognitione verse­ sufficiens materia, in cujus remedium et tur, altingatque ea cognitione quæcunque satisfactionem Christus posset prodestinari : adeo ut si Deus vellet, alligaretur in qualibet electione possibili intervenire possunt : non est cur repugnet, ut in uno talis prædestinatio peccati redemptioni : quo casu peccatum et ejus permissio procé­ alio signo, unica volilione, ex omnibus dèrent Christi praedestinationem in genere· illis possibilibus omnia quæ eligenda sunt causæmaterialis. Sicut igitur cuncta hæc eligat, el omnia electa sub omni modo, sub prædictis connexionibus Tf causalitatiquoelecta sunt, unico decreto futura decer­ bus dicimus fuisse Deo in unico signo ut nat : ad quid ergo confingenda plura signa possibilia præsentata, neque in illa prae­ in quo pro divinis decretis, ubi duo prae­ sentatione possibilium aliquam prioriladicta sufficiunt ? Sed rem magis in speciali tem vel posterioritatem in quo admittimus; declaremus. sed solam prioritatem et posterioritatem α Dcdara- 56. Etenim in primo signo Deus per quo explicatam ; cur non concipiemus Deum spedah. sc,cnt‘am simplicis intelligenliæ notissima habuit hæc omnia : scilicet possibilem esse in unico alio signo omnia illa eligentem et decernentem sub eisdem dependentiis et universum ex Angelis, hominibus, et ro­ teris creaturis, quæ in eo faclæ sunt, coa­ causalitatibus, sicut de facto electa sunt, et lescentem : possibile esse ut Adamus cum sicut possibilia repraesentabantur ? justitia originali conderetur sub eo paclo 57. Eo praesertim quia ex nullo alio ca­ ut pro se et pro posteris illam acciperet ; ; pite poterat simultas hæc in eligendo et de­ el pro se et pro illis peccando amitteret, et cernendo Deo repugnare, nisi ex defectu non peccando conservaret : possibile esse cognitionis alicujus potentis ibi concurrere,ut aliqui ejus posteri sub illo pacto non quatenus non cuncta eligenda, vel non sub comprehenderentur, sed extra manerent ; omni modo, quo eligi possent, simul re­ qui proinde etiam si Adamus peccaret, nui- j praesentarentur : ut palet in nobis, qui lum debitum contrahendi ejus peccatum | idcirco non cuncta simul decernimus, incurrerent. Cognovit etiam possibilem quia non simul nobis constat quicquid ad esse unionem Verbi cum humanitate, ex ' eorum electionem spectat, speramusquemaqua consurgeret Christus, qui mereri pos- I jorem notitiam, ut maturius eligamus : set, quicquid Deus vellet, et pro quibus j cumergo similis imperfectio a divinacognivellet: possibilem etiam esse Virginem tione relegari debeat; fit debere etiam a ? divinis decretis el ductionibus omnem successionem secundum priorilates et posteriorilales in quo penitus eliminari. Dices eos qui prodicta signa in quo mul­ tiplicant, non ponere successionem adhuc secundum rationem inter ipsa divina de­ creta, prout sunt in Deo ; sed prout a nobis concipiuntur : hoc autem modo nihil im­ perfectionis in illum refunditur : sed dum­ taxat in nostrum modum concipiendi. Sed contra: quia cum possumus res divinas sine imperfectione concipere, non debemus uti imperfecto modo concipiendi, ut est perse notum : nos autem recte concipimus omnia, quæ Deus elegit, potuisse simul eli­ gere absque prioritate vel posterioritatem quo in eligendo, cum sola prioritate et posteriorilale α quo ex parte illorum, quæ eli­ guntur : sicut recte concipimus,quod omnia illa simul absque ulla prioritate vel posterioritate in quo ut possibilia et eligibilia cognoverit : ergo nec nostro cognoscendi modo debet prodicta prioritas et posterioritas admisceri. Sicut enim superflue fiunt per plura, quæ fieri possunt per unum ; ita superflue multiplicantur conceptus et signa rationis erga divina decreta, quando simul et ut a Deo simul facta possunt concipi. Præterquam quod qui ad explicanda divina decreta per plura signa discurrit ; vel sup­ ponit nos non posse absque pluralitate et successione ex parte objecti illa concipere (quod jam constat esse falsum) vel adesse exparte Dei fundamentum illius pluralitatiset successionis : atque adeo minus recte sapit de illo, quam qui simul et unite, sicut fas est, omnia concipit. Ccodo- 58. Ex quibus jam liquet, recte absque ^’multiplicatione illorum signorum in quo, quæ juniores confingunt, inlelligi posse quod B. Virgo potuerit etiam ex Christi me­ ritis præservari a debito peccati origina­ lis per non comprehensionem sub illo pacto, quod Deus Adamo sancivit, etiamsi Christus prædestinatus fuerit in reme­ dium ipsius peccati. Quia prioritas pro­ visionis peccati respectu praedestinatio­ nis Christi, et prioritas prædestinalionis ac meritorum Christi respectu prædestinationis Deiparæ et exceptionis a pacto, solum sunt priorilates α quo in diverso ge­ nere causæ: et ita non requirunt aliquod signum, in quo intelligamus unum fuisse decretum, non intellectis aliis : sed solum quod in illo eodem signo, in quo hæc omnia decreta fuisse intelligimus, intelligamus simul causalitates et priorilates α quo; quæ inter illa versantur : atque adeo quod ne­ que intelligamus decretum creandi univer­ sum cum Angelis et hominibus, aut decre­ tum tribuendi illis gratiam, et Adamo justitiam originalem, aut decretum pecca­ tum permittendi, aut decretum Virginem prædestinandi, nisi cuncta hæc intel!igantur provisa in honorem Christi : in quo procedit Christus in genero causæ finalis : nec decretum adventus Christi, nisi in re­ medium peccati : in quo præcedit peccatum in genere causæ materialis : neque aliquod istorum nisi dependentor a decreto praedes­ tinationis Virginis in esse matris Christi : in quo procedit suo modo Virgo in genere causæ efficientis physicae : nec denique de­ cretum prædestinandi et præservandi Vir­ ginem, aut prædestinandi homines et libe­ randi eos a peccato, nisi dependenter a morte et meritis Christi : in quo procedit Christus in genere causæ efficientis moralis. Atque ita concipiendo hæc omnia connexa et concatenata ; sicut in Dei cognitione sub esse possibili repraesentabantur, nulla re­ manet objectio contra nostram assertio­ nem : quæcunque enim formentur, solum convincent prioritates et posterioritates a quo inter praedicta; nequaquam vero prio­ ritates et posterioritates in quo, pro qui­ bus dumtaxat rationis signa multiplican­ tur. DUBIUM III. 3 Utrum exceptio Deiparæ a debito culpæ originalis præjudicet ejus redemptioni? 59. Plurima sunt, quæ absolute et seor­ sum sumpta non repugnant divinae omni­ potentiae ; inter se tamen nequeunt con­ jungi : sicut non repugnat absolute, B. Petrum, qui de facto peccavit, et prædesti­ natus est per poenitentiam, fuisse absolute praedestinatum per innocentiam ; repugnat tamen conjungi in illo, et quod peccaverit, et quod fuerit per innocentiam prædestinatus. Quamvis ergo ex dictis habeamus po­ tuisse Deiparam eximi a debito originalis culpæ, et aliunde non repugnet fuisse Chris­ ti sanguine redemptam : merito tamen in dubium vertitur, an prodicta exceptio, si concedatur, præjudicet hujusmodi redemp­ tioni, vel potius cum illa recte cohæreat. Quod est inquirere, an Christus eos tantum sua morte redemerit, qui in Adamo pecca­ verunt, indeque originale peccatum, vel saltem ejus debitum contraxerunt : si enim 9 • Λ, i >Λ ; 11 Λ divinis •i 112 DE VITIIS ET PECCATIS. i fuisse vero et proprie per Christi mortem ' Pt sanguinem redemptum ; necasse etiam est dicere fuisse aliquando sub peccato vel sub debito, a quo redimeretur : quia hæc I dumtaxat possunt esse terminus a quo re­ demptionis : et cum sub peccato nunquam fuerit, necessario debet vel constitui sub debito, vel α numero redemptorum ex­ cludi. Ut autem efficacia nostrarum probatio­ num pro hac ratione, evasionumque imbe; cillitas melius capiatur, animadvertendum est primo praesentem veritatem (pro qua efficacisrimæ etiam sunt rationes, ul infra videbimus) potissime tamen investigandam esse sacra Scriptura testimoniis, adjuncta communi Ecclesia? et Sanctorum Patrum intelligentia, ita ut ipsæmet rationes, qui­ bus utendum est, hujusmodi testimoniis, quantum fieri possit, associentur. Non enim disquirimus, quid Deus erga Christi prae­ destinationem, et humani generis libera­ tionem potuit facere (in quod humanus discursus nimis temere auderet) sed quid de facto decreverit fieri, el qualiter Christi adventum, ejus mortem, et redemptionis officium ordinaverit : ut inde agnoscamus, pro quibus venerit, pro quibus mortuus sit, et quorum fuit constitutus redemptor. Quæ omnia cum libera Dei voluntate ordinata sint, ejus potissimum revelatione, quam in Scriptura et Patribus edocemur, possunt innotescere. Quare manifesto exponeretur errandi periculo, qui, inattentis pradictis testimoniis, pro decisione hujus quaestionis aliunde probationes desumeret. Illis vero perpensis, licebit uti rationibus vel ex ipsismet deductis, vel eis conformibus, quæ § Iid, quod fide accepimus, confirment et de­ clarent : ut veritas ex utroque capite vires Communis et vera sententia. sumat. Animadvertimus etiam unam esse objectionem vel evasionem communem plu­ CO. Dicendum est exceptionem Deipara ribus nostris probationibus, sive quæ ex a debito culpce originalis, si detur omnino auctoritate, sive quæ ex ratione desumun­ prajudicaturam ejus redemptioni : adeoque tur : videlicet non tantum ex eis convinci verificari non posse, quod fuerit Christi requiri ad B. Virginis redemptionem, quod morte el sanguine vere et proprie redempta, fueritsub peccati originalisdebito, sed etiam si semel ponalurapradietodebitopraservata. Hæc conclusio est nobis adeo certa, ut cre­ sub ipso peccato : cumque hoc non sit a damus esse de Fide, diffinitam perZozimum nobis concedendum, videbuntu r ex hac parte Papam, cujus verba infra referemus. Est similes probationes infirmari, posseque in etiam communis sanctis Patribus, ul osten­ nos retorqueri. Hanc autem communem dent eorum testimonia in toto hoc dubio : evasionem et objectionem, ne idem sæpius necnon Doctoribus Scholasticis, et aliis, quos repetamus, reservabimus usque ad finem in sequenti adducemus pro sententia ne­ dubii, ubi a num. 117 diluetur. gante prædiclam exceptionem : omnes quip­ 61. Hac promissa duplici animadver- PrjM pe huic rationi potissimum nituntur : quia sione, formatur a nobis sequens ratio. Chris- ratio, cum necessarium sit fateri B. Virginem tus non venit salvare et redimere sua morte nisi prædicta redemptio ad hos dumtaxat res­ tringenda sit ; excepta B. Virginea praedicto peccato et debito, nequibit non a redempto­ rum numero excludi: sin minas, poterit non obstante prædicta exemptione, inter eos numerari. Et est sermo de redemptione non large et improprie ; sed vere et proprie . dicta. Nomine autem i/t biri. cujus exemptio, inquirimus, an prejudice! redemptioni? non intelliginws determinate totum illud tam physicum quam morale, tam intrinse­ cum quam exlrinsecum, quoi dub. 1, in hypothesi illius diximus ad debitum proxi­ mum pertinere : sed indeterminate vel id totum, vel saltem debitum exlrinsecum consistens in eo quod B. Virgo peccaverit in Adamo : ex quo in ea consurrexerit obliga­ tio satisfaciendi Deo pro tali offensa, et sub­ jacendi suo tempore ipsi peccato originali. Hoc enim negant in primis, qui tenent, illam absolute fuisse a debito immanem : sicut id in primis affirmare tenent .ir, si con­ sequenter loqui velint, qui eam absolute sub debito comprehendunt : ob idque satis est ad intentum hujus dubii. An vero tale de­ bitum usque ad ipsam jiersonam Deipara? intrinsece perligerit, vel in solo illo intrin­ seco steterit ; non potest hic constare, usque dum examinemus, an re ipsa fuerit sub de­ bito comprehensa. Et quia decisio hujus dubii resolutioni dubii sequentis, quod in hac disputatione caput est, viam expedit, el rationes subministrat, debuimus ipsum promittere : et non cursim aut perfuncto­ rie, ut ab aliis fit; sed ex professo et radi­ citus examinare. .· ■; ■ ' ·: DISP. XV, DUB. DI. 113 rl· '.ίώ nisi eos lenium, qui aliquando «altem in Adamo peccaverunt, atquo adeo qui vel peccatum originale vel ejus debitum con­ traxerunt : ergo vel dicendum est Virginem Deiparam peccasse in Adamo, prædictumque debitum inde traxisse ; vel sub Christi redemptione non fuisse comprehensam ; atque adeo quod exceptio a tali debito re­ demptioni ejus praejudicaret. Consequentia liquet. Antecedens vero habetur Luc. 19: Filius hominis venit quærere et salvum facere, fiai ipuul perierat. El 1 ad Timoth. 1 : Christus venii in hunc mundum peccatores salvos fa­ cere. Quæ verba juxta communem Patrum elTheologorum expositionem continent pro­ prium et adæquatum molivum adventus Christi (saltem in carne passibili el mortali, quo pacto et non aliter exercuit munus re­ demptoris) cumque hoc molivum dicatur fuisse quærere et salvare quod perierat, seu salvos facere peccatores; plane sequitur pro iis tantum, qui saltem in Adamo peccave­ runt el ibi perierunt, incarnasse et mor9 tuum fuisse. Clarius hoc exprimitur Alatlh. 9: Non est opus valentibus Medico, sed male habentibus. Et inferius : Non enim veni vo­ care justos, sed peccatores. Quæ testimonia licet satis clara sint ad assumptum nostrum, clariora adhuc fient Patrum communi ex­ positione : qui ex illis ubique docent, Chris­ tum ob hoc solum in mundum venisse, ut redimeret homines a peccato, saltem quod in Adamo commiserunt, nullamque aliam exlitisse causam adventus‘illius in carne mortali: adeoquedeficiente peccato, nequa­ quam venturum, aut redemptoris munus obiturum. j.h-. 62. In primis D. Augustinus serm. 8 de verbis Apostoli, el duobus sequentibus mul­ ta dicit ad rem ; deprompsimus vero quæ sequuntur : Filius hominis non venit nisi quærere et salvare quod perierat. Et paulo in­ ferius : Quare venit in mundum? peccatores salvos facere. Alia causa non fuit quare ve­ niret in mundum. Non enim de ccelo ad ter­ ram merita nostra bona, sed peccata duxe­ runt. Hæc est causa cur veniret, peccatores salvos facere. Et vocabis (inquit) nomen ejus Jesum. Quare vocabis nomen ejus Jesum? quæ ratio hujus nominis? Audi quare: ipse enim salvum faciet populum suum. Unde? a peccatis eorum : quod non semel replical serm. illo 8. In 9 vero : Nulla causa fuit veniendi Christo Domino, nisi peccatores sal­ vos facere. Tolle morbos, tolle vulnera, ct nulla est causa medicinæ. Et post multa alia ad rem, promit et exprimit hoc idem, oc- currens simul tacike objectioni ;cl post alia subdit : Utique Medicus ad ægrotum venit, constat; sed ideo venit Medicus ad ægrotum, ne illexit semper xgrotus. Quid ergo dicimus? Ægrotum amat Medicus, an sanum? Quod vult facere, amat;non quod invenit.Ad xgrotum quidem venit, ad.sanum non venti, etc. Deinde serrn. 10: Fidelis sermo, ct omni ac­ ceptione dignus : quia Christus Jesus venit in mundum peccatores salvos facere : qui dicit, vel non sum peccator, vel non fui, ingratus est Salvatori. Et infra: Christus Jesus venit in mundum nullam aliam ob causam, nisi peccatores salvos facere. Qui venit ad Chris­ tum, habet quod in eo sanetur: qui non habet, non est causa quare Medico offeratur. Ex hac autem doctrina arguit contra Hae­ reticos, qui negabant parvulos obnoxios esse peccato Adami, aut propterea Baptis­ mum Christi suscipere, ut ab eo liberaren­ tur. Quid de parvulis pueris? (inquit) si ex Adam, ægroli. Nemo vobis susurret doctrinas alienas. Hoc Ecclesia semper habuit, semper tenuit, hoc a majorum fide percepit, hoc usque in finem perseveranter custodit, quoniam non est opus sanis Medicus, sed aegrotantibus. Quid necessarium ergo habuit infans Chris­ tum, si non xgrotat? Sisanus est, quare Me­ dicum quxrit ? etc. Non venit Christus vocare justos, sed peccatores, etc. Confirmat hoc serm. 8, ex ipso nomine Jesu, quo perfec­ tissime declaratur munus Salvatoris et Re­ demptoris, quod Christus per suam mortem implevit. Qui dixit infantilem aetatem non habere quod, salvet Jesus, omnibus fidelibus infantibus Christum negat esse Jesum. Jesus enim quid est? Interpretatur Jesus Salvator. Quos non salvat, non habendo quod in cis salvet, non est illis Jesus. Quid mihi dicis? Sanus est. non habet vitium. Quare cum illo curris ad Medicum, si non habet vilium? Non times ne dicat tibi : aufer hinc eum, quem pu­ tas sanum? Filius hominis non venit nisi quærere el salvare quod perierat. Quare illum ad me affers, si non perierat? etc. Quibus vel similibus loquutionibus ubique contextam repories doctrinam Augustini. 63. Audiamus alios Ecclesiæ Patres. Am-Aiubros. brosius lib. de incarnationis Dominicæ Sa­ cramento cap. 6 : Qux erat (inquit) causa incarnationis Christi, nisi ut caro, quæ pec­ caverat, redimeretur? CyrillusN. 5, dialog. K-Cyrit. de Trinit. ante medium sic ait : Quando­ quidem necessarium hominum lapsibus et nostris peccatis erat unigenitum pati, maxi­ mam gratiam habeat ipse, sciat autem, quod humanitatis crimina illi divinægloriæ occasio ? u η. “Γ· 'Ll·'A* i ■-« » k; ■· I.· . fr * i 3 * * î * 114 »· w' ’ t · » ! I I ·r ’ ?> DE VITIIS ET PECCATIS. DISP. XV, DIJU. JH. fuerint : nam si non peccavissemus, neque Sed hoc effugium potiusseipsum interi-^» rio. Neque hoc præjudicabit testimoniis mit, quam nobis officiat. Nam tenentes cum /actus essri nobis similis, neque sustinuis­ Scripluræ : quia licet asserant Christum Scoto Christum venturum, etiam Adamo set, etc. Et lib. 2, super Joan. cap. 3, venisseel mortuum fuisse pro peccatoribus, . inquit : Quoniam primus Adam libertate sua non peccante, consequenter dicunt, in tali pacatores vocuns’quotquol in Adamo pecca­ non bonum, sed malum elegit; de caelo nobis casu non venturum passibilem el morta­ verunt; non tamen omnino negant venisse >ccufuhi‘ i .4 ’.‘i/ 7.* •4^·· i II > 1 » : DE VITIIS rCi;giwu. Impui’juiur. velex modo propagationis postularet prædietnm paetum et constitutionem ia Adamo, id ipsum postularet in reliquis parentibus respectu suorum descendentium: eum nulla inter eos el Adamum nequeex parte natur® neque ex parte modi propagationis possit disparilas assignari. Atque-adeo teneretur Deus, conservande· debitum rebus ordinem, constituere unumquemque caput morale respectu suorum posterorum, sicut consti­ tuit Adamum respectu omnium ; quod est absurdum : ergo natura ex suis meritis nul­ lum valuit fundare debitum vel exigentiam pactum illud ingrediendi. Dices quod etsi natura absolute loquendo pronullo suorum individuorum habeat præ­ dictam exigentiam : ex suppositione tamen quod Deus pactum illud universaliter consti­ tuebat pro cæteris omnibus individuis, aderat jam ipsi naturæ debitum, saltem ex quadam decentia vel congruentia, ut nullum extra remanere! : cum non facile posset honestari, quod exteris omnibus admissis, unum excluderetur. 80. Sed contra : nam si quod genus debit i ex prædicta supp sitione consurgeret, po­ lias oriretur ex voluntate Dei constituente paetum in ea universulitatefande oriri non posse statim probabitur) quam ex ipsa na­ tura et ejus meritis, prout loquimur in hac probatione. Ex eo enim quod univorsa in­ dividua naturæ humanæ per gratuitam Dei promissionem elevarentur ad participatio­ nem justitiæôriginaüs, unum vero sine lali elevatione relinqueretur, non fieret istud alterius naturæ, atqueesset, seclusa illorum elevatione ; neque ejus naturalia principia quoad aliquid mutarentur, aut aliud aliquid sibi super adderetur : ergo non fieret ut tale individuum ex se et ex sua natura fundaret debitum respectu predict® elevationis, quod non fundaret, cæteris absque elevatione re­ lidis. Quemadmodum licet Deus decrevis­ set plurimos homines ex Adamo procedere; si tamen decerneret unum, qui ex se non peteret ab co originari, alia via producere·, non ideo iste haberet ex sua natura majus debitum procedendi ab itio, quam si nec pro reliquis fuisset ita determinatum. Si­ militer ergo in præsenti. Confirmatur : nam ubi ex parte naturæ adest debitum, non o.-t Deo necesse uti su­ premo suo dominio ad tale debitum adim­ plendum: cum ipso rcram ordo cujuslibet naturalis debiti adimpletionem exigat :sed nt B. Virgo intra pactum Adami collocare­ tur, iisque caput ejus morale constitueretur, DISP. XV, DUB. III. sive absolute, sive ex suppositione quod genusculp®, saltem causalis: quia redempcæterorum omnium caput esset; necesse fuit lionon iM nisi a malo; nec lune locum ha­ Dm uti supremo suo dominio, quo volun­ beret malum pœnæ, cum nulla præccssisset tatem Virginis plenissime continebat, et in culpa: cum ergo nihil hujus generis divin® voluntatem ipsius Adami transfundere po­ voluntati tribuendum sil, manifeste repu­ terat : nulla quippe alia via fieri poterat gnat, ut juxta eorum sententiam ortum prædicta translatio el constitutio sive pro habeat ex illa tale debitum. omnibus sive pro aliquo, absolute velex Potestquo hoc magis urgeri : nam si divi­ suppositione, quam ratione prædicti domina voluntas fuisset causa illius debili, vel id nii. ut vidimus disp. præccd. num. 3-1; ergo I praestitisset ex beneficientia el amore, adeoetiam supposita inclusione cæterorum sub que in gratiam el beneficium posterorum præliclo pacto, nullum erat debitum ex Adami, quos tali pacto adstringebat : vel ex parte naturæ, ut I;. Virgo illud ingredere- I odio el displicentia, atque adeo in eorum tur. J detrimentum et supplicium? Hoc posterius Confirmatur secundo ex eo quod cernimus absurdum est asserere : quia cum nulla in humanitate Christi Domini. Quamvis præcessisset culpa, quæ supplicio illo puni­ enim Deus pro omnibus aliis individuis na­ retur, potius deberent homines de Deo con­ turæ humanæstatuerit ut descenderent sequeri, tanquam odio habente naturam hu­ minaliter ab Adamo, et pactum ejus in­ manam, quam in sua primaeva institutione grederentur : nullum inde intelligimus ita exosam habebat, et puniebat sine culpa; resultare debitum in Christi humanitate, quam gratias illi pro lali institutione referre quæ etiam est individuum prædictæ natu­ tenerentur: quod non modo absurdum est, ræ, vel ad simili modo ex Adamo proce­ sed impium. Si vero primum dicatur, ruit dendum, vel ad ingrediendum prædictum intentum adversariorum : quia quod est pactum (nemo enim adhue ausus fuit tale gratia ex Dei amore et beneficientia collata debitum in prædicta humanitate confingere, hominibus, non potest esse materia redemp­ aut illam hac via capacem redemptionis tionis seu id, a quo redemptor liberat : cum facere) ergo universalitas prædicti pacti non nullus suum redemptum liberet a bono, sed est ratio ut ineo individuo quod Deus no­ a malo. Sed hæc impugnatio inferius pro­ luisset comprehendere, v. g. Deipara, con­ tendetur. surgat ex ipsa natura aliquod verum debi­ 82. Modo vero probemus, nullum debitum ad comprehensionem. Diximus aliquod aiiio. tum etiam de genere boni potuisse in casu, verum debitum : quia non negamus foro in de quo loquimur, oriri ex Dei voluntate in prædicto casu convenientiam, congruen­ persona Deiparæ vel in aliquo alio, qui a tiam, et decentiam, ut cæteris sub pacto pacto Adami excluderetur. Aut enim orire­ comprehensis, etiam comprehenderetur il­ tur ex sola voluntate creandi homines, et lud individuum. Sola tamen convenientia, conferendi illis ea, quæ natura ex se ipsa congruentia, aut decentia non sufficiunt at postulat? Et hoc non : quia natura ex se quod congruit et decet vere debeatur : alias nulla ratione postulat aut fundat debitum diceremus (quod est absurdum) Deum ex ingrediendi illud pactum, ut jam ostendi­ debito creasse mundum, et homines præ. mus: prædicta autem voluntas ea solum destinasse, quia utrimque congruum, de' tribuit, quæ natura ex se postulat. Aut oricens, el conveniens fuit. Non igitur sola retarexvoluntale,qua Deus decrevit elevare congruentia, convenientia, aut decentia as­ fdios Adami ad participationem originalis signanda est pro fundamento debiti. justitiæ medio illo pacto, quod cum Adamo 81. Ostendamus vero (quæ est secunda'®^ sancivit, el media promissione in ipso im­ pars minoris) neque ex Dei voluntate prædietum debilinn ortum habere potuisse. bibito? Et neque hoc potest dici : quoniam Quod quidem juxta modum discurrendi ad-^jjj^’ hæc voluntas fuit omnino liberalis, et pro­ versariornm est perspicuum. Nam proco- w ■ missio in ea imbibita fuit pure gratiosa, dem sumunt debitum ingrediendi pactum utpote in ordine ad donael beneficia superAdami atque debitum peccandi in illo: naturalia, et quæ nullo titulo naturæ huhacqtie ratione dicunt tale debitum posse manæaut alicui ejus individuo debebantur: esse redemptionis mab riam : quia idem es! ! ex hoc autem quod Deus hoc modo aliqui­ liberari ab eo, ac praeservari el redimi a bus promittat, et pactum eis statuat, nulli commissione peccati: unde \ dint, nolint, alteri jus vel debitum acquiritur ad simi­ tenentiir reducere prædicl im ddnlum a i lem promissionem vel pactum. Sicut ex eo genus quod largitus fuerit donum perseverantiæ Ί rllt tot millibus Angelorum, qui permanserunt, nullum jun aut debitum contulit ad simile beneficium aliis, qui ceciderunt. Et si ex omnibus, quos creavit el elevavit per gra­ tiam ad supernaturalem ordinem, unum aliquem noluisset elevare; sed elevatis cae­ leris, in suis naturalibus cum relinqueret: non idcirco iste non elevatus ex voluntate elevandi cæteros aut ex eorum elevatione jus vel debitum ad similem elevationem acquireret : non nisi quia prædicta elevatio fuit omnino gratiosa et supra exigentiam Angelic® naturæ. Cum ergo promissio et pactum, quibus Deus posteros Adami eleva­ vit in illo ad participationem justitiæ ori­ ginalis, fuerit pure gratiosa et omnino su­ pra exigentiam naturæ human®; nequivit ex lali promissione vel pacto jus aliquod oriri in aliquo individuo prædiclæ naturæ, vel ut ei fieret talis promissio; vel ut quæ fiebat aliis, ipsum comprehenderet. 83. Dices, ex ipsa universalitate promis­ Eflusionis oriri debitum saltem decentiæ et gimu. æquitatis, ut nullus ab ea excluderetur : quia indecens est, ut quod conceditur cæte­ ris omnibus, uni tantum, praesertim sine ejus culpa, denegetur. Si enim aliquis in humanis, existentibus centum pauperibus, largiretur eleemosynam nonaginta novem ; centesimo vero sine aliqua ejus culpa illam negaret ; non facile hujusmodi negationem honestaret, et a vitio acceptionis persona­ rum excluderet. Sed contra : nam quicquid sit in huma- nctuunis (de quo inferius), in Deo tamen certissi- lurmum est nullum oriri debitum etiam deconliæ, ex eo quod beneficia ordinis gratiæ plurimis contulerit, ad tribuendum alicui alteri, cui dare nollet, eadem beneficia. Etenim debitum decentiæ et æquitatis, si vere debitum sit, non dicitsolam decentiam aut congruentiam, quæ in ejus adimpletione inveniretur : constat siquidem in omnibus, quæ Deus agit, reperiri magnam decentiam et congruentiam ; et tamen non in omnibus adest verum aliquod debitum, ut est per se notum, el tetigimus num. 80. Tunc ergo debitum decentiæ aut æquitatis invenitur, quando ex non adimpletione sequeretur aliqua indecentia vel personarum acceptio : sicut tunc datur debitum justitiæ, quando ex non adimpletione sequeretur aliqua in­ justitia : ex eo autem quod tribuens Deus beneficia ordinis gratiæ cæteris omnibus sive hominibus, sive Angelis uni tantum eu denegaret, nulla sequeretur indecentia, nec Deuscontra debitum rebus ordinem ali- YS . > t. * . < DISP. XV, DUB. ΙΠ. DE VITIIS ET PECCATIS. 124 ?ί » > ! J 1 f; » · Z ·· quid faceret ;‘sed decentissime operaretur, exeo solum quod ipse, qui nulli debet, ul suam indopendentiam et libertatem osten­ deret, sine personarum acceptione quibus vult, donat ; et cui donare non vult, dene­ gat : reclissimequequeritanli illi, cui non Μ.Λ20- donavit, respondere posset :.-iunw non fa­ cio libi injuriam; an non licet mihi quod volo facere? Nullam igitur inde consurge­ ret verum debitum, etiam aequitatis aut de­ centia?. cenflr- 81. Confirmatur : nam absurdum est diiaje? wrt’> QUO snpernatnralem ordinem elevarentur, sine ad nostra doclrinæ explicationem. Non lîr qua elevatione nullatenus peccarent, ut in enim absolute negamus, exceptionem Dei­ para a pacto Adami modo, quo in hac suo tract, diximus : et tamen relinquere aliquem eortnn non elevatum, adeoque nec replica depingitur, habituram rationem peccandi possibilitati expositum, non esset beneficii ; quin potius dub. præced. id adsfacere ei beneficium, sed negare. truximus : potuisseque res sic a Deo dis­ poni, ut exceptio illa fieret ex meritis Christi Ad illud, quod in confirmatione dicitur (an prout de facto prædicta merita fuerunt de-hida, respondetur, ibi non fieri compa­ ordinata, infra dicemus) negamus vero, rationem inter creationem .ludæel ejus non quod talis exceptio haberet rationem bene­ creationem, quasi hæc fuisset majus bo­ ficii formalissime in quantum esset exceptio num aut majus beneficium quam ill etiam a picto Adami : et (ut ita dicamus) ex ipso cum praescientia peccati et damnationis; capite exceptionis, etiam prout in hac ex sed inter non creationem ex una parte, et consequenti involvitur remotio a peccato ; ipsum peccatum el damnationem ex alia : sed totum quod ibi esset beneficii et favoris, dicilurque non creatio Iona, sen (ut expo­ id haberet præcise ratione majoris gratiæ, nunt communiter Interpretes) melior quam peccalnm et damnatio, non quidem posi­ quæ alia via Virgini donabatur : quæ sane tive, quasi habitura esset aliquid veri boni ; gratia nullatenus fuisset major, aut plus sed negative, quia minus habuisset de ra­ valoris exprimeret, eo quod haberet come­ tione m.ih' quam ipsa damnatio et pecca­ tem exclusionem a pacto, sub quo compre­ tum ; cum hæc pessima sint, illa vero non ί hendebantur alii : sed lotum suum valorem sit mala, quamvis nec bona, sed sit remotio 1 et aestimationem haberet ex sua propria intensione et quantitate absolute sumpta mali. Ad secundum respondetur, benefi­ sine respectu ad prædictam conclusionem : ciorum denegationem in aliquibus idcirco oriri ex beneficientia ex amore Dei, quia essetque proinde aequale beneficium, æquaoritur ex intentione conferendi alia majora lisque valoris et aestimationis, quamvis beneficia, ut majorem gratiam, vel majo­ tale pactum non fuisset pro reliquis cons­ rem perseverantiam in illa : ei ita prædicta titutum. Hoc vero, quod ex dictis credimus ma­ negatio, non est ex se ipsa (etiam prout consequenter erit peccati remotio) sed ra- ' nere sufficienter comprobatum, clarius fiet, tione illius intentionis, ex qua imperatur, si prædictam exceptionem ponamus non in et illius majoris beneficii, ad quod ordina­ Deipara, cui Deus alia via gratiam confer­ tur, habet rationem beneficii. ret ; sed in alio, quem in suis puris natu­ ralibus produceret omni gratuito dono des­ lu-plka. 89. Neque obesi si urgeas, potius hinc sumi argumentum pro adversariis : quia titutum : si enim in hoc excipi a pacto Adami peccaturi non esset beneficium ; exceptio Deiparæ a pacto Adami proculdubio fuisset facta ex intentione alterius I bene infertur, neque etiam in illa similem majoris beneficii. Ideo enim Deus exciperet exceptionem habituram rationem beneficii illam a prædicto pacto, ul vel omnino inex ipso capite exceptionis ; sed totum illud dependenter ab Adamo matris dignitate, beneficium consistere penes gratiam concoel praelautissima perpetuaque sanctitate \ milantem talem exceptionem. Porro in ca­ eam donaret ·. vel aliud excellentius et no­ su proposito prædictam exceptionem non bilius pactum pro ea statueret : cujusmodi fore beneficium, ex eo patet, quia ita ex­ esset constituere Adamum ejus caput in or­ clusus solum obtinuisset beneficium creadine ad traducendam justitiam, casu quo I tionisomnibus commune, nihilque amplius non peccaret ·, non autem in ord-ine ad pec­ \ a Deo acciperet ; ultra quod cæteri virtute catum. casu quo delinqueret : et ita perma­ pacti acciperent beneficium elevationis ad nente illo in justitia originali, esset hæc ordinem gratiæ : et ideo isti pro utroque debita Dei para ; nec tamen prævaricante, beneficio ad gratiarum actionem teneren­ tur ; DISP. XV, di;b. HI. tur; ille vero pro primo dumtaxat : ergo derelinqui extra pactum respectu illius OSsetnegiilio beneficii prædielæ elevationis, et non ad aliquod beneficium. Si igilurexclusio a prædicto pactu lucta sine alia gra­ tia, nihil habet de ratione gratiæ el bene­ ficii ; recto infertur gratiam collalam in causa exceptionis Vei para) non habituram rationem gratiæ aut beneficii ex parte ex­ ceptionis ; sed præcise ex ipsa quantitate gratiæ secundum se. Ebito. 91. Ex hoc autem aperte deducitur illud, quod in nostra impugnatione ostendeba­ mus, videlicet prædictam exceptionem, qualitercunque sumatur, non posse esse materiam redemptionis. Quia redemptio non est quodcunque beneficium, sed essen­ tialiter est beneficium per modum extrac­ tionis et liberationis ejus, qui redimitur, a malo unde redimitur: debetque proinde ratio talis beneficii splendere in ipsa ex­ tractione el liberatione ut talibus, quicquid sitde aliqua alia gratia, quæ fiat vel non fiat redempto. Hac enim ratione nemo dicet fuisse vere redemptionem respectu Angeli aut respectu Adami eorum creationem vel primam justificationem : quia licet com­ municare illis primum esse et primam gra­ tiam fuerit magnum beneficium ; non ta­ men hujusmodi beneficium fuit per mo­ dum extractionis et liberationis ex aliquo habente rationem mali. Sicut etiam inter homines nemo dicet Petrum Joannem re­ dimere, quia donat illi centum vel mille aureos, non habito respectu ad aliquod malum, unde pretio illo liberetur : omnes vero dicemus eum redimere, si a captivi­ tate vel servitute extrahat, quamvis nihil præter libertatem ei conferat. Quod adeo verum est, ut neque adversa­ rii praesumpserunt alia via salvare redemp­ tionis conceptum : ob idque coacti sunt recurrere ad debitum ingrediendi pactum Adami, quod ipsi de genere mali arbitran­ tur : ut in extractione et liberatione ab illo nonnihil saltem splendeat redemptionis. Quo recursu opus non haberent, si redemp­ tio ex unanimi omnium conceptione non importaret extractionem et liberationem, quam diximus ut rationem essentialem el primariam : et nisi beneficium proprium re­ demptionis deberet in prædicta extractione ut tali independenter a quavis alia gratia primario splendere. Habemus ergo excep­ tionem a pacto Adami, quantum est ex hoc capite, neque in Deipara neque in alio ha­ bere rationem beneficii, adeoque nec meri- 127 lorum Christi effectus, esto vero aliunde beneficium illi adjungatur ; nequaquam ta­ men hoc posse constituere veram redemp­ tionem : cum non in ipsa exceptione ut tali, sed in alio conccmilanter et de materiati se habente consistat. 8 VI. Protenditur alia eia impugnatio : et. satisfit probationibus adductis pro principali eva­ sione. 92. Amplius adhuc ostendenda a nobis Sappoest insufficientia evasionis adversariorum, el confirmanda vis nostra» rationis. Pro quo næta. observa, lotum quod in exceptione a pacto Adami de ratione redemptionis illi reperiunt, in eo situm esse, quod per talem exceptionem Deipara praeservabatur a pec­ cato, quod ipse Adamus pro posteris com­ mitteret, manebatque omnino elongata, secura, et libera ab incursu talis peccati. Si enim ille peccaturus non esset, sed injusti­ tia semper mansurus: aut si pactum præ­ cise esset in ordine ad communicandam justitiam originalem sine contingentia transfusionis culpæ, nemo putaret benefi­ cium esse factum Deiparæ, minus vero redemptionem, quia extra pactum relin­ quebatur, gratiaque et favore illius promis­ sionis privabatur. Secundo supponendum est Deiparam neque perdebitum ingrediendi pactum, neque adhuc per illius ingressum potuisse propinquiorem fieri peccato com­ mittendo ab Adamo, aut magis præservationis indigam, quam erat ipse Adamas, quando pro se ct pro posteris pactum acce­ pit. Aon enim qui in eo includebantur aut qui includi debuissent, aliter quam (ut ita dicamus) gressibus Adami peccato appro­ pinquabant : sicut neque alia quam ipsius voluntate poterant illud committere. Unde non magis habere posset rationem redemp­ tionis beneficium, quo Deipara liberaretur a debito ingrediendi pactum Adami, aut a pacto ipso exciperetur, quam illud, quo Adamus præservaretur a suo peccato. Imo eo magis hoc posterius beneficium ad re­ demptionem accederet, quo magis e pro­ pinquo peccatum incurrendum concernebat, et ab ejus incursu quominus multo præservabat. 93. Hinc prosequitur nostra impugnatio Conticisub hac forma. Adamus antequam peccaret, aut saltem tentalio peccandi accederet,nui- do­ lum habuit debitum, ratione cujus pro tunc ( 12$ >* DR VITIIS ET PECCATIS. indigere! redemption») : ergo neque id Ium fuit debitum aut periculum peccandi habuerunt tun»' posteri, qui ratione pacti in sive pro se sive pro posteris, quod daret illo continebantur : igitur multo minus redemptioni materiam, ut ostensum est; Deipara, si non orat sub pacto, habere po­ inulto minus in illa, quæ pactum nondum tuit prodictam indigentiam, l'traque conse­ intraverat, adesse poterat tale debitum, aut quentia est perspicua ex iis, quæ prænotatalis materia ex solo debito ingrediendi vimus : nam neque Deipara per solum pactam. Eo vel maxime quia si in Adamo debitum pactum ingrediendi ita c propin­ quando accepit pactum, nullum fuit debitam quo peccatum committendum ab Adamo i proximum peccandi, nulla ratione debitum concernebat, sicut concernebant, qui sub ! ingrediendi ipsum pactum in aliis repertum ipso pacto jam continebantur : neque isti ita dici poterat debitum peccandi, aut debitum illi appropinquabant sicut Adamus, per peccatum contrahendi mediatum et remotum, cujus consensum et non aliter poterant adeoque nec debitum debili: quia debitum prædictum peccatam incurrere : neque remotum, et debitum debiti dicitur respec­ aliunde quam ex accessu el propinquitate tive ad debitum proximum et immediatum: ad ipsum peccatum oriri poterat in aliquo et ita hoc secluso, illud etiam evanescit. eorum necessitas preservations : atque 95. Dices, non ratione debiti aut peri­ ΕΛculi peccandi, quod nullum fuit in Adamo, f adeo sicut in nullo omnium fuit major prædicta necessitas, quam in ipso Kdamc; 1 neque ratione solius peccandi potentia»; ita in nullo fuit materia magis apta redemp­ sed ratione fuluritionis peccati potuisse tioni, aut major istius indigentia. In eo Virginem dici redemptam per exceptionem autem pro illo tunc non fuisse probatur. a pacto. Sciebat enim Deus peccaturum Tum quia Adamus, pr.e.ertim antequam Adamum, et omnes, qui pactum ingredelentalioaceederet, neque habebat peccatam, rentur ; et ita excipere Deiparam, fuit li­ neque aliquod debitum au! periculum pec­ berare eam non tantum a peccato possibili, candi : sicut in Angelis antequam delinque­ sed etiam ab eo, quod infallibiliter com­ rent, aut ad id provocarentur, nullum fuit mitteret, nisi exciperetur. tale debitum vel periculum; imo potius Sed contra : nam sola præservatio a pec- Wcato, quod sine pra»servaiione esset futu-8811* omnia, quæ in statu justitiæ originalis tunc currebant, inducebant Adainum ad perma­ ram, non sufficit ad veram redemptionem : nendum in gr.’tia, et contra peccatum præredemptor enim solvit pro peccatis, a qui­ muniebant, relrahebantque ab illo : ergo bus redimit ; pro peccatis autem, quæ de nihil tunc fuit, a quo posset redimi : cum facto neque sunt, neque absolute erunt, eo redemptio esse non possit nisi vel a peccato quod per præservationem impediantur, li­ vel a debito, vel saltem a periculo. Solam cet alias essent futura, non potest esse so­ vero potentiam peccandi, quam habebat, ex lutio de facto, neque adhuc de futuro ab­ dictis num.76 constat non esse sufficientem solute : sed hoc solum verificari poterit, materiam redemptionis, sicut non fuit in quo i futura esset solutio, atque adeo re­ Angelis, neque in ipsa Deipara respectu demptio, si peccata essent futura : quandiu peccatorum personalium. vero hæc ab statu fuluritionis præsertim 91. Ad hæc: si Deus conservaret Adaconditional® non extrahuntur, nequit re­ mum in gratia, et a peccato ejusque periculo · demptio habere alium statum quam statum præservaret, hæc præservatio apud nemi­ future etiam sub conditione. Deinde im­ nem diceretur proprie redemptio : sicut pugnatur effugium evidenlissimis instan­ non fuit proprie talis præservatio Angelo­ tiis. Nam in Deipara futura erant peccata rum bonorum, in quibus fuit etiam pec­ personalia, nisi abois præservaretur: et candi potentia : ergo signum est preservatamen præservatio hæc et futuritio nulla­ tionem a peccato, cujus non adest debitum tenus sufficit ut dicatur vere redempta a aut periculum, sed sola potentia, non esse peccatis personalibus, similiter in huma­ veram redemptionem. nitate Christi erant fatura peccata, nisi Et hinc apparet manifestius contra adver­ assumeretura Verbo, aut alia via præser­ sarios debitum illud, quod tribuunt Deiparæ varetur : et tamen non idcirco potest dici ad ingrediendum pactum Adami, et appel­ ab aliquo peccato redempta. Idem constat lant debitum debiti, seu debitum remotum, in Angelis bonis, qui nisi praeservarentur, nihil habere de ratione veri debiti, adeoque commissuri erant peccata, quæ commise nullatenusconduceread intentum. Si enim runt mali : et tamen præservatio ab illis in Adamo, dum p ictum a Deo accepit, nulnon fuit vera et propria redemptio. De­ mum DLSP. XV, DüU HL muni si Deus conservaret Adamum et ejus posteros injustitia originali, ita ut nun­ quam delinquerent; pro nullo peccato haberent opus redemptore, ut ornnes fa­ tentur : et tamen in illo casu daretur præ­ servatio a peccatis, quæ seclusa praeservatione, infallibiliter erant futura. Igitur sola fulurilio peccati non est materia sufficiens ad veram redemptionem. 90. Dices iterum esse disparem rationem: quia peccatum Adami, a quo Virgo fuit pneservata, erat futurum absolute ; peccata vero personalia, quæ in tribus pri­ mis exemplis memorantur, solum erant futura sub conditione illa nisi ab cis præurvarentur, quæ conditio non erat purifi­ canda. Et in exemplo ultimo est etiam disparitas : quia a peccato Adami, quod absolute erat futurum, Virgo fuit præservala absolute et de facto : Adamus vero non; sed esset in illa hypothesi, qua sup­ posita, jam tale peccatum non esset futu­ rum. Verum hoc lotum frivolum est : quia pec,erpe(uo conservaret, quam quæ amissam restitueret. Cui doclrin e consonat D. Angus-tj. tinus super 1’sal. 85, ad illa verba : Eruis­ ti animam meam er inferno inferiori, ubi eam r remplis illustrat: Orans hic jam (in­ quit) in corpore Christi positus; eruisse Deum animam suam ab inferno inferiori dixit, quia liberavit se a talibus precatis, per qia posset deduci ad tormenta inferni inferioris. Quemadmodum si medicus videat tibi im­ minentem rgritudinem forte ex aliquo labore, et dicat, parce libi, sic te tracta, requiesce, his cibis utere; nam si non feceris xgrotabis: tu autem si feceris, et salvus eris, recte dicis medico, liberasti me ab reprit udine, non in qua jam eras, sed in qua futurus eras. Nescio quis habens causam molestam mittendus erat incarcèrent: venit alius, defendit eum, gra­ tias agens quid dicit ? Eruisti animam meam decarcere. Suspendendus erat debitor, solutum es! pro eo, liberatus dicitur de suspendio. In his omnibus non erant ? sed quia talibus me­ ritis agebantur, ut nisi subventum esset, ibi essent, inde si recte dicuntur liberari, quo per liberatores suos non sunt permissi perduci. 100. Hoc autem effugium facilius impii-1#· gnabi hir quam procedens. Inquirimus enim an in ista, quæ vocatur redemptio eminens, salvetur cum proprietate et veritate con­ ceptus et essentia redemptionis : sitque proinde redemptio eminenter formaliter, et illa eminentia sit de linea et munere re­ demptionis? Sicut Dei cognitio dicitur sa­ pientia formaliter eminenter, quia cum ve­ ritate et proprietate est in ilia, altiori tamen modo quam in nostra, conceptus sapientia?. Vel an non salvetur cum veritate et pro­ prietate prodictus conceptus : atque adeo solum dicatur redemptio eminens, quia est quoddam beneficium eminentius el praes­ tantius beneficio redempt ionis in alia tamen linea, ubi non datur formal iter redemptio? Ut si diceremus Deum esse eminenter Angelum, equum, lapidem, etc. non quia vere et formaliter ea sit; sed quia est aliquid altius altius »1 nobilius prodictis creaturis. Pri­ mum horum dici non potest : quia redemp­ tio vero et earn proprietate accepta essentia­ liter importat extractionem a captivitate, fniptiuiicnique ejus qui redimitur, suppo­ nens alienationem, el etiam importat pre­ tium seu restate solutum pro redempto: quorum nihil vere et cum proprietati· posse «•periri sine peccatu vel ejus debito osten•mne-tiu nostra ratione. El quamvis non negemus dari mulloties latitudinem in re­ quisitis ad constitutionem alicujus rei, nec ■empr postulari concursum omnium, ut ejus nomen et appellatio saltem minus figon-se alicui cum veritate applicetur : attamen cui polissimæet principaliores con­ ditiones ex toto deficiunt, non nisi abusive et improprie poterii nomen illud attribui. Porro in ea, quam adversarii redemptionem 'linfiitem appellant nulla invenitur con­ ditio ex his, quæ sunt propria? et speciales vera redemptionis: cum nequeconcurrat ibi captivitas, neque captivitatis debitum,neque emptio, neque pretium, neque satisfactio aut solutio : ergo ubi agitur de vera et pro­ pria redemptione, nullalenusdebelita nun­ cupari. Nec refert an sit vel non sit benefcitim redemptione majus vel eminentius : quia hæc eminentia non est in ipsa linea redemptionis, sed in alia: sola autem emi­ nentia unius rei supra aliam in alinea linei non sufficit ut conceptus et essentia inferioris in eminentiori cum proprietate nivetur : sicut non sufficit eminentia An­ geli supra hominem, ut Angelus proprie •ilhomo, neque hominis supra equum, ut homo sit equus, et sic de aliis. Non ergo afficit, quod aliquod beneficium sil emi­ nentius beneficio redemptionis, ut sit vere redemptio; nisi simul cum illa eminentia inveniantur alia, quæ requisivimus. Si vere dicatur secundum, videlicet non salvari ibi verum conceptum et essentiam «demptionis, habemus intentum : jam enim non salvatur Virginem fuisse vere et proprie redemptam, quod est assumptum topis dubii : cum nullus dici valeat vere d proprie redemptus, nisi per veram et propriam redemptionem. Quare distinctio illa redemptionis in communem et emivnfan, ut adversariorum instituto deser­ viret, deberet ita intelligi, ut in utroque ttmbrodividente salvaretur formalis ratio livid, quod debebat esse redemptio vera dformalis : atque ita illa eminentia, per piam unum distinguitur ab alio, esset emi- in. nentia in ipsa linen el munere redemptionis. 101. Deinde cum quærilur, an Virgo in pror/oiit impu· casu de quo loquimur, fuisset redempta? gnati»». non dubitamus potuisse alia via, quam per redemptionem accipere beneficium æquale vel majus illo, quod nobis tribuitur per redemptionem : perspicuum est enirn majus benefici u m col la I u m esse h u mani tali Ch ris l i, quæ redempta non est, quam omnibus re­ demptis : el majus donum gratiae et gloriæ collatum est /Vngelis sine redemptione, quam multis ex hominibus per redemptio­ nem confertur. Solum ergo dubitatur, an illud beneficium, quod tunc Virgini dona­ retur (sive æquale, sive majus beneficio redemptionis) esset vere et proprie redemp­ tio? Sicut autem respectu hujus quæstionis frivola esset responsio, quæ solum diceret prædictum beneficium esse majus, quam sit redemptio nostra; ita frivola omnino est, quæ asserit esse redemptionem emi­ nentem; nihil aliud intelligendo per hanc eminentiam nisi beneficium majus et excel­ lentius, omnino tamen a vera et formali redemptione distinctum. Ad hæc : si ex sola eminentia unius rei supra aliam, illa quæ eminet, posset absolute dici alia, pos­ semus absolute dicere innocentiam esse prenitentiam, visionem claram esse fidem, possessionem esse spem, scientiam esse opi­ nionem, etc. Siquidem unumquodque isto­ rum est eminentius illo, cujus nomen assumeret : imo possemus Deum vocare creaturam, corpus, animal, equum, et id genus alia, quæ plane sunt absurda. Ergo rejiciendus est similis modus abutendi no­ minibus, tribuendo rei superiori nomen inferioris propter solam eminentiam. 102. uices Dices non quantioei quanlibel eminentiam aa ad eiTutuz. id sufficere ; sed illam, per quam id, quod R,,"n· eminere dicitur, æquivalet quantum ad effectum illi, cui eminet : hoc autem modo præservatio Deiparæ a peccato Adami dici­ tur eminenter redemptio: quia præserva­ tio ab omni peccato et debito æquivalet ex­ tractioni a captivitate peccati, quæcsteffectus redemptionis : siquidem per ulranque fit, ut suppositum, cui applicatur, maneat extra talem capti vitalem, sive eam incurrerit, sive non incurrerit. Sed contra : nam neque ex eo solum quod PræC|U. unum æquivaleat alteri quantum ad aliquem Jilnr· effectum, potest vere et absolute vocari il­ lud, cui æquivalet : sol enim æquivalet igni quantum ad effectum producendi calorem, ■I -z uj r ·) < 4 κ4 bt « j » 132 r DE VITUS ET PECCATIS. el non ideo potest absolute et vere vocari ignis. Et ut hoc magis declaremus, non mi­ nus æquivalel resurrectioni quantum ad ef­ fectum præservatio a morte, quam redemp­ tioni præservatio totalis a culpa : quia sicut per hanc fît ut præservatus maneat in gra­ tia, ad quod ordinatur redemptio : ita per illam fit ut maneat in vita, adquod ordina­ tur resurrectio : atqui nemo dicet præservationem a morte ratione illius aequi valen­ tia» es&:· veram resurrectionem, aut posse (nisi impropriissime et abusive) ita appel­ lari : igitur nec prædicta præservatio a culpa ob similem æquivalentiam nisi abu­ sive et impropriissime potest redemptio nuncupari. Prætcrea(etest argumentum in propriis terminis) præservatio humanitatis Christi ob omni peccato per assumptionem, et præservatio Angeli per perseverantis donum, nec non præservatio ipsius Deiparæ per simile donum a peccatis personalibus æquivalent redemptioni quantum ad effec­ tum manendi in gratia: et nihilominus non sufficit, ut humanitas Christi, aut Angelus, aut ipsa Deipara a peccatis personalibus vere sint et dicantur redempti : quid enim ab­ surdius quam asserere quod B. Virgo re­ dempta fuerit vera et propria redemptione ab aliquo vel aliquibus peccatis mortalibus personalibus? a quibus certissimum est fuisse præservalam : ergo, etc. Confir­ 103. Confirmatur ; nam ita vere et pro­ matur ponere imptb prie debemus Μ-··^Γ »|Ι1Ι1ΙΙΙί·Virginem υ .1 111· Ι··υ_ιredemptam, ·ιιιιιι±ι — . «njiio. sicut Christum ponimus redemptorem : sed Christus non fuit redemptor solum per æquivalentiam ad prædictum effectum, sed propriissime el formaliter : sicut formaliter et non tantum per æquivalentiam fuit natus, fuit passus, fuit mortuus, etc. igitur Deipara debet esse redempta proprie et formaliter, adeoque per redemptionem proprie et for­ maliter didam, et non tantum per æquivalentiam ad supradictum effectum. Minor est adeo certa, ut oppositum esset hæresis vel error in fide. Major vero probatur ani­ madvertendo, Deiparam non utcumque de­ buisse esse redemptam, sed ut primam et principalem redemptorum, adeo ut ob ipsam Christus munus redemptoris assumeret, verusque et formalissimus redemptor ex illo munere evaderet, quamvis alii redi­ mendi non essent, ut ex D. Bernardino Senensi num. G8 dicebamus : unde in ejus redemptione potissimum splen Iere debuit id, ex quo Christus veri et formalis redemp­ toris lauream et nomenclaturam desump­ sit. Hinc suadetur major : Christus non DISP. XV, DUB. III. potuit dici vero et formaliter redemptor nisi ex redemptione vera ct formali : &.-1 dictus est potissimum redemptor, quia re­ demit Virginem : igitur vel illa operatio fuit erga illam vere ot formaliter redemp­ tio, et non solum per æquivalentiam ai effectum supradictum, vel Christus non fuit redemptor vero et formaliler, scio­ lum per æquivalentiam ad prædictuni elfectum :quod est erroneum et absurdum. Diximus per ■ exemplo ad summum poterit deduci, quod merita perfecti redemptoris extendi valeant etiam ad praeservandum a culpa ; non au­ tem quod proprium redemptoris munus in tali praservalione consistat : aut quod ita præservatus possit vere dici redemptus: sicut nec præservatus a morbo praecise per hoc poterit dici curatus, vel sanatus. Modo autem non quærimus an merita Christi Domini potuerint applicari B. Virgini, ut propter illa a peccato in Adamo commit­ tendo tendo praeservaretur :sed an in tali præservalione proprium redemptoris munus, quod Christus exercuit, reperiretur? Nam dito illo priori, si tamen hoc posterius defi­ ceret, eo ipso non diceretur vere el proprio redempta. Doctrina vero ot exempla D. Augustini potius sunt pro nobis : siquidem loquitu r de prasorvationé a malo imminenti, cujus adest vel debitum vel periculum, utexempla ipsa declarant. In primo enim ita inquit : Si molietis videat tibi imminentem ægriludintm ex aliquo labore, etc. In secundo : Nescio quis habens causam molestam mittendus erat incarcéré, etc. In tertio : Suspendendus erat debitor, solum est pro eo, etc. Quando autem malum ita est sub debito vel periculo, pro incursu reputatur : et ideo præservatio ab illo non incongrue dicitur liberatio aut redemptio. Secus vero ubi licet malum sit possibile; non tamen adest periculum vel debitum incurrendi tale malum, sicut in casu, dequo loquimur. Quare hæc Augustini doctrina optima est ad probandum sufficere ad redemptionem Deiparæ debitum contra­ hendi culpam originalem, quamvis eam non contraxerit de facto; nequaquam vero id suadet secluso debito. Ex quibus omnibus liquet vel teneri adversarios novum re­ demptionis officium, novamque rationem et essentiam ex proprio marte contra com­ munem sensum adinvenire : vel fateri nobiscum præservationem Deiparæ a pec­ cato et ejus debito omnino praejudicaturam redemptioni. §vm. illima assertionis ratio, et nova impugnatio precedent is evasionis? x 105. Verum ne data adhuc fingendi licen­ tia, arbitrentur auctores contrarii posse secundam nostram rationem infringere, impugnabimus eorum evasionem nova ra­ tione, quæ et assertionem efficaciter persua­ deat, et omni illorum effugio aditum occlu­ dat. Sumitur autem hæc ratio ex illis, quæ nam. 60 prænotavimus : videlicet difficul­ tatem hanc non tam humanis rationibus, aut hujus vel illius particularis auctoris arbitrio et discursu, quam Scripturae, Eccle­ siae, el Patrum testimoniis aut diffinitioni­ bus esse decidendam. Unde in eo sensu rtdemplionis voce uti debemus, in quo ipsa Ecclesia et Patres agentes de illa, quæ per Christum facta est, communiter utuntur : 133 quicquid sit an eadem vox, dum ad alia applicatur, aut ex hujus vel illius opinandi licentia, latiorem sustineat acceptionem. Hinc formatur sequens ratio et impugna- Forma­ tio procedentis evasionis. Redemptio, quam n'r rali0' fidesdocelChrislum operatum fuisse, non est nisi redemptio a peccato, saltem commisso in Adamo, et ab ejus captivitate et servitute : ergo nisi Deipara sub tali peccato, adeoque sub debito contrahendi originalem culpam fuisset comprehensa, non esset redempta per Christum. Consequentia liquet. Ante­ cedens habetur ex Ecclesiæ diffinitione per Zozimum Pap. cujus verba refert D. Au- Ζρξ'™· guslinus epist. 157, quæ est ad Optatum. August. Loquens igitur de redemptione Christi sic ait Pontifex : Nullus nisi qui peccati servus est, liber efficitur; nec redemptus dici potest, nisi qui vere per peccatum fuerit ante capti­ vus. Subdit vero ipse Augustinus : [n his^ai' verbis Apostolicæ sedis tam antiqua atque fundata certa et clara est Catholica fides, ut nefas sit de illa dubitare Christiano. Ergo dicere aliquem esse per Christum redemp­ tum, qui antea non fuerit per peccatum sal­ tem in Adamo captivus, aperte est contra­ dicere Ecclesiæ diffinitioni. Idem habetur exilio Pauli ad Ephes. 1 : In quo habemus redemptionem per sanguinem ipsius remis­ sionem peccatorum. Ubi appositive ad re­ demptionem dixit remissionem peccatorum, ut ostenderet non aliam esse Christi re­ demptionem, nisi peccatorum remissionem, adeoque a captivitate, et servitute alicujus peccati. 106. Idem tradunt ubique sancti Patres. August. Augustinus Psal. 70, conc. 2, sic ait: Prop­ ter primum hominem primi captivi; propter secundum hominem secundi redempti : num et ipsa redemptio clamat captivitatem nos­ tram. Unde enim redempti, si non antea cap­ tivi? Et lib. de peccat, meritis, cap. 23, cum praemisisset : Quis audeat dicere non esse Christum infantium salvatorem nec redemp­ torem? Subdit statim : Unde autem salvos facit, si nulla in eis est originalis xgrit udo peccati? Unde redimit, si non sunt per origi­ nalem primi hominis venundati sub peccato ? Et cap. 24 : Negant illos liberari, qui sub peccato esse nolunt faleri : nam unde liberan­ tur, si nulla servitute, tenentur adslricti ? Et lib. 3 contra .Julia, cap. 3, cum dixisset totam naturam humanam habere necessa­ rium Christum redemptorem,subditeontra prædictum haereticum: (hvlcrum rogo te, quo­ modo potest intelligi ista redemptio nisi a malo, redimente illo, qui redimii Israel ab J *5 » ,VÏ |>Λ i i •Λ J < i .: •plj» > KU DE VITIIS ET PECCATIS. DISP. XV, DI 1; qmdfa, nisi pretiosus stingui* agni imma­ oinnibu.'· iniquitatibus ejus? (Ί,^η(ηι redemp- i Similia habet Anselmus super cit. locundi» culati Jem Christi? Si ergo redemptio, qu® tin sonat, intflligitur ft preHum, Et quod ad Ephes : lu quo habemus redemptionem pi fecla tot per Christum, inlelligi non potest est hoc, nisi prtliwius sanguis agni immacu­ sanguinem ejus. Quam (inquit) redemptisino pretio et emptione ; consequenter ne­ lati Jcsut hristi.' De hoc a idem pi el in quare nem ? remissionem /occatorum originaliit* quit inlelligi sine debito ejus, qui redimi­ sit effusum, quid interrogamus alium ' Reet actualium. Diabolus enim per precata do­ tur,orto ex peccato ; quod in se vel in Ada­ demptnr ipse respondeat, dicat ip*e mer talar: minabatur nobis: remissis autem jucailb mo commisit. Neque enim (ut in nostra Hi: cd, inquit, sanguis mew, qui pro mullis nostris, amisit ille malignus dominium ύ «eunda rationed icebam us)potest esse emp­ effundetur in remissionem peccatorum. Per­ nobis, et ita peccatorum remissio factu ni tio nisi respectu illius, quod aliquando gite adhuc (prûsequilur insultans hærelicis) nobis redemptio. El exponens illud Rersan­ alienum factum est ab emptore, scilicet a pergite, et sicut dicitis, in Sacramento Ralvaguinem, sit dicit .· Id est per effusionem san­ Deo, a quo nemo alienus fit nisi per pecca­ toris baplisontur, sed non saltantur: redi­ guinis, quia ejus sanguis innocens rffiom tum. Neque etiam pretium habet locum, muntur, sed non liberantur; sic etiam dicite, pretium fuit, quo redempti sumus, rt libernisi ubi necessaria est solutio ; aut solutio, funditur procis sanguis in remissionem /xrlati redditi, qui tenebamur captivi. Denique nisi ubi adesi debitum, quod solutione com­ coloruin : sed nullius peccati remissione mun­ D. Gregorius (ut alios omittamus) lib. I8!'a pensetur. Qui vero nihil debet, neque alie­ dantur. Mira sunt, qtue dicitis; nara sunt I moral, cap. 22 (alias 25) ita loquitur ad num debitum assumit, etiamsi multa lar­ quæ dicitis, falsa sunt qu.r dicitis: mira sluintentum : Sun/ nonnulli, qui dum innocengiatur, non dicetur solvere, sed donare. pennis, nora cavemus, falsa convincimus. (es se asserunt et redemptos, huc ipsum in « Debitum autem, pro quo Christus pretium Eodem modo loquitur aliis quampluribus - redemptionis nomen evacuant. Omnis namillud solvit, non potuit esse aliud nisi debi­ in locis. Si autem redemptio per Christum [ que qui redimitur, e.r aliqua proculdulû tum offensa? irrogatæ Deo per peccatum : aliunde esse posset quam a captivitate et captivitate liberatur. I nde ergo quilibet igt sicut neque alia potuit esse obligatio exsol­ servitute peccati; rationes ista Augustini redemptus est, si prius non fuit sub culpt vendi tale pretium, nisi obligatio satis­ nullam vim haberent, ut intiienti constabit: captivus ? En omnes isti Patres cum Sum. . faciendi pro prædicta offensa. Et ideo adjefacillime namque occurreret hærelicus, non Pontifice Zozimo nedum non agnoscunt, i cit idem Augustinus ubi supra: De hoc sequi, parvulos obnoxios esso peccato, exeo sed aperte negant fuisse aliam Christi re­ autem pretio quare sit effusum ? Redemptor quod indigeant redemptione; quia sine tali demptionem nisi a captivitate et servitute i ipse respondeat, dicat ipse mercator : llic est obnoxietate datu r vora redemptio per Chris- | peccati ; aut posse aliquem dici per illum (inquit) sanguis meus, qui pro multis effun­ tum. Igitur ados illi obstruendum tenebatur I redemptum, nisi fuerit prius peccato capti- ! detur in remissionem peccatorum, etc. Et in nullo casu similem redemptionem ad­ vus : quare manifeste eis contradicit, qui ■ serra. 3de verbis Apostoli : Recolite (inquit) mittere. sub redemptionis voce, agens do ea, quæ captivitatem, ubi ante fuerimus, quando 107. Non minus ad rem loquitur D. Hie- | per Christum facta est, aliud excogitat. totum mundum velut massam infidelium dia­ HiCTon. ronymus super citatum locum ad Ephes. 1 : I 108. Confirmatur: redemptio facta per*. bolus possidebat. Propter hanc captivitatem In quo habemus redemptionem, etc. ubi sic Christum est illa, perquam ipseChrisluseos. ·Α redemptor advenit, pretium nostrum sangui­ ait : Ille redimitur qui captious est, et in quos redemit, emit pretio mortis et sangui­ nem suum fudit : fuso suo sanguine captivi­ hostium veniens potestate liber esse desinit. Et nis sui, juxta illud 1 ad Corinth. G: Emjdidn tatis nostræ instrumenta delevit, etc. enim estis pretio magno : et ideo dum sacra 1 inferius.· Quis est iste tantus et talis, qui Adde communem esse Theologorum sen­ possit pretio suo totum orbem redimere: Jesus Scriptura commendat prædictam redemp­ tentiam, quod Christus exercuit opus re­ Christus filius Dei proprium sanguinem de­ tionem , memorat illud pretium, quasi demptionis per veram et rigorosam justi­ dit, et nos de servitute eripiens libertate do­ penes ipsum fuerit vis tota redemptiva, tiam : cujus ratio inlelligi non potest sine navit. Et super illud ad Galat. 3 : Christus ut 1 Petri, cap. 1 : Non corruptibilibus vero et rigoroso debito, veraque el propria iv>s redemit de maledicto legis, increpat Marvel argento redempti estis, sed pretioso san­ solutione, ut in' eadem secunda ratione cionem, quia ignorans redemptionis pro­ guine quasi agni immaculati, etc. Et Apocal.-O* ostendimus : quæ sane ratio, et quicquid ibi prietatem. verba scriptura? in suum erro­ 5 : Redemisti nos Deus in sanguine, tuo. 1 ad adduximus, sumunt ex dictis in hoc § no­ rem detorquebat : et ita ait : Qui si intelliTimolh. cap. 2 : Qui dedit redemptionem^ vam efficaciam : dum Scripturæ el Patrum gerct. quo differret emere et redimere (quia semel ipsum pro nobis: atque alibi sæpe. Et testimoniis probatum est adfuisse in re­ qui emit, alienum emit; qui autem redimit, ratio est, quia mors et effusio sanguinis | demptione, quam operatus est. Christus, id emit proprie, quod suum fuit, etsuumesxe Christi non ob aliud necessaria fuit in re­ omnia quæ ad veram et propriam redemp­ desinit) nunquam Sripturarum verba simpli­ demptione, nisi quia necessarium fuit pre­ tionem ex communi ejus ratione postu­ cia in calumniam sui dogmatis detorqueret. tium ad emendos, quos redimebat, et ad lantur. Redemit ergo nos Christus de maledicto legis, eorum debitum solvendum : nam sicut Ç- 109. Dices omnia prædicta testimonia quod peccantibus constitutum est : quos ipse prædicta redemptio non fuit absque emp­ increpat per Prophetam dicens: Eccepecca­ tione, ut ex Paulo vidimus ; ita inlelligi 1 * intelligenda esse de redemptione generali et communi, qua Christus cunctos alios tis vestris venditi ç.dis, etc. non potest sine pretio'et solutione. Quo­ redemit, quæ fuit redemptio a peccato vel D.Aat». D· Ambrosius super illud 1 Corinth. 1 : circa D. Augustinus cit. cap. 3, ex lib. 3 m» peccati debito : atque adeo per pretium, Quia factus est nobis sanctificat io et redemp­ contra Julian, cum dixisset redemptionem emptionem, solutionem, etc. non autem de tio, sic ait : Redemptio nostra h.rc est : obtu­ Christi non fuisse nisi a malo, recte sub­ illa specialiori et præstantiori qua redemit lit enim se Christus diabolo cupienti ut pec­ junxit verba nuper relata: Chi enim re­ solam Deiparam, præsorvando illam tam a caturum in se contradictionem sufferret. demptio sonat, ibi inlelligitur et pretium : et JH, 135 peccato quam a debito, ut ita non indigeret emptione, solutione, aut pretio. Sed hoc facile refellitur. Tum quia gratis distinguitur duplex genus redemptionis, quorum sub uno Deipara, et sub alio cæteri omnes comprehendantur : nam sicut Chris­ tus eandem mortem, candcrnque sanguinis effusionem obtulit pro ornnibus a se redi­ mendis ; ita omnes illos sub una et eadem redemptionecomplexusest. Tum etiam quia si Christus præter communem et generalem hominum redemptionem operatus fuisset aliam præstantiorcm specialem pro Dei­ para, nequaquam Scriptura illam silentio præteriret; imo vero eam potissimum ma­ nifestaret, et commendaret nobis, ulpote pro qua Christus primario et principaliter venisset, el mortuus fuisset : sicut primario et principaliter venit, et mortuus est pro B. Virgine redimenda : et pro qua uberio­ res gratiæ deberent Deo referri, quam pro communi et generali cælerorum omnium redemptione. Res enim et mysteria adeo maxima, ex quibus ita ingens Dei gloria et divinæ bonitatis manifestatio resultat, Scriptura non tacet, ut in cæteris omnibus constat : et ideo evidens signum est, ea non dari, si in tota Scriptura tacentur. Cum ergo nullus sit locus, ubi hæc specialis Vir­ ginis redemptio, prout a communi et gene­ rali distincta, manifestetur : aut alicujus, quæ sit redemptio per Christum, et non sit a peccatis, mentio fiat ; plane convincitur non dari talem redemptionem : et argu­ mentum negativum in hoc casu a?quivalere negationi positivæ. 110. Adde, nos el omnes quærentes de Virginis redemptione, de illa sciscitari, quam fides docet, et Scriptura manifestat ; quamque Scriptura ipsa edocti SS. Patres et omnes fideles credunt, suspiciunt et venerantur : sicut enim nulla alia via quam per fidem ex Scripturis Christum redemp­ torem agnovimus, neque aliter sciremus Virginem aut aliquem ex posteris Adami esse de redemptorum numero, de quo non sunt Angeli, nisi quia Scriptura clamat Christum redemisse omnes homines, quod non dicit de Angelis : ita nullum aliud re­ demptionis genus sive pro ipsa Deipara, sive pro quovis alio debemus ei tribuere, nisi quod Scriptura manifestat : cumque hæc sit redemptio a peccato vel a peccati debito ; vel debent adversarii Deiparam sub hujusmodi debito comprehendere ; vel ne­ gare illi eam saltem redemptionem, quam Ecclesia et fideles ut Christi redemptionem • ΛΓ V · £ J DE VITUS ET PECCATIS. 136 agnoscunt. el pro qua ilium colunt et vene­ ramur redemptorem. Maneat igitur quod nisi Deipara sub prædicto debito fuisset comprehensa, nequaquam redemptorum numero deberet adscribi. S IX. Quidam sentent it rmdrx adversu diluuntur. Præservaliwm Deipara tam a contrac­ miwn. tione peccati originalis quam a debito uon præjudicaturam ejus redemptioni, luentur aliqui ncotherici, quos pro sententia ne­ gante prædictum debitum dub. sequenti adducemus. Eurum vero praecipuum argu­ mentum est : quia non repugnat Deum in sua aeterna praedestinatione taliter decreta disposuisse, ul electio Deipara fieret ex Christi meritis ; quamvis non esset de nu­ mero illorum, qui erant in Adamo jpecca­ turi. Quod enim hoc repugnet, haud poterit facile ostendi : semel autem suppositu quod fuerit possibile, non est cur negemus con­ tigisse ita de facto, cum id cedat in majorem Virginis dignitatem. Eo praesertim quia gratia, quæ hoc modo daretur per Christi merita, esset gratia redemptiva ; siquidem talis est omnis gralia, quæ confertur ex meritis redemptoris : cum ergo gratia re­ demptita solum detur redemptis, sequitur Virginem in illo casu futuram esse de nu­ mero redemptorum. 111. Hoc argumentum probat unum, quod non negamus ; sed ex professo asse­ ruimus dub. praced. videlicet potuisse Dei­ param de lege absoluta praservari, etiam ex meritis Christi redemptoris, non solum a contractione culpæ originalis, sed etiam a debito illam contrahendi, et a peccato Adami, unde prædictum debitum ortum duxit. Nihil tamen amplius probat: unde neque ullo modo convincit evenisse ita de facto (de quo agendum est dub. sequenti) quia sola non repugnantia aut aliqua con­ venientia ut aliquid sit, infirmum argu­ mentum est ad probandam existentiam ejus de facto : præsertim in iis, quæ ex sola Dei voluntate dependent. Evidens quippe est potuisse Deum conferre Deipara duplo majurem gratiam, quam contulit, et facere illam non de semine viri, sed de Spiritu Sancio conceptam, cederetque ulrumque in ejus magnam dignitatem : et tamen neque inde neque aliunde probari potest evenisse ita de facto. Neque etiam quamvis admitlePriouai remus fuisse in Deipara totam illum præservalionem, quam argumentum intendit; ex eo vel aliunde probabitur prædiclam præservationem potuisse cohærere cuni vera redemptione ; de quo est quæslio. Ne­ que arguens illa aut alia via occurret ratio­ nibus, quibus in hoc dubio oppositum demonstravimus. Quin potius neminem adversariorum de hoc puncto sulicitari vidimus. Vexant calamos, curam omnem insumunt, ut ostendant illud, quod nos sine controversia eis concedimus, el dub. præced. asseruimus, potuisse sci licet Deum, etiam intuitu meritorum Christi, præser· vare Deiparam a prædicto debito : an vero talis præservatio fuisset, vel non fuisset redemptio, aliqui omittunt, aliqui per­ functorie tangunt, nemo id probat : cum revera iste sit difficultatis cardo, et cui præeipuus labor deberet incumbere, ut magis constabit dub. sequenti. Quod vero dicitur illam præservationem fore gratiam redemptivam, solum est ve­ rum materialiter, quatenus esset gratia concessa ex meritis illius, qui alias esset redemptor : non autem formaliter : quia non esset gratia redimens suppositum, cui donabatur, neque ex meritis redemptoris talis suppositi : et ideo nec Christus ex vi illius gratiæ, si alios non redimeret, posset dici redemptor. Similiter cum dicitor, gra­ tiam redemptivam solum tribui redemptis, verum est de gratia redemptiva formaliter modo explicato. An vero de facto ita con­ tigerit. ut Christus solum meruerit pro redemptis, neque ad gratiam Angelorum vel hominis in primo statu influxus ejus meritorius se extenderit, adeoque talis gralia etiam materialiter modo dicto non fuerit redemptiva (licet in genere causæ finalis sicut omnes aliæ creaturæ Christum respexerit) alia quæstio est, quam 3 p. examinabimus, cuique doctrina præsentis dubii rationes non infirmas suppeditabit. 112. Secundo probari potest hæc opinio: s® quia ratio redemptionis sufficienter salvatur^ in præsertatione a malo, quod redemptus, si non praeservaretur, incurreret: ergo ut Deipara dicatur redempta a peccato Adami, satis est quod per exclusionem a pacto fuerit præservata, ne peccatum illud in ipso Adamo committeret. Consequentia vi­ detur nota. Antecedens vero suadetur primo ex illo Vsfll. 1 13: Quid redemisti David ser­ Mti! vum tuum de gladio maligno, etc. ubi David se confitetur redemptum de gladio Goliath, non quia in illum inciderat ; sed quia inci­ deret, DISP. XV, DEB. ΙΠ. dorel, nisi divina custodia protegoroipr. ni “ύ Et Psal. 85 j liruiali animum indam ex in­ ferno in/criuri: vel ul v« rtunt idii,redemisti. Quod non ideo dicit David, quasi jam des­ cendisset in infernum ; sed quia descende­ ret, nidi divina misericordia fuisset præservatus. Sufficit ergo hujusmodi præservatio ad rationem redemptionis. Secundo suadeIDm turex D. Dionysio cap. K, de divin, nomin. ubi assignat duplicem modum salvationis factæ a Duo : primum, in quantum omnia creat el conservat : secundum, in quantum eripit a malis, non permittens existentia cadere in nihilum : et hoc etiam appellat liberationem. Quod aulcm vocatur salvatio, el liberatio, etiam potest vocari redemptio: atque adeo sufficit ad islam præservatio a dhr. malis. Tertio ex D. Bernardo serm. 22, in Cant, ubi Christum vocat redemptorem Angelorum, non quia iliosa peccatis com­ missis erexerit, sicut erexit homines; sed quia tenuit ne caderent. Qui erexit (inquit) hominem lapsum dedit stanti Angelo, ne taberetur, sic illum de captivitate eruens, sicut hunc a captivitate defendens : et hac ratione fuit xque utrique redemptio, solvens illum, el servans istum. Ex doctrina igitur Bernardi æque potest dici redemptio præ­ servatio a peccato committendo, alqne erep­ tio a commisso. ê ••dr·, Confirmatur : nam Christus per suam K'· mortem et suum meritum operatus est ad salutem et gratiam Angelorum : igitur fue­ rant per illum redempti. Consequentia ex eo constat, quia quisquis particeps est meri­ torum et mortis Christi, est etiam particeps redemptionis. Antecedens vero habetur ex iMi-illo ad Ephes: 1. Proposuit instaurare omnia in Christo, gux in Cadis, et qux in terra •■^■i.fiunt. Et ad Coloss. 1 : Pacificans per sangui­ nem crucis ejus, sive qux in Coelis, sive qux in terris, etc. Quæ testimonia necessario intclligenda sunt de Angelis, cum in coelo homines tunc non essent. Ergo illi fuerunt per Christi mortem instaurati et pacificati, adeoque redempti. Confirmatur secundo : ibi datur effectus redemptionis Christi, ubi datur remissio peccatorum : nulli enim Deus peccata dimit­ tit nisi ex Christi meritis : sed ut peccata dicantur remitti, non est nccesse, quod fuerint de facto commissa, vel contracta, imo nec contrahi debita : sed sufficit, quod, committenda essent, nisi Deus ab illis pré­ serva ret : igitur ul B. Virgo dicatur re­ dempta a culpa originali, salis est, quod fuerit præservata, ne illam, vel ejus debiSalmant. Cars, theolug., torn. Vfii. tum incurreret. Minor, in qua sola est difficultas* traditur a I). Augustino lib. do diligendo Deo cap. 12, ubi ait: Non ea sola, qux commisi, peccata, sed etiam qme, te pro­ tegente, non commisi, totum a te dimissum deputandum est. Eccc ergo peccata nondum commissa, dicuntur a Deo dimitti quia præservavil ab illis, ne committerentur. 113. Respondetur ad argumentum ne- Soiuiio gando antecedens, loquendo, ut loquimur, de vera el propria redemptione. Et ad primam probationem dicendum est, lest imo- ’prX™ nium ex 1’salm. 143 (sive intelligatur do'•'•0lie31· gladio Goliath, ut aliqui volunt; sive ut alii, de gladio Jesbibenob, qui fuit de genere Araphæ, cujus ferrum hastæ trecentas un­ cias appendebat, et accinctus erat ense novo, nixusque est percutere David, ut narra­ tur 2 Reg. 21), potius esse pro nobis quam contra nos : quia utrobique fuit David in proximo mortis periculo : unde quia hujus­ modi periculum æquivalet debito ; ideo ex hoc loco solum colligitur sufficere ad re­ demptionem debitum incurrendi malum. Quod libenter admittimus : si enim recte defensabitur B. Virginem fuisse redemptam propter debitum originalis culpæ, quamvis illam non incurrerit de facto. Circa secun­ dum testimonium ex Psalm. 85 aliqui, ut Euthumius, dicunt David appellasse in­ fernum inferiorem adulterium Bethsabee, juxta illud Proverb. 22 : Fovea profunda ospr0V2·’. aliens, etc. Alii cum Genebrardo inlelligunt maxima pericula, a quibus Deus diversis temporibus David liberaverat. Et alii mor­ tem intentatam ei a Saule, per quem des­ cenderet in infernum inferiorem, id est, in foveam sepulchri. Quicquid vero horum dicatur, locus nobis non officit : quia in omnibus saltem adfuit magnum periculum ejus mali, a quo David dicitur ereptus seu redemptus. Ubi vero neque malum ipsum neque debitum vel periculum adfuit, nus­ quam invenitur uti Scriptura verbo aut no­ mine redemptionis. Adde, non ex eo quod præservatio a malo futuro vel possibili ali­ cubi redemptio diceretur, debere sumi argu­ mentum contra nos : quia talis loquutio solum esset metaphorica et impropria : nos autem loquimur de redemption^ vere el proprie dicta, et de illa, quam Scriptura docet Christum operatum fuisse, quæ deter­ minate fuit redemptio a peccatis commissis in se vel in Adamo, ut § præced. vidimus. Ad secundam probationem, quæ est Dio- Λ<Ι <·nysii; respondetur ex ejus verbis constare ipsum non loqui do salvatione, quaesit pro- ίι··ικ·ιιι 10 1. 1:1 r; i I * ■ j I 138 :i - ' lîî» L»K VITIIS prie redemptio : siquidem ita appellat mnfuisse Christum redemptionem; unicuique servationem omnium rerum, ne abeant in tamen suo modo; scilicet solvendo homi­ nihilum; quam nemo dicet esse unm re­ nem et servando Angelum, adeoquo illi demptionem aut salvationem : alias dicere­ proprie, et isti improprie. mus solem, lunam, stellas, lapides, bruta, 115. Porro hunc el non alium fuisse sen­ el id genus alia esse vero salvata et re­ sum melliflui Docturis ; imo in ipso suo dis­ dempta, quia in suo esse conservantur·, cursu veritatem nostræ sententia) tenuisse, quod est absurdum : praesertim loquendo colligitur, ex ejus verbis integre acceptis, de redemptione et salvatione facta per quæ ita se habent : Qunmodu ergo in princi-pj,, Christum. pio erat Verbum, sed rerlmm erat apud Deum, 114. Similiter dicendum est ad tertiam facium est autem quatenus esse inciperet et probationem ex Bernardo : nam etiam lo­ apud homines :sic nihilominus in principiosaquitur de redemptione large ct improprie plentia erat,erat justitia, erat sanctificatio d accepta. Non enim negandum est licuisse redemptio; sed Angelis ut esset et hominibus, Patribus uti aliquando vocabulis in accep­ fecit eum hzc omnia pater. Denique qui fac­ tione lata et impropria : praesertim quando tus est. inquit, nobis sapientia a Deo. Et non non tam rerum quidditates aut fidei dogma ait simpliciter, qui factus est sapientia ; sed more scholastico stabilire aut declarare qui factus est nobis sapientia, quoniam quod intendebant, quam concionatorio stylo om­ erat Angelis, factus est et nobis. At Angelis, nem pium cogitatum ad affectum excitan­ inquis, quomodo redemptio fuerit non video. dum exprimere satagebant, talemque adhi­ Nec enim auctoritas Scripturarum uspiam bebant explicationem, ut non posset ex assentire videtur, eos aliquando aut peccato verbis eorum error suboriri : uti accidit exiitisse captivos, aut morti obnoxios, ut ne­ Bernardo in prædicto sermone. Cum enim cessariam haberent redemptionem, exceptis i.Cer.tJegi^setex Apostolo 1 ad Corinth, cap. I, dumtaxat illis, qui superbix lapsu irremedia­ quod Christus factus est nobis sanctificatio bili corruentes pedimi deinceps non merentur. et redemptio, vim fecit in illa particula fac­ Si itaque Angeli nunquam redempti sunt, tus est nobis, quasi innuisset Apostolus, alii utique non egentes, alii non promerentes: illum etiam ante incarnationem redemp­ illi quidem quia nec lapsi sunt, hi autem quia tionem fuisse non nobis, sed Angelis; per irrevocabiles sunt: quo pacto tu dicis Domi­ ipsam vero incarnationem nobis redemp­ num Jesum Christum eis fuisse redemptio­ tionem factum fuisse : cum autem exponere nem? .Audi breviter. Qui erexit hominem lapsum, dedit stanti Angelo ne taberetur, vellet, qualiter Angelis potuerit esse re­ demptio ; premereturque in contrarium sic illum de captivitate eruens, sicut hunc nomine ipso redemptionis, quod proprie i a captivitate defendens. Et hac ratione fuit xque utrique redemptio, solvens il­ acceptum dicit extractionem a captivitate peccati, quæ in Angelis non fuit -. recurrit ' lum et servans istum, etc. Ubi, ut cernis, supponit Bernardus esse de ratione redemp­ pro evadenda difficultate ad impropriam et latam acceptionem, juxta quam ipsa prætionis, quod redimendus praecedat captivus servatio a peccato possibili, quæ in Angelis peccato, vel ejus captivitati obnoxius : ex bonis fuit, propter aliqualem cum redemp­ cujus defectu supponit etiam, vel potius tione similitudinem, potest utcunque ap­ asserit Angelos sive bonos sive malos non pellari redemptio : ut cum D. Thomam I fuisse redemptos. Ne vero hoc suo cogitatui vocamus Angelum, et D. Teresiam vocamus contrarian -videretur, aut ex ejus verbis Seraphim, propter aliquam cum eis simi­ argumentum contra veram redemptionem litudinem : quod omnes accipiunt in sensu sumeretur, explicuit mentem suam dicens metaphorico et improprio. Fuitque satius se per redemptionem,dequa ibiloquebatur, D. Bernardo prædicta similitudine et im­ solum intelligere præservationem : quate­ proprietate uti, quam suum pium illum nus propter similitudinem, quam diximus, cogitatum non prosequi. Neque obstant illa potest utcunque redemptio nuncupari. Ex verba : Et hac ratione fuit æque utrique re­ quo discursu satis liquet non posse sumi demptio, salvans illum et servans istum : 1 argumentum contra nos, dum agimus de quia adverbium «que non appellat supra ly vera et propria redemptione. Nec quia Berredemptio, quasi fuerit æqualiter redemptio I nardo concionatorem agenti sic loqui licuit ·, illa, quæ dicitur de Angelo, atque illa, quæ j nobis res theologice examinantibus etiam dicitur de homine; sed appellat supra ly licebit ·. quia non omnia possumus omnes. utrique, ut sit sensus, tam uni quam alteri Adde, ex contextu et verbis Bernardi m avi feste DISP. XV, DL'B. HI. manifesto conatam ipsum non loqui do redemptione facta per Christum hominem, et per ejus mortem et sanguinem in medio temporum, qu® sola in Ecclesia accipitur et adoratur ut vora redemptio, et do qua est sermo in præsenti. Sed loquitur de Christo ut in principio el ante incarnatio­ nem erat Verbum apud Patrem, et ut sic ratione divinitatis operatus est ab initio mundi Angelorum justificationem, præservationem.et glorificationem. Id salis osten­ dunt illa verba : Quomodo in principio erat Verbum, etc. Sic in principio sapientia erat, erat sanctificatio et redemptio : sed Angelis, etc. Quocirca idem S. Doctor serm. 1 de Circuncis. cum dixisset, eundem (scilicet Christum) esse Angeli et hominis salvato­ rem, addidit : Sed hominis ab incarnatione, Angeli ab initio creatur:v. Nemo autem di­ xit, Verbum ante incarnationem fuisse vere et proprie redemptorem: sicut nemo id dixit de Patre aut Spiritu sancto, quibus ante illam omnia officia ad extra erant communia. Quare ex prædicto loco neque habetur Christum vere et proprie redemisse Angelos, neque illis gratiam et gloriam meruisse, cum nullum horum potuerit exercere nisi peracta incarnatione. idaio 116. Ad confirmationem respondetur, va"as esse utriusque illius loci expositio­ ns. nes, alienas tamen ab intentu arguentis. pak. Adducemus aliquas ex D. Anselmo, quæ ex aliis Patribus desumuntur. Sic ergo exponit citatum locum ad Colossens.: Pacificans per sanguinem crucis sive ea quæ sunt in Calis, sive ea quæ sunt in terris, id est, Angelos et homines. Sua enim hora sanguis redemptio­ nis exivit de latere Domini in cruce pendentis, dimissum est peccatum Adx humano generi, dpacificata sunt calestia et terrestria, quia tunc patuit hominibus introitus in regnum alorum. Magna enim discordia separabat homines et Angelos, quia nemo tam sanctus erat, ut in consortium Angelorum suscipere­ tur; sed omnes ad infernum propter culpam primi hominis descendebant. Morte autem Christi pax tanta inter homines et Angelos effecta est, ut nunc animæ justorum cum de corporibus exeunt, mox penetrent cælos gau­ dentibus Angelis. Vel pacificata sunt Deo per Christi sanguinem sive ea quæ sunt in alis, id est, anima Sanctorum, quæ jam sunt in regno cælorum, et olim discordabant a Deo per suam vel protoparentis culpam : sive ea quæ sunt in terris, id est electi, qui adhuc peregrinantur in exilio. ifa. Super locum vero ad Ephes, inter alia I 139 hæc habet ; in eo quippe instaurantur (id est iri Christo) quæ in rælis sunt, cum id quod inde ex Angelis lapsum est, ex hominibus redditur : in ipso instaurantur et quæ in terris sunt, < um ipsi homines, qui prædeslinat i sunt in vitam æternam, a corruptionis vetustate renovantur, instaurantur quæ in cælis sunt, dum illuc humiliati homines redeunt, unde apostatæ Angeli superbiendo ceciderunt : ins­ taurantur et quæ in terris sunt, dum pecca­ tores ad justitiam convertuntur. Pluraque alia prosequitur satis adintontum nostrum, quæ brevitatis causa omittimus. Addimus vero ex D. Thoma super eundem locum ad D TI)Mi Ephes, hæc pauca : Instaurare omnia, quæ in cxlis sunt, id est Angelos : non quod pro Angelis mortuus sit Christus ; sed quia redi­ mendo hominem, reintegratur ruina Ange­ lorum. Ad secundam confirmationem resp. ne­ gando minorem : peccata enim nondum commissa nequeunt esse remissionis mate­ ria, sicut neque absolutionis, aut confessio­ nis. Neque urget probatio. Tum quia liber ille de diligendo Deo cum aliis, qui habentur in appendice tom. 9, non est D. Augustini, ut ostendit titulus illius appendicis, qui est hujusmodi : Appendix tomi noni, continens ea, quæ constat B. Augustini non esse, etc. Ob idque in ultima et optima editione anni 1614, illi tractatus tanquam spurii, et ille­ gitimi diverso et minori charactere notan­ tur. Tum etiam quia quicunque illius libri auctor sit, non dicit absolute esse sibi di­ missa peccata, a quibus fuit omnino præservalus ; sed deputanda esse cum dimissis, et quasi pro dimissis Deo gratiæ reddendæ : quatenus non est minus ejus beneficium, cum præservat a peccatis, ne committantur, quam cum dimittit illa, quæ commissa jam sunt. Ex hoc autem nullatenus deducitur prædicta peccata esse vere remissibilia, aut veram materiam redemptionis. Proponitur et diluitur ultimum argu­ mentum. 117. Tertio polost argui pro prædicta sententia objiciendo, quia ex nostra sequi­ tur non sufficere ad redemptionem Deiparæ solum debitum culpae originalis; sed re­ quiri etiam actualem contractionem : hoc autem non est a nobis concedendum : ergo, etc. Sequela probatur, tum quia ut B. Virgo vere et proprie dicatur redempta jkt mor- MO DISP. XV, DUB. III. DE VITIIS ET PECCATIS. leni Christi, debet de illa verificari, quod fuerit aliquando peccatrix, el quod fuerit per peccatum mortua, serva et captiva: tes­ timonia enim Scripturæet Patrum, quæ ad­ duximus, absolute dicunt Christum solum mortuum fuisse pro mortuis, pro peccatori­ bus, pro capi i \ is : si autem B. Virgo de facto non incurrit peccatum, non est verum finisse aliquando peccatricem, mortuam, aut captivam ; sed semper justam, sanctam, viventem, et liberam per gratiam : neque enim solum debitum absque peccato has impedit denominationes, aut illas tribuit. Tum etiam quia redemptio prout a nobis descripta fuit, importat emptionem ejus, qui redimitur, atque adeo supponit fuisse aliquando non ipsius redemptoris : si autem Deipara non contraxit peccatum, sed sem­ per fuit in gratia, quamvis habuerit de­ bitum, semper fuisset ipsius redemptoris, nunquam ab eo aliena ; a quo solum alie­ nam faceret peccatum : ergo. etc. Præterea terminus a quo redemptionis non pvdest stare simul cum termino ad quem: sicut neque in aliis mutationibus coexistera possunt prædicti termini : unius enim generatio est alterius destructio : sed gratia aut esse liberum per illam, qui est ter­ minus ad quem redemptionis Christi, stat simul cum prædicto debito, solum enim pec­ catum per gratiam excluditur : ergo hoc et non illud debet esse terminus a quo prædiclaj redemptionis. Ad hæc : ut aliquis re­ surgat, non sufficit debitum moriendi, nisi de facto præcesserit mortuus : ergo neque ut redimatur, sufficit debitum incurrendi peccatum vel captivitatem, nisi de facto illa incurrerit. Denique argumenta et rationes, quæ ex Augustino deprompsimus, non tantum pro­ cedunt de debito contrahendi peccatum originale, sed etiam de actuali contractione: nisi enim de hac procederent, non cogerent Julianum et alios Ilæreticos, in quos fulmi­ nabantur, fateri in parvulis prædictam con­ tractionem, sed debitum dumtaxat ·. quod quam ægre ferret Augustinus,cuilibet legenti constabit. Eo præsertim quia Julianus non omnino negabat parvulis peccati debitum, cum fateretur illos peccasse in Adamo; aie­ bat vero eos sufficienter mundari per Bap­ tismum suorum parentum, ne in propriis personis peccatum contraherent : neque id­ circo Augustinus ejus positioni ullatenus acquiescebat : ergo vel prædictæ rationes nimium probant ; vel non debent ad Virgi­ nem, cui solum tribuimus debitum,extendi. 118. Pro solutione hujus objectionis re· colenda sunt, quæ diximus dub. I, cira debitum illius, qui cum peccasset in Adamo, justificaretur in primo instante conceptio­ nis ; estque præ oculis habendum, quid prædictum debitum tam intrinsecum quam extrinsecum importet. Ex ibidem ergo dic­ tis respondetur negando sequelam. Ad pri-tt». mam vero probationem dicendum est suilicere ad veram et propriam redemptionem, «i quod Deipara fuisset peccatrix, mortua, et captiva in Adamo, quamvis in se ipsa so­ lum habuerit debitum et obnoxietatem ho­ rum defectuum. Nam sicut peccatum com­ missum ab Adamo vero fuit nostrum, nosque prout eramus in eo, vere illud com­ misimus, ac ratione illius mansimus ex tunc (etiam si in nobis non haberemus esse) peccatores, mortui, et captivi : ita si Virgo nobiscum in illo fuit, prædictumque pecca­ tum ibi cum cæteris commisit ; mansit ibi­ dem peccatrix, mortua, et captiva per tale peccatum: quamvis in se ipsa, atque adeo absolute loquendo, nunquam fuerit sub prædiclis denominationibus. Hoc autem sufficit ad vocificandas sine improprietate locutiones Scripturæ et Patrum dum aiunt Christum solum mortuum fuisse pro pecca­ toribus, pro mortuis, pro captivis, etc. Suf­ ficienter namque, etiam in rigore proprie­ tatis, verificantur prædictæ loquutionesde peccato, morte, et captivitate in Adamo, dummodo in illo fuerit verum peccatum, vera mors animæ, et vera captivitas ; sicut fuit de facto. 119. Dices : eo modo dicitur aliquis re-iydemptus, sicut fuit captivus: ergo si B. Virgo non in se sed solum in Adamo fuit sub pec­ cato et captiva, in illo et non in se habebit esse redempta. Respondetur antecedens non^ tenere in omnibus ; minus vero in hocquc-d est dici redemptum in alio eum, qui in alio fuit captivus. Omnes enim captivi fuimus in Adamo, et nemo nostrum fuit in illo re­ demptus. Ut ergo Deipara vere sit et dicatur in se ipsa redempta, sufficit ut connotalo quod fuerit captiva in illo, recipiat in seipsa redemptionem, seu ejus primarium effectum, qui est gratia et remissio illius peccati, quod in Adamo commisit. Denomi­ natio enim redempti non sumitur in recto a termino a quo redemptionis, qui est cap­ tivitas; s.ed a termino ad quem, qui est prædicta gratia et remissio, ut connotât prædictum terminum a quo. Et ideo qui­ cunque in se recipit hujusmodi terminum, qualitercumque fuerit sub illo alio, dici­ tur in L· U · Λ 4 ■- * o tur cum proprietate el rigoro redemptu* in «e. iwri· Ad secundam probationem respondetur fcX sullicere ad emptionem, quum redemptio g*· includit, quod ille, qui redimitur, factus ' fuerit in alio alienus a redemptore : nam eo ipso est ibi opus prelio el emptione, ra­ tione cujus ubi primo accipiat esse in se, trahatur ad ipsum redemptorem, et non maneat alienus et extraneus ; uti maneret, si non esset, qui pro eo solveret. Potestque hoc explicari : nam quemadmodum redemp­ tio ex eo quod importat emptionem, prærequirit alienationem illius, qui redimitur; ita ex eo quod est emptio iterato facta, pos­ tulat ut redimendus fuisset proprius, prius­ quam fieret alienus : sicut enim nullus emit, quod suum semper est ; ita nullus re­ dimit, quod suum nunquam fuit; sed quod suum fuit, et suum esse desivit : sicut ergo ad nostram redemptionem sufficit, quod re­ dimendus fuisset Dei proprius non in se, sed in Adamo, qui pro omnibus justitiam originalem et gratiam adoptantem in Dei filios accepit: ita sufficiet, quod in illo fac­ tus sit alienus per amissionem prædictæ gratiæ el justitiæ. •:.yri- 120. Ad tertiam probationem dicas, ter"k' minum a quo redemptionis Deiparæ non importare solum illud debitum physicum intrinsecum, quod a num. 37 diximus posse simul esse cum gratia in instante conceptionis ; sed etiam debitum extrinse­ cum seu morale, quod importat offensam Dei non satisfactam neque remissam, et peccatum actuale Adami non retractatum, juxta dicta num. 16 el a num. 42. Hoc autem posterius debitum (quicquid sit de illo primo) solum permansit usque ad ins­ tans conceptionis et sanctificationis Dei­ paræ exclusive, in illo vero jam non fuit, sed desivit per primum non esse: et ita nunquam terminus ad quem redemptionis fuit, simul cum lermino a quo adæquato. Aliquid vero hujus termini, scilicet illud prius debitum intrinsecum, non inconvenit adesse simul cum lermino ad quem pro illo instante : quia non est necesso, ut totus terminus a quo simul desinat, adveniente lermino ad quem, ita ut pro nulla duratione aliquid ejus remaneat : ut in mullis aliis mutationibus cernere licet. Ad illud, quod additur, respondetur, quod si debitum moriendi includeret aut suppo­ neret jam mortem, saltem in alio (quod li­ cet in corporalibus non eveniat, in spiri­ tualibus tamen non repugnat) sufficeret ad tota- resurrectionem, Et ita contingit in nostro casu : nam debitum contrahendi peccatum el captivitatem in propria persona, includit vel supponit peccatum et captivitatem ejus­ dem personal in Adamo : et ideo habet quicquid ad redemptionem requiritur. Ra­ tio vero est, quia redemptio nostra facta fuit per modum solutionis et satisfactionis ex justitia, et ita illud debitum requiritur et sufficit ad illam, quod est justitiæ mate­ ria; egetque, ut extinguatur, solutione et satisfactione. Hoc autem totum habet debi­ tum, de quo agimus : quia ratione peccati Adami, el ratione offensae irrogabo Deo per illud, tenentur omnes posteri debito justi­ tiæ ad exhibendam satisfactionem pro tali offensa. Semperque intelliguntur sub hoc debito, sive sint jam in se ipsis, sive prout in suis causis ropræsentantur, donec per Christi merita conferatur eis gratia redemptiva, per quam remittitur illis prædicla offensa. 121. Ad ultimam probationem ex Augus-Djiinmr tino respondetur, ejus rationes ex vi formæpr“^? solum procedere de contractione peccati originalis in se vel in suo debito, non qua­ licunque, sed pertingente usque ad ipsum puerum, quando actu concipitur : ita ut non tantum in Adamo vel in aliis parentibus, sed etiam in sua propria persona dici possit obnoxius tali peccato. Hoc enim sufficit et requiritur, ul verificentur illæ Augustini locutiones, quod Christus non esset mortuus nisi pro mortuis, pro peccatoribus, pro jus­ tis, etc. Quia sicut quod prope est ad actum, nihil ab actu differre videtur, ut communi­ ter dici solet : ita quod adeo prope accedit ad mortem, ad peccatum, et ad injustitiam, sicut in debito omnino proximo et imme­ diato, potest sufficienter inter mortuos, peccatores, et injustos computari. Et quia Pelagiani faleri renuebant omnes parvulos nasci seu concipi sub prædicto debito proxi­ mo, putantes illos, qui ex parentibus bap­ tizatis oriebantur, sufficienter ab eo et a peccato liberari per baptismum ipsorum parentum ; ideo rationes Augustini aperte contra cos militant. Secus vero contra Catho­ licos, qui etsi negent Deiparam contraxisse ipsum peccatum originale in sua propria persona ; asserunt tamen fuisse sub debito illius proximo et immediato, adeoque ob­ noxiam et obligatam in se ipsa tali peccato contrahendo. Unde hæc objectio militat directe contra modum dicendi, qui inferius impugnabitur, concedens Deiparæ solum debitum extrinsecum sistens in Adamo vel fi / : η * 4’. Vr · ’ 142 DE VITIIS ET PECCATIS. DISP. XV, DUB. III. 143 i· ■· I I' V’ I !>■ in aliis parentibus, et ad personam Virgi­ nis non pertingens : nequaquam vero pro­ cedunt contra assertionem hujus dubii, aut contra ejus probationes. Adde, intentionem Augustini potissimum fuisse ostendere, inomnibus posteris Adami necessariam esse gratiam per Christum in suis propriis personis receptam, ut a pec­ cato originali liberentur : quam necessita­ tem Felagiani saltem pro aliquibus nega­ bant : ad eam autem persuadendam sufficit debitum peccati, ut a nobis expositum : quia eo ipso quod omnes sub tali debito concipiantur, nequeunt non etiam ipsum peccatum de facto incurrere, et in eo per­ manere ; nisi per Christi gratiam in se ipsis receptam ab illo liberentur. 122. Diximus rationes Augustini ex vi V3ÏIO. forma? hoc solum concludere: quia ratione maleriæ etiam probant, omnes j teros Adami (dempta Deipara) contrahere de facto ipsum peccatum originale. Et ratio est, quia debitum istud immediatum et proximum, sub quo omnes debent concipi, infert ex natura rei ipsum peccatum in eo­ dem instante, nisi speciali Dei privilegio tunc gratia infundatur, quæ illius resultantiam impediat. Hujusmodi autem privi­ legium fuisse concessum Deiparæ non negaret Augustinas, cum nulli Scriptura? testimonio contradicat, sinique plura argamenla ad illud persuadendum. Concedi vero cæteris parvulis aut alicui eorum ne­ que Hæretici intendebant, neque ulla via probare possent. Unde exceptio Deiparæ ab actuali contractione peccati neque ratione maleriæ neque ratione ferma? elidit argu­ menta Augustini : elideret autem exceptio illius a debito, et etiam suo modo exceptio aliorum ab ipso peccato. Per quod palet ad illud, quod additur in eadem probatione. Fatemur enim non suf­ ficere ad intentum Augustini, quod omnes sine exceptione in Adamo peccaverint, ut etiam Julianus admittebat ; sed requiri ut omnes sine exceptione actu dum concipiun­ tur, obnoxietatem peccati originalis con­ trahant : sive hæc obnoxietas secura trahat ipsum peccatum, ut trahit necessario in omnibus, quispeciali privilegio et infusione gratiæ ab eo non præservanlur : sive non trahat, ut in Deipara, quæ praedicto privi­ legio et gratia ab eo immunis evasit. Hæc laraen omnia dubiis sequentibus magis elucidabuntur. DUBIUM IV. L'trum Beatissima Viryo Maria habuerit de­ bitum contrahendi culpam originalem? 123. Ex iis, quæ initio praecedentis dubii animadvertimus, et ex aliis, quæ in toto illo discurrimus circa necessitatem debiti ad effectum redemptionis,credimus manere sufficienter declaratum, quid sub eo nomine veniat in praesenti. Nam sermo est de de­ bit» necessario et sufficienti, ut B. Virgo vere et proprie dici possit redempta. Adeoque relegandum est ab hac controversia debitum illud ingrediendi pactum Adami vocatum debitum debiti, seu debitum remo­ tum: et quia non est verum debitura, sed chimæricum et fictum : et quia ejus insuf­ ficientiam (gratis adhuc admissi) in ordine ad prædictum effectum jam efficaciter con­ vincimus. Procedit ergo dubium de debito proximo, seu quod conveniat Virgini, eo quod peccaverit in Adamo : sive in isto de­ bito comprehendas totum id tam intrinse­ cum quam exlrinsecum, tam physicum quam morale, quod dub. 1, num. 16 et num. 11, sub eo inclusimus : sive solum debitum extrinsecum vel morale, quod licet duraverit usque ad instans conceptionis exclusive; in illo tamen jam non fuerit; ac proinde neque ipsam ’Virginis personam in se ipsa intrinsece affecerit : quod postea num.218examinabitur.Quare noster modus inquirendi fere coincidit cum eo, quo alii utuntur : An B. Virgo peccaverit in Adamo sicut exteri hujus posteri? seu : an Adamus pro illa sicut pro exteris peccatum suum com­ miserit? Diximus fere coincidit, etc. quia unus vel aller ex iis etiam, qui Deiparæ tribuunt praedictum debitum proximum, renuunt absolute concedere, quod peccave­ rit in Adamo : sicut et quidam alii, qui hoc fatentur, negant debitum illic contractum pertigisse usque ad instans conceptionis etiam exclusive. In quo an consequenter loquantur, inferius constabit. Pars negativa çum suis fundamentis. 124. Plaudi ccepil nostra tempestate no­ vella opinio quorundam Theologorum, qui vel ex zelo et adore erga honorem Deiparæ (ut par est credere) vel etiam ut piam sen­ tentiam de præservatione illius a labe ori­ ginalis culpæ efficacius persuadeant : et (ut aiunt) aiunt) omni ex parte aartum iectamque tueantur ; atque etiam ut hac via ad sintu m proxima? dillinibililalia, quo omnium col­ lineant vota, celerius, securi usque perdu­ cant ; negant B, Virginem peccasse cum caleris in Adam, aut traxisse commune de­ bitum incurrendi in propria persona cul­ pam originalem. Hujus opinionis auctor censetur ab aliquibus Ambros. l’atherinus CAf. opusc. de peccato orig. cap. ult. licet imme­ rito,ulconstabit infra num. 151, ante quem nullus(quud sciamus) illi suffragium tulit. Sed neque üajelanus, qui paulo ante scrip­ sit, prædictæ opinioni patrem agnovit, ut testatur in opusc. de Concept. Virg. cap. 2. Primus ergo quem adhuc juvenem (semper tamen ingenii acumine et dexteritate pol­ lentem) ardens in Deiparam devotio opi­ nionem praedictam serio elucidare compu­ lit, videtur sapientissimus M. N. Joannes ΐζω. Baptista de Lezana in apologetico pro immaculata concept, cap. 32 et 33, eamque deinceps sectati sunt Ferdinandus QuiriW. nus de Salazar in defensione pro immacu­ lata Virg. concept, per plura capita, sed in»L præserlim a cap. 15; Jacobus Granados de i gestis mirabil. vita? Christi tract. 1, disp. , ù. 3, sect. 22; Barlholomæus de los Rios lib. 5 Monarchiae Marianae, cap. 9; Benedicius Fernandez tom. 2 in Genes, cap. 29, sect. 6, num. 18 ;·, Aloysius Novarinns lib. 4 umbra? virginea? excursu 18; Bernardus de Aldrete tom. 1 in 3 p. disp. 19, sect. Get disp. 22, per totam. Ambrosius de Pena­ losa in vindiciis Deiparæ disp. 10, et Joan­ nes Antonius Velasquez lib. de Alaria im­ maculate concepta, non semel. Præler quos et paucos alios minoris notæ Theologos, qui prædictæ opinioni snffraganInr, referuntur etiam plures alii, vel quia leviter illam insinuant, vel quia vindicant a gravi censura, qua solet notari ; et pro­ babilitate aliqua dignam arbitrantur : vel etiam sine aliquo fundamento, ut ex illorum examine infra patebit. Sunt vero hujus secundas classis Nicolaus de Cusa lib. 8 !!«■ exercitationum, tom. 2, Cornelius Musius i-fj in caput 5 Epistol, ad Rom., Salmeron in Λφ idem caput, disp.49, Francisons Turrianus Ji». in epistola de pecc. originali, Viguerius in institutionibus lheolog. cap. 18, § 5, Benedictus Justiniartbs, et Cosmas Magallanes Irt* super cap. 2 prioris ad Timoth. ille num. ^7 6, hic sect. 3, annot.G, Gregor, de Valentia tom. 4, disp. 2, quæst. 1, punct. 2, Salas torn. 2, tract. 13, disp. 11, sect. 2, Lori nus super I epistol. Joan. cap. I, Basilius Le­ •L gioncneis 1 p. variarum disp. 1, relect. 3, Angles in 2, dial. 31. Horum plures referunt Granados uhi supra, et /Egidins Lusitanus lib. 2 de Concept, quæst 4, art. 3, § 1 apud quos etiam citatos invenies Suarium, Vasq. Snar. Va wj. Zurnelurn, et alios, qui totocœlo a prædicta ZudicI . opinione distant, ut infra constabit. Argu­ menta pro illa, quæ minus levia apparent, ad hæc possunt reduci. 125. Primum sumitur ex aliquibus tes­ timoniis Sanctorum Patrum, quæ prædictæ opinioni favere videntur. Primo enim Cy- Primum prianusserm.de nativit. Christi (qui habe-aXtum tur in tract, de Cardinalibus Christi operibus) sic ait : Innoxiam affligi non decuit, Cyprianec sustinebat justitia, ut illud vas electionis nuS" communibus laxeretur injuriis : quoniam plurimum a exteris differens natura commu­ nicabat, non culpa. Debet ergo omnino ex­ cipi a culpa Adami cæteris omnibus com­ muni. Deinde Augustinus lib. de natura August, et gratia cap. 36, dixit : Excepta itaque Sancta Virgine Maria, de qua propter hono­ rem Domini nullam prorsus cum de peccatis agitur, habere volo quæstionem : inde enim scimus quod ei plus gratir collatum fuerit ad vincendum omni exparte peccatum, qux con­ cipere ac parere meruit eum, quem constat nullum habuisse peccatum. Hæc Augustinus: cujus sententiam sequulus Bernardus serm. Bernard. 13 in ccena Domini, hæc ait : Non est in filiis hominum magnus vel parvus tanta prxditus sanctitate, qui non in peccatis fuerit conceptus, prxter matrem immaculati pecca­ tum non facientis : de qua cum de peccatis agitur, nullam prorsus volo habere quxstionem. Cum ergo in re quam agimus, sermo sit de peccato quod in Adamo commisimus, dicendum est ex sententia Augustini el Ber­ nardi non habere locum respectu Deiparæ. Praeterea S. Ildefonsus lib. contra dispu- nuefon. tantes de perpetua virginitate, et parturitione B. Mariae, negat carnem Virginis, ex qua Verbum carnem assumpsit, fuisse car­ nem peccati. Si ita peperit (scilicet cum do­ lore et sordibus) ergo adhuc ac si in massa primxdamnationis contra Angeli vocem ma­ ledictioni subjacuit ; et Verbum Patris de car­ ne peccati, quod absit, ut caro fieret, hominem assumpsit. Et in eodem lib. expresse dicit illam Evæ maledictioni non subjacuisse. Et idem dicit Bernard, serm. 4 in Vigilia Nativit. 0 beata (inquit) sola inter mulieres benedicta, et non maledicta, sola a generali maledicto libera. Non autem libera fuisset ab illa maledictione, si in Adamo pecca­ visset. Ulterius D. Anselmus lib. de con-Amelml e * - .V*-7· j ♦ î , 3 «'■'■· 'fit ✓ *4 ■d .1 v «i 144 DE VITIIS ET PECCATIS. ceptu Vire. cap. 18, inquit : Decebat ut tatis ad illam contrahendam. Similiter ex illius hominis conceptio de matre purissima D. Augustino lib. do quinque hæresibushæc A4 J< fieret : et ut ea puritate qua major sub Deo ibi referuntur : Si patuit mater mea inqui­ debet inteliigi, Virgo illa niteret, etc. Cons­ nari cum eam facerem, potuissem ego inqui­ tat autem posse intelligi sub Deo majorem nari cum e.r ea nascerer : et cum consequens puritatem, quam esset puritas Virginis, sil impossibile, idem dicendum esi de an­ si peccavit in Adamo, cum ipsamet tecedenti, videlicet non potuisse B. Virgi­ adhuc parior esset, si non peecasseL Ad­ nem peccato inquinari in sua productione; potuisset autem, si habuisset debitum : quia ducitur quoque a Petro Canisio lib. 5 de Aiiw-rt Dépara cap. 27 testimonium ex Alberto hoc supponit potentiam : ergo, etc. I KJr magno lib. de laudibas Virginis, quasi ibi Secandum argumentum sumitur ex Con- At_ cilio Trident, ses. 5, decreto de peccato ori-^-n dicatur : Htc virgo sola a communi illa re­ ginali, ubi Concilium declarat non fuisse gula excipitur. Omnes in Adam pecca cerant, suæ intentionis comprehendere in illode-^^ ■ sahnt. Refert etiam istud Salazar in suo opere de cretu B. et immaculatam semper Virginem ite Concept, cap. 42, sæcul. 13 et subdit : Ct Mariam. Ex quo sic arguitur. Concilium in autem huic testimonio fidem comparem , cui suo decreto non solum egit de contractione aliqui minus credunt, addo, librum istum a peccati originalis, sed etiam de incursu pec­ me relectum Murcis in Bibliotheca fratrum cati Adami, ex quo originale processit : et Minorum. ideo utitur testimonio Apostoli ad Kom. 5: Adducit etiam Velasquez testimonium ex In quo omnes peccaverunt : ergo non fuit quodam manuscriplo, cui titalus.Ape abjpintentio Concilii, ut B. Virgo sub aliquo ex 5i« nova, auctore devoto quodam religioso prædictis fuerit comprehensa. Qui igitur ordinis seraphici, nomine Amadæo, raptus illam comprehendunt sub Pauli proposi­ ad divina patiente : ubi narratur quasi tione. dicentes eam peccasse in Adamo, ha­ revelatio a Gabriele Archangelo prædicto bent diversam intentionem, imo et contra­ Amadæo facta, quod cum tempore dormi­ H riam (ait Granados) intentioni Concilii. tionis Deipara Apostoli Jerosolymæ ades­ Huic argumento novam addit confirmatio­ sent, hymnos, et laudes ei jam jam morinem neothericus quidam in hunc modum. tura cecinerunt : et hanc foisseB. Andreæ: Concilium non intendit comprehendere Tusola ab universali damnatione prxservatu Deiparam sub illo decreto, adeoque nec sub fuisti: non tu mortua in Adam fuisti, etc. propositione Pauli : sed intentio Concilii hanc vero Sancti Thomæ : In initio viarum est eadem atque intentio Spiritus-Sancti : Dei ab ipso electa fuisti: el Adx peccato igitur nec Spiritus-Sanctus id intendit : pr.T-viso, non fuisti cum aliis omnibus condem­ sine intentione autem Spiritus-Sancti evi­ nata, etc. Asservatur hic liber in regia Bi­ dens est non fuisse comprehensam: ergo bliotheca Sancti Laurentii in Escuriali. ita est dicendum. Habemus ergo ex ore Apostolorum B. Vir­ 127. Tertioarguitur. Potuit Deus præser-Tcrja ginem non fuisse sub peccato Adami com­ vare B. Virginem a peccato Adami, et ae'n-! prehensam, neque proinde debitum con­ debito contrahendi ex illo culpam origi­ trahendi originale in illo incurrisse. nalem. sicut præservavit ab ipsa culpa: 126. Denique atteruntur ex officio Bernaergo dicendum est illam de facto ita prædini de Bustis pro festo Conceptionis (quod servasse. Antecedens est indubitatum, utSixtus IV approbasse dicitur) aliqua verba, quæ huic sententiæ opitulari videntur : ul I pote in quo nulla potest ostendi repugnanquod B. Virgo non sensit primi patris la- I, lia. Consequentia vero suadetur. Tum quia bem neque fmlorem : quod non sit nume­ non debemus negare Deipara quicquid cedit randa inter omnes qui in Adam peccave­ I in ejus majorem dignitatem, et alias non runt, quia ipsa est supra omnes ·. quod non I repugnat pura creatura, sicut cedere cer­ pro ea, sed pro omnibus lex mortis et pec­ tum est prædictam praservationem. Tum cati statuta fuit : aliaque similia, quæ non i etiam quia unusquisque nostrum, si daretur solam peccati contractionem, sed etiam 1 ei eligere parentes, eligeret illos quanto ejus debitum aB. Virgine videntur exclu- I posset nobilitate decoratos et ab omni nota Ambros.dere. Imo referuntur ibi ex I). Ambrosio I alienos : cum ergo Christus matrem pro hæc verba : lire est virga in (pia nec nodus 1 libilo elegerit, poluerilque illam summa originalis nec cortex venialis culpa fuit, No- I nobilitate decorare, ab omnique peccati dus autem originalis culpæ est ejus debi­ nota eximere, dicendum est ita de facto tum, velati nodus constringens et necessi­ ’ præslitisse. Eo præserlim quia sicut honor filii I I DISP. XV, DUB. IV. IJu redundat ill matrem ; ita ignominia matris redundaret in filium : no ergo de­ trahamus dignitati Christi, debemus omno genus niacul®, et quicquid peccatum re­ dolet, uti redolet prædiclum debitum, a Deipara excludere. Præterea non est negan­ dum, Christum observasse præsiantissimo modo erga suam matrem præceplum de honoratione parentum, quo nos adstrinxit : tenemur autem ex vi hujus præcepti sum­ mum, quem licite et honeste potuerimus, deferre parentibus honorem, aut saltem quicquid minus decens est, ab eis excludere: cum ergo licite potuerit Virgini præstari ul immunis esset ab omni peccato el ejus debito, dicendum est, Christum ita de facto concessisse. Ulterius, vel Christus non con­ cessisset prædictam immunitatem matri, quia non potuit, quamvis vellet ; vel quia quamvis potuisset, noluit : primum derogat ejus omnipotent!®, secundum amori et benevolenti® erga illam : ergo neutrum est dicendum. Denique, nam indevoti vel parum grati animi erga Deiparam videtur, quod non credamus fuisse illi concessum quicquid excellentia?, gratiæ, et honoris, salva fide, possumus credere : ne igitur eam notam incurramus, debemus affirmare fuisse illi concessam prædictam præservationem, quæ ex nullo capite fidei principiis repugnat. 128. Quarto arguitur : si propter aliquam rationem tenendum esset Virginem pec­ casse in Adamo, maxime ut ejus gratia et electio esset ex meritis Christi, cujus prædestinatio fuit post peccatum illud prævisum : sed ad hoc non est necessarium : potuit enim Deus decreta sua ita ordinaro, ut totum ilud verificarelur, concessa Virgini omnimoda præservatione, cum in eo nulla appareat implicatio respectu divinæ volun­ tatis et omnipotenti® : ergo, etc. Confirmatur: nam excellentiori redempto debetur excellentior modus redemptionis : ergo Deiparæ, quæ fuit excellentissima inter omnes redemptos, debita erat redemptio excellentior supra cætcrorum omnium redemptionem. Cum igitur redemptio cæterorum fuerit a peccato in Adamo commisso, dicendum est redemptionem Virginis fuisse non a peccato illo ut commisso, sed abeo, ut non committeretur ex persona ipsius Virginis. Quinio probatur eadem opinio : magis de­ decet Deiparam peccasse mortal i ter in Ada­ mo, quam habuisse peccatum aliquod ve­ niale : sed hoc penitus illi denegamus 145 propter ejus eximiam perfectionem : ergo a fortiori debet illud negari. Sexto : omnia quæ fidelium aures often- sextum, dorent, et quæin populo scandalum gene­ rarent, debent vitari in hac materia : sed asserere B. Virginem peccasse in Adamo, fuisseque proinde in illo peccatricem, ma­ culatam, immundam, Deo inimicam, ancil­ lam diaboli, et id genus similia, quæ ex prædicta assertione inferuntur, omnium aures offenderet : ergo non est ita asseren­ dum. 129. Septimo, referunt Salazariusel Gra­ Septi­ nados quod com Patres Ordinis S. Francisci mum. assertiones prœlo mandatas Toleti evulias­ sent, in quibus hæc propositio continebatur, B. Virgo Maria non contrarii debitum culpæ originalis, délai® sunt ad tribunal Sanctæ Inquisitionis, illarumqueoccasionedoctissi­ mi Theologi consulti : quibus subscribenti­ bus prædictæ propositionis probabilitati, decretum fuit, ut assertiones illas libere tueri liceret. Poterit ergo absque ulla nota opinio hæc defensari. Ultimo censent prædicti auctores, omnia Ulti­ argumenta tam ex auctoritate quam ex mum. ratione, quæ suadent pra?servationem Vir­ ginis a contractione culpæ originalis, pro­ bare eodem modo præservationem a com­ missione peccati in Adamo, et a debito quod inde surrexit; e contra vero omnia quæ præservationem ab istis impugnant, im­ pugnare similiter eam immunitatem : tam facilemque habere solutionem prout mili­ tant contra unam, quam prout militant contra aliam : adeoque necessarium esse ad tuendam piam et communem sententiam de præservatione a culpa originali, opinioni isti de præservatione a debito subscribere : quam ipsi judicant probabiliorem. Addit vero Junior quidam, id magnopere condu­ cere adoptatam illius articuli diffinitionem: quia semel ostenso Deiparam non peccasse in Adamo, ut opinio hæc defendit, regia est via ad demonstrandum non contraxisse in conceptione peccatum originale. Quæ omnia inferius ad trutinam vocabuntur. § n. Sententia affirmans suadetur primo ex Patribus. 130. Secunda sententia, quæ semper fuit communis, affirmat Beatissimam Virginem Mariam peccasse in Adamo cum reliquis ejus posteris, hausisseque inde debitum < » ( % > “♦kill « li I * » st i k 4 -w > • f· I —. l Ιό DE VITIIS ET PECCATIS. DISP. XV, DUB. IV. 147 ■H ► contrahendi in se culpam originalem, quam ne contraheret de facto in instante sua) conceptionis, divina gratia in illo instante fuit præventa et præservata. Huic senten­ tiae subscribunt ingens Doctorum numerus tam ex Patribus quam ex Theologis et juris canonici peritis, quorum non paucos libuit consulere. El quia in rebus, quæ sunt de facto, qnæque sic vel aliter pro libera Dei electione potuerunt fieri, uti fuit praservare. vel non præservare R. Virginem a praedicto debito, maximum argumentum est communis consensus sacrorum Docto­ rum, quibus Deus evidentius consilia sua pandit, el intelligentiam Scripturarum copiosius infundit ; inde accipiendum duxi­ mus primum pro hac sententia fundamen­ tum. Adducemus verba SS. Patrum, sicut in fontibus jacent : ut ipsa oculis perspecta, potius quam noslra fides lectoris judicium determinent. Quod si aliqua plus quam in­ tendimus, externa specie sonare videantur in favorem opinionis de contractione culpæ originalis, qua ratione potuissent silentio tegi, convenientius tamen judicavimus ea proferre in lucem, et verum sensum expo­ nere (prout exponemus infra anum. 102), ut ex eorum legitima intelligent omnibus pateat, quomodoelsi præsenlcmsententiam veram esse convincant; prædiclæ tamen upinioni (saltem majori ex parte) non suf­ fragentur, nec piæ sententiae opponantur. Quod non ita facile sibi persuadebunt, qui offendentes in suis fontibus prædicta testi­ monia, legitimam expositionem non au­ diunt. Quia vero quædam in communi pro­ cedunt, comprehendendo sub peccato vel debito omnes ab Adamo seminaliter des­ cendentes, et solum Christum Dominum excipiendo : alia autem in speciali de ipsa B. Virgine loquuntur, incipiens ab illis prioribus ; posteriora vero sequenti § ad­ ducemus. 131. Occurrit ergo primo D. Ambrosius Aiubroî. relatus ab Augustino lib. 2 contra Julian. cap. 2, ubi sic ait : A mbrosius solum Chris­ tum a vinculis obnoxix generationis excipit, omnibus exteris ex Adam sub peccati obliga­ tione nascentibus. Et cap. 9 : Dicit Ii. zlmbrosius unum solum hominem mediatorem Dei et hominum, eo quod sit natus ex l'trgine, nec senserit nascendo peccatum, gene­ rationis obnoxix vinculis non teneri. Omnes autem homines sub peccato nasci, quorum ipse ortus in vitio est, etc. Nomine autem nativitatis intelligit conceptionem, quæ est nativitas in utero : et absolute ab Scriptura et Patribus vocatur nativitas, juxta illud Matth. 1 : Quod in ea natum est, do Spiritual sanctu est. Nam loquendo do nativitate extra uterum, non solum Deipara, sed etiam Jeremiaset Joannes Baptista nati sunt sine peccato. Ipse vero D. Augustinus lib. 2 de pecca­ Dis torum merit, cap. 20, sic loquitur : Neque est in /iliis hominum, neque fuit, neque erit, excepto uno mediatore, in quo nobis propi­ tiatio et justificatio posita est, qui non ex peccato ad justitiam pervenerit, et nullo un­ quam peccato fuerit ai1st rictus. Et cap. 21 : Nullus extitit homo, de quo in hac vita cons­ tituto veraciter diciquisset, quod nullum habeat peccatum, excepto uno mediature, qui nos Creatori nostro reconciliavit. Quod adhuc magis premit lib. de perfectione justitiae in fine ubi sic dicit : Quisquis fuisse vel esse in huc vita aliquem hominem vel aliquos ho­ mines putat, excepto uno mediatore Dei et hominum, quibus necessaria non fuerit re­ missio peccatorum, contrarius est divirvt Script ur.r, ubi Apostolus ait : Per unum ho­ minem peccatum intravit in mundum, etper peccatum mors, et ita in omnes homines pertransiit, in quo omnes peccaverunt :et necesse est ut impia contentione asserat esse posse homines, qui sine mediatore Christo liberante atque salvante, sint liberi, salvique a peccato : cum ille dixerit : Non est opus medicus sanis, sed male habentibus, non veni vocare justos sed peccatores. Et lib. 20 de Civit. Dei.cap. 6 : Omnes itaque mortui sunt in peccato, ne­ I mine excepto, sive originalibus, sive actua­ libus, et pro omnibus mortuus est Christus. Et lib. 1 de nupt. et concupiscen. cap. 12: Sine carnis concupiscentia concipi voluit,qui futurus erat sine peccato : ut hinc etiam do­ ceret omnem, qur de concubitu nascitur, car­ nem esse peccati : quandoquidem sola, qux non inde nata est, non fuit caro peccati. De­ nique (ut plura alia loca ejusdem Augustini omittamus)docuit hoc lib. 5 contra Julian. cap. 9, ubi ita contra illum loquitur : Si caro Christi sine dubio non est caro peccati, sed similitudo carnis peccati ; quid restat nisi ut intelligamus, ea excepta, omnem reliquam carnem humanam esse carnem peccati? Et hinc apparet eam carnis concupiscentiam, per quam Christus concipi noluit, fuisse in humano genere propagationem mali: quia Marix corpus quamvis extali concupiscentia ve­ nerit, tamen earn non trajecit in corpus, quod inde non concepit. Cxterum corpus Christi in­ de dictum est esse in similitudinem carnis pec­ cati,quia omnis alia hominum caro peccati est. 132. Similia » 132. Similia habet Gregorius lib. 11 moral, cap. ult. exponens illa verba: Quis potat facere mundum de immundo conceptum semine, etc. Potest (inquit) hoc intelligi, quia IL Job, incarnationem Bedemploris intuitus, solum vidit in inundo hominem de immundo semine non esse conceptum, qui sic in mun­ dum venit ex Virgine, ut nihil haberet de im­ munda conceptione : neque enim ex viro et fwmina, sed ex Spiritu Sancto et Maria Virgine processit. Solus ergo in carne sua vere mundus extitit, qui delectatione cumis tangi non potuit, quia nec per carnalem huc delectationem venit. Legatur etiam lib. 18, cap. 27, alias 35, ethomil. 8, super Ezechiel. dum exponit illa verba Matth. 3 et ,.j. 17: Hiccst filius meus dilectus, etc. Origenes homil. 12, in Levit, explicans illa verba capitis 21 : Qui consummatas habet matius, etc. ita ait : Omnis qui ingreditur in mundum in quadam contaminatione efficitur. Propter quod et Scriptura dicit : Nemo mundus a sorde, nec si unius diei fuerit vita ejus. Hoc ipso ergo quod in vulva matris est positus, et quod materiam corporis ab origine paterni seminis sumit, in patre et in matre contami­ natus dici potest ; solus vero meus Jesus mun­ dum ingressus, in matre non est pollutus. .Multaque alia ad intentum prosequitur ibi, et bomil. 6 super Numeros. laity S. Leo Pap. serm. 1 de nativit. sic ait : Dominus noster peccati mortisque destructor sicut nullum a reatu liberum reperit, ita pro librandis omnibus venit. Et serm. 5 : Cum sola conditio nascendi in cunctis esset ratiopereundi, solus inter filios hominum Dominus lesus innocens natus est, quia solus sine carnalis concupiscentix pollutione conceptus est. Et serm. 8 de passione ; In solo Christo omnium erat natura sine culpa. Et serm. 12: Solus li. I irginis natus est filius absque de­ licio, non extraneus ab hominum genere, sed ^.alienus a crimine. S. Eph. Syrus serm. de passione Domini sic ait : Propter nos cruci­ fixus est Dominus, qui solus sine peccato erat. S. Gregorius Nyssenus relatus a D. Thoma in Catena Luc. 2, ad illa verba : Quia omne masculinum, etc. sic dicit : Solus hic partus (scilicet Christus) masculinus spirilualiter «se dignoscitur, qui nihil de foeditate culpx portavit. Græcus anonymus citatus in eadem Catena Luc. I, ad illa verba: Benedictus fructus ; Solus ergo (inquit) hic fructus bene­ dictus. quia absque viro et absque peccato pro­ ducitur. ■ Th*. His accedit testimonium S. Abbatis TheoAMl næapud Cassianum collât. 22, cap. 9, cujus nreçûf. hæc sunt verba : Aliud est esse sanctum, quod de multis dici potest : aliud esse imma­ culatum et sine peccato, quod unius Domini nostri Jesu Christi singulariter convenit ma­ jestati. De quo etiam Apostolus velut quid prxeipuum et singulare pronuntiat dicens: Qui peccatum non fecit, etc. Et cap. 12 : In hoc igitur ille, qui naius est ex Virgine, ma­ gna a cunctis qui ex utrimque. sexus com­ mixtione producuntur, distantia segregatur : quia cum omnes non similitudinem, sed ve­ ritatem peccati in carne gestemus: ille non veritatem sed similitudinem peccati in verx carnis assumptione suscepit. Denique D. Bernardus epist. 174, sic ait : Bernard. Et si quibus vel paucis filiorum hominum da­ tum est cum sanctitate nasci : non tamen et concipi: ut uni sane servaretur sancti proro­ gativa conceptus, qui omnes sanctificaret : solusque absque peccato veniens, purgationem faceret peccatorum. Solus itaque. Dominus Jesus de Spiritu sancto conceptus, quia solus et ante conceptum sanctus : quo excepto de extero universos respexit ex Adam natos, quod unus humiliter de semelipso ac veraciter confitetur : In iniquitatibus (inquiens) con­ ceptus sum, et in peccatis concepit me mater mea. Plura alia possent coacervari hujus generis testimonia, quæ prolixitatis vilandæ gratia omittimus. Adducta vero, nisi tergiversatione uti velimus, satis efficaciter persuadent nullum alium præter Christum Dominum ita innocentem et a delicto immunem extitisse, quin saltem in Adamo peccaverit, et originalis culpæ debitum in­ currerit. 133. Dices ab omnibus istis generalibus Evasio locutionibus, quantumvis sub universali c,“u?bus" signo enuntientur, excipiendam esse Deiparam propter honorem ipsius Christi ; sicut excipitur ab aliis, ubi agitur de actuali peccati contractione. Tum quia non est inu­ sitatum , ut ab universalibus Scripturæ propositionibus fiat exceptio : ut multis exemplis probari posset. Tum etiam quia prædicta testimonia non solum loquuntur de debito peccati, sed etiam de ipso pec­ cato : imo non solum de peccato originali, sed etiam de actuali aliqua eorum loqui videntur , et tamen qua ratione de istis lo­ quuntur, debemus excipere Deiparam : ergo etiam poterit excipi, qua ratione lo­ quuntur de illo. Tum præterea, nam multi prædictorum Patrum loquuntur non de sola conceptione, sed etiam de nativitate, et hanc asserunt in nullo alio præterquam in Christo immunem a peccato extitisse : et tamen cons- <· r ,<» 'i· - 'i de r j ■ fil·' e» i N ·■. I ‘ · 1-18 DE VITIIS, ET PECCATIS tal hanc regulam non eomprehendere na­ tivitatem Deiparæ sicut nec Jercmta», nec Joannis Baptiste, qui in utero sunt sancti­ ficat! : ergo non est cnr comprehendat Vir­ ginis conceptionem. rÎi;’urJ' ,3“1· Se'1 l,æe evas*° fa®!6 impugnatur. Nam prædicta testimonia non utcumque asserunt omnes homines concipi obnoxios peccato, aut nullum concipi non illi ob­ noxium ; sed cum dictione exclusiva solius Christi Domini, ut ex ipsis testimoniis cons­ tat : exceptio autem alicujus a lege com­ muni firmat regulam in contrarium ; præcluditque locum, ne quis alius intelligalur exceptus: ut est receptum juris principium L. Qursitum 12. § Idem respondit 43, L. Cum de lanionis 18, § S» qui fundum (ubi gloss.) ff. de fund, instructo. L. Ex eo 18, fi. de testibus. L. Cum prxtor 12, in prin­ cipio, ubi glos. ff. de Judiciis. Ex quibus etiam communiter habetur, illud quod de uno cum dictione exclusiva negatur, con­ cedi omnibus aliis : et quod affirmatur de uno cum dictione exclusiva, aliis omnibus denegari. Non ergo debet admitti in prae­ dictis testimoniis alicujus alterius præterquam solius Christi exceptio ; ut admitti posset, si non apponeretur prædicta ex­ clusio. Eo præsertim quia cura SS. Patrum in excipiendo Christum Dominum ab obnoxie­ tate culpæ originalis potius dirigebatur ad ostendendam aliorum omnium inclusionem quam ipsius exceptionem. Christum enim utpote verum Deum, ab omni peccati de­ bito alienum extitisse, per se erat notum ; non autem ita compertum erat, neminem alium talis debiti exortem fuisse : et ideo ut hoc secundum firmarent, nulliusque al­ terius exceptioni aditum relinquerent, contenti non sunt communem et generalem doctrinam tradere ; sed voluerunt ad spe­ ciales casus descendere, et excipiendum excipere : ut notum maneret, omnem quem non exciperent, excipiendum non esse. Ob idqne toties repetunt, praesertim Augusti­ nus, neminem excipi nisi solum Christum; et omnes includi, illo tantum excepto : ut intelligeremus pro omni alio, quicumque sit, manere negatam exceptionem. Deinde in praedictis testimoniis non ut­ cunque excipitur solus Christus sed reddita ratione hujus exceptionis, quia nimirum solus ipse conceptus non est ex commixtione maris et fœminæ, sed de Virgine purissima Spiritus sancti virtute : unde sicut hæc exceptionis ratio secundum fidem catholi­ cam ad solum ipsum Christum debet res­ tringi, neque ad aliquem alium extendi; ita etiam prædicta exceptio : id enim jure receptum est, ut exceptio, quæ Iit n lege communi, reddita causa exceptionis, ad eos tantum extendatur, quos causa comprehen­ dit. argumento textus in 1. testium 3, § Λγ/ο in fine, 1. Ex eo ff. de testib. 135. Neque obest quod dicitur in eva-w®·. sione : nulla est enim propositio neque inuom Scriptura neque in Conciliis, aul in anti­ quioribus Ecclesiæ Patribus, in qua ita uni­ versaliter affirmetur pro omnibus, excepto Christo, contractio formalis originalis cul­ pæ, sicut asseritur ejus debitum in illis, quas adduximus. Imo omnes, quæ omnino universaliter loquuntur, possunt, salva pro­ prietate et veritate literæ, intelligi desolo debito ut videbimus dub. sequenti : si vero alius aliquis praeter Christum etiam a debito excludatur, non est quo pacto prædictæ pro­ positiones, saltem sine extorsione et violen­ tia, ad verum sensum reducantur. Ad primam per modum probationis in evasione adductum respondetur, quoties ab universalibus Ecclesiæ propositionibus fit aliqua exceptio, dari ad id sufficiens fundamentumvelinaliis propositionibus ejusdem Scripturæ, quæ pro aliquibus oppositum enuntiant: vel in communi aut satis recepta Patrum expositione : vel in aliquo inconveniente, quod sequitur, negata omni excep­ tione. Cum ergo nihil horum militet pro ex­ ceptione Deiparæ a debito (quamvis omnia militent pro exceptione ab actuali contrac­ tione peccati) temere omnino et sine funda­ mento exceptio illa fieret. Ad secundum constabit dub. sequenti quomodo testimonia SS. Patrum, quam paucis exceptis, sicut etiam testimonia universalia, quæ ex Scrip­ tura et Conciliis afferri possunt, nihil aliud quam debitum contineant, prout tale debi­ tum includit etiam peccatum actuale in Adamo commissum. Ad tertium jam dixi­ mus, nomine nativitatis intcllisi a Patribus conceptionem, quæ cum omni proprietate dicitur nativitas in utero ; sicut alia dicitur nativitas ex utero. Vel si de utraque loquun­ tur, sumunt illas copulative ·, ut sit sensus neminem prætersolum Christum fuisse na­ tum insimul et conceptum sine peccato vel debito ; quamvis aliqui sub peccato vel de­ bito concepti, nati sint ex utero sine illis, sanctificati in ipso utero. Adde, prædicta testimonia, quæ tam con­ ceptionem quam nativitatem cæterorum omnium, præter Christum, sub peccato vel debito DISP. XV, DUB. IV. debito concludunt, posso aliter exponi : ita niinirmn ut nativitas dicat conceptionem completam per formationem anima ratio­ nalis : nam tunc dicitur aliquis nasci in utero quando animatur : conceptio vero dicat conceptionem adhuc informem, qua semen suscipitur, et embrio inchoatur. El juxta hunc sensum, qui pro aliquibus ex prædiclis testimoniis est satis proprius el legitimus, universalissime verificalur, om­ nes præter Christum,concipi et nasci pec­ cato obnoxios, quia in omnibus peccatum vel peccati debitum a prima conceptione usque ad secundam inclusive pertingit. Pro­ feramus alia testimonia, quæ in particulari procedunt. § III. Specialiora testimonia ex patribus. 136. Primus ex Patribus, qui in propriis terminis agentes de Deipara, secundam sententiam expressius tradunt, est D. Au­ gustinus super psal. 34, concione secunda ad il(a verba : Ego autem cum mihi molesti essent, etc. ubi sic ait : Maria ex Adam mor­ tua propter peccatum Adx, Adam mortuus propter peccatum, et caro Domini ex Maria mortua est propter delenda peccata. Si autem B. Virgo peccatum illud in Adamo non com­ misisset, non fuisset mortua propter tale peccatum. Nec potest dici quod fuit mortua propter illud delendum, sicut morluus est Christus. Nam hæc expositio manifeste est contra textum Augustini distinguentis inter mortem Mariae el Adami ex una parte, et mortem Christi ex alia : quod hæc fuit præcise propter delendum illud peccatum ; illae vero propter ipsum peccatum seu prop­ ter ejus merita. Unde sicut Adamus non fuit mortuus propter suum peccatum de­ lendum, sed quia per illud meruit mor­ tem ; ita etiam Maria. Tum etiam quia secundum fidem catholicam nullus alius nisi solus Christus mortuus est propter peccatum sino peccato : ut testatur ipse August, lib. 2 de peccat, merit, cap. 35 : Teneamus (inquit) indeclinabilem fidei con­ fessionem : solus unus est, qui sine peccato mortuus est propter nostra peccata. Et lib. 4 contra duas epistolas Pplag. cap. 4 : Pati mortem sine meritis mortis de uno solo me­ diatore Dei et hominum homine Christo Jesu catholica fides novit. Ergo non potest dici, præserlim in sententia Augustini, quod Virgo sit mortua propter Adami peccatum 149 præcise delendum, et non potius ex merito talis peccati. Tenet etiam hanc sententiam idem Au- Mera, guslinus lib. 2 de peccat, merit, cap. 24, ubi sic ait : Solus ille homo factus manens Deus peccatum nullum habuit unquam, ne­ que sumpsit carnem peccati, quamvis de ma­ terna carne peccati. Nulla autem alia ratione caro Virginis potuit dici caro peccati, nisi quia quamvis de facto ejus anima peccatum non contraxerit ; caro tamen, quatenus erat per seminalem propagationem ex zVlamo derivata, erat caro infecta seu ex infecto semine producta, adeoque inducti va, quan­ tum erat ex se, peccati originalis. Scimus in aliquibus editionibus non legi de materna carne peccati, sed de natura carnis peccati. Sed etiam novimus in aliis, ut a nobis, legi. Quocirca in ea, quæ prodiit Parisiis anno 158G Theologorum Lovaniensium cura et studio correcta, hanc prædicto loco anno­ tationem addiderunt : Variant hic manuscripta : duo quxdam sic legunt : Nec cum carne peccati, quamvis de materna carne pec­ cati. Cambronense sic habet : Nec sumpsit carnem peccati, quamvis de materna carne peccati. Ut noveris quam temere quidam neothericus falsarietatis insimulet Cajetanum et alios nostra utentes lectione : Quo­ modocumque autem legas (prosequitur adnotator) sentire, videtur hic Augustinus, B. Virginem in originali peccato fuisse concep­ tam. Sed nos credimus, et inferius probabi­ mus, verba D. Augustini, quovis modo legantur, solum continere debitum con­ trahendi prædictum peccatum, non vero actualem contractionem. Quod autem utra­ que lectio, quoad præsens attinet, eundem sensum habeat, ex eo liquet, quia Christus non sumpsit carnem nisi de natura, quæ erat in Matre: et ideo nisi natura illa in ea caro peccati aliquando fuisset, non sump­ sisset carnem de natura carnis peccati. 137. Tertius locusejusdemAugustini ha- idem. · betur lib. 10 de Genes, ad literam cap. 18, ubi sic ait : Quid incoinquinatius illo utero Virginis, cujus caro etiam si de peccati pro­ pagatione venit : non tamen de peccati pro­ pagine concepit. Et inferius : Corpus Christi quamvis ex carne fteminx assumptum est, qux de illa carnis peccati propagine concepta fuerat ; tamen quia non sic in ea conceptum est, quo modo fuerat illa concepta ; nec ipsa erat caro peccati, sed similitudo carnis pec­ cati. Non enim accepit inde, quod contagioni prxvaricationis, sed quod exolvendx pro­ misse resurrectioni sufficeret. Quæ verba sa- 150 DE VITIIS ET PECCATIS. tis declarant, carnem Virginis in sua con­ ceptione fuisse carnem peccati seu peccato obnoxiam : quiaex concupiscentia etsemine viri concepta est: carnem vero Christi ideo carnem peccati non fuisse,sed in ejus simi­ litudinem efformatam, quia non fuit præ­ dicto modo concepta. Fu’cent. ^eundus ex Patribus, qui expresse tradit prædictam sententiam, est I». Fulgentius lib. de Incarnatione et gratia Jesu Christi cap. 6. ubi sic ait : lire est gratia, qua fac­ tum est, ut Deus, qui venerat peccata tollere, homo conciperetur, atque nasceretur in simi­ litudine carnis peccati, decarne peccati. Caro quippe Aiarir, quz in iniquitatibus fuerat humana solemnilate concepta, caro fuit uti­ que peccati, qur Filium Dei genuit in simi­ litudinem carnis peccati. Continet vero hoc testimonium non solius Fulgentii auctori­ tatem, quæ maxima est, sed etiam al iorum quatuordecim Episcoporum Africana? Pro­ vincia?, nimirum Daciani, Fortunati, Boechi, Victoris. Scholastici, Horontii, Vindiciani, alterius Victoris, Januarii, Victoriani, Folini, Quodvulldei, Fœlicis, et alterius Januarii : qui omnes in illo opere, directo Episcopis Ecclesia Orientalis, sub­ scribunt, ut constat ex primo libri capite. Ddefon- Tertius est S. Ildefonsus in lib. contra sas· disputantes de Virginitate et parturitione S. Mariæ aliquantulum post initium, ubi agens de eximia puritate ad concipiendum Verbum in Virgine requisita, sit ait : .4# vero B. Maria licet ipsa de carne peccati sit nata ct procreata, ipsaque quamvis caro pec­ cati fuerit ; non tunc jam cum ex prove­ niente Spiritus-Sancti gratia ab Angelo be­ nedicta vocatur, Spiritus-Sanctus superveniet tn te, el virtus altissimi obumbrabit tibi. Duplex 138. Quamvis autem ista loca ita sint evasio. eXpressa pr0 debito, de quo loquimur, ut nulla tergiversatione enervari queant, aut expensione aliqua indigeant : nihilominus P. Salazar in suo opere de Concept, cap. 41, can. 8, conatus est duplici via illis oc­ currere. Primo enim ait, carnem Virginis posse considerari dupliciter : vel ut erat caro illius singularis et determinata: vel secundum communem, et specificam ratio­ nem carnis humanæ. Primo modo, ea dum­ taxat possunt prædicari de illa, quæ sibi competunt, ut est hæc caro individua et singularis : adeoque non potest dici quod sit caro peccati, quia hoc non convenit illi, ut talis caro est. Secundo autem modo, possunt prædicari de illa omnia, quæ se­ cundum rationem communem carnis hu- inanæ in eam quadrant : ac proinde quod sit caro peccati, quia hoc vere convenit illi ex sua communi ratione ; quamvis prout est in Virgine id non habeat. Et in hoc se­ cundo sensu loquutos fuisse affirmat Patres supradictos. Secundo ait carnem Virginis ideo ab eis appellatam carnem peccati, quia naturali modo ex concupiscentia viri et fœminæ procreata est : el ideo hac ex parte non carebat fundamento peccati. Utrimque tamen hoc effugium esse, et ΒΛ> tOjT/ insufficiens, cito potest ostendi. Et sane QJ prior discursus non videtur congruere legi­ bus Dialectic®. Nam quæ sunt de ratione alicujus prædicati communis, reperiri de­ bent in omnibus singularibus, in quibus adest tale prædicatum : ut quæ sunt de ra­ tione communi animalis, singulis anima­ libus in particulari conveniunt : si quæ vero alicui individuo non competunt, eo ipso probantur vel non esse de prædicta ratione communi, vel hanc non reperiri in tali individuo : igitur si de ratione com­ muni-carnis humanæ est hæc conditio, scilicet quod sit caro peccati ; necesse erit, vel quod carni Virginis in singulari non conveniat communis ratio carnis humanæ, quæ de cæteris individuis et singularibus prædicatur ; quod est haereticum : vel quod eidem in singulari competat prædicta con­ ditio. Adde, ex illo discursu sequi carnem Christi posse eodem modo dici carnem pec­ cati, utpote cui non minus vere et proprie convenit ratio communis humanæ carnis. Quod si praedictus auctor non renuat illa­ tionem concedere ; renuet tamen quisquis scripta Patrum serio evolverit. Omnes enim, et praesertim Augustinus, Fulgen­ tius, et Ildefonsus locis citatis summa cura distingunt inter illam, quæ est caro pec­ cati, et eam, quæ tantum est similitudo carnis peccati : ut tribuant Christo Domino non illam priorem cæteris omnibus com­ munem ; sed solum hanc posteriorem, juxta Apostolum ad Rom, 8 : Deus filium suum Eta?. mittens in similitudinem carnis peccati, etc. Pro quo multa roperies in Augustino lib. 5 contra Julian, cap. 9. Modo vero accipe hæc pauca : Quid est, quod laboras (loquitur ad Hæreticum) magnis argumentationibus pervenire ad impietatis abruptum, ut Christi caro nihil distet a carne peccati, et sine ulla distinctione Apostolus dixisse credatur, cum fuisse missum in similitudinem carnis pec­ cati? Quod si dementis est dicere, ct sine dubio caro Christi non est caro peccati, sed similis carni peccati; quid restat ut intclligarn us. DISP. XV, DUB. JV. ijumtis, nisi, ea excepta, omnem reliquam humanam carnem esse peccati ? Unde teme­ ritate non caret asserere carnem Christi absolute esse carnem peccati : sicut Patres absolute affirmant de carne Virginis. 139. Dices carnem humanam non ex sua specifica ratione, sed ex accidenti esse carnem peccati, scilicet ex suppositione pacti et peccati Adami ; quia tamen hujus­ modi accidens commune est omni carni, potest prædicari illa conditio etiam de carne Virginis ob rationem communem. Sed contra : nam vel prædictum accidens comprehendit B. Virginem, sicut compre­ hendit cæleros ; vel non, sicut non com­ prehendit Christum ? Si primum, habebit intentum præsens sententia, scilicet quod pactum el peccatum Adami Virginem com­ prehenderit : ac proinde quod ipsa ex vi illius manserit cum debito contrahendi culpam originalem. Si secundum, non est quo pacto de Virgine prædicetur prædicta conditio : quia ratio, ex qua talis conditio convenit carni humanæ, ac proinde ipsa humana caro ut affecta illa conditione non est communis Virgini. Quod autem com­ munis sit omnibus aliis, quid ad rem, ut prædicetur de ea, cui neque est propria neque communis. Sane si id sufficeret, dici posset jam contra auctorem, quem impu­ gnamus quod intendit præsens sententia, scilicet Virginem peccasse in Adamo, et contra illum et nos etiam peccatum origi­ nale de facto contraxisse ; imo contra om­ nes aliqua actualia commisisse : sed et quod absurdius est, cuncta prædicta de Christo ut homine enuntiarentur, quia cæ­ teris omnibus hominibus sunt communia. Rejicienda igitur est illa prima evasio, quæ in hujusmodi absurda deducit. Secunda solutio vel est contra auctorem &«· el pro hac sententia ; vel includit falsum. Cum enim dicitur carnem Virginis appel­ lari carnem peccati, quia ex modo concep­ tionis præbet aliquale peccato fundamen­ tum ; vel supponitur quod ipsa B. Virgo particeps fuerit peccati Adami, vel non ? Primum intendit præsens sententia : nam quisquis particeps fuit illius peccati, incur­ rit eo ipso debitum ad originale contrahen­ dum. Si autem dicatur secundum, non po­ test esse verum, quod caro Virginis ex modo conceptionis dederit originali pec­ cato aliquod fundamentum. Quod et ipse, quem impugnamus, auctor his verbis inibi confitetur : Nam licet ea habuerit (scilicet B. Virgo) qux in aliis transfundendx culpx fundamenta sunt, scilicet ex concupiscentia genitam, ct ex sontibus parentibus ortam fuisse ; tamen hxc eatenus tantum culpx fun­ damenta esse creduntur, quatenus legem et pactum adnexum habent : algue adeo cum Virgo a pacto et a lege extranea fuerit, in ipsa ne fundamenta quidem culpx nisi re­ motissima quadam ratione appellari débent. Et merito sic discurrit : nam modus con­ ceptionis eatenus dumtaxat præbere potest peccato aliquod fundamentum, quatenus defert ad prolem infectionem peccati Ada­ mi : et ita secluso ordine ad hoc peccatum, nihil est quod praestet tale fundamentum. Pugnat ergo secum, qui ordinem illum a Virgine excludens, ait nihilominus ejus carnem praestitisse ex modo conceptionis fundamentum peccato : exponitque hac via Patres, qui absolute eam fuisse dicunt car­ nem peccati. Sed pergamus ad alios. 140. Eusebius Emisenus homil. 2 de Euseb. nativit. Domini, quæ incipit Bene nostis, Eilil' ita loquitur ad Virginem : Initiator omnium rerum abste initiatur : et profundendum pro mundi vita sanguinem de corpore tuo accepit : ac de te sumpsit quod- etiam pro te solvat. .4 peccati etenim veteris nexu per se non est immunis, nec ipsa genitrix Bedemptoris. Solus ille licet ex debito renascatur : lege ta­ men veteris debiti non tenetur, etc. Neque audiendus neothericus quidam, qui pressus hoc testimonio, dixitauctorem fuisse hæreticum Arianum. Lapsus enim errore his­ toria?, confundit Eusebium Emisenum cum Eusebio Cæsariensi :cui D. Athanasius lib. de decretis Nicænæ Synodi, D. Hiero­ nymus contra Ruflinum, et septima Syno­ dus actione 5, notam illam inurunt. Cacterum de Eusebio Emiseno nulla unquam fuit hæresis suspicio. Videbitur autem prædictum testimonium aliquantulum enervari ex illa particulapcr se: quasi non excludat, quin per alium, scilicet per Christum, aliquis, ut Deipara, omnino fuerit immunis tam a peccato ori­ ginali, quam ab ejus nexu seu debito. Ve­ rum neque ex isto capite vim amittit : nam ly per se non additur specialiter pro Dei­ para, sed pro omnibus : et ita sensus est, non quod aliquis nexum seu debitum pec­ cati de facto non incurrerit ; sed quod a tali peccato vel debito jam incurso nemo neque ipsa Redemptoris Genitrix per se, hoc est, propriis meritis liberatur, aut ejus solutionem vel remissionem consequitur ; sed per Christi sanguinem in omnium re­ demptionem effusum. Esseque hanc legiti- 'i :·· ·■ Λ l ;* ' Î? ■ »1 *» h/ I i t fr· I Ί 152 DE VITIIS ET PECCATIS. mam intelligentiam constat tum ex illis de massa peccatrice sit assumptus. El clarius verbis : JA: te sumpsit quod etiam pro te solvat, i infra in eudem cap. Hn/o ilia, de qua die Si ergo necesse fuit Christo etiam pro Matre i homo assumptus est, dc quo loquimur, fuit solvere, ipsa utique tenebatur etiam sub de illis, qui ante necessitatem ejus mun­ debito : nullus enim potest solvere pro illo, dati sunt a peccatis, et in ejus ipsa munditiu qui non debet. Tum etiam ex snbsequentide illa assumptus est. Credimus mendose bus : Solus ille licet ex debito renascatur, lege legi Ante necessitatem : legendum vero ante tamen veteris debiti non tenetur. Dicens enim mortem, ul ex contextu constat : quod non Christum natum fuisse ex debito, et ipsum semel repetit in illo cap. et circa finem ita solum debito non teneri ; aperte ostendit ait : Si i ere non fuisset moriturus, non fuis­ Virginem, de qua natus est, aliquando sub j set rera fides futuri mortis ejus, per tpiam tali debito mansisse. et illa I irgo, de qua natus est, ct alii multi fhrysip. idem aperte tradit Chrysippus Hieroso­ mundati sunt a gnccato. .Mundari autem a lymitanus in serm. de S. Maria Deipara i peccato necessario supponit ipsum pecca­ (habetur tom. 6 Biblioth. veter. PP.) ad tum vel in se contractum, vel in alio com; illa verba Psalmi 131: Surge Domine in re- I missum, ac proinde ejus debitum. quiem tuam tu et arca sanctificationis lux: Ut autem sciremus, Anselmum loquucum enim dixisset : .4rca pretiosissima est tum fuisse in hoc sensu, annumerasseque , Virgo Deipara, subdit postea : Cum enim tu Virginem iis a peccato mundatis, qui in indi· surreieris, sigillabis arcam sanctifica­ Adamo peccaverunt, praemiserat in hunc tionis lur, tuneque arca cum omnibus exur­ modum : Sit enim Rex aliquis, cui totus po­ get a lapsu, in quo vel illam constituit Evx pulus swb cujusdam civitatis sic peccavit, coj/no/io.Conscntit P. N. S. Joannes Daroasexcepto uno salo, qui tamen est de illorum genere, ut nullus eorum facere possit unde Dutis. dBflus orat. 2 de dormit. B. Mariæ reddens mortis damnationem evadat. Ille autem, qui rationem cur fuerit mortua, sic ait : Cedit solus est innocens, tantam apud llegem ha­ legi lati ab eo, quem genuit, et ut filia veteris Adam veterem sententiam subiit. Ita habent beat gratiam, ut possit omnes, qui credent suo consilio, reconciliare quodam servitio lectiones Bros iarii Romani : Biliius autem ipsi Regi valde placituro, etc. conced’d Rei sic vertit : Filii sui legi omnino obsequitur·: atque ul quidem veteris Adam filia veteres propter magnitudinem servitii illius, ul qui­ pumas subit. Quomodo autem subiret sen­ cunque confessi fuerint se velle per illud opus tentiam et pœnam mortis ul filia Adam veniam impetrare, ab omni culpa sint absoj veteris, id est, peccatoris ; nisi in ipso Adamo luti, etc. Hac similitudine declarat Ansel­ et per ejus culpam tali sententia et debito mus modum et efficaciam redemptionis adstricta mansisset ? Christi ? et iis, qui omnes contra Regem peccaverunt, annumerat I!. Virginem,cum 141. Clarissime loquutus est D. AnselAnsel. subdit postea : Virgo autem illa, de qua ille muslib. 2, cur Deus homo cap. 16, ubi sic habet : Licet ipsa hominis ejusdem (scilicet homo assumptus est, fuit de numero illorum, Christi) conceptio sit munda et absque car­ qui per eum mundati sunt a peccatis. nal is delectationis peccato; Virgo tamen unde Non minus clare loquutus est Rupertus assumptus est, est in iniquitatibus concepta, Tuitiensis lib. 1 in Cant, ad illa verba: Me­ et in peccatis concepit eum mater ejus, et liora sunt ubera tua vino, ubi sic loquitur cum originali peccato nata est (nativitate cum Deipara : Et Iu quidem veraciter dicere scilicet in utero) quia et ipsa in Adam pec­ potueras. Ecce enim in iniquitatibus con­ cavit , in quo omnes peccaverunt. Nec cepta sum, et in peeçatis concepit me mater refert si dicas, prædiclu verba non esse ' mea. Cum enim esses de massa,qua in Adam 1 Anselmi, sed Bosonis interrogantis illum. corrupta est, h&reditaria peccati originalis Quoniam Boso interrogans non est alius labe non carebas. nisi idem Anselmus, qui per modum dia­ 142. Accedit Bernardus in epist. lîd.quæ^·logi utriusque agit personam, ut ipse ani­ est ad Canonicos Lugdunenses : ubi adeo madvertit lib. 1. Adde, in ipsa responsione, I propendit in hanc partem, ul vel nullo mo­ quam Anselmus tradit Eosoni, sufficienter do vel non sine labore possit interpretari insinuari, quod interrogando promiserat : 1 de solo debito. Reprehendens enim Canonisic enim ait : Postquam constat, hominem I cos illos, quod festum Conceptionis Virginis ipsum esse Deum et peccatorum reconciliato­ I celebrabant, quasi in ipso conceptu vel anrem, dubium non est eum sine peccato esse : I tea sancta extilerit, inter alia sic ait : Si hoc autem esse non valet, nisi absque peçcato I ergo ante conceptum sui sanctificari minime potuit DISP. XV, DUB. III. Intuit, quoniam nun erat, ncyue in ipso conceptu propter peccatum, quod inerat ; rental utpost conceptum in utero jam existons sanetifcatiunein accepisse t cedatur: qux excluso peccato, sanctam fecerit nativitatem; non (amen et conceptionem. I'lu raque alia habentur ibi pro hac sententia. Evasionem vero, quum adhibent Juniores aliqui innuentes epislolam illam non esse D. Bernardi, recte impugnal Angelus Manriquez tom. 1 annal. Cistereiensium ad annum 1130, cap. 4. Cujus impugnationi addi potest, quod cum prælicta epistola supponatur scripta, vivente lier nardo (mortuo enim, quis vel amensejus nomine scriberet'?): etnon cuivis privatæ personæ, sed gravissimo? Ecclesiæ. Fieri non poterat, ut aliqua illius notitia vel ex communi rumore, vel ex ipso Lugdunensis Ecclesiæ rescripto ad aures Doctoris sancti non perveniret : perventa autem, ri epistola fuisset supposita, et ejus doctrina sensin’ Bernardi esset opposita; quomodo non statim novam epistolam mitteret, qua fraudem detegeret, et se ab impostura purgaret.·’Sane sicut utcunque hoc credibile non est ; sic etiam incredibile videtur, epistolam non esse Bernardi. Sed praeter eum locum sunt alia ejusdem melliflui Doctoris pro prædicta sententia : præserlim serm. 2de Assumpt. B. Mariae, ubi de illa sic loquitur : Absit ut proprii quicquam inquinamenti domus hæc aliquando habuisse dicatur, ut in ea proinde scopa Lazari(id est pœnitentia) quærerclur : quod si originalem a parentibus maculam traxit;sed minus a Jeremia sanctificat am in utero, aut non maç/is a Joanne Spiritu sancto repletam credere prohibet pietas Christiana : cum omnimodo constet ab originali contagio sola gratia mundatam esse JIariam. Bernardi sententiam ter sequntum fuisse per omnia Petrum Coi'j- lensem, constat ex ejus epist. 112, ad Nicolaum Monachum, ubi pro defensione Bernardi et ejus doctrina? de Conceptione Virginis in prædicla epistola ad Lugdunensesa prædicto Nicolao impugnata, strenue laborat; ot ex epistola ipsius Nicolai ad Petrum, quæ inter hujus epistolas est in ordine 166. Habentur vero omnes torn. 12 biblioth. veter. PP. r! 143. Consonat Richard us de S. Victore ■· lib.l de Emmanuele, cap. 12,ubi dicit,quod Christus maculam peccati de materna carne non contraxit, led dele it. Aperte supponens adfuisse ibi, si non in se ipsa ; in suo tamen debito prædictam maculam : quia deleri non posset, si nullo modo adfuisset. Et in- Salmant. Curs, theo'og., tom. VIII. 153 i ferius ponit discrimen inter carnem Christi et carnem Virginis, quod ilia fuit semper munda et pura; ista vero fuit mundata et purgata a peccato : Notandum in matre. et prole: quia in matre caro mundata, in prole non mundata, sed munda : in illa purgata ; in ista pura. Quæ distinctio et loquutio veriiicari non posset, nisi in Virgine præcessisset saltem debitum peccati, a quo munI daretur et purgaretur pergratiam. Ostendit | vero hie locus,eundem sensum esse,quoties j B. Virgo vel ejus caro dicitur a peccato originali aut ab ejus effectibus mundata vel purgata. Quo loquendi modo utitur ibi non semel, et lib. 2, cap. 26 : Constat pro certo, (pila nisi ad plenum purgata fuisset, fructum talem facere non potuisset. Et cap. 27 et 28, habet non pauca, quæ huic sententia? suffragantur. Reperitur etiam prædictus loquendi modus in aliis Patribus Richardo antiquio­ ribus, ut Nazianzeno orat. 42, ubi de Christo Nazianz. ait : Humana omnia, exceptu peccato, suscepit, conceptus quidem ex Virgine, et anima et carne a Spiritu purgata, sive præpurgat a, ut habet orat. 38, Germano Patriarcha German, Constantinop. in theoria rerum Ecclesiast. jhj : Dei sapientia et virtus suam carnem xdificavit ex virum non experta casta matre pricpurgala anima et corpore. NicephoroNîcèph. Constantinopol. in epistol. ad Pontificem Leonem III (extat apud Cæsarem Baron. torn. 9. ad annum 811), ubi dicit Verbum habitasse in utero sanctissima? incontaminata? Dei Genitricis Mariæ, el in animo et in carne prxmundata Spirifu.Petro Damia-Damian. no, qui in serm. Assumpt. ad illa verba Cant. 4 : Et macula non est in te, addit : Quia Spiritus sanctus supervenit in te, qui te mundavit. Et aliis, quorum omnium sensum prædictusRichardus explicuit per illam distinctionem inter mundam et mundatam, puram et purgatam. 144. Clarius adhuc loquutus est alter Ri-Rjdiartl chardus, scilicet a S. Laurentio in opere as. de laudibus Virginis lib. 7, cap. ItemLaurcnt* quod luna, § Divisa a tenebris,abi accommodans B. Virgini illa verba : In principio creavit Deus cadum et terram, inquit : Id est animam et corpus Mariæ. Sed hæc terra erat inanis et vacua ante gratiam saneti/icationis : et erant lenebræ super faciem abyssi, quia concepta est in originali. Idem repe! tit paulo inferius § Partim obscura, el § Diluculum de quo, et alibi sæpe in toto illo | opere, quod duodecim libris distribuitur, Excussum est autem sub proprio nomine I pradicti Ricliardi Duaci anno 1625.^ Nu- 11 ■ Ί K f v-xr~ ‘ s .V MVrl 151 <: ’’ ;l ί·< J de virus et peccatis. per vero Lugduni inter opera Alberti .Magni torn. 20. sed ex utroque prologo illi præfixo apparet potiori jure tribui Richardo quam Alberto. Præsertim cum hujus habeamus ingens aliud opus dictum Mariale, seu .Super missus est, ubi 230 quaestionibus collectum et discussum invenitur, quicquid de excellentiis, privilegiis, et laudibus Peatissimæ Virginis excogitabi le videtur. Ejusdem sunt sententiæ uterque Hugo, uru' Carensis el Victorinas. Ille enim super 7 caput Ecclesiastes ad illa verba : Virum de mille unum rejieri ; mulierem ex omnibus non inceni, hæc addit : Quæ aliquid mulie­ britatis non haberet, saltem originaliter: etiam B. Virgo originale habuit. Isio vero Ηηίύ lib. 2 de Sacramentis fidei p. 1, cap. 5, sic Victor, ait : Catholica veritatis definitio /ilium Dei (qui pro peccatoribus et de peccatoribus natus est) de carneobnoria peccato carnem assump­ sisse asserit liberam a peccato. Cum autem non aliunde quam de B. Virgine carnem assumpserit, plane sequitur hujus carnem peccato fuisse obnoxiam. Alb. Idem docuit Albertus Magnus in 3, dist. Ma?n 3, art. 3, in corp. Et ad 1. Et art. 4 ad 4, et art. 5, ubi apertissime loquitur. Et in Mariait super Missus est quæst. 127, num. 5, ubi probat B. Virginem fuisse in utero sanctificatam, hoc argumento : Dicit Anselmus : Ea puritate B. Virgo nitebat, qua major sub cxlo nequit intelligi : sed puritas Dei hominis est peccatum originale nec ha­ ltere nec unquam habuisse : major quidem post illam est originale habuisse, sed statim et ab illo mundatum esse : ergo B. Virgo de­ buit quidem in originali concipi, sed statim ab illo mundari : ergo debuit in utero sanc­ tificari. n.Thom. 145. Idem statuunt Doctores Seraphicus D.Bon. ef Angelicus : iste 3 p. quæst. 14, art. 3 ad 1, ibi : Caro Virginis fuit concepta in peccato originali. Et latius quæst. 27, art. 2, et quæst. 31, art. 8 et aliis locis, quæ cita­ bimus infra num. 201. Illevero in3, dist. 3, art. 1, quæst. 2, ubi post multa contra piam sententiam et pro opinione asserente in B. Virgine originalem culpam, tandem concludit : Huic ergo positioni adhrrentes propter honorem Jesu Christi, qui in nullo prxjudicat honori Matris, dum filius matrem incomparabiliter excedit, teneamus secundum quod communis opinio tenet, Virginis sanc­ tificationem fuisse post originalis peccati contractionem. De mente vero utriusque sancti Doctoris, et an possint de solo debito interpretari,dicemus dub. sequenti. 146. Succedunt prædictis PatribusS.Bernardinus Senensis Ordinis Seràphici ton. A; 4,serin. I de Concept. B. .Maria»art. Leap. 1, ubi sic ait : Tertia fuit sanctificatio ma­ ternalis, et ista removet culpam originalem, et confert gratiam : el hxc fuit in Virgine, matre.. ΓΙ autem sanctificatio illa remove­ ret originalem culpam, opus erat ut ista adesse deberet ; alias non indigeret remo­ tione. Et art. 3, cap. 2, dicit fuisse in Vir­ gine fomitem peccati secundum essentiam; quamvis ligatum ne in actum prodiret. Constat autem fomitem esse effectum pec­ cati Adami, nullique competere, nisi quia in eo peccavit. Sentit igitur hoc de B. Vir­ gine ; quamvis quod in se peccatum incur­ rerit, prout aliqui autumant, non senserit, ut num. 199 constabit. S. Antoninus Archiepiscopus Florentinus 1 p. litui. 8, cap. 2, sic habet : Si cwi-F'··-· siderentur Scripturæ et dicta Sanctorum antiquorum et modernorum, qui fuerunt de­ votissimi Virginis gloriosa; manifeste palet ex verbis eorum ipsam in originali peccato. conceptam fuisse. Sed ostendemus dub. se­ quenti, testimonia Scripturæ et Sanctorum sufficienter exponi de contractione peccati solum quoad debitum. Alfonsus Tostatus Paradoxa 5. cap. 162, Isg2J cum retulisset utranque opinionem, asse­ rentem scilicet, et negantem B. Virginem fuisse in peccato originali conceptam; dicit etiam juxta secundam tenendum esse, quod si ante Christi mortem vitam finiret, non statim ejus anima ad cælum evolaret; sed ad limbum cum cæteris sanctis descenderet. Et reddit hanc rationem : Quanquam B.Dei Genitrix originalem maculam non incurris­ set; tamen ad limbum sanctorum descendere obligabatur, cum peccatum originale incurrere tenebatur, licet non incurrerit. 147. His non immerito adnecti potest ob suam venerandam antiquitatem Petrus Lombardes sententiarum et scholasticorum Magister in 3, dist. 3, ubi sic ait : Quxritur etiam de carne Verbi, an prius quam conci­ peretur, obligata fuerit peccato, etc. Sane 1 dici potest, et credi oportet juxta Sanctorum attestationes convenientiam, ipsam priuspeccalo fuisse obnoxiam, sicut reliqua Virginis caro : sed Spiritus sancti operatione ita mun­ datam, ut ab omni peccati contagione immu­ nis uniretur Verbo etc. Annumerant etiam nonnulli supradictis Patribus quatuor sum­ mos Pontifices, qui sapientia et doctrina I valde claruerunt, elut particulares Doctor® huic sententiæ subscripsisse dicuntur : vi­ delicet DISP, XV, DUB, HI. dolicel Innocentium III in sorm. Aesumpt. B. Virg., Honorium III serm. Dominion in Passione, et in quibusdam aliis, Inno­ centium V in 3, dist. 3, quæst. l,art. 1, et quæst. 2, art. 1, et Clementem VI in semi. Doininicæ I Advent, ad illud: Erunt signa in sole cl luna. Nos autem in præsenti solius primi, quæ vidimus verba dabimus ex serin. cilatato deprompta : ait ergo : Illa (scilicet Heva) fuit sine culpa producta, sed produxit in culpa ; hxc autem (scii icet B. Ma­ ria) fuit in culpa producta, sed produxit sine culpa. Scimus quorumdam aliorum Patrum tes­ timonia pro hac sententia referri : quæ quia videre non licuit, missa facimus: non quod illis fidem negemus; sed ut ea solum testemur, quæ vidimus. Scimus etiam vulgareesseapud aliquosJuniores.nonnulIosex præcitatis Doctoribus, ut Anselmum, Bernardum, Albertum, Thomam, Bonaventuram, et Antoninum sententiam prius asser­ tam postea revocasse. Sed neque hujus revocationis firmum argumentum aut fide dignum testimonium producitur : neque illa quæafferuntur, qualiacunque et incerta, ullo modo sonant aut continent negationem debiti, de quo agimus; sed ad summum ne­ gationem contractionis peccati. Unde esto fides illis adhiberetur, nullatenus contrariarentur huic sententiæ, quæ non peccati contractionem, sed solum debitum astruit. Quod etiam observatum esse vollumus pro auctoribus § sequenti referendis, si qui eorum aliquando palinodiam cecinisse di­ cantur. § IV. Communis aliorum Doctorum plausus pro hac sententia. 148. Secundum valdeque robustum huic sententiæ fundamentum præstat unanimis fere assensus cæterorum Doctorum : qui vel Theologiæ scholasticæ, morali, aut expositivæ, vel canonico juri nomen dedere. Quot­ quot enim rem tetigerunt (præter paucissi­ mos ex citatis pro opposita opiniones supra num. 124, quos infra num. 230segregabi­ mus) illi subscribunt. Et quamvis non om­ nes eadem phrasi et terminis utantur, om­ nes tamen in re conveniunt quantum ad assertionem debiti, de quo loquimur : dum alii dicunt B. Virginem fuisse peccato ob­ noxiam, alii carnem peccati habuisse, alii peccavisse in Adamo, et cum eo de ligno 155 vetito comedisse : quidam etiam peccatum originale (in quo a fortiori debitum claudi­ tur) contraxisse : plurimi vero in propriis terminis asserunt incurrisse debitum pec­ catum contrahendi, non tarnen de facto contraxisse. Qui omnes dicendi modi in idem fere coincident, ut constat ex dictis dub. 1 hujus disputationis. Si quid vero dissidii ad rem pertinentis inter eos reperitur, solum consistet penes majorem vel minorem extensionem prædicti debiti, seu penes diversos ejus gradus, qui omnes con­ tinentur infra limites debiti proximi sup­ ponentis Adami peccatum, ut initio hujus dubii num. 123 animadvertimus, el infra a num. 218 magis declarabimus. Adducemus verba aliquorum de quibus sectatores primæ opinionis dubitarunt, aut eos pro se expen­ dere conati sunt, ut ex ipsis, non ex nostra tantum relatione, quæ sit illorum mens fa­ cile innotescat : aliorum autem qui clarius loquuntur, tantum ne gravemus lectorem, quod plurimi sint, solam sententiam, ex eisdem, non ex aliorum citationibus im­ mediate depromptam, referemus. 149. Igitur sententiam hanc statuuntAnciores. Glos, in cap. Firmissime de consecrat, dist. 4 Guido Archidiaconus Bononiensis in suotia. giosRosario super dictum cap. Firmissime. Et^j^J' ibi etiam Cardinalis Joannes de Turrecre- Tnrrcmata num. 11, ad tertium quæsitum. Joan- jOa. nes Andreas in 2 p. Novellas, tit. de feriis super c. Conquestus. Cardin. Hostiens, in tiens, sua summa de pœnit. et remiss. § Quis debet confiteri. Et alii ex Canonistis. Ex Theologis vero tuentur illam Henrieus de Gandavo, quod lib. 15, quæst. 13, Gulici. Gulielmus Antisiodorensis lib. 3 summæ tract. 1, cap. 3, Gulielmus Durantes in Ea-G^or. tionali divinor, officior, lib. 7, cap. de Puri- capreoi ficatione Virg. num. 4, Ægidius Romanus in 2, dist 31, quæst. 2. Citatur etiam quodlib. 6, quæst. 20, Gregorius de Arimino in 3, dist. 30, quæst. 2, part. 1, dicens oppositum secundum omnes expositores contradicere sacræ Scripturæ. Durandus a Sancto Portiano in 3, dist. 3, quæst. 1, num. 10. Ca­ preolus eadem dist. quæst. 1, conclus. 1, ubi etiam Matthias Aquarius conclus. 1, dicens esse communem sententiam Scotistarum ; et oppositam manifeste errorem. Herveus Natalisquodlib. 4, quæst. ultim.,N. Joannes nacou. Baconius in 2, dist. 31, quæst. unica : et GnWoin 4, dist. 2, quæst. 4. N. Guido Episcopus Majoricensislib. cui titulus Quatuor unum, sine Concordia euangelica in cap. 1 Lucæ ad illa verba, Quod nascetur ex te sanctum, DISP. XV, DUB. 1Π. 15Ô *. F » n 4 * ** w DE VITIIS ET PECCATIS. ijc. de etc. Jacobus de Voragine semi. 1 de Asv"*?;, sumpt. el tribus sequentibus. Vincentius de Castronovo tota disputatione solemm ad Femr Herculem Eslensem Ferrarias ducem. Didaeuw. cus [)eza Archiepiscopus Hispalensis in 3, dist. 3. quæst. I, art. 3. Thomas Cajetanus tW!- ,om· ~ opu$cu^r· «pus?» 1· cap. 3, et 1, 2, tan. quæst. 81. art. 3. Franciscus Ferrariensis Hb. 4 contra gentes, cap. 50. .Melchior Cano lib. 7 de locis Theologicis cap. 3, M)"' num. 9, conclus. 4. Bartholomæus de .Me­ dina 3. p. quæst. 27, art. 2. Antonius LTixiensis serm. 1 de excellentia sanctifie. B. Virginis. Armandus de Bello visu col­ lât. 4 de feslo Concept. Albertus Castel­ lanus serm. de Laudib. B. Virginis in festo Concept. PetrusBergomensis in concordan. D. Thomæ dub. 370. Gregorius .Martinez 1, 2, quæst. 81, art. 3, dub. 1. Franciscus de Araujo ibidem in dubio quod movet circa mentem D. Thomæ. Alexandre de Ales Serais· -Magister Ordinis Seraphici 3. p. quæst. 9, AkunC^1 art. 5, dicens non posse absque errore ne-ftiin gari. Petrus de Aquila dictusScotellusquæst. 1 ad J. omnes super prædictam 3 dist. Cornelius Musius Episcopus Bi ton tiniis su-Marqw. per ad Rom. 5, folio nobis 255, ibi: Ut Adx filia non inficior, quod omnino cl ipsa (B. sci-Hclos. licet Virgo) cum reliquis omnibus meruerit immunditia illa coinquinari. Ludovicus Mi-^^ randa in defensione pro immacul. Virg. pni concept, quæst. 12, conclus. 3. Antonius v!^ de Corduba lib. I, quæst. 44, dicens, hanc sententiam esse Catholicam, contrariam vero haereticam: idque probat, quia nisi ita dicatur, non possunt salvari multæ autho­ rities sacræ Scripturæ. Didacus Vega serm. I de Concept. Pelbartus de Themesvar. lib. 4, Stellarii p. 2, art. 1, cap. 7, Daniel Agricola in suo etiam Stellario in 2, stella coronæ. Alexius a Salo lib. de duodecim stellis in declarat. 2 stellæ, Antonius Rubill bius in Assertionibus Catholicis, errore 5, Albertus do .Marquesiis lib. 5,caoliloque mo­ ral. cap. 17, Antonius Bitontinna super cap. 8 Proverb, quæst. 3, in epist. do festo Concept. Henricus Ilelmesius serm. 2 de Concept. Philippus Diez serm. 3 do Con­ cept, num. 28 et 32, Petrus Aristizabal in ihbacuc cap. 3, versu 31, considerat, ait. §5, Joannes de Cartagena lib. 7, homil. 15, dicens esse solidiorem doctrinam, nihilque puritati Virginis derogaro. Franciscus do Herrera 1 p. instructionis Christianae, cap. 10, de peccato originali, § 5, dicens, oppo­ situm sentientes nimios esse magis quam devotos. Joannes de Vuerdena author libri, cui titulus Dormi secure, serm. 5 de Con­ cept. Franciscus de Osuna serm. 3 de Con­ cept. Eligius Basæus in floribus Theologiae, verbo peccatum, num. 6, Franciscus dei Castillo tract, depræservat. Virginis disp. 3, quæst. 1, num. 30. Licet enim renuat con­ cedere in B. Virgine debitum in propria persona contractum; attamen quod pecca­ verit in Adamo, habueritque in illo debi­ tum culpæ originalis contrahendæ, libenter amplectitur, quod cernat conformius esse Mena, doctrinæ Scoti. Sed et III. D. Joannes Merinero Episcopus Vallisolet. in responsione ad epistolam Catholici N. Regis Philippi IV pro causa Conceptionis, perpetuus est in adstruendo, ut quid a Catholicis contra Pelagianos communiter receptum, debitum de quo loquimur, usque ad ipsum instans animationis Virginis pertingens. Ut videre est priori proposit. rat. 2, num. 19, et num. 26 el 28, et rat. 3, num. 42, et num. 54 el 56, et posteriori proposit. rat. 4, num. 11. Hi omnes ex Seraphica familia. A5i 151. Pro eadem quoque sunt sententia æ'* Petrus de Palude Patriarcha Hierosolymitanus non solum in 3, disl. 3, ubi pro contractione peccati originalis in Virgine ste­ TilL tit, sed eliam in serm. de Concept. B. Jac. Virginis Mariæ enarrat, 1, ubi ejus immu­ Mjl nitati consulit. Thomas de Argentina in 3, 1®>. dist. 3, quæst. 1, S. Thomas de Villanova Ik. torn. 2, concione 3, prope finem, Jacobus de Valentia super Psal. 45, circa finem : et super canticum Magnificat ad illa verba: ‘ ’ Quia fecit mihi magna, etc. Antonius Rampegolis in compendio figurarum Biblior. de Maria Virgine ad illud Ecce nubes lucida. Ægidius a Praesentatione lib. 2 de Con­ cept. Virg. quæst. 4, art. 7, num. 18, di­ cens, contrarium sine errore affirmari non posse. Basilius Legionensis 1 p. variarum disp. relect. 3, Petrus de Valderrama in sermoni b. de Concept, præsertim serm. 5, Alphonses Orozco commentar, in Cantic. annot. 3, ad encomia alma? Virginis ex cap. 1, pro festo Concept. Leonardos Nogarolis in epist. ad Sixtum IV, pro Concep­ tione Virginis, et aui officii approbatione. El quia non omnino aperte loqui visas est. ponemus ejus verba : Copiosa (inquit) apud eum redemptio, qui non solum lapsos redimit, sed ex sui natura labe maculandam unicam Matrem merito retinuit. Maculatam forte legisti conceptionem embrionis el seminis, non maculatx animx : intellige qui omnia sapis, peccatum tanquam cotisa et materiale quid in corpore est, formalis vero sola anima ca­ pax est. Ecce concedit, Virginem ex sua na­ tura maculandam fore : de factoque macu­ lam et peccatum tanquam incausaet materia in ejus corpore extitisse, dum formaretur in utero sub forma embrionis, quamvis ad animam propter prævenientem gratiam non pertigerit : quæ omnia important debi­ tum de quo agimus. Apertius illud concedunt N. Incognitus lacog. in Psal. 29, num. 428, N. Ambrosius Spiera^”; serm. 32, consider. 2. Guandisalvus Lu-Tena. zero in Discurso Theologico pro defensione iiarsil. Concept. Deiparæ cap. 3, id supponens tan-pr““rt’“; quam certum in fide. Ludovicus Tena su- Cather. per 7 cap. epist. ad Hebr. difiic. 5, num. 6. Robertus Holkot in cap. 3 Sapien, lect. IGO. Marsilius ab Ingen in 3, quæst. 4, art. 1. Jacobus Almainus in 3, dist. 3, quæst, 2, in ultimo arglim. Joannes Driedo lib. 3 de regulis sacræ Scripturæ tract. 2, cap. 4. Ambrosius Catherinus in opusc. seu disput. pro immaculata Concept, lib. 2. Et quia citatur alibi pro opposita opinione, dabimus ejus verba: statim enim in principio illius 2 libri concedit quod R. Virgo ex jure· et ex vi generationis ab Adam debuit sub pec­ cato originali concludi, ex privilegio tamen fuisse abeo præservatam. Et inferius : Di­ cimus, B. Virginem subjectam esse peccato secundum Ad» Expraecipit observari : Suctus autem in præ-com.dc dicta constitutione non meminit peccati etKcliq. ven. commissi in Adamo, aut debiti inde con­ SilUCt. surgentis, sed solum ipsius peccati origina­ lis contracti in propria Virginis persona, ut legenti constabit. Potuit tamen Concilium uti prædicto Pauli testimonio ad confirmationem sui decreti, etiam ex ea parte qua agit de pec­ cato originali et ejus contractione ab uno­ quoque nostrum.· quiasuppositoquodomnes in Adamo peccaverint, ut docet Apostolus, omnes debent in se ipsis peccatum originale incurrere : et incurrent de facto, nisi alicui I 1 162 DE VITIIS ET PECCATIS. in instante conceptionis speciali Dei gratia fuerit subventum, prædiclumque debitum impeditum, ne peccatum de facto inde re­ sultet : unde quia hanc specialem gratiam nulli altori pr.rlerquain Beatissima Virgini faciam fuisse potest probabiliter affirmari : ideo ex verbis Pauli intulit Concilium, quod seclusa per præcisionem Deipara, a cujus causa se subtrahit, omnes prædictum peccatum incurrunt. Quare ea exclusio Con­ cilii adhuc præcisiva solum cadit supra illationem ex testimonio Pauli, et supra decretum de actuali peccati contractione deducium a Concilio ex prædicto testimo­ nio: quatenus ita maneret nobis liberum sentire el affirmare fuisse concessum Dei­ para? illud privilegium, ne contraheret in sua propria persona maculam originalem, cui ex vi peccati commissi in Adamo obno­ xia manebat : ut neque interdiceretur auc­ toribus opposita sententia? contrarium as­ serere; sed utranque partem relinqueret indeterminatam. Tertins 159. Aliud testimonium habetur 2 CoI/pHV Script, rinth. cap. 5, ubi Apostolus probat, omnes j.G-r.s. homines mortuos fuisse in Adamo per ejus peccatum, quia Christus mortuus est pro omnibus : .Si unus (inquit) pro omnibus mortuus esf, ergo omnes mortui sunt : et pro omnibus mortuus est Chrtàus. Et quia hic locus satis efficax est pro præsenti senten­ tia, elucidabimus illum sequenti discursu. 1!. Virgo fuit de numero illorum pro qui­ bus mortuus est Christus : sed omnes pro quibus Christus mortuus est, mortui sunt in Adamo : ergo ipsa fuit de numero illo­ rum qui in Adamo sunt mortui : non autem sunt mortui nisi quia ibi peccaverunt : igitur B. Virgo vere ineo peccavit, incurritque proinde debitum contrahendi origi­ nalem culpam. Discursus est legitimus : et major certa secundum fidem, quæ non per­ mittit ut a beneficio mortis Christi Virgo excludatur. Minor vero, pro qua sola potest peti probatio, suadetur. Tum ex verbis Pauli, non solum quia dicit : omnes fuisse Au'.'usl mortuos, quod Augustin, lib. 20 de civit. Dei, cap. 6, glossal : Omnes mortui sunt in peccato, nemine prorsus excepto. Sed etiam quia infert, unus pro omnibus mortuus est : ergo omnes mortui sunt. Si namque ultra eos qui mortui sunt in Adamo, Christus pro aliquo fuisset mortuus, non bene intu­ lisset, omnes mortuos fuisse, quia mortuus est pro omnibus: ut igitur hypothetica h;ec Christus pro omnibus mortuus est : ergo om­ nes mortui sunt, quoad primam partem DISP. XV, DUB. IV. i sine exceptione sit vera, debet etiam vericasse in Adamo)non omnes mortui sunt, quia ficari sine exceptione quoad secundam :el II. Virgo mm est mortua morte peccati: ergo per quamlibet ab ista exceptionem falsifiChristus tum est mortuus pro omnibus : quod cabitur propositio, ut inlnenti constabit. est manifeste hxresis. Xec potest hic locus Tum etiam suadetur ex I). Augustino lib. glussiiri, quod omnes distribuat generaliter, ct 6 contra Julianum cap. 1, cujus verba ad quod patitur exceptionem: quoniam constat, plenum adduximus dub. praecedenti, modo quod in hac propositione illud signum Opi­ vero pauca repetemus, quia continent valde nes distribuit pro omnibus sine ulla excep­ efficacem probationem illius minoris. Sic tione: quoniam llxreticum constat esse dicen­ igitur arguit contra ILerelicum : Quoniam |.v5 tem, Christum non esse mortuum pro omnibus unus pro omnibus mortuus est : ergo omnes sine ulla exceptione. mortui sunt : et pro omnibus mortuus est 160. Quarius locus est ille 1 ad 14· ___ Corint. Christus. Xullo modo hic negare permitteris, ^'}·|!· 15: Per hominem mors: el per hominem renon nisi pro his qui mortui sunt, mortuum ftr.ii. surrectio mortuorum:el sicut in Adam omnes fuisse Jesum. Quos igitur hoc loco inlclligis moriunl u r; it a ct in Ch risio om nes v iv ificabu nI mortuos? Xitnquid eos qui de corpore exiclur. Lbiutcernis.deomnibus illis affirmatur J runl? Quis ita desipiat, ut hoc sapiat? Eo mortuos fuisse in Adam por ejus peccatum, nujdo itaque intelligimus mortuos, pro quibus de quibus asseritur vivificandos seu resus­ omnibus mortuus est Christus, quomodo alibi citandos esse per Christum : cum igitur B. dicit : Et vos cum essetis mortui in delictis tl Virgo sit de numero eorum, qui in Christo prxpulio carnis vestr.v, convivificavit cum vivificantur ; necesse est ut fuerit de numero illo. Ac per hoc unus, inquit, pro omnibus illorum, qui in Adamo moriuntur. Audia­ mortuus est: ergo omnes mortui sunt : osten­ mus Augustinum lib. citato contra Julia­ dens fieri non potuisse ut mereretur nisi pro num cap. 12, ubi ex hoc Pauli testimonio mortuis. Ex hoc enim probavit, omnes mor­ arguit contra Pelagianos, qui a prædictis tuos esse, quia pro omnibus mortuus est unus. propositionibus volebant aliquos excipere, Vide, quia consequens esse voluit, ul intelliintelligentes per ly omnes non omnes om­ ganlur omnes mortui, si pru omnibus mortuus nino, sed mullos, ut ita daretur locus excepi est. Quia ergo non in corpore, restat ut in Lskl tioni. Omnes ergo (inquit) ad mortem per peccato esse mortuos omnes nemo neget, nemo Adam : omnes ad vitam per Christum : quia dubitet, qui se non negat aut dubitat esse sicut in Adam omnes moriuntur; ita in Christianum. Quæ Augustini verba et dis- ,4s· Christo omnes vivificabuntur: id est, ex cursus tollunt omnem tergiversationem, prima origine generis humani nemo ad mor­ quæprædicto testimonio posset excogitari. tem nisi per Adam, et nemo per Adam nisi Legatur a cap. 2 usque ad 5, ubi multa lo­ ad mortem; et nemo ad vitam nisi per Chris­ quitur ad intentum, urgens ubique prædictum, et nemo per Christum nisi ad vitam. tam consequentiam : L'nus pro omnibus mor­ Eos autem dum non omnes sive per Adam tuus est : atque adeo sentiens, neminem condemnatos esse, nisi per Christum libera­ contineri in iis, pro quibus mortuus est tos vultis intelligi, horrenda perversitate Christus, quin non comprehendatur sub Christ lanx religioni est is infesti. Ecce ex illis, qui in Adamo mortui sunt. Augustino sicut nemo regeneratur in Adde ex Cajetano opusc. citato, cap. 3, cj.t Christo nisi ad vitam, et nemo, neque ubi ita discurrit : Oportet de.Virgine firmiter adhuc B. Virgo regeneratur ad vitam nisi credere, quod Christus est mortuus pro ipsa: in Christo; ita nemo, neque adhuc B. Virgo, et quod ipsa est mortua (scilicet in Adam) generatur ex semine Adæ nisi ad mortem, morte peccati : quoniam in sacra Scriptura | et nemo generatur ad mortem nisi quia ex tali semine. habetur hxc conditionalis : Si Christus est mortuus pro omnibus, omnes mortui sunt : ul Observa autem, quod sicut vivificatio patet 2 ad Corinth. 5. Constat enim qwd Christi non pervenit de facto et secundum efficaciam ad omnes homines in seipsis ; omnis condilionalis vera est necessaria : tl quod a destructione consequentis ad destruc­ bene tamen extenditur ad omnes quantum tionem antecedentis valet argumentum. For­ ad sufficientiam .-quia ejus meritum, nullum mata ergo ratione clare apparebit Scripturam excludit, sed omnibus meruit salutem et esse falsam (si Virgo excipiatur a debito) vitam animas; licet in multis harum consequutio impediatur. Ita mors seu peccatum procedendo sic. Si Christus est mortuus pro omnibus, omnes mortui sunt : sed per istam Adami non dicitur pertinere ad omnes ho­ positionem (negantem scilicet Deiparam pec· mines quasi omnes sine ullius exceptione 163 in seipsis de facto illud contrahant ; sed intelligitur saltern quantum ad sufficien­ tiam : quia demeritum Adami ex se suffi­ ciens erat omnibus si ne exceptione tale pec­ catum inferre: quia demeruit pro omnibus. Quod autem in aliquo, puta in B. Virgine, contractio actualis praedicti peccati ex spe­ ciali privilegio impediatur, non officit testi­ monio Pauli et ejus universalitati : sicut non officit, quod vivificatio per Christum de facto in aliquibus impediatur. Obesset autem, si vel Christi meritum, vel demeri­ tum Adami, quantum erat ex se et secun­ dum sufficientiam, non ad omnes sine alicujus exceptione se extenderent. 1G1. Plura alia sunt Scripturae testimo- Insinia, quæ huic sententia? opitulantur : utf”"1^ Lue. 19: Filius hominis venit quærere et sal- kuc.W. vum facere quod perierat. Matlh. 9: Aon est et 15. opus valentibus medico, sed male habentibus : T··^ non veni vocare justos, sed peccatores. Et cap. Lue 15. 15: Non sum missus nisi ad oves qux perie­ runt, etc. Et 1 ad Timoth. 1: Christus Jesus venit in mundum peccatores salvos facere. Adde ex Luc. 15, parabolam pastoris quae­ rentis ovem perditam, et inventa gauden­ tis atque in humeris eam sublevantis. In qua significari totum genus humanum, quod cum omnibus suis individuis perierat in Adam, Christus vero illud suo adventu quaesivit, et in crucis brachiis veluti in hu­ meris sublevavit, adeo ut neminem levave­ rit, nisi fuerit ovis perdita, est satis commu­ nis expositio, præserlim apud Ambrosium lib. 7 in Lucam cap. de Pastore et ove per­ dita, ubi optime loquitur ad intentum. Et apud Augustinum lib. 1 de pecc. merit, cap. 27, ubi inter alia ait : Totius Ecclesix vox est : Erravi sicut ovis perdita : omnium membrorum Christi vox est: Omnes ut oves erravimus, et ipse traditus est pro peccatis nostris. Qui ergo ab ista universalitate ovis perditae, ut declarata per Ambrosium et Augustinum, Virginem exceperit, eo ipso constituet illam extra Ecclesiam Christi, et extra ejus corpus et membra : quod est er­ roneum. Omittimus alia testimonia, majoremque horum expensionem, quia illa jam adduximus et expendimus dub. præced. § 2 et 3. Ex illis vero aperte constat, omnes ad quos quærendos venit Christus, et pro quibus mortuus est, periisse aliquando, et fuisse peccatores saltem in Adam. Cum ergo potissimum venerit ad quærendam et sal­ vandam B. Virginem, plane sequitur eam fuisse de numero illorum, qui in ipso pec­ caverunt, et ut oves errantes perierunt. t? r » I Λ DE VITIIS ET PECCATIS. 164 § VI. Eadem sententia rationibus fulcitur. 162. Prima ratio pro hac sententia, et cui ejus auctores, ut præcipuo fundamento nituntur, sumitur ex Virginis redemptione 11 ’ in hunc modum. B. Virgo fuit vere et pro­ prie Christi morte et sanguine redempta : sed vera redemptio supponit peccatum, ad minus originale, vel saltem ejus debitum in illo qui redimitur : ergo licet fuerit im­ munis a prædicto peccato contracto in pro­ pria persona, non tamen a debito illud con­ trahendi. Consequentia est legitima : et major ita certa, ut salva fide, negari non possit, propter testimonia Scriptura», quæ ubique clamant Christum fuisse universa­ lissime omnium hominum redemptorem. 1, 1Jtj ad Timoth. 2 : Qui dedit rrdempiionem sec,!)s=j m^*EeumPn°mnibus. I bi glossa interlin. 1 a,j ' exponens illud signum omnibus ait: Nullum MaulH excepit. Et cap. 4: Qui est salt ator omnium hominum. Et Matth. 1 : Ipv enim saltum faciet populum suum a peccatis eorum. Sicut autem impium esset Virginem a Christi populo excludere, sic etiam ab ejus redempLecj. tione. Unde, ipsa B. Virgo Luc. 1, vocat Christum salvatorem suum : Exulfavil spi­ ritus meus in Deo salutari meo. In Christo autem idem est salvatorem esse, et esse re­ demptorem ; sicut in hominibus idem est n.Aog. Rivari et redimi. Et ita intellexit D. Au­ gustinus serm. I de Assumpt. ubi ait : IIxc Virgo mirabili et inxstimalnli modo suum et Euseb. oran,ww peperit Salvatorem. Et Eusebius Emis. Emissenns, quem retulimus supra num. 110, loquens cum Virgine ait: Initiator omnium rerum profudendum pro mundi vita sanguinem de corpore tuo accepit, ac de te sumpsit, quod etiam pro te solveret. Quid est autem pro Virgine solvere, nisi eam redi^i-n, mere? Et D. Bcrnardinus Senensis torn. 4, seu- serm. 4 de Concept. Virg. art. 3, cap. 3, j u x ta nov am edit ionem -.PrImogenita (i nq u i t) Redemptoris filii sui Jesu fuit B. Virgo: et plus pro ipsa redimenda venit, quam pro omni alia creatura. Deinde hæc est constans sententia Theo­ logorum, a qua nullus fidelium etiam ex assertoribus primæ opinionis usque modo ausus est recedere. Præserlim vero illam expresse tradunt ut veritatem necessario credendam Alexander, D. Thomas, D. Bonaventura, Scolus, Cajetanus, Bellarminus, Suarez, Corduba, et alii plurimi citati in præcedenlibus. Ex quibus .Egidius LusitaPosa DISP. XV, DUB. IV. I nus, lib. 3 de préservât. Virginis a pec­ puun fieret, ft per euangelium, postquam cato orig. quæst. 9, ari. 4, § 2, sic statuit: faila rd, credendo di/exerunt, et diligendo Si/ prima conclusio omnium dicendorum ba­ imitati stmt. Cum ergo B. Virgo erodendo sis et fundamentum. Asserendum est R. ΙΊ>diluxerit, et diligendo imitata sit Christi ginem vere et proprie fuisse Christi sanguine humilitatum, sequitur juxta mentem Augus­ redemptam, Jlxc conclusio statuenda est in tini eam fuisse Deo reconciliatam. Et lib. 1 hac disputatione tanquam fidei regula, a qua de peccat, meritis cap. 28, sic habet: Consi­ si qua opinio deflectat, a fide catholica de­ deratis omnibus divinis testimoniis, qux com­ flectat, necesse est. Et inferius : Cum vtn j mem n-avi, nihil invenitur, nisi quod universa in hac veritate, qux est de fide, omnes conte- 1 Ecclesia tenet, omnem hominem separari a niamus, non est quod in citandis Patribus Iko, nisi qui per mediatorem Christum re­ immoremur. Tota ergo difficultas in hac ra­ conciliatur Deo; nec separari quenquam nisi tione ad minorem reducitur, videlicet non peccidis intercludentibus posse. Ne ergo po­ posse dari veram redemptionem sine pec­ namus Virginem a Deo separatam, oportet cato vel debito ineoqui redimitur. Sedquia ponere illam per Christum mediatorem re­ hoc efficaciter demonstravimus dub. pri­ conciliatam. Idem etiam epist. 28 ad Hieced. ibique non mediocris labor pro fir­ ronym. paulo a principio : Certus sum (in­ manda ista ratione impensus fuit, non opor­ tet circa eam immorari. ! ita. lIu*U ncc omnino esse animam ullam ingenere humano, cui non sil necessarius ad liberatio­ 163. -Secunda ratio praecedenti affinis est sn» nem mediator Dei et hominum homo Christus hujusmodi. B. Virgo fuit per Christum Deo Jesus. Quibus verbis præcludit aditum cui­ reconciliata, fuitque ipseChrislus mediator fa­ cunque exceptioni a prædicta doctrina. inter Deum et illam : sed neutrum istorum ** 104. Deinde exceptio Deiparæ a benefi­ potuit habere sine peccato, vel ejus debito cio reconciliationis licet externa specie in orto ex culpa primi parentis: igitur con­ ejus obsequium facta videatur, revera tamen traxit inde prædictum debitum. Major habe­ derogat Christi dignitati, sicut derogaret tur ex sacra Scriptura : in qua sicut Christus exceptio a redemptione: non enim minus universaliter nominatur hominum redemp­ cedit in Christi gloriam pro perfectissima tor ; sic etiam dicitur omnium reconciliator, crealura mediatorem et reconciliatorem et apud eum mediator. 2 ad Corinth. 5: nt ■ fuisse, quam redemptorem : atque adeo non Omnia autem ex Deo, qui nos reconciliavit fei minus gloriæ ei subtrahitur negato munere sibi per Christum, et dedit nobis ministerium reconciliatoris talis crealuræ, quam negato reconciliationis, quoniam quidem Deus erat manere redemptoris: ergo .neutrum debet in Christo mundum reconcilians sibi. Ad Co- s; negari. Prælerea Christus præstal munus lossen. I :Cum placuit per eum reconciliari'·^reconciliatoris et mediatoris pro aliquo, omnia in ipsum. Mediator etiam dicitur 1 quatenus passione cl morte sua facit, ut ad ad Timoth. 2 : Mediator Dei et hominum ni Deum accedat, admittatur que ad consortium homo Christus Jesus, qui dedit redemptionem ipsius per gratiam et beatificam visionem, semel ipsum pro omnibus. Et ad Hebr. M juxta illud ad Rom. 5 : Per quem habemus Novi testamenti mediator est, ut morte inter- ‘ cedente in redemptionem earum prævaricatio- i îæ5· accessum per fidem in gratiam istam, in qua stamus, et gloriamur in spe glorix filiorum num, etc. · | Dei. Et inferius : Gloriamur in Deo per Do­ Ab horum autem testimoniorum univer­ minum nostrum Jesum Christum, per quem salitate non esse excipiendam Deiparam nunc reconciliationem accepimus. Sed nihil constat, tum quia eadem est universalitas hujusmodi beneficii negandum est Virgi­ respectu reconciliationis, sicut respectu re­ nem accepisse per Christum : ergo nec demptionis, a qua certum est illam non 1 negari debet ipsum fuisse illius reconcilia­ excipi. Tum etiam ex communi inlelligentorem. tiaSS. Patrum ct interpretum, qui neminem Quod si aliquando SS. Patres ipsam B. excipiunt. Quin potius D. Augustinus rela-DM j Virginem medialricem aut reconcilialricem tus a glossa super ad Calat. 3, expresse com­ " appellant, non ideo loquuntur, quiasenseprehendit omnes, qui Christi fidem et hu­ ‘ ' rint non fuisse per Christum redemptam ct militatem sequuntur. Sancti sunt (inquit) reconciliatam, aut quia ipsa suo merito ab impietate superbix; hæc fuit primaria operati sil redemptionem : unus enim solus malitia peccati Adami, ut infra constabit) est redemptor el reconciliator Deus et homo ut reconcilientur Deo quicunque homines hu­ Christus Jésus: sed quia per eam datus est militatem Christie! per revelationem, ante­ omnibus ipse Deus et homo reconciliator et quam 165 redemptor: ut recte declarat Driedo lib, 3 Dried* de regul. sacræ Scriptura tract. 2, cap. 4, fol. nobis 127, sic dicens : Maria invenit gratiam, non quia ipsa est gratix in humano genere rcparalrix, sed quia est ejus qui gra­ tiam humano generi reparavit, genitrix. Ideo ipsa benedicta, quia mater est ejus, a quo venit et in se ct in exteros omnes benedictio. Hinc SS. Patres non horruerunt appellare illam medialriccm nostram : non qux nos Deo Patri reconciliaverit el redemerit. : scien­ tes unum solum mediatorem Jesum, per quem ipsa Maria filia Adx fuit a peccato liberata, sanclificata, el Deo Patri reconciliata : sed talem, per quam salus venit in mundum, per quam descendit gratia et misericordia in uni­ versum genus humanum, per quam gratia habuit ad nos accessum : qux et assidua est advocata nostra apud filium suum Jesum, qui unus est advocatus apud Deum Patrem. 165. Minor vero, videlicet beneficium reconciliationis aut mediationis intelligi non posse sine peccato vel debito in eo, qui reconciliatur, probatur tum ex ipsa natura et essentia reconciliationis, quæ nihil aliud est nisi restauratio sive reparatio amicitiæ deperditae : ut diffinit D. Thomas in 4, dist D.Thom. 15, quæst. 1, art. 5, quæstiunc, 2, atque adeo si sit reconciliatio cum Deo, necessario supponit peccatum, saltem in Adamo, per quod deperdimus ejus amicitiam. Et idem docet D. Isidoruslib. Etymologiar. cap. 112, n.isM. ubi ait, illos proprie dici reconciliatos, qui ex inimicis amici sunt effecti. Tum etiam quia reconciliatio et mediatio ex ipsis nomi­ nibus supponunt separationem inter eos, qui reconciliantur : inter Deum autem et homines solum peccatum separat: ergo ne­ cessario debet hoc reconciliationem et me­ diationem præcedcre. Quocirca ubi Scrip­ tura dicit, Christum reconciliasse nos Deo, ct mediatorem pro nobis fuisse, statim ex­ primit talem reconciliationem fuisse a pec­ catis. Ut videre est loco cit. ad Corinth. ,,ad ubi postilla verba: Erat Deus in Christo Cor.5. mundum reconcilians, immediate additur: non reputans illis delicta ipsorum. Et ad Coloss. 1 : Cum essetis aliquando alienati et a(1 inimici, nunc reconciliavit in corpore carnis^05·1· ejus per mortem. Ad Rom. 5 : Cum inimici a(] essemus, reconciliati sumus Deo per mortem Bom.5. filii ejus. Ad Ephcs. 2: Reconciliet ambos in ,hl uno corpore Deo per crucem, interficiens ini- Ephcs.2. micitias in semetipso. Et nullibi invenies, Scripturam uti prædicto nomine, nisi ubi aliqua discordia, divisio aut separatio præcessit. Idemque est de nomine medii et me- ’ * *-· ■ *·. f il Mr 9 < 166 I t· ► I 1 w ?ί i» h ’ tf. w· ■ ». ·. DE VITIIS ET PECCATIS. ώα/om. nani medium quæritur, ut extre­ ma quæ inter se dissidebant, uniantur sibi, et ad concordiam reducantur : et ita neces­ sitas mediatoris inter hominem et Deum, supponit dissidium et differentiam inter illos, quæ solum ex peccato oriantur. Hoc etiam docuerunt concorditer SS. Pa­ tres. apud quos minius reconciliatoris el mediatoris, quod Christuspro nobis exer­ cuit, semper intelligitur in ordine ad pecBfra' cala, quæ nos separant a Deo. Unde Ber­ nardus epist, 190, prope finem sic ait: Fidelis sermo et omni acceptione dignus, quo­ niam cum adhuc peccatores essemus, recon­ ciliati sumus Deo per mortem filii ejus. Ubi reconciliatio, ibi et remissio peccatorum. Nam si dicente Scriptura, peccata nostra separant inter nos et Deum, manente peccato non est reconciliatio. Jlaque ubi reconciliatio, ibi reD.Anz. missio peccatorum, etc. D. Augustinus lib. I de peccat, merit, cap. 20, ita inquit : Pec­ cata enim sola separant inter homines et Deum, quxsnlcuntur Christi gratia:per quem mediatorem reconciliamur, cum justificat im­ pium. Idem tract. 41, in Joan, antemedium: Si exhortatur (inquit) et obsecrat Apostolus, ut reconciliemur Deo, inimici eramus : nemo enim reconciliatur nisi ex inimicitiis : ini­ micos autem non natura, sed peccata feceIdem. runt. Et in Enchirid. cap. 108 : Cum factus est Adam homo rectus, medialore opus non erat.'Cum vero genus humanum peccata longe separaverunt a Deo, per mediatorem qui solus sine peccato natus est, reconciliari nos Idem, oportebat Deo. Et lib. 4 contra duas epistol. Pelagian, cap. 4 : -S': in omnibus necessaria est reconciliatio per Christum per omnes transivit peccatum, quo inimici fuimus, ut opus reconciliari haberemus. Et alibi sæpisAnselm. sime. Eodem modo loquitur Anselmus vel auctor commentariorum, qui illi adseribunlur, super ad Rom. 5 : Nemo (inquit) reconcialiatur nisi ex inimicitiis. Et idem repetit 2 ad Corinth. 5, addens : Et nihil inter Deum et homines fecit inimicitias, nisi peccatum. Palet igitur ex istis testimoniis, quod si Christus B. Virginem reconciliavit, et pro illa mediator extitit, necessario de­ buit ipsa præcedere aliquo modo inimica et separata a Deo ratione peccati : cumque id non habuerit ratione peccati contracti de facto in se ipsa, sequitur ut ratione illius quod in Adamo commisit, el ex quo debitum contrahendi originalem culpam surrexit. DISP. XV, DUB. IV. peccalo, quod primo excludit homines a regno Dei, vel saltem ab obnoxietate* ot Triplex alia ratio pro hac sententia. debito talis peccati, quod est peccatum ori­ ginale, seu quod in Adamo commisimus, 166. Tertia ratio sumitur ex baptismos* quamvis cum illo tolluntur cælera, si forte Virginis. Pro qua ratione supponendum^, adsint. est illam fuisse a Christo Domino baptizaFinu- 167. Hinc sic formatur ratio. B. Virgo tam, quod omnino certum osse, et ab om­ infuit baptizata baptismo Christi, adeoque nibus Theologis receptum docet Suar. torn. * habuit aliquando materiam sufficientem, 2, in 3 p. disp. 18, sect. 3, refertque verba ratione cujus verificaretur forma talis bap­ Enlhymii super cap. 3 Joan, ubi ait:ûû 1 » », J » t 1 < 168 DE VITIIS ET PECCATIS. commissam vero ex eoquod remissum jam sit, ad summum per accidens est remissio­ nis incapax, et ita non impedit gratiam per se et ex natura sua ad ejus remissionem tendentem : quia natura gratiæ non atten­ ditur, neque variatur secundum illud quod est per accidens, sed secundum id quod est per se. Patet ergo, ex nostra ratione non sequi Virginem permansisse sub peccato origi­ nali usque ad baptismum : imo nec sequi­ tur contraxisse in sua propria persona tale peccatum : quia ut baptismus el ejus gratia vere dicantur remissiva primæ culpæ, non est necesse ut de facto illam remittant : sed sufficit ul per se ad id tendant : ut au­ tem per se ad id tendant, satis est quod per­ sona baptizanda, fuerit in Adamo sub tali culpa, et in se ejus contractioni obnoxia. Nam sicut prædicta culpa et obnoxietas ad sui expiationem per se semper postulant gratiam baptismi; quamvis aliquando ante baptismum alia via auferantur : ita ipsa baptismi gratia quandocunque conferatur, semper respicit per se prædictam expiatio­ nem ; quamvis aliquando eam jam factam supponat. 169. Alia via urget tertium hoc argu­ mentum D. Augustinus lib. 6 contra Julia, cap. 1 et 2, ubi ex eo quod omnes parvuli indigeni baptismo Christi, concludit, omnes illos nasci peccato originali obnoxios. Quia baptizari in Christo juxta Apost. aditum. G, est baptizari in morte Christi : baptizari autem in morte Christi est mori peccato, propter quod mortuus est Christus: atque adeo supponitur, eum qui baptizatur, ob­ noxium fuisse tali peccato, cui possit mori. Et quia verba Augustini in duobus prædictis capitibus longiora sunt pro hac senten­ tia, lectorem illuc remittimus, paucis inde huc transumptis, quibus præsens ratio ur­ gentius continetur. In primo ergo capite sic loquitur ad Pelagianos : Quoniam univer­ saliter prolata sententia est : Nisi quis rena­ tus fuerit ex aqua et Spiritu, non potest in­ trare in regnum Dei : eadem vos universitas comprimit, dicente Apostolo, Quicunque baplizali Minius in Christo Jesu, in morte illius baptizati sumus. Ergo el parvuli qui bap­ tizantur in Christo, quoniam in morte ipsius baptizantur, peccato moriuntur, etc. Quia non est aliud in morte Christi baptizari, nisi peccato mori. Si ergo (prosequitur inferius) peccato non moriuntur jMn.uli, procul dubio in Christi morte non baptizantur. Si in Christi morte non baptizantur non in Christo DISP. XV, DUB. IV. baptizantur. In Christo autem baptizantur : antequam peccaret, generaret aliquem peccato ergo mo iuntur. Cui peccato, quvto, filium, el isto etiam non peccaret, nequa­ nisi quod originale traxerunt ? etc. El cap. quam moreretur ; quamvis ipse Adamus 2 : Sed verte omnes te in facies (loquïtûr postea delinquens mortem incurreret : non ad Julianum), et contrahequicquid sive ani­ nisi quia talis filius ulpoto e lumbis Adami mis sive arte vales. Quiconque baptizali $ujam egressus, non committeret in eo præ­ mus in Christo Jesu, in morte ipsius baptizati dictum peccatum : igitur si B. Virgo simile sumus : ergo rerum est nos mortuos esse pec­ peccatum in illo non commisisset, nequa­ cato in morte Christi, qui fuit sine peccato. Et quam corporali morti, quæ fuit illius pœna, inferius : .1 ut ergo agnoscite, parvulos in bap­ subjecta mansisset. Eo præsertim quia sicut tismate mortuos esse peccato, el fatemini ha­ filio illi orto ante peccatum Adami non buisse cui morerentur, peccatum originale; ' modo non deberetur mors, sed positive de­ aut aperte dicite non eos in morte Christi beretur immortalitas, quæ omnibus non baptizatos, cum baptizarentur in Christo ;d peccantibus fuerat promissa : ita si B. Virgo Apostolum mendacio redarguite dicentem. in Adamo non peccasset, non solum mor­ Quicunque baptizati sumus in Christo Jesu, tis debitum non incurreret, sed positive in morte illius baptizati sumus. Quæ verba deberetur ei immortalitas illa promissa et plura alia quæ omittimus, modusque ar­ omnibus non peccantibus. guendi et deducendi originale peccatum in 171. Dices, Deiparam debuisse mori non parvulis ex baptizatione in Christo, valde ex demerito peccati Adami, sed (sicut Chris­ premunt, ut intelligamus nemini prorsus tus mortuus est) ad delendum illud pecca­ eorum, qui in illo baptizati sunt, defuisse tum. Vel debuit mori, ut Christo morienti peccatum saltem commissum in Adamo, et ei resurgenti conformaretur. contractum in debito, cui moreretur per !=£!. Sed hoc bene impugnat Suarez ubi supra : ipsum baptismum : atque adeo vel negan­ r-i'· quia Deus neminem sine ejus culpa privat dum esse, B. Virginem fuisse in Christo I donis, quæ semel concessit, aut ad quæ baptizatam ; vel fatendum, prædiclo pec| concessit jus : saltem quoties ea dona aliis cato in Adamo, prædictoque debito snbjaI præstantioribus non sunt impedimentum : cuisse. I cum ergo immortalitatem concesserit na­ turae humanæ pro omnibus individuis, 170. Quarta ratio sumitur ex morte ternquæquidem immortalitas nulli majori bono porali ipsius Virginis : ex qua sic arguitur, ' erat impedimentum, non debuit neque Dei­ Si B. Virgo non peccasset in Adamo, non para neque alius simili dono sine prædicta subjacuisset morti corporali : sed fuit cor­ culpa privari. Quod autem dicitur Virgi­ poraliter mortua, ut tenet Ecclesia: ergo nem debuisse mori ad delendum peccatum in illo peccavit. Minor et consequentia Adami, etiamsi tale peccatum non eam liquet. Major vero probatur. Tum quia 1 comprehenderit, falsum est. Tum quia id mors non competit humanæ naturæ ex sua tanquam contrarium fidei damnat Augus­ primaeva institutione; cum a Deo condita tinus lib. 2 de peccat, merit, cap. 35, et sit immortalis et impassibilis : sed dum­ lib. 4, contra duas epist. Pelag. cap. 4, verba taxat ex Adami peccato : juxta illod Genes, utriusque loci adduximus § 2, num. 136, 2 : In quocunque die comederis ex eu, morte ubi doctrina hujus evasionis impugnata morieris. Quod non tantum de morte ani­ fuit. Tum etiam quia pro peccato Adami mae, quæ est ipsum peccatum, inlelligennullus mortuus est nisi vel ut debitor, vel dum esse, sed etiam de morie corporali, ut fidejussor : at B. Virgo non fuit mortua cui Adamus et posteri ejus ex tunc jam ( utfidejussor : quia munus fidejussoris, sicut mansimus obnoxii, conceditur ab omnibus et munus redemptoris proprium est solius Theologis, ut videbimus infra quæst. 8-1, Christi, ul vidimus num. 164; igitur fuit art. 5. Et ita dicit Apostolus ad Rom. 5, n mortua ul debitrix, atque adeo ex demerito quod : Sicut per unum hominem peccatum in Efa* illius peccati. mundum intravit : sic etiam per piceatum Adde, quod cum Deus mortem non fece, mors. Ergo si B. Virgo non fuisset particeps rit, ul dicitur Sapient. 1, omnis mors vel illius culpæ, neque in sententia ili i com­ estpæna peccati Adami, efTectusque inde prehensa fuisset, non descendisset ad eam illatus; vel est aliquid ordinatum in reme­ prædicta mors : cum æquum non sit pœnam dium et satisfactionem talis peccati : mors extendi ultra demeritum culpæ, aut legis aatem Virginis non est ordinata præcise in I supplicio puniri quem ejus sententia non remedium et reparationem peccati Adami : comprehendit. Tum etiam quia si Adamus Salmanl. Curs, thcolog., tum. \ III. antequam IGO sola enim mors Christi ad id fuit ordinata, fuitque sufficientissime illius reparatio et remedium ; ergo mors B. Virginis habuit rationem pœnæillatæex prædicto peccato. Neque Virgo mortua fuisset ob hoc præcise, ut se Christo morienti conformaret, si aliunde non adfuisset moriendi necessitas : sicut non est corporaliter vulnerata, flagel­ lata, aut mortua in cruce propter prædic­ tam conformitatem : non enim spectat ad perfectionem creaturæ rationalis confor­ mari Christo in omnibus poenis et miseriis, quas pro nobis assumpsit : ut in Angelis constat.Quod ergo fueritsimplicitcr mortua, prædiclos vero cruciatus perpessa non fue­ rit, aliunde oriri debuit quam ex motivo conformitalis. Neque aliunde oriri potuit, nisi quia simplex mors erat in illa sicut in cæteris pcena et effectus illatus ex peccato Adami ; secus vero illæ aliæ pœnalilales quæ comitatæ sunt mortem Christi. 172. Quinta ratio sumitur ex alio effectu peccati Adami in hunc modum. Si B. Virgo moreretur antequam Christus, non statim sanctissima ejus anima ad cælum evolaret, sed expectaret mortem ipsius Christi in limbo cum cæteris sanctis Patribus ; ut docent communiter Theologi, et probat Abulensis paradoxa 5, cap. 162; ante enim., Christi mortem janua cæli omnibus erat clausa, neque ab alio quam ab ipso poterat aperiri : sed si B. Virgo non peccaret in Adamo, nec tangeretur demerito illius culpæ, non debuisset a cæli ingressu præpediri, neque esset ratio cur ad limbum des­ cenderet, expectaretque ibi Christi mortem cum cæteris, in quibus tota ratio detentio­ nis et expectationis fuit demeritum illius peccati : ergo, etc. § VIII. Reliqux ejusdem sententiæ rationes. 173. Sexta ratio valde efficax pro ista sententia formatur sic. Si B. Virgo non pec­ cavisset in Adamo, non indigeret gratia sibi infusa in instante animationis, ut con­ ciperetur sine culpa originali ; imo omni gratia tunc seclusa non posset concipi in illa : sed hoc est falsum : ergo, etc. Major suadetur: tum quia culpa originalis est ter­ minus peccati actualis Adami, essentialiter supponens illud, et inde procedens : et ideo quisquis expers fuisset prædicti peccati, maneret absque alia gratia nedum expers, sed incapax talis culpæ. Tum etiam quia 12 DE VITIIS, ET PECCATIS. deratiêne culpæ originalis esi,ut si t volun­ nascentibus debita erat gratia, et hac ra­ taria voluntate \dami tanquam c? pi lis natione ejus carentia est privatio, cur Virgini ' turæ, ex qua voluntate culpa ipsa processit : ex illo procedenti similiter non deberetur? illi autem qui non peccavisset in Adamo, Esset igitur in ea prædicta carentia simili­ non posset esse ita voluntaria, cum pona­ ter privatio, ac proinde malum vel solius tur aliena omnino ab eo pr.rdicta voluntas, culpæ, vel pœnæ supponentis culpam : omne et nullo modo in eum induens. Tum præquippe malum creatura? rationalis vel est terea, nam ei qui non peccavisset in Adamo, culpa, vel est pœna supponens culpam, non magis nocuisset peccatum illius eo juxta doctrinam L). Thomæ 1, p. quæst. 88, quod seminaliter ab eo descenderet, quam art. 5. si non descenderet, sed ex terra vel aliunde Ad hæc : fideles colentes Virginis cou-d.Tü a solo Deo produceretur: cum enim Ada­ ceptionem propter immunitatem a peccato, mus in tali casu respectu illius posteri (sal­ non colunt illam præcise ob peccati nega­ tem in illa actione peccaminosa) non esset tionem independenter a gratia ; alias posset caput morale continens ejus voluntatem coli propter similem negationem illi qui in aut consensum, sed dumtaxat principium puris naturalibus sine gratia et sine pec­ naturale, uti sunt reliqui parentes respectu cato produceretur: ideo ergo prædictam filiorum, processio seminalis omnino per immunitatem venerantur, quia credunt, accidens eide materialise haberet ad præ­ illam fuisse effectum gratiæ sanctificantis: dictum effectum : sicut habet se in reliquis si igitur hujusmodi gratia defuisset, de­ parentibus proximis ad traducenda eorum fuisset etiam prædicta immunitas : nam peccata : sicut ergo quia filii in hujusmodi deficiente causa deficit offectus. parentibus non peccaverunt, nullum ex eis 175. Dices, ipsum non peccasse Virginem hæreditant peccatum, neque ad id opus est in Adamo fuisse illi magnam gratiam : quia gratia; ita quicunque in Adamo non pecca­ gratia fuit excipi a lege imposita Adamo de visset, seclusa omni alia gratia, non posset traductione peccati, quæ cæteros ejus poste| peccatum ab illo contrahere : atque adeo ros comprehendebat. Inde quovis modo i etiam gratia non infusa in instante anima­ sine peccato Virgo fuerit concepta, debet tionis, conciperetur sine peccato. Ad hæc : hoc censeri effectus gratiæ, ut fideles agnos­ etiamsi B. Virgo conciperetur sine gratia, cunt. 1 si tamen non peccavisset in Adamo, neque Ex quo ad primum quod in majoris pro­ proinde voluntas qua ille peccavit, fuisset batione additur, dicendum erit, ex vi illius moraliter voluntas ipsius Virginis, caren­ primæ gratiæ, per quam Virgo fuit a præ­ tia illa gratiæ cum qua conciperetur, nullo dicta lege excepta, fuisse illi debitam gra­ modo esset ei voluntaria : non enim ratio tiam sanctificantem infundendam in ins­ voluntarii aliunde quam ex prædicta vo­ tante animationis : quia prædicta exceptio luntate Adami, quatenus fuisset voluntas facta fuit a Deo ex amore efficaci conferendi Virginis, poterat ad praedictam carentiam talem gratiam : et ita non poterat Virgo in descendere : ergo neque talis carentia ha­ sensu composito illius exceptionis et amoris beret rationem peccati, cum hoc intelligi concipi sine gratia. Ad secundum dici po­ nequeat, nisi præinlellecla voluntarii ra­ terit, immunitatem Virginis a peccato coli tione. ratione gratiæ, vel quia fuit simul cum illa 174. Minor vero hujus rationis supponi saltem concomitanter, vel quia talis im­ videtur ab omnibus Catholicis : omnes enim munitas fuit effectus ipsius gratiæ, quatenus præservationem Deiparæ a culpa originali fuit effectus illius voluntatis, per quam tribuunt præstantissimæ gratiæ, qua præDeus voluit gratiam conferre, processitque * venta et sanctificata est in instante concep­ ex amore conferendi illam : sicut media tionis ; in quo cæteri omnes ob defectum procedunt ex amore finis, et ideo sunt eftalis gratiæ in peccato concipiuntur. Nemoque non male audiet, si negare ausus fuerit fectus finis. · necessitatem prædiclæ gratiæ et sanctifica­ 176. Hæc tamen evasio facile impugna-rriQ tionis ad peccatum originale a Virgine eli­ tur. Nam primum quod in ea dicitur, corminandum. Deindesï B. Virgo conciperetur ruit ex doctrina dubii præccdenlis, ubi § carens gratia, illa carentia non esset solum ostendimus, exceptionem Virginis ab illa1" negatio, uti esset in statu natur.c puræ, sed i lege seu pacto de transfusione peccati (quod esset privatio el carentia formæ sibi debi­ I simul aut perprius respiciebat transfüsiote : si enim cæteris omnibus ex Adamo I nem justitiæ) non fore gratiam aut benefi­ cium, I t DISP. XV, DLB. IV. cium, sod poilus beneficii negationem. Unde ox hoc capite noquit immunitas con­ ceptionis reduci ad gratiam ; sicut non re­ duceretur in illo, quem Deus aliunde quam ex Adamo in puris naturalibus produceret. Tum etiam quia admisso prædictum exceptiuiiem habere rationem beneficii, oririque per se ex aliqua gratuita Dei voluntate, ne­ quaquam tamen ad id postulabatur voluntas conferendi gratiam intrinsecam, sed solum favor quidam extrinsecus non comprehen­ dendi Deiparam sub illo pacto, sub quo ca­ sura praenoscebatur : uti fieret illi, quem Deus non crearet, eo quod damnandum praenosceret. Sicut enim adstante hujus­ modi favore, omnique alia gratia seclusa, certum esset Virginem non casuram in Adamo, neque peccatum in se contractu­ ram ; ita quaelibet alia gratia, et voluntas eam conferendi, per accidens et de mate­ riali se haberet ad hanc non contractio­ nem : tota ergo ratio, in quam sicut in causam deberet reduci, esset ille favor extrinsecus, non vero gratia in instante animationis infusa. Secundum quod dicitur in evasione, etiam corruit : quia sicut exceptio Virginis a pacto Adami non postulabat, neque inferebat gra­ tiam in instante animationis infundendam, sed solum prædictum favorem extrinsecum; ita ex vi illius non erat debita prae­ dicta gratia, sed id solum per quod tempore sanctionis pacti fieret illa exceptio: ad quam saliseral prædictus favor, ex vi cujus,etiam nullo alio dono intellecto, negatum mane­ ret peccatum tempore conceptionis. 177. Ultimum quod additur, quoad pri­ mam partem facile impugnatur : quia fide­ les in Virgine non solum venerantur gra­ tiam concomitantem immunitatem ejus a culpa, sed etiam ipsam immunitatem et peccati exclusionem : unde hanc el non il­ lam tantum confitentur ut sanctam et cultu dignam, non nisi quia est effectus formalis gratiæ sanctificantis : ob idque in nalura pura, ubi non esset gratia, immunitas a culpa, cum qua homines nascerentur, non haberetur ut sancta, neque coleretur : ut ergo veneretur in Virgine, debet gratia ha­ bere se ad illam antecedenler. seu I inquam causa, non vero pure concomitanter. isje Quoad secundam pariem impugnatur “X etiam animadvertendo, quod ut aliquid colater el veneretur ut sanctum, non sufficit esse effectum gratiæ utcunque, puta in generecaasæ finalis : quia non omne quod ad | gratiam vel sanctitatem ordinatur, tanquam 171 sanctum habetur : sed debet esse talis effec­ tus, qui involvat ipsam gratiam, adeoqne effectus in genere causæ formalis : et ideo quamvis substantia praedestinati et alia ordinis naturæ ordinentur per praedestina­ tionem ad gratiam Pt gloriam, sintque proin­ de istarum effectus in genere causæ fina­ lis, non ideo ea colimus aut veneramur ut sancta : quia non sunt effectus in genere causæ formalis involventes ipsam gratiam. Veneramur vero et colimus conversionem et justificationem alicujus, quia sunt effec­ tus formales gratiæ, ipsam includentes. Hinc sic arguitur. Ex eo quod Deus excipe­ ret B. Virginem a pacto Adami ex amore conferendi ei gratiam in instante anima­ tionis, solum haberetur, quod talis exceptio, et consequenter immunitas a contractione peccati inde illata, essent effectus ipsius gratiæ in genere causæ finalis, quatenus prædicta exceptio et immunitas ordinaretur sicut ad finem ad gratiæ infusionem; non autem habetur, quod ipsa gratia in genere causæ formalis ad talem immunitatem con­ currat, in eave includatur : igitur non ideo posset prædicta immunitas coli et venerari ut sancta. Confirmatur : nam suppositoquod B. Virgo fuerit excepta a pacto Adami, prius omnino intelligimus eam immunem a contractione culpæ originalis, quam intelligamus infundi ei gratiam : primum enim illud sufficienter intelligitur ex sola exceptione a pacto; ex qua tamen sola non intelligitur secundum : si autem prædicta immunitas esset effectus formalis gratiæ involvens eam, non posset intelligi, non intellecta gratia, ut est perse notum : ergo, etc. Confirmatur secundo. Si Deus alium ali­ quem excepisset a prædicto pacto per de­ cretum producendi illum sine semine viri, quamvis infunderet ei gratiam in instante productionis, non ideo diceretur indiguisse tali gratia, ut peccatum efiugeret, neque immunitas ab eo tribueretur ipsi gratiæ, vel sicut sancta coleretur : quia ex vi præ­ dicti decreti independenterab illa evaderet immunis : ergo similiter in nostro casu : utrobique enim ratio adæquate excludens peccatum est exceptio a pacto sine indigen­ tia ulterioris gratiæ. 178. Septima ratio affinis huic sextæ sumitur ex doctrina præccdenlis dubii, potest- ultima, quoad hanc formam redigi. Pactum quod Adamus accep't in ordine ad conservatio­ nem vel amissionem justitiæ originalis, comprehendebat B. Virginem, sicut cætcros DE VITIIS ET PECCATIS. posteros ipsius Adami : ergo peccatum, quo pactum illud fuit transgressus, etiam Vir­ ginem comprehendit, atque adeo peccavit illa tunc, sicut et cæteri peccaverunt. Con­ sequentia liquet : quoniam Adamus pro omnibus illis peccavit, pro quibus pactum acceperat : peccavit enim pro eis, quatenus erat morale ipsorum caput, quod habebat ratione pacti : unde sicut fuit caput omnium, pro quibus illud accepit, ita pro omni­ bus peccavit, el omnes in eo peccaverunt. Antecedens vero probatur : tum quia præ­ dictum pactum comprehendit omnes des­ cendentes ab Adamo per propagationem seminalem : hanc enim fidei regulam Ec­ clesia semper custodivit, ut æque patuerit ratio et influxus capitis moralis in Adamo, sicut ratio influxus principii naturalis per prædictam propagationem. Ob idque Sancti et Doclores Christum a primo illo influxu excipiunt, quia exceptum vident ab hoc pos­ teriori, conceptumque de Virgine et Spiritu sancto, ut vidimus a num. 130. Cum igitur B. Virgo per seminalem propagationem ab Adamo descenderit, non est cur exceptam fuisse dicamus a prædicto pacto. Tum etiam quia constitutio illius pacti fuit magnum Dei beneficium erga genus humanum, utpote per quod elevati sunt ad supernaluralem ordinem quotquot pactum comprehen­ dit; juxta dicta dub. præcedenti num. 85, æquum autem non erat, ut negarentur Dei­ parae beneficia, quæ cæteris conferebantur. Tum praeterea, nam si Adamus non peccaret, B. Virgo hæreditaret ab illo originalem justitiam : cum decens non esset ut cæteris omnibus cum prædicta justitia nascentibus, sola illa tanto dono careret : non autem hæreditaret eam, nisi fuisset comprehensa sub pacto, quia hoc fuerat Adamo tota ratio transfundendi tam peccatum quam justitiam : ergo, etc. rrimnm 179. Dices, Virginem in illo casu nasciturain cum originali justitia, non ex vi pacti Adami, sed ex alio Dei decreto, quo statuit prædictam justitiam illi conferre. impnSed contra : nam in primis gratis fingipratm. lur decretum, cujus existentia suaderi nequit aliqua sufficienti ratione, aut aliquo Scriptura· vel Patrum testimonio. Deinde vel illud decretum fuit dandi Virgini justi­ tiam originalem absolute et independenler a peccato Adami, vel fuit decretum dandi illam sub conditione, si Adamus non delin­ queret ? Primum dici non potest, cum vi­ deamus de facto, ex quo ille peccavit, non fuisse Virgini collatam talem justitiam. Si vero dicatur secundum, jam praedictum de­ cretum non distingueretur a pacto com­ muni pro omnibus, siquidem hoc nihil aliud continebat nisi promissionem justitiæ originalis, si Adamus non peccaret, et ejus denegationem si delinqueret. Præterea quovis motio prædictum decretum confingatur, verificari debet quod ratione illius erat promissa ct debita B. Virgini justitia origi­ nalis, ne in hoc cæteris maneret deterior : et verificatur etiam, quod ratione peccati Adami habuit privari tali justitia, et quod tale peccatum fuit titulus saltem quoad suf­ ficientiam, ut eam non reciperot : ergo fuit comprehensa sub tali peccato : nulli enim potest esse titulus amittendi justitiam aut gratiam, peccatum quod non ipsum com­ prehendit. Denique sive prædicta justitia promissa fuerit Virgini ex pacto communi, sive ex aliquo peculiari decreto, facta jam promissione, vere illi erat debita : adeoque ejus carentia non esset tantum negatio, sed privatio. Cum ergo peccatum Adami fuerit ei ratio non accipiendi talem justitiam, sequitur quod idem peccatum fuerit ratio et debitum incurrendi ejus privationem, in qua originale peccatum consistit. 180. Dices secundo, B. Virginem fuisse exceptam ab illo pacto, quatenus respicie- iwi. bat transfusionem peccati in posteros·, fuisse vero comprehensam sub illo, quatenus res­ piciebat transfusionem justitiæ. Prævidens enim Deus Adamum peccaturum, noluit Virginis voluntatem quantum ad hunc ef­ fectum voluntati ejus committere; voluit tamen, ut promissio Adamo facta de trans­ fusione justitiæ casu quo non peccaret, ad Virginem se extenderet, ne ah eo beneficio maneret exclusa. Et ideo Adamo non pec­ cante, hæreditaret B. Virgo sicut cæteri pra?dictam justitiam ; peccante vero, neque justitiam neque peccatum acciperet, quan­ tum erat ex vi illius promissionis. Sed neque hoc solvit argumentum. Tum e^ quia supposita prædicta promissione, eo Ur ipso quod B. Virgo ob defectum observatio­ nis pacti, ab Adamo non acciperet ejus jus­ titiam, debebat accipere, quantum erat ex illo capite, privationem talis justitiæ, cum respectu formæ promissæ et debitæ non detur medium inter privationem et ipsam formam : cum autem talis privatio sit ip­ sum peccatum originale, plane sequitur in prædicto casu adfuisse debitum, quantum erat ex illo capite, ut ejusmodi peccatum acciperet, licet de facto ob aliam prævenientem gratiam illud non contraxerit. Tum etiam DISP. XV, DUB. V. etiam quin pactum, quo Deus promisit Adamo justitiam, ot comminatus fuit ejus privationem, eralquædam promissio condi­ tionals, cujus una pars ab alia dependebat, eratque hac ratione prorsus indivisibilis, nullaienusque admittens eam distributio­ nem, quam fingit evasio : el ita vel debuit B. Virgo sub tota illa, vel sub nulla ejus parte comprehendi. Non igitur fieri potuit, ut comprehensa sub illo pacto, quatenus respiciebat transfusionem justitiæ, non con­ tineretur subeo ut respiciente peccati trans­ fusionem.Quod vero dicitur, Deum scientem Adamum peccaturum, noluisse ei commit­ tere Virginis voluntatem, omni caret fun­ damento, quia ut dubio præced. num. 87 vidimus, commissio illa etiam cum praes­ cientia futuri peccati erat magnum Dei beneficium respectu cujuscunque individui naturæ humanæ, a quo proinde B. Virgo non debebat excludi. Nisi forte alia via ab­ solute et independenter a peccato Adami justitia originalis ipsi promitteretur, et tribueretur : quod cum factum non sit (non enim Virgo de facto justitiam originalem accepit, ut ejus passibilitas et mortalitas ostendebant), liquet eam non debuisse ex­ cludi a communi illo beneficio. tetre- 181. Denique pro hac sententia esse videtur decretum quoddam Sanctæ Romanæ latij. Inquisitionis, ubicavetur, ne titulus Imma­ culata; quo utimur agentes de Virginis con­ ceptione, ipsi conceptioni, sed dumtaxat ipsi personæ Virginis tribuatur, in hunc modum : Conceptio immaculatx Virginis; non in istum, Conceptio immaculata. Ita sancitum seu oonfirmatum fuisse dicitur Romæ ann. 1627, die 23 Februar. et ite­ rum anno 1638, die 28 Aprilis : et tandem anno 1644, die 20 Januarii, meminitque hujus decreti epistola Regis N. Philippi IV. de qua mentionem fecimus supra num. 150. Cum autem prædicto decreto non prohibea­ mur sentire, et affirmare, B. Virginem in primo instante animationis fuisse sanctificatam, et sine peccato conceptam ; conse­ quenter non videtur prohiberi appellatio immaculatx cadens præcisesupra conceptio­ nem passive seu terminative sumptam, quæ non differt a persona concepta. Id ergo solum interdici putandum est, aut saltem credendum est omnino interdici, ne vide­ licet carentia et immunitas a peccato tunc reperta, aliqua ratione adseribatur concep­ tioni activæ, seu actioni generativæ; quasi ob id conceptio immaculata appelletur, quia in prædicta actione seu conceptione, aut in 173 dispositionibus ex parte ejus se tenentibus non fuerit vis et necessitas peccatum indu­ cendi, aut quasi non debuisset Virgo illud incurrere ex merito talis actionis seu con­ ceptionis. Porro qui negant, illam peccasse in Adamo, et habuisse debitum, de quo loquimur, totum hoc asserunt: siquidem conceptioni activæ et dispositionibus ex parte ejus se tenentibus negant omnem vim peccati inductivam : alioquin si talem vim eis concederent, ibi jam prædictum debitum agnoscerent,' faterenlurque Virginem com­ prehensam fuisse sub peccato Adami, ex quo, et non aliunde poterat vis illa ad ejus conceptionem derivari. Unde juxta eorum opinionem non modo persona Virginis seu ejus conceptio passive accepta, sed etiam prædicta actio et conceptio activa deberet dici immaculata, utpote immunis et expers non modo omnis peccati et malitiae, sed etiam omnis infectionis potentis inducere malitiam et habentis ordinem ad peccatum. Militat ergo directe contra ipsos prædictum decretum: militantque omnia tum ex auc­ toritate, tum ex ratione hucusque prolata. En tibi, studiose lector, sententiæ affir­ mantis B. Virginem peccasse in Adamo, traxisseque ab illo debitum culpæ origina­ lis, praecipua fundamenta, qua valuimus sedulitate et claritate proposita : quæ dum mature perpendis, et quantum ei firmitatis et certitudinis concilient, alia nobis quæstio agenda se offert, neque injucunda neque inutilis, cujus examen, nostrum de hac re judicium manifestare compellet. Illud vero usque modo tacuimus, et usque ad dub. sextum reticebimus, ut ante ejus probatio­ nem, eorum quæ in hac materia atten­ denda diximus, nihil inconsultum relin­ quamus. w i 7JÎ DUBIUM V. Quæ expræmissis sententiis magis propitia sit causx immunitatis Deiparæ? 182. Causam immunitatis Deiparæ a con­ tractione culpæ originalis ante retro sæculis diu pervexatam, assiduus jam scriptorum labor, et Theologorum valde communis assensus, populorum plausus, piorum ac præsertim magnorum Principum ardens votum ad eum statum perduxerunt, ut ejus Catholica diffinitio non sine spe in deside­ rio sit. Quandiu tamen ea veritas inter fidei dogmata non collocatur, aut latitudi­ nem opinionisfverissimæ licet, etquæ infra * Μ. DE VITIIS ET PECCATIS. 174 hanc latitudinem omnem subit probabilita­ tem et auctoritatem) non egreditur, nullus labor, quo peropialus ille finis juvari possit prætermitlendus est. Cum itaque plurimi Theologi. qui hujus causæ patrocinium susceperunt, ingentem auctoritatum et ra­ tionum aquam suis scriptis produxerint, quibus praedicta veritas valide fulcitur, praxiictaque diffinitio directe et quasi a priori expostulatur; operæ pretium duximus non nihil studii nostri in eandem piam causam impendere, quo veluti a posteriori juvetur, ostendaturque ejus bonitas ex re­ motione prohibentium, quibus cernitur præpediri. Neque idcirco labor noster despiciendus, vel posthabendus, quod humilior videatur: D.ffier. nam ut pulchre in prologo Galeato D.Hiero­ nymus: In templo Dei offert unusquisque quod potest: alii aurum, argentum, et lapides pre­ tiosos: alii byssum, et purpuram, coccum of­ ferunt et hyacinthum : nobiscum bene agitur, si obtulerimus pelles et caprarum pilos. Et tamen Apostolus contemptibiliora nostra ma­ gis necessaria judicat. I 'nde et tota illa taber­ naculi pulchritudo pellibus tegitur et ciliciis, ardoremque sidis et injuriam imbrium ea quæ viliora sunt, prohibent. Pulchre sane et ad rem nostram : fortasse enim aderit ex sapientibus, qui opellam hanc qualemcun­ que et vilem, contra argumentorum tamen adversæ partis imbrem et ardorem, piam sententiam protegentem, præ aliis subli­ mioribus pro præsenti causæ statu necessa­ riam judicabit. §!· Ostenditur secunda sententia favorabilior caûsæ Deiparæ. qui est de vitiis et peccatis disp. 9, sect. 1, num. 11, ubi refertur, quod cum jam senex a quodam socio per lituras interrogaretur, an permaneret in illa sententia, quam do­ cuerat torn. 2, in 3 p. disp. 3, sect. 3, asserente nimirum in B. Virgine debitum proximum incurrendi culpam originalem; rescripsit illi sequentibus verbis : esse Bespanillam sententiam magis propitiam cau-asserw· nunquam me eam putasse adeo veram,ΙΛ sædeo, immunitatis Deiparæ, quæ proximius ac hodie judico cumaptat, viderem aliqua conducit, viam ut præ ­ 184. securiusque Ut autem: quia ratione ostendamus quod eorum, quæ (sicum pietate dicta excogitata dicta Deo placuerit) peret Apostoin veritas assertione statuimus, supponendum est, hactenus sunt, et inter vellem fulcire col magis licam diffinitionem fideiiisdogmata ­ opinionem piam, ex iisdem occasionem habui firmius adhxrendi illi sententiæ quam citato loco sequutus sum (nempe quod B. Virgo habuerit debitum, de quo loquimur). Et addo, quemlibet prudentem Theologum Do­ mina noslræ valde affectum debere non incli­ nare ad illud extremum (videlicet quod prædicto debito caruerit),quoniam ad hono­ rem Virginis nihil refert, neque immaculate Conceptionis veritatem juvat.prxbetque occa­ sionem adversariis dicendi non posse nos immaculatam Conceptionem defendere, nisi declinando ad opiniones vel censura dignas, vel diminuentes Christi redemptionem, etc. Ecce egregius iste Doctor non modo asser­ tionem nostram tuetur, sed admonet quem­ libet prudentem Theologum et Dominæ nostræ valde affectum ab illa non recedere, quod ea sententia aptior multo sit ad tuen­ dam Virginis immunitatem; opposita vero veritatem illam non adjuvet, sed potius ei noceat, et ad honorem ejusdem Virginis nihil referat. Idem admonet Ill. D. Joannes Merinero in responsione supra num. 150 citata, proposit. 1, rat. 3, num. 55, et se­ quentibus : Quia (inquit) opinio negans de- nofc bilum Deiparæ, præterquam quod omnino aliena sit ab Scoto, difficillima est, et admo­ dum difficilibus principiis subnixa : præcluIditque aditum, ut Patrum testimoniis occur­ ramus, nisi concedendo (ut præfatæ opinionis defensores concedunt) illos in suis assertis inconstantes et sibi contrarios exiit isse. Beducere autem controversiam, quæ est inter Ca­ tholicos circa præservationem Virginis a peccato originali, ad istas angustias, a secta­ toribus pie sententiæ valde cavendum est. Hæc ille. 183. Dicendum igitur est secundam senciinda Antiam adstruentem in B. Virgine debitum semen- originalis culpæ, causæ ejus de immunitate ab actuali contractione valde propitiam esse·, primam veroquæ prædictum debitum negat, in multis illi officere, et in nullo opitulari. Hanc conclusionem a nemine sub his terminis propositam vidimus, sicut nec præsentem difficultatem ita in particu­ lari excitatam : est tamen adeo consona doctrinæ dubii præcedentis pro secunda sententia, ut plurimos illius sectatores isti suffragium laturos minime dubitemus, multosque ex aperto patronos habemus. Addu­ cemus pro omnibus verba P. Francisci Suarez tom. 1 ad 1,2, D. Thomæ tract. 5, Assertio üc4e locetur : » <<>’ i ■ DISP. XV, DUB. V. locclur : hæc autem erit, quæ evidentius diluit objectiones, et solvit argumenta, qui­ bus opinio asserens conceptionem Virginis in peccato,diffinitioni obsistit, prædictarnque veritatem intra limites assertionis hu­ man® quasi captivam detinet. Sententia vero quæ prædictis argumentis solutionem negat, vel do illis evertendis non curat, quantumvis pro diffinitione pugnare videa­ tur, incassum laborat : cum evidens sit, nihil posse pro vero diffiniri, quod non possit et debeat ab impugnationibus vindi­ cari. Praecipua autem argumenta, quibus opi­ nio astruens peccatum, a suis auctoribus communiri solet, adeo ut credant, piam sententiam non posse ut veram diffiniri, ad tria capita reducuntur. Primum continet loca Scripturæ, quæ generaliter omnes Ada­ mi posteros sub ejus peccato comprehen­ dunt, et nullius præterquam solius Christi admittunt exceptionem, ut vidimus dub. pracedenti a num. 156. Secundum continet testimonia SS. Patrum, quæ et ratione si­ milis generalilatis in aliquibus, et in aliis ratione determinationis ad B. Virginem, non patiuntur eam a prædicto peccato om­ nino excludi: ut constat ex illorum verbis relatis a num. 131. Tertium caput continet asserta, quæ de B. Virgine, non secus ac de reliquis seminaliter descendentibus ab Adam Catholici fatentur: ut quod fuerit per Christum redempta et reconciliata Deo : quod Christus pro ea mortuus fuit, quod sua morte solvit et satisfecit pro illa: alia­ que hujusmodi quæ connexionem habere vi­ dentur cum peccato. Cum igitur perspicuum sit, nihil diffiniendum ab Ecclesia, quod hujusmodi testimoniis et assertis præjudicium inferat, frustra laborem impendet pro diffinitione quisquis prædicta asserta et testimonia cum veritate, quæ diffinienda est, non adæquat : atque adeo quisquis ob­ jectionibus et argumentis, quæ ex illis de­ sumuntur, denegat solutionem : in quo, quia res est perspicua, non immoramur. ftroa· 185. Hinc autem formatur ratio pro nos­ ’.aratio. tra assertione in hunc modum. Sententia negans B. Virgini debitum ad contrahen­ dam culpam originalem, non salvat verita­ tem testimoniorum sacra Scriptura et SS. Patrum, quæ de hac re loquuntur, neque cohæret cum aliquibus propositionibus, quas Catholici de ipsa B. Virgine necessario confitentur; quæ vero prædictum debitum admittit, omnia illa testimonia legitime exponit, et cum omnibus quæ tenenda sunt, recte coh æ ret : atque a/Ieo hæc posterior viam expedit ad diffinitionem veritatis, de qua loquimur; prior vero illi aditurn prae­ cludit: igitur illa non prodest, sed officit causæ immunitatis Deiparæ; hæc autem plurimum suffragatur. Consequentia liquet ex iis, quæ prænotavimus. Prima vero an­ tecedentis pars, videlicet sententiam ne­ gantem debitum non salvare ea quæ dixi­ mus, quantum ad testimonia Scripturæ et Sanctorum suadetur : nam ex prædictis testimoniis illa quæ in generali loquuntur, adeo sunt universalia, ut neminem prater solum Christum a peccato Adami et obno­ xietate culpæ originalis excipi permittant, prout ex ipsis testimoniis legitime expensis videre est dub. pracedenti, §2 et 5. Quæ autem in particulari procedunt, ita sunt expressa pro B. Virgine, ut tergiversationi locus non detur, ut videre est loto § 3. Unde ea tantum ratione poterit excipi a contrac­ tione peccati originalis sine prajudieio prae­ dictorum testimoniorum,quatenusexponenda erunt de peccato commisso in Adamo, et de peccato originali in obnoxietate et in de­ bito. Qui ergo tam a peccato quam a debito excipit Deiparam, vel negabit veritatem praedictis testimoniis, vel argumenta contra Virginis immunitatem ex illis desumpta insoluta relinquet. Deinde prædictam sen­ tentiam non salvare alia necessario credenda, prasertim Virginis redemptionem, constat ex dictis toto dub. 3, ubi probavi­ mus, exceptionem B. Virginis a debito culpæ originalis tali redemptioni omnino prajudicaturam : sicut etiam non compati cum reconciliatione Virginis per Christum, cum morte ejus corporali, cum baptismi suscep­ tione, et aliis hujusmodi, habetur ex dic­ tis dub. praced. § 6 et 7, et 8. Frustra igi­ tur laborat pro diffinitione conceptionis extra culpam, qui hac via procedit. 186. Secunda antecedentis pars, nimirum juxta sententiam adseribentem Deipara de­ bitum culpæ originalis, negantem vero actualem contractionem, omnia prædicta componi probatur discurrendo per singula : in quo aliquantum immorabimur, quia illud potissime intendimus, ut ex decisione hujus dubii compertum maneat, illa quæ dub. pracedenti ad roborandam secundam sententiam adduximus, et quæ auctores illius, quæ peccatum originale Virgini adscribit, insui favorem afferre poterunt, non officere piæ sententiæ præservanti illam a peccati contractione; sed convincere dum­ taxat debitum, de quo loquimur. Ji t* S’* ♦ ’A’ :* 17υ ' « I ► l.i i t i DE VITIIS ET PECCATIS. Ad quod promittere placuit verba Car­ dinalis Cajetam torn. 2 opusculor. opusc. I, ubi conceptioni B. Virginis obsequium ge­ rens, et causa? nostra? consulens, magnum discrimen assignat quoad ea, doquibus nunc loquimur, inter sententiam adslruentera in Deipara debitum culpæ originalis, negan­ tem vero actualem contractionem, et inter opinionem seu errorem (ut ipse loquitur) negantem eliam prædictum debitum, his jw. verbis : Inter has igitur opiniones hxc mihi videtur quoad fidem differentia, quod positio dicens B. Virginem ess- prxservatam a pec­ cato originali et reatibus, etc. est contraria fidei Catholic#, quoniam repugnat iis quo in sacra Scriptura et aliis documentis fidei certis et necessariis continentur. Et inferius : El ne longius protrahatur hoc, oportet sum- ' marie ante oculos habere, quod isti quinque 1 propositiones sunt omnino confitenda, scii i- [ ce! Christus mortuus est pro B. Virgine : B. I irgo est aliquo modo mortua morte pec­ cati: B. Virgo est reconciliata Deo par Chris­ tum : B. Virgo est redempta per mortem Christi : B. Virgo etiam post sanctificatio­ nem sui. non nisi per Christi mortem aditum habuit paradisi apertum. Quibus adduntur alir aut p»r se nolx : ut quod omnis reconci­ liatus fuit inimicus : quod B. Virgo mortua est morte temporali : aut déterminai# per Ecclesiam : ut quod omnishorno redemptus a Christo, fuit vere captivus : qmxl mors est perna peccati originalis, etc. qui nullo modo aut vix possunt salvari ab hujusmodi opi­ nione : si tamen opinio nominanda est, cum rideatur manifestus error in fide. Damnanda ergo videtur specialiter hoc positio : quamvis neminem adhuc sciam hoc tenuisse. Hæc de opinione negante debitum Deiparæ. 187. De agnoscente vero illud, et solum actualem peccati contractionem negante, ita loquitur : In secundo autem sensu intellecta I Idem. 0pini0 ([e preservations B. Virginis, scilicet ' quod priser cata est a macula peccati origi­ nalis. ct non ab infectione carnis, ac jier hoc ' neque α debito in propria persona illius maculx, non est contraria sacri Scripturi, neque determinationi Ecclesix, neque aliqui­ bus necessario creditis. Quoniam B. Virgo preservata ex speciali prœvenlione gratia a macula originalis peccati, et habens extera qua diximus, non est extra latitudinem mor­ tuorum, inimicorum, indigentium remissione peccatorum, captivorum, habentium carnem peccati, obnoxiorum morti et clausuri coeli. Et consequenter non est extra latitudinem eorum, pro quibus Christus mortuus est, i reconciliatorum, liberatorum, redemptarum, ! mundatorum, introductorum denique pu Christi mortem in vitam uternam anima e! I corporis. Et in promptu ratio est : quia exeo I quod habuit carnem infectam cum fomite liI gato et reatibus, egebat futuro remedio per incarnationem, el mortem Jesu Christi exhi­ bendo : et ex eo quod in propria persona ha­ buit debitum contrahendi maculam originalis peccati, imo initium untie redundare inani­ mam suam debebat originalis peccati macula, gratia illa, qux proveniendo sa net ificavit eam, habuit rationem, gratia mundat iva, reconciliat i vx, redemptio», etc. Liberans namque animam a macula non aclualiter ha­ bita, sed ex propria carne tunc debita, et in eadem carne tunc initiative, non est extra latitudinem liberantium a peccato, mundan­ tium a sorde, redimentium a captivitate. Xeque enim uno mado tantum quodlibet ho­ rum dicitur sed latitudinem habet. Dicitur namque captivus non solum qui totaliter in captivitatem est redactus,sed qui erepit insui aliqua parte duci in captivitatem, et obnoxius est captivitati. El similiter dicitur mors pec­ cati non solum ipsa actualis mors, sed debi­ tum et initium in propria persona habendi illam. Et similiter dicitur a peccato originali mundatus, non solum qui a contracta actuali macula mundatus est, sed qui a macula, qui­ dem in debito et initio, et reliquis tot quasi partibus peccati originalis aclualiter contrac­ tis mundatus est, et sic de aliis. El inferius : Salvatur quoque in hac posi- liis· tione singularis prorogativa Jesu Christi, quod solus conceptus est sanctus, et non in carne peccati : non solum quia ipse ex vi sux conceptionis sanctus nascebatur, sed etiam quia β. Virgo concepta est cum carne infecta, sed cum anima sancta ex gratia impediente redundantiam infecto carnis in maculam animo. Salvantur et omnes universales pro­ positiones in Scriptura et Ecclesix delermiminaiionibus, ut facile puto apparere, exer­ citatis ingeniis ex diet is. Hæc, brevitatis causa intersecuimus : sed et plura Eminentissimus Cardinalis. Quæ sane sufficerent ad firmandam nostram rationem, quantum ad testimonia Scripturæ et alia necessario cre­ denda : præsertim cum auctor ubique gra­ vissimus, in hac parte apud omnes sit insuspectus, ut qui non amore sententiæ, de qua loquimur (non enim illam tuetur), sed rei veritate compulsus, ita proclamavi'. I 188. Sed ut veritas magis appareat, ostenI demus singula, quæ proposita sunt, ex doc­ trina quam in hac disputatione tradidimus. Etenim DISP. XV, DUB. V. Etenim sufficere ad Virginis redemptionem I peccaverunt non sonat peccati originalis debitum, do quo loquimur, neque requiri contractionem : non enim puer peccare di­ actualem contractionem peccati originalis, citur, quando in sua conceptione illud con­ trahit ; sed sonat peccatum actuale com­ probatum manet dub. 3, a num. 118. Unde constat rationes aut verba, quæ ad inten­ missum ab omnibus, quatenus fuimus in Adamo : seu (quod idem est) commissum tum illius dubii ex operibus D. Augustini vol aliunde accepimus, nihil amplius quam ab Adamo ex persona omnium; quod satis prædictum debitum inB. Virgine evincere. est, ut omnes gratia justificationis indi­ Quod etiam satis esse, ut indigeret reconci­ geant, perquam peccatum in Adamo com­ liatione cum Deo, liquet tum ex dictis dub. missum remittatur, deleaturque macula I, num. 49. Tum etiam quia quisquis prae­ originalis inde orta, vel orienda impediatur. cedit vel in se vel in alio sub Deioffensaet ini­ Clarius cap. 5 : Per unum hominem peccatum idem. micitia, indiget mediatore et reconciliatore, intravit in mundum, et per peccatum mors, qui inimicitiam auferat, et offendentem ofin (pio omnes peccaverunt. Loquitur ergo de fensoconjungat : eo ipso autem quod B. Virgo peccato, quo omnes peccaverunt in illo uno habuerit prædictum debitum, fuit quidem primo homine, quando (ut ait Augustinus quamvis non in propria persona, bene ta­ epist. 25, et lib. 4, contra duas epistolas men in Adam sub Dei offensa et inimicitia, Pelag. cap. 4) omnes in illo unus fuerunt, fuitque ab eo elongata et differens : igitur et ipse pro omnibus peccavit. Hoc autem habuit opus mediatore, qui solvens illam quod est peccasse in Adamo, et fuisse unum Adæinimicitiam, ipsam Deo uniret et recon­ in illo, clauditur in debito, de quo loqui­ ciliaret. Similiter id satis fuit, ut incurreret mur, ut videre est supra num. 15. mortem temporalem, et ut janua coeli esset 190. Similiter cum dicitur in eodem cap. clausa pro illa, sicut pro cæteris justis, Per unius delictum in omnes homines in con­ quousque aperiretur per morlem Christi : demnationem, etc. solum denotatur, delic­ quia hæc et similia sunt pœnæ peccati actua­ tum actuale ab Adamo pro omnibus commis­ lis Adami, consequentesque illud in omni­ su m, fuisse, quantum est ex se, sufficientem bus, qui prædictum peccatum in Adamo causam, ut omnes etiam’ B. Virgo inde commiserunt : unde sicut in omnibus damnationem et maculam originalem con­ permanent post ablationem culpæ origi­ traherent : cui veritati nequaquam opponi­ nalis, sic potuerunt esse in Virgine sine tur quod ipsa B. Virgo illam de facto non actuali illius contractione, ex eo dumtaxat incurrerit propter specialem gratiam talem quod in Adamo deliquerit. Denique sufficere incursum impedientem, et ab eo præserprædictum debitum in B. Virgine, ut verivantem. ficaretur quod Christus mortuus fuit et Ulterius quod habetur 2 ad Cor. 5 .■ Si 2Cor.5. satisfecit pro illa, quod ipsa fuit de nu­ unus pro omnibus mortuus est : ergo omnes mero mortuorum et captivorum per pec­ mortui sunt, etc. legitime exponitur de catum, aliaque id genus, quæ Cajetanus morte sive corporali sive spirituali solum verificanda dixit, constat ex dictis dub. 1, quoad debitum, qualiter omnes illam in numero 49 citato. Adamo incurrimus. Tum quia loquitur de præterito : quo pacto non ita verum est omnes in propriis personis mortuos jam § Π. fuisse, sicut verum est omnes in Adamo Exponuntur loca sacrx Scripturæ. debitum moriendi incurrisse. Tum etiam quia sufficit, quod omnes mortis debitum 189. Veniamus ad loca Scripturæ relata contraxerint, ut necesse fuerit Christum dubio præceden. § 5, quæ sane ad sui verimori pro omnibus, cum non minus indi­ fîcalionem nihil ultra prædictum debitum geat liberatore, qui est ad supplicium con­ in B. Virgine exposcere, ex ipsis constabit. demnatus, quam qui in ipso supplicio jam Quæ enim afferuntur ex Paulo, eturgentenetur : quod et nihil amplius Apostolus tiora videntur, solum loquuntur de commis­ ibi intendebat. Tum denique, nam in præ­ sione peccati in Adamo, et de morte incursa dicto loco sermo est non solum de morte in illo, neque descendunt ad actualem animæ, in qua peccatum consistit, sed etiam culpæ originalis contractionem in propria de morte corporis, quæ est ejus effectus : est autem satis probabile non omnes de Pal persona, ut videre est ad Rom. 3 : Non est facto corporaliter morituros, licet omnes distinctio, omnes enim peccaverunt, et egent sub mortis debito teneantur. Sicut ergo non gloria, id est, justificationis gratia ; ly enim ? I J» ii,iy I V 'fr ► iz * '■ aît li. : L .'XV ai »· » i' s» I I f‘ ft 5Z DE VITIIS ET PECCATIS. DISP. XV, DUB. V. 179 I praejudicaret huic testimonio, quod aliquis speciali Dei privilegio a morte corporali omnibus debita praeservaretur; ita non ofcit ejus veritati, quod Beatissima Virgo speciali Dei gratia præservata fuerit ab ac­ tuali contractione mortis animæ, scilicet originalis culpæ, sub cujus debito cum cae­ leris continebatur. h-..γ.ιλ 191. Non minus clarus est pro hac intelligentia locus ex I ad Corinth. 15: Sicu/ in Adam omnes moriuntur; ita in Christo om­ nes vivificabuntur. Expresse enim est sermo de morte in Adam, adeoque de peccato commisso in illo : neque in hoc aut in ro­ teris Pauli testimoniis est verbum com­ pellens nos ea in sua universalitate de contractione peccati originalis immediate intelligere : atque adeo etiamsi ut verba sonant, ei sine exceptione alicujus acci­ piantur, in nullo praejudicant immunitati Virginis a maculæ contractione. Diximus immediate, quia non dubitamus haberi ex prædiclis testimoniis per optimam, et legi­ timam consequentiam, omnes eos qui in Adamo peccaverunt contrahere in seipsis, dum concipiuntur, originalem maculam, nisi speciali privilegio præserventur : quod privilegium quia nemini præterquam Dei­ paræ concessum est, recte Concilium Tridentinum ses. 5, intulit ex testimonio illo Coneil. Trid. ad Rom. 5 : In quo oinnes peccaverunt, etc. Eouj.5. ’ omnes seminaliter descendentes ab Adam prædictam maculam incurrere; non tamen comprehendendo sub ea illatione ipsam Virginem Deiparam, sed ab hoc proscindendo. Eundem fere sensum habent testimonia Evangelii, quæ adduximus num. 161, ut nc.19. Luc. 19 : Filius hominis venit quxrere el sal­ Mallb.9 Non est et 15. vum facere, quod perierat. Matth. opus valentibus medico, sed male habentibus. Et iterum: Non veni vocare justos, sed pec­ catores. Et cap. 15 : Non sum missus nisi ad oves qu-T perterunt, perierunt, eic. etc. ra Et 1i aa ad Timoth. 1 a,l oces nmoin. iI : Luc'i'» Christus L'en^ 'n hunc mundum peccatores ' salvos facere, etc. Et parabola pastoris et ovis perditæ, quæ habetur Luc. 15. Quæ omnia probare videntur neminem eorum, pro quibus Christus venit, et mortuus est, excipi debere a numero peccatorum. Ad horum igitur et similium testimoniorum veritatem sufficit, ut omnes homines, comprehen­ dendo etiam Deiparam, peccaverint, erra­ verint, perierint in Adamo : nam ratione illius peccati, et ratione debiti inde orti, etiam prius tempore vel natura quam in se peccatum contrahant, aut etiam si aliquis, Îf iST.v ti* ΙΛ »Λ;· •1 -■ 'ii - l·.· ■ ul R. Virgo, non contrahat, possunt omnes dici peccatores ; et quia fuerunt peccatores in Adamo, et quia in seipsis habuerunt esse tales, saltem causaliter et in debito, ut cons­ tat ex dictis dub. t, a num. 15. Stat ergo veritas prædiclorum testimoniorum (quibus nulla urgontiora ex Scriptura producentur) eum immunitate B. Virginis ab actuali con­ tractione maculæ originalis, per solam in­ clusionem sub peccato commisso in Adamo, et sub debito prædictam maculam incur­ rendi. terminale de B. Virgine id videntur ns.serero : singula examinabimus in hoc § et duobus sequentibus: incipimus vero ab his, quæprocedunt in generali. jbjjfA Primo erge occurrit D. Ambrosius relatus UP* ab Augustino lib. 2 contra Julia, cap. 2 el eap. 9, cujus verba reddunt hanc proposilionein: .Solus Christus non lenelur vinculis ubnoxic generat ion is : exteri vero omnes sub peccati obligatione nascuntur : vel ul habet eap. 9, nascuntur sub peccato. Hæc autem propositio quoad priora verba legitime exponitur (saltem quod attinet ad Virgi­ § in. nem) de solo debito : quia vinculum, ob­ noxietas el obligatio, etiam in rigore ter­ Patrum testimonia qux universaliter lo­ minorum non sonant hoc quod est peccatum quuntur, legitime explanantur. habere, sed esse sub debito et necessitate habendi illud. Posteriora autem verba sci­ 192. In his quæ hactenus tradidimus, . licet sub peccato nascuntur, quamvis magis convenit nobiscum Cajetanus, et conveniunt peccatum videantur implicare, sufficienter aliqui tenentes cum illo, Virginem non etiam intelligunlur de debito. Tum quia fuisse ab originali præservatam ; quatenus debemus illa exponere per præcedentia, fatentur, sententiam sibi oppositam non scilicet nasci sub obligatione peccati, cum esse contrariam sacro Scripluræ, néqueali­ Ambrosius in utrisque eandem sententiam cui determinationi Ecclesiæ, neque aliqui­ incluserit. Tum etiam quia nasci sive con­ bus necessario credendis, ut vidimus nu­ cipi sub peccato non est omnino idem, ac mero 187, quamvis etiam huic doctrina habere peccatum in conceptione, vel con­ aliqui alii ejus opinionis reluctentur. Om­ cipi cum illo ; sed dicit habere in concep­ S nes autem ad permanendum in sua sententia tione respectum aliquem subjectionis ad potissime nituntur testimoniis SS. Patrum, peccatum : quem respectum habet, quisquis quæ sibi ita expressa apparent, utcongruam f concipitur sub debito peccatum contrahen­ expositionem non admittant. Si igitur ex di, quia ipsum debitum, etiam contractione doctrina nostra constiterit prædicta testi­ nonsequula, est aliquis modus subjectionis, monia apte exponi sine præjudicio pre­ et aliquis respectus ad ipsum peccatum. servation's Deiparæ a contractionemaculæ UfS- 193. Secundo occurrit ipse D. Augustinus originalis per solam non præservationem lib. 1 de peccat, merit, et remis, cap. 20, a debito, habebimus remota præcipua im­ unde sumitur hæc propositio : Nullus est pedimenta pro diffinitione, quam optamus. prxler Christum, qui non ex peccato ad jus­ Pro quo revocanda sunt in memoriam, titiam transierit, et qui nullo unquampcccato quæ diximus dub. 1 hujus disputationis a fuerit adslriclus. Sed hæc ultima verba ni­ num. 15, declarantes prædictum debitum: hil sonant ultra debitum : quia esse adslricac præsertim quomodo claudatur sub eo tam tum peccato solum dicit esse illi obligatum peccatum actuale ab Adamo pro omnibus et obnoxium, adeoque sub debito ipsum incurrendi. Prima autem verba sufficienter commissum, quam obligatio et necessitas in intelliguntur do peccato commisso in Ada­ unoquoque posterorum inde orta ad incur­ mo : ab hoc enim, prout ante instans con­ rendam in propria persona maculam origi­ ceptionis Deiparæ permanebat pro ea non nalem. Simulquo præ oculis haberi debent remissum, factus fuit transitus in illo ins­ loquutiones, quas eodem dub. 1 a num. 44, tante ad justitiam et gratiam illi infusam, ratione prædicti debiti verificari diximus, per quam remissum fuit, juxta dicta disp. etiam non secuta maculæ contractione. Dum praced. num. 93, et juxta ea quæ dicemus enim omnia hæc ibi explicuimus in casu disp, sequenti num. 74, agentes de termino fîctæ hypothesis, huc respeximus, ut opus a quo justificationis. Potest etiam dici, B. non esset iterum ea inculcare. Igitur quæ Virginem in sua justificatione transitum Ecclesiæ Patres de hac re proferunt, quæfecisse ad justitiam a peccato originali, non dam in communi loquuntur, comprehen­ quod habuit, sed quod habere debebat, hadendo sub peccato omnes posteros Adæet beretque de facto nisi in illo instante per solum Christum excipiendo : quædam de­ terminate gratiam impediretur : sæpe enim debitum vel jus ad aliquam rern pro re ipsa usurpa­ tur : quia quod prope est ad actum, nihil ab actu differre videtur. In eodem lib. cap. 21, hæc propositio ï'icrn. continetur : De nullo constituto in hac vita veraciter dici potest, quod nullum habuit pec­ catum, excepto uno mediatore, etc. Sed suf­ ficienter, sicut præcedentes, verificatur de Deipara ratione debili, et ratione peccati in Adamo commissi : quisquis enim in eo peccavit, habuit prout ibi illudmet pecca­ tum. Et insuper debitum contractum in propria persona, potest peccatum nuncu­ pari : quia et est peccati originantis effectus, et quantum est ex se, causa originalis : sicut concupiscentia dicitur peccatum ab Apostolo Rom. 7, quia ex peccato est, et ad peccatum Rom. 1 inducit. In lib. de perfect, just, circa finem dicit idem Augustinus, neminem esse prae-Λ0?11'·· ter Christum, cui necessaria non faerit remissio peccatorum. Sed et hoc recte verificalur de B. Virgine sine maculæ contrac­ tione ratione peccati commissi in Adamo : quia omnes, qui prædictum peccatum in illo commiserunt, opus habent, ut sibi re­ mittatur, sine qua remissione semper ipsis imputaretur. Lib. 20 de Civit. Dei cap. 6, sic dicit : Idem. Omnes mortui sunt in peccato, nemine excep­ to, et pro omnibus mortuus est Christus. Respondetur etiam B. Virginem posse dici mortuam in peccato, non in propria per­ sona ratione peccati originalis in se con­ tracti, sed in Adamo ratione peccati origi­ nantis in illo commissi. Et ulterius potuit dici mortua in peccato originali, non secun- idem, dum actum, sed secundum debitum : pro mortuo enim reputatur, qui est morti ob­ noxius. Quodlibet autem istorum consonat menti Augustini, quia solum intendit om­ nes ita esse mortuos per peccatum, ut in­ digerent redemptione per mortem Christi. Prælerea lib. de fide ad Petrum cap. 26, (refertur cap. Firmissime de consecrat, dist. 4), de omnibus qui ex viro et fœmina con­ cipiuntur, affirmat, cum peccato originali nasci (loquitur autem de nativitate in utero, quæ est ipsa conceptio, ut notat glossa loco citato). Respondetur sufficere ad veritatem hujus loci, quod omnes cum prae­ dicto peccato concipiantur, quantum est ex vi seu debito suæ generationis, atque adeo nisi gratia provenions actualem peccati contractionem impediat, ut impedivit in B. Virgine. Denique lib. 5 contra Julianum cap. 7, omnem carnem praeter carnem I 1 ■ ’·< ·.; ■ fr.pA,* i ■ r;v· ■ ? 180 : 1. tV »■ · J 41 V •M 4 DE VITIIS ET PECCATIS. idm Christi dicit fuisse carnem peccati. Sed ad hoc etiam satis esse prædictum debitum, constat ex dictis num. 48. D.Hwr 191. Tertio occurrit D. Hieronvmus super ad Corinth. 5, dicens, solum Christum fuisse immaculatam hostiam oblatam Deo pro omnibus, qui erant in peccato. Respon­ detur Hieronymum loqui de hostia imma­ culata omnibus modis, quæ neque in se, neque in Adamo peccati macula aut ejus debito tangeretur : qualem, verum est, non fuisse R. Virginem, quia in Adamo pecca­ tum incurrit, et in se debito subjacuit. D.Grc; Sequitur quarto D. Gregorius lib. 11 Moral, cap. ult. ubi ait, B. Job unum solum vidisse hominem, scilicet Christum, de im­ mundo semine non conceptum, el qui ita in mundum venerit, ut nihil habuerit de immunda conceptione. Et rursus : Solus in came sua vere mundus extitit, qui delecta­ tione carnis tangi non potuit : et lib. 18, cap. 27 ’.Ille solus veraciter sanctus natus est, etc. Respondetur, omnibus istis loquutionibus excludi a Christo Domino non tantum pec­ catum originale, sed etiam debitum : quia qui sub isto concipitur, concipitur de im­ mundo semine, et habet aliquid immundæ conceptionis : ipsum enim debitum semen infectum includit, ut explicuimus num. 16. Et propter eandem rationem dicitur solus Christus vere mundus in carne sua et sanc­ tus extitisse, id est, elongatus et penitus immunis ab omni peccati contagione, quia neque peccatum, neque peccati debitum (quod explicatur per carnis delectationem seu conceptionis libidinem) ipsum ullo mo­ do tetigit. Hoc autem munditiæ et sancti­ tatis genus non competit Deiparæ, eo ipso quod cum debito peccati fuerit concepta : et ideo quamvis peccatum ipsum non incurre­ rit, excluditur cum cæleris a prædictis lo­ quutionibus, ipsæque soli Christo Domino reservantur. Origen. Succedunt verba Origenis homil. 12 in Levit, ex quibus sequens propositio confla­ tur : Omnis qui ingreditur in hunc mundum per uriginem paterni seminis, in quadam con­ taminatione fit, atque in patre et matre conta­ minatus et pollutus dici potest. Hæc autem propositio quoad utranquepariem exponitur eodem modo, sicut quæ ex D. Gregorio adductæ sunt. Ratione enim infecti seminis etiam ante actualem contractionem peccati potest, qui sic concipitur, dici contaminatus, et pollutus in patre et maire : imo et aliquo modo in se, quia talis infectio ex parte cor- | poris semper pertingit usque ad personam DISP. XV, DUB. V. conceptam : licet in B. Virgine ob prove­ repmunlur, solum significatur omnes ho­ nientem gratiam animam non tetigerit. mines, præter Christum, et peccasse in 195. S. Leo Papa serm. 1 de nativitate U» . Adamo, el in propria persona, cum conci­ sic ait: Dominus noster sicut nullum a reatu perentur, peccati debitum, adeoque infec­ liberum reperil, ita pro liberandis omnibus tionem et iinuiti nd it ia m aliquam incurrisse, venit. Et serm. 5 :So/us Dominus Jésus inno· ratione cujus in aliquo vero sensu dici pos­ cens natus est (nativitate scilicet in utero). sint immundi el infecti ; sive talis infectio Et serm. 8 : In solo Christo erat natura tint pertingat ad animam inducendo culpam culpa. Et serm. 12 : Solus H. Virginis naius originalem, sive animam gratia praeoccu­ 1 es/ filius absque delicto. Prima ex his proposi­ pante, in came sistat, ul in B. Virgine accitionibus sufficienter intelligitur de debito ; dit : quam proinde non est necesse pro ejus etiam in rigore terminorum : quia nomen luenda immunitate a similibus universalireatus indifferenter significat alligationem . bus loquutionibus excipere : præsertim cum sub culpa contracta, et obligationem cul­ tenor verborum suadeat, prædictam exceppam contrahendi, ut observavimus dub. I, •■'^tionem esse violentam. De Bernardo dicemns numero 46. Cude cum ejus propria signifi­ mus S.ciwnnnii § sequenti ·: mndn modo vnrn vero nimd quod nflinotnd attinet ad catio salvetur in hoc secundo sensu, non verba ex epistola ad Lugdunens. relata num. est necesse quoad Virginem sumere illud 132, quibus universaliter loquitur, suffi­ in priori. Secunda propositio intelligitur cienter posset exponi modo nuper dicto : de innocentia omnimoda, et sic est veris­ et nisi addidisset alia specialiora, quæ retu­ sima : non enim concipitur ut omnino in­ limus num. 142, parum negotii epistola illa pia? sententiae facesseret. nocens, qui concipitur sub delicto Adami, et propter illud obnoxius originali maculæ contrahendæ : sicut concipiuntur omnes § IV. præter solum Christum, quem nullum de­ lictum nullumve debitum comprehendit. Testimonia quæ procedunt in speciali lucem Tertia verificatur de culpa vel contracta de accipiunt. facto vel contrahi debita. Et similiter intel­ 196. Veniamus ad loca, quæ in speciali ligitur quarta, scilicet de delicto commisso de ipsa Virgine loquuntur, relata etiam in Adamo, et in se vel confracto, vel con­ ■ dab. præced. loto § 3. Primus est D. Au­ trahi debito : in quo sensu prædictæ propo­ gustini super psal. 34, concion. 2, ubi ait : sitiones neque Deiparam, sed solum Chris­ Maria ex Adam mortua propter peccatum. tum Dominum excipiunt. Possunt etiam Carpit Granados Cajetanum, quod ita lege­ omnes illæ aliter verificari, etiamsi intelrit, ut nos, et non sicut ille, propter pecca­ liganturde peccato formaliter, nam sensas tum Adæ. Sed insulse revera, nam in erit, quod solus Christus ex se, ex sua na­ editione Parisiensi anno 1586, omnium tura, et ex modo suæ conceptionis non po­ emendatissima, solum legitur : Maria ex tuit illud incurrere, quia ex nullo horum Adam mortua propter peccatum, neque ha­ capitum aderat in eo peccati principium: betor genitivum Adæ, quod ex alia editione quo pacto nullus alius, neque etiam B. Vir­ Granados desumpsit. Et licet veritatis non go dici potest peccatum non habuisse; intersit (subintelligitur enim prædictum quamvis absolute, et non facta illa redu­ genitivum, licet non exprimatur),debuisset plicatione, fuerit ab eo immunis. censor editiones selectiores consulere, vel a Uno autem ex his duobus modis intellisugillatione abstinere. Ad rem ergo : Bea­ gentiæ verificanlur quæcæteri Patres affir­ tam Virginem mortuam fuisse propter pec­ mant. S. Ephren. serm. de Passione I)0-&ÿt catum, scilicet Adæ, solum probat, pecca­ mini : Solus Dominus sine peccato erat. '£'· tum illud ad eam sicut ad cæteros Adami Gregor. Nyssenus: Solus hic partus masculi-t&d posteros pertinuisse, et ex persona omnium nus esse conspicitur qui nihil de foeditate culpr fuisse commissum. Sicut enim ex hoc ipsa portavit. Cassiodorus psal. 138:.So/us Chris-(&" Virgo cum cæteris debitum maculæ origi­ tus sine peccato esse dignoscitur. Græcus nalis incurrit, sic etiam incurrit debitum Anonymus super Lucam : Solus hic fructus moriendi in pœnam prædicti peccati. Nec benedicius, quia sine peccato producitur. Et repugnat, ut primo illo debito ex Dei dis­ Cassianus collât. 22 : Immaculatum el sine pensatione a sui actu impedito, hoc poste­ peccato esse, unius Domini nostri Jesu Christi rius expeditum remaneat, prædictamque singulariter convenit majestati, etc Ilis enim pienam suo tempore inducat : sicut de facto et similibus loquutionibus, quæ in Patribus reperiuntur, 181 in aliis justificatis post ablatam originalem maculam permanet debitum moriendi, i psaque mors suo tempore infligitur in pœnam illius peccati : de quo diximus supra num. 18. Secundus Augustini locus adducitur ex Wem. lib. 2 de peccat, merit, cap. 24, ubi dicit, carnem Virginis fuisse carnem peccati. Et tertius ex lib. 10 de Genesi ad liter, cap. 18, ubi ait, prædiclam carnem [uinae de propa­ gine peccati conceptam. Utruaque vero suffi­ cienter verificari ratione debiti, etiam sine actuali contractione maculæ originalis,constat ex dictis dub. 1, num. 48, ubi rationem tradidimus; quia humana caro non ideo dicitur caro peccati, aut caro ex peccato, vel in peccato, vel ex peccati propagine concepta aut propagata, quasi ipsa peccati maculam formaliter in se suscipiat : non enim sub­ jectum peccati quoad suum formale habet esse caro, sed anima: sed ita appellatur, quia est caro fabricata per semen ex peccato Adami vitiatum et infectum, adeoque caro simili modo ex prædicto peccato infecta et vitiata, suaque infectione et vitio maculæ originalis inductiva : quod totum clauditur in debito, de quo loquimur, ut explicuimus numero citato. 197. Eundem sensum habent verba D. Fulgentii lib. de Incarnatione et gratia Jesu p^nt. Christi : et D. Ildephonsi lib. contra dispu- udcph. tant, de perpet. virginit B. Mariae : solum enim continent prædiclam propositionem, quod caro Virginis caro fuit peccati. Et quamvis Fulgentius addat: Quæ in iniqui­ tatibus fuerat humana solemnitate concepta, hoc tamen in idem redit: quia hæc verba non appellant supra personam Virginis, sed solum supra ejus carnem, cum qua dumtaxat concordare debet relativum quæ, et adjectivum concepta ; carnem vero con­ ceptam esse in iniquitatibus vel in peccato, nihil aliud dicit quam esse conceptam per semen vitiatum, ctcum prædicta infectione, quæ dici potest peccatum causaliter : non enim major alias iniquitas aut formalior malitia quam hæc causalis potest ad car­ nem pertinere : vide supra citato num. 48. Eusebius Emissenus homil. 2 de Nati- Euseb. vit. nihil habet, quod sonet ultra debitum, Emiss* nam utitur ipso nomine debiti, el nomine nexus, quod idem significat. Verba Chry-Cbrysip. sippi Hierosol. serm. de S. Maria Deipara, denotant Virginem fuisse lapsam cum cante­ ris Adami posteris. Sed intelligenda sunt de lapsu in ipso Adamo, quando ille ex om- ■L 182 ί· r > J J (2 b V' ij * ! k· ·· ·: DE VITIIS ET PECCATIS. nium persona deliquit. Poterunt etiam exponi de lapsu in propria Virginis persona, non quidem formali, sed radicali et initia­ tive : ipsum quippe debitum tabendi in originalem culpam potest dici lapsus initia­ tive et radiealilcr. Locus Damasceni quovis modo legatur, solum probat, B. Virginem sustinuisse mortem corporalem in pronam peccati Adami, adeoque commisisse com ex­ ieris illud peccatum, prout fuit in ipso Adamo. Quod vero inde maculam in pro­ pria persona contraxerit, non insinuat prae­ dictus locus. Ruji-’H *·Η. Duriora sunt verba Anselmi lib. 2, Cur Deus homo cap. 16 el Ruperti lib, 1, in Cantic. adeo ut Suario et etiam Vasquezio visum fuerit non habere congruam expli­ cationem. Dicunt enim aperte Virginem fuisse in peccatis et in iniquitatibus concep­ tam. Sed juxta nostram doctrinam utrius­ que ërit facilis solutio non ex proprio marte fabricata, sed petita ex ipso D. Anselmo lib. de concept, virgin, cap. 7, ubi cum cap. 6 præcedente dixisset, solam animam sive voluntatem esse peccati subjectum, quærit ei explicat, quomodo puer qui concipitur, statim ab ipso conceptionis exordio, quando nondum fœtus informatur anima rationali, sed solum embrio aut semen in utero existit, dicatur jam concipi in iniquitatibus ct in peccatis, sic accipiens illud Psal. 50: In ABsettn. iniquitatibus conceptus sum, et in peccatis concepit me muter mea. Videtur itaque sequi (inquit) quod aut infansstatim ab ipsa con­ ceptione animam habeat rationalem, aut in eo non est peccatum originale mox cum con­ ceptus est. Quod autem mox ab ipsa concep­ tione rationalem animam habeat, nullus hu­ manus suscipit sensus, etc. Et infra : Sed si non statim infans ab ipsa conceptione habet peccatum, quid dici! Job Deo : Quis potest fa­ cere mundum de immundo conceptum semine, nisi tu qui solus es? El quomodo verum est, quod dicit David: In iniquitatibus conceptus sum, ct in peccatis concepit me mater mea. Qurram igitur, si possum, quomodo quamvis non statim ab ipsa conceptione sit in infan­ tibus peccatum, de immundo tamen semine in iniquitatibus et peccatis concipi dicantur. Srpe utique divina Scriptura asserit aliquid esse, quando n«n est, idcirco quia certum est futurum esse. Sic quippe Deus Adzde ligno Vetito dicit : In quacumque die comederis ex eo, morte morieris : non qm d ea die mortuus sit corpore, sed quoniam die illa necessitatem accepit aliquando moriendi, etc. Simili modo de immundo semine in iniquitatibus, el pecca- fis concipi potest homo intelligi, non çmwl in semine sit immunditia peccati, aut peccatum tire iniquitas: sed quia ab ipsa semineel i/«a conceptione, ex qua incipit homo esse, acci­ pit necessitatem, ut cum habebit animam ra­ tionalem, habeat peccati immunditiam, qu? non est aliud quam peccatum et iniquitas, etc. Huc usque Anselmus. Cujus verba el sententiam quisquis pre oculis habuerit, nullo negotio, per doctri­ nam nostram sine praejudicio immunitatis Deiparæ occurret testimonio ipsius Anselmi et testimonio Ruperti, aliisque similibus, ubi cie illa affirmetur, quod fuerit in pec­ cato originali concepta. Constat siquidem ad verificandam ab aliquo hanc propositio­ nem in via D. Anselmi necessarium non esse exspectare instans animationis, illius qui concipitur, ubi peccatum formaliler contrahendum est ; sed veram esse toto tem­ pore antecedenti ab initio conceptionis, quando quia nondum est rationalis anima, nondum est formaliter peccatum ; ob neces­ sitatem et debitum illud incurrendi. Hac igitur rationeverificari potuit prædiclapro­ positio de B. Virgine ratione prædicti de­ creti, præscindendo ab eo quod in instante animationis originalem maculam contraxe­ rit. Quod cum Sanctus Doctor ita luculenter declaraverit, superflua erit major expensio prædictæ doctrinæ. 199. Pergamus ad alia, quæ idem Ansel- ida. mus ait citato cap. 16, ubi continetur hæc propositio : B.Virgo fuit a peccato originali inundata : (alia enim quæ ibi habetur, nempe quod caro Virginis fuit de massa pec­ catrice., exponenda est, ut explicuimus Au­ gustinum, Fulgentium et Ildephonsum, ap­ pellantes eam carnem peccati.) Eundem loquendi modum tenuit Richardus Victor. lib. 1 de Emanuele cap. 12 et lib. 2, cap. 26 et 28, ubi non semel ait, Virginem et ejus carnem fuisse a vitiorum contagio mun­ datam et purgatam prout etiam dixerunt Nazianzenus orat. 42, Germanus Patriar-·^ cha m theoria rerum eccles. ?sicephorus Constantinop. in epistola ad Leonem III, Petrus Damianus in serm. Assumpt. Et ali- |>li qui alii ex Patribus sic loquuntur. Cæterum ad veritatem prædictæ propositionis sufficit debitum, de quo loquimur, neque necessaria est actualis peccati contractio. Tum quia ratione prædicti debitum contraxit B. Virgo vitiositatem et infectionem inferentes,quan­ tum erat ex se. maculam in anima, a quiI bus purgata fuit per gratiam earum effectual I impedientem, ct vim omnem illativam ip­ sius DISP. XV, DUB. V. sius maculæ exlinguentem. Turn etiam quia ut purgatio et mundatio, de qua citati Paires, inlelligaluresse non tantum a præ­ dicla infectione, sed etiam ob originali culpa, nonest necesse, quod ista præcesserit de facio contracta, sed suffici t quod debuisset pnvcedere, seu quod præcesserit in debito et radice: reputatur enim quasi jam præsens malum, quod de proximo imminet et limetur : unda quia culpa originalis proxi­ me in praedicto debito imminebat, non immerito præservationem ab illa per gra­ tiam Patres dixere mundationem et purga­ tionem. Obeandemque rationem dici potuit abla­ Sa ti» el remotio talis culpæ, ut appellavit D. Bernardinus Senensis serm. 4 de concept. B. .Mariæ art. 1, cap. 1. Quod vero ari. 4, admittit fomitem in B. Virgine, ligatum quidem per primam sanctificationem, et per secundam penitus extinctum, non offi­ cit præsenti veritati : quia non repugnat fo­ mitem ex speciali dispensatione separari a culpa originali, et contrahi illa non con­ tracta : sicut separatum fuit debitum mo­ riendi et alia, quæ ex natura rei prædictam calpam consequuntur. An vero de facto B. Virgo fomitem contraxerit, constabit in­ fra a num. 221. Verba Hugonis Viclorini à lib. 2 de sacrament. 1 p. cap. 5 et Magis­ tri sententiarum in 3, dist. 3, solum conti­ nent debitum de quo loquimur : aiunt enim carnem Christi in matre fuisse peccato ob­ noxiam, sicut reliquam Virginis carnem : quod idem est atque obligatam et sub debito constitutam. Nullus ergo prædiclorum Pa­ trum, etiamsi nomina aut verba a propriis significatis non extrahanlur præjudicabit veritati articuli cui consulimus, si a prae­ dicto debito Virginem nolimus excipere; cum tamen ea exceptione facta,omni careant probabili expositione. 200. Non ita sane aliorum qui exami­ nandi supersunt, verba, et sententias libe­ rum nobis erit inoffenso pede percurrere. ;.kra Epistola enim D. Bernardi ad Canonicos Lugdunenses jam olim multis in hac mate­ ria lapis fuit offensionis, et petra scandali : cuius sane verba relata dub. præccd. num. ΙΊ2, cum aliis quæ in eadem epistola et serm. 2 de Assumpt. continentur, pluribus Theologis negotium facessere : nec leviter insndarunt,ul ostenderent intelligenda esse non de conceptione completa, et consumtn ita, qua fo tus anima rationali informa­ tur, sed de antecedenti, et præparatoria. quælongeante inchoatur, quandosèmen in 183 vulva suscipitur: et de peccato originali non in se formalilcr contracto, sed habito dumtaxat in necessitate el debito, juxta doctrinam quam ex Anselmo lib. de con­ ceptu virgin, supra tradidimus. Cui provin­ cial, quia illam docti, et graves Bernardi alumni ex munere susceperunt, præsertim Vivar. Franciscus de Vivar, in lib. de Bernardo Manri. vindicato, ot Angelus Manriquez tom. 1 annal. Cistcrc. ad annum 1136, cap. 4 et 5, supersedendum duximus, relinquendo lec­ toris judicio, num prædicti Doctores adeo feliciter sicut erudite, et studiose laborave­ rint. Id autem est nobis et illis omnino per se notum, videlicet quod saltem sine recursu ad debitum, quod explicuimus, nulla super­ sit via exponendi mellifluum Doctorem, ne immunitati conceptionis Deiparæ refragetur. Unde quod aliqui neotherici suadere conati sunt, Bernardum neque peccatum originale, neque ejus debitum proximum in Virgine asseruisse, omni caret probabi­ litate. Alitius loquitur Albertus magnus aliqui- AJbeti. bus in locis, ubi quod attinet ad sonum verborum, posset de peccato commisso in zVdamo, et de debito inde contracto ad ori­ ginale incurrendum utcumque interpretari. Qui vero omnia consuluerit, animadvertet non satis hac via montem illius exponi. Minus autem prædictam expositionem ad­ mittit D. Bonaventura, quia illam expressep.Bona. impugnat in 3, dist. 3, art. 1, quæst. 2.Idem Eicanl.a S.Lau. dicendum de Ricardo a S. Laurentio in B.Ant. Hugo. libris de Laudib. Virg. et deB. Antonino Cord. 1 p. tit. 8, cap. 2. At vero Hugo Cardinalis super cap. 7 Ecclesiast. videtur posse pro­ babiliter intelligi, ut immunitati Deiparæ non omnino repugnet. Tum quia potuit referre ibi inter alias illam expositionem non ut sibi veram, sed ex aliorum senten­ tia, et ut probabilem : familiare enim est Scripturam sacram exponentibus afferre omnia, quæ ad loci elucidalionem condu­ cunt; quamvis non omnia vera, sed aliqua tantum probabilia arbitrentur. Tum etiam quia cum non nominet expresse peccatum vel culpam, sed solum originale, aliquale dedit fundamentum, ut intelligatur de quo­ libet ad originale peccatum pertinente, ac proinde de debito contrahendi illud, quod aliquid originale et originalis peccati est. Fatemur vero aliquid esse in textu, cui hæc secunda solutio non satis cohaeret. V t 1 · OE VITIIS ET PECCATIS. 184 §V. Quid tenendum de mente Angelici Doctoris. 201. Unus superest examinandus Angel. Doctor : cujus doctrinam, prout prasentem tangit articulum, varie exagitatam, aucto­ res aliqui nolentes piam sententiam illius scriptis deesse, ita modificare, et ad eam temperiem reducere conati sunt, ut præservationi Deiparæ a culpa originali non j refragetur. Sed et nos quoque dolentes piæ ' sententiæ tanti Doctoris deesse suffragium, 1 prædictam concordiam summopere concu­ j pivimus. Quid vero si effectus non in om­ j nibus voto respondit ? Subjiciemus brevi­ i ter (neque enim ex professo res agitur) ; I quæ diversis testimoniis accurate inspectis, j et inter se collât is de mente Magistri nos­ I tri assequi valuimus. In illis igitur saltem debitum, de quo loquimur, contineri, nul­ I laque alia via sine praejudicio immunitatis Deiparæ verificari posse negabit nullus, qui in medio solis nolit cœcutire. An vero præ­ dictum debitum pro vera expositione suffi­ ciat, hoc opus, hic labor est. Quem u tinam non subire liceret. Duplex Pro rei ergo intelligentia nota, in scriptis D· T^omæ quædam esse testimonia, quæ . geons non utcunque universos descendentes ab D/j^æ Adam (uno excepto Christo Domino) sub originali peccato comprehendunt, sed id tanquam certum in fide diffiniunt, et oppo­ situm damnant ut errorem. Ita in hoc art. 3, ex quæst. 81 primae secundae, et quæst. 4 de Mal. art. 6, et in 4, dist. 43, quæst. 1, artic. 4. In his vero locis non nominat B. Virginem, nec circa illam in particulari aliquid determinat, sed loquitur in generali et in communi, cum sola tamen Christi exceptione. Alia sunt quæ de ipsa B. Vir­ gine determinate asserunt fuisse in peccato originali conceptam, aut non fuisse in instante conceptionis vel animationis, sed post illud instans sanctificatam. Hæc ha­ bentur 3 p. quæst. 14, art. 3 ad 1, etquaast. 27, art. 2 in corp, et ad 2 et 3 et 4, quæst. 31, art. 8 ad 2 in 3, dist. 3, quæst. 1, art. 1, quæstiunc. 1, et ad Anibald. eadem dist. quæst. unica, art. 1. Quodlib. 6 , quæst. 5, art. 7, opusc. 22, cap. 224, et opusc.8 circa medium.Psal. 13ad ilia verba: Non est qui faciat bonum, non est usque ad unum : et alibi. In nullo vero istorum locorum affir­ mavit D. Thomas aliquid tanquam de fide, neque oppositum suæ opinionis censura notavit, sed simpliciter tantum illam asseruit. 202. Quod ergo attinet ad prima testimonia, pro comperto habemus, Angelicum Doctorem locutum fuisse de contractione «ia peccati originalis non determinate quoad actum, sed vel quoad hunc vel saltem quoad debitum. Quidquid enim sit, an ipse crediderit, Virginem fuisse de facto in originali conceptam, id tamen de fide esse, nunquam existimavit, neque ex ejus verbis aut rationibus similis error potest deduci, cum sine improprietate aut violentia intelligi valeant deconlractione peccati quomodolibetsump-D-Ti'A ta, adeoque abstrahendo ab hoc quod sit vel solum quoad debitum, vel etiam quoad actum. Fuisse vero hanc illius mentem, el nihil amplius tanquam de fide statuere voluisse constat, tum ex communi intelligen­ tia Thomistarum. quibus hac in parte tanquam piæ senlentiæ favente accedendum esi. Tum etiam ex ratione, qua S. Doctor utitur : quia videlicet secundum fidem te­ nendum est, omnes homines prætersolum Christum fuisse per eum redemptos : quam rationem probare quidem debitum, sed non amplius, ostensura est dub. præced. anum. 118. Tum praeterea nam ipse Ang. Doctor seipsum ita explicuit in 4, dist. 43, quæst. 1, art. 4, quæstiunc. 1 ad 3, utens promis­ cue et nomine peccati, et nomine debiti. Postquam enim dixerat, erroneum esse affirmare, quod aliquis sine peccato origi­ nali concipiatur præter Christum : quia qui ita conciperetur, non indigeret ejus re­ demptione, et sic Christus non esset om­ nium hominum redemptor, subdit : Libe­ rari autem a malo, vel a debito absolvi non potest, nisi qui debitum incurrit, vel in ma­ lum dejectus fuit : et ita non possent omnes fructum Dominiez redemptionis percipere, nisi omnes debitores nascerentur et malo sub­ jecti: unde dimissio debitorum et liberatio a malo non potest intelligi, quod aliquis sine debito vel immunisa malo nascatur, sed quia cum debito natus per gratiam Christi libera­ tur, etc. Vides, D. Thomam non determi­ nate exigere, neque ad verificanda illa, quæ fides tradit, neque ad redemptionis fructum percipiendum, peccatum de facto contractum, sed sub disjunctione vel pecca­ tum, vel debitum : id enim expresse dicunt illa verba : Liberari a malo vel a debito ab­ solvi non potest nisi qui debitum incurrerit, tel in malum dejectus est. Et illa : Nisi om­ nes debitores nascerentur et malo subjecti. U nde Π I I : ' | I 1 j ' DISP. XV, DUB. V. Unite quod Angelicus Doctor in ilia solutione negat recursum ad gratiam præservülivain : quia tunc beneficium non fie­ ret immediate personæ concepts, sed pa­ rentibus, etc. inlelligenduin est de gratia préservante non modo a peccato, sed etiam a debito in propria persona contracto ; talis enim gratia est, quæ solis parentibus fieret, juxta ea, quæ diximus dub. 1, num. 3-1. Non autem loquitur de gratia ita a peccato praeservante, ut in ipsa persona concepta debitum supponat saltem pro aliquo priori naturæ. Hic autem locus ita clarus lucem dat, ut alia ejusdem D. Thomæ ubi suam sententiam de fide esse pronuntiat, non aliter quam prædicto modo accipiantur. 203. Cum igitur ea omnia ita planam intelligentiam admittant, seu potius conti­ neant, el indigilenl, qui turpiter errare non eligunt, jure optimo P. Laurentius de a?/_z Aponte homil. 59 citata, num. 5 Ferdinandum de Salazar reprehendit, quod in opere do conceptione cap. 42, sæcul. 13, posuerit in coelum os suum audens et di cens, D. Thomam non leviter errasse 1, 2, el quæst. 81, art. 3, ubi (ut putat Salazar) ^•sententiam de præservatione Deiparæ ab originali culpa, gravi censura notavit: quam sententiam ex summorum Pontificum decretis constat simili censura feriri non posse: Asserendum (inquit) omnino videtur S. Thomam, cum cam notam illi imposuit, non leviter errasse, adeoque putandum, eum errorem reliqux doctrina abrogasse fidem, potius quam conciliasse: non jure ipso comparatum est, ut testis illius nulla sit fides, qui suo testimonio aliquid mendacii et erroris manifeste inseruit. Hæc ille et alia in D. Thomam. A cujus tamen doc­ trina et scriptis omnem penitus abesse errorem Summi Pontifices non semel pro­ clamarunt. Nec Salazarius solum in ea censura a reverentia et veneratione Ange­ lico Doclori debita, exhibitaque ab omni­ bus , alienum se ostendit ; sed omnino contra veritatem prædictum errorem illi impingit. Nam præterquam quod censura illa, quæ post Sixti IV constitutionem er­ ronea esset, lempore D. Thomæ non erro­ rem, sed probabilem multorum opinionem continebat ; falsum etiam est Angelicum Doctorem notam aliquam piæ senlentiæ inussisse: locus enim allegatus ex I, 2, et alia, ubi assertionem suam de fide esse pronuntiat, et oppositum tanquam errorem damnat, intelliguntur de contractione pec­ cati quantum ad debitum, ut nuper expliSalmant. Curs. th color/., torn. VIII. 185 cui mus : neque est in prædiclis locis ver­ bum aliquod, quod huic expositioni contra­ dicat ; irno sunt plura, unde necessario colligitur. Sub prædictoautem debito etiam Deiparam comprehendi tenent tanquam de fide, vel saltern ita cerium, ut oppositum sit error, Salmeron, Vasq. Corduba, Ægidius, Valentia, el alii immunitatis Deiparæ strenui propugnatores, quos præcedenti dub. § 4 retulimus, dabimusque eorum verba infra a numero 224. Cndecum præ­ dicta loca D. Thomæ nihil amplius conti­ neant, liquet Salazarium non verum erro­ rem, sed a se temere excogitatum illi im­ posuisse : adeoque (ut argumento ejus utamur) putandum hunc errorem reliquæ suæ doctrinæ fidem abrogasse, cum jure comparatum sit, ut testis illius nulla sit fides, qui suo testimonio mendacium ma­ nifeste inserit. Qui autem minus sapiens stomachum et bilem inD. Thomam ita commovit, movis­ set etiam in Augustinum, si eum legisset lib. de perfecta justit. cap. 21 et lib. 2 de peccat, merit, cap. 35 et lib. 4, contra duas epistol. Pelag. cap. 4 et alibi, unde D. Tho­ mas assertionem suam deprompsit. Sic enim ail in primo loco : Quisquis fuisse vel August. esse in hac vita aliquem hominem vel aliquos homines putat, excepto uno mediatore Dei et hominum, quibus necessaria non fuerit remis­ sio peccatorum, contrarius est divinx Scripturx, ubi Apostolus ait: Per unum hominem peccatum intravit in mundum, et per pecca­ tum mors,et ita in omnes hominespertransiil : et necesse est, ut impia contentione asserat esse posse homines, qui sine mediatore Christo liberante atque salvante sint liberi, etc. In secundo ita habet: Teneamus indeclinabilem fidei confessionem, solus unus est, qui sine peccato mortuus est propter nostra peccata, etc. Et in tertio : Pali mortem sine meritis mortis de uno solo mediatore Dei et hominum homine Christo Jesu Catholica fides novit etc. Vides Augustinum sæpius aflirmantem ut notum ex fide, neminem præter solum Christum peccati fuisse expertem. cui tamen nullus Catholicorum errorem a Salazario excogitatum imponere ausus fuit : cur ergo impingendus Divo Thomæ, qui nihil aliud suis assertis affirmat? Etsi verba Augustiniana sensum habent verum el catholicum quem nuper tradidimus, cur Thomistica, quæ ipsissima sunt, in alium accipiuntur? fin204. Veniamus ad ea loca, quæ nihil con- {Juin tinent censuræ, sed simpliciter tradunt, aha «esλ irginem fuisse in originali conceptam, aut d'tÎÎX. 13 A 186 O -J *- r . ■·*; ' 1 DE VïTilS ET PECCATIS. non nisi post instans animationis fuisse sanctifica tam. Hæc autem sincere conside­ rantibus, sive quæ juvenis super senten­ tias, sivæ quæ senior in Summa Theologi® aut aliis locis scripsit, ita pro peccati con­ tractione sunt perspicua et sibi ipsis cohae­ rentia, ut coram propria conscientia non audeamus illa de solo debito intelligere. Legimus sæpenumero prædicla loca, seriem, verba, et apices attente meditati sumus, summopere cupientes et inquirentes viam, ut sine veritatis praejudicio enuntiare pos­ semus, D. Thomam piæ sententia? non re­ fragari : illam tamen (quod non sine animi dolore proferimus) usque modo invenire non potuimus. Elinam vel proprio, vel aliorum studio peritiores facti, quam cito inveniamus. Dum autem majori luce non fruimur, satius nobis fuisse arbitramur (insufficientiam nostram hac in re confitentes)quoad unam istam opinionem, quam D. Thomas tunc temporis ut probabiliorem el communem (ali erat revera) sequutus, Thomisticum rigorem assuetum nobis re­ mittere, quam aut extortis et violentk uli expositionibus, quas textus ipse abjicit, aut commentitiis quibusdam solutionibus, ad detrahendum potius D. Thomæ scriptis, praesertim Summæ Theologia?, temere ex­ cogitatis, quas quidam neotherici spargunt, locum aperire. Praesertim cum sciamus, aliquas praedictarum solutionum, et exposi­ tionum sine fundamento adductas per sa­ crum Inquisitionis tribunal condemnatas fuisse, et deleri jussasex Elucidario Joannis Baptiste Poza : ut videre est in Indice expurgatorio edito anno 16-10. Neque idcirco quia videamur oneri succumbere, affectui nostro in D. Thomam minus aliquid tulisse credimus, aut a fidelissimoejusdiscipulatu, quem semper ambivimus, vel minimum de­ fecisse. Tum quia licet prædicte opinioni non haereamus ;ob reverentiam tamen An­ gelici Doctoris veneratione quammagna illam prosequimur. Tum etiam quia dum piæ sententia? subscribentes, non omnia ipsius D. Thomæ loca cum ea adæquamus, non quæ modo ejus sententia sit, putamus deserere·, sed quasi per epiikeiam de prae­ senti intentione supra verba judicantes, menti inhaereremus. An vero si sanctissi­ mus Doctor modo superviveret, in antiqua illa opinione permaneret, vel contrariam amplecteretur? alibi tractabitur. Pradrn205. Porro ut ipse olim ita scriberet, lissi.uc I) Titfin coegit unanimis fere assensus pro opposita itâ K‘^u opinione, quæ tunc temporis ita percrebue- rat, ut syncronus D. Thomæ S. Bonaven-s^ lura in 3, ubi supra scriptum reliquerit: Omnes fere illud tenent, quod B. l’inyo ha­ buerit originale. Et inferius de Sanctis loquens : .Vm//ms invenitur dixisse, Je hit quos audivimus auribus nostris, Virginem Mariani a peccato originali fuisse irnmunem. Quin et ipse Scotiis, qui assertorum immu­ nitatis Deiparæ Princeps habetur, et tri­ ginta fere annis post obitum D. Thomæ et D. Bonaventuræ scripsit, cum pervenisset ad praesentem quaestionem, quam in 3, dist. 2 instituit sub his terminis : Utrum B. Virgo fuerit concepta in originali pec­ cato? non modo partem affirmativam com­ munem agnovit, sed negativae difficultatem et novitatem valde timuit. Ob idque præmissis tribus modis, quibus B. Virgo potuit sanctificari, ad articulum de facto acce­ dens, solum ait : Quod autem horum trium, *** gur ostensa sunt esse possibilia, factum sit, Deus novit : si auctoritati Ecclesiæ, vel aucto­ ritati Scripturæ non repugnet, videtur proba­ bile, quod excellentius est, attribuere Marii. Et inferius: .S» autem teneatur pars negativa, etc. Ex quibus liquet, illum satis formidasse novitatem prædicta? sententia? : adeo ut nec tanquam absolute probabilem eam proferre ausus fuerit, sed sub illis conditionalibus: Si auctoritati Ecclesix, etc. Si teneatur pars negativa, etc. et cum illa formidine, videtur probabile, etc. atque adeo constat, tempore illo communem et universalem Theologo­ rum sensum ab opposita fuisse, qua? contrac­ tionem peccati affirmat : eamque omnibus probabiliorem, multis vero indubitatam probabiliorem, multis vero indubitatam extitisse. Cum igitur res ita se haberent, pradentissimeD.' Thomas prædicte sententiæ subs­ cripsit, non quidem ut certe et indubitata?, sicut alii, sed ut probabiliori et magis com­ muni, adeoque servans opposite suam etiam probabilitatem (qua probabilitate aliquando forte usus fuit). In quo nihil falsum sensisse videtur : quia licet prædicta sententia alias vera non sit, veruntamen est, et verum semper erit, pro tempore illo communem et probabiliorem extitisse. Qua via non incongrue Angelicus Doctor poterit ab asser­ tione falsi circa hunc articulum in quocun­ que eventu vindicari : quia qui sequitur aliquam opinionem non a se fabricatam, nec rationibus ex proprio marte communiI tam, sed ab aliis, quibus probata fuit tem, pore quo probabilior haberetur, acceptam, I etiam si absolute eam amplecti videatur, revera DISP. XV, DUH V. 187 revera solum profitetur majorem probabi­ ■ hujus censor et impugnator existeret, sicut alii exlite.runl. Evertit accurate illam, quæ litatem talis opinionis : el ideo nunquam ponebat Virginem sanctificatam ante ani­ poterit falsilatis convinci, quia nunquam mationem, adeoque sine debito in propria erit falsum illum opinionem pro illo tem­ ejus persona contracto, quia vel asserebat pore probabiliorem fuisse; licet postea falsa rem impossibilem, vel redemptioni pluri­ aut minus probabilis evadat. mum derogabat :quod vero fuerit ingratia, JUu 206. Compulit deinde ad ita asserendum ‘S? magna D. Thomæ reverentia erga SS. Pavel in peccato concepta, neque directe ali­ quando quæsivit, neque ommino per se ιίτ^1’tres' Ί11* «d supprimendam omnino Pelagii examinavit, nec circa hoc nimium fuit soli­ tipMhæresim, in id extremum inclinarunt, ut citas. Ubi tamen occasio se obtulit, sequuhties· neminem præter Christum a lege peccati tus est doctrinam tunc communem et originalis exciperent : quorum verba ta­ probabiliorem de sanctificatione post ani­ metsi divina providentia temperaverit, ut mationem et peccati contractionem. In qua possent (quod attinet ad Deiparam) de solo neutiquam ipse dux vel antesignanus, ut debito exponi, prout nos exposuimus; non imperitum vulgus autumat, sed majorum tamen hanc viam oportuit tempore illo ita assecla et pedisequus fuit. Idem dicimus innotescere, cum adhuc supererant Pelade SS. Bonaventura, Alberto, Richardo a gianorum reliquiae, nitentium aliquos a S. Laurentio, et aliis, qui ætate illa florue­ prædicla lege extrahere;quibus pro Deipara runt. Nec mirum si prædicta doctrina tunc permissa prædicta expositione, haud di ilici le esset probabilior, quam modo : quia cum in suæ hæresis favorem ea abuterentur, et probabilitas non sit annexa veritati, imo alios exciperent. Quod sane eventurum haud multa sint falsa probabiliora veris, potest obscure colligitur ex Beda in prolog, super successu temporis, et doctorum hominum Cantic. ubi ait, Julianum Pelagii discipu­ studio, aut aliis viis diminui et augeri, ut lum ex immunitate Christi a culpa originali innumeris aliis opinionibus accidit. voluisse argumentum desumere ad univer­ 207. Adde, ob aliam rationem debuisse Tertia saliter asserendum : Nullum esse peccatum tunc temporisD. Thomam, Bonaventuram, congenitum hominibus, quando quidem ille et et alios prædiclæ opinioni adfavere, et piæpcltcns. veritate carnis circundatus, et maculx im­ minus consulere, quia nimirum in rebus munis extittril. Qui igitur ex immunitate ex sola Dei voluntate dependentibus, uti Christi de Spiritu Sancto concepti ita per­ erat Virginem ab originali macula praeser­ verse ansam desumebant, ut cæterishominivare, non est liberum unicuique pro suo busoriginalem culpam denegarent, quanto captu judicium ferre, sed juxta communes magis si immunitas Virginis conceptæ ex Scripturæ regulas ; dum non apparet spe­ viro et fcemina illis proponeretur, uncum cialis revelatio, aut urgens argumentum, inde acciperent ad errorem suum proterve quod aliquem ab eis excipiendum persua­ defensandum. Hæc itaque ratio cum aliis in deat ; cum autem communes Scripturæ causa fuit, ut vel Deus ante tempora D. Tho­ regulæ omnes posteros Adami sub prædicto mæ mysterium immunitatis Virginis non peccato comprehendant, nec peculiaris re­ aperte manifestaret : vel Ecclesiæ Patres velatio pro excipienda Deipara usque ad si illius acceperunt notitiam, non palam de tempora D. Thomæ innotuisset, non debue­ illo loquerentur·, sed viderentur potius sub runt illi, nec debuere antiquiores prædictæ lege originalis culpæ omnes concludere, exceptioni subscribere, sed communiter de cum solius Christi exceptione. Quamvis omnibus juxta prædictas regulas judicare : alias tot laudes et encomia de B. Virgine stabat enim secundum illas pro inclusione enuntiaverint, ut non obscuro possimus possessio, nondum probata exceptione. Se­ ejus exceptionem ex illis deducere. cus vero deinceps cum jam talis exceptio Cernens igitur hæc Ang. Doctor, noluit (saltem ut probabilissima) satis efficacibus primus novum dogma (a quo pro insita mo­ argumentis manifestata est, et comprobata : destia communiter abstinuit) ex proprio ex eisdemque probationibus deductum, re­ marte introducere : quod forte illa tempes­ gulas illas Scripturæ, prout omnes univer­ tate ob rationem laciam minus proficeret, salissime comprehendunt, non tam de facto quam noceret : sed tempori et occasioni quam de jure, seu non tam de actuali pec­ cedens, ita calamum temperavit, ut licet a cati contractione quam do ejus debito it via tunc communi non discederet; non ta­ obnoxietate esse intelligendas. Ut enim men ei nova tela adversus piam opinionem scite D. Gregorius homii. 1G. Ezcch. Per d. Gn». ministraret, aut rigidus vel importunus 188 DISP. XV, DUB. VI. DE VITUS ET PECCATIS. 189 f Î incrementa tempora crevit scientia spiritua­ lium Patrum. Unde sicut nos modo pru­ dentissime et probabilissime piæ positioni assentimus, propter praedictam specialem notitiam posterioribus sæculis manifesta­ tam ; ita antiquiores, quibus nonnisi com­ munes Scriptura? regula? tradi læ erant, aeque prudenter et probabiliter opposite assen­ sum praebuerunt : imo minus prudenter et minus probabiliter tunc agerent, si aliter opinarentur. Quocirca non defuit ex asser­ toribus piæ sententia?, qui hoc nostro ævo Cnrinsi θΊΠΐ excitaverit quæstionem : Quis nimirum •liasdo. sapientius coram Deo egerit, 1). Thomas se­ quendo majorum vestigia pro opinione tunc communi et probabiliori: aut Scotus ab illis recedendo pro ea, quam modo veram ex istima­ nius? Curiosa sane quæstio : quam uniuscu­ jusque Docturis asseclæ pro suo Magistro decident: qui vero primus illam excitavit, pro Angelico Doctore indubitanter resolvit. Serapbi- 208. Absit tamen, ut nos sacro Seraphico X«·π-θΓ(^*η* eam gloriam invideamus, aut deni•hiôr jb grare velimus, quam ex assertione et defensione immunitatis Deiparæ præ omnibus I aiwni anis Ordinibus optimo jure consequutus est ‘a tempore ipsius Doctoris subtilis Scoti : qui primus scholasticorum (eorum saltem quorum habemus opera) pro tuenda hac veritate, felici sorte in arenam descendit : ex tuneque piæ sententiæ sectatoribus dux constitutus est, el facem accendit. In quo sane licet primus et antesignanus, refragantibusque illius sæculi Theologiae proceribus, non imprudentiæ vel audaciæ insimulari ; sed ut pius ac de Virgine optime meritus commendari debuit. Tum quia ad id forte luce peculiari adjutus fuit, ut nonnulli suo­ rum autumant, nosque pro viri sanctitate et causæ bonitate inficias non imus. Tum etiam quia licet in firmandis rationibus piæ sententiæ, et solvendis objectionibus haud contracto calamo scripserit; in resol­ vendo tamen ita sobrie et modeste loquutus est, ul e‘a tantum ejus verba habeamus, quæ nuper retulimus, videlicet : Si auctori­ tati Ecclesia, vel auctoritati Scriptura non repugnet, videtur probabile, quod excellenScotus Hus est, attribuere Marix. Qua modestisbuidte stntdcautaquesatis responsioneetnos multa docuit, et ipse pius et humilis seipsum subtilem et sapientem superavit. Hujus Doctoris sequuli vestigia cæteri ejusdem Seraphicæ familiæ, tanta vi tantoque successu piam sententiam continuo propugnarunt, utquicquid secundæ sortis, quicquid boni­ tatis, ut progressus usque modo consequuta Neque huic rationi oxcogitabilur evasio fundamento subnixa, aut aliquid oppone­ tur, quod non facile diluatur ex illo princi­ pio quod supra tetigimus, nimirum quia Ecclesia tanti semper habet SS. Patrum auctoritatem et doctrinam, ut contra illo­ rum communem assensum ad diffiniendum aliquid processura non sit, sicut neque usque modo processit : memor illius ora­ culi : In antiquis est sapientia, el in multo tempore prudentia. Job. cap. 12.Et Eccles.8: Non le prxtereat narratio seniorum: ipsi enim didicerunt a Patribus suis. Ex hoc au­ tem principio in Ecclesia firmiter observa­ to, et ex insufficientia opinionis negantis debitum ad exponenda loca Sanctorum,quæ dub. praecedenti adduximus, ruent quæcunqueevasiones autobjectiones adversus ratio­ nem nostram poterunt excogitari, in qui­ bus proinde non immoramur. est, totum illis deberi non dubitemus ; sed et felicem quem optamus exitum non alio­ rum cura vel studio (experientia ipsa les­ tante) futurum arbitramur. Gratulamur itaque, non invidemus huic sacræ et seraphicæ familiæ pro suo in Deiparæ causam singulari zelo el laboro, quo cæteras ad idem studium provocat, imo vincit : sedet p ra?dictæ fami l iæ congloriamur, quod quem· admodum Carmelo nostro tot ante sæcula prima hujus sacramenti revelatio innotuit, juxta ea quæ initio disputationis in pra?ludio observavimus:ita illi plenior lux, perfecliorque notitia per suum subtilem Duc­ torem in scholastica palestra comparata, felici omine affulxit. Dum igitur I). Thomæ, D. Bernardi, D. Bonaventuræ, et aliorum Patrum, qui Scotum præcesserunt, etiam in electione contra­ ria? sententiæ sapientiam et prudentiam commendamus, nequaquam praedictam glo­ DUBIUM VI. riam Seraphico ordini, eidemque Doctori subtili aliqua ex parte diminuere intendi­ Qux ex prxdiclis sententiis vera censenda mus; sed sanctorum, ut æquum est, honori sit : et qualiter contraria: fundamentis et venerationi hac in causa consulimus.Nam occurrendum? ut recte P. Laurentius de Aponte ubi supra1:~ num. 6 : Aon sic honori Marix sanctissimi Resolutio dubii 4, quæ scopus est totius addicti esse debemus, ut splendorem et majes­ disputationis, quamque ob rationem ibi tatem SS. Doctorum denigremus : sed Domi­ insinuatam usque modo distulimus, majo­ num N. Jesum Christum imitantes, qui ut rem suspensionem non patitur : cum omnia adnolat Cyrillus lib. 3, in Joann, solebat hactenus tradita ita judicium determinent, Sanctorum virorum gloriam non deprimere, ul electioni vix locum relinquant. sed confirmare : sic nos Virginem sanctissi­ mam defendamus, ut semper sarta tectaque ■sit Sanctorum auctoritas, et dignitas. Hæc ille immunitatis Deiparæ acerrimus de­ Auctoris judicium. fensor. 209. Ex dictis satis probatum credimus»? E 210. Statuimus itaque pro conclusione seillud, quod in ratione num. 185, assumpsieundam sententiam illic propositam, et mus : nimirum juxta sententiam affirman­ probatam, quæ debitum culpæ originalis tem in B. Virgine debitum culpæ originalis ortum ex pacto el peccato Adami in B. Vir­ etiam sine actuali contractione, legitime gine fuisse agnoscit : primam vero quæ explicari fere omnium Patrum testimonia, prædictum debitum negat, omnino rejici­ quæ de hac re loquuntur : cum ita exponi mus. Cogimur ad ita pronuntiandum primo valeant supra viginti sex ex antiquioribus, testimoniis sacræ Scriptu ræ, quæ prædictam ut vidimus a num. 192 usque ad num. 200. secundam sententiam efficaci 1er persuadent, Quod si aliqua D. Thomæ loca eam intellinec possunt juxta oppositam salva consis­ gentiam non admittant, admittunt saltem tere : ut constat ex dictis a num 156, ubi ea alia ubi pressius loquitur, et doctrinam ista adduximus et expendimus. Secundo testi— tradit de fide. Unde prædicta sententia viam ^moniis supra triginta Ecclesiæ Patrum re­ parat, ul veritas, de qua loquimur, sine latis a num. 130, quæ illam ita evincunt, ut communi præjudicio SS. Patrum diffini­ nulla alia via interpretationem admittant, tioni mandetur; cui tamen diffinitioni nisi omnino violentam et extortam. Tertio opposita opinio negans prædictum debitum aulhoritale illorum centum quadraginta iter occludit : atque adeo illa est valde pro­ gravium Doctorum, quos retulimus a num. pitia causæ immunitatis Deiparæ, cui con­ 149, quorum communi assensui nefas sit sulimus; hæc vero inimica et adversaria. Neque I refragari, aut contra tantam nubem testium interpositam aliud sentire. Præsertim cum eorum non pauci graves et docti, immunitatisquo Deiparæ assertores acerrimi, primam illam opinionem negantem debitum hærelicam vel erroneam aut temerariam arbi­ trentur, et has ei notas inurant, utjvidebimus a num. 224. Quarto movemur octo rationibus pro eadem sententia efformatis supra a num. 162, quæ valde efficaces sunt: praesertim illa quæ sumitur ex Virginis redemptione, pro qua toto dubio 3 labora­ vimus, quæque judicio nostro veritatem hanc demonstrative convincit. Et licet ali­ quibus illarum excogitari possint novæ evasiones , novæque objectiones in eas efformari, haud difficile tamen erit ex doc­ trina hujus disputationis evasionibus adi­ tum præcludere, et objectiones omnino enervare : ob idque, simul et consulendi brevitati gratia, neque ibi pro omnibus prolixe immorati sumus, neque hic iterum immorabimur. 211. Denique compellit nos prædictam Momum sententiam indubitanter amplecti, præce- aüut1· dentis dubii resolutio et doctrina, ex qua constat illam valde propitiam esse causæ immunitatis Deiparæ, dum ejus diffinitioni viam parat ; e contra vero oppositam inuti­ lem, imo inimicam illi existere, dum iter occludit prædictæ diffinitioni. Quæsane ra­ tio urgentissima esse debet apud omnes, qui ex corde affectant, ut præservatio Virginis gloriùsissimæ a contractione maculæ origi­ nalis inter fidei dogmata numeretur. Qui autem opposita via gradiuntur, vel ex hoc convinci debent non desiderare hujus ar­ ticuli diffinitionem, sed potius continua bella et lites in hac materia : quia si eorum positioni standum sit, prædicta diffinitio vel redditur impossibilis, vel saltem difficil­ lima : cum ex hucusque dictis nemo non videat, ea quæ Scriptura docet, quæ Eccle­ sia credit, quæ Patres communiter tradunt, vel nullo modo, vel difficillime verificari posse (prout necessario verificanda sunt, ut diffinitioni locus servetur) sine recursu ad debitum, de quo loquimur. Prælerea nullus vel cæcus negare potest, piam sententiam, quæ subnixa prædicto de­ bito, prout a suis præcipuis assertoribus tradita fuit, non pauca ardua et difficilia superavit, novæ huic viæ alligatam, novis difficultatibusexipsa debiti negatione insur­ gentibus intricari, novisque obicibus præpediri, majorisque futurum molis, si nova hæc velimus devincere, quam fuit priora I »« i I I té - 190 DE VITIIS ET PECCATIS. adæquare. Qui igitur hac nova via graditur, actualem peccati contractionem, pturesque non diffinitionis brevitati consulit, neque ex Patribus asseruisse. Dicunt tamen non pro hujus causa? celeri felicique expeditione esse quoad hoc eorum auctoritati deferen­ dum : (Juin in ea sentent ia mobiles et incons­ laborat ; sed iterum bella concitat, novasque reducit lites, quibus prædicta diffinitio tantes fuerunt {ita illi luquuntur)n . ; ; ’ ‘ ... ‘ 196 PK VITIIS ET PECCATIS. tamen quendam modum perfectionis, quem nostra non habet, ratione cujus plene subjiciebat vires sensitivas rationi, et per talem subjectionem concupiscenti» ac fomiti lo­ cum praecludebat, ut disp. sequenti dub. 1, et deinceps declarabimus : ita hae via incedendo, dicendum est, gratiam concessam Dei pare in instante conceptionis habuisse similem perfectionis modum quantum ad prædictum effectum, et ratione illius nihil concupiscenti» aut fomitis seenm per­ misisse. ObjectiA. 223. Dices ; in debito quod admisimus, clauditur aliqua infectio ex parte carnis, quæ nata est peccatum in animam inducere : nihil autem aliud videtur fomes, nisi talis infectio :ergo vel non debemus admittere prædictum debitum in Virgine pro aliqua ejus ducatione ; vel debemus necessario Ennbî- opposita : sicut etiam insulse et sine fundamento a quibusdam junioribus spargi cœptum est, quod jam talis opinio sit com­ munis. Quo pacto enim probabilior, aut communis dici potuit opinio omni antiqui­ tate destituta, triginta SS. Patrum stylo reprobata, aliorumque centum quadraginta auctorum, cum antiquorum, tum juniorum calculo explosa, et inter haereticas vel erro­ neas, aut gravi alia censura dignas duode­ cim, quos nunc dedimus, censoria virga rejecta: licet a paucis neothericis in tutela sit, qui nec rem plene examinjrunt (imo plures eorum nullo praemisso examine) neque ad ita asserendum vero et firmo ali­ cujus Patris testimonio, aut legitima? ra­ tioni nituntur, ut ex solutione eorum, qua? pro se afferunt, statim patebit ? Num major i censenda erit pro concilianda probabilitate vel communi assensu decem vel duodecim Theologorum seu contionatorum auctori­ tas (si tot prædiclæ opinioni usque modo subscribunt) quam centum et quadraginta ' (omissis adhuc Patribus) neque minoris Î nota», neque inferioris classis, qui illam impugnant, et nostram sententiam tuentur? ! Qua ergo veritatis specie dicta est prædicta j opinio probabilior vel communis- ? Nisi velis, rumorem ipsum, quo a suis patronis com- ί munis et probabilior vulgari erepta est, gra­ dum istinn, quem aiunt, majoris probabi- . litatis, eteommunis assensus ei conciliasse! Quod sane, sicut in aliis falsis et periculo- j sis, qua? in vulgus pro acquirenda probabi- i litate quotidie jactantur, non parum dolen- ΐ dum, ila in hac, auctoritate et robore satis destitutaneuliquam admirandum. Sed exa- j minemus jam fundamenta prædiclæ opi- j nionis, ut ex eorum infirmitate, nostra, et communis sententia amplius roboretur. suluimus, non eam sequi, sed potius pro opposita esse conspeximus. Hujusmodi sunt Alphonsus Salmeron, Cornelius Aiusius, Nicolaus de Cusa. Catharinus, Vigueritis, BenedictusJustinianus, .Magallanes, Valen­ tia, Turrianus, Salas, Rasilius I egionensis, Angles, Suarez, Vasquez, Lori nus, et Zumel. Et quidem verba Salmeronis retuli­ mus dub. 4, num. 152, quæ adeo sunt ex­ pressa pro nostra sententia, el contra hanc opinionem, ut Ferdinandus de Salazar in suo opere de Conceptione cap. 41, num. 5, nonalia via potuerit illis occurrere, nisi dicendo prædicta verba spuria esse, et ab aliquo alio suffecta: Quod (inquit) vel es­ tas videbit ex ipsa verborum incoherent ia : ait enim : Quarius modus, cum non proces­ serit secundus nec tertius. iTopterea vero nostram sententiam illi assutam putat,quia eo tempore quo codices illius in lucem dati sunt, nimia severitas quorundam theologorum priori sentent i,τ gravem censuram et nolam vel temeritatis vel h.cresis inusserat. Sec hæc frivola sunt, et sine fundamento viefidicta, ut pleraque alia quæ in illo opere absqueexamineinseruntur.Quod velcæcus nà!viderit : nam ait, verba Salmeronis non Kr' sibi cohærere, quia ponit quartum modum, cum non præcesserilsecundus nec tertius; hoc autem quantum a veritate aberret, ostendit ipse textus, in quo solus cæcus non vidisset ante illum quartum modum, ter­ tium et secundum, ex quorum defectu ar­ guit Salazarius verborum incohærentiam. Nam cura in supradicta disputatione 49, super ad Rom. 5, pag. nobis G15, col. 1, præmisisset Salmeronius, variis modis ^te. posse aliquem dici a morte vel peccato immunem, assignat ibi primum his verbis : Primo igitur et summo modo dicitur quis im­ munis a morte,etc. Col. vero sequenti ponit secundum : Secundo modo dicitur, immor­ talis quis eta morte liber, etc. sequenti autem pagina, scilicet G IG, col. 1, assignat tertium. Tertio dicitur immunis a morte ille, qui etsi, etc. Post hæc vero pagina sequenti coi. 2, ponitur quartus his verbis (quæ supra jam num. 152 adduximus) : Quarius modus immunitatis est, quo quis a morte, incur­ § in. renda, el a peccato pr.vservatur : et, hxc est Examinantur auctores citati num. 124, pro B. Virginis immunitas: non quidem a peccato prima opinione. jam incurso,sed ex debito nature incurrendo, Auctores quia nata ex semine A de. Omnes enim pecca­ rritra” Inler Patronos opinionis negantis vimus in Adam, etc. Vide supra num. ritato «'«liiioiK B. Virgini debitum culpæ originalis, quos alia, quæ ex hoc auctoro adduximus pro aittou- adduximus initio dubii -1, aliquos numera­ | nostra sententia. Praecessere ergo quartum tur. vimus ex aliorum relatione, quos ubi con­ istum modum tertius, et secundus, et pri­ mus. I I I I i DISP, XV, DUB, VI. » mus. Ubi igitur verborum incohærentia ? Sed qui in re admodum clara oscitavit, ot falsus fuit, merito sibi fidem abrogavit. Vide, an militet contra Salazarium argu­ mentum ipsius in D. Thomam, do quo supra nam. 203, nempe jure comparatum t.<$r, ut testis illius nulla sil fides, qui suo testimonio aliquid mendacii et erroris mani­ festi inseruit. Et sane cum editio operum Salmeronis non extraneorum curæ commissa fuerit, sed sacræ Religionis Societatis studio et correctione in lucem prodierit, dum Salazarius prædicta verba spuria dicit, ipsammet Societatem infidelitatis insimulat, ut quæ propriam auctoris sententiam abraserit; alienam vero et oppositam fuse expensam et probatam, ut illius propriam inseruerit. Illud autem boni consulimus, quod fateatur Salazar, suam opinionem hxresis vel temeritatisnotam tunc temporis incurrisse : nam et antea et modo a plerisque simili censura notatur, ut § præcedenti Addimus. Quod cum ita sit, quo pacto A'crum erit, prædic­ tam opinionem inTridentina Synodo cum primis celebratam et approbatam, atque in decreto de peccato originali contentam, ut asserit prædiclus Salazar ubi supra? Sen­ tentiam namque de mente Concilii, et inibi a Patribus celebratam, nemo et tam cito hxresis vel temeritatis insimularet, aut in lucem egredi prohiberet, ut est per se no­ tum. ‘■■ff 229. Non majori fidelitate adducitur pro prædicta opinione Cornel. Musins : nam ,a' expresse tenet nobiscum super 5 cap. ad Rom. ubi citatur, ut ostendunt ejus verba quæ adduximus supra num. 150. Turrianus in illa epistola ubi citatur, repetit non se­ mel. Virginem fuisse peccato originali obnoxiam : et nullibi oppositum aperte tradit. Nicolaus de Cusa solum negat, Vir­ ginem contraxisse in sua propria persona, aut In suo primo esse peccatum originale : quia ne illud incurreret, præservala fuit : et ita non indiguit liberatore a peccato con­ tracto, sed habuit prxliberalorem, ut ipse I loquitur, ne quod ex communi debito con­ trahendum erat, de facto incurreret. Ex hoc autem minime infertur Virginem non habuisse debitum, de quo loquimur, saltem in Adamo, et extrinsecum. De Viguerio ita ait Vasq.citata disp. 115,cap. I : Multo minus Vigucriuspr.rdirtam opinionem docuit: nam tolüm asserit, fi. Virginem fuisse prxeentam gratia Dei el prxservalam, ne. peccatum •'friginate contraheret : ex quo potius opposi- I 199 tum videtur sequi, nimirum nisi przservala fuisset, fore ut ]>ecca1urn originale contrahe­ ret, eo quod lege universali alioquin tenere­ tur. De Catharino num. 151 vidimus, quomo-Qni A’ » eoi DE VITIIS ET PECCATIS. pendant auctoritatem Bernardini de Bustis et officii a se compilati, qui inde contra nostram sententiam testimonia desumunt. Et sane nec nos postquam illud officium perlegimus, negare possumus, aliqua ibi falsa el fide indigna reperiri ; ut propterea credamus, prædictum officium, prout nunc extat, vel non esse illud quod Sixtus IV ap­ probasse dicitur; vel ita successu temporis depravatum esse et corruptum, ut firmum ex eo testimonium desumi non valeat, et in multis quæ SS. Patribus attribuit, cito falsitalis convincatur. Si quis vero nostræ " relationi minus credat, conferat praxiictum officium in iis quæ ex Patribus accepta di­ cuntur, cum eorum operibus (sicut auctor Armamentarii Seraphici, ubi hoc et alia officia habentur, contulit officium sanctifi­ cationis Virginis aBandello compilatum)et fiet ei manifestum quod diximus : scietque æqualem in utroque officio a SS. Patribus dissonantiam reperiri. loub 240. Quod nos necesse habuimus pro tesbrnsH timoniis Ambrosii et Augustini adductis Vilnius. SUpra num> j26, in argumento, cui damus solutionem. Primum enim ita ex præcitato officio refertur : Hxc est virga, in qua nec nodus originalis, nec cortex cenialis culpx fuit. Quæ verba nulius hactenus in operi­ bus D. Ambrosii reperire potuit : adeo ut Jacobus Granad. dicat putandum periisse aliquod ejus scriptum, in quo contineren­ tur : satissuperqueesse, ut credamus fuisse Ambrosii, quod in aliquibus breviariis an­ tiquis tanquam ejus verba recitentur. Sed hoc divinare est; nec sufficiens argumen­ tum, quod recitentur in illis breviariis præ­ dicta verba : potuerunt enim recitari, quia vera ; licet non quia Ambrosii. Et si in ali­ quibus Ambrosio tribuantur, annumeranda erit talis attributio iis, ob quæ prsedicta breviaria a Pio V et Clemente VIII prohi­ bita vel correcta sunt. Melius ergo Guillelmus Pepin, qui ante annos 130, adeoque priusquam breviaria, quæ Granados com­ memorat, in lucem ederentur, pro Virginis conceptione scripsit, in opere de imitat. Sanctor, serm. de Concepi. Virg. declarat, quæ prædictorum verborum sint Ambrosii, quæ vero illi assuta, dum ita ait ·. Tertio Goill. H. Ambrosius in quodam sermone de eadem u' ] irgine dicit sic : Maria est in qua, nec no­ dus nec cortex culpæ fuit. Quod autem in primo sermone de eadem conceptione in tract, de secretis secrelor. addidi dicens, Maria est in qua nec nodus originalis culpæ, nec cortex venialis fuit : hoc de proprio addidi ad majo­ rem declarationem dicti ipsius Ambrosii. Si­ cut enim non est derogandum didis Sancto­ rum, minus dicenda quod dixerint ; ita nec illis imponendum est quod non dixerunt. Pos­ sunt tamen quandoque pie interpretari dicta eorum. Non minus vitiatus legitur secundus lo-.it^. eus, qui tribuitur Augustino lib. do quinque®· hæresibus sub istis verbis : Ni potuit inqui­ nari mater mea, cum ipsam facerem, potui et ego inquinari, cum ex ea nascerer. Ita in illo officio. At Augustinus ita ait: llancquam despicis Manichxc, materest mea, sed manu fabricata est mea. Si potui inquinari, cum eam facerem, potui in illa inquinari cum ex i ea nascerer. Vide quantum differat si potuit pro persona Virginis, a si potui pro ipsa Christi persona. Prima enim locutio deno­ tat, Virginem non potuisse inquinari pec­ cato cum a Deo facta fuit, adeoque in primo instante conceptionis, quod Augustinus non dicit. Secunda vero denotat Deum, dum Vir­ ginem produxit, non potuisse ex hac pro­ ductione inquinari, sicut inquinari non po­ tuit ex eo quod ab illa nasceretur : et hoc affirmat Augustinus. Agebat enim contra Manichæum negantem res corporeas, et vi! sibiles a Deo fuisse factas ; quasi indignum Deo esset ad hæc visibilia causalitatem suam extendere, et quasi ex tali causalitate posset 1 inquinari; quod delirium reprehendit,et impugnat Augustinus supradiclis verbis ex persona Christi prolatis : Si potui inquinari cum eam facerem, potuissem inquinari cum ex ea nascerer. Atque adeo sicut nascendo ex matre corporea et visibili, inquinatus non fuit; ita nec creando illam, inquinari po­ tuit. Nec mirandum hæc et alia a veritate aliena in prædicto officio successu temporis irrepsisse, cum videamus, id ipsum bre­ viori spatio, nempe a tempore Pii V, usque ad Clementem VIII, breviario Romano ac­ curate custodito, vel typographorum negli! gentiaet incuria, vel nimia aliorum audacia et licentia, in multis sitisque gravibus ac­ cidisse, ut ipse Clemens VIII in sua reco­ gnitione testatur. Liquet ergo ex prædiclis officiis, etiamsi ab antiquis Pontificibus ap­ probata dicantur, non posse firmum desumi testimonium pro aliqua sententia : cum nobis certo constare non possit, quæ in illis Pontifices approbarunt,etquæ ab aliis post­ modum addita vel corrupta sint. 241. Neque hæc tantum loca, quæ detexi' mus, falso producuntur; sed plura alia ex Augustino, Anselmo, Bernardo et aliis Pa­ tribus, a junioribus sine delectu citantur, aut DISP. XV, DUB. VI. i ' ' aut vero etiam verba afferuntur, quorum si fidem quæras, nullam invenies: sæpeque hæc natal ex ipsa relatione, dum vel non assignatur certus liber aut tractatus, vel caput omittitur, vel is qui refert, non ea tradit, qui in fontibus vidit ; sed quæ indo transcripta, sæpe quidem aucta, sæpe dimi­ nuta, non semel voro omnino quoad sensum iti contrarium permutata, apud alios offen­ dit. Hacque ratione cujuslibel vitium in re­ ferendo, cæterorum scripta pervadit. Quod etsi aliquando amanuensium vel typographi incuriæ tribuendum sit (a qua nec nostra scripta libera ire præsuminus) multoties tamen ipsa mendorum series et mu­ tatio aut confictio verborum, scriptoris negligenliam vel malitiam prodit. Ut autem hoc vitium ab hac nostra disputatione exularet, curavimus in ea, quantum in nobis fuit, in auctorum dictis el sententiis refe­ rendis nihil alienæ fidei committere, sed fontes ipsos consulere, et quicquid legiti­ mam non comprobavimus, ut spurium re­ legare. In quo causæ immunitatis Deiparæ satis consuluisse credimus ; cui alii sine de­ lectu et examine ex quibusvis procedentes, nullaque non credentes, non leve inferunt praejudicium : dum veritas, quæ ex legiti­ mis fundamentis illi assistit, falsis allega­ tionibus implicatur : seria et certa, quibus abundat, fabulosis aut apocryphis commis­ centur : et triticum, quo uberrime ali po­ test, ne mundum cerni valeat, paleis et aristis confunditur. Quocircii licet plures hac in causa non sine fructu laboraverint, is tum demum fructuosius bene mereri in­ cipiet, qui rejectis inutilibus, incertis, fa­ bulosis, aut apocryphis quorum in supremo causæ judicio ratio habenda non est, ea tan­ tum quæ seria, quæ vera, quæ certa, aut valde probabilia comprobentur, in acervum segregari t. § V. Evertitur secundum fundamentum ejusdem primx opinionis. 2-12. Ad secundum primæ opinionis funKfe. damenlum propositum supra num. 126, respondetur ex doctrina, quam num. 158 tradidimus, declarationem illam additam a 2^· Concilio pro B. Virgine ad calcem sui decreti, solum modificare illud quoad eam partem, quæ agit de peccati originalis con­ tractione, ut ostendunt ipsa declarationis verba: Declarat Sancta Synodus non fuisse 205 sur intentionis comprehendere sub hoc decre­ to, ubi de peccato oriffinali agitur, etc. Alia autem, quæ decretum includit, vel suppo­ nit, uti est Pauli locus, prædicta declaratio non tangit, neque ullo ex capite restringit; quod vero Concilium usum fuerit prædicto testimonio ad stabiliendum suum decre­ tum, non probat, declarationem restrin­ gentem decretum, restringere etiam præ­ dictum testimonium : quia non omnino de eodem loquuntur : decretum enim quantum ad id in quo declaratur, procedit immediate de peccato originali, quod in nobis contra­ himus, ut ostendunt prædicta verba : Pau­ lus vero dicens in (pio omnes peccaverunt, immediate loquitur de peccato actuali, quod in Adamo commisimus, quod non est ipsum peccatum originale, sed ejus causa et origo. Quia tamen unum ex altero necessario de­ ducitur, nisi speciali Dei privilegio impe­ diatur : quod privilegium pro Virgine adesse, censuit Concilium valde probabile; pro cæteris vero opinari non quimus : no­ luit in illatione sui consequentis, scilicet quod omnes de facto peccatum originale contrahunt, B. Virginem positive compre­ hendere; quamvis sub antecedente Pauli esset comprehensa:sed præcisivese habuit, relinquens eam partem, vel oppositam aliunde venandam, ut ita probabilitati piæ senlentiæ consuleret, nullumque ei præjudicium inferret. Itaque Concilii declaratio hoc praestat, ut sciamus non esse ab Ecclesia diflinitum, an exeo quod omnes sine excep­ tione peccaverint in Adamo, omnes simili­ ter sine exceptione peccatum originale in seipsis contrahant; vel potius sit aliquis, scilicet sola B. Virgo, quæ licet in illo pec­ caverit, in se tamen prædictum peccatum non contrahat ob singulare privilegium (nulli alteri concessum) impediens ejus contractionem. 243. Secundo respondetur prædictam de- secuwh clarationem, etiamsi extenderetur ad om- solutio, nia, quæ decretum tangit, atque adeo etiam ad illam legem, quod omnes in Adam pecca­ verunt, solum efficere, ut opinio quæ Deipa­ ram excipit a tali lege, non sit per Conci­ lium damnata, nec debeat pro hæretica reputari, ut reputanda esset, si Concilium non ita declarasset, aut si ejus verba eam de­ clarationem non admitterent.Quod autem sit vera, aut quod non sit falsa, non habetur ex prædicta declaratione. Et ratio est pers­ picua ; nam Concilium non declarat, Virgi­ nem non comprehendi reipsa sub culpa originali etiam quantum ad actualem con- ' -Vr—■ 20(3 i ; t< DE VITIIS ET PECCATIS. tractionem, aut sub decreto vel judicio, quod Deus habet de comprehensis sub tali culpa, aut sub testimoniis Scripluræ, quæ de ea re loquuntur (illinam ita declarasset, ut prædictam veritatem de fide habere­ mus) : sed dicit, quod cum de cæteris sta­ tuerit seu declaraverit comprehendi sub prædicta culpa ; circa Virginem tamen quid factum sit, non declarat, nentramque par­ tem determinat, sed negative seu præcisive . se habuit, relinquens veritatem alia via a Theologis investigandam. Itaque non ne­ gamus, Concilium positive excludere B. Virginem a sua intentione circa decretum, quo nobis nolificat, et credere jubet, omnes posteros Adami contrahere culpam origina­ lem, cum dicat positive, non fuisse suæ in­ tentionis comprehendere illam sub tali de­ creto. Dicimus vero, prædictam exclusionem ad hoc additam fuisse, ut sciremus manere per omissionem extra Concilii decretum, adeoque indeterminatum et inlecisum, an B. Virgo reipsa incurrerit, vel non incur­ rerit prædictam culpam : seu an fuerit vel non fuerit de numero illorum, quos talis culpa et judicium quod Deus habet erga il­ lam, ac testimonia Scripturæ, ubi continetur tale judicium, comprehendunt : tam enim ab hac comprehensione, quam ab opposita exclusione subtraxit se Concilium, suspenditque suum decretum et intentionem : et hanc subtractionem ac suspensionem nihilque amplius manifestavit nobis per prædiclam declarationem. Objectio. 244. Dices, Concilium in ea declaratione favisse non parum præservalioni Deiparæ a culpa originali, ul omnes concedunt ·. ergo nun se habuit solum negative vel præcisive : nec potuit non in eodem gradu favere ex­ ceptioni ejus a debito et a testimonio Pauli: Diluitor. In quo omnes peccaverunt. Respondetur, Concilium duplici ex capite favore prosequutum fuisse piam sententiam præservantem Virginem a peccato : primo quia sua declaratione certum nobis fecit, non fuisse ab eo difiinitum pro B. Virgine, quod pro aliis omnibus diflinivit, scilicet incurrisse de facto culpam originalem; sed ab hoc abstraxisse : adeoque reliquisse nobis adi­ tum patentem ad negandam prædictam contractionem ex aliis principiis, quæ illam negandam persuadent. Qui favor minor esset, si Concilium, tradita universali re­ gula, declarationem illam omisisset : puta­ rent enim non pauci, Deiparam mansisse sub prædicta regula per Concilium compre­ hensam, et nova circa hoc controversia in­ surgeret. Ex hoc tamen capite pro opinione negante B. Virgini debitum, aut compre­ hensionem sub testimonio Pauli, solum ha­ betur, quod non sit per Concilium damnata, sed omissa : sicut pleraque alia falsa et improbabilia, de quibus non egit. An vero ex aliis principiis prædicta opinio sit vera vel falsa, probabilis vel improbabilis cujus examini locus a Concilio non praecluditur, ex dictis hac nostra disputatione, praeser­ tim dub. 4 et hoc dub. G, venandum est. Secundo favit Concilium piæ sententiæ, quia innovat Constitutionem Sixli IV, ubi non tantum a censuris vindicatur, sed ma­ gna ei probabilitas tribuitur : quam proba­ bilitatem concedit etiam Tridenlinum, eo ipso quod approbavit, et innovavit praedic­ tam constitutionem. Cæterum ex isto capite nullus favor pro opinione negante debitum: quia prædicta constitutio solum loquitur de præservalione a contractione peccati; præservationis vero a debito contrahendi nulla ibi fit mentio, ul legenti constabit. 215. Illa vero consequentia Jacobi Gra-Gnui ’ nadosin argumento, cui damus solutionem, videlicet Concilio non fuit intentio compre­ hendendi B. Virginem sub illa generali Pauli, Omnes in Adam peccaverunt : ergo qui com­ prehendunt, habent intentionem contrariam intentioni ConctTü,inutilis est, etde subjecto non supponente : quia Concilium circa comprehensionem vel non comprehensio­ nem Virginis sub prædicto testimonio nul­ lam habuit intentionem, nisi subtrahendi se a determinatione alicujus partis, et ita quicquid alius intendat, non contrariabitur intentioni Concilii : nam est propositio, ut diximus, de subjecto non supponente. Nec minus illegitime infertur in confir- Mft matione : Intentio Concilii est intentio Spi-fA£ ritus Sancti : ergo si Concilium non intendit comprehendere Deiparam sub testimonio Pauli, neque Spiritus Sanctus id intendit. Ri­ dicula sane illatio : num quia omnis intentio Concilii sit intentio.SpiritusSancti, e contra inferre licet: omnem intentionem Spiritus Sancti esse intentionem Concilii? aut nihil aliud comprehendere Spiritum Sanctum suo judicio et intentione, quam judicium et intentio Concilii comprehendunt? Similis est huic prædicta consequentia : Omnis effectus causæ secund;v est effectus causæ pri­ ms: ergo omnis effectus causæ priinæ est effec­ tus causæ secund-τ : vel ergo quod non causal I causa secundæ, non causal causa prima. I Cujus nullitatem vel inscius deprehen­ det. Ad hæc : perspicuum est, homines quantumvis I DISP. XV, DUB. III. quantumvis a Deo illuminatos, non omnia suo judicio aut intentione comprehendere, adeoque circa inulta habere se negative, nihil decernentes, sed judicium suspen­ dentes : quæ lumen suspensio absurde tri­ bueretur divino judicio omnia comprehen­ denti. Ex suspensione igitur judicii aut intentionis Concilii Tridentini circa com­ prehensionem Deiparæsub Pauli testimo­ nio, sinistre in prædicta confirmatione in­ fertur suspensio vel negatio judicii et intentionis Spiritus Sancti circa talem com­ prehensionem. Maneat ergo, ex praefata Concilii declaratione non haberi inclusio­ nem aut exclusionem Deiparæ a culpa ori­ ginali, vel ejus debito ; sed utcunque relinqui Theologis per alia principia inves­ tigandum. imiio 246. Hæc cum ita sint, non boni consulent piæ sententiæ veri defensores, quod p. Salazarius citato opere de Concept, cap. 41, à!mr. can. 1, prædictam Concilii declarationem Jacobo Lainio suæ Societatis Preposito ge­ nerali deberi affirmet his verbis : Et quidem (absit verbo invidia) eam exceptionem, qux ad calicem decreti de peccato originali pro Kirginis immunitate subjecta est, Lainio deberi constans fama tenet. Quod etiam scribunt Granados ubi supra, el Laurentius Chry­ sogonus in suo Mund. Marian, diseur. 5. Reddunt vero rationem, quia cum Patres Tridentinæ Synodi audiissent Lainium tri­ bus horis pro immunitate Deiparæ magna vi, magnoque succensu perorantem, ejus oratione et auctoritate ita permoti sunt, ut exceptionem illam e vestigio addendam censuerint. Sed quis non videat narrationem hanc firmitati piæ sententiæ potius officere, quam ejus auctoritati consulere? Dum enim, ne a Patribus Concilii sub communi decreto de peccato originali comprehensa, adeoque damnata remaneret, tam longa, tamque fervida illa Lainii oratione opus fuisse commemorat; aperte insinuat prædictos Patres illuc usque, et quantum erat ex se, propensos extilisse ad comprehendendam Deiparam sub tali decreto ; imo et quod de facto comprehensam relinquerent, nisi exi­ mius ille orator tam longe et efficaci ser­ mone illos a proprio sensu revocasset : si namque in favorem piæ sententiæ ex se ipsis propenderent, quamvis Lainius abes­ set, aut non orasset, predictam sententiam illaesam el intactam relinquerent. Predic­ tam igitur narrationem credent, qui eam qualemqualem sibi gloriam ambiunt ; nobis autem haud facile persuadebunt.Neque enim 207 Patres Tridentinæ Synodi sic aliquando piæ sententiæ adversos meditamur, ut Lainii sermone opus haberent, quo propitii, tan­ tum ne damnarent illam, redderentur. Quin potius ita Patres iliosa seipsis im­ munitati Deiparæ, addictos contemplamur, ut licet expediens non judicaverint verita­ tem illam suffragiis determinare ; semper tamen in animo habuerint sic decreta sua disponere, ul nullum ei præjudicium in­ ferrent: adeoque non quasi aliena tantum inducti oratione, sed sponte omnino sua, et bonitate causæ allecti, prædictam declara­ tionem suo decreto addiderunt. Sane qui gesta in Tridentina Synodo, præsertim circa controversiam de Concep­ tione B. Virginis ses. 5 excitatam, omni cura adnotarunt, haud meminere præfatæ Lainii rationis ; sed inter Patres Dominicanos ex una parte, et Franciscanos ex alia totum hujus controversiæ negotium actum fuisse insinuant. Narrant vero inferius circa sessionem 23, ubi de residentia Prelatorum diu controversum fuit, prædictum Lainium per duas horas et amplius oratio­ nem ad Concilium habuisse (non tamen ita acceptam, quin jussus fuerit eam scripto non vulgare). Et forte ex æquivoco hanc orationem Salazarius et alii in causa Con­ ceptionis Virginis fuisse arbitrantur. Nar­ rant quoque circa eandem ses. 5, quod cum Legati Concilii Presides Pontifici nuntiassent admirabilem omnium Patrum contra doctrinam Lutheri concordiam, et Synodi in ea damnanda determinationem, simul significarunt quæ de Conceptione Virginis contentio fuerat excitata. Illis vero Roma responsum (damus formalia verba) huic controversix manum nullatenus admovendam, sed ut paries sibi invicem concilientur, et utrisque satis/iat admittendum : in primis vero diploma Sixti IV diligenter attenden­ dum. Legati intellecta Pontificis voluntate tam per se quam Prxsulum prudentiarum interventu partibus persuadent deponere con­ tentiones, et junctis viribus, Lutheranis se opponere. Illi vero non recusabant rem om­ nem silentio transire, dummodo opinioni sux interim non prxjudicetur. At canonem sibi præjudicium afferre dicebant Franciscani, nisi Maria nominatim exciperetur : et I)ominicani vicissim, si exciperetur, suam sen­ tentiam damnari. Itaque modus necessario erat investigandus, quo Virgo neque canone comprehendi, neque affirmate excipi videre­ tur. Franciscanis tandem instantibus, Domimeani sunt assensi, ut solum diceretur * I 4*. « » 208 non fuisse Concilii intentionem, eam gene­ rali propositione complecti : illud additum serrandas Sixti IV constitutiones. Hæc ex vetusto codice : nec plura circa prædictam controversiam fide digna reperimus. Sua­ dent vero haud obscure, prædictam Vir­ ginis exceptionem ad instantiam PP. Mino­ rum, Praedicatoribus (ut quorum opinioni nonpræjudicatlassentientibus, potiusquam ad Lainii suasionem Tridentini decreto ad­ jectam fuisse. 247. Sed et suadent, potiori jure rejicien­ dum esse extremum aliud æque a veritate Liuii a^errans· cajns auctor Nicolaus Lanzizius ex eadem Societate tom. 2 Opusculor. spiaode rit. opusc. 11, cap. 13, ubi narrat, quod aheUJ· cum Patres Concilii essent jam in pro­ cinctu ad diffiniendum liunc articulum, cunctis fere piæ sententiæ subscribentibus, ob instantissimas paucorum preces diffini­ tionem non vulgarunt, sed alio distule­ runt (innuens conditam fuisse de facto) ne Religioni Sancti Dominici nota inureretur. •Iunge hoc extremum praecedenti a Salazario et aliis intento : et meditare in uno Pa­ tres Concilii ita indifferentes, seu parum affectos erga piam sententiam, toto illo, quem audivimus, Lainii labore opus fuerit, lanium ut declararent non manere con­ demnatam, sed antiqua sua probabilitate gaudere permissam ; in alio vero sic in eam propensos, ut nisi obessent instantissimi rogatus, diffinitionem ejus vulgarent : et videbis incohærenliam. Sed licet utrunque falsum, cavendum tamen magis hoc posterius. Tum quia valde injurium sacro Concilio : dum veritatem in eo compertam, et Ecclesiae satis necessariam, tantam ob privatas quorumdam preces dissimulasse fingit. Tum etiam quia sanctissimo, gravissimoque Ordini gravem notam inurit, simulans fore illi maculam diffinitionem et declarationem hujus articuli : quod et ve­ ritati et religioni contrarialur. Quo pacto enim nota esse poterat veritatem ubique quærentibus, et pro ea assequenda continuo laborantibus, uti quærit, et pro ea laborat sacra Prædicalorum Religio, quod ipsa ve­ ritas manifestaretur, et palam omnibus proponeretur. Aut quomodo non eam ultro ablatam apertis ulnis susciperent, el am­ plexarentur, qui ejus studio et amore fla­ grantissime exardent ? Aut denique quæ major nota aliunde incidere posset gravis­ sima familiae quam si in generali Synodo, adeoque non in angulo, non in abdito, sed in oculis Solis, in conspectu totius Ecclesiæ, nulloque non teste ex ibi congregatis, veri­ tatem tot precibus a Deo sæpe expostula­ tam, tandemque eximio beneficio et favore concessam, iterum occludi vellet, aut ejus manifestationi contradiceret? Abeant igitur fabulæ; apage paradoxa, quæ et a veritate exulant, et in praejudicium urgunt charitatis. 248. Hic etiam plectendus venit modus dicendi, quem refert Joannes Antonius Velasquez lib. de Maria immaculate con-Vel*i ceptadisserlalionetertiaadnolalionequarta, Mots videlicet piam de immunitate Virginis opi-"^ nionem post Concilii Tridentini decretum^· <' . Η λ adeo esse veram et indubitatam, ut opposita, *** nulla omnino ratione defendi possit. .1 quo (subjungit) non multum abeunt nostri Theo­ logi, Pater (inquam) Petrus Canisius libro primo de Maria Deipara capite octavo, qui adeo certum existimat, Concilium pro imma­ culata Deiparx conceptione, stare, ut hac de re nullam cum catholicis concertationem ins­ tituat ; sed rem sibi cum hxrelicis solum esse velit. Hic igitur dicendi modus nodum ut te­ merarius, sed ut in fide suspectus a Catholi­ corum sensu eliminandus est, penilusque rejiciendus. Quis enim si omnino Catholi­ cus ita palam summis Pontificibus con­ tradicere auderet, ubique declarantibus, nullam istius controversiæ pariem hactenus ab Ecclesia esse determinatam, et omnibus pro utravis sentire libertatem facientibus. De quo Pius V in constitutione Super spe- iter. culam, sic ait: Nos qui prodecessorum nos­ trarum saluberrima decreta pro viribussalva esse cupimus, potissimum illa, qux a sacro­ sancta Synodo Tridenlina denuo sunt con­ firmata, liberam cuique facultatem relinquen­ tes, opinandi hujus controversiæ. quamlibet partem, etc. Et iterum in eadem constitu­ tione reprenhendens illos,qui pro alterutra parte pertinaciter contendunt, ait : Quibus illud Prophetx convenire videtur, dicunt, ait Dominus, cum ego non sim locutus : cum sancta Romana Ecclesia omnium Ecclesia­ rum magistra de ea re hucusque non definie­ rit, nemo absque temeritate prxjudicare, vel alterius partis sententiam damnare potest, etc. Quo pacto ergo Catholicus contra tam aperta Ecclesiae testimonia affirmare aude­ bit, unam istius controversiæ partem post Concilium Tridentinum adeo esse certam et indubitat am,ut opposita nulla omnino ratione defendi possit. Ex haereticis vero Kemnitius modo isti SrHi, asserendi plaudet, ut dum supponere vult Concilium declarasse, aut certum fecisse «iiceaîi privilegium DISP. XV, DUB. VI. privilegium immunitatis Deiparæ, occasio­ nem sumeret procaciter ingerendi illud, U.test redundare ignominia, quovis modo illa fuerit concepta. Ut enim ο . iw.dixit Anselmus lib. de conceptu virg. sicut Deus de facto elegit matrem semper mun­ dissimam, potuisset absque ulla sui igno­ minia vel indecentia eligere aliam, quæ aliquando fuisset inquinata peccatis, sive originali sive personalibus, et ab eis per gratiam mundata. Quis enim in hoc impli­ cationem ostendet? cum tamen sit impli­ catio, aliquid ignominiæ aut indecentiae in Deum refundi. Diiultnr 251. Tertia probatio nullius est roboris, tertia, quoniam Christus utpote supremus Domi­ nus non ex debito vel praecepto aliquo, sed ex gratia et dignatione honorem Virgini tribuebat : adeoque pro libito poterat quo­ usque vellet extendere illum, vel non ex­ tendere : extenditque de facto, ut sibi ex­ pediens visum fuit, et non amplius. Non autem expediebat, quod extenderetur usque ad praeservandam a debito culpæ origina­ lis ·. quia hoc derogaret gloriæ ipsius Christi, qui in tali casu non posset esse Vir­ ginis redempor : ut dub. 3 ostensum est. Ad quartam dicas, ideo Christum non praestitisse B. Virgini præservalionem a debito originalis culpæ, quia voluit sibi gloriam redemptoris ipsius Virginis, quam non consequeretur, si eam a tali debito praeservasset. Unde talis non præservalio, quartet neque derogat divinæ potentiæ, neque ultima, amori : sicut neutri derogat, quod ipsam Virginem non fecerit de Spiritu sancio conceptam, aut genitam a parentibus, qui et ipsi geniti fuissent sine culpa origi­ nali. Ad ultimam respondetur, excellentiam præservationis a debito esso de numero illarum, quæ nequeunt, salva fide, Virgini concedi : cum ex fide habeamus, et quod fuit vere redempta, et quod redemptus dici non potest, qui vel re vel debito non fuit per peccatum ante captivus, ut ex determi­ natione Zozimi Papae vidimus num. 105. Sed quicquid de hoc sit, num quia in tri­ buendo Virgini honorem, sequimur ves­ tigia Patrum, qui illam a praedicto debito præservare communiter renuerunt, inde­ voti aut ingrati arguendi sumus? ut opponit arguens in prædicta probatione? Indevotos ne Virginis Ildefonsus? indevotus Bernar­ dus? indevotus Anselmus? indevoti Rupertus, Richardus, Albertus, Thomas, Bonaventura, et alii qui nostræ sententiæ suffragantur? apage; imo potius omnes de Virgine optime meriti, omnes capellani addictissimi, illius amore fiagrantissimi : quos proinde non tepens devotio, non mi­ nor gratitudo, sed prudentia major, pro­ fundior sapientia in prædictam sententiam deduxit. Ipsorum ergo potius quam recentiorum contrariæ opinionis devotionem ambientes, dicimus cum Bernardo in epis-i tola ad Lugdun. Nunquid Patribus doctiores aut devotiores sumus? Periculose prxsumimus quicquid ipsorum in talibus prudent ia prê­ ter ivit. 252. Ad quartum argumentum num. 128 Ετίη? efformatum respondetur, debitum de quoi^; agimus, non ad hoc præcise requiri in puaB. Virgine, ut ejus electio et gratia fieret ex lsa meritis Christi Redemptoris, sed ut fieret ex merilis illius in quantum redemptoris ejusdem Virginis : quod sine peccato vel debito intelligi non posse, dub. 3 demons­ travimus. Et quoad confirmationem di­ cendum est, perfectissimum redemptionis modum tribuendum Deiparæ uti excellen­ tissime redemptæ, in hoc consistere, quod cum cæleri tam a peccato commisso in Adamo, quam ab eo quod in se contraxe­ runt, redimantur, ipsa quia in se nul­ lum contraxit, pro primo illo dumtaxat indiguit redemptione, quæ simul a poste­ riori præservaret. Ille vere modus, qui I fingitur, redimendi a peccato, quod neque I in se contractum est, neque in alio comI missum, cum non salvet naturam redemptionis, non potest dici perfectissimus re­ demptionis DISP. XV, DUB. VI. dempliunis modus : nam propositio est do subjecto non supponente. w; 253. Ad quintum positum eodem num. I2S respondetur, peccatum veniale utpote personale derogare Virginis perfectioni in sua propria persona, adeoque omnino osse ab ea relegandum : quia personam Virgi­ nis, ut talis persona est, debemus ponere ex omni capite perfectissimam. Quod vero peccaverit in Adamo, non derogat personali dignitati, licet deroget naturæ : quia pecca­ tum illud non personæ Virginis, sed naturæ fait. Non autem asserere tenemur Virgi­ nem fuisse talis naturæ, quæ nullibi fuerit sub peccato, seu quæ ubique habuerit maxi­ mam perfectionem. Imo tenemur dicere fuisse illius naturæ, quæ in Adamo pecca­ vit, ut veriGcetur Deum ad reparandam illam naturam quæ ceciderat ex eademmet carnem assumpsisse :elquod unde vulnus prodiit, orta est el medela. Adde non ex eo quod ob Virginis perfectionem excluda­ mus ab ea peccatum veniale, quod minus est, legitime inferri debere etiam excludi hoc quod est peccasse in Adamo, quod ma­ jus est. Nam etiam ob Daptistæ perfectio­ nem excludimus ab eo peccata venialia ex deliberatione, quæ minora sunt; et non ideo excludimus contractionem peccati ori­ ginalis, quod est majus. Adde secundo, ita procedendum esse in hac materia, ut nihil aliud de genere peccati Virgini tribuamus, nisi quod necessarum sit et sufficiat ad ve­ ram ejus redemptionem : nam Scriptura et Patres ita illam prædicant a peccato immunem,ut fateantur simul esse redemptam : ad redemptionem autem nihil refert, quod peccaverit venialiter; refert vero quod pec­ caverit in Adamo, ut ostensum est dub. 3; unde hoc posterius est illi tribuendum, et primum negandum. iM. 25-1. Ad sextum ex eodem num. dicas, ’^•sententiam nostram et quicquid ex ea legi­ time deducitur, nullumscandaium generare posse viris doctis : cum et ipsi omnes ferme ita sentiant, et loquantur; quod autem ignaris et plebeiis ob ipsorum imperitiam scandalum generaret, non est nobis curan­ dum, quia non istis loquimur aut scribi­ mus, sed sapientibus. Probat vero prædic­ tum argumentum, hujusmodi quaestiones non esse coram rudibus discutiendas, qui rem non capientes adhaerent argumento, et solutionem non percipiunt, indeque scan­ dalum patiuntur : multoque minus hæc et similia, quæ nonnisi Theologorum sunt, in concionibus aut privatis colloquiis esse 211 vulgo venditanda, ut satis indiscrete quo a popularibus plausum capiant, faciunt non­ nulli, qui omissis veris et præclarissimis Virginis laudibus, quas nunquam humana lingua enarrare sufficiet, ad inutiles et im­ pertinentes quæsliones, quas ut in pluri­ mum neque ipsi satis intelligent, neque audientes valent percipere, sermonem con­ vertunt, devotionis specie tenus, animo vero popularis auræ capiendæ. Quod sanc­ tissimus ille Pontifex Pius V, amare dolens, in sua constitutione Super speculam, ubi de hac materia tractat, gravissime reprehen­ dit his verbis : Verum quod neque Sine animi dolore accepimus, nec referre possumus, qui­ dam diversorum Ordinum regulares, clerici­ que sxculares, omissis qux divinæ Majestatis gloriam, et sanctissima Dei genitricicis vene­ rationem, atque fidelium pietatem promovere poterant, languent circa quæsliones et pugnas verborum, etc. Et quasi desint prxclarissima Inventricis gratiæ merita, qux neque ange­ lica quidem lingua satis digne referri possunt, et quasi ex illo uberrimo fonte puteoque aqua­ rum viventium non possint saluberrimas hau­ rire aquas, quibus fidelis populus magna cum utilitate atque dulcedine reficeretur, ad dis­ sipatas cisternas occurrunt, stultas scilicet et sine disciplina quæsliones, quas nec frequens multitudo intelligere, nec ciri sapientes qui capiunt, utiliter percipere valeant : præsertim quoniam ut experimento didicimus, ipso­ rum condonatorum, qui ad quæsliones hujus­ modi proponendas facilius erumpere solent, major numerus materixdifficultatem prorsus ignorantes, neque intelligentes quæ loquun­ tur, simplicium animos indiscrete devotionis obtentu, vel potius loquacitatis et ostentatio­ nis affectu ad tumultus et simullales conci­ tant, quos, tumultuantes atque dissidentes componere sedareque potius oportebat. Quod utinam hac nostra tempestate experimento probari non posset. 255. Unde etiam reprehendendum venit, All(lrcas quod aliqui juniores sub prætextu exami- Mendo, nandi difficultatem hujus articuli, vulgari jes." sermone edere ausi sunt libellos, materiam Q^rl^0 immunitatis Deiparæ fuse tractantes, et soc. unius partis assertionem, alteriusque im- Jts' pugilationem ratione et auctoritatibus com­ munientes: quibus non tantum viris laicis, sed et mulierum conventiculis, quæ ut pri­ mum ignorantiæ et curiositatis vitio aeque laborant, res istæ abstrusæ et difficillimæ cum manifesto plurimorum errorum peri­ culo tractandæ et disquirendæ offeruntur, quasi illarum plausibus et votis hac in 212 / > , DE VITIIS ET PECCATIS. causa etiam sil deferendum. Quanta vero . ent in et rationes adducta) dub, 4, pro son· hujusmodi ausus animadversione dignus tentia adslruente debitum, adeo sunt pers­ sit, ignorare videntur libellorum similium picua, ut vel cæeus videat, illam efficaciter auctores, nescii fortasse prædictæ constituconvincere ; nihil vero probare contra im­ lionis Super speculam, ubi Pontifex gravibus munitatem Virginis a peccati contractione, sub pœnis interdicit : Quatenus nemo cujuspartim ostendimus ibidem inter ipsa argu­ cunque ordinis, gradus, conditionis vel digni­ menta, partim vero dub. praecedenti a num, tatis existant, etc. de hac ipsa tjuxstione, 189. Sane sicut a potentia ad actum nullus cujusvis pietatis aut necessitatis prxtextu, vel tyronus fecit formalem consequentiam, vulgari sermone scribere vel dictare présu­ neque ex negatione actus coactus est poten­ mant : qui contra fecerit suspensionis pernam tiam negaro, aut ex hujus concessione illum a divinis alwpie nova declaratione ipso facto concedere : neque similiter aliquis facit incurrat, si modo fuerit in sacris constitutus, illationem a debito mortis ad actum mo­ el quocunque prrlerea gradu, sive dignitate, riendi. cum plurimi morti obnoxii princi­ vel ad ministrat ione fungatur, illis omnibus pis favore vel alia via a morte eruantur : sit ipso jure privatus: et ad eadem vel similia ita ex debito contrahendi culpam origina­ munera Minenda vel obeunda, perpeiux inlem in Virgine sinistre arguitur actualis habilitalis censuré ipso etiam facto sit ob­ contractio : perperamqueex negatione istius noxius : pro quibus nisi a Romano Pontifice negatio illius infertur : cum optime potue­ pro tempore existen te dispensari sive absolvi rit, adstante prædicto debito, contractio non possit, etc. Hæc ibi. actualis divina gratia et favore impediri; Ad septimum argumentum, quod habetur j sicut adstante potentia, potest impediri Septi­ mam actus. argu­ num. 129, ubi refert Granados assertiones mentum illas Patrum Minorum B. Virginem a de­ Ad illud quod ex juniore additur, cons­ bito originalis culpæ vindicantes, post de­ tur. tat ex didis in hoc dubio, quomodo opinio latas ad Sanctæ Inquisitionis tribunal per­ negans debitum Deiparæ, ex nullo capite missas fuisse libere defendi ipræterquam conducat ad stabiliendam ejus præservatioquod non inde habetur veras esse prædictas I nem a culpa originali ; sed potius deffiniassertiones, sed ad summum non esse im- j tioni hujus articuli aditum occludat; e con­ probabiles, hacque ratione quamvis falsas, tra vero quæ debitum adstruit, plurimum fidei censoribus tolerari et permitti) respon- I juvet,viamque sternat,ut inter fidei dogmata detur ex Ægidio a Præsentatione lib. 2, | collocetur. Cum vero subdit quod semel ‘ quæst. -1, art. 2, § 6, et art. 5, § 1, ubi ait, i ostenso Virginem in Adamo non peccasse, regia theses illas (de quibus affirmat se certiorem i est via ad demonstrandum non contraxisse factum i solum excludere debitum intrinse- | culpam originalem, perbelle diceret, nisi dif­ cum afficiens ipsam Virginis personam in ficilius aut forte impossibile supponeret, ut tota hac disputatione ostendimus. Nunc instante suæ conceptionis, atque adeo ter­ vero quis non videat extra viam incedere, tium gradum debiti, quem explicuimus num. 218, non vero excludere, quod in ■ qui veritatem alias tuto expedibilem, diffi­ Adamo peccaverit, adeoque quod contraxe- i cillimo principio ac forte improbabili alli­ rit debitum in primo gradu, vel etiam in ■ gare intendit, et quod minus difficile est, secundo, citato num. explicatis. Porro licet j per difficilius probare conatur. Sane qui ita nos verius judicaverimus fuisse in B. Vir- i procedit, similis est militi, qui nolens cum gine debitum secundum omnes très prædicsingulari et moderato hoste confligere, ex los gradus, admisimus etiam ut probabilem quo victoriam jure speraret, eligit pu­ sententiam ipsius .Egidii et aliorum, qui gnare contra duos cum evidenti mortis pe­ tertium gradum negant, concedentes pri- j riculo, et sine spe ulla victoriæ, ut se osten­ mum et secundum : neque improbabilem i dat ab uno tantum non vinci. Opinio quippe censuimus, quæ primum concedens, negat ! negans B. V. præservationem a culpa in se secundum et tertium. Ex hoc vero nequit ( contracta, supposito quod in Adamo deli­ desumi argumentum nedum pro veritate, i querit et debitum incurrerit, hostis quidem sed neque pro probabilitate opinionis, quam est piæ sententiæ, singularis tamen et mo­ ex professo impugnamus, quæ negans Vir­ deratus, ex quo seorsim sumpto jure credi­ ginem peccasse in Adamo, nullum praxlic- I mus victoriam reportandam : qui vero torum graduum debiti admittit. ! præservatione illa non contentus, præser­ Enoda256. Ultimum argumentum ex citato vationem etiam a prædicto debito adstruit, ,UniumU num. 129, solutione non eget ·. testimonia plures hostes quærit, aut primo robur su­ peraddit ; DISP, XV, DUB. VI. peruiltlil ; oi secura vol probabilissima aprelu unius victoria cum evidenti casus periculo adversus plures doccrtaro digit, uvvideatur uni succumbere. Et hæc pro bac disputatione : quam sicut et cælera omnia non modo Sancta) Romanæ Ecclesiæ, sedet cunctorum de Virg. Beatissima) im­ munitate bone merentium judicio el correc­ tioni submittimus. ARTICULUS IV. Γ/mi fi er humana carne formaretur miraculas*, contraheret originale peccatum 1 • Ad quartum sic proceditor. Videtur quod, si aliquis for­ maretur ex came hurnanu miraculose, contraheret originale pteGilUtn. Dicit enim qiimdam glossa Genes. 3, quod in lumbis Adæ fuit lota posteritas corrupta : quia non est seprula prius in loro vita·, sed postea in loro exilii ; sed si aliquis homo sic .formaidur. sicut dictum est, caro ejus se­ paretur iu loco exilii: ergo contraheret originale pecca­ tum. 2. rrætcrea pccratuii originale causatur in nobis, in quantum ani’i-a inficitur ex carne : sed caro tota hominis est infecta : ergo ex quacunque parte carnis homo formaretur, anima ejus inficeretur infectione originalis peccati. 3. Prætcrca : peccatum originale a primo parente perve­ nit in omnes, in quantum omnes in eo peccante fuerunt: sed illi, qui ex carne humana formarentur, in Adam fuis­ sent : ergo peccatum originale contraherent. Scii contra est : quia non fuissent in Adam secundum se­ minalem rationem, quod solum causal traductionem peccati originalis, ut Augustinus dicit 10. super Genes, ad litcram. Respondeo dicendum, quod, sicut jam dictum est, pecca­ tam originale a primo parente traducitur in posteros, in quantam moventur ab ijiso per generationem, sicut membra moventur-ab anima ad peccatum actuale; non autem est motio ad generationem nisi per virtutem activam in genera­ tione : unde illi soli peccatum or ginale contrahunt, qui ab Adam descendunt per virtutem activam in generatione ori­ ginaliter ab Adamo derivatam, quod est secundum semina­ lem rationem ab eo descendere. Nam ratio seminalis nihil aliud est, quam vis activa in generatione. Si autem aliquis formaretur virtute divina ex carne humana, manifestum est, quod vis activa non derivaretur ab Adam ·· unde non con­ traheret petcâlnni originale. Sicut nec actus manus perti­ neret ad peccatum humanum, si manus non moveretur a vo· laniate hominis, sed abaliqnocxlrinscco movente. Ad primum Crgo dicendum, quod Adam non fuit in loco exilii nisi post peccatum. Unde non propter locum exilii, sed propter peccatum traducitur originalis culpa ad omnes, ad quos activa ejus generatio pervenit. Ad secundum dicendum, quod caro non inficit animam, nisi in quantum est principium activum in generatione, ut dictam est. Ad tertium dicendum, quod ille, qui formaretur ex carne humana, fuisset in Adam secundum corpulentam substan­ tiam, sed non secundum seminalem rationem, ut dictum est: ct ideo non contraheret originale peccatum. Prima conclusio : Illi soli peccatum ori­ ginale contrahunt, qui ab Adam descendunt per virtutem activam in generatione origi­ naliter ab Adam derivatam : quod est secun­ dum seminalem rationem ab eo descendere. Secunda conclusio : «Si aliquis formaretur virtute divina ex carne humana, vis activa non derivaretur ab Adam : unde non contra­ heret peccatum originale. 213 Commentarius. 1. Ex ulraqae ista conclusione habetur legitima intelligentia illius pronunciati, quod in hac materiasæpe repetimus, vide­ licet, omnes et solos descendentes ab Adamo per seminalem propagationem contrahere ori­ ginalem culpam. Nam per propagationem seminalem nihil aliud intelligitur nisi vis active movens ad generationem, quæ qui­ dem vis residet in semine. Et ita solum includitur in prædicta loquulione, quod hujusmodi vis seminalis, et non tantum materia, ex qua formatur conceptus, active sit ab Adamo. Unde per formationem miraculosam in hoc articulo omnis, et sola illa formatio intelligitur, in qua vis activa for­ mationem operans non est semen infectum ab Adamo descendens, sed aliqua alia causa : sive hæc sit immediate divina virtus, sicut cum ex cosla Adami formavit Evam : sive aliud semen, aut etiam idem numero, quod homo formare posset ; non tamen ab illo, sed a Deo miraculose formatum. ' *·?? Atque hinc habetur solutio sequentium Quinque casuum, qui possunt inquiri. Primo an contraheret originale peccatum ille, qui formaretur per semen a viro decisum ; non tamen naturali modo, sed miraculose, vel arte dæmonis ad vulvam transportatum ? Secundo an illud contraheret, qui ex eodem, vel ex alio viri semine, non tamen concur­ rente active, sed mere passive se habente virtute divina formaretur : sicut posset for­ mari ex sanguino, vel ex quavis alia ma­ teria. Tertio an si humana fœmina ex bruto hominem conciperet ? Sicut legitur apud Ludovicum Lemosium lib. 1 de naturalibus facullat. cap. 9, et Nicolaum Florentinum tract. 1, cap. 23, ex fœmina rationali, etex urso natum fuisse filium virum probum, et strenuum, a quo nobilissimum ftaliæ genus fuit exortum. Et similia non semel acci­ disse narrant aliæ historiæ. Quarto an si Deus miraculose tolleret ab aliquo ex pos­ teris Adami omnem fomitem concupiscen­ tia, qui juxta Augustinum, et Thomam est ratio in generante, ut peccatum traducat : vel etiam concederet illi justitiam origi­ nalem ; nonne filii ab isto geniti contra­ herent originale peccatum ; vel sine illo nascerentur ? Tandem quid dicendum, si ex illis, qui de facto per propagationem seminalem ab Adamo processuri sunt, qui proinde jam in ipso peccaverunt, Deus se solo per creatio­ nem sine gratia, vel justitia originali ali- DE VITIIS ET PECCATIS. quem produceret, ul revera posset? Si enim ut tails homo transmiltorel peccatum in homo ila formatus contraheret originalem posteros : quia concupiscenlin, quæ ponitur culpam, infringitur doctrina hujas articuli, ul peccati originalis effectiva, non est illa ut intuenti constabit. Si autem non contra­ actualis, quæ potins se habet per modum heret, sequitur aliquem, qui in Adamo pec­ signi, sed ista habitualis ni rodo explicat caverat p--sse sine privilegio non contrahere I). Thom, quæst. sequenti art. 4 ad3:I)1,-% peccatum in se, quod omnes negabunt. Ad Dicendum, quod libido, qux transmittit pechæc :eo ipsoquod talis homo fuisset ex illis, catum originale in prolem, non est libido qui in Adamo peccarunt, haberet debitum actualis : quia dato, quod virtute divino justifie originalis: atque adeo istius caren­ concederetur, quod nullum inordinatam libi­ tia haberet in illo quovis modo producto dinem in actu generationis sentiret, adhuc rationem privationis : ergo rationem pec­ transmitteret in prolem originale peccatum: cati. sed libido illa est intelligenda habilualiter, iH-ci2. Hujusmodi igilur casus ex doctrina secundum quod appetitus sensitivus non con­ ditur præsentis articuli habent facilem solutio­ tinetur sub ratione, soluto vinculo originalis nem. Nam ad primum respondendum est justiti.v:et talis libido in omnibus esi xqualis. affirmative : quia semen illud, quantumvis I Sed quia casus propositus ulterius as-lr:!-: miraculose, vel artificiose ad vulvam defe­ 1 cendit ad illum, quo Deus conferret alicui flai ratur ; secundum se tamen, et secundum ex posteris Adami justitiam originalem, per suam substantiam, et activitatem esset des­ quam sine dubio concupiscentia, et fomes cendens ab Adamo, et formatum per virtu­ etiam habitualis tolleretur, videndum est, tem propagativam hominis, esselque in ea num filii ab illo homine sic justitia origi­ generatione principium activum. Neque ilia nali prædito procedentes originale peccatum conceptio dicenda esset miraculosa, vel ar­ contraherent ? Kespondetque D. Thom. in tificiosa quantum ad substantiam, sed solum 2, dist. 31, quaist. 1. art. 2 ad 5 : Dicendum, quantum ad modum, vel applicationem vir­ quod hoc non posset esse, ut concupiscentia tutis activae ad materiam. habitualis, qux in deordinaliune virium aniihxMt- ,\d secundum respondetur negative : quia m.v consistit, tolleretur ex toto, nisi natura nuxtas. ubi semen non concurreret active, materia­ penitus reintegraretur : et hoc quidem nulli lissime semen dicetur, neque magis deser­ dubium, quin Deus facere posset, ct si hoc viret ad traductionem peccati, quam alia fieret, proculdubio geniti sine originali culpa quævis materia, puta terra, caro, vel san­ nascerentur. I bi D. Thom. manifeste loqui­ guis, ex qua divina virtute aliquis homo tur de reintegralione facienda per collatio­ formaretur: tota enim vis activa aliunde nem justitiae originalis : quia vix alio modo esset ; ex Adamo autem non nisi materia, posset natura humana in viatoribus per­ sicut fuit in formatione humanitatis Christi fecte sanari, et reintegrari, nisi donum ex purissimo sanguine Deiparæ. amissa? justitiae originalis illis restitueretur. Tertius. Ad tertium negandum est suppositum : Sed observandum est, dupliciter posse Deum repugnat enim vera philosophia?, omnihujusmodi justitiam alicui conferre. Vel noque ratione contradicit ex bruto generari pro se dumtaxat, ul in ipso sisteret : vel pro hominem, etiam si fœminasit mulier. Ne­ se, et pro posteris, ut eam illis communi­ que historiis id commenlientibus habenda caret. Primo modo esset tantum donum est fides. Si autem disputationis gratia ad­ personale : et ideo non penitus reintegra­ mittamus figmentum, respondendum est retur per illam tota natura, sed praecise negative propter rationem articuli : quia vis quoad illam personam : unde et quoad ip­ activa talium generationum non est ex Ada­ sam personam tantum concupiscentia abo­ mo, sed aliunde fingitur emanasse. leretur. Secundo, esset etiam donum natu­ 3. Ad quartum respondetur, quod licet Quit tus. rae, utpote pro tota illa ex tunc concessum: Deus auferret ab aliquo omnem concupis­ et sic totam eam reintegraret, et ab ea tota centiam actualem ligando ita ejus fomitem, concupiscentiam excluderet : conslituereet libidinem, ul nullum inordinatum mo­ turque per illam collationem lalis homo tum sentiret, aut haberet ; non idcirco tol­ caput morale illorum, qui ab ipso procede­ leret ab eo concupiscentiam, et libidinem rent. Et juxta hunc sensum, non vero juxta habitualem : quia adhuc maneret appetitus primum loquitur D. Thom. Ratioque vide­ sensitivus destitutus originali justitia, protur perspicua. Nam si praedicta justitia pro pendensque habilualiter in bonum sensibile | illa tantum persona tribueretur, non con­ rationi contrarium. Hoc autem sufficeret, ferret ejussemini vigorem supra explicatum nisi’. XV, DUB. VI. adeam communicandam : atque adeo præ(liclum semen in ordine ad id munus esset vitiatam, el infectum per privationem talis vigoris : undo necessario communicaret proli naturam vitiatam, el infectam per privationem prædictæ justitiae. •1. Quod vero Augustinus, et D. Thom. aiunt concupiscentiam habitualem patris esse rationem traducendi peccatum ad fi­ lios, sine distinctione verum est, loquendo de facto, el de rebus ut nunc se habentibus, quia cum modo detur formaliter ea con­ cupiscentia ex Adami peccato causata, nihil obstare potest, quominus virtutem ejus in contineat, per ipsamque ad prædictam traductionem concurrat. At vero in casu illo de possibili sufficeret, quod remaneret concupiscentia quantum ad naturam non formaliter, sed virtualiter, quatenus con­ cessa justitia originali pro illa tantum per­ sona, vis generati va ejus non maneret robo­ rata, neque perfecta ad gignendum alios in esse perfecto ; sed privata, et destituta vi­ gore supradicto : et hæc privatio diceretur concupiscentia virtualis quantum ad natu­ ram, quia erat ibi virtus ad traducendam cum natura concupiscentiam formalem, et hoc sufficeret, ut eadem virtus traduceret peccatum. Diximus non formaliter, sed virtualiter: quia, ut vidit Ang. Doctor 2 p. quæst. 27, art. 3, repugnantiam involvit, ut sublata ab aliquo totaliter concupiscentia quantum ad personam, maneat in eo quantum ad naturam, loquendo, ut S. Doctor ibi loque­ batur, de permanentia formali. Ea tamen repugnantia non invenitur in permanentia tantum virtual!, quam explicuimus. Quod si hanc etiam victualem concupiscentiæ permanentiam velis ab illo genitore per prædictam justitiae originalis collationem removeri, adhuc poterit probabiliter de­ fendi filios contracturos peccatum originale non virtute seminis ad id active concurren­ tis; sed illa alia secunda via, quam disp. 14, dub. 3 a num. 90 explicuimus. 5. Cæterum concessa, seu restituta tali justitia etiam pro successoribus, conferret semini pro illis gignendis prædictum vigo­ rem : el ita cum non procederent per semen infectum, sed potius vigorosum, non erat quo pacto acciperent naturam peccato in­ fectam, sed ornatam justitia originali. Quare dum sæpo diximus, omnes descendentes ab /\damo per seminalem propagationem con­ trahere originalem culpam, intclligendum est dc illis, qui procedunt per semen infec­ 215 tum, siculi procedunt omnes de facto, quia de facto omne semen Adami trahit ex ejus peccato prædictam infectionem. Non autem loquimur in casu de possibili, qua Deus vel­ let aliquem ex posteris Adami caputsequentiuin constituero, ojusque semen mundare, et amissum vigorem illi restituere. Unde non obesi si urgeas tum quod Ada- objecrto mus moveret active ad hujusmodi genera- bri<. tiones, et non ut justus, sed ut peccator: ergo in omnes peccatum suum traduceret. Tum etiam quod omnes sic procedentes essent de numero illorum, qui peccaverunt in Adamo, et pro quibus peccatum illud irretraclalum permansit :ergo non possent non contrahere peccatum originale in se ipsis. Respondetur enim, Adamum tunc mo-^iyi'ur vere remote, solumque ut principium na- 'jSr? turale, atque adeo quantum ad communi­ cationem naturæ ; non autem ut caput in esse morali : quia influxus ejus secundum hanc rationem intercisus fuit in illo succes­ sore, cui pro se, el pro sequentibus collata esset justitia, istequippe per hanc collatio­ nem sicut acciperet rationem capitis mora­ lis respectu successorum, sic rationem mem­ bri moralis respectu Adami tam pro se, quam pro illis exueret. 6. Ad secundum dupliciter dici potest vel negando, illos, qui ita procederent,M’run<··’ fuisse de numero eorum, qui peccaverunt in Adamo : quia nulla est ratio, ut si Deus decrevisset ornare proximum parentem pro se, el pro illis justitia originali, et morale caput efficere, non excepisset iliosa decreto, in quo solus Adamus sortitus fuit prædic­ tam rationem capitis. Vel saltem nullum habemus fundamentum, ad affirmandum hujusmodi decretum illos comprehendisse. Quod enim ex Scriptura et Patribus edoce­ mur, omnes descendentes ab Adamo per seminalem propagationem comprehensos fuisse in illo decreto, ac proinde peccasse in Adamo, manifeste intelligitur de his, qui de facto processerunt, et processuri sunt : quorum nullus aliter genitus est, aut generabitur, quam per semen vitiatum, et infectum. Non autem Deus nobis mani­ festavit, quid conditionaliter decreverit pro innumeris aliis solum possibilibus, qui prae­ cesserunt virtualiter in lumbis Adami, possentque variis modis inde educi. Secundo dici potest non esse inconveniens Alia admittere, eos de quibus loquimur, pec-^'lull<' casse in Adamo ; in se tamen peccatum non contracturos. Nam sicut Deus de facto præ- Λ •216 f DE VITUS ET PECCATIS. servavit Deiparam per prævenienlem gra- , posleros ejus membra per Iraiislusioneni liant ah actuali peccati contractione, etiam- | voluntatum, quam disputat. 1 1 a num, 32 si in Adamo peccati debitum incurrerit ' explicuimus, non comprehendit aliquem juxta dicta in disput. praecedenti : ita licet præcise secundum so spectatum, et abstra­ homines illi fuissent de numero illorum, ■ hendo ab hoc, vel illo modo productionis, qui in Adam peccaverunt, præservarentur ' sed ul stantem sub præscientia, atque sub ab actuali contractione, saltem per ipsam | diffinitione saltem conditional!, quod esset justitiam originalem unicuique in sua prima I seminaliter ab Adamo processurus, cui conceptione infusam. Tuncque ad minus præscientiæ omnino Deus pactum, seu de­ peccatum Adami pro illis virtualiler retrac­ cretum illud alligavit. I nde sicut hæc taretur,sicut retractatur modo pro parvulis præscientia compuni nequit cum produc­ in Baptismo, quando infunditur eis gratia, i tione per creationem, sic prædictum decre­ Imo et a contractione inchoativa, el radicati j tum : et sicut ante illam oral indetermina­ essent immunes, eo ipso quod talis concep­ tum, an hic, vel ille ex contentis physice tio non per semen infectum, sed per vigoin Adamo esset hoc vel illo modo producen­ rosum inchoata fuisset : totumque hoc esset | dus : ita indeterminatum erat, an esset, vel privilegium speciale illis hominibus con­ non esset in eo peccaturus, comprehenden­ cessum, si semel damus (ut in hac solutione dus, vel non comprehendendus in tali de­ admittimus) eos comprehensos fuisse in creto, vel pacto.Nonergo negabimus, potuisse præsenti decreto de conservatione vel amis- I Deum quemlibet ex illis, qui in Adamo sione justitiæoriginalis, atque adeo peccasse | peccaverunt, absolute consideratum produ­ in Adamo. cere per creationem : sed negamus, quod Tertia Addimus vero in fine hujus solutionis 1 cum præscientia, et pacto a quibus pecca­ tum illud dependebat, possit componi talis vcrcek ess€ et‘am aPlld nùs verosimile, quod si mitis. Deus auferret ab aliquo viro concupiscen­ productio. Hoc autem sufficit, ut locum non tiam conferendo illi etiam pro sua persona habeat difficultas hujus casus : siquidem tantum justitiam originalem, ejus filii non talis præscientia,et pactum omnino sunt incontraherent originale peccatum, quamvis variabilia. Quocirca signum evidens esset, · neque etiam prædictam justitiam ; sed nas quod aliquis non fuisset de numero illorum, cerentur quantum est ex hoc capite, ut in qui peccaverunt in Adamo, neque in prae­ pura natura. Tuncque dicendum esset, om­ dicto pacto comprehensus, si Deus illum nes a viro illo procedentes non fuisse a Deo per creationem, aut aliter quam per semi­ comprehensos in suo decreto de peccato, nalem ab Adamo propagationem efficeret. aut justitia originali : et ita neque hanc, Circa id. quod in solutione ad secundum neque vim ad eam ipsis communicandam ait D. Thom. videlicet carnem inficere ani­ habuisse rationem debiti, neque proinde mam, quatenus est principium activum in alicujus ex eis carentiam fore privativam, generatione, et non aliter, videnda sunt vel habere rationem infectionis. Pro quo quæ diximus disp. 1-1, num. 89. modo dicendi neque potest efficax ratio adduci, neque efficaciter impugnari : quia non articulus v. est unde nobis certo constet, quid Deus de­ Utrum si Adam non peccauel. Era peccante, filii originale creverit circa conditionalem illam, et circa peccatum contraherent ? eos qui ad rerum naturam ita pervenirent. Ad quintum sic proceditur. Videtur quod si Adam non Admittimus autem prædictum dicendi mo­ peccasset, E va peccante, filii originale jæccatum contrahe­ dum ut verosimilem, quia juxta illum verba rent : peccatum enim originale a parentibus contrahimus, in quantum in cis fuimus, secundum illud Apostoli Ro­ D. Thomæ ex 2 sentent, relata, et ea, quæ man. 5: In quo omnes peccaverunt. Sed sicut homo prathabet 3 part, loco allegato, nec non alia, existit in patre suo, ita iu matre: ergo ex peccato matris quæ habentur in 3, dist. 3, quæst. 1, art. 2, homo peccatum originale contraheret, sicut et ex peccato patris. quæstiuncula 3 ad 3, in 1 solut. sine dis— 2. Praeterea .· si Eva peccasset, Adam non peccante, filii tinctione intelliguntur. passibiles, et mortales nascerentur : mater enim dat mate­ riam in generatione, ul dicit Philosophiis in 2 degeoera7. Ad ultimum casum debet negari sup­ Decisio tioneanimalimn :morsanlcm, et omnis jiassibilitas provenit ultimi positum, neque potuisse aliquem ex his,qui cx necessitate materia- : sed passi bilbas, el necessitas mo­ casus. riendi *unt [xena peccati originalis : ergo si Eva [«crasset, in Adamo peccaverunt, aliter produci in Adam non peccante, filii contraherent originale peccatum. sensu composito præsentis pacti, quam per X Praterea .· Datnasc. dicit in lib. 3, quod Spiritus smeseminalem propagationem. Et ratio est : lus pn-venit in Virginem, de qua Christus erat absque pec­ cato originali nascitiirus, purgans cam : sed illa purgatio quoniam praesens pactum constituens Ada­ non fuisset necessaria, si infectio originalis peccati non mum caput morale posterorum, ipsosque contraheretur ex matre ■ ergo infectio original’s [>eccati ex matre /XRTICIJLÜS V. kutir iNhiiuMrt île I·'·· K’WttOf iju* filii pecraiom OflMain fil ΛιΙ.ίπι non ιόη··* cL ApoMolwtdkii Homan. 5· Pur flntnn prcaïu ii In Inine muHdinn intravit. ; inigiAiutam faMddiftadt) ii, quod par dur* intrus**·!, cum ambopcceauriul. ul per mulierem, qua· primo portu vit. ri fü>ruu |a-, sed acquisite : sed originale pecatm i pra.redn aliquis acte : · miepetcit-jm >xie*i habitos Sed coutra est. q$ d Angustians dicit in lib. de baptismo pueront α, quod -cceadum peccatam originate parvuli sont cojeu?ivibile> etsi noa sint ictu coaeap sccates : sed LtbiliUs dicitor secundum aliquem habilaui : ergo peccatam originale est habite. Keb:tbS. Vd equidem, quo inclinator potentia ad agenda-mcu: scieatiæ. et virtute direitur habitas; ct bicrnodo pècraUui originate non est hibiiüs. Aliomodo dicitor iubite di^Hk» alicujus naturæ ex multis composita·. secu ida.n quant bene se babel. Vd male ad aliquid, et præcipj*· cuia laiis dissilio fuerii quasi iu naturam versa, • xi ut paie. dcæzrilu line, etcniiatc. Et hoc modo i-ccatam origkale est tabite: esienim qna-d-im inordinata disposi­ tio pruvemens et disseIniioae Brins harmonia : iu qua con­ sistebat ratio ori^iuahs jaMiliæ. Partione in respecta scilicet ad primum principias Alio modo poteM accipi ratio ejus ex ipsa essentia orignal^ peccati : in omni enim i not d inata dispositione unita«<| iltil [.va· Ium originale iu proltim, non esi libido annalis : quia Ailn quod vir Iule divina roiiccderetiir, quod nullam iiwJiataii libidinem in actu generationis sentiret, udlmr traœanllkrti in prolem originale peccatum .· sed libido illa at infrlli· gemla tubitualiler, secundum quod appetitu» «eaMliwni continetur l : sed non originale concupl-centia inordinate. ul dictam omnes æqoalitcr >uni proni ad cùücu; i^roluru : ergo pec­ catum oriri iule non e4 æqualilrr in omnibus. 2. Pr.ricreu : peccatum originale esi quaedam inordinata dispositio anima, sicut ægntado ot qnji.’lim inordinata dispositio corporis : sed ægiitndo recipit inigis, et minos : ergo peccatam origim e recipit asgis, et mitras 3. Prrieiw “ A ignstinus dicit in lib. tic nupL ci rnncnpisc. quod libido transmittit ongiqulc peccatam iu protemsed coutiugile>se majorem bbidinc.n uniib* iu adit generattonfe, qiarn alterius : ergo peccatu® ongioale potest esse majus in ano, qiuiu iu ai io. Sed contra est : quia tcccatmn originale est peceataxn na­ turæ, ul dictum est : sed iulum j qualiter esi m omnibus : ergo et peccatum originale. Respondeo dieendûm. quod in originali peccato sunt duo, quorum uuum esi defectos onginahs jibtiliu· : aliud autem est retalio hnjits defectus ad peccatam pnmi parentis, a quo per vitiatam orig.ocmdeducitur. Quantum autem ad pri­ mum, peccatum originale non recipit magis, el minus : quia lotum donum originalis jnslith* est sublatum ; privationes autem totaliter afquid privantes, ut mors, et tenebra», non recipiunt magis et minus, sicut supra dictum csL Similiter etiam nec quantam ad secundum : aequaliter enim omnes re­ lationem habent ad primum principium vittatae originis ex quo peccatum originale recipit rationem culpæ : relationes enim non recipiunt magis, et mitras. Unde manifestam est, quod peccatum originale uon potest esse magis iu uno quam iu alio. Ad primum ergo dicendum, quod soluto vinculo originalis justitiæ, sub quo quodam ordine vires animæ contineban­ tur, unaquaeque vis animæ tendit in suum propriam motum, et tanto vehementius, quanto fuerit fortior. Contingit autem vires aliquas animæ esse fortiores iu uno quam in alio prop­ ter diversas corporis complexiones. Quod ergo unus homo sit pronior ad concupiscendum, quam alter, non est ratione peccati ori inulis cum in omnibus aequaliter solvatur vin­ culum origiiulis jusiilia», et .«-qualiter in omnibus partes in­ feriores anima· sibi relinquantur : sed accidit lioc ex diversa dispositione potentiarum, sicut dictum est. Λ<1 secundum dicendum, quod ægritudo corporalis non habet iu omnibus æquulem causam, etiamsi sit ejusdem speciei, puta st sit febris ex cholera | utrefacta, potest esse Si existentia el traductio originalis pec­ cati tantum nobis negotii facessivit, ut vi­ dimus totadisp. 11, ejiisessentiam.etqnidditatcmæqueobstrusam,a?quedifficultatibns implicatam, haud facilius erit aperire; quinimo ex parte erit difficilius. Circa existentiam namque, et traductionem pro­ dicti peccati, ulpote ad salutem animæ valde concernentem, ubi defuit ratio, sæpe fides facem accendit : quæ tamen circa es­ sentiam, et quidditatem, ut cujus methaphysiea cognitio non ita ad mores refert, perpauca nos docuit, relinquens quam multa rationis discursu investiganda. Quæ sane discurrendi liberlas tot sententias, totque errores in hac controversia originavil, ut nequeant brevi numero compre­ hendi, de quibus dub. 5 succincte mentio­ nem faciemus. Ne ergo rem difficilem, et obscuram distinctionis defectu in sua obs­ curitate relinquamus, primo loco palam faciendæ sunt omnes rationes quomodolibet ad peccatum attinentes, videndumqne an sint tantum de genere privativo, vel sit inter eas aliqua positiva. Deinde vero ex rationibus in lucem editis essentialem, et constitutivam seligemus. Atque ut a faci­ lioribus, scilicet a privationibus incipia­ mus, sit DUB. 1. Γ" DISP. XV I, DUR. I. I I DUBIUM I. Qutnain privationes ex Adami peccato in posteros transierint ? ! Nulla aptiori via invenire poterimus ra­ tiones per so ad peccatum originale perli­ nentes, quam inquirendo, el investigando effectus, quos transfudit in posteros pecca­ tum actuale Adami : ex quo nostrum ori­ ginale, et quidquid ad illud per se attinet tanquam ex causa effectiva, et adaequata ortum duxit. Notitia vero illorum effectuum quantum ad privationem dependet ex cognitione eorum, quro Deus per justi­ tiam originalem naturæ humanæ contulit, quique ipsa per peccatum amisit. Horum vero cognitio perfecte haberi nequit, nisi diversi ejusdem naturæ status, et unius­ cujusque conditiones declarentur. Conditiones humante nalurte in triplici statu. 1. Ad veritatisdeclaralionem consideran­ das est triplex status naturæ humanæ, et quid ei in unoquoque conveniret : nempe status naturæ secundum se, status origina­ lis justitiæ, et status naturæ lapsæ. (Duo vero alii status, qui in materia de gratia distingui solent, videlicet status naturæ integrae sola integritate ordinis naturalis, et status naturæ reparatæ, non conducunt ad praesens, et ideo illos omittimus.) In ia? primo igitur statu, qui est naturæ secunαΒ· dum se, ea dumtaxat considerantur, quæ competunt naturæ humanæ sibi relictæ, seu quæ ex ejus naturalibus principiis, qoæ sunt materia prima, et anima ratio­ nalis absque aliquo dono gratiose superad­ dito naturaliter oriuntur. Unde quia præ­ dicta materia in nullo composito per ejus formam plene satialur, sed manet ubique famelica, et cum appetitu ad aliam, conse­ quenter dat locum contrariis qualitatibus, passionibusque, et alterationibus corrupti­ vis, quibus ipsa composita ad interitum, et desitionem tendunt. Accedit, quod ipsa hu­ mani corporis compositio, ita exigente anima ob suas operationes, sit ex elementis contrariisque qualitatibus inter se pugnan­ tibus, ita ut ad cujuslibet victoriam præ­ dicta compositio depereat, et consequenter humanum corpus corrumpatur. Ex hoc ergo principio omnis homo, utpote cons­ tans ex prædicta materia, prædictaque com- 221 positione, naturaliter est passibilis, cor­ ruptibilis, et mortalis. Deinde quia anima rationalis obsui emi­ nentiam, etestsubstantiaspiritualis, radix, atque origo spiritualium operationum intolligendi, et volendi, et etiam est forma corporis sic corruptibilis dans ei vitam, et sensum, quasi const i tu it duae naturas valde dissimiles : videlicet rationalem, quæ ap­ propinquat Angelis, et sensitivam, quæ communis est brutis: tribuilque homini proprietates, et conditiones utriusque na­ turæ : ex hocque principio originantur in illo inclinationes etiam valde dissimiles, el quasi inter sc oppositæ. Nam ad nata­ ram rationalem per se consequitur volun­ tas, quæ est inclinatio ad bonum rationi consonum, seu honestum. Ad sensitivam vero sequitur appetitus sensitivus inclinans ad bonum eidem naturæ sensili væconsentaneum, quod est bonum delectabile, et sensibile : et quoniam hoc posterius bonum multoties rationis legibus prohibetur, atque ita illi priori repugnat, fit ut prædictæ in­ clinationes frequenter inter se dissideant, sæpeque appetitus sensitivus in id propendat, quod est repugnans voluntati, et e contra, ita exigente ipsa materialitate, et corruptibilitate humani corporis, cui ap­ petitus sensitivus omnino est alligatus, et sine cujus transmutatione passibili ne­ quit operari. Ut enim dicitur Sapient. 9 : Corpus, quod corrumpitur, aggravat ani­ mam, et deprimit sensum : cum qua depres­ sione , et gravamine stare nequit plena subjectio partis sensitivæ ad rationalem. At­ que hinc oritur rebellio carnis contra spiri­ tum, et inobedientia appetitus ad rationem, quam in nobis adeo manifeste experimur. 2. Dices, appetitum sensitivum hominis esse rationi affinem, magis quam appeti­ tus bruti, et ex tali affinitate participare aliquid ipsius rationis : hoc autem non po­ test esse nisi subjectio ad illam : ergo, etc. Respondetur, hinc solum probari, prædic­ tum appetitum prout in homine habere aliquod rationis participium, quo aliqua­ liter ad sequendum ejus ductum inclinetur, ulexplicuimus supra disp. IO, dubio 2, non tamen habetur, quod ea inclinatio sit ita perfecta, ut plane, et sine repugnantia il­ lum rationi subjiciat, obsistente, et quasi reclamante propria inclinatione in bonum sensibile, eidem rationi sæpe contrarium. Adde, quod sicut appetitus sensitivus in homine ex conjunctione ad rationem ab ea quasi elevatur, participans prædictam qua- 222 DE VITIIS ET PECCATIS. leni qualem inclin itionem ad sequendum ejus ductum, quam non habet in brutis : ita etiam hominis voluntas ex conjunctione ad prædictum appetitum quasi deprimitur, et inclinatur ad bona sensibilia, ab ipsoque appetitu illicitur, et trahitur, deserto s epe vero judicio rationis : quod tamen non ha­ bet in Angelis, ubi deest talis appetitus. Ratione igitur hujusmodi depressionis, et inclinationis saepe saepius non modo prae­ dictus appetitus, sed etiam ipsa voluntas rationi reluctatur. 3. Denique ex eisdem principiis oritur, ut neque ipsa inclinatio partis rationalis ad bonum honestum sit ex se omnino efficax ; sed satis debilis, et infirma : ita ut juxta valde probabilem sententiam non ha­ beat sufficientes vires ad diligendum Deum, etiam ut authorem naturæ, super omnia, amore absoluto, et efficaci: et saltem id non posset per totam vitam sine speciali auxilio, sicut nec servare totam legem: et hoc propter prædictam colligationem , et depressionem ad partem sensitivam, a qua si pars rationis libera et separata esset, nequaquam ex se haberet talem impoten­ tiam : de q:io dicemus plura in tract, de gratia. Hic est status naturæ humanæ se­ cundum se, qui communiter vocatur status naturx in puris, quia solum importat ea, quæex naturalibus ipsiusnaturæprincipiis nude consideratis ilii competerent. Et licet de facto nunquam talem statum habuerit, praeveniente ejus nuditatem in prima ho­ minis conditione originali justitia, potuit tamen sic a Deo creari. An vero servata omnino suavi providentia, quæstio est alibi examinanda. statos 4. Secundus status est originalis justi— origï'na*n * . : · -.i . - DISP. XVI, DUB. I, DE VITIIS ET PECCATIS. Reclus nam.pie ordo exigebat, sicut me est prius quam agere, el anima prior quam potentiæ : ita juslitia originalis primo loco ipsam animam, et ejus esse substantiale perficeret : deinde vero potentias ad agen­ dum elevaret. A-ise-; 7. Ad secundam, el tertiam dicendum Tier·’ est> prædictam justitiam quantum ad pertiini. feciionem primariam, quam ponebat in anima, fuisse ipsam gratiam justificantem ejusdem speciei cum nostra, atque adeo ab­ solute, et simpliciter supernaturalem. Ha­ bebat tamen diversum modum informandi abeo, quem habet nunc ; ratione cujus erat origo multarum perfectionum, quæ modo ex ea non pullulant. Et ratio quoad primum traditur a D. Thoma 1 p. quæst. 100, art. 1 al 2. Quia justitia originalis subjiciebat animam Deo non solum ut auctori natura?, sed etiam ut auctori, et fini supernatural!.* hæcque erat primaria ejus perfectio, ex qua omnes aliae dependebant : subjectio autem ad Deum ut authoremsupernaturalem non fit nisi per gratiam, ut est per se notum : unde necessario hæc includebatur in præ­ dicta juslitia, tanquam fundamentum, et radix cæterarum perfectionum illius status. D.Tbom. te moveat in oppositum, quod Ang. Doctor in 2, dist. 32, quæst. 1, art. 2 ad 5, appellat gratiam alterius generis a justifi­ cante nostra illam, quæ tolleret omnem fomitem, sicut auferebat justitia origina­ lis. Nam per ly alterius generis non intelligit distincta prædicta specifica, vel generica gratiæ; sed distinctam conditionem, modum vel statum : sæpeenim res ejusdem speciei propter hanc solam distinctionem vocantur diversi generis : ut cum distinguimus inter homines diversa genera gentium, el inter equos diversa genera equorum, et sic in aliquibus aliis speciebus. Ha ergo in præ­ senti per gratiam alterius generis sufiicit intelligere gratiam alterius conditionis, modi, vel status, in quo solum involvitur distinctio accidentalis, retenta unitate es­ sentiali, et specifica. 8. Quoad secundum, videlicet justitiam originalem habuisse hanc modalem distinc­ tionem a gratia nostra, videtur etiam ratio perspicua : nam gratia justificans præcise ex sua specie non habet refundere in cor­ pus, et partem sensitivam perfectam illam subjectionem ad animam, et ad rationem, quam ponebat justitia originalis ; alias modo eam refunderet : ergo aliquid fuit illi supe­ raddendum ad prædictum effectum præslandum. Cumque hoc superadditum non • potuerit osso alia forma, specie, vol nu­ mero distincta, ut intuenti constabit : debuit esse saltem alius modus informandi ejus­ dem gratiæ, non quidem penos majorem ! intensionem (intensior enim gratia datur modo aliquibus viatoribus, quam tunc communiter daretur) sed penes majus do­ minium gratiæ supra animam, majoremque subordinationem istius ad illam, ad eum proportionalem modum, quo in patria ex plenissimo dominio gratiæ supra animam redundant doles in corpus, quæ perfectis­ sime illud animæ conformante! subjiciunt: quo enim gratia magis dominatur menti, et illam quasi comprehendit,eo dat anima majus dominium supra corpus, magisque illud ipsi animæ conformat. Et juxta hæc intelligendus est D. Thom. in 2, dist. 32,1 quæst. 1, art. 2ad 2, ubi dixit, justitiam ori­ ginalem non habuisse communicare corpori prrd icta m perfect ionem,oppositamque imper­ fectionem excludere, in quantum justitia esi (id est ex ipsa essentia, et specie gratiæ, el sanctitatis secundum se sumptæ) sed ratione cujusdam accidentis sibi annexi, etc. Hujus­ modi enim accidens adnexum, fuit proculdubio prædictus modus informandi : qui idcirco dictus est accidens prxdictx justitix, quia erat extra essentiam, el distinctus ab ea, sicut modus a re; non autem quia esset alia forma entitative, et specifice diversa. Similiter de habitibus operativis prove­ nientibus a justitia originali, perficienlibusque potentias, sive spirituales, sive sen­ sitivas dicimus, saltem plures fuisse supernalurales : quia habebant eadem ob­ jecta, et speci ficati va, quæ habent nostræ virtutes infusa? dimanantes a gratia : unde non poterant ab eis ordine, vel specie dis­ tingui. An vero etiam virtutes naturales ab illa orirentur, dicemus infra dub. 3. Qui autem ex praedictis habitibus exislerent in appetitu sensitivo, haberent aliquem spe­ cialem modum eorum essentiae, et inten­ sioni superadditum, ratione cujus prædic­ tum appetitum absque rebellione rationi subjicerent, quod nunc virtutes etiam satis inlensæ non præstant. 9. Quantum ad perfectionem quæ resul­ tabat in corpore ratione cujus efficiebatur suo modo incorruptibile et immortale, non est dicendam fuisse absolute, et simpliciter supernaturalem, sed secundum quid et res­ pective ad corpus humanum : ut de dotibus corporis gloriosi diximus in tract, de beatitud. disp. 5, a num. 41. Et ex ibidem diciis lis n num. 23, constat, prædictam incorruptibililalem ponere in corporo aliquam formam positivam do prædicarnonto qua­ litatis (quod a fortiori de habilibus perfi­ cientibus potentias sine dubio tenendum £ est) nam impassibilitas justitiæ originalis tew eralquædam imperfecta participatioimpasS- sibilitalis perfecta?, quæ in corporibus bea­ te- lis habet rationem dotis : et ita eodem ' niodo, servata proportione, est de utraque j. philosophandum. Per quod palet ad quar­ tani difficultatem propositam. s.iido Ad quintam dicendum est ; perfectionem 'u ’ corporis, et partis sensitiva? provenire a gratia existenlc in anima ratione modi in­ formandi nuper dicti, et a rectitudine existente in intellectu, et voluntate, non quiI dem per actionem rigorosam, sed per j emanationem pertinentem reductive ad ; genus causæ efficientis : sicut dotes corpo­ ris gloriosi proveniunt hoc modo a gratia I consummata, et gloria animæ, ut explicui1 musdisp. citata num. 47. Diximus ratione ; modi informandi, etc. quia a gratia præcise r secundum se spectata non dimanat talis I perfectio, ut nunc cernitur in viatoribus; ; sed ex modo illo informandi, qui tribuebat I gratiæ pleniusdominiuminanimam resultabatin istaplenumdominiumsupracorpus, etex hocdominio in ipso corpore plenasubjectio ad animam. Ex his ergo summatim perstrictis (neque enim sunt propria istius I loci) habetur pro re præsenti sufficiens no­ titia status justitiæ originalis, et effectuum, quos illa nalura? humana? supra suam con­ ditionem secundum se spectata? tribuebat. fate 10. Veniamus ad tertium statum natura? lapsæ, ideo sic vocatum, quia in eo alien­ or ditur conditio, in quam humana natura per ",w' peccatum devenit, seu quid per illud ami­ serit, et quid contraxerit. Prædictus vero status ex duorum præcodentium notitia fa­ cile dignoscitur. Quia in eo nec retinuit humana nalura aliquid eorum, quæ origi­ nalis justitia contulerat : nec amittere po­ tuit illa, quæ prædicta? naturæ secundum sespectatæ, et ex suis naturalibus princi­ piis debebantur. Quod recte explicuit. Ang. Doctor opusc. citato ubi cap. 192 sic ait : D.Ty-a.Quia igitur didi status (scilicet justitiæ ori­ ginalis) tam ordinata integritas tota causa­ batur ex subjectione human;c voluntatis ad Deum, consequens fuit, ut subducta humana voluntate a subjectione, divina, deperiret illa perfecta subjectio inferiorum virium ad ra­ tionem, et corporis ad animam : undeconserpiulumest, ul homo sentiret in inferiori ap­ 8 I I 225 petitu sensibili concupiscentia, et irx, et exterarum passionum inordinatos motus non secundum ordinem rationis, sed magis ei re­ pugnantes, et eam plcrunque obnubilantes, et quasi perturbantes : et hxc est repugnantia carnis ad spiritum, etc. Et cap. sequenti : Consequutum est etiam ut in corpore sentire­ tur corruptionis defectus, ac per hoc homo incurreret necessitatem moriendi, quasi anima jam non valente corpus in perpetuum conti­ nere, vitam ei prxbendo : unde homo factus est passibilis et mortalis, etc. Et quia (addit cap. 195) prxdiclum ori­ ginalis juslitix bonum sic humano generi in primo parente divinitus attributum fuit, ul tamen per ipsum derivaretur in posteros, re­ mota autem causa removetur effectus, conse­ quens fuit, ul primo homineprxdicto bono per proprium peccatum privato, omnes posteri privarentur : et sic de extero, scilicet post peccatum primi parentis omnes absque origi­ nali justitia, et cum defectibus consequentibus sunt exorti, etc. In quibus ita clare, el plene describit D. Thom. hujusmodi statum, ut non sit necesse pro ejus declaratione; et pro dubii decisione plura superaddere. § Π. Decisio dubii. 11. Dicendum itaque est, humanam na­ turam per peccatum Adami amisisse omnia dona, et perfectiones, quæ contulerat justi­ tia originalis, et gratia in ea inclusa, mansisseque in ea nuditate quantum ad intrin­ seca, quam haberet si in puris naturalibus conderetur,cum hac tamen differentia, quod in pura natura, ubi prædicta dona debita non fuissent, eorum defectus solum esset negativus, neque haberet rationem culpæ, aut pœnæ; in nalura vero lrapsa, cui talia dona ex vi promissionis factæ Adamo de­ bentur, prædictus defectus habet rationem privationis, et est culpa, vel prena. Dixi­ mus, quantum ad intrinseca : quia loquendo de extrinsecis, adhuc in natura lapsa reti­ net homo elevationem, seu destinationem Dei ad finem, et ordinem supernaturalem, quæ non esset in statu naturæ puræ. Sed hæc usquedum nalura per gratiam sanetur, seu reparetur, non ponit in ea aliquid in­ trinsecum. Igitur in prædicto statu naturæ lapsæ contrahit homo in primis privationem gratiæ sanctificantis, quæ perficiebat im- 220 DE VITIIS ET PECCATIS. mediato ipsam substantiam anima?, nec non privationes omnium donorum, et virtutum infusarum, qua’ erant in intellectu, et vo­ luntate. Contraxit item in appetitu sensi­ tivo privationem subjectionis ad rationem, sen illarum virtutum et habituum, quibus consistebat talis subjectio. Et denique ex parte corporis contraxit privationem illius vel illarum perfectionum, quibus subdeba­ tur animæ, et ab ea continebatur, ne in mortem, vel corruptionem tenderet. Unaquæque autem prodictarum privationum in illa parte est sicut in subjecto, ubi fu­ tura erat perfectio, quæ privat. Nec refert si dicas, fidem et spem man­ sisse in Adamo post peccatum, ut dicemus infra : ergo nalura humana non contraxit istarum virtutum privationem. Patet con­ sequentia : quia natura eisdem, et non aliis perfectionibus spoliata est. quas Adamus prose.et pro omnibus amisit.—Respondetur enim, prædiclas virtutes mansisse in illo utperfectiones personales ipsius, non au­ tem ul naturæ dona transfundenda in pos­ teros cum ipsa natura. Unde licet Adamus ob specialem indulgentiam ipsi ut personæ particulari factam, non amiserit tales vir­ tutes pro se, amisit tamen pro nobis : et ideo contraxit tunc debitum carendi illis in omnibus posteris, ob idque omnes cum earum privatione concipiuntur. DiŒcol· 12. Sed est difficultas, an ultra prædiclas ttS prwipj- privationes, quas Theologi commnniter fe admittunt, contrahant successores Adami aliam, quam quidam aulhores adstruunt, et appellunt privationem habitualem conformitatisad legem, in eaque essentiam origi­ nalis peccati constituunt. Pro cujus inteltigentia animadvertunt, non solum esse debitum, quod omnes actus humani sint conformes legi, et voluntati divinæ, sed etiam quod homines ipsi mediis suis actibus prædictæ legi, et voluntati conformentur. Et ideo cum aliquis mortaliter peccat, præ­ ter deformitatem, quæ est in ipso actu peccaminoso, per quam talis actus dicitur contrarius legi, resultat ex eo in supposito alia deformitas personalis, per quam ipse homo dicitur aversus a lege, quam trans­ gressus est, et a legislatore, cui fit injurius. Si quis enim violet jus amiciliæ, non solum ejus actus dicitur esse contra amicitiam; sed etiam agens manet aversus, et opposi­ tus amicitiæ legi. Et ita hæc secunda aver­ sio habet se sicut terminus, et effectus illius prioris, consistitque in privatione conformilatis, quam homo tenetur conser­ varo in se ipso, exercendo ea, qua.· lege praecipiuntur ; et omittendo illa, quæ pro­ hibentur. I nde prima aversio,quin proximo subjectatur in actu, illo transeunto, tton amplius durat : secunda autem permanet, quia non est in actu; sed ex actu in persona relinquitur. Diciturque habitualis, non quia sit aliquis habitus, vel forma; sed quia per modum habitus perseverat in supposito, quandiu peccatum actuale, ex quo fuit cau­ sata, non retractatur. Hoc supposito dicunt prædicti auctores, quod sicut Adamus ex visui actus peccantinosi, etiam eo transacto, mansit habilualiler aversus a lege, quam Irangressus fuerat, el cum privatione habitualis conformitatis ad illam, ita ex vi ejusdem peccati traduxit in nos similem habitualem aver­ sionem, seu privationem conformilatis ad eandem legem. El luec privatio differt ab aliis, quas explicuimus. Videturque aptior omnibus illis ad peccatum originale cons­ tituendum : quia cum de ratione peccati sil contrarietas, et oppositio ad legem, omne peccatum debet constitui per aversionem ab illa : ita quidem ut si peccatum sit ac­ tuale, constituatur per aversionem actua­ lem, quæ est privatio conformilatis in ipso actu : si vero sit habituale, sicut est origi­ nale, constituatur per habitualem aversio­ nem, quæ est privatio conformilatis habi­ tualis débite haberi a supposito. Ila Curiel in praesenti art. 3, dub. 4 et quidam alii. 13. Cæterum neque hic modus dicendi η?* placet, neque omnia, quæ involvit, vera^ sunt. Præcipue vero illud de duplici difformitatead legem, alia actuali, et Iranseunte cum actu peccaminoso, alia habituali, el post illum permanenti, vel est falsum, vel non ad rem. 1’ro quo nola, quod qui in peccante distinguit prædiclas duas difformitales, vel privationes conformilatis cum lege, debet, in eo, qui legem adimplet, distinguere duplicem conformitatem cum illa, prædictæ duplici difiormitali opposi­ tam : atque adeo aliam actualem, et tran­ seuntem cum actu legis adimpletivo, in eoque recepta, cujus sit privatio illa, quæ dicitur avers io actualis : aliam vero habi­ tualem, et permanentem in supposito,cujus sit privatio illa, quæ dicitur aversio habi­ tualis. Est enim aperta implicatio, ut pri­ vationes distinguantur, et multiplicentur, nisi eodem proportionali modo multipli­ centur, et distinguantur formæ, quarum sunt privationes. Hoc supposito ita formatur impugnatio. Nam DISP. XVI, DUB. I. Nam vol nomine prædicto conformitalis habitualis, cujus est privatio illa, quæ di­ citor habitualis ilif]', intelligitur ipsa gratia, et virtutes, quæ manent in eo qui legem adimplet, el per quas est habilualilcr dispositus, atque in præparatione animi ad talem adimpletionem, quoties praecepta occurrerint : aut intelligitur aliqua alia forma ab eis distinctu? Primum non est ad rem : quia tunc illa aversio, vel privatio conformilatis habitualis non differt a pri­ vationibus ejusdem gratiæ, el virtutum, quas nos posuimus, ut est per se notum. Secundum autem est omnino falsum : quia nulla est excogitabitis talis forma, ut intuenli constabit. Eo præserlim quia præ­ dicta forma, eo ipso quod esset habitualis, el maneret transactis actibus, deberet im­ mediate recipi in voluntate, vel in anima: quod si in ista recipiatur, non differt a gra­ lia, quoniam in anima nulla alia forma habitualis potest immediate recipi præter gratiam, quæ dat me supernaturale, et habet in isto ordine rationem naturæ, ul infra magis declarabitur; si autem in vo­ luntate, cum ibi sit in ordine ad bonum, scilicet ad eam legi conformandam, non differt a virtutibus : nam virtus voluntatis nihil aliud est, nisi qualitas perficiens, et inclinans illam respectu boni. Πα· 14. Dices non requiri hujusmodi confor?’ra· mitatem habitualem, ut detur prædicta ha­ bitualis privatio, et aversio; sed sufficere illam conformitalem actualem, qua quis tenetur mediis suis actibus logi conformari, nam respectu illius potest distingui duplex privatio : alia transiens cum ipso actu pec­ caminoso : et alia permanens : adhuc enim postquam talis actus transiit, quandiu non retractatur, velificatur, quod homo caret prædicta conformilale actuali, atque adeo quod est illa privatus. Fr«ln- Sed hoc facile refellitur : quia repugnat itnr’ elle privationem, ubi non est debitum ha­ bendi formam, sed transacto actu, et actuali omissione, non est debita illa con­ formités actualis, non enim est debita ha­ beri nisi in actu, et mediante ipso actu : atque adeo tunc dumtaxat quando adest, vel adesse debet talis actus : igitur transac­ to actu, el tempore, quo est debitus, nulla carentia conformilatis actualis potest ha­ bere rationem privationis. Quare admisso quod talis carentia, etiam postquam actus, et operandi debitum transiit, maneat habitualiter in supjiosito per modum negationis; omnino tamen negandum est, quod ratione 227 illius maneat habitualilcr aliqua privatio. 15. Deinde impugnatur prædictus modus Ain imdicendi. Quia pueris descendentibus ab Adarno nulla alia forma erat debita, ex vi pacti in paradiso initi, præter justitiam originalem, ut includentem graliam , et cæleras perfectiones, quas supra explicui­ mus : ergo nullius alterius carentia potest in illis habere rationem privationis. Con­ sequentia liquet : quoniam privatio non est nisi formæ debilæ, neque pueris alio titulo illa forma posset esse debita, nisi ex vi prædicti pacti. Antecedens vero suade­ tur. Tum quia Deus nihil aliud promisit Adamo pro suis posteris præter prædiclam justitiam, et perfectiones in ea inclusas. Tum etiam quia si Adamus non peccaret, nihil ultra prædicta traduceret in posteros, neque isti ab illo plus aliquid hæreditarent: ergo nihil aliud erat eis debitum. Confirmatur : nam nisi Adamus in in­ nocentia permaneret, non transfunderet in parvulos rectitudinem aliquam, quam suis actibus acquireret; sed eam dumtaxat,quam ante omnem actum immediate a Deo pro se, et pro posteris accepit : alia enim quæcumque, utpote propriis actibus, aut eorum merito acquisita, tantum esset personalis : ergo non transfunderet prædictara conformitatem habitualem ad legem, quam ins­ truit modus dicendi, quem impugnamus : igitur neque ejus carentia habet modo in illis rationem privationis. Hæc secunda consequentia patet : quia modo parvuli nul­ lius alterius perfectionis privati nascuntur, nisi illius, quam haberent, si cum originali justitia ab Adamo propagarentur. Prima vero etiam est perspicua : nam juxta prædiclum modum dicendi illa conformitas omnino supponit actus, quibus homo legem adimpleverit, else illi conformaverit. 1G. Nec referi si dicas, pueros habuisse Evasio, debitum conformandi se illi legi, quam Adamus violavit : sicut ipse Adamus in quantum eorum caput tenebatur illi confor­ mari : et hoc sufficere, ut carentia talis conformilatis habeat in eis, sicut habuit in ipso primo parente, rationem privationis. Sed contra est : quoniam pueri non ha- impu. buerunt debitum conformandi se prædictæ legi in se ipsis, seu per aliquid propriæ voluntatis, sed solum in Adarno, quatenus ille tenebatur pro omnibus conformari : ergo quamvis privatio talis conformilatis fuerit in Adamo ut in capite naturæ, atque adeo in ejus posteris, secundum quod tunc in illo continebantur ; non tamen potest 228 DE VITIIS ET PECCATIS. esse in eis intrinsece, quatenus sunt in so ipsis, uli esse debet peccatum originale, et privationes, de quibus loquimur in hoc dubio. Palet consequentia : quoniam pri­ vatio in illo tantum subjecto habet esse intrinsece, ubi futura erat intrinsece, forma debita : si igitur prædicta conformitas so­ lum fuit debita ut habenda in Adamo, solum in illo potuerunt posteri habere privationem talis conformilatis zquatenus sicut peccatum actuale Adami, ex eo quod fuit peccatum capitis, moraliler reputatur peccatum om­ nium posterorum, et omnes dicimur moraliter in eo peccasse : ita privatio conformilatis ad legem, quæ fuit in illo peccato, moraliter reputata est nostra, et quasi extrinsece nos afficit ; minime tamen physice intrinsece ut sumus in nobis : sicut debent afficere privationes de quibus est sermo, et quæ ex illo actuali peccato per originem in nos physice traducuntur. Confirmatur, et explicatur. Nam quia justitia originalis debetar pueris ut haben­ da ab illis in se, et non solum ut habenda in Adamo : ideo ejus privatio intrinsece physice illos afficit,ut sunt in seipsis,et non tantum exlrinsece, vel prout fuerunt in Adamo : ergo e contra quia ad conforman­ dum se prædicte legi solum tenebantur, ut erant in Adamo, el per actum ipsius, non autem ut sunt in seipsis sive per actum proprium, privatio talis conformilatis so­ lum potest eos afficere ut fuerunt in Adamo, non autem ut in seipsis existenles : nisi ad summum exlrinsece, vel moraliler,sicut peccatum actuale illius potest eis attribui. Evasio 1“. Dices secundo : omnes, etiam anlealia· quam propria voluntate aliquid operentur, habent illam habitualiter conformem legi Dei : non enim dici potest, quod habent vo­ luntatem prædicte legi difformem : sed si Adamus non peccaret, ejus posteri ex debito nascerentur justi in seipsis : ergoex debito haberent in seipsis prædictam conformitatem : atque adeoejus carentia habebit modo rationem privationis intrinsece. Practu- Respondetur, praedictam conformitatem ditor, habitualem justorum non esse aliquid dis­ tinctum a gratia, et virtutibus infusis, sed per ipsas dici ita conformes : quatenus sunt semper habilualiter dispositi, et in præparatione animi ad adimplendam divinam legem, operando juxta illam, quoties præ­ cepta occurrerint. Unde quod posteri Ada­ mi, illo non peccante, ex debito nascerentur justi, et cum simili conf rmitate habituali, solum convincit nasciluros cum gratia, et I virtutibus, quas includeret justitia origi­ nalis; non autem cum illa rectitudine, vel conformitalo superaddita, quam intendunt auctores contrarii: atque adeo neque in pueris modo cum peccato nascentibus po­ nenda est alia privatio, quæ sil carentia talis conformilatis, præter privationes gra­ tia? et virtutum, quas num. 11 posuimus. DISP. XVI, DUB. II. conferret originalis justitia : quippe ipsamet justitia insuo statu conferebat eminenliori modo au prad ictum vigorem, ita ut opus non esset pro ejus collatione ad aliud principium, vel formam recurrere. Undo quod peccatum abstulerit talem vigorem, non arguit abs­ tulisse aliquid ultra ea, quæ prædicla jus­ titia conferret, neque mansisse humanam naturam pluribus spoliatam, quam ab illa exornaretur. DUBIUM II. 1’tnim peçcatum primi parentis transmise­ rit ad nos aliquid positivum in potentiis receptum ? Visis privationibus, quas ex vi peccati |l Adami contraximus, oportet inquirere, an I ultra illas transierit ad nos aliquid positi­ vum, quod sit effectus talis peccati, et ad nostrum originale per se pertineat? Quod fere est inquirere, an homo in natura lapsa habeat aliquid positivum, quod in pura ■ natura non haberet. Illud autem si semel «detur, vel erit immediate in essentia ani­ mae, aut in voluntate per modum pravæ affectionis : sive male disponentis in ordine ad naturam; sive avertentis a Deo, et con­ vertentis ad bonum commutabile tanquam ad finem ultimum : vel erit in aliis poten­ tiis operativis per modum habitus, el quai' litatis inclinantis illas ad male agendum. Et quia utrimque eget non modico labore, diversis dubiis examinabitur, ex quorum resolutione et doctrina salis constabit, num prædictum positivum saltem possit esse in corpore ad illud distemperandum, et effi­ ciendum corruptibile : ita ut necesse non sit hanc difficultatem seorsum discutere. ' I 1 Vera sententia, el prima ejus ratio. ' Pitta ■■ ■ I 19. Dicendum ergo est, peccatum Adami nihil positivum pertinens ad prædictas po­ tentias in nos transfudisse, neque proinde aliquid ultra ea, quæ in pura natura ha­ beremus, ex Adamo nos hæreditasse. Hæc o.Ttoni.conclusioconsonat doctrinæD. Thomæ mul­ tis in locis, quos in lota hac disputatione referemus. Et illam etiam tuentur Scotus hraod. in 2, dist. 32, quæst. unica, Durandus ibiK. dem quæst. 1, Cajetanus 3 p. quæst. 27, art* 2’ AIvarez lib· °’ de auxiL disP· Arwjo’ Medina in præsenli art. 2, Curiel, et Araujo 229 art. eodem dub. unico, Zumol disp. unica, znmel. Greg. Mart. art. 3, dub. I, Vasquez disp. 132, cap. 4, Montesinos disp. 12, quæst. Varç. sua i, Lorca disp. 43 et 4G, Granados tract. Lorcr 8, disp. 4, sect. 3, Salas tract. 13, disp. 1 l>e f™ ubi ait, qualitatem illam positivam ah Adamo ad nos traductam causatam fuisse in illo vel a pomo vetito tanquam a cibo noxio el venenoso, vel astatu, et sibilo ve­ nenosi serpentis, inde vero ad nos per ori­ ginem derivari. In impugnatione igitur hujus modi dicendi non est necesse immo­ rari, utpotequijam ab omnibus Theologis tanquam fictives. et omnino voluntarius rejicitur : et merito cum nullum sil funda­ mentum asserendi prædictam causalitatem. Eo præserlim quia neque in illo pomo, ne­ que in serpente, sicut neque in aliis rebus irrationabilibus, vel inanimatis potuit esse virtus ad efficiendam aliquam qualitatem ordinis rationalis, et de genere morali, si­ cut esset ista, de qua loquimur. Et adhuc prædicta fictione admissa quantum ad cau­ salitatem prædictæ qualitatis in ipso sup­ posito Adami, quis dicet potuisse pomum, aut serpentem polentiæ generativæ Adami, et ejus semini talem virtutem, et efficaciam imprimere, ut posset in omnes usque ad nos et usque ad finem sæculi talem qualita­ tem indefeclibiliter derivare? Sane quod hoc sit incredibile, et sine ullo veritatis fundamento assertam, nemo inficiabitur. Quod vero mulli ex Patribus pomum illud appellent venenosum, non obest, quia loquutio est mc-laphorica : et per pomum in­ telligent affectum inordinatam erga illum: qui sane affectus fuit ipsum peccatum ori­ ginale originans, et causa nostri originati : hacque ratione merito dici potest venenosus et lelhalis. § ΙΠ. Duplex alia ratio convincens assertionem. 1 Kdll0 28. Deinde probatur assertio alia ralione. sewitb. qnam tangit D. Thom. in hac quæst. art. 1 ad 3, et art. 2 ad 2, el art. 1 ad 1, aliisque in locis. Quoniam si ex peccato Adami per­ venisset ad nos in potentiis aliquis habitus positivus, hujusmodi habitus in omnibus determinate inclinaret ad actus illius spe­ ciei, cujus fuit prædictum peccatum : sed hoc est falsum, ergo, etc. Major ex eo cons­ tat : quia generale est omnibus habitibus causatis virtute aliquorum acluum inclinare ad actus similes, et circa idem objectum ; nec potest aliter contingere : quia sicut actus causans aliquem habitum, non potest dare illi inclinationem, aut tendentiam praeter objectum, in quod tendit ipse actus, alias ultra suam virtutem operaretur: ita neque prædiclus habitus potest inclinaro, aut elicere netus extra spliæram talis ob­ jecti ; ac proinde extra speciem actus, unde talis habitus provenit. Minor vero suade­ tur. Tum quia peccatum Adami determi­ nato fuit actus superbia?, aut gulæ, ut infra dicemus : prædictus vero, quem adversarii ponunt, non inclinat, etiam juxta eorum sententiam, ad unam, vel alteram deter­ minatam speciem peccati, séd indetermi­ nate ad quodvis bonum sensibile rationi contrarium : proplerea enim talem habitum ex peccato primi parentis emanasse dicunt, quia vident in nobis concupiscentiam, et fomitem peccati inclinantem appetitum ad agendum contra, aut praeter ordinem ratio­ nis : ob idque affirmant, prædictum fomi­ tem, el concupiscentiam per talem habitum constitui : et consequenter sicut ipsa concu­ piscentia non inclinat determinate ad unam, vel alteram speciem actus pravi, neque ad unum dumtaxat, vel alterum objectum ; sed ad omnia sensibilia, et appetibilia præter ordinem rationis : sic prædiclus habitus in omnia indeterminate propendit. Tum etiam quia experientia deprehendimus, non om­ nes nasci cum ea determinata inclinatione ad actus superbiendi, et comedendi, quæ fuit materia peccati Adami sed multossine illa,et cum majori inclinatione ad iram,aut ad luxuriam, aut avaritiam aut ad alia pec­ catorum genera. Signum ergo est hujus­ modi inclinationes non esse per aliquem habitum positivum causatum ex prædicto peccato. | £ Nec dici poterit devenisse ad nos pluresEnâ habitus, quibus alii inclinantur ad super-pï^ biam, alii ad iram, alii ad luxum, alii ad gulam, etc., nam hoc ex dictis manet im­ pugnatum : quia cum actus ille Adami de­ terminate fuerit unius, vel duplicis, aut ad summum triplicis speciei, impossibile est, ut tot habitus vitiosi, quot in diversis ho­ minibus, etiam quando primo perveniunt ad rationis usum, videmus inclinationes pravas, potuerint ex prædicto peccato originari.—Præterquam quod cum tale peccatum æque ad omnes Adami posteros attinuerit, et in omnes peccatum originale æqualiter transmiserit, nulla poterat esse ratio, cur omnes a?qualiter, et indiscriminatim om­ nes illos habitus, et inclinationes partici­ parent. ■ 29. Dices ex Jacobo Naclanto, quem infra referemus, per hæc solum excludi positivum, quod sit habitus enlitative distinctus, jm* el superadditus potentiis ; non autem quod solum DISP. XVI, DI B. II. solum sit quædam major intensio ipsarum potentiarum, ratione cujus naturalis earum inclinatio effecta prælornaturalis efficacius et vehementius inclinat ad bona sensibilia præter ordinem rationis, quam inclinaret in statu naturæ puræ : ct hæc est infirmitas, qua ægrotat natura lapsa : sicut febris est ipse calor naturalis factus prætornaluralis ratione majoris vehementia), et intensionis et idem potestexemplificari in fame canina. Si vero postules causam hujus inclinationis prætornaluralis, et vehementioris in poten­ tiis, dicit fuisse peccatum Adami, quatenus ratione illius corpus hominis mansit distemperatum : nam ad hujusmodi dislemperamentum ex parte corporis sequitur ef­ fectus illo in potentiis. M’®· Sed hoc totum facile rejicitur. Tum quia naturalis inclinatio nostrarum potentia­ rum, quæ a potentiis ipsis non dilîert, non est intensibilis, vel remissibilis, neque sus­ cipit magis, aut minus in esse rei; sed ex sua prima, et naturali emanatione accipit totam intensionem, quam naturaliter ha­ bere potest, in eamque omnino immobilis, et invariabilis permanet : igitur neque potentiæ Adami, aut earum inclinatio per suum peccatum potuerunt in intensione crescere; neque exinde ad nos cum majori intensione, quam natura sua postulant, de­ rivari. Tum etiam quia esto prædictæ potentiæ essent variabiliter intensifies ; non tamen quilibet actus posset eas ultra natu­ rales limites, seu præternaturaliter inten­ dere ; sed ille tantum, qui ratione quam maximæ intensionis superaret intensionem, quam ipsæ potentiæ ex sua naturali ema­ natione recipiunt, quæ sine dubio est satis magna : at peccatum Adami certius est non habuisse tantam intensionem ; et esto ha­ buerit illam.cum talis intensio fuerit omnino per accidens ad traducendum originale, ut n. 19 vidimus, nullatenus prædicta intensio potentiis superaddita cum peccato originali descendens,potest in peccatumAdami reduci. 30. Adde nullum esse fundamentum ad affirmandum potentias sensitivas in statu naturæ puræ ferri in sua objecta minori im­ petu, minorive efficacia, quam modo ferun­ tur, antequam per proprios actus habilus vitiosos acquirant : ergo sine fundamento ponitur modo in eis major intensio, quam haberent in illo statu : asseriturque ratione talis intensionis factam esse nunc earum inclinationem præternaluralcm, quæ tunc sub limitibus inclinationis naturalis conti­ neretur. 235 Illud vero, quod dicitur de causa prædiclæ intensionis, videlicet esse corporis dislomporarnentum ex peccato Adami pro­ veniens, satis frivolum est. Tum quia præ­ dictum distemperamentum non est per aliquid positivum, sed per privationem il­ lius perfectionis, perquam originalis justi­ tia subjiciebat corpus animæ, et continebat illud, ne in corruplionefn tenderet ; ergo non potest esse causa prædictæ intensionis, quæ est aliquid positivum. Tum etiam quia in statu naturæ puræ non haberet homo per­ fectius, aulæqualius temperamentum, quam modo habet : ipsa enim humani corporis composjlio ex materia prima, et ex aliis contrariis naturaliter infert similem dis­ tem periem inter ejus qualitates, efficitque illud ita grave, et passibile, sicut experi­ mur : atque adeo in quolibet statu, ubi non perficitur per aliquid a Deo gratiose super­ additum, sicut non perficeretur in statu na­ turæ puræ, debet talis distemperies reperiri : sicut ergo in prædicto statu non esset ex tali disteraperie aliquid positivum præternaturale aut intensius, quam ipsa natura postulat, ita neque in isto. Neque est simile de calore febris, aut de fame canina : quia istæ cum non sint potentiæ, sed dispositio­ nes, aut passibiles qualitates, suscipiunt magis, et minus, et ideo possunt variabili­ ter intendi, aut remitti : potentiæ autem naturales non suscipiunt hujusmodi varia­ bilem intensionem, ut dictum est. 31. Ultimo probalur conclusio alia ra-mtirna tione : quia sino aliquo positivo potentiis ratl0‘ superaddito manent illæ cura ea propen­ sione ad malum, et cura ea difficultate ad bonum, quam experimur in natura lapsa : ergo superflue adderetur tale positivum. Consequentia liquet : non enim aliunde col­ ligi potest necessitas talis positivi, nisi ex prædicta inclinatione ad malum, et repu­ gnantia ad bonum. Antecedens vero suade­ tur : nam per hoc præcise quod humana natura amiserit justitiam originalem, maneantque ejus potentiæ destitute fræno, et retinaculo rationis, quo ab illa compesce­ bantur, propendunt sine modo, et mensura in sua objecta, et rationi ipsi præscribenti talem modum sæpissimo reluctantur : cons­ tat autem prædictam propensionem ad ma­ lum, el repugnantiam ad bonum in nullo alio consistere: ergo, elc. Confirmatur : nam sicut corpus humanum cnunr non habet ex se subjici, et contineri ab anima contra corruptionem, sed hoc præstabal illi incorruptibilitas justitiæ originalis: ita 236 DK VITIIS ET PECCATIS. 25, ubi loquens do concupiscentia, quæ in fhJ.». appetitus sensitivus v. g. non habet ex se nobis ex peccato originali remansit, dicil1'^ plene subdi rationi, aut appetere juxta il­ lam, sed hoc ei conferebat perfectio prædic­ esse affectionem quandam maie qualitati», sicut languor. Et lib. G contra Julianum pS? tæ justitiæ : ergo sicut ex’parte corporis sat cap. 18, libidinem, quæ a prædicta concn-elA ’ fuit amittere prædictam incorruptibilita­ piscontia non differt, dicit osse vilium tem. ut ediceretur corruptibile, quasi red­ animi : quod etiam sonat qualitatem po­ ditum suæ pristinæ natura? sine aliquo alio sitivam. Idemque D. Augustinus lib, -l positivo: ita e.\ parte prædicti appetitus Hypognosticon cap. 2 asserit, ex serpentis satis erit amisisse prædictam continentiam sibilo venenoso naturam primi parentis sub ratione, ut contra, vel præter ipsam ra­ contraxisse hunc morbum, quem non ha­ tionem sæpe in sua objecta immediate ten­ buit ante culpam, et per semen in posteros dat.—Accedit,quodsicut constareex contra­ pertransisse. Et cap. 1 dixerat non esse riis est sufficiens ratio corruptibilitatis, nisi hoc mirum, cum sibilo quorumdam ser­ per aliquid impediatur : ita constare ex appentium aliquando homines alliati inte­ t petitu sensitivo, et rationali, quamdiu inter reant ; aliquando vero ad interitum gravi­ eos non ponitur plena subordinatio, est suf­ ter urgeantur : ergo ex sententia D. Au­ ficiens ratio propensionis ad malum, et re­ gustini tenendum est, quod prædicti aucto­ pugnanti® ad bonum; dum ratio prohibet, quod appetitus quærit, et iste retardat, quod res luentur. illa appetit : ergo sicut ad corruptionem Respondetur, D. Augustinum nullibi esse sotza corporis non est necesse pernere aliquid po­ pro prædicta sententia : nam in primo, et sitivum, sed auferre prohibens : sic ad præ- i secundo testimonio nomine malxqualitatis, didam propensionem, et repugnantiam suf- : languoris, el cilii, quo concupiscentiam ficit removere ejus prohibens: non vero ali- i appellat, non intelligit aliquam qualitatem . quid superaddere. positivam naturalibus superadditam ; sed ipsas potentias quatenus ut destitutes fræno,· et gubernaculo rationis tendunt inordinate § IV. in sua objecta : et hanc destitutionem ap­ pellavit languorem, vilium animi, et infec­ Duplex sententia adversa. tionem malx qualitatis. Tum quia per mo­ Pnma 32. Contra nostram assertionem duplex dum malæ qualitatis habituali ter permanet : sententia : alia Greeorii de Aritum etiam quia non est de essentia natura 2(j- . militat . ü versa, mino in 2, disl. 30, quæst. 1, art. 2, ubi ait humanæ, sed quid ab ea separabile, et sa­ 1 neailL ex Adami fuisse in nobis relictam nabile per gratiam saltem consummatam : Gregor, quandam qualitatem morbidam superaddiconsuevit autem quod est extra essentiam Arim. tam qualitatibus naturalibus : quæ quidem rei, el ab ea separabile, appellari qualitas: Gabrieî’ m<>rIdda qualitas apud eundem Gregorium sicut de omnibus accidentibus, et de his, otam/ alia est spiritualis residens in anima : alia quæ accidentaliler se habent, dicimus prae­ ■es*Îu<’vero materialis, et corporea afficiens imdicari in quale. (nuiei. mediate corpus, vel ejus potentias, a qua Ad tertium testimonium respondetur, S. Salas.’ spiritualis illa causatur. Ipsam vero qualiDoctorem loqui in sensu metaphorico : nam Antis. ta,em corpoream dicit provenisse Adamo sicut venenati serpentes suo venenoso flatu \inu?n νθΙex P°mo vel*l° tanfluam ex venenoso ita solent corpora lædere, ut læsio illa ad Bob. ’ cibo, vel ex flatu serpentis venenosi ; ad mortem usque inferendam pertingat : sic ,,01k· U05 auteiri per libidinosam generationem venenatus ille antiquus serpens, nempe traduci. Quam etiam sententiam tuentur diabolus, sibilo suæ pervasionis Evam, et Henricus quodlib. 1, quæst. 27, Gabriel in illa mediante, Adamum ita læsit, ut talis 2, dist. 30, quæst. 2, art. 1, dub. I,et Okalæsio pertingeret usque ad inferendam mus ab eo ibi relatus, Richardus ibidem mortem spiritualem in utroque per con­ quæst. 1 et dist. 31 sequenti, ubi etiam sensum in culpam. Qui sensus longe differt Estiusg 1. Guilielmus Parisiensis de vitiis, a sententia adversariorum. Pro qua alia, et peccatis cap. 2, 3 et 1, et pro eadem sen­ quæ formari possunt, argumenta vel ex tentia referuntur a Salas in præsenti disp. dictis manent soluta, vel in sequentibussemù 11, sed. 2 Gulielmus Antissiodorensis, Ja­ solventur. jdrwa cobus Almainus, Robertus Holkot, et alii. 33. Secunda sententia est Jacobi Na- Aaii Fundamentum vero desumunt ex Au­ danti super ad Roma. 5, ad illa verba non gustino lib. 1 de nupt. et concupisc. cap. eryo regnet peccatum, etc. et Cordubæ lib. DISP. XVI, DUR. II. I, quasi. 45, qui licet cum communi sen­ tentia excludant qualitatem illam morbi­ dam, quam praecedens opinio adstruebat ; dicunt tamen superadditam fuisse potentiis nostris aliquam majorem efficaciam, vel intensionem, ratione cujus quasi a proprio, cl connatural! statu, quem haberentin pura natura, ad statum præternaturalem extracFiindi· |æ effrenatius, majorique impetu tendunt Copa in sua objecta et in bona sensibilia. Quæ ^.(,5 sententia probatur primo ex Concilio Trid. ses. 5, decreto de peccato orig. ubi dicitur, totum Adam secundum corpus, el secundum animam fuisse per peccatum in deterius commutatum : cum autem hæc transmuta­ tio in potentiis non fuerit per additionem alicujus habitus, vel qualitatis omnino distinct®, sequitur fuisse per additionem prædictæ efficaciæ, vel intensionis. Cooir- Confirmatur primo ex D. Anselmo lib. de conceptu virginali cap. 5, ubi comparat Acsct. appetitum sensitivum destitutum justitia originali cum fera, quæ prius erat vincta, et postea, ruptis vinculis, ferocius sævit: sentit ergo prædictum appetitum, postquam destitutus fuit fræno justitiæ originalis, quo a malo compescebatur, efficacius sævire, vehementiusque in bona sensibilia contra rationem inclinare, quam in statu purae natura, ubi nondum fuisset alligatus. Hoc autem fieri non potuit, nisi nova aliqua vis, seu intensio tali appetitui superadde­ retur : ergo, etc. CraGr. Confirmatur secundo ex D. Thoma art. 1 “to hujus quæst. ubi inclinationem appetitus D.Ttom.ad malum appellat languorem naturx : at languor non causatur nisi in quantum ali­ quid, quod in animali est naturale, v. g. calor, factum sit præternaturale ratione alicujus majoris, et indebitæ intensionis : ergo, etc. Tatia Confirmatur tertio : quia juxta commune wiio' Theologorum pronunciatum homo per pec­ catum spoliatus fuit gratuitis, el vulneratus in naturalibus : at hoc vulnus non consistitin amissione alicujusqualitatis naturalis : naturalia enim tam in Angelo, quam in homine post peccatum integra remanse­ runt: ergo consistit in additione majoris intensionis ; ratione cujus irascibilis, et concupiscibilis quasi præternaturales factæ vehementius inclinent ad bona sensibilia, quam expediat rectæ rationi. Solutio 34. Respondetur ad argumentum ne’ifcp'k'gando consequentiam : sufficit enim, quod homo per peccatum amiserit justitiam ori­ ginalem, tam ut perficiebat corpus, rectifi- 237 cabatque appetitum, quam ut perficiebat animam : ut verificelur totum illum secun­ dum animam, et corpus fuisse in deterius commutatum,ut ait Tridentinum.—Ad pri- A . mam confirmationem respondetur, exem- primam pium illud D. Anselmi non tenere in omnibus, sed in hoc dumtaxat, quod sicut nemfera, ruptis vinculis, operatur secundum suam naturalem feritatem: ita appetitus sensitivus, soluto vinculo originalis justi­ tiæ, quo a malo compescebatur, tendit in illud sine fræno, et moderamine rationis. Cæterum quantum ad intentum argumenti non tenet similitudo. Etratioest : quoniam fera, dum est alligata, habet pro objecto suæ sævitiæ illam detentionem causatam ex vinculis : et ideo ibidem magissævit, et postmodum ruptis illis plus furescit, quam si vincta non fuisset ; nunquam tamen ejus ira excedit naturalem intensionem sui ap­ petitus irascibilis. Cæterum appetitus sen­ sitivus hominis, dum erat ligatus per justi­ tiam originalem, non habebat pro objecto suæ sævitiæ (ut sic dicamus) talem obliga­ tionem, et detentionem : et ideo non est cur soluto illo vinculo magis sæviat, aut immoderatius ad malum inclinet, quam si non fuisset ligatus. Ad secundam respondetur, non esse ne- Aii.secessariam additionem alicujus majoris in- cuu'Ia,tt' tensionis in inclinatione appetitus circa bona sensibilia , ut verificetur naturam mansisse ægram, et cum languore ; sed sufficere, quod amiserit rectam dispositio­ nem, el integram valetudinem, quam ha­ bebat ex justitia originali : nam quia per hanc constituebatur integra, et sana, con­ sequens est, ut ea amissa, etiam sine ullo alio superaddito reddita sit ægra, debilis, et infirma. Unde etiam exemplum deægritudine naturali non tenet in omnibus 'propter id, quod tetigimus num. 30. Ad tertiam dicendum est, hominem dici A«l iervulneratum in naturalibus non quia qua- liam‘ litatem aliquam, aut intensionem præter­ naturalem in suis potentiis acceperit, sed quia naturalis ejus inclinatio ad bonum fuit per peccatum diminuta. Quod qualiter factum sit sine ablatione alicujus realitatis, sed per appositionem impedimentiex parte termini, dicemus infra quæst. 85, art. 1 et 2. 35. Deinde pro hac, et præcedcnti sen­ tentia arguitur : Quia concupiscentia est effectus originalis peccati : proplerea nam­ que in Scriptura appellatur peccatum, quia ex peccato originali orta est, et ad peccan- DE VITIIS ET PECCATIS. 238 dum inclinai, ut docuit Tridentinum ses. cil. Sed concupiscentia dicit aliquid posi­ tivum, videlicet inclinationem ad malum, et renilcntiam circa bonum : ergo faten­ dum est, devenisse ad nos aliquid positi­ vum ex prædicto peccato, sive illud sit qualitas morbida, quam adslruebat praece­ dens sententia, sive nova intensio poten­ tiarum naturalium, quam ponit hæc se­ cunda. — Tandem arguitur pro utraque sententia. Quoniam homo per peccatum originale manet aversus a Deo tanquam a fine ultimo, atque adeo conversus ad crea­ turam : neque enim intelligi potest aver­ sio, et recessus ab uno termino sine con­ versione ad alium : sed hæc conversio dicit aliquid positivum : ergo, etc. Ex his duobus argumentis, quæ in hac materia negotium facessere, primum solvetur dubio quarto ; pro difficultate vero, quam tangit secun­ dum, sit DUBIUM III. Utrum peccatum originale in ipsa animæ substantia I'd in voluntate ponat aliquid positivum ? I ·&■' ’■ί; h *7 . ' u M'. Quamvis positivum, de quo dubio præced. hac nostra ælate cuncti fere rejiciant ; non desunt tamen docti, et graves Theo­ logi, qui pro constituendo peccato originali aliud excogitarunt ortum ex peccato Adami, in ipsa animæ substantia, vel in voluntate receptum, non quod sit saltem per se pri­ mo ad male operandum ; sed vel ad male disponendum in ordine ad naturam : sicut ægriludo, et languor male disponit : vel ut anima, et voluntas maneant per illud con­ versae habitualiler ad bonum commutabile sicut ad finem ultimum, et a Deo aversæ : vel denique ul habitualiler per ipsum ma-" neant legi difformes : nisi velis omnes hujusmodi effectus simul et collective a tali positivo præstari. Et quia istorum Theologorum opinio majorem probabilita­ tis speciem præ se fert, gravioribusque fundamentis innititur, cogit nos punctum seorsum examinare. Vera, et communior opinio 36. Dicendum nullum dari hujusmodi positivum neque in anima, neque in vo­ luntate sive ad praedictos effectus, sive ad alios, sed solanrpriviitionem justitiæ ori­ ginalis, qua in statu innocentiae perficeren­ tur, ad eas paries ex Adami peccato des­ cendisse. Hæc assertio est valde communis inter Theologos : nam illam tuentur om­ nes, uno, vel altero excepto, quos dubio præced. pro nostra sententia adduximus : et etiam alii, quos Gregorius Mart, refort inpræsenti art. I, dub. I. Estque proculdubio D. Thomæ infra quæst. 86, art. I adDTtxia. 3, et art. 2 ad 2 agentis in communi de macula peccati, specialiter vero de peccato originali id docet in tola hac quæst. 82 et 83 sequenti. Nec non de mal. quæsl. 1, art. 2 et in 2 dist. 30, quæst. 1, art. 3 et ad Anibal. dist. 31, quæst. unica art. 2, in quibus, et aliis locis, ubi de hac re tractat, nihil aliud in peccato originali agnoscit, nisi pro materiali concupiscentiam, quam dicit esse destitutionem inferiorum virium a retinaculo rationis, sine aliquo positivo eis superaddito, et pro formali privationem originalis justitiæ ut ad voluntatem, et ad animam pertinebat. Unde loco citato de mal. in solut. ad 7, sic ait: Sicut concupis­ centia contracta per originem nihil est aliud, quam destitutio inferiorum virium a retina­ culo iuslitixoriginalis : ita malitia contracta nihil aliud est, quam destitutio ipsius volun­ tatis ab originali justitia. Et inde incurrit omnem pronitatem ad mala eligendum : et sic secundum præmissa malitia se habet in peccato originali ut formale: concupiscentia autem ut materiale. Et art. 3 praesentis quæst. Peccatum originale (inquit) materia­ liter quidem est concupiscentia ; formaliler cero est defectus originalis justitiæ. Neque ullibi S. Doctor præler hoc formale, et illud materiale agnoscit aliquid in prædicto pec­ cato. Porro concupiscentiam non impor­ tare aliquid positivum superadditum natu­ ralibus potentiis, sed dumtaxat prædictam destitutionem, ostendemus latius ex ipso Divo Thoma dubio sequenti. Probatur rationibus nostra conclusio. Prima Prima vero, qua convincitur, proposita fuit ralio· dubio præced. a num. 19. Nam ratio illa de causa effectiva æque probat de omni posi­ tivo, sive ponatur in anima, vel in volun­ tate, sive in quavis alia potentia ; ubi enim non datur causa positiva efficiens, omnino repugnat dari effectum positivum. Unde hæc ratio, prout ibi expensa est, debet om­ nino ad praesens applicari. Efla37. Nec refert quod ait Gregorius Mart. ,„ntntI inpræsentiart. l,dub. 1, cui prædicta ratio Greg. , Man. ad DISP. XVI, DUB. II. adililontum hujuedubii non videtur efficax; secus tamen ad intentum præcedenlis ; ait itaque, distinguendum esse duplex genus qualitatum : aliud perfecturum, quæ reali­ ter distinguuntur a subjecto,el afferunt pro­ priam inexislentiam : aliud voro imperfec­ tarum, quæsolum modaliler distinguuntur, nec per se dicunt inexistcntiam, sed ad existenliam, vel inexistentiam subjecti coexistant. Etsi ergo ratio nostra sit efficax ad excludendum positivum, quod sit quali­ tas primi generis, uti deberet esse qualitas morbida, quam dubio præced. exclusimus, quia istæ requirunt propriam actionem, et virtutem activam, a qua fiant ; non tamen ad excludendum positivum, quod sit quali­ tas secundi generis, sicut est quod ponitur in anima, vel voluntate ad constituendum originale peccatum. Quia qualitates istae utpote diminutae et imperfectæ non postulant talem actionem, neque virtutem, sed suffi­ cit ratio terminata ad subjectum, vel ad aliud extrinsecu m, q uod subjecto applicetu r, ut sine majori activitate in illo consurgant : sicut sufficit actio terminata ad producen­ dum album, ut consurgat relatio similitu­ dinis cum alio albo, ut si nudo applicetur vestis, consurget sine nova actione accidens, quod vocamus habitum. Sic ergo in præsenti sufficit ipsa actio generativa, qua producitur subjectum descendens ab Adamo, ut resul­ tet in eo illud positivum de genere qualita­ tis imperfectæ, quod constituit peccatum originale. Ita citatus auctor. topn38. Verum hoc, ut diximus, non refert ; paior. quoniam ista evasio salis impugnata est du­ bio præced. a num. 23. Sive enim qualitas, quæ producenda est, sit perfecta, sive im­ perfecta, hujus, vel illius generis, manifeste repugnat eam poni in rerum natura, nisi ex vi alicujus causæ, in cujus virtute conti­ neatur : sicut etiam repugnat, quod si semel est aliquid positivum, non requirat ad sui continentiam aliquam virtutem positivam. Cum ergo in virtute generativa, vel ejus actione nulla sit virtus ad continendum ali­ quid positivum de genere peccati, neque aliunde superaddi possit, ut ibidem osten­ dimus : non est quo pacto prædictum posi­ tivum ex tali actione resultet. Neque exemplade relatione simi litudinis,etde accidente, seu prædicamento habitus sunt ad rem : quia hæc et similia accidentia imperfecta conti­ nentur sufficienter in suis fundamentis, et in virtute causarum, et actionum, a quibus fundamenta ipsa producuntur : et licet ali­ quando non statim ad eorum positionem 239 resultent defectu alicujus termini, vel con­ nota! i exlrinseci ; eo tarnen quandocumqne posito, possunt optirne ex vi praedictarum actionum sine recursu ad aliam resultare. In nostro vero casu nulla est talis conti­ nentia : et ita omnino repugnat talis resul­ tantia. Deinde impugnatur prædicta evasio : quo- Major niam si semel daretur illud positivum constitutivum peccati originalis, nequaquam b esset degenero qualitatum imperfectarum: tum quia opponeretur contrariæ justitiæ originali, et gratiæ justificanti, quæest qua­ litas perfectissima: quæ autem sic opponun­ tur, debent esse sub eodem genere, atque adeo si unum sit perfectum, etiam alterum. Tum etiam quia versaretur circa finem ul­ timum convertendo,et inclinando essentiam animæ, et voluntatem in bonum commuta­ bile ut in talem finem per inclinationem fortiorem, et efficaciorem, quam posset qui­ cumque alius habitus vitiosus, etiam ex illis quos adversarii fatentur esse qualitates per­ fectas : ergo prædictum positivum, si dare­ tur, potius esset qualitas entitativa, et per­ fecta requirens propriam actionem, et virtutem effectivam, quam imperfecta, et modalis, quæ ad positionem subjecti resul­ taret. Manet igitur nostra ratio inconcussa, et non minus efficax ad intentum hujus dubii, quam præcedentis. 39. Ex alio vero capite ostendi potest, Major prædictam rationem habere in præsenti, majorem, et specialem vim, si recolantur ea, quæ diximus in tract, de Angel, disp. 2, dub. 10 et disp. 14, dub. 1, ubi ex professo ostendimus, neminem nisi solum Deum posse operari virtute propria intra termi­ nos alterius rei spiritualis : sicut solus Deus potest illabi in talem rem. Ex hac enim doctrina (cujus probationes, ne eadam bis dicamus, loco citato rcquirendæ sunt) ostenditur efficacia prædictæ rationis ad in­ tentum hujus dubii. Quia si nulla creatura per suam virtutem potest operari intra ter­ minos alterius rei spiritualis, plane sequi­ tur non potuisse Adamum producere illud positivum constitutivum originalis culpæ in animabas suorum posterorum, aut in eorum voluntatibus, quippe neque virtute propria poterat ibi aliquid efficere (esto id posset in aliis potentiis corporalibus) neque ad aliquid de genere mali .-sicut est prædic­ tum positivum, potuit Deus specialem vir­ tutem illi conferre : alias tale malum in ipsum Deum refunderetur : non est ergo a quo causetur tale positivum. I .<« l» I U. l· 240 DE VITIIS ET PECCATIS. ■i ■ Ensfo Neque hic patet aditus ad illam evasiopeccatum originale : quandoquidem sive Jl,i· nem, quæ dubio præced.num.25 impugnata hoc positivum sil, sive privativum, debet fuit .· videlicet quod licet Adamus non pos­ osse ejus efficientia intra terminos rei spi­ set ita operari in animabus, aut voluntati­ ritualis, scilicet in animabus, aut voluntati­ bus suorum posterorum, ut erat persona bus posterorum. particularis ; secus tamen ut fuit caput na­ Respondetur negando consequentiam: Enew Ur. turæ habens in se transfusas voluntates nam juxta sententiam constituentem præ­ ipsorum : eo quod hoc modo consideratus diclum peccatum in privatione non requi­ habebat se ad omnes, sicut unusquisque ad ritur ad ejus efficientiam superadditio ali­ seipsum : et ideo sicut quilibet per suos cujus virtutis posit i væ in Adamo, sicut actus potest producere habitum positivum necessaria est juxta constituentem illud in intra terminos propriæ voluntatis, vel anihabitu : sed sufficit, quod suo primo peccato, mæ, sic Adamus per suum peccatum, ut prout erat peccatum capitis, privaverit na­ fuit capitale, potuit illum in omnibus pro­ turam humanam justitia originali, et quod ducere. talis natura ad posteros per seminalem Γπκίο40. Non igitur patet aditus ad istam eva­ propagationem descendat : quia eo ipso ditur. sionem: quia impugnatio adhibita num. ci­ descendet cum simili privatione, in qua tale tato omnino illum praecludit. Dum enim peccatum eam reliquit. Neque hoc proprie constitutio Adami in esse capitis nihil in­ est operari intra terminos rei spiritualis; sed solum est impedire operationem, quam trinsecum ei superaddit, quod sit nova vir­ tus positiva ad agendum, sed solum desi­ prædicta justitia ibi erat producenda, appo­ nendo extra impedimentum cum ea ex gnationem moralem ad supponendum pro posteris, ut vidimus num. citato, nihil pro­ natura rei incompossibile : ut autem Ada­ desse potest talis constitutio ad operandum mus poneret tale impedimentum, non fuit physice in animabus ipsorum, efficiendumnecesse superaddi illi a Deo aliquas vires, que ibi habitum realem, et positivum,quem sed solum quod gereret munus capitis mora­ Adamus secundum se, et ut persona parti­ lis respectu posterorum, et pro illis suppo­ cularis non poterat efficere : quippe talis neret : nam eo ipso quod vis peccatum ab eo efficientia non in prædicta designatione sic commissum haberetur coram Deo tan­ morali, sed in intrinseca activitate, et vir­ quam peccatum omnium illorum, et omnes tute ad agendum debet necessario fundari. moraliter attingeret : atque adeo ex natura Nec sufficit qualiscumque virtus, sed debet rei, quandiu non retractaretur, impediret tribui specialiter a Deo ut auctore particu­ in eis justitiam originalem, et causaret ejus lari : quia cum proprium solius Dei sit ope­ privationem juxta ea, quæ disp. 14 a num. rari virtute propria intra terminos rei spi­ 93 explicuimus. ritualis, quoties hoc alicui creaturæ com­ 42. Ex quo etiam facile impugnabitur alia Tenu municaretur, haberetsesicut instrumentum evasio, quæ ex doctrina perdocti cujusdam cnsw ipsius Dei,atque adeo per virtutem specialem junioris posset nostræ rationi adhiberi : vi­ ab eo acceptam, et non aliter id efficeret. delicet prædictam rationem sive prout in Manifestum est autem, Deum non posse tri­ hoc, sive prout in præcedenti dubio expensa buere talem virtutem in ordine ad effectum fuit, solum procedere de positivo, quod sit omnino de genere mali, sicut est habitus, habitus,et qualitas physica,ac proinde prærequirit in causa efficiente virtutem, el con­ de quo loquimur. tinentiam physicam : non autem procedere Confirmatur : nam ex eo quod Adamus de positivo solum morali, cujusmodi esse secundum se erat impotens ad traducendam, dicit illud, quod constituit originalem cul­ seu producendam justitiam originalem in animabus posterorum; nequaquam posset pam : nam est tantum quædam moralis dissonantia ad legem, vel quædam moralis eam traducere per modum causæ physicæ, conversio ad bonum commutabile sicut ad etiam durante statu innocentiæ, ratione so­ lius constitutionis in esse capitis ; nisi ulte­ finem ultimum, et a Deo aversio; ad hujus­ rius Deus specialiter illi superadderet phy­ modi autem positivum morale sufficit ex sicas, et intrinsecas vires in ordine ad parte principii virtus, et continentia simili­ talem efficientiam ·. ergo similiter in nostro ter moralis ; qualis fuit in Adamo, qui ex casu, in quo tamen omnino repugnat talis quo constitutus fuit caput posterorum, mo­ additio. raliter continebat omnium eorum volunta­ tes et peccata. Replica. 41 · Dices : ergo in nulla sententia poterit Adamus per modum agentis physici causare Facile itaque impugnabitur hæc evasio, accuratius 1 DISP. XVI, DUB. III. accuratius examinando quid sit, et quid re ipsa imporiel istud positivum, quod vocatur dissonantia, vol conversio moralis : aut enim importat aliquam formalilatem posi­ tivam, quæ sit vera real itas ante operatio­ nem, vel nppretiationem alicujus intellec­ tus alliciens el immutans intrinsece subjec­ tum, et dans illi effectum a parte rei positivum : vel nullam dicit talem realitatem intrinsecam; sed aut quamdam moralem appreliationem, quæsolum ponitin subjecto denominationem extrinsecam provenien­ tem ab actu intellectus ita appretiantis ; quamvis pro fundamento dicat ipsam pri­ vationem originalis justitiæ : aut ipsum peccatum Adami, quatenus, dum non retrac­ tatur a suis posteris, censetur moraliter pro ipsis permanere, et eos moraliter afficere. Praeter haec autem non videtur aliud excogilabile, quod in illo positivo morali im­ portetur. Sed contra primum militat aperte nostra ratio, quæ bene attenta de omni positivo, quod sit vera, et intrinseca realilas, intentum convincit : sive illud appelle­ tur physicum, sive morale, quod ad quæstionem de modo loquendi potius quam ad rem spectat. Pro omni onim tali positivo reali, et intrinseco efficiendo, necessario fuit addenda viribus Adami similis virtus positiva intrinseca, ratione cujus ipsum contineret, quam virtutem nequaquam illi conferebat moralis constitutio in esse capi­ tis :debuitque talis additio fieri a solo Deo, ulpole ordinata ad agendum intra terminos alterius rei spiritualis. Militat ergo directe nostra ratio contra hujusmodi positivum morale sic explicatum. 43. Secundum autem vel est pro nobis , vel non ad rem : siquidem totum illud posi­ tivum consistit penes extrinseca, sine eo quod in ipso subjecto, ubi est originale pec­ catam, re ipsa et intrinsece ponatur aliquid prater justitiæoriginalis privationem.Cum autem peccatum originale intrinsece, et re ipsa debeat afficere prædiclum subjectum, at docet Tridentinum ses. 5, num. 3, plane habemus, non posse consistere in tali posi­ tivo, sed dumtaxat in prædicta privatione. Adde, positivum, de quo in præsenti agitur, debere esse effectum peccati actualis Adami, et ab eo in nos per originem traductum : illa autem moralis appretiatio formaliter accepta non est effectus talis peccati, sed potius intellectus appretiantis, in cujus judicio consistit. Fundamentaliter vero se­ candum quam rationem habet esse effectus prædicti peccati, solum dicit privationem 241 i originalis justitiæ : nihil ergo aliud præler hujusmodi privationem confert ad consti­ tutionem originalis culpæ. § Π. Ratio alia pro atserliane. 44. Aliunde etiam, magisque ab intrin- Doctrina seco possumus assertionem probare, nimirum ex repugnantia effectus formalis præ- ratione dicti positivi. Et quoniam ab aliquibus ponitur in voluntate, ab aliis vero in ipsa anima, aut in utraque simul: contra unum­ quemque dicendi modum singulas rationes adhibemus; quæ si conjungantur, intentum adæquate convincent. Ergo quod tale positi­ vum in ipsa substantia animæ esse non possit, probatur animadvertendo, quod om­ nis habitus positivus vel est immediate in ordine ad esse, vel in ordine ad operatio­ nem : isti enim duo actus, videlicet esse et operari sunt fines, et specificativa omnium habituum, et formarum, quibus entia præsertimspiritualiaafficiuntur. Obhocquippe pervenit unumquodque ad rerum naturam, ut ejus essentia esse actuali poliatur, et me­ dio tali esse vires ad agendum, et operatio­ nes fundet : nam idcirco dicitur, unum­ quodque esse propter suam operationem. Unde seclusis prædictis actibus, scilicet esse et agere, non erit excogitabitis finis, cui forma illa, vel habitus positivus deser­ viat. Deinde nota, contra rationem substantiæ N.Comcreatæ esset, ut sit immediate operative. pInL Quod quia apud sectatores D. Thomæ est satis per se notum, supponendum potius est hic, quam probandum. Rationes vero ex Ang. Doctore expendunt accurate nostri Cornplutenses lib. 2 Physic, disp. IO, quæst. 4. Ex quibus ea ad præsens valde conduci t : quia videlicet'substantia instituta fuit prop­ ter tanquam propter artum adæquatum, et finem primario ab ea inspectum : unde eo ipso non potest per se primo res­ picere operationem; quam tamen sic respi­ cere debet omne, quod est principium im­ mediatum operandi. Eo præserlim quia cum substantia, sit ens per se, et omnino absolutum, nequit respicere per se primo actum alterius prædicamenti, qualis est omnis operatio creata: at si esset imme­ diate operativa, primario respiceret talem actum : sicut ob hanc rationem- potentia operativa primario illum respicit: ergo, etc. Sed de hoc loco citato. Hinc vero fit, quod •242 DE VITIIS ET PECCATIS. sicat in voluntate, aliisqnt* potentiis opera­ tives, eo quod primario, et immediate sunt ad agendum, nullus habitus potest recipi, qui primario non respicial ο®», et deter­ minet ad operandum : ita quia substantia anima* sieut et quælibet alia immediata, et primario est propter habendum esse, nullus habitus in ea recipi valet, qui non sit in ordine ad essendmn, el pro hoc munere disponens. iVfiu- 45. Hinc formatur sequens ratio. Nullus ratio, habitus de genere mali disponit, vel afficit animam in ordine ad «se .· igitur nullus talis habitus potest immediate recipi in ejus substantia, aut praestare ibi suum effectum formalem. Repugnat ergo, peccatum origi­ nale, vel qiwlcunque aliud constitui per habitum positivum in prædicta substantia receptum, l'traque consequentia est nota, et antecedens probatur : nam vel talis ha­ bitus disponeret in ordine ad me naturale, et proprium animæ : vel in ordine ad aliud diversum, superadditum ? Non primum, quia anima rationalis ut pote æviterna, et incorruptibilis ita per se ipsam est con’ juncta proprio esse, ut independenter a qua­ vis accidentali dispositione nec possit ab eo separari, neque ei arctius uniri : ergo in ordine ad hunc effectum nullus habitus potest illi superaddi. Neque etiam potest dici secundum. Tum quia quodeumque esse animæ superadditur, in quantum talo ex­ primit perfectionem, et actualitatem : eo qnod unumquodque est bonum in quantum est ens, tantumque habet de bonitate, quan­ tum de entitale: ergo nequit habitus de genere u.aii, A exprimens malitiam cons­ titui perse primo ad dandum tale esse : alias constitueretur non ad inficiendam animam, quod eat munus peccati; sed potius ad eam peffiert-ndam. Tum eu a tu quia esse non tri­ buitur nisi a forma habente rationem na­ turæ, ob idque pro unica natura nusquam assignatur nisi u -.um '>■: elsicut esse est primus actus rei, ita natura est primum, quod invenitur in re : sed habitus ille de genere mali non habet rationem naturæ; imo naturæ contradicit, sicut contradicit peccatum,etc. Tum denique, quia esse, quod tribueret prædictus habitus, præcise esset ordinis naturalis : neque enim ad supernaluralem pertineret, ut est per se notum : cum ergo in ordine naturali anima per se ipsam jam supponatur esse, nequit ullum habitum recipere pro exis tendo in tali or­ dine. Confirmatur ex D. Thoma quæst. 27 de verit. art. 6, in corp, et ad I. Nam prop-<«i<· terea gratia sanctificans potest recipi im-**'’ mediate iu anima, el daro illi m»·.-quia cum sit prima forma ordinissupernaluralis, etdeifici, habensquo in eo rationem naturæ ex participatione divin®, potest tribuere ipsi animæ. quod sit absoluta in tali, ordine in quo non supponebat esse : e contra vero quia omnes alito perfectiones supcrnaturales supponunt per se loquendo ipsam gra­ tiam, atque adeo naturam, et esse suiordinis, nulla est, quæ immediate afficiat animam, aut perse constituatur ad dandum illi esse iu quovis ordine: sed recipiuntur in po­ tentiis operatives tanquam institutae ad agendum : ergo cum habitus ille de genere mali neque sit natura per se, aut per par­ ticipationem, neque in aliquo ordine, in quo anima non supponatur esse, non est quo pacto dicatur esse primario institutus ad dandum esse, adeoque recipiendus imme­ diate in anima. 16. Dices, prædictum habitum non poni EV1. in anima, ut det esse in aliquo ordine, sed ut tribuat proprium effectum formalem: qui erit vel convertere ipsam animam ad bonum commutabile tanquam ad ultimum finem, sicut gratia convertit ad Deum, vel constituere illam pronam et inclinatam ad peccandum, aut saltem habitualiter oppo­ sitam, et dissonantem legi, contra quam Adamus deliquit : vel eam reddere ægram, et infirmam : nam propterea peccatum originale languor naturæ dicitur. Hæc enim omnia, vel saltem aliquid eorum non est cur ab habitu illo de genere mali non possint provenire, et in anima immediate recipi. Sed contra, nam omnes isti effectas vel non sunt immediate in anima; vel non im-^ portant aliquid positivum, ut patebit dis­ currendo per singulos. Etenim converti ad bonum commutabile sicut ad finem ulti­ mum non competit animæ immediate, sed · mediante voluntate, cujus est objectum ipse finis : anima enim immediate per se ipsam, non est respective alicujus objecti, vel ter­ mini extrinseci, neque ad aliquid extra suum esse dicit habitudinem : sed hoc est J proprium munus potentiarum : ergo sub- | jectum immediatum prædiclæ conversionis ad quemcumque finem ultimum non potest esse anima, sed voluntas. Ad hæc: vel est sermo de conversione actuali ad finem, vel de habituali? Primam perspicuum est non afficere immediate animam, sed volunta- j tem : nam est ipse actualis amor, quo vo­ luntas I DISP. XVI, DUB HL iunUs prowquilQl* taleni finom. Socunda nutem non esi aliud, quam habitualis inclinatm ad eliciendum prædictum amorem, elila necessario debet ease in ipsa potentia elidliva, scilicet in voluntate: non orgo propter prædictum conversionem ponendus «t in anima aliquis habitus positivus. Si­ militer inclinatio illa, et pronilas ad pec­ candum, quæ ponitur in secundo offectu, quatenus potest importaro aliquid positi­ vum, non potest esse immediato in anima : quia incl i n a ri au l p ro n u m esse ad pecca nd u m non est aliud nisi inclinari ad male agen­ dum: inclinatio autem ad agendum sive bene, sive male non est nisi mediante po­ tentia activa, ut ex se liquet. />. 47. Nec refert si dicas, totum hoc esse verum loquendo de conversione, et incli­ natione proximis, el formalibus : hæ enim immediate aluciunt potentias, secus autem de radicati bus, el remotis : nam potius istæ debent immediate allicere animam, eo quod ipsa secundum suam substantiam est me­ diate, et radicaliter operaliva : et ita res­ pectu linis ultimi, qui est Deus, licet con­ versio, et inclinatio proxima, scilicet charitas, sit in voluntate : ponitur etiam in anima alia conversio, et inclinatio radicalis, quæ est gratia sanctificans. Quinimo in ipsa anima ponitur in ordine ad malum defectibilitas radicalis, quamvis defectibililasproxima non sit nisi in voluntate, et in aliis potentiis. Dici ergo posset, quod ficui in hujusmodi potentiis recipiuntur habitus positivi de genere mali, ut earum proximam defectibilitatem augeant, vèhementiusque ad deficiendum inclinent : ita habitus ille, quem adstruunt adversarii, erit in anima, ut prædictam defectibilitatem radicalem velati augeat, et quasi deterio­ rem reddat. η- Respondetur enim, hujusmodi effectum, qui est conversio, el inclinatio radicalis non posse esse munus primarium alicujus for­ ms: quia esse tale radicaliter semper fun­ datur in aliquo, quod sil formaliter : sicut esse hoc vel illud virtualiter semper fun­ datur in aliquo, quod sit formaliter. Et propterea priusquam intelligamus in ani­ ma, quod sit radicaliter operaliva, intolli— gimus esse aliud formaliter, scilicet substan­ tiam, el potentiam ad esse substantiale : et similiter priusquam de gratia intelligamus esse radicem conversionis, aut inclinationis ad finem supernaturalem, inlelligimus esse formaliter aliud, nempe participatio­ nem naturæ divinæ. Sic ergo ut habitus ille 243 degenero mali, quem impugnamus, esset radicaliter conversio, vel inclinatio ad ali­ quem actum, vel finem, per prius deberet in eo concipi aliquid aliud, quod esset formalitcr, et cui radicatio illa inniteretur: tale autem formale non est excogilabile præter illa, quæ impugnavimus : ergo, cie. 48. Quod autem dicitur de defect ibi t itate radicali existent# in anima nullius momenti est : quia in hac defeci i bili ta te non est hoc primarium munus, sed aliquid, quod est formaliter : nempe limitare, et finire ipsam creaturam, aut constituere capacem ma­ nendi sub nihilo : et in hoc formali inniti­ tur illa ratio radicis. Unde hæc causalis est vera, quia substantia creaturæ rationalis est formaliter limitata, et capax manendi sub nihilo, ideo est radicaliter defectibitis. Cæterum respectu prædicti habitus non potest assignari aliquod munus, quod ei competat formaliter. Neque dici potest, quod hoc munus sit augere, vel deteriorem reddere ipsam defectibilitatem radicalem, quoniam hæc quantum ad intrinseca consistit in in­ divisibili : sicut ipsum finire, et limitare creaturam, quod est munus ejus formale. Unde sicut prædicta substantia per nullum habitum positivum reddi potest magis fini­ ta, et limitata; ita neque magis defectibilis radicaliter. Cum quo tamen stat, quod prop­ ter remotionem, vel appositionem alicujus impedimenti quasi extrinseci possit dici magis, vel minus ad peccandum propensa, et approximate, aut magis vel minus elongata, et remota, ut infra circa articulum primum quæstionis 85 declarabitur. Adde, de ratione peccati originalis sicut, et cujuscumque alterius mortalis esse, ut reddat animam formaliter Deo inimicam, excludatque indispensabililer ab ea gratiam: hoc autem non præstatdefeclibilitas radicalis quanlumcumque aucta, sed potest in omni suo augmento cum gratia, et amicitia Dei permanere : sicut permanet defectibilitas proxima voluntatis, etiam ut aucta per ha­ bitus vitiosos : quæ sane defectibilitas pro­ xima, plus,habet de ratione mali, quam radicalis, sicut plus accedit ad peccatum. Nullus ergo habitus, cujus munus quantum ad formale præcise sit reddere animam ra­ dicaliter defectibilem ; aut magis defectibilem, potest deservire ad constituendum ori­ ginale peccatum. Eo vel maxime quia talis habitus, si ad id munus daretur, nequa­ quam exerceret illud per conceptum, quem importaret solum radicaliter, vel virtual*- 244 DE VITIIS ET PECCATIS. 1er. sed magis per eum, quem formaliter exprimeret, sicut est de ratione cujuslibet constitutivi. Quare semel ostenso, prædictum habitum secundum conceptum forma­ lem vel impossibilem, vel inutilem esse ad peccati constitutionem, præcluditur aditus ad omne radicale, vel victuale. 49. Tertium autem, quod dicitur ineva•Itiinir' sione de oppositione, vel dissonantia habiibj»· tuali ad legem, si admitteremus esse aliquid p“uo’ positivum, non posset ‘poni immediate in anima : quia hæc non respicit legem pro, vel t‘>ntra, nisi quatenus respicit objectum consonum, vel dissonum legi : respicere autem objectum non convenit animæ, nisi mediante potentia, cujus est tale objectum. I nde neque prædicta oppositio, aut disso­ nantia, si esset aliqua habitudo positiva, posset aliter quam mediante ipsa potentia animam tangere, aut ab ea exerceri. Dixi­ mus si admitteremus, etc. quia revera dis­ sonantia, et oppositio habitualis ad legem, quæ ex peccato Adami debuit ad nos traduci, sicut et quæ per quodcumque peccatum mor­ tale in peccante necessario relinquitur, non est aliud quam carentia graliæ et virtutum infusarum, quibus anima ante peccatum erat in praeparatione animi ad divina præcepta adimplenda. Et licet aliquando pec­ catum mortale relinquat habitum vitii in­ clinantem ad objectum ut dissonum legi ; hujusmodi tamen habitus, praeterquam quod non recipitur immediate in anima, nihil conducit ad præsens. Tum quia non sem­ per peccatum illum causal ; sed solum quando est actus valde intensus, aut repeti­ tus : cum tamen dissonantia, de qua in præsenti, ex quovis peccato mortali quan­ tumvis remisso debeat relinqui. Tum etiam quia prædictus habitus vitii potest, et sæpe permanet etiam post peccatum dimissum ; post cujus tamen remissionem dissonan­ tia illa et oppositio ad legem'nullatenus manet. 50. Denique ultimus effectus, qui assi­ gnatur, et dicitur languor naturx, nihil po­ sitivum ponit in anima. Imo neque ipsam per peccatum originale, aut per quodcum­ que aliud mortale tam dicitur languescere, vel infirmari, quam mori : inde quippe tale peccatum mortale dictum est, quia animam occidit: mors autem non dicit habitum po­ sitivum, sed vitæ privationem : el ita res­ pectu animæ mors, et mortale peccatum nihil aliud importat nisi privationem gra­ tia?, per quam Deo vivebat. Dicitur autem peccatum originale languor natur.r ratione I DISP. XVI, DI B. III. iireidentaliler. et amissibiliter sicut corpus ejus, quod de materiali affert, scilicet con­ auimx· : ergo sicut dantur habitus de ge­ cupiscentiam, per quam ipsa natum etiam nere boni disponentes animam convenien­ in ordine ad proprios actus bonos reddita ter ad Iulo me .· poterit etiam dari aliquis est debilis et infirma. Et quamvis non nehabitus contrarius de genere mali pravo I gemus ipsam concupiscentiam pro materiali alliciens, el indiaponens in ordine ad amisimportare aliquid positivum ; non tamen sfonetn talis esse: atque adeo qui in ipsa hujusmodi positivum ad præsens conducit: anima, ubi est prædictum esse, immediate quia ut constabit dubio sequenti, neque est recipiatur. aliquid superadditum substantiæ animæ, tt-'j- Respondetur namque negandoconsequenaut entitati suarum potentiarum, neque ex * tiam quoad ultimam parlem-r potius enim peccato Adami per se ortum duxit, sed esset ex antecedentibus deberet infem, prædicomnino idem positivum in pura natura: lum habitum de genere mali, d admittatur, neque proinde ad peccatum originale nisi non recipi immediate in anima, sed in po­ materialissime spectare potest. tentiis, ubi sunt dispositiones ad gratiam. Nam hujusmodi dispositiones non sunt § IUalia?, quam virtutes per se infusæ, quæ cum sint habitus operativi respicientes sua ob­ Enodatur duplex objectio. J jecta, necessario debent recipi in potentiis immediate operativis. Secundo respondetur 51. Sed objicies primo : quod in corpore uegandoeandemconsequentiam etiam quoad præter habitus, et formas respicientes ορβ-Φ** primam partem. Quia non bene infertur ex rationem, quæ sunt in ejus potentiis, poni­ eo quod ad esse graliæ requiratur aliqua tur aliqua prava dispositio positiva male dispositio positiva in anima, vel in poten­ afficiens ipsum corpus in ordine adesse,a tiis, debere in ejus amissione concurrere qua et non solum a privatione sanitatis contrariam positivam indispositionem. Et redditur ægrum, et infirmum : cur ergo in ratio est': quia in infusione gratiæ propanima recipi nequibit similis prava dispo­ terea requiritur dispositio positiva, quia sitio in ordine ad esse, per quam ægra, el tunc subjectum transit ad novum esse, cui infirma constituatur. non est perse unitum, utque illi convenien­ Respondetur, in promptu esse disparita-^,, ter aptetur, indiget prædicta dispositione : tem : corpus enim non est per se conjunc­ in amissione vero gratiæ anima non accipit tum cum suo e.we,sed illud recipit abanima, ; aliquod esse, sed potius amittit, et ita nulla cui amissibiliter unitur ; neque fit, aut per­ eget dispositione ; sed sufficit adesse causam manet talis unio, nisi adsint ex parte ma­ destructivam graliæ, quæ est ipsum pecca­ teria? congruæ dispositiones pro receptione, tum acluale. Quod si in desitione compositi et conservatione talis animæ : ipsa vero substantialis semper adsunt dispositiones materia, cum nulla forma satietur, etiam contraria?, ideo est quia semper materia quando est sub una, puta sub anima ra­ transit ad novum esse substantiale : non tionali, et dispositionibus illius, admittit enim potest esse corruptio unius sine gene­ dispositiones contrarias tendentes ad aliam ratione alterius, pro quo potius quam pro formam ; et sicut ratione illarum disponi­ praecedentis destructione prædictæ disposi­ tur ad habendam prædictam animam, et ! tiones requiruntur. Per quod manet soluta ejus eue .· ita ratione istarum indisponilur, alia replica, quæ reticetur. et tendit ad ejus amissionem. Et hoc est 53. Secundo et gravius adversus nostram languescere, et infirmari, esseque in via ad , Irrationem objicies : quod in statu justitiæ interitum, et corruptionem compositi. Cæ'originalis erat aliqua forma perficiens im­ terum anima rationalis independenter a I mediate animam a gratia sanctificante dis­ quavis dispositione per seipsam est insopa' tincta ; sed talis forma neque habebat ra­ rabiliter conjuncta cum suo esse: et ideo I tionem naturæ, neque ordinabatur primario neque eget ad habendum, et conservandum 1 ad dandum esse : ergo ratio excludens om­ illud prædicta dispositione : neque est ca­ nes alias formas,'el habitus a substantia pax alicujus dispositionis contraria?, quæ animæ non potest esse efficax. Minor cons­ sit via ad illud amittendum, possitquehac tat: non enim apparet quænam alia forma ratione dici languor, vel infirmitas animt. possit habere rationem naturæ ordinarique 52. Nec refert si urgeas : quia saltem primario ad esse, nisi vel ipsa substantialis cum me supernatural?', quod tribuit gra- ' 1 in ordine naturali, vel gratia sanctificans tïa, non est anima necessario unita, sed ita accidenlalifer, in supernaturali. Major vero probatur: quoniam justitia originalis aliquam per­ fectionem ponebat in anima : non enim posset corpus ita perficere reddens illud impassibile, aut rectificaret potentias subordinando appelitivas rationi, qui erat effectus prædictæ justitiæ, nisi communi­ cando animæ perfectionem, quæ esset radix talis i m passibili tatis in corpore, et rectitu­ dinis in potentiis. Quemadmodum in hoc nostro statu gratia sanctificans non perficit potentias ad supernaturaliter operandum, communicando eis virtutes infusas, nisi simul communicet animæsuam primariam perfectionem, quæ sit radix ipsarum vir­ tutum Dices, justitiam originalem ponere qui- Solaiin. dem perfectionem in anima, non tamen distinctam a gratia justificante : nam hæc ipsa gratia ibi existens erat pars principalis talis justitiæ, et radix cæterarum perfectio­ num, quibus potentiæ rectificabantur, et corpus constituebatur impassibile. Ipsa ita­ que gratia, et nullus alius habitus erat for­ ma, per quam immediate animam perfi­ ciebat. 54. Sed contra hanc solutionem plura impUopponit Bannez 1 p. quæst. 95, art. 1, dub. 2, existimans justitiam originalem fuisse habitum realiter, et entitative a gratia dis­ tinctum existentem simul cum illa imme­ diate in anima. Quod etiam tuetur Palat, in 2, dist. 31, disp. u nica, nec vidimus alium expresse id affirmantem, etiam ex non pau­ cis, quos Bannez pro se adducit, qui pra?dictam sententiam his sibi persuadet. Nam juxta doctrinam D. Thomæ 1 p. quæst. 100, D.Tliom. art. 1 ad 2, gratia est radix originalis jus­ titiæ : ergo sunt distincti habitus, idem enim non potest esse radix sui ipsius. Deinde quæst. 109 hujus 1, 2, art. 3 et 4, docet S. Doctor, hominem in statu naturæ integræ non indiguisse dono gratiæ super­ addito bonis naturalibus ad diligendum Deum super omnia naturali dilectione ; bene tamen ad diligendum ex charitate, ergo sentit, ipsam gratiam esse habitum distinctum, et superadditum integritati ori­ ginalis justitiæ. Item quæst. 5 de mal. art. 11 ad 13, inquit, quod licet justitia origi­ nalis non includeret gratiam gratum fa­ cientem ; erat tamen quædam dispositio, quæ præexigebatur ad ipsam gratiam : ergo distinguebatur ab illa. Arguit prælerea. Non potest esse idem habitus, qui respicit per se primo naturam, et qui respicit per se primo personam : sed I DE VITIIS ET PECCATIS. justitia originalis respiciebat primario na­ turam : gratia vero personam : ergo, etc. Rursus originalis justitia perficiebat, et reetificabal hominem in ordine ad finem naturalem ; gratia vero in ordine ad supernaturalem : erant ergo habitus distincti. Tandem: Adamus per pœnitentiam recu­ peravit gratiam gratum facientem, non au­ tem recuperavit originalem justitiam : ergo non erant idem habitus. Haec ex Itannez. Ali* 35. Cujus doctrina potest confirmari ex iznpi}D. Thoma in 2, dist. 20, quæst. 2, art. 3, et DO. D.ThOM. adAnibal. ibidem art. 1, ubi distinguit in Adamo duplicem perfectionem a Deo sibi concessam : aliam naturalem, quæ erat jus­ titia originalis : et aliam gratuitam, quæ erat principium meriti : et de prima con­ cedit, quoi esset traducenda per generatio­ nem, et qu 1 filii statim atque geniti fuis­ sent, illam consequerentur. Quod totum vel negat, vel non ita expresse concedit de se­ cunda. Imo referens opinionem illorum, qui senserunt, Adamum non fuisse creatum in gratia, sed cum sola justitia naturali, non eam improbat ; sed potius ait non posse efficaci ratione contrarium ostendi. Sentit ergo, pnedictasperfectionesfuissealiquando separatas, vel saltem separabiles esse : at­ que adeo omnino distinctas. i Deinde confirmatur : quia perfectiones illae, quibus originalis justitia perficiebat corpus, subjiciendo illud animæ, et partem I sensitivam, subordinando eam rationi, quamvis absolute essent supra naturam ho­ minis, non tamen transcendebant totum i ordinem naturalem :sed solum intra hunc j ordinem illam integrabant, et perficiebant : ergo radix talium perfectionum, qua? erat ipsa justitia prout residens in anima, debe- | bat esse ejusdem ordinis : atque adeo dis­ tincta a gratia, quæ omnino est ordinis supematuralis. Confirmatur tertio : nam quicquid sit de statu, in quo Deus de facto hominem condi­ dit, non est dubium potuisse creare illum perfectum, et integrum integritate solius ordinis naturalis, ita ut per sola dona hujus ordinis, quamvis ipsi homini non debita, corpus efficeretur incorruptibile, et appeti­ tus plene subditus rationi, ipsaque ratio Deo ut fini naturali perfecte adhæreret : hic quippe est status, quem Theologi appel­ lant naturx integra?, distinctum ab aliis quatuor, videlicet natura pur.r, justitix ori­ ginalis, naturæ lapsx, et naturæ reparatæ, •le quibus agitur in materia de gratia : sed in prædicto statu illa perfectio, quæ imme- DLSP. XVI, DUB, HI. I diale alliceret animam, quæqiu* esset radix hominis in statu innocenti® punct. 2 et cæterarum redundantium in corpus el po­ l plures alii. tentias, non esset gratia sanctificans, sd i 57. I l nutem objectis contra prædictam aliquis habitus ordinis naturalis : igitur solutionem occurramus, animadvertendum ^P’cst cum Durando loco citato, justitiam ori­ possibilis est talis habitus immediate in anima receptus. ginalem posse sumi dupliciter : vel ndæ50. Verum his non obstantibus, tenendi1’'*/, qualo ut includebat totam eam perfectio­ estsolutio inter objiciendum data: videlicet^ nem, quæ naturæ human® pro ipsa natura perfectionem, quam justitia originalis poin Adamo collala, est, et cum qua nasce­ 1 nebat in anima, non esse aliquam formam rentur ejus posteri si status innocentia? specifice, vel enlitativo a gratia justificante permansisset. Et hoc modo non dicit unam distinctam ; sed ipsummet habitum gratiæ qualitatem, vel habitum ; sed plures perfi­ cum speciali illo modo informationis, ct cientes omnes partes hominis, corpus, dominii, quem diximus num. 7 et 8. Et potentias, et animam I im in ordine ad na­ hanc esse propriam I). Thomæ sententiam turalem finem, quam in ordine ad superconstat ex 1, quæst. 95, art. I, ubi ex co natnralem, et habentes inter se prioritatem, probat, primum hominem fuisse creatum et posteriori tutem, secundum quam una in gratia, quia creatus fuit cum subjectione erat voluti fundamentum, et radix ; cæteræ mentis ad Deum, ex qua erat subjectio cor­ vero quasi rami ex ipsa pullulabant.Etsicut poris ad animam, et virium sentitivarum in arbore tam radix,quam rami sunt partes ad rationem ; ipsa vero subjectio mentis ad intégrales ejus, nullumque extra ipsam,ne­ Deum erat per graliam : fuit ergo conditus que ab ea differens,nisi sicut inclusum et in­ in gratia, etc. Hæc autem ratio nullam vim cludens : sic in prædicta justitia omnes illæ habebit, si perfectio reclificans in ordine ad perfectiones habebant se ut partes, ex quiDeum fuisset aliquis habitus a gratia dis­ busintegrabatur.nullaque orat extra ipsam, tinctus, ut intuenti patebit. Idem docet neque ab ea distincta majori distinctione, quæst. 100, art. 1 ad 2, ubi sententiam ali­ quam includentis, et inclusi. Secundo potest quorum, qui dicebant pueros in illo statu ' sumi inadæquate pro illis dumtaxat per­ nascituros cum justitia originali, non ta­ fectionibus, qnibus intra naturalem ordi­ men cum gratia, ita impugnat : Sed ct/mD.nv nem rectificabatur, praescindendo ab illis, radix originalis just it ix, in cujus rectitudine quibus rectificabatur in supernatural!. factus est homo, consistat in subjectione suPrima istarum acceptionum utitur mulpernaturali rationis ad Deum, qux est per lotiesD. Thom. præserlim in posterioribus gratiam gratum facientem, ut supra dictum scriptis primæ partis, et hujus primae se­ est, necesse est dicere, quod si pueri nati fuis­ cond®, ut observanti patebit. Et juxta eam sent in originali justitia, quod etiam nati dicemus nos justitiam originalem distin­ fuissent cum gratia, etc. En quomodo in illa gui a gratia sola distinctione includentis, subjectione mentis ad Deum, quæ pertinet et inclusi : quia includebat ipsam gratiam ad animam, ut esset radix cæterarum per­ tanquam partem sui primariam, et praeci­ fectionum non agnoscit D. Thom. aliam puam existenlem in anima, etsuperaddebat formam, per quam fieret, nisi graliam. alias perfectiones redundantes in corpus, Videatur quæst. 5 de mal. art. 1 ad 1, ubi et potentias. Secunda vero magis in usu rejicit inter falsas opinionem asserentem fuit antiquis, qui frequenter distinguunt justitiam originalem non includere gratiam justitiam originalem primi hominis a jus­ i gratum facientem tanquam partem sui titia gratuita, idemque sæpe accidit Divo primordialem, et praecipuam, fundamen­ Thomæ inscriptis tam communibus, quam tumque, et radicem reliquarum perfectio­ ad Anibal. super sententias, quæ junior num procedentium in corpus, et potentias, dictavit. Secundum quam acceptionem fa­ idque alibi non semel apud S. Doctorem tebimur inter prædictam justitiam, et gra­ offendes. Quem sequuntur Durandus in 2, tiam distinctionem excludentis, el exclusi, dist. 20, qua?st. 5, Capreolus dist. 29, et sicut est inter partes ejusdem totius.Ex quo Hispal, dist. 30, Soto lib. 1 de natura cty‘: tamen non sequitur fuisse in anima habitus gratia cap. 5, Ferrara-1, contra Gent. cap. wS distinctos, aut alium præter gratiam : sed 52, Medina in præsenti quæst. 83, art. 2, solum quod ipsa gratia residens in anima Puteanus quæst. 82, art. 3, dub. 3, Vasq.** non erat tota justitia originalis, sed quæ­ disp. 132, num. 32, Molina tom. 2 in I p. Vr$ dam pars ejus primo modo acceptæ;vel disp. 27, Valentia 1 p. quæst. 2, de anima *;.‘ compars ejusdem accept® secundo modo. hominis 247 58. Ex his ergo ad primum, quod ex D. Occursu* Thoma opponebatur, respondetur, recte an'^ gratiam dici radicem just it ix originalis, quiaD-Thom· est prima ejus pars, et origo cæterarum : sicut anima ubi residet, est principium, et origo potentiarum. Hinc tamen non fit, vel gratiarn condistingui a tota prædicta justi­ tia adæquate sumpta ; sed potius includi in ea : sicut radix,quæ est prima pars arboris, includitur in lota arbore ; vel quod justitia ponat aliud in anima præter ipsam gratiam, quam ut primam sui pariem includit. Imo si justitia sumatur in secunda acceptione, erit inter eas distinctio excludentis, et ex­ clusi : sicut est inter radicem arboris, el alias partes ejus : tuneque non dicemus justitiam originalem, vel aliquam partem ipsius sedem habuisse in anima, sed dum­ taxat in corpore, et potentiis, animam vero perfici per aliquid condislinctum a prædicta justitia sic accepta, videlicet per gratiam. Ad secundum respondetur, ex illo loco nequaquam haberi, quod justitia originalis omnino excludat gratiam, aut quod ha?csit aliquid superadditum illi adæquate accepta·: sed solum habetur, quod posita justitia originali cum sua gratia, natura per pro­ prias vires, absque indigentia utendi viri­ bus ipsius gratiæ, vel justitiæ potuerit elicere dilectionem Dei naturalem ; cum tamen ad supernaturalem eliciendam ne­ cessario uti deberet ipsa gratia. Ex quo nihil contra nos, ut intuenti patebit. Tertius locus probat nostram sententiam, nam ita habet : Dicendum, quod ratio illa procedit secundum opinionem ponentium, quod gratia gratum faciens non includatur in ratione originalis justitix : quod tamen credo esse falsum : quia cum originalis jus­ titia primordialiter consistat in subjectione humanx mentis ad Deum, qux firma esse non potest nisi per gratiam, originalis justitia sine gratia esse non poterit. Sed tamen prxdicta opinione supposita, adhuc ratio non concludit, etc. En quomodo opinio asserens gratiam non includi-in justitia originali, sed esse habitum ab ea distinctum, repro­ batur hic a D. Thoma, et solum tanquam falsa ab eo admittitur ad intentum argu­ menti. 59. Ad primum ex ratione potest negari occursu* major: nam hoc, quod est respicere pri-^^*. mario naturam, vel personam, non dis- uoncui. tinguit, vel multiplicat habitus : quippe quod solum provenit ex extrinseca ordi­ natione Dei, et non ex ipsorum habituum natura. Et potest etiam negari minor : •248 DE VITIIS ET PECCATIS. quia in statu innocenliæ non minus gra­ tia, quam justitia originalis respiciebat naturam primario, eo quod utraque col­ late fuit ut donum naturæ pro se lota concessum. Modo vero licet sit specifice eadem gratia, respicit primario personam, quia unicuique datur pro se dumtaxat, et nulli pro tota natura. Videatur D. Thom. in 2, art. 3 in corp. Ibidemque ad Anibal. ubi ostendit, quomodo sit distinctio omnino accidentaria, quod aliquis habitus, v. g.scientia, conferatur ut donum naturæ, vel ut beneficium personale. Ad mj- Ad secundum dicas, quod etiam origi— cwHbin. na|j5 justjtia sumpta in prima acceptione rectificabal in ordine ad finem supernaturalem :et includebat gratiam. Adulti- Ad ultimum respondetur ex D. Thoma iraut. jn 2, dist. 32, quæst. 1 ad I, Adamo per pænitenliam, sicut et nobis per baptismum, restitui justitiam originalem quantum ad suum primarium, et formaliorem effectum, qui erat sanctificare animam, et rectificare voluntatem et hic est proprius gratiæ effec­ tus. Ex quo potius sequitur, gratiam inclu­ di in prædicla justitia ut pariem ejus prin­ cipalem, et primariam. Non tamen absolute concedendum est, quod per baptismum, vel pœnitentiam restituatur justitia originalis; quia hoc nomen absolute prolatum denotat vel ipsam justitiam adæquale acceplam, vel illam ejus partem, quæ corpus animæ, et appetitum rationi plene subordinabat, ut jam explicuimus. Ad pri­ Ad primam confirmationem respondetur mam canfir· D. Thomam in illis prioribus scriptis non maio- ita expresse rejecisse sententiam distin­ dcoi. guentem justitiam originalem a gratia distinctione excludentis, et exclusi, sicut fecit postea locis a nobis citatis : vel quia nondum habebat rem omnino examinatam, vel quia communicando in vocabulis usui illius temporis,accepit prædictam justitiam in secunda acceptione, quam diximus. Et ideo vera S. Doctoris sententia, et legiti­ mus modus loquendi ex posterioribus scrip­ tis accipienda sunt. Nec propterea conce­ dimus, tenuisse aliquando D. Thomam, quod intendit Banner., videlicet justitiam originalem ponere in anima habitum a gratia distinctum. Nam quando loquitur de justitia originali ut excludente gratiam, sicut in primis scriptis, non insinuat, eam ponere aliquem habitum in anima; quando vero id docet sicut in posterioribus, loquitur de illa prout includente ipsam gratiam, ut constabit intuenli. 60. Ad secundam dicas, justitiam originalem prostitisse homini perfectiones**^ utriusque ordinis naturalis, et supernaluralis. Nam tribuebat corpori impassibiliia. lem.quænon Iransvenditordinein naturæ,ul diximus num.9; tribuebat etiam omnes ha­ bitus virtutum supernaturalium, et per so infusarum, quæa gratia in quovis statu di­ manant. An vero conferret habitus virtutum naturalium,quos n >s labore acquirimus,ih ut pueri cum omnibus praedictis nasceren­ tur, non est ita exploratum. Sed partem affirmativam credimus esse D. Tliomæ I p.01'-* quæst. 95, art. 3 el quæst. 101, art. I ad 3. Et clarius quæst. 18 de verit. art. 7, ubi cum dixisset pueros in statu innocenti® non nasci tu ros cum omnibus scientiis, sed eas tempore, quamvis longe facilius, el brevius, quam nos, acquisituros, subdil: .S>d tamen aliquam scientiam in eis ponere perfectam oportet, scilicet eligendorum, tl citandorum scientiam, quæ ad prudentiam pertinet : quia sine prudentia cxleræ virtuta esse noti possunt, ut probatur 6 Ethic, quas utique oportebat pueros habere propter origi­ nalem justitiam, etc. Idem dicit in solui, ad 2. Videatur etiam ad 7, nec non quæst. 4 de malo art. 2 ad 12, ubi salis constabit sermonem esse de scientia, et prudentia naturalibus; atque adeo el de virtutibus naturalis ordinis. Si autem inquiras, an præter prædiçlas^ virtutes tam naturales, quam infusas fuis-iV sent in potentiis alii habitus ad plene sub­ jiciendas sensitivas rationi, et rationales Deo? Respondendum est negative, ut sumi­ tur ex D. Thom. 1 p. quæst. 95, citato ari. 3. ubi docet, prædictam subjectionem fuisse effectum ipsarum virtutum : atque adeo superflue ad id ponerentur alii habitus. Eo præsertim quia, ut recte vidit D. Thom. quæst. 27 de verit. art. 6, cum potentia sil perse primo ad agendum, habitus eam perficiens necessario debet esse habitus operativus : hic autem, quoties est in ordi­ ne ad bonum perfecte attingendum, non distinguitur a virtute : igitur vel prædicla subordinate non fieret per habitum, vel fieret per ipsas virtutes. Verum est tamen, quod virtutes illius status, licet entitative, et substantialiter essent ejusdem speciei cum nostris, haberent tamen quemdam peculiarem modum dominandi appetitui ita plene, ct efficaciter, ut nullus quan­ tumvis levissimus in eo motus præter ordinem rationis insurgeret. Essetque prae­ dictus modus in virtutibus naturalibus nalu nilis DISP. XVJ, DEB. ΠΙ. naturalis ordinis et in per so infusis super­ natural is. 01. Huc supposito, ad prædictam secun­ dam confirmationem neganda est conse[ quenlia. Nam siciit in beatis dotes corporis, licet sint entitative naturales, non postulant pro radico in anima aliquem habitum na­ turalis ordinis ; sed sufficienter ens inferunt gratia consummata, et visio beatissima, ut explicuimus in tract, de Beatitud. disp. 5, a uum. -11, ita gratia status innocenliæ poterat esse radix prædictarum virtutum, el perfectionum naturalium. Quamvis enim perfectio ordinis superioris nequeat in re inferioris ordinis contineri, et ab ea oriri : bene tamen e contra, ut explicuimus loco citato num. 48. Advertendum est tamen, gratiam status innocentiae non habuisse, quod esset radix illarum perfectionum prae­ cise ex vi suæ essentiae, sed adjuncto illo modo dominii in animam, et corpus, quem explicuimus num. 7. 1!;.μ Ad ultimam confirmationem admissa sa. majori, et etiam minori quoad primam partem, neganda est quoad secundam, dicendumque animam in eo statu sine aliquo habitu sibi superaddito ratione perfectioris cujusdam modi informandi corpus, et illi dominandi, quem haberet, fore radicem illarum perfectionum, quibus ipsum corpus redderetur impassibile, et appetitus sensiti­ vus rationi subderetur : et eo ipso voluntas sine habitu superaddito per suam natura­ lem inclinationem conformaretur Deo tan­ quam fini hujus ordinis : quia sedato plene pradicto appetitu, nihil esset, quod eam a bono honesto naturali distraheret. Ut autem praedictus modus informationis, et dominii supra corpus esset in anima, concurrebat in genere causæ materialis illa eadem per­ fectio, seu irapassibilitas, quæ redundabat in corpus : quatenus hoc melius dispositum perfectius ab anima informaretur : et ipsa anima cum hac perfectiori informatione erat in genere causæ efficientis, vel quasi efficientis principium talis impossibilitatis. Quid autem importet prædiclus modus in- I formationis, et dominii animæ supra cor­ pus, explicuimus loco cil. de Beatitud. pr;esertim a num. 32, ubi aliquas objectiones solvimus : debentque omnino videri, quæ ibi dicta sunt. Salmant. Curs, theolou., tom. I III. , 243 § iv. Ultima assertionis ratio. 62. Sicut præcedens ratio excludit habi­ tum, de quo quæriinus, ab essentia animæ, ex repugnantia effectus formalis in illa: ita hæc posterior ex simili repugnantia ex­ cludit ipsum a voluntate. Effectus autem, quem auctores ponentes ibi talem habitum ei assignant, est convertere ipsam volunta­ tem ad bonum commutabile, sicut ad finem ultimum rhocquippeestpræcipuum illorum argumentum ad adstruendum habitum po­ sitivum, quod intelligere nequeant, volun­ tatem aversam esse a Deo fine ultimo, sicut est per peccatum; nisi simul intelligatur conversa ad oppositum finem , scilicet bo­ num commutabile ; neque istam conversio­ nem, in qua dicunt peccatum habituale consistere, sine prædiclo habitu. El quo­ niam hæ, et aliæ rationes, quæ pro conI traria sententia adduci possunt, eandem, vel majorem vim habent in peccato habi­ tuali personali, atque in originali, conabi­ mur ostendere, neque etiam pro personali esse prædictum habitum in voluntate cons­ tituendum, ut eo ipso a fortiori convictum maneat non esse ponendum pro originali : si enim Adamus in sua propria voluntate non produxit talem habitum, quando deli­ quit, neque producunt alii peccatores, non est cur ab ipso Adamo produci debeat in voluntate parvulorum : in quibus non plura requirenda sunt pro constituendo originali peccato, quam in eodem Adamo, et in reli­ quis pro constituendo habituali personali, ut est per se notum. Ratio autem, quæ universalis est pro om- Tcrtia nibus, proposita jam a nobis fuit in tract, de nüo. ulti. fine disp. 4, dub. 2, et modo sic for- p(ui'i7* matur. Habitus convertens voluntatem ut ad finem ultimum, debet esse omnino su­ perior ad ipsam voluntatem : sed nullus habitus de genere mali potest esse ita su­ perior : ergo nullus talis habitus consti­ tuere potest prædictam conversionem : at­ que adeo neque peccatum habituale sive personale, sive originale in voluntate exis­ tons. Consequentia quoad utramque pariem est legitima : major vero probatur. Quia ut prædictus habitus convertat voluntatem si­ cut ad finem ultimum, debet illam secun­ dum omnes inclinationes, el affectus sibi subjicere, inediaque hac subjectione subordinare eam adæquate tali fini : neque enim ratio ultimi finis salvari queit sine 17 ■ 250 y s ♦r ■ î U >li ■ DE VITIIS ET PECCATIS. (olo hae subordinationo ; neque ipsa subor­ dinate aliter fieri, quam per formam vo­ luntatem ita subjicientem,et convertentem: sed habitus, qui non sit voluntate superior, non potest illam prædicto modo subjicere : subjectio enim praesertim adeo totalis, et adæquala’ non fit, nisi a potentiori, et valentiori : ergo, etc. .Minor autem ex eo li­ quet : quia prædictus habitus eo ipso quod sit do .genere mali, debet produci virtute, et actibus voluntatis, quæ peccat, quæque per illum dicitur converti : debetque ad eam comparari sicut effectas æquivocus, de cujus ratione est, ut suam causam non adæquet : neque excogitabitur illa causa sive creata, siveincreata præter prædictam voluntatem, a qua possit oriri : debet ergo talis habitus omnino esse minoris et inferioris virtutis, quam ipsa voluntas : sicut omnis effectus æquivocus est inferior sua causa; atque adeo debet potius illi subordinari, quam eam sibi subjicere. c.rjfir- 63. Uonfirmatur : nam idcirco habitus nuUio. charitatis potest convertere nostram volun­ tatem ad Deum sicut ad finem ultimum,quia cum non sit ejus effectus, neque virtute, aut actibus ejus acquisitus, sed participatio vo­ luntatis divinæ, et a Deo infusus, habet esse omnino superior ipsa voluntate, quam con­ vertit, hacque ratione potest eam sibi, et prædicto fini adæquate subjicere : cum ergo habitui malo præstantia hæc, etsuperiontas respectu voluntatis peccantis nullo ex capite possit accidere, non est quo pacto eam plene sibi subjiciat, ut ad suum terminum tanquam ad finem ultimum convertat. Confirmatur secundo. Ita comparatur ha­ Cùnflrmatio bitus ad potentiam quantum ad inferioritailia. tem, vel superioritatem, sicut objectum habitus ad objectum potenti® : com mensu­ rantur enim tam habitus, quam potentia cum suis objectis : sed objectum cujuscumque habitus viribus voluntatis acquisiti est omnino inferius objecto ipsius voluntatis, comparaturque ad illud sicut pars ad totum, vel sicut particulare ad universale, sub quo continetur : ergo, etc. Minor suadetur : nam objectum cujuscumque habitus viribus vo­ luntatis acquisiti semper est bonum parti­ culare hoc, vel illud ; objectum autem vo­ luntatis est bonum in tota sua latitudine, sub quo omnia bona clauduntur; et propterea habitus dicitur determinatio potentia·, quia potentiam ex se respicientem univer­ sale, et commune determinat ad particu­ lare, quod respicit ipse habitus. 64. Sed est contra hanc rationem non le- vis objectio. Quia omnes futeri tenemur, fer, peccatorem saltem adultum, quandiu in pec·*^* cato mortali est, habere pro ultimo fineb»> num commutabile, atque adeo voluntatem habitualiter ad illum conversam : sed haec conversio fieri nequit nisi per habitum po­ sitivum de genere mali : ergo concedendus est talis habitus. Probatur minor (major enim est communis modus loquendi Theoj logorum) nam talis conversio ex ipso no­ mine importat, el exprimit positivum,sicut aversio privationem : ex eo autem quod est ad bonum commutabile tanquam ad finem ultimum, atque adeo perversa, et peccaminosa, debet fieri per aliquid de genere mali: , cumque sit conversio habitualis, oportet, | ut positivum, per quod fit, habeat rationem j mali habitus. I Et confirmatur: quoniam in voluntate c·^ j peccatoris nihil aliud excogitari potest pro constituenda prædicta conversione, nisi vel ipsa voluntatis natura, vel privatio habitos charitatis, per quem erat antea in Deum conversa, vel aliquis habitus positivus de genere mali : sed non constituitur per pri­ mum : natura enim voluntatis eadem est sub gratia, et sub peccato, et sub conver­ sione ad Deum, ct ad commutabile bonum: el ita nequit per se ipsam ullam ex his con­ versionibus constituere. Neque per secun­ dum : quia conversio, ut dicebamus, ex ipso nomine importat positivum, ac proinde constitui nequit per solam privationem: ergo dicendum est tertium, videlicet cons­ titui per habitum positivum de genere mali. 65. Haec objectio postulat, ut explicemus,nra quid sit finis ultimus, ad quem peccator esi habitualiter conversus?Indeque innotescet, quae sit propria forma, constitutiva talis conversionis? manebitque objectio soluta. Pro quo recolenda sunt, quæ diximus in tract, de ult. fine disp. 4, dub. 2 et 3, ubi rem late discussimus. Juxta ibidem ergo dicta finis ultimus peccatoris non est aliquid secundum se inordinatum, sed proprium ipsius bonum sub hac ratione boni proprii sine ulla alia restrictione, connotando ta­ men privationem gratiæ, et charitatis, per quam privationem excludit subordinationem ad bonum divinum secundum se.Unde sub prædicto fine comprehenditur quod­ eumque bonum particulare potest ab ipso peccatore appoti propter se, et propter per­ ficiendum proprium suppositum : sive illud sit verum bonum, sive apparens : delecta­ bile, aut honestum, etc. a quibus omnibus ipsa DISP. XVI, DUB. III. ipsa ratio boni proprii tanquam superior abstrahit. Quod adeo verum est, ut licet peccator expresse vellet constituere suum finem ultimum in aliquo bono particulari, v. g. in objecto sui actus peccaminosi ; non ideo tale bonum etiam respectu illius actus haberet rationem linis ultimi simpliciter : sed amaretur ut pars ipsius proprii boni, atque adeo propter ipsum tanquam propter magis ultimum : connotalio autem priva­ tionis gratiæ, et charitatis propterca con­ jungenda est bono proprio ad constituendum prædictum finem, quia de ratione finis sim­ pliciter ultimi est irreferibilitas ad alium, quam non importat bonum proprium se­ cundum se, et in ea absiraclione, quam diximus : ut sic namque referibile est, et de facto a justis refertur ad bonum divi­ num, quod esi eorum finis : connotata vero prædicta privatione, impeditur ea referibilitas : et sic manet ipsum bonum proprium tanquam omnino ultimum respectu volun­ tatis peccatoris, quandiu peccator est, seu quandiu in eo est talis privatio. 66. Hinc autem fit, voluntatem peccato­ ris non respicere prædictum finem, neque converti ad illum per aliquem habitum sibi superadditum, sed per suam essentiam, et innatam inclinationem cum connotatione prædicta : quia ad rationem communem boni proprii voluntas per seipsam est suffi­ cienter determinata, sicut quaelibet alia po­ tentia ad communem rationem sui objecti : elita neque indiget habitu determinante, seu inclinante erga tale bonum, neque est capax illius : ipsa quippe inclinatio essentialis praestat eminentius quicquid præstare posset habitus. Do quo plura diximus loco cil. in tract, de virtutibus disp. 2, dub. 3. Fit etiam, voluntatem per prædiclam incli­ nationem secundum se præcise sumptam respicere quidem bonum proprium secun­ dum se, ct sub ratione finis ultimi quodam modo, hoc est, præcise in ordine creato, et respectu voluntatis ut appetentis ex incli­ natione propriæ naturæ ; non autem respi­ cere illud ut ultimum simpliciter : quia tale bonum secundum se non est ita ultimum, quin possit ad bonum increalum, et divi­ num tanquam ad magis ultimum referri: sient de facto refertur a justis per habitum charitatis. Sed quia prout est in peccatore, habet annexam privationem gratiæ, et cha­ ritatis, et hæc privatio impedit relationem ad ipsum bonum divinum, indeevenit, et qaod bonum proprium per talem privatio­ nem fiat ulterius irrefcribile, atque adeo 251 omnino ultimum : etquod inclinatio volun­ tatis peccatoris in tali bono ut in sic ultimo, et irreferebili sistat, non præcise ex vi sua, sed ratione prædictæ privationis, quæ pro­ hibet, ne talis inclinatio ulterius ascendat. Diximus, inclinationem voluntatis se­ cundum se respicere bonum proprium sub ratione finis ultimi quodam modo, etc. quia licet voluntas per charitatem ulterius as­ cendat, et omnia referat ad bonum divi­ num ; ipsa tamen nt appetens, et tendens præcise ex inclinatione propriæ naturæ sa­ tiatur in prædicto bono proprio, neque ex vi illius potest extra hujusmodi bonum ali­ quid appetere. Unde respectu voluntatis præcise prout exhacinclinatione appetentis potest dici satiativum, et consequenter finis ultimus in ordine creato : quod est esse ulti­ mum secundum quid, conservando indiffe­ rentiam, ul vel fiat simpliciter ultimus per privationem gratiæ excludentem relatio­ nem ad finem supernaturalem ; vel fiat po­ sitive intermedius per hanc relationem. 67. Ex bis habetur solutio objectionis. s;iuiv Ad quam admittimus majorem, ita ut per0^"’1"' bonum commutabile inlelligalur non ali­ quod bonum particulare, aut aliquod bo­ num secundum se inordinatum ; sed bonum proprium peccatoris in lota sua latitudine. Neganda vero est minor. El ad probatio­ nem dicendum, conversionem peccatoris ad prædictum finem importare positivum simul cum privatione : quia importat incli­ nationem essentialem voluntatis, per quam ipsa est habitualiter conversa ad proprium bonum secundum se, el privationem gratiæ, perquam tale bonum redditur irreferibile ad divinum ; et cogitur voluntas sistere ul­ timate in illo, et ad istud non progredi.· Unde lota perversio in ea conversione re­ perta incidit ratione prædictæ privationis impedientis relationem ad bonum divinum ; non autem ratione positivi reperti in tali conversione. El consequenter negandum est, hoc positivum debere esse habitum voluntati superadditum, vel aliquiddegenere mali. Der quod patet ad confirmationem ; quia revera tam ipsa natura, seu essentialis incli­ natio voluntatis, quam privatio charitatis, et gratiæ concurrunt in conversione ha­ bituali peccatoris in suum finem ultimum, unaquæque suo modo jam explicato. Quia vero perversio illius conversionis tota est ex privatione impediente relationem ad bonum divinum, el cogente sistere in ipso bono proprio ; non autem ex essentiali in- oxo DE VITUS ET PECCATIS. DISP. XVI, DUD. in. quousque iterato bono incommutabili quasi clinatione positiva, quæ ex vi sua solum facilitate poteris in alio sensu interpretari.^ ■ fini inherent, etc. Hujusmodi autem vis, et respicit talo bonum secundum se, abstra­ Probatur primo ex I). Thoma ari. 2 hujuj** inclinatio, per quam voluntas bono commit* hendo a relatione, vel irreferibilitate, po­ quæst. ubi quærit utrum peccatum originale libili udhærel, sine dubio est aliquid posi­ test talis inclinatio, et conversio secundum sit habitus? El distinguens in corpore dativum relictum ex praecedenti actu peccamitotum suum positivum manere successive plicem habitum, alium, quo potentia incli­ noso : ergo, etc. et sub peccato, et sub gratia : et subsistere natur ad agendum ; alium vero, qui est dis­ a,»!- 70. Respondetur D. Thomam nomine ultimate in bono proprio ratione ipsius pec­ positio alicujus naturæ ex mullis composite, quo appellat in hoc articulo pecca­ cati ; sub ista vero ratione ejus elevari, et secundum quam aliquid bene, vel male se tum originale, non intellexisse aliquam for­ habet, etc. ait prædictum peccatum esse ha­ referri ad divinum : et primo modo erit ws. mam, vel qualitatem, aut aliquid aliud po­ bitum secundo modo, quamvis non primo. conversio peccaminosa ratione privationis, sitivum animæ vel potentiis superadditum, Et in solutione ad 1, inquit, quod non est secundoautemerithonesta.etsancta ratione atque adeo quod proprie, et rigorose habiprivatio pura, sed habitus corruptus. Habitus relationis. tussit. Si namque hujusmodi habitus dare­ autem ex ipso nomine importat positivum. Kcpiica. 68. Sed urgebis : quia juxta hanc doctri­ tur, ipse proculdubio potius quam privatio In solutione vero ad 2, comparat peccatam nam non modo in adultis, qui propria vo­ justitiæ originalis esset ratio formalis origi­ originale cum actuali in eo, quod sicut luntate deliquerunt, sed etiam in parvulis nalis culpæ (et ita intendunt adversarii) actuale est inordinatio actus, ita originale originali culpa infectis dabitur conversio ad quod tamen D. Thomas expresse negat est inordinata dispositio naturæ. Sed invia bonumcommulabile,tanquam ad finem ulti­ art. 3 hujus quæst. et aliis locis, ut videbi­ D. Thomæ inordinatio, et malitia peccati mum : quippe qui sub privatione gratiæ, mus dub. 5. Appellat ergo prædictum peccaactualis est positiva, ut vidimus disp. C, vel justitiæoriginalis habent illam inclina­ lum habitum, quia habitui assimilatur : non ergo etiam malitia originalis. Denique in tionem essentialem ad bonum proprium, solum in eo quod habitualiter permanet ; eodem articulo cura in corpore, tum ad quam reliqui peccatores adulti. Hoc autem sed etiam quia cum de ratione habitus sit argumenta appellat peccatum originalelan­ videtur contraD. Thomam quæst. 5 demal, disponere bene, vel male in ordine ad natu­ guorem nat arx, et comparat illud aegritudini art. 2, ubi ex eo probat, parvulos decedentes ram, et ordinare, vel inordinatas reddere naturali, in qua est aliquid positivi, el ali ­ sine baptismo non puniri pcena sensus, ejus partes, alex diffinilionehabitus constat, quid privationis : sentit ergo prædictum quia in eorum peccato non invenitur con­ quicquid prædicto modo disponit, non im­ peccatum non in sola privatione consistere. versio ad bonum commutabile, cui prædicta proprie, quamvis in latiori acceptione dici­ Confirmatur ex eodem Ang. Dodore infra c*•I» pcena debetur ; sed solum aversio ab incom­ tur habitus : quia igitur per privationem quæst. 113, art. 1, ubi docet, justificationem^;' mutabili, cui corresponde pcena damni : originalis justitiæ partes humanæ naturæ impii non esse per modum simplicis muta ­ ergo, etc. male se habent, suntque in ordine ad ipsam tionis, quasi a privatione, vel negatione ad Respondetur, aliud esse, an in voluntate Enerrjnaturam prave dispositæ, merito talis priva­ tnr. habitum, sed secundum rationem motus, puerorum sil aliqua conversio ad bonum tio dicta est habitus a D. Thoma. qui est a contrario in contrarium, atque commutabile? Aliud vero, an talis conver­ Accedit, quod peccatum originale impor­ adeo a positivo in positivum : cum autem sio spectet per se ad peccatum originale se­ tat de materiali concupiscentiam, ut videbi­ contraria hæc sint peccatum habituale, et cundum suam formalem rationem, sicut ad mus dubio sequenti : et quia concreta gratia, sequitur tam istam, quam illud esse actuale spectat conversio inventa in illo? accidentalia prædicanlur absolute de suo formam positivam. Quod clarius tradit Hoc posterius negat D. Thom, in loco alle­ materiali, et e contra, ipsa concupiscentia, quæst. 28, de verit. art. 6, ubi ut distinguat gato, et nos etiam negabimus : quia in ejus etquicquidde ea dicitur, prædicatur abso­ inter remissionem culpæ, et infusionem sententia peccatum originale in sola priva­ lute de prædicto peccato. Concupiscentia au­ gratiæ, post alia, quæ ad intentum prieraitione, seu aversione consistit. Primum au­ tem recte potest dici habitus in latiori serat, hæc ait: Patet igitur quod si culpa non tem non negat : quia prædicta conversio se­ acceptione : non solum quia includit pro est aliquid positive, idem est infusio gratis,et candum suum positivum, quamvis sil in materiali positivum, videlicet ipsas poten­ remissio culpx secundum rem; secundum ra­ voluntate, est extra totum formaleoriginalis tias, quatenus secundum se propendunt in tionem vero non idem. Si autem culpa aliquid culpæ : et ad summum valde materialiter bonum delectabile, et sensibile, sed etiam ponit, non secundum rationem,sed re, est aliud ad illam spectat : sicut de concupiscentia quia per illam tales polentiæ amisso retina­ remissio culpæ, et infusio gratiæ, si conside­ dicemus dubio sequenti. culo originalis justitiæ, quo sub ratione rentur ut mutationes : culpa autem aliquid continebantur, redditæ sunt habiles, et ponit, et non solam absentiam gratiæ, etc. expeditæ ad inordinate concupiscendum. Quid clarius. Confirmatur secundo alio ejusdem D.Tho- cafc *Mka.Qaod recte explicat D. Thom, in 2, dist.30, Argumentum contra riæ sentenlix. quæst. 1, art. 3 ad 2, his verbis : Differt di­ raæ testimonio quæst. 2-1, de verit. art. 12, cere potentem, et habilem : quod enim aliquis ubi sic ait : Homo, qui est in peccato mortali, 09. Sententiam contrariam saltem ut pro­ sit potens concupiscere est ex potentia concu­ habitualiter peccato inhorret : quamvis enim Nano. Grcg. babiliorem tuentur Nuno 3 p. quæst. 86, piscibili : sed quod sit habilis ad concupiscen­ non semper habeat habitum vitii, quia ex uno Mari. Albert. art. 2, dub. 2, circa, et Gregorius Mart, in dum est ex aliquo habitu, vel co quod per actu luxurix habitus non generatur ; voluntas i Bon?' Præsenü art. 1, dub. 1. referens Albertum modum habitus se habet. Contingit enim, ut tamen peccantis, derelicto incommutabilibow, Burg. magnum, Bonavenluram, Burgensem, et bono commutabili quasi fini adhxsit.Et hujus| eliam privatio aliqua habilitatem quamdam alios, quos tamen si conspexeris, eadem relinquat, in quantum privatur aliquid, quod modi adhxsionis vis,el inclinatio in ea manet, quo 253 impedimentum prxsfare posset : el ita dicitur concupiscentia habitualis esse peccatum ori­ ginale : non guidem vis concupiscibilis, neque aliquis habitus, qui aliquid positive dicat; sed ipsa habilitas, qux relinquitur in infe­ rioribus viribus ad inordinate concupiscen­ dum, ex hoc quod ab appetitu subtrahitur retinaculum rationis, quo delinebatur, ne effrxnate posset in sua objecta tendere. Ex quo loco aperte constat, quomodo in via D. Tho­ mæ nomine concupiscent ix et peccati origi­ nalis non importetur positivum saltem pro formali ; sed tantum privatio. Et iterum quod hæc privatio possit dici habitus, qua­ tenus per eam removetur aliquid prohibens potentias a sua habilitate, et expeditione : atque adeo quatenus per ipsammet eædem potentiae ad proprios motus, habiles, el expeditae redduntur. 71. Ad illud, quod opponiturex solutione Expo_ ad 1,respondetur,rectedictum esse a D.Tho-nimr sc­ rea, quod peccatum originale non sit priva-cuudunu tio pura; quia licet dicat pro formali priva­ tionem, non dicit eam quasi abstracte sumptam ; sed ut junctam, et concretam concupiscentiae tanquam rationi materiali, in qua est aliquid positivi : et ideo ipsa con­ cupiscentia cum privatione, et corruptione originalisjustitiæ dicitur habitus corruptus : ac si diceremus, album non esse albedinem puram ; sed corpus cum albedine, vel albe­ dinem junctam, et concretam corpori : in concretis enim accidentalibus non prædicatur forma abstracte sumpta, quiasupponunt pro materia. Ad aliud ex solutione ad 2 respondetur, Dcchn D. Thomam non æquiparasse peccatum originale, et actuale quantum ad positivum, vel privativum ; sed reddidisse discrimen,quare cum ad actuale nullus habitus per se perti­ neat, aliquis tamen pertineat ad originale : quia videlicet actuale est inordinatio actus, et non aliquid habitualiter permanens.unde nequit in eo sive pro formali, sive pro ma­ teriali habitus importari : originale vero est inordinata dispositio naturæ : atque adeo sicut natura est habitualis, et permanens, ita prædicta dispositio potest habere ratio­ nem, vel modum habitus. Et quod D. Tho­ mas nihil aliud intenderit, constabit legenti tam argumentum, quam solutionem. Adde, quod cum in exemplis non sit quærenda omnimoda parilas, sed aliqua similitudo,et hanc sufficiat esse juxta opinionem proba­ bilem, satis fuisse probabilitas illius sentenliæ, quæ peccatum actuale ponit in pri­ vativo, ut D. Thom. prædicto exemplo w· f * DE VITIIS ET PECCATIS. k i • ίί r Η Ι· I « f * * ■■ t uteretur. Præsertim quia adhuc juxta sen­ tentiam ejusdem Ang. Docloris, quam supra elegimus, datur in peccato actuali malitia privativa, licet secundaria, et consequens, cum qua potuit non curando de positiva inordinationem originalis conferre. o’i'ni' Ad ultimum de ægritudine naturali tuiuc' dicendum est. nunquam I). Thomam voluis'se per hujusmodi exempla rem diffinire; sed sumere e.x eis aliquam similitudinem ad veritatis declarationem : et ideo non sunt nimis premenda talia exempla, neque est importune eis insistendum. Similitudo au­ tem quoad præsens stat in hoc, quod sicut ægritudo importat de positivo humores cor­ poris, eide privativo carentiam illius pro­ portionis, quam inter eos ponebat sanitas : ita peccatum originale dicit de positivo ipsas potentias, et animæ vires; et de privativo destitutionem illius ordinis, et harmoniae, quam originalis justitia in eis constituebat. An vero in ægritudine naturali detur aliqua alia forma positiva de genere qualitatis, vel relationis, et an ea, vel potius prædicta privatiosit constitutiva talis ægriludinis,neque est constans in doctrina D. Thomæ, neque ad intentum refert. Sed urgebis, quod præter vires animæ, et privationem justitiæ originalis ponit D. Thom. tertiam rationem, seu formalitalem, quam appellat inordinatam dispositionem ipsarum virium provenientem ex tali priva­ tione; atque adeo ab ea distinctam : hæc aulem formalitas necessario est aliquid po­ sitivum; alias non differret a prædicta pri­ vatione, cujus ponitur effectus. Respondetur, prædictam formalitatem habere se ut effectum privationis justitiæ originalis in genere causæ formalis, in quo genere, effectus, et causa non differunt tan­ quam alia, el alia forma, sed sicut eadem secundum se, seu in abstracto, et ipsamet ut subjecto applicata, seu in concreto.Eadem ergo carentia justitiæ originalis, quæ secun­ dum se, et abstracte considerata dicitur privatio, et habet se ut causa ; prout consi­ deratur juncta, et concreta suo materiali dicitur inordinata dispositio virium animr, et habet rationem effectus : unde neutra dicit pro formali aliquid positivum. 73. Ad primam confirmationem posset Λ d pri­ mam non improbabiliter responderi,D.Thomam, confir­ mai to­ ubi citatur.ageredejustificatione adultorum, nem in cujus,termino a quo semper est peccatum prima soluti·* • habituale personale, de quo non pauci etiam ex his, qui originale constituunt in priva­ tione, affirmant esse positivum. Sed quia nobis quantum ad hoc eodem modo tôt de utroque philosophandum, respondemus S. Ductorem in primo testimonio consulto non dixisse absoluto, quod justificatio impii sit motus a contrario in contrarium; sed quod sit secundum rationem motus, ut innueret servari quidum in ea aliquam similitudi­ nem cum tali motu, non tamen omnimo­ dam. Servatur autem quoad hoc, quod sicut in motu proprie dicto inveniuntur quatuor termini, nimirum forma contraria, quæ destruitur per motum, et forma, quæ ac­ quiritur, et carentia utriusque form®, hacque ratione est ibi duplex mutatio, alia ab esse formæ, quæ destruitur ad nun esse talis formae, et alia a non esse formæ, quæ acqui­ ritur ad ejus esse; utraque tamen constituit eundem motum : ita in justificatione impii totidem termini, et mutationes interve­ niunt : nam est peccatum destruendum, et est gralia acquirenda, et est non esse utrius­ que : transitque subjectum una mutatione a peccato ad non esse peccati, et alia a non esse gratiae ad ipsam gratiam : ex quibus omnibus integer processus justificationis coalescit. Cælerum non intendit D. Thom, terminum a quo prædictæ justificationis esse in toto vigore contrarium, sicut in aliis motibus, puta calefactionis, dealba­ tionis, etc. sed dicitur contrarium large, ut dici solent quaelibet opposita, inter quæ cadit medium, sive utrumque sit positivum, sive alterum privativum : nam eo ipso nega­ tio, seu non esse unius non omnino coincid’d cum affirmatione, et esse alterius. Et ideo possunt ibi distingui quatuor termini, versarique inter eos duplex mutatio. Ad distinc­ tionem illorum, quæ omne medium exclu­ dunt,uti sunt contradictoria, in quibus idem prorsus est negatio unius, atque alterius affirmatio. Et hac ratione oppositio priva­ tiva (præsertim in moralibus) solet reduci ad contrariam, eodemque nomine appel­ lari, el simul cum ea adversus contradicto­ riam dividi. 7-1. Secundo respondetur, terminum a Alii quo justificationis non praecise esse pecca-*51** tum habituale sive originale, sive proprium, sed ulterius aliquid :el ratione hujus potest talis terminus dici positivum, et contra­ rium, quamvis ipsum peccatum habituale pro formali dumtaxat sit privatio. Pro quo nota, quod nomine prædicti termini juxta sensum D. Thomæ inlelligitur lotum id, quo homo impeditur a receptione gratiæ, et a quo per justificationem liberatur : quid­ quid enim per justificationem excluditur, habet DISP. XVI, DÜB. III. habet so ul terminus, a quo illa procedit. Hoc autem ultra peccatum habituale, quod est homini intrinsecum, importat peccatum actuale præteritum, ex quo habituale ortum duxit, et rationem offensae Deo illato per ipsum peccatum actuale : quamdiu enim hoc non retractatur, et illa non remittitur, utrumque manet moraliter in Dei appretiatione prohibens ipsum a communicatione gratiæ, et impediens hominem ab ejus re­ ceptione. Et hac ratione dixit D. Thom. in loco allegato, quod peccatum habituale non est privatio pura sicut tenebra, quæ præcise dicit absentiam lucis, sed privatio cum or­ dine ad causam, sicut umbra, quæ causatur ex interpositione corporis opaci : habet enim se peccatum præteritum, dum non re­ tractatur, et offensa, dum non remittitur ad impediendam lucem gratiæ in anima, causandamque ejus privationem, veluti obex interpositus inter Deum, et ipsam animam: sicut se habet corpus obumbrans ad impe­ diendam lucem solis in spatio illuminando. Etsicut umbra non tollitur, nisi auferatur corpus intermedium : ita privatio gratiæ, seu peccatum habituale non aufertur, nisi actuale præteritum, et offensa per remis­ sionem, seu retractationem a conspectu Dei removeantur. Quia ergo quando justificatur anima, haec omnia tolluntur, videlicet ra­ tio divinae offensæ, et moralis permanentia peccati actualis præteriti, nec non peccatum habituale, seu privatio gratiæ, quæ ex ipso actuali tamquam ex obice in anima causaba­ tur, cuncta hæc habent se ex parte termini u quo justificationis, et ex omnibus prout moraliter inter se unitis prædictus terminus coalescit. Hac igitur ratione potuit justifica­ tio appellari motus a contrario in contra­ rium, seu positivo m positivum, quia quam­ vis peccatum habituale secundum se in sola privatione consistat; peccatum tamen ac­ tuale præteritum,quod dum non retractatur, perseverat moraliter, et ut sic perseverans constituit simul cum illo terminum a quo ipsius justificationis, est aliquid positivum. 75. Et quod D. Thom. juxta hunc sensum loquulus fuerit praesertim in secundo testi­ monio ex quæst. 28 de veritate ubi aper­ tius contrariae senlentiæ favere videbatur, patet ex contextu. Nam postquam dixit, quod culpa, quam tollit justificatio, aliquid ponit, et non solam absentiam gratiæ, red­ dens hujus rationem ita subdit : Absentia enim gratic secundum se considerata habet tantum rationem pœn.v ; non autem rationem eulpx, nisi secundum quod relinquitur ex 255 actu, voluntario prcecedenlc : sicut tenebra nim habet rationem umbrx, nisi secundum quod relinquitur ex interpositione corporis opaci. Sicut ergo ablatio umbrx imjtorlal non solum remotionem tenebnr, sed remotio­ nem corporis impedientis : ita remissio culpas non solum ablationem absenlix gratar, sed ablationem impedimenti gratia, quod erat ex actu peccati precedent?, non ut actus ille non fuerit, quia hoc est impossibile; sed ut propter illum influxus gratar. non impedia­ tur, etc. videatur in 4, dist. 18, quæst. 1, art. 2, q. 1. Ex quibus habemus ad intentum, tum quod privatio gratiæ ut causata ex actu vo­ luntario præcedenti, et ut respiciens illum, habet rationem culpæ : atque adeo est ipsum peccatum habituale ; licet secluso eo res­ pectu et addito alio, potius esset pœna.Tum etiam quod obex impediens lucem gratiæ, et causans ejus umbram, sive privationem in anima non est alius, quam actus peccaminosus præcedens, quatenus dum non retractatur, permanet moraliter in Dei appreliatione : et ita non est ponendum in homine aliquid intrinsecum talem obicem constituens. Tum præterea quod per mo­ tum justificationis simul tollitur privatio gratiæ, et prædictus actus præterilus, qua­ tenus retractatur, et Deus illius quodam­ modo obliviscitur, ut non jam amplius propter illum gratiæ suæ subtrahat influ­ xum. Tum denique quod etsi peccatum habituale, etquicquid tanquam de ejus ra­ tione intrinsece in homine relinquitur, non sit positivum; terminus tamen a quo justi­ ficationis potest dici positivus, et contrarius gratiæ ratione peccati actualis, quod simul cum ipso habituali per justificationem de­ letur. Quo pacto vero peccatum actuale Adami, quod ille pro se retractavit, man­ serit pro posteris irretractatum : atque adeo per uniuscujusque justificationem, prout ad ipsum attinet, deleatur, ut hac ratione spec­ tet ad terminum a quo talis justificationis, dictum est disputatione 14, num. 93. 76. Ad secundam confirmationem respon- ·» - DE VITIIS ET PECCATIS. non escendat, neque in sensu composito prædictæ privationis possit ascendere. Et quia talis consistentia in bono commutabili quantum ad suum formale, quod est ulte­ rius non ascendere, fuit effectus peccati actualis excludentis sabordinationem ad bonum divinum, et amplectentis ipsum bonum commutabile ut omnino ultimum ratione objecti peccaminosi illi adjuncti, dixit D. Thom. quod vis, ct inclinatio istius peccati, sive adhæsionis manet in homine, quousque tale peccatum per poenitentiam retractetur, et voluntas per charitatem ad bonum divinum convertatur. Quomodo vero hinc fiat non posse hominem sine gratia per longum tempus peccatum mortale vi­ tare, quod erat intentum D. Thomae, facile intelligitur.Quia videlicet durante eo statu, quicquid ]>eccaminasum illi homini occur­ rit, non dissonat bono commutabili, ad quod est conversus, et ideo neque ab ho­ mine refugitur, neque apprehenditur ut malum, quousque, magna adhibita delibe- ! ratione, deteguntur pœnæ, et incommoda, ad quae ducit : et quia nequit homo multo tempore tantam deliberationem omnibus | suis actibus apponere, consequenter nequit omnia peccata mortalia tuto eo tempore occurrentia vitare. Quo contra se haberet J si esset in gratia conversus ad bonum divi- j num : nam eo ipso objecta prava occurren­ tia sine tanta deliberatione reputantur ' mala, et fugienda propter dissonantiam ad tale bonum, ob idque facile vitantur. Vi- ; deatur Ang. Doctor loco cit. ubi hanc doc- ! trinam prosequitur. Ratione vero sic arguitur pro contraria | jSeflifr· ’guiufn- senten^3· Peccatum nostrum originaledebet 6 tum esse ejusdem rationis, ejusdemque speciei Mnc.l!/'curn e0’ Φ10^ Adamus commisit : idem enim saltem specie peccatum, quod ille commisit, in nos transfudit : sed peccatum, quod commisit Adamus, fuit positivum : fuit enim peccatum commissionis contra præceplum negativum non edendi de ligno vetito, aut non superbiendi, cujus peccati essentiam supra disp. 6, in positivo consti­ tuimus, ergo, etc. 77. Respondetur in Adamo fuisse duplex Solutio. peccatum : aliud actuale, quod fuit actus superbiæ, inobedientiæ, aut gulæ, a quo ipse Adamus dictus est peccans, et nos prout eramus in illo, dicimur in eo peccasse : aliud vero habituale, quod fuit terminus talis actus, denominavitque Adamum pec­ catorem. Primum quidem fuit positivum sicul cætera peccataactualia.de quibus egi- mus citata disp. 6. Posterius alitem non I fuit pro formali nisi privatio gratiæ, vel originalis justitiæ, ut nostris rationibus os­ tendimus : quia ergo peccatum nostrum originale non se habet per modum actus, 1 sed per modum termini, neque ab eo dici­ mur /feccantes, sed peccatores, æquiparandum, et assimilandum potius est peccatu habituali Adami consistenti in privatione, quam peccato ejus actuali importanti de formali positivum. Sane usque adhuc nema plus tribuit de ratione peccati, voluntarii, aut positivi peccato originali, quod in nos Adamus transfudit, quam peccato habituali, quod in se ipso reliquit. Si autem circa ipsum peccatum habituale Adami conficias argumentum : quia debet esse ejusdem speciei cum actuali? Respon­ detur quæstionem esse potius de modo lo­ quendi, satisque independentem a pratenti difficultate, an prædicta peccata ejusdem, vel diversæ speciei dici debeant? Et quidem si in vigore Logico, vel Metaphysico loqua­ mur, perspicuum debet esse, canon conve­ nire in specie atoma, etiamsi admitteremus utrumque esse positivum : quia habitus, et actus saltem differunt, sicut qualitas diffi­ cile, et qualitas facile mobilis, quæ consti­ tuunt diversas species adhuc subalternas. Dicuntur tamen communiter prædicta pec­ cata ejusdem speciei : vel reductive, quia cum habituale sit terminus actualis, redu­ citur ad illud, et quasi unum cum eo cons­ tituit : vel moraliter, et appretiative, quia cum sint contra eandem legem, et ex eodem motivo, in morali, et prudenti æstimatione pro eodem reputantur. Ad hujusmodi vero convenientiam nihil refert, quod unum sii positivum, et aliud privativum, sicut do peccatis commissionis, et omissionis proce­ dentibus ex eodem motivo diximus disp. 8, a num. 7, et disp. 6, a num. 103. 78. Tertio probatu r : nam voluntas pueri AfOper originale peccatum non modo est aversa®^ a Deo sicut a fine ultimo; sed etiam est habitualiter conversa ad bonum commuta­ bile :sed talis conversio est aliquid positi­ vum : ergo, etc. Minor constat : major vero probatur : tum quia omnis aversio sequitur ex aliqua conversione; non enim \-olunlas ' avertitur ab uno termino, aut relinquit 1i illum, :n··— nisi quia afficitur, -■ —j ad et -------convertitur alium. Tum etiam quia nequit intelligi 1 voluntas ut omnino suspensa, et sine incliI natione habituali ad aliquem finem : cum ergo quandiu adest peccatum, non inclineI tur in Deum sicut in finem, oportet ut ma­ neat DISP. XVI, DUB. III. neat inclinata, el conversa habitualiter ad creaturam, seu ad bonum commutabile. pjiw Ad hoc argumentum non pauci ex his, (â.qui tenant nostram sententiam, occurrunt fo. negando majorem : et ad primam proba­ tionem respondent, aversionem constitu­ tivam peccati originalis supponere quidem aliquam conversionem, cujus sit effectus; non tamen habitualem, et quæ maneat in ipso puero ; sed actualem, quæ non est alia, nisi quæ fuit in peccato actuali Adami, ex quo originale ortum duxit : ex eo enim quod Adamus suo gulæ, et superbiæ actu conversus fuit ad bonum commutabile sicut ad finem ultimum, sequula est in ipso, et in nobis aversio, et separatio a bono incom­ mutabili per gratiæ, et charitalis privatio­ nem, cui bono conjuncti essemus per ipsam gratiam, el charitalem :et hæc aversio ma­ net habitualiter, quandiu manet originale peccatum ; etiamsi conversio transierit : sicut transacta actione manet ejus terminus, et transacta generatione permanet relatio. Quod autem dicitur voluntatem non averti ab uno termino, nisi quia convertitur, et afficitur ad alium, verum est de voluntate, quæ ipsa se avertit, sicut fuit voluntas Adami : nam talis voluntas necessario debet habere proprium actum, seu conversionem actualem causantem habitualem aversio­ nem, et separationem : secus autem de vo­ luntate, quæ non ipsa se avertit, sed suscipit aversionem ex alio, sicut est voluntas pos­ terorum Adami : sufficit namque, quod in ipso Adamo fuerit prædicta conversio actua­ lis; ut ex ea resultet in posteris habitualis aversio, sine eo quod aliqua conversione afficiantur. Imo adhuc in x'oluntate, quæ ipsa se avertit, non est necessarium ponere aliquam habitualem conversionem; ut detur habitualis aversio, sed sufficit, quod præcesserit conversio actualis : nam ex hac sufficienter causatur prædicta aversio habi­ tualis sine recursu ad aliam. 79. Ex quo ad secundam probationem di­ cunt, voluntatem pueri exislentis in origi­ nali, antequam per proprium actum ad Deum, vel ad creaturam se convertat, in nullum finem esse inclinatam inclinatione morali, seu quæ respicial illum ut finem mo­ ralem : habere tamen inclinationem physi­ cam ad Deum rerum omnium finem ; nam quia natura voluntatis secundum suum esse physicum est a Deo, necesse est, ut secun­ dum prædictum esse ipsum Deum ut finem respiciat. Cæterum hæc inclinatio physica neque conducit ad peccatum originale, ne­ 257 que tollit, quominus cum ea stet moralis aversio ab ipso Deo constitutiva talis pec­ cati. Verum quamvis hæc solutio sit probabi- Vertor lis, et satis verosi mi liter probationibus ar- * 1 gumenti occurrat; nobis tamen facilior patet aditus ex doctrina, quam a num. 65 tradi­ dimus. Juxta quam admittenda est major; et ad minorem, constat ex dictis a num. cit. quomodo quicquid positivum est in illa ha­ bituali conversione, non sit de genere mali, neque ab ipsa voluntatis essentia distinc­ tum : sed tota ratio malitiæ ibi reperta re­ ducitur ad gratiæ privationem, per quam positiva voluntatis inclinatio cogilur sistere in bono commutabili, tanquam in omnino ultimo. Et hæc solutio omnino tollit præ­ dictum argumentum :sive illud conficiatur pro solis parvulis existentibus in originali : sive etiam pro adultis peccatoribus : cum tamen alia necessario sit ad parvulos res­ tringenda, ut intuenli constabit. Alia argu­ menta, quæ hic possunt elformari commo­ dius, diluentur dub. 5. DUBIUM IV. Quid sit concupiscentia : et qualiter se habeat ad originale peccatum? 80. Quia frequens est in hac disputatione mentio de concupiscentia, et dum agitur de constitutione peccati originalis, multolies sit ad illam recursus, operæ pretium duxi­ mus ad accuratius investigandum prædic­ tam constitutionem ea, quæ præd. vox con­ tinet, declarare. Ne autem distinctionis de­ fectu minus perspicue procedatur, sciendum est, nomen concupiscentia multipliciter ac­ cipi. Primo pro potentia appetente bona sensibilia absque aliqua determinatione, aut applicatione potius circa malum, quam circa tiplex bonum : quo pacto comprehendit appetitum awePtiosensitivum secundum utramque sui par­ tem, videlicet irascibilem, et concupiscibi­ lem prout indifferentem ad bonum el ad malum. Et licet hæc acceptio non sil mul­ tum usitata; ejus tamen meminit D. Angus- d, Aug tinus lib. 4 contra Julia, cap. 14, et lib. 6, cap. 7. Secundo sumitur pro actu talis po­ tential, etiam sine ulla restrictione : unde comprehendit hoc modo omnes passiones ipsius appetitus : imo extenditur etiam ad actus voluntatis; frequentius tamen stat pro actibus prosequulionis, et maxime pro de­ siderio; quod est rei, vel boni absentis. Additque in tota sua restrictione accepta, DE VITIIS ET PECCATIS. : [I r t I * ,· • » •41 quod sit boni delectabilis secundum sen­ sum. Juxta quem rigorem determinate dicit motum concupiscibilis distinctum non so­ lum ab actibus irascibilis, et ab odio, et tristitia ipsius concupiscibilis, quæ sunt circa malum .· sed etiam ab amore, qui est circa bonum absolute, et a delectatione, quæ est circa bonum pr.rsens : ut videre est hac 1, 2, quæst. 30, art. I et 2. Hac autem concupiscentia? acceptione, videlicet pro actu potentia? appetitiva?, sive sensitiva?, sive rationalis, et maxime pro desiderio utitur frequenter Scriptura : quan­ doque in bono sensu, quandoque in malo eam accipiendo : et ob id de bona concuPsaL lI^piscenliadicitur Psil. I IS: Concupivit anima Sapies!. mea desiderarejustificationesluas. Et Sapient. 6 : Concupiscentia sapientia deducit ad reJicob3i Et ad Galat. 5 : Spiritus concupiscit Ecciesi. adversus carnem. De mala vero dicitur JaD^id. c0^i 1 : Unusquisque lentatur a concupiscen13. Ha sua. Et Ecclcsiast. 28 : Past concupiscen­ tias luas ne eas. Daniel 13 : 'Concupiscentia subvertit cor tuum. Sed observat D. Augus­ tinus Psal. citato, quod quando Scriptura sumit prædictum nomen in bonam partem, declarat bonum, quod concupiscitur, ut vi­ dere est locis citatis. Quando autem in ma­ lam accipitur, non ita declaratur : quia re­ vera ipsàxox concupiscent ia sonat in malum: et ideo ut accipiatur pro mala concupiscen­ tia, non est necesse aliquid addere ·, secus autem ut sumatur pro bona. Et quamvis prædictum nomen pro concupiscentia mala acceptum frequenter determinetur ad desi­ deria luxuria? et gula?; at sæpe etiam ex­ tenditur ad omnia prava desideria cujuscnmque objecti sivecarnalis,sive spiritualis, i.Joan. delectabilis, aut utilis: ut videre est 1 Joan. 2 eh. avaritia vocatur concupiscentia ocu­ Ezccb lorum. Et Ezechiel. 23 appellatur eodem nomine desiderium amicitiæ et communi­ cationis Judæorum cum Chaldaeis : et aliis locis. Tertio sumitur pro inordinata illa dispo­ sitione habituali, et prava affectione, qua post peccatum Adami, el ex vi ipsius, proni, et habiles sumus ad bona sensibilia, et de­ lectabilia contra, vel præter rationis ordi­ nem appetenda : quæ sane imperfectio lo­ cum non habuit in statu originalis justitiæ, neque haberet in statu naturæ intégra? inte­ gritate ordinis naturalis. Et in hac accep­ tione, quæ communis est apud Theologos, sumimus concupiscentiam in præsenti : soletque etiam nuncupari aliis nominibus, ut cetus homo, lex carnis, peccati fomes, tangor nature, sensualitas, el hujusmodi. Rectal ergo ut videamus quid sit, et quid importat tarn pro formali, quam pro materiali præ­ dicta prava affectio, quarn ex peccato Adami hærodilavimus, qualiterque spectet ad nos­ trum originale, cujus cornes existit. Deciditur prima pars dubii. 81. Si dubio secundo, et tertio vora tra­ didimus, inde perspicue habetur, concupis­ centiam in hac nostra acceptione non esse aliquid positivum superadditum entitati potentiarum, distinctumquo ab eis. Salis namque ibi improbatum est hujusmodi po­ sitivum. I nde super est, ut vel sit ipsæ po- ç«atentiæ secundum se, et secundum suasjj^ positivas inclinationes, vel aliquid privativum eis superadditum. Porro formalem rationem concupiscentia? (quidquid sit de teriali) non esse prædictas potentias, v. g.daase appetitum sensitivum secundum se specta­ tum, et secundum suam positivam inclina­ tionem, facile potest demonstrari. Quia ap­ petitus sensitivus secundum se cum omni sua entitate positiva (idemque est de reli­ quis potentiis) manet sine concupiscentia : ut in Christo Domino, qui assumpsit præ­ dictum appetitum, concupiscentiam vero non assumpsit : et in Adamo, qui quandiu in justitia originali permansit, caruit con­ cupiscentia, nulla tamen potentia appetitiva caruit : et in beatis, ubi gratia consummata perfecte sanabit naturam, liberabitur bæc a concupiscentiae fomite : nequaquam vero exuet prædictum appetitum : ergo concu­ piscentia non est ipse appetitus secundum se. Denique concupiscentia est mala, et noniIaUH a Deo : et ideo damnatur in Scriptura, ut < & Mat th. Cr.Sed libera nos a malo. Quem locum D. Augustinus lib. 3 contra Julia, cap. 14, de concupiscentia intelligit: el Jacobi 2, cum dixisset, quod Deus neminem tentât, addit : Unusquisque vero tentalur a concu­ piscentia sua, ostendens hanc aliunde esse, et non ex Deo. At appetitus secundum se est bonus, et a Deo, sicut natura, ad quam consequitur : ergo, etc. Praeterea; nam con­ cupiscentia est effectus peccati, ut dicitur in Tridenlino ses. 5, can. 5, et ideo nisi Ada­ mus peccaret, illa non fuisset: sed appe­ titus secundum se non est peccati, sed Dei effectus, dareturque etiam nullo existente peccato : non ergo ipse secundum se est concupiscentia DISP. XVI, DUB. HI. concapirtonlia. Denique appetitus secun­ dam w indifferens est ad appetendum juxta vel præter ordinem rationis; concupiscen­ tia autem determinate inclinat ad inordi­ nate appetendum : ergo non sunt omnino idem, sed differunt formaliler. Qt-iid- 82. Dicendum itaque est prædictam concupiscentium importare ipsas potentias, et ’■oiu' vires animæ non præcisesecundum se, sed ut destitutas justitia originali, privatasque illa rectitudine habituali, perquam in pri­ mo statu a ratione continebantur, ne contra, aut præter ordinem ejusdem rationis, in sua objecta tenderent : ita quidem ut priva­ tio, el destitutio prædictæ rectitudinis sit tanquam ratio formalis concupiscentia» ; ipsævero potentiæ secundum sua positiva ïr.nii&habeant se ul ratio materialis. Hæc est senjv. (entia Ang. Doctoris in præsenti art. 3, dum ait, concupiscentiam esse inordinationem virium animæ provenientem ex aversione voluntatis a Deo, ratione cujus inordinate convertuntur ad sua objecta, et ad bonum commutabile: consulto etiam non dixit esse ipsas animæ vires, sed earum inordinatio­ nem : ut ostenderet, formalem concupiscen­ tia rationem non consistere in positivo prodictarum virium ; sed in privatione or­ dinis, vel rectitudinis, quam diximus, per quam privationem in suis motibus, et acti­ bus inordinalæ redduntur. Idem tradit apertius quæst. 4 de mal. art. 2 ad 4, et in solut. ad 7, sic inquit : Concupiscentia con­ tracta per originem nihil est aliud, quam destitutio inferiorum cirium a retinaculo ra­ tionis. Et in 2, dist. 30, qua»st. 1, ari. 3 ad 2, de prædicta concupiscentia ita loquitur: Differt dicere potentem et habilem : quod enim aliquis sit potens concupiscere, est ex potentia concupiscibili ; sed quod sit habilis ad concu­ piscendum, est ex aliquo habitu, vel ex eo quod per modum habitus se habet : contingit enim, ut etiam privatio aliqua habilitatem quondam relinquat, in quantum privatur ali­ quid, quod impedimentum prxstare posset. Et ita dicitur concupiscentia habitualis esse peccatum originale: non quidem vis concu­ piscibilis, neque iterum aliquis habitus, qui aliquid positive dicat ; sed ipsa habilitas, qux relinquitur in inferioribus viribus ad ordinate concupiscendum, ex hoc quod ab appetitu sub­ trahitur retinaculum rationis, quo detineba­ tur, ne effrrenate posset in sua objecta tendere. Ecce quomodo pronitaset habilitas ad inor­ dinate appetendum, quæ est propria ralio concupiscentiæ constituitur aD. Thoma non penes aliquid positivum, quod vel sit habi­ 259 tus, vel ipsa appetitiva potentia; sed dum­ taxat penes privationem et destitutionem a rectitudine, quam diximus. Unde hanc sen­ tentiam tuentur Curiel iu præsenti art. 1, Curiel, dub. unie, conclus. 2 et 3, Dreg. Mart. art. Man. 3, dub. 2, conclus. 5, Montes, quæst. 2 et5,on,cs· alii, 83. I’otestque facile suaderi. Turn a suffi- Aft® cienti enumeratione : recte enim consideranti apparebit nihil superesse præter præ­ dictam privationem, quod sit pro formali concupiscentia : præsertim cum hæc, ut do­ cent Patres, et Concilia, ex Adami peccato provenerit, ex quo tamen nihil recipimus positivum. Tum etiam ratione desumpta ex Ang. Doctore : quia posita in potentiis hu­ jusmodi privatione, nulloque alio superad­ dito, intelliguntur pronæ et habiles ad ten­ dendum in sua objecta præter ordinem rationis, quod est munus proprium concu­ piscentiæ : cum tamen seclusa ea privatione per contrariam rectitudinem, maneant impedilæ et remotæ a prædicta tendentia : ergo talis privatio est propria ralio concu­ piscentiæ constitutiva. Consequentia est perspicua : antecedens vero probatur : quia in statu justitiæoriginalis non ob aliud dee­ rat, potentiis hominis pronilas et habilitas ad tendendum inordinate in sua objecta, nisi quia per ipsam justitiam, et perfectio­ nem ab ea derivatam continebantur sub regula rationis, omnesque illarum inordi­ nati motus ab ea compescebantur : ergo eo ipso quod priventur et careant hujusmodi perfectione, et continentia manebunt cum prædicta habilitate, et promptitudine. Confirmatur exemplis, quibus utitur D. Dec|ara. Thomas loco cit. de Malo, in solut. ad 4. Nam ita se habebat humanus appetitus, piis, quando erat sub ligamine justitiæ origina­ lis, sicut fera, dum tenetur vinculis alligata, ne vadat in præceps : et sicut lapis ponde­ rosus, dum a columna detinetur, ne ad cen­ trum descendat : ergo quemadmodum fera solutis vinculis, etiamsi nihil ei superad­ datur, manet ad praecipitium expedita, et lapis, remota columna, ad descensum : ita prædictus appetitus eo dumtaxat quod liga­ men et retinaculum prædiclæ justitiæ ami­ serit, sine alicujus alterius superadditione manebit pronus et expeditus ad quævis illi­ cita appetenda : quod est proprium concu­ piscentiæ munus. 84. Quod autem prædicla concupiscentia de materiali importet ipsum appetitum se­ cundum suam positivam essentiam, satis est perspicuum : siquidem non aliter pri- 2()0 DE VITIIS ET PECCATIS. vatio supradicta reddit illum habilem, et expeditum ad inordinate appetendum, nisi recepta ineo, ipsumque informandoel alli­ ciendo : el ita ipse appetitus secundum suam entitatem positivam habet se ut substraclum, ei materia talis habilitatis : et e.x utro­ que sicut ex materiali, et formali coalescit integrum concretum, quod concupiscentia vocatur. In quo quia res est perspicua, non immoramur. Hinc autem fit, quod quia in concretis accidentalibus suppositio fit pro materia, et lotum de illa praedicatur, atque e converso, vere dicamus concupiscentiam «w appetitum, et appetitum esse concupis­ centiam, ut Theologi sæpe loquuntur : sicut vere dicimus, quod gladius sit ferrum, et quod ferrum sil gladius : cum tamen sicut per istas praedicationes non intendimus, quod ratio formalis per gladium significata, et ejus constitutiva sil substantia ferri, sed sola ejus forma, vel figura : ita per illas non denotatur, quod ratio formalis constitutiva concupiscentia), et significata ejus nomine sit ipsa entitas appeti tus ; sed privatio dum­ taxat et destitutio, quam diximus, a recti­ tudine justitiæ originalis. 85. Sed objicies: quia concupiscentia dicit de formali inclinationem et propensionem ad bona sensibilia contraria rationi : hæc autem propensio, et inclinatio non potest constitui in recto per privationem, sed per vim positivam ad inordinate appetendum ; privatio vero ad summum se habebit in obliquo tanquam removens prohibens ip­ sam inclinationem a suo actu : unde nisi prædicta vis positiva appetitui inesset, quam­ vis privaretur rectitudine justitiæ origina­ lis, non propenderet in illa bona, neque inclinaret ad actus rationi dissonos : sicut non inclinat appetitus bruti, cui deest tota illa rectitudo : ergo non recte formalem concupiscentis rationem in privatione col­ locavimus. Confirmatur: nam eo proportionali modo debet constitui, et explicari concupiscentia habitualis, seu per modum actus primi, de qua nunc agimus, sicut constituitur, et ex­ plicatur concupiscentia actualis, quæ est ejus actus secundus : sed hæc non constitui­ tur per privationem, sed per deformitatem positivam : ergo, etc. Minor probatur : nam concupiscentia actualis est ipsum peccatum actuale, de quo disp. G diximus constitui per positivam tendentiam ad objectum dis­ sonum, quæ est actualis malitia. Respondetur, concupiscentiam non ut­ cumque inclinare ad objecta sensibilia, sed cum expeditione et habilitate, el cum exclu­ sione ordinis ad rationem : hocque super­ addit appetitui secundum se, cujus est tan­ tum inclinare ad prædicta objecta utcunque, ct ab illis conditionibus præseindendo. Unde concupiscentia pro formali solum importat prædictam habilitatem el exclusionem ; ip­ sam vero inclinationem positivam appeti­ tus dicit solum de materiali: et sic patet ad majorem objectionis. Ad minorem vero dicendum est, quod licet prædicta inclinatio dicat vim positivam, et hæc debeat necessa­ rio supponi in materiali concupiscentia) ; alia tamen, quæ sunt in ea de formali, sufficienter constituuntur per privationem quam diximus : quiasupposita inclinatione, et virtute alicujus potentia) ad tendendum in sua objecta, sicut per positivum alicujus impedimenti redditur impedita, el inhabi­ lis; ita per ejus ablationem redditur suffi­ cienter prompta et expeditu. Legantur verba D. Thomæ, quæ nuper adduximus ex 2, dist. 30, et quæ habet quaïst. 4 de Malo, art. 2 ad 4. 86. Neque obest, si urgeas, potius hinc fieri addendum esse aliquid positivum in appetitu : quia per solam privationem ne­ quit determinari ad objecta sensibilia cam prædicta exclusione ordinis ad rationem : privatio enim non determinat ad aliquid; sed potius tollit determinationem, si quam invenit. Respondetur enim negando ante­ cedens : nam modus determinationis, aut exclusionis, quem ponit concupiscentia, non consistit in aliquo positivo respectu, vel ap­ plicatione ad hæc objecta excludendo simi­ lem respectum circa alia ; sed in eo quod cum antea propter perfectionem, et ligamen justitiæ originalis potenlia appeliliva esset remota, et difficilis circa objecta rationi dis­ sona ; promptaque, et facilis circa ea, quæ rationi consonant, cujus difficultatis, et fa­ cilitatis ipsa potenlia, attentis dumtaxatsuæ naturæ principiis, expers est, modo deper­ dita illa perfectione, et veluti in nuditatem propriæ naturæ reversa, utrunque amisit: videlicet impedimentum, atque difficulta­ tem circa priora objecta, et promptitudinem. atque facilitatem circa posteriora : mansilque proinde erga illa expedita, et facilis, soluto ligamine retardante, el impediente; erga hæc vero ægra, et difficilis, amissa perfectione reclificante, et habilitante. Ad hunc autem determinationis modum non est opus superadditione alicujus positivi, ut ex se constat. Alia vero replica, quæ hic suboriri poterat, infra diluetur. Illud DISP. XVI, DDB. III. Illu. ses. citata: ergo concupiscentia nonconsis Λ in prædicta privatione. 88. Respondetur, antecedens esse verum de privatione justitiæ originalis quantum ad effectum omnino primarium ; secus ta­ men de privatione, vel privationibus alio­ rum effectuum posteriorum, qui ad illum consequebantur. Et enim in hac disputa­ tione dub. 1 vidimus, justitia originalis conferebat homini plures perfectiones: nam animæ tribuebat illam, quam modo tribuit gratia, per quam reddebatur sancta, et Deo grata : liicque erat primarius effectus prasdiclæ justitiæ communis illi cum gratia : ad quem reducitur perfectio, quam tribuebat voluntati rectificando illam in ordine ad Deum per habitualem conversionem in ip­ sum ut in finem ultimum supernaturalem, sicut modo præstat charitas. Deinde tribue­ bat eidem animæ, et voluntati quendam vigorem, qui non erat omnino alia forma a prædictis, sed peculiaris modus informandi, de quo diximus supra num. 7, et num. GO, ratione cujus habebant vim continendi ap­ petitum sensitivum, ne contra rationem rebellaret : ipsaque voluntas tuta manebat ab extorsione talis appetitus, et a deflexione ad illum. Intellectui etiam ultra fidem, et prudentiam infusam, aliaque supernaturalia dona, quæ modo confert gratia, tribuebat * 262 » I . 1 » tr ■ ; y I UL v DE VITIIS ET PECCATIS, scientiam practical», et prudentiam natu­ ralem. quibus ratio manebat plane illumi­ nata in agendis. El denique (omissis aliis, quæ ad præsens non sic attinent) appetitui sensitivo tribuebat quandam perfectionem, (quæ ut citato num. 60 dicebamus, erat peculiaris modus informandi habituum existentium in ipso appetitu) per quam ita erat subjectus voluntati, et rationi, ul circa nullum objectum quantumvis sibi præsens absque illarum imperio moveretur. Quia igitur cuncta hæc amissa fuere per pecca­ tum, consequenter natura humana con­ traxit ibi plures privationes juxta nume­ rum prædictarum perfectionum. Sicut ergo respectu originalis justitiæ ille, quem dixi­ mus effectum primarium, habebat se ulejus essentia, et ratio formalis ; reliqui vero de materiali, et consequenter: ita respectu peccati originalis illa privatio, quæ tollit prædictum primarium effectum, habebit se ut formalis, el constitutiva ; quæ vero reli­ quas perfectiones auferunt, habent se ex consequenti, et de materiali : et ideo recte possunt constituere concupiscentiam, quæ ad materiale prædicti peccati pertinet. Aaüuad- ^æc diximus ut dc>clrinæ D. Thomæ, et noato ver‘,at* niagis consona. Si quis autem pro digna, formali concupiscenti® ultra prædictam privationem assignare etiam intendat ali­ quid positivum ; si tamen hoc non sit habi­ tus potentiis superadditus, vel forma aliqua ex natura rei ab earum entitate distincta ; sed quædam veluli explicatio inclinationis, et propensionis ipsarum potentiarum ad objecta sensibilia, quæ ex ablatione origi­ nalis justitiæ voluti resultat, augelque virlualiler prædictam inclinationem, quatenus eam quasi evolvit, et explicat, cum antea esset in suamet entitate veluti involuta, et implicata : sicut per oppositum inclinatio earundem potentiarum ad sequendum ra­ tionis ductum, quæ cum prædicta justitia erat explicata, et evoluta, intelligitur per ejus ablationem in propriam entitatem velut retrahi, et contrahi, atque hoc modo virtualiter diminui : non sine fundamento incedet : nec nos omnino inficias ibimus : cum hoc totum satis probabiliter componi valeat cum eo, quod in hac disputatione principaliter intendimus. Pro quo videri possunt, quæ in tract, de Beatitud. circa dolem subtilitatis diximus disp. 5, n. 35, et quæ infra dicemus circa articulum 2, quæstione 85. DISP. XVI, DUB. Ill, § Π. Solvuntur ntmnuUx dubitationes. Ad pleniorem cognitionem noslræconçu- h.», piscentia? potest merito interrogari, utrum solum comprehendat appetitumsensitivuni, et ejus deord i nationem ? An vero etiam reliquas animæ potentias, ut voluntatem, et intellectum? Quod enim non se extendat ultra deord i nationem praedicti appetitus, videtur suaderi, tum ex ipso concupiscen­ tia? nomine, quod deductum est a quadam parte ejusdem appetitus, nempe a concu­ piscibili. Tum etiam quia concupiscentiali··* dividitur contra malitiam, et ignorantiam,i*'^· qui sunt defectus perlinentes ad volunta- i-ir? tem, et intellectum : ergo non debent hu­ jusmodi defectus sub illa comprehendi. Tum denique quia nomine concupiscentis Theologi intelligunt illam partem animæ, quæ vocatur caro ; eo quod residet in camo, indequeadversus rationem insurgit, et eam praevenit : juxta illud Apostoli adGalat. 5: a; Caro enim concupiscit adversus spiritum, Et Rom. 7 : Γΰ/eo autem aliam legem in membris meis repugnantem legi mentis mex, etc. sed hoc totum est munus solius appeti­ tus sensitivi, el deordinationis ipsius : ergo non debet concupiscentia' nomen ultra illum extendi. Pro contraria quoque parte adest non&i^ seinefficax ratio. Quia concupiscentia, de qua Theologi in praesenti loquuntur, dicit om­ nem illum defectum, qui est materia res­ pectu culpæ originalis, et est fomes ad peccatum, in illudque inclinat : sed talis defectus comprehendit deordinationes om­ nium prædictarum potentiarum : ergo, etc. Deinde concupiscentia, ut est materia origi­ nalis peccati, importat illa vulnera, quæ natura humana ex peccato Adami incurrit, per quæ, etiam sublato per baptismum ipso peccato, manet ægra, et infirma, et in naturalibus sauciata ; saltem respective ad se ipsam ut fuit in primo statu : et hoc est, quod Scriptura, et Patres appellant veterem hominem, qui corrumpitur, legem peccati, le­ gem carnis, legem membrorum, naturx lan­ guorem, et similia, quibus ipsa concupis­ centia exprimitur : sed prædicta vulnera comprehendunt non solum appetitum sen­ sitivum, sed etiam intellectum, el volunta­ tem,ut ostendit D.Thom. infra quæst.85,art. 3, ubi unicuique prædictarum potentiarum suum vulnus assignat; videlicet in intel­ lectu ignorantiam, in voluntate malitiam, iu irascibili infirmitatem, et in concu­ piscibili concupiscentiam specialiter dic­ tam : ergo ipsa concupiscentia communius accepta pro malo, quod una cum pec­ cato per originem trahimus, sicut in præsonti sumitur, ad omnes prædiclas potentias se extendit. Potestquo hoc confirmari ex Apostolo ad Galat. 5, ubi enumerans opera carnis, per quam intelligit concupiscentiam,non solum assignat vitia, el passiones appetitus, sed etiam voluntatis, et intellectus ut idolola­ triam, hæreses, sive sectas, æmulationes, cox dissensiones el alia hujusmodi.Genes.etiam 6, ad designandam prædictam concupis­ centiam dicitur : Cuncta cogitatio cordis intenta est ad malum. Et cap. 8 : Sensus enim, et cogitatio humani cordis in malum prona sunt ab adolescent ia sua. Ubi verba illa cuncta cogitatio, et illa cogitatio humani cordis satis aperte comprehendunt rationa­ lem hominis partem : sicut ly sensus dicit partem sensitivam. ojei. 90. Et ideo hujus sententiæ sunt Cajetanus in præsenti, Gregorius Mart. Montesinos,et Curiel referens Decanum,Tiletanum, et Naclantum. Sumilurque ex D. Th. art. 3 Km hujus quæst. ubi postquam de privatione Mittijustitiæ originalis quantum ad effectum primarium, per quem rectificabatur anima, et voluntas in ordine ad Deum, dixerat esse formale in originali peccato, addit : Omnis autem alia deord i nat io virium se ha­ bet in peccato originali sicut quiddam ma­ teriale : qux quidem inordinatio communi nomine potest dici concupiscentia, etc. Notat vero Cajetanus, consulto dictum fuisse om­ nis alia inordinatio virium animx, et non omnis inordinatio aliarum virium animx,ne putaremus excludi ipsam voluntatem, et quamlibet ejus inordinationem ; sed illam tantum, quæ dicit privationem ordinis ad Deum : omnem vero aliquam inordinatio­ nem quaruncunque virium animæ, adeoque etiam ipsius voluntatis comprehensam ma­ nere sub materiali prædicti peccati, et por consequens sub concupiscentia. In solutio­ ne etiam ad 3 ejusdem art. et quæst. 3 de mal. art. 7, in corp, nec non quæst. 4, art. 2, ad 12, expresse comprehenditur igno­ rantia sub materiali peccati originalis. Nam quia inter alias vires animx (ait D. Tho.) etiam intellectus a voluntate movetur, defectus intellectus etiam continetur sub pec­ cato originali : qui quidem defectus est ca­ rentia illius scienlix naturalis,quam homo in primo statu habuisset: et, per hunc modum 263 ignorantia materialiter continetur sub peccato originali. Dicendum itaque est,omnes animæ vires, Pradcsiquæ sunt capaces prosequendi bonum ho- u^e nestum, eo quod libertatem participant, quæque per justitiam originalem in ordine ad illud rectificabantur, uti sunt irascibilis, el concupiscibilis, intellectus praclicus, el voluntas, imo et ipsam animam, quæ est omnium radix, infectas esse hoc malo, de quo agimus, et ita omnes posse sub concupiscentia com prehendi.Sedan de facto omnes, vel an solus appetitus sensitivus eo nomine appelletur, quæstio est de modo loquendi, in quo, cum rem teneamus, non oportet immorari. Fatemur autem vocem concupiscentix ex usu, et ex vi sua concer­ nere prædictum appetitum, et ut in pluri­ mum stare pro illo : cujus rationem tradit D. Thom. hic art. 3 ad 3. Reprehendi ta­ men minimo debet, qui universalius uti voluerit concupiscenti® nomine pro quoli­ bet ex prædictis defectibus, sicut utimur aliis nominibus cum eo fere synonimis. 91. Ad primam vero ex rationibus, quæ solvtmpermissionem sic loquendi impugnare videbantur, respondetur, sæpe nomen in sua ma·.par· significatione extendi ultra illud, unde fuit s derivatum. Quod in præsenti necessario est fatendum : nam ipsum nomen concupis­ cent ix deter minate deductum est a quadam parte sensitivi appetitus, quæ est concupis­ cibilis; et tamen omnes admittunt, recte etiam accipi pro irascibili. Eodem ergo modo damnandi non sunt, qui illud exten­ dunt ad alias partes animæ, quarum infec­ tio ad idem inclinat, et ex eodem principio originatur. Eo vel maxime quia quando prædictum nomen hujusmodi animæ par­ tibus applicaretur, denotaret, illas non absolute secundum se, sed quatenus ex consortio cum carne, et sensibilitate ad sensibilia deflectunt, ut dicemus num. 94. Ad secundam respondetur, concupiscen­ tiam ibi non sumi in tota sua communi­ tate, sed valde determinate pro defectu solius concupiscibilis : et ideo dividitur etiam contra defectum i nascibilis, qui voca­ tur infirmitas. Secus autem in præsenti ubi defectus utriusque appetitus ab omnibus sub illa comprehenditur. Et eadem ratione possunt comprehendi alia, quæ diximus. Ad tertiam respondet bene Curiel, car­ nem quandoque sumi pro tota vetustate, quam per carnalem generationem contra­ ximus ex primo parente; ut distinguitur contra novitatem spiritus, quam per rege- DE VITIIS ET PECCATIS. nerationem in Christo participamus .· et ita tota depravatio hnmanæ naturæ appellatur caro: sive sit in potentiis carnalibus; sive in spiritualibus: quia ratione illius etiam istæ potentiæ sunt suo modo ad ea, quæ carni placent, propensa?. Quo contra ani­ ma, voluntas, et intellectus, quatenus car­ nales affectus superant, et spiritualibus intendunt, mens, et spiritus vocantur. nubiti92. Sed circa hoc ipsum rursus quæri thulia, pfligst, an prædictæ potentiæ subjiciantur concupiscentiæ, et ab illa inficiantur secun­ dum totum positivum, quod habent ; an vero dumtaxat secundum aliquam sui quasi •partem ; ita ut maneat in eis aliqua forma­ litas, vel respectas, qui concupiscentiæ in­ fectione immediate, et formaliler non tan­ gatur ? Doctrira Dicendumque est hoc posterius. Pro cujus ^•^«-intelligentia nota, in nostro appetitu sensi­ tivo distinguendas esse duas inclinationes. Alia convenit ei ex sua ratione specifica, ut est potentia naturæ sensitiva? communis ho­ mini, et bruto : et secandum hanc solum respicit objecta sensibilia quatenus talia, praescindendo ab ordine, vel contrarietate ad rationem. Alia vero convenit illi ex conjunctione ad intellectum,el voluntatem, eslque propria talis appetitus, quatenus est in homine, ut diximus disp. 10, a num. 60, et secundum istam inclinaturadsequendum ductum ipsius voluntatis et in telle- tus; vel saltem ad illis non repugnandum : atque adeo respicit prædicta objecta non præcise secundum se, sed ut cadunt, vel cadere possunt sub præscripto ejusdem intellectus. Imo adhuc hæc secunda inclinatio debet distingui, quatenus est ad sequendum ductum rationis rectæ-, et prout est ad sequendum imperium rationis deordina­ tæ : et etiam quatenus est ad agendum cum imperfecta libertate ; prævie quidem ad prædictum imperium : non tamen ad omnem rationis advertentium, ut latius dictum est disp. citata a num. 83. Similiter etiam intellectus, et voluntas possunt con­ siderari, vel ul præcise sunt potentiæ spi­ rituales: quo modo solum respiciunt objecta hujus ordinis, neque ad sensibilia afficiun­ tur. Vel prout habent esse in hoc supposito prædicto appetitu sensitivo, ex conjunctio­ ne ad quem veluti malerializantur, et ad sensibilia deflectunt, propriamque ipsius appetitus inclinationem sequuntur. Swndtnn 93. Hoc supposito, quod attinet ad hunc eccatum : si autem esset materia origina­ lis modo a nobis exposito, cum veritate, et proprietate peccatum denominaretur : ergo, etc. Confirmatur : nam qui ita asserunt, fa­ ('Olifir(call·). vent modo loquendi prædictorum haereti­ corum nolentium distinguere peccatum originale ab ipsa concupiscentia, et hac via asserentium manere in nobis post baptis­ mum : cum autem ab illis non modo in re, sed etiam in vocibus recedere oporteat, non videtur adeo tutum prædictam assertionem sustinere. sointio 107. Respondetur, Concilium non utcunque negasse concupiscentiam esse pec­ catum, sed addit in renatis, quia cum in istis per baptismum peccatum originale quantum ad suum formale omnino tolla­ tur, non est a quo concupiscentia remanens possit vere, et proprie peccatum denomi­ nari: sicut si a ligno auferatur statuæ fi­ gura. non erit jam unde statua vocetur : et si a peccato actuali tollatur malitia interior, quamvis remaneat actus exterior, non erit dicendus jam peccatum. Per hoc autem Concilium non negavit, quod in non bapti­ zatis, in quibus adest formalis ratio origi­ nalis culpæ, concupiscentia vere et proprie ab ea peccatum denominetur : imo id salis innuit : nam limitatio illa in renatis, po­ tius firmat regulam in contrarium. Ad confirmationem respondetur, senten­ Solutio couflr· tiam nostram longe abesse a modo loquendi inatiohaereticorum : nam illi concupiscenti® seUts primum ' <> 1 i; R .· '· b.:., •i eundum se tribuebant rationem formalem peccati; et ita non tantum denominative, sed quidditative, el indopendonter a quovis alio, peccatum originale eam nuncupabant ; hacquo rationoconlendebanl,hujusmodi pec­ catum quantum ad suum formale non vero remitti, et tolli per baptismum; sed quasi tegi, vel radi, quia concupiscentia per illum non aufertur. A quo loquendi modo omnino absunt, qui nobiscum tenent, prædictam concupiscentiam pertinere ad materiale dumtaxat illius peccati, el solum accidontaliter denominationem ejus suscipere :possetque proinde separari a ratione formali praedicti peccati, ejusque denominationem omnino amittere, sicut separatur, et amittit per gratiam baptismi. Verum tamen est, majori circunspectione loquendum esse post Lutheranam hæresim in his, quæ ad pec­ catum originale spectant; quam temporibus D. Augustini, et D. Thomæ, illa nondum exorla, fuisset necessarium. Unde proposi­ tiones istæ: peccatum originale est concu­ piscentia, concupiscentia est peccatum origi­ nale, quæ tunc de non baptizatis sine addito, et sine distinctione secure proferrentur, modo recte distinguuntur, et non admittun­ tur nisi addito materialiter, vel alio simili. Non tamen idcirco vera sententia, et verus dicendi modus est derelinquendus, quia ab errore illo minus distet, quam error con-ii^ Irarius: ut enim ad aliud intentum dixit ήώ Augustinus, non debent oves pelles suas ponere, quia aliquando eis lupi se contegant. 108. Secundo probatur : nam quod se Ara habet per modum maleriæ in aliquo compo-*^ sito, est talis conditionis, ut neque possit ito. separari a forma, neque forma illo secluso permanere. Sed concupiscentia separatur per baptismum a formali peccati originalis ; et hoc formale potest etiam permanere se­ clusa omni concupiscentia : ergo, etc. Major probatur in peccato actuali, v. g. odii Dei, in quo neque entitas, quæ se habet ul ma­ teria potest separari a malitia; neque mali­ tia, quæ est forma, potest separari ab entitate. Minor vero quoad secundam partem suadetur (quoad primam enim est perspi­ cua) quia in animabus separatis deceden­ tibus sine baptismo manet formaliter prae­ dictum peccatum ; et tamen non manet concupiscentia, siquidem carent appetitu sensitivo : ergo, etc. Confirmatur : nam posset Deus adhuc in G-xfir· hac vita tollere ab aliquo omnem concupiscentiam relinquendo peccatum originale, ut si non communicata gratia, tribueret ei lillam DISP. XVI, DLR. IV. illam recti ludi nem, et illum vigorem na­ turalem, quem originalis justitia confere­ bat, in cujusque privatione concupiscentia sila est: ergo saltem in hoc casu potest manere formale peccati originalis sine ali­ qua concupiscentia. jrtiiù Respondetur, majorem saltem quoad primam partem non osse veram universaliter : quia in compositis accidentalibus, el arti­ ficialibus, ad cujus similitudinem peccata, elcomposita moralia se habent, mullolies perseverat materia, seclusa forma : des­ tructa enim figura statuæ, manet lignum; et destructa forma cultelli, manet ferrum: imo in ipsis compositis moralibus saepe id accidit : nam actus comedendi carnes tem■ pore prohibito est materia peccati gulæ; et ' nihilominus si talis actus continuetur, quousque cesset prohibitio, manebit ex tunc malitia, quæ erat forma prædicti peccati. Non est ergo sufficiens ratio excludendi con­ cupiscentiam a materiali peccati originalis, quod sine ejus formali perseveret. Si autem ; in odio Dei, et similibus nequit entitas permanere sine malitia, id provenit ob ' specialem connexionem inter illa[extroma : ' non vero propter conditionem generalem materiæ, el formae. Secunda pars majoris de ' lege ordinaria videtur concedenda ad hunc sensum, ut forma non possit conservari, seclusa omni materia. Sed tunc neganda est secunda pars minoris : et ad probatio­ nem dicendum animas separatas infectas peccato originali non carere omni concu­ piscentia, quia adhuc retinent carentiam · ; illius vigoris, quem justitia originalis poΐ nebat in ipsa anima, et in spiritualibus |j potentiis, quam carentiam num. 90, sub Concupiscentia comprehendimus. Quod auI tem deficiat illa concupiscentiae portio, quae residet penes appetitum sensitivum, nihil I refert : quia regulariter non lota materia est de necessitate compositi, praesertim in r his concretis accidentalibus ; sed sufficit j conservari aliquam partem, ut forma per­ maneat. æ9· Ne(Iue obest si urgeas, quod in ani­ ma, et potentiis spiritualibus non habet locum concupiscentia, nisi ut sunt trahihiles ad sensibilia per appetitum sentien­ tem, atque adeo nisi sint corpori conjunct®: ergo ubi separatae manent, exuunt omnem i;!»· concupiscenti® rationem. Respondetur enim, tam animam, quam prædictas po­ tentias adhuc separatas conservare aliquid concupiscenti® : quia semper retinent ut quantum est ex se, et ex vi destitutionis I 271 jusliti® originalis possint ad sensibilia trahi ; licet de facto dum abest corpus, et ejus appetitus, ad illa non deflectant. Quod si defectum istum renueris appellare rwicuplseenliam formalem, seu proximam /sal­ tem constituere debet concupiscentiam ra­ dicalem, et hæc sufficiet. Ex quo ad confirmationem dici posset, 1 · ?· adhuc in illo casu manere concupiscentiam nm radicalem : quia deficiente originali justitia'!“!0· secundum effectum primarium,sicutnecesse est deficere, dum adest peccatum, saltem permaneret debitum carendi prædicto vi­ gore; licet Deus miraculose, etsupra naturæ ordinem operando, ipsum vigorem infun­ deret : quandiu autem tale debitum per­ manet, dici potest dari concupiscentiam radicalem: quia datur radix carenliæconsti­ tuentis formaliter concupiscentiam, nempe prædictum debitum. Secundo respondetur, ex hoc quod peccatum originale in hoc vel u‘ÎJ._ alio casu possit manere sine ulla concupis- «neu^et centia, solum sequi hanc non esse materiam illius omnino necessariam : non vero quod careat requisitis,ut dum simul inveniuntur, habeat se per modum materiæ respectu prædicti peccati, et moraliter de illo infor­ metur. Imo non sequitur, ipsum peccatum posse manere aliquando sine omni materia: nam præter concupiscentiam, in ipsamet privatione effectus primarii originalis jus­ titiæ datur aliquid gerens munus materiæ, nempe carentia talis effectus, non ut dicit determinate privationem, seu ejus differen­ tiam, quo pacto spectat ad formale peccati; sed ut dicit rationem carenliæ communem privationi, quæ modo est ; et negationi, quæ esset in pura natura. Hæc enim ratio communis carentiae inseparabilis est a præ­ dicto peccato, et habet se ut materia res­ pectu alterius formalitalis, quæconslituitur in esse privationis voluntari® ipsius peccati constitutivae. Et h®c solutio tollit dillicullates, quæ contra praecedentes poterunt in­ surgere. Neque objicias contra illam, quod num. 89, concupiscent ix nomine intelleximus om­ nem defectum, qui est materia peccati ori­ ginalis. Nam ibi loquebamur de defectibus privativis; qualis non est hæc carentia sumptasecundum prædictam rationem com­ munem. Et etiam loquebamur de illis de­ fectibus, qui differunt re ipsa saltem nega­ tive a ratione formali prædicti peccati, el ex illa derivantur : quod minimo habet prædicta ratio communis carenliæ. 110. Tertio arguitur. Peccatum originale- DE VITIIS ET PECCATIS. ·· ÎÀ Tcrtfam ejusdem rationis est in nobis, atque fuit mcuarn.*n Adamo; sed in illo non habuit pro e^er-materia concupiscentiam : ergo neque in * nobis. sotoiio Confirmatur : nam respectu peccati hafiulf ii- bilualis personalis neque concupiscentiam, 1,111 neque aliquid aliud ab ipsa privatione gra­ tiae distinctum assignamus pro materia : ergo neque respectu originalis debet assi­ gnari; cum non sit major ratio de isto, quam de illo. Respondetur concedendo majorem intel- ! lectam de peccato habituali, quod mansit in Adamo; secus si intelligeretur de peccato illius actuali juxta ea, quæ diximus num.77. Sed neganda est minor de eodem peccato habituali intellecta : quia prædictum pec­ catum vere fuit peccatum naturæ, sicut est originale, quod ad nos descendit, proindeque totius naturæ, seu omnium potentiarum infectio debuit ad illud saltem materialiter concurrere. Et quamvis Adamus non acce­ perit tale peccatum per originem, sicut nos accipimus, hacque ratione non ita pro­ prie in illo sicut in nobis potuerit dici ori­ ginale: quia tamen fuit effectus sui peccati actualis, j>rout erat peccatum capitis naturæ, et fuit privatio doni, quod pro tota natura acceperat, nihil illi defuit, quominus pecca­ tum naturæ appelletur, et sit, ita vere, et proprie, sicut nostrum originale. Ailcon- Ad confirmationem transtat antecedens, lioiim. el negetur consequentia propter duplicem disparitatem. Prima est, quod concupiscen­ tia respectu peccati personalis non habet rationem effectus, sicut habet respectu ori­ ginalis : quod tamen erat necessarium, ut denominationem peccati per modum ma­ teri® ab illo susciperet. Secunda est, quod ad peccatum personale non pertinent nisi defectus, qui sunt proprii ipsius person®, qualis est privatio gratiæ per personale pec­ catum inducta : ipsa quippe gratia, quæ per tale peccatum expellitur, solum est donum personale : concupiscentia autem est defectus totius naturæ : et ita non debet sub prædicto peccato comprehendi. Kcplica. HI· Sed urgebis: quia saltem habitus vitii, qui per actus peccati acquiritur, habet respectu peccati habitualis quicquid con­ cupiscentia habere potest respectu origina­ lis, et non idcirco dicitur ejus materia. EnervaAd hanc replicam possemus non improiur. habiliter, admissa majori, negare minorem: quia non videtur admodum inconveniens concedere, habitum vitii perlinere ad materiale peccati habitualis. Melius tamen respondetur negando majorem : quia prae­ dictus habitus nullo modo est effectus pec­ cati habitualis, sed solius actualis : unde si respectu alicujus ex illis esset materia, non respectu illius, sed respectu istius id habe­ ret : cujus tamen materia esse non potest, quia cum peccatum actuale in actu consistat, ex his tantum potest coalescere, quæ por modum actus secundi se habent, ut recte vi­ dit D.Thom. quæst. 4 de mal. art. 2 ad 4ubiD.Tb, sic ait: .Vec tamen sequitur, si habitualis con­ cupiscentia positive accepta (scilicet pro ha­ bitu vitii) nun habet rationem peccati actua­ lis, secundum quod causatur ex actibus persons, quod propter hoc habitualis concu­ piscentia per remotionem accepta non habeat rationem originalis peccati, secundum quoti exactu primi parentis causatur : quia pecca­ tum original·' non eadem ratione dicitur pec­ catum, qua est actuale: quia actuale peccatum in actu voluntario alicujus personas consistit: et ideo quod ad talem actum non perlinit, non habet rationem actualis peccati, Sed pa ­ catum originale est personæ secundum natu­ ram, quam ab alio traxit per originem: c/ ideo omnis defectus in natura prolis inven­ tus derivatus a peccato primi parentis habet rationem peccati originalis, dummodo sit in subjecto, quod sit suscepi irum culpæ. Xam, sicut Augustinus dicit in 1 liet radat, con­ cupiscentia dicitur peccatum, quia est a pec­ cato facta. Adde majorem proportionem reperiri inter concupiscentiam, et peccatum origi­ nale ex una parte, ut unum sit materia alterius, quam inter habitum vitii, et pec­ catum habituale personale ex alia: quia in primo exemplo tam concupiscentia for­ mal iter accepta, quam peccatum originale est aliquid privativum; in secundo autem peccatum habituale est privativum, habitus vero vitii est forma positiva. 112. In fine hujus dubii animadvertere placuit, consulto nos omississe examinare alium dicendi modum, qui se offerebat: juxta quem strictius adhuc, et magis perse quam diximus, concupiscentia ante remis­ sionem originalis peccati ad ejus essentiam spectet. Ita nimirum ut privatio illa concu­ piscenti® sive quæ est in appetitu sensitivo, sive quæ in aliis potentiis, prout orta ex voluntate, et peccato Adami et intrinsece sil mala, et peccaminosa, formalisque ma­ litiae ratio intrinsece illi competat. Propterea tamen dicatur non ad formale, sed ad | materiale prædicli peccati perlinere : quia respectu alterius ralionis formalioris, el DISP. XVI, DUB. V. principalioris in oo roperlæ, illius videli­ cet, quæ est in anima, el voluntate, de mntorittli se habol : quatenus et est ejus effectus; adeo ul sine respectu ad illam mala non sil : et per ipsam determinatur, et fornmlizutiir in ordine ad prædictum peccatum constituendum. Ad eum sane mo­ dum, quo disp. 10, dub. 1, diximus mali­ tiam peccati actualis non solum reperiri intrinsece inactu voluntatis, sed etiam in aclu appetitus sensitivi, et in actu intellec­ tus : ex quo, el ex ipso actu voluntatis sicut ex materiali et formali integrum peccatum coalescit. Adest quippe non levis ratio ad philosophandum pariformiter de utroque peccato quantum ad hoc. Nam sicut in utro­ que praedictorum actuum est sua libertas actualis intrinseca, et distincta, et ideo utriasque deformitas habet veram, el in­ trinsecam maliliæ rationem ; licet cum subordinationc et dependentia, quam disp. citata explicuimus : ita quia in omnibus prædictis potentiis est intrinseca libertas habitualis, forte non immerito earum om­ nium defectibus prout ex peccato Adami ortis, et ab eo voluntariis, atque ut stanti­ bus sub dependentia a defectu formaliori, qui est in anima, originalis maliliæ ratio intrinsece Iribuerelur. Neque idcirco qui hunc dicendi modum tueri vellet, cogere­ tur dicere, privationem, ct defectum in appetitu, vel aliis potentiis post baptismum remanentem osse vere et proprie pecca­ tum : ut hærelici loquuntur. Quia sublata ab anima per gratiam ratione potissima, et principaliori, atque omnino formali ori­ ginalis culpæ, consequenter in ipsa gratiæ infusione per retractationem quasi virtualem tolleretur a privatione,et defectu cujuscunque potentiæ tota ratio voluntarii terminativi orta ex Adami peccato, proindeque tota ratio maliliæ, quæ sine voluntario consistere nequit. Hunc ergo dicendi mo­ dum consulto examinare omiltimus.ejusque judicium suspendimus, ne vel mullorum discussione, a quibus non sic Thomistica veritas dependet, lectorem gravemus ; vel forte scrupulis exponamus. DUBIUM V. Quæ sit propria cl formalis ralio pcccali originalis constitutiva ? Habemus jam præ manibus celebriorem hujus disputationis diflicultatem de formali constitutivo originalisculpæ: ad quam con­ 273 sulto per praecedentia dubia gradum feci­ mus : quia, illis superatis, securius, et facilius in hujus decisione veritatem attin­ gemus. § I. Vera sententia, et mens Ang. Dor,toris. 113. Dicendum est, propriam et forma­ lem rationem constitutivam peccati origi­ nalis esse privationem gratiæ voluntariam nobis ex vi peccati Adami: seu (quod in idem redit) privationem originalis justitiæ prædicto modo voluntariam, non ut tollit omnes effectus, quod num. 88 distinxi­ mus; sed ut aufert præcise effectum prima­ rium communem ipsi justitiæ, et nostræpr(j}ùi(ir gratiæ, qui est sanctificare, et rectifîcareicstimo animam in ordine ad Deum, ut ibidem diximus. Ita sensit D. Dionysius de cœlesti Hierarchia cap. 2, ubi peccatum originale, a quo homo per baptismum liberatur, appel­ lat statum dissimilitudinis: non alia ratio­ ne nisi quia sicut essentia justitiæ originalis secundum prædictum effectum in Dei par­ ticipatione, et similitudine sita est, ita præ­ dictum peccatum in privatione talis simili­ tudinis consistit. Idem docuit Anselmus lib. D-Ans. de conceptu virg.cap. 26, ubi ait: Peccatum originale aliud intclligere nequeo in ipsis in-D.Thcm. fantibus per inobedie.nliam Adæ, nisi nudi­ tatem jusi itix. Suntque hujus sententiæ plu­ res alii Patres, quos disp. 6, num. 81 retulimus. Sed præ omnibus docet claris­ sime assertionem nosiram Aug. Doctor tum in praesenti art. 3, ubi expresse ait, quod privatio originalis justitiæ est formale in peccato originali : omnis autem alia inor­ dinatio virium animæ habet se in illosicut quiddam materiale, et deinde concludit : Peccatum originale materialiter quidem est concupiscentia ; formaliter vero est defectus originalis jusiitix. Deinde ad Roma. 5, lect. 3, explicans in quo consistat defectus, qui dicitur peccatum originale, sic inquit : Est autem hic de/ectus carentia originalis justitix, qux erat primo homini divinitus collata, non solum ut erat persona quxdam singula­ ris, sed eliam ut erat principium humanæ naturæ, ut scilicet eam simul cum naiura in posteros traduceret : et ideo simili modo amis­ sionem hujus originalis justitiæ per peccatum ad posteros transmittit habentem in eis ratio­ nem culpæ. Eodem modo loquitur quæst. 3 de mal. art. 7, ibi : In peccato originali est aliquid DE VITIIS ET PECCATIS. formale, scilicet carentia originalis justifie, etc. Quod etiam repetit quæst. I, art. 2, in corp, et ad 10, pro prima parle. Ex argu­ mentis vero, quæ ibidem tertio loco propo­ nit, probant clare nostrum intentum pri­ mum. secundum et quartum collata cum suis responsionibus : nam in primo sic ob­ jicit : Culpa dicitur per privationem grativ gratum facientis: sed originalis justitia non includi! gratiam : ergo carentia originalis justitir non constitua rationem peccati. In cujus argumenti responsione, ut D. Thom. majorem propositionem tueretur, et ne con­ sequentiam cogeretur concedere, respondit negando minorem: Dicendum (inquit) quod originalis justitia includit gratiam gratum facienti a. In secundo vero sic arguit : Ori­ ginalis justitia non restituitur per baptismum, quia adhuc cires inferiores rationi resistunt: si ergo peccatum originale esset carentia ori­ ginalis justitix, sequeretur, quod peccatum originale non solveretur per baptismum, etc. Despondet vero : Dicentium quod justitia originalis restituitur in baptismo quantum ad hoc quod superior pars anim.v conjungitur Deo, per cujus privationem inerat reatus culp.T. Idem convincit solutio quarti argu­ menti, cujus verba adducemus infra num. 129. Præterea quæst. 5 etiam de mal. art. 2, ita ait : in peccato originali non est con­ versio, sed sola aversio, vel aliquid aversioni \ respondens, scilicet destitutio animr a justi­ tia originali, etc., Similia habet quæst. 21 de verit. art. 12 ad 2. Super sententias etiam docuit id multip­ lies : nam in 2, dist. 30, quæst. 1, art. 2, in fine corporis sic habet: Sicut illud naturæ donum fuit (scilicet originalis justitiæ), et fuisset in tutam naturam propagatum, ho­ mine in justitia persistente : ita etiam et pri­ vatio illius boni in totam naturam perducitur quasi privatio, et vitium naturæ : el in quoli­ bet homine rationem culpæ habet ex huc, quod per voluntatem principii naturæ, id est, pri­ mi hominis inductus est talis defectus. Lega­ tur etiam art. 3, in corp, et ad 4, et dist. 32, art. 1 ad 1, et aliis locis, quæ in hac eadem disp. num. 3G retulimus. Quæ adeo expresse in favorem nostræ senlentiæ lo­ quuntur, ut quæcunque alia expositio ex­ torta videatur. Evasto 114. Unde non obest, quod ait Gregorius e^I!rtegMart, videlicet Ang. Doctorem non ideo dixisse prædictam privationem esse forma­ lem in peccato originali, quia sit ipsa ratio constitutiva ; sed quia supervenit tali ratio­ ni, et ex parte ejus se tenet, habetque se completive in prædicto peccato. Quemad­ modum eum in quibusdam aliis locis, quæ* adduximus disp. 6, n. 41, allirmal priva­ tionem et aversionem habere se furmaliler in peccato actuali, intelleximus illa hoc modo, non vero de formali essentiali, el constitutivo. Imo ipse 1). Thom. aliquibus in locis, quæ in hoc, et pnecedeuli dubio citavimus, comparât peccatum originale cum actuali, et ait, quod sicut in isto con­ versio est sicut materiale, aversio autem sicut formale : ita in illo privatio justitiæ de formali se habet, concupiscentia vero de materiali. Si ergo in exemplo ly formale non sumitur apud nos pro constitutivo, sed pro consequenti, et completivo : cur in ipsa re. de qua agitur, non eodem modo usur­ pabitur? Sed, ut diximus, hoc non obest. TumPn-ώquia D. Thom, ita assignat pro formali peccati originalis prædictam privationem, ul nullius alterius formalis neque in eisdem locis, neque alibi unquam mentionem fece­ rit : si autem sentiret dari aliud formale constitutivum, et primarium, ejus proculdubio expresse et furmaliler aliquando me­ minisset. Tum etiam quia Ang. Doctor adæquate explicuit totum, quod in peccato originali concurrit per privationem, quam appellat formale, et per illud, quod appel­ lat materiale : et ideo ratio formalis cons­ titutiva debet in uno ex istis duobus in­ cludi ; non autem includitur in illo, quod appellat materiale: quippe hoc (ut sæpe as­ serit S. Doctor) non est aliquid præter con­ cupiscentiam, quam omnes catholici debent a formali peccati excludere, ut dubio præced. vidimus : ergo includitur in eo, quod appellat formale, quod est prædicta priva­ tio. Et sane cum D. Thom. dividit peccatum penes materiale et formale, ita ejus ratione distribuit, ut si nomine formalia intelligit, quod est extra essentiam, et completivum; nomine materiulis inlelligat, quod est essen­ tiale et constitutivum : ob idque dumtaxat appellat istud materiale, quia illi substerni­ tur tanquam formæ su pervenient i quamvis accidentali, ut videre est in illis, quæ supra disp. G, num. 56, circa peccatum actuale adduximus : ergo cum in præsenti nomine materialis non intelligat formale constitu­ tivum, sed concupiscentiam, quæ se habet ut pure materiale, nequaquam est dicen­ dum, quod nomine formalia intelligat, quod est extra essentiam, et pure completivum ; sed potius quod est essentiale, et constituti­ vum. 115. « DISP. XVI, DEB. V 115. Deinde t>i attente legantur, quæ ha­ bet D. Thein, in hac quæst. 82, manebit ha»solutio penitus impugnata. Nam art. 2, agens de unitate specifica peccati origina­ lis, dicit, quod si hæc unitas attendenda sit ex ipsa essentia talis peccati, debet sumi ex ejus causa: el loquitur de causa formali, el intrinseca ad distinctionem efficientis, de qua dixerat in principio articuli : assignans vero quæ sit hæc causa formalis, sic inquit: MKuCWi aulem hujus ainruptw dispositionis, pix dicitur originale peccatum, esi una tan­ tum, scilicet priratia originalis justitir, per nuamsublata est subjectioliumanx menlisad Deum : et ideo pcccalum originale est unum specit, etc. Si autem privatio originalis jus— liliæ solum ex consequenti se haberet in prædicto peccato, et non ut ratio constitu­ tiva, non diceretur ejus causa ; neque spe­ cificatio, et unitas ab illa sicut a causa su­ meretur. Hac enim ratione specificatio, et unitas peccati actualis non sumitur ex aver­ sione, vel privatione, quæ reperilur in actu; sed ex ordine ad objectum, ut probat D. Thom. supra quæst. 72, art. 1, quia solus hic ordo habet se ut causa formalis, et cons­ titutiva; privatio vero est aliquid conse­ quens: ergo cum privatio originalis justitiæ respectu peccati originalis sit ejus causa, detque illis specificam unitatem, nequit se habere ut aliquid consequens; sed ut pro­ pria ratio constitutiva. Similiter in art. 3, cum præmisisset, quod unumquodque habet speciem a sua forma, et quod in peccato originali sumitur ex causa, explicans quæ sit hæc causa dansspeciem, et gerens munus formæ, solum assi­ gnat privationem justitiæ originalis, secun­ dum quod tollit subjectionem mentis ad Deum, quæ erat primaria ratio talis justi­ tiae : quia oppositorum (inquit) oppositæ sunt causæ : atque adeo sicut causa intrin­ seca totius justitiæ originalis orat prædicta subjectio mentis ad Deum, ex qua cæteræ perfectiones consequebantur : ita causa in­ trinseca peccati debet esse opposita priva­ tio, ex qua reliquae privationes ad illud per­ tinentes consequuntur. Cui doctrinæ omnino repugnat solutio, quam impugnamus, juxta quam prædicta privatio non ponitur ut causa, et ratio constitutiva peccati origina­ lis, sed ut defectus omnino consequens. Denique in art. 4, ea ralione ostendit, peccatum originale esse æquale in omnibus, quia in illo non est nisi privatio originalis justitiæ, et relatio istius privationis ad pec­ catam primi parentis, ex quo emanavit, 275 quæ non suscipiunt magis vel minus (ipsa vero relatio cum fundetur in privatione, eliarn non egreditur genus privativi, nt explicuimus disp. 14, num. 115). Si autem esset ibi aliqua alia ratio primaria, et cons­ titutiva, deberet proculdubio D. Thom. ta­ lis rationis meminisse: præsertim quia sine recursu ad illam nequibat sufficienter præ­ dicta æqualitas demonstrari, ut intuenti patebit. 11G. Adde, quod D. Thom. instituit hanc quæstionem ad examinandum ex professo essentiam originalis peccati, ut constat ex ejus titulo. Unde satis diminute processis­ set, si in ejus articulis non exprimeret ra­ tionem formalem et constitutivam : cum ergo nihil aliud nisi privationem, quam diximus, expresserit, manifeste fit, hanc apud S. Doctorem esse formalem non ut­ cumque, sed per modum rationis conslilutivæ. Nec refert, quod in primo articulo dixerit prædictum peccatum osse habitum : quia vel nomine habitus non intellexit ali­ quid positivum, sed privationem habentem modum habitus, ut explicuimus dub. 3, num. 70. Vel solum intendit quod in præ­ dicto peccato adæquate accepto, ut compre­ hendit etiam suum materiale, includatur tale positivum, quatenus hoc est aliquid concupiscentiæ, quam in reliquis articulis omnino exclusit a ratione formali. Adde secundo, per prædictam evasionem nequaquam obviam iri testimonio exquæst. 5 de mal. art. 2, ubi D. Thom. rejicit a pec­ cato originali omnem conversionem, solamque aversionem illi concedit. Nam ibi fit sermo de peccato, quatenus fundat reatum pœnæ respectu futuræ vitæ, quo 1 per se primo illi convenit secundum rationem es­ sentialem, et constitutivam : et ideo nulla via potest exponi de aliqua ratione dum­ taxat consequenti. Neque etiam potest dici, quod loquatur D. Thom. de sola conver­ sione actuali, et quod non excludat habitua­ lem : cum enim non tantum conversionem neget, sed dicat esse ibi solum aversionem, proculdubio excludit quidquid non est pri­ vatio el aversio, sive sit actuale, sive habi­ tuale. Eo vel maximo quia in alio loco huic correspondent! ex quæst. 21, deverit. facta mentione conversionis habitualis, negatur peccato originali, et solum conceditur illi aversio. 117. Neque in favorem prædictæ evasio­ nis assumi debet illud, quod dicitur de pec­ cato actuali : quia pro hujus constitutivo habemus plura D. Th. testimonia allata 276 ! •·> h •, _ U * i >14 DE VITIIS ET PECCATIS. superius disp. β, dub. 3, quibus expresse affirmat dari in eo malitiam positivam, et contrariam, specificarique in ratione peccati per tendent tam positivam ad objectum dis­ sonum ; cumquibusstire nequit, quod con­ stituatur per privationem : ct ideo quando hanc appellat formalem, jure optimo expo­ nimus ejus verba de formali consequenti, el completivo. Cæterum pro peccato origi­ nali nullum est testimonium, in quo affir­ met S. Doctor constitui per positivum, aut dari in eo aliquid aliud pro formali præter privationem originalis justitiæ : imo ih om­ nibus ubi rem tradat, tale formale exclu­ dit. Vnde contra mentem ipsius esset præ­ dicta testimonia aliter quam de formali essentialiæt constitutivo exponere. Quod vero Ang. Doctor peccatum origi­ nale quantum ad rationem formalem, et materialem aliquando cum actuali conferat, nihil referi. Tum quia ad id satis est proba­ bilis opinio, juxta quam ipsum peccatum actuale etiam constituitur per privationem, ut juxta eam (licet ipsi D. Thomæ minus probabilem, quam opposita) potuerit exem­ plo illo uti. Tum etiam quia exemplorum non requiritur veritas, neque paritas in omnibus ; sed sufficit aliqnalis similitudo : quæ ad præsens sufficienter salvatur in hoc, quod sicut conversio in peccato actuali ha­ bet se ut subjectum, et materia respectu aversionis : ita in originali concupiscentia materialiter se habet ad privationem origi­ nalis justitiæ, non examinando ex vi exem­ pli an utrobique materiale, et formaleeodem vel diverso modo sumantur. Durtfex 118. Duplici alia via conatus est quidam «•mio junior infirmare prædicta testimonia di‘ cens, Ang. Doclorem vel non loqui de pec­ cato originali, secundum quod tale pec­ catum, et malum morale est, quo pacto quærimus hic de ejus constitutivo ; sed se­ cundum rationem mati absolute dicti, ut convenit cum aliis malis etiam non mora­ libus : stat enim secundum hanc posteriorem rationem esse aliquid privativum, et secun­ dum primam consistere in positivo : sicut diximus supra agentes de peccato actuali, ubi hac eadem distinctione usi fuimus. Vel esto D. Th. loquatur de illo secundum ntranque rationem, solum intendere, quod privatio habeat se causaliter tanquam radix, et origo totius deordinationis ; non vero formaliter ut ratio constitutiva. utraauc Sed utraque solutio est insufficiens : nam insuiii- contra primam urgent ipsa verba D. Thoclcns’ mæ, quæ fere in singulis testimoniis ex­ , *>'· ’4 presso loquuntur do peccato originali, se­ cundum quod talo peccatum est,et secundum quod est inordinata dispositio natura? hu­ mana), proprium malum ipsius, speci.iliquc ratione justitia) originali oppositum : nihilquo in eis accuratius intenditur, quam pro­ ferre in lucem propriam el peculiarem ra­ tionem, secundum quam tale peccatum a quovis alio differt, el in sua specie consti­ tuitur, ut intuenti constabit : ergo insuflicienter intelliguntur de prædicto peccato secundum aliquam rationem ita absolutam, vel communem, ut ad haec propria, olspecialia non pertingat. Deinde tota series hujus quæst. 82, a titulo usque ad finem manifeste est de pec­ cato originali secundum sibi propria, et ut culpa el malum morale est : et ideo in sin­ gulis articulis concluditur aliquid speciale, et proprium talis peccati : ut in primo, quod est inordinata dispositio natura ex multis compositæ, et in hoc sensu potest dici habitus : in secundo, quod in omnibus suppositis est unum secundum speciem propter unitatem specificam causæ : in ter­ tio, quid sit in eo formale, et quid mate­ riale ex oppositione ad formale, et mate­ riale originalis justitiæ : et in ultimo, quod sit æqualiter in omnibus propter invariabilitatem eorum, ex quibus coalescit : eundemque fere ordinem observat in aliis locis, unde testimonia desumpsimus. Quis autem dicet in tam exacta peccati originalis dis­ cussione non examinari propria et specialia talis peccati, ut peccatum et malum morale est, quorum notitia in Theologia valde de­ sideratur, et in hac materia anxie quæritur; sed communia dumtaxat, et minus propria, quæ ad peculiarem hunc tractatum parum conducunt ? Et præserlim quia nisi D. Thom. in locis, quæ citavimus, de prædicto peccato modo dicto egisset, nullibi de hoc tractasset ; et ita rem maxime necessariam sine examine reliquisset, sed quod a tanti Doctoris studio debet prorsus alienari. 119. Nos autem ea distinctione mali mo­ ralis, ct mali absolute circa peccatum actuale uti debuimus : quia testimonia D. Thomæ ibi adducta, convincunt prædicta duo mala in eo peccato esse distincta, unumque posi­ tivum, et aliud privativum. Quare cum pro originali nullus sit locus eas malitias disI tinguens, neque aliam quam privativam ut I propriam ct peculiarem illi concedens, sine ; fundamento sit recursus ad talem distine— J tionem. Ex quo alia solutio etiam corruit. Tum quia x r * •i · M· . ft DISP. XVI, DUH. V. quia non recto a linen rationis formalis excludi lu r, quod H. Thom, toiles absolute el slinplicitcr nominat formale: prœsertim cum nullum aliud formale respectu peccati originalis præter prædictam privationem alicubi agnoscat. Appellat vero illam ali— qnandowHbum, quia, ut recte vidit Cajelauus ari. 2 hujus quæst. loquitur de causa formali intrinseca, quæ cum ratione formali constitutiva coincidit, ut diximus num. 115. Tum etiam quia si in peccato originali esset aliqua ratio positiva tanquam forma constituens, ipsa dumtaxat esset prima ratio, et causa totius deordinationis talis peccati : quadibetque privatio ibi reperta originarctur ex tali positivo, el in eo fun­ daretur: non vero e contra, ut est per se notum : ergo admisso quod privatio sit causa, el radix prædictæ deordinationis, consequenter fatendum est eandem esse ra­ tionem formalem, et constitutivam prædicti peccati. R® 120. Denique non referi, si adhuc occurras, quod licet D. Thom. assignet pro cons­ titutivo peccati originalis privationem ; non lameneam, «piam diximus, quæ est privatio gratiæ, seu originalis justitiæ quoad effec­ tum primarium, existilque proinde in es­ sentia animæ : sed aliam existentem in voluntate, quæ privat aliquo effectu secun­ dario, nempe illa rectitudine, per quam voluntas erat Deo subjecta. Id quod sonare Kba.videntur verba D. Thomæ art. 3 hujus quæst. dum ait, quod privatio originalis justilWfper guam voluntas subdebatur Deo, est formale in peccato originali, etc. j£ij. Nam hanc evasionem tollit omnino doca· trina quæstionis 83, sequentis ari. 2, ubi j D. Thom. probat ex professo, peccatum ori­ ginale per prius et immediatius esse in essentia animæ, quam in aliqua potentia, quaecunque illa sit : ad quod in argumento sed contra sic inducit : Peccatum originale dicitur peccatum naturx : anima autem est forma, et natura corporis secundum essen­ tiam suam, et non secundum potentias : ergo anima est subjectum originalis peccati prin­ cipaliter secundum suam essentiam. Et in corpore articuli ; Manifestum est (inquit) quod peccatum originale causatur per origi­ nem : unde illud animæ, guod primo attingi­ tur ab originale hominis, est primum subjec­ tum originalis peccati : attingit autem origo animam secundum guod est forma corporis, quod quidem convenit ei secundum essentiam propriam: unde anima secundum essentiam ut primum subjectum originalis peccati. Et cum in secundo argumento ita objecisset: peccatum originale opponitur originali justi­ tiæ : sed originalis justitia erat in aligna po­ tentia animæ : ergo, etc. Respondet : Ad secundum dicendum, guod etiam originalis justitia perlinebat primordialiter ad essen­ tiam animæ : erat enim donum divinitus da­ tum humanæ natur.r, guam per prius respicit essentia animæ, guam potentiæ, etc. El art. 3 sequenti, ubi dat primatum voluntati respectu cæterarum potentiarum ; antepo­ nit ut risque ipsum essentiam animæ. et sic ait : In infectione peccati originalis duo est considerare. Primo quidem inharcnliam ejus ad subjectum : et secundum hoc primo respi­ cit essentiam animæ, etc. Denique in solu­ tione ad 2, docet, processum prædicti pec­ cati talem esse, ut ab essentia animæ, in qua primo residet, ad voluntatem deveniat, ex hac vero in alias potentias derivetur. Quod latius prosequitur quæst. 4 de mal. art. 4, et in2dist. 31, quæst. 2, art. I. Ex his autem evidenter constat, rationem constitutivam peccati originalis apud D. Thomam non in voluntate, vel alia poten­ tia ; sed in ipsa essentia animæ immediate existere : ibi quippe debet esse talis ratio, ubi primario est peccatum per illam cons­ titutum : atque adeo constat talem rationem non posse esse privationem alicujus perfec­ tionis, quam originalis justitia poneret in voluntate, aut in alia potentia ; sed illius dumtaxat, quam tribuebat animæ quæque erat effectus ejus primarius. 121. Nec verba Ang. Doctoris pro hac evasione adducta oppositum suadent cum ait : Privatio originalis justitiæ, per quam voluntas subdebatur Deo, etc. Nam (præterquam quod in aliis locis pro voluntate ha­ betur mens, quæ primario dicit ipsam ani­ mam) hic loquitur in sensu causali : el nomine originalis justitiæ non intelligit ipsam rectitudinem existentem in volun­ tate, qua immediate et formaliter subdeba­ tur Deo, quæ est perfectio secundaria ipsius justitiæ; sed intelligit perfectionem ejus primariam existentem immediate in ani­ ma, indeque influentem voluntati prædic­ tam rectitudinem, qua illam Deo subjicit : non enim in communi usu loquendi D. Thomæ vocatur absolute justitiæ originalis aliquid aliud nisi prædicta primaria per- x feclio, Itaque ly perquam voluntas subdebatur Deo est loquutio transitiva : sicut cum dici­ mus, quod gratia rectifient totum hominem comprehendendo etiam potentias, vere dici­ mus : non intransitive quasi ipsa gratia per 278 DISP. XVI, DUB. III. DE VITES ET PECCATIS. se immediate lotum hominem afficiat ; non enim immediate afficit nisi animam : sed transitive, ad hunc sensum, quod ipsa est ratio et radix, a qua toti homini, et ejus potentiis proveniunt perfectiones, quibus rectificantur. Quocirca notavit Cajetanus in isto art. 3, D. Thom un nunquam dixisse, quod for­ male peccati originalis esset privatio recti­ tudinis, vel subjectionis voluntatis, aut hu­ jus deordinatio, vel aversio : sed dicit esse privationem originalis justitiæ, per quam voluntas, etc. ut insinuaret hoc secundo mendo dicendi prædictam loquutionem tran­ sitivam, quam primus non admitteret. Et quamvis justitia originalis perficiat modo dicto alias anima» potentias : merito tamen D. Thom. potius explicuit illam per prædic­ tum effectum subjiciendi Deo voluntatem, quam per alios : quia in illo valde splendet, et manifestatur vis, et natura prædictæ jus­ titiæ : sicut vis et natura gratiæ in nullo ejus effecta ita manifestatur, sicut in charitate. Adde ex eodem Cajetano, quod sicut in ordine ad meritum non ponunt in numero gratia, et charitas, et ideo promiscue solet utrique nt rationi merendi attribui ; quam­ vis sola gratia sit ratio primaria et princi­ palis : ita in ordine ad peccatum originale quasi non ponit in numero privatio recti­ tudinis voluntatis cum privatione justitiæ originalis existent is in anima : quia illa ad hanc reducitur, sicut secundarium ad pri­ marium ; et hæc in illa splendet, explicatur, et manifestatur, tanquam in sua prima, et principali proprietate : el ideo non refert unam, vel aliam formalem vocare ; quam­ vis revera sola privatio existons in anima sit essentialis, et constitutiva. Sicut in jus­ titia originali prædicto peccato opposita ra­ tio constitutiva, et essentialis revera est sola illa perfectio, quæ existit in anima : sed quia hæc potissimum splendet in subji­ ciendo Deo voluntatem, ibique ejus vis, et efficacia exprimitur, et manifestatur, con­ vertit illam aliquando D. Thom. cum præ­ dicta subjectione, et unam per aliam ex­ plicuit. Unde assertionem nostram et S. Doctoris sententiam tuentur in 2, dist. 30, D.Eona. D. Bonaventura art. 2, quæst. 1. Durandus Q11®5*· 3, Capreolus quæst. unica, Ricardus Kirlnrd.quæst. 1. Solus lib. de natura et gratia cap. Ferrera.^» Ferrara 4 contra gent. cap. 52, I.irasuηϊφ·τ per ad Roma. 5, Toringius ibi in replicis, câjc"'” Cajetanus 3 part, quæst. 8, art. 5 et 22. quæst. 53, art. 1, circa solutionem ad 3, et in præsenti quæst. 82, art. 3, ubi etiam Medina, el Araujo art. 1, Montesinos disp.*^? 12, quæst. sua (>, Vazquezdisp. 132, cap. 8, Suarez disp. 9, sect. 2, Lorca disp. 43, Sa-swJ. las disp. 11, sect. 2, Alvarez disp 129, el lib. 6 do auxil. disp, 44, el plures alii. Ain.· § in. Prima ratio pro assertione. 122. Prima ratio, quæ assertionem nos- Fw» tram convincit, supponit principia usque^S modo in praecedentibus dubiis examinata, *9«· ex quibus sic formatur. Formale conslitu- jnX tivum peccati originalis debet esse aliquid ex Adami peccato ad nos traductum recep­ tum in anima, vel potentiis, et ab eis dis­ tinctum : sed hoc nec potest esse aliquid positivum, neque ex privationibus potest esse alia, quam privatio gratiæ, seu justitiæ originalis quoad effectum primarium: ergo, etc. Major est satis perspicua, et ideo com­ muniter recipitur a Theologis, nosque ejus veritatem tota disp. 11, ostendimus. Minor uutem quoad primam partem demonstrata est dubio 2 et 3 hujus disp. ubi probavimus peccatum Adami nihil positivum si ve ad cor­ pus, sive ad an imam, sive ad potentias perti­ nens potuisse ad nos derivare. Quoadsecundam vero habelur ex dubio 1, ubi probatum manet, natu rain humanam per peccatam illa dumtaxat dona, et perfectiones ami­ sisse, quæ justitia originalis conferebat, mansisseque in eadem prorsus nuditate, quam haberet, si in puris naturalibus con­ deretur ; cum ea tantum distinctione ut carentia talium perfectionum, quæ tunc, non existente debito, esset solum negatio; modo, illo existente, sit privatio. Ibidemque efficaciter impugnavimus illam aliam pri­ vationem conform i tatis ad legem acqui­ rendae mediis actibus .quam ponebat Curiel: probavimusque, nullam aliam potuisse nos ! ex Adami peccato hæredilare præter priva­ tionem prædictæ jusi itiæ.Quare solum supe­ rest ostendendum inter hujusmodi privalioncsfquas num. 88 distinximus)collatione facta, illam dumtaxat posse peccatum ori­ ginale constituere, quæ tollit offectum pri' marium prædictæ justitiæ communem illi cum gratia, videlicet sanctificandi animam, ct rcctificandi in ordine ad Deum. Quod facile suadetur. Tum quia in una­ quaque re ratio constitutiva est primum, quod in ea ul tali invenitur, et ex quoeætera illi attinentia consequuntur :sed inter prædictas 279 pttcdiclae privationes hæc sola, quam dixi­ hominis natura; ita ejus privatio imme­ mus, est omnino prima, radixque, et origo diate el primario eandem naturam afficit : cæterarum, quæ ad peccatum originale ipsa ergo erit propria ratio prædicti peccati spectant : ergo ipsa dumtaxat potest illud constitutiva; rcliquæ vero, quæ sunt in constituere. Tum etiam quia eo proportiovoluntate, et aliis potentiis, pertinebunt ad lionali modo debemus in peccato originali illud secundario et ex consequenti : vel coordinare privationes, ad illud perlinentes, materialiter, sicut ipsæ polentiæ pertinent sicut coordinantur in originali justitia per­ ad naturam. fectiones quæ per ipsum peccatum aufe­ Confirmatur secundo : quoniam peccatum coeiirruntur : sed inter has sola illa perfectio, originale est inordinata dispositio naturæ quæ residet in anima, el est idem cum gra­ human® ut composita» ex multis partibus, tia, rectificatque illam in ordine ad Deum, nempe ex anima, et potentiis: et hac ratione est prima, et constitutiva essentia» ipsius art. I hujus quæst. vocatur a D. Thoma justitiæ; cæteræ autem habent se vel mate­ habitus, quia habitus diffinitur dispositio rialiter, vel ut proprietates consequentes : naturæ habentis partes, seu composite eæ ergo pariformiter in prædicto peccato pri­ mullis: atque adeo oportet, ul talepeccatum vatio illius primæ perfectionis erit essen­ per suam essentiam prædictam naturam, tialis, et constitutiva ; reliqua» vero inde et ejus partes tangat. Hoc autem potest fieri subsequutæ vel materialiter, vol per mo­ dupliciter, vel ita ut sit collectio multarum dum proprietatum ad illud pertinebunt. inordinationum, quarum unaquaeque in 123. Adde, quod ex prædictis privationi­ sua parte resideat : vel ita ut sit tantum bus non paucæ (quas num. 88 assignavi­ deordinatio primæ partis naturæ, secun­ mus concupiscentiæ) sunt talis conditionis, dum quod cæteris cohæret, et eis inordina­ ut ablato ipso peccato originali permaneant: tionem influit : nam prima pars ut cohæ­ quarum proinde perspicuum est nullam ret cæteris, quodammodo supponit pro toto, posse esse rationem constitutivam : sicut et quod est in illa prout sic, dicitur esse in perspicuum est talem rationem non posse toto. Primum ex his duobus repugnat uni­ manere sine suo constituto. Unde si quæ in tati prædicti peccati, quod debet esse in suo hac resit difficultas, reducenda est ad illas genere unum perse, sicut sunt cælera pec­ privationes, quæ simul cum originali pec­ cata atque adeo per unam formam, vel cato tolluntur, qualis est privatiocharitalis quasi formam ·, non vero per multarum ethujusmodi. Cæterum neque istarum ali­ aggregationem constitui. Dicendum ergo est quam posse prædictum peccatum consti­ secundum : nempe formam, aut quasi for­ tuere, constat ex eo quod omnes per se sup­ mam constitutivam prædicti peccati esse ponunt privationem gratiæ, et ita debent deordinationem primæ et principalis par­ se habere in illo ut aliquid consequens : tis naturæ, quæ est ipsa anima non absolute sicut quia ipse habitus charitalis v. g. per considerata, sed ut cohærentis reliquis na­ se supponit gratiam, non potest esse forma turæ partibus, ct in eas influentis, ac per constitutiva sanctitatis, et justitiæ,cui oppo­ hujusmodi influxum, et cohaerentiam omnes nitur ipsum peccatum, sed quid consequens illas tangentis. Quod ut intuenti patebit, ad talem sanctitatem. Etsane si constitutio solum convenit privationi justitiæ origina­ peccati originalis tribuenda non est alicui lis quoad effectum primarium, quem dixi­ positivo propter rationes expensas dub. 3, mus. Accepimus vero hanc confirmationem nulla privatio ad id aptior apparebit ista, ex D. Thoma art. 1 hujus quæst. etex Ca­ quam diximus : in qua quicquid in aliis jetano ibidem circa secundum dubium. reperiri potest ad intentum conducens, 121. Dices primo, præter omnes hujus­ Priiiu» primario invenitur : et insuper aliqua» modi privationes, et præter positivum se­ evasio. conditiones ad idem necessaria»:, quæ in cundo,el tertio dubio impugnatum superessc nulla alia reperientur. aliquid aptius ad originale peccatum consti­ : nam cum peccatum origituendum, nempe ipsum peccatum, quod (>Λ· Confirmatur 1 ?··''; nale per se sil peccatum naturæ, utsæpe fuit in Adamo : quod licet physice præledictam est, in illa privatione consistere rierit, durn tamen ab unoquoque ex posteris per baptismum, vel poenitentiam non re­ debet, quæ per prius et immediatius ipsam tractatur, censetur moraliter permanere, naturam tangit : hæc autem est privatio et hoc modo illos tangere, atque ab amicitia justitiæ originalis secundum effectum pri­ Dei excludere. Cur ergo non dicemus, hu­ marium : sicut enim iste offectus erat im­ jusmodi peccatum, quod dum fuit in Adamo. mediate in essentia anima», quæ est propria illum V - - 73 ■ ». ’ V. V 280 DK VITUS ET PECCATIS. ilium infecit, et denominavit peccantem, sive proderem, modo dum pro posteris irrelractalum perseverat, denominare illos maculatos et infectus, atque adeo esse peccatum eorum originale. Eo præsertim quia in praedicto peccato ul non retractato concur­ runt omnia, quæ ad originale desiderari videntur, et quæ vix in aliqua privatione salvari poterunt. Per illud enim, secluso quovis alio redditur puer, ubi primo conci­ pitur, offensus, et inimicus Deo, impediturque a receptione gratiæ, et a regno Dei excluditur tanquam habens condign itatem carendi in perpetuum beatifica visione, qui sunt omnes effectas peccati originalis : insuperque salvantur in eo illa quæ sunt de ratione peccati in communi, nempe quod sit voluntarium, et contra legem : frustra ergo quaerimus aliud sive positivum, sive privativum ad originalem culpam consti­ tuendam. Adde nomine precati originalis id inlelligi, a quo pueri per baptismum libe­ rantur : sed liberantur a peccato Adami, quod usque tunc imputabatur illis, et dein­ ceps non imputatur : ergo, etc. Sed hoc effugium facile praeluditur, quo­ niam peccatum originale debet esse talis conditionis, ul per generationem tanquam per causam deveniat ad posteros Adami ; sitque in unoquoque suum proprium peccatum ab alterius peccato condistinclum intrin­ sece eum alliciens, et constituens peccato­ rem : sic enim habetur ex Concilio Trid. ses. 5, num. 3, ubi dicitur de prædicto pec­ cato, quod est generatione omnibus trans­ fusum et quod ineat unicuique proprium : et ses. G de justificat, cap. 3, quod homines dum concipiuntur, propriam injustitiam con­ trahunt : sed peccatum, quod fuit in Adamo, nihil horum habet ; neque enim ineslejus posteris, aut eos afficit intrinsece; sed so­ lum exlrinsece ; et moraliter : neque est uniuscujusque proprium peccatum ; sed unum commune pro omnibus : neque est aliquid traductum per generationem tan­ quam per causam, imo neque alio modo proprie per eam traducitur ; sed potius ma­ nens in Dei abominatione immutatum, immultiplicatum, el indivisum, causal effec­ tive in unoquoque posterorum Adami pro­ priam el intrinsecam privationem : a qua intrinsece redditur maculatus, exosus, et inimicus Deo, el ejus visione indignus, at­ que adeo intrinsece peccator : ergo hujus­ modi privatio, non vero peccatum illud Adami, a quo provenit, debet originale nostrum constituero. 125. Confirmatur ox eodem Tridenlinu cap. citato ubi comparat peiraluin, elinjus­ titiam. quam ex Adamo per generationem accepimus, cum justitia, et sanctitate, quam a Christo Domino per baptismi regeneratio­ nem recipimus : sed hæc est nobis intrin­ seca, inestque unicuique justificato sua pro­ pria sanctitas distincta a sanctitate ipsius Christi : ergo similiter in unoquoque ex his, qui ab Adamo propagantur, debet esse sua propria injustitia, el peccatum intrin­ secum distinctum a peccato ipsius Adami. Adde, modum dicendi, quem impugnamus, vix differre a sententia Catharini, et Al­ berti 1’ighii, quam disp. 11, num.113, im­ pugnavimus, estque jam a Theologis com­ muniter rejecta, et non pauci gravi censura dignam arbitrantur : quod a Pelagiana hæresi difficile recedat : ut videre est apud Yasquez in præsenti disp. 132, cap. 2, Curielem quæst. 81, art. 1, dub. 1, et alios. Neque illud, quod adducitur in favorem prædictæ evasionis, alicujus munienti est : quia peccatum originale non utcunque debet conferre illos effectus innisi Deo, inimici, impediti a receptione glorur, etc. Sed per in­ justitiam, inimicitiam, et indignitatem uni­ cuique propriam, et intrinsecamconstiluentem illum vere et intrinsece peccatorem: quod minime praestat peccatum illud Adami, etiam prout ratione irretractationis in Dei abominatione perseverat. Quod autem pri­ vatio justitiæ originalis sufficienter det prædictos effectus, conveniantque i 1 Li caetera, quæ sunt de ratione peccati, prout originali convenire debent, ex dicendis in toto hoc dubio constabit. Ad illud, quod additur, constat ex dictis dub. 3, num. 71, non omne, quod per justi­ ficationem excluditur, aut quod pertinet ad ejus terminum a (pio, esse ipsum peccatum originale. Unde ratio offensæ tollitur, et remittitur per illam, et non est ipsum pec­ catum, neque denominat peccatorem; sed est subjective in Deo, quem denominat offensum. Id ergo dumtaxat originale pecca­ tum constituere debet, quod est subjective in ipso peccatore, et illum intrinsece deno­ minat, sicut denominat privatio, quam diximus. Alia vero, quæ per justificationem auferuntur, habent se vel tanquam causa prædictum peccatum conservans sicutdisp. 14, num. 93, diximus, se habere peccatum actuale Adami non retractatum : vel tan­ quam effectus conservatus ab illo, sicut se habet ratio offensæ. Vide infra quæst. 8G, in comment, art. 2, ubi prædictum effugium iterum 281 DISP. XVI, DUB. V. iterum circa peccatum habituale impu­ gnatur. 120. Dices secundo, ex vi rationis factæ non probari positive, ot a priori privatio*',f nem, quam <1 i x i m us, esse const i I u I i va in pec­ cati originalis, authabere in se requisita ad hanc constitutionem : .sod solum quasi ne­ gative, eta suflicienti enumeratione id ar­ gui ; quatenus non apparet aliquid positi­ vum, cui prædiclum munus constituendi possit competere; et inter privationes,supposito quod per aliquam constitui debeat, nulla ita apta deprehenditur : at in hac difficultate, quæ gravissima est istius mate­ riae, parum’videtur, ostendisse insufficienliamhujus, vel illius rationis sive positivae, sive privativa» in ordine ad praedictum peccatum constituendum, nisi positive, et a priori demonstretur concurrere in illa, quae assignatur, requisita ad talem constitutio­ nem. îc-ïj- Respondetur, argumentum a sufficienti " enumeratione, dummodo omnia membra numerentur, el impossibilia, atque inutilia efficaciter excludantur, validissimum esse in qualibet materia, quia licet non osten­ dat propter quid rei, demonstrat tamen ita esse sicut asseritur. Porro in præsenti non est dubium numerari omnia capita : siqui­ dem reduci debent ad positivum, et priva­ tivum : cumque in excludendo positivo laboraverimus dubio 2 ct 3 hujus disp. et dubio 1, in excludendo omnem privatio­ nem, quæ non sit justitiæ originalis, suffi­ ceret ad præsentis intentum, si ex priva­ tionibus ipsius justitia» excludantur illae, quæ privant effectibus secundariis, prout exclusæsunt, ut maneat perspicuum, solam eam, quam diximus privationem effectus primarii, habere munus constitutivae. Et quia in originali peccato, quo certior habe­ tur existentia, utpote a fide tradita, eo difficilius natura, et quod quid est depre­ henditur, placebat uti hac tantum prima ratione, contentusque minus clara ejus certitudine, ad solvenda argumenta, quæ prædictam privationem impugnant, lubens calamus transiret. Praesertim cum illorum auctores vix aliunde quam ex ejus impu­ gnatione suam sententiam persuadere va­ leant. Sed ut in re obscura pro viribus obsequium praestemus veritati, adducemus aliam rationem, quæ positive, et a priori assertionem ostendat. Salmant. Curs, theoloq., tom. I III. §in. Secunda ratio convincens assertionem. 127. Secunda ergo ratio, quæ nostram Ponnaassertionem positive'convincit, traditur a D. Thoma variis in locis, polestque hoc rj,in modo efformari. Privatio voluntaria gra­ tiæ, vel (quod idem est quoad præsens) privatio originalis justitiæ secundum effec­ tum primarium, ul est in nobis volunta­ rius terminus peccati actualis Adami, ha­ bet quicquid requiritur, ut sil formaliler peccatum habituale : ergo cum non sil peccatum personale, ut patet in pueris, qui ante omne personale delictum prædicta privatione maculantur, oportet ut sit ipsum peccatum originale. Consequentia est pers­ picua. Antecedens vero probatur. Tum quia talis privatio, quatenus ex Adami peccato orta, nihil est aliud nisi habitualis et voluntaria aversio animæ a Deo fine ultimo supernatural! : sicut enim gratia sanctificans est ipsa unio, el conversio ha­ bitualis hominis ad Deum supcrnaturalem finem : ita ejus privatio, quatcnusprædicto modo voluntaria, est habitualis aversio, et separatio ab illo : constat autem, peccatum mortale habituale non esse aliud, quam hujusmodi aversionem, et separationem. Tum etiam quia sicut gratia est supernaturalis vitaanimæ, ejusqueeum Deo amicitia, sanctitas, munditia, el decor : ita privatio voluntaria gratiæ est ejusdem animæ mors, inimicitia cum Deo, iniquitas, immundi­ tia, et macula : quod et nihil amplius pec­ catum habituale importat. Tum denique nam prædicta privatio, ut est aversio et separatio voluntaria animæ a Deo, repugnat ipsi Deo, cujus est omnia ad se convertere : et etiam repugnat rectæ rationi, cujus . præcepta, et regulæ nihil magis intendunt, quam hujusmodi conversionem, ct unio­ nem : quid ergo illi deest, quominus sit formaliter peccatum ? Confirmatur : nam prædicta privatio est Conilr. mala homini elevato ad finem supernatu- ma au­ ralem, in quantum homo, el in quantum rationalis est : atque adeo necessario debet esse culpa, vel pœna, vel utrimque simul : istæ enim duæ rationes dividunt adaequate malum rationalis creaturae, ul probat D. Thom. 1 p. quæst. -18, art. 5 de mal. art. •1, sed non est tantum pœna : igitur habet rationem culpæ ; non personalis, ut osten­ sum est : ergo originalis. Major est perspi­ cua: nam prædicta privatio est carentia 1'.) 1»E VITIIS ET PECCATIS. 282 formæ debite : carentia autem form® de­ bite, ubicunque inveniatur, hal · t ratio­ nem mali : cumque haec, de qua loquimur, sit in parte rationali hominis, ubi futura erat gratia, nihil deficit quominus sit ma­ lum ejus; in quantum homo, el in quan­ tum rationalis est. .Minor vero prioris syl­ logismi. in qua est difficultas, suadetur. Tum quia talis privatio est per se, et in­ trinsece voluntaria per modum termini, ut disp. praecedenti dub. 2 vidimus : pœna autem non est perse voluntaria ; imo po­ tius de ration·· ejus est, ut sit contra volun­ tatem. Tum etiam quia pœna, utpote ta­ xata, et determinata a divina justitia, culpæque reparativa, consonat fini ultimo, et ordinatur ad illum : prædicta autem privatio, secundum quod est aversio, et separatio a Deo, omnino dissonat, el re­ pugnat tali fini ; neque hoc modo potest esse reparati va culpæ, sed potius indiget reparari per oppositam conversionem : ergo prout sic non habet rationem pœnæ. Tum denique nam pueri ratione privatio­ nis gratiæ ut ortæex Adami peccato, quo­ vis alio secluso, sunt indigni gloria, seu visione beatifica ·, et habent condignitatem ad pœnam damni consistentem in carentia prædictæ visionis : sed hæc indignitas glo­ riae, et condignitas pœnæ non est pœna, sed culpa -, vel involvens culpam : ergo, etc. • § IV. Quibus fiat obviam huic rationi, et qualiter praeludantur ? Evisio 128. Dices, non satis probari hac nostra η<·η1βί rat‘oneef confirmatione, privationem graron- tiæ esse formaliter peccatum . aut esse ipsam maculam, et immunditiam, quæ peccatum originale constituit ; sed quod sit aliquid ex hujusmodi peccato, et consequulum, sicut pœna consequitur ad culpam. Et quidem prædictam privationem esse pœutii'îu nam’ asseritur non semel a D. Thoma : ut ' videre est quæst. 1 de mal. art. 5 ad 5, et quæst. 3 art. 7 in corp, et quæst. 4, art. 2 ad ultimum, et quæst. 28 de verit. art. 6, nec non in 2 dist. 33, quaest. 2, art. 1 ad 2. Si autem est pœna, non videtur posse habere rationem culpæ: quia pœna oppo­ nitur culpæ, et dividitur contra illam. Ad hæc : eo ipso quod privatio illa sit pœna, est effectus Dei ut judicis punientis, et est determinata secundum rectam rationem, el legem ipsius Dei ; at culpa totum hoc excludit : ergo, etc. Nec refert (ail Curiel) quod sit privation·, voluntaria: quia non est voluntaria di-11 ’ recte, sed solum indirecte, et consequen­ ter : sicut mors, el suspensio potest dici voluntaria latroni, quatenus consequitur a·! furtum, quod ille voluntarie commisit. Hic autem modus voluntarii non extrahit malum n ratione pœnæ, ut patet in exem­ plo adducto. Imo licet aliquid esset directe volitum, non idcirco rationem pœnæamit­ teret, aut illam supergrederetur: ulcons­ tat in pomis, quas nos ipsi voluntarie prt> peccatis assumimus. —Neque etiam referi (inquit citatus auctor) quod talis privatio videtur contraria rationali naturæ: quia non contrarialur illi ut utenti ratione tanquam regula suarum operationum, si­ cut est de ratione peccati; sed solum ut subjecto perfectibili per gratiam tanquam per formam sibi convenientem: quo pactu etiam repugnat illi pœna. Ad illud vero, quod de aversione dixi­ mus, posset occurri ex doctrina ejusdem Curielis, privationem gratiæ, seu justitiæ originalis non esse aversionem moralem, et peeeaminosam : quippe ad hoc deberet esse contra aliquod praeceptum, eo quod de ratione peccati est, ut sit contra legem: nulla autem exlat lex, vel praeceptam prohibens talem privationem, sicut nul­ lum extat praeceptum habendi, aut con­ servandi gratiam : quare prædicta priva­ tio solum erit quaedam separatio Physica animae a Deo consequuta ad peccatum, habensque rationem pœnæ. 129. Sed revera nihil horum enervat nostram rationem , aut confirmationem. r·-' Et ut singula suo ordine impugnemus,^· certaque separemus ab incertis, concedimus libenter privationem graliæ secuitdum aliquid sui esse pœnam, ut D. Thom. affirmat locis citatis : atque adeo secundum hanc pœnæ rationem esse a Deo ; et rationi consonam : proindeque non esse culpam, immunditiam, maculam, aut aversionem ! moralem : quod et nihil amplius dicta in hac evasione convincunt. Ex hoc tamen minime infertur, prædictam privationem secundum aliam rationem in ea repertam non esse formaliter culpam, maculam, el aversionem moralem. Quod enim dicitur, idem non posse esse pœnam, et culpam, inlelligendum est secundum eandem ratio­ nem ; secus tamen secundum diversas, ut docuit D. Thom. quæst. J de mal. art. Ip;, DISP. XVI, DEB. V. ad 1 ibi : M·») secundum diversa potest esse, el culpa, SSÔ DE VITIIS ET PECCATIS ad ôulpam dehet perse et intrinsece præsapponi ad ipsam rationem mali culpæ, ita ut nullatenus hæc ralio concipi valeat, nisi præintellecto voluntario. El hoc modo est voluntaria privatio gratiæ secundum con­ ceptum, quem diximus esse aversionem, et culpam : adeo enim intrinsece, el per se convenit illi ut sic ralio voluntarii, ut nul­ latenus sine illa possit concipi, neque in ra­ tione mali, neque in ratione privationis, aut aversionis a Deo: unde talis privatio nequit non supergredi malum pœnæ, et culpam constituere. E contra vero-p ena quamvis possil a voluntate acceptari, et perejusactum voluntaria, vel volita, reddi ; totum tamen hoc per accidens, et consequen­ ter se habet ad rationem pœnæ: accidit enim illi, quod acceptetur a patiente, vel non acceptetur: eodemque prorsus modo erit mala homini, et privatio boni illi de­ biti propter culpam inflicta, ac proindeform alissime pœna, sive voluntarie ab eo ac­ ceptetur ; sive repugnanter, et contra voluntatem sustineatur. Et hujusmodi est privatio gratiæ secundum priorem concep­ tum, quem distinximus. Deinde falso asseritur, hujusmodi priva­ tionem secundum illum alium conceptum aversionis a Deo essevoluntariam illo dum­ taxat modo, quo mors, vel suspensio dicitur voluntaria latroni : nam hæc adhuc indi­ recte non est voluntaria simpliciter, quasi ipsa voluntas latronis habeat in illam phy­ sice, et real iter aliquem influxum: imo est simpliciter involuntaria, et ab intrinseco: etsi aliquando appelletur voluntaria, loquutio est val le impropria, et pure interprelativa :quatenus dum latro propter mor­ tem non omittit furari, interpretamur velle potius mori, seu minus hoc refugere, quam a furto abstinere : simpliciter autem mors illa est ab exlrinseco, passo non conferente vim; atque adeo non modo involuntaria, sed et violenta. At vero‘privatio, de qua loquimur, physice et realiter oritur (saltem ut terminus secundarius) a voluntate creata sine alicujus alterius causæ influxu; ut num. 132 vidimus, el ita physice, in tolo rigore esi voluntaria, et a principio intrin­ seco. Eslel aliud discrimen ad rem conducens: quia in suspensione, vel morte per se con­ sideratis nihil boni apparet respectu latro­ nis, a quo ejus voluntas possit allici, et mo­ veri ad illam appetendam : unde quia quod perse est voluntarium, debel habere pro­ priam appelibilitatem, ratione cujus sit etiam volitum, non est quo pacto talis mors aul suspensio secundum se speciata volun­ taria esse possil, neque voluntatis influxum terminet. E contra vero in privatione, et aversione, de qua loquimur, est aliqua ra­ tio boni apparentis, nempe ipsum non Ilea subditum, neque alicui subjectum, sal quasi omnino sui yuns.-quæ ralio licet fidi el apparens, magni tamen est apud pecca­ torem, qui maxime vult propriam excellen­ tiam, et nullius legibus subjici. Hoc autem in causa est, ut talis privatio non a modo voluntate creata appeti possit, sed etiam ut possit oriri physice ab illa: et oriatur de facto, quoties ad actum ipsius voluntatis sive proprium, sive capitalem consequitur, ut in nosiro casu accidit. 135. Secundum quod ait Curiel, videli­ cet privationem gratiæ non repugnare ra­ tionali naturæ, nisi ut subjecto perfectibili. licet sit verum loquendo de prædicta priva­ tione secundum primum conceptum num. 130 explicatum; minime talem loquendo de illa secundum posteriorem ibidem dic­ tum, qui est conceptus aversionis, et culpæ: nam prout sic omnino repugnat prædictæ naturæ ut utenti regula rationis : valde enim rationi dissonat, quod voluntas creata sit separata, et aversa a suo ultimo fine, cui subordinari debet, sustineatque volun­ tariam privationem ad illum. Neque ad hanc dissonantiam necesse est, quod detur aliquod speciale praeceptum prohibens ta­ lem privationem, aut praecipiens gratiæ conservationem : sed sufficit oppositio, quam prædicta privatio habet cum ipso ultimo fine, propter quem omnes leges, et praecepta instituti sunt, et ad cujus conservationem diriguntur. Constat enim magis dissonare rationi, eminentiorique modo opponi illi, quod aliquid destruat finem omnium prae­ ceptorum, seu ordinem ad illum per oppo­ sitionem, et dissonantiam ad talem finem, vel ordinem, quam quod alicui praecepto particulari se opponat. Imo eo ipso quod prædicta privatio primario, et immediate tollat ordinem ad prædictum finem, conse­ quenter, et mediate habet esse contra ipsa praecepta : quippe tota vis obligandi prae­ ceptorum ex ipso fine, et ordine illi debito consurgit. Ex quo ultimum, quod aiebat Curiel de aversione morali, manet etiam impugna­ tum : quia ad talem aversionem, quando non est actualis, sed habitualis, et per mo­ dum termini, sufficit esse contra finem præceptorum ; quamvis non sit immediate con­ tra DISP. XVI, DUB. V. Ira aliquod præcoptum particulare. Illa enim conditio posita in diffinitione peccati, scilicet «se contra legem, aliter convenire debet peccatis actualibus, et aliter habitua­ libus: nam illa, quia sunt libera actu, et per modum exercitii, debent immediate cadere sub præceptis, seu ab illis prohiberi, eo quod prmcepta dantur immediato de ac­ tibus liberis·, ista vero quia solum sunt li­ bera terininative, seu mediis actibus, suffi­ cit quod cadant sub præceptis mediate, quatenus cadunt actus, quorum sunt ter­ mini, ot quatenus adversantur lini ultimo, ad quem ipsa prmcepta, et quicquid praeci­ piunt, ordinantur. Alu 136. Alia via videbitur fortasse alicui <Φιη posse noslræ rationi, et confirmationi oc­ curri, si dicatur, eas solum probare, priva­ tionem gratiæ non esse dumtaxat pœnam, sed pertinere aliquo modu ad malum culpæ: non autem quod sit essentialiter ipsum pec­ catum originale, vel habituale. Tum quia ut non sit præcise malum pœnæ sufficit quod sit culpa causaliter : sicut de concu­ piscentia, et habitibus vitiosis diximus num. 102. Tum etiam quia esto sit formaliler mala in genere culpæ, poterit habere se consequenter ad prædictum peccatum, et non per modum formæ constitutivae : si­ cut de malitia privativa reperta in peccato actuali diximus disp. 6. Pnwiu- Verum neque ista evasio alicujus mo,|lljr· menti est : quia semel probato prædictam privationem non esse dumtaxat pœnam, sed pertinere etiam ad genus culpæ, cito ostendemus osse ipsam malitiam essentia­ lem, el constitutivam peccati habitualis. Etenim quod non se habeat in illo conse­ quenter, sicut ma lilia privativa habet se in peccato actuali, probatur. Nam ut ita se haberet, debebat præsupponere aliam ma­ litiam essentialem, et constitutivam, ul est perspicuum : quod autem eam non præsupponal, ex eo liquet, quia vel talis malitia esset positiva? Et hæc non datur, ut osten­ sum fuit toto dubio 3. Vel esset privativa? Et neque hoc dici potest, quia prima priva­ tio in nobis post peccatum Adami reperta est privatio gratiæ, seu justitiæ originalis quoad effectum primarium : non ergo hu­ jusmodi privatio potest se habere ut quid consequens ad aliam habitualem malitiam. Quod autem non sit culpa solum causaliter, sicut concupiscentia, et habitus vitiosi, fa­ cile etiam ostenditur. Nam prædicta priva­ tio secundum se, et independenter ab omni alio effectu est quid repugnans Deo, et avertens ab illo ut a fine ultimo, et ideo incompossibilis cum amore talis finis : igi­ tur formaliter est culpa habitualis : ratio enim hujus culpæ in nullo alio potest con­ sistere praeterquam in prædicta aversione, et privatione. Tum etiarn quia quod solum causaliter est culpa, non excludit gratiam, neque tollit amicitiam cum Deo, neque pri­ vat jure ad beatitudinem : ut videre est in ipsa concupiscentia, et habitibus vitiosis, et in potentia peccandi : sed privatio, de qua loquimur, tribuit omnes illos effectus : ergo non solum causaliter, sed formaliter habet rationem culpæ. Si igitur considere­ tur, ut est in nobis terminus voluntarius peccati Adami, nihil illi deesse potest, quo­ minus sit ratio formalis, et constitutiva nostri originalis. ' § V. Errores, et falsæ sentent ix. 137. Difficultas hujus materiæ circa cons­ titutionem originalis culpæ tot in ea erro­ res, et sententias originavit, ut nequeant brevi numero comprehendi. Et quamvis esset longissime abire, si uniuscujusque auctores, et fundamenta vellemus ex pro­ fesso adducere, et impugnare; diminute etiam procederemus sine aliquali eorum notitia et relatione. Qui pluravoluerit, con­ sulat auctores hic referendos, et alios, qui contra hæreticos nostri temporis controver­ sias ediderunt. Inter errores ergo, qui circa naturam prædicti peccati hactenus prodiere, primus absurdo, et indignitate est Matthiæ . ug. Flaccii Illyrici Lutheranorum rigidorum patris : qui Manichæorum hæresim susci­ tans peccatum originale ab ipsa substantia animæ non distinguit; sed ait esse quandam imaginem diaboli ab anima rationali indistinctam, in quam ipsa anima per pec­ catum Adami ex imagine Dei transformata fuit. De quo vide Canisium lib. 1 de B. Vir- CaI)|5 gine, Bellarminum lib. 5 de amissione^·;™1· gratiæ cap. 1. usque ad 4, Vasquez in præ- ο π-g . senti disp. 132, cap. 1, Gregorium Mart, -Mjri· ari. I, et alios expositores D. Thomæ, qui prædictum errorem referunt, el impu­ gnant. I Secundus parum a praecedenti distans fuit secunLutheri, Komnitii, et aliorum quorundam hæreticorum asserentium, quod licet pec­ catum originale non sit ipsa rationalis anima, est tamen aliquid substantiale cor­ poreum, ut cor, hepar, vel ipsum composi- 288 FV DE VITIIS ET PECCATIS. tum. qu«"l dicitur humana natura. Vide Bellarminum ubi supra cap. 2. Tertius eorundem haereticorum error et Terns*. fere omnium, qui I.utheri, et Calvini semilis incessere, affirmat peccatum originale formaliter esse concupiscentiam, et fomi­ tem, quæ nos ad malum inclinant : atque adeo secundum suam essentiam manere in baptizatis, et justificatis ; quamvis illis non imputetur. Contra hunc errorem agunt fere omnes expositores D. Thomæ hoc loco : et videri possunt quæ diximus dubio præced. num. 101. qiuiih Quartus etiam hæreticorum error non vult peccatum originale esse distinctum a propriis peccatis actualibus ·. sive quod anima antequam uniretur corpori, talia peccata committeret, ut antiqua Origenis hæresis asserebat ; sive quod ipsi parvuli mox ut concepti propria voluntate peccare potuerint : ut stulte satis aliqui Pelagianorum putaverunt, quos disp. 14, num. 7, verbis Augustini impugnavimus. Nec de­ sunt hæretici, qui omnia peccata actualia quavis ætalecommissa, cum originali con­ fundunt, ut Kemnitius in examine Concilii Trid. ses. 5, pag. 456, et Melanchton in confessione Augustana, et in locis editis anno 1522. Vide Bellarminum 4 de amis­ sione gratiæ cap. 4. Tres 138. Præter hos manifeste errores sunt tiænl^nï QuaKlam sententia, quæ licet aliquando tus reji-probabilitatem habuerint, et ideo in Cathociemte. jjcorum scriptis reperiantur ; jam tamen aut vix, aut nullo modo possunt dici proba­ biles : ob idque communiter deseruntur, et a multis improbabiles, et absurdæ reputan­ tur. Hujusmodi est sententia illa de quali­ tate morbida causata ex serpentis sibilo, quam dub. 2, cum suis fundamentis, et auc­ toribus adduximus, et rejecimus. Hujusmodi etiam est sententia, cujus su­ pra meminimus, Alberti. Pighii et Ambrosii Catharini negantium devenisse ad nos ex peccato Adami aliquid intrinsecum habens rationem culpæ; aut aliquid aliud esse pec­ catum originale præter ipsum peccatum actuale Adami prout ab illo ex persona om­ nium posterorum fuit commissum : de qua sententia diximus aliquid disp. 14, num. 113, et in hoc eodem dubio num. 125, et videri potest Vasquez citata disp. 132, cap. 2, ubi late ejus censuram examinat. Est et tertia sententia eodem fere gradu a veritate, et probabilitate elongata, quod peccatum originale solum est reatus, quo nascimur obnoxii pœnæ temporali, et ælernnj pro peccato quod Adamus commieil. Iu hanc sententiam inclinasse videtur Du­ randus in 2, dist. 30, quasel. 3, eamquosequutus est KoITensis art. 2, contra Lutheruui: imo Vasquez disp.citata ubi prædictam sententiam sufficienter impugnat, conatur ostendere sensisse ita l). Augustinum variis in locis ; alienasque esse ab eo glossas ali­ quorum, qui in vero et sano sensu mentem illius explicare voluerunt. Immerito tamen Augustinum a vera sententia alienum fuisse credit citatus auctor, eum nihil sil in ejus verbis, quod non possit pro veritate exponi. Nam vel non intendit explicaro peccatum originale a priori, et per rationem quidditativam ; sed a posteriori, vel a signo per ali­ quid quod ad talem rationem consequitur: et sic potuit vocare illud reatum, etiamsi loquatur de reatu formali, et proximo:quia iste consequitur ad privationem justitiæ originalis, in qua essentia prædicti peccati consistit : vel accepit reatum non formaliter et proxime, sed radicaliter et fundamenta­ liter, et tunc etiam quiddilative potuit pec­ catum originale reatum appellare, quia ejus essentia est radix et fundamentum reatus. Uno autem vel altero ex his modis nullus erit locus Augustini, qui non valeat conve­ nienter exponi : pro quo potius quam pro impugnando S. Docto re debuisset Vasquez laborare. 139. .Supersunt aliæ Catholicorum sen- Trp tentiæ, quæ licet falsæ, et nostræ assertioni^· adversæ existant ; habent tamen auctores, et fundamenta, quæ illas efficiunt absolute probabiles. Harum prima et probabilior assignat pro constitutivo peccati originalis aliquid positivum, nimirum conversionem animæ vel voluntatis ad bonum commuta­ bile : contra quam sententiam militavimus toto dubio 3, ejusque argumenta, et defen­ sores adduximus a num. 69. Secunda assignat pro prædicto constitu­ tivo privationem, non quidem gratiæ, vel justitiæ originalis, sicut nos assignavimus, sed conformitatis ad legem, quam Adamus debuit observare, et observando, eam con­ formi latem acquirere. De hac sententia, quæ est Magistri Curielis in præsenti art. 3, dub. 4, et aliorum quorundam, egimus dub. 1 istius disputationis, ejusque funda­ menta evertimus a num. 12. Tertia sententia (forte ul alias extrema' conciliet) affirmai peccatum originale contitui ex æquo per positivum, et per priva­ tionem sive gratiæ, sive conformitatis præ­ dictæ. Hanc tribuit Vasquez quibusdam recentioribus, DISP. XVI, DUB. V. recentioribiis, quorum suppressit nomina. Qui forte non intendunt, unicam essentiam prædicti peccati ex positivo, ct privatione consurgere; sed considerantes illud in du­ plici genere, nempe el in genere mali mo­ ralis, et in genere mali simpliciter, dicunt in hoc constitui per privationem, in illo vero per positivum : juxta ea, quæ de pec­ cato actuali diximus supra disp. 6, num. 48. Et quamvis hæc sententia ita explicata ma­ jorem probabilitatis speciem præ se ferat ; ejus tamen falsitalem satis convincunt ea, quæ diximus ox D. Thoma in hoc dubio a num. 118, ct etiam dicta loto dubio 2et 3, nam dum ibi ostendimus, nihil positivum degenero culpæ potuisse ab Adamo in pos­ teros descendere, consequenter rejecimus omnem sententiam, quæ pro constituendo peccato originali in quovis genere ad posi­ tivum, sive solum sive una cum privatione recurrerit : imo pro nullo peccato habituali constituendo recurrendum esse ad positi­ vum mansit probatum eodem dub. 3, a num. 4-1. Neque hic sistit varietas opinio­ num, sed et inter auctores, qui nostræ adslipulanlur, nonnihil divisionis reperimus in explicando secundum quam rationem privatio justitiæ originalis peccatum origi­ nale constituat. Credimus tamen sufficien­ ter manere veritatem declaratam ex dictis in hoc dub. præserlim a n. 121, et a num. 130, et dub. præccdenli num. 88, ita ut opus non si amplius circa hoc deleneri. § VI. Argumentum prxeipuum contra nostram sententiam. 110. Ex argumentis, quæsententiam nos­ tram oppugnant, non pauca jam devicta sunt: illa omnia nimirum, quæ directe militant pro sententia constituente pecca­ tum originale in positivo : el etiam quæ militant pro asserente constitui per priva­ tionem conformitatis ad legem : hæc enim adduci, et solvi debuerunt dubiis præcedentibus, ubi prædictas sententias impugnavi­ mus. Illa autem huic loco reservari debue­ runt, quæ immediate impugnant privatio­ nem gratiæ, aut justitiæ originalis, quam nos pro prædicto constitutivo assignavimus : atque adeo a qualibet adversa sententia, vel errore possunt conira nostram efformari. Neque horum minutiora, et levidensia, quæ quisque ex dictis facile dissolvet, sed quæ alicujus momenti difficultatem conti­ 289 nent, adducemus. Primum ergo et apndprimnm adversarios validissimum, credunt sumendum esse ex D. Thoma in illis locis, quæ citavimus n. 128, ubi prædictam privatio­ nem dicit osse pœnam peccati : ex quo in­ ferunt, ergo non est ipsum peccatum, nam pœna, el culpa debent distingui. Nec tantum ratione consequentiae, sed expressis verbis rejecisse D. Thornam privationem gratiæ a ratione culpæ contendit quidam junior re­ ferens ejus verba ex 2, dist. 33, quæst. 2, art. 1 ad 2, ubi ait : privatio gratiæ non habet rationem culpæ, sed parue. Quid cla­ rius ? Sed quam sit infirmum argumentum, vi-inflrmadimus a num. 119, ubi eisdem testimoniis llK Ang. Docloris probavimus prædictam pri­ vationem secundum diversas rationes esse simul pœnam, el culpam. Circa distinctio­ nem vero hujusmodi rationum pœnæ et culpæ non omnes dicendi modos, qui apud auctores noslræ senlentiæ reperiuntur, pro­ bamus: nequeenim placet quod ait Vasquez disp. citata cap. 10, videlicet privationem justitiæ originalis non habere rationem pœnæ respectu peccati originalis existentis in puero, consistentisque in eadem priva­ tione, sed dumtaxat respectu peccati actua­ lis, quod fuit in Adamo : neque etiam, quod idem Vasquez insinuat, et expendit Lorea disp. 43, § ultimo : nimirum privationem gratiæ active acceptam, prout dicit dumtaxat suspensionem divini concursus, habere ra­ tionem pœnæ; ipsam vero passive conside­ ratam, et ut afficientem ipsum hominem habere rationem culpæ, etc. Hos ergo et similes dicendi modos non omnino proba­ mus, nisi reducantur ad illum, quem ex­ plicuimus a num. 130, qui solus, ut credi­ mus, veritatem continet, et difficultatem aufert. Testimonio autem D. Thomæ, quod prædictus junior pro se adducit, desunt hæc verba, nisi in quantum ex voluntate est : et ideo si integre legatur, probat nos­ tram doctrinam, ut vidimus num. 129. 1 11. Sed adversus, eamdem doctrinam, proindeque contra hanc solutionem est non solutio· levis objectio, quam num. 132 huc remi­ simus, et potest sic formari. Privatio gra­ tiæ secundum omnem sui rationem causa­ tur a Deo, sicut ipsa gratia, qua privat : ergo secundum nullam rationem potest esse culpa. Consequentia est perspicua, alias enim culpa reduceretur in Deum. Ante­ cedens vero probatur. Tum quia privatio gratiæ secundum quancunque rationem oritur ex substractione concursus conser- 290 DE VITIIS ET PECCATIS. vantis ipsam gratiam, atque adeo debet causari ab eo, qui talem concursum subtra­ hit : solus autem Deus subtrahit hujusmodi concursum, sicut solus ipse illum præbebat : ergo, etc. Tum etiam nam effectus sequutus per se ad aliquam omissionem reducitur in causam ipsius omissionis, et ideo cui omissio est voluntaria, etiam est volunta­ rius talis effectus: quod praecipue locum ha­ bere in effectibus non positivis diximus in tract, de voluntar. disp. 4, num. 53 ; sed ad omissionem, qua Deus cessat conferre influxum conservativum gratiæ, sequitur per se carentia ipsius gratiæ secundum om­ nes ejus conceptus : ergo sicut prædicta omissio est a Deo, sic etiam talis carentia secundum omne quod importat. CoufirConfirmatur : nam posset Deus auferre „^ν’.·ΐΓ.ι. gratiam secundum omnes ejus rationes sine ullo peccato ab aliquo v. g. dormiente : hoc enim omnipotentia; ejus non est cur re­ pugnet: sed in tali casu tuta gratiæ privatio causaretur a solo Deo, neque aliquis con­ ceptus inventus in illa possetin voluntatem creatam reduci : igitur nulla est ratio in prædicta privatione, cujus Deus non sit causa. a.îuiiû 142. Respondetur negando antecedens ‘'''objectionis, et etiam primæ probationis: quamvis enim peccante homine, et subtra­ hente Deo concursum conservativum gratiæ, ponatur re ipsa hujus privatio secundum utramque rationem supra explicatam, sci­ licet tam ut est præcise malum hominis, quam ut est etiam malum Dei, seu aversio, et separatio ab ipso ; non tamen utraque hæc ratio, sed prima dumtaxat reducitur in Deum : posterior vero oritur solum a voluntate creata, quæ peccat. Neque hujus rei rationem aliam reddere necesse est, nisi quam numero 132 tradidimus : vide­ licet satis esse, quod una ex prædictis ra­ tionibus opponatur Deo, et alia non oppo­ natur, ut hæc debeat, et illa non debeat in ipsum reduci, quantumvis inter se sint identificatae, et connexæ. Sicut licet Deus sua physica præmotione causet materiale peccati actualis, et ad hanc causalitatem infallibiliter sequatur formale; sufficit ta­ men, quod hoc formale habeat cum Deo oppositionem, quam non habet materiale, ut divinus inlluxus sistat in solo materiali, et nihil formalis attingat. Unde falsum est, quod si solus Deus per suum concursum causât gratiam, per subtractionem ejus de­ beat causare totam privationem : in illa quippe nulla potest esse ratio, quæ Deo repugnet; sicut potest esse, eide facto in ista. Et sicut multoties causal aliquam privationem non solum illo, qui causab.il formam, el omittit causare, sed etiam alius, qui non causabal illam ; itu fieri putat ut aliquis, qui causabat formam, licet desi­ nat causare, non ideo causet totam privaI tionem ; saltem quoties in hac fuerit aliqua I ratio repugnans tali causæ. | Ad secundam probationem dicas privatio­ nem gratiæ secundum conceptum aversionis a Deo non sequi per se ad subtractionem, vel omissionem divini concursus, sed per accidens ; licet indispensabililer supposito peccato actuali voluntatis crealæ : sicut ad | concursum Dei circa materiale peccali se­ quitur aliunde et per accidens nempe ex voluntate creata, indispensabililer tamen malitia formalis. Per se autem oritur a sola voluntate creata sive propria, sive capitali ratione sui peccati actualis. Quare neganda est minor hujus probationis. 143. Ad confirmationem respondetur in s-u illo casu (quem modo admittimus, et alibi examinabimus) privationem gratiæ non 3 fore omnino eandem, quæ modo est: quii solum esset in ea de ratione privativi ille prior conceptus, secundum quem est tan- | tum mala homini, et habet rationem pœnæ, vel pœnalitatis : alia vero ratio, secundum quam est etiam malum Dei, et aversio ab I illo decsset prædictæ privationi : el ita non mirum si tunc posset tota in Deum reduci, modo vero non possit. Pro quo nola, quod hæc ratio, quam dicimus aversionem el ma­ lum Dei, non importat nudam carentiam gratiæ, etiam secundum eam rationem, se­ cundum quam gratia animam Deo subjicit, et ad eum convertit ; sed carentiam priva­ tivam, quæ supponit debitum talis subjec­ tionis, et conversionis : nuda enim carentia, et quæ debitum non supponit, sicut amittit rationem privationis, amittit etiam ratio­ nem mali. Debitum autem ad prædictam privationem requisitum tenet se ex parte hominis, et terminatur ad Deum: nam Deus est, cui debetur illa subjectio ; homo vero, qui debet, ul diximus num. 130. Por­ ro in casu argumenti omnino cessat h« debitum : quia si Deus tollit ab homine gratiam inculpabiliter, et independentcrab ejus voluntate, ut supponitur, eo ipso non tenetur jam homo ad habendam, el conser­ vandam ipsam gratiam, neque ad se per : illam Deo subjiciendum : landiu enim de­ bitum hoc durare potest,quandiu subjectio, supra quam cadit, subest hominis potestati, quia DISP. XVI, DUB. V. quia ad illud, quod non potest, nemo tene­ tur : landiu vero, et non amplius ei subest, quandiu vel habet inse gratiam, vel volun­ tarie, el culpabiliter, sua, aut sui capitis voluntate eam non conservat, el hanc vo­ luntariam non conservationem, seu amis­ sionem non retractat. Hinc patet veritas solutionis : quia cum in casu argumenti in­ culpabiliter, et independenter a voluntate hominis gratia auferatur, nec subsit ejus potestati habere, vel conservare illam, con­ sequenter cessat debitum subjiciendi se Deo per ipsam gratiam, et ita hujus carentia quantum ad talem subjectionem neque est privatio, neque aversio, neque habens ra­ tionem mali, sed erit quædam simplex ca­ rentia, et negatio : sicut quæ datur in crea­ turis irrationalibus carentibus prædicto debito : el sicut quæ daretur in homine condito in puris naturalibus, antequam peccatum committeret. Diximus quantum ad talem subjectionem, etc quia carentia se­ cundum aliud munus perficiendi animam in seipsa, quod explicuimus num. 130, etiam in casu, de quo loquimur, esset pri­ vativa, et esset mala homini per modum pœnæ, vel pœnalitatis, quia debitum ad hanc privationem requisitum tenet se ex parte Dei, eo quod fundatur in divina pro­ missione, et destinatione hominis ad finem supernaluralem, qûæ cum semper perma­ neat, semper fundat prædictum debitum. Adde, ob aliam rationem in ea casu præ­ dicto carentiam gratiæ quoad munus subji­ ciendi animam Deo non fore privationem, neque aversionem ab illo sicut a fine ulti­ mo : quia scilicet de ratione hujusmodi aversionis est (sive sit aversio actualis, sive habitualis) ut procedat, vel processerit a voluntate creata, respiciatque illam tan­ quam principium conjunctum. Tum quia debet esse intrinsece voluntaria, quæ ratio intelligi nequit sine prædicto respectu. Tum etiam quia sola illa causa potest efficere aversionem a Deo fine ultimo secundum conceptum aversionis, quæ cum sit capax attingendi talem finem, potest etiam ab illo se avertere: quæ enim vel non est capax prædictæ atlingentiæ sicut creaturæ omnes irrationales, vel non potest separari, et averti a Deo sicut divina voluntas, manifes­ tum est, quod non possit causare aversio­ nem, el separationem ab illo : cum hoc ipsum, quod est hujusmodi separationem, et aversionem efficere, sit averti, ct separari. Sola ergo creata voluntas, quæ potest aver­ tere se a Deo, potest elficere privationem 291 gratiæ secundum conceptum talis aversio­ nis : quare cum in casu prædicto nullus sit inlluxus voluntatis creata, sed sola divina gratiam auferat, nequibit in hujus carentia reporiri prædictus conceptus aversionis. 144. Neque obeat si urgeas, quod si ca- tœpiio. ren lia gratiæ quoad munus, de quo loqui­ mur, non intelligitur objective mala, seu aversi va a Deo, antequam a voluntate creafa procedat, nequaquam per hujusmodi pro­ cessum fiet talis : ut enim in tract, de bonit. et malit, disp. 4, a num. 10, ex D. Thoma docuimus, voluntas quantum ad bonitatem, et malitiam ita dependet ab objecto, ut nisi hoc antecedenter ad attingentiam volunta­ tis supponatur malum, nequaquam illa per talem attingentiam malitiam incurrat : ergo vel prædicta carentia, adhuc a voluntate creata procedit, non est mala; vel debet esse talis saltem objective, quando non procedit, sicut in casu nostro. Porro tunc non esse etiam objective malam, constat ex eo quod secundum se totam a solo Deo causatur : Deus autem non potest causare aliquid quo­ vis modo peccaminosum. Respondetur enim, prædictam carentiam Euo non tamen omnium est una macula, sed di­ non est nisi una. Secundum posteriorem verse, secundum quod defectus gratix ud di­ vero respectum habet unitatem, el distine, versas causas refertur : unde defect us gratix tionem secundum distinctionem, vel unij exactu luxuriæ proveniens est macula illius tatem actus, qui fuit ejus causa : quia in peccati, et sic de aliis, etc. Eandem doctri­ rebus respeclivis specificatio, et distinctio nam confirmat hac 1, 2, quæst. 86, art. 1 ad sumitur a termino vel principio respecto, 3,etexemplo elucidat his verbis : Dicendum, et juxta multiplicationem, et varietatem quod macula non est aliquid positive in anima, talis principii, aut termini variatur.et mul­ nec significat privationem solam; sed signi­ tiplicatur respiciens. Secundo nota, quod ficat privationem quondam nitoris animx in prædicta privatio non constituit peccatum ordine ad suam causam, qux est peccatum originale, vel habituale, quatenus præcise (scilicet actuale) et ideo diversa peccata diver­ dicit ordinem ad formam, qua privat; sed sas maculas inducunt. Et est simile de umbra, quatenus addit respectum illum ad actum, ; qux est privatio luminis ex objecto alicujus qui fuit ejus causa, statqué sub hujusmodi corporis: et secundum diversitatem corporum respectu : vel (quod idem est) quatenus con­ objectorum di versificantur umbra. Videatur etiam in 2, dist. 42, quæst. 1, arlic. 2 ad 4. sideratur formalissime in ratione termini talis causæ : quod satis constat ex his, quæ ,ύ,.(1ΐο 151. Neque obesi si dicas, privationem diximus numero 75, cl disp. 14. numero graliæ non esse effectum omnium peccato­ 115. Ubi ergo ad privationem gratiæ solum rum mortalium, quæ peccator committit; sed primi dumtaxat : nam cum hoc totaliter praecessit unica causa, seu unum peccatum auferat gratiam, et nihil in anima relinquat actuale sicut in pueris, qui ex solo peccato per reliqua auferendum, ipsum dumtaxat, Adami illam incurrunt, talis pri vatio solum 1 et nullum aliud habet causare graliæ priva­ importabit unum respectum, solumqiieeril tionem ; cetera vero supponunt jam illam unicas terminus, ac proindein ralioneconscausatam. Prætcrca diversa peccata actualia tiluentis peccatum habituale erit tantum una- 295 non solum inducunt distincta peccata habi­ tualia, sed etiam inæqualia juxta inaequa­ litatem ipsorum peccatorum actualium : at privatio gratiæ ex quocunque peccato pro­ veniat, semper est æqualis : quia cum sit privatio in facto esse, non suscipit magis, neque minus : ergo, etc. Respondetur enim, peccata ad primums/ vitur. supervenientia non causare privationem gratiæ entitative, et secundum substantiam (ut sic dicamus) propter rationem hujus re­ plie® ; causare tamen illam modaliter : quia ponit in ea novum quasi modum, vel deter­ minationem, ratione cujus fit modaliter distincta et multiplex, ac major, vel minor juxta diversitatem peccatorum actualium. Pro quo animadvertas, quod sicut in gratia, Docuieo quod est radix omnium virtutum, et ac- ,w' tuum, quibus divinae leges adimplentur, possumus considerare quasi in radice, et victuali 1er plures respectus conformitalis ad ipsas leges, et sub uno respectu eam con­ cipere, quatenus radicaliter inclinat ad ad­ implendum hanc legem non mxchaberis : sub alio autem, quatenus inclinat ad adim­ plendam istam non furaberis, vel non occi­ des, et sic de aliis : ita in ejus privatione debemus similes quasi respectus distin­ guere, alilerque considerare illam, ut op­ ponitur conformitali radicali ipsius gratiæ ad unam ex prædictis legibus ; et aliter ut opponitur conformitali ad aliam. Quando ergo primo quis peccat peccato v. g. adul­ terii, causai quidem privationem gratiæ. non tamen ut radicaliter oppositam omni­ bus prædictis legibus, atque adeo non se­ cundum omnes respectus in ea possibiles ; sub eo speciali respectu dumtaxat, sub quo opponitur legi non mæchandi, et gratiæ ut conformanti radicaliter animam cum tali lege ; et sub isto respectu constituit prædicta privatio peccatum habituale adulterii.Quando autem secundo peccat v. g. furto, hujus­ modi peccatura causai eandem privationem gratiæ non absolute, sed secundum alium respectum oppositionis ad legem non fu­ randi : atque ul causata sub isto respectu constituit peccatum habituale furti, el sic de reliquis. Unde fit ut sicut ad multipli­ cationem peccatorum actualium multipli­ cantur in prædicta privatione respectus oppositionis ad diversas leges, ila etiam multiplicentur peccata habitualia constituta per talem privationem, non utcunque accep­ tam, sed ut stantem sub talibus respectibus Quin eliam fit, ut sicut virtutes, et leges sunt inæquales, et gratia, ul radicaliter con- 2SG DE Vll’lIS ET PECCATIS. formal uni, exprimit majorem, vel mino­ rem perfectionem, quam ut conformat al­ teri : ita respectus illi oppositionis radiculis ad easdem leges, et virtutes inaequalem ex­ primant malitiam : ac proinde eademgratiæ privatio, ut specialiter tollit conform i ta tem ad legem non occidendi. constitaitqiie pec­ catum habituale homicidii, sil pejor seipsa ut specialiter auferente conformitatem ad legem non furandi, et constituente pecca­ tam habituale furti, et sic do aliis. Perquod patet ad utranque repi icam. 152. Diximus, privatio yratix ut speciali­ ter tollit conformitatem ad legem non occi­ dendi, etc. quia licet quævis privatio gratiæ per quodcunque peccatum actuale inducta auferat totam gratiam, et hac ratione sit privatio in facto esse ; non tamen id facit ex speciali oppositione ad quamvis legem, sed dumtaxat ad illam, cui opponitur pec­ catum actuale inducens talem privationem. Atque hinc fit, ut ipsa privatio inducta præcise per unum peccatum actuale v. g. furti, evadat quidem cum speciali oppositione radical! ad legem non furandi, quam violat tale peccatum ; non autem cum ea speciali oppositione ad legem v. g. non occidendi quam haberet inducta per peccatum horni- j cidii. 1'roindeque datur locus, ut postquam prædicta privatio inducta est per primum peccatum cum speciali oppositione ad legem illud prohibentem, iterum per secundum causetur cum speciali oppositione ad legem prohibentem istud secundum, cum quo op­ positionis modo nondum erat causata per primum. Solvitur igitur hac via totum, quod intendimus : nimirum et quod quælibet privatio gratiae quovis modo inducta, sil privatio in facto esse, nihil formæ oppo- j sitæin subjecto relinquens : ct quod semel i inducta sub una ratione, seu sub uno oppo­ sitionis modo per unum actuale peccatum, possit iterum, et iterum simul vel successive sub alio et alio oppositionis modo per aliud el aliud induci : et tandem quod inducta simul vel successive per plura peccata ac­ tualia, habeat in se plures oppositionis modos, pluresque rationes sufficientes ad constituenda plura peccata habitualia inæqualia, et diversa juxta pluralitatem, diversitatem, el inaequalitatem peccatorum actualium, qui illam induxerunt. citimum Ultimo contra nostram sententiam potest mcmSin. s*c nr611*- •sain Sl ^)CJS non promisisset ho­ mini originalem justitiam, neque illum ad gratiæ ordinem elevasset, sed in puris na­ turalibus condidisset ·, et ille mortaliter peccaret (sive unusquisque pro se tantum, quia nullus constitutus fuisset caput morale cæterorum : six e primus pro se, et pro po­ teris, quia fuisset constitutus eorum caput, sub eo pacto ut si non servaret aliquod præceptum, pro se, el pro omnibus delinque­ ret, qui casus non fuit impossibilis) pecca­ tum habituale in le sive in uno, sive iu omnibus resultans non consisteret in pri­ vatione gratia1, vel prædictæjustitiæ:igitur nec modo in ea consistit. Consequentia vi­ detur perspicua : quia cum essentiæ rerum, et earum rationes conslilutivæ sint invariabiles, nequibit morio esse constitutivum pr.e licti peccati, quod tunc non esset. An­ tecedens vero probatur : quoniam in præ­ dicto casu neque justitia originalis, neque gratia esset debita haberi ab homine : se­ clusa enim promissione divina, et eleva­ tione ad ordinem supernaturalem, nullus esset titulus hujus debili : ubi autem ferma non est debita, quantuncunque desit, ejus carentia non habet rationem privationis, sed solius negationis : nulla esset ergo tunc privatio gratiæ, vel prædictæ justitiæ, quæ posset habituale, aut originale peccatum constituere. 153. Occasione hujus argumenti laborantis» aliqui ut explicent qualiter carentia gratiæ1^ in statu naturæ puræ posset habere ratio-'".^ nem peccati, sive personalis tantum, sive mL etiam originalis? Neque inutilis labor, si assequatur finem. Si quis namque vel sine debito habendi gratiam propter solum debi­ tum non apponendi obicem, invenire valeat in ejus carentia rationem privationis : vel ipsum debitum habendi gratiam in homine existente in pura natura detegat, eo ipso quod peccaret mortaliter : quatenus dum per tale peccatum offenderet Deum ut finem naturalem directe, indirecte offen­ deret etiam, et tangeret illum ut finem supernaturalem, ct ex suppositione quod utrovis modo ipsum tangeret, incurreret debitum exhibendi illi ulriusque ordinis subjectionem, atque adeo convertendi se in eum per gratiam ; licet ex parte Dei nullum esset debitum gratiam conferendi : quæ via non displicet : vel denique sine debito, et privatione defendere ausus sit carentiam gratiæ, quæ tunc daretur, post commissum peccatum mort ile habituram quicquid re­ quiritur ad rationem voluntariæ, et peccaminosæ propter conjunctionem, vel respec­ tum ad tale peccatum, ratione cujus abstain simplicis carenti® non excludentis, nec negantis ordinem ad finem supernaturalem ; DISP. XVI, DUB. V. km ; sed domtaxal : ab co præscindcntis, transiret ad statum carenti® negativa? ex­ cludentis et negantis prædictum ordinem ; ingeniose solvet argumentum. Sil. Sed nos, en difficultate alio reservata, respondebimus nunc, nullum osse inconvcfriiwr niens, si dixerimus peccatum habituale in U ili'’ illoslatu forialteriusessentiae, et rationis, ac modo est ; ac proinde habiturum aliud constitutivum. Ad constituendum vero, seu denominandum peccatum habitualiter in illo statu, si nihil intrinsecum appareat, sufficeret denominatio exlrinseca sumpta a peccato actuali præterilo non retractato. Modo enim propterea denominationem hanc a constitutione peccati originalis reji­ cimus, quia ex mullis principiis habemus tale peccatum esse aliquid manens in no­ bis, et intrinsece nos alliciens: ob idque non licet prædictam constitutionem peccato jampræterilo, et extrinseco tribuere. Tum etiam quia tam pro peccato originali, quam pro aliis habituplibus constituendis habe­ mus de facto privationem gratiæ intrinse­ cam et voluntariam, in qua concurrunt omnia ad prædictum effectum requisita: ubi autem pro aliquo effectu constituendo adest ratio intrinseca sufficiens, non licet ad denominationes extrinsecas recurrere; imo quoties adest ratio intrinseca alicujus denominationis, impedii ne forma extrin­ seca illam communicet. At vero in alio statu ubi neque esset hæc privatio, neque aliagaudens conditionibus ad constituen­ dum peccatum habituale requisitis, nihil diceretur peccatum habituale cum ea pro­ prietate, et veritate, qua nunc dicitur. Pos­ set autem quicunque mortaliter deliquisset, denominari utcunque peccator per prædiclam denominationem extrinsecam ab actu præterilo ; longe tamen alio modo, ac nunc dicitur a privatione intrinseca. 154. Diximus si nihil intrinsecum appa­ rut, etc. quia non est difficile in prædicto statu naluræ, secluso omni ordine ad gra­ tiam, assignare aliquam privationem in­ trinsecam cum conditionibus sufficientibus ad constituendum peccatum habituale in eo stata possibile. Hæc autem esset priva­ tio naturalis rectitudinis, seu naturalis in­ clinationis ad bonum honestum secundum superiorem partem animæ, superiorernque rationem : per quam homo dum non pec­ caret, esset juxta exigentiam et possibilita­ tem illius status habitualiter conversus in Deam, ut finem ultimum naturalem. Hæc enim rectitudo, et inclinatio, nisi homo Satinant. Curs, theuloq.. tom. \ III. 297 peccaret, in nullo statu illi deeseet : quia secundum rem non differt ab ipsa rationali natura, et naturalibus ejus principiis : tol leretur autem aliqualiter ab eo per pecca­ tum, quia hoc semper diminuit inclinatio­ nem naturalem ad bonum. El quoniam per hujusmodi inclinationem homo exhibet Deo subjectionem habitualem, quam debet, nequit non ejus carentia quoad superiorem partem animæ habere rationem privationis avertentis ab ipso Deo, ac proinde peccaminosæ. Neque obestsi objicias, quod si prædictaObjectio inclinatio non est aliquid distinctum a na­ tura rationali, et ejus principiis, non aufe­ retur per peccatum : quia peccatum non tollit principia naturæ. Si autem sit quid distinctum, eo ipso non pertinebit ad statum naturæ puræ, in quo consideramus illa dumtaxat, quæ natura ex seipsa habet sine aliquo sibi superaddito. Tum etiam quia si in illo statu peccatum actuale induceret pri­ vationem naturalis rectitudinis, et hæc privalio esset sufficiens ad peccatum habi­ tuale constituendum, etiam modo id habe­ ret : cum non minus nunc, quam tunc peccata, quæ committimus, prædictam rec­ titudinem auferant, vel diminuant. Frus­ tra ergo confugimus modo pro constituendo prædicto peccato ad gratiæ privationem. Vel si utraque privatio ad id sufficit, quo­ ties aliquis peccat, cogemur dicere, quod duplex habituale peccatum incurrat. 155. Respondetur enim ad primum, præ-Diioitur. dictam inclinationem (quæ, ut diximus, non distinguitur secundum rem ab ipsa natura rationali, ct ejus principiis) non tolli om­ nino per peccatum, diminui tamen, et ra­ tione hujus diminutionis causatur in ea ali­ qua privatio : caret enim illo amplius, quod haberet, si per peccatum non diminueretur. Hæc autem diminulio (ut sic alia replica diluatur) non fît ex parte subjecti substrahendo ab eo aliquid entitatis, sed ex parte termini apponendo impedimentum, quo prædicta inclinatio redditur minus habilis, ininusque expedita ad suum terminum attingendum, seu magiselongata, el remota ab illo. Quod qualiter eveniat, explicat D. Thom, infra qua?st. 85, art. 2, his verbis :p.Ttiom. Dicendum, quod prædicta inclinatio i/itclligilur ut media inter duo; fundatur enim sicut in radice in natura rationali, el tendit in bonum virtutis sicut in 1er ini nam et finem. Dupliciter cnjo potest inlellic/i ejus diminulio : uno modo cjc parte radicis, alio modo cæ parte termini. Primo quidem modo nondimi20 29S DISP. XVJ, DUB. VI. DE VITIIS ET PECCATIS. nuitur per peccatum, n yiod peccatum non diminuit ipsum naturam : set/ d'minuitur secundo modo, in quantum scilicet ponitur impedimentum pertingendi tui terminum,ole. Quam dcctrinam latius adduximus supra disp. 10. nam. 15 et in annotat, ad citatum art. 2, amplius declarabimus.—si vero pos­ tules, quid sit illud impedimentum, quod apponit peccator, dum peccat, et manet habitualiter diminuens prædictam inclina­ tionem? — Respondetur, non esse necessa­ rium pro nunc aliud assignare præter ipsum peccatum actuale : quod licet physice praeterierit, manet tamen moraliter in Dei abominatione, manetque voluntas pecca­ toris moraliter illi adhærens, dum ipsum non retractat : sicque impedit, ne prædicta naturalis inclinatio ad suum terminum, qui est Deas ul finis ultimus naturalis, attingat. Ad secundum respondetur, privationem istam inclinationis naturalis respective ad privationem gratis» tmtum esse secundum quid : quia non tollit simpliciter aliquam formam, sed solum eam quodammodo di­ minuit. Unde licet talis privatio, si daretur ab alia separata, sicut in pura natura dan­ dam pro nunc admittimus, deberet assi­ gnari ut constitutiva peccati: modo tamen quando simul adest gratiæ privatio, quæ est talis absolute et simpliciter, hæc dumtaxat pro constitutiva peccati haberi debet, alia vero ad eam reduci ut quid in suo genere valde diminutum : et ita nunquam ex unico peccato actuali duplex habituale consurget. Adde, privationem, quæcunque illa sil, non constituere peccatum habituale, nisi ut stat sub respectu ad actuale, ex quo emanavit : atque adeo praecedente dumtaxat unico ac­ tuali peccato, quantuncunque privationes multiplicarentur, non constituerent plura habitualia : quia in ordine ad talem consti­ tutionem non ponerent in numero ; sed sub unico respectu adunarentur. Alia argumenta minoris momenti possemus hic adducere, quæ tamen consulto praetermittimus : quia ex doctrina hucusque tradita poterunt facile dissolvi. Ex dictis toto hoc dubio circa essentiam peccati originalis habet decisum aliud ejus­ dem fere difficultatis circa essentiam pec­ cati habitualis personalis : quod solet mo­ veri infra quæst. 86.Quæ enim in præsenti adducta sunt, de utroque peccato convin­ cunt, debere in privatione gratiæ consis­ tere.,Sicut et quæ adduximus dub. 3, de utroque probant, non consistere in aliquo positivo. Unde non opus erit pro ipso pec- calo habituali personali novam disputatio­ nem vel dubium excilare. Aliqua tamni adducemus circa arlic. 1 el 2, quæst. 86, præserlim ex dpetrina D. Thomæ, ex qui­ bus huc usque dicta majorem confirmatio­ nem accipient. DUBIUM VI. Qu.v sit species atoma originalis culpa? quoad hoc de peccato originali, ac si origi­ nale non esset :ot sicut philosophamur de caloris habitualibus secundum objectum, finem,et circunstantias, quæ sunt principia specificaliva moralitatis ; quia vero in eo­ dem peccato plures malitiæ species concur­ rere solent, hoc quoque in originali an con­ tingat, videndum est : et quæ sit in eo prin­ cipalis,et primaria; quæ aulem secundaria, et minus principalis? ’uto- Urterum ad faciliorem dubii decisionem ûiv- observandum est ; peccata habitualia secun•^rdumse non constituero novam speciem : sed reduci ad speciem actualium, a quibus proia. cesserunt ; sive quia actus et habitus circa idem objectum conveniunt specifice in esse materiali, quamvis physice differant : sive quia cum peccatum habituale nihil aliud sit nisi quidam terminus peccati actualis, non ponit cum eo in numero, sed reducitur ad ipsum. Quæcunque ergo hujus sit ratio, id certo certius est, quod in assignandis spe­ ciebus peccatorum habitualium, recurren­ dum est ad actualia, unde processerunt, easdemque omnino species malitiæ, quæ in istis concurrunt, sub oisdemque nominibus esse illis tribuendas. Ad investigandam ergo speciem peccati originalis recurrere debemus ad primum peccatum actuale Adami, quod fuit ejus causa : et quæ in tali peccato ex objecto, fine, aut circunstantiis apparuerint malitiæ, has et nullam aliam tribuemus originali. Quare etsi præsens dubium propter ordinem doctrinæ sub titulo peccati originalis sit propositum, in ejus tamen decisione cum ipso peccato ac­ tuali Adami res habenda erit, vixque ne­ cesse habebimus alterius meminisse. 1Γ6. Quamvis hucusque tam mulla dixe­ rimus ad declarandam naturam pcccali originalis ; nondum tamen nisi gra­ dum genericum, et rationem illi cumcæteris habit ualibus communem aperire licuit: ad quam, non vero ad di fie ren liaient spec­ tat, an sit, vel non sit positivum, consistai, vel non consistat in privatione gratiæ?etc. Superest ergo pro complemento disputa­ tionis, ut examinemus quæ sit ejus ratio specifica, et atoma : seu ad cujus vitii spe­ ciem tale peccatum pertineat : an scilicet snperbiæ, gulæ, inobedientiæ, aut alterius similis? Unde nullatenus hanc difficalL·-^ tem expediunt, qui dicunt speciem praedicti k® peccati in eo sitam esse, ut sit origimlt,^ quod nulli alii convenit. Nam esse, velnoa^ esse originale in aliquo peccato non perli­ net ad speciem; sed solum dicit quemdam i peculiarem modum procedendi a cana effectiva, qui potuisset accidere cuilibet speciei peccati. Quare licet diversitas in hoc modo procedendi causet distinctum specie voluntarium : quia istius ratio attenditur penes modum exeundi a principio effectivo; non tamen potest diversificare speciem malitiæ; quæ semper sumilur ab objecto, vel ab eo, quod ex parte objecti se tenet. Estque hujus fere evidens confirmatio. Tum quod nemo Theologorum hactenus dixit esse dis­ tinctum specie peccatum illud, quod in Sententia Angelici Doctor is. Adamo remansilab eo,quod in nos traduxit: et tamen hoc est originale, quia per origi­ 157. Dicendum igitur est, malitiam pri— nem ad nos devenit ; illud vero non fuit ■■*·’· mariam, et essentialem peccati Adami fuisse . originale, quia non fuit origine acceptum. speciei superbiae, atque adeo peccatum nos­ Non ergo hæc potest esse ratio differenlialis. trum originale ad hanc speciem primario et specifica talis peccati. Tum etiam quod Me. pertinere. Hæc conclusio habetur in Sacra si Adamus commisisset aliud specie pecca­ •’•••d Scriptura Ecclesiastici 10, ubi dicitur : Initum ab eo, quod de facto commisit, conse­ tiutn omnis peccati superbia. Et Tobiæ 4 : In quenter traduxisset ad nos peccatum aliud ipsa (scilicet superbia) initium sumpsit omnis secundum speciem ab eo, quod de facto tra­ perditio. Quae verba de primo Adami peccato, duxit : el tamen in utroque casu peccatum, a quo omnis nostra perditio, et peccatum quod traduceret, esset originale : ergo ratio ■Jit; ortum desumpsit, intelligent D. Augustinus originalis in peccato non dat, neque tollit iaiealib. 14 de civit. Dei cap. 13,1). Thom. locis speciem. Aliunde ergo desumenda est illa, infra referendis, Abulensis in 3 cap. Genes. quam investigamus, philosophandumque 299 quæst. 6, et plures alii. Drducitque optime hanc veritatem idem Abulensis (quod et prius præstitit Ang. Doctor), ex ordine ten­ tai ionis, qua diabolus primos parentes inva­ sit. Nam ut habetur Genes. 3, primum molivuni, quod illis proposuitad comedendum de ligno vetito, fuit inordinata excellentia sui ipsorum, nempe Eritis sicut Dii scientes, etc. quæ est proprium motivum, et objec­ tum snperbiæ, Sciebat enim callidissimus hostis, nihil ita efficax ad illorum appeti­ tum afferendum objicere potuisse, sicut prædictam excellentiam. Adeoque optime deducitur, ipsos primos parentes hocmotivo fuisse primo elatos, indeque ad comeden­ dum de ligno vetito processisse, per quam comestionem ipse diabolus talem excellen­ tiam assequendam promiserat. Unde asser­ tionem nostram tuentur non modo D. Au­ gustinus, D. Thom. et Abulens. jam citati, idemque Augustinus de Genesi ad literam lib. 11, cap. 3 et 4, et in Enchirid.cap. 45, sed etiam D. Basilius in oratione quod DeusD non sit auctor malorum. D. Prosper lib. 2 υ-Pros, de vita contemplativa cap. 9, D. Gregorius l«j. lib. 4 moralium cap. 9, Leo Papa serm. 5 de nativitate Domini, Eucherius lib. 1, inFuigcùr. Genes., Chysostomus homil. 16, in Genes. Fulgentius lib. 2 de Incarnatione et gratia^gisL Christi cap. 22, Damascenus lib. 2 de fide infra ώι. cap. 10, Bernardus serm. 1 de adventu, et alii Patres. Cum quibus sentiunt Magister lÎ'iiarâi. sententiarum in 2,dist.22, Durandus ibidem quæst. 1, Cajetanus 2, 2, quæst. 163, art. 1 et 2, Sotus lib. 1 de natura, et gratia cap. ’ * 5, Bellarminus lib. 3 de amissione gratiæ cap. 3, Pererius lib. 6, in Genes, quæst 2, Granados conlrovers. 2 de gestis mirabili­ bus vitæ Christi tract. 1, disp. 1, sect. 6, Montesinos in præsenti disp. 11, quæst. sua 5, dicens esse communem sententiam scho­ lasticorum. Omissis autem aliis rationibus, ut brevi­ tati consulamus, eam dumtaxat propone­ mus, quam tradit D. Thom. 2, 2, quæst. D T| 163, art. 1 ubi rem ex professo examinat his verbis : Dicendum, quod ad unum pec­ catum multi motus concurrere possunt : inter quos ille habet rationem primi peccati, in quo primo inordinatio invenitur. Manifestum est autem, quod primo invenitur inordinatio in motu interiorianinun, quam inactu e.rteriori corporis: quia ut Augustinus dicit in 1 de civit. Dei. non amittitur corporis sanctitas, manente animat sanctitate.. Inter motus autem inferiores prius movetur appetitus in [inem, quam in id, quod qurritur propter 300 DE VITIIS ET PECCATIS. finem. Et ideu ibi fuit primum peccatum hominis, ubi potuit esse primus appetitus inordinati finis. Sic autem humo erat in statu in mentix institutus, ut nulla esset rebellio carnis ad spiritum. Umie non potuit esse prima inordinatio appetitus humani ex hoc quad appetierit aliquod sensibile bo­ num, in quai carnis concupiscentia tendit prxter ordinem rationis, Delinquitur ergo, quod prima inordinatio appetitus humani fuit ex hoc, quod aliquod bonum spirituale inordinate appetiit. Xon autem inordinate appetivisset appetendo id secundum suam mensuram ex dirina regula perstitit tam. Unde reliquitur, quod primum peccatum ho­ minis fuit in hoc, quod appetiit quoddam spirituale bonum supra suam mensuram : quod pertinet ad superbiam. Unde manifes­ tum est, quod primum peccatum primi homi­ nis fiiil superbia. 158. Quæ autem fuerit illa excellentia, quam Adamus inordinate appetiit, declarat S. Doctor, art. sequenti his verbis : Primus homo peccavit principaliter appetendo simi­ litudinem Dei quantum ad scientiam boni et mali, sicut serpens ei suggessit : ul scilicet per virtutem proprix naturx determinaret sibi quid esset bonum, et quid malum ad agendum : vel etiam ut per se ipsum praeco­ gnosceret, quid sibi boni, vel mali esset fu­ turum. Et secundario peccavit appetendo similitudinem Dei quantum ad propriam po­ testatem operandi: ut scilicet virtute proprix natum operaretur ad beatitudinem conse­ quendum, etc. Eodem fere modo explicuit I objectum illius peccati ipse Ang. Doctor, in 2, dist. 22, quæst I, art. 1, ubi postquam assignavit objectum excellens, circa quod | Angelus superbivit, de objecto superbia? Adami, sic ait: Homo vero, qui creaturis inferioribus superpositus erat, ut eas regeret, et eis uteretur non tam per potentiam, quam per prudentiam, hoc modo appetiit, ut per naturx sus conditionem, ct ligni prohibiti edulium tantam scientix plenitudinem con­ sequeretur, ut ex lumine proprix rationis, quod tamen a Deo sibi collatum esse credebat, et seipsum regeret in omnibus, et inferio­ ra sibi subjecta. Unde .1 ugustinus dicit, quod noluit ut servus teneri prxeepto quasi ab alia Tegula per lumen naturali lumini superad­ dituni. Et hoc etiam verba serpentis ostendunt, · qui promisit scientiam boni, et mali, quod ad actiones pertinet, et ad gubernationem rerum. Legatur etiam ad Roman. 5, lect. 5. DISP. XVI, DIB. VI. §n. tocoordinala: ita ut unumquodque firmiter sub suo superiori contineretur : nempe Prima objectio adversus rationem D. Thorns, Ib ct ejus enervatio. I corpus sub anima, appetitus sensitivus I sub ratione, et ratio inferior sub ratione Quamvis autem ratio Ang. Docloris elBsuperiori, quandiu ista sub Dei amore cacissima sit, et rem optimo declaret, pati­ I conservaretur : hujusmodi enim subjectur nihilominus aliquas objectiones : quæ ! tio, ct firmus ordo orat proprius effecpropositi? soluta? pleniorem ejus parient ? tus originalis justitiæ. Ex ipsoque omnino inlelligentiam. Primo ergo objicies, non J fiebat, ut appetitus sensitivus in nullum satis probari ex prædicta ratione, primum i objectum propenderet nisi ex imperio raAdami peccatum, seu primam ejus deformi­ I tionis, ita ut quicquid ratio ipsa prius non tatem fuisse superbia?. Tum quia non os­ approbaret, præciperetqueejus prosequutiotenditur, cur tale peccatum debuerit esse : nem, nequaquam posset illum allicere. Si­ circa finem ; aut non potuerit esse circa militer ut nec ratio inferior tenderet in media : sicut in nobis sæpe accidit, qui aliquid nisi jussa a superiori. Atque adeo etiam nullo intento pravo fine multoties omnes animi motus sive prosequitionis, si­ incurrimus peccatum propter electionem ve fuga? debebant ab ipsa ratione superiori mali medii : ut cum quis ad dandam elee­ inchoari. mosynam, vel ad congruam sustentationem . Atque hinc etiam fiebat, ut ipsa ratio sueligit furari. Cur ergo non potuisset Ada­ j perior nullius pravi medii, aut pravi finis mus in primo suo peccato a prava aliqua 1 intermedii electionem, vel intentionem im­ electione incipere? Et licet concederetur peraret, nisi præsupposila prava intentione debuisse incipere a fine, non tamen osten­ ultimi finis. Et ratio est : quia ante hujus­ ditur incipiendum esse a fine ultimo, sicut modi pravam intentionem in nullo inordi­ prædicta ratio videtur supponere : potuisset nato medio, vel fine intermedio poterat enim incipere ab intermediis. Deinde esto apparere aliqua ratio boni, seu convenienprima deordinalio circa finem ultimum I tis. Aut enim talis convenientia esset per contigerit, non probatur hujusmodi finem ordinem ad appetitum sensitivum, inferiodebuisse esse propriam excellentiam, quæ remque hominis partem? El hoc non, quia est superbia? objectum : nam potuit esse i tota hæc pars erat taliter rectificata, ul ni­ vel inordinatus amor uxoris, qui pertineat hil respectu ejus offerret convenientiam, ad luxuriam, vel nimietas in addiscendo, !nisi quod ratio superior ut sibi per sua quæ est objectum curiositatis, vel aliud fiKia· principia conveniens approbaret. Aut esset bonum simile. ITæterea etiam circa pro­ talis convenientia per ordinem ad ipsam priam excellentiam potuit Adamus delin­ partem, et rationem superiorem secundum quere multis aliis viis, quaerendo inordinate se? Et neque hoc dici potest : quia hæc ra­ illam : vel in honoribus, sive dignitatibus, tio per sua principia nihil approbat, nisi quod perlinet ad ambitionem, autadphiloquod est juxta finem ultimum a quo cætetimiam vitium ; vel in magnitudine ope­ rorum omnium agendorum regulam desu­ rum. quod pertinet ad praesumptionem, vel mit. Quandiu ergo prædicta ratio immein laude quod pertinet ad inanem gloriam. diate ci rea hujusmodi finem nondelinqueret, Non est ergo cur dicamus, primum illud constituendo illum in aliquo bono impropeccatum debuisse potius pertinere ad su­ I porlionato.impossibileerat, ut aliquid aliud perbiam, quam ad aliud vitium ex praedic­ I inordinatum vel ipsi rationi superiori, vel tis. ! alicui hominis appetitui sub specie boni, et 459. Respondetur negando antecedens r convenientis repræsenlaretur. Debuit ita­ quicquid enim sit, an de loge absoluta po-^·'';.. que primum peccatum indispensabiliter a tuerit Adamus ab alio quam a peccato fine ultimo incipere, indeque ad alia deri­ superbiæ incipere; tamen quod de facto hûcs^> vari. Quam doctrinam desumpsimus ex D. fuerit primum, imo et quod attenta suavi >·’* CTtaj.Thoma infra quæst. 89, art. 3, et quæst. 7 providentia, et communi rorum cursu, non de mal. art. 7, ubi post alia inquit : Con­ potuerit esse aliud, optime convincitur ra­ tingit autem et in objectis rationis esse ordi­ tione Ang. Doctoris. L t autem probationi­ nem superioris, et inferioris, et in spéculât ibus contrariis occurramus,recolendum est vis, ct in praelitis. Sicut enim principium id, quod sæpe diximus, videlicet in statu indemonstrabile est supremum io speculan­ innocentia? omnia in homine fu isse perfec­ dis: ita finis se habet in operabilibus. Unde te quandiu superior ratio hominis bene se ha­ 301 buisset circa finem, nullo modo deficere po­ tuisset circa ea, qux sunt ad finem propter indefed ibibilem ordinem inferiorum ad su­ periora secundum conditionem illius status. Alia autem ratio est in hoc statu naturæ lapsæ : nam cum pars inferior destituta maneat prædicta rectitudine, contingit repræsentari quam multa objecta inordinata cum convenientia respectu illius ut sic des­ tituta?, quæ respectu rationis superioris secundum se, vel respectu ejusdem partis ul rectificatæ convenientiam non habent: unde allicientibus hujusmodi objectis ap­ petitum propter prædictam convenientiam, insurgunt in eo motus inordinati, qui ra­ tionem superiorem obnubilant, et volun­ tatis consensum, etiam inconsulto fine ulti­ mo, sollicitant, et extorquent : el ob hanc causam sæpe peccatum initium sumit ab intermediis,indeque refunditur in ultimum finem. Per quod patet ad primam, et se­ cundam probationem objectionis propositæ, et quam recte D. Thom. in sua ratione asseruerit, primam malitiam peccati Ada­ mi debuisse esse immediate circa finem ultimum,_ ’ ,£ 160. Ad tertiam respondetur, sufficien-Occorrîter ex eadem ratione haberi, objectum prædicti peccati fuisse propriam excellen-talioni, tiam : quia cum tale peccatum propler illa, quæ nuper diximus, debuerit initium su­ mere a ratione superiori secundum se, debuit habere pro objecto tale bonum, ad quod prædicta ratio secundum se allicere­ tur : ratio autem superior secundum se non afficitur ad bona sensibilia, hoc enim mu­ nus est appetitus sensitivi, vel ejusdem rationis non secundum se, sed ut a tali appetitu sollicilatæ, et ad ipsum depressa?: solum ergo secundum se affici potest ad bona spiritualia, in quibus excellentia ra­ tionalis naturæ consistit, atque adeo sola hæc bona, et eorum excellentia potuit esse objectum primarium prædicti peccati. Unde quoad hoc idem dicendum est de Adamo, quod de Angelo dixit D. Thom. 1, p. quæst. 63, art. 2, his verbis : Spiritualem naturam (sub natura intellige eliam spiritualem potentiam, qualis est ratio superior) a/fici non contingit ad bona, qux sunt propria corporis, sed ad ea, qux in rebus spiritua­ libus inveniri possunt : nihil enim afficitur nisi ad id, quod sux naturx potest esse quo­ dammodo conveniens. In spiritualibus autem bonis non potest esse peccatum, dum aliquis ad ea afficitur, nisi per hoc quod in tali af­ fectu superioris regula non servatur. El hoc dubio tenendum est, ita contigisse de facto: quicquid sit an aliter evenire potuerit ; in rebus enim, quæ sic vel aliter contingere potuerunt, quod de facto contigerit, debet innotescere testimoniis illorum, qui­ DE VITUSnobis ET PECCATIS. bus Deus manifestavit. est peccatum stqvrfu.r. non subdi superiori in quo debet. Inde peccatum primum Ancp'li non potest esse aliud, quam superbia. Sed consequenter, etc. Quod autem dicitur do inordinato amore uxoris nullius momenti est : nam praeter­ quam quod amor Adami erga Evam quan­ tumvis intensus, et affectuosus, seclusa alia prava circuastantia, inordinatus non fuis­ set : si tamen id haberet, nihilominus excluderetur a ratione primi peccati : quia cum esset de objecto sensibili non spectaret ad rationem superiorem secundum se ob rationem nuper factam : a qua, ut diximus, debuit oriri prædictum peccatum. Similiter non obest illud, quod dicitur de curiositate: quia curiositas etiam si sil circa cognitio­ nem intellectivam, non excludit ex genere suo limites peccati venialis. Adamus autem non potuisset peccare venialiter, nisi prius mortaliter deliquisset : ut. cum D. Thoma videbimus infra quæst. 89,art. 3. Diximus etiam si sit circa cognitionem intellectivam, etc. quia peccatum curiositatis potius accidit ; circa sensitivam : circa quam non potuisse ; primo peccare Adamum, sicut nec circa ! quodcunque aliud objectum sensibile satis ' habetur ex dictis. ' 161. Ad ultimam__________ probationem respon- i iDfuJti- detur omnia alia peccata, quæ circa pronu‘ priam excellentiam contingunt, supponere (saltem secundam communem cursum) pec­ catum superbiæ : eo quod istius objectum habet esse prius natura objectis illorum : unde quia inter actus et peccata servatur idem ordo, qui est inter objecta, non potuit non voluntas Adami priusquam per ambi­ tionem, philotimiam, præsumptionem, aut inanem gloriam, persuperbiam delinquere. Ratio vero quare objectum superbiæ sit prius, facile reddi potest. Quoniam superbia habet pro objecto excellentiam propriam ut sic, seu in toto suo ambitu sine restrictione ad particularem materiam; cetera autem prædicta vitia habent pro objecto excellen­ tiam non ut sic, sed ut ad hanc, vel illam materiam determinatam, et ipsius materiæ propriam : puta præsumptio excellentiam in operibus; ambitio aut pbilotimia excel­ lentiam in honoribus, vel dignitatibus : | inanisgloria excellentiam in laude ; constat autem excellentiam ut sic, seu sine restric­ tione esse priorem prioritate naturæ quali­ bet excellentia peculiari, et determinata : sicut genus est prius qualibet specie. Potestque hoc explicari exemplo amoris, deside­ rii, et gaudii : nam quia objectum amoris 1 I est bonum secundum rationem, De quo \idendus est absolutam D. Thom. supraDîîm prout sine restrictione ad hanc, vel illam quæst. 25, art. 1 ad 2, ubi hac eadem ra­ conditionem consideratur; objectavero de­ tione probat, alias passiones sive iraseibilis, siderii, et gaudii sunt bonum ut determina sive concupiscibilis omnes oriri ex amore, ­ aliqua particulari conditione, nempe ettum ab illo procedere. Eodem ergo propor ­ absentis, velphilosophandum præsentis, et bonum tionali modo est deabsolute super­ acceptum est priusest quam bonum excellen sic deter-­ bia, cujus objectum inordinata minatum, gaudium, el desiderium tia absoluteidcirco sumpta, in comparatione ad de qualibet præsupponunl amorem; alia peccata :requæ habent pro ejus objecto inornemo enim desiderat nisi quod amat; neque gaudet nisi quia præsens habet quod amat. - § HI. DISP. XVI, DUB. VI. § mObject ώ (ilia difficilior. 163. Deinde objicies, non satis in nostra ratione declarari, quo pacto fuerit inordi­ nata illa excellentia, circa quam Adamus deliquit, aut quæ fuerit regula et mensura, quam in ejus appetitu debuit observare, et superbiendo praeterivit. Non enim hæcmen­ sura potuit esse aliqua limitatio, et deter­ minatio, quam Deus praefixerit circa quan­ titatem objecti, v. g. ut appeteret tantam scientiam, el non majorem, aut scientiam talium rerum, el non aliarum : in bonis namque spiritualibus, ut in scientia,gratia, el virtute, nulli Deus hujusmodi limita­ tionem præfigit. Quin potius sicut habere scientiam, et expellere ignorantiam per se loquendo semper est bonum, et consonum divinæ voluntati : ita habere scientiam majorem, el majorem, et plurium, et plu­ rium rerum semper est per se melius, et divinæ voluntati conformius. Si autem di­ cas prædictam mensuram fuisse aliquem modum, vel relationem, quam Adamus adhibere tenebatur in appetitu illius scientiæ : v. g. quia teneretur non appetere illam nisi referendo ad finem supernatura­ lem, et quia appetiit sine hujusmodi rela­ tione, appetiit excellentiam sine debita mensura, quod est superbire. Contra est : tum quia nullum apparet præceptum, ra­ tione cujus Adamus teneretur ad prædictam relationem. Tum etiam quia etiam si tale præceptum fuisse concedamus, cum esset affirmativum, non obligaret pro semper, sed pro determinato tempore, nempe pro primo vel secundo instanti : in quo sicut Angelus ita homo tenebatur sect omnia sua in finem supernaturalem dirigere : trans­ acto vero illo instante, sicut nulla mansit obligatio ad hanc directionem, ita ejus omissio non poterat esse peccaminosa. Confirmatur : nam idcirco Angelus in se­ cundo instante superbe deliquit, quia cum esset primum instans plenissimæ liberta­ tis, urgebat tunc charitatis præceptum ad eliciendum actum amoris Dei super omnia, referendamque in illum propriam excellen­ tiam suæ naturalis beatitudinis : ob idque amare pro tunc hujusmodi beatiludinem, omisso tali actu, fuit velle propriam excel­ lentiam sine debita mensura. Si autem pro prædicto secundo instante præceptum cha­ ritatis adimpleret, non jam deinceps superbe peccaret, quamvis propriam excellentiam sine prædicto actu diligeret, quii nihil de­ bitum amitteb.it : ergo cum peccatum Ada­ rui non fuerit pro primo ve! secundo ins­ tante, sed multo post, quando jam neque præcepto charitatis, neque alio tenebatur referre suarn scientiam, et excellentiam ejus ad finem super naturalem, non est dicendum amasse tunc prædictam excellen­ tiam sine debita mensura, aut in hoc superbiisse; etiamsi in eo appetitu non adhibue­ rit talem relationem. 16-1. Hæc objectio alias difficilis facilem habebit solutionem, si veram sit, quod ali­ qui autumant : videlicet Adamum usque ad tempus sui peccati habuisse præceptum non appetendi illam excellentiam, circa quam deliquit nisi ex auxilio sapernaturali, et cum actuali recursu ad hoc auxi­ lium,ita hujusmodi recursus esset mensura præfixa a Deo, et servanda ab Adamo in appetitu prædictæ excellentiæ : unde quia sine tali recursu illam appetiit, appetiit sine debita mensura, atque adeo superbe. Juxta quam solutionem eodem modo philoso­ phandum erit de superbia Adami, ac de superbia Angeli : cum eo tantum discri­ mine, quod objectum primarium superbiar» Angeli fuit excellentia naturalis beatitudi nis, quam naturaliter possidebat : mensura autem, quam tenebatur adhibere, et prætermisit, fuit relatio talis beatitudinis ad finem supernaturalem per charitatis actum : at vero objectum superbia? Adami fuit ex­ cellentia in scientia supernaturali. quam nondum plene fuerat assequutus, præsertim ad decernendum circa bonum et malum tam respectu sui, quam in ordine ad cæteras creaturas, quæ ejus ditione, et regimini subjiciebantur : mensura autem in ea ex­ cellentia observanda fuit recursus per ac­ tum humilitatis, vel spei ad divinum auxi­ lium, et ad Deum auctorem supernaturalem, qui prædictam scientam gratiose largiretur. Quod si hæc via firma censeatur; non erit necessarium plura hid adjicere, sed pro om­ nibus, quæ desiderari poterunt, remittere lectorem ad ea, quæ in tract, de Angel, disp. 10, circa speciem, et objectum sui pec­ cati late scripsimus, ubi solutas reperiet objectiones, et replicas, quæ in præsenti poterant efibrmari. Porro praedictus modus dicendi non vide Juvatur lur omnino alienus a mente D. Thomæ injsôffiioI verbis supra relatis ex 2, 2, dum ait Ada D.Thonb ~~ mum appetiisse assimilari Deo in modo ha­ bendi prædictam scientiam per virtutem I propriae naturæ : non enim hoc ita est acci- 301 ■MH DISP. XVI, DUB. VI. DE VITIIS ET PECCATIS. piendum, quasi formaliler judicaverit se posse talem scientiam propriis viribus adi­ pisci, ac proinde id expresse voluerit : quia liic esset manifestus error non modo prac­ tices, sed etiam speculativus, quem saltem pro illo primo signo debemus ab intellectu Adami relegare : sed quia interpretative id fecit : appetendo enim prædictam scientiam sine recursu, quem adhibere tenebatur ad auxilium supernata rale, ita se habuit, ac si hujusmodi auxilio non indigeret, sed sua sibi natura sufficeret. el ideo cordate inter­ pretamur voluisse illam consequi innixus propriæ virtuti sine alia dependentia, et auxilio. Favet etiam 1 p. quæst. 94, art. 4, insolut. ad ultimum, ubi videtur assignaro pro ratione primi peccati Adami, quod in illa tentatione ad auxilium divinum non recurrerit : sentit ergo adfuisse tunc præ­ ceptum talis recursus. satisfit qa*a va^e urSet contra hunc ouuapemodum dicendi impugnatio in objectione ^acla’ ejus confirmatio, posset eis non nibes. improbabiliter responderi, si dicalur, in ipso præceplo negativo non superbiendi, quod Adamum, et omnes obligat pro sem­ per, includi præceptum affirmativum re­ currendi in illo casu ad divinum auxilium per actum spei, aut subjiciendi specialiter Deo propriam excellentiam per actum hu­ militatis·, quatenus sine hoc recursu, aut subjectione nequiret Adamus, rebus ut tunc, superbiam evitare.: ut enim supra disp. 5 diximus, vix est aliquod præceptum nega­ tivum, quod in se non includal saltem pro aliquo casu affirmativum; et e contra : ut in præcepto negativo non concupiscendi clau­ ditur affirmativum adhibendi orationem, vel aliud medium, quoties neccessarium censebitur ad concupiscentiam, vel ejus pe­ riculum evitandum. In casu ergo argumenti supposita diaboli tentatione et quod Ada­ mus motu prosequutivo tenderet in excel­ lentiam, quam illi objiciebat, sicut tetendit de facto, nequiret sine recursu ad aliquem ex praedictis actibus humilitatis, vel spei vitare superbiam et ejus periculum : et ita urgebat præceptum talis recursus. Cujus ra­ tio potest desumi tum ex ipsa tentatione, quæ et quia erat prima, incussaque inex­ perto, et quia callidissime fuit inducta, scilicet mulieris interventu, et suasione, et quia offerebat rem in illo statu valde appe­ titum allicientem, suapte natura periculum consensus afferebat, nisi contra illam vo­ luntas Adami speciali recursu ad Deum præmuniretur. Tum etiam quia semel proposita Adamo excellentia illa, quæ in scientia vini· nenti, el supernatural! elucebat, duplici tantum via poterat a superbia liberari, vel per modum fugae divertendo ad alia, et non curando de tali excellentia, seu illam tan­ quam suis viribus incommonsnratam abji­ ciendo; vel prosequendo illam per actum alicujus earum virtutum, quæ circa prosequutionem excellentiae assignantur, uti sunt spes, et magnanimitas : cum ergo primo medio usus non fuerit, sed positive illam appetierit, tenebatur uti secundo : in quo clauditur recursus ad divinum auxilium, quia respecta objecti ita excedentis, neque spes virtus, neque magnanimitas se exer­ cent, nisi innitendo prædiclo auxilio. Ex quo etiam Iit, quod actus Adami tendentis in prædictam excellentiam sine tali recursu, secundum suam primariam speciem esset actus superbiæ : non enim erat ex specie indifferens, ut est per se notum : neque etiam virtuosus propter defectum modo de­ claratum ; oportebat ergo ut esset actus vitiosus : cumque objectum esset propria excellentia appetita sine debita mensura consistente pro illo tunc in prædiclo recursu, nihil defuit; quominus esset proprie a'tus superbiæ. Hac via, ut diximus, posset non improbabiliter obviam iri objectioni pro­ posita?, et ratio D. Thomæ elucidari. Sed forte rem attentius consideranti minus firma censebitur .· quia remisse probat prædictam obligationem recurrendi positive ad divi­ num auxilium : neque satis ostendit non superfuisse Adamo aliam viam ad peccatum superbiæ evitandum, nisi vel per modum fugæ, vel per actum magnanimitatis, aul spei ; quinimo ad actum magnanimitatis expresse postulari similem recursum non omnino ostendit. Et ideo ut ab omnibus his scrupulis liberemur, curabimus alio itinere difficultatem enodare. § IV. Firmior solutio objectionis propositx. 166. Pro firmiori ergo solutione notaAaisii. Deum in imponendo Adamo præceptum «rai illud non edendi de ligno scientiæ boni et mali potissimum voluisse subdere sibi ejus voluntatem, et judicium quadam peculiari, el velati secretiori dependentia supra illam, quam naturalis ejus ratio assequebatur :ut media tali dependentia homo captivaret suum intellectum in obsequium divina? celsitudinis : el liberum arbitrium perfec­ tiori, dori, el liberiori obedientia divinæ volun­ tati haberet submissum : ac tandem reco­ gnosceret, se a Deo dependere, ejusque auxiliis indigere non modo in his, quæ lu­ men naturalis rationis assequi poterat, sed etiam in aliis occultis, et superexcedentibtis, quæ illa suis viribus non poterat deprehendere. Ad hoc autem imposuit Adamo ultra ea præcepla, quæ naturalis ratio dictabat, per quæ sponte (ul sic dicamus)el suapte natura Deum ut legislatorem, auctorem,et finem naturalem lubens agnos­ cebat, præceptum aliud mere positivum ex sola libera Dei voluntate ortum, videlicet ne ederet de ligno scientiæ: cujus præcepti ipse Adamus nullam aliam rationem, vel convenientiam assequeretur, nisi supre­ mum Dei dominium, el liberrimam volun­ tatem : cujusque reverente acceptatione, et inviolabili observantia subjectior, et humi­ lior sub fide, et obedientia ipsius Dei ut auctoris supernata rails teneretur, agnosceretque hac via, non omnia ad salutem necessaria per propriæ naturæ vires, aut per auxilia naturaliter debita se posse adipisci; sed in mullis ad auxilia gratiæ debere recurrere : ac proinde animadver­ teret in seipso peculiarem modum subjec­ tionis, et dependentiae a Deo supra illum, quem reliqua præcepla notificabant. Hæc autem peculiaris dependentia, el subjectio erat mensura, el regula præfixa a Deo ex­ cellenti® Adami, sub qua et non aliter de­ beret eam appetere. Nam cum excellentia ex sua ratione importet eminentiam, et exemptionem, eo ipso quod sub dependen­ tia, et subjectione constituatur, limitatur, regulatur, et deprimitur. Quare superbia Adami in eo consistere potuit, quod ejus appetitus elatus fuerit in propriam excel­ lentiam, abjecta, vel omissa prædicta de­ pendentia, et subjectione : nam hoc fuit appetere illam sine debita mensura, seu supra illam. 167. Deinde nola, dupliciter posse intelligi, quod Adamus objecerit subjectionem ex illius præcepli impositione provenien­ tem : vel per formalem ejusdem præcepli violationem ·, ut volendo expresse come­ dere : vel etiam ante talem expressam volitionem, nolendo manere habitualiter sub illo, respuendoque, ct fastidiendo hoc, quod est manere lali præcepto habitualiter ligatum. Quicunque enim admittit supra se præceptum, etiam antequam obligatio occurrat, vel urgeat tempus juxta, aut con­ tra operandi, sed ex ipsa impositione cen­ 305 setur habitualiter subjectus imponenti, et cum quadam inferiori tale, et minoratione respectu illius : unde ex hoc ipso etiamsi occasio adimplendi, aut violandi præcep­ tum non occurrat, animadvertit se de­ pressum : et humiliatum : propriamque excellentiam coarctatam, limitatam, et mensuratam per talem subjectionem : et ideo ex solo motivo abjiciendi eam subjec­ tionem, excel lendique, el eminendi, etiam si appetitus agendi rem prohibitam non præcal, potest respuere, et fastidire tale præceptum, et appetere propriam excel­ lentiam ut exemptam, ct independentem ab illo : atque ex hoc fastu incilari ad ejus violationem per actum prohibitum : qua­ tenus prædicta exemptio, et independenlia in tali violatione clarius splendebit. Hac igitur ratione deliquit Adamus, non quia urgeret tunc præceptum affirmativum de aliquo actu, quem omiserit, nec quia pri­ mario voluerit comedere pomum vetitum, et ejus præceptum frangere : sed quia vi­ dens se impositione illius præcepli humi­ liari, et minorari ultra id, quod naturalis ejus ratio deprehendebat, cernensque pro­ priam excellentiam per talem subjectionem coarclari, quasi impatiens, illam sub ea regula el limitatione contineri, appetiit habere ipsam ut exemptam et liberam a prædicta subjectione, atque adeo ut a debita mensura extractam. Quare ut Adamus in eo appetitu superbe deliquerit, non est necesse adfuisse tunc præceptum affirmativum de exercendo aliquo actu, v. g. spei, humi­ litatis, aut charitatis, sicut fuit in Angelo, sed sufficit esse impositum præceptum non edendi de ligno scientiæ boni, et mali eo fine, ut talis impositio, necnon dependen­ tia, el subjectio habitualis inde in Adamo resultans esset mensura, et regula suæ excellentiæ; et adesse etiam præceptum non appetendi prædictam excellentiam sine lali dependentia, et mensura, seu ea abjecta. Hoc autem posterius præceptum non dis­ tinguitur ab ipso præceplo naturali negati­ vo non superbiendi : quia supposito quod Deus pro mensura excellent]® Adami præ­ dictam dependentiam decreverit, quilibet appetitus talis excellentiæ excludens illam dependentiam est appetitus propriæ excel­ lenti® sine debita mensura : atque adeo superbus, et prohibitus prædicto præceplo. Sed dices : vel Adamus voluit formaliler Bcplicx. suam excellentiam ut independentem a subjectione consurgente ex præcepli imposilione, ita ut tam excellentia : quam inde- 306 DE VITIIS ET PECCATIS. pendentia esset expresse volita : vel voluit expresse solani excellentiam ; independentiam vero interpretative, quatenus omisit subjectionem, quam debebat amplecti ? Primum non videtur posse affirmari : tum quia conjunctum illud, nempe excellentia ut independent secundum se est malum objectum : primum autem Adami peccatum sicut primum peccatum Angeli non habuit pro objecto aliquid secundum se malum ; sed rem bonam inordinate dilectam. Tum etiam quia prædictum conjunctum utpote secundum se malum non potuit appeti ab Adamo sine errore,quo judicaretur bonum: non est autem dicendum, primum pecca­ tum Adami processisse ex errore, sicut nec de peccato Angeli hoc asseritur : ergo, etc. Si vero secundum dicatur, videlicet solam excellentiam fuisse ab Adamo expresse volitam -, independentiam vero non nisi interpretative, quatenus omisit subjectio­ nem, quam debuit adhibere, seu amplecti, jam ponitur praeceptum affirmativum assu­ mendi, vel amplectendi ipsam subjectio­ nem. atque adeo incidimus in inconve­ niens, quod impugnavimus. 168. Respondetur, eligendo primam partem dilemmatis.Et ad primam impugna­ tionem dicendum est excellentiam ut independentem a prædicta subjectione posse considerari dupliciter : vel absolute, nulla facta suppositione : vel respective ad Ada­ mum ut oneratum, et ligatum praecepto non edendi, factaque talis præcepti suppositio­ ne. ITirno modo non est objectum malum, nam Deas habet talem excellentiam, et in­ dependentiam, et ipse Adamus potuisset totum i l licite appetere, si tali præcepto oneratus non fuisset : el hoc dumtaxat voluit expresse Adamus ; atque ita nihil malum expresse appetiit. Secundo autem modo habet rationem mali propter impro­ portionem quam dicit talis ex excellentia ad suppositum eo praeopto oneratum : sed Adamus non voluit expresse hanc improportionem, neque eam consideravit : quia non comparavit talem excellentiam ad se ut habentem præceptum ; sed appetiit illam ut exemptam, et independentem absolute, factaque comparatione dumtaxat ad se ipsum consideratum absolute, et sine or­ dine ad præceptum : quo modo non splen­ debat in ea prædicta improporiio. Et quam­ vis in eo appetitu positive abjecerit opposit ani dependentiam, et subjectionem ·, adhuc tamen in hoc nulla elucebat inordi­ natio stando præcise in prædicta compara­ tione. Propterea tamen peccavit, et superbiit, quia ex suppositioni* quod jam erat præcepto oneratus, debuisset hoc attendere, secumque rom agere ut subjectus tali pra­ eopto : et quia hoc modo excellentia cum abjectione prædictæ dependentia) erat sibi ibi et tunc improporlionata, debuisset illam non sic appetere, neque similem abjectio­ nem suo appetitu facere. Appetiit autem, positive subjectionem abjiciens, amavitquo proinde excellentiam abjecta subjectione, et mensura debiti, quia non se ita conside­ ravit; sed potius secum egit, quasi non haberet illud præceptum, ex cujus imposi­ tione subjectio consurgebat. Ad secundam respondetur, non sequi juxta hunc modum dicendi, peccatum Ada­ mi quantum ad primani malitiam debuisse procedere ex errore formali, quia etiam si nihil falsum judicaverit (in quo solum po­ terat error consistere) salvatur sufficienter totum, quod diximus, per solam inconsiderationem, seu inattentionem eorum, quæ debuit attendere, ut intuenti facile consta­ bit. In eo enim quod Adamas judicaverit, excellentiam scientiæ ut exemptam, et independenlem ab habituali præcepti subjec­ tione esse in se et absolute bonam, et appe­ tibilem, nullus fuit error : quia revera prædicta excellentia in se et absolute consi­ derata eo est melior, quo major; et eo est major, quominus dependens. Neque etiam fuit error in eo quod judicaverit eandem excellentiam ita exemptam et independen­ tem,esse bonam et convenientem sibi præci­ se secundum se considerato, aut etiam nt affecto appetitu excellendi : quia nullo ex istis modis prædicta excellentia erat illi disconvenions, vel improporlionata : et ideo nisi fuisset impositum præceptum non comedendi, licite potuisset illam appetere cum tota illa independentia et exemptione. Solum ergo esset error, si consideratis ab Adamo omnibus in illa occasione occurren­ tibus, seque ipso ut eo præcepto onerato; judicaret prædictam excellentiam cum ea exemptione esse absolute et simpliciter ibi el tunc sibi convenientem, aut esse conve­ nientem sibi ita onerato : quia utrumque hoc posterius falsitatem contineret. Cæterum non est necesse ut dicamus aliquid istorum judicasse ; sed illa tantum, quæ prius diximus ; alia vero non considerasse aut in judicando ab eis præscidisse. Ex hac enim inconsideratione una cum illo priori judicio potuit sufficienter oriri volitio scientiæ a diabolo promissæ, et excellentis ejus DISP. XVI, DUB. II. ejus non solum cum præcisione, vel omis­ sione, sed etiam cum positiva abjectione I dependentia), et subjectionis habitualis ad quodvis præceptum naturalibus superad­ ditum, atque adeo appetitus propriae excel­ lentia» sine debita mensura. ùtm· 169. Dices: Adamus absoluto et simplirç/rt. citer appetiit prædictam excellentiam , abjecta dependentia, et subjectione : ergo judicavit absolute el simpliciter, esse sibi convenientem : sed absolute et simpliciter non erat conveniens : ergo erravit. Respon­ detur concedendo primam consequentiam, si ly absolute et simpliciter cadat supra ju­ dicavit, negando vero illam, si cadat supra convenientem et sic neganda est secunda consequentia. Licet enim Adamus absolute et simpliciter efformavorii judicium circa illam excellentiam, et ejus exemptionem ; non tamen hoc judicium dictabat eam esse convenientem Adamo absolute et simplici­ ter, hoc est, inspectis omnibus ibi et tunc occurrentibus : sed dumtaxat esse conve­ nientem illi considerato solum secundum se, vel ut excellendi appetitu affecto, nihil curando de convenientia, vel disconvenien­ tia; quæ esset talis simpliciter, et attentis omnibus. Id autem salis fuit, ut voluntas Adami absolute ferri posset in prædictam excellentiam : quia licet ad volitionem absolutam non sufficiat judicare convenien­ tiam in. objecto secundum unam vel aliam rationem, quando attentis omnibus judica­ tur esse hic et nunc disconveniens ; at quando de hoc, quod attentis omnibus ve­ rum erit, non curatur, neque judicatur, sed vel per oblivionem, vel per inadvertentiam, vel per pracisionem judicium inde exclu­ ditur, satis est. si in illa vel illa ratione, secundum quam de objecto judicium fertur, convenientia deprehendatur, ut tale judi­ cium habeat vim absoluti, et secum ferat voluntatem. En ergo viam, qua sine errore formali per solam voluntariam et culpabi­ lem inconsiderationem potest sufficienter declarari, qualiter Adamus in illo primo actu superbe deliquerit. ?rti. Sed etsi oppositum quis defendere volae- i rit. nempe adfuisse tunc errorem practii^.icnm, etiam pro regulanda prima illius LT.actusdeformitate, non quod talis error ab*** solute, vel in omni genero causæ actum . ■·-'··. voluntatis processerit, sed it.i ut processe­ rit in genere causæ formalis regulativæ; faerit tamen posterior in genere causæ efficientis : sicut solet dici de primo actu fidei respectu actus charitalis, vel piæ affec- 307 tionis : satis probabiliter incedet, neque a vestigiis D. Thomæ aberrabit. Quod enim S. Doctor aliquoties asserit, Adamum ante suum primum peccatum non habuisse erro­ rem, intelligendum est vel de antecedentia durationis, vel de errore speculativo, et in universali; non autem de errore practice, qui dicitur error, vel ignorantia pravae elec­ tionis: quo judicaverit, etiam attentis om­ nibus tunc occurrentibus fuisse sibi expe­ diens appetere scientiæ excellentiam cum independentia, et exemptione, quam sæpe diximus : quique habuerit prioritatem, et posterioritatem explicatam respectu primæ malitiæ. Porro hujusmodi errurem practicum Adamo adfuisse, et per cum prædic­ tam malitiam régulasse, solumque errorem speculativum et in universali ibi defecisse, satis insinuat Ang. Præceptor quæst. 18 de verit. art. 6 ad 1 et ad 8. Et 1, ad Timoth. 2, lect. 3. Necnon in 2, dist. 22, quæst. I, D.TIwni art. 1 ad 1. Quamvis et in his locis non ita expresse loquatur de errore furmali regu­ lante primam illam malitiam, quin proba­ biliter exponi valeat, vel de errore solum virtuali qui ab inconsideratione culpabili non differt,vel deerrore omninosubsequuto ad prædictam primam malitiam, et regu­ lante dumtaxat alias posteriores : quod la­ tius in praesenti examinare non vacat. Admisso autem errore formali, facilius asserlio nostra defensabitur, magisque independenter ab exislentia precept i affirma­ tivi urgentis pro illo tunc, ad quod prima solutio recurrebat. Doctrina vero, quam in tract, de Angelis disp. 10, dub. 8, tradidi­ mus pro excludendo a suo primo peccato errorem formalem etiam practicum, huic, quæ modo proposita est, nentiquam adver­ sabitur. § VAssertio alia ailplenam dubii decisionem. 170. Dicendum est secundo, prædictum secunda ­ Adami peccatum ultra superbiae deformita- assertio nis pars tem habuisse duplicem aliam malitiæ spe-cotnnm-* ciem, videlicet inobedientiæ, et gulæ : utra-• ilis. !ns· que tamen fuit in eo secundaria, et minus principalis. Hæc assertio quantum ad se­ cundam partem de malitia gulæ communis est inter Patres, etTheologos, adeo ut nemo Catholicorum debeat circa illam dubitare. Estque expressa D. Thomæ locis citatis in d.-jw assertione præcedenti : præserlim 2,2, quæst. 163, art. 1 ad 2 ubi sic ait : Dicendum quod r. 1 M 308 < ■ I m :v ;b r · / · •'Γ i 1 1 ίϊ . z > t DE VITIIS ET PECCATIS. in jvccalo primorum parentum etiam gula locum habuit: diciturenim (lenes. 3, vidit mu­ lier. quod lignum esset bonum ail vescendum, ct pulchrum oculis, aspect tapie delectabile, et tulit de fructu ejus, et comedit. Non tamen ipsa bonitas et pulchritudo cibi fuit primum motivum ad peccandum; sed potius suasio serantis, qui dixit: aperientur oculi vestri, et erilis sicut Dii:quod appetendo, superbiam mulier incurrit:et ideo peccatum gulrderivatum est cx peccato superbi*. Idem docet in praesenti art. 2 ad I et quæst. I de mal. art. 8, cujus verba inferius referemus. Probatu rqu e manifeste ex sacra ScripGtMs.3. tura : nam Genes. 3 dicitur: Quia audisti vocem uxoris tur, ct comedisti de ligno, ex quo prxceperam tibi ne comederes, maledicta terra in opere tu·» : in labor ibus comedes ex ea, etc. Quæ verba cum contineant male­ dictionem, et pernas Adamo, et toti humano generi pro illius peccato inflictas, necessa­ rio debent intelligi de primo peccato, quia hoc dumtaxat in posteros transivit, prædictasque maledictionem et pmnas secum tulit: atque adeo ipsum primum peccatum habuit eam malitiam comedendi de ligno vetito, quæ est malitia gulae. Et quia hæc parses! ita certa, nt diximus, non oportet in ejus probatione immorari. Declarandum tamen erit, qualiter prædicta malitia se­ cundario in eo peccato locum habuerit, fueritque maliliæ superbiæ adnixa, et ex ea consequuta, quod praestabimus num. 172. 171. Prima autem pars ejusdem asser­ tionis (quæ non deinobedientia generaliter accepta, quo pacto imbibitur in omnibus peccatis, sed de inobedientia proprie et specialiter dicta, quæ peculiararem speciem malitiæ constituit, intelligenda est) inde nobis satis probatur, quia valde consonat itoui. δ. sacrai Scripturas, praesertim ad Roma. 5 : Per inobedienliam unius hominis peccatores constituti sunt multi. Ex quo sancti Patres, et Ecclesiæ Doctores communem loquendi modum desumpserunt : ita ut nihil sic eo­ rum scripta circa peccatum illud procla­ ment, sicut rationem inobedientia?, et divinælegiscontemplum. Et quamvis testimo­ nium Apostoli exponi valeat (si necessitas id postularetideinobedientiageneraliter, et minus proprie accepta, sicut exposuisse vi­ detur D. Thom. citata dist. 22 in respon­ sione ad 3, et 2, 2, quæst. 105, art. 2 ad 3, negari tamen non potest, convenientius multo intelligi de inobedientia propria et speciali :quia sic accipiuntur verba Scripturæ in sensu omnino proprio·, praesertim cum nulla ratio cogat nos ab eo recedere: et ideo ita illud intellexit Ang. Docl. 2, 2, citata quæst. 103, art. I ad 1. Juxta quem locum concordari debet citata quæst. 105 et in 2 senioni, et non e contra. Quod fa­ cile esl si dicamus, in illis locis sermonem esse de peccalo Adami quantum ad suam primam malitiam, quæ fuit superbia: ne autem quis posset intelligent) verba Apos­ toli de hac prima malitia, earn a superbia» genere excludere, proplerea quod in illo testimonio inobedientia vocatur, dixit D. Thom. prædicta verba (utique sic intellecta) non continere inobedienliam propriam, ct specialem ; sed generalem, ct communem, quæ sicut in caderis peccatis, in ipsa etiam superbia includitur. Nequaquam tameu ne­ gare voluit, quod in eodem peccato esset e I i am a 1 i a m a l i t i a a d s u pe r b i am co nséq u u ta, quæ sit inobedientia specialiter dicta, de qua verba Apostoli cum omni proprietate verificentur : sicut habet loco citato ex 2, 2, quæst. 163ad l.El clarius inpræsenliquæst. 82, art. 2 ad I, ubi inter alias reddit hanc rationem, cur peccatum originale, cum sil unum, aliquando in Scriptura pluraliter dicatur ? Quia (inquit) in peccato primi ρα-^.τ^ rentis, quoad per originem traducitur, fue­ runt plures deformitates, scilicet superbi*, inobedienliv, gulx, etc. Ubi cum inobedien­ tia condistinguatura superbia, et gula, ma­ nifeste est sermo de inobedientia consti­ tuente peccatum speciale. Idem habet quæst. 4 de mal. art. 8 ad 1, ibi : In peccato actuali primi parentis fuit multiplex peccati defor­ mitas : fuit enim ibi superbia, inobedientia, gula, etc. Quamvis autem hanc partem veram et tenendam judicemus, non tamen adeo cer­ tam, et communem, sicut putavit Gregorius g». Mart. quæst. 81 precedent) art. 2, dub. 1, conclus.3.ubi oppositum censet temerarium propter testimonium Apostoli ad Roma. 5, et loquitur de inobedientia propria et spe­ ciali : ut intuenti patebit. Sed nos huic censuræ minime acquiescimus: quia neque prædictum testimonium, quo nullum aperlius habemus in Scriptura, ad eam sufficit, potest enim sine temeritate exponi de obedientia generaliter dicta. Noqueetiam adest aliqua ratio, quæ nostram assertionem evi­ denter, aut certo convincat : nam cum res sit de facto, et contingens, absolute potuit attenta quavis rationesic vel aliter evenire: et ideo quid re ipsa evenerit, potissimum Scripturæ, vel Patrum testimoniis inves­ tigandum erit. Hæc autem testimonia non sunt ,;T. · . _ - - ; —, .r<-- ·■ S- * DISP. XVI, DÜH III. ' I i i i I I I I ( I I I I ■ i ! i I I I sont ila darn, nu I ab scholasticis doctoribus adeo communiter pro ea parle recepta, ut opposite sua ni non relinquant probabilitalem. 172. Quare hujusmodi probabilitate illi kr-'r- concessa, ut nostræ assertionis veritas seKin·, cunihnn utranque ejus partem magis olucf.it, declarari oportet, qualiter in primo Adami peccato maliliæ inobedientia», el gulæ secundario et consequutive ad mali­ tiam superbiæ locum habuerint. Quod minimoest intellectu difficile: nam eo ipso quod Adamus ut finem el motivum primarium appetierit propriam excellentiam absque mensura, consequens erat, ut eodem acluappelerel illud, quod sibi proponebatur tanquam medium ad prædictam excellen­ tiam sine mensura habendam, seu in quo excellentia ipsa, et exemptio ejus a mensura magis elucebat : hoc autem fuit contemnere, et frangere præceptum sibi impositum, in subjectione ad quod mensura talis excellen­ te fuerat a Deo constituta : nam sicut prædicta excellentia coarctabatur, et mensura­ batur per impositionem et acceptationem illius præcepti, et per habitualem subjec­ tionem ad illud juxta dicta num. 167, ita per ejus contemptum et violationem excclsior et eminenlior reddebatur : eo enim quisque excellentiorem se reputat, quo minas alterius praecepto, et ordinationi sub­ jacet. Igitur dum Adamus inordinate ex­ cellentiam sibi adamavit, totum hoc uno actu appetiit, nimirum eminentiam scien­ ti», quam serpens proponebat, ut independentem et exemptam a subjectione habituali ad præceptum sicut Deus illam habet, et sicut fuerat ab ipso serpente promissa : contemplum el abjectionem præcepti, in quibus prædicta independentia et exemptio potis­ simum relucebat, et sine quibus, supposito præcepto, vix potuit intelligi : necnon vio­ lationem ejusdem præcepti in ejusconlemptu et abjectione inclusam. Ratione primi fuit ille actus superbiæ cujus objectum est excellentia sine debita mensura. Ratione secundi : fuit ibi malitia specialis inobedientiæ : hæc enim nihil dicit formalius, quam con tern pt um et abjeci ionem d i vi ni prac­ cept i volendo illa expresse : quod regulari­ ter fit ex molivo excellendi inordinate : et ideo inter vitia, quæ ex superbia oriuntur, et illi valde accedunt, ponitur inobedientia. i Ratione tertii constituitur prædictus actus inspecie gulæ : quia cum præceptum esset de non comedendo, quilibet affectus tale I præceptum violandi fuit inordinatus appe- 309 ■ titus cibi, in quo consistit gula. Nec referi an comestio ipsa, quæ esi gulæ objectum, per prædictum actum fuerit volita forma­ liter, vel solum virtualiter : satis enim fuisset hoc posterius ad tribuendam gulæ speciem. Ex quibus non solum manet ex­ plicata secunda assertio quoad utranque pariem; sed etiam confirmata : quia licet admittamus potuisse rem aliter evenire; negari tamen non potest, suavem, et com­ munem modum operandi magis postulare, ut Adamus ordine explicato in omnes prædiclas malitias prolaberetur. §· VI. Corollaria adyleniorem veritatis intelligentiam. 173. Ex dictis inferre licet primo, quodpf^^. cum in defensione rationis D. Thomæ no- num. luimus ad errorem etiam practicum pro regulando primo Adami peccato habere re­ cursum; sed independenler ab eo assertio­ nem tueri, hoc intelligendum est de præ­ dicto peccato ul omnino primo, seu quoad primam ejus deformitatem, quæ fuit su­ perbiæ ; non autem quoad malitias inobedienliæ, et gulæ. Nam cum inobedientia postulet contemptum formalem divini præ­ cepti ; gula vero eam supponeret, neutra videtur posse intelligi sine prævio errore, quo prædictus contemptus secundum se et re ipsa malus, bonus et expediens judicare­ tur : ponere autem talem errorem nullum est inconveniens, etiam sequendo illam viam. Nam sicut malitia superbiæ ordine naturæet causalilatis præcedit cæteras, islæque ex ea originantur, quamvis omnes ei­ dem instanti, et in eodem actu coexistant : ita prædictus error potuit in illomet instante oriri a primo peccato, ut erat superbiæ, et hanc malitiam ineo supponere; regulare vero idem met peccatum, ut erat inobedientiæ, et gulæ, præcedereque utranque istam malitiam. Quod si tenuissemus cum ali­ quibus, non fuisse ibi malitiam specialis inobedientia», sed dumtaxat superbiæ, et gulæ, facilius posset talis error a toto pec­ cato arceri : nam objectum superbiæ, scili­ cet excellentia exempta ab ordine ad præ­ ceptum, sineerrore potuit proponi expresse Adamo, ot ab eo acceptari : objectum vero gulæ sufficeret fuisse cognitum virtualiter eadem cognitione, quæ fuit formaliler ob­ jecti superbiæ. Secundo inferre licet, primum Adami 'Xn” <■ 310 DE \ 1T1IS ET PECCATIS. peccatum nullam aliam habuisse malitiæ mortalis speciem præter 1res illas, quas enumeravimus. Et ralio est : quia non plu­ res debemus ponere in eo deformitates, quam ex Scriptura deducere possumus : non enim m hac re pro solo captu nostro licitum est discurrere. In dubio autem po­ tius rainorandæ sunt, quam augendae: nam pietatis jure debemus primi parentis honori, quantum fas est, consulere : nec facile cre­ dere, ab ordinatissimo illo statu, primo lapsu ita malitiose cecidisse, ut slatim omnia sibi possibilia commiserit peccata; sed illa dumtaxat, quæ cum primo motive super­ biendi specialem habent connexionem, et quæ sacra Scriptura manifestat, uti sunt tria tantum.quædiximus. Objectiones vero, quæ adversus doctrinam hujus corollarii fieri possunt, sequenti § diluemus. rertia . 1'1. Tertio infertur, peccatum nostrum originale eo modo quo habet speciem, per­ linere ad 1res enumeratas, el ad nullam aliam, ita quidem ut prima et essentialis sit superbia, secunda inobedientia, et ter­ tia gula. Quod disertis verbis tradit D. Gre­ P.Gre? gorius homil. 10, in Evangel, ubi nume­ rans deformitates, el peccata, per quæ a regione paradisi discessimus, sic ait: .1 re­ gione etenim nostra superbiendo, inobediendo ; cibum vetitum gustando discessimus. etc. Hu­ jus vero ratio inde liquet : quia de specifi­ catione, el distinctione peccatorum habitua­ lium eodem modo philosophandum est sicut de actualibus, eo quod habitualia non aliter constituunt, aut habent speciem,quam per reductionem ad actualia : et ideoeædom species malitiæ, eodemque ordine distingui debent in unoquoque peccato habituali, quæ fuerunt in actuali, a quo processit : cum ergo originale nostrum sit quoddam pecca­ tum habituale ex Adami actu procedens, plane fit, easdem malitiæ species, eodemque ordine esse illi tribuendas, quæ fuerunt in prædicto actu. Eo præsertim quia ut dubio præced. num. 150 dicebamus, peccatum ori­ ginale, et quodvis habituale ultra privatio­ nem gratiæ includit respectum ad causam efficientem,quæ est peccatum actuale: unde sicut ob hanc rationem ex diversitate actua­ lium penes majorem vel minorem gravita­ tem deducimus, habitualia graviora esse, aut leviora, ita ex illorum distinctione pe­ nes plures vel pauciores species malitiæ debemus in islis colligere similem plura­ litatem vel paucitatem. El sane quod pec­ catum originale habeat malitiam gulæ, et inobedientiæ, satis colligitur ex eo quod omnes communitor sic do eo loquuntur. Malitia etiam superbiæ prûplerea nequii ab eo relegari, quia hæc in peccato Adami fuit essentialis, et primaria, et sullem pri­ ma malitia peccati actualis nequit non ad habituale transire. (Quapropter dum in dis­ put. 14, dub. 5, diximus, solum primum Adami peccatum ad posteros transisse, ly primum non supponit tantum pro prima malitia, se·! pro loto peccato quatenus prædictas tres deformitates comprehendit, so­ lumque excluduntur alia peccata, si torte ea commisisset, .vol quæ commisisset a toto illo primo actu diversa. Verum doctrinae hujus corollarii obstaret: videtur ea, quam habet D. Thom. art. 2 hujus quæst. 82, ubi docet peccatum origi­ nale in omnibus hominibus esse unum se­ cundum speciem, et in quolibet supposito unum numero : si autem haberet tres illas deformitates specie differentes, non esset secundum speciem unum, sed multiplex. Nec refert si dicas, quod sicut peccatum ac­ tuale diceturunum, quoties est unicusaclas, licet habeat plures deformitates ex diversis circunstantiis, quia ly unum non appellat supra ipsam deformitatem, sed supra subs­ tantiam actus, quæ deformitatibus substat, ita peccatum habituale,seu originale,etiam­ si easdem habeat deformitates, potest dici unum propter unitatem subjecti, quia vide­ licet omnes in unica gratiæ privatione adu­ nantur. Non itaque hoc refert : tum quia licet prædicta unitas sulliceret, ut peccatum originale absolute diceretur unum, non ta­ men sufficere potest, ut dicatur unum cum hac reduplicatione secundum speciem : quia hæc particula secundum speciem reddit sen­ sum formalem : reduplicat enim rationem specificam, qua nihil est formalius in rebus. Tum etiam quia si prædictas deformitates adunari in una gratiæ privatione,sufficeret, ut diceretur unum peccatum numero, vel specie, nunquam in eodem peccatore daren­ tur simul plura peccata habitualia, quan­ tumvis plura et diversa actualia commisis­ set, omnes quippe habituales deformitates ex quibuscunque actibus remanentes uni­ rentur in prædicta privatione : hoc autem non videtur admittendum, ut vidimus num. 1.30, ergo, etc. 175. Despondetur, D. Thomam salisse pro nobis explicuisse in eo articulo, dum^r· l in solutione ad 2, red iens rationem cur peccatum originale, cum sit unum, appel­ letur in Scriptura pluraliter iniquitates et peccata, recurrit ad pluralitatem deformi­ tatum, DISP. XVI, DUB, VI. t .· 311 Iulum, quæ fuerunt in peccato Adami, et • tione concurrant : sed quia concurrunt ordine explicato, ita ut una tantum sit pri­ inde ad nos transierunt : unde non potuit ma, et essentialis, pro qua stat illa Joquuin eodem articulo hujusmodi pluralitatem tio, cætoræ autem secundariae et acciden­ denegare. l't autem diflicultati occurramus, tales, sicut fuerunt in peccato Adami, qui et mentem S. Doctoris explicemus, animad­ idcirco non supponunt pro specie. Quare vertendum est id, quod non semel jam dixi­ neganda est omnino sequela : nam ubi plura mus, videlicet de unitate, aut distinctione peccata actualia diversa præccsserunt, ma­ peccati originalis, et cujuscunquehabitualis litiæ habituales remanentes non servant eodem modo philosophandum esse sicut de præd ict ij m o rd i nem,sed d ispa rate se ha bent : unitate, aut distinctione peccati actualis, a et ita unaquaque, quæ in peccato actuali quo processit · eo quod tota illius specifica­ sibi correspondent e fuit primaria, potest tio el unitas attenditur per reductionem ad idem habere respectu privationis gratiæ, istud. Quare ubi concursus mullarum deac si nulla alia in prædicta privatione refurmilalum, etiam specio distinctarum non perirctur. L't enim num. 150 dicebamus, obesi, quominus peccatum actuale dicatur illa privatio licet materialiter, et quasi in unum et absolute, el secundum speciem, esse entis sit una, multiplicatur tamen for­ obesse etiam non debet, ut utroque modo maliter in ratione peccati, quoties respicit vocetur unum pcccalum habituale. Deinde actusomnino diversos, qui habuerunt illam nota : quod cum in eodem actu propter ob­ inducere : unde quatenus stat sub respectu jectum, et circunstanlias dantur plures ma­ ad unum, potest esse illi essentialis, et pri­ litiæ, etiamsi inter se specie differant, non maria deformitas, quæ fuit primaria in omnes dicuntur dare, aut constituere spe­ eo actu ; et quatenus stat sub respectu ad ciem ; sed una dumtaxat, nempe illa, quæ alium, potest esse primaria deformitas, sumitur ex objecto primario talis actus. quæ fuit talis in isto, et sic de aliis. Cæleræ vero desumptæ ex circunstantiis; 176. Contra eandem quoque doctrinam Alia vel objeci is secundari is potius dicuntur extra ex alia parte objici potest; quia si in pec-0^''11"· speciem : eo quod hæc vox in communi cato Adami malitia superbiæ fuit simplici­ modo loquendi sumitur pro sola specie pri­ ter prior, quam inobedientia, et gula, per maria, et essentiali : et ideo quicunque illam antecedenler ad istas perdidisset jus­ actus habet idem objectum primarium, titiam originalem, quæ cum qualibet ma­ etiamsi in circunstantiis valde differant, litia mortali erat incompossibilis : ergo dicimus absolu te esse ejusdem speciei : quia illam dumtaxat et nullam aliam ad nostrum conveniunt in specie essentiali et primaria. peccatum originale transmisisset. Patet : Ex his ad difficultatem respondetur, ex eo nam illam solam malitiam transmittere quod tam peccatum Adami originans, quam potuit, per quam justitia originalis amissa nostrum originale dicatur unum non tan­ tum absolute, sed etiam cum illa redupli­ ! fuit : sola autem malitia omnino prima hujusmodi effectum habuit : cæleræ enim catione secundum speciem, ut D. Thom. lo­ posterius supervenientes, cum jam illam quitur, nequaquam tolli,quominus utcunque amissam invenerint, non potuerunt in habeat malitias, quas diximus: sed solum ejus expulsionem influere. effici ut non omnes dent prædicto peccato Respondetur negando antecedens : quia Euodaspeciem essentialem ; sed illa tantum, quæ priorilas illa, quam habuit malitia super­ sumitur ex objecto primario, quæ est mali­ biæ respectu inobedientiæ et gulæ, solum tia superbiæ: quia absolute loquendo secun­ dum hanc dumtaxat attenditur unitas, vel I subsistit facta collatione inter ipsasmalitias secundum se, quo pacto una est causa, el distinctio specifica cujuscumque peccati. reliquæ offectus : si autem fiat comparatio Cum quo optime stat, ut tanquam secunin ordine ad expulsionem justitiæ origina­ dariæ, et accidentales admixtae illi fuerint lis, non erit intereas priorilas, aut posté­ malitia inobedientiæ, et malitia gulæ. So­ riorités; sed omnes simul in prædictam lutio vero inter objiciendum data si ad expulsionem influunt, sicut omnes sunl hunc modum dicendi reducatur, polerit ad­ simul in eadem ducatione : quia neque su­ mitti. Ad cujus primam probationem satis perbia influit nisi ut terminata, et consum­ constat. mata per inobcdicnliam et gulam ; neque Ad secundam respondetur peccatum ori­ ginale non ex eo præcise dici unum vel I istae nisi ul complentes, et terminantes absolute, vel secundum speciem, quia om- | superbiam. Si vero instes : quia in illo priori, quod Hcpliea. nes ejus deformitates in una gratiæ priva- < -sd·.· *»· » i £ · f. .k 312 F H T< a !■ DE VITIIS ET PECCATIS. damus superbia» respectu aliarum, non inlit : quahs fuitsuperbia primorum parenlum, telligimus esse in Adamo justitiam : revera I ut (lictum est. Sed secundum conditionem prenim non fuit : ergo intelligimus eam jam sonarum fiecc.intium, pcrtalum illud habuit exclusam : atque adeo independenter ab maximam gravitatem propter perfectionem niiuirar. jnoi)e(iient ctgula.—Respondetur primo, status ipsorum. Et ideo dicendum esi : quoti in illo priori neutrum intelligi, quia de dlud peccatum fuit quidem secundum quid nullo illorum agitur; sed dumtaxat de in­ gravissimum, non tomen simpliciter, fluxu primæ deformitatis in alias duas : Si nutem objicias, quod primum in uno­ quando vero do influxu in expulsionem quoque genere dt bet esse simpliciter maxi­ justitiæcuratur, quod est in signo sequenti, mum , quia debet esse mensura vælerorum : omnes simul, sub eodemque priori acci­ peccatum nutem primorum parentum inter piuntur, ita ut priorilas et posteriori tas, peccata hominum luit primum : ergod'.quæ alias intereas cadunt, omnino do ma­ I huit esse gravissimum simpliciter. Respon- .v.. teriali se habeant. Secundo respondetur, in del Ang. Doctor ibidem ad 3: Dicendum ü illo primo priori ex vi malitiæ superbia» quod in his, qux sunt per se ordinata, opor· intelligi expulsionem justitiæ originalis tel id, quod est primum, esse maximum:talis initiative, et in fieri, completive vero, et in autem ordo non attenditur in precatis, std facto esse non intelligi, quousque inobeunum pt r accidens sequitur post aliud : unde dientia et gula concipiantur : et ita datur non sequitur, quod primum peccatum sit locus, ut omnes in prædiclam expulsionem maximum. influant. 178. Denique ex dictis depromitur intel- di­ Conii»177. Quarto infertur decisio illius dubii, ligentia aliquarum loquulionum, quibusMn' «purtora. qi,od solent aliqui sciscitari, an peccatum Patres, et Theologi ad explicandam super­ Adami fuerit omnium gravissimum ? Ne­ biam Adami utuntur : ut cum dicunt ; quod que est sermo in comparatione ad peccata voluit esse similis Deo, sicut voluit Angelus : Angelorum, sed in comparatione ad alia, quod voluit habere a se scientiam, quam ser­ quæ homines possunt committere. Ex dictis pens promisit, sicut Deus illam habet : quod ergo sufficienter hujus solutio habetur, nam voluit eam consequi suis viribus, proprixque quamvis ratione circunstantiæ personæ innixus virtuti, aut per edulium ligni veliti, magna fuerit illius peccati gravitas, et ex aliaque hujusmodi. In primis enim prima hac parte a nullo alio superetur, aut adae­ propositio non est accipienda de similitu­ quetur, eo quod talis circunstantia crescit dine per modum æquiparanliæ, aut aequa­ secundum personæ dignitatem, quæ in litatis in ipsa nalura, vel attributis divinis: Adamo pluribus titulis fuit maxima ; abso­ talem enim similitudinem neque diabolus lute tamen loquendo, non fuit peccatum ausus fuit appetere : esset enim stultissimus inter omnia gravissimum : quia gravitas error eam sibi possibilem existimare, ut in simpliciter attenditur secundum objectum : tract, de Angel. late diximus : sed do simi­ sunt autem alia peccata, quæ habent objecta litudine per modum imitationis, quia voluit Deum imitari in modo habendi illam scien­ D.Tboni graviora. Quod recte explicat D. Thom. 2, 2, citata quæst. 1G3, art. 3, his verbis : Du­ tiam, quam diabolus promiserat. Non quod plex gravitas in peccato attendi potest. Una voluerit habere illam omnino a se, et sine quidem ex ipsa specie peccati : sicut dicimus ulla dependentia a Deo : hæc enim potius adulterium esse gravius peccatum simplici esset similitudo æqualitalis : sed per vires fornicatione. Alia autem est gravitaspeccat i, propriæ naturæ, et cum sola dependentia qux attenditur secundum aliquam circunsab illo ut ejusdem naturæ auctore, ac sine tantiam loci, vel perso nx, aut temporis. Prima recursu ad supernaturale auxilium, sicut autem gravitas essentialior est peccato, et habemus scientias pure naturales. Unde principalior : unde secundum eam magis pec­ prima propositio coincidit cum secunda, el catum dicitur grave, quam secundum aliam. secunda explicatur per tertiam. De hac Dicendum esi igitur, quod peccatum primi autem dubium est an sit intelligenda for­ hominis non fuit gravius omnibus aliis pec­ maliter : ita ut Adamus expresse voluerit catis humanis secundum speciem peccati. Et­ prædiclam scientiam consequi per vires suæ si enim superbia secundum suum genus ha­ naluræ, propriæque virtuti innixus : vel beat quondam excellentiam inter alia peccata; solum interpretative, quatenus, nolens sumajor tamen est superbia, qua quis Deum besse præcepto supra propriæ rationis cap­ negat, vel blasphemat, (piam superbia, qua tum a Deo sibi imposito, ita se habuit, ac quis inordinate divinam similitudinem appe. si expresse nollet ab eo dependere, aut pa­ laret DISP. XVI, DUB. VI. tard propriam noturam, et virtutem cum solo concursu naturaliter debito ad omnia sibi sufficere. Et quia hic posterior sensus liberior est ab errore formali, praeeligen­ dum credimus. Eundemque habet ultima propositio,quod voluit consequi talem scien­ tiam per edulium ligni veliti : non enim ita accipiendum est, quasi Adamus expresse crediderit, fructum illius arboris habere in se virtutem scientiae communicativam : nani hic etiam esset error satis absurdus : sed quia dum ad excellendum, et eminen­ dum quasi pro medio assumpsit contemp­ tum, et transgressionem præcepti, quo fruc­ tus ille prohibebatur, ita se habuit, ac si putaret per talem fructum, et ejus comes­ tionem assequuturum scientiam sibi a dia­ bolo promissam, quæ materia fuit prædictæ cminentiæ, et celsitudinis. ' § VII. Opposita nostrx doctrinx. 179. Contra ea quæ in prima assertione diximus, tenet Scolus in 2, dist. 21, quæst. 2, primum Adami peccatum non fuisse superbiam, sed in ordinatum amorem amicitiae, seu benevolentiæ erga uxorem. 'A5'·'· Idemque luenlur Gabriel dist. 22, quæst. 1, Lychelus quæst. 2 et alii. Quam sententiam probat Scolus ex D. Augustino lib. 11 de Genesi ad literam cap. 42, ubi ait, quod Adamus noluit contristare eam, quam crede­ bat sine suo solatia contabescere, et a se alienatam omnino interire: ex quo mani­ feste non carnali concupiscentia victus, sed amicabili quadam compulsus benevolentia, qua plerunque fit, ut offendatur Deus, ne offendatur amicus, peccavit. Deinde arguit hac ratione: quia peccatum illud fuit aliquis inordinatus amor .· non enim potuit esse ac­ tus fugæ, sed prosequutionis : atqui non fuit amor inordinatus erga se, neque fuit amor concupiscentiæ erga aliquem : ergo solum potuit esse inordinatus amor amicitiæ erga uxorem. Minor quoad secundam partem satis liquet, nam cum in Adamo antequam peccaret, nulla esset concupiscentia, aut libido, non potuit primum ejus peccatum ex hoc principio oriri. Quoad primam vero suadetur ab Scoto : quia Adamus non po­ tuit primo inordinate amare, quod non primo cognovit : non autem prinio cogno­ vit se ipsum, sed alia a se : ex sensibilibus enim, et externis in sui ipsius cognitionem Salmanl. Curs, theolog. tom. VIH. 313 devenit: ergo non habuit primum amo­ rem inordinatum erga se. Respondetur primo ad locum Augustini, fieiutto. amorem Adami erga uxorem, si semel fuit peccaminosus, non pertinuisse ad primam malitiam sui peccati, sed ad malitiam gulæ, quæ fuit in eo secundaria. Et ratio est : quia talis amor solum potuit Adamum im pellere ad comedendum cum Eva, ne si ab ea rogatus non comederet, illam contrista­ ret: hoc autem totum fuit quid secunda­ rium, supponens in voluntate Adami su­ perbam elationem, ad quam non alienus impulit amor, sed appetitus propriæ excellentiæ. Secundo respondetur quod dum quis motus amore, et benevolentia alicujus præceptum Dei frangit, talis amor non est peccatum secundum se, sed præcise ratione violationis præcepti, et ita non constituit aliam peccati speciem ab ea, quæ in ipsa violatione consistit. Quocirca etiamsi de­ mus, Adamum primo deliquisse motum Evæ amicitia, ne illam contristaret, non ideo primus ejus peccatum fuissetisteamor secundum se, sed transgressio et violatio præcepti, ad quam induxit : unde quia pri­ ma transgressio fuit præcepti non super­ biendi, consequenter primum peccatum, et prima malitia ad superbiam pertinuit. Ad rationem Scoti respondetur negando solutu minorem. Cujus probatio debet etiam ne- u?,nCr^ gari : quia Adamus non deliquit ex vi primæ cognitionis, sed multo postquam se, et alia cognoverat : et ita nihil refert ad intentum, an se primo, vel alia cogno­ verit. Et quidem si prædicta ratio aliquid convinceret de Adamo, idem probaret de Eva : de qua tamen etiam apud Scotum pro comperto habetur peccasse primo ex amore erga se : cur ergo non potuit Ada­ mus ex simili amore primo delinquere ? Videatur Cajetanus 2, 2 quæst. 163, art. 4. ubi prædictam Scoti rationem latius im­ pugnat. 180. Deinde contra eandem doctrinam, λΓ-ιιet contra eam, quam tradidimus in tertio corollario, potest argui : quia Adamus com- dani, misit peccatum infidelitatis credendo sua­ sioni serpentis contra Dei verba : sed hoc peccatum praecessit superbiam , et alias malitias : ergo, etc. Minor probatur : nam inter opposita servatur idem ordo prioritatis, aut posteriorilatis, unde sicut fides in credentibus est prima virtus, ita infidelitas in eis, qui fidem perdunt, debet esse primum peccatum. Major au­ tem videtur esse aliquorum e sanctis Pa21 31I DE VITUS ET PECCATIS. AxH.-s Iribus, ut Ambrosii lib. 7 in Lucam, £ Prosperi in respons. ad excerpta Genuensiuni dub. 3, Èulgentii lib. de Incarnât, cap. 22, qui satis expresse fatentur Adamum cum justitia originali amisisse fidem. Pro qua etiam parte referri debent quot­ quot aiunt fuisse a serpente per Evam se- /chr ‘inepist. ad Trallianos, Epiphanius hæresi {Λ ■ ' · 31. Tertullianus, Augustinus et alii, quos ’»■ M referunt Rellarminus lib. 3 de amissione gratiæ cap. 1 et Granadus controversia 2 de gestis mirabilibus vitæ Christi disp. 1, sect 6. Confirmatur : quia si Adamus non amisisset fidem, non esset ratio, cur eam ad posteros non traduceret : ergo cum non traduxerit, debemus fateri illam amisisse. 5 Ab hoc argumento possemus facile expe­ diri, si omissa majori negaretur minor. D.Ti. m. Cujus probationem solvit D. Thom. in 2, dist. 22, quæst. 1, art. 1 ad 2 his verbis : Dicendum quod ordu compositionis est con­ trarius ordini resolutionis: quia quod est primum in compositione, est ultimum in re­ solution? : et ideo non sequitur, quod si fides est prima in compositione irdificiispiritualis, quod infidelitas sit prima in resolutione ejus­ dem. Ex quo aperte fit, quod etsi admitte­ remus Adamum cecidisse in infidelitatem, non est dicendum hanc fuisseprimum ejus peccatum, aul ad illud pertinuisse ; sed ad aliud omnino distinctum et posterius : non est autem contra nostram doctrinam, quod Adamus ultra primum peccatum, et mali­ tias in eo repertas aliquod aliud in para­ diso commiserit. 181. An vero de facto ita fuerit, quod Deo discrediderit, et circa fidem erraverit, non est omnino exploratum. Nam partem affirmativam tuentur Bellarminus, et Gra­ nadus ubi supra propter dicta Sanctorum, quos citavimus. Sed oppositum habetur ex t illo Apostoli 1 ad Timoth. 2 : Adam non est T - ί: seductus, mulier autem seducta in pr.rvariD^jM.caii°ne fu*1· Super quæ verba D. Thom. ibidem lect. 3, sic ait : Seductio est duplex, scilicet in universali, et in particulari eligibili, qua: est ignorantia electionis : quicunque ergo peccat, seducitur ignorantia electionis in particulari eligibili : multer autem fuit seducta ignorantia in universali, quando credidit, quod serpens dixit : sed vir non credidit hoc, sed deceptus fuit in particulari, scilicet quoti gerendus esset mos uxori, et cum ea comedere deberet, etc. Constat autem de­ ceptionem in particulari non opponi fidei, neque eam excludere : alias quicunquc pec­ cat esset infidelis, quia semper decipitur in particulari, ut D. Thom. dixit. 1ccce proprie pervenit ad potentias animæ. ion autem ad aniuueessentau). ita motio voluntatis primi generantis per vaux generationis pervenit primo ad aniuxæ essentiam, ut etau; Ad seeaodinn dicendum, qnod etiam originalis justitia pertinebat primordialiter ad essentiam animæ : erat enim donum divinitus datant tranunæ natare, quam per prius respicit essentia animæ quam potentia· : potenti.r este iragi$ videntur pertinere ad personam, in quantam sunt priui?u personalia n actuum, unde sunt propria subjecta pecca* tarum actualium. quæ sunt perata personalia. Ad tertium direnduio, quod corpus comparator ad animam sicut malcru ad formam, quæ etsi sit posterior ordine gene- ! rationis ; (st btnen prior ordine perfectionis, et naturæ: essentia autem anima* couif iratar id potentias sicut sub- ! jeeta ni arridentia propria, qua» snut posteriora subjecto, et ordine generationis, el etiam perfectionis: unde noa est similis ratio. Ad qisirtaut dicendum. quod concupiscentia se tabet ma- | teriatiter, ct ex consequenti in peccato originali, ut supra dictum ol Conclusio esi affirmativa. Tota doctrina hujus articuli confirmat eam, quam circa traductionem, et essen­ tiam peccati originalis superius tradidimus. Movet autem dubium Cajetanus contra con- 1 clusionem ex Scoto in 2, dist. 32, quia essentia animæ, ut essentia est, non est suscepliva culpæ, sed mediantibus poten­ tiis : ergo in istis erit principalius quam in illa quodcunque peccatum.— Respondetur, antecedens esse verum de culpa actuali ; non autem de originali : de qua neque ab Scoto probatur antecedens, neque ab alio suadebitur. Et rationem tradit Cajetanus : nam cura anima secundum suam essentiam rationalis, et spiritualis sit,et radix omnium actuum moralium bonorum, et malorum, nihil est cur ex hac parte repugnet illi eo immediatum subjectum alicujus, quod sit moraliter malum, ac proinde peccati, et culpæ originalis. Quod vero culpæ actualis immediate non sil capax provenit ex eo, quod talis culpa consistit in actu, vel actuali exercitio : el ideo debet habere pro subjecto immediato illud, quod est immediate prin­ cipium actus : hæc est autem sola potentia. Quod si anima posset esse immediatum prin­ cipium prædictæ culpæ ; etiam posset esse immediatum subjectura. Si igitur sil aliqua culpa, quæ non consistat in actu vel actuali exercitio, nulla est ratio, cur anima per suam essentiam non sit subjectum taliscul­ pæ : et hujusmodi est originalis. Aliunde etiam cum eadem anima secundum suam substantiam, seu substantialem unionem sit, quæ primo, et immediate per genera­ tionem attingitur, consequenter debet esse prima, quæ inficitur illa macula, quæ ge­ neratione ipsa traducitur. De quo agunt latius Montesinos disp. 13, quæst. 1, Alva­ rez disp. 179, et alii super hunc articulum. Nobis autem post illa, quæ in utraque pro­ cedente disp. scilicet 11, et 16 tradidimus, nihil remanet hic superaddendum. ARTICULUS III. UlnuH peccatum originale per prius inficiat voluutateu, quam alias pctenliost Ad tertium sic proceditur. Videtur quod peccatum origifinale non per prius inficiat voluntatem, quam alias poten­ tias: omne enim peccatum principaliter pertinet ad poteotiam, per cnjus aclmn causatur», sed peccatum originale causatur per actum generative potentia,·: ergo inter esteras potentias animæ videtur magis pertinere ad gcneralivam potentiam. 2. Præterea : peccatum originale per semen carnale tra­ ducitur: sed alia» vires anima; propinquiores sunt carni, quirn voluntas: sicut patet de omnibus sensitivis, qux· utan­ tur organo corporali : ergo in cis magis est peccatum origi­ nale, quam in voluntate. 3. Praeterea : intellectus est prior voluntate.· non cnimesi voluntas, nisi ri>> ris. quæ cx terra trahit alimentum .· sic enim ex amore rr rum temporalium omne peccatum procedit. El taecqmtaj quamvis vera sint.· non lamen videntur esse secundum it· ternionem Apostoli, qui dixit, cupiditatem esse radiera omniiun peccatorum: manifeste enim ibi loquitar coatn eos. qui cu n velint divites fieri, incidant in tcntalioncs, el bqM· QUÆSTIO LXXXIV. diaboli, co quod radix omnium malorum cm cupi· dius. Unde maiiifc.’ium esi, quod loquitur de cupiditate, steandum quod e.Gre£ Evang. et aliis; restrinxit tamen suam doc­ trinam ad primam acceptionem. Tum ut tuerctur sensum Apostoli, cujus auctoritate utitur I ad Timoth. cap. ult. ubi dixit ladTiquod radix omnium malorum est cupiditas: quo loci sermonem esse de cupiditate pro amore divitiarum, probat in præsenti ex ipso contextu, qui manifeste loquitur contra divitiarum amatores, qui dum volunt divi­ tes fieri, incidunt in tentationem et in la­ queum diaboli. Et eodem modo intelligunt Apostolum Ambrosius, el Chrysos tornus'1™^— ibidem. Cyprianus de oratione Dom. adillaQprian. verba Panem nostrum quoditianum. Hiero- j^or nym. super G cap. Jerem. Isidorus lib. 2 Hier desumm. bono cap. 41 et plures alii. Tum etiam ut explicaret peculiarem modum, quo cupiditas prædicto modo accepta habet influere in omnia peccata, ratione cujus potiori jure quem aliis peccatorum causis tribuitur illi nomen radicis. Sicut enim in arboribus eam partem radicem vocamus, quæ cæteris præbet alimentum, ita inter passiones et vitia id quod reliquis peccatis alimentum et pabulum subministrat, me­ rito eorum radix nuncupatur : hujusmodi autem e.sse cupiditatem seu inordinatum amorem divitiarum ex eo liquet, quia nul­ lum est peccatum, ad cujus perpetrationem divitiæ incitamentum non præbeant : dum juvant ad acquirenda quæcunque tempora­ lia bona, propter quæ homines peccare contingit. Ut enim dicitur Eccles. 10 : Om-Ecclesiania obediunt pecunix : el ideo cui hæc sup- 1υ· petit, quæcunque inordinate diligit facile consequitur. Ex quo patet, causalilalem in omnia rnquo peccata, quæ in præsenti cupiditati tribui-c*^P^s tur, et vocatur per modum radicis, non esse sit causa ingenero causæ finalis, aut ordine intentionis (quamvis etiam in hoc genere et or­ dine amor divitiarum ad multa peccata concurrat, hacque ratione avaritia nume­ ratur inter vitia capitalia, quæ sunt alio­ rum causæ præcipue per modum finis : ut videbimus artic. 4.) sed ordine exeeutionis, et quasi in genere causæ materialis : qua­ tenus divitiæ inordinate amatæ habent esse possidenti materia et instrumentum ad alia peccata perpetranda. 3. Fit deinde, nullam esse objectionem,objectio, qua aliqui contra assertionem D. Thomæ utunlur, ex Chrysoslomo, Hieronymo, et DE VITIIS ET l’ECCATIS. I' b V H ' r aliis Patribus assignantibus ut causam ava­ ritiae! cupiditatis gulam, invidiam, et si­ milia peccata, non ergo ipsa avaritia vel cupiditas erit radix hujusmodi peccatorum. Diluitur. H.ec igitur objectio nullius momenti est : stat enim cupiditatem esse causam omnium peccatorum ordine exeeutionis, atque in genere causæ materialis, ut diximus, et tamen in alio genere, nempe in genere causæ finalis, esse effectum aliquorum ex illis : ut in aliis rebus sæpe contingit, quod idem simul sit causa et effectus respectu ejusdem in diverso genere causæ. 4. Major dubitandi ratio est ; an D. Tho­ Du! tan· mas nominecupidi/ufi* intelligat avaritiam proprie et specialiter dictam, ut est affectus nimis et inordinate divitias retinendi ; dislinguiturque a prodigalitate, quæ est affectus nimis et inordinate illas expendendi? an vero intelligat inordinatum amorem diutiarum ul sic, abstrahendo a differentiis avaritiæ et prodigalitatis ? Dicendumque est hoc posterius cum Cajetano et aliis. Ob Otcide id enim proculdubio D. Thomas tam in tnn ‘nr· titulo quam in corpore articuli noluit uti nomine avaritiæ, sed nomine cupiditatis (quo etiam usus fuerat Apostolus) quia eo nomine non exprimitur propria ratio avaritiæ, sed dumtaxat amor nimius divi­ tiarum, quicunque ille sit. Et ratio vi­ detur etiam perspicua ; nam affectus divi­ tiarum. qui patrandis peccatis materiam et fomentum subministrat, non est amor de­ terminate illas retinendi seu non expen­ dendi, quod est munus avaritiæ : quin potius talis amor sæpe retrahit a peccato, ne in hujus perpetratione divitiae consumantur: sed est amor acquirendi et habendi illas, ut abstrahit ab amore retinendi vel expen­ dendi : divitiæ enim habitæ et possessae in­ citant, ut impleantur prava desideria, et ut in eorum adimpletione expendantur. 5. Neque obest, si dicas, amorem divitia­ Bcplica. rum in prædicta abstractione non esse pec­ catum speciale, sed aliquid commune et geuericum ad prodigalitatem et avaritiam : at D. Thomas expresse dicit se loqui de cu­ piditate ut est peccatum speciale : et in so­ lutione ad tertium appellat illud nomine avaritiæ : ergo loquitur determinate dehuEnoda- jusmodi peccato. Non igitur hoc obest : nam !ur. ,nr‘ esto concedamus, prædictum amorem divi­ tiarum non constituere speciem peccati ato­ mam, sed gradum genericum et commu­ nem prodigalitatis et avaritiæ (de quo alias) salvatur sufficienter intentum D. Thomæ, nempe quod cupiditas in præsenti non ac­ ■ ! i · : cipiatur communissime; ul cum sumitur pro inordinato amore cujuscumquo boni temporalis, vel pro inclinatione naturæ corrupta) ad hujusmodi bonum inordinate appetendum : sed ul determinata ad certain materiam, scilicet divitias : sive in ea ma­ teria constituat speciem atomam unius vitii, sive subalternam et communem duobus versantibus circa talem materiam. Quemad­ modum si aliquis diceret, so loqui de injus- . tilia, quatenus est speciale peccatum, non ideo deberet necessario intelligi de aliqua specie injustitia? atoma, sed posset sufficien­ ter exponi de subalterna et communi furto, homicidio, detractione et similibus, dum­ modo excluderetur injustitia latissime sumpta, ul est communis ad omnia peccata, quæ in alium committuntur. Ad illud ex solutione ad tertium respondetur, nomen avaritiæ aliquando sumi minus stricte pro quolibet vitio contra liberalitatem, sive opponatur illi per excessura, sive per de­ fectum : atque adeo abstrahendo ab avari­ tia stricte sumpta, et a prodigalitate : quo pacto proprium ejus nomen est illiberalitas seu cupiditas et ita sumitur a D. Thomn in prædicta solutione. 6. Denique fit, juxta hanc doctrinam ai» omnino praecludi aditum objectioni Durandi in 2, dist. 32, quæst. 4, qui exeo probare nititur cupiditatem non esse radicem pec­ catorum modo a D. Thoma explicato, quia divitiæ non præbent facultatem adimplendi mala desideria, nisi per sui distributionem: cupiditas autem non est appetitus earum ad distribuendum, sed ad congregandum et retinendum eas : et ideo cupiditas pecu­ niarum magis impedit assecutionem malo­ rum desideriorum, quæ per distributionem pecuniarum possent impleri ·, quam ad hoc inclinet vel promoveat, l'ræsertim cum sint aliqua peccata, quæ potius contrariantur et repugnant avaritiæ, sicut prodigali­ tas et apijrocalia sive consumptio, sic dicta quia tanquam ignis omnia consumit. Hu-p^ jusmodi ergo objectioni omnino præcludi- '®- I tur aditus juxta doctrinam traditam : quia nomine cupiditatis in præsenti non inlelligitur avaritia specialiter dicta, ut est ap­ petitus relinendi, et non expendendi ; sed solum amor congregandi el habendi divi­ tias : ex quo amore, sicut ex ipsis divitiis congregatis nullum est peccatum, quod se­ qui non valeat ; quamvis sint ipsa prodiga­ litas et apijrocalia, quæ avaritiæ oppo­ nuntur. Addit Gregorius Martinez in præsenti, quod QUÆSTIO LXXXIV. quod eliamsi nomino cu/>iiipu «liduuHsl : cl ideo villum capitale non solum est irir^ipiuin uhurum, sed ellam dircctivum, et qtlûdamtnûdo drtlvum aliorum. Sctniær cnlm aw, vel habitus, ad quota p.’rilnd iolî, prlncipiaiur, cl i.upcrai circa ca quæ. sonl ad tioeut. Unde Gregorius trigesimo primo Moralium hujusmil vitia capitalia ducibus cvTf ituum comparat. Ad primam ergo dicendum, quod capitale dicitur denoafalite a capite, quod quidem est per quamlam donvatloccm wl partiripatiunem canitis : sicut habens aliquam pro· pneiJlcm capitis el non sicut simpliciter caput. Et [deo capitalia vilia dicuntur uoitsolum illa, quæ habent rationem witnæoriginis, >·<-m arari I la, quæ dicitur radix, ct superbn, qu.r dicitur initium : sed etiam illa, quæ habent ratio* ueaioriginis propinqua» respectu plurium peccatorum. Ad secundum dicendum, quod peccatum caret ordine ex pirteaversionis ; cx hac enim pane habet rationem mali. Halum autem secundum Augustinum in libro de natura boni, est privatio modi, speciei, ct ordinis; sed ex parte mmersiunis respicit quoadatn bonum. Et ideo ex hac parte dinluclrikre ordinem. Ad 3 dicendum, quod illa ratio procedit de capitali pectâlo, secundum quod dicitur a realu pœnæ : sic autem hic non loqui::iur. Conclusio est affirmativa· Cujus optima ratio traditur in litera, Ex qua, et ex solutione ad primum satis clare habetur non esse de ratione peccati capita­ lis. quod sit prima origo et prima radix aliorum, ut diximus esse superbiam, et ava­ ritiam : sed sufficere ut sit saltem origo immediata plurimorum, quamvis aliam priorem supponat. Habetur etiam, ad ra­ tionem peccati capitalis, prout.nunc, et in communiori usu de illo est sermo, nec suffi­ cere nec requiri quicquid sufficit, et requi­ ritur ad rationem peccati mortalis. Ad hoc enim neque sufficit neque est necessarium quod sit origo aliorum, sed dumtaxat quod sit aversio ab ultimo fine : quæ quidem aversio non est necessaria ad peccatum capitale : ad quod tamen omnino requiri­ tur, el sufficit prædicta ratio originis. Et aliqua sunt inter prædicta capitalia, ut gula, avaritia, el inanis gloria, quæ in suo ge­ nere ad gradum peccati mortalis non attinMlengant; de quo videndus D. Thomas 2, 2, quaesi. 132, art. 4, et quæst. 138, art. 5, nec non de malo quæst. 9, et sequentibus. Atque hinc etiam fit, manifeste esse vulgi errorem, appellare universaliter peccata mortalia, ea quæ a Theologis capitalia vo­ cantur, et septenario numero continentur : cum re vera aliqua ex illis secundum se gradum venialis non excedant : nisi forte locutio sil causalis, ut D. Thomas aliquando exponit. Solutio ad secundum videtur pro negan­ tibus malitiam positivam : dum ratio mali in peccato reperta reducitur ad aversio­ nem. Sed quam parum similia testimonia illorum sententiæ suffragentur, constat ex 325 dictis disp. G, dub, 3, præserlim num. 19, el 02. ARTICULUS IV. Virum convenienter dicantur neptem vitia capitalia t Ad quartam sic proceditur. Videtur quod non sil dicendiiui, septem esse vitia capiulfa, quæ sunt inanis gloria, invidia, ira, avaritia, tristitia, gula, Jinoria. Peccata enim virtutibus opponuntur: virtutes autem principales sunt qua­ tuor, ut supra dictum est; ergo ct vilia principalia sive ca­ pitalia non son! nisi quatuor. 2. Præt. Passiones anima· sunt qtrædam catis® peccati, ulsupra dictum est: sed passiones animæ principales sunt quatuor. de quarum duabus nulla fit nuntio inter prædicta péceata, scilicet de spe, ct timore : enumerantur autem aliqua vilia, ad quæ pertinet delectatio, ct tristitia: nam delectatio perlinet ad gulam el luxuriam ; tristitia vero ad accidia.ii ct invidiam : ergo incofivenienler enumerantur principalia peccata. 3. Præt. Ira non est principalis passio: non ergo debuit poni inter principalia vitia. 4. Præt, Sicut cupiditas, sive avaritia esi radix peccati, ita superbia est peccati initium, ut supra didam e&: séd avaritia ponitur unum de septem vitiis capitalibus: ergo superbia inter vilia capitalia enumeranda esset. 5. Præt. Quædam peccata committuntur, quæ cx nullo horum causari possunt, sicut cum aliquis erralex ignorantia, vel cum aliquis cx aliqua bona intentione eonmillit aliquod peccatum, puta, cum aliquis furatur ul dei eleemosynam · ergOinsufilcienter capitalia vitia enumerantur. Sed in contrarium est auihoritas Gregor, sic enumerantis 31 Moralium. Bcspon. dicendum, quod sicut dictum est, vilia capitalia dicuntur, præcipuc secundum rationem causa: finalis. Hu­ jusmodi autem origo potest attendi dupliciter. Uno quidem inodosecundum conditionem pcccan lis, qui sic dispositus esi ut maxime afficiatur ad unum tlncm, ex quo ul plurimum in alia peccata procedat : sed iste modus originis sub arte ra­ dere non potesl» co quod infinite· sunl particulares homi­ num «lisposilioiics. Alio modo secundum naturalem habiludinem ipsorum finium ad invicem, ct secundum hoc in plu­ ribus unum vitium ex alio oritur : nude iste modus originis sub arlc radere non potesl. Secundum hoc ergo illa vilia capitalia dicuntur, quorum fines habent quasdam primarias rationes movendi appetitum, ct secundum lurum rationum distinctionem distinguuntur capitalia vilia. Movet autem aliquid appetitum dupliciter. Uno modo directe et perse ci hoc modo bonum mo\et appetitum ad prosequendum ; malum autem secundum eandem rationem ad fugiendam Alio modo indirecte, ct quasi per aliud, sicut aliquisaliquod malum prosequitur propter aliquod bonum adjunctum : vel aliquod bonum fugit propter aliquod malum adjunctum. Bonuiu autem hominis est triplex. Est enim primo quoddam bonum anima·, quod scilicet cx sola apprelænstonc rationem appetibilitalis habet, sicut excellentia laudis vel honoris: ct hoc bonum inordinate prosequitur inanis gloria. Aliud est bonum corporis, et hoc vel perlinet ad coi^ervalioncm in­ dividui, sicul cibus et polus, ct hoc bonum inordinate pro­ sequitur gula ; aut ad conservationem speciei, sicut cnitus, clad hoc ordinatur luxuria. Tertium bonum est exterius, scilicetdivilkr, clad hoc ordinatur avaritia. Et eadem qua­ tuor vitia inordinata fugiunt quatuor mala contraria. Vel aliter, Bonum præcipuc movet ap(»etitu:n cx hoc. quod par­ ticipat aliquid de proprietate felicitatis, ipiam naturaliter omnes appetunt, de cujus ralioue est primo quædafii per­ fectio. Nam felicitas est perfectum bonum, ad quod pertinet excellcutia, vel claritas, quam appetii superbia, vel inanis gloria. Secundo de ratione ejus csl sufileiemia, quam appe­ tit avaritia in divitiis eam promittentibus. Tertio est de conditione ejus delectatio, sine qua felicitas esse non potest, ut dicitur in I et lo Elhic. et hanc appetunt gula cl luxuria. Quod autem aliquis bonum fugiat propter aliqund malum conjunctum, hoc contingit dupliciter : quia aut hoc est respectu boni proprii, cl sic est accidia. quæ tristatur d<· bono spirituali propter laborem corporalem adjunctum : aut est de bono alieno, cl hoc si sii sine insurreciione, p<‘riincl 326 DE VITUS ET PECCATIS. ad invin.pcxtelloniu': aut isicuin quadam tn· sarrvctionc it! invidiam, ct sir est ira. Kt ad eadcmvitia pertinet perwntio mali tôp&slti. Ad primum ergo dicendum est. quod non est eadem ratio originis ia virtutibus et viuts. Haut virtutes causantur per ordinem appetitos ad rationem, vel etiam ad bornui inami· mnubde. qi»lest Deus : vitia autem oriuntur ex appetita boni (WcmuUbilis; nude non oportet quod principal a vilia opponantur principalibus virtutibus. Ad .secundum dicendum, quod timor elspes sunt passiones trasabilh : omnes autem jûssioms irascibilis ornetur cx pas^i>u:bos ro capisci bilis qur etiam omnes ordinautur quodbunmodo ad delecUlioiiem ct tristitiam. Et ideo de· • locutio c: instilla priDri|a!itcrconuun.*iTantur in peccatis capitalibus unquam prindpalissiuu' p.ssioues. ut supra dictum e$L A4 tertia a licendum, quod ira licet nouait principalis pa&io, quia Limen habet specialem rationem appeti tiv mo­ tus, prout aliquis inqsignat bonu ii alterius iurpropter hoc natura, ita quod bonum naturæ ijhmnujlur. 3. Præt. Pwatum est aclus quiilatn. diminuito atiwii CM pavio.· nullum autem agcns ex hoc ipso qatod agit, patitur. Pôkd autem contingere, quod in iiutiin agat, et ub allô pa· tiiiar : ergo ill·· ·|υί i»wal, per peccatum non diminuit bo­ num mkc naturæ, 1 i’wl. Nullum occidens agit in suum subjectum, quia «•«J patitur est potentiam*quod autem subjicitur arxil’raü. juin est dciu eus MTiindum accidens illud : sedpeccaιιωι est |n bono naturæ, sicut uecidunsin subjecto: ergo ptatorn non diminuit bnnuin naturæ: diminuere enim agere est. Sed contra <% quod sicut dicitur Luc. 10: Homo desecnHierusalem in Jericho, id est, in defectum peccati, equiatur gruhiitis ct vulneratur in naturalibus, ut Leda cipomt : ergo peccatum diminuit bonum naturæ. Kc'|Miidco dicendum, quod bonum natura? human» potch tripliciter diri. Primo ipsa principia natur», cx quibus (psi iuluru ciMistihiitur, el proprietates ex bis causal», simt potentte animæ, et alia hujusmodi. Secundo quia homo λ luUira babel inclinationem ad virtutem, ul supra habitum c*l, ipsa inclinatio ad virtutem est quoddam bonum natur». Tertio modo, potest dici bonum naturæ donum justitiæ imginalis, quod fuit iu primo homine collatum toti humanæ BJiur.·' Primum igitur bonum naturæ, nec tollitur, nec diminahur ficrpcn Hiiij. Tertium vero bonum naturæ totaliterest ablatum per purcatum primi parentis. Sed medium bonum naturæ, scilicet ipsa naturalis inclinatio ad virtutem diminuitur pcrpcccatum. Per actus enim humanos, fil quæ· dim inclinatio ad similes actus, ut supra habitum est. Oportcl autem quod cx hoc quod aliquid indi na tur ad unumcontnriorum, diminuatur inclinalin ejus ad aliud. Unde eum peccatum fit contrarium virtuti, ex hoc ipso quod homo pectat, diminuitur bonum naturæ, quod est inclinatio ad rirtuie.n. Ad primum ergo dicendum, quod Dionys. loquitur de bono primo nature, quod est esse, vivere et intehigeic, ut petet Hjus verba intiienli. Ad secundum dicendum, quod natura etsi sil prior quam voluntaria actio, tamen habet inclinationem ad quandam voluntariam actionem : unde ipsa natura secundum se non priâtur propter variationem voluntariam actionis : sed ipsa inclinatio variatur cx illa parle, quæ ordinator ad Deum. Ad tertium dicendum, quod actio voluntaria procedit cx diversis potentiis, quarum una est activa, el alia passiva: el ex hoc contingit, quod per actiones voluntarias causatur aliquid, vel aufertur ab homine sic agente, ut supra dictum est, ruai de generatione habituum ageretur. Ad quartum dicendum, quod accidens non agit effective iu subjectum .· agit tamen formaliler in ipsum eo modo loqccnjli. quo dicitur, quod albedo facit album: cl sic nihil prohibet, quod peccatum diminuat bonum naturæ, co tamen modo, quoest ipsa diminutio boni naturæ, iu quintum per­ linet ad inordinationem aclos. Sed quantum ad inordina­ tionem agentis, oportet dicere, quod talis inordinatio cau­ satur per hoc quod in actibus animæ aliquid esi activum, ct aliquid passivum : sicut seusibile movet appetitum sensiti­ vum, el appetitus sensitivus inclinat rationem et voluntatem, ul supra dictum est. Et cx hoc causatur inordinatio non quidem ita. quod accidens agat in proprium subjectum, sed secandum quoti objectum agit in potentiam, ct una potentia ani in aliam, ct deordinat ipsam. Prima Conclusio : Bonum quod sunt ipsa principia naturæ ct ejus proprietates, nec tollitur nec diminuitur per peccatum. Secunda Conclusio : Bonum originalis justitiæ omnino per peccatum sublatum est a natura. i Tertia Conclusio : Bonum naturæ quod /W inclinatio ad virtutem, diminuitur per peccatum. I 327 Prima ex his conclusionibus est satis per se nota : quia natura rationalis, et ejus potentias sunt ipsum subjectum peccati : peccatum autem non destruit suum subjec­ tum, alias destrueret seipsum : neque illud diminuit, quia neque natura, neque ejus potenliæ magis vel minussuscipiunt : unde vel deberent destrui totaliter, vel non di­ minui. Circa secundam conclusionem plura di­ ximus disp. præcedcnti dub. 1 et 5. Exindeque habetur, justitiam originalem nume­ rari hic inter bona naturæ, non quia sit naturæ debita; sed quia erat donum pro­ missum, et conferendum toti naturæ : et etiam quia rectificabat illam non solum in ordine supernatural!, sicut modo reclificat I gratia, sed etiam intra ipsum naturæ or­ dinem, ut in prædicta disp. dub. 1, expli­ cuimus. Tertiam conclusionem, circa quam suboriri posset difficultas, exponemus in commentario articuli sequentis. I ABTieULUS IL Utrum Mum bonum naturæ possit auferri per peccatum ! Ad secundum sic proceditur. Videtur quod totum bonu .i humanæ naturæ possit per peccatum auferri. Bonum enim naturæ humanæ finitum est, cum cl ipsa natura honiana sil finita : sed quodlibet finitum totaliter consumitur facta con­ tinua ablatione. Cum ergo bonam naturæ continue per |wcatum diminui possit, videtur quod possit quandoque totaliter consumi. 2. Pnetcrca : Eorum quæ sunt unius naturæ, similis est ratio de toto, cl de partibus, sicut patet in aere, et in aqua, cl carne, et omnibus corporibus similium partiam : sed bo­ num naturæ est tolalilcc uniforme. Cum igitur pars ejus possit auferri per peccatum, totum ciiaui per peccatum au­ ferri posse videtur. 3. Pnet. Bonum naturæ quod per peccatum minuitur, est habilitas ad virtutem: sed in quibusdam propter peccatum habilitas prædicta totaliter tollitur, ut patet in damnatis, qui reparari ad virtutem non possunt, sicut neque cæcus ad visum. Ergo peccatum potest totalilcr tollere bonum na­ tor®. Sed conira est, quod August, dicit in Enclii. quod malum non est nisi in bono : sed malum culpæ non potest esse in bono virtutis vel gratiæ, quia es! ci contrarium : ergo opor­ tet quod sil in bono naturæ : που ergo totalilcr tollit qtsum. Respondeo dicendum, quod sicut iliclum est, bonum na­ ture quod per peccatum diminuitur, CM naturalis inclinatio ad virtutem, quæ quidem convenit Irnmint cx ipso quod rationalis est. Ex hoc enim habet, quod secundum rationem operetur, quod est agere secundum virtutem. Per peccatum autem non potest tolaliler ah homine tolli, quod sit rationa­ lis, quia jam non esset capax peccati : unde non est possibile, quod prædictum nature bonum totalilcr tollatur. Cum au­ tem inveniatur hujusmodi bonum continue diminui per pec­ catum, quidam ad hujus manifestationem usi sunt quodam exemplo, in quo invenitur aliquod liuitum in infiuitum di­ minui, tamen nunquam tolaliler consumi Dicit enim Philo· sophusinl Physic, quod si ab aliqua magnitudine fluita, continuo auferatur aliquid secundum eandem quantitatem, total i ter tandem consumetur, puta,s] a quacunqud quanih.de finita semper subtraxero mensuram j«almi. Si vero liat sub­ tractio secundum eandem proportionem, cl non secundiwi eandem quantitatem, poierit in infiuitu.n subtrahi, inito, si qiiuirtiias dividatur iu dius partes, et a dimidio subtrahatur dimidium, ita poterit in iOfinitum procedi, ita tunca quod DE VITIIS ET PECCATIS. 328 semper aool rûsteriiN subîrahilur, eril minus eo quod prius subtrahebatur. 8ed Ixv in proposito non habet locum, non enim sequens peccalum minusdlininuil bon urn luturæ. quant prarcdrus, sc4 forte mugis. si sit gradus. Et Ideo est di· rcmfum. vt b- 331 intrinsea, vol extrinscca : sen an denomi­ natio quam tribuit potentiis, vel habitibus, sit denominatio intrinseca? Qr nto anco modo quo prædicta inclinatio diminuitur per peccata, augeatur per eorum ablatio­ nem, d per virtutum adventum. Ex alia quoque parte potest inquiri, quamam pec­ cata causent prædictam diminulionem : an solum peccata commissionis, vel etiam ve­ nialia ? suium personalia, vel etiam origi­ nalia? Quibus omnibus breviter occurre­ mus. 6. Ad primum ergo respondetur affir­ mative : nam inclinatio radicatis dicitur per ordinem a 1 proximam, et in ordine ad attingendum terminum non ponit in nu­ men· cum illa : unde impedita vel dimi­ nuta inclinatione proxima,eo ipso radiculis impedita vel diminuta censetur. Ad secun­ dum etiam respondetur affirmative. Quia etsi D. Thomas in præsenti non meminerit inclinationis vel habilitatis ad bonasupernaturalia; id tamen expresse docet in 2, dist. citata, et citato loco de Malo, ubi ser­ mo est de habilitate ad gratiam, ut vidimus ex ejus verbis in quibus etiam redditur ratio prædictæ diminutionis. Ad tertium respondetor primo sustinendo partem affirmativam cum Medina, et Curiel super hunc artic. quia etiam habitus virtu­ tum retardantur a suis actibus per peccata supervenientia, propter contrarios habitus vel dispositiones, quæ j>er illa generantur. Et in hoc ipso diminuitur extrinsece et quodammodo promptitude et habilitas vir­ tutum, quatenus diminutio habilitatis polentiæ velati refunditur in illas. Possuntque sub hac lege comprehendi non tantum virtutes acquisitæ, sed etiam charitas et aliæ virtutes infusæ, ut comprehendunt authores citati. Et hac probabili solutione usi sumus supra disp. 4. num. 8. Habet autem locum respectu virtutum infusarum in solis peccatis venialibus : quia mortalia non diminuunt, sed destruunt totaliter prae­ dictas virtutes. Quod vero D. Thom. et com­ muniter Theologi negant peccata, loquendo etiam de venialibus, diminuere virtutes infusas, intelligendum est de diminutione intrinseca, et ex parle subjecti, quæ fit per subtractionem alicujus real itatis, vel alicu­ jus gradus intensionis; non tamen de hac diminutione ex parte termini, et quasi extrinseca. Quoad virtutes autem acquisitas observandum est, eas diminui hoc modo per peccata tam mortalia, quam venialia, ex quocumque capite venialia sint : cæte- rum quando sunt mortalia, vel venialia solum ex genero, adesi simul cura hac diminulione ex parte termini illa alia ex parte subjecti : quia prædicta peccata generant habitus vitiosos, ad quorum intensionem ipsa? virtutes intensionem suam amittunt, et remittuntur. Diximus venialia solum a , genere, etc. quia quæ sunt talia vel ex defecj tu plenæ deliberationis, vel ex materias parvitate non generant praedictos habitus : et ideo ad summum potuerunt diminuere ex parte termini. : 7. Secundo cum eodem Medina, Vasquez , disp. 137,cap.3, Montesinos disp. 16, quæsl. · 1, et aliis, respondetur negative. Disparity | vero est: quia peccata non recipiuntur in' habitibus virtutum, neque in eis relinquunt aliquam inclinationem ad malum : reci­ piuntur autem in ipsa potentia, verbigratia in voluntate, relinquuntque in ea prædic­ tam inclinationem : unde sicut sola poten­ tia afficitur in seipsa prædictis impedimen­ tis inclinaturque ad malum; ita sola illa, non vero habitus virtutum amittunt per talia impedimenta aliquid propriæ inclina, tionis ad bonum. Et quamvis diminutainclinatione potentiæ, non ita facile virtutes in suos actus prorumpant ; non tamen hæc minor facilitas refundi debet in ipsas virtu­ tes, quasi iis aliquid suæ inclinationis défi| ciat, sed in solam potentiam : sine/ujus j usu et exercitio nequeunt virtutes operari. ■ 8. Ad quartum respondetur, quod elsig^J prædicta diminutio communiter appelletur»'^ exlrinseca, quia nihil subtrahit entitatis ; et 51 sit per connotationem impedimenti quasi extrinseci : revera tamen denominatio ejus est intrinseca potentiæ. Nam sicut ante ad­ ventum peccati potentia per seipsam, et per id quod est sua entitas, tanquam per formam denominantem in recto, dicebatur valde inclinata ad bonum, quamvis ad hanc denominationem debeat connotari remotio extrinseci impedimenti : ita post peccati adventum dicitur magis remota, seu minus inclinata: non per ipsum peccatum imme­ diate et in recto, sed per id quod potentia habet ex se, quodque est sua entitas, connotando tamen in obliquo impedimentum peccati : atque adeo utraque denominatio est intrinseca, sicut forma a qua provenit in recto. I nde quoties prædicta inclinatio transit a majori in minorem, seu a dimi­ nuta in diminutam, vel e contra, quamvis non varietur intrinsece in esse rei, quia nihil entitatis accipit, vel amittit; variatur tamen intrinsece in ratione et munere incli­ nationi, nationis,ol in osso denominative, transions ah una denominatione intrinseca ad aliam similiter intrinsecam. Neque hoc est novum, sed sæpecontingit, ut invariata rei ontitato amittat vel recipiat de novo aliquam in­ trinsecam denominationem, juxta doctri­ nam quam tradidimus supra disp. 12,num. 23, et cernitur in materia prima; quæ a propria ontitato tanquam a ratione denomi­ nante in recto dicitur desiderans formam ad quum disponitur, antequam illam habeat; ubi vero eam recipit, amittit prædictam denominationem, ot accipit aliam nimirum complacentis in tali forma, estque utraque denominatio intrinseca, utpote desumpta ex propria ontitato ; cujus tamen nihil acci­ pit materia, vel amittit per mutationem prædictarum denominationum.Suntquc plu­ ra alia hujus rei exempla, quæ disput. ci­ tata et alibi tetigimus. Μφώ- 9. Ad quintum respondetur affirmative tBal‘ cum Montes, et aliis : quia non est major ratio, ut positis impedimentis retardan­ tibus inclinationem ad bonum, talis in­ clinatio dicatur diminui, quam ut ablatis illis augeri, et in priorem statum redire. Præsertim cum neque in augmento ne­ que in diminutione prædictæ inclinationis addatur vel tollatur aliquid in esse rei ; sed solum sit mutatio denominationum et munium, ad quam sufficit diversa connotatio. α·ι«ι In aliis quæ pro secunda parte inquirun®rVur fecit rationem dubitandi D. Thomas in .‘ibiun- præcedenti artic. reddens enim rationem, D.ïbôm.cur peccatum diminuat inclinationem ad bonum, sic ait : Per actus enim humanos fit quidam inclinatio ad similes actus, ut supra habitum est : oportet autem quod ex hoc quod aliquid inclinatûr ad unum contrarium, di­ minuatur inclinatio ejus ad aliud, etc. Hæc autem ralio solum videtur habere locum in peccatis commissionis actualibus, quæ in actu consistunt, non vero in omissionibus, neque in peccato originali, quæ consistunt in privatione. Neque etiam prædicta ratio procedere videtur in peccatis venialibus : quia hæc non sunt contraria respectu vir­ tutis, sed sunt aliquid præter virtutem. (jd actus ordinati et recti, et de qua prædieatu:· quod est ipsum peccatum; quæ autem in peccato commissionis reperitur, non est carentia actus, sed solius rectitudinis, ut adversarii etiam fatentur : neque prædicatur de ea proprie quod sit peccatum, quii nomen peccati supponit pro concreto, et pro sola malitia. Si autem objicias, quod D. Thomas in­ tendit explicare omnes privationes boni, quæ vel sunt ipsum peccatum, vel ejus offectus : inter quas non solum continetur privatio peccati omissionis, sed etiam pri­ vatio peccati commissionis. Respondetur, S. Doctorem non loqui de qualibet priva­ tione boni aut bonitatis, sed de privatione boni transcendentalis concretive accepti, quod cum ente convertitur ; nam de ho? bono procedit corpus articuli : et de eo communiter accipitur pronuntiatum illud, sumptura ex D. Augustino lib. de naturuA-list boni cap. 3, quod omne bonum consistit in æfhcm. modo, specie, et ordine : et quod dicitur Sa­ pient. 11 : Omnia fecisti in numero, pondere, et mensura : de quo legendus est D. Thomas loco citato ex I p. ad quem in præsenti se remittit. Loquendo autem de prædicto bono non fuit opus D. Thomæ meminisse priva­ tionis in peccato commissionis repertæ : quia hæc non est carentia boni transcen­ dentalis, et concretive dicti, cum non tollat quominus actus peccati maneat ut transcen­ dentale bonum; sed est privatio rectitudinis moralis, quæ communiter a transcendental! bono distinguitur, diciturque dumtaxat bo­ nitas, et non bonum in concreto. Neque explicari solet per modum, speciem, et or­ dinem, sed alia via. Debuit vero S. Doctor mentionem facere privationis peccati omis­ sionis, quia hæc est carentia totius actus, adeoque boni transcendentalis. et concretive DE VITIIS ET PECCATIS. 336 dicti. Sed quamvis ejuadoclrina extendere­ tur ad privationem peccati commissionis, non deesset probabilis explicatio. Posset enim dici cum Cajetanoinpræsenti D. Tho­ mam loqui de peccato non ut est in genere actus moralis, atque adeo non quoad pro­ priam speciem, et essentiam peccati, sed ut est in genere mali absolute dicti : quo pacto privatio rectitudinis potest dici essen­ tialis, quamvis supponat malitiam positi­ vam ut constituentem peccatum in sua ra­ tione primaria, juxta dicta disp. citata, â num. IS. Vel posset dici cum Joanne a S. Thoma supra quæst. 18, disp. 9, artic. 2, ly essentialiter posse intelligi pro eo quod est intrinsecum, et invenitur in ipsa entitate, ct substantia actus peccaminosi, licet non sit ut ratio constitutiva, sed ut modus consequutus : sicut in homine negatio la­ pidis potest dici essentialis, non quia sit ratio constituens, sed quia est quasi imbi­ bi la in ipsa essentia. AKTICULÜS V. Ctnuu marx. ei elti corporafa defects sud cffahii peccati t H • ·· L: -ί? j! Ad quintum sic proceditur. Videtur quod mors, et alii defecte corporales non sint effecte peccati. Si enim causa iucrit æqaalis. et effecte erit aqualis : sed hujusmodi de­ fecte non sunt xquales iu omnibus. sed in quibusdam hnjtsnjodi defectus réagis abundant, cum Umen peccatum originale sit ia omnibus squale, sicut dictum est, cujus vi­ demur hujusmodi dtffte maxime esse effecte: ergo mors, ct hujusmodi defecte non suat effertus peccati. 2. Poet. Remota rausa, removetur effecte : sed remoto omni peccato per baptismum vel pœnitenliam non removen­ tur hujo*modi deferte: ergo non sunt effecte peccati. 3. Pra-t. Peccatum actuale habet plus de ratione culpæ. quam originale : sed peccatum actuale non transmutat natu­ ram corporis ad aliquem defectum : ergo multo minus pec­ catum originale: non ergo mors, ct alii defectos corporate sunt effecte peccati. Sed contra est, quod Apostolos dicit Rom. 5 : Per unum hominem peccatum iu hunc mundum intravit, el per pecca­ tum mors. Respondeo dicendum, quod aliquid est rau1 est ei naturale: sed mors. et hujusmodi defectus sunt firm peccati originalis, ut supra dictum est: ergo non sunt ho­ mini naturales. 5. Præl. Materia proportionatur forma», cl quælibcl res suo QUÆSTIO LXXXVI. w Uni : Alti*autem hominis eM Ucaiitudo perpetua, ut sutraditum 0*1. Forma cdiambumanl corpori* CM anima raùMülir jR· cm incorruptibilis ul in I fabltum ergo tôTpu» tauMnum cm naturaliter incorruptibile. Betpomko dfcendum. quod de imoquaquc ro corruptibili dapilciter Icwjui posMimo*· uno modo secundum naturam cwrsiltm: alio modo içcundum naturtm particularem· Katun quideiu particularises! propria virtue activa, et conrrvaliva uniuscujusque rci, cl secundum hanc oninUcorraptio, et defectus cd contra naturam, ut dicitur iirJ de ml. quiahujusmodi virtus intendit esse, et conservationem dm, cojus est Natura vero universalis, est virtu* activa in iliquouniversali principio natura, puta, iu aliquo cœîcâtium torporum, vel alicujus superioris sntatanlta, secundum qiaxl etiam Deus a quibusdam dicitur natura nalurans, quæ quidem virtu; iiib ii'lit bonum, ct conservationcm universi, ad quod exigitur alternatio generationis, ct corruptionis in rtw tel secundum boo corirnpliones el derectus rerum sunt utoralcs, non quidem secundum inclinationem forma?, qme est principium essendi, ct perfectionis, sed secundum Inclitaiionem materia», qua» proporllonalifer attribuitur tali for· nu» secundum distributionem universalis agentis Et quarnnsomnis forma intendat perpetuum esse quantum potest : nulla tamen forma rei corruptibilis potest assequi perpetuiutemsui prater animam rationalem, eo quod ipsa non est sabjecla omnino materia? corporali ; sicut aliæ formai : qui· DÎoiohabet propriam oimiionem immaterialem, ul in priitû habitum est : unde cx parte suæ forma? naturalior est tomifli incorrnptio, quam aliis rebus corruptibilibus. Sed qw et ipsa habet materiam, cx contrariis compositam, exindinatione materiæ sequitur corruptibilitas in toto : et secundum hoc homo esi naturaliter corruptibilis secundum mtnram materiæ sibi rcliclæ, sed non secundum naturam forma*. Tres autem prima» raliones procedunt cx parte ma­ tin»; aliæ vero 1res ex parte forma» : unde ad earum solu­ tionem considerandum est, quod forma hominis, qua? est iDirna rationalis, secundum suam incorruptibilitatem pro­ portionate est suo fini, qui est bcalitudo perpetua: sed corpus humanum, quod est incorruptibile secundum suam naturam consideratum, quodammodo proportions tum est suæ forma?, ct quodammodo non. Duplex enim conditio potestattendi in aliqua materia : una scilicet quam agens di­ pt, alia quæ non est ab agente electa, sed est secundum conditionem naturalem materiæ. Sicut faber ad faciendum cultellum eligit materiam duram et ductilem, quæ subtiliari possit, ut sit apta incisioni, ct secundum hanc conditionem Illi est materia ferrum proporiionata cultello: sed hoc quod ferrum sit frangibile, ct rnbigincm contrahens consequitur 337 et naturali dlspMilione ferri ; iw hoc elegit artifex in ferro, sed magis repudiaret, «i posset : unde ha:c dispositio materia: non st electum a na­ tura .· quin potins natura eligeret miteriam incorruptibilem, si posset. Sed Deus, cui subjacet omnis natura, in ipsa Institutione hominis supplevit defectam natura·, el dono justitiae originalis dedit corpori incorruptibilitatem quon­ dam,ut in primo dictum est. Etseeundum bocdidtnr, quod Deus mortem non fecit, ct quod mors est poena peccati. Unde patet responsio ad objecta. Prima conclusio : Corruptiones et defectus rerum licet sint contra naturam particula­ rem , sunt tamen secundum naturam univer­ salem. Secunda conclusio : Mors et exteri corpo­ rales defectus sunt naturales homini, non (fuidem secundum naturæ suæ formam, sed ex parte materiæ. Uterque iste articulus continet perutilem doctrinam, quam D. Thomas optime decla­ rat. Et ideo nihil circa eos occurrit quod necesse sit adnotare. Prima conclusio se­ cundi articuli examinatur a N. Compiti ten-compinsib. 1 de generat, disp. 3, quæst. 3, et potest D.Thoin. circa illam videri ipse Ang. Doctor. 1 p. quaast. 22, art. 2 ad 2 et 3, contra gent. cap. 94. Possemus vero hic disserere de pœ­ na originalis peccati, in eis praesertim, qui cum solo illo decedunt, uti sunt pueri non pervenientes ad aquam lustralem. Sed com­ modius hoc praestabimus infra disp. 18, dub. 3. QUÆSTIO LXXXVI De macula peccati, in duos arlictdos divisa. Deinde considerandum est de macula peccati. Et circa hoc Quæruntur duo. articulus i. Virum peccatum causet aliquam maculam in anima l Ad primum sic proceditor. Videtur quod peccatam non ousel aliquam maculam in anima. Natura enim superior wn potest inquinari ex contactu naturæ inferioris : undo radios solaris non inquinatur per tactum corporum fœlidorum.ut August, in lib. contra quinque hærcses: sed, anima Kwana esi mullo superioris naturæ, quam res commutabi­ les, ad quas peccando convertitur : ergo cx eis maculam non contrahit peccando. 2. Prat. Pcccalnm est principaliter in voluntate, ut siipradictmn est, voluntas autcrn csl in ratione, ut dicitur in 3 de Anima : sed ratio sive intellectus non maculatur ex consideratione quarumcunque rerum, sed magis perficitur : ergo nec voluntas ex peccato maculatur. 3. Præt. Si peccatum maculam causai, aut macula illa est aliquid positivo, aut est privatio pura. Si sil aliquid posi­ tive, non potest esse nisi dispositio vel habitus, nihil enim aliud videtur cx actu causari ; dispositio aulcm ct habitus non est. Contingit enim remota dispositione vel habitu, ad­ huc rcmancrc maculam, ut patet incoqui peccavit mortalltcrprodigalilatc.ct postea transmutatur mortaliter peccando in habitum vitii oppositi: non ergo macula ponit aliquid positive in anima. Similiter etiam nec est privatio pura; quia omnia pecrata eveniunt cx parte aversionis, el priva­ tionis gratiæ. Sequeretur ergo quod omnium pcccalorumcsset una macula : ergo macula est eifcctus non peccati. Sed contra est, quod dicitur Ecclcs. 47 Salomoni: Dedisti maculam ingloria lua. Et Ephcs.5: Ut exhiberet sibi glo- 338 DE VITIIS ET PECCATIS. nosarn Emesum non tabentem nuculam aut rngain ; et ιπηώιφκ* loquitur de inacub peccati : ergo macula est cl· ."ΐ ■ * * Rtspûodee dkendum, quoi maria praprte dicitur in corporalibus, qoaudu aliquod corpus illinium perdit suum oitarwn ex ctmUctu atteritis corporis* mcui vestis, et un­ rax, Cl argeutam, auc al ud hujusmodi. In rebus autem spiritualibus ad similitadiucm hajas aporlel madam did. Babel «ulen anima buiimis duplici· ;t ultorem. Vuum qui­ dem ex refnl^vniia tan inis Aataralis rationis, per quam di­ rigitur ium< actitas: i.’ium veroex refulgentia divini lu­ minis, scilicet Mpieutiæ et gratiæ, per quam etiam horno periater ad bcu<\ et decenter agendum. Est autem quasi qnidamaniasr tactas qoattdo inhæret aliquibus rebus per amorem : aim autem peccat, adhæret rebus aliquibus con­ tra lumen ra(ro*ils et diriur legis, ut ex snpradictls patet. Uuldipsom dicendum, quod auima non inqmtntar ex relms i derisibus virtute earum, quasi agentibus cis in animam : sed ma «is e converto. aniaia sua actione se in· quiiut inmdiiuta eis tnli.rreadoco.Jra lumen rationis ct divina· k. Ad secundum dicendum* quod actio intellectus perficitur secunda n quod res iutelHgibiks sunt in intellectu per nandum ipsius iitfehcctns: et ideo iuteUettas ex eis non inficitur sed magis ; *rt’cimr. Sed actas voluntatis consistit m motu ad ipsjts» res. ita quod amor rei aanta* anisum congluiitvl.ct ex boe auima uucubtar quando inordinate into.rct, seconde i iilu ! Osex $: Fjcu sunt abominabiles, strut ca quæ di lèveront. Ad tertiam, dicendum, quod maria non est aliquid posi­ tive in auima : nec significa! privationem solam, sed signi· deal privationem qtnudani nitaris animæ in ordine ad suam rausaru. qua· est |>er4Jtaa. Et ideo diversa peccata diversas suadas indurant : et est simile de umbra : quæ est privatio lommisex objecto alicujus corporis, et secundum diversiUtem corporum objectorum di versificabantur u nbrae. Conclusio : Cum homo per amorem inordina te adhxret rebus contra Iwntn rationis et legis divinx, incurrit carent ia m nitoris, qui erat ex refulgentia gratis et prxdicli lu­ minis. ARTICULUS II. Vtrini macula moneat ia anima peat ocluia peccati. Ad secundum sic proceditur. Videtur quod macula non ioancat inanima post actum peccati. Nihil enim manet in auima post actum* nisi tabilus vel dispositio : sed macula iton est habitus vel dispositio, ut supra habitam esi; ergo macula non manet in anima post actum peccati. 2» ΓγλΙ. Hoc motio se tabet macub ad peccatum, sicut umbra ad corpus* ut supra dictam est .· sed trji.M.-unie cor­ pore non mauc: umbra ; ergo cl transeunto actu peccati, non manet macula. X Præt. Omnis effectas dependet ex sua causa: rausa autem nuculæ est actus peccati : ergo remoto actu ferrati, non ren au t macula in anima. Sed contra est, quod dicitur Josue22:An parum est robis quia peccastis iu Beelphcjjnr, el usque in præseutem diem macula hujus secteris in vobis perornet ? Respondeo dicendum, quod maaila peccati remanet in anima, etiam transeunto artu peccati, cujus ratio est : quia macula, sicut dictam est. importat quendam defectam nito­ ris propter recessum a lumine rationis, vel divina* legis, ct ideo quaiidiu homo manet extra hujusmodi lumen, manet in eo macula pcrrali : sed postquam redit ad lumen rationis. | Clad lumen divinum, quod fit per gratiam, tunc macula cessat. Licet autem cesset actus peccati, quo bomo discessita lumine rationis, vel legis divinæ. non tamen sta­ tim bomo ad illud redit in quo fuerat, sed requiritur ali­ quis motus voluntatis contrarius primo motui : sicut si aliquis sit distans alicui per aliquem motum, non statim cessante motu, fit ei propinquus, sed oportet, quod appro­ pinquet rediens per motum contrarium. QUÆSTIO LXXXVL Ad prhmuii ergo dicendum* quod pyse reforliir Num, 25,, el lanian ejus macula nondum erat abolita, sed permanebat in illis. Idem constat ex juwiillo Jcreni. 2: Quomodo conversa es mihi in pMwn vinea aliena/ Si laveris te nitro, el nulli^icaveris libi herbam borith, maculata I j «in iniquitate tua coram me. Quomodo diI ew, wn sum polluta ? Vide vias luas in conmlk, scito t/uid feceris, etc. Quibus verbis non solum denotatur, animam incurrisse I Conclusio: Etiam transacto aclu peccati, per peccatum maculam et pollutionem, sed I permanet in homine ejus macula quandiu ad permanere habitualiter in illa, nec potuis.se lumen gratis nun fuerit restitutus. 1 ab ea mundari quaesitis aliis coloribus et remediis: quia non pervenerat ad veram Commentarius. poenitentiam, et ad infusionem gratiæ. Si­ I I. Hic erat locus disserendi de peccato cut enim in humanis non statim ac quis habituali personali, essetque non levis dis­ alleram offendit, ex eo solum quod non of­ ceptatio circa ejus essentiam, et rationem fendat amplius, cessat inimicitia contracta j constitutivam. Cui tamen ut obviaremus, per talem offensionem, quousque offensus j egimus uberius disp. praecedenti de essentia offendenti remittat, et irrogatae sibi offensae et constitutivo peccati originalis, quod ha­ obliviscatur. Ita cum homo peccando, ma­ bituale etiam est. inserentes dub. 3 et 5, culam et Dei inimicitiam incurrit, non eo cuncta fere, quæ pro essentia et constitutivo ipso hæc ablata censetur, quia ille peccare pnedicti habitualis necessaria videbantur. desistat; sed permanet, reddens eum IiabiIdque data opera praestitimus, urgentes pro lualiter peccatorem et maculatum, quousque viribus non modo rationes et argumenta homo ipse per gratiam iterum reconcilietur I utrique peccato communia, sed etiam ilia I Deo, et prædicta macula auferatur. Eo prae­ quæ per prius aut ellicacius militant in persertim quia cum macula peccati non sit i aliud nisi carentia gratiæ, seu nitoris et resonali : ut ita sine incuriæ nota possemus hic a nova disputatione abstinere, et trac­ I fulgentiæ, quæ ex ea velu ti ex divino quotatus brevitati consulere. Quare sufficiet • dam lumine animæ proveniebat, ut declamodo nonnulla adjicere pro utriusque præiimrat D. Thomas in 1 art. oportet, landiu sentis articuli elucidalione, et pro confir­ prædictam maculam permanere, quandiu matione electæ ibi sententia?, nimirum gratia ipsa per peccaium amissa non resti­ quod prædictum peccatum non consistitin tuitur. aliquo positivo existente in anima, vel in V-j. Neque obest, si objicias, quod macula voluntate; sed in sola gratiæ privatione, habet se ad peccatum actuale, sicut umbra secundum rationem quam n. 113 et a num. ad corpus interpositum impediens lucem : 130 explicuimus. üîr.lax autem sublato corpore, statim redit, et 2. Atque in primis supponimus (quod D. Qi>! tollitur umbra : ergo similiter transacto Thomas probat in 2 art.) nempe quod transactu peccati, debet statim auferri macula. acto actuali peccato remanet in anima ma­ Respondetur enim esse disparem rationem. cula ex illo causata, per quam habitualiter Nam ut docet D. Thomas in solut. ad 2 i dicitur maculata, immunda, Deo invisa, et hujus articuli, in primo casu, ablato cor­ hujusmodi: quousque per gratiam justifi! pore impediente, manet subjectum illumi­ nationis remittatur offensa, et prædicta ma­ nandum in eadem dispositione, et in eadem cula auferatur. Hoc autem adeo est certum propinquitate ad principium illuminans, sicut erat antea, nec corpus illud ullo modo inter Theologos, ut probatione non indi­ vim jam habet ad lucem impediendam : geat. Habetur satis expresse in sacra Scrip­ unde nihil tollit quin prædictum subjectum tura, ut constat ex illo Josue 22, quod inlo?a* eodem modo ac antea iterum illuminetur. præsenti D. Thomas adducit : An parum Anima vero post commissum peccatum vobis est quod peccastis in Bcelphegor, et us­ non manet in eadem dispositione, neque que in prxsentem diem macula hujus sceleris in eadem propinquitate ad Deum, sed in in vobis permanet ? Sane peccaium illud in longe diversa : semperque peccatum illud Beelphegor longe ante præcesseral, omniconservat vim ad divinum lumen impenoque jam actus peccaminosus transierat : dendum. Quamvis enim actus et malitia I nam 339 illius physice transierit ; moraliter tamen I adhuc permanet et ratione olfensæ, quæ subjective moraliter est in Deo, et etiam ratione malitiae, quæ moraliter eliam maI net in Dei abominatione objective ·, quandiu hæc ab ipsa anima per pœnitentiam non retractatur, el illa a Deo per gratiam non i remittitur, juxta dicta disp. I I, dub. 3. Suf­ ficit autem hic modus permanentiæ mora­ lis, ul prædictum peccatum sit obstaculum dividens inter Deum et animam, impedialque ]»roinde divini luminis influentiam. i 4. Secundo supponendum est, maculam Alind I (loquimur de macula peccati mortalis ; de t I veniali enim diccdur infra) secundum rem non distingui ab eo quod vocamuspeccaium habituale : sed eadem gratiæ privatio, quæ appellatur macula, quia aufert nitorem et pulchritudinem ex assistentia et refulgentia divini luminis provenientem, relditque animam inquinatam et immundam; dici­ tur peccatum habituale, quia est terminus peccati actualis, et permanetetiamillo tran­ sacto, ut aversio in facto esse a fine ultimo, denominatque habentem habitualiter pec­ catorem. Esse vero ila asserendum, constat ex sacra Scriptura, ubi pro eodem omnino sumitur prædictum peccatum et macula, ut constat ex verbis Jeremiæ cap. 2, ad am-jcrcmj. mam peccatricem nuper adductis : Macu­ lata es in iniquitate tua. Et Job : 18 Immisit Job.is. in rete (id est in peccatum) pedes suos, in maculis ejus ambulat. Econtra vero de ani­ ma justa, et sine peccato existente, dicitur Canlic. 4 : Tota pulchra es, et macula non est in te. Apocal. 14 : Sinemacula sunt antethro-' num Dei, et alibi multoties existentia in peccato per maculam, exclusio vero illius per munditiam ab ipsa macula significatur. Hac ratione gratia sanctificans dicitur aqua munda, el dicitur lavare et mundare: quod proprie est respectu maculas : F _ P 10. Sunt qui excludentes nobiscum a constitutivo maculae seu peccati habitualis omne positivum habituale, negant adhuc constitutivum praedicti peccati saltem adae­ quatum esse gratiæ privationem. Sed mu­ nus hoc tribuunt peccato actuali praeterito : quod etsi physice transierit, dum tamen non retractatur per poenitentiam, vel jus­ tificationem, censetur moraliter pertinere : a quo ut sic moraliter permanente putant desumendam esse denominationem peccator^· VastIuez in præsenti, disput. 139, cap. 5, et quidam alii. Additque idem Vasquez prædictam denominationem non esse intrinsecam, sed extrinsecam ; imo non esserealem, sed rationis. Cæterum hic modus dicendi sufficienter manet impugnatus, tum ex dictis disput. Præced. a num. 124, rationes enim quibus ibi ostendimus, peccatum originale debere esse aliquid intrinsecum, distinctumque ab actuali peccato Adami, et ex eo derivatum, probant similiter de peccato habituali per­ sonali, de quo certum est non debere esse minus intrinsecum , aut minus alliciens physice peccatorem adultum, quam pecca­ tum originale allicit parvulum. Eo praeser­ tim, quia si peccatum actuale Adaiui vim habet transfundendi in posteros aliquid habituale intrinsecum, quod vere ot pro­ prie peccatum sit, vereque et intrinsece peccatores illos denominet, a fortiori relin­ quere debuit in Adamo idem habituale intrinsecum , per quod proprio et vere peccator diceretur: hoc autem habituale intrinsecum relictum in Adamo, fuit in eo peccatum habituale personale, sicut in pos­ teris est peccatum originale : atque adeo de utroque isto peccato est eodem modo ad præsens philosophandum. Tum etiam ma­ net impugnatus prædictus modus dicendi, ! ratione qua in eadem disput. a num. 127 ■ probavimus, privationem gratiæ prout rej lictam ex actuali peccato, et cum sola coni notatione illius absque inclusione, habere I omnes conditiones quæ desiderari possunt I ad rationem maculæ et culpæ habitualis: adeoque adstante physice in peccatore præ■ dicta privatione illumque intrinsece affi­ ciente, ab ea et non ab actu qui præteriit, debet constitui et denominari habitualiler peccator. i 11. Sed impugnatur præterea : nam per illud constitui debet homo peccator, et injus- fin tus habitualiler, cujus proprium oppositum1^43 constituit habitualiler justum et sanctum: sed justum et sanctum constituit immediate gratia justificans, non vero aliquis actus quantumvis perfectus : ergo injustus et pec­ cator constitui debet per gratiæ privatio­ nem, quæ est proprium ejus oppositura, non vero per aliquem actum quantumvis peccaminosum. Confirmatur: quia etiamsi homo peractum chari tatis convertatur actualiter in Deum ut finem ultimum, non omnino denominatur a tali actu conversus habitualiler, aut absolute justus et sanctus, sed a sola gratia, quæ ex vi illius actus re­ linquitur, estque conversio habitualis et physice permanens, sumuntur immediate omnes prædictæ denominationes : quod si transacto actu gratia non remaneret, con­ sequenter non esset a quo desumerentur; ergo quamvis homo per actum peccati actualiter avertatur a Deo, non tamen ab hujusmodi actu habebit denominari aversus aut injustushabitualiler; sed ab ipsa gratiæ privatione, quæ ex tali actu relinquitur, quæque est aversio habitualis et physice permanens. Patet consequentia a paritate rationis: QIJÆSTIO LXXXVI. rationis : neque enim potest esso major vis in actu peccati ad consliluonduin hominem habitualiler aversum el injustum, quarn in ûclu charitalis ad constituendum illum habilualiler justum et conversum. tt;i. 12. Alia via potest hoc ipsum suaderi, et f~“' praecedens impugnatio roborari, oslenden‘J do, permanentium illam moralem quæ tri­ buitur actui peccaminoso, postquam physice præteriit, non sufficere, ut humo ex vi illius vere et re ipsa peccator sit, nisi fundetur in aliquo termino a se relicto physice per­ manenti, qui etiam sit vere peccatum, sitque ratio immediata denominationis pecca­ toris; (non enim prædicta denominatio est solum rationis, ul Vasquez autumat, aut competens solum moraliter, ut alii existi­ mant : sicut neque est ens rationis, aut mo­ ralis tantum existimatio vel appretiatio, quod homo qui peccavit, maneat habituali— 1er injustus et Dei inimicus ; sed re ipsa et antecedenter ad omnem moralem appretiationem id habet) cumque prædictus termi­ nus etiam apud Vasquez non possit esse alius nisi privatio gratiæ ; fit, non præcedentem actum moraliter permanentem, sed hujusmodi privationem physice et re ipsa suo modo existentem, esse immediatam ra­ tionem denominationis quam dicimus. Hanc tamen impugnationem consulto non prose­ quimur, quia ejus doctrina nobis opus non est : existimamus namque, actum peccami­ nosum nedum jam præteritum, sed etiam dum physice existit, quantumvis existentia hæc perduret, ineptum et improportionalumesse ad tribuendum effectum et deno­ minatio nem peccaforiset injusti habitualis. 13. Pro quo nota, quemlibet effectum formalem, et quamlibet denominationem exigere formam denominantem sibi proportionatam, et habentem modum essendi, quem exprimit ipsa denominatio. Unde si hæc exprimat informationem subjecti, et constitutionem aut qualificationem illius in aliquo esse. vel quasi esse permanenti et quieto in ordine ad subjectum ipsum ; forma debet esse quieta et permanens, respiciensque subjectum ut in se constituendum vel qualificandum, sicut habitus et formæ per­ manentes respiciunt. Si autem denomina­ tio exprimat motum, fluxum, aut tenden­ dam ad aliud; forma debet esse fluens, et tendens, sicut sunt operationes et actus secundi : aliter non erit debita proportio inter denominationem seu effectum forma­ lem, et inter formam tribuentem talem denominationem vel effectum. 343 14. Hinc formatur sequens impugnatio, imp?· Quoniam (.·«· peccatorem et injustum non gnatl°' est de illis effectibus vel denominationibus, quæ exprimunt motum et tendentiam, sed potius informationem et qualificationem subjecti in ordino ad se ipsum, et ad hoc ut in so sit tale, vel talo : atque adeo forma vel quasi forma unde sumitur, non debet esse motus vel actus, qui dicunt fluxum et tendentiam circa aliud, sed aliquid quie­ tum et permanens, respiciensquesubjectum, ut qualificandum et constituendum in se : atqui peccatum actuale sive præsens sive præteritum, non se habet hoc posteriori modo, sed illo priori : ergo nequit ab eo desumi prædicta denominatio vel effectas. Consequentia videtur perspicua ex praeno­ tato. Major vero etiam liquet : quia esse aliquem habitualiler injustum et peccato­ rem, non exprimit modum aut tendentiam circa aliud vel aliquid fluens; sed informa­ tionem et statum, quo in seipso permanet prave dispositus, mortuus Deo, aversus et separatus ab illo, et ei inimicus : quæ om­ nia exprimunt qualificationem et constitu­ tionem subjecti in se ipso. Minor autem facile suadetur : nam peccatum actuale sive ut præsens, sive ut præteritum concipiatur, non concipitur ut forma quieta, consti­ tuens aut qualificans subjectum,ut sit in se­ ipso tale vel tale ; sed ut operatio et exerci­ tium potentiæ, adeoque ut motus et tenden­ tia circa aliud : hoc enim est de ratione cujuscunque operationis ut sit attingentia sui objecti : non ergo denominatio sumpta ex prædicto peccato, potest exprimere sta­ tum et modum essendi fixum et quietum, quem exprimit denominatio injusti et pec­ catoris. 15. Confirmatur a simili : nam ita se ha- contirbet quoad præsens denominatio peccatoris miltI0‘ et injusti ad formam ex qua oritur, sicut opposita denominatio justi et sancti ad for­ mam unde sumitur : sed hæc secunda de­ nominatio ex eo quod exprimit statum subjecti, et modum essendi fixum in illo, nequit desumi ab aliqua operatione, vel actu secundo quantumvis optimo et per­ fecto, sed a gratia justificante, quæ est forma habitualis et permanens : ergo ne­ que prima illa poterit ob eandem rationem desumi ab actu quantumvis pravo etpeccaminoso, sed ab aliqua ratione, quæ sit habitualis et permanens, uti est gratiæ pri­ vatio. Confirmatur secundo : nequit ab habitu CoaOrvel forma permanente sumi immediate “ιη"’ 344 DE VITIIS ET PECCATIS. denominatio exprimens tondentium et mo­ tum, uti est denominatio pecwMis, vel de­ nominatio merentis.· ergo neque ab eo quod est tendentia el motus, sicut est peccatum actuale, et sicut est actus charitatis, sumi poterunt denominationes exprimentes per manentiam et statum, uti exprimunt de­ nominatio justi, et denominatio peccatoris. Adde, modum dicendi, quem impugnamus, aperte osse contra D. Thomam, non solum quia agens de macula peccati, ubique eam collocat in sola privatione, nullius alterius rationis mentionem faciens, ut constat ex testimoniis adductis : sed etiam quia distin­ guit illam a peccato actuali tanquam me­ dium ab extremo, et effectum a sua causa : ut videre est in 2, dist. 42, in expositione p Thom. ^ex^us» ubi : Dicendum, quod macula est medium inter actum peccati et reatum, quasi effectus actus, et fundamentum reatus. Adde secundo, juxta communem modum D. Tho­ mæ, et aliorum Patrum, majorem permanentiam concedendam esse ei, quod est macula, quam peccato actuali : nam de isto absolute et simpliciter dicunt, quod transit, el non permanet; de illa vero sicut etiam de reatu, quod permanet et non transit : sentiunt ergo maculam distinctum quid esse a prædicto peccato : alias uirunque eodem modo vel transiret, vel permaneret. Adde tandem, quod semel concesso privationem gratiæ habere rationem culpæ habitualis, Tasq. sicut concedit Vasq. ubi supra, cap. 4, nulla est necessitas recurrendi ad peccatum ac­ tuale præleritum pro denominatione pec­ catam tanquam ad formam. Imo neque est locus ad talem recursum : quia quoties res­ pectu alicujus denominationis adest ratio intrinseca, ex qua possit desumi, hæc prae­ venit et præcludit aditum cuilibet extrinseco in ordine ad immediate denominandum, ut constabit inductione. Duplex 16. Duo tamen objici possunt pro senobjcciio. tentia yaSq. Primum est, quia totum illud ingredi debet rationem maculæ et peccati habitualis, a quo mundat et liberat justifi­ cando : sed hæc non tantum liberat et mun­ dat nos a gratiæ privatione, sed etiam a peccato actuali : et ideo quod ante justifi­ cationem propter non retractionem moraliter permanebat impediens gratiæ infu­ sionem, postea omnino tollitur, et nullo modo permanet : ergo utcunque hoc clau­ ditur in ratione maculæ et peccati habitua­ lis. Secundum est, quod privatio gratiæ non distinguitur, nec multiplicatur juxta distinctionem et multiplicationem peccato­ rum actualium ; sed sicut gratia tantum est unica forma, sic ejus carentia ex quo­ cunque peccato ortum habeat, tantum est unica privatio :cum ergo peccata habitualia et maculæ distingui et multiplicari debeant secundum distinctionem actualium, neces­ sario debent includere aliquid ultra pro­ dictam privationem ; quod sit ratio distinc­ tionis : neque apparet aliud pro prædicto munere, nisi peccatum actuale. Sed ulraque objectio soluta est disput. præced. prima num. 74, et secunda a num. 150. Omittimus impugnare modum dicendi, quem tuetur in præsenti Curiel de privatione tW conformitalis habitualis ad legem : quia * illum retulimus et examinavimus disput. præced. dub. 1. Sicut etiam omittimus alium, quem meditatur Suarez disput. 8 de peccat, sect. unie, conclus. 3, ubi essentiam peccati habitualis reducit ad quandam mo­ ralem et prudentem appretiationem, juxta quam ille qui moraliter deliquit, dum non justificatur, censetur aversus a Deo, et ad bonum commutabile conversus sine aliquo physico, a quo intrinsece afficiatur. Priva­ tionem vero gratiæ ideo rejicit a conceptu prædicti peccati, quia existimat non posse habere rationem culpæ, cum sit pcena,'er accidens respectu actus peccati, quia est præter peccantis intentio­ nem ; non quia non ex natura rei, et res­ pecta defecti bili latis voluntatis suo modo per se consequatur in tali actu. Trima conclusio : Peccatum per se Uh quciuIo nullo modo po/ttsl iw perna peccoti. Secunda conclusio : Peccatum potet per accidens esse pana peccati tripliciter : nempe ex parte causx, ex parte effectus, et exparte substantia actus. Tertia conclusio : Ex parte substantia ac­ tus, et ex parle effectus non solum unum pec­ catum potest esse perna alterius, sed etiam sui ipsius. ARTICULUS III ARTICULUS II. Ππλ /wjif eM ρχ*α pwalil A·’ srcnadum si»· proceditur. Videtur quod peccatum non esse pœ» peccati. Pœœr enim stun inducta-. at per eas bfrviaes reducantur ad bomun virtutis, ui latet per Philon jdstnn iu lu Ethic cd peccatum est tcmforale : ergo non inducit ru­ tum pœna· æîern??. 2. Pra.‘t. Pnw medicina? quaxlam sunt, ut dicitur in 2 i -♦.··! mdl t meilieim dt-bclessc inliniu, quia ordinatur ad flnem : quod ante u ordinatur ad finem non est inSni· tum, ut Philosophus dicit in 1 Polit, ergo nulla pœna debet essv infiniu. X Præt. Nullus sapiens facit aliquid, nisi propter se in ipso delectetur : sed Deus non delectatur in perditione ho­ minum, ut dicitur Sap. 1 ergo; non puniet homines p®u sempiterna. •L IT.rl. Nihil quod est per accidens, est Inllnitum : sq[ pœna est per accidens, non est enim secundum naturam ejus qui punitur : ergo non potest in infinitum durare. Sed cnntnesl. quod dicitur Matt. 25 : Ibunt hi in suppli­ cium ætemum. Et Marri 3 dicitur : Qui autem blx^pteoiverit in Spiritum Sanctum, non habebit remissionem ia ætermnn, sed erit reus æierni delicti. Itespondeo dicendum, quod sicut supra dictum est. pecca­ tum ex hoc inducit reatum >wrnæ, quod pervertit aliquea ordinem : manente autem rausa, manet effectos : unde quaudin perversitas ordinis remanet, necesse est quod reniai.cat reatus pœnæ. Pervertit autem aliquisordinem quasdoqnc quidem rcpanbilitcr, quandoque autem irreparabilir : seaiper enim defectus, quo subtrahitur principiora, irreparabilis est. Si autem salvetur principium, ejus virlole alii defectus reparari possunt : sicut si corrumpatur princi­ pium visivum, non potest fieri visionis reparatio, nisi sob virtute divina : $1 vero salvo prinripio visivo. aliqua impe­ dimenta adveniant visioni, reparari possuntpcr nataram vel per artem. Cujuslibet autem ordinis est aliquod principiora, per quod aliquis fit particeps illius ordinis, et ideo si pecca­ tum corrumpat principium ordinis natur, secundum acerbitatem tam in judiriodivino,qinm in humano : sed sicut August dicit 21 dc Civit. Dei :In nnllo judicio requiritur, ut pœna adæquetur culpæ secundum (Ju­ rationem. Non enim quia adulterium vel homicidium in mo­ mento committitur, propter hoc momentanea pœna pnnitar, sed quandoque quidem perpetuo carrcre, vel exilio, quando­ que etiam morte, iu qua non consideratur occisionis mora, sed potias quod in perpetuum auferatur a societate viveutium:et sic repraesentat suo modoæternitatem pœnæinflictæ divinitus. Justum tamen est secundum Greg, qnod qni in suo æterno peccavit contra Deum, in ælcrno Dei puniatur. Dicitur autem aliquis in suo ælcrno peccasse, non soloui se­ cundum continuationem actus in lota hominis vita durantis, sed quia ex hoc ipso quod finem in pecato constituit, vo­ luntatem habet in æteruuui peccandi. Unde dicit Gregor. I Mor. 347 QUÆSTIO lAXXVII. Mec.quod Iniqui vului«ænî sine fine vivere, ut sine lino lUwxMjnHii iniquitatibus iiermanere. Ad stfundum dircnduin. quod pœna quæ etiam secundum k^taiMnadnlligilur, non semper («1 med Icte I h ei qui puiitur^d H)lmn ahis : sirut cum lulro su>pundilur, non di[x' ciueudclur, sed propter alios, nt sa Hem metu pœna? Nmrede&tani. secundum illud Proverb. 10: Pestilente e^ellilo, sluiiu< sipicniinr crii. 8|0 faillir OtæUrjun ρ<ι næ itffotorum a J ho iulliciæ, sunt medicinales his, qui con· sHeralkme pcMMnim obsiincnl a peccatis, secundum illud Bata;W. Dcdhti meiuentibus te signifleailoncm, ut fugiant i Ude artus. ui liberentur dilccii tui. A4 tertium dicendum, quod Deus non delectatur inpefcuis ffupttr ipsas, sed delectatur in ordinc sua» justitiæ, qua; tee requirit AdqiartiKû dicendum, quod pœna, etsi per accidens ordinclurad wturam, per sc tamen ordinatur ad privationem urttois. cl ad Dei justitiam .* et ideo durante inordinatione, •wqcr durat pœnu. Conclusio : Quxcunque peccata avertunt a Dtû, auferendo charitatem, inducunt reaturn ρχηχ xtcrnx. ARTICULUS IV. ΙΊηιη pacato debeatur perna infinita secundum quan­ titatem ? Ad quMlmn sic proceditur. Videtur quod peccato debeaürpœoa infinita secundum quantitatem. Dicitur enim Hierea. 10- Corripe me Domine, veruntamen in judicio, ct non ia tore tuo, ne forte ad nihilum redigas me. Ira autem' Dei vel furor metaphysi ce significat vindictam divinæ jus­ tifia ; redigi autem in nihilum est pœna infinita, sicut ct cx Khiloaliquid facere, est virtutis infinita? : ergo secundum nodiclatu divinam peccatum punitur pœna infinita sccunta quantitatem. 1 Prai. quantitati culpæ respondet quantitas pœnæ, scmdom illud Douter. 25: Pro mensura peccati erit ct plaga­ rem modus : sed peccatum quod contra Deum committitur, & infinitum .· tanto enim est gravius peccatum, quanto majyrestpersona contra quam peccatur : sicut gravius peceaus est percutere principem, quam percutere hominem priniom · Det nutem magnitudo est infinita .-ergo pœna infinita detetarpro peccato, quod contra Deum committitur. 3. Præt. Dupliciter est aliquid infinitum, duratione scili­ cet quantitate .-sed duratione est pœna infinita, ergo et pulitate. Sedconlra est, quia secundum hoc omnium peccatorum ErXUliuui pœnæ essent æquales, non enim est infinitum infiito majus. Bespondco dicendum, quod pœna proporlionalur peccato. Isjeccato autem duo sunt, quorum unum est aversio ab iKonmutabili bono, quod est infinitum : unde ex hac parte ptttatam est infinitum. Aliud quod est in peccato, est inoràmlaconversio ad commutabile bonum, ct ex hac parte tholum est finitum, tum quia ipsum bonum commutabile w finitum : tmn etiam quia ipsa conversio est finita non cumpossunt esse actus creatura? infiniti. Ex parte igitur nersinnis respondet peccato pœna damni, qua» etiam est inhiu ; est enim amissio infiniti boni, scilicet Dei .· ex parte litem inordinata: conversionis respondet ci pœna sensus» feeihmcst linita. Ad primum crgodiccndum, quod omnino redigi in nihilum oaqni pccral, non convenit divinæ justitiæ, quia repuptlperpeluitati pœnæ, quæestsccundum divinam justitiam, Udictum est : *ed in nihilnm redigi dicitor, qui spiritualit«bonis privatur : sed secundum illum 1 Corinth. 13: Si Mtebucro charitatem, nihil su n. Ad secundum dicendum, quod ratio illa procedit dc pec­ ato ex prte aversionis. Sic enim homq contra Deum Ad tertium dicendum, quod duratio pœnæ respondet duntioui culpæ non quidem cx parte actus, sed cx pane maqra durante manci re;ilus pœna·: sed acerbitaspœnæ renodet gravitati culpæ. Culpa autem quæ est irreparably K de se habet quod perpetuo duret, cl ideo debetur ei pœna æterna : non autem ex parte conversionis halict infi­ nitatem, et ideo non debetur ci ex hsr. porte pâma infinita secandum quantitatem. Conclusio : Ex parte aversionis corres­ ponds peccata pœna damni rpixest infinita: ex parte vero inordinate conversionis res­ pondet iUijitena sensus, qux est finita. ARTICULUS V. Utrum omne peccatum inducat reatum pnenx xtcrnx. Ad quintum sic proceditur. Videtur quod omne peccatum inducat reatum pœnæ æternæ. Pœna enirn, ut dictum est, proporlionalur ctdpæ : sed pœna æiema diflen a temporali in infinitum; Hallam autem pccêatoni differre videtur ab altero in infinitum; cum omne peccatam sit humanas acte» qui infinitus esse non potest: cum ergo alicui peccato de­ beatur pœna ælcrna, sicut dictum esi, videtur quod nulli peccato debeatur pœna temporalis tantum. 2. Præt. Peccatum originale est minimum peccatorum : unde ct Aug. dicit in Enchin quod mitissima pœna est eorum, qui pro solo jæccato originali puniuntur : sed pec­ cato originali debetur pœna perpetua : nunquam enim vide­ bunt regnum Dei pueri, qui sine baptismo decesserunt cum originali peccato, ut patet per id quod Dominus dicit Joan. 3: Nisi quis natus fuerit denuo, non potest videre regnum Dei : ergo multo magis omnium aliorum peccatorum pœna erit æterna. 3. Præt. Peccato non debetur major pœna ex hoc, quod alteri peccato adjungitur, cum nlrumque peccatum habeat suam pœnam taxatam secundum divinam justitiam ; sed peccato veniali debetur pœna æterna. si cum mortali in­ veniatur in aliquo damnato, quia in inferno nulla potest esse remissio: ergo peccato veniali simpliciter debetur pœna æterna. Nulli ergo peccato debetur pœna temporalis. Sed contra est, quod Greg. dicit in 4 Dialogor. quod quædam leviores culpæ post hanc vitam remittuntur : non ergo omnia peccata æterna pœna puniuntur. Respondeo dicendum, quod sicut supra dictum est. pec­ catum causal reatum pœnæ ætcrnæ, in quantum irreparabiliter repugnat ordini divinæ justitiæ, per hoc scilicet quod contrnriatur ipsi principio ordinis, quod est ultimus finis. Alanifcstum est autem, quod in quibusdam peccatis est quidem aliqua inordinatio, non tamen pcrconlrarictalem ad ultimum finem, sed solum circa ea quæ sunt ad finem, in quantum plus, vel minus debite cis intenditur, salvato tamen ordine ad ultimum finem, puta, cum homo, etsi nimis ad aliquam rem temporalem afficiatur, non tamen pro ea vellet Deum offendere, aliquid contra præceptum ejus faciendo : unde hujusmodi peccatis non debe ur æter­ na pœna, sed temporalis. Ad primum ergo dicendum, quod peccata non diflfenuit in infinitum cx parte conversionis ad bonum commutabile, in qua consistit substantia actus : differunt autem in infinitum ex pario aversionis. Nam quædani peccata committunlurpcr aversionem ab ultimo fine: qmedam vero per inordinatio­ nem circa ea quæ sunt ad finem: tinis autem ultimus ab his quæ sunt ad finem, in infinitum differt. Ad secundum dicendum, quod peccato originali non de­ betur pœna æterna ratione suæ gravitatis, sed ratione con­ ditionis subjecti, scilicet hominis, qui sine gratia invenitur, per quam solum fit remissio iwuæ. El similiter dicendum est ad icriium, de veniali peccato. Æternitas enim pœmr non respondet quantitati culpæ, sed irremissibili lati ipsius, ul dictum csL Prima conclusio : Peccatis quæ non contrarianlur ultimo fini, scilicet venialibus, non debetur pœna æterna, sed temporalis. Secunda conclusio : In solut. ad secun­ dum : Peccato originali non debetur pœna ratione suægravitatis : sed ratione conditio- .· DISP. XVII, DUB. I. 348 DE VITIIS ET PECCATIS. nw subjecti, qiuhI sine oralia invenitur, per quam solum sil remissio pœnæ. , Omnes isti articuli, et eorum assertiones continent graves difficultates, quæ ex pro­ fesso examinare oportet : pro quo erit DISPUTATIO XVII. De reatu el jxma peccati in communi. Reatus peccati, et ejus pœna mutuo sibi correspondent, ille ut obligatio et demeri­ tum ; ista vero ut terminus et compensatio talis obligationis : unde non immerito utriusque disputationem conjungimus. In­ cipiemus vero a reatu, quia prior est, et minus controversi® obnoxius. DUBIUM I. Quid sit reatus et qualiter ad peccatum comparetur. Hoc primum dubium doctrina et expla­ natione. potius quam disceptatione peragen­ dum est : nam de rebus quid sint, non tam probari postulat, quam declarari. Principia pro dubii resolutione. • ’F Beatas node dictus. Cicero. Idem. 1. Cum nomen reatus ex nomine reus deductum sit ; reus vero a re dicatur, ex hujus significatione venandum est, quid utrumque illud significet. Iles autem inter alias acceptiones non infrequenter pro lite olim usurpabatur : ita ut dixerit Cicero pro Mur. Nondum potuisse statuere juris consul­ tos, utrum rem, an litem dici oporteret ? Indeque antiquitus reus dictus fuit quisquis litem cum altero contestatam habebat : sive is egit, sive cum eo actum est. Unde dixit idem Cicer, lib. 2 de Orat. Ileos appello non modo eos qui arguuntur, sed omnes, de quo­ rum re disceptatur. Postea vero is solum reus dictus est, qui accusatur et arguitur : qui vero arguit et accusat, actoris nomen usurpavit. Vox ergo reatus, quæ recentior est, et a reo deducitur in hac posteriori acceptione, nihil aliud denotat nisi meri­ tum vel obligationem, qua is qui aliquod crimen commisit, pœnæ vel satisfactioni tenetur obnoxius. Quia igitur quicunque peccat, incurrit eo ipso debitum, ut punia­ tur et satisfaciat, ut probat ratio primi ar­ ticuli, merito Theologi prædicto nomine usi sunt ad hujusmodi debitum significan­ dum. Itaque reatus, quoad prawns attinet, nihil aliud est, nisi quædam habitudo vel quasi habitudo inter peccatum et pœnam per modum debili, seu ligaminis, vel obli­ gationis ad patiendam ipsam pœnam. Quæ autem sit forma constitutiva talis habitu­ dinis, et denominativa reatus, examinan­ dum est, quia non satis constat inter Theo­ logos. Pro quo nota, plura concurrere ad hoc ut te prædictam habitudinem intelligaraus-.nam nsii præcedit peccatum actuale, quo quis pœnam promeruit : succedit peccatum habituale a seu macula, a qua permanente? et in facio esse constituitur peccatur : ncc non offensa seu injuria, aqua Deus denominatur offen­ sus : adest etiam divina lex, non solum qua peccatum prohibetur ex justitia legali; sed etiam qua homu si peccaverit, destina­ tur ad pœnam ex justitia punitive, taxaturque ipsa pœna juxta gravitatem delicti : et denique advenit pœna determinata per ta­ lem legem. Rursus in peccato habituali, quod remanet actuali transacto, potest con­ siderari malitia seu deformitas, quæ est ratio primaria ct constitutiva : et potest considerari condignitas sive proportio ad pœnam in ipsa malitia fundata, et eam veluti consequens : nam ex eo peccatum est pœna dignum, quia est malum el deforme. In lege etiam sive justitia divina potest considerari et ordinatio activa, quæ est ipse actus divinus, a qua Deus dicitur ordi­ nans ad pœnam, condemnans : et ordinatio passiva, aqua peccator dicitur ordinatus ad pœnam, sive condemnatus : quæ quidem passiva ordinatio in peccatore nihil reale intrinsecum ponit, sed vel denominationem extrinsecum ab actu Dei ordinantis, vel ali­ quod ens rationis. 2. Scotos ergo in 4, dist. 14, quæst. 1, num G et 7, tam maculam quam reatum Sci constituit in hac ordinatione passiva: quam dicit posse considerari ut disconvenientem animæ, et sic esse ejus maculam ; vel ut obligationem ct destinationem ad pœnam, et sic esse ejus reatum. Additque, eandem ordinationem active sumptam, ul dicit ac­ tum voluntatis divinæ, per quem peccator ordinatur ad talem pœnam, esse offensam. Quem sequuntur Gabriel, Major, et A1-güt<: mainus super citata dist. quamvis in modo explicandi prædictam doctrinam, nonnihil ® dividantur. Eorum autem opinio quamvis non ex omni parte falsum contineat, ut infra cons­ tabit. labii, communiter tnmcn deseritur : quia I saltem ratio maculai nequit in prædicta or­ dinatione consistere, sed in privatione gra­ tia?, ut vidimus quæst. præced. in commen­ tario nrt. 1. Macula enim apud omnes est degenero mali culpæ, cum sit ipsum habi­ tuale peccatum, atque adeo nequit ab aliquo Dei actu sive per modum effectus, sive per *modum denominationis provenire : ordi­ natio vero passiva peccatoris ad pœnam proculdubio est de genere boni : nam bo­ num et justum est peccatorem ad pœnam destinari : imo est effectus vel denominatio ipsius actus divini destinantis. Non igitur ratio maculæ consistere potesl in prædicta ordinatione. Ad hæc etiamsi Deus homi­ nem, qui mortaliter delinquit, non destinasset ad pœnam (ut potuisset de lege absoluta) ipse homo nihilominus haberet peccatum habituale et maculam, a quibus denominaretur jieccator et maculatus, ut est per se notum : ergo non consistit ratio maculæ in prædicta ordinatione. Et eædem rationes convincunt, neque offensam collo­ candam esse in tali ordinatione, quovis modo accepta. Ex quo etiam fit, neque rea­ tum, saltem adæquate sumptum, posse in illa consistere : quia cum reatus non solum dicat obligationem ex Dei justitia ortam ad subeundam pœnam, sed etiam condignitatem et demeritum respectu talis pœnæ, quæ ex ipso peccato oriuntur, suntque ali­ quid de genere mali culpæ (nam malum et culpabile est fieri pœna dignum) vel di­ cendum est aliquid hujus mali ex Dei actu provenire : quod est absurdum : vel non est asserendum omnem reatum consistere in prædicta ordinatione. Inter alios vero, qui maculam et reatum a tali ordinatione distinguunt, non satis adhuc constat, an reatus sit ipsamet ma­ cula; an vero aliquid illi superadditum. Conveniunt fere omnes non esse aliquid reale realiler a macula diversum ; sed vel quid cum ea identificatum, et solum virtua­ liter aut ex modo nostro concipiendi dis­ tinctum; vel quandam relationem rationis, quam inlelligimus resultare et fundari in macula in ordine ad pœnam : quamvis non desint qui prædictam relationem velint esse teW· realem : de quo videri possunt Cu riel, Araujo, Hytm.’el Gregorius Mart. art. 1 hujus quæstionis. Djs^ 3. Pro rei ergo intelligentia oportet alim»? quibus uti distinctionibus. Primo enim fi. reatus distinguitur in reatum culpæ, et rea et quæst. 1 de Malo art. 4. Quare solum potest esse difficultas, an idipsum malum quod est culpa, possit etiam habere ratio­ nem pœnæ? Et quia in hoc aliqua invol­ vuntur, quæ declaratione potius indigent, quam disputatione, separabimus primo certa ab incertis, quædamque necessaria pro dubii decisione statuemus. I ■1 I tA n, l· ’ b • 4 358 DE \THIS ET PECCATIS. §î. Prxinittunlur nonnulla />ro expedition? dubii. 21. Quoniam pœna ex sua propria ra­ .vcrsiô. tione el ex justitiæ lege ordinatur ad repa­ randam culpam et ejus deordinationem rcintegrandam. plura importare debet, quorum notitia ad cognitionem ipsius pœnæ conducet. Pro qua nota, malum culpæ, quod consistit in |>erversione ordinis ratio­ nis, dupliciter posse reparari : vel ex divina misericordia cl liberalitale, gratis el ex se condonante offensam, et réintégrante præ­ dictum ordinem ; veluti quæ ex proprio liberaiilalis thesauro solvit et donat quic­ quid necessarium est ad talem reparatio­ nem : vel ex justitia restituente talem ordi­ nem secundum æquitatis legem, adeoque periculo et impensis illius, qui peccando ipsum destruit ; prout ipsa justitia exposcit. In primo casu non habet locum pœnæ : quia tota reparatio fit (ut sic dicamus), impensis ipsius miser i cor dix· ; nihilque a peccatore exigitur : neque attenditur, quid ille me­ reatur ·. sed quid deceat misericordiam et liberalitalem condonantis et elargientis. In secunduvero fit reparatio per pœnam : quia lex justitiæ postulatui quoties ordo ratio­ nis ab aliquo fuerit perversus : restituatur periculo sive impensis illius, cujus opera­ tione fuit corruptus: adeoque per pœnam ab eo exactam et solutam : nam et pœna, quæ a pendendo dicta est, importat illud quod reus pro delicto solvit et impendit. Fit autem prædicta reparatio, tum quate- ! tenus in ipsa pœnæinflictione, non infligen- , tis, sed ejus cui infligitur, scilicet delin­ quentis periculo splendent iterum æqualitas et ordo, quæ culpa destruxit : dum ipse qui deliquit tantumdem a proprio bono, pro­ prioque sibi conveniente deprimitur et amovetur ; quantum ut sibi, eidemque pro­ prio bono indulgeret, contra rationis ordi­ nem insurrexerat, hacque insurrectione prædicto bono reddiderat se indignum. Tum etiam quatenus per ipsam culpæ punitio­ nem homines a peccando deterrentur, sicque jura boni honesti, quæ malus violaverat, eaque violatione veluti læsa et deteriorata manebant, majores in posterum vires su­ munt, ut securius custodiantur, et pluris habeantur. Tum præterea nam judex pu­ niendo culpam, ostendit, eam esse vituperio et probro dignam ; bonum vero ratio­ nis, cui opponitur, esse pluris habendum et æslimandum crescilque proinde hujus®sti· matio per exhibitionem pœnæ, quantum diminuta fuerat per culpæ commissionem. Ad quod etiam confert, quod dum Judex justitia actus punit culpam, ostendit odium J el repugnantiam illius in istam, ejusque præstantia el dignitas commendatur : nam eo aliquid melius et præstantius ostenditur, quo plus malo adversatur el repugnat. 22. Ex quo fil in primis, de ratione pœ-CùM«næ esse, ut supponat culpam proportiona- uria· tam, infligalurqiie propter illam : quia pœna, ut diximus, ordinatur ad culpæ re­ parationem ; reparatio autem non habet locum ubi destructio non præcedit. Quare media alia, quæ ad praecavenda peccata futura præcise ordinantur, non habent ra­ tionem pœnæ (licet si sint pœnalia, ali­ quando improprie ρα-η.τ appellentur) quia re vera nihil reparant, quod destructum sit; sed vitant, ne destruatur quod repara­ tione indigeat. An vero proprie dicendæ sint pamxy quæ ponuntur transgressoribus quarundam humanarum legum non obli­ gantium ad culpam moralem, eliam venia­ lem, sed ad nudam pœnam ; dicemus infra in comment, arlic. 7. Deinde fit, pœnam debere esse a judice ordinatam et taxatam. Sicut enim judicis munus est malum culpæ reparare ; ita ad eum spectare debet de­ signatio et ordinatio medii pro tali repara­ tione, quod est pœna. Eo przeserlim quia prædicta reparatio debet esse justa etadæquata ; alias non esset culpæ reparatio, sed nova inæqualitas et nova culpa : constituere autem justum et adæquatum, opus est jus­ titiæ, debetque proinde ad judicem perti­ nere. Debet etiam esse volita a judice : quia nullus ordinat aut determinat, nisi quod vult. Non tamen debet esse volita primario et propter se, puta ex intentione inferendi malum delinquenti, quasi in eo judex delec­ tetur : quia hic affectus non justitiæ est, sed sævitiæ et immanitatis. Sed secundario et propter aliud : nimirum propter relucentiam, extensionem, et securitatem justitiæ et boni honesti, cui deservit. Tertio fit, de ratione pœnæ esse, quod sil aliquid malum et disconveniens patienti. Tum quia correspondet demerito culpæ ve­ luti ipsius stipendium : hoc autem non debet esse bonum, sed malum ; quia culpæ non debetur præmium.sed supplicium.Tum etiam quia modus reparandi culpam per pœnam, quem nuper explicuimus, postulat, ut hæc sit mala et disconveniens patienti. I Si enim esset bona et conveniens, nulla via . I I I I DISP. XVII, DI B. II. 359 neque proinde repugnat divin® voluntati ; via in ejus inflictione ostenderetur justitiæ ajqualilas: poti usque homines ratione illius eod potest ab ea ordinari ad finem hones­ tum, et amari propter talem finem : et quia allicerentur, ad peccandum, ut bonum pcoquod ordinatur ad finem bonum, ex ipso n® reciperent, quam ejus timore arceren­ tur. Quin ct judex exhiberet se culpa? ama­ fine induit rationem boni, idcirco tale ma­ torem, potius quam vindicem : facloque lum ita est malum secundum se, ut simul ipso ostenderet, justitiam non adversari sil bonum in ordine ad aliud : præstatqae I cui|xe, sed adulari. Quæ omnia detrahunt bonitas et amabilitas, quam accipit ex hac ' vabiv justitiæ perfectioni. ordinatione, disconvenientiæ et odibilitati, 23. Dices ex I). Dionysio lib. do divin, quam habet secundum se : quippe illa spec­ nomin. cap. 1, quod puniri non est malum, tat ad ordinem boni honesti ; cui hæc non . sed malum est fieri pœnadignum : ergo non opponitur, sed tantum bono proprio et de­ i pœna qua punitur peccator, sed sola culpa, lectabili : ob idque a prædicta bonitate et j qua fit dignus pœnæ, habet rationem mali. honestate dicitur pœna bona simpliciter; a Deinde si pœna esset mala, non amaretur disconvenientia vero dicitur mala solum a justo judice : amatur autem : igitur non secundum quid: ut docet D. Thom. 2, 2, D’Th*,w· i estmala, sed bona. Prælerea illud quo hoquæst. 19, art. 1, et qua-st. 1 de Malo art. 1 ! mines avertuntur a malo, et ad bonum ad 1, cl ad 18. Ecoritra autem malum culpæ trahuntur, non est malum, sed bonum: hoc sicut ex propria ratione opponitur legi di­ autem fit per pœnam : ergo, etc. vin® et ordini ad finem ultimum ; sic ex ea i_!- Respondetur animadvertendo, malum habet quod opponatur Deo et bonitati ejus, Judici, quod est alicui disconveniens ; sicut sitque malum non solinscreaturæ, sed etiam :.u bonum dicitur quod est conveniens. Dupli­ ipsius Dei : non tantum ratione offensæ for­ citer autem potest aliquid disconvenire malis, quæ est in eo moraliter subjective, 1 creaturæ rationali (quæ sola habet esse sed etiam ratione malitiæexistentis in pec­ subjectum culpæ et pœnæ) vel secundum se catore, quæadversatur illi objective: juxta 1 praxise considerate, ita ut regula et men­ dicta disp. præced. n. 131, atque adeo ex­ sura talis disconvenientiæ sit ipsamet crea­ inde etiam habet, quod non possit ordi­ tura. Vel in ordine ad legem divinam, per nari in ipsum Deum, aut in aliquem finem quam actus nostri liberi regulari debent : honestum, neque a divina voluntate ob ta­ ita quod ipsa lex sit mensura prædictæ dis­ lem finem amari, aut decerni. Ex quo fit, convenientiæ. Prima disconvenientia cons­ hujusmodi malum secundum id quod expri­ tituit malum pœnæ : nam pœna est malum mit deordinationis, ita esse malum, ut creaturæ rationalis secundum se et sine nulla via possit honestari aut fieri bonum : respectu ad aliam regulam. Secunda vero neque proinde licite appeti aut elegi ob I constituit malum culpæ : quia culpa est quencunque finem : sed semper manet sim­ malum prædictæ creaturæ in suis actibus, pliciter et ex omni parte malum. et in ordine ad mensuram ipsorum actuum 24. Ex his patet ad replicas: namD.^J^!; scilicet legem. Sive (quod idem est) malum Dionysius loquitur de malo simpliciter, cx. pœnæ est quod creaturæ rationali in se ab­ quod opponitur bono honesto et fini ulti­ solute disconvenit, opponiturque bono ejus mo ; non autem de malo quod solum oppo­ peculiari et proprio : malum vero culpæ nitur bono particulari creaturæ, conducitest illud, quo ipsa creatura efficitur dissona que ad ipsum bonum honestum : et ideo est et disconveniens fini ultimo, et divinae legi malum secundum quid, et bonum simplici­ ordinanti ad talem finem : et quia his ne­ ter. Et in hoc sensu loquens, recte dixit, quit disconvenire nisi ratione actuum libe­ non esse malum puniri, quod fit per pœ­ rorum, quorum est dumtaxat per legem nam ; sed solum esso malum fieri pœna regulari, et ad prædictum finem dirigi ; dignum, quod est per culpam. ideo culpa est malum talis creaturæ non in Ad secundam respondetur, pœnam posse se absolute, sed in suis actibus : compre­ amari a judice, quatenus induit ralionem hendendo sub actibus etiam actuales omis­ boni ex ordine ad finem honestum ; quam­ siones. vis secundum se sil mala respectu patien­ Est autem discrimen inter prædicta duo tis : quia cum hoc malum non opponatur mala:quoniam primiim cum solum sit ma­ Deo, potest ab eo eligi propter prædiclum finem. lum creaturæ, solum opponitur proprio el peculiari bono ipsius creaturæ: non autem l Ad tertiam dicas, conducentiam pœnæ opponiturDeo, aut ordini ad ultimum finem, I pro retrahendo a culpa, el inducendo ad 360 DE VITIIS ET PECCATIS. bonum honestum, conferre illi ex hac parte honestatem et amabilitatem ; non autem tollere, quominus secundum se spectata, et in ordine ad bonum particulare patientis servet oppositionem et disconvenientiam, proindeque sit ei mala, Aliæ 25. Quarto habetur, omnem pœnam de­ ωτκίιtioncs bere esse contra patientis voluntatem. Nam pœeæ. cum voluntas ex se inclinetur ad proprium bonum proprii suppositi, necesse est ut quicquid contrariatur huic bono, ut dixi­ mus contrariari pœnam, repugnet etiam ipsi voluntati. Observat autem D. Thomas quæst. 1 de malo, art. 4, quod pœna tri­ pliciter repugnat voluntati. Quandoque qui­ dem voluntati actuali : sicut cum quis se sciente sustinet aliquam pœnam. Quandoque vero est contra voluntatem habitualem : sicut cum alicui ignoranti subtrahitur aliquod bonum, de qua doleret, si sciret. Quandoque vero solum contra naturalem inclinationem voluntatis: sicut cum quis privatur habitu virtutis, qui virtutem habere non vult ; sed tamen naturalis inclinatio voluntatis est ad bonum virtutis, etc. Quovis autem ex istis modis aliquid sit contra voluntatem, pote­ rit habere rationem pœnæ, quantum est ex ipso capite. Quintam conditionem pœnæ assignat D. Thom. eodem loco, videlicet quod consistat in quadam passione. Ea enim (inquit) qux contra voluntatem eveniunt, non sunt a principio intrinseco, sed a principio extrinseco. cujus effectus passio dicitur. Sex­ tam ponit ibidem, quod pœna debet esse malum patientis, prout distinguitur a malo actionis, ita ut noceat illi immediate in seipso, non vero in solis operationibus, vel actibus secundis. Hæc autem, quæ de ratione pœnæ esse diximus, e converso se habent in culpa: nam de ratione istius est, quod sit a volun­ tate, adeoque non contra, sed juxta illam: quod consistat in actione vel quasi actione, et non in passione : quod sit malum ipsius actionis potius quam agentis : de quo legen­ dus est Γ). Thomas loco cit. et 1 p. quæst. 48, art. 5 et 6. Novæ -θ. Quibus sic statutis, alia adhuc inferre iiV?* UiU licet non minus conducentia ad præsens. 1 iis qui- Primo quod nullum bonum, quod ita estbopeuCi°ra-num, ut nibil habeat de ratione mali et tio pœ- disconvenientis, sicut gratia, gloria, habi­ tus virtutum el similia, quæ solum ordi­ nantur ad perficiendum, potest esse pœna, ut initio dubii tetigimus. Nam ratione pœ­ næ est, quod sit mala el disconveniens pa­ tienti. « 9 :ι Secundo quod omne malum et disconve­ niens, sive quantum ad animam, sive quantum ad corpus, sive quantum ad exte­ riora bona (saltem excepta culpa) potestesso pœna : nam eo ipso ratione prædictæ dis­ convenientias potest ex juslitia ordinari ad reparandam culpam, restiluendumquo or­ dinem rationis, et habere reliqua, quæ de ratione pœnæ esse diximus. Imo de facto omne tale malum esse re ipsa pœnam alicujus peccati saltem originalis, docet tam­ quam de fide certum D. Thomas in 2, dist. 1-*=36, quæst. 1, art. 1 et citato art. 4ex quæsl. 1 de Malo, ubi sic ait : Habet hoc Iraililio fidei, quod nullum nocumentum creatura ra­ tionalis posset incurrere, neque quantum ad animam, neque quantum ad corpus, n^qut quantum ad aliqua exteriora, nisi peccato precedents vel in persona, vel saltem in na­ tura: el sic sequitur, quod omnis talis boni privatio, quo uti quis potest ad bene operan­ dum, in hominibuspœna dicatur: et pari ra­ tione in Angelis: et sic omne malum rationa­ lis creatur# vel sub culpa, vel sub pœna con­ tinetur. Ex quo patet divisionem mali creatura? rationali contingentis in culpam et pœnam esse adaequatam ; non solum lo­ quendo de pœna aptitudinaliter, sed etiam actualiter. 27. Tertio deducitur, etiam ipsum pecca­ tum posse habere rationem pœnæsecundum aliquid, quod a.ntecedenter, vel concomitanter, vel consequenter se habet ad illud. Ex antecedentibus enim habet rationem pœnæ permissio ipsius peccati, et subtractio gratiæ et auxiliorum, quibus vitandum erat: nam talis permissio et subtractio vere est mala et disconveniens homini; sicut gratia quam tollit, esset conveniens : cum­ que non sit mala per modum culpæ, non enim dicit dissonantiam ad aliquam legem, ' neque opponitur divinæ voluntati ; oportet > ut sit malum pœnæ. Hæc tamen pœna non habet locum in primo peccato, sed solum in subsequenlibus : quia de ratione pœnæ est, ut supponat culpam, pro qua infligatur . (non enim Deus punit peccata solum quia possibilia, vel futura, neque prout sic sunt capacia punitionis, sicut nec remissionis, aut satisfactionis) et ideo ubi culpa non sup­ ponitur, sicut non supponitur ad permis­ sionem primi peccati, non habet locum pœna. bemel vero commisso uno peccato et non dimisso, potest Deus ex justitia in 1 pœnam illius alia permittere, denogareqoe auxilia, quibus cavenda essent. Tnde per­ missio illa primi peccati et negatio auxilio­ rum, . DISP. XVII, DUB, II. rum, quæ in ea includitur, non est punitio uul actus justitiæ; sed pura negatio benedici i indebiti: de quo plura diximus in tractatu de prædeslinationo disp. 8, dub. 2. Ex con­ comitantibus peccatum habent rationem pœnæ aillictio, molestia, lassitudo, virium­ que diminutio, el similia stipendia, quæ saepe illi admiscentur : quippe hæc et sunt disconvenientia patienti, el non dicunt ip­ sam deformitatem et malitiam, quæ Deo repugnat : adeoque possunt ab illo tanquam a judice causari et disponi. Consequenter ad peccatum se habent damna et detrimenta i in vita, honore, divitiis, etc., quæ ex illo frequenter sequuntur : de quibus etiam non ; est dubium, quod habeant rationem pœnæ, I propter easdem rationes. Porro hæc duo ge! nera pœnarum concomitantium et conse­ quentium locum habent in omnibus pecca­ tis: quia ratione illarum unum peccatum non modo alterius præcedentis, sed etiam sui ipsius potest esse pœna : semper enim malitia præcedit illas tempore, vel natura: et hæc prioritas sufficit, ut juste propter ipsam malitiam infligantur. Hæc sunt quæ in hac materia communi­ ter recipiuntur : traditque magna exparte D. Thomas in hac quaestione, præserlim I i:.-s. art. 2 et .Magister in 2, dist. 36. Est autem controversum de ipso peccato secundum se, an habeat rationem pœnæ? In quo ad­ huc possumus plura considerare: ut defor­ mitatem ipsam seu malitiam positivam per quam constituitur in ratione peccati, juxta dicta disput. 6, entitatem moralem per mo­ dum transcendentis in ea inclusam: entita­ tem physicam actus, qui est subjectum moralitatiset malitiæ: et privationem rectitu­ dinis seu malitiam privativam, quam disp. citat, in prædicto actu concessimus. Etquamvis expositores D. Thomæ, et alii agentes hanc quæstionem, reducant illam ad solam malitiam, non distinguentes inter positivam el privativam, neque entitatis sive physîcæ sive moralis memoriam facientes ; nobis de omnibus est dicendum : quia nullum prædictorum expers omnino est difficultatis. § n. Prior el communis assertio. Dicendum est primo, peccatum quantum ad suam malitiam sive positivam sive pri­ vativam non posse habere rationem pœnæ. fallal). Thomas in præsenti ari. 2, dicens Satinant. Cuts. theolog. tom. I III. 361 peccatum per se nuito modo posse esse prénom peccati : constat autem nihil magis per se considerari in peccatoquarnipsammalitiam. Verba autem illa nullo modo potest, semel et iterum a D. Thoma replicata in corpore art. excludunt omnem modum, quo aucto­ res contrarii intendunt peccatum,quantum ad suam malitiam posse, et esse pœnam peccati. Ang. Doctorcm sequuntur commu­ niter ejus expositores hoc loco, ubi Cajet’cajet, et .Medina in suis commentariis, Curiel .Martin, dub. unie. Araujo dub, 1, n. 27, Martia. Alvar, disp. 181, Zumel disput. unie. Vasq. AJjvar.’ disp. 140, c. 3, Montesi. disp. 17, q. 1, nec non Capreolus in 2, dist. 36, q. unie. art. 3 Montes, ad2, Aureoli contra primam conclusionem,^^· Durand, ibidem q. 2 et alii. Poteslqne effi­ caciter probari. Primo quia de ratione pœ- pr™a næ est ut sit reparativa culpæ, seu boni ho­ nesti destructi per illam : sed peccatum secundum suam malitiam nullo modo re­ parat prædictum bonum : ergo quantum ad illam nequit habere rationem pœnæ. Major constat ex iis, quæ prænotavimus. Minor vero suadetur. Tum quia malitia moralis ex se tendit ad destructionem boni honesti, et ad invertendum ordinem rationis consti­ tutivum talis boni : imo quælibet talis ma­ litia addit novam inversionem et destruc­ tionem prædicti ordinis : non igitur potest esse illius reparativa. Tum etiam quia si peccatum secundum suam malitiam esset reparativum culpæ aut prædicti boni, lici­ tum esset ob talem reparationem illud ad­ hibere, ac proinde peccare : sicut ob eam licet adhibere alias poenas; et sicut licet reparationem ipsam intendere : est autem manifesta implicatio, quod peccatum liceat: ergo, etc. Secundo probatur. Omnis pœnadebetesse secanda justa et honesta, utpote ex justitia ordinata rall°’ ad honestum finem, qui est reparatioculpæ; habensque esse a Deo ut a j udice determinante et definiente illam, adeoque ut volente eam, licetsecundarioet propter prædictum finem : sed peccatum quantum ad malitiam ob nul­ lum finem potest honestari, aut justificari, aut esse volitum a Deo, sive primario sive secundario, aut esse ab illo causatum, de­ terminatum, vel definitum : ergo, etc. Tertio, de ratione culpæ est, quod sil a voluntate, nam debet esse voluntaria et ab intrinseco; do ratione vero pœnæ est quod sit contra voluntatem : sed repugnat ut id quod est a voluntate, sit contra voluntatem : ergo repugnat, peccatum secundum eandem rationem, scilicet secundum rationem cul24 3(52 DE VITIIS ET PECCATIS. pæ el malitiæ habere rationem pœnæ. Con­ firmatur : nam culpa est malum actionis nocens ei immediate; pœna veru < t ma­ lum agentis illi inseipso immediatenucens: sed idem non potest esse malum actionis et agentis nocens utrique immediate; sicut non potest utrunque immediato afficere : ergo, etc. Kvjskx 29. Dices cum Scoto et aliis infra refe­ rendis, peccatum posse considerari duplici­ ter : vel ut actio est. seu quatenus egreditur effective a voluntate; vel in quantum est passio, e! recipitur in ipsa voluntate: quam­ vis autem primo modo non possit esse pœna, ob rationes factas -, bene tamen posteriori, quia in quantum est passio, juste et contra voluntatem patientis a I>eo infligitur : ac proinde habet quicquid requiritur ad ra­ tionem pœnæ. Adducuntque exemplum in passione Christi Domini ; quae quidem ut recepta in ipso erat bona, et a Deo intenta, ul pœna et satisfactio pro peccatis nostris ; in quantum vero erat actio Judaeorum, erat pessima, et contra divinam voluntatem. Auinuii- Sed hoc effugium facile impugnatur anipriHm· madverlendo, quod in actibus immanenti- I bus, qui non identificanl sibi motum pro­ prie dictum, proindeque non sunt de praedicamento actionis, sed potius de prae­ dicamento qualitatis, non datur passio prædicamentalis, quae sit aliquid ab actione distinctum :sed ipsamet qualitas, quæprout egreditur a potentia immanente, dicitur actio; ut recipitur in illa, et informat eam, habet modum passionis. Quam doctrinam sive adversarii tueantur, sive non, ad præ­ sens debent necessario admittere vel suppo­ nere, et juxta eam discurrere. Nam cum sermo sit de peccato quantum ad suam ma­ litiam, non debet fieri recursus ad aliam rationem, quæ malitia non sit, sed ab ea distinguatur. Quippe de tali ratione, si delur, nullum est dubium quod possit habere rationempœnæ; sicut de aliis antecedenti­ bus. concomitantibus, et consequentibus nu­ per supposuimus : sed solum est quæstio de ipsa malitia. I'urro si in peccato una cum actione peccaminosa interveniat passio prædicamentalis diversa ab actione, talis passio non erit malitia : nam haec consistere debet penes eam tantum formalitatem et ralionem, quæ est actio : atque adeo vel non debet fieri recursus ad prædictam passio­ nem, sed rem agere cum sola actione, quasi alia ratio nun daretur : vel extra chorum et extra dubii terminos erit talis recursus. I J Si ergo ita philosophandum est, ac si non detur talis passio, supponamus eam non dari, ut nos verum credimus, tantumque esse ibi unam rationem et formalilatcm, quæ considerata in ordine ad principiant, seu ut egrediens a voluntate, gerit munus actionis; considerata vero in ordino ad sub­ jectum, sive in quantum atlicit et informat ipsam voluntatem, el in ea recipitur, habet modum passionis. 30. Ex hoc praenotato ita impugnatur t* evasio adducta. Nam quod malitia peccati consideretur in ordine ad subjectum, et ut informans illud, quod est considerari per modum passionis, non extrahit eam a linea malitiæ, neque addit aliquod munus, quod malilia» munus non sit ; sed potius explicat magis proprium munus et exercitium ip­ sius malitiæ: ergo adhuc ita considerata nequit habere rationem pœnæ. Consequen­ tia liquet ; ideo enim considerata per mo­ dum actionis, non potest esse pœna, neque habet ea, quæ de ratione pœnæ, esse dixi­ mus : quia proutsic explicat munus malitia?, cui omnia illa repugnant: si igitur consi­ derata per modum passionis, nihil aliud exprimit, eandem habebit repugnantiam ad munus pœnæ exercendum. Antecedens vero probatur : nara per hoc quod malitia redi piatur insubjecto, et informet illud, nihil | aliud efficitur, nisi quod communicet ei suum effectum formalem,qui est reddere ip=um subjectummalum,turpe,etdeforme:hoc autem totum est proprium malitiæ munus, propriumque ejus exercitium : ergo, etc. Confirmatur: non minus repugnat Deo causare effective malitiam, ut informantem subjectum et habentem modum passionis, quam ut est actioegrediensa principio: imo . si causaret eam priori illo modo, causaret i etiam hoc posteriori : ergo non minus re- | pugnat ipsi malitiæ ratio pœnæ uno modo ' quam altero. Consequentia liquet : el ante­ cedens probatur. Tum quia causare effective malitiam ut informantem subjectum, nihil | aliud est quam causare efficienter offectum ; formalem ipsius malitiæ, qui consistit in ! prædicta informatione·, seu facere quod malitia tribuat subjecto talem effectum, reddatque illius malum, turpe, et peccaminosum : divinæ autem causali lati non minus repugnat causare hujusmodi effectum, quam causare ipsam malitiam, ut est per se no­ tum : quis enim neget repugnare Deo quod faciat voluntatem nostram esse peccaminosam et malam, sicut repugnat quod faciat ejus DISP. XVII, DUB. Π. Ain ήΨ». 363 ab influente in illam; sed sufficere quod sit ejus peccatum et malitiam ? Vide Cajetanum in præsenti articulo 2, ubi hanc impugna­ ab illo permissive tanquam a non impe­ diente: ut patet in penna damni et in aliis, tionem prosequitur. Tuin etiam quia cum mal ilia sit accidens, quæ consistunt in sola carentia alicujus ct hujus r.w sil inesse subjecto, ille causât boni, quod Deus non tribuit : hoc autem malitiam, eo modo quo causari potest, qui modo etiam malitia habet esse ab ipso ; facit ut suo subjecto insit, el informet illud: siquidem potest impedire illam, et non im­ vel ergo hoc posterius non est Deo tribuen­ pedit, sed permittit ut fiat. dum, vel debet dici absolute causa malitiæ. Sed contra est : nam ut recte vidit Caje-Pmintan. Deus diverso modo se habet in ordine dllw· Tum prælerea, nam malitia ut habet mo­ dum passionis, non dependet a causa effi­ ad causandam pœnam, atque in ordine ad ciente, neque terminat aliquem ejus influ­ culpam: ratione cujus discriminis absolute xum, nisi mediante seipsa, ut est actio: asseritur esse causa illius ; et absolute ne­ non enim munus passionis addit in ea ali­ gatur causa istius : si autem sufficeret quid in esse rei, pro quo necessarius sit ut respectu pœnæ haberet se permissive, novus influxus effectivus, aut novus respec­ quo pacto se habet respectu culpæ, nullum tus ad aliquam causam efficientem præter esset inter eas discrimen : atque adeo illum, quem dicit ipsamet ut est formaliter æque absolute et simpliciter diceretur causa actio : sed solum addit respectum ad sub­ unius, sicut alterius ; quod omnino est ne­ jectum per modum formæ, quatenus eadem gandum. Aliter ergo debet influere in pœ­ realitas, quæ in ordine ad principium unde nam quam pure .permissive. Ad hæc : con­ oritur, gerit munus solius actionis, vel cursus Dei in pœnam debet esse talis, ut effectus generis causæ efficientis; in ordine ratione illius ipsa pœna reducatur in Deum, ad subjectum quod afficit, et in quo recipi­ tribuaturque ei ut causæ et authori : ad hoc tur, induit rationem causæ formalis, aut autem non sufficit concursus solum permisetiam effectus generis causæ materialis : pro sivus : ut patet in culpa, quæ nequit ratione quibus muniissicut necessaria non est nova talis concursus reduci in Deum, vel ei ut aliqua realitas, sed eadem connotando sub­ authori et causæ tribui : ergo, etc. Debemus jectum et ejus causalitatem materialem, in ergo ultra permissionem seu non impedi­ prædicta munia se explicat, ita non est ne­ tionem, tribuere Deo alium modum quasi cessarium aliquod novum efficiens, aut positivum concurrendi ad pœnam : qui erit aliqua nova dependentia in hoc genere cau­ vel influendo physice in illam directe vel sæ. Si igitur tota dependentia prædictæ indirecte : vel saltem influendo moraliter, passionis a quovis principio effectivo debet scilicet decernendo el ordinando, adeoque esse mediante dependentia sui ipsius ut volendo positive ipsam pœnam : quo pacto actio est, plane sequitur vel Deum causare nequit se habere ad malitiam sive per mo­ illam etiam ut actionem, quod adversarii dum actionis, sive per modum passionis ac­ negant ; vel non causare illam adhuc ut ceptam. Circa hæc tamen vide supra quæst. passionem, quod intendimus. 79,in commentar, art. 3n. 4 et 5, ubi agen­ Exemplum de passione Christi, et pec­ tes de pœna excæcationis et indurationis, cato Judæorum non est ad rem : quia præ­ explicuimus prædictam causalitatem mora­ dicta passio recepta in Christo quamvis lem diluimusque objectionem, quæ hic fuerit effectus illius peccati, non tamen fuit poterat insurgere. Aliae vero quæ contra ipsum peccatum aut ejus malitia, etiam rationes nostræ assertionis, præcipue vero prout ista consideratur ι>ογ modum passio­ contra tertiam pullulare poterant, in se­ nis; sed aliquid omnino diversum, el in quentibus diluentur. subjecto distincto existons : passio quippe erat in Christi corpore, peccatum vero et §111. malitia in Judæorum voluntate : unde non mirum quod talis passio fuerit volita a Deo, Posterior assertio pro plena dubii decisione. sicut plura alia quæ sunt peccati effectus. 32. Dicendum est secundo, in actibus Secus autem passio de qua in præsenti lo­ voluntatis neque etiam entitatem sive mo­ quimur, quæ nullo modo est aliud abactio­ ralem sive physicam, quæ se habet ut quid neel a malitia, et ab ejus effectu formali. 31. Dices secundo, non requiri ad ratio- > materiale respectu malitiæ, posse habere nem pœnæ, quod sil a Deo positive tanquam | rationem pœnæ. Hæc conclusio non inve- I 361 DE VITIIS ET PECCATIS. nitur ita expresso asserta ab nuthoribus; I habebit entitas sive moralis sive physica neque etiam ab eis negata. Esse nutem de ' secundum se considerata. mente D. Thomæ, adeoque a suis discipulis Sed forte retorquebis hanc confirmatio­ defendendam, ostendet ratio, quam statim nem in assertionem procedentem quoad afferemus. Non enim pro ea militant omnes, tertiam ejus probationem : quia admisso quas pro præcedenti adduximus, sed solum dari in malitia sive positiva, sive privativa tertia : nam entitas actus pecca mi nos i sive prædictam disconvenientiam,prædictamque moralissivephvsicaquantumad id quod di­ oppositionem respectu inclinationis volun­ cit enlita tis et aclualitatis non repugnat Deo, tatis ad bunum honestum, ea utique suffi­ debelqueproinde ab eo causari, sicut omne ciet ut dicatur conlrariari voluntati, quan­ ens per participationem debet causari ab ente tum postulat ratio pœnæ : sufficit enim ad per essentiam : et consequenter prima et se­ hanc, quod sit contra inclinationem habi­ cunda ratio, quibus praecedentem assertio­ tualem vel naturalem, ul ex D. Thoma n. nem suasimus, petitæ ex illo principio, quod 25, vidimus : non ergo malitia ex vi illius pœna debet esse a Deo, cujus nequit esse rationis a linea pœnæ excluditur. Respon­ effectus malitia, cessant omnino in prædetur tamen, nos modo solum vuluisse senli, cum fateamur Deum esse causam præferre entitatem malitiæ in ratione vo­ prædictæ entitatis. 1’orro tertiam rationem, luntarii, ut appareat, D. Thomæ rationem n.TUn.(quæ est D. Thomæ in præsenti art. 2), ex isto capite desumptam a fortiori in illa æque vel perprius convincere de ipsa enliconvincere. Quod autem prædicta disconve­ late, quam de malitia, ostendet eadem ratio nientia reperta in malitia non sil salis ad iterum proposita verbis Angelici Docioris, involuntarium quod pœna requirit, atque quæ sic se habent : Peccatum per sc consi­ adeo quod eadem ratio militet etiam suffi­ deratur secundum quod egreditur a voluntate: cienter in ipsa malitia constabit ex dicendis de ratione autem /xrnar est quod sit contra n. 42. voluntatem: manifestum ergo est, quod the­ 34. Aliunde tamen videtur prædicta ra-ObRai catum perse loquendo nullo modo potest esse tio pro hac secunda assertione infirmari pœna. Quod autem hæc ratio prius et a for­ objiciendo contra illam : quia D. Th. in tiori procedat in entitate actus voluntatis præsenti art. 2, inter illa, quæ in peccato quam in ejus malitia,quilibet animadvertet. habent rationem pœnæ, numerat ipsam Tota quippe innititur rationi voluntarii, substantiam actus : et loquitur etiam de quod est de conceptu culpæ, pœnæ vero actu interiori, ut constat ex illis verbis : adversatur : rationem autem voluntarii no­ J/io modo ex parte substanlix actus, qux tum est convenire entitati actus voluntatis afflictionem inducit, sive sit actus interior, prius et magis per se, quam ejus malitiæ: etc. substantia vero actus nihil aliud est illa enim seipsa directe et omnino per se quam ejus entitas : ergo contra D. Thomam est voluntaria ; imo est ipsa voluntarii excludimus istam a ratione pœnæ. essentia : hæc vero non ita per se, sed ra­ Respondetur, D. Thomam non loqui deMoiar. tione ipsius entitatis, quasi ex consequenti actibus a voluntate elicitis, de quibus pro­ et indirecte voluntaria efficitur : ergo quod cedit nostra assertio ; sed de actibus qui ab huic competit aut repugnat ratione volun­ ea imperantur, eliciuntur vero ab aliis potarii, a fortiori debet illi competere aut re­ tentiis, ut ab intellectu et appetitu sensitivo. pugnare : propter quod enim unumquodque Quos actus appellat interiores, quia manent tale, etc. ad intra in ipsis potentiis : ad differentiam Cindr- 33. Confirmatur : nam si quæ disconveactuum vel motuum omnino externorum, maio. nientia est in actu voluntatis peccaminoso, qui per membra externa exercentur. Et propter quam posset alicui ejus inclinationi quod hæc fuerit mens D. Thomæ. constat: repugnare, hacque ratione aliquid involun­ nam exemplum actus, quem vocat inleriotarii induere, non est ipsaentitas secundum rem, ponit in ira, et invidia : quæ verius et se considerata, sed potius ipsa malitia et de­ perprius dicuntur de passionibus appetitus formitas; quæ sicut contrariatur bono ho­ sensitivi, quam de actibus voluntatis. Pro nesto, repugnat etiam inclinationi volun­ actibus vero externis exemplificat in damno tatis ad tale bonum, ut vidimus disp. 2, et labore corporalibus, quæ peccatores sæpe n. 6 ; igitur si hoc non obstante, prædicta incurrunt,ul peccatum exeeutioni mandent. malitia nequii esse involuntaria, prout exi­ Est autem magnum discrimen quoad præ­ gitur ad rationem pœnæ-, multo minus id sens inter prædictos actus. Nam qui a vo­ luntate I : j I I I | ■ I DISP. XVII, DUB. II. luntalc eliciuntur, sicut sociindum se totos habent esse a voluntate, ipsaquo oortirn ; substantia et essentia in egressu ab ea consis­ tit; itasecundum nihilsui possunt eidem vo­ luntati repugnare, aut osse contra illam : ac proinde nequo cx aliquo capite habere ratioi noni pœnæ. Qui vero ab aliis potentiis ex vo­ luntatis imperio eliciuntur, non sunt ex ipsa voluntate adaequate et secundum se totos (substantia enim et entitas est ex eisdem potentiis elicientibus secundum se) sed so­ lum habent ex illa quondam modum acci­ dentalem et superadditum, a quo denomi­ nantur imperati, liberi, viali, aut boni. Quare in hujusmodi actibus licet praedictus modus nequeat esse contra voluntatem, et habere rationem pœnæ, quia per se oritur ab illa (idemque dicendum est de malitia, quæ in tali modo fundatur, vel per eum constituitur) entitas tamen et substantia, quæ aliunde sumitur, potest ei repugnare exparte habitualis inclinationis: nam qiiod , non est ex voluntate, non est cur ei repu­ gnare non possit. Possuntquo proinde tales actus quantu m ad prædictam substantiam habere rationem pœnæ : quia ad hanc satis est, ut sit contra voluntatem secundum eam rationem,secundum quam munus pœnæ exercet jquamvis secundum aliquam aliam ab illo sit, et juxta illam. Aeetio. 35. Objicies secundo ad infirmandam eandem rationem, non esse de conceptu pœnæ illud quod supponimus, nempe quod repugnet voluntati : nam plurcspœnæsponte a nobis assumuntur ad meritum et satisfac­ tionem, suntque proinde voluntariæ : aliæ vero quamvis ab extrinseco proveniant, acceptantur libere, et voluntas eis confor­ matur : ut patet in animabus purgatorii, quarum voluntas æquanimiter se habet respectu pœnarum, quas illic patiuntur. Quinimo ipsæ pœnæ, quibus malefactores , cum actuali renixu voluntatis puniuntur videntur illis esse voluntariæ in sua causa, scilicet in ipsa culpa, propter quam infli­ guntur, et cujus sunt offectus. Qui- enim prævidens imminere sibi flagella aut sus­ pensionem ex furto vel homicidio, nihilo­ minus furatur vel occidit, voluntarie incur­ rit hujusmodi pœnas : siquidem potius vult, aut minus timet eas incurrere, quam a furto vel homicidio abstinere. Adde, quod multoties infligitur pœna nescienti : ut cum aliquis absens diffamatur, aut damnificatur in aliis fortunæ bonis : tunc autem non repugnat voluntas illi pœnæ : nam sicut 365 bonum ignoratum amari non potest, ita malum incognitum non potest respui. Dices, praedictas pœnas, licet non repu- soluti»-·, gnent voluntati actuali, sed sponte ab ea acceptentur, vel saltem non respuantur, repugnaro tamen naturali inclinationi, qua omnis voluntas in proprium bonum pro­ pendit : et hoc sufficere ad rationem pœnæ. 36. Sed hæc solutio non omnino evacuat difficultatem. Tum quia pœna non videtur aHp»· repugnare voluntati exparte naturalis in- piui? clinationis. Nam prædicta inclinatio est ad bonum honestum : naturaliter enim volun­ tas inclinatur in hujusmodi bonum, ut vi­ dimus disput. 2, dub. 1 ; cum autem pœna sit justa et honesta, non potest esse contra talem inclinationem. Tum etiam quia ma­ litia vere est contra hujusmodi inclinatio­ nem : ideo namque omne peccatum dicitur esse contra naturAm rationalem, quia contrarialur bono honesto, in quod ratio et voluntas naturaliter inclinantur, ut citato dub. explicuimus: et tamen hoc non suffi­ cit, ut malitia sit pœna : ergo repugnantia ad voluntatem pro pœna requisita, non debet attendi ex parte prædictæ inclinatio­ nis. Et quicquid sit de aliis pœnis, saltem pœna damni, quæ consistit in carentia gratiæ et gloriæ, non est cur naturali incli­ nationi repugnet, siquidem ad prædictas perfectiones nulla datur inclinatio natura­ lis. Ad hæc : vel illud quod actu est volun­ tarium, potest simul esse contra volunta­ tem ratione naturalis inclinationis: vel non? si primum, nulla est ratio negandi culpæprædictam contrarietatem, ac proin­ de rationem pœnæ : cum ex eo solum ne­ getur ei a D. Thoma, quia est voluntaria. Si secundum, igitur pœnæ, quas diximus, non habent talem contrarietatem : salvabiturque proinde sine illa ratio pœnæ. 37. Respondetur nihilominus sustinendo Doctriussolulionem traditam, quæ est D. Thomæ, ut vidimus n. 25, et satis communis. Ut tione. vero impugnationibus occurramus, oportet recolere doctrinam, quam latius explicui­ mus in tract, de Virtutib. disp. 2, dub. 3, videlicet in voluntate nostra duas reperiri inclinationes: aliamomni no indistinctam ab ejus essentia, quam possumus appellare essentialein et primariam. Nam essentia vo­ luntatis, sicut et cujuslibet appetitus in in­ clinatione et pondere consistit. Aliam superadditam et distinctam : sive distinc­ tio sit formalis ex natura rei, sive solum victualis, de quo diximus loco cit. Est autem 306 DE VITIIS ET PECCATIS. discrimen inter prædictas inclinationes tam ex parte principii, quam ex parte termini. Nam prima cum sit ipsamet essentia voluntatîSjSolum estquædam passio seu proprietas debita animæ rationali secundumse.ex ej us­ que essentialibus principiis oriens, absque speciali indigentia alterius superioris prin­ cipii. Secunda autem est specialiter indita ab authore naturæ, ut quoddam ejus parti­ cipium. in ordine ad dirigendos et regulan­ dos actus ipsius voluntatis juxta præscriptum rationis et legis divina?. Neque est omnino propria passio animæ (quamvis sit ab ea inseparabilis) quia non oritur ex solis suis principiis essentialibus; sed est quid altius et perfectius, descendens ex ipsa æterna Dei lege, cujus est participatio. Ex parte termini etiam differunt : nam prima respicit bonum proprii suppositi sub ratione boni physici, pra?scindendo ab ordine mo­ rali, et a qualibet alia determinatione. Unde et ipsa est inclinatio physica, cui ne­ que bonum neque malum morale, præcise quantum est ex hoc capite,repugnat : sed po­ test tendere el concurrere ad utranque; quatenus in utroque clauditur bonum phy­ lum,et convenientia ad proprium supposi­ tum : solum autem excludit illa, quæ eidem supposito secundum se sumpto disconve­ niunt. Secunda respicit determinate bonum morale, quod est bonum honestum, et di­ vina lege regulatum : et ideo nequit con­ currere ad malum oppositum. Unde merito hæc dicetur inclinatio moralis et inclinatio participata, illa vero inclinatio physica et essentialis. Ex quo fit, primam illam incli­ nationem debere concurrere in omnibus actibus, qui a voluntate eliciuntur; ac proinde nullum posse tali inclinationi con­ tradicere. Secunda autem solum concurrit in iis, qui attingunt bonum honestum; qui vero conlrariantur huic bono, repugnant tali inclinationi. Cujus discriminis ratio sumitur ex dictis : nam voluntas in omni­ bus suis actibus sive malis sive bonis ope­ ratur ut potentia physica, et per suam es­ sentiam ; ut bona vero moraliter solum operatur in bonis et honestis : debet ergo pro omnibus uti sua inclinatione physica et essentiali ; inclinatione vero morali solum pro honestis. Alia 38. Deinde nota, quod etsi utraque inclidoririM. nati0 possit dici naturalis, altera quia est ipsa voluntatis essentia et natura, altera quia est specialiter indita a naturæ auctore; attamen quando Theologi cum D. Thoma dicunt esse de ratione pœnæ ut sit contra DISP. XVII, DUB. II. voluntatem quoad naturalem inclinatio­ venientia ad inclinationem moralem. Ad I I illud quod tangitur de pœna damni consisnem, intel ligendum est de inclinatione I tente in privatione gratiæ et gloriae, resphysica, et non de inclinatione morali. B pondetar, etiam hujusmodi pœnam repuUnde quod aliquid huic posteriori consonet, vel repugnet, neque obest, neque condu­ 0 gnaro voluntati : quia licet in hac non sit j inclinatio naturalis ad gratiam et gloriam, cit ad rationem pœnæ : sed attendendum .· est tamen potentia obedientialis ad eas re- ' est dumtaxat, an consonet, vel repugnet illi priori. Et ratio est perspicua : quia malum 1 cipiendas : et hæc potentia potest quoad pœnæ est malum proprium suppositi, cui j præsens reduci ad inclinationem naturalem I seu essentialem : quia est prima ratio, per infligitur, debetque proinde adversari bono proprio talis suppositi, adeoque bono ejus i quam anima et ejus potentiæ habent esse Îelcvabiles et perfeclibiles etiam in ordine physico : quemadmodum quia culpa est mu­ lum actionis et malum Dei, debet contraad proprium suppositum perfectionibus suriari bono, quod consistit in actione et in pernaturalibus : cui perfeclibililali sicut ordine ad Deum, scilicet bono honesto. Cum i consonant ipsæ perfectiones gratiæ et gloigitur sola inclinatio physica respiciat pri­ | riæ, sic earum privationes disconveniunt I' et dissonant. mum illud bonum, moralis autem respiciat solum hoc posterius ; plane sequitur, ma­ Neque obest, si urgeas, quod si datur in lum pœnæ attendendum esse ex repugnan­ voluntate inclinatio physica, quam adslruitia ad prædictam physicam inclinationem, mus, ralione ejus dicetur malitia juxta na! turalem hominis inclinationem, ac proinde quicquid sit de repugnantia vel convenien­ tia ad inclinationem moralem. Sicut ob op­ r juxta naturam rationalem : cujus opposi­ positam rationem malum culpæ attenditur tum supra disp. 2, tradidimus. Responde­ per repugnantiam ad inclinationem mora­ tur enim, aliud esse quod malitia non re­ lem, quicquid sit de inclinatione physica. pugnet naturali inclinationi; aliud vero quod sit juxta illam, aut juxta naturam Consonat tota hæc doctrina 1). Thomæ 1 p.D.ne. i q. 61, art. 3 ad 3, ubi ait : Dolere de malo i rationalem. Illud enim prius, quod ex nui per dictis infertur, non opponitur doctrinæ culpæpropter se, attestatur voluntatis boni­ [ superius traditæ : quia in illa disputatione tati, cui malum culpæ opponitur: dolere au­ 1 solum habelur, quod malitia sit'contra in­ tem de malo pœnæ, attestatur bonitati naturx, clinationem voluntatis moralem : quam ibi cui malum pœnæ opponitur. Vocat enim bo­ naturalem appellavimus, quia est ab auc­ nitatem voluntatis inclinationem inditam a tore naturæ specialiter indita : et ad sum­ Deo ad bonum honestum : bonitatem vero mum quod non sit juxta inclinationem naturæ appellat inclinationem physicam ex physicam. Posterius autem non est cur inipsa natura secundum se ortam, quæ est ad I feratur ex iis quæ modo tradidimus : nam proprium bonum ejusdem naturæ : et illi I prædicta physica inclinatio solum respicit dicit opponi malum culpæ; huic vero ma­ I per se proprium bonum physicum : et ideo lum pœnæ. hoc duntaxat illi consonat; repugnatque 39. Ex his patet ad replicas contra soin-Mea­ malum oppositum : ad malitiam vero mo­ tionem traditam. Prima enim et secundare ralem habet se ut potentia neutra, cui ipsa procedunt de inclinatione morali yolunta-^j* malitia neque consonat, neque repugnat. lis, quam fatemur esse ad bonum hones-ritafr Consonat autem talis malitia defectibilitati, tum .· quamvis autem pœna, quia justa est,80 quæ eidem physicæ inclinationi adjungitur, consonet huic inclinationi, malitia autem quatenus habet esse ex nihilo : repugnat ei repugnet; respectu tamen inclinationis vero inclinationi morali, quæ ab auctore physicæ econtra se habent. Nam pœna naturæ superadditur. semper ei repugnat, cum repugnet bono ! 40. Ad tertiam replicam respondetur proprio, ad quod tendit prædicta inclina­ animadvertendo, voluntarium dupliciter tio. -Malitia vero nequii illi repugnare: qnia I turii. dici : primo formaliler : et sic denolat il­ cum tota ex voluntate sit, nequit repugnare lud, quod ab intrinseco voluntatis oritur. ejus essentiae, seu essentiali inclinationi, Secundo objective : el hoc modo dicit illud quæ ad omnem aliam inclinationem aut quod est volilionis objectum : potiusque hoc quasi inclinationem velut fundamentum dicitur volilum, quam voluntarium: quia præsupponitur. Porro ut nuper diximus, voluntarii nomen absolute et in rigore stat ad rationem pœnæ solum est attendenda pro illo quod est ab intrinseco : ut habet repugnantia ad hanc physicam inclinatio­ nem .· quicquid sit de repugnantia, vel con­ venientia 367 communis diffinitio. Deinde voluntarium formale aliud est per se, t^liud est per acci­ dens. Dicimus namque voluntarium per se illud, quod secundum ?e totum et totaliter est effectus voluntatis, ita ul essentialiter et ex suo primo conceptu id habeat ·. sive oriatur ab ea directe sive indirecte, pri­ mario vel ex consequenti, etc. Volunta­ rium per accidens vocamus illud, cujus primus conceptus secundum se non est a voluntate, se ex aliis potentiis : quod vero a voluntate sit, habet ex aliquo modo accidentaliter sibi superaddito, ralione cu­ jus imperatur ab illa : et ita cum depen­ dentia a voluntate non conveniat ei per suammet essentiam, sed per prædictum modum accidentalem, merito dicitur υοlunlariurn per accidens: potestque secun­ dum se intelligi, aut etiam dari absque vo­ luntarii ratione, ut n. 34 dicebamus. 41. Hac duplici distinctione præmissa, nilmtnr ad replicam quæ inquirit, num quod actu est voluntarium possit repugnare naturali voluntatis inclinationi, respondetur, volun­ tarium, quod solum est tale objective, posse illi repugnare : quia cum hoc non sit ex voluntate, sed aliunde volendum occurrat, non est cur debeat semper habere conve­ nientiam ad prædictam inclinationem. Idemque dicendum est propter eandem ra­ tionem de voluntario formali, quod est tale per accidens, si consideretur secundum se, seu quantum ad illam rationem, quæ non est per se ex voluntate, sed ex aliis poten­ tiis, juxta dicta n. 34. Sub his autem duo­ bus voluntarii generibus continentur pœnæ illæ, quas in objectione ut voluntarias commemoravimus : nam quæ a nobis sponte, nulloque infligente, assumuntur, licet contineantur sub voluntario formali, quia sunt ab intrinseco : non tamen sub illo quod est perse : quia nulla earum im­ portat per sect essentialiter ac secundum se totam dependentiam a voluntate : idem­ que dicendum est de omnibus illis actibus, qui quamvis imperentur a voluntate, eli­ ciuntur tamen ab aliis potentiis. Aliæ vero pœnæ quæ infliguntur ab exlrinseco, cum nihil in eis sit a voluntate ortum, nihil habent voluntarii formalis, et ideo solum possunt dici voluntariæ objective : quia ter­ minant volitionem sive formalem, sive inlerpretativam, in se, vel in causa, etc. Quare in istis omnibus esse actu voluntaria non tollit quominus voluntati ex parte præ­ dictæ inclinationis repugnent, habeantque 368 DE VITIIS ET PECCATIS. proindo rationem pœnæ : sicut non tollit, quid accidenlaliler superadditum, sed per quod in omnibus sit aliquid aliunde quam suam essentiam convenit illi pr.wiicla de­ ex voluntate procedens. nominatio, vel eam fundat aut expostulat: Cæterum voluntarium formale per se sive modus egrediendi a voluntate sil tan­ omnino excludit talem repugnantiam : quia quam egressus primarius et directus ; sivo cum in eo nihil sit, quod non ex volun­ tanquam secundarius et consequents. Dice­ tatis visceribus per se oriatur, impossibile tur vero voluntarium praecidens, quod non est ut aliquid ejus repugnet essent iæ ipsius oritur a voluntate secundum illud ipsum, voluntatis, ac proindeejusinclinationi phyquod essentialiter est; sed secundum ali­ sicæ. Continentur autem sub hoc volunta­ quid accidentali ter sibi conveniens : quia rio omnes actus, qui a voluntate eliciuntur.· in hoc casu ratio et denominatio voluntarii sive considerentur quantum ad entitatem per accidens illi competit. Porro discrimen physicam vel moralem, sive quantum ad per se attendendum inter culpam et pœnam bonitatem vel malitiam. Et similiter con­ potius debet esse in ratione voluntarii tinetur ex actibus imperatis ille modus, a quam in ratione voliti aut intenti : quia ex quo imperati dicuntur, et supra quem fun­ illo potius quam ex isto sumitur conve­ datur omnis illorum bonitas vel malitia nientia vel repugnantia ad inclinationem moralis : ac per consequens etiam contine­ physicam et essentialem voluntatis. tur haec ipsa bonitas et malitia : quippe -13. I nde non est inconveniens conce­ nihil horum ubicunque sit, sive secundum dere, quod malitia sive positiva sive priva­ se totum, sive secundum aliquid sui aliun­ tiva non sit per se, sed per accidens volita, de oritur quam ex visceribus voluntatis : sicut potest esse volita pœna : imo et quod a qua descendit quicquid libertatis et morapœna esset volita per se, et malitia solum litatis in aliis potentiis et earum actibus per accidens : dummodo in ratione volun­ reperitur. tarii econtra se habeant : ut se habere cons­ 42. Per quod manet soluta objectio, Diluitur tat ex dictis. Nam rationi illi, quæ est ma­ duplex litia, essentialiter convenit a voluntate objectio. quam n. 33 tetigimus, et huc remisimus, de disconvenientia malitia? ad inclinatio­ egredi secundum se totam, saltem egressu nem naturalem voluntatis. Cum enim tota secundario et consequenti ; cum nihil aliud illa disconvenientia sit respectu inclinatio­ quam ipsa voluntas possit esse causa talis nis moralis, non vero respectu inclinatio­ rationis : et ideo nihil illi deest, quominus nis physicae, nihil confert ad rationem pœ­ dicatur voluntaria per se. Rationi vero, quæ næ. Tum etiam alia, quæ desumi solet ex est pœna, vel nullatenus vel non nisi ex eo, quod etiam malitia præsertim privativa modo imperii superaddito, adeoque acci­ non videtur esse voluntaria per se, siqui­ dentali te r com pe t i t talis egressus : ac proinde dem non est per se volita aut intenta, sed ad summum dici potest voluntaria per acci­ sequitur per accidens et præter intentionem dens. Et quicquid sit de modo loquendifforle agentis : adeoque quantum est ex hoc ca­ enim contendet aliquis nomen voluntarii pite non videtur ei repugnare ratio pœnæ. per se reservandum esse voluntario prima­ Hæc igitur objectio sublata manet ex dictis : rio et directo ; indirectum vero, ut est ma­ nam licet malitia non dicatur intenta aut litia, comprehendendum sub voluntario volita per se, potest tamen dici per se vo­ per accidens, in quo non immoramur) suffi­ luntaria, prout nunc de voluntario loqui­ cit tamen ad præsens intentum discrimen mur : quod tamen pœna non potest. Aliun­ assignatum ex parte rei inter illa, quæsunt de enim dicitur aliquid colitum seu inten­ a voluntate essentialiter et secundum se tum, et aliunde voluntarium. Nam primum tota, ut sunt omnes ejus actus eliciti, et habet in quantum terminat volilionem per tam bonitas quam malitia moralis ; et inter modum objecti : et ita quod non terminat alia quæ vel ab ea non egrediuntur, sed illam immediate et ratione sui, sed ratione solum occurrunt ut objecta : vel si egre­ alterius, ad quod consequitur, non dicitur diuntur, non tamen essentialiter et secun­ volitum per se, sed per accidens. Secundam dum se tota, sed secundum aliquid acciden­ vero habet quia effective oritur a volun­ tale et superadditum, ut se habent actus tate : et ideo quod oritur ab illa secundum aliarum potentiarum a voluntate imperati illud quod essentialiter est, ita ut primaria Hoc igitur sufficit, ut illa priora nequeant et totalis ejus ratio in emanatione aut in repugnare voluntati ex parte inclinationis emanato esse ab illa consistat, recte di­ physicae ad proprium bonum ; secus vero citur voluntarium per se : quia non per ali- ' hæc posteriora : ac proinde ut hæc possint, et DISP. XVII, DUB. If. el ilia non possint habere rationem pœnæ. Cum autem diximus competere malitiæ per se seu essentialiter a voluntate egredi, ac proinde esse voluntariam, non intendimus quod sil formalissime ipsemet egressus, per quem in ratione voluntaria) constituitur (voluntarium enim solum est malitiæ fun­ damentum, non vero ipsa forma) sed quod essentialiter supponit talem egressum, et ab eo dependet, ita ut aliter intelligi non valeat. ubi de ipsa peccati inordinatione videtur concedere, quod sit pœna, ct quod causetur a Deo, non positive ut ab influente, sed permissive ut a non impediente. I § IV. Adversa opinio, ct argumenta pro ilia. 44. Oppositam sententiam, videlicet unum peccatum etiam secundum suam de­ ordinationem et malitiam, posse esse pœfctea. nam alterius peccati, tuentur D. Bonavent. ,n2, dist. 3$, art. 1, quæst. 1, Gabriel ibi^• dêm Quæsl· unie. art. 2, conci. I et 3, jx-ts. Basolis quæst. unica, art. 1 et 2, et Richard, circa primum principale quæst. 1, Scolus dist. 37, quæst. unie., Valentia in hac 1, 2, disp. 6, quæst. 17, punct. Suarez tract, de vitiis et pecc. disp. 7, sect. 2, et ϊφ$·. alii, qui existimant sentire cum Magistro citata dist. 36, ubi testimoniis Scripturæ el SS. Patrum ex professo ostendit, crimina criminibus sæpe a Deo vindicari, et poste­ riora peccata esse poenas priorum essentia­ liter, ul habet § 5 et 6. Sed non est certum, Magistrum sensisse contra nostras assertiones : potest enim ( sufficienter intelligi de peccatis non quan­ tum ad ipsam deformitatem et malitiam, sed quantum ad alia quæ antecedunt, concomitanlur, aut consequuntur, juxtaid quod n. 27 prænotavimus. Illa autem particula essentialiter potest intelligi, ut idem sit quod formaliter, et non solum causaliter : quia peccatum non solum est causa pœnæ, sed etiam quantum ad illa quæ diximus, est formaliter ipsa pœna. Et quia § 7, ponit exempla in peccatis, quæ sunt passiones appetitus sensitivi, ut ira, cupiditas, et timor, solum videtur voluisse, quod hujus­ modi passiones etiam quantum ad entilatem et substantiam seu essentiam actus, habeant pœnæ rationem formaliter : juxta illud, quod de actibus a voluntate imperatis diximus num. 34. 45. Clarius favisse videtur prædictæ sen“£· lentiæ D. Thom. super illam dist.36, art. 3, '*J in corp, et ad 1, et q. 1 de Malo art. 4 ad 2, Loca Scriplura·. M l· 370 4 ; * c i DE VITUS ET PECCATIS. alia ubi Deus ostendit se au thorem aliquo­ rum, quæ in hominibus sunt peccata ; ordi­ nantur vero ad aliorum peccatorum puni­ tionem. Et confirmatur : nam saepe Deus dicitur excæcare peccatores, et indurare illos, juxta kim>··. illud Isai. G : 7i*.rc.rcu oor pipuli hujus, et El r’ 4 i7ure< ejus aggrava. Exod. cap. 4 et 7, et 8 ot 9, dicitur sæpe Deus indurasse cor PharaoRwn. ?. nis. Ad Roman. 9 : Quem vult, indurat. At excaecatio, induratio, el aggravatio sunt peccata, et ut talia in Scriptura repreheni.Ucg.G. juntur. 1. Reg. G : Quare aggravatis corda Sjp. 2. vestra, sicut aggravavit .Eggptus. Sap. 2: E.ccxcavit illos malitia eorum,el alibi. Assumit ergo Deus ea quæ sunt peccata, ad aliurum peccatorum punitionem. AJiiraa Confirmatur secundo ex Patribus, qui eodem modo sæpe loquuntur. August, lib. 1 August- Confess, cap. 12 : Jusisti Domine et sic est, ut pmi sua sibi sit omnis inordinatus ani­ mus. Quod late probat lib.de nalura’et grat. Gregor, cap. 22. Et D. Gregorius horn. 11 in Ezechiei: Peccaluuninquit )quod per pœnitentiam citius non deletur, aut peccatum est, et causa peccati, aut peccatum, et pœna peccati, aut peccdtum et causa et perna peccati. Idem ditsidor. cit lib. 25 .Moral, c. 13. Et D. Isidor. lib. 2 sentent, de summo bono, c. 3, pluresque alii. Expo47. Respondetur, inter lesiimonia Scripturæ, quæ nobis objiciuntur, et alia quae possent objici, quædam solum significare Deum esse causam peccati, aut aliqua pec­ cata tribui illi ut auctori, quasi ea velit, causet, aut decernat, nun facta mentione pœnæ : quædam vero non utcunque hoc significant, sed addunt quod Deus id faciat in pœnam aliorum peccatorum, vel eorun­ dem, ad talia peccata punienda. Quæ hoc posterius denotant, ut quod adducitur ad Roman. 1, exponenda sunt juxta dicta n. 27, videlicet non quoad malitiam, neque etiam quoad entitatem actus voluntatis, sed solum quantum ad alia quæ antecedunt, concomitantur, vel consequuntur. Sufficit enim ad verificandas similes loquutiones, quod ali­ quid peccati sive antecedens, sive concomi­ tans, aut consequens habeat rationem pœnæ, ordineturquea Deo ad malitiæ punitionem : quamvis ipsa malitia et entitas actus voluntalisextra lineam pœnæsit.Testimonia vero quæ solum denotant causalilatem Dei erga peccatum, nulla facta mentione pœnæ, ul­ tra præcedentem expositionem habent etiam aliam, nempe quod Deus sit causa peccati quantum ad totum materiale ipsius, in quo includitur ipsa entitas actus voluntatis ul entitas est, tam moralis quam physica, el quævis alia ratio, quæ nihil deformitatis ex­ primit : quippe ad lotum hoc materiale pec­ cati concurrit Deus ut causa physica, non solum concursu simultaneo, sed etiam prae­ vio et efficaciter prædeterminalivo volun­ tatis. Quod optime fieri posse sine eo quod aliquis Dei influxas ipsam malitiam aut deordinationem attingat, constat ex dictis disp. 6, dub.4. Quod si aliquando Deus dica­ tur malitiam vel peccatum causare, solum quia permittit; non est intelligendum de causalitate vera et propria, sive morali sive physica; sed large et improprie : quatenus potens illud impedire, non impedit: sine ullo tamen influxu directo aul indirecto, formali aut interpretative, etc. Ad primam confirmationem constat ex dictis supra quæst. 79, ari. 3 ; ibi enim ex Iitera D. Thomæ, et ex nostro commentario habetur, aggravationem, excæcalionem, et induralionem non esse a Deo, neque habere rationem pœnæ, quatenus sunt peccatum el culpa; sed secundum aliam rationem valde distinctam, quæ in eis reperitur, et eisdem nominibus aggravations, excaecationis. el induralionis nuncupatur : sicut etiam in reprobatione et obstinatione similes ratio­ nes distinximus supra disp. 11, n. 44. Loca Augustini, Gregorii, et aliorum Pa­ trum, qui in secunda confirmatione refe­ runtur, eundem sensum habent, quem de­ dimus testimoniis Scripturæ, juxta cujus seriem ipsi Patres loquuntur. Et ideo intelligenda sunt non de peccato quantum ad malitiam vel entitatem actus voluntatis, sed quantum ad alia, quæ antecedunt, concomitantur, vel consequuntur. 48. Deinde arguitur : dolor et tristitia, Ae­ quam habent damnati in inferno, estactus^^l voluntatis peccaminosus : et tamen est illis » | maxima pœna. Vel ergo quantum ad deordi’ nationemetmalitiam? cl sic contra nostram primam assertionem : vel quantum ad en­ titatem et substantiam ? contra secundam. Minor probatur : tum quia damnati tor­ quentur et cruciantur illo dolore, adeo ut nisi esset dolor, non cruciarentur. Tum etiam quia teste D. Gregorio Nysseno,quem refert D. Thomas supra quæst. 39, art. l,p.r«, omnis tristitia et dolor est malum naturæ : quod autem est malum naturæ, habet ratio­ nem pœnæ : sicut quod est malum morale, habet rationem culpæ. Respondetur DISP. XVII, DUB. II. Hojpondetur, quod .si sermo sil de dolore ; strido accepto, prout dividitur contra tris,. tiliam, non negabimus illi rationem pœnæ : I quia in ista acceptione non est actus voa lunlalis. sed passio appetitus sensitivi, ut declarat D. Thom. supra quæst. 35, art. 2. I Hujusmodi tamen dolor ulpote corporalis I elsensibilis non habet lucum in dæmonibus, I neque in animabus separatis a corpore : I neque est de genere voluntarii per se, sed per accidens; et sic nihil contra nos. Si vero sermo sit de dolore spirituali, qui est actas a voluntate elicitus, et potius dicitur Irislitia quam dolor, adhuc est distinguen’ dum. Potest enim prædicla tristitia consi­ derari præcise secundum se, ut dicit solum illum affectum, quo voluntas versatur circa objectam contristans, quod est malum prie­ rons,et quo renititur et repugnat tali malo. Et hoc modo non habet rationem mali aut disconvenientis respectu voluntatis; sed potius rationem boni : quia supposito malo praesenti et oontrislanti, non est contra vo­ luntatis naturam, sed potius juxta illam, reniti et repugnare tali malo : in quo renixu tristitia consistit : sicut est juxta eandem naturam gaudere de bono præsenli, et quies3b. cere in illo. Unde dicit D. Thomas supra qnæst, 39,art. 1 : Supponito aliquo contrista­ ndi vel doloroso, ad bonitatem perlinet quod quis de malo præsenli tristetur vel doleat. Et I p. quæst. 64, art. 4 ad 3 : Dolere de malo pamæ attestatur bonitati naturæ, cui malum opponitur. Considerata ergo hoc modo prædicta tristitia, non habet per se rationem mali aul pœnæ; sed est affectus, quo voluntas malo pœnæ repugnat, suppo­ nens proinde ipsam pœnam : ut etiam dixi­ mus in tract. deBeatilud. disp. 1, num. 10-1, et tract, de Voluntar. disp. 1, num. 15. Po­ test etiam prædicta tristitia considerari ut associata malo contristante, de quo sumi­ tur : el isto modo est pœna : quia ipsum malum contristans repugnat voluntati, habetque proinde rationem pœnæ. Si autem aliquando ipsa Irislitia pœna appelletur, intelligendum est non formaliter, sed præsuppositive, aut consequenter : quia supponit pœnam, et ad illam consequitur. Unde ad primam minoris probationem I dicendum est, damnatos puniri et cruciari per inflictionem mali, de quo sumitur tris­ titia; non vero formaliter per ipsam tristi­ tiam. Non enim ideo puniuntur aut tor­ quentur, quia tristantur et dolent; sed I econlra ideo dolent et tristantur, quia pu- I niunlur et torquentur. Ad secundam res- ' 371 pondel D. Thom. in illo art. ubi citatur, in solut. ad 1, dicens, quod Nyssenus loquitur de tristitia non præcise secundum se, ut est recusatio mali ; sed ratione objecti contris­ tantis, quod est malum et nocivum. Susti­ nere enim hujusmodi nocivum disconvenit naturæ, repugnatque voluntatis inclina­ tioni : semel vero illo præsupposito, tristari et recusare ipsum potius convenit naturæ, et attestatur ejus bonitati, ut loquitur D. Thomas loco cit. ex 1 part. 49. Neque obest, si urgeas, tum quod S. BeplicPDoctor tribuit ipsi tristiliæ secundum se rationem mali : ait enim : Aliquid esse 6o-I’-Tlwrn· num vel malum potest dici simpliciter el se­ cundum se, el sic omnis tristitia est quoddam malum: hoc enim ipsum quod est appetitum hominis anxiari de malo præsenli, rationem mali habet : impeditur enim per hoc quies appetitus in bono. Tum etiam qdia si tristi­ tia secundum se non esset mala, non repu­ gnaret beatis : solum enim negamus illis quæ habent rationem mali. Tum denique; nam quod est boni impeditivum, habet eo ipso rationem mali, cum malum sit privari et impediri a bono : sed tristitia impedit gaudium voluntatis, quod est magnum ejus bonum : igitur habet rationem mali. Respondetur ad primum cum Cajetano, Diiunnsensum verborum D. Thomæ non esse quod 'Jr ipsa tristitia cum præcisione sumpta sit mala per se, sed quod est talis conditionis, ut esse non possit sine malo : quia non est nisi de malo præsenti : et ita quamvis eo malo præsupposito, non sil pejus aut novum malum tristari de illo, imo pejus et novum malum esset non tristari ut probat illic D. Thomas ; attamen per se et absolute lo­ quendo dicitur mala omnis tristitia, quia per se importat mali suppositionem, et non nisi illo præsupposito locum habet. Se­ cundo posset explicari D. Thomas per illa ultima verba : Anxiari de malo præsenli ra­ tionem mali habet : impeditur enim per hoc quies appetitus in bono. Quibus satis insi­ nuat, rationem mali in Irislitia repertam non consistere in ipsa tristitia, sed in ca­ rentia gaudii, quod est majus voluntatis bonum, quodque simul cum tristitia esse nequit. Ex hoc autem non fit tristitiam esse malam per se, ac proinde per se habere rationem pœnæ ; sed solum per accidens nimirum ratione effectus, qui est privatio vel absentia majoris boni : quo pacto non negabimus actibus voluntatis, et etiam ipsi malitiæ rationem pœnæ. Ad secundum res­ pondetur, tristitiam duplici ratione non 372 DE VITIIS ET PECCATIS. haberi' locum in beatis. Tum quia supponit praesentiam mali contristantis a quo illi sunt omnino alieni. Tum etiam quia impe­ diret aliqua ex parte summum iliorum gaudium. Tertium solum probat, actum Irisliliæ per accidens habere rationem pœ­ næ, nimirum propter exclusionem majoris boni. Altat 50. Tertio arguitur. Culpa habitualis nintan. consistens in gratiæ privatione, habet si­ mul rationem pœnæ : ergo idem dicendum est de culpa el peccato actuali. Consequen­ tia liquet a paritate rationis. Antecedens vero ostensum est a nobis disp. præced. dub. 5. Confirmatur hoc ipsum in peccato omis­ sionis, quod est carentia actus debiti. Nam hujusmodi carentia potest esse mala et dis­ conveniens voluntati ; sicut actus, quo pri­ vat, potest esse illi bonus el conveniens : et ideo in tract, de Voluntar. disp. 5, dub. 3, diximus, voluntatem posse pati violentiam in carentia seu cessatione, a suis actibus : ergo idem dicendum est de peccato commis­ sionis. Respondetur ad argumentum ex dictis disp. præced. a num. 131, in privatione gratiæ distinguendas esse duas rationes : aliam, quæ est aversio a Deo, ac proinde malum ipsius Dei ; aliam, quæ est carentia boni proprii, adeoque malum ipsius homi­ nis: ex quibus illa prior est culpa, hæc vero posterior habet rationem pœnæ. Itaque non in ipsa formalitate, quæ est culpa, confun­ dimus, aut distinguimus rationes culpæ et pœnæ : sed in privatione gratiæ adæquate accepta distinguimus duas formalitates quasi per accidens inter se connexas, qua­ rum alia est culpa, et alia pœna : et illa quæ est culpa, nullo modo est pœna ; neque econtra. Cæterum in peccato actuali, prout de eo loquimur, non est nisi unica ratio, quæ tota est malitia: loquimur enim de prædicto peccato ut peccatum et malum mo­ rale est, atque adeo secundum illam ratio­ nem, qua constituitur in ratione peccati aut mali, quæ est ratio maliliæ sive positivæ, sive etiam privativa», et his negamus ra­ tionem prenæ. Cæteræ vero rationes in illo reperke de materiali se habent : quibus proinde vel non negamus munus pœnæ ; vel non ideo id negamus, quia sint simul cum malitia ; sed quia ex alio capite illis repugnat : sicut repugnat entitali actus vo­ luntatis, eo quod est de genere voluntarii per se, juxta dicta n. 41. 51. Sed urgebis: etiam privatio gratiæ habet esse voluntaria, alias non esset pec­ catum habituale : el nihilominus distingui­ mus in illa aliquam rationem, quæ possit esse pœna : cur ergo in actu voluntatis, aut in ejus malitia, non obstante quod sit vo­ luntaria, non distinguemus similem ratio­ nem ? Etquicquid sit de malitia positiva, et de enlitate actus, saltem privatio rectitudi­ nis existons in illo, quæ est malitia priva­ tiva, non est cur non admittat praedictam distinctionem culpæ et pœnæ secundum aliam el aliam rationem, sicut admittit pri­ vatio gratiæ, Respondetur, privationem graliæ abso­ lute loquendo non esse de genere voluntarii perse, quia non dependet essentialiter el secundum se totam a voluntate : imo polest dari quoad aliquid sui sine illius influxa: ut si Deus alicui dormienti vel invito gra­ tiam auferret. Unde absolute loquendo est de genere voluntarii per accidens, quod explicuimus n. 40, ac proinde potest distin­ gui in illa aliqua ratio, quæ secundam se non sit a voluntate, sed potius naturali ejus inclinationi repugnet. Diximus absolule loquendo: quin, si in prædicta privatione consideretur sola illa ratio, secundum quam est culpa, non negamus dependere per se et essentialiter a voluntate, adeoque posse quoad talem rationem collocari in genere voluntarii per se. Verum quia prædicta ra­ tio non est ipsa substantia, ut sic dicamus illius privationis, sed aliquid ei accidens, sine quo potest talis privatio reperiri, ulin casu nuper posito, ideo loquendo de præ­ dicta privatione absolute, seu quantum ad substantiam, debuimus collocare eam in genere voluntarii per accidens. Cæterum actus elicitus voluntatis sive consideretur quantum ad entitatem, sive quantum ad malitiam, totus dependet essentialiter a vo­ luntate, ac proinde simpliciter est in genere voluntarii per se : in quo non habet locum ratio pœnæ. 52. Per quod patet ad illud de privatione rectitudinis existente in actu : nam etiam hæc privatio essentialiter et secundum se totam dependet a voluntate: estque proinde in prædicto genere voluntarii per se. Est el aliud discrimen inter istam privationem et privationem graliæ, quia privatio rectitu­ dinis solum afficit actum, tollens ab eo de­ bitam com mensu rationem cum lege : elila solum est mala respectu ipsius actus : quod genus mali pertinet ad culpam, et non ad p pnam DISP. XVII, DUB. II. nœnanij ul diximus η. 24. Privatio vero Jratir allicit suppositum eliam in ordine ad ieipsum, el tollit ab eo formam perficien­ tem in ordine ad se ; cslque proinde malum eliam ipsius suppositi : quod genus mali perlinet ad pœnam, ut dictum est n. citato, quod ul melius inlelligatur, recolenda est doctrina, quam tradidimus disp. præced. a n. 130, ubi in gratia sanctificante duo munia distinximus: aliud referendi et subordinandi hominem ad Deum, ut sit lotus ipsius Dei, el ab eo possideatur : et aliud trahendi Deum ad hominem inedia parti­ cipatione divinæ naturæ, ut homo ipse per . talem participationem in seipso perficia­ tur. Ex quibus illud prius pertinet ad bo­ num Dei, et hoc posterius ad bonum homi­ nis, ut ibi explicuimus. Unde quia privatio graliæ hæc duo munia aufert, consequenter duo mula includit : nempe et malum Dei, prout tollit subordinationem ipsi debitam ; et hoc modo habet rationem culpæ : ct ma­ lum hominis, quatenus ab eo aufert formam ipsum in ordine ad se perficientem ; et hoc pacto habet rationem pœnæ. Hæc autem distinctio non habet locum in privatione rectitudinis, quæ est malitia actualis : quia talis rectitudo solum est perfectio actus in ordine ad legem, non vero est forma perfi­ dens suppositum in ordine ad se : ac proinde non potest osse malum pœnæ se­ cundum aliquid sui, sed tota debet spectare ad malum culpæ. c3. Ad confirmationem desumptam ex peccato omissionis respondetur, admit­ tendo posse eliam in hujusmodi peccato ut dicit ipsam omissionem et carcniiam actus, distingui rationes culpæ et pœnæ, sicut in privatione gratiæ : quia etiam prædicta omissio est de genere voluntarii per acci­ dens : Non enim secundum se totam depen­ det a voluntate essentialiter, sed potest dari quantum ad substantiam carentiæ sine in­ fluxu illius : ut cum quis ex ignorantia vel impotentia omittit. Unde nihil obest quo­ minus talis carentia secundum aliquid sui repugnet voluntati, habeatque proinde ra­ tionem pœnæ. Ob idque in tract, de Volun­ tar. disp. 5, dub. 3, diximus, voluntatem posse pati violentiam in cessatione a suis actibus : quia talis cessatio potest provenire illi ab extrinseco, et contra naturalem ejus inclinationem. Accedit, quod omissio dicit careniiam non solius rectitudinis exislentis in actu debito, sed lotius actus, cujus enfi­ las el substantia afficit suppositum, et per­ 373 ficit illum in ordine ad se : est enim perfec­ tio uniuscujusque suppositi quod sil operans in aclu, et quod ejus potenliæsinl completae per operationem ; eliam praescindendo a rectitudine morali, el ab ordine ad legem. In quantum ergo omissio tollit prædictam perfectionem, est malum proprium suppo­ siti omittentis : quæ est præcipua conditio requisita ad pœnam : neque invenitur in aliis, quæ a ratione pœnæ exclusimus. Diximus in peccato omissionis ut dicit ipsam omissionem, posse distingui praedic­ tas rationes culpæ et pœnæ : quia si tale peccatum sumatur non pro ipsa omissione, sed pro actu voluntatis, qui est causa omit­ tendi, idem judicium ferendum est de illo ac de peccato commissionis, quod in actu consistit. Sicut etiam si in hoc aliquando interveniat aliqua omissio vel carentia ac­ tus debili, idem judicium de tali omissione ferendum est, ac de illa quæ constituit pec­ catum omissionis, de qua modo dicebamus. 54. Si vero objicias, quod D. Thom. de0^110 omnibus peccatis negat, posse habere per se solutio, rationem pœnæ ; atque adeo contra ejus mentem a nobis admitti talem rationem in peccato omissionis, et in peccato habituali. Respondetur, neque eliam nos de aliquo peccato admittere, quod habeat per se ra­ tionem pœnæ : quialyper se, quod D. Thom. adbibet, determinat rationem per se et for­ maliter se habentem in peccato, quatenus peccatum est, ac proinde ipsam deordinationem et malitiam. Hanc autem in nullo peccato admittimus posse habere rationem pœnæ. Sed dicimus, quod cum in omnibus peccatis ultra malitiam et deordinationem dentur aliæ rationes de materiali se haben­ tes, ut in peccato commissionis et peccato habituali ratio carentiæ quantum ad illud munus, sub quo est malum hominis, et aliæ similes : hoc est discrimen inter illa, quod peccatum commissionis quantum ad actum voluntatis non solum per se et formaliter, scilicet quantum ad malitiam, sed etiam quoad alias rationes de materiali se haben­ tes, excluditur a linea pœnæ propter volun­ tarium per se in illis imbibilum. Peccatum vero habituale el omissionis licet quantum ad malitiam, atque adeo per se nequeant habere rationem pœnæ ; secus tamen quoad alias raliones de materiali in illis impor­ tatas : quibus quia ratio voluntarii non est per se et essentialiter annexa, possunt re­ pugnare voluntatis inclinationi : et ideo non est cur a ratione pœnæ excludantur. DE VITIIS ET PECCATIS. DUBIUM ΙΠ. DISP. XVII, DUB. III. gabant etiam animas justorum ante illum .rhniam. Ubi par duralio assignatur pœnæ diem ud gloriam et visionem Dei assurai. damnatorum, et gloriae justorum : et utraUtrum sufficienti ratione probetur, deberi Utrumque vero damnat Benedictus in illa ^.•H.quedicilur futura esse æterna. Apocal. 14: /xreuffi mortali pcenam xternam lege jusExtrav. damnavitquo postea Eugenius IV | Euhius tormentorum eorum ascendet in sxtitix? in Concil. Flor, in literis Sancto unionis, cula Siculorum, neque habebunt requiem die. extendens prædictam diffinitionem etiamr*. ac nocte, Et cap. 20 : Cruciabuntur dic ac ad pueros decedentes eum solo |>eccato ori- ·.>. Circa æternitatem pœnæ peccato mortali nocte in srcula sxculorum. Hæc autem phra­ ginali ; ibi: Illorum autem animas (soppte . correspondents plura habemus certi et sis in sxcula sxculorum idem denotat, atque definimus) qui in actuali peccato mortali, t indubitata : vel quia in sacra Scriptura, aut in perpetuum seu per omnes jetâtes et sævel solo originali decedunt, mox in infernum » in diffinitionibus Ecclesiae nobis traduntur : eula, per æternitatem futura. Ex quibus et descendere ; poenis tamen disparibu* punien- [ vel quia aliunde obtinuerunt, ul a Catholi­ aliis,quæomittimus, evidenter concluditur das. Diximus, saltem juxta communem legtm | cis unanimiter recipiantur. Quæ omnia hic æternitas pœnarum, quibus damnati addi­ ita contingere, ut etiam dixit Benedictus: breviter et absque disceptatione suppone­ cuntur. quia an ex speciali Dei dispensatione aliqui mus. ut postmodum quæ dubia sunt facilius 57. Sed et SS. Patres eam unanimiter decidamus. decedentes in peccato mortali ad infernum tradunt, multique eloquentissime descrinon descenderint ; sed alibi fuerint reser­ «i.Chl bunt : ut D. Cyprian, lib. de resurrect. vati, et tandem ad beatitudinem pervene­ § IChristi, et serm. de Ascensione Dom. ad rint, non est ita exploratum : de quo intra finem, ubi sic inquit : Immortales miseri Nonnulla certa et indubitata supponuntur. aliquid dicemus. vivent inter incendia et inconsumplibiles 56. Secundo ut axjue certum supponenflammx nudum corpus allambent. Ardebit vtiMtiKi &>■ In primis ut certum supponendum dum est, pœnas damnatorum sive illorum, t: purpuratus dives, neque erit qui xstuanti ^int'iîa-est, animas illorum qui in peccato mortali qui in limbo propter peccatum originale lingux stillam aqux infundat. In proprio decedunt, stalim (saltem juxta communem detruduntur, sive qui in inferno propter adipe frixx libidines bullient , et inter sarta­ legem) ad infernum descendere, ut illic personalia cruciantur, futuras esse aeternas, gines flammeas miserabilia corpora crema­ pœnas luant. et justo supplicio puniantur. nullumque finem habituras, saltem de lege buntur : et omni tormento atrocius desperatio Hæc veritas est de fide, et ut talis ab omni­ communi atque adeo omne peccatum mor­ condemnatos a /fliget. Non miserebitur ultra bus catholicis recepta. Nam præter quam tale, quod in hac vita per Baptismum aut Deus, neque tunc audiet pœnitentes. Serva quod sumitur ex variis locis Scripturae, cupœnitentiam non dimittitur, pœna æterna erit illa confessio: et cum clausa fuerit janua, jusmodi est illud Job. 21 ubi de malis dici— in futura esse plectendum. Hæc etiam ve­ frustra carentes oleo acclamabunt exclusi, tur: Ducunt in boni* dies suos, et in puncto ritas est de fide : habetur enim multis locis i nullum ibi refrigerium, nullum remedium. sacræ paginæ. Ut Isa.66 : J'ermis eorum nonh.·» ad inferna descendunt, id est, statim ac moSemel Christus descendit ad inferos, ulterius morietur, et ignis eorum non exlinguelur.tyto r.ur.F·. riuntur, et vitain istam finiunt. Et Luc. 16, nox descendet. Non ultra videbunt Deum in loci sermonem esse de pœnis damnatorum, de divite epulone : Mortuus est dit es, et tenebris sigillati. Irregressibilis erit illa sen­ quæ nunquam deficiunt, constat Mare. 9,Sr E\irav seimltus est in infernt/. Et alia hujusmodi : tentia, el immutabile judicium, et stabit dam­ ubi Christus Dominus prædicto testimonio Benedic-habetor definita in Extrav. Benedicti XII, nationis hujus immobile constitutum. utitur ad illarum perpetuitatem declaran­ ,u'· quæ incipit Benedictus Deus, etc. ubi Pon­ Non minus ad rem loquitur D. Greg. lib. dam, ibi : Bonum est tibi debilem introire in \ tifex ita inquit : Definimus insuper,quod se­ 15 Moral, cap. II, ad illud Job. 20 : Luet vitam : quant duas manus habentem ire in ! cundum Dei ordinationem communem aninve irt'· qux fecit omnia, nec tamen consumetur. Per­ gehennam, in ignem incxtinguibilem,ubircrdecedentium in actuali peccato mortali mox solvit (inquit) impius in tormento ea, qux hic mis eorum non moritur, et ignis non exi in- j post mortem suam ad inferna descendunt, illicita servavit desideria et /laminis ultrici­ guitur, etc. Idem habetur Judith 16, in ejus ubi pœnis infernalibus cruciantur, etc. Dicit bus, semper moritur, quia semper in morte cantico : Dabit ignem et vermes in cams H vero actuali peccato mortali: vel quia lo­ servatur. Non enim in morte consumetur : eorum, ut urantur et sentiant usque in sem­ quitur de iis qui proprio actu tale peccatum quia si consumeretur vita morientis, cum piternum. Ubi vox in sempiternum non si­ commiserunt : nolens sub prædicta diffini­ vita clam pœnæ finiretur. Sed ut sine fine gnificat solum longam du rationem, ut ali­ tione comprehendere parvulos qui non ad crucietur, vivere sine fine in poena compellitur; quando contingit ; sedæternamel nunquam infernum, ubi sunt tormenta et cruciatus ut cujus vita hic mortua fuit in culpa, illic pœnæ sensus, sed ad limbum descendunt, u bi finiendam. Quo etiam sensu Job. 10,dicitur: m ejus mors vivat in pdma. Luet qux fecit om­ solum habent pœnam damni. Vel nomine Ubi umbra mortis et nullus ordo, sed sempi­ nia ; nec tamen consumetur: quia cruciatur, ternus horror inhabitat. Pluraque alia ha­ peccati actualis intelligil illud, quod actu et non extinguitur : moritur, et vivit : deficit imputatur, quia non est remissum ; quam­ bentur in veteri Testamento ad id denotan­ el subsistit : finitur semper, et sine fine est : vis operatio peccaminosa physice transie­ dum. Neque pauciora aut minus clara lire solo auditu valde sunt terribilia, quanto rit. roperies in novo. Nam Malth. 25, id aper-ï·' ttwd.magis passione? Audiamus etiam I). BerCastro. Per quod excluditur error, quem (teste tissime ostendit Salvator incropationeelmanard. serm. 2 de verbis Apostol. ad illud Castro verb. Beatitudo hæres. G.) tenuerunt lediclione illa ad impios : Discedite a me Ps. 48 : Simii oves in inferno positi sunt, Græci, negantes animas damnatorum in maledicti in ignem xternum, qui paratus td mors depascet eos. (tuam bene (inquit) sicut inferno detrudi, aut pœnis gehennalibus i diabolo et angelis ejus. Et inferius: Ibunt hi oves : quia detracto vellere mundialium divi­ torqueri ante diem judicii. Qui iidem ne- | in supplicium xternum ; justi autem in vitaa xterniim 375 tiarum, dure, presseque detonsi sempiternis nudi deputabuntur incendiis. Mors depascet eos, quia semper morientur ad vitam ; et semper vivent ad mortem. Non enim mors eos eradicabit, vitam ex toto auferendo, sed depascet, conservando radicem vite, ut iterum pullulent, iterum et iterum atque in aeternum depascendi, Roperies de hoc multa apud Tertullianum in Apologet, cap. TertnL 48, etlib. depœnitent. c. 12. Augustin. su-AD’n5L per Psal. 48, ad illa verba : Laborabit in xternum,et vivet adhuc in finem. Et lib. 1 de Civit. Dei per multa capita. Cyrillum N. orat, de exitu animæ. Chrysost. homil. 43, in Genes, et homil. 25 in Epist. ad Rom. et homil. 10 super epistol. 2, ad Corinth. D. Thomam lib. 3, contra gent. cap. 11. D.Thxui. 58. Ex quo fit, hæresimesse manifestam Antiqu»· errorem illum, cujus meminit D. Hiero-djuct' nym. dialog. 1, contra Pelag. Et Alphonsus Casiro. de Castro lib. 3, adversus hæreses, verbo Beafitudo, hæres. 3, qui universaliter de omnibus damnatis tam hominibus quam dæmonibus asseruit, fore aliquando a pœnis eruendos, et ad beatitudinem evocandos. Numeratur autem hic error inter illos, qui Origeni tribuuntur(de quibus an vere ipsius Origenis errores, an potius scriptis ejus ab hæreticis fuerint assuti, magna extitit inter Ecclesiasticos DD. etiam ab antiquis tem­ poribus controversia, et adhuc sub judice lis est.) Sub prædicta vero hæresi militat alia, quæ idem affirmat non de omnibus condemnatis, sed de iis qui fidem habue­ runt. Nec desunt qui hunc errorem tribuere velint D. Hieron. loc. cit. n. 33, ubi itaD Ui,r habet : Si Origenes omnes rationabiles crea­ turas dicit non esse perdendas, et diabolo tribuit pœnitentiam : quid ad nos qui et dia­ bolum, el satellites ejus, omnesque prxvaricalores dicimus perire perpetuo, et Christia­ nos si in peccato prxventi fuerint, salvandos esse post jjcraas.Similiaqde habet super Isai. cap. 66. Sed re vora Doctor maximus potest etViniii.’adebetexponi, quasi non loquatur ex propria “jYijil1* mente asserendo ; sed ex aliorum sententia et quasi arguendo, ut aliqui volunt, ipseque D. Hieron. non semel fecisse testatur inn.nicr epist. ad Aug. quæ incipit Tres simul, estque inter epistolas Augustini undecima : ubi ad object ionem ex quadam doctrina super Epist. ad Gal. sibi propositam respondet, se ali­ quoties non ex propria, sed ex aliorum sen­ tentia, quorum legerat volumina, in suis commentariis loquutum fuisse. Itaque (in- Μ DE VITUS ET PECCATIS. Idtm quii) ut simpliciter fatear, legi hic omnia, ct in mente mea plurima coacervans, accito no­ tario, vel mea vel aliena dictavi. Et inferius : Ex quo ostendi, me non eaj definito id de­ fendere, quod in Grids legeram, sed ea t\rjwwisse ιρι.τ legerem, ut lectoris judicio derelinquerem, utrum probanda essent, an ‘improbanda. Ex quo desumi potest commu­ nis solutio pro aliis, si quæ in scriptis hujus S. Doctoris minus consone ad veritatem dicta reperiantur. Qua tamen solutione parce, et non nisi cum sufficienti funda­ mento utendum est, ne nimia circa hoc per­ missa licentia, Hieron. auctoritas ubique infringatur. Regula autem circa hoc ob­ servanda ea videtur, quam ipse tradit Aug. rk-w. Epist. Clt |,i5 verbis: Si quid igitur repre­ hensione dignum putaveras in explanatione nostra, eruditionis lux fuerat quxrere, utrum ea qui scripsimus, haberentur in Grids: ut si ilii non dixissent, tunc meam proprie sen­ tentiam condemnares. 59. Sed quamvis hav solutio sit probabi­ lis, et necessaria pro aliis Hieron. locis ; pro eo tamen,dequo agimus,ex dialog, adversus Pelaxr. magis placet illa, quam adhibet MaManan. · ... . . 1 . , >·· , nan. \ ictorius in schohis ad illum locum n. 33, dicens: S. Doctorem loqui de Chris­ tianis, qui in gratia decedunt : dicuntur autem in peccato praeventi, quia moriuniur post peccata’commissa, et non dimissa quoad pœnam: quam quidem luent in purgatorio, et postea ad coelum evolabunt. Cæterum cujuscunque fuerint prædictæ hæreses, haud dubitandum est, eas fuisse a diabolo excogitatas, et peccatoribus sugges­ tas, ut excluso timore æternitatis pœnæ, irrefrænate labantur. Quod recte explicuit Gregor. lib. 34 Moral, cap. 16, ad illa verba Job. 41 : Æstimabit abyssum quasi senescentem, etc. Leviathan itaque isteljnquit) xslimabil abyssum quasi senescentem, quia reproborum corda sic infatuat, ut suspi­ cionem eis de venturo judicio, quod quasi finiatur, infundat. Abyssum namque senes­ cere existimat, qui terminari quandoque in suppliciis supernam animadversionem putat. Itaque antiquus iste persuasor in mentibus iniquorum futuras pœnas quasi certo fine determinat, ut eorum culpas sine termino corruptionis extendat, et eo magis peccata non finiunt, quo existimant peccatorum supplicia finienda. Sunt enim qui idcirco peccatis suis ponere finem negligunt, quia habere quando­ que finem futura super se judicia suspicantur. Sufficiunt autem ad prædictos errores ever- DISP. XVII, DUB. 111. cluso, occurrunt aliunde non levia funda­ tendos testimonia Scripluræ, quæ adduxi­ menta ad affirmandum, Deum aliquando I mus, et præserlim locus Mattii. 25 in quo insupradicta lege cum aliquibus dispen­ Sr omnes iniqui sive fidem habuerint, sive sasse, Fertur enim do Trajano Augusto, non, manifeste comprehenduntur : cum quod precibus B. Grog, quingentis fere annon ideo reprehendantur, quia non credide­ nis post ejus obitum fuerit a pœnis et damrunt, sed quia debita pietatis et misericor­ 'λ natione liberatus : quem utpoteidololalram diae opera non fecerunt: Esurivi enim, el cl Ecclesiæ persecutorem dubitandum non non dedistis, etc. cum quorum supplicio est fuisse in peccato mortali defunctum. daemoniorum pœnas perpetuas futurus esse El quamvis hujusmodi casum aliqui ne­ ostenditur, dum dicitur : Ite in ignem xb-rgent ·. sufficeret ad probabilitatem illi connum, qui paratus est diabolo et Angelis ejus. ciliandam testimonium I). Joan. Damas- | 60. Sed quia diximus, ulranque præce-^^· ceni in orat, de fidelibus defunctis, ubi dentem veritatem intelligi debere de loge I illum expresse affirmat his verbis : Hic communi, adeoque non opponi illis, quod I (scilicet D. Grog.) intensissimas pro peccatoDeus ex speciali privilegio cum aliquo ! rum Trajani remissione preces adanimarum vel aliquibus si voluerit in prædicta lege amantem et misericordem Dominum fudit : dispenset, ut Vel mortui in peccato mortali datimque vocem divinitus emissam audivit. non damnentur, vel damnati jam ab inferno Preces tuas audivi, ac Trajano ignosco: tu eruantur : videndum est, an de facto ali­ cero post hac caveto ne mihi pro impiis sup­ quando ita contigerit. Quod enim Deus de plex sis. Quodque istud verum sit, atque ab lege absoluta id facere possit, nec modo , tunni calumnia alienum , Oriens totus atque unum vel allerum, sed damnatos omnes ab Occidens testantur. Admittunt etiam verita­ obstinatione et pœnis extrahere, ct gratia, tem, aut saltem probabilitatem prædictæ poenitentia, et ch ari late ornatos ad beati­ ::xa.liistoriæ D. Thom. in I, dist. 43, quæst. 2, tudinem transferre, minime dubitandum art. 2, quæst. 1 et apertius in 4, dist. 45, est: cum ejus omnipotentia lege aliqua li­ quæst. 2, art. 2, quæst. 1 ad 5 et quæst. 6 gata non sit, in omnibus quæ contradictio­ I utes.de Verit. art. 6 ad 4, Abulens. in 4 lib. nem non implicant. Quod vero ad factumf Emr Reg. c. 4, quæst. 57, Vincent, in speculo attinet, rejiciendas eat in primis antiquas^· ; “p’. , 4 , ---------- 1 error asserens, Christum cum ad inferos lib. 6 Biblioth. annotat. 47, Navarro in in triduo mortis descendit, non modo Sanc­ Enchirid.c. 22, Medina 3 p. quæst. 52, art. torum animas in limbo existentes secum 6, Hieronym. de Zevallos in libello, cui tieduxisse, sed etiam damnatos omnes, aut • lulus Arte Ileal, ubi refert August, de An­ saltem plures a poenis et loco inferni ex­ cona de potest. Eccles, quæst. 32, art. 3, traxisse. Hunc errorem refert Castro lib. 8,CîSk Catanæum in Catalog, glor. mund. part. verbo infernus hæres. 2, nec tamen ejus 5, considerat. 5, Illescam in vita S. Greg. assignat auctorem, nisi quod N. Guido tri­ Elidem tenent plures alii, quos refert Albuit eum Armeniis. Sed nec D. Aug. men- ϋΑπ phonsus Chacon. Ordinis Prædicatorum in tionem illius faciens lib. dehæresib. hæres. libello sive Apologia de hac re conscripta, 79, auctoris meminit. Nec meminerat ρρ^ ubi veritatem hujus historiæcum ex præD. Philastr. qui eundem errorem retulerat, eia dictis auctoribus, tum ex aliis fundamentis Videtur autem illi adfavere Clem. Alexanomnino sibi convincere videtur. Et saltem drin. lib. G stromatum circa medium : et negari non potest, illa quæ ab hoc auctore auctor historiae, quam referunt Anastas. Aac et ab aliis afferuntur, simul collecta ma­ Antiocheo, et Nizetas in orat. 42 Nazian-x·^. gnam huic sententiæ tribuere probabilita­ zeni : ubi narratur, Platonem credidisse tem. Adeoque non sine temeritate Caesar Cristo ad inferos descendenti, indeque cum Baronius torn. 8 ad annum Christi 600, in­ eo ad coelum evolasse. Sed falsitatem præ­ ter fabulosas et commentitias prædictam dicti erroris ostendit D. Th. 3. p. quæst. 52, D.Bi historiam rejicit dicens, risu potius despiart. G et 7, ubi contrariam veritatem de­ candam esse, quam disputatione seria confu­ monstrat. Historia vero illa de Platone apo­ tandam. crypha et fabulosa est : cum omni funda­ •■m- 62. Sed re vera sive prædictæ historiae mento careat : et neque ab auctoribus illam astruatur fides, sive negetur ; asserendum adducentibus probetur, sed-solum refera­ est, optime componi cum iis, quæ ex fide et tur. Theologia comperta habemus, quod Deus in lege de qua loquimur, aliquando el non Gl. Adhuc tamen prædicto errore ex­ Salmant. Curs, theolog., tom. VIII. cluso, 377 somel dispensaverit. Quod ut intelligatur, animadvertendum est, dupliciter posse Deum habere se cum illo, qui ab hac vita in peccato mortali decedit. Vel ferendo slatim super examinata ejus causa finalem sententiam, prout merita exigunt, qua il­ lum reum pœnæ æternæ declaret, suppli­ cioque luendo in inferno detrudat. Vel suspendendo quoad sibi placuerit, prædic­ tam finalem sententiam, et recludendo il­ lam animam in aliquo sibi noto loco, aut etiam in ipso inferno, ubi vel sub pœnis degat, vel nullam pœnam sustineat. Quod­ libet enim istorum erit Deo possibile, cum nullam contradictionem involvat. Secundo nota, dupliciter posse intelligi, quod Deus animam illius defuncti ex quolibet praedic­ torum locorum liberaret et ad cælum per­ duceret : nimirum aut immediate sine re­ ditu ad corpus, sed conferendo illi in sua separatione gratiam,-et peccati statum au­ ferendo, ut illinc ad cælum et Dei visionem i immediate ascenderet. Vel mediante reditu ad proprium corpus per resurrectionem, qua huic vitæ restituatur, ut in ea et in corpore constituta, peccata defleat, et gra­ tiam assequatur ; ac tandem e vita iterum excedendo ut cæteri justi præmium beatitudinis recipiaU 63. Loquendo ergo de illis in peccato Prima prüna defunctis, super quorum causa Deus fina-positio, lem ct diffinitivam sententiam tulit, atque ex hoc decreto inferni ignibus addixit, non credimus, aliquem fuisse postea inde libe­ ratum , aut ad beatitudinem perductum, sive immediate, sive mediante reditu ad hanc vitam. Ratio vero est, quia quilibet in peccato mortali decedens, ex vi illius status meretur pœnam aeternam ; et nulla non æterna est illi proportionata, ut infra ostendemus : unde vel Deus non debet tunc judicare de illo absolute et finaliter, prout merita exigunt ; vel debet eum de­ creto absoluto et efficaci pœnæ æternæ ad­ dicere : cum quo decreto utpote omnino immutabili stare nequit, quod ipsa pœna de facto et in exeeutione æterna non sit : sicut nec decretum aliud absolutum et effi­ cax ; quo aliter disponatur de tali pecca­ tore. Quod si dixeris, posse Deum judicareSe..ull(Ll illum, et non juxta merita, sed mitius quam peccata mereantur, adeoque deter­ minando illi pœnam temporalem in in­ ferno damnatorum luendam , qua finita respiciat eum cum misericordia. RespoftI detur, eo ipso prædictum judicium non >· ' * •i 0 -f i ■ j iy 3'8 DE VITUS ET PECCATIS. fore finalem sententiam ; siquidem dat lo­ cum alteri, quo aliter judicetur. Et Licet non negemus, posse Deum prædieto modo determinare pœnam temporalem ut in in­ ferno damnatorum luendam, post cujus durationem peccatorem illum ad vitam revocet : credimus tamen, rarissime aut nunquam a pnvdicto loco Deum aliquem extraxisse, aut alium aliquem præter finaliter condemnatos in eo reclusisse. Commu­ nis enim Scriptura, Ecclesia?, et Sanctorum vox est, quod in inferno nulla est redemp­ tio : quia qui semel illuc descendit, nun­ quam inde exibit. Et ideo pro nullo, quem certo ibi esse constet, licet Deum orare, ut vel eum ad vitam revocet, vel ad beatitudinem transferat. Quod tamen illicitum non esset, si sufficienti fundamento haberemus, consuevisse Deum cum aliquibus ibi existentibus in lege communi dispensare. Acce­ dit, quod inter multos qui ad vitam revo­ cati sunt, etiamsi constet eos in peccato mortali obiisse. neminem legimus testa­ tum, quod fuerit in inferno damnatorum, iliorumque pœnas et desperationem susti­ nuerit. Signum ergo est, nullum in eo loco collocatum, aut non nisi rarissimo inde postea evasisse. 61. Dicimus secundo, negari non posse, aliquos qui ex bac vita in peccato mortali migrarunt, tandem æternam bealitudinem fuisse consequutos : non quidem de nume­ ro illorum, qui ut finaliter damnati in inferno conclusi erant; sed aliorum quibuscum Deus dispensavit, ut non statim post mortem finaliter et absolute judicaren­ tur, et damnarentur ; sed ut finale super eorum causa judicium, quasi nondum plene perorata lite, et causa examinata, suspen­ deretur : servarenturque eorum animæ a corpore separata? pro tempore illius dor­ mitionis in aliquo alio loco, unde postea ad hanc vitam et ad propria corpora revo­ cate in ipsis poenitentiam agerent, et gra­ tiam acciperent : in qua tandem iterato mortui cum cæteris justis beatitudinem consequerentur. Hæc positio, quæ est D. Thomæ locis statim referendis, non videtur posse negari. Nam ex tanta multitudine mortuorum, quos Christus Dominus, et Apostoli, apostolicique viri usque modo resuscitarunt, negari non potest plurimos in peccato mortali obiisse : præsertim cum non pauci fuerint idololatra? et infideles. Quis autem dicet, omnes istos in eodem vel alio peccato mortali iterum fuisse mor­ tuos ; et non potius aliquos ex eis pœniten- * DISP. XVJI, DUB. ΠΙ. tiæ et meriti tempus et opportunitatem serere, nisi aliqua speciali notitia aut suc­ nactos, gratiam ct bealitudinem compa­ cessu innotescat. Cum ergo usque modo rasse? Sane juvenem illum scelestum cl nulla ad nos notitia pervenerit, aut casus infidelem Prafecti Sophronii filium, quem aliquis innotuerit, unde colligere possimus, precibus B. Agnetis legimus resuscilatum, prædictam immediatam translationem fuis­ satis constat in peccato mortali vitam fi­ se aliquando a Deo factam (quicunquo enim nisse : cum vero postquam resuscitatus est, ex historiis afferuntur, exponuntur suffi­ ad fidem conversum et idolorum cultum cienter de translatione mediata) temere et detestatum, refert D. Ambr. serra. 90. Si-i»iâ I irrationabiliter similem translationem adsmile quid ait D. Aug. lib. de origine anim-sj* » trucremus. ad Renatum c. 10 de quodam puero fratre1*1** i 66. Ex dictis vero habetur, quo sensu S. Perpetua? martyris, qui cum sine Bap­ i accipienda sit supradicta Trajani historia, tismo, adeoque in peccato mortali deces­ I ut probabili fide non careat. Non enim sisset, precibus sororis fuit ad vitam re­ i ’ existimandum est, illum in suo primo obitu vocatus. Falconillam etiam defunctam in fuisse finaliter absolute condemnatum, et peccato mortali (erat enim gentilis el idout talem inferni ignibus traditum ; sed fi­ I lorum cultrix) narrat S. Joann. Damascen. nale ejus judicium mansisse suspensum : 1 orat. cit. precibus prima? martyris B. Teanimam vero vel in ipso inferno damna­ clae fuisse resuscitatam, et salutem (utique torum inter eorum flammas, vel (quod veanimæ) consequutam. Possemusque hujus rosimiliiis credimus) in aliquo alio loco rei plurima exempla adducere, quibus hisj (quamvis neque ibi sine tormento et sup­ toria? Ecclesiastica? superabundant: cum plicio) toto illo tempore usque ad B. Greg. tamen nulla ratione probari possit, omnes separatam a corpore mansisse : tunc vero ita resuscitates, in peccato mortali et non precibus S. Docloris ab eo loco et pœnis aliquos in gratia iterum obdormiisse. erutam, non tamen immediate ad coelum 65. Tertio dicimus, neminem ex prædic- Tai translatam, sed restitutam suo corpori per tis fuisse immediate ab inferno vel eo loco, resurrectionem ad hanc vitam, in qua sal­ ubi per primam mortem detentus mansit, tem brevi spatio in ipso corpore degens, ad beatitudinem translatum : sed mediante [ baptismum, fidem, et gratiam susceperit, resurrectione et reditu ad hanc vitam, ubi ineaque iterum obdormiens ad cœlum evoanima in corpore degens, per baptismum l!ka,laverit. Quæ est doctrina D. Thom. in 4, vel poenitentiam statum peccati exuerit, et dist. 43, quæst. 2, ari. 2, quæst. 1, ubi sic ait: gratiam receperit : in qua tandem obdor­ Dicendum, quod de facto Trajani hoc modo miens, ad beatitudinem pervenerit. Etenim potest probabiliter existimari, quod precibus quamvis considerata potentia Dei absoluta, B. Greg. ad vitam fuerit revocatus, et ibi non repugnet translatio illa immediata: gratiam consequutus sit, per quam remissio- I quia tamen nulla utilitas ex ea in vivos, nem peccatorum habuit, et per consequens utpote ipsis ignota, redundaret, neque ad immunitatem a pœna. Sicut etiam apparet eorum exemplum vel ædifîcationem, aut in omnibus illis, qui fuerunt miraculose a ad Dei laudem conduceret ; alias etiam in­ morte suscitati, quorum plures constat idoter caelum ubi sunt beati, et ea loca ubi lolalras et damnatos fuisse. De omnibus enim peccatores detruduntur, magnum Chaosfirdici oportet, quod non erant in inferno fina­ matum sit, ut nullus vel inde huc transire, liter deputati, sed secundum prxscntem jus­ vel hinc illuc possit transmeare, ut dicitur titiam propriorum meritorum : secundum Luc. 16, nulla prudens ratio suadet contra ίκϋ ' autem superiores causas, quibus praevideban­ communes divinæ providentiae leges præ­ tur ad vitam revocandi, erat de eis aliter dis­ dictam translationem admittere. Eo præ­ ponendum. Idem dixerat in 1, dist. 43, sertim quia anima, quæ in peccato mortali quæst. 2,ari. 2, quæst. 1 ad 5 ibi : Dicendum, decessit, quandiu est separata a corpore, quod idem est de Trajano, qui forte post 400 manet inflexibilis et obstinata in malo, annos suscitatus est, el de. aliis qui post unum adeoque incapax ex natura rei pcenitentiæ diem suscitati sunt. De omnibus enim dicenet dispositionis ad gratiam : non ergo ex­ dum est, quod non finaliter damnati erant : pedit ut in tali statu Deus alicui gratiam praesciebat enim Deus, Sanctorum precibus a infundat, et gloriam communicet. Accedit, pœnis liberandos, et. vilx restituendos, etc. quod in casibus ita miraculosis et supra Videatur etiam quæst. 6 de Verit. art. 6 ad I omnes divinæ providentiæ leges nobis no­ I, ex objectis secundo loco. Referi autem I tas, temerarium et illicitum est aliquid as­ serere I Hieron. de Zevallos in libello supra citat. I fol. 12, animam Trajani mansisse in ejus lingua, emortuo reliquo ejus corporis : tem­ poreque D. Greg. lingua delecta, Baptis­ mum postulasse, el recepisse. Huic tamen relationi modica est fides, parvique fa­ cienda est. 67. Tertio ut certum in hac materia sup-Aiiuj poni debet, pœnam æternam, qua Deus de facto punit peccatum mortale, debitam esse illi ex se et ex proprio demerito : ita ut nihil fiat ibi supra condignum ; sed potius lex justitiæ in illa observetur. Quamvis enim Deus ulpote supremus omnium Domi­ nus posset absque inordinatione ulla torque­ re in perpetuum, quem vellet hominem vel Angelum, etiamsi nullum peccatum commisissent, ob hoc dumtaxat ut supremum ejus dominium manifestaretur, et divina voluntas in ea manifestatione adimplere­ tur : de fide tamen habemus, neminem de facto a Deo puniri vel torqueri sine deme­ ritis, aut ultra ipsa demerita : pra?sertim pœna aeterna, quæ ordinari nequit ad bo­ num illius qui punitur, sicut ordinatur sæpe pœna temporalis. Ob id namque Sap. sup.! 1 dicitur : Deus mortem non fecit, neque einIxtatur in perditione viventium. Et c. 11 : Nihil odisti eorum, qux fecisti: quia Deus ex se, et nisi peccatis provocetur, nulli creaturæ infert malum ; sed omnes amat, et omnibus communicat bona. Ob id etiam in tota Scriptura ostenditur maxime libe­ ralis et pronus ad miserendum ; tardus vero ad puniendum : quia ad illud move­ tur ex seipso, sua tantum liberalitate et misericordia actus ; ad hoc vero non ita, sed peccatis et demeritis nostris provoca­ tus, ac proinde non amplius quam peccata ipsa expostulant. Neque obest, si objicias verba Glossaepsai.Ti. ordin. in illud Ps. 71 : Ex usuris et ini- Glossaquitate, etc. ubi inquit, usuras esse peccata, qux nobis cum magno fœnorepoenas pariunt: Deus enim plus exigit in pœnis, quam com­ missum sit in culpis. Respondetur enim ex­ cessum istum pœnæ ad culpam solum at­ tendi inter illas materialiter, videlicet quantum ad acerbitatem doloris qui senti­ tur in pœna, respectu delectationis vel uti­ litatis quam peperit culpa: sentiet enim damnatus acerbissimum et aeternum dolo­ rem pro delectatione vel utilitate modica et brevissima. Non autem vult, mensuram pœnæ, quam Deus infligit, quantumvis gravissima et longissima sit, excedere dc- ’%; ¥ V, 5 il · V. rN 380 DE VITIIS meritum culpæ, aut esse secundum justam I homine prædicto ordine, nihil in eo rema­ apprelialionem majorem, quam illa me­ net, per quod deordinatio peccati possil re­ reatur. parari : adeoque efficitur malum quantum 68. Denique utcertumsupponimus, aeter­ est ex se irreparabile, et dignum ul nun­ nitatem per se solum correspondere peccato quam remittatur, ac proinde ulsemperel mortali : venialia vero per se loquendo ne­ inælernum puniatur : manente enim causa, quaquam eam exigere, sed puniri sufficien­ quæ est inordinatio culpæ, manere etiam ter pœna temporali ; adeo ut si æterna per aenei eutxtuo, qui est reatus et condignilas se plecterentur, id non esset ex condigno, pœnæ. Quam rationem, licet minus expen­ neque ex justitia. Cujus rationem reddit sam tradit A. Doctor lib. 3, contra geni, n.Tk-m.D. Thom. in hac eadem quæst. art. 5, quia cap. 141, et in‘2, dist. 42, quæst. 1, art. 5, videlicet cum peccatum veniale non des­ et in 4, dist. 4G, q. 1, art. 3. truat gratiam, neque tollat ordinem ad ulti­ I Pro cujus intelligentia notaex dictis num. mum finem, relinquit in anima illaesum I 21, quod cum pœna ex divina justitia ordi­ principium hujus ordinis, quod LO. est ipsa netur ad reparandum ordinem rationis, gratia : et ita non est perse malum irrepa­ quem culpa pervertit, tandiu necesse est, ut rabile aut irremissibile ; sed potius repara­ debitum pœnæ seu reatus ejus permaneat, bile et remissibile : ipsaque gratia, quam I quandiu manserit perversio facta per culin subjecto relinquit, postulat ut aliquando I pam. Si namque manente adhuc prædicta^ totaliter repareturet remittatur : sicut pos­ I perversione ex parte culpæ, reatus pœnæ ώι tulat, ut subjectum in quo est, ad visionem finiretur, minus pulchritudinis et decoris Dei aliquando perveniat : esset enim contra boni honesti posset divina justitia universo naturam et inclinationem ipsius gratiæ, I restituere, quam culpa pervertere. Cum quæ est aqua saliens in vitam xternam, ut j enim hujusmodi restitutio non aliter quam non adeam aliquando perveniret. Quinimo per pœnam ex justitia fieri possit, deesset eadem gratia per actus suarum virtutum utique huic facultas ad illam faciendam,si operatur suflicienter peccatorum venialium ex parte culpæ non maneret condignilas remissionem, sicut sufficienter illorum inor- j pœnam sustinendi. Quin etiam malitia jus­ dinationem detestatur, conjungitque Deo titiam devicisset, si illa adhuc superstile, I animam et voluntatem. Diximus per se deesset huic jus insurgendi ineam.etin loquendo etc. quia an per accidens propter i ejus perversionem animadvertendi. Debet conjunctionem scilicet ad peccatum mortale igitur quandiuculpæ inordinatioduraverif, peccata venialia fiant pariter irremissibilia, i manere in divina justitia jus et facultasad sicque eorum pœna interminabilisetælerna illam puniendam, ac proinde debitum et reddatur, dicemus inferius n. 73. Quare reatus in peccatore pœnam sustinendi. si quid in præsenti ut nonnulli difficultati | Deinde nota, per quodlibet mortale pecca­ obnoxium examinandum occurrit, consistit I tum tolli ab anima gratiam et charitalem, penes efficaciam rationum, quibus prædic­ et relinqui in illa aversionem voluntariam tam pœnæ æternitalem, quam pro mortali a Deo fine ultimo, quæ est ipsum peccatum culpa fides adstruit, conantur ostendere. habituale, eslque perversio ordinis rationis, I quo anima et voluntas habitualiler deberet esse Deo subjecta : quæ quidem perversio § Π. non aliter auferri potest quam per infusio- ! Batione D. Thomx dubium expeditur. nem gratiæ, in cujus privatione consistit, 1 juxta dicta disp. præced. dub. 5. Quandiu G9. Dicendum est, sufficienti ratione os­ igitur ille qui mortaliter deliquit, manet tendi, quod peccato mortali debeatur pœna gratia destitutus, tandiu ejus peccatum aeterna lege justitiæ. Probationem hujus irremissum, imo in sensu composito irre­ conclusionis (quam omnes catholici unani­ missibile permanet : tandiuque illa per­ miter recipiunt) continet articulus tertius versio et malitia habitualis, in qua consis­ præsentis quaestionis : ejusque doctrina tit, fundat insolubilem reatum et condigniomnes expositores ad intentum utuntur. tatem ad pœnam. Tertio nota, privationem Ratio Ratio vero in illo contenta, consistit in hoc gratiæ, quantum est ex viet meritis peccati, asser­ tionis- quod omne peccatum mortale tollit ab ani­ per quod inducitur, esse perpetuam et irre­ ma ordinem ad ultimum finem, qui est per parabilem : quia tale peccatum nullum re­ gratiam et charitatem : secluso autem ab linquit in peccatore principium, per quod gratia DISP. XVII, DL'B. ΙΠ. gratia restitui possit, neque aliunde adest debitum, ut aliquando restituatur. 5 70. Ex his dignoscitur vis rationis D.Thomæ, quæ in eo consistit : quia cum pecca! tum mortale privet animam gratia habiI tuali, el hæc privatio sit ipsa macula et I inordinatio habitualis, quæ fundat reatum , et condigniiatem ad pœnam, tandiu ma! nere debet hujusmodi reatus in peccatore, I quandiu prædicta privatio in eo manserit : I hæc autem ex se et ex meritis ipsius pec­ cati est perpetua, quia nihil in subjecto re­ linquit, perquod possit auferri : ergoetiam prædictus reatus, quantum est ex meritis j peccati, habet esse perpetuus, adeoque exi­ gens ut pœna perpetuo et ælernaliter infli­ gatur. Nec refert, quod perdivinam misericor­ diam possit gratia restitui, et peccatum habituale auferri, quo ablato non manebit prædictus reatus. Non itaque hoc refert, tum quia hæc misericordia non est juxta merita peccati, sed omnino supra illa : unde non tollit, quominus attento eo quod peccatum ex seipso affert, inducat reatum pœnæ æternæ. Tum etiam quia adhuc ex divina misericordia restitutio gratiæ et pec­ cati remissio non habent locum nisi respectu viatoris : semel namque anima a corpore in peccato separata, præcluditur remissioni locus : quia per ipsam separationem volun­ tas peccatoris obstinatur in malo, fitque inflexibilis et irrevocabilis ad bonum : unde etiam ejus peccata fiunt non solum ex se, sed absolute irremissibilia et perpetua, ac proinde condigna ut in perpetuum pu­ niantur. CWe Confirmatur: nam qui incurrit aliquod debitum, tandiu manet sub reatu, quandiu vel ipse non solvit, vel creditor non remit­ tit : sed ille qui in peccato mortali discedit ab hac vita, neque unquam solvit debitum pœnæ, quod peccando incurrit, neque ei aliquando a Deo dimittitur: igitur manebit in perpetuum sub reatu talis pœnæ, ac proinde.dignus ut ipsa pœna in æternum protrahatur. Major et consequentia cons­ tant. Minor vero probatur quoad primam partem : quia ut peccator prædictum debi­ tum solveret, deberet offerre pœnam seu satisfactionem Deo acceptabilem : quandiu enim Deus satisfactionem alicujus non ac­ ceptat, ipse non solvit : Deus autem non acceptat opus aut pœnam ejus qui existit in peccato : quippe nihil extra gratiam pas­ sum vel factum habet esse Deo acceptabile; sed omnia fiunt ei acceptabilia per ipsam 381 gratiam : et ideo dicitur Eccles. 34, quod asel». Dona iniquorum non probat altissimus, nec u respicit in oblationes iniquorum, neque in multitudine sacrificiorum eorum propitiabi­ tur peccatis: non igitur homo extra gratiam manens, solvit unquam prædictum debi­ tum. Quoad secundam etiam constat, quia omnis remissio apud Deum est similiter effectus gratiæ et meritorum Christi, quæ per eam applicantur : unde qui omnino est extra gratiam, exors manet talis remis­ sionis. 71. Sed objicies, quod ratio æternitatis pœnæ assignanda est ex parte peccati ac­ tualis, potius quam ex parte habitualis : nam pœna directe et per se primo corres­ ponde! demerito, et cum illo proportionatur : meremur autem, seu demeremur acti­ bus potius quam habitibus: imo habitibus neque meremur, neque demeremur, ut est commune axioma : non ergo prædicta ratio fuit sufficienter assignata per solum respec­ tum ad permanentiam peccati habitualis. Respondetur, sufficienter assignari præ- Diluitur, dictam rationem etiam ex parte peccati ac­ tualis, assignata semel ex parte habitualis. Tum quia peccatum habituale non est aliud nisi quidam terminus ex actuali relictus, et pro eo substituens : utpote in quo ipsum peccatum actuale virtualiter conservatur et permanet : unde sicut unicum et idem demeritum est utriusque peccati, unius qui­ dem ut causæ a qua provenit, alterius vero ut termini in quo conservatur : ita unica ra­ tione utrique peccato æternitas pœnæ cor­ responds, quatenus durante in perpetuum peccato habituali, conservatur in eo deme­ ritum actualis. Tum quia licet peccatum actuale cum sua actuali inordinatione phy­ sice transierit, moraliter tamen et in Dei abominatione semper permanet, dum ab eo non remittitur, et a voluntate propria non retractatur : quod autem non retractetur, neque remittatur causa est ipsum peccatum habituale, cum quo non compatitur talis retractatio aut remissio. Sicut ergo eadem ratio quæ probat ælernam du rationem pec­ cati habitualis, ostendit simul æqualem per­ manentiam moralem et virtualem peccati actualis non retractari : ita ipsamet ratio quæ respectu illius probat condignitatem pœnæ æternæ propler prædictam ducatio­ nem, probat similiter respectu istius. 72. Objicies secundo, sequi ex prædicta ob ratione, quod etiam peccata venialia in du damnatis punienda sint pœna ælerna, non secus ac mortalia : hoc autem non videlur DE VITIIS ET PECCATIS. verum ; ergo, etc. Sequela ex eo liquet, val gratia : sed per accidens fit irremissibilebr^ quia dum homo pro peccatis venialibus non I peccato mortali conjunctum, in quantum est in satisfacit, aut Deus illa non remittit, sem­ subjecto privato gratia : et sic per accidens per conservat reatum suæ pœnæ, ut per se punitur pœna æterna. Eodem modo loquitor notura: quæ autem in damnatis sunt, nun­ in solut. argumentor. Et quæst. 5, etiam quam a Deo remittuntur, nec damnati ipsi de Malo art. 2 ad 8, ibi : Peccatum veniale I pro illis satisfaciunt : quippe neque satis­ in eo qui decedit cum mortali, quia nunquam ί factio neque remissio locum habent, ubi I remittitur, xterna pœna punitur, propter I deest gratia : seraper ergo manebit in eis gratis carent ia m : et simili modo esset, siquis reatus et condignitas, ul puniantur. Minor decederet cum originali ct veniali peccato. In vero probatur, tum quia Deus nullum pec­ 4 vero dist. 21, quæst. 1, ari. 2, quæ$- ika catum punit majori pœna, quam sit ejus tiunc. 3, id magis explicat his verbis : Cul­ demeritum ; imo semper punit mitiori : et pa non potest ordinari nisi per pœnam, quia ob id dicitur quod punit circa condignum: Deus nihil inordinatum relinquit, ideo nun­ peccatum autem veniale non meretur nisi quam culpam sine pœna dimittit. In illis pœnam temporalem, majorem vel mino­ autem qui damnantur, non potest aliqua rem juxta suam gravitatem : ergo in nullo pœna dimitti, neque aliquis reatus tolli, cum casa debet pœna æterna puniri. Tum etiam i careant charitate, per quam et culpa purga­ qaia ex eo quod peccatum veniale mortali tur, et reatus tollitur : et ideo culpa venialis jungatur, non trahitur extra suum genus in eis semper manebit : vel reatus ejus, si venialis; neque transit ad genus mortalis ; etiam ante peccatum mortale veniale dimis­ aut pias aliquid malitiæaccipit, quam ha- j sum fuisset quantum ad culpam, manente beret secundum se et solitarie sumptum : reatu : et propter hoc xtcrnaliter damnati de igitur non debet ob prædictam conjunctio­ venialibus punientur. Aliam rationem satis efficacem reperies in Compend. Theolog.xe-S nem longiori pœna plecti, quam secundum se, et separatum manens plecteretur : quæ cap. 182. S. Doctorem sequuntur commo-^ proculdubio esset pœna temporalis. niter ejus expositores ad articul. 5 præ-toi vtutirConfirmatur : nam ex eadem ratione sentis quæst. ubi Cajetan. el Medina, Alva-fe oKcetio. quod si peccator, cui dimissum fuit rez, dis. 185, Greg. Martinez dub. unic.^, aliquod mortale quoad culpam, et non Curiel dub. 1, Zumel. disp. unie, conclus.i quoad totam temporalem pœnam, ante 1, Montesin. disp. 17, qua?st. 3, conclus. 1, j hanc plene solutam in aliud mortale rela­ Vasq. disp. 141, cap. 2, Durandus, citata batur, et sic decedat ; non solum pro hoc dist. 21, quæst. 2, Capreol. in 4, dist. 16, mortali in quo moritur, sed etiam pro illo q. 1, art. 3, ad primum arg. contra 3concl. dimisso vapulabit in perpetuum : quippe I Et plures alii. cujus nullam Deus solutionem aut passio­ 74. Quare ad primam probationem in contrarium majori concessa, respondetur nem acceptet; ac proinde nunquam solvat pœnam illam, quæ secundum se foret tem­ ad minorem cum Cajetano, peccatum ve­ poralis : hoc autem nimis duram videtur : niale secundum se postulare pœnam temI poralem negative, quatenus secundum se ergo, etc. solutio 73. Respondetur ad objectionem concenon postulat ut ejus pœna sit æterna. Quod dendo sequelam. Ita quidem ut peccato veautem positive postulet ut finialur vel ut ' niali in prædicto casu non per se, sed per perpetuo duret, provenit illi ex conditione accidens competat pœna æterna puniri : ex subjecti : quod si sit in gratia, sollicitat pro conjunctione scilicet cum peccato mortali, remissione culpæ venialis, et pro pœnæ ex qua redditur irremissibile ; quæ con­ ejus absolutione; si vero sit extra gratiam, junctio advenit illi per accidens. Quæ docutrique irremissibilitalem confert. Itaque Fcotn?. trina licet negetur ab Scoto in 4 dist. 21, et peccatum veniale considerari potest tripli­ ejus sequacibus; est tamen communis, et citer : vel ut connotât, subjectum esse accep­ D. Th. non solum quatenus ex ejus ratione tum Deo per gratiam : vel ut connotât,quod formata in hoc dub. legitime infertur, ut sit illi exosum et inimicum per peccatum objectio probat : sed etiam quia ita expresse mortale : vel solum secundum se, ut ab asserit art. 5 hujus quæst. in solut. ad 3, utraque connotatione præscindit. Primo et quæst. 7 de Mal.artic.10, ubi in corp, con­ modo determinate exigit pœnam tempora­ cludit : I 'enialepeccatum non meretur pœnam lem et excludit æternam :quia ipsa gratia, æternam ex specie sua, nequeex parteinhxrencui coexistit, postulat, ut tale peccatum ali­ tixad subjectum perse loquendo,quia non pri- I quando remittatur, et ejus pœna, vel in hac DISP. XVII, DUB. III. iMcvita vel in purgatorio soluta, finiatur : Sicut postulat, ut suppositum in quo eat, perveniat aliquando ad claram Dei visio­ nem,quæ nec culpam aliquam, nec alicujus pœnæ reatum secum admittit. «Secundo modo positive exigit pœnam aeternam : quia ab statu subjecti Deo exosi fit tale pec­ catum irremissibile in sensu composito prædicti status: et dum non remittitur, semper fundat reatum pœnæ ; el licet ipsum peccatum veniale ex se non postulet per­ manendam subjecti in eo statu, sufficit ta­ men quod eam postulet peccatum mortale, cui est conjunctum, ut talis permanentia etiam in ipsum peccatum veniale et ejus pœnam irremissibilitalem, adeoque perpe­ tuam duralionem refundat : quamvis totum hoc sit ei per accidens, sicut est prædicta conjunctio. Tertio modo peccatum veniale nullam ex prædictisdurationibus suæ pœnæ determinat, sed habet se præcisive et indif­ ferenter (saltem pro hoc statu naturæ lapsæ) quia neque excludit gratiam, quæ est re­ missionis principium, neque eam postulat: ac proinde neque fundat irremissibililatem, nequeinducit remissionem. Quo contra se habet peccatum mortale : quia cum per se excludat gratiam, per se etiam postulat non remitti, et per se inducit perpetuam sui irremissionem : dum constituit subjec­ tum in tali statu, cui nunquam deberi pos­ sit remissio. Diximus saltem pro hocstatu naturx lapsx, ubi subjectum venialis culpæ nequit non esseinpeccato mortali,vel in gratia: quia si utroque careret, ut in natura pura, non ita negabimus, peccatum veniale si tunc forle ante mortale committeretur, determinate exigere pœnam temporalem : quamvis non tot ex capitibus sicut postulat, dum est cum gratia : nam tota ratio ob quam modo et exigat pœnam æternam, et non exigat tem­ poralem, est conjunctio ad peccatum mor­ tale : quæ in præsenti statu necessario concomitatur absentiam gratiæ. Per quod patet ad secundam probationem: quod enim pœna peccati venialis ex con­ junctione ad mortale reddatur ælerna, non oritur ex aliqua additione aut incremento malitiæ, sed ex mutatione status, et ex conditione subjecti : ex quibus provenit, ut illa qualis qualis malitia quæ secundum se esse poterat cum principio remissionis, et I remitti per illud, ob defectum talis prin- I cipii nunquam remittatur. I 75. Ad confirmationem potest similiter concedi sequela. Licet enim Scot, absolute | 383 illam neget; conceditur tamen ab aliis, et sowio I a D. Th. in eod. 4, dist. citata, at constat ex verbis quae nuper retulimus. Neque id DnpJ'Hj nimis durum videatur : quia qui debet sive S'otos.’ parum sive multum, et nunquam solvit, D T-<>m· semper manet sub reatu et obligatione solvendi : damnatus autem nunquam solvit I residuum illud pœnæ temporalis, quia nul­ lam affert solutionem Deo acceptabilem et condignam : quid ergo mirum, si semper maneat sub obligatione sustinendi talem pœnam, semperque eam sustineat. Diximus posse negari sequelam quia adhuc in via I D. Th. posset probabiliter concedi, ut indi— ! cats. Doct. in4, dist. 22, q. 1, art. 1 ad5, ubi reddit disparilatem inter casum hujus confirmationis, et illum alium de peccato veniali non dimisso quoad culpam, his ver­ bis : Sed hoc non videtur simile: quia veniale ideo in inferno xternalitcr punitur, quia sem­ per manet, cum non sil ibi aliquid, quod cul­ pam delere possit : sed pœna ex hoc ipso quod solvitur, expiatur. Et ideo alii dicunt quod pœna, cujus est aliquis debitor post culpam remissam, in inferno punietur temporaliter. Nec propter hoc sequitur quod sil in inferno redemptio, quia pana qux solvitur non redi­ mitur. Forte tamen D. Th. non hic loquitur asserendo ex propria sententia, sed dubi­ tando ex aliorum opinione. Et ideo magis standum videtur prima? solutioni ex dist. 21, quæst. 1, art. 2, q. 3. Cujus verba nuper adduximus. Sed urgebis, quid si puer non mundatus ! a peccato originali, antequam in aliquod mortale laboretur, committeret aliquod veniale, cum quo et cum solo originali mo­ reretur ? Sane in hoc casu non videtur fu­ tura aeterna pœna sensus illius peccati ve­ nialis, quia nullus assignabitis est locus, ubi puer perpetuo illam sustineat : neque enim in limbo puerorum, quia ibi nulla est pœna sensus, sed sola pœna damni : neque in purgatorio, quia hoc non est perpetuum, neque in eo puniuntur nisi fideles, qui in Conci. gratia et charitate decedunt, ut affirmat hum Concilium Florent, decret, de purgatorio : ergo, etc. Respondetur ex D. Thoma loco cit. ex Quæstion. 5 de Mal. casum apud nos esse impossibilem de lege ordinaria : quoniam puer in peccato originali existens, perveniensque ad usum rationis, nequit prius peccare venialiter ; quam vel convertatur in Deum per actum dilectionis super omnia, eaque conversione ab originali mundetur ·, vel in omissione talis conversionis morta- ■PMÜI DE VITIIS ET PECCATIS. 384 β t f t ·. f ;€ μ- ?■ Examinantur aliæ rationes xlernita lis pœnæ pro culpa mortali. '· .p Hæc ratio, ut ex ea liquet, non innititur duret, et ideo debetur el pœna æterna. E* Jurationi aut irremissibili lati culpæ mor­ I art. 5 ad 3 : .Eternités pœnæ non respnn- I talis, sed ejus gravitati et actuali malitiæ : I det quantitati culpæ, sed irreinissibililah nam ralione istius independenter ab illis I ÿwïu.v. Tum etiam quia si ex gravitate cul­ insurgit peccator contra finem ultimum, et pæ haberetur sufficiens ratio ælernitatis contra bonum æternum, et agit contra cha­ pœnæ, non siluisset D. Th. hanc rationem, ritatem, per quam est societas perpetua nec recurreret ad solam duralionem macu­ Beatorum : et ex hoc ipso reddit se indi­ lae, et ad irremissibilitatem ejus art. 3 gnum prædiclis, seu dignum ut illis privetur hujus q. ubi ex professo rem agit. Præsersine spe ulla recuperationis : ac proinde I tim cum ratio illa ex gravitate desumpta privatione perpetua. Quod efficaciter confir­ potissima videatur. Tum prætorea nam ul mat exemplum ex humanis desumptum, pœna sit justa, debet esse culpæ proporubi pro culpa momentanea contra bonum tionata et adaequata, ut dicitur Deut. 25 :lr—' I Reipublicæ commissa juste aliquis punitur Pro mensura peccati erit et plagarum modus. ’ morte, aut exilio, quo societate et bonis Unde qui pro levissimaculpaacerbissimam ipsius Reipublicæ privatur in perpetuum : statueret poenam, non justus, sed crudelia nec solum cadit sub demerito prædictæcul­ diceretur : atqui poena æterna non est propæ privari utcunque hujusmodi bonis ; sed portionata gravitati culpæ mortalis, cum ita illis privari, ut nunquam ei, attenta hæc sit simpliciter finita, utpote in actu ejus culpa, et non accedente nova gratia, finito existons; illa vero simpliciter infi­ restituantur. An vero hæc ratio cum sua nita, ut quæ nunquam finietur: ergo,etc. confirmatione in nostro casu solum proce­ Denique si daretur pœna infinita secun­ dat de pœna damni, vel etiam de pœna dum intensionem, du ratione vero finita, sensus, constabit num. 84. non pluris haberetur, neque acerbior judi­ irçdi Secundam rationem ponit D. Thom. caretur, quam pœna intensive limitata, I IWl. ■b is ^*sver^s · Apud divinum judicium voluntas infinita autem secundum durationem, qua­ pro facto computatur : quia sicut homines lis est pœna æterna : imo plures illam !fei vident ea quæ exterius aguntur, ita Deus primam eligerent, ut hanc secundam vita­ inspicit hominum corda : qui autem propter rent : sed gravitas culpæ mortalis non est I aliquod temporale bonum aversus est ab ulti­ tanta, quæ mereatur poenam simpliciter mo fine, qui in xternum possideretur, prxinfinitam quoad intensionem, ut ex D. Th. posuit fruitionem temporalem illius boni dub. seq. videbimus : igitur neque mere­ bitur poenam æternam, quæ est infinita temporalis xternx fruitioni ultimi finis : secundum durationem. Unde huic parti unde patet, quod multo magis voluisset in subscribunt Scot, in 4 dist. ult. Conrad, in sternum illo bono temporali frui : ergo se­ praesenti in comment, art. 4, nonnu!liqueC:-‘; cundum divinum judicium ita puniri debet, alii. ac si æterna Ut er peccas set : nulli autem du­ 77. Contrarium vero suadere videntur bium est, quin pro xterno peccato æterna I ' tres rationes, quibus D. Th. utitur lib. 3^» pœna debeatur : debetur igitur ei qui ab contra gent. c. 144, ubi sic ait : Naturalis^ ultimo fine avertitur, pœna æterna. Ad hanc æquitas hoc habere videtur, quod unusquis­ : l'.Gre.’.rationem reducitur ea, quam ex D. Greg. •'^lib. 4 Dialog, cap. 44, adducit A. Doctor in que privetur bono, contra quod agit : ex hoc enim reddit se tali bono indignum : et inde prasent. art. 8 ad 1, dicens : Justum est . secundum Gregor, quod qui in suo xterno est quod secundum civilem justitiam qui con­ peccavit contra Deum, in xterno Dei punia­ tra Hempublicam peccat, societate Beipublia tur. Dicitur autem aliquis in suo xterno privatur omnino vel per mortem, vel per exi­ peccasse non secundum continuationem actus lium perpetuum : nec attenditur, quanta sit in tota hominis vita durantis, sed quia ex mora temporis in peccando; sed quid sil hoc ipso quod finem in peccato constituit, vo­ contra quod peccavit : eadem autem est com­ luntatem habet in xternum peccandi. Quæ paratio totius vitæ prxsentis ad Bempublietiam ratio satis ad intentum videtur : nam cam terrenam, ct totius xternitat is ad socie­ omnia illa quibus innititur, nempe appretatem Beatorum, qui ultimo fine æternaliler tiatio et prælalio boni temporalis supra potiuntur : qui ergo contra ultimum finen: æternum, hujus contemptus et posthabitio, peccat, et contra charitatem, per quam es' necnon voluntaset affectus perpetuo fruendi societas Beatorum et tendentium in bcatiluipso temporali bono, perpetuoque in pec­ dinem, in xternum debet puniri; quamvis cato manendi, conveniunt culpæ mortali ahqua-brevi temporis mora peccaverit. lifer delinquat, ac proinde cum novo pec­ cato mortali, et non cum solo originali moriatur : nisi prius utriusque remissio­ nem accipiat, de quo infra disp. ult. Quod si absolutam Dei potentiam spectemus,juxta quam non ita repugnat pra?dictus casus (omissis variis solutionibus quas adducunt Alvar. Montes, et alii expositores D. Thom. hoc loco) respondetur, ad divinam provi­ dentiam pertinere designare locum aptum, in quo decedens cum solo peccato veniali e! originali, pcenam sensus veniali correspondentem perpetuo sustineat, etiamsi ad id necesse sit novum situm a tribus nume­ ratis diversum pro prædicto effectu insti­ tuere : sicut enim casus propositus esset , extraordinarius et præter leges communes; sic etiam specialem et extraordinariam providentiam requireret. Esset autem di- ! vinare, velle nos determinare talem locum | vel situm, cum ejus electio ex sola libera Dei voluntate dependeat, quæ circa præ­ dictum casum nihil nobis manifestavit. § HI. 70. Reduximus vim præcedentis rationis ad irremissibilitatem sive durationem cul­ pæ mortalis, quatenus dum irremissa per­ manet, semper fundat pœnæ reatum. Quæ sane ratio non tam ostendere videtur gra­ vitatem culpæ mortalis, quam ejus dura­ tionem ; quippe etiam venialis si nunquam remittatur, prædictum reatum semper in­ ducet. Quare ut etiam ipsa gravitas ex dignitate ælerni supplicii reluceat, exami­ nandum duximus, an ex ea sola oriri valeat condignitas pœnæ æternæ : adeo ut suffi­ cientem hujas habeamus rationem pro qua­ libet culpa mortali, considerando dumtaxat gravitatem malitiæ, quæ inveniturin quo­ libet tali peccato, dum actu fit, sine res­ pectu vel ad moralem ejus permanentium, vel ad maculam quam post se in perpetuum , duraturam relinquit. Rationes Igitur non deduci sufficienter prædictæ Pnegar-CPœnæ rationem ex sola gravitate culpæ tiya. mortalissine recursu ad irremissionem et ora’ad durationem maculæ, videtur probari. Tum ex D.Th. art. hujus qu. in solut. ad 3, ubi ait, durationem pœnæ respondere du­ ration! culpæ, non quidem ex parte actus, sed ex parte maculæ, quæ quia per se irre­ parabilis est, ex se habet quod perpetuo DISP. XVII, DUB. ΠΙ. 385 ■ ratione suæ gravitatis actualis et indepen­ denter a majori vel minori ejus duratione. 79. Sed ingerit difficultatem illa prima Diffieutproposi tio: Λ pud divinum judicium voluntas r/tioniT pro facto computatur : illatioque inde facta, videlicet quod si pro peccato quod xternum esset, debita fuisset poena æterna, etiam debe­ bitur pro affectu æternaliler peccandi. Hæc igitur illatio cum suo antecedenti statum difficultatem afferunt : quia non semper affectus committendi aliquod peccatum est æqualis malitiæ aut demeriti cum peccato, quod voluntas committere affectat. Si quis enim per unicum instans eliciat proposi­ tum odio habendi tota vita proximum ve! Deum, a quo proposito statim vel cito resiI piscat; non est dicendum, hujusmodi pro­ positum fuisse æqualis malitiæ, aut meI ruisse æqualem pcenam, atque esset, et mereretur ipsum odium tota vita exerci­ tum. Imo illudmet propositum esset longe pejus, et graviori pœna dignum, si duraret per integrum diem, aut mensem ; quam si solum duret per instans, vel per horam. Non ergo apud divinum judicem quilibet peccandi affectus itajudicandusaut punien­ dus est, sicut judicaretur et puniretur exe­ cution! mandatum opus peccaminosum, quod voluntas affectat. Atque adeo ex eo quod peccatum perpetuo durans æterna pœna esset puniendum, non infertur, affec­ tum perpetuo peccandi brevissime duran­ tem, statimque finitum meritorium esse ejusdem pœnæ. Eo præsertim quia malitia illius peccati perpetuo durantis esset sim­ pliciter infinita ratione infînitæ ducationis; quæ vero reperitur in affectu momentaneo, etiamsi sit affectus peccandi in perpetuum, simpliciter est finita et limitata : non ergo apud æquumjudicem æqualis pœnæ duratio utrique est decernenda. 80. Hæc tamen non enervant prædictam Dflucirationem, compellunt vero, ut vim ejus declaremus, ne vel nimium probans, vel inefficax videatur. Pro quo nota ex Ferrara Ferrara loco cit. propositionem D. Thomæ : Apud divinum judicium voluntas pro facto compu­ tatur etc. intelligi de voluntate absoluta et efficaci in eo, in quo est efficax : qui enim hoc modo habet voluntatem furandi aut oc­ cidendi, quamvis per accidens prohibitus ab aliquo, non occidat vel furetur, ita judi­ cabitur apud Deum, eidemque pœnæ addi­ cetur (saltem loquendo do pœna primaria et principali sive damni sive sensus) ac si de facto opera illa commisisset. Deinde nota, quod voluntas seu volitio inclusa in •H 386 DE VITIIS ET PECCATIS. quolibet peccato mortali, quamvis non sem­ per sil efficax el absoluta in ordine ad om­ nia quæ concernit : semper tamen est talis in ordine ad aliquid, scilicet in ordine ad hoc quod est avertere voluntatem a Deo, aversione quantum est ex se, perpetua, et convertere ad bonum creaturae sicut ad finem ultimum, conversione similiter per­ petua quantum est ex se : nam per quodli­ bet peccatum mortale sine recursu ad aliam causam relinquuntur in voluntate prædictæ conversio et aversio perpetuo duraturæ, quantum ex ipsis et nisi divina gratia supra omne debitum removeantur. Lnde quan­ tum ad istum effectum quodlibet peccatum mortale, etiam brevissime finitum, compu­ tatur apud Deum, ac si æternaliler dura­ ret: quia non minus ex sua illa brevissima duratione causât prædictam aversionem et conversionem, datque illis vim, ut perpetuo permaneant, quam causaret aliud quod perpetuo maneret. Cum quo tamen stat in ordine ad alia, sicut est incrementum ma­ litiæ actualis ex duratione desumptum, et augmentum demeriti prædicto incremento correspondons, peccatum parvo tempore durans non adaquetur illi quod diu perma­ neret, neque apud divinum judicem pro eo computetur : quia voluntas ibi inclusa vel non concernit istum effectum, vel in ordine ad eum non est efficax et absoluta. Hinc depromitur vis rationis D. Thom. nam pro peccato actuali perpetuo durante juste tribueretur pœna perpetua, non solum ratione actualis malitiæ, quæ tunc perpetua esset : sed etiam ratione conversionis et aversionis habitualis, quæ inde perpetuo orirentur : cum ergo quantum ad hunc effectum quodlibet peccatum mortale impor­ tet voluntatem efficacem et absolutam, con­ sequens est ut apud divinum judicem omne tale peccatum pro æterno computetur, et non secus ac si æternum esset, in æternum puniatur. Illa vero quæ prædictam ratio­ nem impugnare videbantur, non obsunt : quia non procedunt de effectu quem dixi­ mus, sed de incremento malitiæ sumpto ex duratione et de augmento demeriti illi correspondente in ordine ad quæ voluntas in­ clusam peccato mortali minoris durationis, non est efficax et absoluta, sed ad summum conditionalis et inefficax, et ita neque pro facto computanda. 81. Nec obest, si dicas, jam hic fieri re­ cursum ad durationem perpetuam malitiæ habitualis consistentis in prædicta aversione et conversione ex se perpetuis : ergo hac via DISP. XVII, DUB. III. non ostenditur demeritum pœnæ aterjn* peccatum mortale, dum voluntas per illud | ex sola gravitate quasi inlensiva culpæ constituit finem ultimum in bono creature, mortalis, independenter a duratione : nee affcctatque adhærere illi in perpetuum : differt hæc ratio ab ilia, quam § anteeed. consequens est, ul non minus juste et con­ adduximus eidem duration! innixam. digne pœna ælerna puniatur. Respondetur enim, nos hac via uonre-&!-a Bito 83. Addo quartam rationem ex eodem currere ad malitiam habitualem quasi al ‘^D. Thom. in 4, dist. 46, quæst. 1, art. 3, rationem formalem, propter quam pœm p.tmquæ licet non ita directe, evidentius tamen ælerna peccato inortali debeatur : sed dici­ quam præcedentes, assumptum persuadet. mus, hujusmodi rationem esse ipsam pec­ Potest (inquit) et alia ratio assignari, quare catum actuale ob suam actualem malitiam, poena peccati mortalis sit xterna : quia per secundum id quod habet prout primo fit, illud contra Deum qui est infinitus, pecca- ! quatenus pro tunc includit affectum per­ tur: unde cum non possit esse pxna infinita petuo in peccato manendi absolutura et effi­ per intensionem, quia creatura non est capax cacem quoad effectum quem diximus: ra­ alicujus qualitatis infinitx, requiritur ut sit tione enim hujus efficaciae potest prædictus saltem duratione infinita. Itaque hæc ratio affectus dici xlernus virtualiter et æquivasupponit, peccatum mortale quo pacto est lenter : reputa turque apud Deum pro æterno contra Deum, esse malum quasi intensive in ordine ad pœnæ designationem. Quia infinitum, et ratione hujus infinitatis con­ tamen prædicta efficacia et æquivalentia dignum esse pœna similiter infinita : unde non intelligitur nisi per respectum ad aver­ quia pœnæ aeternitas æquivalet infinitæ sionem et conversionem ex se perpetuas, intensioni, juste pro ea commutatur, el ejus qnas infert, ideo ad has recurrimus tan­ loco infligitur. quam ad signum et effectum talis efficacis·, Sed dices : vel est sermo de peccato mor­ non vero tanquam ad rationem fundantem tali quantum ad rationem divinæ offensæ, demeritum æternitatis pœnæ : ut recurrit vel quantum ad rationem malitiæ moralis? ratio, quam § præced. expendimus. Primo modo non respondet illi pœna, sed 82. Terlia ratio ad idem sic proponitur a Tau satisfactio, ut dicemus dub. seq. unde ex D. Thom. cit. cap. ]A l: Eadem justitii ταhoc capite, quantumvis sit infinitum, non tione pœna peccatis redditur, et bonis actibus habetur quod possit ælerna pœna puniri, sed præmium : prxmium (tutem virtutis est bea­ solum quod satisfactio exhibenda pro illo titude, qux quidem est xterna : ergo et poena debeat esse infinita. Secundo autem modo qua quis a beatitudine excluditur debet es-e non est infinitum simpliciter, neque debe­ xterna. Hæc autem ratio sumpta ex paritate tur ei pœna infinita intensive, etiamsi hæc inter pœnam et præmium, et inter meri­ esset possibilis, ut ibi etiam dicemus : igitur tum utriusque, satis efficax videtur : quia neque ex isto capite potest ejus pœna in non minor proportio exigitur inter meri­ æternam commutari. tum et præmium, ut hoc ex condigno de­ Respondetur, sermonem esse de peccato beatur; quam inter demeritum et suppli­ secundum primam rationem. Ad impugna­ cium, ut istud ex justitia applicetur : si tionem vero dicendum est, quod quamvis igitur actus charitatis, v. g. finitæetlimitatæ pœna directe el per se non correspondent bonitatis, finitæqueet sæpemomenlaneæduoffensæ, quæ Deo irrogatur, sed malitiæ rationis, habet sufficientem proportionemad existenti in peccatore; indirecte tamen po­ merendum de condigno præmium æternum; test illi applicari, et cum ea adæquari : quia nulloque omnino temporali, quantumvis potesl persona offensa, dum ei alia satis­ alias magno adæquate remuneraretur : non factio non exhibetur, pœnam æquivalentem est cur peccatum mortale quamtumvismo­ loco satisfactionis exigere : et judex debito­ mentaneum, finitæque malitiæ sit, non rem compellere, ut eam pœnam solvat, si habeat similem proportionem ad æternum alia via non satisfacit. Ulsiquis debeat cen­ supplicium promerendum, ita ut servata tum, nec sit solvendo, poterit creditor longo lege justitiæ, possit illo puniri. Eo praeser­ tempore illum incarceralum delinere, et tim quia quod actui charitalis de condigno satisfactionem in hanc pœnam commutare. debeatur præmium æternum, provenit ex Quod potissime locum habet in satisfactione, eo, quod per talem actum constituit volun­ quæ reddenda est non pro accepta pecunia, tas in Deo finem ultimum, appretiat ipsum sed pro injuriis et offensis irrogatis sive super omnia,et vult illi perpetuoadhærere: Deo sive hominibus : quippe harum satis­ cum igitur totum id per oppositum habeat peccatum 387 factio perse postulat fieri per abjecta et pœnalia. 84. His quatuor rationibus sufficienter Jl)dk probari videtur condignitas pœnæ ælernæc'0(nt.(1e respectu peccati mortalis ex sola ejus gra-nuntio· vitate,sine recursu ad durationem in se vel nibas· in sua macula. Non tamen omnes illas æque efficaces arbitramur. Nam prima quantam ad pœnam damni, et ultima quoad utram­ que pœnam damni et sensus, satis efficaci­ ter intentum convincunt : adeo ut opus non sit ad alias recurrere. Secunda vero et tertia suadent idem de utraque pœna valde pro­ babiliter : unde non oberit, quod probabi­ liter etiam solvi aut impugnari valeant : ut accidit in omnibus quæ solum probabi­ liter asseruntor. Neque enim D. Thom. solis demonstrativis rationibus semper usus fuit:sed aliquas probabiles autverosimiles sæpe adhibuit. Praesertim in summa con­ tra gent. ubi (ut observat Cajet. 1 p. q. 25, Cjjct art. I), omnibus viis utitur ad veritates fidei gentibus persuadendas : et ideo quan­ doque ex certis, quandoque autem ex pro.habilibus aut verosimilibus ; imo et ali­ quando ex falsis, ab ipsis tamen Philosophis gentilibus concessis, ad eos convincendos argumenta desumit. Quocirca manifeste esset contra S. Doctorem, omnes ejus ratio­ nes ut æque efficaces, vel ut demonstrative convincentes velle defensare. Iis vero quas adduximus, novam vim addet doctrina, quam trademus num. 87. § IV. Diluuntur adducta in contrarium. 85./Vlduximusn.76, aliquacontraidquod’>^rnresolvimus. Ad quorum primum quod erat timoniis. D. Thom. in præsent. art. 4 ad 3, respon- D T,IOIDdetur, S. Doctorem in illa solutione propterea recurrisse ad maculam ex peccato actuali relidam, non vero ad ipsum pecca­ tum actuale, quia nitebatur reddere ratio­ nem æternilatis pœnæ, ex illo capite ubi evidentius apparet, uti est correspondeniia ad æqualem durationem culpæ, quæ sane duratio non in actu peccati, sed in sola macula formaliter reperitur : per hoc tamen non negavit, posse etiam desumi sufficien­ tem rationem prædictæ ætornitatis ex ipsa gravitate actus, præciso adhuc ordine ad durationem et ad maculam. Et eodem fere modo dicendum est ad se­ cundum ex art. 5. Non enim ibi negat, quod 388 DE VITIIS ET PECCATIS. in ipsa quanti late seu gravitate culpæ mor­ talis fundetur suflicienterdemeritum pœnæ æternæ . sed intendit, quod latitudini exten­ siva? hujus pœnæ non corresponde! in actu aqualis latitudo inlensiva .nam hæc forma­ liter est finita, cura tamen illa sit formaliter infinita : atque adeo proportionem et adæquationem inter prædictam pœnam et cul­ pam aliunde sumendam esse, quam ex præ­ dicta correspondentia. Potest vero ex variis capitibus desumi : quorum primum et evi­ dentius assignat ibi D. Thom. nempe irremissibilitatein et æternam durationem ma­ culæ peccati. Alia vero quæ in illa solutione non tangit, assignat aliis locis a nobis ad­ ductis. Ad tertium ex eodem D. Thoma dicas, etiam ex professo rem egisse lib. 3, contra gent. cap. I l l, et in 4, dist. 46, ibique tra­ didisse cæteras rationes a nobis adductas. Propterea vero in hac quæst. in corpore art. 3, p reel egit illam, quæ sumitur ex du­ ratione maculæ, quia evidentius intentum demonstrat : cæteras vero majori difficul­ tati obnoxias, summæ Theologiae brevitati consulens, praetermisit. Quamvis non om­ nino tacuerit primam et secundam, quas § præced. adduximus, ut constat ex solutione ad primum. saiiMii 86. Ad quartum ex ratione, juxta eam bus.' quam expendimus ultimo loco, facilis est solutio quia cum peccatum mortale in ra­ tione oiîensæ sit simpliciter infinitum, non excedit ejus proportionem pœna æterna : non enim in plus est aeternum, quam infi­ nitum. Per quod patet juxta eandem ratio­ nem etiam ultimum. Neque D. Thom. ne­ gat, aut nos negabimus, posse pro offensa loco satisfactionis pœnam infligi : dicemus tamen, illud cui directe et perse pœna cor­ responded esse malitiam seu inordinatio­ nem peccati, et non offensam. AVa Sed ut alias rationes, quæ sine recursu ad infinitatem offensæ, ex ipsa gravitate culpæ mortalis in ratione malitiæ suadent condiguitalem pœnæ æternæ, saltem ut valde probabiles tueamur, respondetur se­ cundo, inter culpam et pœnam non requiri æqualitatem quoad omnia, et præsertim quoad formalem durationem : siquidem adhuc in humanis judiciis videmus, pro brevissimo delicio perpetuam vitæ priva­ tionem aut perpetuum exilium sæpe infligi : sufficit ergo quod in peccato mortali sit affectus perpetuo peccandi, aut manendi perpetuo in peccato, uln.80 esse diximus: nam hujusmodi affectus virlualiterot æqui· valenter potest dici .rZrrnus.· computaturque apud æternuin judicium, ac si esset æternus formaliter, ut supra expendimus. 87. Adde, quod etsi pœna æterna ex na­ tura rei et «ante sententiam judicis non esset proportionata, sed superexcedens respectu culpæ mortalis, propter hujus brevitatem, et illius infinitam durationem : eo ipso tamen quod divinus judex talem pœnam pro prædicta culpa incurrendam statuat, cadet tota sub ejus demerito. Pro quo nola, quan­ titatem alicujus pœnæ, ut justa sit, non semper attendi ex sola culpæ quantitate aut duratione : sed sepe ex judicis sententia major vel minor pœna pro aequali culpa constituitur : qua constitutione semel facta, tota illa pœna, quamvis alias major quam culpa videatur, juste infligitur committenti ipsam culpam : ut juste infligitur pcem mortis pro facto commisso, quamvis hœ minus malum videatur : quia lege sancita est talis pœna pro furto. Etenim qui contra legem delinquit, voluntarie se exponit toti pœnæ, quam lex ipsa in transgressores de­ terminavit eoque ipso tribuit jus legislatori aut judici exigendi ab eo totam illam pœ­ nam,cui se exponit, sive aequalem sive longe majorem quam culpa : nihilque aliud est totam illam pœnam mereri, quam se illi voluntarie exponere. Porro judex aut legislator in statuendo pœnas (ut per hoc quaedam replica diluatur) non præcise attendit gravitatem autdeordinationem hujus vel illius particularisculpæ secundum se spectare ; sed attendit etiam alia, quæ boni communis intersunt: utquod homines metu pœnarum a peccatis cohi­ beantur, inducanturque ad virtutem : po­ tissimum vero ut divinæ majestatis offensæ, quæ summum et infinitum malum conti­ nent, pro viribus caveantur. Undo totam eam pœnam juste statuere potest, quæ in ordine ad prædictos fines congrua et ne­ cessaria sibi videatur, sive finitedurations sive infinite : quippe etiam finis ad ita de­ cernendum importat saltem ex parte vita­ tionis divinæ offensæ aliquid infinitum. Quia ergo ad id congrua non esset pœna minor quam æterna : nam homines facile contemnerent quamlibet pœnam futuram temporalem, ut præsenli voluptatefruerentur, juste statuta est pro culpa mortali pœna æterna. 88. Dices, nos initio hujus secundæ so-fc?»· lutionis decrevisse non recurrere in ea ad infinitatem DISP. XVII, DIX IV. 389 , , t infinitatem divinæ offensæ; modo vero ad secundum legem juslitiæ. Porro ad statuen­ dam pœnam æternam pro culpa tantum ve­ hanc recurrimus: ergo inconsequenter pro­ niali, neque Deus moveri potest ex quanti­ cedimus. Respondetur, recursum hujus so­ tate ipsius culpæ, ut est per se notum, neque lutionis ad infinitatem divinæ offensæ, non esso ul ad rationem pro qua pœna infligatur, ex amore conservationis boni communis; nam potius hoc bonum postulat, ut ea pœna seuquæ fundet ejus reatum et demeritum : hanc enim rationem solum dicimus esso non sit. Postulat enim ut ille, qui est in malitiam et deordinalionem in actu peccati gratia, si eam non amittat (sicut amittere joan.4. repertam: sed esse dumtaxat ut ad finem nequit per solum veniale) aliquando ad beaelmolivum prohibendi ipsam malitiam et titudinem perveniat: nunquam vero ad deord i nationem sub tanta pœna. Semel eam pervenire, sed manere semper sub namque facta hac prohibitione ex ilio vel pœna, esset violentum ipsigratiæ: quæ cum alio motivo per se ad id sufficiente ; eadem sit fons aquæ salientis invitam æternam, malitia el deordinatio exigunt, ut prædicta violenter et contra propriam inclinationem pœna puniantur, independenter a punitione illa in perpetuum privaretur: non potest vel satisfactione exhibenda pro offensa. autem conservatio boni communis exigere la Dices secundo : sequitur ex doctrina tra­ aliquid, quod violentum semper sit in or­ fl&ï. dita, quod etiam pro peccato veniali, at­ dine gratiæ. Neque etiam potest esse suffi­ tenta ejus gravitate, posset Deus statuere ciens molivum ad statuendam illam pœnam pœnam æternam, et quod ea semel statuta vitatio aliorum peccatorum graviorum, sci­ licet mortalium: quia huic motivosufficiencaderet sub demerito talis peccati. Hoc au­ ter consultum erit, si pro ipsis mortalibus tem non videtur admittendum : quia cum talis pœna decernatur: neque prudens le­ peccatum veniale non excludat gratiam, et gislator debet gravissimas aut prolixissimas hæc postulet ad beatitudinem aliquando pœnas pro levissimis culpis decernere, ob pervenire ; fieri non potest, ut ex vi præ­ id solum ut graviores evitentur ; ubi pro dicti peccati juste aliquis privetur in per­ hoc alia superest via satis efficax, sicut est petuum ipsa beatitudine: uti privandus illa quam tetigimus: nimirum quod pro γ^· esset, si æterna pœna puniretur. Respon­ ipsis culpis gravioribus tales pœnæ assi­ detur negando sequelam, attenta præcise gnentur. Adde, quod si Deus alicui interdi­ lege justitiæ. Quamvis enim Deus utendo ceret sub comminatione pœnæ æternæ, ea ' supremo suo dominio, possit justum pecca­ tum venialitcr, imo et quemlibet innocenquæ nunc sunt peccata venialia, eo ipso tissimum destinare ad pœnam æternam, et mortalia redderentur, et qui illa deliberate de facto in illa delinere .-nequaquam tamen committeret, mortaliter delinqueret : quia id postularet lex justitiæ, aut hæc ibi splen­ mortalis culpa esset non vereri tantum Dei supplicium, aut velle potius carere in per­ deret: sed solum prædictum dominium, petuum divina visione, et manere semper cui jure servitutis omnis creatura debet sub pœna quantumvis levissimæ intensionis; esse plenissime subjecta : essetquesufficiens molivum ad honestandam illam pœnam , quam ab interdictis illis abstinere. Aliæ objectiones afferri possent ad suadendum, sive pcenalitatem manifestatio prædicti do­ non deberi peccato mortali pœnam æter­ minii, et adimpletio divinæ voluntatis. nam: quas brevitatis causa omittimus, quia 89. Ratio vero ob quam id non fieret ex vel solutæ sunt a D. Thoma art. 3 hujusD Thom> lege justitiæ, facile reddi potest: quia præ­ quasst. vel ex dictis facile diluentur. dicta lex postulat, ut judex in statuendo pœ­ nam, attendat vel quantitatem culpæ : statuatque proindepœnamilli adæquatam : vel DUBIUM IV. propria motiva, quæ judex ut talis debet Utrum peccato mortali debeaturpatna infinita attendere : ut quod pœna illa necessaria est secundum quantitatem? ad majora mala cavenda, et commune bo­ num conservandum : si vero totum hoc de­ Hocdubiumquoddirecte 90. respondetart. ficiat, nequibit judex aut legislator majorem 4 hujus q. ex ejus doctrina decidendum est. pœnam decernere, quam sit grav itas culpæ : Pro quo utcertumsupponimus, pœnam, qua proindeque si eam decernat, non ut judex de facto punitur a Deo culpa mortalis, non procidet, sed ut supremus dominus, si talis esse simpliciter infinitam secundum quan­ sit; vel inique aget. Neutro vero modo illa titatem, seu intensive (quantitas enim hic erit pœna proprie dicta : quia hæc non da­ tur ubi non est demeritum et condignilas | pro intensione accipitur) quia nulla qualitas ■il >· · i * 21 < » 390 DE VITIIS ET PECCATIS. aut res alia, quæ possit habere rationem pœnæ. capax est augmenti vel intensionis infinite, ut docent communiter Theologi et Complut. Philosophi, probantquo N. Complutens. lib. 3 Physicor. disp. 18, q. 6. Ex quo etiam ut certum supponimus, quod neque Deus de facto eam pœnam pro peccato aliquo decre­ verit : quia certum est, pro nullo decrevisse pœnam impossibilem. Quare solum inqui­ rimus, an tantasit gravitas et malitia culpæ mortalis, ut quantum est ex se, possit fun­ dare reatum pœnæ infinite intensæ, ila ut si hæcesset possibilis, ab illius demerito ex­ postularetur, nullaque finite et limitate intensionis illud adæquaret. Dupliciter au­ tem potest aliquid dici infinitum. Vel in­ trinsece et formaliter ; et hoc est infinitum simpliciter, quia in seipso habet intensionem vel magnitudinem infinitam : sicut habent perfectiones divinæ et valoroperum Christi Domini. Vel extrinsece et terminative : eo quod licet in se finitum sit, respicit tamen objectum vel terminum infinitum ; sicut actus charitatis, et visio beatifica, quæ licet sint actus finite intensionis, habent pro ob­ jecto infinitam Dei perfectionem et bonita­ tem. Unde hoc solum dicitur infinitum se­ cundum quid. De utroque autem dicemus, sicut etiam de pœna tam sensus quam damni. § IDeciditur dubium ex mente Any. Doctor is. 91. Dicendumest, peccatum mortale etiam quantum est ex se, non postulare pœnam simpliciter infinitam sive damni sive sen­ sus, sed adæquari sufficienter per pœnam finitam simpliciter. Hæc conclusio quæ fere est communis inter Theologos, statuitur in D.Ttwm. præsenti a D. Thoma, quem sequuntur ejus discipuli et expositores in commentar, art. Cnrîd.' 4, ubi Cajetan. et Medina, Curiel., dub. 3, Lorca.' -^var· disput. 183, Lorca disput. «53, Araujo Anajo. dub. 2 ; Zumel dub. 3, Vasq. in annotat. vazq1.· circa art. Salas tract. 13, disp. 15, sect. 7 et Salas, alii. Ratto Probatur sequenti ratione. Quantitas pœpro.con-næ secundam intensionem debet proportionan peccato secundum quantitatem malitiæ: cum enim ratione istius fundet rea­ tum ad illam, oportet ut inter utramque sit proportio, atque adeo quod non sit de­ bita major seu intensior pœna, quam sit malitiæ quantitas : sed hæc simpliciter est limitata et finita : ergo eliam illa debet esse finita simpliciter. Minor suadetur animad­ vertendo in peccato duplicem tantum mali­ tiam reperiri : aliam privativam quæ im­ portat aversionem a Deo et ab ejus lege: I aliam vero positivam, quæ dicit conversio­ nem ad bonum commutabile, propter quod voluntas Deum derelinquit, ut explicuimus 'i i supra disp. 6. Utranque autem finitam esse li constat. Tum quia sunt in subjecto finito, scilicet in actu humano, vel involuntate: quicquid autem in subjecto finito recipitur, limitatur et finitur per ipsum subjectum. Tum etiam quia utraque habet terminum et specificativum finitum : nam conversio specificatur a bono commutabili sicut a pro­ prio objecto, quod apud omnes est aliquid finitum. Aversio vero prout a conversione distinguitur, dicit privationem rectitudinis et perfectionis debite i nesse actui vel vo­ luntati, ut per eam in Deum sicut in finem converteretur ; unde ejus terminus et men­ sura est ipsa conversio qua privat, seu per­ fectio perquam debet fieri talis conversio: quam perfectionem et conversionem perspi­ cuum est esse simpliciter finitam. Ex nullo ergo capite potest prædicta malitia in infi­ nitum crescere. 92. Dices, etiamsi malitia sit finita, posse Ewh illi correspondes pœnam infinitam, non quidem ex natura rei, sed ex sententia jui dicis, qui non semper tenetur adæquare quantitatem pœnæ quantitate culpæ; sed potest ob alios fines pro minori culpa ma­ jorem pœnam decernere : eaque semel de­ creta, tota cadit sub demerito peccati, juxta dicta dub. præced. n. 87. Respondetur, Praô· doctrinam illam non habere locum in præ-dl®’ senti : quia certum est, Deum non statuisse pro peccato pœnam intensive infinitam,cum hæc sit impossibilis : unde si semelea pœna caderet sub demerito peccati, nequaquamid haberet ratione divinæ sentontiæ taxantis talem pœnam, sed ratione quantitatis ma­ litiæ adæquantis illam. Et ideo semel os­ tenso non deberi peccato ex hoc capite pœ­ nam infinitam, manet etiam probatum, ex nullo capite posse illi deberi. Dices secundo, potius ex nostra ratione deduci, malitiam peccati ex parte privatio- Ji“· nis esse infinitam : quia talis privatio est aversio a Deo bono infinito, ac proinde ipsa est aversio infinita : habet ergo peccatum hac ex parte proportionem cum pœna in­ finita: quicquid sit de conversione et mali­ tia positiva. Et sane discursas D. Thomæ et ejus DISP. XVII, DUB. IV. ejus verba in præsenli art. 4 hoc posterius videntur concludere: ait enim : In peccato duo sunt, quorum unum est aversio ab in­ commutabili bono, quod est infinitum: unde exhac parte peccatum est infinitum. Et infe­ rius : Æ® parte igitur aversionis respondet ptena damni quæ etiam est infinita. ijs- 93. Sed hoc facile refellitur, quia aversio a Deo reperla in peccato, solum potest esse infinita ex parte termini a quo, quate­ nus est separatio et recessus a bono infi­ nito: hoc autem genus infiniti solum est secundum quid, sicut actus charitatis dici­ tur hoc modo infinitus, quia est conversio elaccessus ad ipsum Deum bonum infini­ tum. Et sane cum aversio a Deo privativa sit privatio debitæ conversionis in illum, nequit esse magis infinita, quam esset prae­ dicta conversio : sicut nulla privatio potest esse major, forma, qua privat. Porro con­ versionem ad Deum non esse infinitam simpliciter et intrinsece, sed extrinsece et secundum quid, constat ex modo dictis : quia talis conversio non est nisi gratia vel charitas, qua voluntas diligit Deum super omnia: certumestautem, tam gratiam quam charitatem essesimpliciter finitas, licelpossint dici infinilæ secundum quid modo ex­ plicato. Et hoc dumtaxat haberi polest ex discursu etverbis D. Thomæ. Nam in eodem sensu appellat infinitam aversionem in pec­ cato repertam, in quo dicit esse infinitam pœnam damni illi correspondentem ; ut constat ex illis verbis : Exparte igitur aver­ sionis respondet pcena damni, quæ etiam est infinita, etc. At vero pœnam damni non es­ se infinitam simpliciter, sed secundum quid, modo explicato, est per se notum : quia hæc pœna consistit in carentia beatifi­ ca visionis, et ita non potest esse major quam ipsa visio, quam quidem nemo nescit esse simpliciter etintrinsece finitam ;quamvis respiciat terminum infinitum. Itaque ex nullo capite tribuit D. Thomas peccato infinitatem simpliciter : sed ex parte aver­ sionis concedit illi infinitatem secundum quid, propter terminum exlrinsecum in­ finitum quem respicit : ex parte vero con­ versionis negat omnem infinitatem, quia conversio ut talis nihil respicit infinitum. Eodemque proportionali modo discurrit in pœnis utrique maliliæ correspondentibus: pœnæ enim damni, quæ correspondet aver­ sioni, tribuit infinitatem similiter secun­ dum quid : pœnæ vero sensus correspondent! [..q.j. conversioni nullam infinitatem tribuit. » 91. Sed inquires, an sit ita quod pœna 391 damni soli aversioni correspondent, et pcena sensus soli conversioni; vel potius utraque malitia utrtiqae ista pœnapuniatur? Quam­ vis enim modus loquendi D.Thomæ videatur insinuare illud prius, dum absolute ait, quod ex parte aversionis corresponde! peccato pcena damni, et ex parte inordinatæ conver­ sionis pcena sensus : aliunde tamen dicen­ dum videtur posterius. Quia juxta doctri­ nam ejusdem D. Thomæ, peccato ea ratione debetur pcena sensus ; quia est voluntarium per propriam voluntatem : ob idque pueri decedentes cum originali solum puniuntur pcena damni, quia prædictum peccatum solum est illis volontarium voluntate aliena : cum ergo in peccatis personalibus non sola conversio ; sed etiam aversio sit voluntaria per propriam voluntatem, non est cur pcena sensus non etiam aversioni debeatur. Sicut etiam non est cur non debeatur conversioni etiam pcena damni : nam conversio in pec­ cato mortali reperta non utcunque est con­ versio, sed conversio aversiva a Deo, et conversio indecens et secum trahens aver­ sionem formalem : quod autem sic se habet, juste punitur perpetua separatione a Deo, in qua pcena damni consistit. Tum etiam quia prædicta conversio postulat non minus quam aversio puniri pœna æterna : sicut non minus quam illa est irremissibilis : pœna autem æterna necessario involvit per­ petuam privationem visionis beatifîcæ, quæ est pœna damni: debetur igitur hæc prædictæ conversioni. 95. Circa hanc dubitationem fere omnes expositores D. Thomæ concedunt, quod utrique maliliæ debeatur tam pœna damni quam pœna sensus, ctquod peccator propter utranque illam utraque hac pœna de facto punitur. Id quod non negat D. Thomas et rationes nuper factæ sufficienter ostendunt. Dissident tamen nonnihilin explicando doc­ trinam præsentis articuli, ubi pœna sensus tribuitur conversioni, et pœna damni aver­ sioni. Nam Curiel, Lorca, et alii censent, D. Thom. distribuisse prædictas pœnasprædiclis malitiis solum per quandam accom­ modationem : nam quia conversio est inor­ dinata adhæsio voluntatis ad bona creata, tribuitur illi pœna sensus, quæ infligitur mediis creaturis; aversioni vero tribuitur pœna damni, quia utraque consistit in re­ cessu et separatione a Deo: cum tamen revera unicuique ex prædictis malitiis una el altera pœna simul correspondeat. Sicut in divinis potentia tribuitur Patri, sapientia Filio, et amor Spiritui Sancio, quamvis I .1· 392 I DE VITIIS ET PECCATIS. omnia sint communia omnibus personis. Ve» Alii vero ultra hanc accommodationem, r'7lp;r‘· censent constituendum esse re ipsa aliquod discrimen inter prædietasmalitias et pœnas, quod attendens D. Thomas illas prædicto modo distribuerit. Et ita est asserendum. Potestque non difficile discrimen illud ex­ plicari. Nam condignitas pœnæ sensus su­ mitur ex ratione voluntarii, quæ in peccato Apc-ul. invenitur, juxta illud Apoc. 18 : Quantum K' gloripcavit se, et in deliciis fuit, tantum date illi tormentum et luctum: ratio vero pœnæ damni attenditur ex improportione ad vi­ sionem beatificam, sive (quod idem est) ex carentia et remotione principii, scilicet gratiæ ad illam eliciendam. Et ideo ubi invenitur hæc carentia et remotio sine pro­ prio voluntario ut in pueris decedentibus cum originali, non debetur pœna sensus, sed tantum pœna damni : ubi vero esset voluntarium sine praedicta carentia et remo­ tione, ut in peccatis venialibus quæ non excludunt gratiam, non debetur pœna dam­ ni, sed dumtaxat pœna sensus. Quamvis ergo tam aversio quam conversio in peccato mortali reperta, et sit voluntaria voluntate propria, et afferat prædictam improportionem sive remotionem; at tamen prima ratio voluntarii est conversio : aversio enim ideo est voluntaria, quia sequitur ex conver­ sione : prima vero ratio prædictæ iroproportionis et remotionis est aversio, quia conversio non habet removere gratiam, nisi in quantum est inducliva aversionis et per ordinem ad illam. Propter hujusmodi ergo discrimen ex parte radicum jureD. Thomas praedictas pœnas praedictis malitiis modo illo distribuit. Replica. 96. Nec refert, si urgeas: tum quod si daretur pura omissio peccaminosa, in quo casu nulla esset conversio, sed sola aversio, deberetur illi etiam pœna sensus : quemad­ modum si daretur conversio mortaliter cul­ pabilis sine aversione, deberetur illi etiam pœna damni : ergo unaquaeque ex praedictis malitiis independenter ab alia habet in se radicem utriusque pœnæ. Tum etiam quod peccatis venialibus etiamsi sint cum gratia, adeoque sine aversione a Deo, corresponde! aliqua pœna damni : ut patet, in animabus purgatorii, quæ ob prædicta peccata a vi­ sione divina retardantur, in qua retarda­ tione non modicam pœnam damni patiun­ tur : ergo datur meritum hujus pœnæ sine recursu ad aversionem. EnodaRespondetur enim ad primum, utrunque ,ur- casum, præsertim vero secundum impos- DISP. XVII, DIM IV, sibilem : ex impossibili autenisequilurquodcondignitatem, ac proinde ipsa est eodem libet : unde nihil contra nos, si inferatur modo infinita : si namque finita esset se­ in utruque deberi utranque pœnam, quia cundum id quod habet de facto, el nihil etiam infertur non deberi. Sed admisso supperadderelur, ut supponimus nonsuperpriori dicendum est, etiam tunc dari ali­ addi, aliquando per continuum pœnæ aug­ quam conversionem, scilicet interpreta- | mentum adæquaretur : sicut ipsa pœna tivam, quæ in sententia adstruentis ornis. aliquando per continuum sui augmentum sionem puram est ratio voluntarii ipsius i ad illius quantitatem pertingeret. omissionis, sicut conversio formalis in nostra. In secundo casu , si argumenti § in. gratia admitteretur, vel erit negandum, quod tunc deberetur pœna damni : quippe Diluuntur aliqux objectiones. ubi non daretur in voluntate aversio a Oeo, daretur conversio ad illum, ac proinde 98. Quam vis asserlionostra sit communis, gratia, sine qua nequit esset talis conversio: non defuit tamen unus vel alter qui oppoet cum gratia sit principium bealificæ vi­ ilwi- situm senserit : pro quo refertur Almainus sionis, non posset deberi illi supposito per­ tract. 3 moral, cap. 29. Qui hac via de­ petua hujus privatio, juxta dicta dub. pri­ clarat commune Theologorum axioma, ced. num. 89. Vel dicendum, quod illa quod Deus punit peccata citra condignum, conversio in nullo casu posset inlelligi mor­ quia dat illis pcenam finitam secundum in­ taliter peccaminosa, nisi per ordinem ad tensionem, cum infinitam mereantur. Præaversionem, cujus est illativa, sive de facto diclum tamen axioma ad sui verificationem inferat illam, sive non inferat : et ita nequaquam hoc postulat : cum intra limites condignitas pœnæ damni quæ in illa reperifinitæ possit assignari pœna longe intensior, retur, ortum haberet ex aversione sicut ex quam quæ de facto a Deo tribuitur, per or­ radice et termino, quem conversio respi­ dinem ad quam dicatur hæc citra condignum, ceret. Ad secundum dicas, nos hic cum etiam sine respectu ad pœnam infinitam. D. Thoma loqui de pœna damni simpliciter Verum aliunde occurrunt aliquæ objectio­ dicta, quæ est privatio perpetua visionis nes, ex quarum enodatione veritas magis beatificæ : illa autem quam justi in purga­ elucidabitur. torio ex dilatione prædictæ visionis patiun­ ?nsd- Objicies ergo primo : quod præter contur, solum est pœna damni secundum quid, versionem ac aversionem in peccato reper­ ut dicemus disp. sequent, num. 6. tas, quas finitas esse diximus, datur alia 97. Ex dictis infertur, peccato etiammorratio mali, nimirum ratio divinæ offensæ, tali non modo non deberi per se pœnam quæ est infinitæ gravitatis : crescit enim actu et categorematice infinitam, sed ne­ gravitas offensæ secundum dignitatem per­ que infinitam in potentia et syncategoresonæ in quam committitur : et ita offensa matice, ita ut quacunque finita designata, I commissa contra infinitam Dei bonitatem, debeatur alia major et alia major usque in nequit non esse simpliciter infinita : igitur infinitum : sed posse designari intra li­ peccatum ex hoc capite, quamvis non ex mites finitæ pœnam ita intensam, utadæquet illis duobus, erit dignum pœna infinita sim­ totam condignitatem et demeritum peccati. pliciter. Confirmatur : nullum opus valoris finiti adæquat gravitatem divinæ offensæ: Et ratio est perspicua : nam malitia quæ de et ideo solus Christus, cujus opera fuerunt facto in quolibet peccato reperilur, sive con­ valoris infiniti, potuit ad æqualitatem pro sideretur ex parte aversionis, sive ex parte ;,Γμιilla satisfacere, ut docet D. Th. 3 p. q. 1, conversionis, est finita et limitata, tanta art. 2 ; ergo per nullam pœnam simpliciter scilicet et non major : ergo corresponde! finitam poterit prædicta offensa adaequate illi pœna eodem modo limitata, quæ sit puniri, sed exiget pœnam simpliciter infi­ etiam tanta et non * major, atque adeo quæ nitam. neque sit infinita actu neque in potentia: Huic objectioni occurrunt aliqui negando sicut ipsa malitia neutro modo est infinita. •:to. divinæ offensæ infinitatem simpliciter: Imo ut deberetur peccato pœna infinita in dicant enim solum esse infinitam exlrin­ potentia, deberet ejus malitia esse infinita sece et secundum quid, sicut Div. Th. dixit non solum in potentia, sed etiam actu: de peccato ex parte aversionis. Imo qui ita quia malitia cui sine ulteriori augmento loquuntur, non videntur distinguere inter deberi potest pœna major et major usque in infinitum, actu habet in se infinitam Salma nt. Cars, thcolog. tom. J III condignitatem, 393 aversionem et offensam, sed utranque con­ fundere. Quia(inquiunt) peccatum ea ratione est Dei offensa, quatenus habet esse contra illum, ea vero ratione estcontra illum, quia ab ipso avertit : idem ergo erit in peccato offensa et -aversio ; juxta quam solutionem cessare videtur objectio proposita negando antecedens, videlicet dari in peccato aliam rationem mali præter conversionem etaversionem, quarum neutram exigere pœnam simpliciter infinitam jam ostendimus. Non tamen cessat confirmatio objectionis, ubi dicitur offensam divinam exigere infinitam satisfactionem, neque per minorem ada­ quari.* quomodo ergo non fundat reatum infinitæ pœnæ, quæ tribuit jus exigendi satisfactionem infinitam ? Ob hoc igitur (et quia nos prædictam doctrinam jam supra disp. 7, n.24, rejecimus, alibique Deodante latius impugnabimus ostendentes, offensam Dei formalem (loquimur de mortali) esse simpliciter infinitam, omninoque distingui ab aversione, et a qualibet alia malitia in peccato reperta, (utpote cum subjectum illius sit ipse Deus offensus, istius vero peccator et ejus actus) non debemus hac via objectionem effugere ; sed concesso antecendente, nimirum offensam formalem distingui a conversione et aversione in. peccato repertis, et esse simpliciter infi­ nitam, alio itinere veram quærere solu­ tionem. 99. Quocirca N. Petrus Cornejo 3 p. disp. secunda 2, dub. 2, in solui, ad 3 arg. et quidam Girnejo. alii D. Thomæ discipuli ifa prædicta objec­ tione convincuntur, ut existiment concedendam esse consequentiam : si sensus il­ lius sit, quod peccatum mortale, quantum est ex se, sufficientem condignitatem habet ad pœnam intensive infinitam, licet de facto non ita puniatur, quia non est possibilis talis pœna, aut saltem homo non est capax illius : ob idque ex Dei ordinatione com­ mutata est in pœnam ælernam, ut infi­ nitas durationis æquivaleat intensioni infi­ nitæ. Nam pœna finite intensa sed infinite prolongata, non ut minus gravis habetur, quam haberetur pœna secundum intensio­ nem infinita, finitæ tamen durationis. Videturque hæc solutio desumi ex D. Thoma D.Tlrom. opusc. *2, cap. 183, et in 4, dist. 16, quæst. 1, ari. 3, ubi ad probandum deberi peccato mortali pœnam ælernam, sic ait : Palest et alia ratio assignari, quare ρα·ηα peccati mor­ talis sit xtema : quia per illud contra Deum qui est infinitus, peccatur : unde cum nun 6 394 ί»Ε VITIIS ET PECCATIS. po&t# ess»' /wna infinita per intensionem, quia creatura wm est capaæ alicujus quali· latis infinity, requiritur quod sit saltem dura­ tion infimta. Nee per hoc quod auctores istius solu­ tionis asserant, deberi peccato ex parte offensa» pœnam simpliciter infinitam, exis­ timant derogari doctrina? D. Thomæ in præsenti statuentis solum deberi illi pœnam infinitam secundum quid. Nam aliud est loqui de pœna quam peccatum in actu se­ cundo meretur, seu qua? de facto illi ex divina lego correspondent ; aliud vero de pœna. ad quam ex vi suæ gravitatis habet proportionem, et quæ si esset possibilis, juste illi applicari posset. Prima quidem est simpliciter finita : quia peccatum eam duntaxal pœnam meretur inactu secundo, quam Deus pro illo statuit ; cujus determi­ natio sicut non est ad aliquid impossibile, ita neque ad aliquid infinitum. Et de hac pœna intelligendus est D. Thom. in præ­ senti : loquitur enim de illa quæ potest pec­ cato deberi debito reducibili ad actum . De secunda vero pœna non loquitur, quia non est debita debito ad actum reducibili : el ita non est contra doctrinam S. Doctoris, asserere quod tale debitum sil ad pœnam simpliciter infinitam. Duplex 100. Si vero urgeas contra hanc solulionem> tum ex Vasq. quod non satis cohae­ rent, inesse peccato mortali secundum se condignilalem ad pœnam infinitam, et pœ­ nam ista messe impossibilem : quia si pœna est impossibilis, etiam condignitas ad illam impossibilis erit : ex eo enim quod sit impossibilis terminus alicujus relationis, efficitur impossibilis ipsa relatio- Tum etiam quod ex prædicta solutione sequitur, non posse Deum per suam justitiam vindicativam punire peccatum mortale, quantum ipsum punibile est ; seu quantum est di­ gnum ut puniatur : si quidem illud est punibile pœna intensive infinita, et hanc Deus nequit per suam justitiam illi appli­ care. Hoc autem videtur imperfectionem arguere in ipso divina justitia : sicut ar­ gueret imperfectionem in omnipotentia, si esset aliquid factibile, quod ipsa facere non posset. Dilutur Respondetur ad primum quod sicut in pnoia. operibus Christi Domini, quæ pro nobis exercuit,concedimus valorem, quantum est ex se, sufficientem el condignum ad meren­ dam infinitam gratiam, quamvis hæc sit impossibilis, neque hujusmodi impossibili­ tas tollit prædictam condignitatem ; sed effi- DISP. XVII, DUB, IV. cil duntaxat, quod non meruerit illam de tegoreinatieo producere; quamvis nullum facto in actu secundo : quia meritum in actu producere possit, qui sil actu infinitus, secundo supponit divinam ordinationem, 102, Hic modus dicendi est valde proba­ quæ non est de præmio impossibili: ita nul­ bilis : nam prælerquam quod probabiliter lum est inconveniens, si dixerimus, pecca­ sumitur ex adducto D. Thomæ testimonio, tum mortale qua ratione est Dei offensa, ; habet prose inter alios optimum fidejusso­ habere sufficientem condignitatem ad pœ­ rem sapientissimum M. N. P. Cornejo, cu­ nam infinitam, quamvis hæc sil impossi­ jus auctoritas tanti semper fuit ct erit apud bilis : et quod hæc impossibilitas non obest nos, ut sufficiat ad prædictum dicendi mo­ prædictæ condignitati, sed efficit tantum, dum probabilem reddendum, Elsane nihil quod talis pœna non debeatur peccato de occurret contra illum, quod non possit pro­ facto et in actu secundo, seu debito quod babiliter enervari. Adhuc tamen non om­ possit vel debeat ad exeeutionem reduci. nino placet: tum quia si ratio offensæ, de Illud vero de relatione non obstat : quia li­ qua loquimur, fundaret per se condignitacet relatio prædicamentalis non sit nisi ai tem ad pœnam, et non qualcncunque, sed terminum possibilem, vel etiam cxisleninfinitam, non siluisset eam D. Thom. hoc tem? relatio tamen transcendcntalis(inquo loco, ubi raliones et titulos condignitatis genere est prædicta condignitas) potest ter­ pœnæ ex professo examinat, præsertim minari ad rem impossibilem : ut cum quis cum nulla alia esset ita præcipua in ordine habet actum, quo vellet occidere infinitos ad prædictum effectum. Tum etiam quia homines, si essent, aut dare infinitas elee­ mosynas, si haberet illas, qui sane actus i D.Tk®.ipse D. Thom. in 4, ubi supr. in solut. ad 6, expresse dicit, quod pœna proprie loquendo important respectum transcendentalem ad corresponde! peccato secundum inordinatio­ objecta impossibilia. ; nem seu malitiam, quæ in ipso peccato inve­ 101. Ad secundum respondetur, quod^ nitur; non vero secundum dignitatem ejus in quamvis de facto offensa divina non possit*^ quem peccatur : ac proinde neque secundum puniri quantum ex se punibilis est, non ta­ gravitatem offensæ, quæ attenditur secun­ men id oritur ex defectu vel imperfectione dum prædictam dignitatem. Sentit ergo, divina justitiæ, sed ex defectu pœnæ quæ rationem offensæ non esse numerandam non potest esse ita gravis, sicut ipsa offensa: inter illas, pro quibus pœna peccato corres­ sufficit autem ad infinitatem divinae justi­ ponds. tiæ, quod ipsa quantum est ex se, possit ap­ ergo ta J103. Respondetur . w secundo ad propoplicare quamlibet pœnam possibilem, et silam objectionem, negando consequentiam: quod si possibilis esset pœna infinita, posset quia non quælibet ratio mali fundat per se eam totam applicare, ut posset re vera: sola condignitatem ad pœnam ; sed illa dun­ enim impossibilitas pœnæ facit eam appli­ taxat, quæ est malitia moralis, quæque cationem impossibilem. Quod tamen aliter deordinat et deturpat actum humanum : or­ contingeret justitiæ creatæ : nam bæc ob dinatur enim pœna contra turpitudinem et suam limitationem non posset applicare deordinationem malitiæ, ut per illam re­ pœnam infinitam, quamvis esset possibilis, formetur quod ista vitiavit. At vero ratio et peccatum illam mereretur. Adde pro ple­ offensæ non est malitia moralis, neque niori solutione utriusque replicæ,sufficienter deordinatio humani actus, cum non sit in explicari infinitam condignitatem offensæ, ipso actu, sed in persona offensa. Unde so­ et infinitatem divinæ justitiæ, per hoc quod lum est quoddam damnum et quædam læsio sit possibilis pœna infinita in potentia, id irrogata ipsi personæ offensæ in propriis est, taliter ut data quacunque finita, possit bonis talis personæ: ad cujus reparationem dari alia major et alia major usque in infi­ et compensationem ordinatur non quidem nitum syncategorematice, et quod tota hæc pœna ut talis, sed satisfactio et restitutio. infinitas cadat sub prædicta condignitate, Itaque sicut malitia ad sui reparationem et sub activitate divinæ justitiæ: nam eo requirit prenam, ita offensa ad sui compen­ ipso ostenditur illas esse simpliciter infini­ sationem satisfactionem exigit. Et sicut tas, utpote quæ omnino invarialæ possunt condignitas pœnæ crescit ex augmento ma­ amplius et amplius usque in infinitum ex­ litiæ, et quo major est malitia, eo fundat tendi. Sicut infinitas divinæ omnipotènliæ majoris pœnæ reatum : ita ex quantitate sufficienter declaratur, per hoc quod immu­ offensæ attenditur jus et debitum ad exigen­ tata manens possit perfectiorem et perfec­ dam satisfactionem : et ideo pro offensa tiorem effectum usque in infinitum synca­ Dei, quæ est infinita, si ad æqualitatem , tegorematice 395 componenda est, requiritur satisfactio infi! nita. Porro non esse idem formaliter pœ­ nam et satisfactionem, quamvis materiali­ ter sæpe coïncidant, ex eo constat, quia pœna infligitur peccatori a judice, ita ut ju­ dex* eam tribuat, et peccator recipiat, satis­ factio vero redditur a peccatore personæ offensæ. Potestque et sæpe contingit, ut of­ fenso fiat satis sine ulla pœna satisfacien­ tis, ut per pecuniam ; et ut peccator susti­ neat pœnam, sine eo quod satisfaciat. Differunt ergo formaliter pœna et satisfac­ tio : differentque proinde rationes illæ, quibus unaquæquc directe et per se correspon­ de!, 104, Ob id igitur D. Thom. in pra?sentid,tî"h” non meminit offensæ quam peccator Deo irrogat ; meminit vero conversionis et aver­ sionis, quæ in ipso peccatore vel in ejus actu reperiuntur : quia quærebat illas ra­ tiones, quibus per se pœnadebetur, quasque per se exigunt per pœnam in quantum pœ­ nam reparari : cujusmodi sunt prædicta aversio et conversio, in quibus deordinatio et malitia moralis consistit : non autem quærebat rationem offensæ formalis, cui per se solum debetur satisfactio : et de qua agit 3 p. q. 1, art. 2, ubi docet, peccatum irfem. quantum ad rationem offensæ infinitum esse, infinitamque exigere satisfactionem. Per quod patet tum ad objectionem, tum etiam ad confirmationem. Hæc enim solum probat, deberi peccato ex parle offensæ sa­ tisfactionem infinitam, quod libenter ad! mittimus. Sed cum pœna ut talis neque sit formaliter satisfactio, neque correspondent per se offensæ, sed dumtaxat malitiæ mo­ rali quæ finita est, non inde infertur deberi per se peccato aliquo ex capite pœnam sim­ pliciter infinitam. Addidimus ly per se, dum diximus pœ­ nam non correspondere offensæ, sed mali­ tiæ morali, offensæ vero solum correspon­ dere satisfactionem : quia non negamus, satisfieri multoties, imo et regulariter of­ fensæ per pœnam : vel quia sæpissime in eadem re conjungitur, quod sit pœnalis, et quod sitsatisfactoria : vel quia offensus re­ putat sufficienter sibi satisfactum iri, si quod ipse passus est, videat sustinere of­ fendentem : vel quia debitore non valente alia via satisfacere, expostulat offensus pœnam loco satisfactionis. Hoc autem modo non· negamus, peccatum mortale ex parte divinæ offensæ condignum esse pœna infi­ nita, posseque Deum loco satisfactionis to­ tam eam pœnam, si possibilis esset, exi- 9 * 4 •te 396 DE VITIIS ET PECCATIS. gere. Sed ex hoc nihil contra nos : quia ut sæpe diximus, D. Th. in præsenli solum inquirit de iis, quibus pœna ut talis per se corresponde!. Per quod patet ad testimo­ nium pro præcedenli solutione adductum ητΜβ.θχ Opusc. 2, et ex 4, dist. 46 ; solum enim vult S. Itoctor, posse Deum vindicare suam offensam per pœnam a-ternam, aut si esset possibilis, per pœnam infinitam loco satis­ factionis, et quasi per accidens : non vero quod ipsa pœna per se offensæ correspondeat. Quamvis etiam dici possit, D. Thomam adduxisse ibi eam rationem non ut veram, sed solum ut probabilem et ex alio­ rum sententia : ob idque in præsenti ubi ex propriis tantum luquitur, illam omisit. swdihJi IG®· Secundo objicies : nulla pœna finita vbjwiio.est ita grave malum, sicut quælibet culpa mortalis : ergo nulla talis pœna adæquat condignilatem prædictæ culpæ : erit igitur digna, quantum est ex se pœna infinita. Hæc secunda consequentia sequitur ex pri­ ma : et prima ex antecedente ; cum enim pœna non nisi in quantum est malum homi­ nis, ordinetur ad punitionem culpæ, debe­ ret utique, ut peream culpa adæquate pu­ niretur, esse æque mala atque ipsa culpa. Antecedens vero ex eo probatur,quia nemini licet eligere aliquam culpam ad vitandam quantumvis magnam pœnam : liceret au­ tem, si pœna esset æque mala sicut culpa : quia inter duo mala, quando ulrunque vi­ tari non potest, licet eligere illud quod non est pejus sive magis malum. Hæc objectio si vim habet, probat, non tantum culpam mortalem, sed neque venialem levissimam puniri sufficienter per pœnam finitam quantumvis magnam, imo neque per pœ­ nam infinitam. Quippe ob nullam pœnam vitandam licet eligere culpam quantumvis minimam et venialem : nam est implicatio in terminis quod sit culpa, et quod sit lici­ tum eam eligere ; esset autem necdum lici­ tum, sed valde laudabile eligere maximam pœnam, ubi necessaria esset ad vitandam etiam levissimam culpam, fnde objectio hæc solvenda est ab omnibus, qui nolint etiam peccato veniali tribuere condignitatem pœnæ infinitæ. Solutio. Respondetur ergo, quod licet genus culpæ longe pejus sit et pejoris conditionis, quam genus pœnæ; attamen loquendo de unaquaque in suo proprio genere, non quæ­ libet culpa aut malitia etiam mortalis est major in ratione malitiæ, quam quælibet pœna adhuc finita in ratione talis ; sed po­ test dari pœna, quæ in ratione pœnæ adæ­ quet et superexcedat quantitatem malitiæ. Ad probationem vero dicendum est, ideo * non esse licitum eligere aliquam culpam ad vitandam quantumvis magnam pœnam; licere vero eligere pœnam quantumvis ma­ gnam ad vitandam culpam, quia nulla cul­ pa sive magna sive parva est ordinabilis ad ultimum finem, neque ad aliquem finem honestum et ordinabilem in illum ;sed po­ tius ex sua ratione dicit aversionem et inor­ dinationem circa talem finem : atque adeo ob nullum finem est honestabilis : nequit autem licite eligi, quod non potest hones­ tari. Pœna vero quantumvis magna sit, ex sua ratione ordinatur ad bonum finem, estque proinde per illum honestabilis, et consequenter licite et honeste eligibilis : et ita licite et laudabiliter eligilur ob vitan­ dam culpam : sicut licite quis exercet actum bonum et fini ultimo consonum, ut vitet actum malum et repugnantem tali fini.Cum autem dicitur, quod propositis duobus ma­ lis licet eligere minus ad vitandum majus, intelligendum est, dummodo tale malum sit ordinabile ad bonum finem, ac proinde dégénéré honeslabilium et eligibilium, si­ cut est malum pœnæ : si vero sit extra tale genus, sicut est omnis moralis malitia, ob nullum aliud malum etiam longe majus vi­ tandum potest licite eligi. Ob idque nun­ quam licet eligere aut committere culpam venialem ad cavendam mortalem, neque culpam mortalem minorem ad cavendam majorem. Imo eo ipso quod aliqua ex illis posset licite eligi ob quencunqué finem, non esset jam culpa, sicut neque illicita, ut est per se notum. 107. Ex hoc habes indubitatam solutio­ nem cujusdam casus a viro sapientissime nuper nobis propositi. Nimirum si Deus alicui certo revelaret, se habere decretum conditionatum permittendi illi gravissi­ mam culpam mortalem, si noncommittal quandam venialem, puta leve mendacium; secus vero si istud committat : num in caso ita urgenti debebilne, aut poterit prudenter operando, committere tale mendacium ob vitandam culpam mortalem, quam certo novit se aliter incursurum? Ex dictis igitur constat (quicquid sit de possibilitate præ­ dicti decreti) respondendum esse negative huic casui : quia est implicatio in terminis, quod aliquid sit culpa quamvis minima, et quod licite vel prudenter possit eligi ob quodcunque malum vitandum, aut bonum assequendum. Prudentia enim (contraquam nihil licet) essentialiter supponit finem ul­ timum DISP. XVII, DUB. IV. 397 limum honestum, et nihil dictat vel ope­ DISPUTATIO XVIII. ratur nisi in ordine ad talem finem : undo I cum culpa quantumvis minima, omnino I)c pœnis damni et sensus in speciali. t sit ad illum inordinabilis (si enim esset i ordinabilis, jam non esset culpa) manifeste Post communem considerationem pœnæ, I repugnat, quod ejus electio ob quencunque et reatus peccati ad illam, quam praecedens r finem a prudentia dictetur, et licita sil. Ille disputatio complexa est, quaeque ad prae­ I ergo cui Deus decretum de permissione sentem tractatum directe spectat, operae cuïpæ mortalis sub prædicta conditione repretium duximus, pro peculiaribus poenis ' velaret, adhuc teneretur vitare utranque quibus peccata puniuntur, nimirum pœna culpam ; et quamlibet committeret peccaret, damni et pœna sensus, brevem aliam dis­ et imprudenter operaretur : quia libere eam putationem instituere : ut aliqua quæ committeret : atque adeo posset non com­ uniuscujusque sunt propria, non ignoren­ mittere, si vellet : non secus ac si prædic­ tur. Quamvis enim exacta prædictarum tum decretum revelatum non fuisset, vel si pœnarum discussio alterius sit tractatus, revelaretur ut decretum absolutum et inillius nimirum ubi agitur de statu damna­ dependens a commissione culpæ venialis. torum, ad quem proinde jure remitti pos­ 108. Terlio solet objici, quod si peccato set : aliquam tamen illarum notitiam nemo mortali non debetur nisi pœna finita, po­ in prajsenti superfluam vel intempestivam terit pœna quæ debetur venialibus ita au­ judicabit. geri , ut adæquet illam : poterunt enim peccata veniala continuo multiplicari, et DUBIUM I. sic eorum pœna continuo augeri, ac per hoc continuum augmentum pervenire ad Qux dicatur pœna damni, et qux pœna sen­ quancunque limitatam et finitam quæ assi­ sus : et an illa sit xqualis in omnibus ? gnetur culpæ mortali. Hoc autem videtur inconveniens, ut peccato mortali non de­ Quamvis divisio pœnæ in pœnam damni et pœnam sensus adeo sit recepta, ut nul­ beatur major pœna, quam posset deberi pro quibuslibet venialibus. Sed etiam ob­ lus de ejus bonitate vel adæquatione dubi­ taverit : quid tamen prædictis vocibus jectio solvenda est ab omnibus : quia quicquidsit de pœna, quam peccatum mortale proprie significetur, et quæ mala unaquae­ ex se mereri posset ; illa tamen qua de que harum pœnarum sub se comprehendat, facto punitur, apud omnes est certum, quod non ita est per se notum, ut aliquali exa­ mine non indigeat ; a quo utpole de re sit intensive finita, in qua proinde militat prædicta objectio. facili exordiemur. Wanir. Respondetur ergo negando antecedens : nam peccato mortali debetur pœna damni, § Iquæ non debelur venialibus : et hæc adeo Aq)eritur nomen et ratio utriusque pœnæ. est gravissima, ut per nullam pœnam sen­ sas, quæ sola venialibus debetur, possit 1. Pœna damni, ut nomen ostendit, non àdæquari : pœna enim damni est superio­ aliunde dicta est quam a damno, detri­ ris generis ; ad quod non pertingit res in­ mento, vel jactura, quæ per illam inferun­ ferioris generis, quantuncunque crescat. tur patienti. Et quamvis in lata quadam Sed et ob aliam rationem peccata venialia acceptione quodlibet malum, supplicium, quantumvis multiplicentur, non exigent aut incommodum quo aliquis in persona æqualem pœnam etiam sensus, atque unum vel in bonis anîcitur, damnum dici possit, mortale : quia huic in sua pœna debetur exindeque damnari dicatur quisquis alicui per se aeternitas, quæ illis per se non debe­ suppliciorum generi addicitur: attamen tur. Quod si objectio restringatur ad solam strictius loquendo damnum a demendo vel pœnam sensus, et ejus intensionem, praes­ diminuendo sumptum est, propricque de­ cindendo a duratione, nihil convincit im­ notat ablationem et diminutionem bono­ probabile, do quo dicemus disp. sequent, rum quæ aliquis possidet, vel quæ sibi, num. 86. Omittimus objectiones aliquas præserlim jure hæreditario possidenda, de­ minoris momenti, quia ex dictis facillime bentur. Alia vero supplicia quibus persona diluentur. in seipsa torquetur, pericula vel tormenta dicuntur, potius quam damna. Ab hac igi- 398 DE VITIIS ET PECCATIS. tur damni significatione dicta est pœna damni amissio bonorum, quæ hominibus ex divina promissione debentur, etiam præscindendo a dolore qui ex tali amis­ sione potest sentiri. Inter hæc autem bona potissimum est ultima beatitudo, quæ in divina visione consistit, quæque est nobilissima hœreditaset patrimonium filiorum Dei, ad quæ adoptantur pergratiam. Amis­ sio ergo hujus divinæ visionis quasi per antonomasiam dicta estpœna damni. Poena aulem sensus vocatur, quæ inferendo ali­ quod disconveniens et nocivum sive animæ sive corpori, torquet et affligit. Quia enim nocumenta afflictiva potissimum sensibus percipiuntur, inde tota hæc pœna sive ad corpus sive ad animam spectet, dicta est ab afflictive corporeo/ww senses : re vera au­ tem comprehendit etiam pcenam spiritua­ lem, quæ infertur animæ per prædicta af­ flictiva ad causandum in ea spiritualem dolorem. 2. Ex quo fit, praedictas pœnas non ita IlLilio. inter se dividi, ut una solum damnum et non aliquem dolorem, alia vero solum do­ lorem et nullum damnum inferat ; quin potius utrunque hoc per utramque potest inferri. Quia amissio bonorum, in qua con­ sistit pœna damni, ex se est doloris illa­ tiva : non enim sine dolore amittitur, quod cum amore possidetur. Similiter tormen­ tum ab extrinseco disconvenienti illatum secum affert amissionem alicujus boni, commodi,et delectabilis, cui non est locus cum tormento et doloribus. Attendenda est ergo prædicta pœnarum divisio penes il­ lud, quod est præcipuum in unaquaque, quodque præciso respectu ad aliud, eam constitueret. Nam in pœna damni praeci­ pua est ipsa bonorum amissio : et ideo in sola illa etiam sine ullo dolore salvatur ratio talis pœnæ : ut de pueris existentibus in limbo dicemus dub. 3, et constat in iis quibus ignorantibus bona et possessiones auferuntur. In pœna autem sensus præci­ puum est illud nocivum seu disconveniens prave afficiens et dolorem inferens, ut ignis v. g. et ideo quamvis per hanc pœnam nulla bona auferrentur, salvaretur ejus ratio in afficientia praedicti nocivi appre­ hensi ut talis. 3. Fit deinde, quod quamvis pœna dam­ ni præcipue dicat privationem beatificæ visionis ; sub eo tamen nomine continetur etiam privatio gratiæ habitualis, non so­ lum quæ erit in damnatis, sed etiam quæ est in peccatoribus hujus vitæ ·. qaia etiam i I ' i ' hæc privatio est amissio et ademptio boni maximi ex divina promissione debili, juxta illud 2, Pet. 1 : Maxima el pretiosa nobis promissa donavit, ut efficiuntur divina con­ sortes natura. Unde privari aliquem gratia, etiamsi ipse vel propter ignorantiam, vel propler cordis duritiam non doleal, ma­ gnum damnum est et magna jactura pa­ tientis. Verum est tamen, privationem gratiæ non perpetuam, sed solum in hac vita ad tempus, non esse dicendam pcenam damni simpliciter, sed secundum quid : ut dicemus infra de dilatione ad tempus beatifîcæ visionis : quia quodcunque damnum temporale tantum est secundum quid res­ pectu æterni. Idem dicendum est de sub­ tractione et denegalione gratiæ actualis seu divinorum auxiliorum ad bene operandum et ad peccata vitanda. Quoties enim talium denegatio habet rationem pœnæ, reducitur ad pœnam damni propter eandem ratio­ nem : et ideo potest etiam pali sine cogni­ tione et sine dolore sustinentis. Diximus Quoties talium denegatio habet rationem pa­ na, etc. quia non semper ita contingit : sicut non semper supponitur aliquod peccatum commissum et non dimissum, cujus pœna esse possit. Sed erit tunc pura negatio be­ neficii indebiti, ut latius diximus in tract, deprædestin. disp. 8, dub. 2. Quo contra se habet amissio et privatio gratiæ habi­ tualis : semper enim est pœna, quia sem­ per supponit peccatum commissum et non dimissum, et non qualecunque, sed mor­ tale. Fit tertio, ad pœnam sensus pertinere ΤΜώ omnia tormenta, quibus damnatorum corpora affliguntur : quia omnia illa prove­ niunt ex nocivis disconvenientibus, quæ sensibus percipiuntur, potius quam ex pos­ sessione amissa alicujus boni, cujus priva­ tio el amissio independenter a perceptione el dolore debeat damnum nuncupari. Cæterum respectu animæ utraque pœna locum habet : cum et ad ipsam pertineat bonorum possessio, et amissio, quæ etiam sine do­ lore damnum sit ; et possit quoque per in­ tellectum percipere nociva et disconve­ nientia, quibus torqueatur. Quod qualiter contingat, videbimus dub. seq. 4. Modo vero circa utranque pœnam dubitari potest : ad quam pertineat dolor lia ille, quem damnati ob amissam beatiludinem patiuntur ; quique ex tali amissione etiam sine respectu ad alia novica in eis consurgit? Non enim desunt qui prædic­ tum dolorem ad pœnam sensus reducant. Tum DISP. XVJII, DUB. I. 399 fum quia pœna damni communis est omni­ visionis ; non ad illam, sed ad istam debet reduci. bus condemnatis, iis etiam qui propter so­ lum peccatum originale damnantur : sed 5. Ad ea vero quæ in contrarium addu­ inistis non invenitur talis dolor, ut dice­ ximus, facilis est solutio. Nam ad primum mus dub. 3; ergo non perlinet ad pœnam dici potest, pœnam damni quamvis sit damni. Tum etiam quia pœna sensus prout communis omnibus damnatis, non tamen perlibet ad animam, est quædain afflictio esseæqualem in omnibus, ut infra osten­ passiva, qua illa angitur et torquetur : sed demus : el propter hanc inaequalitatem maxime torquetur per illum dolorem : ergo potest afferre in illis qui propter peccata pertinet ad hujusmodi pœnam. Et itasenpropria damnantur, prædictum dolorem liunt Vasq. 1 p. disp. 212, cap. 2, ubi etiam reductive pertinentem ad eandem pœnam ; ^•.Arrubal disp. 181, c. 3. Alvar, in present, et non afferre illum in aliis, qui damnan­ tn disp. 184, in solut. ad ult. argum. Lorea tur propter solum originale. Ad secundum ^disp. 54 et Salas disp. 15, sect. 10. Nec dicas, pcenam sensus consistere in passione dissentit Ban nez I p. quæst. 64, art. 3, illata ex aliquo disconvenienti et nocivo, η’..·, dub. I. At vero Curiel in præsent. art. 4, v. g. ex igne : ad eamque reduci dolorem dub. 1, Zumcl. art. 4, dub. 2, conclus. 2 et et tristitiam inde in voluntate consurgen­ I Greg. Martinez eod. art. dub. 1. Suarez tem : dolor autem qui consurgit ex cogni­ 1 lib. 8 de Angel, cap. 5, et alii prædictum tione pœnæ damni, si qua ratione pœna dolorem sub pœna damni comprehendunt. dicendus est, debet esse talis per reductio­ i Cui dicendi modo magis adhaeret Bannez nem ad ipsam pœnam damni, quam con­ loco nuper cit. ait enim talem dolorem sequitur : unde non est quo pacto ad pœnam posse reduci ad pœnam sensus ; re vera sensus pertineat. Si quis vero contendat, tamen esse pœnam damni. prædictum dolorem posse aliquo titulo isk Sed dicendum est, hujusmodi dolorem etiam ad pœnam sensus reduci, non est de proprieet per se neque esse pœnam damni, hoc multum curandum, quia in ordine ad neque pœnam sensus ; sed reductive dum­ has reductiones facile est invenire aliquataxat pertinere ad genus pœnæ ut aliquid lem titulum, etiam in rebus quæ valde consequutum : hoc autem modo non ad distant : et quaestiones circa hoc insurgen­ pœnam sensus, sed ad pœnam damni de­ tes majori ex parte ad voces et molum lo­ bere reduci. Et quidem prædictum dolo­ quendi reducuntur. rem non esse proprie et per se pœnam, Secundo dubitari potest : utrum animæDubîtaconstat ex dictis disp. præced. a n. 32. existentes in purgatorio patiantur pœnam1,0 a,ia· Tum quia cum sit actus a voluntate elici­ damni in dilatione visionis beatificæ ? Cer­ tus, nequii esse contra naturam et inclina­ tum quippe est, prædictam dilationem osse tionem ipsius voluntatis, sicut est de ra­ illis maxime pœnosam ; sed non est ita tione pœnæ ; imo juxta naturalem volun­ certum, an ea pœna dicenda sit sensus, vel tatis inclinationem est, et ex ea sequitur, damni. Alvarez enim cit. disp. 181, vide-Alvarcz. quod præsupposito malo, doleal et tristetur tur negare hoc posterius : quia pœna damni de illo ; sicut quod gaudeat de bono. Tum (inquit) solum debetur peccato ratione aver­ etiam quia dolor supponit pœnam : dolet sionis, el ideo ubi non datur aversio, non enim quis de maloel de pœna, quæ patitur : habet locum talis pœna : in illis autem et ideo dolet, quia patitur illa ; non vero animabus non datur aliqua aversio : pluideo patitur, quia dolet : ergo non ipse do­ riraæ enim solum commiserunt peccata lor, sed malum de quo consurgit, habet venialia, quæ non avertunt a Deo : quæ rationem pœnæ. Dolor aulem erit velut autem mortalia commiserunt, omnino ea accidens consequens ad pœnam : sicut ad in hac vita saltem quoad aversionem re­ beatitudinem consequitur gaudium. Atque tractarunt : ergo non debet illis applicari hinc fil, prædictum dolorem quamvis per pœna damni. se pœna non sit, reduci ad ejus genus ; si­ 6. Elita est re vera, loquendo de pœna Solutio, cut gaudium reducitur ad beatitudinem, damni absolute et simpliciter. Hæc enim non est sola dilatio visionis beatificæ, sed quamvis non sit ipsa beatitudo. Imo fit, ejus perpetua privatio : quæ quidem solum reducendum esse ad pœnam damni : nam potest habere locum in illis, qui æternalireduci debet ad illam pœnam, ex qua con­ surgit, et cujus est dolor : cum autem non ter manebunt a Deo aversi. Jn quo sensu consurgat ex aliquo nocixo pertinente ad loquitur Alvar, ubi supra, el procedit QjusA|rjrcz > pœnam sensus, sed ex carentia beatificæ ratio. Cæterum neque ipse negat, nec ne- r i; if * *♦· >· T . * * » I I : 400 >.* ‘.ΛίΙ DE VITIIS ET PECCATIS. DISP. XVIII, DUB. I. ista plus tribuendum eral graviori peccato, Siurci. gari potest, ut recte vidit Suar. lib. 8 de | peccatorum, omnino est indubitatum. Di­ Angel, cap. 1 I, n. etiam I I, quod illa dila­ • per augmentum illarum recompensari. cendum igitur est, pœnam damni quam ihrtj» Sed hoc facile impugnatur animadvertio visionis beatifica?eo modoquo est pœna, condemnati patiuntur, non esse æqualem in non ad pœnam sensus, sed ad pœnam dam­ tendo,quod peccato mortali propterea debeillis : sed majorem, vel minorem secundum lurutrnquepœna, videlicet damni etsensus, ni pertineat : ac proinde diei possit el de­ peccatorum diversitatem. Ha sumitur ex D. beat puma damni secundum quid. Et ita quin in eo datur duplex malitia, scilicet Thoma in præsenti artic. 4, et quæst. præ-01bü ΒΤΐ·.ια. appellatur a D. Thoma in 1, dist. Il, quæst. aversio et conversio : debeturque pœna ced. art. 1 ad 3, et quæsl. 28 de Verit, art. damni primario ratione aversionis, et pœna 1, art. Lquæstiune. 3, ibi > Dicendum, quod 6, et in 2, distinct. 32, quæst. 1. art. 1 ad 2. sensus ratione conversionis. Unde neque in purgatorio erit duplex pœna : una damni, Tenentque salis communiter Theologi, Sco-sa» in quantum scilicet retardantur a divina conversio primario respicit pœnam damni, tus in 4, distinct. 16, quæst. 1, art. 1, el^J aut peream puniri postulat ; neque aversio visione: alia sensus, etc. Intelligendus est distinct. 50, quæst. unie. art. 4, ubi etiam Ai*® primario exigit pœnam sensus, aut per autem de pœna damni secundum quid. Ete­ Major quæst. 2, Gabriel dist. 44, quæsl. 3,^ eam solam quantumvis magnam sufficien­ nim sicut est damnum simpliciter privari art. 1, conclus. 2, Abulensis super 25, cap. in perpetuum possessione illius summi bo­ ter punitur: quia inæqualitas et inordinatio Matth. quæst. 640, Ledesma 1, par. 4, quæst. ni, ita est damnum secundum quid a tali in aversione a Deo reperta, ejus est condi­ 29, art. 1, Suar. depœnit. disp. 3, sect. 2,£j£ i tionis, ut solum per perpetuam ipsius Dei possessione retardari, cum urget jam tem­ et lib. 8 de Ang. c. 5, Bannez 2, 2, quæst. privationem possit sufficienter ad æqualipus illam accipiendi : sicut urget ex quo 24, artic. 2, dub. 2, in solut. ad 4. ex ad­ tatem reduci. Secundo nota, peccata mor­ anima separatur a corpore. Ad hujusmodi ductis ultimo loco. Et in præsenti Alvar, talia non solum esse inæqualia ratione con­ vero pœnam damni secundum quid non est Curiel, Zumel et Gregorius Martinez quos versionis, sed etiam ratione aversionis : necessaria aversio a Deo ; sed sufficit qui­ nuper citavimus. sive sermo sit de aversione in fieri, quæ est cunque obex potens retardare assequutioProbatur ratione desumpta ex D. Thoma to in peccato actuali ; sive de aversione in facto nem gloriae : sicut retardant peccata ve­ locis citatis et ex iis quæ diximus supra dis· nialia, et reatus pœnæ temporalis relictus esse, quæ est privatio gratiæ constituens put. 16, a num. 150. Peccata mortalia dam­ ex mortalibus quoad culpam dimissis. Quæ peccatum habituale. De hac enim posteriori, natorum sunt inæqualia: ergo pœnadamni est ratio, ut animæ fidelium in Purgatorio quomodo sit inæqualis per ordinem ad suam ipsorum debet esse similiter inæqualis. An­ detineantur, ne accipiant gloriam, quous­ causam, sufficienter diximus disput. 16, tecedens quod est per se satis notum, manet que a prædictis omnino purgentur : quia num. 150. De illa vero priori id apertius etiam probatum supra tota disput. 9. Con­ Apoe.2i. ut dicilur Apocal. 21 : Non intrabit in ea constat : quia esto sit privatio, non semper sequentia vero suadetur : quoniam pœna ut aliquod coinquinatum. est totalis el in facto esse, atque ejusdem sit justa, debet proportionari peccato, secun­ Idem suo modo dicendum est de existenformæ : sed est privatio in fieri, quæ susci­ dum illud Deuter. 25 : Pro mensura peccati Bite . tia SS. Patrum in limbo usque ad mortem pit magis et minus : el in diversis specie erit et plagarum modus : ac proinde pro ma­ Christi. Quamvis enim nullum ibi esset peccatis potest esse privatio formarum vel jori et graviori peccato tribuenda est major nocivum inferens eis pœnam sensus, afflic­ rectitudinum inaequalium secundum spe­ pœna : non ergo debet esse pœna æqualis, tabantur tamen in dilatione visionis beatæ, ciem : per ordinem ad quas ipsa privatio ubi peccata sunt inæqualia. quam summopere optabant ; juxta illud potest esse inæqualis. Confirmatur : nam Deus in infligendo pœ- cdt faSl· Hinc impugnatur evasio data : quia pro­ DThotil·^rover^· 13: decipiatur, et I ratione privationis, neque illi in esse rei alter non ; sieque ille magis doleat. quam accrescat aliquid, per quod fiat absolute iste. Seclusa vero deceptione, inintelligibile i majus malum vel magis nociva patienti; est quod pœna unius majorem tristitiam eo ipso tamen quod propter graviora pec­ causet, nisi ipsa sit majus malum, adeoque cata infligatur, augetur in esse termini deobjectum ex se magis contristans. I meriti ipsorum peccatorum, ac proinde Ensio. Dices, majorem istum dolorem oriri ex I quoad munus et denominationem pœnæ: eo, quod unus videat applicari sibi illam ! quasi hoc ipsum quod est propter graviora pœnam propter plura aut graviora peccata, I peccata infligi in qualibet pœna, nullo alio quam sint illa, propter quæ applicatur aliis. j intellecto, eam graviorem constituat : seu Befelquasi formalissime idem sit pœnam infligi litur. Sed contra : nam vel ex hoc capite crescit ipsa pœna damni intra propriam lineam propter graviora peccata, atque esse pœnam pœnæ, hacque ratione est objectum et causa graviorem. Pro qua intelligentia facere vi­ majoris doloris? vel non crescit; sed tota detur, quod pœna non habet rationem talis, ratio ut ille dolor sil major, est quia pec nisi inferatur propler culpam : et ideo idem cata, propter quæ prædicta pœna incursa malum quod illatum ob culpam est pœna, est, fuerunt plura et graviora? Primum secluso ordine ad illam, rationem pœnæ i non admittunt auctores istiusmodi dicendi; amittit : si ergo in quolibet malo hoc quod imo id impugnant, non satis capientes, i est infligi propter culpam est pœna, erit uti- l quo pacto ex solo ordine ad plura vel ma- i que major pœna infligi propler majorem jora peccata, pœna damni quæ est carentia culpam : nam ita se habet magis ad magis bealificæ visionis, in seipsa augeatur,etiam sicut simpliciter ad simpliciter. antecedenter ad tristitiam quam causal. 17. Haac tamen intelligentia (licet aliqui-sisa Quod si hoc concederent, nec nos illos im­ bus non displiceat) nequaquam sustinenda pugnaremus, nec ipsi opus haberent recur­ est, utpote ex qua manifesta absurda se­ rere ad prædictam tristitiam pro assignanda quuntur. Si enim pœna universaliter lo­ quendo crescit in ratione talis ex eo solum, inæqualitate de qua loquimur, ut intuenti constabit. Secundum autem dici non potest : | quod inferatur propter culpam, sequitur, quia damnati non dolent de peccatis comquamlibet culpam etiam gravissimam pu­ missis propter ipsa peccata: hic enim dolor niri sufficienter per quamlibet pœnameliam qui laudabilis esset et honestus, longe est secundum se et alias levissimam : quippe ab illis, qui semper manent obstinati in ex sola applicatione ad talem culpam cres­ ceret juxta gravitatem, et sic fieret gravis­ amore ipsorum peccatorum. Sed præcise sima ipsa pœna : atque adeo unicum flagel­ dolent de illisob pœnam,quam eorum causa patiuntur. Undesicutde nullo peccato quan- I lum aut quælibet multatio esset sufliciens tumvis gravissimo dolerent, nisi viderent pœna pro homicidio vel furto gravissima se propter illud pœnam incurrere : ita non et sic de aliis. Lnde etiam sequeretur, frus­ ob aliud magis dolent de pluribus et gra­ tra judices et legislatores sollicitari erga vioribus, nisi quia vident graviorem pœ­ diversitatem et inæqualilatem pœnarum nam propter illa incurrisse. Debemus ergo I pro inæqualibus culpis puniendis : siqui­ pro assignanda inæqualitate doloris, ad j dem quamlibet pœnam proquacunqueculpa inæqualilatem prædictæ pœnæ prius recur­ imponerent, maneret hæc ad æqualilatem rere. punita : cum (ut supponitur) quælibet pœna 16. Quare rejecto etiam hoc dicendi crescat et fiat gravior juxta gravitatem culpæ DISP. XVIII, DUB. I. culpao per solam applicationem ad ipsam culpam. Quæ et alia, quæ ex prædicta inlelligenlia sequuntur, plano sunt absurda. Illud autem quo juvari intenditur, facile corruit. Nam quod idem malum, quod i Ha­ lum propter culpam est pœna, illa seclusa rationem pœnæ amittat, non arguit, ipsum applicari propter culpam esse rationem formalem constitutivam pœnæ, ad cujus proinde augmentum augeatur; sed esse conditionem, sine qua non exerceret munus pœnæ, nec tali’s diceretur. Sicut beatiludo non exercet munus præmii, nisi darelur propter merita : et sicut pecunia quæ datur mulieri ad ineundum matrimonium non diceretur dos, si ob alium finem largiretur. Ratio autem formalis in istis omnibus, ad cujus augmentum augeri debent, non est ille titulus propter quem dantur, sed ipsa eorum quantitas rcalis et absoluta : puta, majus præmium in beatitudine est in­ tensior Dei visio, sive concipiamus eam dari propter majora morita, sive propter minora, dummodo detur propter aliqua: et major dos dicitur copiosior pecunia data in matrimonium, sive nobilius sive minus no­ bile. Similiterergomajorpœnaerit, quæsecundum se importat majus malum et majo­ rem disconvenientiam respectu patientis, sive inferetur propter majus peccatum, sive propter minus. Axioma vero sicut simpliciter ad simpliciter, ita magis ad magis tenet in rationibus formalibus, non vero in aliis conditionibus: ut constat in exemplis ad­ ductis : formalis autem ratio pœnæ ut dixi­ mus, non est ipse titulus conferendi prop­ ter peccatum, sed malum et disconvenientia ibi reperta : quamvis ul hæc exerceat mu­ nus pœnæ, adesse debeat ul conditio talis titulus. ren 18. Secundo potest intelligi pœnam damni nWhaugeri per ordinem ad suam causam, scili­ cet peccata, quia hoc est peculiare in hac pœna, ut ex eo quod plura vel graviora peccata præcesserint, privatio bealificæ vi­ sionis, in qua consistit, fiat in seipsa dete­ rior et majus malum, quam esset, si pau­ ciora vel leviora præcessissent. Itaque non dicimus, rationem formalem augmenti prædictæ pœnæ esse ipsum augmentum malitiæ peccatorum, neque esse formalis­ sime illum titulum, scilicet quod tribuatur propter majora peccata : sed dicimus aug­ mentum malitiæ, prædiclumque titulum habere se de connolato, ut ipsa carentia vi­ sionis bealificæ consurgat propria et intrin­ seca ratio sui augmenti. Et hic modus di- 405 condi ita explicatus est verus, slatuiturque a nobis pro conclusione. Oportet autem explicare, quo pacto exEoncica coniiolalione majorum peccatorum carentia ,ur· visionis bealificæ in seipsa crescat, et fiat deterior : et quomodo ad hoc non obstet quod sit privatio in farto esse, nihil relin­ quens formæ opposite. Pro quo nota, eum qui caret aliqua forma, per ipsam caren­ tium fieri formaliter distantem et elongatum a tali forma : atque adeo eo erit major talis carentia, quo majorem constituat dis­ tantiam et elongationem : hæc autem eo crescit et fit major, quo ipsa forma reddita est difficilior, seu quo plura adsunt impe­ dimenta et obices, per quæ assecutio illius impediatur : verificatur enim, longius abesse formam a subjecto, quando verum est, subjectum esse magis impeditum el pro­ hibitum ab assecutione talis formæ. Cum igitur impedimenta et obices, perquædamnatus prohibetur et impeditur ab assecu­ tione visionis bealificæ, sint ejus peccata, fit ut juxta multitudinem vel gravitatem istorum crescat in eo elongatio et distan­ tia a prædicta visione, et per consequens ejus carentia et privatio. Potestque hoc instari in aliis pœnis et malis quæ in privatione consistunt : v. g. in exilio, per quod quis excluditur a regno vel civitate, et ejus habitatione privatur. Quamvis enim per quodcunque exilium tota habitatione privetur, magis tamen exulare dicitur, dum mittitur in longinquius :quia magis elongatur, et magis distat ab habita­ tione qua privatur, manetquesibi difficilior reditus ad illam. Similiter licet quælibet cæcitas sit privatio visus in facto esse, major tamen et pejor censetur ea, quæ majus illi impedimentum apponit. Et ideo (verba sunt D. Thomæ in 2, dist. 42, quæst. 2, art. 5) rp.Tiiom. magis cxcus dicitur, cui ex tuto erutus est oculus, quam quiex aliquo humore ad pupil­ lam concurrente visum amittit : quamvis uterque cxcus sil. Et per hunc modum (pro­ sequitur) etiam inxqualitas dicitur secun­ dum magis ct minus : quia distantia ab inæ­ qualitate qux xqualitatem tollit, potest esse major vel minor. En qualiter ex majori causa privationis, privatio ipsa licet sit in facto esse, suscipit incrementum, et fit de­ terior magisque disconveniens subjecto : quia ponit in illo majorem distantiam et elongationem a forma qua privat. Hac ergo ratione est majus malum et gravior pœna damni, privari beatitudine ob plura vel gra­ viora peccata : quia sic privatus magiselon- 406 ir ’· ? t t <· · : DISP. XVIII. DUB. I. DE VITIIS ET PECCATIS. gatus manet, magisque distans et alienus ab ipsa beatitudine, quam si privaretur ob pauca leviora. Baptia. 19. Sed dices cum I.orca, hinc solum ha­ beri quod pœna damni in majore peccatore sit majus malum propter prædictam majo­ rem distantiam et elongationem a beatitudine; non vero quod ipsa carentia beati­ tudinis fiat major in ratione carentiæ el pri­ vationis : quia privatio non fit major, nisi privet majori bono, quod in præsenti non contingit. FnrxliRespondetur, parum hoc referre ad præ­ tor. sens : forte erit quæstio de modo loquendi : dummodo habeamus, pœnam damni quæ est carentia visionis beatifîcæ, intrinsece augeri, et reddi deteriorem, magisque no­ civam et disconvenientem damnato habenti plura Tei graviora peccata : hoc enim suffi­ ciet ad verificanda illa quæ in hac materia Doctores tradunt, et quæ § præced. verifi­ canda diximus, ut intuenti constabit : sive dicamus, prædictam pœnam crescere solum in ratione mali,sive formalissime in ratione carentiæ et privationis. Porro dicendum esse hoc posterius,ut dicuntcommuniler Tho­ •J. miste, probatur facile. Nam sicut forma positiva v. g. scientia non solum crescit et perficitur per hoc quod extendatur ad plures conclusiones, sed etiam per hoc quod circa eandem conclusionem firmius inhae­ reat subjecto, et radicetur magis in illo -, diciturque hoc augmentum intensivum, illud vero extensivum : ita possumus intelligere, aliquam privationem dupliciter cres­ cere in propria ratione privationis et carentiæ : vel quasi extensive, quia plus boni auferat ; vel quasi intensive, quia au­ ferendo idemmet bonum, magis quasi ra­ dicatur et firmatur in subjecto, securiusque illud possidet. Ut ergo pœna damni non utcunque in ratione mali, sed in ratione privationis visionis bealificæ dicatur in­ trinsece major, sufficiet quod ex connotatione plurium vel graviorum pecca torum magis subjecto adhæreat, et magis et eo con­ firmetur; atque ut ita dicamus, securior de perpetua exclusione ipsius beatitudinis ob majora impedimenta, firmius sub se illud teneat et possideat. Adde ob aliam rationem dici posse præ­ dictam pœnam crescere formaliter in ra­ tione privationis non solum intensive, sed etiam extensive. Quia nimirum peccata, propter quæ infligitur, non modo excludunt gratiam et visionem beatificam a subjecto, sed etiam diminuunt hujus habilitatem ad illas, non per ablationem enlitatis, sed per appositionem impedimenti, juxta ea quæ explicuimus supra in commentar, art. 2. quæst. 85, unde quia plura vel graviora peccata plus diminuunt prædictam habili­ tatem, consequenter causant majorem pri­ vationem ; non solum intensive, firmando illam magis in subjecto, sed etiam exten­ sive, plus auferendo de ratione boni, scili­ cet prædictæ habilitatis. Vide supra ari.cit et disput. 16, n. 154. Ad hunc tamen mo­ dum augmenti et inaequalitatis privationi; beatitudinis et pœnæ damni non est neces­ sarium recurrere,supposito illo quem modo explicuimus. § IV. Diluuntur nonnulla contra nostram senten­ tiam et modum dicendi. 20. Nostræ sententiæ opponuntur Vasq. in præsent. disp. 100, cap. 5, Granad. tract.cni 9, sect. 2, Salas disput. 15, sect. 10, Azor. tom. 1, lib. 4, c. 24, quæst. 3, et alii ex junioribus, qui et referunt Alensem, Du­ rand. Paludan. et alios antiquos. Asserunt itaque prædicti authores, pœnam damni in omnibus condemnatis æqualem esse, etiamsi propter inæqualia peccata illam incurrerint. Ex iis vero qui in prædicta pœna inæqualitatem constituunt, refragantur nostro modo dicendi Gabriel, Scot. Abulcns. et Curiel GiW supra citati. Arguitur ergo contra nostram assertionem. Nam D. Thomas quæst. 2 de Cn»· Alai. art. 9 ad 3, inquit, quod in supplicio damnatorum est aliquid commune omni-^jr bus, respondens contemptui Dei, qui fuit in peccato, nempe carentia visionis divinæ, el aeternitas pœnæ : sentit ergo, omnes illos aequales esse in gravitate prædictæ pœnæ, sicut sunt in duralione. Et 3 par. quæst.71, art. 3 ad 1, expresse dicit, carentiam vi­ sionis 'divinæ non suscipere magis et mi­ nus : erit igitur in omnibus aequalis. Respondetur, D. Thomam in primo loco solum intendere, quod omnes damnati con­ veniant in pœna damni considerata ex parte objecti et formae qua privat, quia omnes carent eadem beatifica visione : non autem vult excludere inæqualitatemex parte causæ, quam explicuimus. Quemadmodum contemptus Dei in omnibus peccatis morta­ libus repertus solum est æqualis exparte termini, scilicet ipsius Dei a quo recedunt : aliunde 407 suscipit magis vel minus : at vero respectu aliunde eniin certum est, majorem Dei con­ temptum reperiri in uno peccato, quam in privationis gloriæ causa proxima et imme­ alio. In secundo testimonio, ut ex contextu diata sunt peccata commissa, et ita non mi­ apparet, loquitur de carentia visionis bea­ rum quod talis privatioeorum inaequalitatem tifica prout reperilur in pueris decedentibus sequatur. In secundo vero casu (præterquam cum solo originali : in his autem ex nullo quod antecedens non est universaliter ve­ capite ponimus inæqualitatem in prædicta rum, nam etiam aliquæ aliæ pœnæ ut in­ carentia : quia respectu omnium habet cau­ famia et ignominia augentur ex relatione sam æqualem, scilicet Adami peccatum. ad suam causam ; tantoque fiunt majores, Secundo arguitur communi objectione : quanto constat majora fuisse peccata, propter »ee- quia privatio totalis et in facto esse non susquæ peccator illas incurrit) estetiam dispar titoj.cipit magis vel minus, juxta doctrinam ejus­ ratio : quia non in omnibus pcenis militat dem I). Thomæ citato artic. 9, quæstionis 2 ea quam tradidimus circa pœnam damni : de Mal. et supra quæst. 73, artic. 1, sed scilicet quod dum connotât plura peccata, pœna damni est privatio beatificae visionis plus elongat subjectum a beatitudine, plus­ totalis et tn facto esse, cum quaelibet talis que in ipso subjecto confirmatur el securius pœna totam eam visionem auferat : ergo, illud possidet : totumque hoc cedit in majus etc. damnum et detrimentum patientis. Quæ κι'.ο. Respondetur etiam communi Thomistaratio cum non militet in flagellis et simi­ rum solutione, majorem esse veram lo­ libus torturis, non potest sumi ab eis argu­ quendo de prædicta privatione ex parte mentum. Tertio arguitur : nam ex nostra sententia Tertium formæ qua privat, ac proinde de augmento ejus extensivo de quo intelligitur doctrina sequitur, pœnam damni puerorum existen-mentum, D. Thomæ, et quam nos tradidimus supra tium in limbo majorem esse, quam pœnam disp. 9, dub. 1. Secus autem si loquamur alicujusadulti, qui obpropriumet personale de augmento ex parte causæ sive intensivo, peccatum damnaretur : sed hoc non est ut explicuimus num. præced. Quæ solutio admittendum : ergo, etc. Major probatur : evacuat etiam quæcunque alia argumenta nam pœna illa puerorum respicit ut causam abaulhoribus contrariis ex capite privatio­ peccatum actuale Adami, propter quod illam nis desumuntur. incurrunt : non autem deerit inter adultos Uplka. 21. Neque obest, si urgeas tum quod pri­ damnatos aliquis cujus pœna solum respivatio gratiæ et gloriæ assimilalur privationi ciat unum peccatum personale minus grave, corporalis vitæ, quatenus sicut hæc consti­ quam quod Adamus commisit : ergo habe­ tuit mortem corporis, sic illa mortem ani­ bit ex hac parte minorem pœnam. mæ : sed privatio vitæ corporalis non sus­ Respondetur negando majorem seu seque- Eesponcipit magis vel minus etiam ex parte causæ : lam : et ad probationem dicendum est, pec- Sl0· non enim potest dici magis mortuus, qui catum Adami non esse pueris causam pœnæ plura vel majora vulnera suscepit, quam damni, nisi quatenus fuit peccatum eorun­ qui pauciora vel minora, si ulerque vere dem puerorum, el quatenus fuit illis volun­ mortuus sit : ergo neque in privatione gra­ tarium : in his autem rationibus illud tiæ aut gloriæ debet adhuc ex parte causæ peccatum fuit omnium minimum : nam et magis el minus admitti. Tum etiam quod minimum habuit de ralionevoluntarii sim­ aliæ pœnæ ad sensum pertinentes non cres­ pliciter, et valde parum ad eos pertinuit : cunt aut diminuuntur propter augmentum cum solum fuerit voluntarium voluntate vel diminutionem suæ causæ : non enim sui capitis, solumque eos attigerit ex parte flagella duriora fiunt, quia propter majora naturæ absque ullo consensu vel voluntate crimina inferantur ; nec minus sentiuntur, personali. quia inferantur propter minora : ergo idem a paritate dicendum est de prena damni. Ettni. Respondetur, utrobique esse disparem rationem : nam in primo casu propria et immediata causa privationis vitæ, cui ipsa privatio innititur et cui commensurari de­ bet, non sunt vulnera illativa mortis, sed forma cadaveris, cujus generatio est cor­ ruptio formæ viventis : prædicta autem forma cum sit substantialis, ex nullo capite Γ ■*'» G ,r( 8:ï -· »« fl fi Lf· • J » DE VITIIS 408 DISP. XVIII, DUB. Π. 409 sitalis, vel impossibilitatis.velinsuflicientia? sus SS. Patrum, qui prædicla testimonia, visionem tradidimus, diximus pinam fen­ convinci sibi videantur. Unde el nos justo quod attinet ad pcenam ignis, in sensu pro­ us: non quia corporeis sensibus ab eis Qualiter substantiis incorporeis inferri ca­ ducti timore non majoris profectus, liben­ prio accipiunt: de quo legendus est Suar. Soare2 percipiatur; sed quia est aliquid nocivum ter supersederemus huic dubio, et pro ejus leat /wne sensus : in quo h.rc (urna con­ cit. cap. 12, ubi eorum verba adducit : et et disconvenions, atque ex propria ralione sistat.' resolutione lectorem alio rem mit teremus : , satisfacit iis quæ in contrarium objici pos­ afllictivum, quod apprehensum per intel­ nisi aliquorum desiderium, quibus amore sunt. lectum, causai in voluntate dolorem seu et observantia obstricti simius, sensum 24. Duos vero errores, qui huic veritati Jtefent22. Circa pœnas sensus, quibus damnato­ tristitiam. Hoc præsuppositum omnino esse nostrum, quem ex D. Thom. depromere opponuntur, refert et impugnat D. Th. q. 1 ρΓ!« rum corpora in inferno cruciabuntur, aut certum, suadet communis Theologorum valuimus, in lucem proferre expostularet. aliqua jam de facto cruciantur, nulla est 26 de Verit. art. I, his verbis : Quidam *a ‘radlt D· rh· dlst- Q· citatisartic. 2). TriVasq. disput. 244, Zumel q. viatoribus ex longe minoribus tormentis et DIH ΠΊ115? PII f Om miinnc hnn Hr /ι i ιλτί/4 i damna­ maledicti in ignem æternum, etc. ideo oportet buimus autem munus hoc torquendi xXavarrette controvers. 87, et Joan, a S.o.iJ passionibus inferuntur. Quod simul prove­ dicere, ut Aug. probat 21 de Civit. Dei, ipsos tos specialiter igni, quia de eo dicitur hoc Thom. disputat. 24, ari. 3. Cajet, torn. 3,^· niet ex speciali Dei providentia conservantis spiritus poenis corporalibus aliqualiter affici. peculiariter et frequentius in sacra Scrip­ opusc. orat. 5, Ferrara lib. 4, contra gent.^ perpetuo illa corpora ad ostensionem suæ Et ideo alii dixerunt quod anima separata tura : non tamen excludimus, quin etiam cap. 90, Bellarm. lib. 2, de purgatorio cap. justitia? : et ex cessatione motus coeli, quo afficietur quidem aliquibus pœnis quamvis ad cruciandos illos alia elementa et afllic— 12, Suar. tom. 4, in 3 par. disp. 44, sect. 2 quiescente cessabit omnis passio el alteratio non corporalibus, tamen corporalibus simili­ tiva concurrant, de quo infra. Hoc etiam et lib. 8 de Angel, cap. 12, el duobusseqq. corruptiva. Remanebit tamen locus passioni bus: quibus similes sunt illæ jœnæ per quas præsuppositum certum esse, et communi Et alii quos videre non licuit. Dum vero intentionali, qua sensus, recipiendo ab igne affliguntur dormientes, etc. Sed hoc esse non sensu Scholasticorum, imo et totius Ecclesiæ hos quos consuluimus, in discursu dubii vel aliis affiictivis inlenlionales species se­ polest : nam hujusmodi similitudines corpo­ totz. receptum tradit Suar, ubi sup. cap. 12. absque loci designatione relatos videris, ad cundum improporlionem et excessum, ac rum non possunt esse intelligibiles : quia illæ Constatque manifestis Scripturæ testimoloca nominata recurre : ne ubique in eo ­ proinde cum dissonantia ad harmoniam, in sunt universales, ex quarum consideratione ■ fck;niis: nam Matth. 7, dicitur de reprobis : rum citationibus immoremur. At vero D. qua illi consistunt, sensationem elicient doI e25‘ Omnis arbor qux non facit fructum bonum, afflictio animæ non infertur, sed magis ju­ Thomas cujus vestigiis inhærendum est, loriferam, et dolorem in appetitu excita­ cunditas ex consideratione veritatis: unde I excidetur, et in ignem mittetur: et cap. 25; diversis in locis dc hoc disseruit : ut in 4, bunt. De quo videndus est D. Thomas in 4, oportet, quod intelligatur de similitudinibus Discedite a me maledicti in ignem æternum, dist. 44, q. 3, ari. 3, qua?stiunc. 3, lib. 4, B.Thom. d’st· Ππφ5ί- 3, art. 1, et Opusc. 2, cap. imaginariis : quæ quidem esse non possunt fctSL qui paratus est diabolo et angelis ejus. Mare. contra gent. cap. 90. Quæslione de Anim. Cajet. 177, et Cajetan. tom. 3 opusculor. orat. 5, nisi in organo corporali : quod animæ sepa­ 9:/n ignem inextinguibilem, ubi vermis eorum art. 21. Quæst. 25 de Veritat. art. 1, Quodubi rem optime declarant. rator et spiritibus dæmonum deest, etc. fry non moritur, et ignis non extinguitur. Apocal. lib. 2, art. 13, Quodlib. 3, art. 25, et in Cæterum quo pacto substantiis incorpo­ 25. Ex quo etiam supponendum est ter-Tertium 20 : Missus est diabolus in stagnum ignis et Compendio Theologiæ cap. 180, alibique, reis ut dæmonibus et animabus separatis, tio contra Durand, prædictam pœnam sen-posiïum. sulphuris, ubi et bestia et Pseudopropheta quamvis non ita ex professo rem tangit. CI quæ omni sensu carent, prædicta pœna in­ sus non ita dividi contra pœnam damni, ut ha cruciabuntur die ac nocte. Isai. 33: Quis poautem facilius ad veritatem accedamus, vi ­ ferri valeat, adeo est intellectu difficile, ut hæc dicat privationem divinæ visionis, illa terit habitare de vobis cum igne devorante? deamus primo loco quæ certa sint, et in ejus perfecta cognitio superet humanum vero solum illum dolorem seu tristitiam, I et cap. 66 : Hermis eorum non morietur, et quo difficultas consistat. discursum, solaque Dei revelatione (quam quæ in dæmonibus et animabus ex tali ' ignis eorum non exlinguelur. Tam expressa nondum perfecte accepimus) possit plene privatione consurgit. Tum quia, ut ostendi­ autem testimonia, adeoqueasseveranterproinnotescere. Adeoque graves authores post mus n. 4, prædicla tristitia non habet per lata, et tam crebro repetita, non est verorem diu meditatam, satius judicarunt pro­ se rationem pœnæ, sed dicitur talis solum simile, continere solam metaphoram, et priam ignorantiam fateri, quam serio ali­ Quæ sint certa : el in quo sit difficultas. reductive, quatenus consequitur ad illam non id quod verba sonant. Præsertim quia quid definire. Illos vero qui praesentem privationem, quæ est ipsa pœna : cum qua juxta communem regulam intelligendi disputationem aggressi sunt, ita ejus diffi­ 23. Primo ergo in Iiac difficultate ut cer-p,.^ proinde non ponit in numero, neque aliam scripturam ab Augustino et aliis traditam, cultas in diversa placita divisit, ut tot fere tum supponendum est, in daemonibus elw* pœnam ab ea constituit : unde nisi aliud omnia quæ in illadicuntur, accipienda sunt quot capita, sint sententiæ : indeque unus­ animabus damnatis ultra pcenam damni ” aliquid pro pœna sensus assignetur, non in sensu proprio ; nisi ex tali sensu sequatur quisque assertionem suam potissimum con­ consistentem in privatione divinæ visionis, datur locus prædictæ divisioni. Tum etiam aliquod absurdum, aut ex ipsamet Scriptura firmet, quia quæ ab aliis dicta sunt, vel faldari illam aliam, quam η. I, ubi pœnæ di­ oppositum constet : quorum neu Irum mili- I quia hac via non salvatur illud quod omni­ visionem no certum esse diximus, videlicet dæmones tat in præsenti. Accedit communis consenSalmant. Curs. thtolog. tom. VIII. DUBIUM II. .· z» 'Zi.· • I I 410 DE VITIIS ET PECCATIS. torqueri igne vero cl corporeo : nani tor­ frustra est cura desola causa effectiva el mentum ab hoc acceptum longo alterius eliciti va; cum totus labor impendendus esset rationis esse debet a tristitia de prædicta in assignando objecto prædicti doloris. Ita­ , privatione. Obidque Durand, consequenter que cum pcena, de qua loquimur, debeat ad suum modum dicendi negat, daemones esse aliquid a dæmonibus et animabus ut pati ab igne vere et realiter: sed dicuntur malum ot disconveniens apprehensum,quod (inquit) torqueri ab illo per quondam simi­ ut objectum ad actum docloris supponatur, et de quo ipse dolor consurgat ; alias vero litudinem et adaptationem : quia cum inter talis pœna ab igne corporeo inferenda sit, sensibiles pcenas ea quæ provenit ab igne, sit vehementissima, aptior est, ut maxima id potissimum requirit præsens difficultas, ut scilicet declaretur, quo pacto prædictus dæmonum tristitia ex amissione beatitudiignis possit esse illis disconveniens ct noci­ nis per similitudinem ad illam explicetur. vus, aut quid in eis ponat vel producat, Sic Durandus, licet cum aliqua formidine. quod ipsi ut malum et disconveniens ap­ Sed quam hoc falsum sit el in fide pericu­ prehendant. Nam prælerquam quod diffi­ losum, constat ex dictis. cile capitur, quomodo ros corporea agat in 26. Quarto supponi debet, neque consti­ spiritum ; difficilius adhuc percipitur quid tuendam esse prædictam poenam in aliquo in eo possit agere, quod illi adversetur. aiiodolore, qui sit in voluntate dæmonis, ita 27. Cui difficultati succumbentes nonnulli ut ipse dolor primario talem pœnam cons­ dixerunt, ignem non torquere dæmonesaut i* tituat. Nam dolor voluntatis, sicut et qui­ animas vere ct realiter, seu per aliquam'^ cunque alius ejus actus essentialiter supponit actionem vel affectionem qua illis re ipsa objectum, de quo consurgit : et cum objec­ noceat, sed per solam apprehensionem.· tum doloris sit malum et disconveniens ap­ quatenus apprehendunt illum ut sibi noci­ prehensum. neque in præsenli aliud esse vum, cum talis non sit. Contra quem erro­ possit quam malum pœnæ, prius necessario rem, qui manifeste talis est, militant verba assignandum est, quid sit hoc malum seu pcena quam dæmones apprehendunt, eide illa D. Greg. lib. 9 Moral, cap. 38, ad illudoGe; Job. 10: Vadam et non revertar, ad terram qua apprehensa dolent ; quam possimus tenebrosam, etc. Recte (inquit) infernictausprædictum dolorem in eis intelligere. Non tra tenebrosa terra nominantur : quia qws ergo dolor seu tristitia voluntatis quæcumpuniendos accipiunt, nequaquam poena tran­ que sit, potest esse primario constituens sitoria vel phantastica imaginatione cruciant, pœnam. Quocirca frustra laborant non­ sed ultione solida perpetuae damnationi ser- I nulli, qui non curantes de aliquo quod vant. Et praeterea impugnatur a D. Th. cit.iW dæmones antecede nier ad suum dolorem, loc. de Veritat. ibi : Neque potest esse quod I ut malum et disconveniens adeoque ut ob­ quidam dicunt, quod quamvis ignis ille cor­ jectum talis doloris apprehendant ; de solo poreus non possit esse spiritui nocivus,polest ipso dolore et de causa ejus efficiente curam agunt : sufficienlerque huic difficultati satis­ tamen apprehendi ut nocivus. Non enim esi fecisse putant dicendo, ignem ut inslrumen- . probabile, quod daemones qui acumine sensus tum divina viriuteelevatum applicare effec- 1 vigent, multo melius suam naturam et ignis live dæmonis voluntatem ad maximum I corporalis non cognoscant, quam nos, ut falso | ! dolorem in ea producendum : vel ipsum ■ credant, ignem corporeum sibi posse nocere. doloris actum sine concursu ejusdem volun- I Unde dicendum, quod vere et non solum se­ tatis immediate efficere. Nam prælerquam j cundum apparentiam ab igne corporeo affli­ quod omnis actus in voluntate existons guntur : et hoc est quod Gregor, dicit in i debet esse voluntarius et vitalis, proindeque Dialog. Colligere ex dictis eoangelicis possu­ non a principio extrinseco, sed ab ipsa vo- ' mus, quod incendium anima non solum vi­ laniate immediate ortum ducens: aliunde dendo, sed eliam experiendo patiatur- Quam etiam prædictus discursus est extra rom : etiam impugnationem habet Quast, de quia cum neque dolor per se sit pœna, sed Anim. artic. 21, et eam latius prosequitur I ad eam consequens, nec dari queat nisi de in 4, dist. 44, q. 3, art. 3. Ut videas, quam aliquo objecto apprehenso sub ratione mali sine fundamento Hugo Cabel. in Scholiisad el disconvenientis ; semel vero hujusmodi Scot. dist. cit. q. 2, num. 4, adscribal objecto apprehenso et proposito voluntati D. Thomæprædictum dicendi modum,quem sponte hæc suapteque natura in dolorem S. Doctor toties reprehendit. prorumpat, sicut prorumpit in amorem, Ad explicandum ergo quo pacto ignis proposito objecto sub ratione convenientis : I vere, et non tantum secundumapparenliam vel DISP. XVIII, DÜB, II. 411 vel falsam apprehensionem spiritibus illis ubi cum distinxisset duplicem modum pas­ I nocivus ait, possitque ab eis vero judicio ut sionis, scilicet per alterationem et corrup­ l talis apprehendi, varii excogitati sunt ditionem, vel per impedimentum contra na­ [ cendi modi: qui omnes adhuc supponunt, turalem inclinationem, excludit ab eis ■ id non posse igni competere præciseper primum, et ponit secundum his verbis : suam virtutem naturalem : quia res corpoSecundum igitur primum modum passionis^ T·'10" I rea suæ virtuti relicta, non potest agere in anima non potest pati pœnam ab igne cor­ spiritum. Quia tamen non repugnat elevari poreo: non enim possibile est, quod ab eo al­ ad hoc virtute divina, idcirco omnes qui in teretur et corrumpatur. Potest autem pati hac materia probabiliter opinati sunt, sup­ secundo modo passionis: in quantum per hu­ ponunt, necessariam esse in igne hujusmodi jusmodi ignem impeditur a sua inclinatione elevationem ad prædictum effectum. vel voluntate, quod sic patet : anima enim et citimoni 28. Denique possumus tanquam certum qualibet spiritualis substantia, quantum est ■ vel fere certum supponere, dæmones et ani­ de sua natura, non est alligata alicui loco, mas torqueri ab igne per alligationem ad sed transcendit lotum ordinem corporalium : ipsum vel aliud corpus, in quo tanquam in quod ergo alligetur alicui, et determinetur ad aliquem locum per quandam necessitatem, est tetro carcere inviti detineantur : ita utneque I se inde liberare possint, neque suas actiones contra ejus naturam, et contrarium appetitui naturali: et hoc dico, nisi in quantum con­ ubi et quomodo voluerint, exercere. Hanc j sententiam (quæ est D. Th. omnibus locis jungitur corpori, cujus est forma naturalis, supra cit.) merito ut communem et fere in quo aliquam perfectionem consequitur. certam supponimus: quia non tantum CaQuod autem aliqua spiritualis substantia preol. Hispal. Cajet. Ferrara, Bannez, Soto, alicui corpori obligetur, non est ex virtute Nazar, et alii S. Docloris discipuli, quorum corporis potentis substantiam· incorpoream delinere, sed ex virtute alicujus superioris nullus ab ea recedit, sed etiam Bonav. Scot. substantiae alligantis spiritualem substantiam Richard. Vasq. Valent. Bellarm. Suar, et tali corpori : sicut eliam per artes magicas cæteri Theologi communiter illi subscri­ permissione divina, virtute superiorum dæ­ bunt, prædictamque alligationem et incarmonum aliqui spiritus rebus aliquibus atti­ ceralionem non parum poenalem dæmoniSur. bus fatentur. Si enim (ait bene Suar. c. 14) gantur, vel anulis, vel imaginibus, vel hujus­ modi rebus. El per hunc modum animæ et ignobile animal non habens intellectum dæmones alligantur virtute divina in sui neque libertatem, sed solum sensum et ap­ pcenanicorporeo igni. Unde Aug. dicit 21, petitum, interdum vehementer affligitur, de Civit. Dei : Cur non dicamus, quamvis si catena ligatus teneatur : el inter homines miris modis, eliam spiritus incorporeos posse diuturnus career pro magna habetur pœna, pœna corporalis ignis affligi, si spiritus ho­ estque objectum non modicæ afflictionis minum eliam ipsi profecto incorporei, et nunc quanto magis in Angelo nobilissima crea­ possunt includi corporalibus membris, et tunc tura erit doloris objectum, infimis corpori­ poterunt corporum suorum vinculis insolubi­ bus alligatum detineri, et sua libertate liter alligari? Adhaerebunt ergo spiritus licet privari ? Neque possent aliter plura loca incorporei corporalibus ignibus cruciandi: Scripturæ salva consistere, ubi dæmonum accipientes ex ignibus pœnam, non dantes pœna per prædictam alligationem et inignibus vitam. El sic verum est, quod ignis carccrationem significatur : ut in Epist. ille in quantum virtutedivina detinet animam jedæ.' Canon. Judæ: Angelos qui non servaverunt alligatam, agit in animam ut instrumentum suum principatum, vinculis aeternis sub calidivinæ justitiæ. Et in quantum anima appre­ gine reservavit. El 2 Petr. cap. 2: Deus An­ hendit illum ignem ut sic sibi nocivum, in­ gelis peccantibus non pepercit, sed rudentibus feriori Irislilia affligitur. Quæ quidem maxi­ inferni detractos in larlaruin tradidit cruma est, cum considerat, se infimis rebus subdi, Apw.20 ciandos. Apoc. 20: Apprehendit draconem, quæ nata fuit Deo per fruitionem uniri. Ma­ et alligavit eum per annos mille, et misit xima ergo afflictio damnatorum erit ex eo, laf.2t. cum in abyssum, et clausit .Isa. 24 : Congre­ quod a Deo separabuntur: secunda vero exeo, gabuntur congregatione unius fascis in lacum, quod rebus corporalibus subdentur, ct infimo ct claudentur ibi in carcere, etc. atque alibi p/ abjectissimo loco. sæpe. Esse vero possibilem, et dæmonum atque 29. Ubi observandum venit, quod cumAninu.i animarum alllictivam hujusmodi alligatio­ ignis verus et corporeus ad torquendos dæ- vwsi0nem, ostendit D.Thom. q. de Anim. art. 21, I mones et n mas (juxta dicta n. 23)proin- 412 Id€a DE VITIIS ET PECCATIS. deque ad eorum alligationem concurrat, dupliciter potest intelligi quod fiat hic con­ cursus. Vel objective dumtaxat seu terminalive : quatenus ignis esi locuset terminus, cuidæmon manet ita alligatus, ut inde non recedat: sine eo tamen quod ipse ignis exer­ ceat aliquam actionem, aut praestet aliquem influxum effectivum in prædictam alliga­ tionem, sed solus Deus sit causa ejus effec­ tiva. Vel ita ut etiam ipse ignis ad eam effectae concurrat, non quidem ut causa principalis, seu virtute propria, sed ut instrumentum divinæ virtutis ab ea ele­ vatum. Quamvis autem olim non defuerint, qui alligationem prædiclam illo primomodo intellexerint; falluntur tamen, et contra mentem D. Thomæ gradiuntur. Tum quia S. Doctor ubique repetit, ignem agere in dæmones et animas, lorquereque illos in quantum est instrumentumdivinæ justitiæ : ut videre est in 1 dist. cit. et Quæst. 26 de .Verit. art. 1 ibi: Ignis ille corporeus agens ut instrumentum diving justitiæ, facit aliquid supra virtutem naturæ, scilicet animam de­ linere vel alligare, etc Et in solut. ad 1 : Ignis in quantum agit in animam ut instru­ mentum divinæ justitiæ, est anima præstantior. Et Quæst. deAnim. art. 21 in corp. : Ignis agit in animam ut instrumentum dit'inar justitiæ. Et ad 8 quod erat hujusmodi : Agens est nobilior *2 tiente: sed ignis non est nobilior anima : ergo non potest agere in il­ lam. Respondet: Dicendum, quod instru­ mentum non agit virtute sua, sed virtute principalis agentis: et ideo cum ignis agat in animam ut instrumentum divinæ justitiæ, non est attendenda dignitas ignis, sed divinæ justitiæ. Cum ergo hæc omnia dicant effec­ tivam causalitatem, ipsumque instrumen­ tum sit genus causæ effeclivæ, manifeste est contra D. Thom. reducere concursum ignis erga prædictam alligationem ad solam terminationem velcausalitatem objectivam: quamvis neque hæc sit illi deneganda. Tum etiam quia ut recte vidit Suar, si ignis solum se habet per modum objecti et termini in prædicta alligatione, non modo verum non erit, dæmones proprie torqueri ab illo (quæ locutio absolute sonat causali­ tatem effectivam) prout Scriptura et Patres clamant: sed neque verum erit, ignem, ut talem, et ul distinctum ab ipso loco et spa­ tio inferni, ubi existit, addere aliquid ad illorum pœnam in quocunque genere cau­ sæ: aut ipsos dæmones plus torqueri ex eo quod ignis illic sit, quam si ibi non esset; sed solum ipsum inferni spatium esset ter- minus praxlictæalligutionis.Quippesi ignis solum effective concurrat, tota ratio pœnæ in eo consistet, quod dæmones detineantur in quodam infimo loco, neque inde egredi possint : quod vero talis locus vel quod il­ lum replet, sit ignis, aqua, aut aer, vel aliud spatium in eadem distantia situm, si­ cut non auget disconvenientiam respectu daemonis ibi manenijs, ita neque ejus pœ­ nam ullo modo augeret. 1’tergo verificelur dæmones non solum cruciari, quia manent in illo spatio, ubi gehennalis ignis est : sed etiam quia ab ipso igne ut talis affliguntur et torquentur, necesse est, ut non solum terminando illorum alligationem et prae­ sentiam, sed etiam efficiendo concurrat. 30. His sine controversia stabilitis, su­ persunt duosatis illi obnoxia. Primum est, quid importet, aut quid ponat in daemonibus etanimabus hæc alligatio, per quam tor­ quentur : an scilicet ponat aliquam formam realem et intrinsecam, et cujus praedica­ menti sit hæc forma : necnon an sit ejus subjectum immediatum ipsa substantia dæmonis, vel ejus potentia, vel utraque simul : in quo non pauca difficilia involvun­ tur. Secundum est, an prædicta alligatio sit sufficiens pœna dæmonum in ratione pœnæ sensus, vel quærendum sit aliud tormenti genus, quo acerbius puniantur ? Quod enim non sit sufficiens, tenent omnes extra scho­ lam D. Thomæ quibus assentiunt Sot. et Zum. Quamvis in assignando illud aliud zinst tormenti genus ita inter se dividantur, ut vix duos unius sensus reperias. Ineo autem conveniunt quod adeo ingens pœna et diri cruciatus, sicut Scriptura et S. Doctores cla­ mant dæmones et animas pali a gehennali igne, pluraqueexempla et apparitiones con­ testantur, gravius et acerbius tormentum importare debent, quam quod insola alli­ gatione seu incarceratione videtur posse consistere.At vero discipuli D. Thomæ prae­ sertim graviores aliud tormenti genus pro pœna sensus non agnoscunt : et quotquot ab aliis adinventa sunt, facile impossibilitatis vel falsitatis convincunt. Et quoniam si prædicta alligatio, et totum quod sub ea clauditur plene innotesceret, haud difficile intelligeretur, nullum cruciatum propœna sensus excogitari posse graviorem ; nemoque non videret, sufficienter per illam ve­ rificari omnia, quæ de animarum et dæmo­ num tormentis a fidelibus creduntur: ex quo etiam nullo negotio ruerent argumenta et objectiones, quæ in Thoinisticamsenten­ tiam adversarii congerunt : necessarium duximus DISP. XVIII, DUB. Π. | ' duximuselucidanda» utrique huic parti aliquidcuræ et laboris impendere. Primam voro enucleabimus aliquibus assertis. δ ii- zLwrta pro enucleanda sententia Any. Docturis. j i I I ! I i tou 31. Dicendum est primo, ignem torquenu'r tem dæmones (idem est deanimabus)causare in illis aliquem modum vel formam realem perquameidem igni vel aliiscorporibus alli­ gantur. Hæc conclusio esi satiscommunis in­ ter Theologos : qui fere omnes illam suppo­ nentes, vacillant non parum in assignanda et explicanda natura prædictæ formæ. Ex ThoSiur. mistis vero tenent hoc expresse Nazar., ta?ri Navarr., Joan. aS. Th. et alii. Potestque t-ibra.probari ex nuper dictis. Nam quod ignis illevere et realiter agat in dæmones, exerceatque in eos aliquam operationem, qua liget et detineat illos, asseritur a D. Thoma pluribus in locis, ut vidimus n. 29 fereque ob omnibus Theologis conceditur : sed hæc actio ignis non potest non habere in sub­ jecto, circa quod versatur, aliquem termi­ num realem per seipsam productum, qui necessarioeritaliquis modus realisvelaliqua forma : igitur concedendus est hujusmodi modus vel forma producta in dæmonibus pro prædicta alligatione. Major et conse­ quentia constant. Minor ex eo probatur : quia actio transiens, sicut est omnis quæ potest elici ab igne, essentialiter est pro­ ductio alicujus termini; nec potest intelligi, quod vere sit actio et productio, nisi aliquid producat : quicquid autem produxerit, erit forma et terminus de quo loquimur. Prim 32. Dices cumaliquibus, terminum illius *na0· actionis esse ipsam detentionem dæmonis in loco cui alligatur, seu ipsum alligatum esse tali loco ; non vero aliquam formam in ^ji«· dæmone productam. Sed contra : nam illa detentio et illud esse loco alligatum ut pos­ sit esse terminus actionis realis, aliquid debet esse reale, atque adeo per aliquam formam constitutum : quæ forma ibi ne­ cessario debet esso, ubi est effectus constitu­ tus per illam, prædicta scilicet detentio et alligatio. Neque enim talis effectus potest esse sola denominatio extrinseca, aut ens rationis : quia neque ista possunt esse ter­ minus immediatus alicujus actionis realis; nec torquere vere et realiler dæmonem ; nec detinere illum, aut impedire transitum ejus ad alium locum : nullum enim horum fit 413 per solam denominationem exlrinsecam. aut per solum ens rationis, quæ nihil po­ nunt in re denominata. Igitur necessario concedenda est aliqua ratio extrinseca et realis tribuens prædictos effectus : quam et nihil aliud nos vocamus modum vel for­ mam realem. Dices secundo, ipsam actionem elicitam Er»sio ab igne, et receptam in dæmone per mo­ dum passionis, reddere eum alligatum sine recursu ad aliam formam. Sed hæc evasio ftefcinon enervat rationem factam. Tum quia lilurjam admittit aliquid reale in dæmone ab igne receptum, scilicet ipsam actionem vel passionem sulliceretque hoc ad veritatem conclusionis propositæ : in qua indetermi­ nate tantum asserimus modum vel formam realem ; ejus vero genus aut distinctionem nondum disquirimus. Tum etiam quia ac­ tio transiens non utcunque debet habere terminum productum, sed qui sil distinctus ab ipsa actione etiam prout in passo recepta. Hoc enim est discrimen inter actionem transeuntem et immanentem, quod ista eo quod est actus perfectus, potest esse simul actio et terminus suiipsius, atque adeo con­ sistere aliquando sine alio termino per eam producto : illa vero ob oppositam rationem omnino indiget termino a se realiter dis­ tincto : quia cum non sit qualitas aut actus perfectus, sed motus et actus imperfectus, nequit esse simul terminus et actio, aut soliipsius productio, sed alterius propter quod producendum instituta sit. Et eadem ratio convincitde passione prædicamentali : quia hæc etiam est actus imperfectus, et in­ tenditur essentialiter ob subjiciendum pas­ sum agenti, ut ab eo recipiat, et ob reci­ piendum effectum per ejus actionem pro­ ductum : post cujus receptionem cessat passio, quamvis effectus permaneat. Unde manifeste repugnat dari veram passionem prædicamentalem, nisi effectus ab ea dis­ tinctus recipiendus sit. Tum etiam quia forma de qua loquimur, tribuit diversum effectum formalem ab iis, quos tribuunt actio et passio : harum enim effectus for­ males tantum sunt, quodagensagat, e! quod passum recipiat : effectus vero illius est. quod dæmon sit præsens et alligatus igni vel alii corpori, possetque hic effectus ma­ nere et conservari a Deo transactis actione et passione. Igitur debet assignari forma ab eis distincta pro tribuendo prædicto effectu. 33. Forte dices tertio, sufficienter fieri Tenii hanc alligationem persubtractionem divini L J 10 concursus, seu per hoc Deus non concurrat 414 IR I » |MI ■ • 11 DE VITIIS ET PECCATIS. cum dæmonô ; ut moveat se ab eo loco, ubi primo collocatur, etiam sine ullo intrinseco recepto : quemadmodum sine illius recep­ tione superiores dæmones alligant inferio­ res certis locis et corporibus; undo sino illorum permissu nequeunt discedere. Hoc autem ad alligationem sufficiente, frustra asserimus prædictum intrinsecum : nam frustra fiunt per plura, quæ possunt fieri per pauciora. ΐπψπVerum neque ista evasio alicujus moj.sxiar. men|jest xtim præterqnam quod exemplum cui innititur alligationis unius dæmonis ab alio, non ei favet, ut infra ostendemus : ur­ get modo contra illam, quod non salvat id quod omnino verificandum esse n. 29 dixi­ mus : videlicet ignem effective concurrere ad prædictam alligationem. Huic enim prin­ cipio innititur ratio a nobis facta : quia ne­ que efficientia ignis potest intelligi sine aliqua ejus actione transeunte : neque talis actio sine aliquo termino producto in sub­ jecto circa quod versatur : qui terminus non potest non esse aliqua forma vel modus rea­ lis : qui autem recurrens ad solam negatio­ nem divini concursus, hujusmodi terminum et consequenter actionem illius producti­ vam ab igne removet, manifeste destruit tale principium : cum nulla alia via sal­ vari possit influxus effectivus ignis in prae­ dictam alligationem. Unde non est nobis necesse examinare, an Deus non utendo igne vel alio instrumento, neque ipse im­ mediate aliquid intrinsecum in dæmone efficiendo, sed per solam concursus sub­ tractionem possit illum alligare, et alliga­ tum detinere in aliquo loco, alligatione et detentione sufficienti ad pœnam? (in quo pars negativa satis probabiliter defendi posset : tum ex eo quod detentio alicujus in aliquo loco necessario supponit, vel secura affert positivam ejus præsentiam in tali loco: quæ sane præsentia consistere nequit in sola negatione concursus; sed debet esse aliquid productum per aliquam actionem : tum etiam quia suspendente Deo concursum, nulloque alio dæmones a motu impediente, non ita bene capitur, quo pacto illa detentio et carentia motus sit violenta : uti esse debet ad hoc ut habeat [xenæ rationem). Hoc igi­ tur non est nobis necesse examinare : quia supponimus prædictum principium ut om­ nino sustinendum, sicut sustinetur commu­ niter a Theologis, maxime a Thomistis : videlicet Deum de facto uti igne tanquam instrumento ad dæmones torquendos et alligandos : atque adeo non per solam con­ cursus subtractionem, sed positivecumipso igne ad prædictam alligationem concur­ rere. 34. Dicendum est secundo, formam illam per quam dæmonesalligati redduntur, esse de genere qualitatis, et non alterius praedicamenti. Hajc etiam conclusio habe­ tur apud Thomistas pro præcedenti citatos. Et probatur a sufficienti enumeratione. Et quidem non esse substantiam, quantitatem, situm, habitum, aut quando, ab omnibus supponitur : non enim potest esse substan­ tia, cum adveniat enti completo et existenli in actu : non quantitas, cum sit in subjecto spirituali et inextenso : nonsi/us vel habi­ tus, quia isti supponunt quantitatem : non etiam quando, quia hoc sequitur naturam durationis, ex qua resultat : et ita sicut duratio non est alicui nociva, nisi supposita disconvenientia ejus cujus est duralio; ita de habitudine, quæ est constitutiva praedi­ camenti quando, dicendum est. Idem cons­ tat de actione et passione, per ea quæ nu­ per diximus. Atque adeo supersunt tantum duo prædicamenta, de quibus possit esse difficultas, relatio scilicet et ubi. Porro non esse relationem, facile probatur. Tum quia relatio nequit esse terminus immediatus alicujus actionis, sed semper supponit aliud ■ ex quo resultat : quovis autem ab æterno I præsupposito, supervacaneus est recursus ad consequentem relationem. Tum etiam quia relatio secundum se non habet afficere subjectum bene vel male ; sed totum ejus esse est in ordine ad terminum : si quam vero dicat convenientiam vel disconvenien­ tiam, tantum est ratione fundamenti ; unde cum alligatio de qua loquimur, sit maxime disconveniens subjecto, quod per illam cruciatur, plane fit non posse esse puram relationem. , W' Probabilius posset opinari, quod periineat ad prædicamentum ubi. Tum quia al- îîse> ligatio dæmonis ad ignem vel alium locum I nihil aliud esse videtur, nisi firma quædam ' præsentia et ubicatio in tali loco. Tum etiam quia idcirco nos in tr. de Angel, disp. 2, dub. 5, præsentiam eorum localem a prædicamento ubi exclusimus, et ad genus qualitatis reduximus, quia loquebamur de loco connaturali,in quo Angelus voluntarie seipsum collocat : nam cum ratio existendi hoc modo in loco sit ipsa operatio Angeli, quæ est qualitas, consequenter ubicatio in tali loco, quæ forte ab operatione non dif­ fert, debet etiam ad qualitatem pertinere. Hæc autem ratio non militat in præsenli, ubi DISP. XVIII, DUB. II. ubi sermo est do loco violento, in quo dæmon non ipse se collocat, sed collocatur a Deo et ab igne contra ejus voluntatem. Si­ cut ergo ratio exislendi hoc modo in loco non est operatio vel qualitas, sed potentia passivadæmonis,et passio actualis perquam ligatur et detinetur, ut in prædicto tractat, dub. 4, ita non videtur, cur prædicta alli­ gatio reducatur ad qualitatem et non potius" in praedicamento ubi contineatur. 35. Sed licet hoc sit probabile præsertim Deserirj. pro ea parte qua prædicta alligatio tangit immedialesubstantiamdæmonis:oppositum tamen probabilius arbitramur. Quia proba­ bilius nobis est, prædicamentum ubi solum continere præsentias locales circumscriptivas, seu quæ fundantur in quantitate. Nam juxta doctrinam Arislot. et D. Th. res spi­ rituales, quibus non est quantitas dimensiva, quovis modo sint in loco, non dicun­ tur esse in illo nisi æquivoce et improprie : si autem earum localis præsentia esset ubi prædicamentale, proprie et univoce in illo esse dicerentur, sicut corpora esse dicun­ tur. Juxta hanc ergo doctrinam, quam loc. cit. dub. 1 et 5 sufficienter confirmavimus, proindeque nunc supponimus, probabilius nobis est alligationem dæmonis ad quodcun­ que corpus vel locum non esse ubi proprium et univocum cum ubi quantitative, ac proinde neque in ejus prædicamento collo­ candum : non enim in eodem prædicamento esse possunt, quaa in supremo saltem prædicato univoce non conveniunt. Accedit, quod alligatio de qua loquimur, adhuc ex ea parte qua tangit immediate substantiam dæmonis, licet inferat vel im­ portet præsentiam ejus ad ignem vel aliud corpus ; non tamen potissima ejus ratio con­ sistit in sola hac praesentia, sed in quadam subjectione et depressione, qua dæmon redditur ipso igne inferior, et ei quasi potentiori subjicitur: obquam depressionem, potius quam ob nudam præsentiam appre­ hendit ignem ut sibi nocivum et poenalem. At vero prædicamentum ubi præcise dicit præsentiam rei locatæ ad locum, proinde- I que ejus differentiæ sunt secundum diffe­ rentias ipsius loci sursum, deorsum, ante, retro, etc. quod vero res locata a loco veluti inferior supprimatur et detineatur, in quo prædicta alligatio consistit, omnino est ex­ tra rationem hujus prædicamenti. Quærendum igitur est aliud ad quod pertineat : cumque cætera exclusa sint, a sufficienti enumeratione convincitur, constituendam esse in genere qualitatis. 415 36. Confirmatur : nam ad hoc prædica­ mentum pertinet quicquid habet afficere aut disponere subjectum bene vel male : hacquo ratione in prima ejus specie ponuntur non solum habitus vitiosi et virtuosi, sed etiam sanitas, ægritudo, pulchritudo, de­ formitas, el similia, quæ aliquid convenien­ ti® vel disconvenientiæ important : sed al­ ligatio dæmonis ad ignem male ipsum afficit, siquidem torquet et cruciat illum : debet igitur collocari in hoc prædicamento. Si autem inquiras, an prædicta qualitas - •c i t : . V 416 DE VITUS ET PECCATIS. tim quia quod potentia operativa daemonis ejusmodi qualitate immediate afficiatur, et per eam ad operandum vel non operandum contra suam voluntatem determinetur, ex nullo capite repugnantiam involvit : aftertque non leve tormentum ipsi dæmoni pri­ vari hoc modo sua libertate : ergo ita est asserendum. 38. Si autem inquiras, an prædicta qua­ litas afficiat omnes potentias dæmonis, vel tantum aliquam seu aliquas, et quæ sint istæ ? Respondetur animadvertendo, in substantiis spiritualibus tantum esse tres potentias, scilicet intellectum, voluntatem, el loco motivam seu exeeutivam : nec satis compertum est, an hæc tertia potentia dis­ tinguatur realiter ab aliis duabus, vel identificetur cum ipso intellectu. Hoc posterius ut magis receptum in schola D. Th. sequuti sumus in Ir. de Scient. Dei disput. 5, dub. 3, et modo etiam probabilius judicamus. Sed sive teneamus, prædictas potentias rea­ liter distingui sive solum virtualiter, di­ cendum est, formam alligantem de qua loquimur, afficere utramque istam poten­ tiam, intellectum scilicet et exeeutivam se­ cundum suas proprias rationes. Nam dæ­ mones et compelluntur per prædictam alligationem ad intelligenda aliqua, quæ nollent intelligere; et impediuntur ab intelligentia multorum, quæ intelligere vel­ lent : similiter etiam coguntur operari ad extra aliqua, quæoperari nollent; et a mul­ tis quæ vellent operari, prohibentur. Neque I in hujusmodi potentiis adest aliqua ratio, ut sive in operando sive in cessando ab ope­ ratione non possint violentari (eo scilicet violentiæ genere, quo in tr. de volunt, disp. 5, n. 26 et 27 diximus, dæmones etiam a Deo posse violentiam pati : nam juxta ibi dicta et non aliter accipiendum est, quoties ipsos violentari deinceps asseruerimus). Cæterum in voluntate ut voluntas est, non ita videtur habere locum prædicta alliga­ tio : quia hæc potentia adeo est libera et in­ dependens, ut pro nullo actu eliciendo pos­ sit violentiam pati, ut ostendimus disp. cit. n. 30. Et quamvis in cessatione ab omnibus aliquam pateretur, ut ibid. n. 35 diximus, hæc tamen cessatio neque fieret per aliquam formam alligantem, sed per solam subtrac­ tionem concursus : neque esset ita gravis pœna respectu dæmonum, sicut est, quod j multa volentes et appetentes in nullius executione voluntatem ex toto adimpleant. Diximus in voluntate ut voluntas est, etc., quia si assentiremus dicentibus, potentiam ‘ DISP. XVI, DUB. ΙΠ. ?.Γ-·«-(ηοη jam ut forma) potest corpori uniri, exeeutivam Angeli identificari cum volun­ explicat per hanc disjunctivam : Ut moto­ tate, sicut nos dicimus identificari cum in­ rem mobili, vel locatum loco per aliquam tellectu, ponenda etiam esset in illa prædicta operationem, sive per aliquam habitudinem. alligatio : non ut cogeret ad aliquid simpli­ Qua etiam disjunctione utitur in 4, ubi su­ citer volendum vel nolendum, sed ut voti­ pra: Sicut movens mobili, vel sicut locatum torum exeeutionem impediret, et ad exe: luco, eo modo quo incorporalia sunt in loco. cutionem nolitorum compelleret. Majorem Aperte innuens ulrobique, superesse aliud notitiam hujus alligationis, prout ad poten­ genus habitudinis et unionis substantiæ ad tias pertinet, dabimus, § seq. num. 55 et § corpora præter illum qui est per potentiam 4, num. 66. el operationem, quique per habitudinem 39. Veniamus ad primam partem asser- Ρώ» motoris ad mobile explicatur. Tum etiam lienis, ubi statuimus, non totum negotium^ quæst. de Anim. art. 21 ad 15, ibi : Anima alligationis dæmonum agi immediate penesPj”£ non unitur igni punienti ut forma, sed unitur eorum potentias, sed aliquid etiam penes betor i ti to modo quo Spiritus uniuntur locis corpo­ ipsam substantiam ut a potentiis distinc­ rtis per contactum virtutis, quamvis etiam tam, præcisoque ordine ad operationem. non sint ipsorum motores. Cum autem spiri­ Hæc autem pars quamvis expresse non ha­ tum corpori uniri per potentiam et opera­ beat tot patronos, sicut præcedens (quia nec ' tot ita in particulari subjectum prædictæ tionem sit uniri ut motorem, liquet agno­ alligationis inquirunt) : habetur ex D. Th.^J visse D. Thomam alium modum unionis et præsentiæ localis, quæ ab operatione non et ex Capreol. et Hispal, loc. cit. eamque Bisfii dependeat, adeoque immediate afficientem necessariam esse credimus ad Thomislicam substantiam. sententiam declarandam. Pro quo nola, quod cum Ang. Doctor negat substantiis spi­ 40. Ut vero hoc etiam ratione probemus, 5^ libet unum supponere, quod nemo inficiaritualibus alium modum existendi in loco bifur. V idelicet liberum nobis esse etiam quam per potentiam et operationem, loqui­ inhaerendo vestigiis D. Th. extendere alli­ tur dumtaxat de loco connatural! et natura­ gationem de qua agimus, ad totum id, quod liter petito ab illis, seu quo ipsæ in loco se ad acerbius torquendos dæmones conducat ; collocant, ut explicuimus in tr. de Angel, dummodo nullo ex capite repugnet; possitdisp. 2, dub. 4, proindeque non excludit, que alligationis nomine significari. Nam quin modus existendi in loco violento et neque Angel. Doctor eo "nomine nimis præternaturali, vel in quo ab alio collocan­ stricte ad præsens usus fuit : nec dubium tur, sit alterius rationis : et talis ut possit est, dæmonum tormenta tam intensive eisdem substantiis in seipsis independen­ quam extensivo excedere quicquid intra ter a potentiis et operationibus competere. limites possibilium potest a nobis ratione Quod recte observavit Hispal, in 2, dist. 2, investigari. Ob idque quamvis multæ senq. 1, art. 3, notab. 1, et in 4, dist. 44, q. 4, lenliæ in hac quæstione ut falsæ rejician­ dub. 5, ubi cum explicuisset prædictum tur; nulla tamen ex eo quod prædicta tor­ modum essendi in loco per operationem, et menta nimis efferat, aut exaggeret : sed vel quædam ad illum pertinentia, subdit : Sed quiadiminute potius in hoc procedunt; vel ea sunt intelligenda loquendo de exislentia quia ut illa salis commendent, impossibilia substantia; spiritualis in loco secundum viam asserunt. Quicquid ergo ad magis crucian­ et ordinem naturx, quem Deus illi indidit: dos dæmones expediens visum fuerit, dum­ quoniam supernaturaliter et virtute divina modo non impossibile appareat, est ab non solum dicto modo convenit ei esse in loco, omnibus asserendum. Ex hoc principio sed modis aliis, prout divina providentia (deinceps peculiariter observando) formatur disposuerit. Unde circa propositum nostra sequens ratio. secundx conclusionis dicimus viam sequentes Non repugnat, dæmonum substantiam S. Doctoris, quod post hanc vitam anima affici immediate a qualitate alligante illos, damnatorum sunt sicut in loco in inferno et conducitque hoc non parum ad eorum tor­ in ipso infernali igne, et ibi xternaliter deti­ mentum ; igitur asserendum est de facto nentur ; etiamsi nullam operationem habeant ita contingere. Consequentia ex nunc præcirca locum in ferni aut ignis, nec circa cor­ supposito videtur perspicua. Et etiam se­ porea in eis exislentia, etc. cunda pars antecedentis :cum dubitari ne­ Potuit vero observationem hanc desu­ queat, alligationem quæ ex se pœnæ habet mere ex D. Thom. tum Quæst. 26 de λ erit, rationem, eo reddi magis pœnalem, quo art. 1, ubi modum quo prædicta substantia non 417 arctius ligat subjectum in quo est, pluresqueejus partes constringit: ut constringit re vera, quæ non tantum potentias, sed etiam substantiam immediate afficit et li­ gat. Cum enim non solum dæmonis poten­ tiæ, sed etiam substantia natura sua sit absolutissima, omninoque a corpore et a loco independens ; major illi infertur vio­ lentia, el majori malo afficitur, cum ex utroque capite corpori et loco alligatur, amittens per hujusmodi alligationem om­ nem suam exemptionem et independentiam ; quam si ex uno tantum capite id con­ tingeret. Eo præsertim quia cum dæmones superbissimi sint, et nihil ita ambiant, si­ cut eminentiam et independentiam proprii esse, quæ est potissimum superbiæ objec­ tum; consequenter nihil magis refugiunt, aut magis pœnale arbitrantur, quam quod ipsa eorum substantia et esse infimis rebus subjiciantur, et ab eis deprimantur : uti subjiciuntur et deprimuntur per alligatio­ nem ad ignem vel alia corpora. Ad probandam vero primam anteceden­ tis partem sufficit,quod nullus hactenus eam repugnantiamostenderit.autrationeostendi possit. In iis enim quæ nec nobis aperte revelata sunt, nec nostro discursu sufficien­ ter investigari possunt, ut non repugnare judicemus, satis est si quæ assequimur de illis, nullo ex capite repugnantiam osten­ dant : quamvis positive, et a priori eorum possibilitatem demonstrare non possimus. 41. Dices, substantiam Angeli non esse Evasio, capacem recipiendi aliqua accidentia, nisi vel ordinentur ad dandum novum esse, sicut ordinatur sola gratia sanctificans : vel ordinentur ad operationem, atque adeo recipiantur mediis potentiis opefativis,sicut recipiuntur habitus et species intentionales. Sed contra, nam præterquam quod ex hoc Β^11'" capite non convincitur sufficienter prædicta repugnantia, cum semper occultum maneat, an substantia Angeli secundum potentiam obedientialem capax sit alicujus alterius accidentis : impugnari adhuc poterit hæc evasio. Quia aevum el duratio Angeli est verum accidens, et afficit immediate ejus substantiam independenter ab operationi­ bus : sicut independenter ab istis substan­ tia illa est æviterna, et durat sine fine. Quin etiam valde probabile est, prædictam substantiam independenter a suis potentiis affici quodam alio accidente· pertinente ad praedicamentum quando, quod ex mensuratione primi ævi in ea resultat : sicut ex tem­ père primi mobilis resultat in rebus tem- il ·-■ 418 DE VITIIS ET PECCATIS. poralibussimile accidens spectans ad illud prædicamentum : de quo videri possunt côirr-iGt-x, Complutens. in Log. disp. 16, num. 28. Quod si hæc naturaliter fiunt, cur negabi­ mus possibilitatem et existentiam alicujus alterius accidentis afficientis immediate substantiam Angeli in ordine ad locum, quod non naturæ viribus, sed divina poten­ tia operandum sit. probalia 42. Secundo rprobatur , . animadvertendo, . ,i operationem quæ potest esse ratio essendi in loco, non debere esse pure immanentem, sed aliquo modo transeuntem : ut idem sit hoc modo esse in loco atque operari aliquid D.Ttwro. in ut ait I). Thomas in 1, dist. 37, quæst. 3, art. 1, ibi : Dico, quoti Angelus et quxlibd substantia incorporea non potest esse in corpore vel in loco nisi per operationem, qua effectum aliquem in eo causai. De quo latius diximus in tract, de Angel, disp. 2, I dub. 3. Hinc sic arguitur. Independenter a I prædicta operatione debemus ponere in substantiis spiritualibus aliquam alligatio­ nem, per quam in locis detineantur : sed talis alligatio vel non potest afficere imme­ diate potentias ; vel potest eodem modo afficere substantiam : ergo non tantum illae, sed etiam ista est capax recipiendi imme­ diate prædictam alligationem. Major cons­ tat : nam neque in animabus damnatorum existentibus in inferno, neque in animabus puerorum existentibus in limbo, neque in illis quæ sunt in purgatorio, est assignabilis actio transiens, per quam in illis locis aliquem effectum operentur : et tamen non est dubium manere illic divina virtute liga­ tas et detentas. Minor vero probatur. Tum quia potentia operativa non aliter potest uniri loco,aut illum respicere, nisi vel ra­ tione substantial cujus est potentia : eo quod ipsa substantia sit in loco : vel ratione ope­ rationis quam elicit, quatenus talis opera­ tio afficit et tangit ipsum locum. Sicut enim totum quod in prædicta potentia possumus intelligere, vel est ejus esse, quod convenit illi ex parte substantiæ cui inhæret; vel facultas et vis ad agendum, quæ est qui­ dam ordo ad operationem : ita quælibet ejus habitudo et respectus sive ad locum sive ad quodcunque aliud debet illi competere ra­ tione unius ex praedictis: atque adeo seclusa operatione, vel nullo modo locum respiciet, vel id habebit mediante substantia in qua est, quæ illum immediate respiciat. Tum etiam quia secluso a potentia operativa spi­ rituali quod actu operetur, et per operatio­ nem tangat locum, ex nullo capite potest in ea excogitari major capacitas vel aptitudv ad essendum in loco, quam in ipsa substan­ tia cujus est potentia; neque in ista major repugnantia aut incapacitas ad prædictum effectum, quam in illa : ergo vel potential non debet talis capacitas concedi, vel non debet substantiæ negari. 43. Dices cum aliquibus, quod ut potentiidæmonis sint in loco violento et præternaturali, non requiritur, quod ibi operentur; sed sufficit quod a corpore, ubi sunt tan­ quam in loco, a suis operationibus impe­ diantur : nam eo ipso tanguntur et gravan­ tur a tali corpore ; et hic contactus passi­ vus fundat ubicationem in tali loco. Sed hoc facile refellitur. Tum quia non est ne­ gandum, posse Deum detinere daemonem alligatum in aliquo loco, sine eo quod ejus potentiae violenter prohibeantur ab aliqua operatione circa illum locum ; circa alia vero solum prohibeantur operari, quia ibi non sunt, eo quod in primo detinentur. In quo casu non apparet, quo pacto talis alli­ gatio afficiat immediate potentias. Sicut etiam si Deus produceret substantiam An- ' geli sine ullis potentiis, non videtur illi negandum, posse talem substantiam alicubi constituere et detinere per contactum pas­ sivum ipsius substantiæ. Tum etiam quia ut infra dicemus, ignis inferni potest alligare daemones alteri loco valde distanti, puta huic aeri, in quo neque ipsi aliquid agant, neque ignis illorum operationes impediat : ergo talis alligatio non consistit in eo quod dicitur in evasione. Manet ergo sufficienter probatum, quod in conclusione asseruimus, videlicet alligationem dæmonum et anima­ rum, proindequo qualitatem, et formam alligantem afficere immediate illorum subs­ tantiam, et non tantum potentias. Sed ut doctrina tradita majorem lucem recipiat, proponemus etdiluemusaliquasobjectiones. quæ ex dictis emergunt. § III- Objectiones contra prxcedentem doctrinam ; el earum enodationes. 44. Objicies ergo primo, falsum esse quod pro stabiliendis assertionibus num. 29supI posuimus, videlicet ignem concurrere effec­ tive ut instrumentum Dei ad alligationem, de qua loquimur. Tum quia id negare videI tur D. Thomas in 4, dist.44, quæst.3, art.3, I quaestiun. 3, nam cum retulisset modum dicendi aliquorum, qui ita asserebant, reji- DISP. XVIII, DUB. II. 419 prædictum effectum conducens. Etquod hæc ri( ilium his verbis : Sed islud eliam non fuerit mens Angelici Doctoris, non vero cMur sufficere : quia omne instrumentum negare igni rationem instrumenti eteausaj in id circa quod Instrumenlalilcr operatur, habet propriam actionem sibi connaluralem, litatem effectivam, constabit legenti illum in loco allegato,, ubi habet totam hanc doc­ d nun solum actionem secundum quam agit trinam : et tandem concludit : Oportet ergo^-Tim·. 1 in virtute principalis agentis, etc. Et sano omnes prodictos modos in unum colligere, ut I sîcqI difficile est assignare actionem connaperfecte videatur, quomodo anima ab igne I turalcm igni, quam erga dæmones exerceat: corporeo patiatur : ut scilicet dicamus, quod ita non videtar illi concedenda ratio instru­ ignis secundum naturam habet, qgod spiritus menti in ordine ad eos alligandos et tor­ incorporeus ci conjungi possit ut loco locatum: quendos. Tum etiam quia omne instrumen­ sed in quantum est instrumentum divinæ tum debet elevari ad agendum per aliquam justitiæ, habet ut ipsum quodammodo retineat virtutem in se receptam : alias sicut ex se alligatum: et in hoc veraciter ignis ille est est impotens ad attingendum effectum prin­ spiritui nocivus. cipalis agentis; ita si nihil recipiat, propter 45. Si vero urgeas, quod actio prævia Repli" quod elevetur, semper impotens remane­ requisita ex parte instrumenti debet esse bit: ignis autem non videtur posse talem vera actio, aut saltem vera passio vel mo­ virtutem recipere : quia vel hæc erit spiri­ tus ; et non quælibet capacitas vel aptitudo, tualis, et consequenter non poterit recipi in ut probant N. Complut, lib. 2 Physic, complui subjecto corporeo : vel si sit corporea eo quod recipitur in illo, non poterit attin­ disp. 12, dub. 2. Respondetur, ignem unaEnodagere effectum spiritualem qualis est prae­ cum aptitudine et virtute diffinitiva, quam dicta alligatio. diximus, habere calefactionem vel aliam ..rar. Respondetur negando antecedens. Et ad actionem connaturalem, quam D. Thomas primam probationem dicendum est.D.Thonon excludit ab effectu et munere de quo mam non rejecisse illum modum dicendi, loquimur : sed intendit, hanc actionem non quia contineret aliquid falsum; sed solum nisi ut associatam et involutam prædicta reputasse illum insufficientem, dum non aptitudine et virtute diffinitiva assumi ad assignatur ex parte ignis aliqua actio vel exercendam actionem instrumentalem ef­ quasi actio prævia et disposiliva ad actio­ fectivam alligationis dæmonum : quia non nem instrumentalem, et circa idem subjec­ nisi ut ita associata habet versari circa tum exercito. Quamvis enim in instrumen­ illos. tis divinæ virtutis non sit indispensabile, Secunda probatio non continet specialem quod utraque actio circa idem subjectum difficultatem : nam commune est multis instrumentis divinæ virtutis, etiamsi cor­ versetur; quia tamen in instrumentis agenporea sint, elevari per aliquid in se recep­ lium creatorum ita contingit, et Deus cau­ tum ad producendam formam spiritualem: sis creatis, etiam cum eas ut instrumenta ut contingit in Sacramentis. Neque est in­ assumit, proprium etconnaturalem modum agendi, quoad fieri possit, conservat: non conveniens ut virtus spiritualis recipiatur in subjecto corporeo, quando non recipitur putavit D. Thomas satisfactum iri huic dif­ per modum permanentis el constituentis in ficultati, donec quæretur actio vel quasi actio aliquo esse, sed per modum motionis defe­ igni connaturalis, quæ aliquo modo verse­ rentis illud ad aliquid spirituale attingen­ tur circa dæmones et animas, circa quos dum : ut docet D. Thomas 3 par. q. 72,D Thoni versatur actio instrumentalis. Nec quæsivit art.4 ad 1, ibi : Virtus spiritualis non potest actionem propriam et rigorosam, sed ali­ esse in re corporea per modum virtutis per­ quid actioni simile, uti estquaidam capaci­ manentis ct completa: nihil tamen prohibet, tas et aptitudo quæ inest corporibus, ut spi­ in corpore esse virtutem spiritualem, in quan­ rituales substantiæ sibi uniantur, et semel tum corpus moveri potest ab aliqua substan­ unitæ, ab ipsis corporibus diffiniantur et tia spirituali ad aliquem effectum spiritualem limitentur, ut nequeant simul in pluribus inducendum, etc. De quo eliam videri pos­ existere. Ratione igitur hujusmodi aptitudinis ad diffiniendam loco spiritualem subs­ sunt N. Complui, disp. cit. a num. 22. complut. Quod si aliquis contendat, virtutem illam tantiam, invenit D. Thomas ignem magis aptum, ut assumeretur etelevaretur instrucommunicatam igni ad agendum in dæmo­ mentaliter ad alligandos et detinendos dæ­ nes esse formaliter corpoream propter de­ mones et animas, quam juxta alium modum pendentiam a corporeo subjecto : adhuc non dicendi, qui nihil assignat ex parte ignis ad sequitur, quod non possit producerein illis DISP. XVIII, DI B. II. DE VITIIS ET PECCATIS. qualitatem spiritualem : quia non est necesse ut instrumentum etiam elevatum sit æqualis perfeclioniscum effectu producendo, sicut requiritur in causis principalibus. scanda 46. Secundo objicies contra primam conclusionem : quia videtur repugnare Divo D.Thow. Thomæ in 4, dist. 41 cit. quæstiunc. 3 ad 1, ubi sic ait : Dicendum, quod ignis non agit in animam per modwn influentis, sed per mo­ dum detinentis. Sentit ergo non ponere in ea aliquam formam intrinsecam : nam si hanc poneret, vere influeret, et non tantum de­ tineret. Potestque objectio confirmari ex eo, quod neque ipse D. Thomas, neque ejus antiquiores discipuli affirmant expresse, quod ignis producat in animabus, et in dæmonibus formam vel qualitatem intrinse­ cam. per quam torqueantu r : sed totam illius efficientiam et istorum tormentum ad alli­ gationem el detentionem reducunt. Diinitor. Respondetur cum Joan, a S. Thoma ubi sJThoinasuPra> Ang. Doctorem non omnino negare igni influxum in animam : siquidem dicit, quod agit in illam per modum detinentis : agere autem quovis modo sit, importat in­ fluxum. Solum ergo intendit, quod illud quod ignis agit, tantum deservit ad alligan­ dum et detinendum : atque adeo quodquamvis sit aliqua forma et terminus alicujus influxus: non tamen habet modum formæ informantis subjectum, aut modum termini sistentis in illo; sed modum viæet unionis ad locum extrinsecum, cui anima unitur et ligatur per talem formam. Hoc autem suffi­ cit ul dixerit D. Thom. ignem non agere per modum influentis, sed per modum de­ tinentis : quia influere absolute sonat effi­ cientiam alicujus, non tantum quod re ipsa sit forma et terminus, sed quod habeat mo­ dum formæ et termini, ut explicatum est. i Et ob eandem rationem prædicta forma non appellatur a D. Thoma, neque a mullis Thomislis nomine fornve aut nomine qua­ litatis (quamvis a multis etiam sic appelle­ tur) quia his nominibus denotari videtur aliquid afficienssubjectum absolutein ordine ad se : sed utuntur communiter nomine detentionis, alligationis, et similibus, quæ licet involvant, non tamen exprimunt ra­ tionem formæ, sed habitudinem et respec­ tum ad locum, ubi fit detentio et alligatio. objectio Terlio contra eandem conclusionem tertia, objicies, quod dæmones superiores alligant inferiores aliquibus locis et corporibus, et detinent illos, ne inde moveantur : et ta­ men pro hujusmodi alligatione non est ne­ cessaria aliqua forma vel realitasin iis qui nius) tam imperium superioris alligantis, quam inferioris alligati obedientia, sem­ alligantur : ergo poterunt alligari ab igne per esse in ordine ad malum finem, ac agente in virtute Dei sine impressione talis proinde peccaminosam, quia semper ordi­ formæ. Major ab omnibus conceditur : ei natur ad nocendum hominibus : et ita qui minor videtur haberi ex doctrina a nobis non potuerit ad peccatum concurrero, con­ tradita in tract, de Angelis disp. 11,dub. 2, sequenter non poterii ad talem alligatio­ ubi probavimus, unum Angelum non posse nem \cd obedientiam daemonem determi­ virtute propria operari physice in alio, aut nare. Tertio observa , ad occurrendum producere aliquid in illo : si autem dæmon propositæ objectioni non sufficere assignare alligans alium, produceret in eo aliquid, qualemcunque causam et radicem prædictæ id efficeret virtute propria, et non ut instru­ alligationis ; sed debet assignari ratio pro­ mentum Dei, ut ex se constare videtur. xima et completa, quæ illam infallibiliter Consequentia vero probatur non modo a situm trahat : quia de hac ratione procedit paritate rationis, sed etiam a fortiori : quia difficultas. si virtus unius dæmonis ad alligandum Hincsic impugnatur prima solutio. Nam alium nulla indiget forma in alligato pro­ licet ex ipsa dæmonum natura el perfec­ ducta ; multo minus ea indigebit virtus tione desumi possit aliqualis ratio subordivina, quæ sive per se si ve per instrumen­ dinalionis eorum, et quod inferiores tum operetur, potentior est ad quemlibet superioribus parere teneantur, quatenus effectum praestandum. congruit naturis rerum, ut in quolibet ge­ Dices, alligationem unius dæmonis ab\« nere inferiora subdantur superioribus (quo alio convenire illis ex sua propria natura, £ isensu D. Thomas 1 p. quæst. 109, art. 2, ex qua institutum est, ut inferior pareat prælalionem inter dæmones repertam ad superiori. Vel provenire ex ordinatione naturalem eorum ordinem el institutionem divina constituente inter ipsos dæmones reducit) non tamen hæc potest esse ratio ejusmodi subordinationem, ratione cujus proxima et completa illius necessariæ obeinferiores nequeant superiorum jussis re­ dienliæ seu alligationis, de qua loquimur. luctari. Vel proveniet talis subordinatioex Tum quia natura et quicquid naturale est, voluntate ipsorum dæmonum, qua omnes non potest determinare seu necessitare ad conveniunt et conspirant in procurando aliquid peccaminosum, uti prædictam obe­ I hominibus malum, ad quod eorum alliga­ dientiam esse diximus. Tum etiam quia tio tendit. Vel denique dici poterit prædic­ cum naturalia omnia tam in bonis, quam tam alligationem oriri ex negatione divini in malis Angelis integra permanserint, si concursus : quia eo ipso quod Deus non obedientia illa, etsubordinatio esset imme­ concurrat cum inferiori dæmone ad mo­ diate ex ipsa natura, non solum inferiores tum, manebit fixus et immobilis in loco a ' dæmones, sed etiam plures ex bonis Ange­ superiori designato, adeoque ligatus el de­ lis dæmonibus superioribus obedire tene­ tentus. Quæ rationes cum in casu nostro rentur : siquidem dubitari non potest ali­ non procedant, recurrendumestad aliquam quos illorum inferiores esse aliquibus formam per ignem productam. istorum quantum ad perfectionem naturæ. 48. Sed omnes istæ solutiones insuffiiZuT. 49. Ex quo etiam impugnata manet se­ cientes sunt, ut ex earum impugnatione canda solutio : nam si naturadæmonum eo constabit. Pro qua nota, dæmonem alliga­ quod ex Deo est, non potest illos determi­ tum ab alio non omnino libere sustinere nare ad malum, sicut est prædicta alliga- I illam alligationem, quasi possit pro libito lio ; multo minus Deus ipse poterit talem eam effugere : alias superior dæmon cui alligationem vel obedientiam inter eos cons­ alligare incumbit, non consequeretur in­ tituere, aut ipsos sua immediata ordina­ fallibiliter effectum ; sed eo conanle infe­ riorem alligare, sæpe iste id non pateretur. I tione ad illam determinare. Adde contra atramque solutionem, quod si inferiores Ut ergo prædicta alligatio infallibilem ha­ dæmones eo quod inferiores sunt, ex pro­ beat effectum, oportet ut vel absolute vel ex pria natura, vel ex Dei ordinatione essent aliqua suppositione necessitatem inducat: omnino determinati ad parendum supe­ ac proinde quod fundetur in aliquo, quod rioribus; potiori jure ex praedictis capiti­ violare aut effugere non jam sit in potes­ bus fôsenl omnes determinati ad obedientate dæmonis alligati. Secundo nota, præ­ dum Deo, qui prædictam naturam et ordinem dictam alligationem sive ut factam vel instituit, estque omnium supremus Domi- * imperatam a superiori dæmone, sive ut ab inferiori perpessam : vel (ut aliter dica­ mus nus, et cui ab omnibus obedientia praestari debetur. Cum igitur ex illis capitibus haec obedientia in daemonibus respectu Dei non oriatur, sed ubique ejus praecepta frangant; non est cur credamus oriri ex illis talem obedientiam respectu ipsorum daemonum. Tertia solutio est insufficiens : quia ut dæmones inferiores superioribus necessa­ rio obediant, non sufficit communis cons­ piratio ad nocendum hominibus : quia etiamsi omnes illi hoc intenderent, pos­ sent nihilominus inter se dissidere circa modum et viam nocendi, et unusquisque independenter ab alio id procurare. Lltima solutio de negatione divini con­ cursus facilius rejicitur. Quia Deus non negat agentibus creatis suum generalem concursum, nisi ita exigente rerum natura : el ideo quandiu ex parle dæmonis inferio­ ris non assignatur aliqua ratio ob quam postulet talem negationem, sine funda­ mento fit recursus ad illam. Neque ad ta­ lem negationem conducere potest voluntas, aut conatus, aut præceptum superioris dæ­ monis nitentis inferiorem alligare : quia Deus nulla ratione tenetur operari juxta talem voluntatem, conatum, aut præcep­ tum, quando res ipsæ id ex aliis capitibus non postulant. Adde, negationem divini concursus solum efficere, ul ille cui nega­ tur, non moveatur a loco in locum : quod vero positive sil præsens huic vel illi loco, detineaturque in illo (quod clauditur in alligatione) est effectus positivus, ac proinde nequit ex sola negatione concursus prove­ nire. Adde etiam, quod si prædicta alliga­ tio reducenda esset in talem negationem, non daemon superior, sed solus Deus dice­ retur inferiorem alligare : quippe ipse solus, nullo interveniente physico vel mo­ rali dæmonis influxu, concursum suum suspendit. 50. Vera ergo objectionis solutio petenda est ex illis, quia circa dæmonum obstina- tione. tionem, et circa primum eorum peccatum tradunt Theologi in materia de Angelis, nosque ibidem disp. 13, dub. 1 explicui­ mus : nimirum eam esse dæmonum condi­ tionem et naturam, ut sicut ex parte intel­ lectus apprehendunt immobiliter, ita ex parte voluntatis inflexibililer eligunt : ita ut quod semel absolute et cum omni­ moda libertate elegerint in iis præsertim, quæ ad rationem finis ultimi spectant, nunquam valeant revocare. Quod quia cit. loco satis probatum reliquimus, modo sup­ ponimus. Sicut etiam supponimus aliud sa­ DE VITIIS ET PECCATIS. lis receptam : videlicet quod sicut omnes dæmones per suum primum peccatum aversi sunt a Deo supremo Domino, nolen­ tes eum regnare supra se, aut mandatis ejus obedire: ita omnes inferiores per illudmet peccatum adhaeserunt Lucifero, qui eos ad peccandum induxit, seque illi tanquam Principi Tyranno tradiderunt, eligentes ex tunc in omnibus illi obtemperare ; sicut boni Angeli adhérentes Deo elegerunt ex tunc in omnibus ei obedire. Sicut ergo isti manent immobiles et indefectibiles in sua prima electione, et per illam sunt intrin­ sece determinati ad obediendum Deo in omnibus quæ præceperit : ita illi perma­ nent inflexibiles et obstinati in electione sua prava, ac per eam ab intrinseco deter­ minati ad obsequendum Lucifero, et aliis abeo præpvsitis, in omnibus quæ facultate ab illo accepta atque in ipsius nomine prae­ ceperint. Pertinuit enim ad rationem finis ultimi ipsorum dæmonum electio illa Lu­ ciferi in Principem, et obedientia ibi in­ clusa (quam electionem ab illis factam fuisse, salis colligitur ex sacra Scriptura). Nam ita omnes illi propriam excellentiam per modum finis ultimi appetierunt, sicut Lucifer suggessit, quando tertiam partem Λΐ»κ.ii. stellarum cauda trahebat, utdicitur Apocal. 12; suggessit autem eis appetere talem excel­ lentiam ut subordinatam sibi ipsi, volens illis Ivrannice dominari : et ideo hæc subjectio habuit se ut modus sub quo, et non aliter appetierunt prædictum finem ulti­ mum : debetque proinde sicut ipse finis ad omnes illorum actiones extendi. Vtra 51. Ex his ad objectionem respondetur, v>ioiio alligationem unius dæmonis ab alio non fieri sine aliqua forma, quæ alligatum in­ trinsece afficiat : fit enim per prædictam electionem, qua seipsos Lucifero ejusque obedientiæ seu potius tyrannidi tradide­ runt : cum qua electione oppositus dissen­ sus conjungi nequit : et cum sit invariabilis, seipsa connotando praeceptum Luciferi vel alterius ejus nomine praecipientis ligat dæmonem in quo est, el facit infallibiliter assistere mediante aliqua operatione in illo loco, ubi jubetur permanere. At vero in nostro casu cum alligatio non sit effectus alicujus electionis dæmonis alligandi, sed potius sit omnino contra ejus voluntatem, necesse est recurrere ad aliam formam in eo productam, quæ reddat illum alligatum. Quocirca aliter concurrit ignis, et aliter dæmon superior ad effectum alligationis : nam ignis concurrit efficiendo physice instrumentaliter formam alligantem, quii ante ejus efficientiam non supponitur talis forma : at vero dæmon solum concurrit moraliter imperando alligationem, quæfa· cienda est per electionem supra didam:et ita cum hæc electio supponatur, non est necesse ut a superiori dæmone aliquid pro­ ducatur ; sed ut manifestet inferiori suum imperium, ad cujus manifestationem ipse inferior dæmon per suam electionem ma­ net ligatus et detentus : quia non jam subesi inferioris voluntati revocare suam electio­ nem, nec proinde superioris imperio con­ tradicere. Si vero urgeas, quod etiam a SS. Angelialligantur sæpe dæmones, et compelluntur manere in aliquibus locis : et tamen hoc non fit per electionem ipsorum dæmonuni. sed potius contra illam : ergo, etc. Respon­ detur, dæmones tunc ligari virtute Dei per qualitatem in eis productam, sicut cum li­ gantur ab igne : sive talis qualitas fiat instrumentaliter ab ipsis Angelis, sicut ab igni fit ; sive fiat immediate a Deo adim­ plente verba et preces ipsorum Angelorum. Et si hoc posteriori modo fiat, dicetur An­ gelus alligare dæmonem solum moraliter·, si autem primo, dicetur alligaro illumetiam physice. | 52. Quarto contra secundam conclusio-^ nem objicies, non satis nos recedere a sen- w tentia Francisci Suar, quam Thomiste communiter impugnant. Asscritenim præ­ dicta sententia, dæmones torqueri ab igne per impressionem cujusdam qualitatis doloriferæ et afllictivæ ipsorum dæmonum: nihil autem minus habere videtur qualitas quam nos ponimus in secunda conclusione: ergo, etc. Respondetur, non ideo rejici a discipulis bc D. Thomæ prædictam sententiam, quia po- *■ nat in dæmonibus formam de genere qua­ litatis ad torquendos illos per modum alli­ gationis, ut ponit nostra conclusio : nam eandem formam etiam sub nomine quali­ tatis concedunt expresse Nazar. Navar.els» Jo. a S. Thoma locis ubi supra : sed ideo illam rejiciunt, quia præter hujusmodi for-sr· mam et præter totum effectum alligationis I ponit aliam qualitatem deformantem dae­ mones absolute et in ordino ad se : quasi ipsa qualitas secundum se sit ita deformis et disconveniens dæmonum naturæ. ut independenter ab alligatione et subjectione ad aliquem locum vel corpus, dolorem et cruciatum DISP. XVIII, DUB. II. cruciatum eis inferat. Quem modum di­ cendi nos etiam impugnabimus infra num. ' 75. . ;J 53. Quinto objicies contra primam parlem terti® assertionis, quod non videatur cohærere doctrina supra tradit® disp. 16, ; dub. 3, ubi exeo probavimus, peccatum habituale non osse aliquid positivum,sedgraI tiæ privationem, quia debet subjectari im­ mediate in substantia animæ, inquanullum . accidens potest immediate recipi præter ipsam gratiam : ergo inconsequenter modo asserimus, formam alligantem el torquen­ tem dæmones, et animas esse qualitatem in rorum substantia immediate receptam. Respondetur, ibi esse sermonem de acci­ dentibus, quæ per modum formæ afficiunt eidisponunt subjectum absolute in seipso : sicut afficit gratia, et deberet afficere pecca­ tum habituale, quod opponitur immediate ipsi gratiæ. Unde non præclusimus locum alligationi, de qua nunc agimus, quæ solum afficit per modum subjectionis et unionis ad locum vel corpus extrinsecum. Sicut etiam non exclusimus, quod in ipsa substantia recipiatur immediate aliqua relatio ad cau­ sam efficientem, sicut est relatio filii ad patrem vel matrem, el relatio creaturæ ad Deum : quia hujusmodi accidentia non affi­ ciunt substantiam absolute in ordine ad se, sed ut referant et ordinent ad aliquid ex­ trinsecum. r.-t Denique objicies contra secundam partem ejusdem terti® conclusionis, quod in potentiis operatives v. g. in intellectu non videtur habere locum forma de qua agimus : nam quicquid est in illo præter ejus entitatem, vel est habitus facilitans et expediens potentiam ad agendum; vel est dispositio idem præstans, quamx'is imper­ fectiori modo, quæ proinde ad habitum re­ ducitur ; vel sunt species intelligibiles, quibus objecta redduntur intelligibilia vel’ intellecta : præter hæc enim et ipsos actus intellectus, nihil aliud videtur posse in eo excogitari: sed nullum prædictorum con­ ducit ad alligandos et torquendos dæmones aut animas, sed potius ad illos perficien­ dos : omnia quippe ex sua propria ratione habent juvare et complere intellectum juxta modum et exigentiam ipsius ad eliciendos proprios actus, quibus ornatur el perficitur: ergo etc. Accedit, quod habitus existons in intellectu i idem est de dispositione) vel est virtus intellectualis : et hæc proculdubio est magna illius perfectio, nihil habens de ratione pœnæ : vel est habitus erroris : et 423 iste non potest causari a Deo, a quo causari debet alligatio de qua loquimur. Species vero intelligibiles non possunt causari ab igne in intellectu dæmonum : quia ipsi dæ­ mones sicut omnes Angeli ab initio su® creationis habent sibi congenitas omnium rerum species, ita ul ad nihil saltem natu­ rale intelligcndum novis speciebus indi­ geant ; aut eas possint recipere: ergo si quid ignis in illis producit, neque erit ha­ bitus, neque dispositio, neque species. 55. Semper hæc objectio visa fuit diffi- pnma ci lis in hac quaest ione. Ob eamque fortasseso,mi" aliqui etiam ex authoribus noslræ senten­ tiæ noluerunt in particulari exponere, quid sit, aut ad quam speciem pertineat forma hæc de qua loquimur : sed dicunt in com­ muni, essequandam qualitatem contrariam naturali inclinationi potentiarum, ligantem illas et impedientem a suis operationibus, non tamen aliquid corrumpentem : sicut remora impedit cursum navis sine des­ tructione virtutis deferentis : et torpedo injicit stuporem manui piscatoris sine des­ tructione virtutis motivæ, sed impediendo operationes, ne exeant. Ad hunc ergo mo­ dum potest Deus mediante igne injicere po­ tentiis dæmonum qualitatem, quæ nihil de earum virtute corrumpat, et tamen impe­ diat operationes, ne exeant juxta libitum voluntatis. Nec quærenda est (inquiunt) major de hac qualitate speculatio : quia neque in rebus corporeis qualitates omnes explicamus nisi per suos effectus, ut in exemplis adductis. Quæ solutio eo securior est, quo nihil errori expositum de præ­ dicta qualitate determinat. Alii vero dicunt, forma alligantem intel-SoRjtio lectum esse ipsam intellectionem, per quam “ alia, objecto unitur et adhæret : neque aliud ali­ quid ab igne produci. Sed hæc solutio dis- ECjjCj. plicct. Tum quia intellectio utpole actio tar. vitalis et immanens non potest produci immediate ab alio, quam ab ipsomet intel­ lectu, ubi remanet : atque adeo vel ignis nihil producet, vel hoc debet esse aliquid ab intellectione distinctum. Tum etiam quia intellectio non unit necessario aut contra libitum voluntatis intellectum objecto, nisi ipse intellectus necessario et independenter a voluntate uniatur intellectioni : id autem per quod sic necessario unitur, non potest esse sola ipsa intellectio, quæ secundum se indifferens est ad unionem necessariam et liberam ; sed debet esse aliquid prævium determinans el necessilans intellectum ad 424 DE VITIIS ET PECCATIS. eliciendam ipsam intellectionem ; et hoc est quod inquirimus. Tertia 56. Unde melius alii dixerunt, præter ii d.-tnv intei|ectjonein et ina omnia quæ in objec­ tione referuntur, superesse duo alia, per quæ fiat alligatio de qua loquimur. Primum est applicatio passiva, perquam intellectus dæmonis cogitur ad agendum vel intelligendum illa, quæ nollet agere, et intelligere; ab iis vero quæ vellet agere vel intelligere, prohibetur. Secundum est quædam ordinatio et modificatio ex parte specierum intelligibilium, ratione cujus ipsæ species excitant necessario intellectum ad utendum illis sub prædicta modificatione, et non aliter: ac proinde ad intelligendum cum alligatione ad quædam intelligibilia, et ex­ clusione ab aliis. Hoc posterius dictum Xavar. (quod est Balthasaris Navarrete ubi supra) nullam videtur importare repugnantiam, præsertim in ordine ad divinam potentiam. Prædicta vero modificatio si concedatur, non potest aliter fieri quam per aliquem modum de genere qualitatis superadditum ipsis speciebus. Sic autem facta, consonat nostris assertionibus, et non parum condu­ cit ad ligandum et necessitandum intellec­ tum in modo intelligendi : eritque proinde dissona et repugnans libertati voluntatis. Quapropter, et quia juxta dicta num. 40, concedendum est in hac materia quidquid ex non repugnantibus ad augescendam pœ­ nam dæmonum potest conducere, valde pro­ babilem censemus istum modum dicendi : non tamen in eo immoramur, quia majori expensione non indiget. Doctrina 57. Primum autem de applicatione passoiu'io- s^va tetigit Bannez loco cit. ex 1 p. in illoBannez QuePlenam objectionis solutionem contineri ‘arbitramur : si tamen non nihil explicetur et enucleetur. Pro quo nota, quod inter actus voluntatis ultimus in ordine ad executionem est quem vocamus usum : et est ille per quem voluntas intellectum et code­ ras potentias sibi subditas applicat ad agen­ dum : dividitur autem hic usus in activum et passivum : activus est ipse actus imma­ nens voluntatis : a quo effective oritur, ut intellectus v. g. applicetur ad eliciendum suum actum, puta intellectionem : passivus vero dicitur quædam motio, quæ eidem intellectui imprimitur ab usu activo, per quam in genere causæ formalis redditur motus et applicatus ad exercendam intel­ lectionem. Si enim voluntas per suum usum activum nihil imprimeret intellectui, non esset aliquid per quod ipse intellectus red- (teretur intrinseco et fornmliter motus et applicatus ad exercitium intelligendi. El quamvis usus passivus sæpe appelletur illa operatio, quam inlellecluselicit ex motione voluntatis, recte etiam sub prædicto nomine comprehenditur prædicta motio intellectui impressa : cum sit ipsa applicatio el deter­ minatio ad talem operationem. Reducitur aulem hæc motio ad prædicamentum qua­ litatis, ubi est intellectio ad quam applicat, velut quid in eo genere incompletum: sicut motiones quibus elevantur sacramenta, el plures aliæ ad tale prædicamentum redu­ cuntur. Habemus ergo aditum apertum ad ponendum in intellectu aliquid aliud de genere qualitatis præter illa quæ in objec­ tione referuntur. Quod etiam convincitur alio exemplo prædeterminationis physicæ, per quam Deus applicat ad agendum omnes causas secundas. Nam etiam hæc prædeterminatio debet poni in intellectu, et in omnibus potentiis, ut actu operentur : alias Deus non præmoveret omnes illas ad suas actiones, sicut est de ratione causæ univer­ salissima). Pertinetque hæc prædeterminatio ad genus qualitatis, ut docent commu­ niter Thomistæ. 58. Deinde nota, quod sicut voluntas per impressionem illius motionis seu usus pas­ sivi applicat intellectum ad agendum, sic Deus etiam sine concursu ipsius voluntatis potest illum applicare, imprimendo simi­ lem motionem et applicationem. Et ita con­ tingit in omnibus intellectionibus necessa­ riis, ad quas voluntas non concurrit: non enim intellectus tunc ipse se applicat, quia applicatio quoad exercitium est extra ejus lineam : sed applicatur specialiter a Deoimpediente et supplente concursum propriae voluntatis per impressionem motionis non minus efficacis, atque esset illa quam volun­ tas imprimeret. Cum hac tamen differentia, quod motio impressa a propria voluntate applicaret intellectum cum respectu et subordinatione ad principium intrinsecum liberum, quod est ipsa voluntas, ac proinde applicaret libere : impressa vero a Deo, ap­ plicat sine tali respectu, proindeque neces­ sario. Imo poterit applicare violenter et contra voluntatem : quia quanlumcunque hæc reluctetur, non impediet efficaciam quam ex Deo sortitur talis motio. Sicut au­ tem Deus potest motionem hanc imprimere agendo immediate per seipsum, potestetiam agendo per ignem vel aliud instrumentum: et sicut potest eam imprimere pro una in­ tellectione vel operatione, potest pro multis et DISP. XVIII. DUB. II. el proomnibus: quia in nullo istorum adeat repugnantia. Tertio notu, quod sicut Deus per prædiclam motionem potest necessitate intellec­ tum ad intellectiones quas voluerit, renitonto etiam dæmonis voluntate; sic per eandem motionem vel aliam similem qua­ litatem poterit illum collibere el impediro a qualibet intellectione vel operatione, quantumcunque prædicta voluntas relucte­ tur. Non enim repugnat, ut talis molio ila applicet et determinet conatum et virtutem intellectus ad operationem pro qua exhibe­ tur, ut totaliter eum ligetcirca illam, et non sinat applicari aut diverti ad aliam. Eo praesertim quia ejusdem virtutis solet esse removere potentiam ab uno, cujus est ad alium applicare. rn 59. Ex his ad objectionem dicimus qua>·*» litatem productam ab igne in intellectu dæT mollis ad eum ligandum, neque esse spe­ ciem intelligibilem, neque habitum intel­ lectivum, neque etiam dispositionem do numero illarum, quæ ad habitus reducuntur cum sola differentia penes facile vel difa­ cile mobile (quamvis sit in prima specie qua­ litatis, prout talis species ad alia dispositio­ num genera se extendit) sed esse quandam motionem correspondentem usui passivo, per quam intellectus ad agendum applica­ tur, vel ab agendo removetur, etiam renitente voluntate, ut explicatum est. Si vero dicas, hanc motionem a nobis expositam non distingui a prædeterminatione physica : siquidem hæc nihil aliud præstat quam applicare potentiam ad agen­ dum. Non autem videtur ita consonum modo loquendi Thomistarum, alligationem de qua agimus, cum prædicta determinationeconfundere. Responderi posset primo, jru- ox prædicto modo loquendi non satis con&™vinci distinctionem inter prædiclas mo­ tiones : quia nec Thomistæ agentes de prædeterminatione physica, negant illi vim ad applicandum et determinandum intellec­ tum per modum causæ neccssariæ ad cer­ tam operationen etiam cum voluntatis resis­ tentia : nec sub alligatione de qua agimus, aliud intelligunt, quam quod præstat talem determinationem, et quod ineaimportatur : nec denique repugnat, ut sicut Deus utitur instrumentis creatis in ordine ad alios effec­ tus, utatur igne ad effectum prædeterminandi. 60. Sed respondetur secundo et melius, ultra qualitatem quam communiter præde­ terminationem physicam vocamus, ponenSalmant. Curs. thenlog., tom. VIII. 425 dam essealiarn motionem vel ejusdem aliam forrnalitatem, quæ antecedenter natura ad munus prædeterminandi, determinet intel­ lectum dæmonis ad certam operationem, el constituat illum in ratione causæ neces­ saria; non respicientis voluntatem pro­ priam : quo fiat, ut talis intellectus hoc jam rnodo determinatus et a linea causæ liberæ exclusus exigat prædeterminationem, quæ propria est causæ necessariæ, et distinctam ab ea quæ datur causæ liberæ.Physica enim prædeterminatio talis est conditionis, ut non mutet, sed sequatur naturam et modum causæ, cui præbetur, et illi se accommodet. Unde sicut quædatur causæ necessariæ, non reddit eam liberam, sed necessitatem ejus conservat, et sub tali necessitate ad agen­ dum applicat: ita quæ datur causæ liberæ, non nécessitât illam, sed conservat illæsam libertatem, et sub ipsa libertate applicat ad operationem. Quare ut intelligamus, præ­ determinationem collatam intellectui appli­ care illum ad agendum necessario et sine respectu ad libertatem voluntatis, debemus prius ipsum intelligere modificatum et constitutum in ratione causæ necessariæ, ac proinde determinatum per aliquid extra­ hens et excludens a linea causæ liberæ : et hoc præstat motio et alligatio supra dicta : atque adeo non est omnino idem cum phy­ sica prædeterminatione. Quamvis non re­ pugnet. ut in una realitate identificentur : sicut identificantur aliquæ formalitates, juxta dicta supra disp. 5, num. 37. 61. Si vero urgeas, quod semel posita in Alia intellectu illa priori motione alligativa, rep,ca‘ necessario et inimpedibiliter sequitur ipsa operatio, ad quam ligat et determinat : at­ que adeo superfluam esse novam applica­ tionem per prædeterminationem physicam. Respondetur, quod quemadmodum posita in Diluitor, eodem intellectu motione propriæ volunta­ tis, quam diximus usum passivum, sequitur infallibiliter ejus operatio : et in agentibus naturalibus, approximalamateria,sequitur eorum actio, ut ligno approximato igni, se­ quitur necessario combustio : et tamen non idcirco censetur superflua nova prædetermi­ natio physica, per quam omnia hæc ad agen­ dum applicentur : ita dicendum est in nos­ tro casu. Et ratio est, quia lota il la determi­ natio, quæ prædeterminationem physicam præccdit, non ideo infert necessario el in­ fallibiliter actionem, quasi ipsa per se sit sufficiens et adæqualaapplicatio ad illam ex omni capite ; sed quia est talis conditionis, ut necessario exigat et secum trahat ipsam 28 i DE VITIIS ET PECCATIS. 426 prædeterminationem quæ talem applicatio­ nem complet et adæquat. Adquanlibetenira operationem creatam requiritur duplex de­ terminatio : alia ex parte causæ particula­ ris. cui correspondent particulares rationes in actione vel effectu, quæcunque sit hæc causa : et alia ex parte causæ universalis, cui corresponde! communis ratio entis in quolibet effectu et actione reperta. Et illa prior determinatio velati praecedit et exigit hanc posteriorem : eo quod causa universa­ lis ut talis non aliter applicat, nisi juxta exigentiam particularium. Prædeterminatio ergo physica est illa applicatio, quæ corresponde! Deo ut causæ universali : alia vero determinatio et motio, perquam dici­ mus alligari intellectum daemonis, cor­ responded causæ particulari, nempe ipsi intellectui, vel Deo, aut igni ut causis par­ ticularibus talis alligationis: ob idque nulla superfluit. § IV. Major elucidatio sententia Angelici Docioris. 62. Cuncta fere quæ hactenus tradidi­ mus, communia esse debent non solum Thomistis, sed etiam multis aliis qui cum Ang. Doctore fatentur, ignem ut instru­ mentum divinæ virtutis alligare dæmones, eosque hujusmodi alligatione utcunque tor­ quere : omnia enim supra dicta pro stabi­ lienda hac veritate deserviunt, ut intuenti constabit. Sed quia plures a nobis discri­ minantur, quod putent, prædictam alliga­ tionem non esse sufficiens illorum tormen­ tum, ac proinde quærendum esse aliud acerbius et atrocius quo puniantur, ut ob­ servavimus num. 30, ultra progrediendum est et ostendendum, neque in substantiis spiritualibus assignari posse aliud tormenti genus ad pœnam sensus pertinens : neque prædictæ alligationi ad rationem acerbis­ simi cruciatus aliquid deficere. Pro quo necesse non erit ad nova principia recur­ rere, sed ex præjactismunia et effectus talis alligationis expendere. Tollitur Est autem sermo de effectibus prædictæ oWedlo. aW&tionis in genere causæ formalis : quia qualitasquam ignis producit in dæmonibus, non ligat illos effective, producendo scilicet in eis alligationem ; sed ut forma quæ est ipsa alligatio et unio ad corpora vel loca, quibus ligari dicuntur. Ex quo fit, prædictam qualitatem ita fortiter ligare et unire illos prædictis locis et corporibus, ut ipsa manente, nulla vi nullaque potentia pos­ sint se inde liberare, aut a ligamine expe­ dire : quia dum manet aliqua forma, nequit deficere effectus ejus formalis, saltem pri­ marias, sicut est iste de quo loquimur. Unde quod aliqui objicere solent, videlicet præ­ dictam qualitatem esse limitatæ virtutis, ac proinde posse ita crescere vim resistitivam dæmonis, ut rumpatur et deficiat : procedit in causis efficientibus, quæ possunt separari a suis effectibus, separanturque de facto, ei omittunt illos, quoties ex parte passi adest major resistentia, quam sit activitas effi­ cientis. Non tamen habet locum in causis formalibus : nam cum istæ seipsis consti­ tuant suos effectus, sufficit ad permanen­ tium talium effectuum, quod formæ ipsæ quantumvis finitæet limitatæ sint, perma­ neant, et a suis agentibus conserventur. Unde quamvis unio hypostatica ex parte naturæ humanæ sit modus finitus ; quia ta­ men est formaliter ipsa unio ad divinam personam, ita fortiter ligat hanc prædictæ naturæ, ut manente tali unione, neque per potentiam Dei infinitam possint separari. Quia est implicatio in terminis, ut manente forma quæ essentialiter est unio, effectos ejus, qui est unire, non maneat. Porro ut in dæmone permaneat, et non deficiat illa qualitas per quam ligatur, sufficit, ut virtus divina a qua ut a causa principali producitur et conservatur, sit infinita, adeoque insuperabilis a quacunque resistentia et virtute creata. G3. Hujus ergo qualitatis et alligationisEfta plures sunt effectus : nam illa quæ afficit1^ daemonem secundum substantiam, facit illum præsentem igni vel loco cui alligatur, diffinito et coarctato ejus esse ad brevissi­ mum spatium, impeditoque accessu ad om­ nia alia loca, quibus vellet accedere. Insuperque tenet ipsum subordinatum et subjectum igni, non tantum sicut passum agenti, a quo recipit et dependet ; sed etiam sicut inferius superiori et eminentiori, a quo deprimitur et humiliatur: ac velut miserrimum et vile mancipium sub ejus ditione tenetur. Illa vero quæ afficit poten­ tias, primo ligat intellectum : tum ut non intelligat quamplura quæ intelligere vel­ let, nisi ex permissione ipsius ignis, ac veluti emendicata ab eo licentia intelligendi : tum etiam ut velit, nolit, cognoscat et intelligat omnia illa ad quæ ignis appli­ cat, neque ab iis cogitatum divertat. Appli­ cat autem, ut intelligat omnia quæ ad pro­ priam DISP. XVIII, DUB. II. prinm miseriam pertinent, et quæ sibi afferunt tormentum ct dolorem : neque sino respectu ad illa aliud aliquid cogitare permittit. Secundo ligat potentiam execuIricem, ne operetur ea quæ voluntas vellet, aut non eo modo quo vellet, vel ubi et i quando vellet : atque etiam ligat et com! pellit, ul exequatur multa quæ voluntas nullatenus vellet. Adeoque sive in operando, sive in non operando, semper illiditur et arctatur ejus libertas, omnisque ejus im­ petus comprimitur: atque in cunctis quæ facit, vel omittit, admiscetur aliquid con' trarium et repugnans ejus naturæ et vo! luntati. Quantum vero pœnæ et tormenti ex his fsjf, capitibus dæmoni accedat, et qnam ingens dolor et cruciatus ex eorum continua me­ ditatione in illo generetur, is solus non viderit, qui sensibus ductus, non altius de spiritualibus judicat, quam sensibilia ipsa offerunt. Qui autem supra ista elevatus eminentiam, magnitudinem, et latitudi­ nem illorum perpenderit, facile convince­ tur, prædictas pœnas et cruciatus incom­ parabiliter superare quæcunque alia, quæ in corporibus, sive in hac vita sive in fu­ tura poterunt reperiri : tantumque ab iis discriminari, quantum realia a pictis et somniata a veris, ut SS. Patres communi­ ter loquuntur. j 64. Pro quo observandum est, dolorem ; quencunque oriri ex cognitione vel appre­ hensione alicujus disconvenientis : ita ut quo major fuerit disconvenientia quæ co­ gnoscitur, et quo perfectius cognoscitur, eo major dolor in voluntate vel appetitu gene­ ■ retur. Hoc est adeo perspicuum, ut superflua beatur ejus probatio. Nam cum objectum tariu doloris sit malum cognitum, malum autem s^' sit quod disconvenit alicui, oportet ut quan­ titas et excessus doloris, supposita perfecta cognitione, ex quantitate et gradu disconvenientiæ omnino attendatur. Quod instatur in ipsis doloribus sensibilibus apud nos no­ tioribus, uti sunt qui tactu percipiuntur. Quod enim ignis, v. g. tactui applicatus causet in eo dolorem ita intensum, sicut experimur, non aliunde provenit, nisi quia ponit in illo calorem valde intensum, proindeque improporlionatum et disconve­ nientem. Nam cum tactus in quadam har­ monia et mediocritate consistat, qualitates tangibiles proportionate illi harmoniæ, conveniunt ipsi tactui : et hæc convenien­ tia causât delectationem in concupiscibili : qualitates voro siiperexcedentes discon\e— 427 niunt illi, quia improportionatæ suntprædiclæ harmoniæ : et talis disconvenientia causât dolorem in eodem appetitu : et quia quo calor fuerit intensior, eo est magis improportionatus et magis disconveniens, id­ circo eo causât majorem dolorem. Similiter quod scissio alicujus partis corporis et se­ paratio ab aliis canset dolorem ita vehe­ mentem, ex eo provenit quia talis scissio et separatio valde desconvenit ipsis, parti­ bus ; sicut opposita unio etcopulatio est illis consona et conveniens. Hinc ad spiritualia ascendendo, venanda est in eis quantitas et magnitudo doloris ex quantitate et magni­ tudine disconvenientia?, qua afficiuntur, sive secundum substantiam sive secundam potentias : et ita inde orietur dolor omniam maximus, unde maxima disconvenientia consurrexerit. Hoc prænotato, rationis statera penda­ mus, in quo magnitudinis gradu ex præ­ dictis capitibus disconvenientia dæmonibus accedat per alligationem quam explicuimus; videbimusque acerbitatem pœnæ et doloris inde suborti. In primis ergo quæ major disconvenientia excogitari potest respectu altissimæ et nobilissima? subslanfiæ, cui corporalia omnia jure naturæ subduntur, ab eaque dependere postulant, cum ipsa ab omni loco et corpore independens et abso­ lutissima sit ; quam quod versa vice in con­ trarium, abjecta et vilipensa sub infimis degat corporibus, ab ipsisque vilissime sup­ peditata et conculcata deprimatur et humi­ lietur? et velut miserrimum mancipium sub eorum ditione teneatur? Sane sicut distantia et improportio inter hæc extrema superat omnem excogitabilem distantiam et improportionem unius creaturæad aliam; ita disconvenientia inde suborta incompa­ rabiliter major est quacunque alia discon­ venientia, quæ ex respectu ad creaturas potest excogitari. Et si in corporalibus disconvenientia et improportio quam dicit calor ignis ad organum tactus, propter ex­ cessum penes quatuor vel quinque gradus majoris intensionis, ita torquet et cruciat, ut vix possit sufferri : quem dolorem exci­ tabit in dæmone improportio et disconve­ nientia innumerabilium ferme graduum distantiæ et excessus, quæ in subjectione ejus ad ignem necessario intercedit ? Dixi­ mus esc respectu ad creaturas propter discon­ venientiam pœnæ damni, quæ est omnium maxima, cum sit in ordine ad bonum increatum et infinitum. 65. Quod si attenta dumtaxat celsitudine 428 DE VITIIS ET PECCATIS. naturæ dæmonum. lam magna est disconvel agere prohibetur, vel ad agendum no*Ènj^iovenientia orta ex isto capite, longe adhuc cessitatur. sicut ergo inclinatio et activitas wni. major est, considerata eorum superbia : qua potentiarum dæmonis incomparabiliter ex­ ita appetunt præesse el eminere omnibus, cedit activitatem et inclinationem cujuset ita alicui subjici refugiunt, ut neque ipsi cunque naturæ corporem (quanto enim na­ Deo voluerint humiliari, neque ejus supra tura aliqua habet esse immaterialior et se dominium el principatum recognoscere. subtilior, tanto ejus potentiæ majorem acti­ Respectu igitur naturæ ex se praestantissi­ vitatem sortiuntur) ita violentia et discon­ me el alias superbissimae quæ major exco­ venientia quam patitur, sive dum contra gitabitur disconvenientia, quam si infra propriam voluntatem agere compellitur, rebus omnium vilissimis et abjectissimis, sive dum contra illam prohibetur ab opera­ uti suntelementalia corpora, ab eis in per­ tione, longe superat quamlibet violentiamel petuum deprimenda et suppeditanda cons­ disconvenientiam, quæ in rebus corporali­ tituatur ? bus potest reperiri. ExraCogitet qui spiritualia hæc non capit, si Cogitemus ergo violentiam quam patere­ ,1|UID· inter homines rex potenlissimus et æque tur magna pars ignis in strictissimo terra superbus, aptus natus pluribus dominari, vel æris globo inclusi, et ita ibi coarctali, atque ab omnibus in summo honore et æsut neque in propriam extensionem dilatari permitteretur, neque actionem ullam vel timatione habitus, ad eum miseriæ statum motum secundum proprium impetum posset deveniret, ut in captivitatem ductus bonis exercere : tanta sane esset hæc violentia, ut omnibus spoliaretur, atque in vilissimo et æris fortitudinem vinceret,et contra omnem abjectissimo includeretur loco, ibique omni virtutem naturæ creatæ tandem carcerem humano consortio et familiaritate destitu­ illum disrumperet, ut inde egrederetur, et tus, ferissimi et ignobilissimi bruti domi­ propriam inclinationem sequeretur: etsi nio traditus, cum eo jugum semper ducere haberet sensum et appetitum, vehemenliscompelleretur, atque bruto ipso deterioret simum et acerrimum dolorem, ut puta juxta despicabilior factus, maneret illi quoad gradum illius violentiæ pateretur. Porro omnia subjectus, ita ut nulla sibi actio, totum hoc exiguum valde esse respective ad nullusve motus sive internus sive externus violentiam et dolorem, quæ dæmones in absque ipsius bruti dispensatione liceret. prædicta alligatione patiuntur, cuilibet in' Quis hujus infelicissimi hominis calamita­ tuenti constabit. Tum quia activitas poten­ tem et miseriam satis admirari posset? tiarum dæmonis, et impetus inclinationum quæve pœna ex sensibilibus malo ejus adae­ earum incomparabiliter superat impetum quaretur, aut non minoris haberetur? iTæet activitatem ignis propter incomparabi­ sertim si homo ille, alias rex, voluntatem lem excessum immaterialitatis et activita­ adhuc superbam retineret, et honoris am­ tis : æque autem debet illum excedere in bitione aestuaret : insuperque proprium de­ prædicta violentia et disconvenientia. Tum decus, infamiam, et opprobrium, omnesque etiam quia ignis paucissimæ sunt opera­ prædictas circunstantias ita ad vivum in­ tiones pro quibus possit violentiam pati: tellectus acumine apprehenderet, et sibi respectu vero dæmonis pene innumeræsunt semper repræsentarct, et neque cogita­ intellectiones et actiones, quæ vel ab eo tum inde avertere posset ; neque aliquod exercentur, vel omittuntur : et fere in om­ solatium afferens, vel dolorem mitigans nibus patitur prædictam violentiam, cum intelligere ? Et tamen totum hoc exceditur omnes fere illas exerceat vel omittat coactus incomparabiliter a pœna et disconvenientia, imperio ignis, et non juxta placitum propriæ I quam dæmones sua illa alligatione patiun­ voluntatis, ut diximus num. G3. tur : sicut incomparabiliter exceditur na­ 67. Præterea non utcunque ignis movet tura et superbia cujuslibet hominis in violenterdæmonis potentias; sed applicancarne degentis a natura dæmonis, et ab do ad eas operationes, quæ ex parte objecti ejus superbia. habent esse magis aillictivæ; el cohibendo?*^ Alligatio 66· >iec minor causa doloris subest dæab illis quæ vel ex isto capite aliquod genus ib. tiarum mon‘ex Parte alligationispotentiarum.Nam quantum quo major est activitas alicujus causæ, et gaudii possent afferre : ut non tantum ob torqueat. ^u0 vehementius ad sibi connaturalia in­ prædictam violentiam ex parte principii, clinat, eo majorem patitur violentiam, sed etiam ob objecti disconvenientiam in proindeque majorem disconvenientiam el omnibus torqueantur. Applicat enim intel­ malum, dum contra talem inclinationem lectum, ut semper et immobiliter cogitet suam Major DISP. XVIII, DUB. II. suam miseriam el omnes ejus causas : cujusmodi sunt amissio summi boni, ad cujus fruitionem erat elevatus ; rigor divinæ jus­ titia* proprias offensas vindicantis animad­ versione et periculo ipsiusdæmonis: odium quo Deus illum perpetuo prosequitur et abo­ minatur, perpeluusquo ejus hostis et ini­ micus existit : probrum et despectus quo ab omnibus habetur, præserlim ab ipso Deo et Beatis: aliaque id genus, quæ superbissimæ illi naturæ confusionem et dolorem incu­ tiunt : praesertim dum omnium perpetuam et interminabilem videt durationem. Insu­ per etiam applicat illum, ut semper cogitet ipsam alligationem, depressionem, et sub­ jectionem ad ignem, per quem tanta pati­ tur : et quam turpiter et ignominiose ab illo dejiciatur et pessundetur. Et quamvis alia etiam cogitare faciat, nihil tamen sine res­ pectu ad hæcquæ diximus, ut in nullo suum non semper tormentum videat, et videns crucietur. Sed in iis quæ contra Deum vel contra homines machinari permittitur,unde obsuam depravatam voluntatem gaudium aliquod reportaret, semper admiscetur ali­ quid propriæ disconvenientiæ tale gaudium deturbans et in amaritudinem convertens: dum cernit, ex omnibus tandem propriam ignominiam augeri ; et Dei, ac prædcstinatorum gloriam exaltari. v;ci 68. Similiter se habet ex parte potentiæ executivæ : plurima enim dæmones compelluntur facere, quæ valde horrent; nihil vero Æ agere permittuntur, quod ignominia et de­ decore mixtum non sit, aut quod omnino sit expers tristitiæ et doloris. Augetur etiam valde eorum pœnalitas-ex nobilitate et immaterialitate ipsarum potentiarum. Nam et inter animalia, illa quæ minus materiæ immersa sunt, delicatiora sunt, et pcenalitatum magis perceptiva, exindeque ad ma­ jorem dolorem commoventur. Cum ergo intellectus dæmonis præs tant iss i mus et im­ materialissimus sit, oportet, ut ea quæ sibi nocent, altissime apprehendat : eademque ratione voluntas ad vehementissimum do­ lorem concitetur. Auget etiam istum inor­ dinatio ipsius voluntatis per obstinationem in malo, et per renitentiam ad voluntatem divinam, necnon per odium et invidiam erga Deum et homines. Inde enim oritur, ut iis quæ jussu Dei patitur, magis adverse­ tur, et ea violentius sustineat, feratquegravius et intolerabilius, videns quod in suis poenis divina justitia et Sanctorum gloria exaltetur. Omittimus majorem horum ex­ pensionem, quia neque a nobis omnino ut 429 sunt, concipi possunt; neque ut concipiun­ tur, verbis satis declarari. 69. Addenda vero duximus quæ habet Card. Cajetan. torn. 3 Opuscul. orat. 5, cit. Cajcu quia compendiosius non pauca ex iis quæ diximus, complectuntur, et alia superad­ dunt. Sic ergo ait : Definitus igitur non na­ tura, sed vi detentus in loco spiritus natura­ lem libertatem ac dignitatem, qua nulli subjicitur corpori, qua omne corpus evincit, qua omni corpori prxeminet prxsidetque, infelicissimus perdidit, et se perdidisse miser­ rime moeret, atque mcerendo ineffabililer cru­ ciatur. Afflictatur intellectus, quando sux captivalionis xrumnam non recogitare su­ binde non potest. Cumque simul multa medi­ tari nequeat, ab aliorum omnium quxlevamen afferre possent, consideratione prohibetur. Et quanquam meditatio pœnx pœna non sit, cum liber quis meditatur solum nihil adversi sen­ tiens aut metuens, attamen ubi prxsens est doloris objectum, ubi suam vim exercet in meditantem, ubi denique meditatio ipsa coac­ ta est, nihil acerbius animum quam ejus­ modi consideratio afficere potest. Afflictatur voluntas, quippe ab omni delectabili depulsa, id ferre compellitur quod dedignatur, respuit, abhorret : quam maxime odit Dei justitiam, cui prxeipue invidet, divinam celsitudinem magnificari in propria et ea abjectissima poe­ na, dolet, gemit, corroditur. Afflictantur de­ nique aclivx potentias, siquidem diro igni addictx, nulla aut certe modica possunt exer­ citatione sese subjectis admovere rebus. Quod eo intolerabilius est, quo tanta eis vis inest, ut commovere nutu singula possent. Accedit ad hxc, quod jugis perennisque est eis definitus career et dolor, ita ut nulla valeat minuere aut mollire adventans conditio, sed semper uti ab initio acerbissime moerore opus est, neque enim detrusi spiritus oblivione mederi, meditationi vacare, affectum deponere, sese adhortari, facere (ut aiunt') de necessitate virtutem usquequaque valent. Nulla eis clementix aut varietatis spes, nulla in prxlereuntis temporis eventu expectalio : sed quas luunt pœnas, nunquam terminandas aut minuendas certissime sciunt ; imo inviti ad moeroris culmen clara luce vident. Hxc pau­ cissima de spirituum pœnis tetigerimus. Hæc omnia et alia quæ diximus, clauduntur in alligatione quam adstruunt D. Thomas et ejus discipuli. Videamus, an alii authores, quibus levia videntur ad dæmones et ani­ mas torquendas, majus aliquid ad prædic­ tum effectum conducens sua meditatione detexerint. 430 Uv>; DISP. XVIII, DUB. IL DE VITUS ET PECCATIS. prædictæ alligationis. Diximus si verum quodlib. 2, quæst. 9, Scotum in 4, disp. 44, ty. «se/.· quia sola species intelligibilis aut in­ quæst. 2, Richard. Gabrielem, et alios. tellectio non est sufficiens ratio prædictæ Referuntur et refelluntur alii modi dicendi. Sed impugnatur facile. Tum quia quod necessitatis : nisi vel ex parte speciei adda­ attinet ad speciem intelligibilem, nulla potur modificatio quam diximus num. 56, vel 70. Præter aliqua circa pœnam dæmotest immitti ab igne, quam ipse dæmonab81** , exparte principii molio quam explicuimus num et animarum erronee excogitata, a initio suæ conditionis non habeat impres­ i a num. 57. Tertium est petitio principii : quibus § l praesentem difficultatem expedi­ sam ab authore naturæ, a quo omnium quia ut species vel cognitio illa repraesentet vimus, extant diversae Theologorum opi­ rerum universi accepit tunc species : et ita daemoni ignem ut objectum horribile et niones cum antiquorum tum juniorum, eo omnino superfluit nova impressio specie­ dissonum, necesse est, ut ipse ignis prius tendentes, ut suadeantquærendumesse aliud rum pro qualibet cognitione naturali. Quod revera id habeat ; alias repræsontatio falsa tormenti genus præter alligationem : quas vero attinet ad intellectionem, falsum est erit : ac proinde non vera pcena ab igne idcirco referre et impugnare operae pretium quod fiat immediate ab igne : quia cum recepta, sed falsa existimatio dæmonem duximus, ut illarum insufficientia nostram omnis intellectio sit actio vitalis el imma­ cruciabit: contra id quod num. 27, ul cer­ doctrinam confirmet. Utcunque autem suc­ nens, essentialiter postulat procedere im­ tum supposuimus. Dum ergo non explicatur Prima cincte et breviter persolvemus. Prima opimediate ab ipso intellectu, in quo recipitur, opinio quo pacto ignis antecedenter ad suam reneoric. nio (.Quæ tribui solet Henrico quodlib. 8, I et non ab aliquo extrinseco agente. Tum præsentationem noceat dæmoni, et sit illi quæst. 34,) asserit, ignem torquere daemo­ etiam impugnatur : quia neque species in­ dissonus, petitio est principii recursus ad nes per suam naturalem virtutem, impri­ telligibilis, neque intellectio cujuscunqne speciem, quæ illum dissonum et horribilem mendo illis suum calorem : quem ut dæobjecti sit, habet esse secundum se discon­ repraesentet. veniens respectu intellectus dæmonis; imo mones possint recipere, disponuntur per jiho 73. Tertia opinio est M. Soti in 4, dist. utraque est perfectio illius, sicut est ejus quamdam aliam qualitatem divina virtute 50, art. 2, ubi ait : quod quemadmodum in perfectio intelligere quæcunque intelligihisibi impressam. hac vita dum exuritur corpus, anima quæ lia : ergo neutra præcise secundum se po­ Bejiei· Hic tamen dicendi modus communiter illum vivificat, peculiarem inde afflictio­ test illi esse causa doloris. rejicitur. Tum quia calor utpote accidens nem et tristitiam patitur : ita in inferno Dices, ex triplici capite posse prædictam Enacorporeum nequit recipi in substantia spi­ ! eandem tristitiam el afflictionem sentit, speciem vel intellectionem esse disconve­ «s rituali : præsertim modo extenso et divi­ quam passura est post diem judicii, dum nientem. Vel quia superexcedit proportio­ sibili : sicut necesse erat, ut alicubi causa­ corpus quod resumpserit, dolorem sensi­ nem intellectus, et hac ralione laedit illum: re! dolorem. Illa vero qualitas per quam tivum patietur. Hanc (inquit) vim habet ille sicut species excellentis sensibilis lædit sen­ dæmones disponi dicuntur ad calorem re­ ignis tanquam instrumentum divinæ justitiæ sum, quia excedit ejus proportionem. Vel cipiendum, si sit extensa et corporea,eadem in dæmones atque animas, quod- afflictionem quia ligat et nécessitât ipsum dæmonem ut, ratione non poterit recipi in illis. Si vero quam in anima mediante dolore corporis re­ velit, nolit, intelligat per illam. Vel denique sit spiritualis et inextensa, erit æque imsumpti effecturus est ; faciat absque illo do­ quia repraesentat vel proponit ignem ut ob­ proportionata ad susceptionem caloris, at­ lore. que ipsa substantia spiritualis. Tum etiam i jectum horribile et dissonum, cujus proinde ïifEn Sed neque ista opinio verum attingit, cognitione dæmon cruciatur. quia esto calor mediate vel immediate pos­ 72. Sed omnia hæc facile refelluntur, set recipi in prædicta substantia, non ideo ifiL qu*a rePu8nat· ignem causare in dæmone vel anima separata dolorem ejusdem ratio­ esset illi causa doloris : quia nec læderet aut 1 Primum : quia falsum est aliquam speciem dm». nis cum illo, quem ipsa anima dum est in intelligibilem aut aliquam intellectionem, corrumperet aliquam ejus dispositionem, corpore, ex ejus adustione patitur. Ideo sicut corrumpit vel lædit in corpore, quod | quantumvis excellens sit, esse disconvenien­ enim ignis u rens, d um anima est in corpore, tem aut læsivam intellectus; imo quo ex­ resolvit et urit (absurdum namque esset causal dolorem non modo sensibilem in cellentior est, eo magis illum perficit, ut ponere in spirituali substantia hujusmodi appetitu corporeo, sed etiam spiritualem in effectus). Nequealiundeesset tali substantiae constat in visione beatifica et in ejus specie, voluntate, quia cum ista sit appetitus totius quibus nulla polest dari excellentior. Nec disconveniens sustinere aliquod accidens suppositi, habet pro objecto bonum et ma­ refert exemplum de specie sensibili : nam corporeum disparate ad ipsam se habens : lum ejusdem totius, sive ad animam sive hæc ideo lædit sensum, cum est excellens, sicut in hoc quod est movere aut sustentare ad corpus spectet, et de utroque sumit do­ quia sensus ipse consistit in certa quadam sua virtute aliquod accidens, nulla est dis­ lorem vel gaudium : adeoque satis est ad convenientia : hac autem seclusa nihil harmonia et proportione sub certo tempe­ dolorem in voluntate causandum ab igne, potest ut objectum doloris apprehendi. Vi­ ramento contrariarum qualitatum : et ideo quod is sit disconveniens et nocivus corpori. quicquid excedit eam proportionem, disso­ Suarez. deatur Suar, loco cit. de Angel, cap. 14, Hoc autem secluso, sicut cessat omnino præ­ num. 26, ubi hujus opinionis impugnatio­ nat prædictæ harmoniæ, et est læsivum il­ dicta disconvenientia, nullumque jam ma­ nem late prosequitur. lius. Quæ ratio non habet locum in intel­ net doloris objectum ab igne causatum, Secunda 71. Secunda opinio ait ignem torquere lectu præsertim separato, cum sit potentia . opinio. debet etiam cessare prædictus dolor. Et dæmones non per impressionem caloris, spiritualisa quovis temperamento indepenquicquid sit de animabus, saltem respectu sed per immissionem speciei intelligibilis dens. Secundum quod dicitur in evasione, dæmonum evidens est, nullum dari objec­ repræsentativæ ipsius ignis, aut etiam cau­ si verum esset, reduceretur ad alligationem tum vel idem vel ejusdem generis aut ra- | sando immediate in eis ipsam intellectio­ quam nos ponimus: quia illa necessitaset tionis cum objecto, de quo dolet anima cornem Pro hac refert Vasquez Ægidium determinatio ad intelligendum effectus est prædictæ fo 431 i pori unita, propter adustionem vel læsionem ipsius corporis : igitur nec poterit dari in illis dolor ejusdem generis aut rationis: siquidem dolor et quilibet actus appetitus omnino sequi debet genus et conditionem objecti. 74. Quarta opinio constituit pœnam dæ- Quarta, monum et animarum in quadam qualitate deformativa et dolorifera ab igne illis im­ pressa : non quæ afficiat per ordinem ad corpus vel locum extrinsecum, aut per or­ dinem ad operationes : sicut afficit qualitas qaam nos posuimus ad eos alligandos : sed quæ illis in seipsis absolute disconveniat el noceat : sitque effectus talis qualitatis reddere ipsam substantiam daemonis vel animæ foedatam et deformem, sine eo quod aliquid ejus destruat vel corrumpat : sicut gratia reddit illam pulchram et ornatam. Ita Suar, ubi supra, præsertim loco cit. de Ang. cap. 14. Qui addit, posse opinari quod prædicta qualitas sit aliquid repugnans gratiæ et incompossibile cum illa : ut ex hac repugnantia deformitatem illius notificet. Movetur vero ad ita existimandum, tum ex insufficientia aut impossibilitate cæterarum opinionum : tum etiam quia juxta hanc facilius explicatur pœna de qua loqui­ mur : cum posita prædicta qualitate et deformatione ab ea causata, statim appareat objectum satis disconveniens et doloriferum, de quo dæmones et animæ tristari possint. i 75. Sed neque ista opinio aliis DoctoribusBcfelltprobatur : tametsi primo aspectu majorem !Ur' apparentiam et plausibilitatem præse ferat. De qua proinde Vasq. cit. disput. 143, cap. Vaî,i 5, sic ait : Hxc sententia eo plausibilior in Scholis visa est, quo magis sensum sequuta videtur, etc. Si tamen in hac re spirituali deseramus sensum, et sola ratione ducti, ut oportet, philôsophemur, prædictam opinio­ nem non minus quam alias, difficilem judi­ cabimus. Quod haud difficile erit probare. In 'primis vero prædictam qualitatem non posse esse aliquid contrarium gratiæ vel cum ea incompossibile, perspicuum debet esse etiam apud Suar. Tum quia ponit illam non tantum in dæmonibus el animabus damnatis, sed etiam in iis quæ existant in purgatorio ornatæ gratia et amicitia Dei. Ex eo enim quod in istis non videtur sibi sufficiens pœna alligatio quam nos posuimus, probat quasi a fortiori non esse sufficientem in illis, recurrendumque esse ad prædictam qualitatem deformalivam. Tum etiam quia sola culpa mortalis, quæ opponitur Deo, » ·’ 1 til ·. ’ I I Ï * ► · ' -I ♦ u 132 DE VITIIS ET PECCATIS. habet repugnantium cum gratia, per quam ordinamur in illum : prædicta autem qua­ litas nihil habet de ratione culpæ, eum sit tota a Deo ut ab authors particulari : ergo non est quo pacto gratiæ repugnet. Ex quo etiam habetur, effectum illius qualitetisessenon posse fœdare aut deforme reddere subjectam in quo est. Tum quia substantia spiritualis, cujus pulchritudo in refulgentia divini luminis consistit, per nihil aliud fœdari aut deformari potest nisi per culpam : sicut per nihil aliud potest reddi maculata et Deo invisa. Tum etiam quia id solum fœdat et deformat aliquod subjectum, quod tollit ab eo aliquid pulchri­ tudinis : prædicta autem qualitas nihil om­ nino tollit, ut etiam ejus authores fatentur : ergo, etc. Alii 76. Sed aliunde etiam possumus impugaSh. gnare hanc opinionem animadvertendo, ex duplici tantum capite posse aliquam for­ mam disconvenire alicui subjecto : vel quia tollit ab eo aliquid consonum et conveniens : vel quia impedit, comprimit, aut retardat aliquam ejus inclinationem : sive talis in­ clinatio sit in ordine ad operandum vel non operandum, ut quæ fundatur in potentiis; sive in ordine ad eminendum et excellen­ dum, ut quæ tangit immediate substantiam et personam. Non enim videtur excogitabilis alius modus disconvenientiæ respectu cujuscumque creatur». Hinc vero formatur impugnatio. Nam qualitas quam asserit hæc opinio, non est disconveniens dæmoni priori modo : nihil enim ab eo tollit vel corrum­ pit, ut opinio ipsa fatetur : neque etiam pos­ teriori, impediendo scilicet, comprimendo, aut retardando aliquam ejus inclinationem : quippe hæc retardatio aut compressio tota est effectus alligationis assertæ a D. Thom. ut § preced. vidimus : atque adeo non erit effectus prædictæ qualitatis, quæ a suis authoribus ponitur ut omnino ab alliga­ tione distincta : nullo igitur modo potest esse illi nociva et disconveniens. Vide quæ diximus supra disp. 16, dub. 3, §2, directe enim impugnant hujusmodi qualitatem im­ mediate afficientem substantiam animæ vel dæmonis absolute, et non per modum unio­ nis ad aliquid extrinsecum. Effu· Occurrit Suar, his et similibus non satis «tum. ostendi repugnantiam suæ qualitatis : sed quod nos non possimuseam comprehendere, Suarci. prout est in se. cognoscere ·. Unde (in­ quit) omnia solei possent vel illo verbo Au­ gustini, quod ignis cruciat spiritus veris licet miris modis : vel illo Epist. 3. Demus, ali- . quid Deum facere poste, quod nos fateamur investigare non posse. Quibus similia sunt quædiscit Hugo de S. Viet. lib. 2 de Sacramen. par. 16, cap. 3. Quomodo, inquiunt, anim.T sine corporibus a rebus corporalibus pati possunt ? Ecce dicamus, nescimus quo­ modo hoc fieri possit. Xunquid ideo verum non est, quia nescimus quomodo est?etc. 77. Sed cum iste author initio illius cap. l-l, minus probet doctrinam Gabrielis * Vasq. qui innixus eisdem Augustini verbis dixerat, modum quo dæmones ab igne tor­ quentur, esse nobis occultum et investiga­ bilem -, non debuisset tam cito pro opinione noviter a se excogitata et majori funda­ mento destituta, ad fidei asylum confugere, et difficultatum solutiones intellectus capti­ vitati committere. Eo præsertim quia si pro tuenda qualitate, quam neque possibi­ lem minus vero aptam ad dæmones tor­ quendos ratio ulla ostendit, neque Scholas­ ticorum communis vel major consensus, sed unus (gravissimus licet), particularis Doctor introduxit, exigitur a nobis recursus ad arcana divinæ potentiæ, quæ credimus et non capimus, et huic committitur potis­ simum quod quærimus, dum nihil fere de natura et effectu prædictæ qualitatis alia via innotescit ; potiori jure licituserit nobis talis recursus pro tuenda sententia D. Tho­ mæ rejiciente hujusmodi qualitatem, reducenteque totam pœnam dæmonum ad alli­ gationem explicatam, de qua non pauca distincte assequimuret tradimus: siquidem eam esse possibilem, imo et existere de facto Scholastici omnes fatentur : esse vero valde pœnalem, rationibus et exemplis § præced. adductis convincitur, et non pa­ rum declaratur. Potiori ergo jure pro ali­ quibus quæ circa hanc alligationem non ita animum quielant, concedendus erit nobis ille recursus, ut dicamus, eam non satis comprehendi pro hoc statu : longcque majus tormentum in illa contineri, quam conci­ pere et enarrare sufficimus, etquam Suarez de sua qualitate concipere potuit : hacquc ratione verum esse dictum Augustini, quod ignis cruciat spiritus veris, et miris seu occultis modis : et quod plus Deus ibi facit, quam nos possumus intelligere. 78. Demum quinta sententia, quæ est enisi Gabrielis Vasquez cit. disput. 113, cap. 6, ait, nulla alia via ex hactenus excogitatis poss·» dæmones torqueri ab igne, nisi ratione ali I gationis : concedendum nihilominus esse I aliud genus pœnæ nobis omnino ignotum ' alligationi superadditum, ratione cujus verificetor I I** DISP. XVIII, DUB. IL h rificelur pœnamillum fieri miris el occultis modii juxta Augustini sententiam : circa quod tormenti genus (ait)sali us erit nostram faleii ignorantiam, quam absque sufficient! fundamento aliquid affirmaro. Ci rea animas vero dicit, hoc genus pœnæ superadditum alligationi esse manifi>mm : consistit vero in apprehensione, o ijd post corporum re­ surrectionem in ip is corporibus ex eorum sensibili aduslione dolorem patientur : jam enim pro nunc causât in eis non modicam tristitiam, quod videant se obnoxias ad sustinendum pro tunc prædictum dolorem: sicut qui videt se ad mortem vel triremes damnatum, tristatur ex quo lata est senten­ tia, etiam ante pœnæ exeeutionem. Ita Vasq. Cujus sententia, quod attinet ad dromo­ nes, ea solum ratione repugnationi ob­ noxia est, quod positive affirmet dari aliud tormenti genus nobis omnino occultum. Si enim hujusmodi tormenti neque in com­ muni neque in particulari, confuse vel distincte aliqua extat notitia, unde illud positive affirmare possumus ? Aut unde scire possumus, omne genus tormenti cujus dæmones sunt capaces, non contineri sub alligatione explicata ; dum neque extra illam aliquid aliud apparet, neque eam, et lotum quod claudit, comprehendimus? Aliud esset neque negare neque affirmare hujusmodi tormentum distinctum ab alli­ gatione, sed judicium circa illud suspen­ dere. Hoc enim docibilitatis et prudenliæesse posset. Tum quia intellectus ita se habens nulli errori exponitur : cum abs­ trahentium non sit mendacium, ut Philo­ sophus ait. Tum etiam quia rationes quæ totum negotium prædictæ pœnæ ad alliga­ tionem reducendum persuadent, non con­ vincunt, nihil circa hoc nobis abscondi, aut soli Deo reservari. Sufficit autem ad securi­ tatem et praelationem nostra? senlentiæ, ut iniis quæ positive asserit, verum attingat, cæterarumque opinionum quae hactenus ex­ cogitate sunt, falsitatem ostendat, et objectionibusin contrarium adducendis occurrat; quin ad incerta et occulta divinæ sapientiae et potentiæ funiculum tetenderit. 79. Quod vero attinet ad animas, conce­ dimus tristari ex apprehensione mali fu­ turi, quod in corporibus patientur. Hoc tamen genus pœnæ quandiu illud malum solum ut absens respicitur, longe minus est pœna alligationis : et quicquid ex isto capite superadditur animabus, multoque plus potest dæmonibus accrescere sine re­ cursu ad illum modum tormenti omnino 433 ignotum, per hoc quod eorum alligatio strictior sit, aut in ordine ad plura ut num, 85 magis declarabitur. Qui ergo pro animabus sufficiens tormentum judicat alli­ gationem simul cum apprehensione illa futuri mali, necesse non habet, aliud om­ nino ignotum pro dæmonibus asserere : vel si hoc pro istis necessarium judicat, inconsequenler negat esse etiam pro illis asserendum : præsertim cum, ut dicemus infra, aliquæ sint animæ majori pœnæ obnoxiae, quam aliqui dæmones. Manet ergo, sententiam nostram vel ex hoc non parum confirmari, quia quæcunque aliae hactenus excogitate sunt, aut impossibilia aut penitus ignota asserunt: et adhuc in ita assertis nihil alligatione majus aut hor­ ribilius pro dæmonum et animarum pœna detegunt. § VI. Proponuntur et diluuntur duxprxcipux objectiones. 80. Superest ut occurramus objectionibus, quibus suaderi posset ultra alligationis pcenam quærendam esse aliam pro animabus et dæmonibus torquendis. Plures efformat Suarez, quarum aliquæ solute sunt in dis­ cursu hujus dubii : aliae vero ex nostris principiis facile solvi possunt. Adducemus I tamen præcipuas, quas urgere et amplius confirmare curabimus : quia ex earum sa­ tisfactione magis declarabitur sententia nostra, et quædam minutiora argumenta sine labore superabuntur. Objicies ergo prima primo, quod in sacra Scriptura assignalurobjcctio. aliud genus pœnæ respectu animarum pro­ veniens ab igne præter hoc quod est teneri et esse in ipso igne, ut constat ex illo Luc. luc.ig. 16 : Quia crucior in hac flamma. Non dixit, quia sum in hac flamma, sed quia crucior in illa : ut ostenderet, potissimum crucia­ tum non consistere in detentione vel alli­ gatione ad illum locum, sed in alio quod ibi existentibus et ligatis ex flamma ignis superadditur. Pro qua objectione sunt alia Scripturæ testimonia, et etiam SS. Pairum, quæ Suar, adducit, el eandem vim conti­ nent. Potest vero ratione confirmari. Tum in Couflr. animabus puerorum in limbo existentibus: matio. quæ manent, manebunique semper detente et alligate in illo loco; et tamen nihil inde tormenti aut pœnæ sensus accipiunt. Tum etiam in illis quæ existunt in purgatorio : f L· I A xlJ 434 I DE VITIIS ET PECCATIS. DISP. XVIII, DUB. II. mitatum et determinatum, quicumque illo quæ ultra pœnam damni et dolorem ex ea attendamus, qualiter per prædictam alliga­ sit, et ad determinatas operationes, et pro­ provenientem, torquentur vehementissima tionem eorum impetus et inclinationes hibitionem ab aliis, pœna et violentia prin­ pœna sensus : et tamen si hæc pœna in sola comprimantur et coerceantur, cæteraqueid cipaliter consistit. Ex quo fit, quod dura alligatione consisteret, >nihil fere pœnæ genus disconvenientiaquæ§4 explicuimus, ignis active alligat daemonem, sive alliget damni superadderet. Nam eo ipso quod ·Ι· cessat objectio. Siquidem ha?c omnia gra­ sibi, sive alteri loco, eodem modo cruciat praxiicte animæ manent prohibitæ pro vissimum addunt cruciatum supra praisenillum : differentia enim loci de materiali se tempore sui purgatorii a visione Dei, ma­ tiam et detentionem in igne præcise ut in habet ad effectum et pœnalitatem prædictæ nent quoque pro eodem tempore exclusæ a loco, ac nude sumptam : et ratione hujus­ alligationis. lococœli, adeoque destinate ad commoran­ modi superadditi verificantur testimonia Denique observa, quod cum instrumenta dum in aliquo alio infra cœlum .-quod autem Scripturæ et Patrum distinguentium inter divinæ virtutis possint agere in distans hic locus sit terra, aqua, ignis, vel aer, si hoc quod est esse in igne vel in inferno, et nihil aliud quam detentionem pro prædicto etiam non agendo in propinquum, ut cons­ cruciari ibi ab ipso igne. tempore ibi recipiunt, parvam vel nullam tat in Sacramentis, Deusque specialiter Ad primam confirmationem quantum ad pœnam superaddere videtur : cum tota ra­ animas in limbo existentes, dicemus dub. cæ ignem inferni assumpserit ut instrumen­ tio hujus pœnæ in eo consistere possit, quod seq. num. 106, cur detentio in illo loco non tum ad torquendos dæmones ; nihil prohi­ detente in tali loco, a loco cœli prohiben­ sit eis pœnalis. Quod vero attinet ad illas bet quod prædictus ignis illic manens causet tur. Alia igitur via quærenda est illarum quæ sunt in purgatorio, constat ex modo in dæmonibus extra infernum existentibus pœna sensus, ut sit adeo gravis sicut doce­ dictis, pœnam earum non consistere in eo qualitatem alligantem et torquentem illos : mur, et distinguatur a pœna damni. præcise quod circa hunc vel illum locum sive loquamur de alligatione quæ est in Conir- Confirmatur secundo : quia inferiores extra cœlum commorentur ; sed in subjec­ ordine ad operationes et afficit potentias ; dæmones ligantur multoties a superioribus tione, depressione, et violentia explicatis, sive de illa quæ est ad locum, et afficit ip­ certis corporibus et locis, eorumque impe­ quæ non minus habent locum in illis, quam sam substantiam. Nam licet ille ignis dæ­ rio ibi detinentur, ut supra diximus : et in dæmonibus et damnatis animabus : consmones a se distantes non alliget sibi ipsi tamen non credimus, pati in ea alligatione tituuntque magnum tormentum distinc­ ut termino cui fiunt præsentes, alligat ta­ (esto sit eis pœnalis) ita acerbum cruciatum, tum a tota pœna damni. men aliis locis, ubi detinentur, vel per quæ sicut in inferno ab igne patiuntur : non Per quod patet etiam ad secundam con- u* moventur et discurrunt, quantuncumque firmationem : quia alligatio infer iorumKic ergo patiuntur ab isto per solam alliga­ ab eo distantibus : quatenus sive detinean­ tionem. dæmonum a superioribus non fit per sub­ tur in illis, sive per ea discurrant, totum fit Confirmatur tandem : nam si dæmones jectionem et depressionem ad loca vel cor­ Confir­ ex impulsu et virtute illius qualitatis alii— matio per solam alligationem ad ignem pateren­ pora quibus alligantur : non enim hæc gativæ, quam ab igne recipiunt. Hac enim tertia. tur, in multis nulla esset pœna sensus ante agunt tunc in ipsos dæmones, aut eos sibi tenentur aliquando immobiles in uno loco, diem judicii : quandoquidem multi non­ subjiciunt, sed magis contra : alligantur ut inde non possint discedere ; aliquando dum sunt, neque erunt usque ad diem illam vero per electionem propriae voluntatis vero ab uno in alium semper ligati etiam inferni ignibus alligati, aut ibi detenti ; sed simul cum aliqua operatione quam ibi velocissime trahuntur : operante id totum exerceant, ut explicuimus num. 51, et ita manent apud nos, et discurrunt per istum igne per prædictam qualitatem. Habetenim non est cur talis alligatio sit eis multam aerem et alia loca, ut Theologi communi­ se ista qualitas et alligatio quasi frænum et pœnalis. ter admittunt. Quin etiam in aliquibus ex catena, quæ ignis dæmonibus injicit, et illic jam inclusis cessaret prædicta pœna, 82. Ad tertiam ut occurramus, observa,Dota quibus regit et circunfert illos per quæcunquoties ad tempus inde egredi permittun­ ignem inferni dupliciter posse concurrere^ que spatia discurrunt : vel etiam cogit, ut ad alligandos dæmones : vel active et ter- œâ tur. Utrunque autem est inconveniens : sistant et ab uno in alium non transeant ; minative simul, quia eos sibi ipsi alligat,^ ergo, etc. imo et ad tartarum dum fuerit tempus, re­ seu quia efficit in illis alligationem, et si­ Diioiinr 81. Respondetur objectionem hanc et alias cludet. Veluti cum feræ funibus alligatæ mul est locus vel terminus cui immediate objectio.similis formæ procedere ex defectu intelliper circum vel oppidum agitantur, et dis­ alligantur, et in quo alligati detinentur. gentiæ sententiae D. Thomæ ; quasi alligatio currere permittuntur, semper incedunt sub­ ab eo posita præcise dicat simplicem quon­ Vel solum active, efficiendo nimirum qua­ jectae rectori funem tenenti, et per illum I dam præsentiam ad ignem tanquam ad lo­ litatem, per quam alligantur et fiunt præ­ quoquo vult, dirigenti, et cum vult, reclu­ cum, vel simplicem et nudam permanensentes aliis locis ubi detinentur, aut per denti : nunquamque ab ejus alligatione et tiam in illo. Sic enim loquendo de prædicta quæ ligati ducuntur. subjectione expediuntur. alligatione,satis convincitur non esse totam, Secundo nota, potissimum pœnæ quam 83. Ex his ad prædictam confirmationem imo neque præcipuam pœnam sensus, quam dæmones ab igne patiuntur, non consur­ ^«-dicimus, negata sequela, dæmones ubicum­ dæmones et animæ patiuntur. Cæterum si gere ex terminatione alligationis, sed ex que sint vel quacumque discurrant, pati consideremus, præsentiam et permanenejus efficientia et inflictione : quia ex hac aequaliter ab igne gehennali per alligatio­ tiam illam non esse ita nudam et simplicem, oritur subjectio et depressio illius cui infli­ nem : quia ubicumque sint, et quacumque ut adversarii autumant ; sed cum magna gitur : non enim terminus præcise ut talis, discurrant, sunt ibi et discurrunt constricti depressione et subjectione ipsorum daemo­ sed agens subjicit sibi passum : in qua sub­ et ligati per qualitatem a prædicto igne num ad ignem alligantem, magnoque cum jectione prout infert vel includit applica­ impressam ; et nunquam ab hac alligatione, dominio et imperio hujus supra illos : et tionem definitivam dæmonis ad locum li­ proindeque ab igne alligante se expediunt. I mitatum 435 Et propterea dixit Glos, ex Beda ad illud I Jacob. 3 : Inflammata a gehenna. Sicut ge- Oloss. henna semper ardet, sic diabolus ubicumque or41D' sit vel in aere, vel sub terra, secum fert tor­ menta suarum flammarum. Dicitur vero ferre secum flammarum tormenta, quia ubicumque sit, et quocumque tendat, fertur illuc, teneturque ibi ex vi motionis et alli­ gationis impressæ ab igne : et hoc est ferre secum ignem, non in se, sed in suo effectu. Quod autem locus cui dæmones alligantur et fiunt præsentes, sit ipsemet ignis alli­ gans, seu spatium inferni ubi existit, vel sit iste aer, aut quodeumque aliud corpus, de materiali se habet ad prædictam pœnam, et nihil vel parum eam auget vel minuit. Sicut etiam parum ad id refert, quod ma­ neant immoti in uno loco, vel quod per plura discurrant : quia cum tam perma­ nentia quam discursus sit effectus illius alligationis (adhuc enim dum moventur et discurrunt, ligati incedunt, et ex vi alli­ gationis) in omnibus importatur illa sup­ pressio et subjectio ad ignem, simul cum alligatione potentiarum circa operationes (quam nullibi etiam amittunt) in quibus alligationibus sita est principalis pœna et violentia quam dæmones patiuntur. Aliam solutionem invenies apud D. Thom. 1 par. D Tbo.i) qu. 64, art. 4 ad 3, quam Suar, impugnat : ab ejus tamen impugnationibus potest fa­ cile vindicari adjuncta ista doctrina : quod brevitatis causa omittimus. 84. Secundo objicies, sequi ex nostra sententia, pœnam sensus tam dæmonum objeciio. quam animarum esse æqualem in omnibus, saltem quoad præcipuum in quo consistit : consequens manifeste est falsum : siqui­ dem prædicla pœna debet esse adæquata vel proporlionala demerito et peccatis uniuscujusque, quæ inæqualia sunt : ergo etc. Sequelam vero probat ita Suar : Quia suarcz. pœna illa alligationis vel detentionis non re­ cipit magis aut minus: quia positiva præsen­ tia in loco est indivisibilis et totalis in singu­ lis tam in suo esse quam in ratione commodi vel incommodi respectu uniuscujusque per­ sonæ. Quamvis enim cogitari possit quasdam partes illius career is esse viliores aliis vel quia sunt situ inferiores, vel quia vilioribus et putridioribus corporibus sunt plenæ, ut sulphure, excrementis, stercore, vel simili­ bus : nihilominus respectu spirituum hæc varietas fere nullius momenti est ad augen­ dam pcenam sensus propriam, si oinnia illa corpora nullo alio modo affligunt spiritum, nisi detinendo illum in tali loco : quia loci DISP. XVIII, DLB. Π. »6 437 DE VITIIS ET PECCATIS. Tum etiam potest crescere intensive : quid gualiliiscorporalis nihil spiritui nocet. Hæc ille. adhuc respectu ejusdem operationis polest Et confirmari potest hæc objectio : nam esse arctior necessitas quæ imprimitur poetiam sequeretur, animas in purgatorio tentiæ, elcirca objectum magis contristans : sicut eliam respectu ejusdem agentis seu exislentes pati aequalem pœnam sensus saltem intensive, atque illæquæ in inferno alligantis potest dari major subjectio et sunt : siqui lem eliam talis pœna consistit major depressio per hoc quod tale agens majori virtute supra passum extollitur, in alligatione, quæ nun suscipit magis vel minus : ergo etc. strictiusque illud sibi devincit, nc magis Solutio 85. Respondetur, hanc etiam objectionem sub se comprimit : et etiam augeri polest procedere ex defectu intelligentiæ doetrinæ ex intensiori apprehensione omnium quæ diximus num. 67, et majori eorum perpen­ D. Thom. quasi nomine alligationis, in qua sione, sine qua non contristarent. Denique constituit prædictam pœnam. solum intel— ut alia omittamus, ex majori obstinatione ligatur nuda quædam præsentia ad illum locum vel corpus, cui dæmones et animæ et depravatione voluntatis patientis cres­ alligari dicuntur. Quamvis enim adhuc sic cent non parum hæc omnia propter majo­ discurrendo possit (saltem quod attinet ad ; rem resistentiam qua divinæ justitiæ ordæmones tam inter se quam respective ad I dinanti illa supplicia reluctatur. Ex bis animas) non difficile assignari inæqualitas [ omnibus et aliis capitibus recipit augmen­ in prædicta pœna : quia juxta inæqualitatum prædicta alligatio et ejus pœna : adeo­ que falsum est eam in indivisibili consis­ tem suppositorum quibus applicatur, esset magis vel minus violenta et poenalis existere, aut non suscipere magis et minus, ut ait Suar. Cujus proinde probationes, quia tentia et detentio in illo loco : sicut idem career et eadem vincula reputantur major ex falsa hujus suppositione procedunt, so­ lutione non indigent. Et sane cum prædicta pœna respectu viri nobilis, quam respectu alligatio sit qualitas primæ speciei, juxta plebei, licet in neutro ponant aliud quam dicta num. 36, sine fundamento negaretur detentionem : at juxta doctrinam D. Thom. ei latitudo intensiva, quæ cæteris qualita­ ut a nobis expositam facilius evanescit ob­ tibus illius speciei communiter conceditur. jectio, cum multo melius ex hoc et ex aliis 86. Per quod patet ad confirmationem isotti capitibus assignari possit inæqualitas valde nam cum prædicta alligatio et pcena extol substantialis in prædicta alligatione. Cum capitibus augmentum et diminutionem re- ά enim hæc sil pœnalis propter violentiam cipiat, non est necesse ut in animabus pur­ quam infert cohibendo naturalem inclina­ gatorii ad eum gradum sive intensionis sive tionem, et retundendo voluntatis impetus extensionis pertingat, quem damnatæ ani­ sive ad intelligendum sive ad operandum, mæ in inferno patiuntur. Per quod non oportet, ut sicut naturæ et inclinationes negamus posse prædictam pœnam ex ali­ singulorum dæmonum inæquales sunt, sic quibus capitibus augeri in purgatorio supra prædicta violentia et pœna quantum est ex istis capitibus, sit in singulis inaequalis : in I id quod eisdem ex capitibus habet in ani­ mabus damnatorum : non enim est cur hu­ superiori major, et in inferiori minor pro­ jusmodi augmentum de potentia absoluta portionale ad excessum quem ipsi in natura repugnet. servant. Et similiter oportet, ut quantum An vero de facto aut secundum commu-Disai· est ex isto capite, in quolibet dæmone sit nem legem possit ita contingere, ut aliquis ** major, quam in anima rationali, propter prædictum excessum in natura. I justus majorem pœnam sustineat in pur­ gatorio, quantum est ex illis capitibus, Deinde etiam respectu ejusdem animæ quam aliquis damnatus patiatur in inferno, vel dæmonis potest prædicta alligatio cres­ cere. Tum extensive : sive quia ligat in non omnino constat inter Theologos. Nam pluribus operationibus, et in paucioribus Medina in præsenli art. 4, Alvar. Disputat. Mefi» 183, parti subscribunt ncgativæ.existiman- ’K' libertatem relinquit : sive quia patientem subjicit pluribus agentibus et ligantibus : ut tes, poenas inferni esse alterius ordinis et si non tantum ab igne, sed etiam ab aqua, rationis ab iis quæ in purgatorio sunt, et terra, sulphure, et aliis corporibus alligatio ideo quantuncumque islæ crescant, non fiat : nam quo hæc plura fuerint, eo ex posse ad illarum gravitatem pertingere. ΛΙ isto capite major erit subjectio et depressio vero Curiel dub. 2, Montes, disp. 18, num. patientis, utpote cui plura dominantur, a 39, affirmativam partem tuentur : quæ pluribusque suppeditatur et deprimitur. etiam est Durandi in 4, dist. 21, quæst. ad ex parte ipsarum animarum, datis quibus­ cumque peccatis et demeritis, possunt dari majora el majora sino termino aut fine ; cum autcrn pœna dæmonurn sit limitata et fi ni Ia, oportet ut per augmentum majoris et majoris pœnæ animarum tandem adæquetur el superetur. Tum eliam quia sicut de facto concedimus aliquibus hominibus bea­ tis majora merita, quam aliquibus Angelis, quibus proinde concedenda est major glo­ ria ; ita non est negandum, quod aliqui re­ probi discedant ab hac vita cum majori demerito, quam fuit demeritum aliquorum dæmonum : quare ut æquitas divinæ justi­ tiæ in eorum punitione servetur, oportet, ut ejusmodi homines severius quam illi dæmones torqueantur. Sequela vero probari potest, primo, quia sicut naiura animæ ra­ tionalis non adæquat celsitudinem et emi­ nentiam naturæ cujuscumque dæmonis, ita non est capax tantæ depressionis .· nec po­ test esse ita violentum illi hoc quod est subjici et humiliari, sicut isti. Deinde non potest esse ita vehemens inclinatio animæ sive ex parte naluræ sive ex parte potentia­ rum, sicut est inclinatio dæmonis ex utro­ que capite : sicut neque illaesi ita imma­ terialis et activa, sicut iste : ergo neque illi potest esse ita violenta et disconveniens cohibitio et refrænatio praedictarum incli­ nationum, quæ fit per alligationem expli­ catam, et in qua prædicta pœna consistit. Confirmatur : nam valde probabile est confiranimam rationalem a corporc separatam ma,io· non habere potentiam ad se movendum, neque ad aliquid ad extra exequendum : nosque id admisimus in tract, de Angel, disput. 2, num. 89, ergo non est capax illius violenliæ et disconvenientiæ, quam dæmones patiuntur ex parte poientiæ executivæ ad extra, et ex parte inclinationis ad movendum seipsos in quencumque lo­ cum. 88. Huic objectioni posset aliquis respon- Prjma dere, pœnas dæmonum et animarum exsolutio, alligatione provenientes esse diversi ordi­ nis, propter diversitatem naturarum quibus insunt; et ila etiamsi pœna dæmonis sit limitata, non posse adaequari per pœnam animæ, quantuncumque hæc in suo ordine crescat : sicut nulla pœna corporalis quantuncumque crescat, adaequabit pœnam alli­ gationis animæ eo quod sunt diversi ordi­ nis. Ad hoc aulem ul æquitas divinæ justitiæ resplendeat in punitione hominis, qui plura aut graviora peccata quam aliquis dæmon I commisisset, satis est, si proportionate ad (Wl ad 1, et videtur Capreoli in 2, dist. 5, ari. u/.t 3u(l 7, ct Cajet, hac prima secundæ quæst. 88, artic. 4. Et quia huic parti favet ibi D. Thomas, quatenus loqueris de pœnis peccato mortali el veniali correspondenlibus, dicit: for/r quantum ad pernam ignis non sunt improporlionubilis p (. conversioni secundum se præcise sumptæ : sed correspondet conversioni actuali, vel habituali ut eidem actuali associat® et moraliter conjunct®. Quæ solutio est 1). Tho­ mæ loco citat, de Mal. ubi sic ait : Pœna sensus nunquam debetur habituali disposi­ tioni : non enim aliquis punitur ex hoc quod est habilis ad furandum, sed ex hoc quod actu furatur. Sed habituali privationi absque omni actu debetur aliquod damnum, puta qui non habet scientiam literarum, ex hoc ipso indignus est promotione ad episcopalem di­ gnitatem. In peccato autem originali inveni­ tur quidem concupiscentia per modum habi­ tualis dispositionis, qua parvulum facit ha­ bilem ad concupiscendum, ut August, dicit, adultum autem actu concupiscentem : et ideo parvulo defuncto cum originali non debetur pana sensus, sed solum puma damni: quia scilicet non est idoneus perduci ad visionem divinam propter privationem originalis jus­ titia. Deinde respondetur, conversionem habi­ tualem in pueris repertam sive ratione concupiscenti® sive ratione inclinationis ad bonum proprium, non esse formaliter malam, neque pertinere ad peccatum ori­ ginale pro formali, sed solum pro materiali : pcena autem non debetur peccato ratione ejus quod de materiali tantum importat; sed ratione malitiæ et inordinationis quam dicit de formali. Unde quando D. Thom. ait pœnam sensus deberi conversioni, intelligendus est de conversione importante prædictam malitiam, et non omnino de materiali se habente. 96. Ad secundum respondetur, peccatum actuale Adami fuisse quidem peccatum et demeritum posterorum, non tamen adae­ quate sumptum, aut secundum totum id quod in illo habuit : sed inadæquate, quoad id præcise ratione cujus fuit causa amis­ sionis justitiæ originalis, el inductionis originalis culpæ : unde quia hoc munus causæ sufficienter exercuit, ut erat aversio, præscindendoque a ratione conversionis : idcirco solum fuit peccatum puerorum quoad ipsam aversionem, et quoad munus sepa­ randi a Deo : ac proinde solum meruerunt per illud pœnam damni, quæ tali aversioni et separationi correspondet. Vel dicas, quod sicut de malitia et culpa illius peccati Adami nihil transiit ad posteros pertinens ad conversionem, sed sola privatio origi­ nalis justitiæ quæ ad aversionem perlinet, ita de rationc pœnæ illud solum transire debuit, quod correspondet aversioni : uti Salmant. Curs. theolog., tum. \’JH. est pœna damni : non autem quod corres­ pondet conversioni, scilicet pœna sensus. Quamvis enim non solus Adamus, sed· etiam posteri per illud peccatum demerue­ rint, hujusmodi tamen demeritum ita fuit modificatum el attemperatum, ut in nullo supposito plus inferat de ratione pœnæ, quam de ratione culpæ eidem supposito intulit. Quare respectu personæ Adami, ubi fuit culpa adæquate tam secundum aver­ sionem quam secundum conversionem, de­ meritum exigebat utranque pœnam damni et sensus : respectu vero posteriorum, ad quos nihil de conversione, sed sola aversio transivit, solum exigit pœnam damni. Ad tertium respondetur, aversionem re­ pertam in peccato personali non esse puram aversionem, sed semper habere aliquid conversionis saltem interpretativæ : quia est voluntaria per actum propriæ volunta­ tis : et quod ita est voluntarium, quamvis sit aversio, participat et retinet aliquid conversionis et ratione hujus participii de­ betur illi pœna sensus. Aversio autem in pueris reperta, cum non fuerit inducta per actum propriæ voluntatis, nihil habet de ratione conversionis, quod sit formaliter malitia. Non enim peccatum Adami trans­ misit in eos totum, quod in se habuit, aut totum id, sine quo in Adamo esse non po­ tuit ; sed illud præcise quod ad aversionem perlinet. 97. Secunda ratio D. Thomæ habetur ingCComU 2, ad Hannibald. distinet. 33, artic. 1. BroDra^£ cujus intelligentia nota, hoc esse discrimen inter peccatum originale, et personalia, quod hæc, eo quod per proprium actum commissa sunt, prius pertinent ad perso­ nam, cujus est ille actus, quam ad natu­ ram : et quamvis istam etiam inficiant, solum inficiunt ratione personæ. Illud vero, quia non voluntate propria, sed voluntate capitis naturæ commissum est, prius perti­ net ad ipsam naturam, quam ad personam (non loquitur de persona Adami, sed de ejus posteris) : neque aliter personam tangeret, aut eam inficeret, nisi quia ad ipsam tran­ sit natura prædicto peccato tacta et infecta. Unde quia pœna sequitur conditionem cul­ pæ, sicut pœna peccato personali corres­ pondons est passio el afflictio propria ipsius personæ,quamvis e persona redundet etiam in naturam : ita pœna correspondons pec­ cato originali debet esse illa, quæ per se consequitur naturam infectam, seu quæ ex naturæ infectione potest ad personam des­ cendere, el in eam refundi. 29 D1SP. XVIII, DUB. III. DE VITIIS ET PECCATIS. 442 P.Theni. Hinc sumit rationem D. Thomas, quam sic proponit : In his qui ex Adam nascuntur, infectio originalis peccati pertinet ad perso­ nam <\v infectione natur» : unde ct person» pro tali peccalo poena non debetur, nisi talis qux perlinet ad conditionem natur» sibi re­ lict». Perlinet autem ad naturam relidam sibi, ut divina visione careat, ad quam con­ sequendam deficit omnis facultas natur» creatr. Pertinet etiam ad naturam humanam sibi relictam mors et pamalitates vit» prxsentis, qux ex principiis natur» proveniunt. Sed pana sensibilis in anima separata non perti­ net ad conditionem natur»; unde tali pana pueri sine baptismo decedentes non puniuntur, sed sola carentia visionis divin». Nec referi, si dicas, quod visio beatifica directius pertinet ad personam , quam ad naturam : ergo idem dicendum est de ejus «'hjettic· privatione. Respondetur negando conse­ quentiam : nam actiones directe sunt sup­ positorum, et ideo visio beatifica cum sit actio, directe debet pertinere ad personam. r> ·., .!nr At vero ejus privatio solum est quidam de­ fectus, qui sufficienter inducitur ex defectu gratia?, etiam sine aliqua operatione : et ideo ad illud principium directe perlinere debet, ratione cujus defuit ipsa gratia : hæc autem in pueris habentibus peccatum originale , non deficit privative ratione naturæ. quam ex Adamo accipiunt, quam­ que nisi acciperent, non illa privati nas­ cerentur. Aliam objectionem, quæ contra hanc secundam rationem militare videtur, proponemus, et diluemus § 3. §n. Posterior dubii pars expeditur. 98. Dicendum est secundo, pueros cum originali decedentes nulla affici tristitia ob carentiam beatifica? visionis : ac proinde neque ex isto capite fore dolore aliquo puniendos. Hanc conclusionem dicit A'asq. Vasi. Marçfct. disp. 134, cap. 3, esse communem Scholas­ Boita. Richard. ticorum. Et refert pro ea Magistrum in 2, Duniid dist. 33, Bonaventur. Richard Scot. Durand. Gabriel. Gabriel, Marsil et alios. Eamque saltem ut V-ur'cf. probabiliorem tuentur fere omnes exposi^.ur“æ1· tores D. Thomæ hac 1, 2, ubi Curiel, ZuMan. mei, Greg. Mart. Lorca, Montes. Salas, Montes Granad- el plures alii. Est autem expressa (Saia< sententia D. Thomæ in 2, ubi supra, et ΐ/τΐιΐη’ι quæst. 5 de Mal. art. 3, unde duas desume­ mus rationes : et prima proponi potest sub hac forma. Pueri decedentes in peccato ori- ginali non cognoscunt so esse private beatifica visione; sicut neque cognoscunt hujusmodi visionem aliquando sibi fui», debitam : ergo non dolebunt de tali privi- . tione. Consequentia est perspicua : nulle? , enim dolet de malo sibi ignoto, sicut neq:? i lætari potest do bono, quod ignorat. AnU-M cedens vero probatur : nam pueri illi gm' habebunt cognitionem, quæ ultra natura­ lia se extendat, aut ad ea qua? sunt fidei uti est prædicta visio et ejus debitum, in­ vestiganda pertingat : siquidem neqne h hac vita similem cognitionem, aut !uwad illam acceperunt, neque in fulurahu­ jusmodi lumen aut aliquid præter natati­ lia accipient : carebunt igitur prædiclaagni tione. Dices, sufficere ad habendam nolite ή illius veritatis naturale lumen aliquihs signis et eventibus excitatum : sicut da» nes et haeretici etiamsi fide et quolibet epernaturali luminecareant, naluralirtgÉ· tione per prædicla signa assequuntur Εΐ’ώ de iis quæ alias ad fidem perlinent: n quod Christus sit filius Dei, quod venait ad redimendos homines, quod morte fuerit, et resurrexerit, etc. Porropradii? pueris non defutura signa, per quæ in oj» titiam illius veritatis deveniant, exeocwt· tat, quia assistent cum cæteris judicio uni. versali, audientque ibi, Christum es hominum Redemptorem, et pro omnik· mortuum fuisse, ut a peccatis tam oriri ; nali quam personalibus solverentur, « vitam aeternam in Dei visione consistente consequerentur : atque etiam videbant, multos de facto ad ejus fruitionem assaci: plures vero una cum ipsis pueris inde re­ legari. Quia et alia ibi futura sufficient? excitabunt ipsorum puerorum cognitiones, ut deducant, se esse de numero illote qui in Adamo peccaverunt, et qui obUk peccatum beatitudinem amiserunt. 99. Respondetur, nullum horum sip? rum, prout a pueris visum erit, excita­ tu rum sufficienter eorum intellectam. ï> deveniant in notitiam suæ prenrp tor. Quia ut docet D. Thomas in 4, dist. Γ?' quæst. 1, art. 3, quæstiunc. 1 ad peinte non assistent in judicio, ut de suo pecte judicentur, sed ut videant gloriam juto et ita ex hoc capite non habetur, eos gnoscituros suum peccatum , aut saa damnationem. Neque ex eo quod auditet Christum venisse ad salvandos hOEi» qui peccaverunt, satis colligent, se esse» tali numero : quia neque tunc neque ara H ileis aliquis manifestabit, aut indicabit. Neque id cognoscent ex eo, quod videant, aliquos ad beatitudinem assumi ; se vero cum aliis extra relinqui : quia non discer­ nent, an sibi negetur ut beneficium inde­ bitum, el nullibi promissum ; vel tanquam aliquando promissum et debitum : el con­ sequenter an illa exclusio a beatitiidino sit privatio et prena, vel solum negatio non habens rationem mali. Et quamvis admit­ teremus, prædicla signa sufficientia esse ad excitandam in intellectu illorum puero­ rum aliquam notitiam suæ pœnæ damni ; non tamen illa esset certa, et probabilis, sed ad summum sub dubio vel suspicione : quia in viris cordatis, uti erunt parvuli illi, non sufficit ad movendam voluntatem neque ad gaudium neque ad tristitiam : praesertim si admittendus sil recursus ad specialem Dei providentiam, juxta id quod dicemus num. 102. Neque est simile de hærelicis : nam isti audierunt illa mysteria a viris fide dignis : el ita quamvis abjecerint fidem divinam, sunt tamen illa credere fide humana, moverique ex hac credulitate ad aliquid agendum vel omittendum. Dæmones etiam ex multis capitibus notitiam prædictorum mysteriorum assequuti sunt : nam sciunt, ei inter homines vulgari ut vera et a Deo revelata : videntque multa signa pro eorum confirmatione a Deo patrari : quorum evi­ dentia coguntur vel inviti credere ita esse, ut fideles sponte credunt, et loquuntur. Quæ omnia locum non habent in pueris illis, qui nihil de sua damnatione aut de ejus causa ab aliquo audierunt. 100. Hæc prima ratio facile assertionem persuadet : videbitur tamen minus pro­ banda discipulis D. Thomæ : quia ipse A. Doctor in 2 cit., dist, 33, quæst. 2,'art. 2, adducit illam , et impugnat his verbis : Quidam dicunt, quod pueri nullum dolorem sustinebunt, quia in eis adeo ratio obtene­ brata erit, ut non cognoscant, se amisisse quod amiserunt. Quod probabile non videtur, ul anima ab onere corporis absoluta ea non cognoscat, qux saltem ratione investigari pos­ sint, el etiam multo plura. Sed quamvis D. Thomas hoc in loco ita senserit de prædicta ratione, postea tamen quæst. 5 de Mal. ari. 3, amplectitur illam magis explicatam : ita ut nec negetur pue­ ris illis naturalis cognitio, quæ animæ se­ parate debetur, ut quidam negabant, nec concedatur alia major pertinens ad fidem, aut ad ea quæ sunt fidei, uti est visio beati- 443 fica et ejus privatio, se extendens. Unde sic ait : Possumus tamen ulrunqueconjungenles, mediam viam tenere, ul dicamus, quod animx puerorum naturali quidem cognitione non carent, qualis debetur animx rationali sépa­ rai» secundum suam naturam ; sed carent supernalurali cognitione, qux hic in nobis per fidem plantatur : eo quod nec hic fidem habuerunt in actu, nec sacramentum fidei susceperunt. Pertinet autem ad naturalem cognitionem, quod anima sciat, se propter beatitudinem creatam, et quod beatitude con­ sistit in adeptione perfecti boni : sed quod il­ lud bonum perfectum, ad quod homo factus est, sit illa gloria quam Sancti possident, est supra cognitionem naturalem. Unde A post, dicit prima ad Corinth, secundo, quod nec oculus vidit, nec auris audivit, nec in cor hominis ascendit, qux prxpara vit. Deus dili­ gentibus se. Et postea subdit : Nobis autem revelavit Deus per Spiritum suum. Quxqui­ dem revelatio ad fidem pertinet. Et ideo se privari tali bono animx puerorum non co­ gnoscunt. Et propter hoc non dolent ; sed hoc quod per naturam habent, absque dolore pos­ sident. Juxta hunc ergo locum D. Thomæ, qui sine dubio posterior est, quilibet ejus discipulus potest secure prædictam ratio­ nem tueri. 101. Secunda ratio habetur dist. cit. ubi scrumta. concessa adhuc parvulis illis suæ pœnæ co-d”*^,. gnitione, probat D. Thomas non propterea debere de illa contristari. Sciendum ergo (inquit) quod ex hoc quod caret aliquis eo, quod suam proportionem excedit, non affli­ gitur, si sit rectx rationis : sed tantum ex hoc quod caret eo, ad quod, aliquo modo proportionates fuit : sicut nullus sapiens homo affligitur de hoc, quod non possit vo­ lare sicut avis, vel quia non est Hex vel Im­ perator, cum sibi non sit debitum. Affligere­ tur autem, si privetur eo ad quod habendum aliquo modo aptitudinem habuit. Dico ergo, quod omnis homo usum liberi arbitrii ha­ bens, proportionalus est ad vitam xlernam consequendam, quia potest se ad gratiam prxparare, per quam vitam xlernam mere­ bitur : et ideo si ab hoc deficiant, maximus erit dolor eis ; quia amittunt illud quod suum esse possibile fuit. Pueri autem nunquam fuerunt proportionali ad hoc, quod vitam xlernam haberent, quia neque eis debebatur ex principiis natur», cum omnem facultatem natur» excedat, nec actus proprios habere potuerunt, quibus tantum bonum conseque­ rentur ; ct ideo nihil omnino dolebunt de ca­ rentia visionis divin» : imo magis gaudebunt. DE VITIIS, ET PECCATIS. de hoc, quod participabunt inultum de divina bonitate et perfectionibus naturalibus. Xec potest dû i, quod fuerunt proportionali ad vi­ tam aeternam consequendam, quamvis non per actionem suam ; tamen ]>er actionem alio­ rum circa eos, quia potuerunt ab aliis bapti­ zari : sicut et multi pueri ejusdem conditio­ nis baptizat i vitam aeternam constquid i sunt. Hoc enim est stiperexcedmtis gratiae, ul ali­ quis sine actu proprio praemietur : unde de­ fectus talis gratiae non magis tristitiam cau­ sal in pueris decedentibus non baptizatis, quam insapientibus, hoc quod eis multa; gra­ tiae non fiunt, qux in aliis similibus factae sunt. Be-,.lia. Ιθ-· •Scc refert, si dicas, prædictos pue­ ros habuisse in Adamo proportionem ad beatiludinem, dum in eo promissa eis fuit originalis justitia : ergo saltem dolebunt quod justitiam illam et proportionem ami­ serint. Enem- Respondetur enim, sapientes qui a paslur· sionibus non moventur, sed sola ratione ducuntur, cujusmodi erunt pueri illi, non dolere de amissione vel non adeptione bonorum, quæ sibi gratis promissa sunt, quando per ipsos non stat, quo minus ea recipiunt : reputant enim illa, ac si pro­ missa sibi non fuissent. Et quia hoc pacto considerant prædicti parvuli proportionem illam vel justitiam originalem, quæ ipsis in Adamo promissa fuit, non magis eam non accepisse dolent, quam si promissa n.Thotn.non feissel· Adde ex D. Thom. eodem loco ex dist. 33 in secundo argumento. Sed contra, ubi sic ait : Becta ratio non patitur,ut aliquis perturbetur de eo, quod in ipso non fuit ut vitaretur : propter quod Seneca pro- i bat, quod perturbatio in sapientem non cadit : sed in pueris est ratio recta nullo actuali peccato obliquata : ergo non turbabuntur de hoc, quod talem pœnam sustinent, quam vi­ tare nullo modo potuerunt. Addunt vero et aliqui (ut facilius objectionibus ex hac se­ cunda ratione emergentibus aditum præcludant) prædictam rationem non esse accipiendam omnino nude, sed cum re­ cursu ad aliquam specialem Dei providen­ tiam ut dicamus, notitiam beatitudinis amissæ in illis pueris saltem non habere magnam vim ad excitandum dolorem in voluntate propter eorum impropurtionem et alia,' quæ tangit prædicta ratio. Si quæ vero vel modica vis prædictæ notitiæ re­ maneat. quæ quantum est ex se, aliquem dolorem excitare posset, temperabitur et impedietur, ne de facto in illum pro- DISP. XVIII, DUB. III. rumpat, a divina providentia ita dispo­ nente de illis parvulis : ulquia propriae. person ili voluntate nihil deliquerunt,mb.| doloris ejusdem voluntatis sustineant. I’rt sertim eum talis dolor neque illis fructu sus esse possit, neque ad ostensionem vrf reparationem justitiæ necessarius videatur. quidem non mitius ibi peccata punientur, ubi non erit remissioni locus, quam puniun­ tur in præsenti, ubi est locus misericordiae. Elconfirmatur : nam corpora illorum pue­ rorum non erunt impassibilia, cum non habeant dotem impassibili tatis : sicut erunt corpora gloriosa propter prædictam dolem: ergo patientur sicut modo a corporalibus. § HI. Respondet D. Thomas in 2, dist. 33, cit. q. 2, art. 1 ad 3 : Dicendum, quod non est Duplex sententia oppositu: el argumenta eadem ratio de pa na sensibili ante mortem, ulriusque. dpost mortem, quia ante mortem pina sen­ 103. Contra primam assertionem nega­ sibilis consequitur virtutem natura? agentis, tum illis pueris pœnam sensus tenuissevi-;j five sit pœna sensibilis interior, ut febris, et dentur Gregorius in 2, dist. 30 el 31, aliquid hujusmodi, sive etiam sensibilis pœna Driedo lib. 1 de grat. et lib. arbit. tracU/J exterior, ut ustio et aliquid hujusmodi : sed cap. 2, et alii quos refert Greg. .Mari, oh·’» put mortem nihil aget virtute natura?: sed supra dub. 1. Probatur: nam parvulior^ «eundum justitia? divina? ordinem tantum, originali decedentes, assistent in universi five in animam separatam, in quam constat, judicio, el collocabuntur non quidem a quod ignis naturaliter agere non potest, sire dextris judicis, cum non sint denum) diam in corpus post resurrectionem, quia salvandorum, sed a sinistris : atque pfe tunc omnis actio naturalis cessabit cessante comprehendet eos illa sententia Alatth.x': motu primi mobilis, qui est causa omnis mo­ Tum dicet et his qui a sinistris erunt :Ihx- ? tus et alteralionis corporalis. dite, a me maledicti in ignem xternum, Λ, 105. Secundo respondetur, vel magis ea­ sed pœna ignis est pœna sensus: ergocredem solutio explicatur ex eodem D. Thom. ciabuntur hac pœna. quaesi. 5 de Mai. art. 4, ubi observat, quod Confirmatur : nam SS. Patres mullolie j duplexes! pœna: alia, quam judex pro pec­ asserunt, parvulos illos puniendos W» cato determinat : et hanc appellat Ang. æterno supplicio, gehenna, tormento, cnDoctor pœnam taxatam : alia vero, quæ ad ciatu et hujusmodi : sed hæc pertinenti! : hanc pœnam ex natura rei consequitur : et pœnam sensus : ergo, etc. hanc vocat pœnam concomitantem : ut si ju­ Respondetur, illam sententiam univers-.j dex determinet, quod alicui in pœnam sui lis judicii non esse dirigendam ad omne, peccati eruantur oculi, cæcitas est pœna qui a sinistris judicis, sed solum ad add- I taxata, paupertas vero et aliæ calamitates tos : non enim ad parvulos spectare jxtet quæ in caeco consequuntur, pertinent ad causa, quæ ibi redditur : Esurivi, etnuito· ' pcenam concomitantem. Hujusmodi autem distis mihi manducare : sitivi,et non dedisti poena concomitans tunc solum habet locum, mihi potum, etc. quando ex ipsa poena laxata ex natura rei Ad confirmationem respondet D. ThoBHjrj sequitur : quando vero suapte natura ex ea quæst. 5 de Mai. art. 2, ad primum ‘.Di­ nonsequilur, locum non habet. Pro peccato cendum, quod nomen tormenti, gehenna,np ergo original i pœna taxata in hac vita so­ plicii et cruciatus, vel si quid simile in didis lum est privatio justitiæ originalis; mors Sanctorum inveniatur, est large accipiendaa vero et alii corporales defectus tantum ha­ pro pœna, ut ponatur species pro genere. Ha bent nationem pœnæ concomitantis in hoc autem tali modo loquendi usi sunt, ut dtlastatu, ubi ex conditione naluræ humanæ labilem redderent errorem Pelagianorum, p destitutæ originali juslitia, sibique relictæ I asserebant, in parvulis nullum pectah?· consequuntur; in futuro autem non conseesse, nec eis aliquam pœnam deberi. quenlur ex vi ejusdem naluræ; et ita ces­ 101. Secundo probatur : nam peccir· sabunt : ut magis ostendent verba D. Tho­ originali in hac vita correspondent mclal mæ, quæ jam subjungimus. pœnæ sensus: mors enim, infirmitas, d *. Ad confirmationem respondet S. Doctor cæteri corporales defectus omnia sunt loco cit. ex 2 sent, in solut. ad 5, his ver­ prædicti peccati, juxta doctrinam D.ThoBa.r bis : Dicendum, quod corpora puerorum non supra quæst. 85, art. 5, ergo etiam in fe­ erunt impassibilia ex defectu potentia? ad tura vita punientur simili pœna : quanivpatiendum in ipsis ; sed ex defectu exterius I agentis in ipsa, quia post resurrectionem nul- I quittai r- 415 lum corpus erit agens in alterum, præcipue ad corruptionem inducendam per actionem nalura?, sed erit actio tantum ad puniendum ex ordine divina? justitiæ; unde illa corpora pœnam non patientur, quibus pœna sensibilis ex divina juslitia non debetur. Corpora au­ tem Sanctorum erunt impassibilia, quia de­ ficiet in eis potentia ad patiendum, et ideo impossibilitas erit in eis dos, non autem in pueris. 10G. Tertio arguitur : quia animæ illo- Arga­ rum puerorum manebunt detentæ et ligalæ SrUmi»* in limbo, ut nunquam inde exeant : sed ta­ lis alligatio est pœna sensus, juxta dicta dub. precedent, ergo, etc. Confirmatur, nam saltem post corporum ConflrUHÛU. resurrectionem nequibit non esse valde pcenalis commoratio in illo loco subterraneo et obscuro, ubi nihil videre poterunt : cons­ tat autem, totum hoc ad pœnam sensus perlinere ; ergo saltem post diem judicii non omnino elfugient istam pœnam. Respondetur ad argumentum, animas illas non detineri in limbo quasi ligatas ; merni. quia non sunt subjeclæ alicui corpori vel ab eo depressæ, neque violenter ad aliquid necessitatæ : sed constituentur ibi per so­ lam præsentiam et assistendam, quam Deus illis communicat, ut expectent illic sua corpora : in quo nulla adest aut disconve­ nientia ex parte loci, aut ex parte earum repugnantia. Nam neque tales animæ ali­ bi esse appetunt : neque a loco illo ubi sunt, aliquam depressionem vel subjectionem pa­ tiuntur: neque ab aliqua operatione aut intellectione eis debita, aut ab ipsis volita impediuntur ; sicut neque ad aliquid nolitum applicantur. Atque ita nihil in eis sit contra earum inclinationem neque ex parte substantial neque ex parte potentiarum. Unde quia pœnasensus respectu substantiae spiritualis non est nuda praesentia in loco, sed ut associata depressione, subjectione, et violentia, quas diximus : ut magis expli­ cuimus num. 82, non sequitur, dari ex isto capite in prædiclis animabus talem pœ­ nam. 107. Ad confirmationem respondetur,non solutio esse omnino certum an pueri illi post corporum resurrectionem mansuri sint m eo- uls dem limbi loco, vel ad alium nobiliorem transituri : non enim desunt qui putent, habitaturos super faciem terræ in hoc ex­ terno orbe : sed quia nec modum istum dicendi (qui tribuitur Catharino et aliqui­ bus aliis) etiam ut satis probabilem admit­ tere audemus: nec praesentis loci est rem DE VITIIS ET PECCATIS. 116 hanc examinare : admisso praedictos pueros in loco illo sub tenebris mansuros, dicen­ dum est, non hoc fore illis pœnale, quia non debetur eis nobilior locus, neque atten­ ta dispositione universi, et ordine quem ex tunc elementa servabunt, periente aqua universam superficiem terræ, erit naturali­ ter possibilis. Quo supposito, et quod in illo loco nulla lux sil, non appetent videre ali­ quid, sicut neque appetent gustare aut olfa­ cere : quia naturaliter non erunt ibi objecta horum sensuum, aut saltem non erunt in dispositione, ut possint ab eis percipi : et ita non erit eis pœnale carere operationibus praedictorum sensuum : quia eorum volun­ tas naturali rerum ordini in omnibus con­ formabitur. Secunda sententia opposita secunda? as­ sertioni tenet, praedictos pueros habituros aliquam tristitiam de amissione suæ beatitudinis : quæ tristitia pertinet ad ipsam pœnam damni. Ita Abulens. super cap. 25 ^^'•Matth. quæst. 666, et quæst. 671. Soto lib. I de nat. et grat. cap. 14, quod etiam pro­ babile reputant Curiel, et alii ex his, quos pro nostra sententia adduximus. Argumenta autem, quibus hæc fulciri posset, soluta manent ex utraque ratione D. Thomæ, quam § præced. adduximus. 4 BUCULUS vi. Utrum reatus pttnx remaneat pod peccatam T Ad sextam sic proceditur. Videtur quod reatus pœnæ non renunejt pecralunj. Kemota eniui causa, removetur effectus: sêd peccatum est causa reatus pœnæ : ergo remoto peccato cessat reatus pœnæ. 2. Præt Peccatum removetur per hoc quod homo ad vir­ tutem redit: sed virtuoso non debetur pœna. sed magis premium: ergo remoto peccato, non remanet reatus pœnæ. 3. Fret. Pœnæ sunt medicinæ, ut dicitur io 2 Ethic, sed postquam aliquis jam ot ab iutirmiblc curatus, noo adhibetur sibi medicina .-ergo remoto peccato, non remanet debitum pœnæ. Sed contra est. quod dicitur 2 R/% 12. quod David dixit ad Nathan .-Peccavi Domino: dixitque Nltlttn ad David : Dominus quoque transtulit peccatum tuum, non morieris. Veruntamen quia blasphemare fecisti inimicos nomen Do­ mini, ill itis qui natus est tibi, morte morietur. Punitur ergo aliquis a Deo. etiam postquam ei peccatum dimittitur, et sic reatus pœnæ remanet peccato remoto. Respon. Dicendum, quod iu peccato duo possunt consi­ derari. scilicet actus culpæ. et macula sequens. Planum est autem, quod cessante actu peccati, remanet reatus in omnibus peccatis actualibus. Actus enim peccati facit ho­ minem reum pœna·. in quantum transgreditur ordinem divinæ justitia·, ad quem non redit nisi per quondam re­ compensationem pœna*. quæ ad æqualilatcm justitiæ redu­ cit, ut scilicet qui plus voluntati sua.· induisit, quum debuit, contra mandatum Dei agens, secundum ordinem divinæ justitiæ aliquid contra illud quod vellet, spontaneus, vel invitus patiatur : quod etiam in injuriis hominibus factis observatur, ut per rvcompensatiouem pœnæ reintegretnr squalitas justitiæ : unde patet, quod cessante actu peccati, vel injuriæ illatæ, adhuc remanet debitum pœnæ. Sed si loquamur de ablatione peccati, quantum ad maculam, sic manifestum est. quod nucula peccati ab anima aufcnl κ-a potest, nisi per hoc quod anima Deo conjungitur, per tvjw distantiam detrimentum proprii nitoris ineurrtmt, φζ! est macula, ut supra dictum est. Conjungitur auleta Do> homo per voluntatem. Unde macula peccati ab homine telîi non potest, nisi voluntas hominis ordinem divina· jostitiiacceptet, ut scilicet, vel ipse sibi pœnam spontaneus as» mat in recompensationem culpæ preterite, velctiamalHn illatam patienter sustineat ; utroque enim modo pœna ratio­ nem satisfactionis lubct. Pœna autem satisfactory dM· nuit aliquid de ratione pœnæ:est enitn de ratione jeuquod sil contra voluntatem. Pœna aulem satisfactory etsi secundum absolutam considerationemsitconira volnnutet:, non tamen ut iiuue. et per hoc est voluntaria ; unde wjpliciter est voluntaria, secundum quid aulem involuntaria : sicut palet ev his quæ supra de voluntario el involimUn^ dicta snnL Dicendum e>t ergo, quod remota macula taip·, potest quidem remanere reatus uôn pœnæ simpliciter, tel satisfacloria'. Ad primum ergo dicendum, quod sicut cessante actn pa­ cati remanet macula. ul supra dictum est, etiam pecestnmanere reatus ; cessante vero macula, non reuanct reatti secundum eandem rationem, ul dictum est. Ad secundum dicendum, quod virtuoso non debetorpœa simpliciter, potest tamen sibi deberi pœna, ul satisfactory, quia hoc ipsum ad virtutem pertinet, ut satisfaciat pro ti«. in quibus offendit vel Deum, vel hominen. Ad tertium dicendum, quod remota macula sanalumet vulnus peccati quantum ad voluntatem. Requiritur aoftB adhuc pœna ad sanationem aliarum virtutum anima·, qa per peccatum præcedens deordinutæ fuerunt, nt scilicet [et contraria curentur. Requiritur etiam ad restituendum æqiæ litatem justitiæ ; el ad amovendum scandalum aliorum,at aedificentur in pœna. qui sunt scandalizati culpa, ut [Ukl exemplo de Duv id inducto. Conclusio : Remota culpa, potest remanere reatus, non pœnæ simpliciter, sed salisfactoriæ. Appellat D. Thomas pœnam satisfactoriam illam, quæ manet post culpam remis­ sam, eo quod libere el ex charitate assomitur, vel saltem acceptatura pœnitente: nam hinc habet, ut Deus acceptet illam in satisfactionem ut opus sibi gratum et ac­ ceptable. E contra vero pçenæ quas dam­ nati et peccatores patiuntur, sicut Deo gratæ non sunt : Opera enim iniquorum probat Allissimus : ita neque ab eo acceptan­ tur, neque apud illum habent vim satisfa­ ciendi. Condistinguit vero D. Thomas pœnam satisfactoriam a pœna simpliciter dicta, quasi illa non sit pœna simpliciter : cum tamen ex alia parte non videatur negan­ dum, quod pœnæ satisfactoriæ sint simpli­ citer tales. Illæ enim, quas animæ in pur­ gatorio patiuntur, vere sunt satisfactoriæ? et tamen nemo dubitat appellare illas sim­ plici ter pœnas. Respondetur, ex duplici capite posse distingui pœnam satisfacto­ riam a pœna non satisfacloria seu simpli­ citer dicta. Primo ita ut ly satisfacloria non sit additum diminuens pœnam, sed potius elevans ad aliquid præstantius,quod est satisfacere : ly vero simpliciter restringat ARTICULUS VIL gal ad rationem pœnæ tantum : ul sit sen­ ius, quod pœnæ non satisfactoriæ nihil habent ultra rationem pœnæ, seu præter id quod noincn pœnæ exprimit : ob idque di­ cuntur /kivj.u simpliciter, quia sunt pœnæ dumtaxat : satisfactoriæ vero non sistunt in ratione pœnæ, sed ultra hoc important munus satisfaciendi, quod est quædam pœnæ excellentia. Juxta quam intelligenliam nihil prohibet, quod ipsa pœnasatisfactoria in communi usu loquendi dicatur simpliciter : quia adverbium hoc simpliciter juxta communem usum non tam denotat aliquid restringens, quam exclusionem additi diminuentis. Quemad­ modum cum inter sacerdotes, qui præcise habent munus sacerdotale, et alios qui ultra hoc habent etiam munus episcopale vel confessariorum, distinguere volumus, illos priores vocamus sacerdotes simplices, seu simpliciter sacerdotes, nullo alio superad­ dito; posterioribus vero addimus aliquid denotans eorum præstantiam et excellen­ tiam. Secundo potest accipi prædicta distantia, ita ut ly satisfacloria sit additum dimi­ nuens : quasi pœna satisfacloria minus ha-, beat de ratione pœnæ, quam non satisfactoria. Et hic sensus magis congruit literæ articuli, ubi dicitur, quod pœna satisfactoria eo quod est voluntaria diminuit ali­ quid de ratione pœnæ. Cum enim pœna ex se, et ex eo quod est malum patientis, pos­ tulet esse contra voluntatem, juxta dicta disp. 17, num. 25, eo minus habebit de ratione mali et pœnæ, quo voluntas minus ei resistit : minus aulem resistit pœnæ sa­ tisfactoriæ, cui non resistit actu, sed tantum in potentia; actu vero acceptat illam ; quam pœnæ non satisfactoriæ, quam nullo modo acceptat. Minus ergo illa, quam hæchabet de ratione mali et de ratione pœnæ. Atque adeo quoties inter eas fit collatio, non prima, sed secunda dicenda est pœna sim­ pliciter et absque addito. Diximus dum inter eas fit collatio, etc. quia dum pœna satisfactoria perse accipitur, non facta compa­ ratione ad aliam, absolute et sine addito, adeoque simpliciter dicenda est pœna. Et ita accipimus illas, quas justi in purgatorio vel in hac vita patiuntur, cum eis simpli­ citer nomen pœnæ tribuimus : sicut et inulta, quæ in comparatione ad alia præstantiora non dicuntur talia simpliciter et sine addito, vocantur ita, cum per se et absolute sumuntur. Ex solutione ad secundum hujus articuli 4-17 habes pro iis, quæ disp. 17, dub. 1, dicta sunt, aliud caput, unde ille cui remissa est mortalis culpa, possit denominari intrin­ sece reus pœnæ temporalis : nimirum ipsa virtus justitiæ seu pœnitentiæ, quæ infun­ ditur cum gratia, et obligat ad solvendam talem pœnam. Hujusmodi vero reatus non ad demeritum, sed ad justitiam pertinet, juxta dicta ibidem num. 10. ARTICULUS VIL Utrum omnis poma sit propter aliquam culpam 1 Ad septimum sic proceditur. Videtur quod nnn omnis pœna sil propter aliquam culpam. Dicitur enim Joan. 9, de cæco uato : Neque hic peccavit, neque parentes ejus ol nasceretur cæcus. El simi liter videmus, quod mulli pueri, ciiam b^piizati graves pœnas patiuntur. ut pnta febres, dæ· monnm oppressiones, ei multa hujusmodi, curn tamen in eis non sil peccatum, postquam sunl baptizali : ei antequam sint baplizali. non est ui eis plus de peccato, quam in aliis pueris, qui hæc non patiuntur: non ergo omnis pœna pro peccato est. 2. Pnet. Ejusdem rationis esse videtur, quod peccatores prosperentur,ct quod aliqui innocentes puniantur: ntrumqne aulem in rebus humanis frequenter inveminirs. Diciiureuim de iniquis in Psal. 72. In labore hominum non sunt, et cum hominibus non flagellabuntur. Et Job. 21. Impii vivunt, su­ blevati sunt, confortatique divitiis. Et Abacuc. 1, dicitur. Quare respicis contemptores, et taces conculcante impio justiorem se ? non ergo omnis pœna iniligitur pro culpa. 3. Præt. De Christo dicitur 1 Pct. 2, quod peccatu u non fecit, uec inventus esi dolus in ore ejus : et tamen ibidem dicitur, quod passus est pro nobis : ergo non semper pœna a Deo dispensatur pro culpa. Sed contra est, quod dicitur Job. 4. Quis unquam innocens periit, aul quando recti deleti sunt? Quin potius vidi eos qui operantur iniquitatem, liante Deo, peri isse. El August, dicil in 1 Retractationum, quod omnis pœna justa c pcceaft. ut dictun est, et maoenl etiam post »p;i!.nationibus. Aliis vero hoc ipsum, quod temporalia daatur, iumaium spiritualium ceditunde iu Psalm 73, coiicludiiur : ideo lemiii eos-superbta. Ad tertium dicendum. quod Christus pernam sustinuit $ititjiaci»XMiin, non pro suis, sed pro nostris peccatis. sus culpam, neque de illa vindictam ct vic­ toriam reportat. Tertia conclusio non habet locum in pœnis spiritualibus : uti sunt amissio gratiæ et virtutum, aut privatio auxiliorum, qui­ bus peccata sunt cavenda : quia hujusmodi pœnæ non sunt tantum medicinales, neque ex se conducunt ad majus bonum animæ. Sicut conducere possunt pœnæ dumtaxat corporales : proinde possunt habere ratio­ nem solius medicinæ. Adeoque non est necesse ut inferantur immediate propter culpam; sed possunt inferri præcise ob sanandam naturam, et ad bonum prove­ hendam. Atque hinc petenda est solutio cujusdam difficultatis, quam disp. 17, num. 22, in hunc locum remisimus : nimirum quo pacto Prima Conclusio : Pœna salisfactoria habeant rationem pœnæ, illæ quæ impo­ Idlest assumi ab eo, qui non peccavit. nuntur transgressoribus aliquarum huma­ Secunda Conclusio : Pcena simpliciter se­ narum legum non obligantium sub culpa cundum quod habet rationem pœnr, semper etiam veniali. Dicendum enim est, non esse habet ordinem ad culpam vel personalem, vel proprie pœnas, sed dumtaxat medicinas, originalem ejus, qui punitur. quibus natura humana indiget, ut promo­ veatur ad perfectionis bonum ; sicut indiget Tertia conclusio : Pœnx tantum medici­ pcenis, ut retrahatur a malo. Ex culpa nales non habent ordinem ad culpam, nisi in namque originali mansit natura aegra et quantum ex culpa originali est, quod natura infirma : tum ex parte propensionis ad ma­ humana pœnalibus medicinis i nd >gea t. lum, quam originalis justitia compescebat, eaque amissa, vires sumpsit : tum etiam Commentarius. ex parte inclinationis ad bonum, quam præ­ dicta justitia roborabat. Sicut ergo ad re­ Non negat D. Thomas, quod pœna satisprimendam priorem illam propensionem factoria respiciat culpam : nam de ratione ne in actum prorumpat, constitute sunt pœnæ proprie dicte semper est ordo ad ali­ pœnæ proprie dicte, quæ retrahunt a pec­ quam culpam : satisfactio enim, quæ Deo cato? ita ad promovendam et stimulandam posteriorem inclinationem instituta sunt exhibetur, non habet locum, nisi culpa quædam pœnalia, quæ metu sui incitant ad præcesserit, ex qua dumtaxat consurgere potest onus satisfaciendi ipsi Deo. Sed in­ I bene agendum, etiam in iis quæ possent sine peccato omitti. Incumbit enim huma­ tendit S. Doctor, necessarium non esse, ut nis Legislatoribus, iis præsertim qui reli­ is qui satisfacit, solvat pro culpa propria : giosis Ordinibus leges tradunt, non ea tan­ nam potest solvere pro aliena : sicut Chris­ tum media præscribere, quibus peccata tus pro nobis solvit. Et in hoc differt hæc caventur : sed etiam alia, quibus prædictopœna ab ea quæ non est satisfactoria, sed rum Ordinum professores ad perfectionis sistit in ratione pœnæ : nam ista non infli­ gitur nisi ipsimet qui peccavit : neque po- , statum inducantur, omittendo minus per­ test pro eo ab alio assumi. Et ratio est, quia fecta, et assumendo perfectiora, etiam in iis quæ sine ulla culpa possent facere, vel ptena, quæ non deservit ad satisfaciendum omittere. Et quia inter hæc media non vel solvendum debitum ex culpa relictum, solum potest deservire ad vindicandam parum efficacia sunt quædam pœnalia et divinam justitiam in punitione ipsius cul­ laboriosa perleges injuncta, panx medici­ pæ, et depressione peccatoris quem culpa nales vocantur. Pœnæ quidem, quia pœna­ extulit .· hoc autem non fit, nisi puniatur lia sunt; medicinales vero, quia tendunt ipse qui deliquit : quantuncunque enim ad sanandam et juvandam naturæ infirmi­ alius pœna afficiatur, dum tamen peccator tatem. Non tamen proprie et in rigore ipse, ubi culpa est, non punitur et deprimi­ pamæ dicendæ sunt : quia non respiciunt tur, non insurgit sufficienter justitia adver­ directe aliquam culpam. Et ideo ly medici­ nales ARTICULES VIII, /tatoesl additum non tantum diminuens, sed etiam tollens veram rationem pœnæ. Nisi forte talis ratio in illis conservetur per ordinem ad peccatum originale : eo modo quo D. Thomas in fine corp, declarat. i ARTICULUS VIIL i 449 pas Minentes, ut vel ipsi qui puniuntur, vel alii cohibean­ tur a similibus culpis. Ad tertium dicendum, quod nvigis dicuntur puniri pro peccatis aliorum propinqui, quam extranei, tum quia pœna propinquorum quodammodo redundat in illo* qni peccave­ runt. ul dictum est, iu quantum films est quædam res patris. Tum etiam quia ct doimstica exempla, et domesticae pœnæ magis movent ; unde quando aliquis nutritus est iu peccatis liarentum, vehementius ea sequitur, etsi ex eorum panis non cm deterritus, obstinatior videtur : unde et est majori pœna diguus. Virum aliqui*puniatur pro peccato alterius! Ad octavum sic proceditur. Videtur quod aliquis punia­ tur |»ro peccato alterius. Dicitur enim Exod. 20 : Ego sum Deus zelotem, visitans iniquitatem patrum in illios in tertiam ct quartam generat oncrn his qui oderunt me. Et Matth. 23, dicitur :Ul veniat super vos omnis sanguis justus, qni effu$S5C$l super terram. 2. Prælerea: Justitia humana derivatur a justitia divina : sed secundum justitiam humanam aliquando filii puniuntur μο parentibus, sicut patet in crimine læsæ majestatis: ergo etiam secundum divinam justitiam unus punitur pro peccato alterius. 3. Porte rea : Si dicatur filius non puniri pro peccato pa­ tris sed pro peccato proprio, in quantum imitatur malitiam laternam, non «magis hoc diceretur dc tiliis quam de ex· trancis, qui simili pœna puniuntur his, quorum peccata imi­ tantur : non ergo videtur, quod filii pro jaceatis propriis pauiantur, sed pro peccatis parentum. Sed contra est, quod dicitur Ezcch. 18 : Filius non porta­ bit iniquitatem patris. Respondeo dicendum, quod si loquamur de pœna satisfjctoria, quæ voluntarie assumitur, contingit, quod unus lÿdcl pœnam alterius, iu quantum sunt quodammodo unum, sicut jam dictum est. Si autem loquamur de pœna pro pec­ cat) inflicta, in quantum habet rat innem pœnæ,si solum unasqaisquepro peccato suo punitur : quia actus peccati aliquid j«r$onale est. Si autem loquamur de pœna, quæ habet raliooem medicinæ, contingit quod unus punitur pro peccato alterius. Dictum est enim, qod detrimenta corporalium re­ rum, vel etiam ipsius corporis. suul quædam pâmâtes mediciua· ordinatæ ad salutem animæ · unde nihil prohibet tali­ bus pœnis aliquem puniri pro peccato alterius, vela Deo, vdab homine, utpoic filios pro patribus, ct subditos pro dominis, in quantum sunt quædam res eorum : ita tamen quod si filius vel subditus est particeps culpæ, hujusmodi pœnalis defectus habet rationem pœnæ quantum ad utrunipe, scilicet cum, qui punitur, clcuni pro quo punitur. Si vero non sil particeps culpæ, habet rationem pœnæ quantum id cum pro quo punitur: quantum vero ad cum qui punitur, nlionem medicinæ tantum, nisi per accidens in quantum peccato alterius consentit : ordinatur enim ei ad bonum animæ, si patienter sustineat. Pœnæ vero spirituales non sent medicinales tantum ; quia bonum animæ non ordinatur ad aliud melius bonum : unde in bonis animæ nullus pali­ tar detrimentum sine culpa propria, propter hoc etiam tali­ bus pcenis, ul dicit Hieroh. in cpisl. ad Avitum, unus non punitor pro alio : quia quantum ad animam filius non est res patris : unde ct hujus causam Dominus assignans dicit Ezccb.18 : Omnes animæ mea: sunt. Ad primum ergo dicendum, quod utrimque dictum vide­ tur esse referendum ad pœnas temporales vel corporales, ifl quantum filii sunt quædam res parentum, el successores prodecessorum : vel si referantur ad pœnas spirituales, hoc dicitur propter imitationem culpæ : unde in Exod. additur ; Ilis qui oderunt me. El in Matth. dicitur: Et vos implete inensurarn patrum vestrorum. Dicit autem puniri peccata [atrum in filiis, quia filii in peccatis parentum nutriti, pro­ niores sunt ad peccandum, tum propter consuetudinem, tum etiam propter exemplum, patrum quasi authoritalcm sequen­ tes. Sunt etiam majori pœna digni, si pœnas patrum viden­ tes, correcti non sunt. Ideo autem addidit, in tertiani el qoarlam generationem : quia tantum consueverunt homines 'ivere, ut tertiam ct quartam generationem videant, el sic notuo videre possunt et filii peccata parentum ad imitan­ dam. el patres pumas filiorum ad dolendmn. Ad secundum dicendum, quod pœiiæ illæ sunt corporales, el tempora les, quas justitia humana uni pro peccato alterius infligit, ct sunt remedia quædam, vel medicinæ contra cul- Prima conclusio : Pcena satisfactoria po­ test aliquis puniri pro alterius peccato, qua­ tenus voluntate sunt unum. Secunda conclusio : Pœnis corporalibus potest unus pro alio puniri: hujusmodi ta­ men punitio solum habebit rationem pœnx respectu illius qui peccavit; respectu vero ejus qui non peccavit, habebit tantum ratio1 nem medicinæ. Tertia conclusio : Pœnis spiritualibus nunquam punitur unus pro alio. Omnes islæ conclusiones declarantur suf­ ficienter a D. Thoma : et quo sensu verum sit, Deum pro culpis parentum punire filios, visitareque in istis illorum peccata, etiam usque ad tertiam vel quartam generatio­ nem ; ut Scriptura sæpe tradit. Quædam vero difficultas circa tertiam conclusionem ex litera insurgens, soluta est a Cajet, in commentar, hujus articuli. Observandum tamen est circa prædictam conclusionem, quod nomine pœnæ spiritualis solum intelligit D. Thomas illam, quæ animæ profec­ tui detrimentum infert : atque adeo quæ vel tollit gratiam habitualem, gloriam, dona, et virtutes : vel impedit eorum aug­ mentum : vel tollit auxilia, quibus cavenda sunt peccata. His vero integris manentibus, etiamsi Deus privaret aliquem aliqua per­ fectione spirituali, ut gratia prophetia?, dono linguarum, vel similibus, talis priva­ tio non esset numeranda inter pœnas, quas D. Thomas spirituales vocat, et dicit non esse tantum medicinales : sed reducenda cum pcenis corporeis ad eam quam medici­ nalem appellat in secunda conclusione. . Unde non est negandum, quod hoc genere pœnæ possit unus pro alterius peccato pu­ niri : aut etiam sine respeclu ad peccatum proprium, vel alterius, simili pœna ut me­ dicina affici ad majorem in virtute pro­ fectum. DE VITIIS ET PECCATIS. 450 | 1 QUÆSTIO LXXXVIII. De peccato veniali et mortali in sex articulos divisa. Deinde qu ia peccatum veniale, et mortale distinguuntur secundum reatum, considerandum est de eis. El primo considerandum est de veniali per comparationem ad mortale. Secundo, de veniali secundum se. Circa primum queruntur sex. ARTICULUS I. Urum veniale ffccctum coavenicHler dividatur coit/ra surtcle t Ad primum sic proceditur. Videtur quod veniale pecca­ tum non conveni enter dividatur contra mortale- Dicit enim August lib. 22, contra Factum : Peccatum est dictam, vel factum, vel concupitum contra lege n æterna n, dat peccato quod sit mortale: ergo omne peratum rst morule : non ergo peccatum veniale dividitur contra mortale. 2. PneL. Apostolus dicit I Corinth. 10. Sive manducatis, sive bibitis. sive aliquid Jia’i tacitis omnia in gloriam Dei facite : sed contra hoc prrèeptam facit, quiconque peccat, non enim peccatum fit propter gloriam Dei. Cam ergo facere rentra præceptum sit peccatam morale, videtur quod qui­ conque peccat, mortaliter peccet 3. Pra t. Quiconque amore alicui rei interet, interet et vel sicut fracas, vel sicut utens, ul patet per August. 1, de doctrina Christ, sed nullus peccans interet bono commu­ tabili quasi utens, non enim refert ipsum ad bouun. quod Dûs bea tes facit, quod proprie est uti, ul August, dicit ibi­ dem : ergo quicunque peccat, fruilor bono commutabili ; sed irui rebus utendis est humana perversitas, ut August, dicit in lib. 83 quæst. cum ergo perversitas peccatam mor­ tale nominetur, videtur quod quicunque peccat. mortaliter i 4. Præter. Quiconque accedit ad unam terminum, cx hoc ipso recedit ab alio ? sed quiconque peccat, accedit ad bo­ num commutabile i ergo recedit a bono incommutabili : ergo ‘ peccat mortaliter : non ergo convenienter peccatum veniale contra mortale dividitur. Sed contra est. quod August, dicit in bomil. 7. super Joan, quod crimen esi, quoi damnationem meretur : veniale autem est. quod non meretur damnationem. Sed crimen no­ minat peccatum mortale : ergo venule peccatum convenien­ ter dividitur contra mortale. Hespon. Dicendum, quod aliqua, secundam quod proprie accipiuntur, non videntur esse opposita, quæ si metapho­ rice accipiantur, opponi inveniuntur, sicut ridere non oppo­ nitur ei, quod est crescere : sed secundum quod ridere me· tapliorice de prato dicitur propter ejus floritionem et viro­ rem, opponitur ei. quod est arescere. Similiter si mortale proprie accipiatur, premi refertur ad mortem corporalem non videtur oppositionem tabere cum veniali, nec ad idem genus pertinere. Sed si mortale accipiatur metaphorice, se­ cundum quod dicitur in peccatis, mortale opponitur ei, quod est veniale. Cum enim pcccauimsit quædam infirmitas animæ, ut supra habitum est. peccatum aliquod mortale dicitur ad similitudinem morbi, qui dicitur mortalis, ex eo quod inducit defectum irreparabilem per destitutionem alicujus principii, at dictum est. Principium autem spiritua­ lis vita·, quæ est secundum virtutem, est ordo ad ultimum finem. ut supradictum esi, qui quidem si dtstitulus fuerit, reparari non potest per aliquod principium intrinsecum, sed solum per virtutem divinam, ut supra dictum est : quia iuordiuatioiies eorum, quæ sunt ad finem, reparantur ex fine, sicut errur qui accidit circa conclusiones per veritatem principiorum. Defectus ergo ordinis ultimi finis non potest per aliquid aliud reparari, quod sil principalius : sicut nec enor, qui est circa principia : ct ideo hujusmodi peccata dicuntur mortalia quasi irreparabilia. Peccata aulemquæ tabent inordinationem circa ea quæ sunt ad finem, conserrato ordite ad ultimum finem, reparabilia sunt, et tac dicantur venialia. Tunc enim peccatum veniam babei. quando reatus pœnæ tollitur, qui cessât cessante peccato» ut dictum est. Secundum hoc ergo mortale ct veniale oppo­ nantur, sicut reparabile, ct irreparabile.· el hoc dico per principium interius, non autem per comparationem ad virtu­ tem divinam, qua· omnem morbum et corporalem, et spiri­ tualem potest repararo, ct propter hoc veniale peccatum con­ venienter dividitur contra mortale. Ad primum ergo dicendum, quod divisio peccati iu ve­ niale et mortale, non est divisio generis in species, qua* æqnaliter participant rationem generis, sed analogi in analogata de quibas pnediratur secundum prius ct posterius? et ideo perfecta ratio peccati, quam August, ponit, convenit peccato mortali. Peccatum autem veniale dicitur peccatum secundam rationem imperfectam, ct in ordine ad peccatum mortale? sicut accidens dicitur ens in ordine ad substanlbtu. secundum imperfectam ralinnein entis, uon enim esi contra legem .· quia venialiler peecans.uou facit quod lex probibet, nec præienniltit id. ad quod lex per pnvceplum obligal, sed facit præter legem : quia non observat moduai rationis, quem lex intendiL Ad secundum dicendum, quod illnd praeceptum Apostoli esi affirmativum, unde non obligat ad semper : el sic non facit contra hoc praeceptum quicunque non actu referi iu gloriam Dei omne quod facit. Suffiat ergo, quod aliquis habilualiter referat se ct omnia sua in Deum ad hoc. quo! non semper mortaliter peccet, cum aliquem aciam non re­ fert in gloriam Dei aetualitcr. Veniale autem peccatum non excludit Itabitualem ordinationem âçlus humani in gloriam l>ci, sed solum actualem ? quia non excludit duritatem, quæ habitua liter ordinat in Deurn : unde non sequitur, quoti ille qui peccat venialiter, peccet mortaliter. Ad tertium dicendum, quod ille qiri peccat venialiter, iûtaret bono temporali non ut fracas, qaia non constituit io eo finem, sed ut utens referens in Deum non acto.sed habita. Ad quartum dicendum, quod bonum commutabile na accipitur, ul terminus contra positus incommutabili booo. nisi quando constituitur ineo Unis. Quod enim est ad linein. non habet rationem termini. Prima conclusio : est affirmativa. Secundo conclusio: in solut. ad primum: Divisio peccati in veniale et mortale, non est divisio generis in species, sed analogi in analogata. QUÆSTI0 LXXXVIII. ARTICULUS II. Liravi peccatum veniale et mortale different genere. Ad secundum sic proceditur. Videtur quod peccatum ve­ niale ct mortale non differant genere, scilicet, quod aliquod sil peccatum morule cx genere, ct aliquod veniale ex ge­ nere. Bonum cnini ct malum cx genere in actibus humanis accipitur per comparationem ad materiam,sive ad objectum, ut supra dictum est: sed secundum quodlibet objectum.vel materiam contingit peccare mortaliter et venialiter : quodli­ bet cuitu bonum commutabile potest homo diligere; vel infra Deum, quod est peccare venialiter, vel supra Deum, quod est peccare mortaliter : ergo peccatum veniale et mor­ ule non differunt genere. 2. Præt. Sicut dictum est supra, peccatum mortale dici­ tur, quod est irreparabile; peccatum autem veniale, quod est reparabile : sed esse irreparabile convenit peccato quod Iit ex malitia, quod secundum quosdam irremissibile dici­ tur; esse autem reparabile convenit peccato quod fil per infirmitatem, vel ignorantiam quod dicitur remissibile. Ergo peccatum mortale ct veniale differunt, sicut peccatum quod ester malitia commissum, vel ex infirmitateel igno­ rantia : sed secundum hoc non differunt peccata genere, sed causa, ut supra dictum est. Ergo peccatum veniale et mortale non differunt genere. 3. Præt. Supra dictum est, quod subiti motus tam sen­ sualitatis quam rationis sunt peccata venialia : sed subiti motus inveniuntur iu quolibet peccati genere. Ergo non sunt aliqua peccata venialia cx genere. Sed contra esi, quod Aug. in serm. de Purgatorio enume­ rat quædam genera jieecaiorum venialium, et quadam ge­ nera peccatorum mortalium Respondeo dicendum, quod peccatum veniale a venia di- · citur. Polest igitur aliquod peccatum dici veniale uno modo, quia est veniam consecutum, elsic dicit Ainbrbs. quod omne peccatum per pœnitentiam lit veniale : et hoc dicitur veuiale, quia non habet in se unde veniam non sequatur vel totaliter vel in parte. In parte quidem sicut cum habet iuse aliquid diminuens culpam, ut cum iit ex infirmitate, vel ignorantia, ct hoc dicitur veniale cx causa. In toto autem, exeoquodnoo tollit ordinem ad ultimum finem, unde uon meretur pœnam ætemaui seu temporalem : ct de hoc veniali ad pnesens intendimus. Dc primis enim duobus constat, quod non habent genus aliquod determinatum, ita quod aliquod peccatum dicatur veniale ex genere, el aliquod mor­ tale ex genere, secundum quod genus, vel species actus de­ terminatur ex objecto. Cum enim voluntas fertur in aliquid, ■ quod secundum se repugnat charilati, per quam homo ordi­ natur in ultimum finem, illud peccatum ex suo objecto habet quod sil mortale. Unde est mortale ex genere, sive sil contra dilectionem Dei , sicut blaspbemia, perjurium ct hujusmodi : sive contra dilectionem proximi, sicut homi­ cidium, adulterium, ct similia, unde hujusmodi sunt peccata mortalia cx suo genere. Quandoque vero voluntas peccantis fertur in id, quod in se continet quandam inordinationem, non tamen contruriatur dilectioni Dei ct proximi, sicut ver­ bum otiosum, risus superflues, ct alia hujusmodi .· el talia sunt peccata venialia cx suo genere, ul supra habitum est. Sed quia actus morales recipiunt rationem boni et mali non solum ei objecto,sed etiam cx aliqua dispositioneagen­ tis, ul supra habitum est. contingit quandoque quod id. quod est peccatum veniale ex genere, ratione sui objecti sit mortale cx [«ane agentis, vel quia in en constituit finem ul­ timum. vel quia ordinat ipsum ad aliquid quod est peccatum mortale cx genere, puta, cum aliquis ordinat verbum otio­ sum ad adulterium committendum. Similiter etiam cx parte I agentis contingit, quod aliquod peccatum, quod cx suo ge­ nere est mortale, fit veniale propter huc, scilicet, quod actus est imperfectus, id est non deliberatus ratione, quae est prin­ cipium proprium mali actus .· sicut supra dictum est de subi­ tis motibus infidelitatis. Ad primum ergo ilicendum.quod ex hoc ipso, quod aliquis eligit id. quod répugnai divinæ chariuti. convincitur præfcrre illud claritati divinæ, cl per con-cqucns plus amare ipsum quam Deum: el idcoaiiqtu peccata cx genere, quæ de se repugnant charilati. labent, quod aliquid diligatur su­ pra Deum, ct sic sunt ex genere suo mortalü. I -151 Ad secundum dicendum, quod rallo illa procedit de pec­ cato veniali ex causa. Ad tertium dicendum, quod ratio illa procedit dc peccato, quod est veniale propior imperfectionem actus. Prima conclusio : Aliqua sunt peccata ex suo genere venialia, el aliqua ex suo genere mortalia : secundum quod genus vel species actus determinatur ex objecto. Secunda conclusio : Illud quod est pecca­ tum veniale ex genere, potest fieri mortale ratione finis. Tertia conclusio : Illud quod est ex ge­ nere peccatum mortale, potest fieri veniale propter imperfectionem actus, si plene delibe­ ratus non sit. Duo isti primi articuli continent princi­ pales difficultates, quæ circa præsentem quæstionem a Theologis examinantur : pro quibus erit DISPUTATIO XIX. De distinctione peccati venialis a mortali. Quamvis in præcedentibus, præsertim disp. 4 et 9, disp. 10 et 17, non pauca dixe­ rimus, quæ naturam venialis et mortalis peccati notificare possunt, non erit otiosa specialis circa ea disputatio : quia super­ sunt aliqua pro dignoscenda illorum diffe­ rentia, quæ postulant radicitus examinari. Quæ autem difficultatem continent (præter certa vel communia, quæ ul supponenda potius quam ut discutienda referemus) ad duo præcipue reducuntur , nimirum ad principium distinctionis inter prædicta pec­ cata, ct ad genus divisionis : quibusexaminatis, minutiora alia lucem recipient. DUBIUM I. Quæ sit primaria differentia venialis culpr a mortali ? Quamvis inter peccatum veniale et mor­ tale assignari soleant plura discrimina ex diversis capitibus accepta, unurn dumtaxat debet esse præcipuum et primarium, ad quod cætera consequuntur. Quod tamen haud facile inveniemus, nisi per alia etiam discurramus, et ea breviter examinemus. I DE VITIIS ET PECCATIS. I r tr Rationes venialis et mortalis peccati : et connu varia discrimina. h Nullus dubitat, peccatum mortale a morte dictura esse, non corporis, sed animollii.ma»: cumque hujus vita sit per gratiam qua Deo conjungitur, ejus mors dicetur amissio ipsius gratiæ, qua ab illo avertitur et separatur : adeoque peccatum mortale erit omne illud quod gratiam aufert, et ani­ mam a Deo aversam relinquit. Veniale vero dictum esta venia et remissione : el habet triplicem acceptionem, ut observat D. D.Tton.Thom. quæst. 7 de Mai. art. 1 et in præsenli art. 2. Potest enim peccatum dici reniale, vel quia est veniam consequutum : et hoc est veniale ab effectu. Quia ratione D. Ρ,Αηώ. Ambrosius citatus a D. Thoma dixit, omne peccatum fieri veniale per pcenitentiam, quia per hanc consequitur remissionem. Vel potesl dici veniale, quia habet in se unde aliquo modo venia dignum sit, seu unde minus veniae repugnet, et minus eam excludat : et hoc dicitur veniale ex causa. Quo pacto se habent peccata ex ignorantia vel infirmitate commissa: defectus enim voluntarii diminuens eorum malitiam, di­ minuit etiam difficultatem remissionis. Neutrum tamen ex istis venialibus dividi­ tur contra mortale, ut ex se liquet. Unde tertio dicitur peccatum veniale, quia non excludit a subjecto principium veniæ et re­ missionis : et quia hujusmodi principium est gratia, omnia illa peccata quæ gratiam non auferunt, venialia vocantur. Et in hac tertia acceptione sumitur communiter pec­ catum veniale a Theologis, et dividitur contra mortale. Estque adhuc triplex : nam aliud dicitur veniale ex ejenere, ut verbum otiosum : quia ex propria materia et objecto, quantum­ cunque circa illud crescat, non habet unde sit mortale. Aliud ex parvitate malerix, ut furtum rei parvæ : quod ideo veniale re­ manet, quia non attingit simpliciter mate­ riam sui generis, sed aliquid tenue el mo­ dicum. El aliud ex imperfecta deliberatione, quod etiamsi circa objectum ex se mortale, et circa materiam gravem versetur, non sumit inde malitiam mortalem propler im­ perfectionem actus, qui ob defectum plenæ deliberationis non est capax tantæ mali­ tiæ. Omnia autem hæc comprehenduntur in præsenti, etsecunduin communem Theoutn;.<· V’ j | j | 1 logornm acceptionum sub nomine culp venialis, et a mortali distinguuntur. 2. Dari vero de facto prædicta peccata e«« venialia, et non omnia quæ ab hominibus™^1· committuntur, mortalia esse ; sicut neque omnia venialia, tenent ut certum omnes Catholici : el docet Concil. Trident, sess. 6, Couti cap. 11, dum ait : Licet enim in hac mortali Tul vita quantumvis sancti et justi in levia sal­ tem et quotidiana, que etiam venialia dicun­ tur peccata, quandoque cadant, non propte­ rva desinunt esse justi. Nam justorum illa vox est et humilis et verax: Dimitte nobis de­ bita nostra, etc. Etenim sicut inter infirmi­ tates corporis quædam sunt graves, quæ mortem inducunt auferendo principium vitæ ; quædam vero leves, quæ in eo peri­ culo non constituunt, quamvis ad id dispo­ nant : ita inter peccata, quæ sunt morbi animæ, aliqua habent esse gravia, quæ animam occidunt auferendo gratiam, per quam Deo vivit, et ideo mortalia dicuntur : et aliqua levia, quæ licet ad prædictum ef­ fectum disponant, non tamen seipsis per­ tingunt, et hæc sunt venialia. Accedit, quod sicut apud homines non quælibet offensa reputatur gravis, aut sufficit ad tollendam inter eos amicitiam ; sed dantur aliquæ leves, per quas, amicitia adhuc conservata, nonnihil læduntur : ita in ordine ad Deum, cujus amicitia firmior et stabilior est, non est dicendum omnes offensas esse graves el tollentes prædictam amicitiam , sed aliquas esse leves, per quas illa non solvitur, licet aliqualiter refrigescat. 3. Quamvis autem veritas hæc perspicua Cwinsit, non tamen desunt contra illam aliqui r""r>' hæreticorum errores, quos breviter tange­ mus. Lulherus enim asseruit, præter infi­ delitatem nullum peccatum esse mortale, sed omnia venialia. Quem errorem damnat Tridentinum ses. citata can. 27, ubi ait : Si quis dixerit, nullum esse mortale peccatum nisi infidelitatis , etc. anathema sit. Calvinus etiam lib. contra sacrum Conci­ lium circa prædictum cap. 27, turpissime erravit dicens, omnia peccata de facto mor­ talia esse propter Dei legem, licet ex se omnia essent venialia. Contra quem scri­ bunt Castro de hæresib. verbo peccatum. Hæres. ult. et Vega lib. 11 super Concil. t^*1· Trident, a cap. 1 usque ad 6. Alia via erra- l'r vit Wicleff asserens, omnia peccata prædestinalorum venialia esse , reproborum vero omnia esse mortalia. Quem optime impugnat N. Thomas Wald. tom. 2 a cap. Wai· , _ Γ dca>. loo, / F DISP. XIX, DEB ■153 ■/· - 155, usque ad 158. Nec necesee erit in prædictis erroribus evertendis immorari, cum veritas de qua agimus, adeo sil perspicua: sed ut certum el exploratum supponere, tam in praedestinatis quam in reprobis rcperiri multoties utraque peccata, neque omnia ex se esse venialia, aut ex lego Dei omnia mortalia ; sed ex seipsis multa ad gradum culpæ mortalis pertinere, plurima vero gradum venialis non excedere etiam ex quacumque lege. r?·» 4. Nonnullum tamen dubium est etiam vpim0' apud authores catholicos, an distinctio in­ ter prædicta peccata sit ex natura rei, vel solum ex divina misericordia? Hoc enim posterius tenuere Gerson. 3 part, tract, de Risen- vita spirit, alph. 61. Almain. tract. 3 moral, cap. 20, Rofensis contra Luter, art. 32. Dicunt enim, quodlibel peccatum quan­ tum est ox se, mereri pœnam æternam : quia cum sit offensa Dei, qui est infinitus, est offensa infinita, mereturque proinde pœnam saltem ex parle durationis infini­ tam : quod proprium est culpæ mortalis. Cæterum ex divina misericordia remittit Deus prædictam pœnam pro aliquibus pec­ catis, et in pœnam temporalem convertit : quod est peccata ipsa effici venialia. Hanc tamen sententiam communiter rejiciunt cas­ tori Theologi : et improbabilem appellat Vasq. disp. 142, cap. 1. Ejus vero falsitas constabit ex dicendis toto hoc dub. ubi plu­ ra trademus discrimina inter peccatum veniale et mortale, orta ex natura utriusque. Videtur autem prædicta sententia reHasv. probata esse per Bullam Pii V, et Gregorii nff. XIII, conira Michaelem Baium : nam inter reliquas propositiones ibi condemnatas hæc habetur : Nullum est peccatum natura sua veniale: sed omne peccatum meretur poenam æternam. Ad illud de infinitate olfensæ pec­ cati venialis, dicemus quæst. sequenti in commentar, art. 1, ubi declarabitur, quo­ modo licet per prædictum peccatum offen­ datur Deus, qui est bonum infinitum, quia tamen non offenditur simpliciter, sicut per peccatum mortale, non consurgit inde of­ fensa infinita. Objectio. Neque obest, si objicias quod omnia quæ Deus praecipit vel prohibet sub culpa ve­ niali et sub pœna temporali, posset præcicipere vel prohibere sub culpa mortali et sub pœna ælerna : ob hoc saltem ul nostram exerceret obedienliam, et suum supremum dominium manifestaret : tuncaulem omnes t ransgressiones illorum præceplorum essent peccata mortalia : ergo ex divina miseri- «f I cord ia est, quod non omnia de facto ad istum culpæ gradum pertinent. 5. Non itaque hoc obest. Tum quia ad-1,ilui!lK huc in prædicto casu (cujus possibilitatem non examinamus, sed gratis admittamus) non omnia peccata ad gradum mortalis pertingerent quia licet omnia versaren­ tur circa objecta sub mortali prohibita, multa tamen non attingerent iliacum plena deliberatione : sine qua nullus actus est capax malitiæ mortalis : nec Deus, servata lege justitiæ, potesl damnare tales actus ad pœnam æternam : et si de facto damnaret, operaretur quidem ut dominus, non vero ut judex : neque proinde æterna illa duratio haberet propriam rationem pœnæ, ut teti­ gimus disp. 17, num. 88. Tum etiam quia ad discernendum utrum peccata venialia ex natura rei differant a mortalibus, non est attendendum an Deus possit prohibere om­ nia sub mortali et sub pœna ælerna : sed an ipsa peccata, attenta eorum natura et materia circa quam versantur, postulent ita prohiberi, aut vero solum postulent pro­ hiberi sub veniali : nam quod ex se unaquæque postulant, id convenit ipsis ex na­ tura rei. Porro certum est, non omnia postulare ex se prohibitionem sub mortali ; sed quam plura dumtaxat sub veniali, sicut prohibentur de facto : Deus enim de facto, saltem attenta communi providentia,unum­ quodque prohibet, secundum quod ejus na­ tura et materia postulat. Tum denique quia ut recte vidit Vasquez Vasq hoc loco disp. 143, cap. 2, cum dicimus, peccatum veniale et mortale non ex volun­ tate aut misericordia Dei, sed suapte natura differre, non est ita accipiendum quasi ante omnem Dei voluntatem peccata sive mor­ talia sive venialia sint talia formaliter, proindeque formaliter differant : peccatum enim quodcunque supponit legem, contra quam committitur : lex vero saltem sup­ ponit Dei voluntatem, qua nos ad illius observationem obligaro intendit, ut vidi­ mus disp. 7, dub. 1. Sed sensus est, quod supposita lege et voluntate Dei in ea in­ clusa, ejus transgressio sicut ex natura rei habet quod sit mortale vel veniale juxta gravitatem ipsius legis, circa quam versa­ tur : adeo ut necesse non sil pro assignanda prædicta differentia recurrere ad novam Dei voluntatem, quasi consequentem ct adve­ nientem peccato jam commisso, ipsumque vel ejus pœnam remittentem, aut æternam in temporalem commutantem, sicut recur­ runt authores illius sententiæ. Indepen- • ·■ I •J r· J μ •-ΊΜ # · •. · 1 · DE VITIIS ET PECCATIS. «| ■ .(L c 1 *1 denter enim ab hujusmodi voluntate vel misericordia quodlibel peccatum eo quod est transgressio legis, habet gradum suæ malitiæ et quædam gratiam excludunt, et pœnamæternam merentur, sunlque proinde mortalia ; alia vero non excludunt gratiam, neque merentur per se prædictam pœnam, et sic sunt venialia. Diximus per se etc. nam quod peccata venialia non dimissa in hac vita, et conjuncta mortalibus puniantur pœna æterna. non convenit illis perse, sed per accidens ex prædicta conjunctione et ex incapacitate subjecti ad satisfaciendum et ad veniam percipiendam, ut dictum est disp. 17, num. 73. Indeex hoc capite non habetur quod ipsa peccata venialia ex se mortalia essent, aut pœnæ æternæ meri­ toria, ut Authores quos impugnamus, vi­ dentur deducere. WwJ» 6. Circa hanc autem differentiam ex natura Γθϊ> quam inter peccatum mortale et veniale adstruimus, et circa illud in quo potissimum consistat, variosdicendi modos referunt et impugnant Alvarez, Curiel, Vasq., Montes, et alii expositores D. Thom. in praesenti. Primo ergo Scot, in 2, dist. 21, quæst. 1, prædicta peccata distinguit per hoc, quod mortale sit contra præceptum, Sautts. rentale vero solum contra consilium. IdemGabnc!. que asserere videtur Gabriel in 4, dist. 16, quæst. 1, art. 1, notab. 1. Hic tamen dicendi modus communiter rejicitur : et merito : nam de ratione om­ nis peccati est, quod sit violatio alicujus obligationis, et transgressio alicujus legis : ubi enim non estlex,neque prævaricatioesse potest: consilium autem præcise ut tale non inducit obligationem, neque habet vim le­ gis, sed proponitur nobis ut omnino libere amplectendum : ergo cum peccatum ve­ niale sit verum peccatum, non sufficit ad ejus rationem oppositio ad consilium. Et confirmatur : nam si operari contra con­ silia ex hoc præcise esset peccatum saltem veniale, nullus posset licite et sine tali peccato manere in saæulo, uxorem ducere, divitiarum dominium retinere, et similia, quorum opposita Christus nobis consuluit : hoc autem manifeste est absurdum, et contra illud Pauli 1, ad Corinth. 7 : De VirgiI ad CorinL7.«‘btiSpræceptum Domini non habeo, consilium autem do, etc. Si autem acceperis uxorem, non peccasti. Et si nupserit virgo, non pecca vit, etc. Replica. 7. Dices, operari contra consilia non est bonum, alias esset meritorium et laude dignum : neque etiam est opus indifferens, quia in individuo non datur tale opus : erit ergo malum, ac proinde peccalum sal­ tern veniale. Et confirmatur : nani operari prædicto modo saltem est aliqua imper­ fectio : imperfectio autem non videtur posse esse bona, sicut nec meritoria alicujus præmii vel laudis, sed magis reprehensionis et animadversionis : ergo etc. Respondetur, malum qtiidemesso operari contra consilium animo contraveniendi to· ipsi consilio : quia talis animus nou potest habere finem bonum ; imo habet positive finem malum : oritur enim ex odio aut vilipensione majoris boni ; quod est in consiliis. Cæterum omittere id quod consi­ lium dictat, aut facere oppositum ejus quod dictat, secluso illo animo, potest esse bonum, si ex aliqua alia circunstantia prava non vitietur. Quia nullam importat inordina­ tionem, ratione cujus nequeat ad bonum finem ordinari, et honeste fieri. Quamvis non sit ita bonum, sicut illud quod consu­ litur. Cum enim consilium prout distinc­ tum a præcepto sit de meliori bono, non oportet ut ejus oppositum sit malum (imo si esset malum, jam vitatio istius non ca­ olum sub consilio,sed sub praecepto), deret so^um præcepto), sed su fficit quod sit minus bonum : hoc autem non tollit, quominus sit vere bo­ num, vereque meritorium ; si fiat ab exis­ tent© in gratia. Communiter tamen non laudamus ejusmodi opera, quæ opponuntur consiliis : quia laus reservatur pro operibus magnis et perfectioribus : est enim (ut dif­ finit D. Thom. super Psal. 17) : Sermo dilu-V-ltecidans magnitudinem virtutis. Et ita opera communia quæ homines faciunt, ut come­ dere, confabulari, rei familiari intendere, et similia, quamvis bona et honesta sint, non solent esse objectum laudis. 8. Ad confirmationem ut occurramus, ex-qeHsi plicandum erat quid sit imperfectio, ei qualiter a peccato veniali distinguatur? Quod alibi latius tractabitur. Nunc breviter observa, quod quia imperfectio dicitur actus carens aliqua perfectione, potest sumi vel formaliter pro ipsa perfectionis carentia: et hæc nunquam est bona : quia cum bo­ nitas fundetur in entitate, quod non est ens, sed carentia entis, non habet esse bo­ num : erit autem mala, si sit carentia sim­ pliciter privativa, quia eo ipso erit contra aliquod præceptum : sin minus manebit indifferens : repugnantia enim quæ reperitur in actibus positivis, ut non maneant indifferentes in individuo, non invenitur in negationibus et carentiis. Vel potest sumi (ut sit in objectione et communiter) materialiter ■?· ... ·■ DISP. XIX, DUB. I. materialiter pro actu imperfecto, qui sub­ sternitur tali carenliæ. Etin hac acceptione potest dubitari an sit opus bonum vel ma­ lum, supposito, ut supponitur non esse in­ differens. In quo vix reperimus difficultatem nisi :«er eam prohibitum. ' tio ad finem ultimum : sicut tollit el cor­ Quod tamen sustineri non potest : quia cer­ rumpit peccatum mortale. Potest tamen tum est, mendacium, v. g. prohiberi per dici contra legem secundum quid : quia op­ legem non mentiendi, et esse contra talem ponitur ejus integritati el perfectioni in iis legem : sicut etiam cælera venialia habent quæ non sunt do substantia legis : el hoc suas leges, per quas prohibeantur, et quibus i appellat D. Thom. ivse prxter legem.El quoopponantur. I nde loquendo de istis legi­ . niam apud Scripturam et Patres, ut dixi­ bus, prædicta peccata non sunt dicenda prxmus, frequentius lex sumitur hoc posteriori ter legem, sed contra legem. Dicuntur vero mudo quam illo priori, idcirco S. Doctor prxler quia non sunt contra substan­ prædictæ acceptioni se accommodans, ab­ tiam divinæ legis, neque contra ejus finem solute ait, solum peccatum mortale esse aut effectum præcipuum, sicut sunt morcontra legem ; veniale vero non nisi præter D.Toum. talia, ul declarat D. Thom. loco cit. ex legem. I Quæst. de Mal. et ex 2, dist. 42. Vel dicas (et fere in idem recidit) D.Tho-libu­ DeclaraPro quo nota, quod nomen feÿù aliquanrnam loqui de lege et de præceptis quæsunt “r’ do sumitur pro hac vel illa lege determinata simpliciter necessaria ad assequendum absque aliarum inclusione : aliquando vero finem ultimum : quia mulloties in Scrip­ pro lota lege qua dirigimur el ordinamur tura et Patribus ha?c dumtaxat nomine legis • ad ultimum finem humanæ vitæ : secun­ et prxceplorum insigniuntur, juxta illud dam quam rationem amplectitur omnes le­ Jacobi 2 : Quicunque totam legem servaverit, ges particulares et omnia earum præcepta offendat autem in uno. factus est omnium velut partes intégrales, ex quibus coalescit. reus. Ubi plane est sermo de præceptis obli­ Et ista acceptio est valde frequens in Scrip­ gantibus sub mortali : et hæc vocantur tota tura et apud SS. Patres: eaque utitur D. lex. Unde quia peccaia venialia non oppo­ Thom. locis ubi supra. Secundo nota, in nuntur hujusmodi legi et præceptis, sicut opponuntur mortalia, dixit D. Thom. esse lege sic accepta aliquid se habere veluli præter legem et præter præcepta, non con­ substantia ipsius legis; illud nimirum sine quo talis lex nequit homines ad finem ulti­ tra illa. In quo non negat, quod prædicta peccata sint contra suas proprias leges obli­ mum perducere, ac proinde nec lex ipsa consistere : et hæc sunt præcepta obligantia gantes sub veniali : sed quia non sunt sim­ pliciter necessariæ ad prædictum finem, sub mortali : qui enim hæc non servat, eo non veniunt simpliciter nomine legis, nec ipso avertitur a prædicto fine : adeoque non ratione illarum peccatum dicitur esse con­ consequitur præcipuum et substantialem effectum legis. Aliquid vero se habet ul mo­ tra legem simpliciter, sed taittum secundam quid. Aliam expositionem satis congruam dus vel accidens spectans quidem ad perfec­ invenies apud Cajetanum in praesenti, a tionem et complementum legis, non tamen qua nostræ parum distinguuntur. ad substantiam : quia sine illo potest lex II. Secundo differunt prædicta peccata : licet cum aliquali detrimento professores quia mortale deordinat voluntatem usque suos ad prædictum finem perducere : et hu­ ad perversionem ordinis in finem; veniale jusmodi sunt præcepta obligantia tantum vero citra talem perversionem, atque adeo sub veniali. Sive enim hæc observentur, salvo prædicto ordine. Qui modus dicendi sive non, dummodo alia graviora non prae­ frequens est apud D. Thomam. Et ad eum termittantur, consequentur homines finem reducitur alius, quo aliquando usus fuit: legis, et ejus principalem effectum : manenimirum quod peccatum mortale est deorbitque proinde lex ipsa incorrupta secun­ dinalio circa finem; veniale vero circa ea dum substantiam. Loquendo ergo de lege quæ sunt ad finem, salvo ordine finis. Poprimo modo, peccatum veniale vere et pro­ testque hoc idem discrimen aliter declarari: prie est contra illam : quia vere et proprie ut dicamus, peccatum mortale esse conver­ prohibetur per aliquam legem. Et hoc tan­ sionem ad objectum contrarium el repu­ tum convincunt objectiones, quæ contra prædictam I). Thomæ doctrinam solent gnans ultimo fini : veniale vero esse con­ effonnari. At vero posteriori modo loquen­ versionem ad ea quæ sunt extra ipsum do, prædictum peccatum non est contra le­ finem, non tamen omnino illi repugnant. gem simpliciter : quia non est contra subs­ Ex eo enim quod peccatum mortale esi tantiam legis, neque eam corrumpit : dum prima illa conversio, habet deordinare voluntafnm DISP. XVIII, DUB. 1. lanlatem deordinatione perlingonte usque ad finem ultimum : sicut ex eo quod veniale non dicit illam conversionem, sed aliam poslofjorem, habet quod sua inordinatio citra finem sistat, et ejus ordinem non per­ vertat. 12. Differunt tertio : quia mortale oppo­ nitur gratiæ et charitali, destruitque illas; veniale vero solum opponitur charitatis fer­ vori, et neque ipsam charitatem neque gra­ tiam corrumpit. Coinciditque cum hoc dis­ crimine illud unde prædicta peccata suas denominationes desumunt, scilicet quod mortale tollit principium vitæ spiritualis, et ita causât mortem spiritualem in anima, nec relinquit in subjecto aliquid, quod sit principium suæ remissionis : veniale autem non tollit prædictum principium, sed re­ linquit in subjecto id per quod possit veniam adipisci, juxta dicta numero 1. Hoc igitur discrimen coincidit cum tertio : quia prae­ dictum principium est ipsa gratia et charitas, ut explicuimus disputatione 17, du­ bio 3. Quarto differunt : quia peccatum mortale inducit reatum pœnæ æternæ et pœnæ damni : quod non inducit veniale. Quinto quia mortale est aversio voluntatis a Deo sicut a fine ultimo; veniale vero quamvis divertat utcumque ab illo, non tamen aver­ tit. Et ad hoc forte reducitur, quod per mor­ tale constituitur finis ultimus in bono crealuræ ; per veniale vero rion ita. Sexto quia mortale est offensa Dei gravis; veniale λόγο vel non est offensa, vel est tantum levis. Septimo denique, ut omittamus alia discri­ mina minoris momenti, differunt prædicta peccata, quia mortale maculat simpliciter animam; veniale vero vel nullam maculam relinquit, vel tantum secundum quid et valde improprie dictam. Hæc omnia discri­ mina assignat D. Thom. inter mortale et veniale peccatum in præsenti artic. 1 et 2, et supra quæst. 72, art. 5, quæst. 87, artic. 5 ad 1, et infra quæst. 89, art. 1, quæst. 7 de Mal. art. 1, in 2, dist. 42, quæst. 1, art. 4, aliisque locis : quædam in quibusdam, ct alia in aliis. Agnoscuntque fere omnia illa satis communiter Theologi. Superest videa­ mus, quod eorum sit primum et caput cætororum. Pro quo adhuc nota, quod aliqua differentia potest dici prima, vel in rationo differentiæ formalis : quia est primum, quo res formaliter ut talis et in suo esse formali constituta, distinguitur ab alia. Vel in ra­ tione differentiæ radicalis : quia est radix Salmant. Curs, thculog., tom. VIII. tV 157 et origo ipsius rei et differentiæ formaliter constitutivas eld isti neti væ talis rei. De utra­ que igitur dicemus. § Π. Assertio pro differentia formali. 13. Dicendum est, differentiam prima­ riam formalem qua peccatum veniale a mortali discernitur, esse illam quam primo loco ex D. Thoma explicuimus num. 10, a qua non differt secunda, quam ex eodem tradidimus num. 11, reliquæ vero prout a prædictis distinguuntur, tantum sunt secundariæ et accidentales. Hanc conclusio­ nem saltem quoad primam et secundam partem tuentur plures discipuli D. Thomæ in præsenti, uti Medina, Alvar, disp. 188, .viediiaGreg. Mart. dub. 3, conclus. 3, et alii. Opor- Alw· let autem prædictam conclusionem et quod Man.’ in ea asserimus, apertius declarare, ut faci-^xrp^ lius probari possit. Consistebat itaque pri- dasio, ma illa differentia in eo quod peccatum mor­ tale simpliciter est contra legem, et veniale præter legem, seu contra legem secundum quid, ut explicuimus. Ut autem verificetur aliquem actum esse contra legem simplici­ ter, duo requiruntur, nimirum et quod lex cui opponitur, sit de numero illarum, quæ simpliciter leges vocantur, eo quod omnino necessariæsunt ad finem ultimum assequen­ dum : et quod talis actus simpliciter tendat contra prædictam legem, seu simpliciter il­ lam transgrediatur. Nam ly simpliciter po­ situm in prædicta differentia, afficit tam modum essendi contra legem, quam legem ipsam : atque adeo ex parte cujuslibet defi­ ciat, deficiet a ratione culpæ mortalis. Cæterum ut verificetur esse contra legem se­ cundum quid, salis est quod unum illorum deficiat : atque adeo quod vel lex non sit simpliciter necessaria ad finis ultimi assequulionem : vel quod actus non violet sim­ pliciter talem legem, neque simpliciter ei opponatur. 14. Ex primo capite deficiunt a rationo peccati mortalis omnia illa, quæ dicimus venialia ex genere : ut simplex mendacium, verbum otiosum, superfluus ludus, et simi­ lia : quia legesquibus peccata ista prohiben­ tur, non suntlogesfut ita dicamus) substan­ tiales seu pertinentesadsubstantiam integrae legis : eo quod illarum observatio non est simpliciter necessaria ad finem ultimum : et propterea merito solum secundum quid 30 458 •» h DE VITIIS ET PECCATIS leges vocantur, et a numero legum simpli­ citer eScludantur. I nde quamvis prædicta peccata his legibus simpliciter opponantur, et simpliciter eas transgrediantur, adhuc dicuntur contra legem secundum quid, prout Iv secundum quid tenet se ex parte legis. Ex secundo vero capite deficiunt a ratione peccati mortalis cætera omnia, quæ vel ob parvitatem materiæ, vel ob defectum plenæ deliberationis venialia vocamus : ex parvi­ tate quidem materiæ, ul furtum rei parva* : et ex imperfecta deliberatione, ut motus con­ tra fidem semiplene deliberatus. Quamvis enim leges, quibus hæc peccata opponuntur, sini leges simpliciter, et simpliciter neces­ saria? ad finem ultimum assequendum ; non tamen simpliciter violantur per talia pec­ cata; neque hæc simpliciter illis contrariantur. Non enim lex justitiæ, quæ prohibet acceptionem rei alienae, simpliciter violari dicitur per acceptionem unius ovi, v. g. quia neque ovum res aliena simpliciter, sed recula censetur. Neque eliam lex aliqua quantumvis stricte obligans, et quantumvis materia gravis sit, censetur simpliciter vio­ lari per actum non simpliciter liberum : nam sicut leges solis agentibus liberis im­ ponuntur, ila ab iis solum violari censen­ tur, qui libere simpliciter operantur : qui vero solum operantur libere secundum quid, seu cum semiplena tantum delibera­ tione, hoc dum laxat modo nempe secundum quid possunt illas violare. Innititur enim tota vis ad violandam legem in libertate et voluntarietate actus tendentis contra illam : et ideo cui deficit plena libertas, ex hoc ipso inefficax est ad plenam violationem. Ex quo patet prædictam differentiam adæquatam esse, suflicienlerquequælibet peccata venia­ lia a quibusvismortalibusdistinguere : quia quæcunque non sunt simpliciter contra le­ gem utroque illo modo, venialia sunt; quæ­ cunque vero utroque modo simpliciter legi opponuntur, sunt mortalia. Ratio 15. Probemus jam hujusmodi differenP|rtbione’l*am Gsse Primam> prædicta peccata formaliler discernit. Nam illa est prima differentia divisiva alicujusgeneris vel prædicali communis, quæ prius el immediatius advenit tali generi vel prædicato, quæque magis per sese habet ad rationem quæ di­ viditur : sed peccato secundum rationem communem quæ dividitur in mortale et ve­ niale, nihil prius aut magis per se advenit in ordine ad diversificandum illud, quam prædictus modus essendi contra legem vel simpliciter vel secundum quid : hic igitur erit prima differentia distinguens furrnaliter talia peccata. Major et consequentia constant. Minor vero probatur : quia pec­ catum secundum rationem communem ad mortale et veniale diffinitur per hoc quod sit contra legem, ut vidimus supra quaesi. 71, art. 1 ; huic autem quod est contra legem esse, nulla alia differentia prius advenit, quam talis vel talis modus essendi contra legem : sicut quia animal secundum suam communem rationem diffinitur quod est I vivens sensibile radicaliter, nulla differentia ΐ prius illi advenit aut magis per sese hal bel, quam talis vel talis modus sentiendi : ergo : etc. 'j t Confirmatur : sicut se habet simpliciter ad simpliciter, ita magis ad magis, et secun­ dum quid ad secundum quid : quæ regula universaliter vera est in iis quæ sunt per se (licet fallat mulloties in illis quæ sunt per accidens) cum ergo peccato ex sua com­ muni ratione per se primo conveniat esse aliquo modo contra legem, fit ut peccato quod est tale simpliciter, scilicet mortali per se primo conveniat esse contra legem simpliciter : et peccato quod est tale secun­ dum quid, sicut est veniale, perse primo conveniat esse contra legem secundum quid : quod est esse præter legem: atque adeo quod hæc sit prima illorum differentia for­ malis. 16. Dices : formalis ratio peccati potius objeci», consistit in tendentia ad objectum disso­ num, quam in habitudine ad legem : ergo prima ejus differentia non debet desumi ex diverso modo essendi contra legem ; sed ex diversitate objectorum, seu ex diverso modo illa attingendi. Respondetur, rationem peccati consis-Dilùt. tere in tendentia ad objectum non utcunque, sed ut stat sub prohibitione legis tanquam dissonans et repugnans tali prohibitioni : et ratione hujus dicitur esse contra legem; non veru ratione alicujus habitudinis, qua directe legem respiciat. Et ideo in idem redit, quod prima ejus differentia sumatur ex diverso modo contrarietalis ad legem, atque ex diverso modo tendentiæ et habi­ tudinis ad objectum legi dissonum. Unde hæc objectio non militat contra primam partem conclusionis, sed probat secundam. 17. Quam ul jam declaremus, et priorem Ani«!· magis confirmemus, observa, quod cum(1™£ prima et communissima peccati divisio sitfin;»^ in mortale et veniale, differentiæ respectu^, hujus divisionis sumendæ sunt ab eo, quod fuerit DISP. XVIII, DUB. I. fuerit communi us et universalius sub com­ munissima ratione peccati, atque adeo ox illo quo prius diversificari intelligimus prae­ dictam communissimam rationem. Cum­ que hæc communissima ratio sita sit in ha­ bitudine ad objectum ut dissonum et disconveniens rectae rationi tanquam ad specificativurn, primæ ejus differentiae suméitdæsunt ex prima diversitate prædiclæ disVonantiae et disconvenientiae. Prima au­ tem hujus diversitas non potest immediate attendi ex materiæ diversitate sine recursu ad modum obligationis legis (sicut atten­ ditur alia posterior, qua differt unum pec­ catum morlale ab alio etiam mortali, et unum veniale ex genere ab alio similiter veniali ex genere): quia sæpe intra eandem materiam dissonat magis rectæ rationi unus actus, quam alius, propter majorem legis obligationem : ut in materia gulæ magis dissonat comedere extra tempus contra le­ gem Ecclesiæ præcipientem jejunium,quam contra legem naturalis abstinentiæ prohi­ bentem superfluam comestionem : estque illud mortale, et hoc veniale. Neque etiam potest attendi ex solo gradu obligationis legis, sine respectu ad quantitatem materiæ el ad modum atlingentiæ actus : quia contra eandem legem, v. g. justitiæ peccat morta­ liter qui attingit materiam gravem plene advertens; et venialiter qui solum tangit materiam levem, aut solum advertit semi­ plene. Debet igitur assignari aliquid, quod omnia hæc comprehendat : illudque erit ratio diversitatis, quam inquirimus. Non autem apparet aliud, nisi quod assignatum fuit in prima differentia : nimirum pro pec­ cato mortali, quod lex per quam prohibe­ tur, obliget simpliciter in ordine ad finem ultimum, el quod simpliciter violetur tam ex parte quantitatis materiæ, quam ex modo attingendi actus : quod absolute vo­ camus esse simpliciter contra legem : pro veniali vero, quod aliquod istorum deficiat : quod vocamus esse contra legem secundum quid. Estque hoc omnino idem quod assi­ gnatum fuit in secunda differentia : vide­ licet quod mortale versetur circa objectum contrarium ultimo fini, deordinetque vo­ luntatem usque ad ipsum finem ; secus au­ tem veniale : nam per illud per quod aliquod peccatumtendiladobjeclumcontrarium ultimo fini, transgreditur simpliciter legem necessariam ad talem finem, el per id ipsum deordinat voluntatem usque ad eundem finem. 18. Et ut hæc secunda assertionis pars 1K 459 melius intelligatur ct confirmetur, nota se-Aiiim«i eundo, quod ubi aliqua lex et ejus observalio est omnino necessaria ad assecutionem finis ultimi, adeoque talis lex et observatio habet cum eo necessariam connexionem, consequenter eadem malitia quæ deordinat voluntatem circa talem legem, deordinat etiam circa ipsum finem ; cum impossibile sit voluntatem manere prave affectam et inordinatam circa medium, et non manere eodem modo affectam et inordinatam circa finem, quando inter finem et medium adest connexio omnino necessaria. Quare sicut quodvis peccatum per illammet rationem qua tendit ad objectum prohibitum lege, tendit contra ipsam legem, vel simpliciter vel secundum quid, juxta modum attin­ gendi ipsum objectum, et juxta gradum obligationis legis: ita per eandem rationem est deordinalio voluntatis pertingens usque ad finem vel citra finem sistens. Et per ean­ dem similiter estdeordinalio vel circafinem, vel circa ea quæ sunt ad finem : quia deor­ dinalio quæ non pertingit usque ad finem, sed citra finem sistit, solum potest esse deordinatio circa aliqua quæ ad finem sunt, non tamen cum eo habent necessariam con­ nexionem. Atque adeo omnes hujusmodi differentiæ in eandem coincidunt. Sed objicies : aliqua peccata versantur Objectio, circa finem, et tamen sunt venialia defectu deliberationis : ut motus odii Dei semideliberatus : el aliqua mortalia non versan­ tur circa finem, sed circa inedia : ut furtum, quod versatur circa divitias propter utilita­ tem ad alios fines : igitur differentia assi­ gnata, quod mortale deordinet circa finem, veniale vero circa ea quæ sunt àd finem, non subsistit. Et confirmatur : nam vel no­ mine finis intelligilur solus ultimus, qui est Deus ; vel inlelliguntur etiam alii fines proximi et intermedii? Si primum, constat plura esse peccata mortalia, quæ non ver­ santur circa talem finem : ut furtum, adul­ terium, homicidium, et similia. Si vero dixeris secundum, constat etiam plura esse venialia, quorum objecta appetuntur ut fines proximi : hoc enim modo appetitur gloria indebita a vana glorioso, el delectatio reperta in cibo a guloso, etc. non ergo ex prædicto capite possunt venialia a mortali­ bus sufficienter distingui. 19. Respondetur ad objectionem pro prima parte, nullum actum non plene liberum iur attingere formaliler rationem finis ultimi, adhuc per modum fugæ et aversionis; quamvis materialiter versetur circa id quod 460 I* DE \ ITUS ET PECCATIS. alias est ultimus finis ; quia ratio finis ut talis, pra'sertim ultimi, neque cognoscitur, neque attingitur sine perfecta cognitione et plena deliberatione. Unde tales actus non habent vim deordiiiandi voluntatem circa praedictum finem, neque avertendi ab eo, aut ad alium convertendi : fundatur enim prædicta vis in plenitudinedominii el liber­ tatis, quæ inest homini ad deliberandum et determinandum deseipso, et de fine quem debet amplecti : et ideo deordinatio quæ perfectam libertatem non supponit citra finem sistit. Et ex hoc dici potest deordina­ tio circa ea quæ sunt ad finem : quatenus non tangit ipsam finis rationem, sed solum ea quæ circunstant et de materiali se ha­ bent. Quamvis non sit necesse, ut de hujus­ modi peccatis venialibus dictum a D.Thoma intelligatur, quod versantur circa ea qux sunt ad finem ; sed de aliis quæ sunt venia­ lia ex genere, ut observat in præsentiCajet., sufficit enim quod praedicta conditiosolis ve­ nialibus competat, quamvis non omnibus. Differentia vero omnibus communis est, quod eorum deordinatio non pertingat ad finem secundum rationem ejus formalem, sed inferius sistat. Ad secundam partem ejusdem objectionis respondetur, illa quæ sunt ad finem, ali­ quando habere necessariam connexionem cum illo, eo quod ad ejus assequutiunem indispensabililer requiruntur. Aliquando vero non ita, sed potest finis sine illis abso­ lute consequi. In primo casu non ponunt in numero cum ipso fine, sed pro eodem reputantur : quia defectus et inordinatio contingens circa media omnino necessaria, non sistit ibi, sed pertingit usque ad finem : atque adeo in idem redit, quod voluntas deordinetur circa talia media, et quod ejus deordinatio usque ad finem pertingat : et de istis procedit objectio. In secundo vero casu non est idem judicium de illis quæ sunt ad finem, ac de ipso fine : quia ob de­ fectum connexionis necessariæ potest deor­ dinatio circa illa versari, quin ad istum pertingat. Et quæ ita se habent, condistinguuntur omnino a fine, et dicuntur solum ad finem, vel circa finem. Et de istis acci­ pienda est doctrina D. Thomæ et nostra conclusio. Diloitur 20. Ad confirmationem dicas, nomine finis «mûr- inteliigi ultimum : sed quia ad ipsum reniaiio. jucun(ur oninia illa, a quibus necessario dependet, et cum quibus habet necessariam connexionem, cujusmodi sunt plures alii fines intermedii et proximi, idcirco de om­ nibus istis idem judicium ferimus, et omnes ad præsens nomine /inis intelliguntur. Sic autem loquendo tie fine ultimo, nullum est peccatum mortale, quod non versetur circa illum ; et nullum versatur circa illum cum plena deliberatione,quod sit tantum veniale. Quamvis plura venialia versentur circa alios fines proximos vel intermedios, qui non habent cum ultimo prædictam con­ nexionem. Tertia pars assertionis, qua cætera dis-Prtta crimina num. 12, inter peccatum veniale et mortale assignata, a ratione differentiae primariae excludit, ex eo facile probatur, quia omnia procedunt a posteriori, sumunturque ab effectibus prædictorum peccato­ rum : ut constabit discurrendo per singula. Etenim hoc quod est expellere vel non ex­ pellere gratiam et charitatem, quæ sunt principium vitae spiritualis, utrunque se habet ut effectus consequens diversam pec­ cati malitiam, vel diversum malitiægra­ dum, atque adeo supponere debet differen­ tiam constitutivam et distinctivam talis malitiæ aut gradus. Et idem est de reatu pœnæ: ut recte vidit D. Thomas citat. quæs-D.iba. tione 7 de Mal. articulo 1, ubi cum dixis­ set, quod prædicta peccata differunt quidem secundum reatum : nam peccatum mortale meretur pœnam xternam ; peccatum vero ve­ niale pœnam temporalem, subdit : Sed ista differentia consequitur rationem peccati mor­ talis et venialis: non autem constituit ipsam. Non enim ex hoc est tale peccatum, quia talis pœna ei debetur : sed potius e converso, quia peccatum est tale, ideo talis pœna ei debetur. Similiter etiam differunt quantum ad effec­ tum : nam peccatum mortale privat gratiam; veniale vero non. Sed neque ista est differen­ tia quam quxrimus : quia ista differentia con­ sequitur ad rationem peccati : ex eo enim quod peccatum est tale, talem effectum habet; et non e converso. 21. Dices : quamvis expellere gratiam et charitatem sit peccati effectus, tamen opponi et contrariari illis perlinet ad essen­ tiam : quia peccatum mortale ex sua pri­ maria ratione, por quam a veniali distin­ guitur, habet talem oppositionem. Respon­ detur, quod etsi peccatum mortale per prædictam rationem habeat oppositionem cum gratia et charitate; non tamen haec oppositio est formaliter illamet ratio pri­ maria, sed aliquid consequens : et ideo quamvis non cognosceretur gratia possi­ bilis, DISP. XVIII, DUB. I. bilis, aut oppositio ad illam, ut in pura natura, adhuc daretur el intelligeretur dis­ tinctio peccati venialis a mortali, et exces­ sus gravitatis unius supra aliud. Sicut et in multis aliis, quæ inter se opponuntur, quamvis unum per suam essentiam fundet oppositionem cum alio, non tamen hæc oppositio aut munus fundandi illam perti­ net ad conceptum primarium talis essentiæ; sed utrunque consequitur, vel form aliter, vel saltem virtualiler aut secundum modum concipiendi. Eubi- Similiter dicendum est de quinto discri— mine, quod sumitur ex aversione : nam drcp- hæc etiam (loquendo de aversione formali) est effectus peccati mortalis, et supponit primariam ejus malitiam: sive sermo sit de aversione in facto esse, quæ est privatio gratiæ ; sive de aversione in feri, quæ est malitia privativa in actu peccati reperta, et ad malitiam positivam consequuta. Et idem est deconslitutione finis ultimi in creatura : nam hæc constitutio (quæ regulariter non est formalis, sed interprelativa) supponit aversionem a Deo : inde enim interpreta­ mur, voluntatem per peccatum mortale amare creaturam ut ultimum finem, quia dum ita peccat, avertitur a Deo vero fine ultimo. Præterquam quod illud quod solum est tale virtualiler vel interpretative, sicut est prædicta constitutio, semper supponit aliquid formale, in quo fundatur et conti­ netur : et ita non potest esse primum, quod rem constituit aut distinguit. Diximus loquendo de aversione formali etc. quia si loquamur de aversione causali, hæc est ipsa conversio ad objectum prohibitum, quatenus habet vim avertendi : ob idque dicitur conversio aversiva, ul explicuimus disp. 0, num. 53 el 54. Quare hanc aversio­ nem causalem seu conversionem aversi vam non negamus pertinere ad primam peccati differentiam ; dicimus vero coincidere cum illa, de qua in prima et secunda parte con­ clusionis. Sextum et septimum discrimen etiam sumuntur ab effectibus. Nam offensa for­ malis non est ipsa ratio constitutiva pec­ cati; sed quidam effectus per modum mo­ ralis læsionis, quem in Deo juxta prudentem æstimationem resultare intelligimus, ut vidimus disputatione 7, num. 24. Imo nec ratio offensæ activæ est omnino prima quæ invenitur in peccato ; sed consequitur, sal­ tem nostro modo concipiendi, ad rationem malitiæ, ul explicuimus ibidem numero 22. Macula vero non differt a peccato mor- 4GI tali habituali, quod est terminus et effectus peccati actualis : et ita jam supponit ipsum peccatum actuale constitutum et a veniali distinctum. Sola ergo differentia a nobis in assertione tradita nihil aliud supponit in prædictis peccatis ut talibus; et ita ipsa dumtaxat potest esse primum, quo formaliter distinguuntur. ;'···; ?’I‘4| ; ‘d - ’i § ΠΙ. •* Examinatur differentia radicatis. 22. Diximus, formalem differentiam inter mortale et veniale peccatum in eo sitam esse, quod alterum sit simpliciter contra legem, alterum vero secundum quid : tuncque esse contra legem simpliciter, quando et lex seu ejus observatio est simpliciter necessaria ad assequutionem finis ultimi, et violatur simpliciter per actum tendentem contra illam : tunc vero esse contra legem secundum quid, quando aliquid istorum deest. Ad detegendam ergo differentiam quam vocamus radicalem, investigandum est, unde ortum ducat, et quod lex sit ita necessaria, el quod prædicto modo violetur. Hoc posterius non est difficile : quia cito apparet duplex caput, quare aliquis actus violet simpliciter, aut solum secun­ dum quid suam legem. Primum est perfectio vel imperfectio ipsius actus in ratione liberi : nam si sit plene liber, simpliciter tangit, et simpliciter violat legem qua prohibetur : si vero tantum sit libersemiplene, secundum quid dumtaxat tangit el violat illam, ut explicuimus numero 14. Nec quæras pro peccatis, quæ solum ex imperfecta deliberatione venialia sunt, aliam radicem differenti® a mortalibus præter prædictum defectum pledæ deliberationis : ex eo enim redditur incapax quicunque actus ad procedendum simpliciter contra legem, quæcunque ea sit, et ad recipiendam malitiam mortalem : sicut ex defectu omnimodæ deliberationis eflicitur incapax cujusvis malitiæ el violandi quovis modo legem. 23. Secundum caput est parvitas materiæ rei prohibitæ per legem. Nam si id quud actus peccaminosus tangit in re prohibita, non sit tanti momenti, ut habeatur pro parte ejus notabili, nec multum ad ejus substantiam et ad finem intentum referat. eo ipso lex illa non violalur simpliciter, sed secundum quid : quia id in quo violatur, secundum quid tantum est res probi- oBg ‘ · .'■* ·; ' ' | V ; “ ■ /; ff .< · . ? j· . ,· . - 7 ‘ · : g .S * ffl 3 ® ’■·;·>. | P. ;,i ·-' · . Mffl II 462 DE VITIIS ET PECCATIS. bifa per talem legem : illud vero, quod ab­ solute vocatur re.v prohibita, etiam seclusa illa parte, integrum permanet. Et hase est radix differential omnium, quæ diximus venialia ex materix parvitate. Quæ autem pars censenda sit modica, et di­ aler quæ notabilis in qualibet materia, volue­ uolc ria runt aliqui certa lege definire : ut scilicet materia parva dicatur, quæ octavam par­ tem totius non excedit ; quæ vero excedit, censeatur materia gravis. Hæc tamen re­ gula valde incerta est et obscura : et quam­ vis teneat in aliquibus, fallit in multis. Difficillimum namque aut etiam impossi­ bile erit partem illam octavam respectu omnis totius certo designare. Et adhuc ea designata, non est unde probetur, quod pars major non possit aliquando esse materia levis ; et pars minor non possit esse gravis. Verbi gratia, in eo qui tenetur solvere offi­ cium divinum, non constat an pars octava sumenda sil respective ad totum officium diei ex septem horis canonicis coalescens, an vero respective ad quanlibet horam : et quovis modo sumatur, non verificatur prae­ dicta regula. Octava enim pars totius officii non potest esse materia levis, quia excedit quamcunque horam minorem : pars autem duplo major quam octava alicujus huræ minoris non est materia gravis, cum non excedat unum ex tribus psalmis talis horæ. Similiter si bona unius hominis pertingant usque ad mille argenteos, alterius vero non nisi usque ad octo, respectu prioris erit materia gravis pars duplo minor octava ; respectu autem posterioris etiam, pars ali­ quantulum major quam octava poterit esse levis. Quin etiam respectu ejusdem, pars xjuæ alias censeretur levis, poterit aliquando esse gravis, ob majorem indigentiam quam patiatur, ablata illa parte: et ita in aliis. Fallit ergo in multis prædicta regula. 24. Alii alias tradunt ex diversis capiti­ bus petitas : nec minor pars studii Theolo­ gorum moralium in earum determinatione insumitur : placetque potius pro majori hujus rei notitia lectorem ad illos remittere, quam circa hæc moralia in praesentiarum detineri: pro quibus et non tantum pro scholasticis satis superque tractatus noster superius se diffudit, jureque expostulat, ut ad finem properemus. Videri itaque possunt Navar. in Manuali capite 17, Corduba coniub. in sumni. quæstione 109, Lessius de justitia LvSUS‘el jQre Ub’ 2’ capile l2, dubitatæne 6, VasLugo. quez hac prima secundae disputatione 158, Biuua. capite Cardinalis de Lugo tom. 1, de jus- titia et jure disputatione 10, sectione 2, Diana variis in locis. Et Thomas Sancheznwa» lib. 1 sumni. capito 4, per totum : ubi inter s*fid· alia satis ad rem haec tradit numero 2 et3: Quando vero sit materia gravis, et (piando levis, certa regula prxscribi nequit, sed id prudentis arbitrio relinquendum. At duplex generalis regula ad id discernendum tradi potest. Prior est : Materia qux inultum ad finem subjectionis imponentis prxeeptum con­ ducit, est gravis, et sufficiens ad constituen­ dam transgressionem mortalem : secus quando parum ad eum finem conducit : tunc enim materia Ieris reputabitur ; quare ad gravita­ tem et levitatem non est materia prxeepti se­ cundum se sola inspicienda, sed inspecto etiam fine, ad quem a superiore ferente legem ordinatur, etc. Posterior regula est : Valde attendendx sunt circunstantix, ex quibus Superior ad imponendum de aliqua materia prxeeptum ducitur, ad judicium de illa for­ mandum. Quia s.rpe contingit, ut materia sit secundum se levis, et obligationis sub mortali incapax : at ex circunstantiis boni communis adjunctis, quas superior intendit, sit gravis, et cadat sub obligatione ad mortale etc. Ex quibus num. 6, recte deducit, materiam aliquam posse esse gravem respectu unius subjectionis, et levem respectu alterius : Quod (inquit) ex diversis utriusque finibus Mea. consurgit : potest enim fini unius multum conferre, et sic respectu illius erit gravis : at modicum fini alterius, et ob id respectu illius erit levis etc. 25. Superest quæramus differentiam radicalem pro illis peccatis, quæ diximus venialia ex genere: ut verbum otiosum, simplex mendacium, et similia : quæ quan­ tumvis deliberate fiant, et integram mate­ riam sui objecti attingant, ex proprio ge­ nere habent, ut ad gradum culpæ mortalis non ascendant. Hæc enim ideo diximus esse venialia, et distingui a mortalibus, quia leges quibus prohibentur, non sunt simpli­ citer necessariæ ad assequutionem finis ul­ timi : sicut sunt illae quibus prohibentur omnia mortalia : ob idque nec dicuntur leges simpliciter, sed secundum quid. Quare ad inveniendam istorum differentiam radicalem, investigandum est, unde prove­ niat, quod-aliqua lex sit vel non sit simpli­ citer necessaria ad prædictum finem. Quod non caret difficultate. Quamvis enim unum­ quodque ex praedictis peccatis venialibus habeat materiam distinctam a materia cujuslibet mortalis, imo a materia cujuslibet alterius venialis, et ex hac materiarum diversitate ί t DISP. XVIII, DUB. I. 463 ultimi ·, aliqua vero sub necessitate tantum diversitate quodlibet eorum desumat suam secundum quid. Certum quippe est, posse differentiam atomam et specificam, juxta dicta supra disputatione 8, non tamen hæc legislatorem sive humanum, sive divinum ferre eas leges in sibi subditos, quæ ad asse­ est differentia aut radix differenti® quam quutionem prædicti finis convenientes el inquirimus: siquidem per eam distinguitur unumquodque peccatum veniale ab alio idoneæ sibi visae fuerint, el sub eo necessi­ tatis et obligationis gradu qaem expedire etiam veniali, sicut distinguitur ab alio judicaverit : ipsiusque legislatoris judicio mortali: non enim minus differt ratione sute specialis maleriæ verbum otiosum a committi quæ sint praecipienda, et quæ pro­ hibenda, et sub quo obligationis tenore ; perjurio, quam a simplici mendacio : diffe­ rentia autem quam inquirimus, debet esse sine eo quod necesse sit ex naturis rerum talis, ut in ea conveniant omnia venialia aut ex lege naturali pro aliquo prædictorum ex genere, neque per ipsam inter se divi­ rationem necessariam desumere : quamvis dantur ; dividantur vero omnia a quolibet regulariter ipsi naturali legi et naturali mortali, etiam antequam consideremus dif­ rerum ordini ita congruat, et ab eis veluti ferentiam atomam uniuscujusque. Prælerexpetatur; non tamen determinetur. Quæquam quod differentia quæ sumi potest ex cunque autem legislator sub gravi obliga­ tione prohibeat vel præcipiat, etiamsi alias diversitate maleriæ uniuscujusque peccati, jam supponit in illis quæ venialia sunt, neque necessaria essent ad assequutionem distinctionem a mortalibus per aliquod prin­ prædicti finis, neque illi adversarentur, ex cipium altius et communius : et supposita ipsa prohibitione vel præcepto redditur hac distinctione communi, subdividit divi­ eorum prosequutio vel vitatio materia sim­ sione atoma unum veniale ab alio veniali, pliciter necessaria ad talem finem : sicut et unum mortale ab alio mortali : non vitatio vel prosequutio illorum quæ præigitur ista est quam inquirimus, sed illa ceperit vel prohibuerit sub obligatione dum­ .communis omnibus et solis venialibus ex taxat levi, efficitur materia necessaria so­ genere, et dislincliva ab omnibus mortali­ lum secundum quid. bus, qua ratione mortalia sunt,■ ex altiori 27. Dices, etiamsi legislator positivus ve-Objectio. · et communiori principio deprompta. Iit inferre gravem obligationem, si tamen 26. Pro cujus adinventione observa, ali­ materia præcepta vel prohibita, attentis ter in hac re philosophandum esse circa omnibus, exigua et levissima sit, non ita leges naturales, et aliter circa leges positi­ obligabit : ut ex satis communi Theologo­ vas : naturales enim utpote a rebus ipsis rum sententia docet Sanchez ubi supra sauch. petitae et in earum naturis fundatæ, in numero 4, ergo etiam in legibus positivis eisdem rebus supponere debent causam et non est sufficiens ratio legislatoris voluntas radicem quare aliquæ sint simpliciter nead quantitatem obligationis. cessariæ ad finem ultimum, proindeque sub Respondetur, antecedens esse verum in Enervamortali obligent ; aliquæ vero non ita sint legislatore humano, qui in legibus statuen- tnr* necessariæ, neque ita obligent : nec recur­ dis prudentiæ creatæ regulis adstringitur : rendum est pro hujusmodi discrimine ad nec potest supra hujusmodi regulas aliquid voluntatem legislatoris: quia legislator non præcipere vel prohibere : dictat enim pru­ aliter intendit obligaro per praedictas leges, dentia, ut pro re exigua et quæ, attentis quam ipsae res postulant. At vero leges poomnibus, parum referi ad finem per legem sitivæ quamvis salis consonent naturis re­ intentum, non imponatur gravis obligatio, rum, non tamen ita eis adæquantur, aut ab sed proporlionala ipsi rei ct conducenti® ipsis postulantur, ut hæc sit sufficiens ratio ejus ad talem finem, ac proinde levis. Cætalium legum, et modi obligationis earum. terum legislator divinus qui nullis pruden­ Sed hoc totum devolvitur ad legislatoris tiæ noslræ regulis coarctatur, sed sua infi­ voluntatem, cui liberum fuit sic vel aliter nita sapientia et supremo dominio omnia eas disponere, et gradum obligationis taxa­ creata transcendit, quamlibet rem etiam re. In peccatis ergo quæ hujusmodi legibus minimam potest præcipere vel prohibere prohibentur, non est necesse aliam radicem sub gravi obligatione : ipsa quippe ejus vo­ quærere, curquædam sub gravi obligatione, luntas, etiamsi alius finis desit, erit suffi­ quaedam vero sub levi prohibeantur, præter ciens ratio talis obligationis : nec necesse legislatoris voluntatem : cui placuit praeci­ erit quærere, cur sic jussit? nisi quia sic pere vel prohibere aliqua objecta sub neces­ voluit. Eoque ipso talis res quantumvis sitate simpliciter ad assequutionem finis alias minima, erit materia necessaria ad 461 DE VITIIS ET PECCATIS. DISP. XVIII, DUB. I. ha, pietas, humilitas, fides, spes, ct simi­ finem ultimum. Quare dum diximus, ra­ habitudo ad proximum per humanum conlia, quæ sunt actus virtutum versantium dicem quantitatis obligationis in legibus> victum. Quare illa censenda sunt prohibita circa Deum, integranlque prædictum ordi­ positivis esse voluntatem legislatoris, intelsub mortali, quæ ex seipsis repugnant prae­ nem. Unde ex hoc capite habent esse pec­ ligendum est. servata proportione : ita sci­ dicto ordini et habitudini, et illa sub mor­ cata mortalia omissiones privativa) om­ licet ut legislator humanus, qui non ex tali praecepta, a quibus talis ordo el habi­ nium hujusmodi actuum, el omnes actus tudo necessario dependerit, el sine quibus propria potestate, sed ex participatione di­ contrarii, ut odium Dei, infidelitas, idolo­ nequeunt salva consistere : illa vero pro­ vinæ, et per prudentiam legislate vam a Dei latria, desperatio, blasphemia, superbia hibentur sub veniali, quæ licet aliqualiter prudentia derivatam leges condit, observet etc. Sub recta vero habitudine circa proxi­ a consequutione prædicti finis retardent, illa quæ ipsa legislative prudentia dictat : mum continentur illa, per quæ constituitur non tamenillum destruunt neque ipsi conaliter enim non ut legislator, sed ut tv ranet conservatur justitia : a qua dependet trariantur, et illa sub veniali præcipiunnus procedit : et ideo veras leges non con­ humanus convictus, et ejus pax : non enim tur, sine quibus finisconsequulio delinetur, det. Legislator autem divinus, qui supra non tamen ab eis simpliciter dependet. i possent homines pacifice convivere, nisi omnia est, absque ulla limitatione ad nutum 29. Pro quo nota, duplicem esse finem I unicuique quæ sua sunt, servarentur. Et suæ voluntatis res valeat disponere. Quam­ legis (et est sermo de fine ultimo). Alter est ita ex isto capite pertinent ad genus culpæ vis attenta sua communi providentia, re­ finis omnino principalis, ad quem per ip­ mortalis omnia illa, quæ paci et justitiæ rum ordini se accommodet : ra roque aut sam legem tandem omnia referuntur : el nunquam pro re omnino exigua gravem adversantur : sicut adversantur quæcunque hic est solus Deus, vel ejus possessio, in qua lædunt proximum, sive in vita, ut homici­ obligationem imponat. beatitudo nostra consistit. Alter est finis β 2-5. Quando autem intentio legislatoris dium, sive in fama, ut detractio, sive in inienji>sive humani sive divini sit obligare sub i effectus, quem ipsa lex sua observatione ■ bonis externis, ut furtum, cæteraque id mortali, et quando sub veniali, venandum : constituit, el ad quem operandum tendit, nl genus. Et a fortiori ad id pertingunt quæ homines medio ipso ad finem illum prinesi vel ex ipsis verbis, quibus leges ferun­ lædunt bonum commune Reipublicæ : quia tur, quæ sæpe id declarant : vel ex pœna : cipalem perducat. Ad hujusmodi autem est bonum omnium et ab eo potissimum quam transgressoribus statuunt : nam quæ ; finem ultimum, seu ultimum legis effectum humanus convictus et societas pendet : ex pertinent illa duo quæ diximus, nempe desub comminatione mortis, aut pœnæ æter­ quo capite est in genere mortali quod quis næ, aut exclusionis a regno Dei, aut sub ! bitus ordo seu subjectio humanæ volunta­ seipsum interimat : quia infert nocumen­ tis ad Deum, a quo est, et cui vivit ; et recta obtestatione divini judicii, aut sub pœna tum Reipublicæ, cujus est pars. Imo quamejus habitudo ad proximum, cui convivit: excommunicationis majoris ; aut alterius I vis unus tantum homo esset in orbe terra­ gravis censuræ, similive modo feruntur, omnia enim quæ in humana vita geruntur, rum, delinqueret mortaliter occidendo se­ proculdubio intendunt obligare sub mor­ eo spectare debent, ut duo prædicta integra ipsum :quia non ipse sed Deus est dominus et illaesa serventur. Et quia hæc duo sunt tali. Et similiter id intendunt, quæ prohi­ vitæ : cui proinde injustitiam irrogat, qui propria materia charitalis, dicitur Roma. bent vel praecipiunt res valde conducentes illam propria authoritate dispendii. Alia 13, quod plenitudo seu finis legis est dilectio:^1 ad salutem animæ, ad utilitatem Ecclesiæ, vero quæ neque dilectioni Dei, neque bono et primæ ad Timotheum I : Finis prxcepti^et ad pacem Reipublicæ, quamvis nullam proximi aut Reipublicæ opponuntur, sunt est char itas : et iterum ad Rom. 13 : Qui™*1' pœnam statuant. Quod si nullo ex his capi­ tamen inordinata, ex genere suo non exce­ diligit proximum (scilicet post Deum) legem tibus quantitas obligationis appareat, re­ dunt culpam venialem. Hujusmodi sunt implevit. Quamvis enim dilectio proximi currendum erit, vel ad consuetum modum actus et verba otiosa, mendacia jocosa vel ulterius ad dilectionem Dei ordinetur, et ita accipiendi prædictas leges, vel ad doctorum I officiosa, superfluus cibus, superfluus potus, hæc sit ultimior ; utraque tamen sub ratione hominum assensum : vel etiam poterit id superfluus ludus, inordinatus amorgloriæ, finis ultimi effecti continetur : non solum venari per respectum et similitudinem ad honoris, divitiarum, et alia innumera, propter indispensabilem connexionem, qua illa quæ lege naturali praecipiuntur, vel quæ per prædictam regulam haud difficile prohibentur, juxta doctrinam quam jam : nequit haberi una sine alia : sed etiam agnosces, et a mortalibus discernes. propter unitatem rationis formalis sub qua subjungimus. 30. Desumpsimus vero totam hanc doclui'i de Educitur ergo præcipua hujus materiæ ■ terminantur, et propter quam ad eandem fnon.trinam ex D. Thoma in 2, distinet. 42, legibus difficultas ad leges naturales, in quibus, ut i virtutem charitalis perlinent. Et quia fini quæstiun. I, articulo 4, ubi sic ait : Quando ffiJus3 numero vigesimosexto diximus, venanda j illi principali non nisi per hujusmodi finem aliquis peccat in his sine quibus recte servatis est quantitas obligationis ex rebus præcep- ! effectum anima conjungitur, neque aliter non remanet subjectio hominis ad Deum, et tis vel prohibitis, etiam non habito recursu 1 quam per ejus destructionem ab illo aver­ foedus humanx societatis, tunc est peccatum ad legislatoris voluntatem : quæ per hujus- [ titur, idcirco differentiam peccati mortalis mortale ex genere, etc. sicut patet quod non modi leges non aliter præcipit aut prohibet, i a veniali immediatus desumimus ex con­ potest homo debite Deo esse subjectus, si Deo quam ut ipsæ res postulant. Pro his ergo | nexione vel repugnantia ad hunc posterio­ non credat, si ei non obediat ct hujusmodi. differentia radicatis et ratio a priori cur 1 rem quam ad primum. Similiter etiam societas humanx vilx servari quædam objecta prohibeantur vel præci- I Porro debitus ordo creatæ voluntatis ad non posset, nisi unicuique servaretur quod piantur sub mortali, quædam vero sub I iDeum non modo includit dilectionem ejus suum est : et ideo furtum et alix species inveniali, petenda est ex connexione vel re- ί isuper omnia, sed etiam omnia per quæ ips i justitix, sunt peccata mortalia ex genere, el pugnantia ad finem legis: qui est debitus j ivoluntas Deo subjicitur ; et prædicta dilec­ similiter est in omnibus aliis. Ea vero sine ordo voluntatis creatæ ad Deum, et recta ttio immediate fovetur : ut honor, reveren­ quibus societas humana servari potest, non tia, faciunt peccatum esse mortale ex genere : quamvis etiam deformis actus sit : sicut su­ perfluus ludus et aliquid hujusmodi : et lalia dicuntur venialia ex genere. Luculentius vero hoc idem prosequitur cit. quæstiun. 7 de Mal. ubi post alia satis ad rem, ita conchid il: Contingit quod aliquod peccatum contrarietur charitati, vel non contrarielur ex ipso genere operis, quod est ex parte objecti vel materix, qux est contraria charitati, vel non contraria. Sicut enim ali­ quis cibus est ex se contrarius vitx, puta, cibus venenosus : aliquis autem cibus non est contrarius vilx, licet impedimentum aliquod afferat ad rectam habitudinem vilx, puta, ci­ bus grossus el non bonx digestionis, vel eliam si sil bonx digestionis, quia non sumitur se­ cundum mensuram debitam : ita etiam in actibus humanis aliquid invenitur, quod de se conlrarialur charitati Dei et proximi: illa Idem scilicet per qux tollitur subjectio el reverentia hominis ad Deum, ut blasphemia, idololatria, ct hujusmodi, et etiam ea qux tollunt convic­ tum societatis humanx, sicut furtum, homi­ cidium, ct hujusmodi. Non enim possent ho­ mines convivere ad invicem, ubi passim el indifferenter ista perpetrarentur. Et ista sunt peccata mortalia ex suo genere, quacunque intentione vel voluntate fiant. Quxdam autem sunt, qux licet inordinationem aliquam con­ tineant, non tamen directe excludunt alterum prxdictorum. Sicut quod homo dicat menda­ cium non in fide, neque ad nocendum proxi mo, sed ad delectandum vel etiam ad juvan­ dum : vel si quis excedat in cibo vel potu, el alia hujusmodi : unde ista sunt venialia pec­ cata ex genere. 31. Objicies lamen ex doçtrina § præce-Objectio dent, tum quod cum ibi agentes de differen­ tia formali inter peccata venialiaetmortalia, negaverimus consistere penes oppositio­ nem vel non oppositionem ad gratiam et charitatem ; non debuimus modo differen­ tiam radicalem penes contrarielatem vel non contrarielatem ad charitatem Dei aut proximi constituere : quandoquidem diffe­ rentia radicalis remotior esse debet a præ­ dicta oppositione, quam formalis. Tum etiam quod quamvis non esset possibilis virtus charitalis, aut eam possibilem esse non intelligeremus(quo casu darctur oppo­ sitio alicujus peccati ad illam) adhuc inlelligeremus distingui prædictam oppositionem tam formaliter quam radicaliter : ergo tam differentia radicalis quam formalis debet esse independens a prædicla oppositione. Eo præsertim quia peccata mortalia oppo- ■1G6 DE VITIIS ET PECCATIS. nuntnr charitaii nisi ul sunt peccata morta­ lia formaliter, nec sunt talia formaliter, nisi ut supponuntur jam graviter prohibita per legem, in quo consistit differentia eo­ rum formalis : cum ergo differentia radi­ catis prior sit hujusmodi prohibitione et formali differentia, debet etiam oppositio­ nem illam antecedere. iniHiiBr. Respondetur, objectionem hanc solum convincere quod prædicta differentia radi­ catis non consistat in oppositione formali ad charitatem, quæ etiam ad differentiam formalem subsequitur : imo neque in op­ positione fundamentali immediata et proxi­ ma, in qua sita est ipsa formalis differen­ tia. Non autem convincit quod non consis­ tat in oppositione fundamentali radicali et mediata : quia hæc oppositio convenit ipsis objectis peccaminosis secundum se, etiam antequam lege prohibeantur; aut formali­ ter peccaminosa reddantur : quatenus ex seipsis habent inferre nocumentum illi bono, de quo curat charitas; sive detur charitas, quæ curet de tali bono, sicut datur de facto; sive non detur, ut in pura natura. Unde independenter ab existentia vel possibili­ tate ipsius char itatis, et antecedenter ad legis prohibitionem potest intelligi prædicta oppositio radicalis quoad illud, quod reipsa est, et quod non reperitur in objectis solum venialiler peccaminosis. Licet ut stat for­ malissime sub conceptu et denominatione radicis, non intelligatur, nisi connotata charitate et oppositione formali ad illam : quia radix sub isto conceptu non intelligi­ tur, nisi connotato illo quod radicat. Ex hoc tamen nihil contra nos, quia prædictam radicalem differentiam solum constituimus in eo, quod re ipsa est radicalis oppositio ad charitatem, non vero ut stat formaliter sub conceptu et denominatione radicis. Enuclea32. Ut vero hæc solutio et doctrina tradita melius intelligatur, observa, quod ha­ bitudo humanæ voluntatis ad Deum et ad proximum potest intelligi rectificata, vel intra naturalem tantum ordinem, ut rectificarelur in statu solius naturæ; vel intra ordinem supernaturalem, ut charitas rectificat de facto : atque adeo possumus conci­ pere quod sit recta et ordinata, abstrahendo u modo rectitudinis, naturalis scilicet vel supernaturalis. Eo autem ipso quod illam ita intelligamus, etiamsi de charitate el rectitudine supernaturali non cogitemus, concipimus radicalem differentiam pecca­ torum mortalium a venialibus. Nam quæ prædictæ rectitudini in ea abstracti one con­ trahantur, et eam destruunt, vel ut molias dicamus, quæ ex se sunt destructiva talis, rectitudinis, hæc sunt mortalia ex genere: sive prædicta contrariotas et vis destructiva ulterius usque ad charitatem pertingat, si­ cut pertingit de facto ; sive nulla sit chari­ tas quæ posset destrui. Quæcunquô vero non habent vim contrariandi illi rectitu­ dini, aut eam destruendi, sed alio inordi­ nate divertunt, hæc sunl ex genere venialia. Imo non est necesse intelligere oppositio­ nem formalem ad prædictam rectitudinem, etiam ut a naturali et supernaturali abstra­ hentem, sed sufficit si concipiamus oppo­ sitionem radicalem : scilicet quod objecta quæ dicimus mortalia, habeant ex se male afficere voluntatem circa Deum vel proxi­ mum : quod non habent quæ dicimus ve­ nialia : ad quod sequitur quod mortalia opponantur formaliter prædictæ rectitudini, et ex inde charitati : a qua provenit de facto; el per consequens quod utramque corrumpant : venialia vero nulli earum contrarientur, et nullam destruant. Adeo­ que hæc formalis oppositio vel non opposi­ tio, prædictaque destructio vel non destruc­ tio ex consequenti se habent ad differentiam radicalem quam diximus. Quia tamen con­ vertuntur cum illa, et quoad nos notiores sunt, solet talis differentia per eas decla­ rari. DUBIUM II. Utrum divisio peccati in mortale et veniale sit essentialis: et an analoga, vel uni­ voca ? 33. Non dubitamus, multa peccata venia­ lia, illa nimirum quæ sunt talia ex genere, essentialiter a mortalibus distingui : nam quæ habent materias et objecta distincta, sicut habent hæc pedcala, ex ipsis desumunt essentialem distinctionem. Neque est cur objectum unius peccati venialis, mendacii v. g. distinguat illud essentialiter a verbo otioso, et a quolibet alio peccato veniali habente distinctum objectum ; el non dis­ tinguat illud a furto, et a quolibet alio mor­ tali diversum objectum respicienti. Quare præsens dubium quoad hanc primam par­ tem primario procedit de illis peccatis ve­ nialibus, quæ conveniunt in objecto (saltem materiali) cum mortalibus ; lantumque ab eis differunt vel propter materiæ parvita­ tem, sicut furtum leve a furto gravi : vel propter actus imperfectionem, sicut con­ sensus DISP. XVIII, DUB. II. sensus in adulterium semiplene libera con­ sensu plene deliberato. Absoluta autem difficultate quoad hæc posteriora peccata, poterii resolutio applicari suo modo illis aliis venialibus ex genere : quia licet satis constet ea distingui essentialiter a morta­ libus per propriam uniuscujusque mate­ riam, et per differentiam atomam ex tali materia desumptum; non tamen sicconslat, utrum antecedentur ad prædictam differen­ tiam atomam, propriæque materiæ consi­ derationem, ex ipsa ratione communi pec­ cati venialis prædicta gaudeant distinctione? Si autem peccata venialia ex materiæ par­ I I vitate vel ex imperfecta deliberatione, qui­ bus eadem est specifica materia cum suis mortalibus, essentialiter ab eis differant; cum talis distinctio non ex diversitate ma­ teri® sed ex prædicta ratione communi or­ tum ducat,’oportet ut etiam in venialibus ex genere, quibus eadem ratiocommunisest, locum habeat : ac proinde quod hujusmodi venialia duplici ex capite essentialiter a mortalibus differant : nempe ex commu­ nissima ratione peccati venialis, et ex pro­ pria materia uniuscujusque: cum tamen illa priora solum differant ex prædicta ra­ tione communi. 34. De quibus autem venialibus secunda pars dubii procedat, non possumus decla­ rare, quousque prior examinetu r : quia dum non constat, en ea de quibus agitur, distin­ guantur essentialiter, non recte quæritur, an eorum divisio sit univoca vel analoga. Sunt enim hæc membra solius divisionis essentialis, qua prædicatum commune et superius partitur in sua inferiora ul totum potentiate, vel æqualiter, quæ est divisio univoca seu generis in species ; vel inæqualiler, quæ est divisio analogi in analogata. De divisione vero illorum quæ solum accidentaliter distinguuntur, non recte quæri­ tur, an sit æquivoca, vel analoga ? sed an sit subjecti in accidentia ; vel accidentis in subjecta ? Li. Observo autem, in peccatis actualibus *-· plures rationes inveniri, secundum quas possunt distingui vel non distingui unum ab alio. Nam invenitur primo ipsa entitas i physica actus peccaminosi : sive sit actus voluntatis, sive appetitus sensitivi aut al­ terius potentiæ. Secundo malitia moralis positiva, quæ est propria ratio constitutiva ipsius peccati. Tertio malitia privativa, quæ in eodem peccato consequitur : a quibus non differt (loquendo de peccato mortali) aversio in fieri. Quarto macula et aversio 467 in facto esse, quae remanent in anima, nee differunt a peccato habituali et a gratiæ pri­ vatione. Quinto ratio oiîensæ, quæ in Deo voluti resultat. Et denique ipsum munus occidendi aut indisponendi animam, a quo sumpta est appellatio mortalis vel venialis. Quoad aliquas igitur hujusmodi rationum nemo ambigit, distingui essentialiter pec­ cata venialia a mortalibus : ut quoad ratio­ nem maculæetquoad rationem offensæ (quæ in peccato mortali sunt tales simpliciter, in veniali vero solum secundum quid, vel im­ proprie) quoad rationem aversionis, et quoad munus occidendi animam, quæ non inveniuntur nisi in solis mortalibus. Quoad hujusmodi enim rationes ex terminis ipsis constat distingui prædicta peccata, el inter se opponi. Quoad entitatem autem physicam ex illis quæ diximus in tractatu de bonitate et malitia disp. 6, dub. 2, debemus suppo­ nere, sæpe non distingui essentialiter pec­ catum mortale a veniali : quia si idem nu­ mero actus sive interior, sive exterior potest transire a bono in malum, manente eadem entitate physica, ut ibi probavimus ; non est cur non possit transire a malitia veniali in mortalem, retenta et indistincta prædicta entitate. Quod tamen minime haberet lo­ cum, si quoad prædictam entitatem essen­ tialiter differrent, ut est per se notum. Re­ ducenda est itaque difficultas ad malitiam moralem positivam, quæ est prima ratio constituens peccatum in ratione peccati : el quod de hac diximus, intelligendum erit de malitia privativa, propter affinitatem el connexionem utriusque. it Λ · Deciditur prima pars dubii. .35. Dicendum est primo, peccatum se­ cundum prædictam malitiam essentialiter dividi in mortale el veniale, adeoque nul­ lum veniale, cujuscunque conditionis sit, esse per se in eadem specie cum aliquo mor­ tali. Hanc credimus esse sententiam D. Tho- D.TIiom. mæ in præsenti artic. G, ubi ait, quod cum peccatum, quod ex genere suo esset mor­ tale, Iit veniale propler indeliberationem consensus, solvitur species : atque adeo non manet illa species malitiæ, quæ esset in consensu plene deliberato, sed alia di­ versa. Et art. 5, ait, quod non potest de peccato veniali fieri mortale, nisi per ali­ quid quod mutet speciem : et idem repetit k 468 DE VITIIS ET 2, 2. quæst. 110» art. 4 ad 5, et quæst. 7 de Mal. art. 1 et 3. Si autem inter aliquod peccatum mortale et aliquod veniale esset sola distinctio accidentalis, non requirere­ tur necessario mutatio aut dissolutio spe­ ciei. ut unum in alterum transiret : sed sufficeret mutatio quoad differentiam individualem, vel quoad aliqua accidentia, quæ sunt extra speciem. Atque ita sentiunt in cajc1- præsenti Cajetan. arlicul. 6, Gregor. Mart. Mart artic. 2, dub. 1, Alvarez disp. 189, Araujo Araujo. suPra Quæst. 18, circa art. Il) et 11, et est Durand, communior sententia inter Thom is tas. yiv-r ' Quam etiam tenent Durandus in 2, distinct. 42, quæst. 6, el Suarez tractatu de Pecca­ tis, disp. 2, sect. 5, loquitur autem de ve­ nialibus ex genere et ex imperfecta delibe­ ratione. Navar. in summa latina prælud. 9, num. 6, et alii. Ratio Probatur ratione : illa est divisio essenassCTtio- tialis, quæ traditur per differentias per se et ejusdem generis cum diviso : sed divisio peccati in mortale et veniale traditur per hujusmodi differentias : igitur est essentia­ lis. Major de omnibus conceditur, et est satis perspicua : nam differentia quæ por se habet ad praedicatum quod dividit, consti­ tuit unum per se, adeoque unam speciem cum tali prædicato : et consequenter plures ejusmodi differentiæ nequeunt non plures species constituere et specifice distinguere, in quo consistit divisio essentialis. Minor autem suadetur. Tum quia ad rationem communem peccati, quæ consistit in hoc quod est esse contra legem, omnino per sese habet talis vel talis modus essendi contra illam, scilicet vel simpliciter, sicut est pec­ catum mortale, vel secundum quid, sicut est veniale. Tum etiam quia malitia mo­ ralis, quæ est ratio constitutiva peccati in communi, non est nisiquædam inordinatio, qua voluntas prave afficitur, et male se ha­ bet, in ordine ad finem humanæ vitæ : ad hujusmodi autem pravam affectionem per sese habet, vel quod pertingat, usque ad ipsum finem, sicut pertingit malitia morta­ lis; vel quod citra finem sistat, sicut sistit venialis: erunt igitur istæ differentiæ per se et essentiales talium peccatorum. Confir- 36. Confirmatur et explicatur animadmatio . , , . ..r . vertendo, quod in respective, uti sunt pec­ cata, distinctio essentialis attenditur secun­ dum ea quæ per se respiciunt, scilicet secundum·objecta : et ideo tunc differunt essentialiter, quando objecta ipsa respi­ ciuntur ab illis secundam diversam for­ maliter rationem : tuneque differentiæ dis- DISP. XVIII, DUB. II. tinctivm actuum per sese habent ai rationem communem, quando ratiunw a quibus desumuntur, per sese habent in ip­ sis objectis. Quæ est doctrina 0, Thonw^ supra quæst. 18, art. 5, et q. 54, art. 2,tt alibi sæpe. Deinde nota ex eodem S, Doctoresupra qu. 21, art. 2 ad 2, hoc esse discrimen inter peccatum seu malum morale, et ma­ lum artificiale, quod istud posterius so­ lum attenditur per ordinem ad finem par­ ticularem, q uem operans intendit,secundum se acceptum, nulloque habito respectu ad finem ultimum humanæ vitæ : el ideo • quoties artifex consequitur prædictum fi­ nem particularem, etiamsi a fine ultimo deficiat, aut circa eum inordinate se ha­ beat, non peccat in genere artis,quamvis peccet in genere moris. At vero malum s morale licet sumatur ab objecto seu fine | proximo, non tamen ut secundum se pre­ cise accepto, sed ut dicit habitudinem ali­ cujus disconvenienliæ ad finem ultimus humanæ vitæ : et ideo quamvis operans DM assequatur finem particularem a se inten­ tum, ob idque peccet in genere artis, non tamen peccat in genere moris, nisi ejus actio deviet a fine ultimo, silque illi impreportionata. Quod recte explicuit D. Thom.141 loco cit. ubi sic ait : Cum peccatum sit per | deviationem ab ordine ad finem, ut dictum est, in actu artis contingit dupliciter esse pec­ catum. Uno modo per deviationem a fine par­ ticulari intento ab artifice : et hoc peccatum erit proprium arti: puta si artifex intendent facere bonum opus, faciat malum; vel inten­ dens ma lum, faciat bonum. Alio modo per de­ viationem a fine communihumanx vil generan­ tur similes dispesitfoaes et babitus : sed peccatam mortale et veniale differam genere, seu specie. ul dictum est : ergo pccatum veniale txm dispomi ad mortale. X PntL Si percitum dicatur veniale, quod disponit ad morule, oportebit quod qmramque disponunt ad morule peccaium. sim perdia veniaita ; sed omnia bona opera discunt ad peccaium mortale : dicit enim August in re­ gula. quod superbia bonis oje.ibus insidiatur, ut pereant ; ergo etiam booa opera eruat peccata venialia : quod est incraveideas. Sed contra est quod dicitur Eccles. IS: Qui spernit mi­ nima, paulatim defluit. sed ille qui peccat vcauliier. vide­ tur miniou sperare. Ergo paula tim disponitur ad hoc,quod totaliter defluat per peccatam mortale. Rcspmi. Licendum, quod disponens est quodammodo causa : unde secundam duplicem ODOdttm causa·, est duplex dispositionis modus. Est enim causa qua dam movens di­ recte ad eflvctum, sicut calidum alefacil. Est eliam causa indirecte moveas, removendo prohibeas: sicut removens columnam dicitur removere Iapidem superpositum : et secundum hocaUas peccati dupliciter ad aliquid disponit. Uno qmdem modo directe, et sic disponit ad actum similem secundum speciem. Et hoc modo, primo et [er se peccatum veniale ex genere non disponit ad mortale ex genere, cum differam specie : sed per hunc modum peccaium veniale potest disjxmere per qiandam consequentiam ad peccatum, quod esi mortale ex porte «gentil. Augmentât* enim dispo­ sitione vel habiiu per actus peccatorum venialium, in tan­ tum potest libido peccandi crescere, quod ille qui peccat, finem suum constituet in peccato veniali. Nam unicuique habenti lubilum, in quantum hnju>modi, finis est operatio secundum babiium : el sic luulloties peccando venialilcr disjt disparare ad peccatam mortale ex genere. Qui enim peccat venialiter ex genere, pncicrmittil aliquem ordinem : e*, ex hoc quod canescit .voluntatem suam in minoribih debito ordini non subjicere, disponitur ad hoc*, quod etiam voluntatem suam non subji­ ciat ordini ultimi finis, eligendo id quod est peccatum mor­ tale ex genere. Ad primam ergo dicendum, quod peccatam veniale et mortale, non dividuntur cx opposito, sicut dnæ species unios generis, ut dictum est : sed sicut accideres couira substantiam dividitur : unde sicut accidens potest esse dispositio ad formam subslanlulcm, ila cl veniale peccatum ad mortale. Ad secundum dicendum, quod peccatum veniale non est simile mortali in specie : est tamen simile ei in genere, in quantum utrimque importat defectum debiti ordinis, licet aliter, et aliter, ut dictum esU Ad tertium dicendum, quod opus bonum non csl per se dispositio ad mortale peccatam, potest tamen esse materia, vel occasio peccati mortalis per accidens : sed peccatum veniale per sc dispouii, ut dictum est. H I 1A Prima conclusio : Peccatum veniale ex ge­ nere non disponit directe primo et per se ad peccatum mortale ex genere. Secunda conclusio : Peccatum veniale ex genere potest perquandam consequentiam di.sponere ad peccatum mortale ex parte agentis. Tertia conclusio : Peccatum veniale ex genere disponit ad mortale etiam ex genere indirecte et removendo prohibens. f Sensum omnium istarum conclusionuni aperit D. Thomas in corpnr. artic.Loquitur autem de peccato veniali tantummodo ex genere, pnetermiltens venialia ox imper­ fecta deliberatione, et ex materiæ parvivale: forte quia de islis citra dubium est, quod directe, et per se ducant et disponant ad mortalia, propter convenientiam cum illis in materia. Sicut qualitas facile mo­ bilis relicta ex primo aclu virtutis vel vi­ tii, directe et per se est dispositio ad habi­ tum ditTicile mobilem, propterea quod una est materia utriqsque; quamvis propter di­ versum modum essendi essentialiter distin­ guantur : ita quia peccatum quod ex parvi­ tate materiæ vel ex imperfecladeliberalione redditur veniale, respicit eandem materiam cum mortali, licet ex modo respiciendi es­ sentialiter differant ; idcirco prædictumve­ niale directe et per se ad mortale disponit. In secunda conclusione distinguit D. Tho­ mas peccatum quod est mortale ex parte agentis, ab eo quod est mortale ex genere; et appellat mortale ex parte agentis, quando voluntas constituit finem ultimum in ali­ quo objecto, quod secundum se est tantum veniale. Tunc enim ratio quare datur ibi culpa mortalis, non est objectum vel res amata secandum inordinationem quam ex se affert, aut secundum improportionem, quam secundum se dicit ad finem ultimum, sicut accidit in aliis quæ dicimus mortalia ex genere : sed est modus ita se habendi circa tale objectum et diligendi illud, ac si esset ultimus finis, nullusque alius finis plus illo amaretur. Quod qualiter contingat, declarabimus artic. frequenti. Circa literam hujus articuli legendus est Cajetan. qui in peccato veniali ex genere distinguit duas rationes : alteram secundum quam est conversio et affectio ad bonum delectabile; alteram vero secundum quam est aversio et deviatio a regula rationis : tribuitque illi priori munus disponendi per se ad mortale ex parte agentis per redundantiam el con­ sequentiam, ut S. Doctor loquitur : poste­ riori vero munus disponendi per accidens, removendo prohibens. De quo procedit ter­ tia conclusio. ARTICULUS IV. Utrum peccatum ren tale possil fieri mortale ! Aii quartani sic proreditur. Videtur qood peccatum ve­ niale possit fleri mortale. Dicit enim AugusL exponens il­ lud J(Kinn. Qui incredulus est filio, non videbit vilain : Peccata minima, id est, venialia, si negligunlur, occidunt : Sed ARTICULUS IV. -S’il ex hoc dicitur peccaium mortale, floin splfitnalitcr oc­ cidit animam : ergo peccaium veniale potest fleri mortale. 2. Præl. Motus sensualitatis ante consensum rationis est peccatum veniale, post consensum vero est peccatum mor­ ule, ut supra dictum est : ergo peccatum veniale potest fleri mortale. 3. Γγ,ιΊ. Peccatum veniale et mortale differunt, sicut morbus curabilis cl incurabilis, ul dictum est : sed morbus rorabitis potest fieri Incurabilis : ergo peccatum veniale po­ test fleri mortale. 4. ITæt. Dispositio potest fleri habitus .-sed peccatum veniale esi dispositio ad mortale, ul dictum esi : ergo ve­ niale peccatum potest fleri mortale. Sed contra. Ea, quæ differunt in infinitum, non transmu­ tantur in invicem : sed peccatum mortale ct veniale differunt in infinitum, ul ex prædictis patet : ergo veniale non potest fleri mortale. Respondeo dicendum, quod peccaium veniale fieri mor­ tale, polest tripliciter intelligi. Uno modo, quod idem actus numero primo sil peccatum veniale, clposlca mortale,el hoc esse non potest .· quia peccatum principaliter consistit in aclu voluntatis, sicut cl quilibet actus moralis, unde non dicitur unus actus moraliter, si voluntas mutetur, quamvis eliam actio secundum naturam sil continua. Si autem vo­ lantis non mutetur, non polest esse quod de veniali flat mortale. Alio modo potest intelligi. ut id quod est veniale cx genere, flat mortale, el hoc quidem possibile est : in quantum constituitur in eo linis, vel in quantum refertur ad mortale peccatum, sicut ad finem, ut dictum est. Tertio modo potest intelligi ita, quod mulla venialia |>cccata consti­ tuant unum peccatum morlale : quod si sicintciligatur, quod cx mullis peccatis venialibus intcgralitcr constituatur unum peccatum mortale, falsum est : non enim omnia peccati ve­ nialia de mundo possunt habere tantum de reaiu, quantum unum peccatum mortale, quod palet ex parte ducationis : quia peccatum morlale habet reatum pœnæ 3‘lcrnæ : pecca­ tum autem veniale reatum pœnæ temporalis, ut dictum est. Patet etiam ex parle pœnæ damni: quia peccatum mortale meretur carenliam visionis divinæ, cui nulla alia pœna comparari potest, ut Chrysost. dicit. Patet etiam cx parte pœna: sensus, quantum ad vennen conscientise : licet forte quhuiumad pœnam ignis non sint improportionabiles pœnæ. Sivero intelligatur, quod rnulla peccata venialia faciunt unum mortale dispositive, sic verum est, sicut supra osten­ sum est, secundum duos modos dispositionis, quo peccatum veniale disponat ad mortale. Ad primum ergo dicendum, quod Augustinus loquitur in illo sensu, quod multa peccata venialia dispositive causant morlale. Ad secundum dicendum, quod ille idem motus sensualita­ tis. qui pneccssil consensum rationis, nunquam fit peccatum morlale.: sed ipse actus rationis consentientis. Ad tertium dicendum, quod morbus corporalis non est actus, sed dispositio qmedam permanens : unde eadem ma­ nens potest mulari. Sed peccatum veniale est actus tran­ siens, qui resumi non potest, et quantum ad hoc non est simile. Ad quartum dicendum, quod dispositio, quæ sit habitus, est sicut imperfecfum in eadem specie : sicut imperfecta scientia dum perficitor, fit habitus: sed veniale peccatum est dispositio alterius generis .· sicut accidens ad formam substantialem in quam nunquam mutatur. 477 Commentarius. Prima conclusio intelligitur de aclu qui sit unus numero in genere moris, ut ipse Γ). Thomas satis declarat. Quia cum in hoc genere peccatum veniale el peccatum mor­ tale essentialiter distinguantur, ut vidimus dub. præced. nequit unum transire in aliud absque variatione essentiali, non solum numerica, sed etiam specifica. Cæterum quod actus qui sit unus numero in esse physico, ita varietur in esse moris, ut a malitia veniali in mortalem transeat, vel e con­ verso, ex nullo capite repugnat : sicut quod transeat a bono in malum, ut alibi osten­ dimus. Unde cum D. Thomas in present! D-Tb0“et quæst. 7 de Mai. art. 3 ad 5, ait, motum sensualitatis, qui ob præcedentiam ad con­ sensum rationis fuit tantum peccatum ve­ niale, non fieri mortale adveniente tali consensu, intelligendus est de motu qui sit idem numero vel specie in prædicto genere moris ; non vero in genere physico dum­ taxat. Vel sensus est, quod talis motus non fit peccatum mortale per se, quamvis fiat mortale a superveniente consensu : ut non obscure indicat S. Doctor loco cit. de Malo, dum addidit particulam per se, quæ non habetur in praesenti. · R Secunda conclusio est omnino indubitata. Et quoad primam pariem nimirum quod si peccaium ex genere suo veniale ordinetur ad aliquod mortale ex genere, accipiat inde mortalem malitiam, nullam continet diffi­ cultatem, quia manifestum est, actus hu' manos accipere ex fine ad quem ordinan­ tur, bonitatem vel malitiam ipsius finis : et ideo ubi iste fuerit mortaliter peccaminosus, nequibit non communicare actibus ad se ordinalis malitiam mortalem. De quo la­ tius diximus in tract, de bonit. et malit, disp. 5 et 6. Quoad secundani vero partem declaran­ dum magis est, qua ratione contingat cons­ titui finem ultimum in objecto peccati ve­ Prima conclusio : Idem numero actus qui nialis. Potest enim hoc fieri dupliciter. semel est peccaium veniale, non potest fieri Primo si voluntas formaliter et expresse mortale. diligat illud objectum tanquam suum ulti­ Secunda conclusio : Peccaium quod de suo mum finem, appretians illud formaliter genere est veniale, potest fieri mortale, si vel l super omnia : qui sane dilectionis et appread aliquod mortale ordinetur, vel in eo ulti­ tialionis modus rare continget : semperque mus finis constituatur. supponet in intellectu errorem formalem: quandocunque autem contigerit, est ita Tertia conclusio : Nulla peccata venialia clarus, ut majori explicatione non egeat. quantumvis multiplicata et repetita, possunt Secundo si voluntas appretietur illud ob­ constituere unum peccatum mortale integraliter, seu per modum partium : quamvis pos- I jectum super omnia solum interpretative : quia in modo diligendi ita se habet, ac si sint concurrere ad illud possit ive. » Z *■*. f;·>. 478 DE VITIIS ET PECCATIS. i psum esset finis ultimus : seu quia propter illud ipsa voluntas avertitur et separatur a suo vero ultimo fine. Hic autem modus appreliationis interpretative super omnia, non est ita clarus sicut praecedens : consistit vero in eo quod voluntas in tantum diligat aliquod objectum, et taliter afficiatur erga illud, ut non recuset ob tale objectum com­ mittere aliquid, quod sit ex suo genere pec­ catum mortale. Quod adhuc potest dupli­ citer accedere : vel quia voluntas de facto eligit tale peccatum mortale propter prædicium finem assequendum :ut si quis ad osten­ dendam inaniter suam fortitudinem in­ juste alium occideret. In quo casu non dif­ ficile apparet prædicta appretiatio interpretativa : nam qui de facto ob aliquem finem committit gravem Dei offensam, satis con­ vincitur præferre in sua aestimatione talem finem ipsi Deo, qui est verus finis ultimus, adeoque habere se circa illum eo genere appretiationis et affectus, quo diligendus est solus ultimus finis. Vel potest praedicta ap­ pretiatio contingere ex eo quod voluntas licet de facto nullum eligat objectum ex suo genere mortale, est tamen ita affecta ad ob­ jectum peccati venialis, ut oblata occasione, praeeligeret illud, ne isto privaretur. Quod si expresse adsit judicium et con­ sensus hujus praeelectionis, nulla alia opus est conjectura ad asserendam appretiationem de qua agimus. Si vero tale judicium vel consensus non detur, et alias nihil com­ mittatur de facto, quod ex suo genere sit mortale, vel periculo incidendi in mortale expositum; quantumvis intense et affective objectum veniale diligatur, non satis perci­ pimus, quomodo ibi sit appretiatio illa interpretativa super omnia, aut supra Deum : cum nihil appareat, per quod venari possi­ mus, an voluntas sit, vel non sil ita affecta ad prædictum objectum, ut occasione oblata, praeferret illud Deo et ejus dilectioni. Quare ut jure interpretemur, quod voluntas ponat finem ultimum in objecto peccati venialis, seclusa formali constitutione et præeleclione quam diximus, necessarium ducimus quod vel de facto committat aliquod ex genere suo mortale, vel ejus periculo aut secun­ dum rem aut ex modo operandi se exponat, vel quod animo quem habet prosequendi prædictum objectum, non imponat termi­ num aut mensuram excludentem commis­ sionem, vel periculum culpæ mortalis, animadvertensque, saltem in confuso, modum suum operandi sine prædicta mensura et termino, non se cohibeat, sed in animo illo permaneat. Quod non raro contingit iis qui nimio zelo vel ardore illaquæappetunt, vel intendunt, prosequuntur, quique nervis omnibus in id incumbunt, ut voti sui com­ potes evadant. Quo pacto vero exponat ?e quis peccandi periculo ex modo operandi, quamvis secundum rem tale periculum non adsit explicuimus disp. 13 a num. 81. Si autem quaeras, cujus speciei sit pecca­ tum illud mortale, per quod constituitur finis ultimus in objecto peccati venialis? Dicendum est, quod in priori casu, quando scilicet voluntas formaliler et expresse di­ ligeret illud objectum ut ultimum finem, est peccatum mortale contra charitatem: sicut est odium Dei : et sicut est quicunqoe amor quo aliqua res creata sive mala sive bona, sive ex genere suo mortalis sive ve­ nialis prædiclo modo diligitur. Præter hu­ jusmodi vero speciem contrariam charilati, adest ibi illa species malitiæ quæest propria talis objecti : quæ proinde, quando objec­ tum ex genere suo vel ex parvitate materiæ est veniale, limites venialis non excedit: excederet autem, si objectum ex genere suo et quantitate materiæ esset mortale. Exem­ plum sit, si quis constituat finem ultimum in verbo otioso, erit ibi simul cum malitia mortali contra charitatem, malitia venialis loquendi otiose : et si prædictum finem constituerit in homicidio, esset malitiamortalis homicidii : si autem in amico vel in alia re secundum se bona, nulla erit mali­ tia propria talis objecti, sed sola malitia quam diximus contra charitatem. In posteriori vero casu, ubi voluntas so­ lum interpretative prædictam constitutio­ nem facit, certius est reperiri ibi malitiam venialem propriam objecti (supposito quod istud ex genere vel ex parvitate materiæ veniale sit) et ulterius solam malitiam mor­ talem illius peccati mortalis, quod vel com­ mittitur de facto propter prædictum objec­ tum, vel cujus periculo saltem ex modo operandi voluntas exponitur, vel quod expresse præeligitur amissioni talis objecti. i Non enim tunc objectum veniale potestex j se aliam malitiam tribuere, nisi illam quam ex se habet, quæ solum est malitia venialis: mortalem vero ea solum ralione potest tri­ buere, quia superinduit deformitatem illius peccati mortalis, ad cujus exeeutionem, I praelectionem, vel periculum movet: ac i proinde solum tribuet malitiam ejusdem speciei cum prædicto peccato mortali, cujus 1 deformitatem superinduit. Quod si attentis omnibus non possit designari certum ali­ quod Λ UT ICU LUS V. quod peccatum morlale, cujus periculo se exponat ille qui ita operatur ; et nihilomi­ nus constet eum operari expositum peccato mortali vage et in confuso, quia non adhi­ bet mensuram excludentem omne peccatum mortale el ejus periculum, malitia mortalis ibi reperta vel pertinebit ad vilium teme­ ritatis contrarium prudentiae, juxta dicta cit, disput. 13, num. 82, vel nullum erit speciale vitium ad quod pertineat, ut de quibusdam aliis peccatis innominate spe­ ciei diximus disput. 13, num. 81, dantur enim plures actus tam boni quam mali, pro quibus nulla ponitur determinata virtus, aut determinatum vilium, sed reducuntur ad naturalem voluntatis inclinationem, et ad ejus communem defectibilitatem. Tertia conclusio intelligenda est de pec­ catis venialibus formaliler, seu quoad ipsas eorum malitias : ut sit sensus, quod ex multis malitiis quarum quaelibet seorsum sumpta, sil lanium venialis, nequit conflari vel componi una malitia mortalis. Et ita intellecta conclusio optime convincitur ra­ tione, qua D. Thomas utitur in corp, arti­ culi. Caeterum loquendo ex parte materiæ, non est dubium, quin plures materiæ, qua­ rum quælibet seorsum sumpta, esset levis et venialis; si simul accipiantur, consti­ tuant materiam gravem et sufficientem ad culpam mortalem : ac proinde quod actus cadens supra talem materiam sit peccatum mortale. Quin etiam sæpe accidit, ut ma­ teria quæ.secundum se speciata, levis esset, et non excederet culpam venialem ; si ta­ men connotet præcedentiam aliarum simi­ liter levium et venialium, ex hac connotatione et ex morali conjunctione cum illis reddatur materia gravis, et actus cadens supra talem materiam cum prædicta connotatione sit peccatum morlale. Hac enim ratione ille qui committit plura furta levia, quamvis materia uniuscujusque secundum se modica sit, potest in ultimo illorum mor­ taliter delinquere : quia materia illa secun­ dum se levis, potest reddi gravis exconnotatione præcedentium, cum quibus mora­ liter conjungitur. Quod qualiler contingat tam in hoc quam in aliis peccatorum gene­ ribus,explicant Theologi morales praesertim circa septimum decalogi præceptum et in materia de restitutione : ubi resolvunt plu­ res casus passim occurrentes : a quibus nos consulto abstinemus,ne vel communia trans­ cribamus vel nova superaddere gestientes circa hæc mortalia quæ præsentis instituti minus propria sunt, prolixe detineamur. 479 ARTICULUS V. Ulrum circuuxtanlia potui facere de reniait mariale? Ad quintam sic proceditor. Videtor quml rireimsfaiHia possit dc veniali peccato facere mortale. Dicit enim August, iri sermone de purgatorio, quod si diu Umeatur iracuudu.el ebrietas si assidua sit, transeunt in nnmcrti n peecttornm mortalium : sed ira el ebrietas non suni ex suo genere pec­ cata mortalia, sed venialia, alioquin semper essent morta­ lia : ergo circunstantia facit peccatum veniale esse mortale. 2. Pnet. Magister dicit 24, dist. 2, lib. seni, quod delec­ tatio si sit morosa, esi peccatum mortale : si autem non sit morosa, esi peccatum veniale: sed morosibs est quædam circunstantia : ergo circunstantia facit de peccato vcnuii mortale. 3. Præl. Plus differunt malum cl bonum, quam veniale peccatum, el morlale quorum utrurnque est in genere mali : sed circunstantia facit de actu bouo uralu-n, sicut patet cum aliquis dat eleemosynam propter inanem gloriam : ergo mullo magis potest facere dc peccato veniali mortale. Sed coutra est, quod cum circunstantia sil accidens, quan­ titas ejus non potest excedere quauliialem ipsiusactus.qnam habet cx suo genere : semper enim subjectum pnecimnct accidenti. Si igitur actus sit ex suo genere peccatum veniale, non poterii per circumstantium fleri peccatum mortale, cum peccatum morlale in infinitum quodammodo excedat quanti­ tatem venialis, ut ex dictis patet. Bespon. dicendum, quod sicut supra dictum est. eu n de circunstanliisagcretur, circunstantia in quantum hujusmodi, est accidens moralis actus ; contingit tamen circunstanliam acripi ul differentiam specificam aclu< moralis, el luncannltil rationem circunstantia?, ei constituit specie.n moralis actus : hoc autem contingit in peccatis, quando circuiManlia addit deformitatem alterius generis: sicut cum aliquis accedit ad non suam, est actus deformis deformitate oppo­ sita castitati, sed si accedat ad non suam, quæ est alterius uxor, additur deformitas opposita justitiæ, contra quam est. ul aliquis usurpet rem alienam. El secundum hoc hujusmodi circunstantia constituit novam speciem peccati, quæ dicitur adulterium: impossibile est autem, quod circumdantia de peccato veniali facial morlale, nisi afferat deformitatem alterius generis. Dictum csl enim, quod peccatum veniale habet deformitatem per hoc. quod importat dcordiualionem circa C) quæ sunt ad fiuern : peccatum autem morlale habet deformitatem t»er hoc, quod importet deordinatiouem res­ pectu ultimi tinis. Unde manifestum est, quod circunstantia non potest dc veniali peccato facere morlale manens cireunstantia : sed solum tunc quando transfert in aliam speciem : ct tit quodammodo differentia Specifica moralis actus. Ad primum ergo dicendum, quod diuturnitas non est circonstantia trahens in aliam speciem, similiter nec frequen­ tia vel assiduitas, nisi forte per accidens cx aliquo superve­ nienti. Non ciiirn aliquid acquirit novam speciem cx hoc. quod multiplicatur vel protelatur, nisi forte in artu prote­ lato vel multiplicato superveniat aliquid, quod variet spe­ ciem, puta inobedientia. vel contemptus, vel aliquid hujus­ modi. Dicendum est ergo, quod cum ira sit motus animi ad nocendum proximo, si sil tale nocumentum, iu quod tendit motus ira», quod cx genere sno sil peccatum mortale, sicut homicidium vel furtum, talis ira cx genere suo es! peccatum mortale: sed quod sit peccatum veniale, habet cx imperfec­ tione actus, hi quantum est motus subitus sensualitatis : si vero sit diuturna, redit ad naturam sui generis, per consen­ sum rationis. Si vero nocumento n in quod tendit motus ira·, esset veniale cx genere suo, quia cum aliquis iu hoc irasci­ tur contra aliquem, quod vult ei dicere verbum aliquod leve et jocosum, quod modicum ipsum contristet, noti erit ira peccatum mortale: quantumcunquesil diuturna, nisi forte l>cr accidens, puta si cx hoc grave scandalum oriatur. vel propter aliquid hujusmodi. Dc ebrietate vero dicendum est. qnod secundum suam ratione n habet, quod sil peccatum mortale .· quod enim homo absque necessitate reddat sc im­ potentem ad utendum ratione, perquam homo in Deum ordi­ natur. cl mulla peccata occurrentia vitat, ex $oh voluptate vini, expresse contrariâtur virtuti : sed quod sit pccratuiii veniale, contingit propter ignorantiam quandam vel inOrtnitatem, puta cum homo nescit virtutem viui aut propriam debilitatem, unde non putat se inebriari : tunc cuim non imputatur ei ebrietas ad peccatum, sed solum «operabn i - . T DE VITIIS ET PECCATIS. 480 il»uliJ jHh’G'. SeJ qiuailn frôjik'uicr h.vbriatur. non pôles: per tour i.'iiorji iuni cvusâri, <|uin videatur voluntas ejus eligere nugis pii ebrietatem, quam abstinere a vino super­ Soo, onde redit peccatum ad s&im ualaram. Ad seeundum dicendum, quod delectati·) morosa non di­ citur c«c perraram mortale, n>i m his. qu.v ei suo genere sunt i!b. 2 : Adam nou est «educitis, dicit Glos. Ineiperlusdiviua.· severitatis ineo falli potuit, ul crederet veniale esse couiuiissutu : sed boc non credidisset, nisi veniaiiter peccare potuisset : ergo veniahter peccare potuit, non [»xcando mortaliter. 2. Frail. August, dicit 11 «upcrGen. ad Hieram .· Noncsl arbittandum ijuod es An­ gelis : sed homo sccundutn superiorem |u rieni anima.· potest peccare venialiter : ergo et Angelus. 2. Præt. Quicunque potest quod esi plus, potest tina quod est minus : sed Angelos potuit diligere bonum ervitum plus quam Deum, quud fecit i^ccaudo mortaliter : erga etiam potuit bonum creaium diligere Infra Deum ordinale, venialiter peccando. 3. Præt. Angeli mali videmur aliqua facere. quaiSDDtex genere suo venialia pecca ia, provocando homines ad risum, et ad alias hujusmodi levitates: sed circunsiautia |ΧΤ-6ΐυ· non facit de veniali mortale, ut dictum est, nisi speciali prohibitione superveniente, quod non est in proposito: ergo Angelus potest peccare venialiter. Sed contra est, quod major est pctfcclio Angeli, qumu perfectio hominis in primo statu : sed homo io primo siatu non potuit peccare venialiter : ergo mullo minus Abgelus. Respon. Dicendum, quod intellectus Angclf^sicut in primo dictum esi, non est discursi vus. ut scilicet procedat a principiis in conclusiones seorsum utrumque inielligeus, sicut in nobis contingit : unde oportet quod quandocuoqoe considerat conclusiones, consideret eas prout sunt ia princi­ piis. In appetibilibus autem, sicut luultolies dictum esi, fines sunt sicut principia : ea vero quæ sum ad liuein, suti sicut conclusiones : unde mens Angeli non fertur iu ea qcr sunt ad finem, nisi secundum quod stant sub ordine finis: propter hoc ex natura sua habent, quod non possit in eis esse deordioalio circa ea quæ sunt ad finem, nisi simul sil deordinatio circa finem ipsum, quud est per peccatum mor­ ule. Sed Angeli boni non moventur ia ea quæ sunt ad finem, nisi iu ordine ad finem debitum, qui est Deus : et propter hoc omnes eorum actus sunt actus charitatis, elsic in eis non potest esse peccatum veniale. Angeli vero mali in nihil moventur, nisi in ordine ad finem peccati superbfe ipsorum : ct ideo in omnibus peccant mortaliter quæcunque propria voluntate agunt. Secus autem est dc appetitu natu­ ralis boni, qui est in eis, ul in primo dicluin est. Ad primum ergo dicendum, quod homo convenit quidem cum Angelis in mente sive in intellectu : sqd differt in modo intelligcudi, ut dictum est. Ad secundum dicendum, quod Angelus non potuit minus diligere creaturam quam Denm, nisi simul referens eam in Deum, sicut in ultimum liueiu, vel aliquem finem inordi­ natum. ratione jarndicia. Ad tertium dicendum, quod omnia illa quæ videntur esse venialia dæmones procurant, ut homines ad sui familiarita­ tem attrahant, et sic detineant cos iu peccatum mortale ; unde in omnibus mortaliter peccant propter intentionem finis. Conclusio : Neque in Angelis bonis, neque in malis potest esse-peccatum veniale: quia boni semper moventur ex fine charitatis, et sic in omnibus bene operantur: mali vero semper moventur ex fine suæ superbiæ, et ita in omnibus quæ Ubere agunt, peccant mor­ taliter. Commentarius. Quamvis ratio D. Thomæ pro hac conclu­ sione aliquibus neotericis minus firma vi­ deatur; recte tamen considerantibus efficacissima apparct. Nam quod omnes actus voluntatis angelicæ ex actuali intentione ultimi finis particularis procedant, debeantque QUÆST ΙΟ LXXXIX. » 489 velimus quæstionem extendere ad casam,, que proinde participare bonitatem vel ma­ quo Deus crearet aliquos Angelos in solis litiam talis finis, satis convincitur, tam ex suis naturalibus, et sine prædicta eleva­ paritato, qua utitur S. Doctor ad actus an­ tione, etiam tenenda est pars negativa : gelici intellectus, el ad prima ejus princi­ quia Angelus sic conditus neque mortaliter pia. Tum etiam ex actualilate et immateneque venialiter peccare posset : ut osten­ ria litate ipsius Angeli. Sicut enim in nobis, dimus in prædicto tract, de Angelis, dis­ quia intellectus el voluntas sunt valde po­ put. 9, dub. 3. tentiates, el in infimo sp i ri tu ali tatis gradu, incipit cognilio et volitio a communioribus et potential ibus, nec semper ea actu cognos­ ARTICULUS V. cimus vel appelimqs, sed quandoque in Utrum primi motui sensualitatis in infidelitux sint pre­ actu, quandoque solum in potentia, indecata mortalia ? que per discursum et applicationem, ad magis actualia et specialia descendimus : ita Ad quintum sic proceditur. Videtur quod primi motus quia Angelus et ejus potentiæ sunt valde sensualitatis in infidelibus sint peccata mortalia. Dicit enim Apostolus ad Roma. 8, quod nihil est damnationis his, qui actuales et immateriales, debet eorum co­ sunt in Christo Jesu» qui non secundum carnem ambulant, gnitio et volitio initium sumere a rationi­ ct loquitur ibi de concupiscentia sensualitatis, ut ex præbus magis actualibus, et magis determina­ missis apparet : liæc ergo causa est quare concupiscere non sil damnabile his, qui non secundum carnem ambulant, con­ tis, ejus tamen efficaciae et virtutis, ut pos­ sentiendo scilicet concupiscenti^ quia sunt in Christo sint inde seipsos ad alia applicare et Jesu .· sed infideles non sunt in Christo Jesu : ergo in infi­ delibus est damnabile : primi igitur motus infidelium sunt movere : quo pacto se habet finis ultimus peccata mortalia. particularis, quem semel omnimoda liber­ 2. Præt. Anselm, dicit in lib. de gratia ct lib. arb. Qui non sunt in Christo sentientes carnem, sequuntur damnatio­ tate eligunt. Debent igitur in hujusmodi nem etiamsi non secundum carnem ambulant .· sed damnatio finis cognitione et volitione semper actu non debetur nisi peccato mortali.- ergo cuin homo sentiat persistere, et exinde in reliquas operatio­ carnem secundum primum motum concupiscentia*, videtur quod primus motus concupiscentiæ in infidcllbussit peccatum nes moveri. Quæcunque autem volitio vel mortale. operatio orta ex actuali intentione ultimi 3. Præt. Anselm, dicit in cod. lib. Sic est factus homo, ul concupiscentiam sentire non deberet .* hoc autem debitum finis particularis contrahit necessario movidetur homini remissum per gratiam baptismalem, quam ralitatem talis finis, atque adeo vel bonita­ infideles non habent: ergo quandocunque infidelis concu­ tem charitatis, si finis sit Deus, ut in bonis piscit, etiamsi non conscutiat, peccat mortaliter contra de­ bitum faciens. Angelis, vel malitiam superbiæ, si finis sit Sed contra est, quod dicitur Actuum 10 : Non est perso­ superbiæ objectum, ut in dæmonibus. Nec narum acceptor Deus : quod ergo uni non imputat ad dam­ nationem, nec alteri : sed primos motus fidelibus non impu­ necesse habemus latius hicconfirmarehujustat ad damnationem : ergo etiam nec fidelibus. modi doctrinam, quia in tract, de Angelis Respon. Dicendum, quod irrationabiliter dicitur, quod disp. 10 et 11, plura diximus, quæ effica­ primi motus infidelium sint peccata mortalia, si eis non consentiatur : et hoc patet dupliciter. Primo quidem quia citer persuadent, eam esse conditionem anipsa sensualitas non potest esse subjectum peccati mortalis, gelicæ naturæ, quam modo explicuimus. I ut supra esi habitum : est autem eadem natura sensualitatis Notanda vero est disparitas inter ratio­ 1 in infidelibus et fidelibus : unde non potest esse, quod solus molussensualitatisin infidelibus sit peccatum mottale.Alio nes hujus et præcedentis articuli : nam ho­ modo cx statu ipsius peccantis : uunquam enim dignitas mini in statu innocentiæ negatur facultas personæ diminuit peccatum, sed magis auget, ut ex supra dictis palet: unde neque peccatum est minus in fideli, quam ad delinquendum venialiter, ex eo quod ibi in infideli, sed multo majus. Nam ct infidelium peccata ma­ non poterat committere illa quæ sunt ex gis merentur veniam propter ignorantiam, secundum illud I ad Timoth. 1 : Misericordiam Dei conscquutiis sum» quia genere suo peccata venialia : si namque ignorans feci in incredulitate mea : ct peccata lldcltum hæc committeret, proculdubio venialiter aggravantur propter gratia' sacramenta, secundum illud Ilcbr. 10: Quanto magis putatis deteriora mereri supplicia, delinqueret. Angelo vero non ideo negatur qui sanguinem Testamenti, in quo sauctiflcatus est, pollu­ prædicla facultas, quasi talia venialia (lo­ tum duxerit. quendo de Angelo malo) committere non Ad primum ergo dicendum, quod Apostolus loquitur de damnatione debita peccato originali, quæ aufertur per gra­ possit; sed quia quæcumque committat, tiam Jesu Christi, quamvis maneat cojicupiscentiæ fomes : redduntur mortalia ex modo illa commit­ unde hoc quod fideles concupiscunt, non est in cis signum damnationi^ originalis peccati, sicut est in infidelibus. Et tendi, et ex fine, propter quem committun­ hoc etiam modo inlelligcndum est dictum Ans. Unde patet tur. Nota etiam quod D. Thom. solum ap­ solutio ad secundum. Ad tertium dicendum, quod illud debitum non concupis­ plicat suam doctrinam Angelis qui ad cendi, erat per originalem justitiam : unde id quod opponi­ supernaturalem finem fuerunt elevati, tur tali debito, non pertinet ad peccatum actuale, sed ad quique vel per peccatum lapsi sunt, vel per peccatum originale. charitatem in Dei amicitia permanserunt : Conclusio esi negativa. quia de facto nullus est qui ad istorum vel illorum numerum non pertineat. Si autem Salmant. Curs, theolog.jtom. VIII. L. ■ *' 'i.· <■ DE VITIIS ET PECCATIS. 490 Quamvis tempore D. Thomæ non defue­ rint qui in infidelibus etiam primos sensua­ litatis motus (supposita gravitate objecti)ad mortalem culpam damnaverint, indeque occasionem sumpserit S. Doctor ad insti­ tuendum præsentem articulum, ut contra­ riam veritatem demonstraret ; modo tamen nullus est qui ab ejus doctrina recedat, aut eam inquæstionem deducat. Est tamen circa motus sensualitatis non deliberatos non le­ vis difficultas, an omnes sive in fidelibus, sive in infidelibus sint peccata venialia ; vel potius dentur aliqui ita primo primi et de­ liberationis expertes, ut etiam a prædicta malitia excusentur? Tenendum vero esse hoc posterius, ostendimus supra disp. 10, dub. 3. ARTICULUS VI. Γ/nrm ptccalum vexiate pwit prigixah T ix ûhqxo moi $o/i> Ai! seipsam ordinaverit ad debitum finem, per grat um couscquetur remissiouemoriginalis peccati. Si vero uon ordinet seipsam ad debitum finem, secundum quod in illa ætate est capax discretionis, peccabit mortaliter, non faciens quod in se esi. et ex tunc non era in eo peccatum veniale sine mortali» nisi postquam totum fuerit sibi per gratiam remissura. Ad primum ergo dicendum, quod vcuiale non est dispositioex necessiute pra.redensmortale. sed contingenter: sicut «iuaiidoqne labor disponit ad febrem, non autem sicut calor disponit ad formam ignis. Ad secundam dicendum, quod non impeditur peccatam veniale simul cinn solo originali propter distantiam ejus, vel convcnicnlian, se ,, .. ~. . .4 , Λ 7, art. 10 ad 8, de Verit. q. 24, art. 12 ad 2, et q. 28, art. 3 ad 4, aliisque in locis. Quem a*, propterea sequuntur unanimiter ejus disciSJk.puli, Capreol. in 2, dist. 40, q. 1, art. 3, ad argum. Scoti, D. Anton. 1 part. tit. 13, cap. 6n‘ ‘2, § 3, Conradus, Cajet. Mediha in commen|JJ· tariis hujus artic. ubi eliam Curiel dub. 2, Greg. Mart. dub. 1, Araujo dub. 2, Alvarez |£?ώ. disp. 191, Zumel disp. 2, part. 2, concl. 3, Montes, disp. 18, q. 2, Silvester in sum. verb. Oratio, Solus de just, et jur. q. 3, art. 7/ 10. Victoria relect. 13, de puero perven. ad I usum rat. Bannez 2, 2, q. 10, dub. 2. Atque idem lenuere Vincentius in specul. moral, dist. 21, par. 3, dub. 0, Abulens. super cap. 25, Maith, q. 749, Dionys. Carthus. in 2, dist. 28, Navar. in Manuali cap. II, n. 7, Martin, de Ledesma 1 par. 4, q. 28, Tolet. 491 lib. 4 sum. c. 9, n. 9, Ludovic Lopez, 1 par. instructor» cap. 40, Corduba lib. 2, quæst. 5 ad 4, Vega super Concil. Trident, lib. 9, cap. 42, Manuel Rodrig. tom. 1 sum. in 2 editione cap. 11, Ægidius Trull, tom. 1 super Decalog. lib. 1, cap. 5, num. 3 et alii. Probatur primo ex èaera Scriptura, tum ex illoZachar. 1: Convertimini ad me, et ego 2âelurl convertar ad vos. Quod Ang. Doctor in solut. ad 3 hujus art. itaad præsens inducit : Primum quod occurrit homini discretionem D.Tbom. habenti, est quod de seipso cogitet, ad quem alia ordinet sicut ad finem : finis enim est prior in intentione : et ideo hoc est tempus (tempus scilicet primæ discretionis) pro quo obligatur ex Dei prxeepto affirmativo quo Dominus dicit. Convertimini ad me, et ego convertar ad vos. Zach. 1. Tum etiam ex illo Matth.6: Quxrite primo regnum Dei, et jus- 3ült,‘· 6· tiliam ejus, etc. Quod testimonium assump­ sit ad idem S. Doctor q. 7 de Malo, art. 10 D.Tbom. ad 9, his verbis : Licet præcepta affirmativa communiter loquendo non obligent ad sem­ per : tamen ad hoc est homo naturali lege obli­ gatus, ut primo sit sollicitus de sua salute, secundum illud Matth. 6 : Primum quxrite regnum Dei. Ultimus enim finis naturaliter primo cadit in appetitu, sicut prima principia naturaliter primo cadunt in apprehensione. 3. Dices, primum ex his testimoniis in- ΕΠαtelligi de conversione a peccatis personali- gu’1"' bus, quæ Gt per pcenitentiani : posterius vero non continere prædictum præceptum, sed solum consilium dimittendi omnia tem­ poralia propter regnum coelorum, et prop­ ter perfectionem evangelicam. Sed hoc pa-R«^*brum referi : nam cum idem Scriptura locus plures sensus literales admittat, totque illi tribuendi sint, juxta communiorem Theo­ logorum regulam, quot ex ejus verbis, salva serie contextus, el sine absurdi vel erroris periculo possunt deduci ; non infertur ex eo quod concedendus sit prædictis testimoniis iste posterior sensusfquem libenter admit­ timus) negandum esse illum priorem : qui neque ullo ex capite dissonat contextui, ne­ que alicujus erroris vel absurdi periculo manet obnoxius. Quinimo ut intelligamus, prædictum sensum esse verum et legitimum, satis superque est quod Ang. Doctor ita in­ tellexerit illa testimonia, nullo ex aliis Patribus in contrarium reclamante vel contradicente : ut revera nullus reclamat, neque prædictæ intelligent!® contradici!. Non enim minoris facienda est aulhorilas Divi Thomæ quoad in tel ligent i am sacra t'2.·- ■ 492 DE VITIIS ET PECCATIS. Scripturæ, quam Augustini, Hieronymi, Gregorii. aut alicujus alterius ex Ecclesias Doctoribus : ex quorum operibus, potius quam ex proprio marte credendum est il­ lum suam expositionem et intelligentiam desumpsisse. Quod si exponente ita Ambro­ sio, Hieronymo, aut Augustino nullus im­ pune intelligentiam rejiceret, cur rejicien­ da erit expositio D. Thom. per quem Hieron. August. Ambros.-et cæteri Ecclesiæ Patres apertius et formalius nobis loquun­ tur? Accedit, quod in ipsa sacra Scriptura prae­ cipitur nobis celeris et præpropera conver­ sio ad Deum; reprehenditurque ejus dilatio, Eal.5 juxta illud Eccles. 5 : Aon tardes converti ad Dominum, et ne differas de die in diem. Cur ergo non intelligemus in hoc et similibus locis ubi prædicta conversio commendatur, contineri præceptum non differendi, sed exequendi talem conversionem, ubi primo ad id adest tempus et occasio, sicut adest in instanti usus rationis? Katio 4. Deinde probatur ratione in hunc mostrtîo&c dum. Præceptum diligendi Deum super om­ nia obligat aliquando homines ad sui adim­ pletionem per actum conversionis in illum, ut tota lex naturalis et divina proclamat : debetque proinde assignari certum tempus talis adimpletionis, sicut assignatur in aliis præceptis affirmativis : sed in nullo tem­ pore adest per se major ratio prædictæ obligationis, quam cum homo pervenit ad usum rationis : ergo tunc urget talis obli­ gatio. Major et consequentia constant. Mi­ nor vero probatur. Tum quia prædictum præceptum est primum quod continetur in Matth. ϊθδθ : juxta illud Matth. 22 : Hoc est maxii2· mum et primum mandatum, etc. Diliges Do­ minum Deum tuum, etc. obidque dici solet præceptum prxceplorum, quia cætera omnia illud supponunt, et in eo radicantur: adim­ pletioni autem primi præcepti debitum est primum tempus capax talis adimpletionis, ita ut nullius alterius adimpletio prius ur­ gere possit : cum igitur post primum ins­ tans usus rationis nullum tempus sit, in quo non possit urgere alicujus alterius præ­ cepti adimpletio, consequens est, ut pro­ prium tempus adimpletionis primi præcepti sit prædictum instans. Tum etiam quia prædictum præceptum est finis præceplorum omnium et totius i aJ legis, juxta illud 1, ad Timoth. 1 .Finis Tim.i præcepti est charilas : finis autem licet in exccutione sit posterior, in amore tamen et acceptatione intendentis finem debet esse prior, utpote propter quem cætera diligun­ tur : debet igitur antecedentur ad omnia diligi et acceptari. Tum praeterea, nam hujusmodi praecep­ tum traditum est hominibus, ul ratione illius dirigant suos actus in ordine ad bo­ num honestum, cujus amor in ipso praecepto continetur : atque adoo tunc primo debet adimpletio ejus urgere, ex quo homo potest libere operari : ne videlicet mens rationalis et homo ipse, cum jam ut homo el ul ratio­ nalis vivere incepit, suis operationibus ex­ tra ipsum bonum honestum absque regula et gubernaculo per bona delectabilia vage­ tur. Cum ergo hoc contingat a primo ins­ tanti usus rationis, valde consonum est, ut pro illo instanti proponatur hominibus præ­ dictum præceptum, illoque adstringantur : ob hoc saltem ut ex tunc habeant certain operandi regulam, certumque et fixum scopum, quo suas operationes dirigant. Ete­ nim dum homo per rationis usum in hunc mundum moralis conversationis pervenit, quasi ingreditur vastissimum mare anfrac­ tibus et periculis plenum, ubi innumera sibi ex tunc jam objecta occurrunt, quædam honesta et rationi consona, quædam delec­ tabilia et dissona rationi : unde manifeste exponitur periculo errandi et a rationis re­ gula deflectendi, nisi ex tunc præfixum et intentum habeat finem ultimum, in quem ejus actus sunt dirigendi, et per quem sunt regulandi, ut honeste fiant. Sicut guberna­ tor navis incipiens per anfractuosum mare discurrere, exponeretur submersionis peri­ culo, nisi ex quo primo mare ingreditur, præfigeret sibi certum scopum, quo navem dirigeret. Illud ergo est tempus maxime opportunum et necessarium, ut prædictum præceptum obliget. Desumpsimus vero hanc probationem ex D. Tho. qu. 28 de Verit.D.n» art, 3 ad 4, ubi sic ait : Cum quilibet tenea­ tur peccatum vitare, el hoc fieri non possit nisi prxstilo sibi debito fine, tenetur quilibet, cum primo sux mentis esi compos, ad Deum se convertere, et in eo finem constituere, el per hoc ad gratiam disponitur. 4. Adde, quod si discurramus per alia tempora post illud primum, in nullo alio reperiemus tot rationes et congruentias, ut prædictum præceptum obliget. Quinetiam eo transacto vix erit ratio assignandi potius hoc tempus*quam illud, ut intuenti consta­ bit. Quod enim aliqui dicunt obligare solum in articulo mortis, communiter reproba­ tur : quia cum præceptum dilectionis Dei traditum sit ad rectam vitæ humanæ insti­ tutionem DISP. XX, DUB. I. lutionem per relationem operationum nos­ trarum in Deum tanquam in ultimum finem,etad conci liandam conservandamque amicitiam cum illo, rationi dissonat, ut in solo vitæ exitu obliget, totumque vitæ spa­ tium extra talem obligationem sit. 5. Ex quo potest desumi non inefficax Ctafirconfirmatio nosiræ assertionis et rationis factæ pro illa. Quia inter plures et diversos modos dicendi circa designationem tempo­ ris prædictæ obligationis, quos assertores contrariæ sententiæ excogitarunt, nullus invenitur qui sufficienti ratione fulciatur, aut qui ipsismet aulhoribus omnino satisiw faciat : ut videre est apud Thom. Sanchez ' lib. 2 sum. c. 45, ubi relatis prædictis di­ cendi modis usque ad octo,omnes illos reji­ cit et impugnat, vel tanquam insufficientes, vel tanquam firmo aliquo fundamento des­ titutos. Neque minus impugnationi obnoxius manet nonus, quem ille approbat dicens, prædictum tempus esse, cum graves odii Dei tentationes instant, et periculum illis succumbendi adest, nisi lentatus actum amoris Dei eliciat. Porro hunc dicendi mo­ dum insufficientem esse liquet : tum quia obligatio ad actum quæ præcise est ratione tentationis casu occurrentis et urgentis, non est obligatio per se, sed per accidens : sicut per accidens et non per se est quod talis tentatio tunc occurrerit, et alia via superari non possit : tempus autem quod quærimus, non est illud in quo præceptum dilectionis Dei urgeat per accidens, sed in quo obliget per se : quia certum est assignandum esse aliquod tempus hujus per se obligationis. Tum etiam quia prædicta obligatio debet esse communis omnibus adultis, et omnes illos constringere, sicut ipsum præceptum commune est, et omnibus imponitur : sed illa occasio in qua urgent graves odii Dei tentationes, et periculum illis succumbendi, non est communis omnibus adultis : plu­ rimi enim sunt qui toto vitæ tempore nul­ lis hujusmodi tentationibus vexantur : non igitur hac via assignatur sufficienter tem­ pus prædictæ obligationis. 4wtio. 5. Neque obest, si dicas, quod etiam tem­ pus primi usus rationis a nobis assignatum non affert prædictam obligationem per se, sed solum per accidens : nimirum ratione periculi deviandi a regula rationis, incidendique in alia peccata, dum homo non præintendit et præfigit sibi certum finem bonum, in quem suas operationes dirigat, ut in tertia probatione nostræ rationis dice­ bamus : ergo neque ex hoc capite debuimus 493 i modum dicendi nuper relatum impugnare, neque prædictam obligationem pro omni­ bus hominibus et sub culpa 'mortali sta­ tuere. Etenim præceptum obligans solum per accidensob periculum delinquendi con­ tra alia præcepta, non plus obligat, quam ipsa præcepta contra quæ adest periculum delinquendi : in multis autem ex iis qui perveniunt ad rationis usum, vel nullum adest tunc periculum delinquendi contra alia præcepta ; vel saltem non semper adest periculum delinquendi contra illa quæ obli­ gant sub mortali, sed ad summum contra aliqua obligantia sub veniali : sicut est præ­ ceptum non loquendi aut operandi otiose, et similia. G. Non itaque hoc obest : stat enim quod præceptum de quo agimus, obliget in insstante usus rationis ob periculum delin­ quendi contra alia præcepta, et nihilominus obliget perse et ratione sui, atque adeo quoad omnes etsubculpa mortali. Pro quo Docirina nota, ex duplici periculo posse oriri obli-p|%^.tt’ gationem exequendi aliquem actum, ut di­ ligendi Deum, vel fundendi orationem in aliquo tempore determinato : aut ex peri­ culo intrinseco orto per se ex absentia talis actus; aut ex periculo extrinseco aliunde ortum ducente. In primo casu obligatio præ­ cepti est per se, atque ita gravis et universa­ lis, sicut exigit natura sua propria materia talis præcepti : in secundo vero est per ac­ cidens, non nisi qualem alia præcepta, quo­ rum violationis periculum imminet, expos­ tulant. Dicitur autem periculum intrinse­ cum ortum per se ex absentia actus, quando iste non casu et contingenter aut ex hujus vel illius peculiaris accidentis occursu, sed ex natura rei et ex ordine divinorum præceptorum requiritur ad illud evitandum : neque alia via quam per talis actus positio­ nem potest juxta communem rerum ordi­ nem caveri : ipsumque periculum non urget dumtaxat contra hoc vel illud præceptum determinatum, sed communiter et indiffe­ renter contra omnia, vel contra plura. Tum quippe ipse rerum ordo per se postulat, ut detur præceptum de tali actu ibi et tunc exercendo : et hoc est, tale præceptum obligare per se. Periculum vero exlrinsecum et non per se orium ex defectu actus dicitur quando non ordo rerum aut divi­ norum præceptorum, sed occasio aliqua accidentaliter occurrens postulat, ut adhi­ beatur talis actus ad tale periculum caven­ dum ; ob idque sæpe tollitur sino actu per solam absentiam ipsius occasionis :J unde 494 DE VITIIS ET PECCATIS. quod actus tunc adhibeatur, non est peti­ lum a præcepto ejus per se, sed per acci­ dens, ratione dumtaxat alicujus alterius præcepti, cujus adimpletio per prædictam occasionem impeditur. Sicut cum aliquis ex accidenti tentalione cernitur in periculo violandi castitatem, nisi orationem fundat : totum enim hoc periculum estextrinsecum, ulpote ortum non per se ex absentia ora­ tionis, sed ex occasione tentationis, qua cessante, etiam oratione non adhibita, præ­ dictum periculum evanesceret. Diiuiiur Ad rem ergo : periculum quod imminet deviandi a rationis regula et in mullis de­ linquendi ex omissione conversionis in Deum pro primo instante usus rationis, non oritur præcise ex aliqua occasione aceidentaliter occurrente, sed ex ipso rerum ordine: quia dum homo per prædictam conversio­ nem non præfîgit sibi certum finem et regu­ lam intra lineam boni honesti, ex ipsa finis et regulæ destitutione manet in periculo aberrandi ab illis, et inordinate per bona delectabilia divagandi. Unde in tali casu et periculum oritur perse ex defectu prædictæ conversionis, el obligatio ad illam est ex ipso ordine rerum el praeceptorum : adeoque tale periculum est periculum intrinsecum, et obligatio operandi propter cavendum illud est obligatio per se debetque proinde esse ita universalis, sicut ipsum præceptum diligendi Deum, quod omnes constringit : et ita gravis, ut sit sub culpa mortali : quia tantam obligationem habet per se inducere materia prædicti præcepti. § π. Ratio alia pro eadem assertione. Doctriia "· Secunda ratio probans nostram asserrro^ffor-tionem est quæ traditur a D. Thoma in hoc ratione, art. Pro cujus intelligentia nota, nomine instantis usus rationis, pro quo prædictam obligationem statuimus, a nobis non inlelligi aliquod unum instans physicum et om­ nino indivisibile; sed totam illam ducatio­ nem, qua homo indiget ad discernendum inter bonum rationis et bonum sensibile, et ad deliberandum quod ex prædiclis bo­ nis sit sibi amplectendum. Quæ duratio quia regulariter brevissima est, totaque exi­ gitur ad primum rationis usum plene exer­ cendum, moraliter dicitur unum et primum instans; quamvis physice verum tempus, adeoque plura instantia includat. In hoc igitur morali instante primus actus occur­ rens homini est cognitio et judicium intel­ lectus respectu boni communis, sub ratione dumtaxat convenientis ad proprium sup­ positum, quæ est ratio boni physici, præscindendoque pro tunc a ratione honesti aut delectabilis, consoni vel dissoni recte rationi, quæ sunt rationes boni et mali moralis. Ad hujusmodi vero actum intel­ lectus sequitur in voluntate actus amoris ejusdem boni communis sub prædicta ra­ tione boni physici. Et quia uterque iste actus inditur ab Authore naturæ, cujus est extrahere primo intellectum el voluntatem de potentia ad actum, uterque sine discursu aut electione habetur ob idque potest adesse, et de facto adest in primo instante physico prædicti instantis moralis : ibique jam usus rationis inchoatur. Deinde sequitur alius actus intellectus, quo discernit inter bonum et malum morale, seu inter illud quod consonat rectæ rationi, et naturæ hominis, ut homo et rationalis est; et illud quod dissonat tali rationi et naturæ, placet vero appetitui sensitivo, et est juxta naturæ defectibilitatem. Adestque etiam iste actus sine discursu et medita­ tione, per principia synderesis ab eodem Authore naturæ indita. Et penes hujusmodi actum dicere solemus consistere primum rationis usum ; quia in eo primo splendet discretio boni el mali moralis, quæ est pri­ marium mu nuspracticæ rationis. Existente vero in intellectu hujusmodi actu, statim tangitur homo interna solicitudine, ut de­ liberet et determinet de seipso, in quod ex prædiclis bonis se ordinct, seu quod ex illis prosequendum sibi eligat et amplectatur. Et ubi hæc deliberatio completur, vel com­ pleri debet, ibi terminatur prædictum ins­ tans morale. Quod proinde in aliquibus erit brevius, in aliquibus vero latius, juxta celeritatem et acumen ingenii uniuscujus­ que: ratione cujus et aliarum circunstantiarum quibusdam datum est citius, quibus­ dam vero tardius discurrere et deliberatio­ nem illam complere. Sicut etiam non est omnino idem tempus aut eadem ælas, ubi hæc pueris occurrunt : sed aliquibus ante septimum vel sextum annum, et aliquibus non nisi post illum, citius vel tardius: quod ex naturali corporis compositione, et organorum ubi sensus resident dispositione multum dependet. 8. Porro primum quod ad præsentiain illius judicii synderesis discernentis bonum a malo moraii hominem solicitât, esse ut deliberet de seipso, in quod ex prædictis se DISP. XX, DUB, I. se ordinet, non omnino supponitur hic a .,W11 n. Thoma ; sed sufficienter probatur in so­ lution. ad 3, verbis illis: Primum enim quod occurrit homini discretionem habent i est, quod de seipso cogitet, ad quem alia ordinet sicut ad finem : finis enim est prior in intentione. Quam rationem et ejus vim optime enu­ cleavit Cajet, in comment, hujus articul. § Ad cujus evidentiam. Occurrens cuidam ra­ tioni dubitandi quam in contrarium ad­ duxerat his verbis : Advertendum est, quod in occurrente primo fine inveniuntur duo, 3 scilicet quod appetitur ; el cui appetitur (Sup. οχ:, ponit Cajet, et merito, quod voluntati in primo instante usus rationis naturaliter occurrit ut amandum bonum in communi, ut modo diximus). Primum (prosequitur) est amatum amore concupiscent ix : secundum amore amicit ix. El quia amabile quidem bonum, unicuique autem proprium, et amicabilta qux sunt ad alios, veniunt ex amicabili ad se, primum cui appetitur, est ip~ semet appetens. Et quia concupitum ordinatur ad amatum amicitia, et non e converso : ideo primus simpliciter finis occurrens appetenti I est ipsemet qui est finis omnium concupisci• bilium, ad quem omnia concupiscibilia naturalifer ordinantur.Quia ergo finis est prior i in intentione, et ipsemet puer est finis primo 'J amatus amicitia, cui primo concupiscitur de facto, oportet quod primum de facto occur­ rens pueri voluntati, sit ipsemet, ad quem aha concupiscibilia ordinet. Completo autem hoc naturali occursu, quo puer vult natura­ liter sibi bonum ac beatitudinem, consequens est ut statim de prxeipue amato quod jam , occurrit, id est, de seipso solicitas sit, quid ei appetendum sit. Ex hoc enim pendet quid operandum, quid solicitandum, quid patien­ dum, et quicquid aliud subesi ejus potestati. Et quoniam ipse secundum seipsum est ma­ gis amatus, quam ipsemet secundum paries seu partiales rationes suas, consequens est i quod primum solicitons puerum est deliberare quid sibi secundum seipsum lotum, non secundum hunc vel illum respectum appeten­ dum est. Hoc autem est deliberare de seipso, et ordinare se ad finem: quia id quod sibi prxeipue amato secundum se totum est ap­ petendum, est finis ad quem ipso ordinatur. Unde si sibi appetendum consuerit bonum honestum in confuso, ut xtas illa consuevit, bene deliberavit de seipso, finem suum in ve­ ram beatitudinem collocans, quamvis imper­ fecte el inchoative. liem ■ Et inferius : Ex his autem dicitur ad ob- | jecta contra primum, quod de facto occurrere 495 I seipsum ut finem amatum amicitia, dum primo concupiscitur bonum, ratione convin­ citur : quia omne concupitum alicui concu­ piscitur : et cum constet quod non alteri, ergo sibi. Similiter quod de facto occurrerit ipse­ met ut deliberabitis, quantum ex rerum ordine probatum est, quia est prxeipue amatus : et quia rerum ordo nulla tunc culpa perversus est, ideo naturx ordinem facti series quantum ad occursum sequitur. Quibus verbis, licet aliquibus minus perspicua visa sint, nihil addendum duximus, ne expositione nostra minus perpolita Cajetanici eloquii sapor obtundatur. 9. Ex his ergo arguilur pro nostra asser- Falsa­ tione. Nam com homo primo desftdeliberat, ^ϊΐΐ). in quem finem aut bonum se ordinet, tene­ tur eligere bonum honestum,et ordinare se­ ipsum in tale bonum ; oppositum vero ma­ lum respuere: sed homo deliberat de se­ ipso in primo instante morali usus rationis, ulpote de primo amato amore amicitiæ : tenetur igitur in illo ad prædictam electio­ nem laciendam, atque adeo ad dilectionem Dei saltem implicitam, quæ ut num. 20 dicemus, clauditur in tali electione. Minor et consequentia constant. Major vero pro­ batur. Tum quia od hoc ostenditur tunc homini ab Authore naturæ bonum hones­ tum et malum contrarium, ut ipse cognita utriusque ratione eligat quod suæ naturæ et naturali lumini suæ rationis consonat ; respuat vero quod dissonat: ergo tenetur ita eligere, ne naturalis illa propositio effectu pro quo exhibita fuit frustretur, sed potius ipsum consequatur. Tum etiam quia quando Deus primo ostendit homini quid sit bonum, et quid sit malum, ipseque utriusque rationem sufficienter deprehen­ dit, tunc proponit et ostendit illi sufficienter suam legem naturalem dictantem bonum esse sequendum, et malum fugiendum : ergo tenetur ipse homo ex tunc talem legem amplecti proponendo efficaciter vivere se­ cundum illam, adeoque -eligere sibi pro­ secutionem boni et fugam mali. Quemad­ modum cum primo proponitur alicui lex evangelica, ipseque veritatem talis legis sufficienter agnoscit, tenetur amplecti il­ lam, et proponere vivere secundum ipsam saltem in communi : et nisi ita faciat, mor­ taliter delinquet, ut Theologi satis commu­ niter fatentur. 10. Ad hæc (et est probatio D. Thomæ Additio fere in omnibus locis ubi de hac re tractat)D cum homo primo agnoscit indigentiam pro­ priæ spiritualis salutis, et in quo hæc salus 496 t » ■■ i i) ■ ■ ; DE VITIIS ET PECCATIS. DISP. XX, DUB. I. 497 beret. Per quod tollitur quædam replica, amare : et sicut natura prius movet ad saltem in confuso et in communi consistat, fuit praecepto diligendi Deum et convertendi Coi· quæ ex dictis posset emergere. Vide infra amandum bonum, quam ad respuendum se in illuni in primo instante suæ plenæ 1 tenetur eam procurare, et facere quod in malum, ita prius praecipit diligere illud, num. 58. libertatis, quod fuit secundum suæ creatio­ se est. ut illam consequatur : sed in instante 13. Contra illud de suspensione judicii quam istud respuere. nis, et correspondet primo nostro instanti morali usus rationis agnoscit homo se in­ electivi post deliberationem etiam urget, 15. Confirmatur : nam finis omnium ConDrdigere spirituali salute, hujusmodique sa­ morali.· ergo etiam nos, tenebimur in hoc quia eo ipsoquod puer, cognita ratione boni I præceptorum divinæ legis est unio volun- roaü0· lutem (saltem in communi) sitam esse in nostro instante similem dilectionem el con­ honesti et mali oppositi, plene deliberet, tatis cum Deo, et cum bono honesto, quæ amore boni honesti : tenetur ergo pro tunc versionem elicere : cum eadem ratio utrotenetur non suspendere judicium et elec­ fit per ejus dilectionem et amorem : ad hu­ ad talem amorem eliciendum. Consequentia bique militet : nempe quod omnis creatura tionem, sed judicare bonum esse eligendum, jusmodi enim unionem perficiendam prærationalis ubi primo exercet plenum domi­ liquet. Utraque autem præmissa habetur et malum respuendum, el ita eligere : idem ceptaomniaordinantur, ut docet D. Thomas, D-T110in· nium suæ voluntatis, et agit ut omnino ex doctrina quam tradidimus. Major qui­ enim præceplum quod jubet talem electio­ 2, 2, quæst. 44, art. 1, ob idque diximus libera, tenetur se suo creatori submittere, dem, nam homo tenetur primo et ante re­ nem, urget etiam pro determinatione ju­ tom. sexto in tractat, de bonit. et malit, liqua omnia de ejus salute curare, quod et primum amorem ac primum voluntatis dicii requisiti ad illam, et utriusque omissio disput. 4, num. 19, nihil Deum posse præsecundum ordinem naturæ primo diligit : fructum illi consecrare. Valde enim rationi est contra tale præceplum. Eo presertim cipere, quod prædictam unionem impediat: consentaneum est, ut Deus talis creatura-, diligit autem primo seipsum secundum quia existente prædicta deliberatione, nulla quia nihil potest praecipere contra id quod auctor pro creationis beneficio exigat ah prædictum ordinem : ergo tenetur primo potest esse ratio suspendendi judicium de in omnibus præceptis intenditur. Et hæc et antequam se ad alia distrahat, curam illa ex tunc hujusmodi pensionem, et pri­ eligendo bono honesto, aut ipsam electio­ eadem unio et amor est etiam eorumdem mitias libertatis a se creatæ sibi et non al­ habere de propria salute. Minor vero, quia nem, nisi vel quia placet et acceptatur op­ præceptorum initium : quia nullum per­ per illud lumen synderesis quo homo HH in teri conquirat. positum malum, et hoc nullus dubitat re­ fecte et ut oportet adimpletur, nisi ex præ­ 12. Dices primo, posse intellectum pueri Ensi prædicto instante discernit inter bonum et pugnare rectae rationi : vel quia dubitatur dicto amore : sed finis quoad intentionem pervenientis ad illud instans ligati aliqua, malum morale, agnoscit simul se esse prop­ quod eorum sit eligendum : et hoc etiam et amorem præcedit omnia, quæ sunt ad passione, aut aliqua perturbatione vel dis­ ter aliquem finem ultimum diligendum et est prohibitum : quia contra redam ratio­ finem : sicut etiam initium præcedit illa tractione impediri, ut non plene deliberet, assequendum, debereque hujusmodi finem nem est deliberate dubitare inter bonum et quibus virtutem subministrat : debitum quod ex bonis tunc propositis sit sibi eli­ esse bonum honestum et rationi consenta­ malum, quod eorum amplectendum, vel ergo est ut præceplum talis amoris et di­ gendum : aut esto plene deliberet, poterit neum, ac super reliqua omnia diligibile : fugiendum sit: cum ipsa ratio naturalis lectionis reliqua omnia antecedat. judicium electionis aliquantulum suspen­ (quamvis in particulari non deprehendat, evidenter unicuique ostendat, bonum esse Dices, potius hinc fieri debere hoc præ- Ecpiica. dere, et ad neutrum se determinare. Dum quoad usque major lux adveniat, ubi sit sequendum, et malum fugiendum. Tenetur ceptum ultimo loco adimpleri : quia finis autem vel non plene deliberat, vel per tale bonum) videtque insuper, propriam ergo puer in prædicto primo istante non quamvis in intentione sit primus, est ulti­ salutem seu bonum suæ mentis situm esse deliberationem judicium non determinat, suspendere judicium aut electionem, sed mus in exeeutione : debet ergo exeeutio non videtur teneri ad prædictam electio­ in recta habitudine et ordinatione volup­ determinate judicare, et de facto eligere. illius, quod se habet ut finis, postremo loco nem. tatis ad prædictum finem, quæ fit per ejus Praesertim cum ipsum lumen rationis tunc praecipi. Sed hoc nullius momenti est : Diluitur, Sed contra : quia cum primum illud ins-Pradt· amorem : hæc enim omnia utpote prima àf’ir. tans de quo agimus, non sit instans physiώ,αΓ· primo homini communicatum pulset et nam cum dicitur, primum in intentione et universalissima ac per se notissima prin­ urgeat pro tali judicio et electione. cum et indivisibile, sed quoddam instans esse ultimum in exeeutione, intelligendum cipia rationis practicæ, notificantur statim 14. Dices secundo, sufficienter submitti morale, tandiu protrahendum, est, quous­ est de exeeutione quæ ab intentione distin­ omnibus et singulis ad rationis usum per­ (05(0. voluntatem humanam divinæ legi, si vide­ que puer plene deliberet : ipse quippe ac­ guitur, uti est exeeutio consecutionis rei venientibus. ut ex tali cognitione possint rit se adstriclam ad fugiendum malum et i intenfæ : secus vero de exeeutione quæ in tualis deliberatio, quæ tunc naturaliter ad cætera minus per se nota discurrere : ad non peccandum, el hoc efficaciter pro­ I ipsa intentione clauditur, eo quod est exe­ pccurrit, habet se ut pars et complementum cognoscit ergo tunc unusquisque indigen­ ponat ; quamvis non urgeatur tunc præ­ illius instantis : unde ex quacunque causa eutio ipsiusmet intentionis : nam talis exe­ tiam suæ salutis, et in quo hæcsalus saltem cepto eligendi bonum ; quia sicut natura prædicta deliberatio impediatur, non cense­ eutio, utpote in intentione ipsa inclusa, de­ in communi consistat. incipit ab imperfectioribus, ila Deus prius tor completum tale instans: et ideo diximus bet æque præcedere. Porro præceplum II. Denique probari potest major illa Alia proba­ nostræ rationis : quia cum primo Deus ho­ præcipit minus perfecta, sicut est non pec- I dilectionis Dei et boni honesti tanquam supra, quod prædictum instans non est tio. care, quam perfectiora, sicut est bonum I finis ultimi, de quo nunc agimus, non est æquale in omnibus sed in aliquibus lon­ minem prædictomodo illuminatostendendo honestum eligere. gius, in aliquibus brevius : quia non omnes præceplum de illorum consequutionc, sed illi suam legem naturalem, quasi notificat Sed neque hoc enervat nostram rationem. Mel· de amore et intentione dumtaxat : undo aut eadem ingenii et discursus celeritate illi dominium morale quod habet in ipsum, Potius enim ordo quem servat natura in tale præceplum debet etiam quoad exeeugaudent, aut æqualiter passionibus et im­ sumitquepossessionem humanæ voluntatis, humanis actibus, quemque proinde prætionem primo loco obligare. Quia nihil aliud pedimentis rationem tunc ligantibus expe­ quæ ex tunc sibi debetur : ergo tenetur ex cepta Dei naturalia observaro debent, sua­ est obligare primo loco hujusmodi præcepdiuntur. Lnumquenquc aulem tunc primo tunc ipsa voluntas amplecti talem legem, det oppositum. Nam quod voluntas fugiat tum quoad excculionem, quam obligare et ejus obediendiæ se submittere : non enim urgebit praeceptum convertendi se in Deum malum, oriri debet ex amore boni : utosprimo loco ipsum finem quoad intentionem sine hac submissione possidetur moraliter per amorem boni honesti, quando ex cogni­ Mton.tendit D. Thom. hac 1,2, quæst. 25, artic. et amorem, seu esse primo loco intentum el a Deo, neque Deus suum morale dominium tione istius boni plene deliberat. Nec potest 2 : Quia bonum quxritur (inquit) ideo refuta­ amatum. Ex quibus satis superque proba­ in illam exercet. Fit autem talis submissio dici quod omissa deliberatione de seipso, tur oppositum malum. Non enim voluntas per electionem boni honesti, in quo claudi­ tam credimus existentiam prædicti præ­ possit puer tunc deliberare primo circa aut appetitus vim habet ad effugiendum tur volitio vivendi secundum rectam ratio­ cepti pro illo primo instante morali, quæ alia : nam ipsa natura solicita in primis nem et secundum ejusdictamen et legem : malum, nisi in virtute boni quod amat. | est prima pars dubii : superest videamus, de proprio bono, naturaliter tunc inducit tenetur igitur ex tunc prædicto modo eli­ Ergo si homo ubi primo bonum et malum qualis esse debeat conversio et amur cadens cogitationem circa tale bonum, eaque ink Igere. i lectum praeoccupat, et impedit digressio­ cognoscit, tenetur hoc posterius effugere, sub tali præcepto, quod pertinet ad secun­ Confirmatur : nam Angelus adstrictus 1 nem casualem ad alia, quousque de se deli­ a fortiori tenebitur illud prius diligere et dam. beret. * 4i Ri DE VITIIS ET PECCATIS. •198 §111. Secunda dubii pars absolvitur. ’w i4 Vif '■ γ ’ xr i t a'· t 'ii · HA I ..L « 16. Licet aulhores omnes quos pro praece­ denti assertione adduximus, omnino conve­ niant in statuenda obligationedilectionis Dei pro primo instante usus rationis ; non ta­ men eodem modo hujusmodi obligationem et dilectionem declarant : sed potius adhuc intercos vertitur in dubium, an exigatur ad illam adimplendam amor Dei formalis et explicitas: an vero sufficiat implicitus et victualis contentus in ipso amore boni ho­ nesti in communi? Et rursus, an talis amor solum exigatur ex parte Dei ut authoris el finis naturalis, vel etiam ut supernaturalis? Et iterum an sit eliciendus viribus gratiæ, vel solius naturæ? Imo sunt qui dubitent, an requiratur amor absolutus et efficax vel sufficiat inefficax el per modum velleitatis? Quæ omnia ex doctrina Angelici Docloris breviter resolvemus. Beqniri- Atque ab hoc ultimo incipiendo, omnino tenendum est non sufficere amorem inef­ ficacem, sed requiri efficacem et absolutum. Tum quia rationes usque modo factæ ad suadendam obligationem prædicti amoris, proculdubio convincunt de amore efficaci : hic solus est amor super omnia, qualem exigunt merita finis ultimi, et qualis requi­ ritur ad instituendam vitam humanam, dirigendosque humanos actus in prædictum finem. Tum etiam quia juxta doctrinam Ang. Doctoris amor in primo instante de­ bitus, debet esse talis conditionis, ut non compatiantur secum culpam mortalem etiam originalem, ut sequenti dub. osten­ demus: amor autem solum inefficax non excludit talem culpam, ut est per se notum : non ergo per hujusmodi amorem adimple­ tur sufficienter prædictum præceptum. An.■.uni- 1?· ^u0 apposito, circa alia quæ primo ciatim- et secundo loco inquisivimus, communior et'iiiiu- sententia tenet sufficere amorem Dei finis ratis? naturalis implicitum, contentum in ipso amore et electione boni honesti, et in pro­ posito vivendi secundum rectam rationem. Cajet. *la Cajet. Alvar. Curiel, Zumel, Martinez, Cuhei’ ‘^rauj°’ ^ontes· et plures alii ex his quos zumel. num. 2 retulimus. Non tamen desunt qui Araujo a^irmen^ requiri amorem Dei explicitum : Montes, imo requiri amorem Dei ut authoris et finis ^"^supernaturalis. Quæ sententia tribui solet Solus. D. Antonino, Capreolo, Solo, et aliis Thomistis. Quos tamen non difficile ad concor­ diam reducemus : forte enim dissidium ex DISP. XX, DUB. I. 499 defectu distinctionis procedit. 1‘roquonola, ipsis de facto adimpletur, cognoscentibus ex tum de ipso Deo judicium, etiam supernasæpe contingere ut aliquod præceptum per tunc explicite per fidem Deum trinum turale, ex quo ad similem ejus amorem ex­ se, seu quantum est ex se obliget in aliquo et unum, authorom gratiæ, remuneratorem pressu m el formalem incitentur : qui proinde tempore determinato; et nihilominus ille et glorificatorem, ut ab ipsa fide proponi­ non excusabuntur ab omissione præcepti, quem obligat, si non adimpleat, excusetur tur : igitur quantum est ex se, omnes ab nisi eliciant talem amorem. Et propterea ab ejus omissione seu transgressione : vel instante illo constringit. ait D. Thom. in præsenti et alibi, quod quia invincibiliter ignorat tale praeceptum, El confirmatur : nam supposito quod puer in prædicto instante tenetur Deum di­ vel quia absolute non potest illud adim­ amor Deiexplicitus et ut anthoris supernaligere prout in illa ætate fueriteapax : quia plere : de quo plura diximus disput. 5, dub. luralis aliquando sit debitus, ut omnes sup­ solum tenetur juxta notitiam quæ tunc sibi 6 et disp. 12, dub. ult. i ponunt, rationes a nobis fadæ sufficienter communicatur. Atque adeo si notitia fuerit Hoc præsupposito, dicendum credimus, convincunt, opportunissimum tempus talis explicita, tenebitur ad explicitum amorem ·, præceptum dilectionis Dei quod per se obli­ obligationisesse prædictum instans nullum­ si vero implicita, ad implicitum, sicut etiam gat omnes ad rationis usum pervenientes, que succedere in toto vitæ spatio magis vel si habuerit notitiam Dei ul finis dumtaxat non solum præcipere, quantum est ex se, æque opportunum, ul intuenti constabit : naturalis, solum adstringetur ad hujus amorem ejus implicitum, sed etiam expliergo, etc. amorem ; si vero ut supernaturalis, tene­ citum, neque solum amorem illius ut finis i±ud· Sed observandum est, quod licet tenea­ bitur quoque ad amorem istius finis. lersio. et anthoris naturæ, sed etiam (supposita mur præcopto utriusque amoris, naturalis 20. Tertia autem assertionis pars, vide-Probatio praesenti hominum elevatione ad superna­ licet neminem excusari ab obligatione præ- l, r"J scilicet etsupernaluralis ; sufficienter tamen turalem ordinem) ut finis ct anthorissuperdicti præcepti quantum ad amorem Dei im­ quoad utcunque adimpletur per unicum naturalis. Excusantur tamen multi propter plicitum, solum procedit (saltem pro nunc) actum amoris supernaturalis : quia in isto, ignorantiam invincibilem ab omissione de amore ejus ut authoris et finis naturalis : utpote superioris el perfectioris ordinis, praedicti praecepti, quantum ad amorem Dei qui sane amor continetur in illo quo dili­ continetur eminenter amor naturaljs : explicitum etiam ul finis naturalis; et plu­ gitur bonum honestum in communi, et in sicut etiam ejus præceptum propter præ­ res adhuc quantum ad amorem finis super­ proposito efficaci vivendi secundum rectam dictam rationem virlualiter clauditur in naturalis: quæ quidem excusatio admit­ rationem. Nam cum hæc potissimum dictet præcepto supernaturali : et ideo hoc adim­ tenda non est quantum ad amorem impli­ et jubeat, Deum diligendum esse super pleto, sufficienter censetur illud adimpleri. citum respectu Dei ut finis naturalis. Dixi­ omnia, præcipuaque ratio boni honesti in Non lamen e converso : quia præceptum et mus supposita présent i hominum elevatione ipso Deo consistat, quisquis expresse et effi­ amor naturalis ordinis non continent suad supernaturalem ordinem : quia si homo caciter diligit bonum honestum, et hoc quod pernaturalia. sine tali elevatione conderetur, ut in pura est vivere secundum rectam rationem, ibi 19.· wuoau Quoad secunuam secundam vero panem partem , Pnbaiio 1U natura, præceptum diligendi Deum sive ImnJâ. nempe excusari multos ab adimpletione jam implicite el virlualiter diligit ipsum •· ·* implicite sive explicite, solum comprehen­ Deum. Porro ab obligatione istius saltem prædicti præcepti quantum ad amorem Dei deret amorem ejus naturalem ·. adsuperna­ amoris neminem excusari, ubi ad rationis explicitum pro primo illo instante usus ra­ turalem vero nequaquam se extenderet. usum pervenerit, ex dictis in utroque prætionis, pluresque adhuc excusari ab illo 18. Probatur esse ita dicendum: et primo rniiu cedenti § probatum reliquimus. Siquidem quoad amorem finis supernaturalis, etiam quoad primam partem. Nam praeceptum ex illis constat, omnibus ad tale instans suadetur. Quia multi sunt qui in illa ælate diligendi Deum prout in lege traditum est, pervenientibus manifestari per lumen syn­ nondum cognoverunt Deum explicite, ne­ aperte dictat amorem ejus formalem et ex­ deresis bonum honestum, et obligationem que ejus nomen aut rationem audierunt, plicitum, ut ostendunt ipsa verba quibus amplectendi ipsum, sequendique legem na­ sed laborant (saltem brevi aliquo tempore) intimatur Matth. 22, elDeuler. 6 : Diliges turalem, quæ tunc etiam quoad prima ejus ignorantia ejus invincibili: el plures adhuc Dominum Deum tuum ex toto corde tuo et^i præcepta et principia ostenditur el intima­ sunt, qui nihil audierunt aut cognoverunt ex tota anima tua, etc. Et insuper nonsolum tur : neque censet u r com pletu m tale instans, de illo ut authore et fine supernatural! : dictat amorem ejus ut finis naturalis, quem quousque totum hoc cum plena advertentia nemo autem potest explicite amare, quod naturali ratione assequimur, sed etiam ut et deliberatione innotescat. explicite non cognoscit, cum nihil volitum supernaturalis, quem cognoscimus per Neque ibi locum habere potest ignoran­ quin præcognilum : unde ipsa ignorantia fidem, juxta communem Catholicorum ac­ tia aut inadverlenlia, quæ in aliis præcopinvincibilis qua laborant, excusat illos ab ceptionem, qui nomine dilectionis Dei toties tis frequenter excusat. Tum quia nisi puer adimpletione talis præcepti quoad prædic­ in Scriptura nobis praeceptæ amorem su­ sit actu cognoscens, et discernens bonum tum amorem, redditque ejus omissionem pernaturalem intelligent. Sed hoc præcep­ honestum ab opposito malo, ac proinde non voluntariam. Non lamen omnes ita tum secundum se totum obligat omnes ho­ tactus interius solicitudine illa deliberandi excusantur: quia multi etiam sunt ex iis mines, ex quo habent rationis usum : ergo, de seipso, quam diximus num. 8, nondum præsertim qui inter catholicos el anima­ etc. Minor probatur : nam tale præceptum ratio pervenit ad suum primum usum, si­ rum salutis studiosos nutriuntur, qui ante secundum se totum obligat omnes, ubi pri­ quidem hic consistit in tali discretione el illam ætatem plura audiunt el apprehen­ mo sunt capaces, ut illis proponatur et deliberatione : dum autem sic discernit et dunt de Deo et de Articulis noslræ fidei, manifestetur : sunt autem capaces ab ins­ quibus sufficienter instruuntur, ut in illo deliberat, velit, nolit, adverlil practice, et tante usus rationis, multisque re ipsa in eo instante per irradiationem luminis fidei | in actu exercito obligationem eligendi il­ instante totum illud manifestatur, et ab vel synderesis efforment verum el explicilud, quod tanquam bonum sibi proponitur. •i v 4 < ♦1 T '4! * 500 DE VITIIS ET PECCATIS. et adhærendi ei, ut contra oppositum ma­ lum se tueatur. Pertinet enim tunc ad Authorem naturæ manifestare et intimare hujusmodi obligationem tanquam præcep­ tum omnino primum, et initium cæterorum præceptorum, toliusque ordinis practici, ut inde homo per deliberationem el discursum reliqua præcepta deducat. 21. Neque ad intimandam talem obliga­ tionem opus est nova Dei luce, aut novo rationis actu : sed sufficienter innotescit per illum, quo cognoscitur bonum et ma­ lum morale, et inter utrunque discernitur, una cum cogitatione quæ statim subit, ut homo de seipso deliberet. Per hujusmodi enim actum proponitur electio illius boni ut res magni ponderis el momenti, simpliciterque ex tunc necessaria ad recte et or­ dinate vivendum : taliterque hæc propo­ sitio, quasi vicaria Authoris naluræ solici­ tât et impellit voluntatem ad prædictam electionem, et taliter pro ea clamat et re­ clamat, prolixaque et importuna existit, ut valde dissonet rationi his impulsibus non acquiescere. In quo ipso practice et in actu exercito cognoscit ut gravem et pondero­ sam prædictam obligationem. Tum etiam quia cum ad ipsum Authorem naturæ spec­ tet manifestare et intimare hominibus suam legem naturalem, ubi primo confert eis rationis usura, ne ut jam homines et rationales sine regula et gubernaculo vi­ vere incipiant : (quod in divinæ providen­ tiae defectum vergeret) et talis Author nunquam deficiat in iis, quæ ad ipsum spe­ cialiter spectant, nullatenus permittet, quod aliquis in illo instante prædictam legem et primum ejus præceptum ignoret, aut alio distractus ejus manifestationem et intima­ tionem non animadvertat. Nullus igitur hujusmodi defectum ab adimpletione istius præcepti tunc excusabit. 22. Dices, multos viros doctos, omnes nimirum quos pro contraria sententia infra referemus, ignorare invincibiliter hoc præ­ ceptum, dum probabiliter non adesse opi­ nantur : falsa enim opinio, si sit probabilis, causal ignorantiam invincibilem , et ad eam reducitur, ul diximus disp. 13, num. 10, cur ergo ita imperiti, sicut parvuli ad usum rationis pervenientes, habere non poterunt similem ignorantiam ? Aut cur non poterunt assentire contrariæ opinioni, sicut viri illi docti assenliuntur : praeser­ tim si tales pueri ab aliquo eorum prædic­ tam opinionem edocerentur Respondetur esse diversam rationem : quia pueris ad instans discretionis perve-r*^ nientibus proponitur ab Aulhore naturæ * pro illo instante prædictum præceptum practice et in actu exercito ita clare el evi­ denter, ut non relinquat eis locum dubi­ tandi, aut assentiendi contrariæ opinioni, si forte ab aliquo suis rationibus fulcita proponeretur : omnes enim istæ rationes utpote falsæ, in conceptu illius claræ lucis evanescerent, et non possent movere in­ tellectum. Quia vero prima illa propositio in ratione propositionis evidentis, et prout ab Authore naturæ facta, finitur cum illomet instante, aut paulo post (jam enim · naturæ Author muneri suo satisfecit),opus ' est ad novam illius præcepti cognitionem acquirendam uti ratiocinationeetdiscursu. quia a passionibus vel rationibus dubitandi aliunde insurgentibus sæpe obnubilatur. Hacque ratione ipsimet, qui pueri et alio­ rum multorum imperiti, prædictæ veritati adhæserant, grandiores et circa alia peritiores facti, ab illa recedunt, el ejus igno­ rantiam invincibiliter incurrunt. Quin etiam nos ipsi qui veram tenemus senten­ tiam , minori firmitate et certitudine ei modo assentimus , quam acquievimus in instante usus rationis. Quia tunc cognitio naturalis utpote innixa evidenti lumini, omni formidini et rationi dubitandi locum praecludebat : modo vero discursus per quem eandem veritatem assequimur, defi­ ciente illo lumine, solum concludit eam ut probabilem, et cum alterius partis formi­ dine. Et si urgeas, quia nullus meminit talis notitiæ habitæ in illo instante. Responde­ tur, quod nec recordabitur illa caruisse; cum tamen certum sit vel caruisse, vel non caruisse illa. Unde ex hac oblivione pro neutra parte potest sumi argumentum: transiit enim in illo instante cum præ­ dicta notitia ejus memoria : ut contingit in multiis aliis, iis præsertim supra quæ non reflectimur. 23. Dicamus de tertio, quod inter dubitandum proposuimus : an scilicet amor4*^’ Dei, qui ab omnibus debetur in primo ins­ tante usus rationis, sit talis actus, qui pos­ sit elici viribus solius naturæ, vel non nisi viribus gratiæ ? est autem sermo de amore Dei ut finis naturalis, sive implicito sive explicito : nam amorem finis supernatu­ ralis citra dubium est exigere supernaturales vires, facultalemque naturæ superexcedere. Sed quia ab hoc multi propter ignorantiam excusantur juxta dicta num. 19, DISP. XX, DUB. I. 19, non infert in præsenli eam specialem difficultatem, (piam ille prior, a quo nemi­ nem excusatum iri ostendimus. À qua du­ bitatione non salis Theologi se expediunt propter argumenta difficilia quæ utrinque insurgunt. Si enim dixerimus prædictum amorem non posse elici absque viribus et auxiliis gratiæ, urget in oppositum, quod hujusmodi auxilia non dantur omnibus : sicut nec fides, cujus illuminatio tenet pri­ mum locum inter auxilia supernaturalis ordinis : ob idque multi remanent infide­ les negative, quia nihil de fide audierunt, neque cognoverunt ; et tamen si daretur omnibus prædicla illuminatio et auxilium, nullus maneret infidelis solum negative. Unde vel non omnes adstringerentur prædiclo præcepto, contra id quod asseruimus : vel mulli tenerentur ad aliquid quod facere non possent, contra indubitatam Theolo­ gorum regulam, quod Deus neminem obli­ gat ad id, quod sibi est impossibile : et quod nullus peccat in eo, quod vitare non potest. 24. Quod si Charybdim istam evitare cupientes dixerimus oppositum, scilicet prædictum amorem posse elici viribus so­ lius naturæ, quæ omnibus sunt communes, sicquo præceptum de quo agimus, posse ab omnibus adimpleri ; in periculosiorem Scyllam forte incidemus. Nam præterquam quod salis communiter negatur, præsertim a Thomislis, posse hominem in natura lapsa ex solis naturæ viribus diligere Deum efficaciter el super omnia, uti debet esse amor de quo loquimur : inde etiam fieret posse puerum ad usum rationis pervenien­ tem adimplere prædictum præceptum, et non ideo remitti ei culpam originalem, adeoque posse peccare venialiter, manendo in tali culpa, antequam aliquam mortalem committat : quandoquidem nullus actus so­ lius naturæ viribus elicitus habet infallibi­ lem connexionem cumgratiajustificalionis, et cum prædictæ culpæ remissione : ob idDTI]Om que dixit D. Thom. infra quæst. 109, art. ‘6 et tenent communiter ejus discipuli, axio­ ma illud Facienti quod est in se, Deus non denegat gratiam, inlelligi de illo qui facit quod in se est, adjutusgratiæ auxiliis, non vero ex solis viribus naturæ. Porro adim­ plentem prædictum præceptum debere sta­ tim justificari, et non amplius in originali culpa permanere, est doctrina indubitata D. Thomæ, omninoque necessaria ad tuen­ dam conclusionem præsentis articuli, ut dubio sequenti videbimus. Huic dubitationi, 501 cujus difficultas non paucos a Thomistica sententia deterruit, oportet plenius satisfa­ cere, quam præslari solet ab aliquibus : pro (pio distinctionis gratia novam adde­ mus sectionem. 8 IV. Prima dubitationis solutio. 25. Possemus facilius dubitationi occur­ rere independenter a doctrina sequenti dubio statuenda de incompossibilitate pec­ cati venialis cura solo originali : quia inde­ pendenter ab illa verum est, extare pro primo instante usus rationis præceptum, quod in hoc dubio stabilimus. Neque ob id potissimum hujusmodi præceptum asseri­ mus , ut prædictam doctrinam possimus defendere, ut putant aliqui ex adversariis: sed potius quia ex illo, optimis alias ratio­ nibus comprobato, legitime infertur talis doctrina, eam tuemur. Veruntamen ut bo­ nitas prædictæ illationis ex hoc jam loco apparere incipiat, et quæ modo dixerimus, statuendis postea viam et rationem ape­ riant, curabimus præsentem resolutionem conclusioni dubii sequentis omnino adae­ quare, el non pauca quæ ibi calamum re­ tardare possent, hic præmittere. Respondetur ergo primo, actum dilectio­ nis Dei, ad quem omnes tenentur in instante usus rationis, non posse elici solis naturæ viribus : sed indigere auxilio et viribus gratiæ supplentis virium natura­ lium defectum : et hac ratione connexum esse cum remissione originalis culpæ et cum gratia justificante : quia facienti quod est in se ex prædiclis viribus, Deus non denegat istam gratiam. Hæc solutio est sa­ tis communis inter discipulos D. Thomæ: nam illam tradunt Alvar. Montes, et Araujo Alvar. in præsenli, et Bannez 1 part, quæst. 23,^“’^' art. 3, dub. 3, conci. 1. Ferrara lib. 3, lunnez. contra gent. c. 159 et alii. Ferrara. 26. Ad illud vero quod in oppositum ur-Quidam gere videbatur, dicunt nonnulli, prædicta auxilia non dari omnibus, si ly dari suma­ tur ut est correlativura ad accipere: quia non omnes de facto illa recipiunt, dari vero omnibus, prool ly dari est idem quod offer­ ri, et præparata esse, ut omnes qui volue­ rint, recipiant : quia Deus quantum est ex parte sua, omnibus habet præparata præ­ dicta auxilia, et omnibus illa offert, tribuilque de facto, se ipsi postulaverint, et recipere velint. Et hoc aiunt sufficere ut de 502 DE VITIIS ET PECCATIS. omnibus absoluto dicatur, quod possunt prædictum præceptum adimplere, imputeturque illis ad peccatum, si non adim­ pleant : quia vero dicimur posse id quod possumus per auxilia in manu Dei nobis præparata, juxta commune proloquium ex s EUiic Philosopho 3, Ethic, cap. 3 : Illud possumus quod per amicos possumus. Et hac ratione peccatores non habentes in se charitatem, sine qua nullus potest Deum ut finem supernaturatem super omnia diligere, tenen­ tur nihilominus pd talem dilectionem, quia habent illam semper a Deo oblatam et in manu ejus praeparatam. Putantque authon.Ttk-.m.res istius modi dicendi favere sibi D. Thomam 2, 2, quæst. 2, art. 5 ad 1 ubi ait : Quod si in potestate hominis esse dicatur ali­ quid exclusu auxilio gratiæ, sic ad multa te­ netur homo, ad quæ non potest sine gratia préparante, sicut ad diligendum Deum et proximum, el similiter ad credendum articu­ los fidei. Sed tamen hoc potest cum auxilio gratiæ : quod quidem auxilium quibuscunque divinitus datur, misericorditer datur; qui­ bus autem non datur, ex justitia non datur, in pœnam precedent i s peccati saltem origi­ nalis, etc. ikfeiSed hæc doctrina, licet alias verum senl,tur sum habeat, non tamen ut ad præsens in­ tentum applicatur. Tum quia juxta illam omnibus adultis, etiamsi nihil audierint de fide, imputaretur ad peccatum infideli­ tatis, si non credant mysteria supernaturalia : essentque proinde infideles contra­ rie, et non negative (cujus oppositum statuit D.Ttom D. Thom. 2, 2, quæst. 10, art. 1) siquidem omnibus habet Deus præparata et oblata auxilia sufficientia ad credendum, conferretque de facto, si ipsi postularent, el reci­ pere vellent. Tum etiam quia ut homo di­ catur posse aliquid per auxilia, quæ Deus illi obtulit et præparavit, necesse est ut ea oblatio et præparatio ipsi homini innotes­ cat, et ab eo credatur, ut ex hac fide et no­ titia possit excitari ad postulanda et conse­ quenda prædicta auxilia : cui enim nulla eorum notitia confertur, non est in ejus potestate uti similibus auxiliis, sicut neque ea petere aut consequi : ac proinde præpa ­ ratio illa el oblatio respeclu talis habet se quasi non esset. Unde non est quo pacto dicatur posse per talia auxilia, aut per eo­ rum oblationem et præparalionem, quod non posset, si oblata et præparata non fuis­ sent. Porro si sit aliquis, qui perveniens ad rationis usum, nullum supernaturale au­ xilium recipiat, carebit omnino prædicta notitia, quæ inter auxilia supernatural!» ordinis numeranda est. Non enim per lu­ men naturale, sed per lumen fidei potest homo cognoscere, esse sibi a Deo oblata el præparata auxilia gratiæ ad implendum ea, quæ non potest per vites naturæ. 27. Per quod patet ad illud de peccato­ ribus non habentibus charitatem. Nam si sint de numero illorum, qui nihil de fide audierunt, ob idque invincibiliter igno­ rant préparasse Deum hominibus gratiam et charitatem, qua possint eum ut finem supernaturalem super omnia diligere, con­ sequenter dicendum est, hujusmodi pecca­ toribus non imputari ad culpam omissio­ nem talis actus, sicut neque omissionem actus credendi mysteria supernaturalia : neque damnabuntur propter tales omissio­ nes, ut docet D. Thom. 2, 2, cit. art. 1, ex idea quæst. 10. Si vero sini de numero iliorum, quibus sufficienter proposita sunt mysteria nostræ fidei, praesertim illa quibusdocemur præparationem et oblationem divinorum auxiliorum ad prædictos actus, tenebuntur ad illos : quia ratione illius notiliæ possunt petere, et petendo consequi talia auxilia; et dum non petunt, per ipsos stat quod non consequantur. Unde in istis, et non in illis prioribus locum habet axioma : Id possu­ mus, quod per amicos possumus. Quod vero adducitur ex 2, 2, quæst. 2, art. 5, parum refert. Tum quia posset intelligi D. Thom. de illis qui habent prædic­ tam notitiam, ul possint postulare auxilia ad assequenda et credenda alia mysteria fidei, quæ ignorant, an sibi abscondantur, et ad illos actus dilectionis Dei et proximi eliciendos. Tum etiam quia S. Doclorsolum dicit, teneri homines ad mulla, quæ non possunt sine auxilio gratiæ. Quod vero ul ita teneantur, sufficiat auxilium oblatum et non collatum, non ait : sed inquit, quod quibuscunque datur, misericorditer datur; quibuscunque vero negatur, ex justitia ne­ gatur in pœnam præcedentis peccati saltem originalis : insinuans quod ex professo ira- Idtl diturus erat inferius quæst. 10, art. 1, vide­ licet infidelitatem illorum quibus fides suf­ ficienter proposita non fuit, proindeque non acceperunt auxilia sufficientia ad cre­ dendum, non habere rationem culpæ, sed pœnæ. Juxta quam D. Thomæ doctrinam potius dicendum est, vel omnibus perve­ nientibus ad usum rationis (lari de facto auxilium supernaturale. quo possint adim­ plere præceptum dilectionis Dei urgens pro illo instante, si semel id non possunt abs­ que DISP. XX, DUB. I. quo lali auxilio, ul ait hæc prima solutio : vol non omnes qui adimplero omittunt, peccare in tali omissione. El quia hoc pos­ terius non potest a Thomislis concedi, me­ rito omnes quos nuper citavimus, prius illud affirmant. Verus 28. Sumilurque ex illo Joan. cap. 1 : ^ai. //honiuaZ omnemhominemvenienlcrn inhunc ton.1. mundum. Ubi proculdubio sermo est do il­ luminatione pertinente ad ordinem gratiæ : ob idque specialiter tribuitur adventui et meritis Christi, de quo loquitur Joannes : et dicitur per eam illuminari omnem ho­ minem, quando in hunc mundum venit : hoc est (ut exponit N. Cyrillus) quando per usum rationis incipit vivere ut homo, ingrediturque moraliter in hunc mundum tanquam dominus suorum actuum. Ante rationis enim usum quamvis puer sit phy­ sice in rerum natura, non tamen vivit ut homo in mundo, sed præcise ut animal, incapax usque tunc vitii et virtutis et totius humanæ conversationis. Concedenda est ergo pro omnibus prædicta illuminatio. T|ad Quæ etiam suaderi videtur ex illo Apost. "■ 1 ad Timoth. 2 : Qui vult omnes homines salvos fieri, et ad agnitionem veritatis venire. Quod testimonium potissimum locum ha­ bere debet respectu illorum, qui ad rationis usum perveniunt, ante quem nullus est capax agnoscendi veritatem. Si autem om­ nes istos vult Deus salvos fieri, debet huic voluntati corresponde™ in omnibus aliquis effectus, in quo ipsa resplendeat, atque adeo qui sit ejusdem ordinis cum ipsa aeterna salute a Deo volita, sicut est solum auxilium supernaturale. Debetque hic ef­ fectus eis tribui, ubi primo sunt capaces in­ quirendi talem salutem, et ab ea deficiendi, uti sunt ab instante usus rationis ; ne de­ fectus isto si contigerit, tribuatur defectui talis auxilii. Denique hoc suadetur ex summa Dei bo­ nitate el ex liberalilalo atque suavitate di­ vinæ providentiae: ad quam, supposita elevatione hominum ad supernaturalem finem, speclare videtur, ut omnibus ejus beneficii capacibus, antequam propria vo­ luntate in peccata labantur, conferat suffi­ ciens auxilium, quo si bene usi fuerint, peccata ipsa vitare, et ad prædictum finem pervenire possint. Cumque hoc nullus pos­ sit sine prædiclo auxilio (quicquid enim solis naturæ viribus fit, non habet conne­ xionem aut proportionem cum tali fine), exigit proculdubio bonitas ct suavitas divi­ næ providenti©/, ut omnibus conferatur. 503 Ex quo fit, prædictam collationem quamvis supernaturalem, non esse dicendam miraculosam : quia supposita elevatione quam diximus ad supernaturalem ordinem, com­ munis hujus ordinis providentia ita expos­ tulat : quæ autem secundum communem providentiam fiunt, non sunt miraculosa. 29. Sed ecce urget replica quam supra te- «epHra. tigimus : quia si prædictum auxilium sit supernaturale, importabit utique aliquam illuminationem fidei : hæc enim primum locum tenet inter auxilia supernaturalis ordinis juxta Augustini et aliorum Patrum doctrinam : si autem talis illuminatio da­ tur de facto omnibus ad usum rationis per­ venientibus, el ab eis recipitur, quotquot illa usi non fuerint, et non crediderint, peccabunt contra fidem non credendo, eruntque proinde infideles contrarie : cujus op­ positum debemus supponere. Dices forte, prædictum auxilium nonResponexigi ex parte intellectus : quia iste sufficienter per suum lumen naturale cognos­ cit, debere Deum diligi super omnia : sed solum ex parte voluntatis, quæ per pecca­ tum originale mansit ita debilis et infirma, ut non possit propriis viribus exequi illud ipsum quod naturalis ratio dictat. Quamvis enim vulnera illius peccati utranque po­ tentiam tetigerint : minus tamen sauciata mansit ratio quam voluntas, ut docet D. Thom. infra quæst. 109, art. 2 ad 3. QuodD ThOQ) si ita sit, prædiclum auxilium non impor­ tabit illuminationem fidei ad intellectum perlinentem, sed aliquam motionem affec­ tivam de linea \'oluntatis, adeoque non tollet, quo minus recipiens ipsum possit manere cum infidelitate negativa. Sed hoc non placet. Tum quia testimo- Non nia sacræ Scripturae quibus probavimus ptocciexistentiam talis auxilii, potius loquuntur de illuminatione intellectus, quam de mo­ tione voluntatis : et ideo si hæc posterior neganda non est, prior illa a fortiori debet concedi. Tum etiam quia cum voluntas per omnia sequatur ductum intellectus et judi­ cium omnino practicum, repugnat quod aliqua illius affectio vel motio ad supernaturalem ordinem pertineat, nisi istius illu­ minatio eundem ordinem tangat. Quod autem dicitur de peccato originali et ejus vulneribus, parum refert : quia juxta hanc primam solutionem adhuc in statu naturæ puræ, ubi voluntas non esset per peccatum vulnerata, neque infirmior intellectus, non posset propriis viribus elicere prædictam dilectionem, nisi superaddetur ei auxilium 504 DE VITIIS ET PECCATIS. aliquod ipsi non debitum : tuneque eadem esset ratio, ul adderetur etiam intellectui, ut intuenti patebit : ergo quod modo volun­ tas magis sauciata manserit per peccatum originale, quam intellectus, non tollet quo­ minus utraque potentia prædicto auxilio indigeat : non enim in hoc statu poterit in­ tellectus solis suis viribus relictus, quod in illo non posset. V” 30. Dicendum ergo est, auxilium de quo agimus, requin ex parte utnusque potentiæ : non tamen, ut ad intellectum spectat, esse fidem simpliciter, aut aliquod lumen completum ; sed lumen quoddam modale et incompletam participatum ex fide: per quod ipsum naturale lumensynderesis ele­ vatur et coadjuvatur ad attingendum pro­ prium objectum, scilicet bonum honestum, vel Deum ut finem et authorem naturalem altiori et perfectiori modo, quam propria virtute posset attingere. Sicut enim a vo­ luntate in appetitum inferiorem derivatur quidam modus libertatis, et ab intellectu in cogitativam quidam modus judicii et discursus, non ut potentiæ istæ inferiores eliciant actus, qui simpliciter et secundum substantiam sint actus intellectus aut vo­ luntatis, neque ut circa objecta spiritualia versentur, sed ut suosmet actus sensitivos nobiliori et perfectiori modo informatos, seu nobilius modificatos eliciant. De quo plura diximus disput. 10, num. 72 ; ita il­ luminatio de qua agimus, est quidam mo­ dus et participium fidei, quem Deus intel­ lectui infundit, non ut eliciat actus fidei, vel qui secundum substantiam sint supernaturales, aut qui circa mysteria fidei vel circa objectum simpliciter supernaturale versentur : sed ut suosmet actus secundum substantiam naturales quibus bonum ho­ nestum naturale et Deum ut finem natu­ ralem attingit, nobiliori et perfectiori mo­ do eliciat : nempe cum majori firmitate et certitudine, majorique cum appretiatione talis boni et finis : ex quibus oritur ut sit in illis actibus major efficacia ad moven­ dam voluntatem, et ejus amorem excitan­ dum. inferun· 31. Atque hinc fît prædictam illumina­ tur doo. tionem, quando in ea sistitur, non tollere infidelitatem negativam, neque efficere non credentes infideles contrarie : quia cum non ostendat mysteria supernaluralia quæ fides credit, neque eorum notitiam tribuat, adhuc hæc mysteria manent invincibiliter ignorata, quousque alia via notificentur : nihil enim aliud est infidelitas negativa DISP. XX, DLB. I. quam hæc ignorantia in eo, qui caret fide. molio quoddam participium virtutis chaFit etiam, quod cum D. Augustinus el alii ritatis : quia cum hæc eminenter contineat Patres aiunt, primum justificationis ini­ non solum amorem finis supernaturalis, tium esse fidem, non intelligent dumtaxat sed etiam amorem super omnia finis natu­ illam quam vocamus fidem simpliciter, el ralis, quaelibet motio voluntati infusa in quæ notificiat mysteria supernaluralia ; ordine ad istum amorem eliciendum, debet sed etiam prædictam illuminationem : quæ in ipsam charilalem ut participatio ejus cum sit ejus participium, reducitur ad ip­ reduci. Servabit vero quoad suam specifi­ sam, et potest eodem nomine appellari. cationem id ipsum proporlionabililer quod Alia replica posset hic insurgere, inqui- ,t diximus de illuminatione. Neque hujus­ modi charitatis participium æquipares illi, rondo an prædicta illuminatio sit clara^ quod ipsa charitas manens in voluntate sicut scientia, vel obscura sicut fides? Si t» communicat reliquis virtutibus, ut illas enim sit clara, non videtur quod sit super­ naturalis : quia in præsenti notitia super| reddat vivas et formatas, quod a charitate et gratia nunquam separatur : nam eadem naturalis ita communis non pertingit ad forma potest multis et diversis modis par­ claritatem : si autem obscura, objectum ticipari , in quibus non servetur eadem ra­ ejus erit creditum, et non visum : et ita tio et mensura. non distinguetur ab ipsa fide.—Hæctamen ' replica ex dictis manet enervata : quia § V. supponit, elevationem de qua agimus, esse aliquem habitum vel lumen completum atEjusdem dubitationis alia solutio. tingens per se aliquod objectura sibi pro­ prium, circa quod vel clare vel obscure | 34. Secundo ad propositam dubitationem versetur. Cum autem solum sit incompleta respondetur, sufficere naturales vires quas alterius luminis modificatio, neutrum il­ homo adhuc in natura lapsa conservat, ut lud ad eam pertinet : sed ejus munus est possit adimplere supradictum præceptum, juvare tale lumen, ut firmius et perfectius quantum satis est ut ad talem adimpletio­ valeat proprium objectum attingere. nem teneatur, impuleturque ipsi ad culpam 32. Neque etiam obest, si objicias, quod ejus omissio. Huic solutioni subscribunt ex si prædicta illuminatio est supernaturalis, debet habere objectum supernaturale, a ' “ discipulis D. Thomæ Joannes Gonzalez 1 tj.’ part, quæst. 23, art. 8, disp. 77, sect. 3, quo speciem et supernaluralitatem desu­ mat. Respondetur enim, satis esse ad su-objec,. *"· num. 22, Gregor. Mart, in præsenti dub. 1, pernaturalitatemilliusilluminationis.quod rs^insol. ad 3, et alii. Supponit autem præmodus tendendi in objectum sit supernatu-Djja;3Ê*' dicta solutio duo ex materia de Gratia, quæj ibi examinanda sunt. Primum est, quod ralis, et quod ipsa sit participatio fidei etiam si homo conderetur in pura natura, supernaturalis ; quamvis objectum in esse ubi neque contraheret originale peccatum, rei naturale sit : non enim ab objecto sic sumpto sumitur supernaturalitas prædictæ neque essent illi præparata gratiæ auxilia ; illuminationis, sed a modo tendendi in obligaretur nihilominus pracepto diligendi illud, et ex habitudine ad fidem, cujus est Deum ut finem naturalem super omnia : participatio talis modus. Quod si velis, is­ gauderetque proinde viribus sufficientibus tum refundi in ipsum objectum, et hac ad talem dilectionem, et ad adimplendam ratione reddere illud supernaturale, non totam legem naturalem, saltem pro aliquo quidem in esse rei, sed praecise et formaparvo tempore, et extra casum gravis tenlissime in esse objecti vel termini ita at­ tationis. Secundum est, quod homo per pec­ tacti, ut in multis aliis contingit, inficias catum originale non amisit aliquid physice non ibimus : neque inde contra modo sta­ et in esse rei de suis naturalibus viribus, tuta aliquid insurget. sed illa dumtaxat quæ Deus Adamo gra­ 33. De auxilio vero pertinente ad vo- qDkh tiose contulerat, et posteris promiserat su­ luntatem dicimus esse affectionem seu mopra natu ræ exigentiam: atque adeo quicquid tionem quandam similiter incompletam et utiT haberet in statu natura pura quantum ad modalem, per quam voluntas et ejus natu­ potentiam physicam, totum id conservat in ralis virtus roboratur et adjuvatur, ut bo­ statu natura lapsæ : saltem dûm non incur­ num honestum , et Deum ut naturalem runt aliqua peccata personalia, quæ ejus finem efficaciter diligere valeat ; quod non vires diminuant. Ob idque dixit Cajetan. et dicunt satis communiter Theologi, homiposset tali motione seclusa. Erit autem hæc motio Salmant. Curs. theolog. tom. VIII. 505 nem peccato originali infectam,et hominem in pura natura conditum, tantum differre sicut spoliatum et nudum : quatenus caren­ tia omnis gratuiti doni, quæ in statu natu­ ra lapsæ est privatio, eo quod talia dona orant debita seu promissa, in statu natura pura esset simplex carentia et negatio,quia nullum tale donum adhuc ex promissione tunc deberetur. Primum ex his assertis de­ fendit Alvar, lib. 6 de Auxil. disput. 51, A!nr, numer. 19, secundum vero communius re­ cipitur a Theologis : neulrique negari potest magna probabilitas. Quousque tamen in materia de Gratia illa examinemus,con­ ticebimus ultimum judicium inter hanc et praecedentem solutionem, tantumque ut probabilem utranque sustinebimus. 35. Habetur autem ex modo dictis pro Illa» liorcs. hac secunda, quod licet homo infectus culpa originali non possit diligere Deum super omnia ut finem naturalem ; h rc tamen impotentia non est impotentia per se, seu im­ potentia physica : quia non provenit ex eo quod natura deficiant vires proportional® et sufficientes ad talem dilectionem secun­ dum se spectatam : sed est impotentia per accidens, proveniens ex aliquibus impedi­ mentis, quæ prædictæ dilectioni accidentaliter conjunguntur, redduntque illam ho­ mini impossibilem, non absolute et in sensu diviso, sed in sensu composito ipsorum im­ pedimentorum. Provenit enim talis impo­ tentia ex eo quod homo per prædictum pec­ catum est aversusa Deo ut finesupernaturali, cum qua aversione non compatitur conver­ sio efficax in ipsum, etiam ut finem natu­ ralem. Et quia talis aversio seu impedimen­ tum non potest tolli nisi per gratiam, idcirco neque prædicta conversio, attentis omnibus, potest dari sine illa, saltem ut removente prohibens. Et ideo prædicta impotentia dicitur moralis, et non physica, quia non consurgit ex defectu physica» vir­ tutis, sed ex concurrentia prædicti impedi­ menti. Atque hinc fit, talem impotentiam neque tollere quominus dilectio illa possit cadere sub praecepto, neque officere libertati requi­ site ad peccandum : quia ad utrunque isto­ rum sufficit potentia per se, seu potentia ad actum in sensu diviso el secundum se spec­ tatum, quamvis non detur ad illum ut com­ positum vel componendum cum impedi­ mentis et circunstanliis aliunde occurren­ tibus. Fit etiam, quod cum communiter dicitur, hominem in natura lapsa non posse sine gratia diligere Deum super omnia, 4 y 506 DE VITIIS ET PECCATIS. 507 DISP. XX, DUB. I. etiam ut finem naturalem, inlelligendum gratia justificationis aut aliqua supernaluoculos claudit, si e.v hoc aliquod malum est de potentia morali, quæ attendit omnes ralia auxilia dentur infallibililer facienti sequatur, etc. Sentit ergo quod nisi bomo circunstantias ex quibusvis capitibus occur­ quod est in se ex solis viribus naturæ. Est peccando se impediat, infallibililer Deos ' rentes: non autem de potentia physica,quæ enim hæc propositio desubjecto non suppo­ illi tribuet gratiam. præcise respicit naturam actus secundum nente : quia fieri non potest, ut aliquis solis Qui autem hac via incedunt, nonidw naturæ viribus utens faciat lotum quod est se, et quæ conveniunt illi per se. Nam hæc axioma illud, Facienti quod in se est, etc. in se, et totum quod potest adhuc ex præposterior potentia quamvis negetur ab ali­ intel liguât de operante ex solis viribus na- ■ turæ : sed dicunt, nomine gratiæ ibi non i dictis viribus.Sicut fieri non potest, quod in quibus, ab aliis etiam satis probabiliter intelligi auxilia supernaturalia et praevia, I adimpletione actuali supradicti præcepti, asseritur. Per quod patet ad primum quod quæ secundum se et divisim considerata opposuimus num. 24, dum proponeremus quibus disponitur ad justificalionis gratiam, fieri posset viribus naturæ, non admiscean­ dubitationem, innuentes hanc secundam sed ipsam gratiam justificantem : et banc tur de facto auxilia supernaturalia dispo­ solutionem. inquiunt non negari se disponenti et facienti nentia ad gratiam, et gratia ipsa collata in quod in se est ex prædictis auxiliis. Cæte­ ùwsus 36. Ad secundam respondetur, adimpleneodem instante ad removendam originalem tem prædictum præceptum fure statim in­ rum cum hoc stat quod auxilia ipsa pravia culpam, quæ prædictam adimpletionem non tantum sufficientia, sed eliam efficacia fallibililer justificandum : quia non stat ea impediebat, ut explicatum est. adimpletio cum aliqua culpa mortali. Sed dentur infallibililer facienti quod potest ex 38. Quod si hæc secunda solutio sic declaunde proveniat, aut in quo fundetur infal­ solis viribus naturæ modo explicato. t : rata veris innitatur principiis (de quo suo libilis connexio justificationis cum prædicta 37. Sed quamvis hæc doctrina eliam in via I). Thomæ non videatur improbabilis; ttsj 10 loco) proculdubiopræeligendaerit.Tum quia adimpletione, non omnes eodem modo ex­ suavius juxta eam exponitur obligatio præ­ tutior et probabilior est quæ negat certam54 plicant. Aliqui enim dicunt, satis esse quod cepti de quo agimus, et qualiter ejus non homo ille faciat totum quod potest ex solis et infallibilem connexionem gratiæ vel adimpletio sit peccatum mortale, sine re­ viribus naturæ, ut Deus id cernens præsto auxiliorum ejus cum aliquo actu elicito vi­ cursu ad auxilium supernaturale omnibus illi sit per auxilia sufficientia et efficacia ribus solius naturæ, nihil graliæ ibi con­ collatum, ad quod confugit prima solutio. gratiæ, per quæ se disponat ad gratiam currente. Et sane cum actus de quo loqui­ Tum etiam quia inconveniens videtur ad­ ipsam consequendam. Non quidem ita ut mur, sit efficax conversio in Deum ut finem mittere contingentium casus, in quo aliquis prædicta auxilia, mulloque minus ipsa gra­ naturalem, et hæc non possit stare cum ori­ homo faciens totum quod in se est, et non tia dentur intuitu illius operationis naturæ ginali peccato, neque istud auferri sine gra­ deficiens in aliquo quod possit viribus suæ tantum viribuselicitæ,sive tanquam propter tia, nequaquam admittendus est casus, in naturæ, nihilominus non fuerit gratiam dispositionem, sive tanquam propter meri­ quo existât talis actus, nisi simul gratia consequutus. Qui sanecasus vitatur omnino tum adhuc de congruo : nullo enim ex istis concurrat : atque adeo in quo homo non I juxta hanc secundam solutionem, non au­ fidelis faciat totum quod in se est, el quod ’ modis operatio solius naturæ potest ad gra­ tem juxta primam. Pro quo etiam facit, tiam conferre : sed habet se talis operatio potest viribus naturæ, nisi adjuvetur per quod adhuc juxta priorem solutionem ince­ tanquam removens prohibens,el ut conditio auxilia gratiæ ad faciendum simul aliquid dendo, necesse est recurrere ad doctrinam sine qua non esset certa collatio auxiliorum supra prædictas viros, per quod ad gratiam nuper traditam, ut operatio illa ad quam gratiæ. Deus enim ex se et ex sua summa recipiendam se disponat, sicque cx auxilio puer redditur potens per auxilium super­ libertate offert omnibus prædicta auxilia, supernatural! dispositogratia ipsa confera­ naturale omnibus collatum, habeat con­ confertque de facto, nisi stet per ipsos, seu tur. Neque enim repugnantiam involvit, I nexionem infallibilem cum gratiæ infu­ nisi ipsi ad eorum receptionem aliquo pec­ quod homo auxiliosupernaturali destitutus, sione, et cum remissione culpæ originalis. cato se impediant : ut autem non se ita im­ gaudensque dumtaxat viribus suæ natura, Non enim hæc connexio fundari polest in pediant, oportet ut instante usus rationis possit elicere prædictam dilectionem Dei solo prædicto auxilio, cum plurimi illo do­ faciant quod possunt ex viribus naturæ secundum se spectatam, seu in sensu diviso, nati non justificentur. Sed fundari debet in quas habent ad diligendum Deum super quæ dicitur potentia physica: et nihilominus eo, quod i Llcmel actus conversionis in Deum omnia : aliter peccabunt in omissione talis dilectio ipsa fieri non possit concurrentibus finem naturalem, ad quem dat vires tale amoris, et per hanc omissionem apponent solis naturæ viribus, neque homo hujus­ auxilium, stare nequit cum aversione a fine · impedimentum receptioni prædictorum modi viribus uti sine auxilio graliæ, propter supernatural! clausa in originali peccato : auxiliorum. Quod impedimentum non erit, impedimentum aliquod aliunde occurrens, el ex hoc capite opus est gratia removente si talem amorem eliciant : adeoque iste tra­ et per accidens se habens ad talem dilectio­ talem aversionem, ut detur locus conver­ het secum illa auxilia, non ut meritum ali­ nem secundum se consideratam, et ad po­ sioni. quod, neque ut dispositio per se adhuc me­ tentiam physicam illam respicientem : ut diata. sed ut conditio removens prohibens, possemus multis exemplis comprobare,quæ itjijfa. 39. Et si urgeas, quia si omnibus de facto ut dictum est. Et hoc voluisse videtur se convertentibus datu r ad prædictam remo­ brevitatis causa omittimus. υ ... .D. Thomas libro 3 contra gentes capit. 159, tionem gratia justificans, superfluet istis Juxta hanc ergo doctrinam nihil excogi­ ubi sic ait: Deus,quantum in se est, paratus illud aliud auxilium omnibus commune, tabitur, quod obstet huic secundæsolutioni. est omnibus gratiam dare, etc. Sed illi soli non habens connexionem cum ipsa gratia : Non enim sequitur (ut supra objectum fuit» gratia privantur, (pii in seipsis gratus im­ quippe omnes actus eliciendi tunc n puero, vel quod puer ad usum rationis perveniens I pedimentum prxstant : sicut sole mundum I et præceptum adimplens,possit nihilominus suavius el perfectius elicientur ab eadem illuminante, in culpam imputatur ei qui gratia tunc collata per modum auxilii, et a non justificari ab originali culpa. Vel quod gratia comitibus virtutibus infusis, quam ab auxi­ lio illo distincto. Responderi posset primo, dari etiam istis prædictum auxilium ad supplendum naturæ defectum in ordine ad amorem Dei naturalem : ul non sit opus pro eliciendo hoc amore uti virtute charitatis : a qua simul.elicitur alius amor altior et superior Dei finis supernaturalis, qui omnino per se exigitur ad justificationem. Secundo et melius respondetur, quod licet Ensromnibus ad usum rationis pervenientibus 'a,ur* conferat Deus auxilium supernaturale, ut possint se in illum convertere; non tamen hoc auxilium est ejusdem rationis in omni­ bus. Nam illis quos scit de facto converten­ dos, seu quorum conversionem ipse efficaci­ ter decrevit, confert loco auxilii ipsam gratiam justificantem una cum virtutibus infusis, ut in replicando tactum est : quibus collatis, non est opus auxilio sufficienti ab eis distincto, et ideo non confertur. Cæteris vero quos scit de facto non convertendos, quia non decrevit efficaci ter eos convertere, confert prædictum auxilium distinctum a gratia, quo licet possint uti, et utendo adimplere prædictum præceptum potentia physica et in sensu diviso, nunquam tamen utentur, neque adimplebunt de facto : quia deerunt auxilia efficacia, et remotio prohi­ bentis. Neque idcirco frustra Deus ex parte sua confert tale auxilium, sciens hominem illo non usurum : deserviet enim ut justifi­ cetur in sermonibus suis, et vincat cum ju­ dicaverit : quia dedit omnibus sufficientia auxilia, ut possent præcepta ejus adimplere, et consequi æternam salutem ; per ipsos vero stetit, ne illam consequerentur. Circa connexionem autem quam inter adimple­ tionem prædicti præcepti et infusionem graliæ juxta utranque solutionem adstruimus, iterum redibit sermo dubio sequenti, ibique magis declarabitur a numero 62. § VI. Sententia opposita cum suis argumentis. ■10. Pro opposita sententia negante supradictum præceptum, referri solent ex an­ tiquis Alensis 4 part, quæstion. 65, memb. 3, artic. 4. Henriquez quodlibeto 5, quæs-ucunq tion. 20, artic. 1. Bonavent. in 4, distinetion. 21,art. 1,quæstion. 1. Gabriel ibidem itirh.«r.|_ quæstion. 1. Durandus distinction, l.quæs- ljl tion. 7. Richardus distinct. 14, artic. 3, quæstion. 2. 1’alud. distinct. 16, quæstion. 1, art. I et alii. Non tamen omnes illam ; 508 DE VITIIS ET PECCATIS. tuentur, nt constabit legenti. Subscribunt γ/f^t Vero illi Vasquez, in præsenti disput. 149, ivr-s caP*le 2. Valentia disput. 6, quæstion. 19, Soaret punct. 3. Salas disputat. 18, section. 2.I.orAier· ca disputation. G3, memb. 2. Suarez tomo 4 in 3 part, disputat. II, section. 2. Azor. tomo 1 institutionum moralium lib. 4. cap. 10 quæstion. 6 et alii. Arguunt vero primo. Quia præceptum adeo grave et onerosum, sicut est istud de quo agitur, non debet in­ troduci sine fundamento in sacra Scriptura, aut in SS. Patribus : sed nullum adest tale fundamentum : ergo, etc. Primnm Respondetur negando minorem : cujus .oppositum ostendimus numero 2, aliquibus testimoniis ipsius sacræ Scripturæ. Atque ex ibidem dictis constat, prædictum præceptum consonum esse doctrinæ SS. Patrum. Nam (præterquam quod a nullo negatur, neque alicujus testimonium adduci potest contra nos) nequaquam D. Thomas fidelis­ simus eorum assecla ita constanter illud as­ seruisset, nisi vel in eorum scriptis ex­ pressum , vel ipsorum doctrinæ valde consonum reperisset. Adde, satis esse quod .Scriptura et Patres enuntient nobis, sicut toties enuntiant præceptum diligendi Deum super omnia, in quo continetur istud de quo agimus : licet non ita expresse et in parti­ culari determinent tempus obligationis ejus: sed hoc Theologis scholasticis, et potissimum Divo Thomæ qui et inter Ecclesiae Patres ut sanctissimus et sapientissimus, et inter Theologos ut eorum princeps merito cense­ tur, determinandum relinquant. 4L Arguunt secundo. Quia durum vide(inm. tur adstringere pueros praecepto adeo one­ roso in illa adhuc tenera aetate, ubi eadem quæ cognoscunt, non nisi levissime atten­ dunt, et plerique eorum nullam Dei notitiam habent : insuperque tale præceptum, quan­ tum est ex parte objecti, sil omnium diffi­ cillimum : sicut actus dilectionis Dei, ad quem obligat, est omnium perfectissimus : ergo non est ita asserendum. Respondetur negando antecedens: nullus enim rigor est, sed justitia et aequitas, quod puer etiam in illa ælate obligetur ad id quod facere potest, et cujus sufficientem habet virtutem, propriaque ratio satis clare et firmiler dictat illi esse faciendum, ut ostendimus numero 20 et 21. Cum vero 19 diximus, pueros solum obligari inexcusabiliter ad diligendum Deum, sicut in illa ætate ipsum cognoscunt : cumque nullus non cognoscat eum saltem implicite in ipsa cognitione boni honesti, quæ nullum præ- terit, non est cur aliquis ab amore ejus im­ plicito excusetur ; quamvis multi excusen­ tur ab explicite, ut ibidem diximus. Quod autem prædictum præceptum ex parte ob­ jecti sit difficile propter ejus eminentiam, { parum refert : quia tota hæc difficultas non ' superat vires, quas habet puer in illa ætate J tam ex parte voluntatis, quam ex parte advertentia» intellectus. Neque ratione ip­ sius ætatis sil major, sed potius minor : fa­ cilius enim tunc fertur voluntas in bonum honestum, quando nullum adhuc personale peccatum aut vitium incurrit, quam postea, i cum per vitiorum affectiones fuerit in con' trarium malum inclinata. Atque adeo sicut hæc major difficultas postea non excusaret a tali praecepto ; sic neque illa minor debet tunc excusare. ·’ 42. Tertio, quia ut aliquis teneatur adTflv* aliquem actum certo tempore exercendum, debet adventum illius temporis cognoscere: aliter enim non poterit eo tempore ex certa intentione operari : sed non omnes, imo vix aliquis cognoscet, quo instante ad usum ra1 tionis perveniat : ergo non omnes tenentur diligere Deum in illo instante, | Respondetur, omnes pervenientes ad usum rationis cognoscere et experiri, se habere talem usum : sicut etiam omnes tunc cognoscunt et experiuntur, se naturali ratione urgeri, ut amplectantur bonum ho1 nestum, et in illud convertantur. In quo ipso practice et in actu exercito cognoscunt primum illud instans, et obligationem tunc currentem, et explicuimus num. 21, quam­ vis in actu signato communiter utrunque ignorent. 1 Quarto, si prædicta obligatio curreret in Q&a· illo instante, et omnes constringeret, adimpleretur de facto ab aliquibus, et non ab omnibus violaretur : malum enim et pec­ catum non contingit in omnibus : sed nul­ lus est qui recordetur talis adimpletionis: I ergo non omnes prædicta obligatione adsI tringuntur. ' . Confirmatur : nam si staret prædictum præceptum, non minus obligaret pueros | baptizatos, quam non baptizatos : atque I adeo tenerentur baptizati qui illud non adimpleverunt, imo et qui adimpleverunt, dum hujus non recordantur, aperire in confessione sacramentali eam omissionem : , quod tamen non videtur communiter re­ ceptum. j 43. Respondetur ad argumentum ne­ gando consequentiam : non enim est suffi­ ciens signum non adimpletionis in omni­ bus, DISP. XX, DUB. Π. bus, quod nullus se adimplevisse recordetur·, sicut quod nullus recordetur se non adim­ plevisse, non est signum quod omnes ad­ impleverint : imo certum est plurimos non adimplevisse. Non ergo negamus quod aliqui adimpleverint, et præsertim illi de quibus credimus nullum peccatum mortale commisisse, sed baptismalem innocentiam semper conservasse. Ut de Angelico N. Doctore Aquinate, de Seraphica M. N. Teresia, de V. Parente Joanne a Cruce, et de multis aliis pie credimus. Obliviscuntur tamen cito talis adimpletionis, quia non reflectuntur supra illam : sicut de oblivione ipsius præcepti diximus num. 22. Ad confirmationem respondetur, homines baptizatos excusari multoties a confessione explicita illius peccati propter oblivio­ nem aut ignorantiam invincibilem, quam, transacta illa prima duratione, communi­ ter incurrunt. Neque ob id tale peccatum non subjicitur confessioni et clavibus Ecclesiæ : censetur enim confessum implicite in prima confessione : sicut alia quæ semel commissa omnino e memoria labuntur. Quod si aliquis post illam oblivionem ra­ tione et discursu sufficienter deprehendat, adfuisse in instante usus rationis prædic­ tum præceptum, et adimpletionem ignoret, ea ratione tenebitur ad confitendum tale peccatum, qua tenetur ad confitenda alia de quibus dubius est, an ea commiserit, vel non commiserit : atque adeo sufficiet ut sub dubio de illo se accuset : et ita faciunt satis communiter viri timorati, ubi primo veritatem nostræ sententiæ vel per seipsos assequuntur, vel a viris doctis edocentur. Poterunt tamen quotquot circa rem hanc non habent evidentiam, a prædicta confes­ sione excusari, adhærendo in praxi contrariæ opinioni, quæ negat prædictum præ­ ceptum. Quia cum nostra tametsi vera et probabilior, non sit certa ; et ab opposita sint authores et rationes, quæ reddunt eam probabilem : quisquis in praxi huic proba­ bilitati adhaeserit, prudenter judicabit, se non incurrisse illud peccatum, neque proinde ad confessionem teneri. niD. 41. Quinto arguitur. Si adesset præcep)fâ· tum de quo agimus, quisquis non adim­ plevisset illud in instante usus rationis, teneretur pastea adimplere ; maneretque semper in peccato, imo et actu peccans, donec de facto adimpleat : sicut qui tenetur ad restituendum aliquid, peccat seniper actu, quandiu non restituit. Hoc autem nimis durum videtur, et ideo communiter 509 non admittitur a Theologis : ergo, etc. Huic argumento respondent aliqui ne­ gando absolute majorem : quia præcepta affirmativa, cujusmodi est de quo loquimur, non obligant pro semper, sed tempore de­ terminato, quo transacto, sive quis ea ad­ impleverit, sive non, cessat obligatio. Ut patet in præcepto sacrum audiendi, quod determinate obligat pro die festo : et hoc transacto, etiamsi auditum non fuerit, obligatio evanescit, et non urget pro se­ quenti die. Neque est simile de præcepto restitutionis : quia hoc ita est affirmativum, ut simul claudat præceptum negativum non nocendi proximo obligans pro semper ·, no­ cetur autem illi, quandiu restitutio differ­ tur, quia tandiu re sua invitus privatur. Secundo respondetur concedendo majo­ rem quoad primam partem per se loquen­ do, et negando illam quoad secundam : quia oblivio vel ignorantia invincibilis prædicti præcepti, quam omnes vel fere omnes incurrunt transacto illo instante, excusat eos, ut deinceps non peccent in ejus omissione : sicut ille qui omittit resti­ tuere propter oblivionem invincibilem , excusatur ab obligatione restituendi, quan­ diu manet oblivio. Si quando vero de­ cursu temporis redeat notitia præcepti, et non constet esse adimpletum, urgebit tunc ejus obligatio, quousque adimpleatur : nisi una cum tali notitia adsit judicium de probabilitate contrariae opinionis, cui vo­ luntas prudenter conformetur. 45. Sexto, nullum est præceptum inSexium. decalogo, ad quod pertineat istud de quo loquimur ; cum tamen omnia præcepta legis naturæ ibi contineantur : ergo non datur tale præceptum : esset enim, si da­ retur, præceptum naturale. Respondetur pertinere ad præceptum . diligendi Deum super omnia : quod est radix et initium omnium praeceptorum. Denique arguunt citati authores contraDltlmum nos : quia ratio potissima apud Thomistasu^mum. assignandi hoc præceptum, est, ut vitetur inconveniens, quod ex ejus negatione dedu­ cunt: ne videlicet detur in aliquo peccatum veniale cum solo originali : sed hoc incon­ veniens neque est alicujus momenti, neque cavetur sufficienter posito tali præcepto ; ergo prædicta ratio non est efficax. Huic argumento potest occurri negando quamlibet ex praemissis : quod enim major sit falsa, constat ex dictis num. 25 ; falsitas vero minoris quoad utranque partem osten­ denda est dub. sequenti. DE VITIIS ET PECCATIS. 510 DUBIUM 11. DISP. XX, DUB. II. moreretur, neque evolaret statim ad cælum, tw. 48. Hæc igitur evasio quoad omnes suas ut est per se notum. Neque ad purgatorium \ 5W· partes ex præmissa observatione facile præClrtim peccatum veniale possit esse in aliquo descenderet : quia ibi non recipiuntur nisi eluditur : quia sicut dicendum est, divinam cum solo originali ? quæ in gratia decedunt, ul illo igne purgata? providentiam suaviter el accurate omnes in cælum conscendant. Neque etiam des­ rerum ordines disposuisse, sic fateri etiam Resolutio hujus dubii ex decisione prae­ cenderet ad infernum damnatorum : quin debemus, quod pro omnibus statibus hujus cedentis necessario dependebat, sicut con­ pœnæ illius loci tam damni quam sensus | Î vitæ assignaverit in futura loca proportio­ sequens ex antecedente ; qua proinde prae­ excedunt longe merita culpæ originalis, et nata, quæ, attenta communi lege, illis de­ missa, non erit opus novis uti principiis, solius venialis, adæquanlque demeritum beantur et cor respondeant : sciamusque ita sed ex hucusque praejactis, quod legitime culpæ mortalis personalis. Neque ad lymde omnibus hominibus in hac vita degentiinferunt, expressius deducere. Ad majorem bum puerorum, quia ibi nulla datur pœna 1 bus, ad quem locum secundum justitiam tamen abundantiam el extensionem doctri­ sensus : qua tamen culpa illa venialis pujI præsentem et juxta merita cum quibus in­ na? non omittemus rationem ab i neo n ve­ venitur unusquisque pertineat. Ilacque ra­ niri deberet. Multoque minus ad lymbum niente, qua D. Thom. hic el alibi saepe uti­ antiquorum Patrum : quia locus iste desti­ tione opus non sit recurrere ad novam et tur : a qua tamen cito expediemur. natus fuit dumtaxat pro detinendis usque specialem providentiam (de qua nobis cons! tare non potest) ut vel de omnibus existen­ ad mortem Christi illis Sanctis nulla jam tibus in illo statu, neminem mori permitalia pœna dignis. Hæc sunt autem omnia § L : tat; vel nova et inaudita loca tempore receptacula a Deo assignata pro animabus mortis designet ; vel speciali dispensatione Sententia Γ). Thotnx duplici ratione ab hac vita exeuntibus : igitur pro illa de damnet morientem in prædicto statu ad fulcitur. qua loquimur, nullus locus relinquitur. . aliorum receptacula, quæ illi ex natura rei -17. Ut autem melius constet, non posse AperiI et ex communi lege non congruunt. 46. Dicendum ergo est, peccatum veniale vitari hujusmodi inconveniens juxta Opponon posse conjungi cum solo originali : sed Nec refert quod dicitur de peccatore præsitam sententiam, observandum est, illud»#·*· ; quemlibet qui venialiter peccat, vel exuisse destinato, el de justo reprobato : quia licet non sistere in eo dumtaxat quod anima jam originalem culpam, vel aliam morta­ •· de his divina providentia ita disposuerit, cum peccato originali et veniali ab hac vita lem commisisse. Hæc conclusio est D. Thout nec prior antequam gratiam recuperet, discedens non inveniat tunc receptaculum mæ in hoc 6 art. totque aliis locis citatis in futura : sed etiam in eo quod detur alij nec posterior antequam eam amittat, mo­ supra n. 2, ut nulla ratione possit ejus quis status hominis in hac vita, cui in fu­ riatur : attamen dum sunt in hac vita, mens in dubium revocari. Quem proinde tura nullus locus correspondeat, ad quem unusquisque habet statumcorrespondentem sequuntur omnes ejus discipuli, plurimique alicui ex receptaculis futuræ. Justus enim homo ipse secundum præsentem justitiam, 1i alii, quos cit. nu. adduximus : neque enim et juxta merita in quibus invenitur, sit des­ quandiu talis permanet (sive alias prædessoli Thomista? fut aliqui ex adversariis pu­ tinatus. Si enim in 1er alios status hujus vitæ, tinatus sive reprobus sit), ex vi status, et tant, sufficeretque ad hujus sententia? fir­ quos de lege communi possibiles admitti­ secundum præsentem justitiam destinatus mitatem), sed et multi Scotislæ et aliarum mus, nullusest, qui sibi non vendicet cer­ est purgatorio, vel cælo; peccator vero (sive scholarum assecla? ei subscribunt. Probat tum locum in fulura, ad quem quotquot alias reprobus sive prædestinalus) dum J’,’’/®3 illam primo Ang. Doctor in argum. Sed habent talem statum, ex quo sunt in illo, peccator est, ac secundum pra?sentcm jus­ adeoque etiam ante mortem destinentur : contra, ab inconveniente, quod ex opposita titiam, inferno : licet quia ulerque secun­ cur dicemus, debilem esse illum quem ad­ sequeretur : nimirum dari statum hominis dum praescientiam divinæ prædeslinationis in hac vita, cui non correspondeat certus versarii volunt, in quo existentibus, qua­ i et reprobationis mutaturus sil statum, et tenus in eo sunt, nullus locus correspondeat? locus et receptaculum in futura. Hoc enim : peccator prædeslinatusconvertendus, justus Ex qua observatione facile ruit evasio, tia- . inconveniens esse, nullatenusque admit­ vero reprobus casurus et mansurus in culpa qua iidem adversarii conati sunt huic ra-|• tendum, ex eo liquet : quia, in quolibet mortali ; mutanda etiam sint receptacula, tioni occurrere. Dicunt enim pertinere ad l' et illi tandem cælum vel purgatorium, huic statu hujus vita? contingit hominem mori, divinam providentiam res ita disponere, vero infernus corresponsurus. Circa hanc et in nullo est a morte securus : in quocun­ I tamen primam rationem nolumus immout vel non permittat, eum qui habet peccata que autem moriatur, debet ejus anima sta­ rari. Tum quia non est potissima, cui sentim ut a corpore separetur, ad certum locum venialia cum solo originali, mori in tali ·' statu, quousque aut justificetur, aut ali’' tentia nostra innititur : neque a priori sed tendere, in quo præmium vel pcenam juxta merita recipiat : et quod anima illa pro a posteriori procedit. Tum etiam quia quod mortale incurrat : sicut non permit­ aliqua ducatione maneat extra talem lo­ quidquid ad adversariis ad ejus eversionem tit, mori peccatorem prædestinatum, quo­ adducitur, ex nuper dictis poterit falsi tatis cum, ab omnibus inconveniens reputatur. usque a peccato mortali exeat ; neque jus­ Sequi vero tale inconveniens ex opposita aut levitatis convinci. tum præscitum, quousque in illud incidat. I t ,.f Principalis ergo ratio, et quæ pro Thosententia, qua? admittit posse dari peccatum Vel si permittere velit, ut aliquis in statu veniale cum solo originali, facile suadetur pta- mistica sententia caput est, traditur ab illo moriatur, tunc assignabit ei locum dis­ »a’ Angelico Doctore in corpus hujus 6 arlicu. discurrendo per omnia loca, quæ ad reci­ tinctum a quatuor enumeratis, quo tendat: piendas animas ex hac vita migrantes as­ et ex doctrina dubii præcedentis potest sic vel in aliquo illorum ex speciali dispensa­ signantur in futura. Nam anima illius qui formari. Omnis homo cui non est remistione, et cum pœna culpis proportionata sum peccatum originale ante usum rationis, in peccato veniali juncto cum solo originali eum collocabit. |I 48. Hæc 5j j tonetur quando ad illud instans pervenit, convertere se in Deum per amorem ejus efficacem el super omnia, vel explicitant vel saltem implicitum. Sed nullus qui ita teneatur, potest prius peccare venialiter, quam vel justificetur et mundetur ab ipsa culpa originali, vel peccatum mortale in­ currat : ergo nullùs poterit peccatum ve­ niale soli originali conjungere. Consequen­ tia est perspicua. Et major satis probata dubio præcedenti, de qua proinde non est hic dubitandum. Minor vero suadetur. Nam si ille'qui iia pervenit ad rationis usum, omittat adimplere prædictum præ­ ceptum, peccat mortaliter : et sic peccata venialia, quæ in eodem instante, vel dein­ ceps committit, non erunt cum solo origi­ nali. Si vero præceptum adimpleat, eo ipso in illomet instante justificabitur per gra­ tiam a culpa originali : quia amor Dei super omnia non est compossibilis cum hac culpa, sicut neque cum aliqua alia mortali : unde peccata venialia quæ deinceps aut forte in illomet instante committet, non jam asso­ ciabuntur culpæ originali. Antecedenter autem ad illud instans sicut homo non est capax incidendi in peccatum mortale de­ fectu usus rationis, ita neque in veniale : quia ad utrumque necessaria est libertas. § Π. Prima adversariorum evasio, et objectio contra nostram rationem. 50. Authores quos dubio præcedenti nu­ mero -10, contra nostram sententiam ad­ duximus, hic etiam nobis adversantur. Existimant enim, quod adhuc sententia illa admissa, non pTobatur ea quam modo sta­ tuimus. Negantque proinde minorem nos­ træ secundæ rationis : quia putant non inferri legitime ex exislentia præcepti di­ lectionis Dei contenti in majori. Redduntque rationem, simulque objiciunt, primo quod ratio in homine non expeditur omnino subito, sed successive et paulatim ligamina ejus tolluntur : priusque pervenit ad usum imperfectum et semiplenum, quam ad ple num el perfectum ; quousque autem ad istum perveniat, nec potest adimplere præ­ ceptum dilectionis Dei, neque peccare mor­ taliter contra illud, quia ad ulrunque re­ quiritur plena libertas : potest tamen pec­ care venialiter per aliquos motus semideliberalos : quia ad hoc sufficit libertas semi­ plena. Sicut ille qui exit ab ebrietate vel 512 DE VITIIS ET PECCATIS. somno, prius incipit habere motus semidcliberatos sufficientes ad culpam venialem, quam plene evigilet, ut requiritur ad mor­ talem. Et propterea in communi divisione peccati venialis præter venialia ex genere, et ex parvitate materiæ ponuntur alia, quæ licet ex his capitibus venialia non essent, ex defectu tamen plenæ deliberationis non pertingunt ad gravitatem mortalium. Pote­ rit ergo puer, quando ratio in eo solvi jam cœpit, necdum tamen plene soluta est, com­ mittere aliquod peccatum veniale ; quod proinde cum solo originali in eo existente concurrat. Ι7·..,ι 51. Hanc evasionem et objectionem simQ| uteiidant nostræ senlentiæ defensores, dicunt eorum aliqui, quod quamvis ad pec­ catum veniale sufficiat libertas semiplena ex parte actus; ex parte tamen principii seu facultatis ad deliberandum requiritur om­ nino plena : ipsa quippe semiplena libertas in eo sita est, quod ratio possit plene deli­ berare de objecto quod semiplene advertit, licet actu non sic deliberet. Ut autem plene deliberare possit, necesse esi, ut plenus rationis usus jam advenerit, homoque il­ lum expertus sit. Imo addunt nonnulli, quod ut homo dicatur deliberare semiplene circa aliquod objectum, necesse est, ut actu sit cum plena advertentia circa illud : quia qui circa nullum plene advertit non habet sufficiens principium, ut possit practice et expedite movere se ad plene deliberandum; cum tamen semiplena libertas hujusmodi potentiam requirat. Juxtaquarn doctrinam, (jjtl quæ est Cajelani in præsenti et aliorum, consequenter dicendum est neque in semidormiente, neque in semiebrio, quousque plene evigilent, neque proinde in puero, antequam rationis usum plene recipiat, inveniri libertatem semiplenam sufficien­ tem ad peccandum venialiter ; sed primam eorum libertatem debere esse plenam et sufficientem ad peccandum mortaliter. Quo­ circa peccata illa quæ dicuntur venialia ex imperfecta deliberatione, quæque passim committimus, non ideo venialia remanent, quia ille a quo committuntur, non habeat actualiier in se libertatem et deliberatio­ nem sufficientem ad mortalia ; sed quia non exercet hujusmodi libertatem circa objecta talium peccatorum, sed circa alia, ad quæ distractus, solum relinet circa prædicta objecta adverleniiam et libertatem semi­ plenam, cum facultate ad plene delibe­ randum fundata in illa alia plena delibe­ ratione. 52. Hæc tamen doctrina, quæ in se est j probabilis, el cui alias forte non pigeret '·« subscribere, modo quoad id præsertim quod diximus addi a nonnullis, non utemur. Tum propter minorem ejus certitudinem : 1 paucos enim pro illa ut a nobis explicata ruperimus : ob idque non oportet adeoTho1 misticam et communem sententiam prae. dictæ doctrinæ alligatam relinquere. Tum j etiam quia non ita suadebimus adversariis, | libertatem semiplenam et sufficientem ad peccandum venialiter circa unum objectum, habere semper comitem advertentiam el deliberationem plenam' circa aliud, nec i posse sine ea reperiri.Præsertim in semiei briis et semidormientibus cquibusanlequam ' plene ad se redeant, satis communiter con­ ceditur libertas semiplena sufficiens ad pec­ catum veniale ; etiamsi tunc circa nullum i objectum plene deliberent. Sicut etiam so|| brii et vigilantes multoties impetu alicujus i passionis ita extra se rapiuntur, ul licet il rationis usu non omnino priventur, nihil | tamen plene attendant : quibus nihilomiI nus negare aliqualem libertatem, ratione | cujus in tali statu peccata venialia com­ mittant, voluntarium videretur. Neque fundamentum prædictæ doctrinæ ila con­ vincit, quin dicere possimus, quod licet , deliberatio semiplena secum habere debeat ; potentiam expeditam ad plene et perfecte deliberandum ; non tamen requiritur, quod hæc perfectio et plenitudo teneat se ex parte potentiæ, seu quod potentia ipsa sil perfecta, et plene expedita ad actum plene et perfecte liberum ; sed sufficit potentia utcumque ad talem actum, etiamsi solum sit expedita imperfecte et secundum quid : sicut ipsa libertas semiplena, pro qua exi­ gitur , tantum e-t libertas imperfecta el secundum quid. Quod autem ad expedien­ dum hoc modo potentiam non sufficiat ad­ vertentia semiplena, sed exigatur plena, haud facile probabitur. Alia ergo via quae­ renda est impugnatio propositæ evasionis et solutio objectionis. 11 53. Pro quo nota, quod etsi ad moralita-^^ tem, quæ dividitur per bonitatem et mali-pro?Ttf. tiam, necessaria sit libertas ; diversum tamen quid est moral itas a libertate : nam nw. hæc solum postulat ex parte intellectus in­ differentiam judicii, seu judicium propo­ nens objectum, quodcunque hoc sit, cum indifferentia ad utrumlibet : et ideo ubi­ cumque detur hæc indifferentia, dabitur li­ bertas. At vero moralitas sumitur ex habi­ tudine ad suam regulam, quæ est judicium synderesis, DISP. XX, DUB. II. synderesis, cujus objectum est bonum ho­ nestum, et malum oppositum, quatenus illud approbat, et istud reprobat. Unde nisi actus prædictam regulam, ejusque approba­ tionem vel reprobationem concernat, seu nisi is qui operatur, possit actum suum prædictæ regulæ conferre, et ex hac colla­ tione approbare illum vel reprobare, non erit bonus aut malus moraliter, quamvis forte sit liber : ul in illis, qui juxta proba­ bilem sententiam manent in individuo in­ differentes, contingere diximus in tractatu debonit. et malit, disp.2, dub. 1, et disp.7 a num. 26. Necesse est ergo ad hoc ut aliquis tanquam agens morale operetur, sicut ope­ ratur ille qui quomodolibet peccat, quod possit conferre suum actum et ejus objectum cum regula moralitatis, et cum bono ho­ nesto præsentato per hanc regulam, ut ex tali collatione percipiat convenientiam vel disconvenientiam ipsius actus et objecti cum prædicta regula. Quisquis enim nihil istius convenientiæ vel disconvenienti® percipit in objecto sui actus, non attingit illud ut morale : adeoque non potest aliquam mo­ ralem malitiam quantumvis levem et ve­ nialem ab eo desumere.Et quia nullus potest percipere convenientiam vel disconvenien­ tiam unius extremi ad aliud, nisi prænotum habeat, et in memoria retineat ipsum extre­ mum, cui aliud dissonat vel consonat, et nisi de eo certificatussit : sicut nullus potest cognoscere, an aliqua imago repræsentet verbi gratia Cæsarem, aut ab eodissonel, nisi præcognitam habeat, et in memoria retineat formam et speciem ipsius Cæsaris: idcirco quandiu homo non habet præcognitionem.et manifestatam sibi regulam mora­ litatis,eteommunem rationem boni honesti, manetque circa eam certificates, non potest cognoscere, adhuc imperfecte, et secundum quid, an objectum quod attingit, consonet, vel dissonet prædictæ rationi,sitque proinde vel non sit morale : quia nondum habet cognitam regulam qua id possit detegere : et per consequens non est capax operandi bene vel male moraliter. Porro ut homo primo cognoscat regulam moralitatis et rationem boni honesti, maneatque de his certificatus, necessaria omnino est adver­ tentia plena, et judicium perfectum. Tum quia per advertentiam solum semiplenam non potest intellectus certificari de objecto a se cognito; sicut nec satis discernere inter ipsum et alia, quæ a tali objecto distin­ guuntur. Tum etiam quia prima cognitio boni honesti et regulæ moralitatis non po­ 513 test aliunde nobis advenire, quam a Deo per lumen synderesis, cujus actus nequit esse cum semiplena tantum advertentia : quia virtus sive moralis sive intellectualis non elicit actus nisi perfectos. 54. Hinc sumenda est impugnatio propo-Form.isitæ evasionis : nam admisso quod in pue- '“j.,1®; ris ad usum rationis pervenientibus ratio tio seu discursus successive et paulatim solva­ tur, ob idque prius habeant advertentiam et deliberationem semiplenam, quam ple­ nam, et prius imperfectam quam perfectam libertatem : et admisso etiam quod semiebrii, el semidormientes, el per passionem extra se rapti hac semiplena libertate po­ tiantur, eaque venialiter peccent (neutrum pro nunc aut asserimus aut negamus),non ideo dicendum est, posse prædictos pueros venialiter tuncdelinquere. Quiacum omnes alii ante statum illum fuerint aliquando plene sui cbmpotes, et per plenam adver­ tentiam judici i synderesis certiores facti sint regulæ moralitatis et rationis boni honesti, possunt occurrente aliquo objecto dissono cum advertentia tantum semiplena, imper­ fecte etsecundum quid percipere dissonan­ tiam ejus ad prædictam regulam, cujus notitiam in memoria retinent, et quæ vir­ tute prioris cognitionis imperfecte et sub­ obscure tunc sibi appareat. Cæterum cum prædicti pueri,antequam rationis usus plene solvatur, nullibi rationem boni honesti, et regulam moralitatis didicerint, nec de iis fuerint aliquando certiores facti (non enim hujusmodi notitia aliter eis communicatur, quam a Deo per lumen synderesis, et cum plena deliberatione, ut nuper diximus), nequeunt ante plenum rationis usum perci­ pere, adhuc secundum quid, et imperfecte convenientiam vel disconvenientiam objec­ torum sibi occurrentium ad illam regulam, et ad rationem communem boni honesti, ac proinde neque peccare venialiter : cum hoc fieri nequeat sine aliquali perceptione præ­ dictæ disconvenientiæ. Ad hæc : nullus potest operari moraliter, sive bene sive male, sive perfecte sive im­ perfecte, nisi prius ingrediatur ordinem moralem, et in eo constituatur per formam et principium hujus ordinis : cumque hæc forma et principium sit illud primum judi­ cium synderesis in memoria retentum, quo cerio cognoscitur ratio boni honesti et mali oppositi, et quod bonum est facien­ dum, et malum fugiendum, fieri non pote­ rit, ut puer antequam prædictum judicium eliciat, per ipsumque in ordine morali : .1 Y? 514 DE VITIIS ET PECCATIS. constituatur, exerceat aliquam actionem moralem, sive bonam sive malam: etiamsi actio quam exercet, non omnino careat li­ bertate. 55. Nec refert, si dicas, tum quod licet cognitio boni honesti certa et indubitata plenam advertentiam requirat :quia nullus certificatur de eo quod non plene advertit : cognitio tamen aliqua dubia et incerta ac per modum suspicionis haberi poterit cum sola advertentia semiplena : nam sicut se habet simpliciter ad simpliciter, et perfec­ tum ad perfectum ; ita secundum quid ad secundum quid, et imperfectum ad imper­ fectum. Sufficiet autem pueris non haben­ tibus plenum usum rationis, luec imper­ fecta notitia boni honesti, ut in objectis occurrentibus utcunque attingant dissonan­ tiam ad prædictum bonum. Tum etiam quod tales pueri antequam plene deliberent, cognoscunt rationem boni physici, quan­ tum sufficit ut in objectis nocivis tunc sibi occurrentibus percipiant disconvenientiam et dissonantiam ad tale bonum ; de quo tamen usque tunc per nullum actum plene attentum fuerunt certificati : cur eruo %-* non eodem modo se habebunt circa bonum ho­ nestum, et dissonantiam mali oppositi ? intuitur Respondetur ad primum, quamlibet noiTiirra. tiiiam dubiam supponere aliquam aliam notitiam certam et firmam, ex respectu ad quam possit veritas detegi, et dubium vel suspicio deponi. Qui enim dubitat aut sus­ picatur de aliquo homine, an sit talis vel talis, puta an sit sapiens vel ignarus, nobi­ lis vel ignobilis, etc. prænotum jam habet, quod sit vel esse possit aliqua nobilitas et aliqua sapientia, quas nescit et dubitat an conveniant vel non conveniant illi homini : et similiter qui suspicatur vel dubitat, an teneatur vel non teneatur hac vel illa obli­ gatione, prius cognovit, se esse subjectum legi et superiori, unde possit oriri illa vel alia obligatio : neque aliter occurrerent ei similia dubia aut suspiciones. Unde cum in hujusmodi cognitionibus non sit in infini­ tum procedendum,necessario deveniendum est ad unam primam, quæ sit principium et simul terminus illius quæ dicitur dubia vel suspecta : quæque proinde non sit sus­ pecta aut dubia, sed firma et certa, aliter neque ipsa esset prima, sed aliam et aliam in infinitum præsupponeret. Quandiu igi­ tur puer nulla certa notitia didicit, an sit, aut quid sit bonum honestum et regula moralis, nullum potest ei advenire dubium vel suspicio circa objecta occurrentia, an DISP. XX, DUB. Π. dissonent, vel consonent tali bono el re­ gulae, 56. Addo, quod dubium et suspicio et quælibet notitia incerta ex se tendunt ad inquisitionem veritatis : quia intellectus in incertis non quiescit : inquisitio autem ter­ minatur in collatione ejus quod inventum est, ad aliquid prius notum, quod in intel­ lectu tanquam regula ipsius veritatis existit : atque adeo de primo ad ultimum inqui­ sitio, suspicio, et dubium, et quæcunque alia incerta cognitio supponere debet cogni­ tionem firmam et certam prædictæ regulæ, in quam resolvatur. Dum ergo in pueris nulla supponitur certa cognitio principii et regulæ moralilalis, nulla oriri potest circa objecta illis occurrentia dubitatio aut suspi­ cio convenientiæ vel disconvenientiæ ad talem regulam. Adde secundo, quod ut puer peccet adhuc venialiter amplectendo, quod bono honesto dissonat, aut respuendo quod consonat, de­ bet esse certus de hoc principio; nimirum quod tale bonum est faciendum, et opposi­ tum malum fugiendum : nisi enim de hoc primo principio haberemus certitudinem, non consurgeret ex illo obligatio, aut res­ puendi quod illi bono dissonat,aut quæ con­ sonant amplectendi : quia cum in dubiis potior sit conditio possidentis, nulla obliga­ tio omnino dubia potest urgere voluntatem ad operandum vel omittendum illud ipsum, de quo est dubium : ac proinde nullum potest esse peccatum, quantum est ex parte cognitionis dubiae,sequi vel non sequi illud, de quo non datur perfectior cognitio. 57. Dices, eo ipso quod aliquis dubitet teneatur vel non teneatur jejunare v.g.peccabil non jejunando, ergo ex vi cognitionis dubiae potest obligatio consurgere. Respon­ detur negando consequentiam. Imo potius qui ita dubitat, non tenetur jejunare,quan­ diu invincibiliter manet dubius. Tenebitur autem veritatem inquirere, et dubium deponere, aut saltem facere quod in se est, ut sciat an ad jejunium teneatur. Hæc tamen obligatio inquirendi veritatem non oritur ex illo dubio circa jejunium, sed ex alia obligatione indubitata, qua quilibet certo scit se teneri in rebus dubiis ad inquiren­ dam veritatem, ne errandi periculo se ex­ ponat. Ad rem ergo, quamvis puer ante plenum usum rationis nancisceretur cognitionem aliquam boni honesti dubiam et incertam, non idcirco posset tunc peccare venialiter: quia ex vi illius non teneretur ad aliquid faciendum '----------------------------- 1 - ’ - . I I i . j faciendum vel fugiendum, quousque pri­ mum illud principium et præceptum, ex quo omne aliud præceptum et obligatio descendit, certo cognosceret. 58. Ad secundum respondetur, osse dis­ parem rationem : quia circa bonum phy­ sicum, quod solum dicit convenientiam ad propriam naturam, certificalur puer natu­ raliter per ea quæ sensibus percipit : sicut etiam animalia bruta mediis sensibus ac­ quirunt fixam cognitionem de iis, quæ suæ naturæ conveniunt, aut disconveniunt. Unde antequam puero usus rationis adve­ niat, adest jam fixa et immobilis notitia de tali bono, ex habitudine ad quam, ubi im­ perfecte deliberare incipit, potest formare dubium vel suspicionem circa objecta, quæ semiplene advertit, quantum ad eorum con­ venientiam vel disconvenientiam physicam. At vero prima notitia boni honesti non sumitur a sensibilibus, neque acquiritur per sensus ; imo neque ab hominibus disci­ tur, sed immittitur a Deo per judicium syn­ deresis : sine cujus naturali illustratione, quantumvis puer audiat voces et terminos, non percipiet, neque discet rationem talis boni. Diximus prima notitia boni honesti, quia semel cognito per prædictam illustrationem prædicto bono et primo principio, potest ipse puer per magistri educationem et per proprium discursum alia principia minus nota delegere, et conclusiones deducere : indit enim Deus primum illud principium, ut sit fons et seminarium totius cognitio­ nis pertinentis adordinem moralem. Atque hinc magis confirmatur quod nuper dixi­ mus : scilicet primam notitiam boni honesti non posse esse tantum semiplenam, sus­ pectam, aut dubiam. Tum quia notitia quæ a Deo specialiter immittitur, ut sit semi­ narium et initium lotius sequentis cogni­ tionis, continens in virtute el radice quic­ quid postea addiscitur, non potest esse ita imperfecta, ulex se liquet. Tum etiam quia Deus immittit illam mediis actibus synde­ resis, qui cum sint actus virtutis intellec­ tualis, debent esse perfecti : nam virtus est dispositio perfecti ad optimum, et quæ opus perfectum reddit, ut ex Philosopho suo loco diximus. 59. Si vero urgeas, quod in peccatis ve­ nialibus ex imperfecta deliberatione perci­ pitur dissonantia ad bonum honestum ; et tamen cognitio illa est lanium semiplena : ergo vel manifestare hanc dissonantiam non pertinet ad virtutem synderesis, vel hæc virtus potest elicere actus ita imperfectos. Respondetur, perceptionem illam non esse Ewxfaproprie manifestationem,sed quandamap- ,ur prehensionem prædictæ dissonantiae, ad quam non concurrit virtus; sed fit per ip­ sum lumen commune intellectus una cum speciebus repraesentati vis talis dissonantiæ: ut vero hujusmodi species ita repraesentent, genereturque inde dubium vel suspicio, ne­ cesse est adesse in intellectu fixam et im­ mobilem cognitionem boni honesti, cujus memoria cum quadam saltem confusa ejus apprehensione concurrat ad illud dubium terminandum. Possemus etiam alia vi præcludere totam hanc evasionem, ostendendo disparitatem inter adultos semiebrios aut semidormientes.et pueros ad rationis usum nondum plene pervenientes : ut negaremus istis omnem libertatem etiam semiplenam, quæ illis conceditur : el consequenter capacitatem ad venialiter delinquendum, antequam pleno gaudentes rationis usu possint peccare mor­ taliter. Sed hanc viam consulto examinare omittimus, el ut brevitati consulamus : et quia magis placet quam elegimus. ■ •· · tü Ri § III. Enodantur alia qux obstare videntur eidem secunda rationi. GO. Secundo opponunt nobis adversarii secnnjfa ad enervandam eandem rationem, quod0^"1'0· etiamsi ante instans plenæ advertenliæ ne­ queat puer peccare venialiter; poterit tamen in illomet instante, antequam vel adim­ pleat præceptum dilectionis Dei, vel in ejus omissione mortaliter delinquat. Quia cum illud instans non sit metaphysicum et om­ nino indivisibile, sed morale claudens in se aliquod temporis spatium, satisque fiat prædiclo præcepto, si in toto illo instante, vel in ejus termino adimpleatur, potest assi­ gnari tempus sufficiens ad peccandum ve­ nialiter, etiam cum plena advertentia, antequam urgeat adimpletio : illud nimi­ rum quod ab initio illius instantis moralis usque ad terminum exclusive decurrit. Cur enim in illa intermedia duratione non po­ terit aut loqui verbum otiosum, aut leve mendacium proferre, aut vanam aliquam cogitationem admittere : quæ etiamsi de­ liberate fiant, non excedunt culpam venia­ lem ? Et confirmatur : nam cum hæc res sit Voulir. moralis, moraliter el non metaphysice per- elater * 51 6 DE VITIIS ET PECCATIS. tractanda esi : atque adeo satis erit ad hoc ut aliquis non peccet contra illud praecep­ tum, quod vel in praedicto instante morali vel cito post adimpleat ipsum : quia param in morali consideratione pro nihilo repu­ tatur. Esto voro sit aliquaculpa differre ali­ quantulum adimpletionem, judicabitur hæc brevissima dilatio materia parva, et ita non excedit culpam venialem : dabitur ergo locus huic culpæ ante gravem violationem prædicti præcepti. soiotif 61. Respondetur ad objectionem negannis. do antecedens. Cujus probationi occurrit bene in præsenti Cajetan. quod licet instans morale pro quo urget præceptum dilectio­ nis Dei, includat tempus sufficiens ad ha­ bendam deliberationem ; debet tamen puer ita uti tempore illo ad deliberandum con­ cesso, ut quam primo possit, deliberet de seipsoetde ordinatione sui in bonum ho­ nestum. Et ideo si non quam primo potest, deliberet, in hoc ipso peccat mortaliter, retardans voluntarie adimpletionem præ­ cepti : sicut peccaret non adimplendo illud statim ac deliberationem perficeret. Porro qui in illo tempore necessario ad deliberan­ dum diverteret attentionem ad verbum otiosum vel mendacium proferendum, vel ad aliquid simile agendum, hoc ipso retar­ daret voluntarie deliberationem quæ instat, et consequenter præcepti adimpletionem. '-'aici Cum enim (ait Cajetan. rem optime decla­ rans) virtus unita sit major seipsa dispersa, et a majori virtute citius fiat aliquid quam a minori exteris paribus, consequens est ut citius deliberet non divertens, quam diver­ tens : ac per hoc qui ad aliud aspicit vane, non quam cito potest deliberat, libere suam vim minuens, et sic reus est omissionis præ­ cepti divertendo, non quam cito potest delibe­ rando. Et quamvis non teneatur ante termi­ num deliberationis eligere, tenetur tamen ante terminum nullum impedimentum apponere charitati:et proplerea apjnnendo peccat mor­ taliter ante terminum. Sicut deliberationi operam non dans ante instans quod terminassel deliberationem, peccat omissione. Addendum vero est, ut tacitaquaedam re­ plica diluatur, quod ut diximus num. 20, Auctor naturae et natura ipsa de se sollicita offert tunc puero cogitationem deliberandi de seipso in ordine ad bonum honestum, taliterque hæc cogitatio et cognitio boni honesti, quæ simul adest, clamat et recla­ mat pro prædicta deliberatione, ut vel nullo modo, vel nonnisi ex industria et data opera valeat puer ad aliud cogitandum diverti : el ideo si quæ tunc diversio fieret vel ad dicendum mendacium, vel ad aiiad aliquid, per quod deliberatio illa retarda­ retur, non quasi ex surreplione aut semi­ plena tandum advertentia incidens dam­ naretur ad solam culpam venialem·, sed ut habita ex animo et data opera imputanda esset ad mortalem. 62. Ad confirmationem dicas, sæpe ressiin^ morales exigere discussionem el intelligentiam satis metaphysicam, et aliqua esse præcepta in quibus non admittitur maleriæ parvitas.etiam quoad tempus adimpletio­ nis. Præceptum enim impositum Angelo ut Deum diligeret pro secundo instante suæ creationis, nullam omnino dilationem ad­ mittebat : sicut et præceplum non sumendi cibum aut potum post mediam noctem, quo adstringitur qui celebraturus est, metaphysice obligaret a tempore illo, si ipsum tempus mctaphysice cognosceretur. Quæ autem ita stricte et mctaphysice obligent, et quæ dilationem aliquam majorem vel minorem permittant, ex uniuscujusque na­ tura et praecipientis intentione venandum est. Porro præceptum de quo agimus, non permittere etiam modicam dilationem post instans morale usus rationis, et hanc esse Dei praecipientis voluntatem, ostendunt ra­ tiones, quibus præcedenti dub. probavimus existentiam talis præcepti. Quia cum ejus finissit,uthomo incipiens operari tanquam agens morale et liberum, habeat sibi prae­ fixum certum scopum, in quem omnes suas actiones dirigat, ex hoc ipso postulatur, ut inter hujusmodi actiones prima sit adim­ pletio prædicti præcepti, qua cæteris prae­ figitur talis scopus. Praesertim cum ex una parte nulla possit esse ratio aut necessitas differendi vel per modicum tempus hanc adimpletionem, ut intuenti constabit: ex alia vero possit fieri morali et humano modo in prædicto instante. Nam proplerea non restringitur ad unum instans metaphysicum, sed ad prædictum instans mo­ rale, sub quo clauditur tempus necessarium, ut morali et humano modo possil deliberare de seipso et in finem debitum se convertere. Adde quod ut numero 41 tetigimus, facilius est puero elicere prædictum actum in illo instante, quando nulla adest indisposjtio ex aliquo peccato personali relicta, quam eo transacto, ubi talis indispositio posset vo­ luntatem retardare. I nde suavius statuisse videtur divina providentia restringendo præceptum ad prædictum instans morale, quam statuisset ulterius differendo. 63. Tertio DISP. XX, DUB, II. Tenu 63. Tertio objicies, non sequi ex eo quod .-bjeciio. j)Uer jn y|0 prjmo instante adimpleat prae­ dictum præceptum, quod in eodem sit justi­ ficandus : potest enim, etiam existente amore Dei naturali ad quem præceptum obligat, justificatio differri, saltem per ali­ quod breve tempus, in quo proinde dabitur locus, ut puer ante ipsam justificationem venialiter peccet, eliamsinihil capitalecommiltat : non ergo hac ex parte ratio nostra firma subsistit. Antecedens in quo est diffi­ cultas, probatur : quia ad justificationem non sufficit cognitio et amor Dei præcise ut finis naturalis, etiamsi talis cognitio et amor ex auxilio supernaturali procedat; sed requiritur cognitio mysteriorum, quæ fides credit, et amor finis supernaturalis quem diligitcharitas : ut autem puer adim­ pleat præceptum, sufficit prior ille amor et cognitio, quamvis posterior non detur, ut dictum est num. 19, ergo, etc. spolio. 64. Dices, puero adimplenti prædictum præceptum conferri a Deo infallibiliter fi­ dem et charitatem, ut credat et diligat, sicut requiritur ad assequendam justifica­ tionis gratiam, quam nunquam denegat facienti quod in se est, sicut facit ille puer. bpn- Sed contra hanc solutionem urget tum, ê J,ur’ quod non est cur Deus teneatur conferre homini hanc gratiam in eodem instante, in quo facit, quod in se est; sed poterit eam quousque voluerit differre. Tumetiamquod ut homo credat mysteria supernaturalia, ' debet illa doceri ab aliquo dictante et pro­ ponente, sine qua propositione non sufficiet ad credendum ipse habitus fidei interius infusus : nam ut ait Apostolus Roman. 10: Quomodo credent ei quem non audierunt ? Quomodo autem audient sine prxdicante? . Plurimi autem sunt pervenientes ad usum J rationis, qui nihil audierunt de praedictis mysteriis, neque habent a quo illa doceanI tur : ut patet de illis qui apud gentiles, et barbaros, ubi nulla fulget lux Evangelii, nutriuntur: ergo hujusmodi quamvis præI dictum præceptum in primo instante adim■ pleant, non statim justificabuntur; sed post I tempus in quo instruantur, ut possint crej.. pdere. Tum denique, nam Divus Thomas "‘Quæstione 14, de Veritat. articulo II, pro­ ponens sibi hunc casum, nempe quod ali! quis nutritus in silvis vel apud barbaros, ubi nihil de fide nostra audiret, sequeretur per omnia ductum naturalis rationis in ap' petitu boni et fuga mali, ac proinde adimI pleret præceptum de quo agimus, non ait I fore justificandum in eodem instante; sed 517 expeclandum potius quousque Deus vel spe­ ciali revelatione manifestaret illi prædicta mysteria, vel mitteret illuc praedicatorem, a quo instrueretur. .Si enim aliquis taliter nutritus (ait in solui. ad primum) ductum naturalis rationis sequeretur in appetitu boni et fuga mali, certissime est tenendum, quoa ei Deus vel per internam inspirationem reve­ laret ea qux sunt ad credendum necessaria : vel aliquem fidei prxdicatorem ad eum diri­ geret, sicut misit Petrum ad Cornelium. Ac­ torum 10. Idem dicit in solut. ad secundum idem, et in 3, distinctione 25, quaestione 2, arti­ culo 1 el 2. Porro ut praedicator mittatur, et missus perveniat, el perveniens instruat puerum, necessarium est tempus el dilatio aliqua; totoque eo tempore justificatio diffe­ retur. Confirmatur hæc eadem objectio ; nam Confirtotum quod habet ille actus dilectionis Dei, objecquo præceptum adimplet, habet actus at- üon,îtritionis requisitus ad sacramentum pcenitentiæ : et nihilominus iste actus non ex­ cludit culpam mortalem habitualem, neque affert secum justificationis gratiam, quous- l que perficiatur ipsum sacramentum : ergo etc. Major probatur : nam attritio illa ut sit sufficiens dispositio et materia proxima sacramenti, debet includere propositum efficax vitandi omnia peccata mortalia, at­ que adeo servandi notam legem, sine cujus observatione non vitantur : hoc autem et nihil aliud videtur importare præceptum de quo loquimur, solum enim tenetur puer ad amplectendum bonum honestum cum proposito efficaci servandi in omnibus id, quod lex naturalis praecipitet dictat : ergo, etc. 65. Respondetur amplectendo solutionem Vindiinter objiciendum datam, quæ optima est : «^mio ejusque rationem tradidimus numero 37. Nam cum efficax conversio in Deum finem uonibus ultimum naturalem (sive elicienda sit na­ luræ viribus, sive auxilio supernaturalis ordinis)sitincompossibiliscumaversione ab ipso Deo ut fine supernaturali, fieri nequit, ut puer infectus originali culpa, quæ est aversio ab isto fine, exerceat prædictam con­ versionem, nisi simul aut per prius ab ipsa originali culpa mundetur : atque adeo nisi gratia el justificatio ibi concurrat, saltem ul removens illam aversionem et conver­ sionem istam prohibentem. Per quod patet ad primam impugnationem. Nam cum di­ lectio illa non sit compossibilis cum culpa originali, eo ipso quod Deus conferat puero auxilium efficax ad talem dilectionem oli- 518 DE VITUS ET PECCATIS. ciendam, debet simul vel prius natura con­ I misericordia, et quam voluntas absoluta intermedio tempore talis puer peccet veniaferre gratiam, per quam prædicta culpa conferendi auxilium efficax ad adimplen­ liter ; ne hujusmodi peccatum cum solo ori­ auferatur. dum præceptum puero ita se habenti, ginali conjungat. Ad secundam respondetur, quod licet I Neque idcirco negamus, hujusmodi pr®Non Sed nos huic solutioni non acquiescimus. Deus omnibus ad usum rationis pervenien­ I cepium adimpleri a multis do facto, etiam phffl· Nam præterquam quod videtur petere prin­ tibus concedat auxilium sufficiens ad adim­ I absque specialissima illa providentia : quia cipium, reddens pro ratione illius specialis plendum præceptum urgens pro illo ins­ I multi sunt inter fideles enutriti et baptizati, providentiæ id ipsum, de quo est quæstio, tante; auxilium tamen efficax iis solum J quibus, cum ad aetatem illam perveniunt, et ad quod probandum adducitur : aliunde tribuit,quos simul justificare decrevit, qui­ I proposita et notificala jam sunt a parentibus etiam non cohæret doclrinæ hucusque tra­ bus proinde una cum prædicto auxilio con­ et magistris praecipua mysteria supernaluditae : dum admittit dilectionem efficacem fert gratiam justificantem,el simul cum hac 1 ralia, quantum satis est ut potuerint lermiet super omnia Dei finis naturalis, quæ ne­ fidem explicitant illorum objectorum quæ : nos apprehendere, et tunc soluto rationis cessaria est ad adimplendum præceptum, necessitate medii necessarium est credere I judicio, per lumen fidei infusum baptismo posse toto illo tempore cum peccato origi­ ad ipsam justificationem. Quæ autem sint firmiler eis assentiri. Quod non raro sed nali conjungi: quod ex dictis constat esse hæc objecta examinatur secunda secundæ frequenter contingere, iis præsertim qui impossibile. Et ideo dicendum est, puerum MJUn. quæstione 2, ubi M. Bannez articulo 8, du­ accurate educantur, et ab ineunto ælate ita se habentem ut adeptus rationis usum bitatione 2, satis probabiliter censet suffi­ probis moribus imbuuntur, colligit in præin Deum finem naturalem se converteret, cere, si credatur explicite illud, quod ait I senti Cajetan. ex ipsa natura charitatis in justificandum esse in eodem instante reali, Hebr.it Apostolus ad Hebraeos 11 : Accedentem ad i baptismo infusae. 1 idetur milii (inquit)quod quamvis posterius natura : quatenus ut Deum oportet credere, quia esi, et quia spe­ I quia amor Dei non est otiosus, charitas infusa justificetur praecedere debet in genere causæ rantibus in se remunerator est. Quæcunque ! baptizato infanti exit in actum in primo actu . materialis, seu per modum removentis pro­ autem explicite sub prædicta necessitate | naturali: sicut de Angelis dictum fuit. Et hibens prædicta conversio obstans viola­ credenda sint, manifestabit Deus puero jus­ quod statim occurrente seipso ut deliberabili, tioni præcepti, quæ justificationis gratiam tificando, vel per externum doctorem qui infusa fuies deliberandi solicitudinem foveat, impediret. Concurrunt enim plura in illo illa proponat, vel ea per seipsum interius ad présentandum bonum honestum coope­ instante, quæ in diverso genere causæ se inspirando : neutrum enim istorum est rando, inclinando ad hoc intellectum: et con­ invicem præcedunt. Nam in genere causæ Deo difficile : et unum vel alterum infertur sequenter charitas inclinet appetitum ad ho­ finalis et formalis prior est ipsa gratia jus­ infallibiliter ex vi decreti efficacis justifi­ nestum prosequendum. Et licet hoc videatur tificans, ad quam cætera omnia ordinantur, candi illum puerum .-sicut et hoc decretum verum ut in pluribus ; non oportet tamen sic et a qua informantur. Eademque ut collata infertur etiam saltem a posteriori (a priori esse in omnibus, non solum propter liberta­ per modum auxilii una cum suis virtutibus enim e contra se habent) ex decreto con­ tem, sed propter complexionem et malam asinfusis præcedit etiam in genere causæ effi­ ferendi auxilium efficax adactum adimple- I suetudinem ante actus discretionis. Unde fit cientis : quia per illas efficit homo actus tivum præcepti. I quod pars sensitiva magis movebit ad assueta disponentes ad justificationem. Quin etiam 66. Unde non obest quod dicitur de pue­ delectabilia mala, quam fides et charitas ad præcedit in ratione removentis prohibens, ris nutritis apud barbaros sine ulla fidei . honestum. Propter quod non parvi refert, ul scilicet culpam originalem, quæ prædictos notitia. Tum quia cum nullum hujusmodi assuescat puer ad audienda spiritualia et ho­ actus impediebat. Poteslque hæc prioritas puerorum sciamus adimplevisse illud præ­ nesta. Determinatur enim habitus fidei infu­ reduci vel ad ipsum genus causæ efficien­ ceptum, neque id sil verosimilius quam op­ sus ex propositis ex auditu, et charitas illam tis, vel ad genus causæ materialis. At vero positum, nullus potest in argumentum ad­ sequitur. Idem potest colligi ex natura gra­ in genere causæ dispositivæ præcedunt præduci ad probandum, fuisse ab aliquo adim­ tiæ in baptismo etiam receptæ: quæ cum sil dicli actus; quia nisi illis dispositus, nequit pletum sine prædicta fide explicita. Tum i fons aquæ salientis in vitam æternam, idque adultus recipere ipsam gratiam. Quod si ta­ etiam quia licet non omnino negemus, sed praestet per actus fidei et charitatis, nititur les actus considerentur quatenus per illos pie credamus, Deum cum aliquo ex prædic- | quamprimum potest in hujusmodi actus formaliler adimpletur præceptum conver­ tis pueris usum fuisse ea specialissima mi­ prosilire. sionis in Deum urgens pro illa duratione, sericordia : cum casus ex ore omnium sit 67. Tertia impugnatio desumpta ex illa Μ„(ί hacque adimpletione cavetur violatio ipsius l rarissimus, non est inconveniens pro casu doctrina D. Thomæ compulit' aliquos ejus^ax præcepti, quæ gratiam impediret, præce­ ita raro contingenti recurrere ad specialem discipulos, ul concederent, puerum illum aliS* ’Π£1~ dunt etiam per modum removentis prohi­ Dei providentiam, vel interiuspuerum illum in silvis aut inter barbaros absque notitia bens, ut num. 36 explicuimus. Neque est sufficienter illuminantem, vel de externo fidei enutritum, sequentemque per omnia doctore opportune providentem : itautin inconveniens, ut ubi plura removenda oc­ ductum naturalis rationis, atque adeo adim­ eodem instante usus rationis, in quo puer currunt, unum et idem præcedat, et prasceplentem prædictum præceptum, non neces­ efficaciter præmovetur ad præcepti adim­ daturun hoc genere causæ: quia talis prio­ sario justificandum fore in eodem instante; pletionem. habeat sibi proposita objecta suritas et postériorités non est respectu ejus­ sed posse intervenire tempus sufficiens, ul pernaturalia, quæ necesse est explicite cre­ dem, sed respectu diversorum. aliquis fidei peritus a Deo destinatus adhuc dere, ut in eodem instante justificetur. Non 68. Neque obest illud quod dicitur de tem­ perveniat, etdoceat puerum quæ debet cre­ enim specialior aut magis extraordinaria pore requisito ad mil lendum praedicatorem. dere. Addunt vero, pertinere ad divinam censeri debet hæc providentia, quam illa Tum quiaD. Thomas non ait determinate providentiam non permittere, quod in illo puerum illum esse hoc modo instruendum, intermedio sed vel hoc modo, vel a solo Deo interius illuminante, seu infundente lumen fidei ad credendum, et objecta credibilia simul pro­ ponente, quod fieri potest in illomet ins­ tante, cum sola prioritate et posterioritate naturæ quam explicuimus. Verba autem Apostoli : Quomodo credent ei, quem non au­ dierunt? intelliguntur juxta communem et regularem providentiam, juxta quam Deus ‘ hac interna manifestatione uti non vult. Tum etiam quia quamvis prædicta instruc­ tio futura esset ministerio externi prædicatoris, posset Deus præscius futuræ con­ versionis et necessitatis illius pueri ita res disponere, ut prædicator adesset tempore opportuno, ut pro illo instante instruxisset jam puerum circa illa, quæ tunc deberet credere. Sed præcipue idquod diximus, non obest : Gantai, qu ia ut recte observant Gonzalez prima parte, disputatione 77, sectione 3, numero 23, Alvarez libro 7 de Auxiliis, disputatione Alvar. 56, numero 22, el alii ex Thomistis, ins­ tructio illa pueri in silvis nutriti et facien­ tis quod in se est, pro qua D. Thom. ad praedicatorem externum adventantem re­ currit, non est instructio indispensabiliter necessaria ad justificationem, aut de illis mysteriis quæ in omni eventu necesse est credere ad primam gratiam consequendam, sed de aliis sine quibus explicite creditis potest conferri talis gratia : sicut est mys­ terium Trinitatis, et mysterium Incarna­ tionis, mortis, et resurrectionis Christi, et I alia hujusmodi, ad quæ addiscenda et ex­ plicite credenda tonetur homoquam primum potest, necessitate præcepti : imo ut multi volunt, necessitate medii omnino requisiti ad ultimam salutem, scilicet gloriam con­ sequendam : quia valde probabile est nemi­ nem usque adhuc ex adultis ingressum fuisse cadum, neque ingressurum, nisi prius ex­ plicite mysteria illa crediderit; quamvis multi fuerint justificati cum sola fido ex­ plicita illius quod nuper diximus, scilicet quod Deus est, et quod sperantibus in se re­ munerator est. Quare recursus ille D.Thomæ ad externum prædicatorem, supponit pue­ rum, ad quem instruendum mittitur, esse jam justificatum per internam Dei illustra­ tionem, el a peccato originali liberum ; mit­ titur vero ad illum ut plenius in fide ins­ truatur. Sumitur autem hæc intelligentia quæ est omnino legitima, ex ipso D. Tho­ ma, nam adducit exemplum in Cornelio, ad quem (ul dicitur Aci. 10), missus est Pe- a,· 1 trus, ut illum in fide erudiret. Porro si i 520 d.Thon).qnærarails è DE VITIIS ET PECCATIS. a Thoma, utrum Cornelius, quando ad eum missus est Petrus, maneret adhuc infidelis et in peccato, vel potius ha­ beret jam fidem et gratiam : sic respondet 2,2, quæst. 10, art. 4, ad 3: De Cornelio tamen sciendum est, guod infidelis non erat : alioquin ejus operatio accepta non fuisset Deo, cui sine fide nullus potest placere. (Atque adeo neque erat injustus, quia neque sine gratia placet aliquis Deo) Habebat autem fidem implicitam nondum manifestata Evangelii veritate. I nde ut eum in fide ple­ nius instrueret, mittitur adeum Petrus. Diluitur 69. Ad confirmationem principalisobjeccouflr tionis respondetur negando majorem. Quia ,,at!0· dilectio ad quam puer tenetur in instante usos rationis, debet esse amor efficax et su­ per omnia boni honesti, in quo virtualiter el implicite continetur amor efficax et super omnia ipsius Dei, juxta dicta num. 20 ; at­ tritio autem non includit hujusmodi amo­ rem : alias non posset compati cum peccato mortali habituali, quo anima manet aversa ab ipso Deo : sed solum est dolor de pec­ catis commissis cum proposito non ea ite­ rum committendi, propter aliquod molivum longe inferius, minusque universale, quam sit ipsum honestum appretiatum super om­ nia, ul propter metum pœnarum inferni, vel aliquid simile. Quare propositum non peccandi, quod est de ratione attritionis, non se extendit ad observandam totam le­ gem, neque advivendum in omnibus juxta illam, neque etiam ad cavenda omnia pec­ cata absolute et pro quocunque eventu ; sed solum cum hac restrictione et determina­ tione, in quantum scilicet talis observatio necessaria est ad pœnam inferni evitandam. El ideo casu quo vel sine prædicta obser­ vatione posset ea pœna vitari, vel adhuc cum illa vitari non posset, nullus ex vi so­ lius illius attritionis moveretur ad peccata vitanda, neque ad servandam in omnibus legem naturalem. Et idem est de quolibet alio motivo, ex quo potest oriri attritio prout distincta a contritione. Nullus enim dolor ex simili motivo procedens inducit sufficienter amorem Dei, aut boni honesti super omnia, neque proinde observantiam lotius legis, prout etiam amorem istum claudit : quia talis amor essentialiter pos­ tulat, ut ejus principale molivum sit tan­ tum ipse Deus, vel bonum honestum : et ideo nullus actus, cujus principale molivum sit aliquid inferius, potest prædictum amo­ rem formaliler aut virtualiter continere. Cæterum propositum servandi lotam le­ gem , et vivendi in omnibus secundum redam rationem, quo puer adsiringilur,ex­ tenditur sufficienter ad prædictam obser­ vationem absolute el quantum ad omnia quæ lex includit, praeferendo illam omni­ bus aliis motivis quæ excogitari possunt: ita ut in nullo casu et pro nullo eventu excogitabili amittat vim movendi ad talem observationem : quia eum molivum unde oritur, sit ipsum bonum honestum super omnia appretiatum, et hocmotivumin præ­ dicta observatione nunquam possit deficere, moveatque sufficienter ad id quod est supre­ mum in ipsa lege, scilicet amor Dei super omnia, nullus est excogitabitis casus, in quo prædicla observatio deficere valeat ex defectu motivi : sicut etiam nulla ratione potest conjungi cum peccato mortali etiam habituali, propter ipsum amorem Dei super omnia, quem formaliter vel virtualiter in­ cludit. Prætermittimus alias leviores objec­ tiones, quas nonnulli inculcant : quia ex doctrina hujus et præcedentis dubii vel solutæ jam manent, vel facillimo negotio diluentur. Sicut etiam referre omittimus pro sententia contraria authores, et argu­ menta : quia illos numer. 40 jam citavi­ mus : hæc vero reducuntur ab objectiones adversus nostram rationem, quasdiucusque dissolvimus : nullum quippe ab adversariis excogitatum est, quod positive et a priori eorum sententiam suadere videatur. 70. Pro nostræ vero majori declaratione Χ0ΠΒ posset inquiri : utrum impossibilitascoexistentiæ peccati venialis cum solo originali, tua quam adstruximus, sit dumtaxat impossibi­ litas physica, et attenta communi lege, aut vero etiam metaphysica, et quæ nulla lege oppositum permittat? Cui quæsito breviter respondemus, quod si loquamur de pueris pervenientibus ad usum rationis prout de facto perveniunt, ipseque ordo rerum postulat, nempe cum subjectione ad prædictum præceptum, et cum cognitione istius obligationis, nulla potentia fiet quod veniale peccatum cum solo originali in eis existai : quia nullo modo fieri potest, ut urgente puerum, et ab eo cognita prædicta obligatione, in primo actu morali vel eam non adimpleat, et adim­ plendo justificetur ; vel non violet, et mor­ taliter delinquat. Si vero res a Deo aliter disponerentur, ita scilicet ut communicans puero cognitionem boni honesti et mali oppositi, absconderet ei præceptum et obli­ gationem amplectendi tunc positive talo bonum ; aut revelaret illi, se in hac obliga­ tione 521 DISP. XX, DUB. II. tione ad horam vel diem cum eo dispen­ sasse (ex nullo enim capite talis absconsio aut dispensatio repugnantiam involvit), nulla esset ratio, quare puer ille, si Deus id permittere vellet, non posset tunc pec­ care venialiter, antequam vel justificaretur adimplendo præceptum, vel peccaret morliter in ejus omissione : adeoque nihil pro­ hiberet conjungi tunc peccatum veniale cum solo originali. Diximus si Deus id permittere vellet etc. quia adhuc in illo casu communis provi­ dentia postularet, ut Deus id non permitte­ ret, propter primam rationem a nobis fac­ tam ; ne videlicet daretur status hominis in hac vita, cui nullus locus aut receptaculum corresponderet in futura. Sed hæc ratio, ut EXPLICIT liquet, non impedit quominus Deus de lege sua absoluta valet oppositum disponere. Et hæc sint satis pro hoc tractatu adeo difficili, adeoque prolixo. Cedant utinam quæ in eo dicta sunt, in honorem et glo­ riam omnipotentis Triados, Laudemque omnium Sanctorum : praecipue vero Bea­ tissimae semperque Virginis Mariæ de Monte Carmeli : Parentum Eliæ et Teresiæ aJesu : nec non sanctissimi Praeceptoris acDoctoris N. D. Thomæ : cujus doctrinae si quid ad­ versum dixerimus, libenter revocamus. Sed et in primis si iis quæ S. Romana tenet Ecclesia (cujus judicio omnia submittimus) aliquid dissonum, vel minus consonum exciderit, iterum et iterum retractamus. TOMUS OCTAVUS SIVE ULTIMA PARS TRACTATUS DE VITIIS ET PECCATIS. Salir.ant. Curs. thcolog. tom. VIΠ. 31 INDEX ALPHABETICUS RERUM NOTABILIUM QUÆ IN HAC ULTIMA PARTE TRACTATUS DE VITIIS ET PECCATIS CONTINENTUR. A. ACTIO. Actio immanens potest, esse ter­ minus sui ipsius ; secus actio transiens. Disp. 18, num. 32. ACTUS. Non attingunt rationem finis ul­ timi etiam per modum fugae. D. 19, n. 19. ADAMUS. Qua perfectione a Deo condi­ tus ? D. 14, n. 10 et d. 16, n. 14 et sequen­ tibus. Fuit caput morale posterorum. D. 14, n. 35. Quando eam dignitatem acceperit, et conservaverit ? n. 36 et 139. Quo pacto jus­ titiam Originalem acceperit? n. 11. Quali­ ter habuerit in se posterorum voluntates? n. 90. Ejus voluntas fuit nobis moraliter intrinseca, n. 54 et 55. Nobis et pro nobis demeruit. D. 14, n. 127. Mereri tamen pro nobis cur non potuit? n. 128. An et quæ mereri nobis potuisset permanens in gra­ tia ? n. 129. An et qualiter Adamus per suum primum peccatum causet nostrum Originale? D. 14, n. 19 et 67 usque ad 95. Quid si non Adamus, sed aliquis ejus filius peccasset? n. 151 et 152. Quid si peccaret post filium a se genitum sive ante, sive post animationem ? n. 15-1 et 156. Quod fuerit primum peccatum Adami et sub quibus speciebus malitiæ? D. 16, n. 170 et seq. An processerit ex errore ? n. 168 et 169. Per quodcnnque primum peccatum traduceret ad nos Adamus Originalem cul­ pam, et amitteret dignitatem Capitis. D. 14, n. 135 et 136. An cum peccavit fidem ami­ serit ? D. 16, n. 181. Si non peccaret non incurreret mortem? D. 14, n. 10. Nec pos­ set esse Redemptus, D. 15, n. 74 et 76. Qua virtute justitiam Originaldin in posteros traduceret? D. 14, n. 69. Quo pacto eam virtutem primo peccato amiserit? n. 70. Sub quo pacto præceptum acceperit ? n. 36. Vide peccatum Origin ans. ALLIGATIO. Quid et quotuplex sit? Disp. 18, n. 34 usque ad 38. Quæ ejus vis ? n. 62 et 83. Quod ejus subjectum ? n. 37 et 38. Qui effectus ? n. 63, 65et 66. Qualiterunus Daemon alligetur ab alio ? n. 51 et 81. Vide Dxmon. AMOR. Est prior aliis effectibus, D. 16. n. 161. Amor Dei alius eflicaxet alius ineffi­ cax, D. 20, n. 16. Alius explicitus, et alius implicitus, n. 17. Alius naturalis, et alius supernaturalis, n. 17 et 18. Ad quem te­ neantur, qui ad usum rationis perveniunt? ib. Num aliqui excusentur ? ib. et n. 16. An possit elici absque gratia? n. 66. Vide par­ vulos, et auxilium. ANIMA RATIONALIS. Animæ separatæ an debeatur virtus loco motiva. D. 18, n. 90. Tristatur ex apprehensione pœnæ cor­ poris futuræ, n. 70. Animæ decedentes in peccato mortali an statim in inferno de­ trudantur? D. 17, n. 55. Fueritne cum ali­ quibus dispensatum ? n. 61 et seq. Qualiter torqueantur per ignem? D. 18, toto dub. 2. ANGELI. Non sunt redempti per Chris­ tum. I). 15, n. 73 ; quo sensu a D. Bern, re­ dempti dicantur? n. Hiet 115. Sunt in loco naturali per operationem ; secus tamen in violento. D. 18, n. 39. Nequeunt peccare solum venialiter, quæst. 89, art. 4. ATTRITIO. Quis dolor, et quid includat? D. 20, n. 69. AVERSIO A DEO. Non stat cum conver­ sione ad Deum, etiam ut finem naturalem. D. 20, n. 63. INDEX RERUM NOTABILIUM. 524 AUXILIUM. An detur’ omnibus in ins­ tanti usus rationis ad diligendum Deum, et quale? D. 20, n. 25 et 28, 30 et 3-1. B. BAPTISMUS. Præsupponit necessario peccatum Originale, vel ejus debitum.D. 15, dub. 4, §7: An et a quoB. Virgo illum sus­ ceperit ? ib. BONUM. Bonum nihil habens mali non potest esse pœna.D. 17, n. 26. Quod bonum diminuatur per peccatum? q. 85, art. 1 el2. C. CAUSALITAS. Quaesit causalitas physica, et quæ moralis? D. 14, n. 60 et 99. Causali­ tas peccati Adami in nostra Originalia, est physica, n. 69 usque ad 90. Non est mora­ lis, n. 120. CHRISTUS. Non venit redimere nisi il­ los, qui in Adam peccaverunt. D. 15, n.61 Eos solum redemit pro quibus mortuus fuit, n. 69. Fuit immunis a culpa Originali, et ejusdebito duplici titul., q. 81, art. 3, n. 4 el 5. Meruit nobis; sed non proprie pro no­ bis. D. 14, n. 27. CIRCUNSTANTI.E. Transferunt de ve­ niali, in mortale, q. 88, art. 5. CONCUPISCENTIA. Multiplex ejus ac­ ceptio. D. 16, n. 80. Quid importet sive pro formali ; sive pro materiali ? n. 82. Quas potentias comprehendat ? n. 90et91. Quali­ ter eas afficiat ? n.92. An excludat conform itatem cum regula rationis ? n. 95. Qualiter ad peccatum inclinet ? n. 96. Quo pacto a sensualitate distinguatur? n. 97. Nequit in hac vita perfecte sanari, ib. Esset ne in statu naturæ puræ ? η. 99. Qualiter ortum habeat ex peccato Adami? n. 100. Non est· formaliter peccatum ; bene tamen causali­ ter, n. 101 et 102. Est materia peccati Origi­ nalis, n. 103 et 106. Cur non peccati perso­ nalis? n. 110. An competat animabus sepa­ ratis? n. 108. CONVERSIO. An possit separari ab aver­ sione, et manere post justificationem? d. 17, n. 18 et 19. Vide .Icersio. CREATIO. Etiam cum praescientia futuri peccati, vel damnationis est Dei beneficium et exigit gratiarum actionem. D. 15, n.87, CULPA. Habet plus de ratione mali quam pœna. Disp. 16, n. 35. Nulla potest pruden­ ter eligi etiam ad vitandam aliam majorem, vel maximam pcenam. D. 17, n. 105et 107. A ide peccatum CUPIDITAS. Triplex ejus acceptio, q.8-1, art. 1, n. 1. Est radix omnium peccatorum, ib. In quo ordine, et genere ? n. 2. An omne peccatum in illa radicetur? n. 7. D. DEBITUM. Aliud est physicum, et aliud morale. D. 15, n. 41. Debitum contrahendi Originalem culpam quid importet?d. 15, n. 11. Multiplex ejus acceptio, et divisio, n. 13, 14 et 18. An sit culpa vel pcena?n. 19 et 40. Quousque perduret? n. 20, 28, 37 et 38. Afficit omnes qui in .Adam pecca­ verunt, num. 28. Quæ propositiones verificentur de contrahente debitum, et non pec­ catum ? n. 46. Nulli fuit debitum ingredi pactum Adami, n. 77 usque ad 85. Beata Virgo potuit excipi a debito culpæ Origina­ lis, idque ex meritis Christi, n. 50 et 52. Fueritne excepta de facto? D. 15, totodub. 4 et sequent. DIABOLUS. Quo pacto sit nobis causa pec­ cati? q. 80, art. let sequent. VideDæmon. DISPOSITIO. Quæ sunt dsspositiones ad Originale peccatum? D. 14, n. 89. Qualiter se habeant ad ejus debitum ? D. 15, n. 37 el seq. Dispositio ad aliquam formam differt ab ea specifice. D. 19, n. 39. D.-EMON. Dæmones torquentur ab igne gehennali. D. 18, n. 23 et 27. In quo hæc pœna consistat? n. 25 et seq. Fit per alli­ gationem, et qualem ? n. 28, 31, 34 et 36. Quid de alligatione unius dæmonis ab alio? n. 48 et seq. Dæmones per primum pecca­ tum adhæserunt Lucifero, ut Principi adobtemperandum, n. 50. Qualiter ligentur a bonis Angelis? n. 51. Sunt semper in co­ gnitione suæmiseriæ, n.67. Habent pœnas inæquales, η. 85. Vide pœna et allu/atio. DOLOR. Oritur ex apprehensione discon­ venientis. D. 18 et 64. Dolor Dæmonum et animarum damnatarum quam gravis sit ? 65 et seq. Dolor pœnæ damni an sit pœna, et an damni, vel sensus ? D. 18, n. 4 et 26. DOS. INDEX RERUM NOTABILIUM. DOS. Doles corporis gloriosi, unde originentur? Disp. 16, n. 61. e-al in Dem non deneqal gratiam? Disp. 20, n. 37. H. EFFECTUS. Quid si fuerit privatio vel negatio. D. 14, n. 103. ELIAS P. N. Præservationis Deiparæ a labe Originea adorator, et vales. D. 15, n. 2. Id ejus melota præsignabat, n. 8. EXC/ECATIO. Quid sil ?q. 79,