S A I. M ANTI CENS IS E R . B. DE M A R 1 Æ MONTE CARMELI Parenti suo Eliæ consecrati Cursus theologicum Summam Theologicam Angelici Doctoris D. Thomæ complectens. TOMUS NONUS TRACTATUS XIV. — DE GRATIA D ET~ 1LLUSTRISS. ac REVERE N DIS S. IN CHRISTO PATRI D. D. Carolo Amabili TOUR - de d AUVERGNE - LAURAGUA1S ARCHIEPISCOPO BITURICE N SI O NOVA, CORRECTA ayyaOl E SOCIET VI E GENERAI.I I. IBRA Kl/E CATHOLIC.E BRUXELLIS PARISIIS Apud VICTOREM PALMÉ Apud J . ALBANEL SUCCURSALJS RECTOREM RECTOREM GENERALEM 5, foro Lovaniensi, 5 , via G r e n e 11 a , 2 5 1878 Λ INDEX TRACTATUUM QUÆSTIONUyVl, DISPUTAT I ON VJA ET DUBIORU/Vi QÜÆ IN HOC TOMO NONO CURSUS THEOL. SALMANT. CONTINENTUR. TRACTATUS XIV. DE GRATIA DEI Proœmium. QUÆSTIO CIV. De exteriori principio humanorum ac­ tuum, scilicet de gratia Dei, in decem ar­ tutos divisa. 2 Disputatio I. Proœmialis. 2 Caput. 1. De nomine, variisque acceptio­ nibus, et divisionibus gratiae. 3 § 1. Nomen et acceptiones gratiae expo­ nuntur. 3 § 2. Aliquae gratiae divisiones recensen­ tur. 6 § 3. Explicatur divisio gratiae in increatam, et creatam, nec non in temporalem, et aeternam. 8 Cap. 2. De variis statibus naturae humanae, in quibus eget gratia. 13 §. 1. Naturæ humanae status numeran­ tur, et describuntur. 13 § 2. Objectiones adversus traditam divi­ sionem, et solutiones earum. 18 § 3. Incidens dubitatio deciditur. 21 Cap. 3. De erroribus Lutheri, Calvini, et aliorum contra libertatem arbitrii. 26 § 1. Qui ante Lutherum et Calvinum ne­ gaverint arbitrii libertatem. 28 §. 2. Refertur haeresis Lutheri coulra li­ berum arbitrium. 36 § 3. Expenditur error Calvini contra li­ bertatem arbitrii. 39 Salmant. Curs, theolog. tom. IX. § 4. Errores Michaelis Baii, et Cornelii Jansenii circa liberum arbitrium. 43 Cap. 4. De hærési Pelagiana contra gra­ tiam Dei. 46 § 1. Quos habuerit Pelagius sui Dogmatis praecursores. 46 §. 2. Hæresis Pelagianae brevis historia contexitur. 51 § 3. Continuatio ejusdem historiae. 44 § 4. De multiplici gratia tandem concessa a Pelagio. 60 § 5. Exponitur, an Pelagius auxilium efficax aliquando admiserit. 73 § 6. Declaratur, quae fuerit extrema con­ troversia inter August, et Pelagium. 75 Cap. 5. De erroribus Semipelagianorum circa gratiam, et liberum arbitrium. 81 § 1. Quid senserint Semipelagiani de praedestinatione, et praescientia Dei. 83 § 2. Quid Semipelagiani dixerint de bono perseverantiae, et gratia efficaci. 86 § 3. Quid docuerint Semipelagiani de vi­ ribus arbitrii, et necessitate gratiae suffi­ cientis. 87 § 4. Qui fuerint principales Duces, et fau­ tores Semipelagianismi. 94 § 5. Quid contra Semipelagianorum doc­ trinam Ecclesia decreverit. 101 Cap. 6. De duabus famosis in hac mate­ ria Catholicorum sententiis. 108 § 1. Refertur opinio Thomistarum. 108 § 2. Proponitur sententia Molinae. 112 § 3. Qui tractaverint de hac materia, et quis modus in ea servandus. 11 I Cap. 7. De auctoritate D. Augustini, et D. Thomae in hac praesertim materia. 119 § 1. Laudes Augustini, magnaque circa hanc materiam authoritas. a 120 102115 '' INDEX QU.ESTIONU.M, ETC. η § 2. Auctoritas D. Thomæ, et summa cum D. Augustino consonantia. 121 §3. Quomodo possit incommuni discerni, quinam vero et sincere sequantur D. Augustini, et D. Thoma? doctrinam : et quam fideliter id praestent Dominicain. 128 Articulus 1. Utrum homo sine gratia aliqui i verum cognoscere possit ? 130 Commentarius. 131 Art. 2. Utrum homo possit velle et facere bonum absque gratia? 134 Ari. 3. Utrum homo possit diligere Deum super omnia, ex solis naturalibus, sine gratia ? 136 Art. 4. Utrum homo sine gratia per sua naturalia legis praecepta implere possit? ” 137 ' j ! . j Disputatio II. ! | ; I ' ' ! j De necessitate gratiae pro operibus natu- ■ ralis ordinis. 137 | Dub. 1. Utrum homo indigeat gratia ad cognoscendas veritates naturales. 138 § 1. Duplex assertio pro expeditione dif­ ficultatis. 138 § 2. 1’lures sententiae primae assertioni contrariae. 142 § 3. Alia opinio contraria secundae asser­ tioni. 145 Dub. 2. Utrum homo in natura lapsa pos­ sit absque gratia efficere aliquod opus moraliter bonum. 147 § 1. Observanda pro dubii resolutione. 147 § 2. Vera sententia testimoniis sacrae Scripturae, et Patrum communitur. 152 § 3. Eadem communis sententia ratione fulcitur. 156 § 4. Eadem communis assertio alia via roboratur. 159 § 5. Ex praesentis dubii resolutione alia deciduntur. 161 § 6. Refertur opposita opinio cum prin­ cipali ejus fundamento. 164 § 7. Satisfit omnibus adductis testimo­ niis, eorumque legitimus sensus declara­ tur. 167 § 8. Duo priora argumenta ex ratione pro eadem contraria sententia. 12 § 9. Caetera ejusdem opinionis argumenta dissolvuntur. 176 Dub. 3. Utrum homo in natura pura constitutus, viribus ipsius naturae possit di­ ligere Deum ut finem, et auctorem natura­ lem amore absoluto, efficaci, et super om­ nia. 180 § 1. Praelibantur aliqua ad tituli, et rei intelligentiam. 180 §2. Expenditur alia conditio amoris Dei naturalis, nempe quod sid efficax. 181 §3. Assertio prior pro decisione princi­ palis difficultatis. 189 § 4. Alia ratio pro firmanda assertione. 195 § 5. Statuitur, et probatur secunda con­ clusio. 198 §6. Sententia adversa primae assertioni, et ejus argumenta. 201 Dub. 4. Utrum homo lapsus solis na­ tura? viribus possit diligere Deum super omnia, ut finem, et auctorem naturalem. 206 § 1. Prima assertio suis fundamentis communitur. 207 § 2. Assertio alia pro dubii absolutione. 210 § 3. Corollaria praecedentis doctrinae. 215 § 4. Duplex aliud ejusdem doctrinae con­ sectarium. 220 § 5. Duplex sententia duplici nostrae assioni opposita. 223 Dub. 5. Utrum homo lapsus possit ser­ vare praecepta legis naturalis sine concursu gratiae? 223 § 1. Brevis elucidatio quaesiti. 223 § 2. Assertio prior auctoritatibus compro­ batur. 225 § 3. Eadem assertio ratione communitur. 229 § 4. Assertio alia pro dubii absolutione. 233 § 5. Nonnulla contra primam assertio­ nem referuntur, et enervantur. 237 § 6. Argumenta contra secundam asser­ tionem proponuntur, et diluuntur. 242 Dub. 6. Quae gratia necessaria sit, et suf­ ficiat, ut possit homo longo tempore servare omnia divina praecepta? 249 § 1. Vera D. Thomae sententia elucida­ tur. 249 § 2. Duplex sententia in contrarium. 2c 6 Dub. 7. Utrum ad vitanda omnia peccata venialia collective requiratur speciale gra­ tiae privilegium, et cui fuerit concessum. 259 § I. Observantur aliqua ad dubii deci­ sionem necessaria. 259 §2. Statuitur prim a conclusio respondens primae parti quaestionis. 261 § 3. Conclusio, per quam resolvitur seI eunda dubii pars. 266 § 4.Proponuntur et resolvuntur nonnullæ | quaestiunculae incidentes. 270 INDEX QUÆSTIONUM, ETC. § 5.Referuntur sentential advorsæ, et ea­ rum argumentis occurritur. 270 Dub. 8. Utrum humo lapsus, vel in puris constitutus possit absque gratia vincere gra­ ves tenluliones. 283 § I. l’ræmittuntur aliqua notabilia. 283 § 2. Resolutio difficultatis quantum ad hominem consideratum in puris. 287 § 3. Decisio dubii quantum ad hominem in statu naturæ lapsae auctoritate fulcitur. 294 § 4. Eadem veritas ratione probatur. 300 § 5. Objectiones contra dicta § praecedenti ei earum solutio. 303 § 6. Refertur contraria sententia, et duo illius fundamenta convelluntur. 310 § 7. Satisfit aliis ejusdem opinionis argu­ mentis. 318 Art. 5. Utrum homo possit mereri vitam æternam sine gratia. 322 Art. 6. Utrum homo possit seipstim ad gratiam praeparare per seipsum absque ex­ teriori auxilio gratiae. 323 Art. 7. Utrum homo possit resurgere a peccato sine auxilio gratiae. 324 Art. 8. Utrum homo sine gratia possit non peccare. 325 Art. 9. Utrum ille, qui jam consecutus est gratiam, per seipsum possit operari bonum, et vitare peccatum absque auxilio gratiae. 325 Art. 10. Utrum homo in gratia consti­ tutus indigeat auxilio gratiae ad perseve­ randum. 326 Disputatio III. De necessitate gratiæ ad ea, quæ sunt or­ dinis supernaturalis. 327 Dub. 1. Utrum homo per proprias vires possit investigare mysteria fidei. 327 § 1. Statuitur vera, et communis senten­ tia. 328 § 2. Convelluntur argumenta contrariai senlenliæ. 331 Dub. 2. Utrum homo per proprias vires possit assentire mysteriis fidei sicut opor­ tet ad salutem. 338 § 1. Veritas catholica ratione, et auctori­ tate firmatur. 339 § 2. Refertur error contrarius. 341 Dub. 3. Utrum sit necessaria gratia ad eliciendum assensum fidei secundum subs­ tantiam acceptum. 344 § 1. Observationes aliquæ pro dubii deci­ sione. 345 Ill § 2. Statuitur sententia D.Thomæ, et ra­ tionibus munitur. 347 §3. Difficili objectioni satisfit. 352 g 4. Secunda conclusio ad completam du­ bii decisionem. 357 g 5. Respondetur argumentisprimæopinioni contraria. 36i § 6. Diluuntur argumenta secundae as­ sertioni contraria. 372 Dub. 4. Utrum ad effectum credendi sit necessaria gratia ? 378 § 1. Præmittitur aliqua ad dubii deci­ sionem. 378 § 2. Proponitur vera sententia, et expen­ ditur præcipuum illius fundamentum. 381 § 3. Probatur eadem veritas duplici ra­ tione. 385 § 4. Satisfit argumentis contrariai sen­ tential. 388 § 5. Corollaria præcedentis doctrinæ. 394 Dub. 5. An homo possit propriis viribus se ultimo disponere ad gratiam sanctifican­ tem . 399 § 1. Observationes aliquæ ad dubii reso­ lutionem. 400 § 2. Asseritur veritas catholica et aucto­ ritate munitur. 402 § 3. Probatur conclusio ratione D. Tho­ mæ. 401 § 4. Propugnatur eadem conclusio alio argumento. 409 § 5. Refertur opposita sententia, et illius fundamenta ab auctoritate eliduntur. 412 § 6. Convelluntur rationes ejusdem sen­ tentia?. 416 Dub. 6. Utrum homo per proprias vires valeat consequi gratiam auxiliantem, et se disponere saltem remote ad sanctifican­ tem . 420 § 1. Statuitur conclusio, et firmatur prae­ cipuo fundamento. 420 § 2. Præcluditur alia evasio. 421 § 3. Refertur error Semipelagianorum. et eorum motivis occurritur. 428 Dub. 7. Utrum facienti, quod est in se ex viribus naturæ, Deus infallibiliter confe­ rat gratiam. 437 § 1. Sententia negativa, et primo funda­ mento suadetur. 438 § 2. Aliæ duæ evasiones confutantur. 441 § 3. Expenduntur alia duo argumenta contra opinionem Molinæ. 448 § 4. Ultimum fundamentum veræ sen­ tentia?. 451 § 5. Satisfit argumentis opinionis adversæ. 454 k Ί â IV INDEX QU.ESTIÛNUM, ETC. Dub. 8. Utrum homo, qui non se impe­ dii per peccatum, infallibiliter consequa­ tur gratiam auxiliantem. 461 § 1. Statuitur vera sententia, et auctoritatateac rationibus fulcitur. 461 §2. Adversariorum rationibus satisfit. 4G6 Dub. 9. An homini facienti quod potest I X gratia naturali data per Christum, Deus infallibiliter conferat gratiam supornaturalem. 470 § 1. Eligitur negativa sententia,et primo fundamento roboratur. 470 § 2. Eadem veritas iterum communitur. 474 § 3. Refertur sententia contraria. 477 Dub. 10. Utrum existons in gratia indi­ geat ulteriori auxilio ad bene operandum. 478 § 1. Statuitur prior et communis senten­ tia. 479 § 2. Alia conclusio pro perfecta dubii re­ solutione. 483 §2. Diluuntur argumenta contra secun­ dam assertionem. 487 Dub. 11. Utrum justus indigeat speciali gratia ad perseverandum in bono. 489 § 1. Præmitluntur quædam suppositio­ nes. 489 § 2. Statuitur vera et communis sententia. 494 § 3. Refertur sententia contraria, et tri­ bas ejus argumentis occurritur. 498 § 5. Diluitur quartum argumentum, et simul ostenditur necessitas doni perseve­ rantia» pro statu justitiæ originalis. 502 § 5.Solvitur quintum argumentum,et si­ mul explicatur differentia intra donum perseverantia», et donum confirmationis. 505 Dhputativ / Γ, De quidditate, et perfectione gratia» ha­ bitualis. 5H Dub. 1. Utrum gratia habitualis sit ali­ quid creatum, et in anima intrinsece re­ ceptum. 511 § I. Observationes nonnullo». 511 § 2. Veritas catholica auctoritate muni­ tur. 513 § 3. Expenditur fundamentum D.Thoma? 511 § 4. Objectiones contra ratoinem D. Thomæ, et earum enodatio. 517 § 5. Colliguntur aliqua ex dictis. 520 § 6. Refertur Hæreticorum sententia. 522 Dub. 2. Utrum gratia habitualis per se, et ex natura sua reddat hominem Deo gra­ tum. 524 § 1. Praelibantur aliqua pro dubii reso­ lutione. 524 § 2. Aliquibus assertionibus dirimitur dubii difficultas. 526 § 3. Satisfit argumentis opinionis ad­ versae. 529 Dub. 3. Utrum gratia habitualis sit for­ malis participatio naturae divina» sub con­ ceptu natura». 533 § 1. Prænotantur aliqua ad decisionem dubii. 533 §2. Statuitur vera sententia, et auctori­ tate probatur. 535 § 3. Fulcitur eadem conclusio ratione. 538 § 4. Occurritur cuidam objectioni. 540 s 5. Diluuntur fundamenta contraria. 542 Dub. 4. Utrum gratia sanctificans sit par­ ticipatio formalis natura» divina», ut est ens per essentiam infinitum, independens, irreceptum, etc. 547 QUÆSTIO CX. § 1. Prima conclusio ex parte respondens quæstioni. 517 De gratia Dei quantum ad ejus essen­ §2 Alia conclusio pro perfecta dubii re­ tiam, in quatuor articulos divisa. 509 solutione. 550 Art. 1. Utrum gratia ponat aliquid in § 3. Roboratur amplius eadem assertio. anima. 509 553 Art. 2. Utrum gratia sit qualitas anima». § 4. Refertur opinio secundæ conclu­ 509 sioni contraria. 557 Art. 3. Utum gratia sit idem, quod vir­ Dub. 5. Utrum gratia sanctificans distin­ guatur a charitate. 559 tus. 510 Art. 4. Utrum gratiasilin essentia ani§ 1. Præmittuntur aliqua» observationes. 559 mæ sicut in subjecto,anin aliquapoten­ I § 2. Præfertur, et auctoritate roboratur tiarum. ‘ 510 D. Thomæ sententia. 5G0 § 3. Probatur conclusio ratione D. ThoI ma». 561 INDEX QÜÆSTIONÜM, ETC. § d. Roboratur eadem doctrina alio ar­ i Disputatio V. gumento. 503 § 5. Sententia negativa proponitur. 565 Do gratia actuali, sive auxiliante. 615 • §6. Reliqua ejusdem opinionis argu­ Dub. 1. Utrum detur gratia supernaturamenta diluuntur. 567 lis actualis externa, et interna. * 616 Dub. 6. I Irum virtutes supernaturales 8 Unicus. Tribus conclusionibus statui­ dimanent physice a gratia. 571 tur sententia catholica. 6'6 § 1. Resolutio diflicultatis juxta mentem Dub. 2. Utrum primum auxilium gratiæ supernaturalis actualis inlrinsecæ consistat D. Thomas. 571 §2. Probatur eadem conclusio ratione. formaliter in aliqua operatione superna­ tural!. 620 572 § 3. Diluuntur objectiones contra funda­ § I. Eligitur pars negativa. 620 mentum Divi Thomas. 574 § 2. Duo adversariorum effugia praelu­ duntur. 622 § 4. Refertur opposita sententia, et illius motivis occurritur. 578 § 3. Aliorum responsio confutatur. 625 Dub. 7. Quanta sit perfectio gratiæ sanc­ §4. Refertur contraria sententia et pratificantis. 581 cipuum illius fundamentum diruitur. 628 § 1. Præsupponuntur aliqua ad dubii re­ § 5. Caetera ejusdem opinionis argumenta solutionem. 581 diluuntur. 633 §2. Eligitur vera sententia, et auctori­ Dub. 3. Utrum primum auxilium intrin­ tate munitur. 583 secum gratiæ actualis sit formaliter ipse Deus ut intime assistens intellectui ; an § 3. Eadem assertio ratione probatur. 585 §4. Aliud fundamentum nostras senten­ vero quædam qualitas fluida ipsi inhaerens? tiae. 587 § 1. Prior assertio primo fundamento § 5. Difficilis objectio enodatur. 590 fulcitur. 635 §6· Refertur opposita sententia, et illius § 2. Eadem conclusio alia ratione muni­ motivis occurritur. 592 tur. 640 Dub. 8. Utrum sit possibilis alia gratia § 3. Statuitur secunda conclusio, et auc­ sanctificans perfectior, et specie distincta. toritate atque ratione probatur. 644 596 § 4. Proponitur opinio contraria, et ali­ § 1. Praelibanda pro resolutione quaestio­ qua ejus motiva diluuntur. 647 nis. 597 § 5· Cætera ejusdem opinionis funda­ § 2. Præfertur negativa sententia, et ra­ menta eliduntur. 652 tione probatur. 599 Dub. 4. An ad actus supernaturales vo§ 3. Eadem veritas alio fundamento com­ luntatis requiratur auxilium actuale ipsi munitur. 602 voluntati inhærens; vel sufficiat auxilium § 4. Satisfit motivis adversae opinionis. impressum intellectui. 656 601 § 1. Decisio dubii quoad actus superna­ • turales voluntatis indeliberatos. 656 QCÆSTIO CXI. § 2. Resolvitur difficultas quantum ad ac­ tus voluntatis supernaturales deliberatos. De divisione gratiæ, in quinque articulos 660 divisa. 612 § 3. Satisfit argumentis opinionis ad­ Art. 1. Utrum gratia convenienter divida­ versae. 664 tur per gratiam gratum facientem, et gra­ Dub. 5. Utrum in habentibus virtutes tiam gratis datam. 612 supernaturales requiratur aliud auxilium Art. 2. Utrum gratia convenienter divi­ dans posse ad actus qui prædictis virtutibus datur per operantem, et cooperantem. 612 correspondent? 668 Art. 3. Utrum gratia convenienter divi­ § 1. Eligitur pars affirmativa, et auctori­ datur in praevenientem, et subsequentem. tate, atque ratione probatur. 668 613 § 2. Objectio contra præcedens funda­ Art. 4. Utrum gratia gratis data conve­ mentum, et illius enodatio. 671 nienter ab Apostolo dividatur. 613 § 3. Alteri objectioni emergenti ex dictis Art. 5. Utrum gratia gratis data sit dig­ occurritur. 674 nior, quam gratia gratum faciens. 615 §4. Argumenta opinionis adversæ con­ velluntur. 677 INDEX QUÆSTIONUM, ETC. Dub. 6. Vtrum præter omnia auxilia dantia virtutem, requiratur aliud auxilium prævium applicans ad agendum. 682 ' § 1. Aperitur status quæstionis. 682 § 2. Vera et communior sententia eligitur cl probatur. 684 § 3. Eadem veritas iterum communitur. 689 § 4. Expenditur aliud fundamentum p o vera sententia. 693 § 5. Ultimum argumentum pro sententia Divi Thorn®. 696 § 6. Refertur opinio contraria et aliqui­ bus ejus argumentis occurritur. 699 § 7. Aliud pro eadem opinione argumen­ tum proponitur et dissolvitur. 703 § 8. Reliqua ejusdem opinionis argu­ menta diluuntur. 708 Dub. 7. De variis divisionibus gratiae ac­ tualis. 712 § 1. Exponitur, quid sit gratia operans. 712 § 2. Quid sit gratia cooperans, declara­ tur. 715 § 3. Explicatur divisio grati® actualis in excitantem et adjuvantem. 717 § 4. Declaratur divisio grati® actualis in prævenientem et subsequentem. 719 § 5. Exponitur, quid sit gratia actualis generalis, et specialis. 721 § 6. Proponitur divisio grati® actualis in sufficientem, et efficacem. 722 Disputatio VI. De gratia actuali sufficienti. 725 Dub. 1. An de facto detur gratia actualis, vere sufficiens separata ab efficaci. 725 § 1. Praemittuntur aliqu® observationes. 725 § 2. Conclusio affirmativa et catholica statuitur. 727 §3. Difficilis objectio, et ejus enodatio. 732 § 1. Adversariorum motivis occurritur. 737 § 5. Consectarium praecedentis docirin®. 741 Dub. 2. Utrum Deus omnibus pr®paraverit, et offerat auxilia sufficientia ad salu­ tem. 749 § 1. Præmittuntur aliqua notabilia. 749 § 2. Vera sententia primo fundamento munitur. 751 § 3. Objectiones contra pr®cedenlem ra­ tionem et earum enodatio. 753 § 4. Aliud argumentum expenditur pro communi sententia. 755 § 5. Convelluntur motiva contrari® sententi®. 757 Dub. 3. Utrum Deus conferat reipsa om­ nibus, et singulis adultis auxilia grati® supernaturalis sufficientia ad salutem. 759 § 1. Eligitur pars affirmativa, et SS. Pa­ trum auctoritate fulcitur. 760 §2. Expenditur secundum argumentum ex sacra Scriptura desumptum. 763 § 3. Proponitur alia ratia desumpta ex doctrina Divi Thom®. 766 § 4. Aliud argumentum pro vera sen­ tentia. 770 § 5. Roboratur ultimo nostra conclusio. 772 § 6. Refertur sententia contraria, et ejus motiva eliduntur. 776 § 7. Corollaria præcedentis doctrinæ.785 MX MM SACRÆ JM QUÆ IN TOMO NONO CONTINENTUR URI PRIOR NOTA ARITHMETICA PAGINAM, POSTERIOR MARGINALES EX VETERI TESTAMENTO. Ex Genesi. 4. Sub te erit appetitus tuus, et tu domina­ beris, p. 28, n. 63. 50. Num Dei possumus resistere voluntati, p. 79, n. 174. Ex Exodo. 4. Filius meus primogenitus Israel, p.599, n. 191. Ex Deuteronomio. 5. Custodite igitur, et facite, qux prxeepit Dominus Deus vobis, p. 240, n. 203. (5. Prxeepit nobis Dominus, ut faciamus omnia legitima hxc. Ibid. 8. Omne mandatum, quod ego prxeipio tibi hodie, cave diligenter, ut facias. Ibid. 30. Mandatum hoc, quod ego prxeipio tibi hodie, non supra te est, neque procul positum, nec in coelo silum, p. 238, n. 179. Ex Josue. 10. Obedienle Domino voci hominis, p. 10, n. 19. 1· Ex libro 1 Regum. I 7. Prxparate corda vestra Domino, p. 400, n. 99. NUMEROS DESIGNANT. EX LIBRO PRIMO PaRALIPOMENON. 1. 29. Tua sunt omnia, et qux de manu tua accepimus, reddimus tibi, p. 342, n. 21. Ex LIBRO TOBLE. 4. Multa bona habebimus, si timuerimus Deum, et recesserimus ab omni peccato, p. 277, n. 244. 41. Quis potest resistere vultui meo? p. 74, n. 173. Ex Psalmis. 20. Quoniam prxvenisti eum in benedictio­ nibus dulcedinis, p. 719, n. 164. 22. Et misericordia ejus subsequetur me, Ibid. 33. Timete Dominum omnes sancti ejus : quoniam non est inopia timentibus eum, p. 727, n. 4. 36. A Domino gressus hominis diriguntur, et viam ejus volet, p. 381, n. 69. 44. Diffusa est gratia in labiis tuis, p. 4, n. 3. 58. Misericordia ejus prxveniet me, p. 72, n. 164. 68. Converte nos Deus salutaris noster, p. 403, η. 106. 70. Tanquam prodigium factus sum multis, et tu adjutor foriis, p. 721, n. 169. 87. Mane oratio mea prxveniet te. Ibid, n. 169. INDEX 1.0CÔRVM SACR.E SCRIPT LR/E. Ex Proverbiis. 31. Fallax gratia, et rana es/ pulchritudo, p. 4, n. 3. ! 21. Cor regis in manu Domini, sicut divi­ siones aquarum, quocumque voluerit, inclinabit illud, p. 79, n. 174. 16. Hominis es/ prrparare animam, p. 400, n. 99. S. Perpacatur voluntas a Domino, p. 103, η. 106. Ex Ecclesiaste. 1. Qui addit scientiam, addit et laborem, p. 6, n. 113. 31. Potuit transgredi, et non est transgres­ sus; facere mala, et non fecit, p. 463, n. 203. Ex Isaia. 1. Venite, arguite me, si fuerint peccata vestra ut coccinum, quasi nix dealba­ buntur, p. 257, n. 206. Ib. Filios enutrivi, p. 598, n. 141. 5. Habitatores Hierusalem, et viri Juda, judicate inter me, et vineam meam, quid est, quod ultra debui facere vinea/ mete, et non feci? p. 724, n. 174. 9. Filius datus est nobis, p. 7, n. 11. 26. Omnia opera nostra operatus est in no­ bis Dominus, p. 670, n. 109. Ex Sapientia. 2. Hoc, quod continet omnia scientiam ha­ bet, p. 138, n. 2. 1. Haptusest, ne. malitia mutaret intellec­ tum ejus, p. 501, n. 250. 7. Dedit mihi Deus horum, qux sunt, scien­ tiam veram, p. 113, n. 8. 8. Scivi quoniam aliter non possum esse continens nisi Deus det, et hoc ipsum erat sapientia scire, cujus esset hoc do­ num, p. 212, n. 185 et p. 295, n. 275. 9. Corpus, quod corrumpitur aggravat ani­ mam, et deprimit sensum mulla cogi­ tantem, p. 14, n. 28. 11. Virtuti brachii tui quis resistet? p. 79, n. 173. Ib. Nihil odisti eorum, quv fecisti, p. 525, n. 26. Ex Ecclesiastico. Ex Jereaiia. 6. Ecce incircuncisx aures eorum, et audire, non possunt, p. 712, n. 3. < Ex Ezechikle. 18. Projicite iniquitates vestras, et facile vobis cor novum, p. 401, n. 99. 36. Faciam, ut in justificationibus meis ambuletis, p.78, n. 174. Ib. Dabo vobis cor novum, et spiritum no­ vum ponam in medio vestri, et faciam, ut in prxeeptis meis ambuletis, p. 226, n. 164. Ex Daniele. 5. Peccata tua eleemosynis redime, p. 149, n. zl. 6. Lingua Eucharis in bono homine abun­ dat, p. 4, n. 3. Ex Zacharia. 15. Deus dereliquit hominem in manu con­ silii sui : apposuit sibi ignem, et aquam, 1. Convertimini ad me, et ego convertar ad ad quod volueris, porriges manum tuam: vos, p. 708, n. 151. ante hominem vita, et mors, bonum, et 13. In die illa erit fons patens domui Da­ malum ; quod placuerit ei, dabitur illi, vid, et habitantibus Hierusalem in ab lu p. 28, n. 63. tionem peccatoris, p. 751, n. 43. Ib. Adjecit mandata, et prxeepta sua : si I volueris mandata servare, conservabunt te, p. 238, n. 179. 18. Sensati intellexerunt veritatem, p. 143, n. 8. 19. Qui cito credit, levis est corde, p. 379, LOCORUM SACR/E SCRiPTUR.di. EX NOVO TESTAMENTO. Ib. 15. Ex Μλτη.ηκ Ib. 5. Qui solem oriri facit super bonos, et mulos, et pluit super justos, et injustos, p. 468, n. 209. 7. Petite, et dabitur vobis, quxrile, et in­ venietis, pulsate, et aperietur vobis, p; 197, n. 111. 15, Non est bonum sumere panem /iliorum et mittere canibus, p. 598, n. 141. 20. Ilie est sanguis novi testamenti, qui pro multis effundetur, p. 753, n. 46. Ib. Orate, ne intretis in tentationem, p.2Q~, n. 275. Ib. Etiam si oportuerit me mori tecum, non te negabo, p. 185, n. 90. Ex Marco. Lltim. Domino coopérante, p. 715, n. 162. Ex Luca. 1. Et tu puer propheta altissimi vocaberis : prxibis enim ante faciem Domini parare vias ejus, ad dandam scientiam populo ejus, p. 618, n. 4. 25. Pater dimitte illis, quia nesciunt quid faciunt, p. 752, n. 44. Ex JOANNK. 1. Lex per Moysem data est : gratia per Christum facta est, p. 337, n. 15. 3. Et fiet in eo fons aqux vivx salientis in vitam xternam, p. 287, n. 261. Ib. Sic Deus dilexit mundum, ut filium suum unigenitum daret, p. 8, n. 14. 5. Pater meus usque modo operatur, p.675, n. i09. 6. Omnis, qui audivit a patre, et didicit, venit ad me, p. 77, n. 174. Ib. Hoc opus Dei ut credatis, p. 339, n.20. 14. Qui diligit me, mandata mea servabit, p. 184, n. 90. Ib. Ego rogabo Patrem, et alium Paracle­ tum dabit vobis, p. 7, n. 14. Ib. 17. IX Philippe, qui videt me, videt et patrem meum, p. 336, n. 12. Nemo potest venire ad me, nisi Paters qui misit me traxerit eum, p. 339,n. 17, p. 402, n. 106 et p. 737, n. 21. Jam non dicam vos servos, sed amicos, p. 517, n, 9. Sine me nihil potestis facere, p. 78, n. 173. Non pro mundo rogo, sed pro his, quo dedisti mihi, p. 754, n. 47 . Ex Actis Apostolorum. 7. Vos semper Spiritui sancto resistitis, p. 728, n. 6. 14. Nos mortales sumus annuntiantes vobis converti ad Deum, qui fecit coelum, et terram, et quidem non sine testimonio semetipsum reliquit dans de coelo plu­ vias, p. 139, n. 2. Ex Epistola ad Romanos. 4. Invisibilia Dei per ea, qux facta sunt, intellecta conspiciuntur, sempiterna quo­ que ejus virtus, et divinitas. Ibid, et p. 336, n. 12. 2. Gentes, qux legem non habent, natura­ liter ea, qux legis sunt, faciunt, p. 149, n. 22. Ib. Non enim auditores legis justi sunt apud Deum, sed factores legis justificabuntur, p. 250, η. 197. 3. Causati sumus Judxos, et Grxcosomnes sub peccato esse, p. 226, n. 163. Ib. Qui diligit proximum, legem implevit, p. 212, n. 185. Ib. Ex operibus legis non justificabitur om­ nis caro coram illo. p. 250, n. 197. 5. Inimici cum essemus, reconciliati sumus Deo, p. 512, n. 2. 8. Charitas Dei diffusa est in cordibus nos­ tris per Spiritum sanctum, qui datus esi nobis, p. 7. n. 6. Ib. Quia et ipsa natura liberabitur a servi­ tute corruptionis in libertatemglorix fi­ liorum Dei, p. 27, p. 62. Ib. Qui spiritu Dei aguntur, p.78, n. 173. Ib. Si filii Dei, et hxredes, p.526, n. 28. Ib. Spiritus adjuvat infirmitatem nostram, p. 618, n. 5. INDEX LOCORUM SACRÆ SCR1PTUR.E lb. Proprio filio suo non pepercit, sed pro nobis omnibus tradidit illum, p. 751, n. 43. lb. Numquid dicit figmentum ei, qui se finxit quid me fecisti sic? p. -134, η. 150. 10. iVo» est distinctio Jud.r i, et Grid :nam idem Dominus omnium, dives in omnes, qui invocant illum, p.422, n. 135. Si autem gratia jam non ex operibus : alioquin gratia jam non est ex gratia, p. 2, n. 1. Ib. Quis prior dedit illi, et retribuetur ei, p.721, n. 716. Ex Epistola ad Corinthios 1. Qus sunl Dei, nemo cognovit, nisi Spi­ ritus Dei, p. 1-14, n. 12. 8. .Vescitis, quia templum Dei estis, et Spi­ ritus Dei habitat in vobis, p. 514, n. 6. lb. Ego plantavi, Apollo rigavit, sed Deus incrementum dedit. Itaque neque qui plantat, est aliquid, neque qui rigat, sed qui incrementum dat Deus, p. 619, n. 7. Nihil enim mihi conscius sum; sed non in hoc justificatus sum : qui autem judi­ cat me Dominus est, p. 259, n. 208. Ib. Quis enim te discernit ? quid autem ha­ bes, quod non accepisti? Si autem acce­ pisti, quid gloriaris, quasi non accepe­ ris ? p. 424, n. 137. 7. Non habens necessitatem, sed potestatem habenssui voluntatis, p. 27, n. 62. Ib. Tentatio vos non apprehendat, nisi hu­ mana : fidelis autem Deus, qui non pa­ tietur vos tentari supra id, quodpotestis, p. 286, n. 258 et p. 295, n. 275. 10. Unicuique autem datur manifestatio spi­ ritus ad utilitatem. Alii quidem per spiritum datur sermo sapient ix, etc. Hic autem omnia operatur unus, atque idem spiritus, dividens singulis prout vult, p. 7, n. 8. 15. Non ego, sed gratia Dei mecum, p. 6, n. 3. Ex Epistola secunda ad Corinthios. 1. Qui unxit nos Deus, et signavit nos, et dedit nobis pignus spiritus in cordibus nostris, p. 513, n. 5. 3. Omnia possum in co, qui m·· confortat, p. 724, n. 171. lb. Non sumus sufficientes cogitare aliquid ex nobis quasi ex nubis, sed sufficientia nostra ex Deo est, p. 78, n. 172. Ô. Cnus pro omnibus mortuus est Christus, p. 751, n. 43. Ib. Omnia autem ex Deo, qui nos reconcilia­ vit per Jesum Christum, p. 512, n. 2. Ek Epistola ad Galatas. Conclusit Scriptura omnia sub peccat·», ut promissio ex fide Jesu Christi daren­ tur credentibus, p. 226, n. 163. Ex Epistola ad Ephesios. . Elegit nos in ipso, ante mundi constitu­ tionem, p. 11, n. 21. o . Gratis estis salvati per fidem, et hoc non ex vobis: Dei enim donum est. Ibid. 5. Surge, qui dormis, p. 719, n. 168. Ex Epistola ad Philippenses. . Deus est, qui operatur in nobis velle, et perficere, p. 381, n. 69 et p. 712, n. 156. Ex Epistola ad thessalonicenses. 2. Voluimus venire ad vos semel, et iterum, sed impedivit nos Satanas, p. 389, n. 79. Ex Epistola prima ad τιμοτηεγμ. Deus vult omnes homines salvos fieri, p. 755, n. 49. Ex Epistola ad Hebræos. 11. Accedentem ad Deum oportet credere, p. 339, n. 17. 12. Habemus gratiam, per quam serviamus placentes Deo, p. 513, n. 3. ___ — INDEX LOCORÜM SAC K/E SCkll’TIR/E Ex EplHPHA HECI.MiA l’HTKf. I. Gratia nobis, ei pax adimpleatur in cognitione Dei, et Christi Jesu Domini nostri : quomodo omnia nobis divina: virtutis suto, qu:c ad vitam, et pietatem donata sunt per cognitionem ejus, qui vocavit nos propria gloria, et virtute : per quem maxima, et pretiosa nobisdromissa donavit, ut per hxc efficiamini divin.r consortes natura, p. 535, n. 43. Xi Ex EpHTOÎA PRIMA .lOAVM.S. 2. Hxc scribo vobis, ul non peccetis, p.2 IO, n. 182. 3. Videlequalem charitalem dedit nobis Pa­ ter, ut filii D i nominemur, et simus, p. 559, n. 73. Ex Apocalypsi. 21. i id i Hierusalem novam descendentem de. cado quasi sponsam ornatam viro suo, p. 597, n. 138. I DECIMUS QUARTUS AQUÆSTIONE CIX PRIMÆ SECUNDÆ ANG. D. D. THOMzE USQUE AD CXIV COMPLECTENS- » DE GRATIA DEI PROCEM IUM. Post peccatorum notitiam, quam Vo­ lumine praecedenti fuse tradidimus, succe­ debat juxta methodum D. Thomæ Legum consideratio, de quibus disputat S. Doctor a quzst. 90 usque ad quæst. 108 inclusive. Sed hanc Theologiae partem praetermittere nobis visum est : Tum quia Moralis potius censetur, quam Scholastica : Tum quia illi operam jam dederunt hujus Collegii Lec­ tores in Cursu Theologiæ Moralis : Tum quia praecipuam notitiam, quae in ea parte posset desiderari, non parum subministrat Tractatus de peccatis. Unde relictislegibus, ad Legem gratia?, sive ad gratiam, quae est legum apex, consummatio, et robur, pro­ gressum facere oportet. Disserit autem D. Thomas de hac materia, a quæst. 109 usque ad quæst. 114 inclusive, ubi partem primam secunda? partis Summae Theologicae absolvit : cujus vestigiis usque ad eam me­ tam hoc Volumine instare curabimus. In repraesentandis vero praesentis Tractatus nobilitate, utilitate, et difficultate superva­ caneum est morari lectorem : nam quæ de Divina Gratia per totum opus, et præcipue disp. 1 et 4, proferemus, ejus excellentiam præconis instar commendant. Et licet nos Salmarit. Curs, theolog. tom. IX tantae rei pares minime censeamus, possemusque horrore difficultatum hic, si alicubi, imminentium gradum referre; ipsius ta­ men adjutorio in spem ingentem erigimur, ut non formidemus hoc adoriri opus, et considerationi incumbere nobilissimae. Gratia enim pauperes locupletat, caecutien­ tes illuminat, inermes armat, idiotas ins­ truit, timidos roborat, et cunctos ad magna quaeque vires, artesque superantia, solici­ tât, ac perducit. Gratia, aiebat D. Chrysostomus Hom. 40 in Joann, cum menti illapsa est, eamque irrigarit, omni fonte uberius sca­ turit, nunquam deficit, nunquam vacuatur, nunquam stat. Simul autem ejus indeficien­ tem copiam, et incredibilem operationem, et fontes,et fiuirios Dominus appellavit. Et.Ioan. 4 : Salientis pro inundantis positum est. Quod facile quivis deprehendere poterit, si Stephani sapientiam, Petri linguam, Pauli vim consideraverit. Quo pacto nihil eos ex­ tulit, nihil dejecit, non populorum furor,non tyrannorum persecutiones, non dæmonum insidias, non quotidianas mortes : sed more /luminis vehementi lapsu delati omnia tra­ hentes evaserunt. Igitur gratias auxiliis feli­ cem progressum et finem fidenti animo con­ credentes, ejus notitix comparand# incunc­ tanter accingimur. 1 DE GRATIA DEL QUÆSTIO CIX De exteriori Principio humanorum Actuum, scilicet de Gratia Dei, in decem Articulos divisa. Circa titulum hujusQuaestionis dubitatum est ab aliquibus, cur Divus Thomas gratiam appellet principium exterius humanorum actuum, cum revera sit forma intrinseca, et nobis inhaerens? Ad quod breviter res­ pondetur potuisse illam ita appellare, vel quia est extra, seu supra omne debitum, et exigentiam naturae subjecti illam recipien­ tis : vel quia loquebatur de gratia non se­ cundum se praecise sumpta, sed una cum suo principio operante per illam, quod est Deus, et ex hac parte potuit inter principia exteriora, seu quae ab extrinseco prove­ niunt, numerari. Et forte ille titulus non D.Tfiow.fuit a D. Thom. ita dispositus : sed ut sub eostatim sequitur : De exteriori principio humanorum actuum, scilicet de Deo, prout ab ipso per gratiam adjuvamur ad recte agen­ dum, etc. Sub hac enim verborum forma promissus fuerat a S. Doctore præsens Tractatus de Gratia, una cum tractatu de Legi­ bus, supra, initio quaestionis 90, ubi ait : Considerandum est de principiis exterioribus actuum. Etstatim : principium autem exte­ rius movens ad bonum est Deus, qui et nos instruit per legem, et juvat per gratiam. SaVacq. tis ergo verosimile est (id quod Vasquez, ToTn' Mohtësinos, Lorca, et Joannes aS. Thoma Jean, â jam observarunt) titulum praesentis quaes.".Tiiom. |jonjs non aiiter qUam ut superius promi­ serat, adeoque juxta verba modo relata, fuisse a D. Thoma illi praefixum : Ama­ nuensium vero, aut alicujus alterius rem minus capientis, errore, vel incuria, prout modo jacet, apparuisse in editionibus, quas habemus. Circa divisionem hujus materiae, quam Divisio uaîc- D.Thomas praemittit,nota,tertiam ejus par­ riæ. tem do gratiae effectibus constituere duos alios tractatus, scilicet, de Justificatione, et de Merito, qui ob proprias, etspeciales dif­ ficultates quibus abundant, ex Theologorum Titulus qoa-sî. eipoiib lur. jam usu a communi tractatu de Gratia dis­ tinguuntur, et scorsim agitantur. Reducti tamen fuerunt ad illum ab Angelico Doctore, quia tam justificatio, quam meritum sunt effectus ipsius gratiae : et ex hoc capite ad eandem doctrinam pertinent. Unde et omnibus deservient principia quædam, quæ hic, ante speciales gratiae quaestiones in ar­ ticulis D. Thomas contentas, ad rectam, et facilem earum intelligentiam, necesse est praemittere : Pro quibus erit DISPUTATIO PRIMA. PROŒMIALIS. Cum in omnibus Theologiae tractatibus utile esse soleat ante praecipuas eorum dif­ ficultates aliqua praemittere, quae dicendo­ rum intelligent!® viam aperiant : in hoc de Divina gratia, id non modo utile, sed et necessarium omnino visum est : quia nisi mullorum notitia praecedat, difficile erit in sequentibus aequivocatione, vel obscuritate saepe non laborare. Quas ne incurrerent graves Theologi, hoc ipsum agere observa­ runt Dominicus Soto lib.de natura et gratia. Doa Didacus Alvarez ad libros de Auxiliis, et sa latius Franciscus Suarez tom. 1 de gratia per sex Prolegomena diffusa, et erudita. Et sane quæ in aliis materiis pro acquirenda praevia ista notitia brevi præludio compre­ hendi possunt, in hac de divina gratia in­ tegra, et non brevi egent disputatione. Quam nos, omissis dubiorum titulis, quibus in cæteris utimur, in capita secabimus : quia quae expedienda sunt saltem majori ex parte, non litigio, aut disceptatione, sed vera, et simplici propositione, legitimaque declaratione opus habent. CAPUT I. DISP. I. CAP. I. CAPUT PRIMUM, •De nomine, variisque acceptionibus, et divisionibus Gratia». Xoineii, et acceptiones Gratte exponuntur. iniix 1 · Nemo est qui nesciat gratiam inde dichwn. tam, qUia gratis donatur : hoc est nullo præeunte titulo, jure, aut opere ex parte recipientis, pro quo sit debita. Ob idque •iron.dixit Apostolus Romanor. 11 : Si autem gra­ tia jam non ex operibus : alioquin gratia jam non est gratia. Et cap. 4 : Ei autem, qui ope­ ratur, merces non computatur secundum gra­ tiam, sed secundum debitum. Quia nimirum ita est de conceptu graliæ absque prædicto titulo, jure, aut opere, adeoque gratis et sponte donari, ut eo ipso quod aliter confe­ ratur rationem graliæ amittat. Quocirca Plug. D. Aug. Psal. 114, relatis ex Apost. ad Ro­ man. 10, verbis illis, gratia salvi facti estis, inquit : Ubi audis gratiam, gratis intellige: si ergo gratis, nihil tu attulisti, nihil me­ ruisti : nam si meritis aliguid redditum est, merces est, non gratia. Ex hac autem gratiæ etymologia or læ sunt varias ejus acceptiones, D.TlÙ’ïl .quas D. Thom. infra quæst. 110, art. Renu­ merat, earumque ordinem declarat his ver­ bis : Secundum communem modum loquendi Acttp- tripliciter gratia accipi consuevit. Uno modo i:-w. pro dUcctione alicujus : sicut consuevimus dicere, quod iste miles habet gratiam regis, id est, rex habet eum gratum. Secundo sumitur pro aliquo dono gratis dato : sicut consuevi­ mus dicere : Hanc gratiam facio tibi. Tertio modo sumitur pro recompensatione beneficii gratis dati, secundum quod dicimus agere gratias beneficiorum. Quorum trium secun­ dum dependet ex primo : ex amore enim, quo aliquis habet alium gratum, procedit, quod aliquid ei gratis impendat. Ex secundo autem procedit tertium : quia ex beneficiis gratis exhibitis gratiarum actio consurgit. 2. Omnes istæ gratiæ acceptiones sunt satisusitatæ in Scriptura; nam juxta pri­ mam loquitur, quoties ait aliquem invenisse gratiam apud Deum, ut de Noê Genes, cap. 6, de Abraham cap. 12 et cap. 18, 19 et 30, de Moyse Exod. 33 et 34, Numer. 11 et 32, et Deuter. 24, et alibi de aliis. Secunda fre­ quentius usu venit in Novo Testamento : præsertim apud Paulum, in cujus Epistolis nihil ita repetitum invenies sicut nomen 3 gratiæ sumptum pro dono, quod nobis a Deo gratis confertur. Sed et tertia scilicet pro gratitudine, seu gratiarum actione ita crebro apud eum, et sacros alios scriptores invenitur, ut superfluum sit loca adnotare. Cæterum hæc tertia acceptio non servat gra­ tiæ etymologiam : quia gratiarum actio non gratis donatur, sed redditur jam debita pro gratia, et beneficiis prius acceptis. Et ideo reductive duntaxat, et improprie dicta est gratia ; quatenus ex gratiæ collatione con­ surgit : de qua est illud Sophoclis Gratia gratiam par it : quia collatio beneficii gratitudinem postulat. 3. Atque hujusmodi etiam est acceptio Alia ac-, alia, non insolens, neque in sacris Litteris Mptî'' neque in humanis : ubi multoties dicitur gratia aliqua proprietas vel conditio personæ amatæ, qua placet, sibique amorem et benevolentiam conciliat : sicut oculorum pulchritudo, corporis venustas, sermonis elegantia, et alia hujusmodi. Quo sensu dicitur Proverb. 31: Fallax gratia, et vana Prov.at est pulchritudo. Eccli. 6 : Lingua eucharis,v^\^ (hoc est, bene grata, seu gratia) in bono homine abundat, et Psalm. 44 : Diffusa est gratia in labiis tuis : et alibi similia. Quia enim dona, quæ Deus gratis confert, red­ dunt illi hominem gratum et acceptum ; extensum est gratiæ vocabulum ad ea om­ nia, per quæ objecta, quæ diligimus, grata et amabilia fiunt ; quamvis ea ipsis neque gratis, neque sæpe ullo modo donemus. Ut enim notavit D. Thomas loco cit. hoc versa-d.tijoui. tur discrimen inter amorem creatum, et divinum, quod amor creatus non facit totum bonum, quod amat, sed supponit saltem aliquid ejus in objecto : non enim est amor præcise effectivus, sed affectivus, qui ab objecto movetur. Amor vero divinus erga creaturas est tantum effectivus, et non affectivus (ut nos alibi ostendimus) ob idque nihil in eis supponit, quo afficiatur, et mo­ veatur ad diligendum: sed diligendo, et amando, tribuit totum quod amat. Hinc ergo, quia Deus amando gratis tribuit id ipsum quod amat ; et per id quod gratis tri­ buit, reddit sibi objectam, quod amat, gra­ tum et amabile ; ortum habuit, ut gratia dicatur quidquid objectis amabilitatem con­ fert, sive sit donum gratuitum, sive acqui­ situm, vel naturale. Ex quo patet accep­ tionem hanc gratiæ, quamvis non parum usitatam, abusivam etiam esse, et valde impropriam. Quamvis autem in disputationibus hujus H W' DE GRATIA DEI. Tractatus fiet non semel mentio gratiæ se­ cundum quamlibet praedictarum acceptio­ num; non tamen omnes directe, et perse ad illum pertinent. Nam prima potius spec­ tat ad T ractatum de Prædestinalione, in quo multa quæruntur de amore, et dilectione Dei erga praedestinatos, et de eorum elec­ tione ad gloriam ante praevisa merita : quæ omnia in prrdicto Tract, examinavimus. Tertia etiam habet proprium locum 2, 2, q. 106, quæ est de virtute gratitudinis, de qua diximus tn tract, de Virtutibus in arbore prxdicam. a numero 81. Quarta autem nul­ lam materiam determinat, sed vagatur per omnes, et nullibi specialem difficultatem ingerit. Sola ergo secunda acceptio, juxta quam gratia sumitur pro dono seu beneficio gratis a Deo nobis concesso perlinet per se ad praesentem tractatum, et ejus materiam constituit. I Gr_, Sed observa hanc ipsam graliæ acceptio<‘ •1 ■> nem posse latius et strictius usurpari :nam fti.''1·· · beneficia a Deo nobis collata diversa sunt, ι·ί·' non æqUe in omnibus ratio doni gratuiti splendet. Si igitur latius praxlicta accep­ tione utamur, comprehendit omnia bona, quæ Deus creaturis, præsertim rationalibus tribuit, etiam ipsam substantiam, et natu­ ram, naturalesque ejus proprietates, acci­ dentia et concursus : quia cum hæc omnia sine aliquo merito nostro, sed sola Dei vo­ luntate, et liberalitate conferantur, non improbanda ratione gratia dici possunt. Atque hinc ortum habuit distinctio illa gra­ tiæ penes naturalem et supernaturalem, qua antiquiores aliqui Theologi usi sunt, V.Boa Bonaventura in2, dist. 4, art. I, q. 2, RiI Rh chardus ibidem, art. 2, q. 2, Gabriel q. 2, Gabriel. art. 1, et alii comprehendentes sub membro naturam rerum creatarum, et naturalia omnia quæ suapte conditione exigit ; sub posteriori vero dona supernaturalia, quæ omnino sunt supra talem exigentiam. Immo n.Aug. D. Augustinus distinxit non semel prædictas gratias : et primam appellavit gratiam creationis; quia creatio est primum benefi­ cium, cui cætera naturalia veluti adjiciun­ tur : secundam vero gratiam Redemptionis, Prédestinât ionis, aut justificationis: quia ad hæc beneficia omnia quæ sunt supernaturalis ordinis, referuntur. Ita habet super Ps. 144, ubi inquit : Discite gratiam, intelligite gratiam.-Nos antequam essemus, om­ nino non eramus, et facti sumus homines, cum ante nihil essemus. Deinde jam ipsi ho­ mines ex traduce illius peccatores et maligni ïtt ·|Π I accept > oik· îta tia d. 1Ψ3Ιϊ·Ι tiÜhf tract $ 1$ •I •.Hi DISP. I, CAP. I. eramus: attendamus ergo graham Dei, non qu.rstio vertebatur, quando ab iis, quos Pe- I iagius graviter offendebat, atque turbabat, solum qua fecit nos, verum etiam, qua refecit. Cui ergo debemus, quia sumus, illi debemus, dicebatur ei, quod eam suis disputationibus quia et justificati sumus. Et Epistola 95, quæ oppugnaret, quibus assereret non solum ad est ad Innocentium Papam, sic ait : Etsi facienda, verum etiam ad perficienda man­ enim quadam non improbanda ratione dicitur data divina per liberum arbitrium humanam sibi sufficere naturam. Hanc Apostolica doc­ gratia Dei, qua creati sumus, ut nonnihil trina gratiam isto nomine appellat, qua sal­ essemus, nec ita essemus aliquid, ut cadaver vamur, et justificamur ex fide Christi. Cum quod non vivit, et arbor qux non sentit, aut itaque de hac gratia Christianis fidelibus ca­ pecus, quod non intelligit, sed homines, qui tholicisque notissima illi objiceretur quxstio, I et essemus, et viveremus, et sentiremus, et in­ tel! iyerenius, et de hoc tanto beneficio creatori ut eam oppugnare desineret, quid est quod cum hxc sibi in libro suo velat adversante nostro gratias agere debemus; unde merito, et persona idem ipse objecisset, ut se respondenista gratia dici potest, quia non precedent ium dopurgaret, nihil aliud respondit, nisi natu­ aliquorum operum meritis, sed gratuita Dei ram creati hominis referre, gratiam creatori: bonitate donata-est : alia est tamen, qua prxatque ita se dicere sine peccato implere posse destinati vocamur, justificamur, gl ■rificamur, justitiam per liberum arbitrium cum adjutorio ut dicere possemus: Si Deus pro nobis, quis divinx gratix, quod Deus hoc dederit ipsa contra nos? Et eodem modo loquitur D. Hie­ D Hi possibilitate naturæ? ronymus epist. 134, et dialog. \, contra Pe- sou lagium, et loquuntur alii : de quo videri Gnfu 6. Ex quibus liquet consultius nos agere potest Soto lib. 1 de natura, et gratia, c. 2, j ^■^nonjam utendo prædiclagratiædistinclione, et Suarez tom. 1 Proleg. 3, cap. 2. I jrosotosed soli supernatural! (nisi subjecta materia ftnatu aliud postulet) nomen gratiæ tribuendo. 5. Neque obest, si dicas Augustinum, alios Patres qui pro Divina gratia contra giistii p3^·, Tum quia ita præstitit ipse D. Augustinus Pelagium dimicarunt, reprehendisse illum, i cujus vestigiis per omnia nobis inhærendum quod eo nomine dona naturæ, et naturam est. Licetenim aliquando prædictum nomen ad naturam et naturalia dona extenderit, ipsam, ejusque naturalem libertatem, et arbitrium intelligebat, ut hac saltem via non tamen simpliciter, sed cum aliquo ad­ dito, et limitatione eam gratiam nuncupa­ gratiam confiteri videretur : ergojuxta illo­ vit, ut constat ex illis verbis : Et si quadam rum doctrinam non recte naturæ dona no­ non improbanda ratione dicitur gratia, etc. mine gratiæ insigniuntur. Respondetur Dlluil1 gratiam vero absolute dictam ubique suo­ enim Pelagium non ideo a Patribus repre1 rum operum contra naturam distinxit, præ­ hensum, quod dona naturæ gratiam nun­ sertim in lib. de natura et gratia, de lib. cuparet, sed quia sub gratiæ nomine nihil arbit. et aliis. Consultius ergo et nos ita præter prædicta naturalia dona agnoscebat. loquemur. Præsertim cum hic modus lo­ Et quia cum quæstio esset de gratia super­ quendi congruat multo magis S. Scripturæ : natural!, quam Christus omnino supra exi­ in qua cum graliæ nomen frequentissimum gentiam naturæ nobis promeruit, et per sit pro gratia justificationis, et donis superquam homines ad vitam æternam vocantur, naturalibus; rarissime tamen, aut forte I justificantur, et amici Dei atque hæredes nunquam accommodatur creationi, vel con­ ejusdem vitæ æternæ constituuntur ; Pela­ servationi rerum naturalium, aut perfec­ gius nullam hujusmodi gratiam voluit con­ tionibus debilis naturæ : ut observavit idem fiteri putans naturam ipsam semel a Deo Augustinus epist. cit. ubi sic ait : Illam creatam, et conservatam sufficere sibi ad vero gratiam, qua creati sumus homines, » peccata vitanda, et vitam æternam prome­ etiamsi ita appellandam non immerito intelrendam : cumque ab Augustino, et aliis Ugimus; mirum est tamen, si ita appellatam sacræScripturæ testimoniis urgeretur verbo in ullis legitimis Propheticis Evangelicis, invidiam frangens confugiebat ad prædicta Apostolicisquc literis legimus. naturalia dona, et ea gratiam nuncupabat. Gntia Tum etiam quia cum gratia in hac accep­ Propter istum ergo errorem, non vero quia I ifftiouteretur supradicta distinctione, reprehen­ flitar tione importet donum gratis alicui colla­ sus fuit. Ut constat ex eodem D. Augusti io d.aw ttatra tum; ex ipsa vocis proprietate excludit a suasignificationeet naturam,cui confertur, epist. cit» ubi post verba illa, quæ retuli­ et quidquid potest esse debitum tali natu­ mus: Alia est gratia, qua prédestinât i voca­ ral Naturam quidem excludit, quia donum mur, justificamur, etc. subdit: De hac gratia quxstin > cum confertur, supponit rem cui fit dona­ tio; cum nihil donetur sibiipsi, sed alteri : et cum natura sit primum, quod in rebus supponitur, necessario debet distingui a quovis dono illi collate, uti est gratia. Illa vero quæ naturæ debentur, ex ipso debito excluduntur a conceptu gratiæ : quia si de­ bentur non gratis conferuntur. Inter hæc autem numerari debent non solum proprie­ tates, et accidentia dimanantia ab ipsa na­ tura ; sed etiam generales Dei concursus, et auxilia communia naturalis ordinis, sive sufficientia, sive efficacia, quae Deus homi­ nibus praestat tanquam ipsis connaturalia. seu tanquam ex principiis, et institutione naturæ, et naturalis providentiae petita, et habenda, sive in omnibus individuis, sive solum in aliquibus : sufficit enim quod de­ beantur speciei, ut rationem gratiæ amit­ tant : de quo plura dicemus disp. seq.dub. 1 et 2. Sub nomine ergo gratiæ in praesenti ea duntaxat intelligenda relinquuntur, quæ important aliquod gratuitum Dei donum, et beneficium superans ordinem, institutio­ nem,et exigentiam naturæ,proindeque non illi debitum, sed gratis, et ex speciali Dei benevolentia exhibitum : qualia sunt omnia dona supernaturalia. Ita enim utitur gra­ tiæ nomine Ecclesia in suis determinatio­ nibus, et utuntur SS. Patres sacra Concilia, et communiter Theologi, ut Pelagii errorem rejiciant. 7. Observant tamen posse adhuc distin- ^ca· gui : nam aliquando prædicta dona excedunt ul· a” totum naturæ ordinem, eo quod sunt supra ccPlio debitum, et exigentiam cujuslibet naturæ creatæ, vel creabilis : et hæc sola dicuntur absolute et simpliciter dona ordinis gra­ tiæ : suntque absolute et simpliciter super­ naturalia, seu propria solius Dei, et divini ordinis. Aliquando vero sunt supra hanc, vel illam naturam, cui conferuntur, non vero supra totam naturam, quia datur ali­ qua creata, vel creabilis supra cujus exi­ gentiam non sint : sicut modus intelligendi sine discursu et corporis incorruptibilitas sunt supra naturam hominis ; et ideo res­ pectu hujus possunt dici supernaturalia : non autem prædictus modus intelligendi est supra naturam Angeli, neque prædicta incorruptibilitas est supra naturam Cœli. Unde talis supernaturalilas solum est se­ cundum quid, et cum addito, nimirum res­ pectu talis, vel talis naturæ, simpliciter vero ad naturalem ordinem spectat. Immoquædam sunt, quæ adhuc ipsam naturam, cui > 7 * DE GRATIA DEI. ύ tribuuntur, non excedunt, Si considerentur quantum ad substantiam, et speciem; sunt tamen quantum ad modum suæ effectionis supra ordinem naturæ, et supra commu­ nem, et generalem providentiam : ut sa­ nitas miraculose restituta infirmo, visus redditus cæco nato, et similia miracula. Quæ proinde solum secundum quid, seu quantum ad modum dicuntur supernaturalia : eodemque pacto sub gratiae appella­ tione comprehenduntur. § Π. Aliqux grati* divisiones recensentur. cr>iu & Postquam aperuimus proprium gradividi- tiæ significatum, sub quo constituit objecluen·"· lum hujus materiae, superest, ut ejus divi— tani.tt siones, et membra rudi Minerva expliceοη nmDeum ac referebatur antea, intelligimus enminDeum sine sui mutatione terminare prædictam relationem, et habere se aliter ad jnsto. animam, ac antea se habebat. Et hic novus modus se habendi est illa specialis assis­ tentia, et præsentialitas de qua loquimur. Quod recte explicuit D. Tho. loc. cit. in 1, D.Thom. dist. 14, ubi cum statuisset pro conclusione : quod ipsemet Spiritus S. procedit temporali processione, vel datur, et non solum dona ejus : probat illam sequenti discursu : Si enim consideremus processionem Spiritus sancti ex parte ejus a quo procedit, non est dubium quin secundum illum respectum ip­ semet Spiritus S. procedat. Si autem consi­ deremus processionem secundum respectum ad id in quo procedit, tunc (sicut dictum est) respectus iste in Spiritu S. ponitur, non quia ipse realiter referatur, sed quia alterum re­ feratur ad ipsum. Cum igitur in acceptione donorum ipsius non solum relatio nostra ter­ minetur ad dona, ut ipsa tantum habeamus, sed etiam ad Spiritum S. quia aliter ipsum habemus, quam prius, non tantum dicentur dona ipsius procedere in nos, sed etiam ip­ semet : secundum hoc enim ipse dicitur re­ ferri ad nos, secundum quod nps referimur in ipsum. Et ideo procedit ipse in nos, et dona ipsius, quia et dona ejus recipimus, et per eadem ad ipsum nos aliter habemus, in quantum per dona ejus ipsi Spiritui sancto conjungimur per donum nos sibi assimilons. Idem repetit in solutione ad 1. 20. Notanda autem sunt verba illa : Cum igitur in receptione donorum ipsius non solum relatio nostra terminetur ad dona, ut ipsa tantum habeamus, sed etiam ad Spiri­ tum sanctum, etc. Et similia quæ habet in solut. ad 2. Nam illis optime declaratur quod diximus, nempe Spiritum S. non so­ lum mediate per habitum gratiæ, sed imme­ diate secundum suam substantiam haberi ab anima justi, et habitare in illa : quia ad hoc satis est, quod relatio præsentiæ, seu possessionis tenens se ex parte animæ, pertingat immediate ad ipsum Spiritum S. et non sistat in prædicto habitu : ut revera DE GRATIA DEI. non sistit. Imo talis habitus potius se habet ut fundamentum vel ratio fundandi pra> dictas relationes : terminus vero immedia­ tus attactus, seu (ut ita dicamus) imme­ diate attractus, et qui ab illa relatione, vel ex ejus connotatione denominatur prxsens et unitus est ipse Spiritus S. Potestque hoc magis declarari animadvertendo, quod cum Deus immediate per suam essentiam sit præsentissimus, et intime illapsus in om­ nibus rebus ratione immensitatis, eo ipso quod aliqua creatura novo modo ad eam se habeat, et novam relationem ad eum fun­ det : sicut se habet et fundat anima ratio­ nalis, dum accipit gratiam : jam Deus ipse novo modo adest ipsi animæ.ita immediate per suam substantiam, sicut erat ratione immensitatis (altiori tamen, et nobiliori modo præsentiæ, et unionis), non enim re­ motius, aut minus immediate intelligitur se habere Deus ad prædictam animam, ut attactus per illam relationem fundatam in gratia, quam intelligitur se habere ratione immensitatis, et ut terminat relationem, quam quælibet creatura ratione su® effi­ cienti®, et conservationis ad eum fundat. ExpouiSuperest explicanda ultima divisio iur divi-grati®, scilicet in temporalem et æternam : StiVïn cuîus s°lum secundum membrum continet , aliquid difficultatis. Quia ex una parte vi­ ralcm et ætcr- detur dicendum omnem gratiam esse tem­ nam. poralem : sicut omnis creatura, cui confer­ tur, facta est in tempore. Ex alia vero I gratia inereata, quam hucusque adstruxi- I mus, videtur esse æterna, cum nihil increatum temporale sit. Sane, si sermo esset de gratia juxta primam acceptionem sumpta | pro actu divin® voluntatis, quo homines elegit, et prædestinavit'ad gloriam, vel saltem ad gratiam vocare decrevit, certum est talem gratiam, etiam formalissime in . ratione, et sub munere grati® esse æter­ nam ; quia prædictus actus etiam cum terminatione illa ad creaturas, sub qua I denominatur electio, prédestinai io, etc. con- I venit Deo ab æterno : nam ex tunc respe­ xit per illum eos, quos elegit, et prædesfi- | navit : juxta illud Apostoli ad Ephes. I : | Ad Ephes. 1. Elegit nos in ipso ante mundi constitutio­ nem, etc. At vero, loquendo de gratia in secunda i acceptione pro dono gratis collato, quo ! Deus pacto ad hunc tractatum pertinet, non est b"™àb’cur dicatur æterna formalissime in ratione •.iterno gratiæ, quia nullum est donum, quod Deus Kraïk " ab æterno contulerit: quamvis enim es- | I senlia et person® divin® secundum se æternæ sint ; rationem tamen grati® non habent, nisi quatenus nobis donantur: unde quia non ab æterno, sed in tempore donat® sunt, non nisi ex tempore rationem et nomen grati® sortiuntur. Itaque hæc gratia inereata secundum totam suam per­ fectionem , et quasi in esse rei sumpta I ab æterno fuit, non tamen ab æterno fuit sub denominatione grati®, aut munus gra­ ti® exercuit, quia non ex tunc collata est hominibus, sub qua collatione, et non aliter grati® denominationem sortitur. Quemad­ modum licet .actio divina, qua Deus uni­ versum creavit secundum se, et in esse rei sumpta ab æterno fuerit, non tamen ab æterno fuit formaliter creatio : quia non ex tunc fuit sub munere et exercitio creandi. Circa haec tamen vide, si placet, quæ di­ ximus to. 1, in tr. de scient. Dei, disp. 8, n. 105 et to. 8, in tr. de pecc. disp. 17, n. 15, ubi explicuimus qualiter adveniant Deo in tempore aliquæ denominationes etiam intrinsecæ absque ulla sui mutatione, vel alicujus entitatis superadditione. Ex qui­ bus fît, prædictam divisionem gratiæ, si admittenda sit, debere exponi quoad se­ cundum membrum vel de gratia sumpta pro actibus divinis juxta primam accep­ tionem : vel quod dicatur æterna quasi materialiter, et in esse rei, non vere sub denominatione, et munere gratiæ. 22. Sed objicies, quod Spiritus sanctus ab d.Aj æterno habet quod sit donum : ut ex D.Au- D gust, docet cum Magistro D. Thomas in 1, qmei dist. 18, qu. 1, art. 2, ergo ab æterno habet quod sit gratia. Respondetur negando con- P,ici: sequentiam. Nam licet donum includatur in ratione grati®; non tamen sola ratio doni gratiam constituit, sed addendum est, quod sit aliquid donatum. Est enim de ra­ tione gratiæ, quod detur alicui, neque habet gratiæ rationem, quousque intelligiturpro­ cedere in eum, cui fit talis gratia. Cæterum de ratione doni non est quod actu detur, sed quod possit donari. Etideo dicimus aliquem habere multa dona : quia habet multa, qu® donare possit, licet actu nihil dederit. Quia ergo Spiritus sanctus ab æterno ex modo su® processionis habet, quod donari possit, ex tunc competit illi formalissime ratio doni : non tamen ab æterno est formaliter gratia, quia non ex tunc, sed in tempore donatur. Et hoc est, quod ajunt D. August. Magister sententiarum, et D. Thom, loco cit. Verba August, refert Magister in hunc modum : DISP. J, CAP. II. 13 modum : Semper procedit Spiritus sanctus, in alio, de gratia, et libero arbitrio. Quod i et non ex tempore, set! al> æternilateprocedit : etiam præstitit D. Bern, et alii praestite­ d quia sic procedebat, ut esset donabile, jam runt. donum erat, antequam esset, cui daretur. Porro natura, quæ est gratiæ subjectum, Aliter enim intelligitur, cum dicitur donum; solum potest esse natura rationalis, seu li­ ' aliter cum dicitur donatum : nam donum po­ bera : quia hæc dumtaxat capax est ordi­ test esse etiam antequam detur : donatum au­ nandi, et perveniendi ad supernaturalem tem, nisi datum fuerit, nullo modo dici po­ beatitudinem, quæ est finis, et scopus gra­ test. Sempiterne ergo Spiritus sanctus est tiæ. Et quamvis sub prædicta natura tam donum, temporaliter autem donatum. Angelica, quam humana comprehendantur ; sermonem ad hanc posteriorem restringe­ divisio Supradictis addi potest alia divisio jnpa- gratiæ, scilicet in gratiam collatam per mus : quia et nostra nobis notior est, plu­ Christum, et-in gratiam solius Dei. Qùamribusque titulis gratia indiget : et quia cum «?«· vis enim nulla detur gratia, quæ donum de Angelica, et de ejus gratia plura in suo Cùr& Dei, et ab eo gratis collata non sit; immo tr. lo. 4, dixerimus, vix in praesenti occur­ * mra· et quæ non respiciat Christum lanquam fi­ ret aliquid peculiare pro eo examinandum. nem ob cujus gloriam collata est : non ta­ De ipsa vero natura humana tractatur fuse men adhuc certo constat an omnis gratia ab aliquibus, tum an sit libera, seu libero collata fuerit ex meritis Christi, vel potius arbitrio prædita? Tum etiam in quo liber­ aliqua ex sola Dei liberalitate, et non proptas ejus consistat? et hoc titulo non pauca ! 1er prædicla merita sicut de gratia collata circa requisita, et conditiones libertatis in­ Angelis, et etiam Adamo in primo statu, seruntur : quæ nos to. 5, in tr. de volunt, quæ non fuit gratia redemptiva tetigimus disp. 2, ex professo examinavimus : et in tr. deprxdest. disp. 5, n. 26. Ergo si te­ propterea id in praesenti facere supersede­ neatur hoc secundum, quod non est præ- · bimus. Deservielque totum hoc caput expo­ sentis loci examinare, consequenter admit­ nendis, et examinandis variis statibus ejus­ tenda erit prædicta divisio. Dicitur enim dem naturæ, in quibus diversimode se habet ad gratiam. gratia per Christum sola gratia redemptiva, et reparativa generis humani : quæ vero data est Angelis, et Adamo in primo statu, § D dicetur gratia solius Dei. Si vero teneatur primum, non erit locus tali divisioni: quia Naturæ humanæ status numerantur, omnis gratia erit gratia per Christum. Tunc et describuntur. autem hæc ipsa gratia per Christum subdi­ videnda erit in redemptivam, et non reNomen status (quod ex sua ratione per- Status demptivam. De quo alibi. manentiam, et firmitatem importat; necouotmo aliis rebus quam humanis, seu rationali-"^”' bus, praesertim naturæ,et personis cum pro­ CAPUT II. prietate tribuitur) multipliciter accipi solet. Primo pro ea personali conditione, secun­ De variis statibus natures humanæ, in quibus dum quam aliquis esse dicitur ingenuus, eget gratia. vel servus, sui juris, vel alieni. Qua accep­ tione utitur jus civile l. omne jus. ff.de statu Qui accuratius essentiam, necessitatem, hominum,et l.dejure personarum ff. de iis, qui et effectus gratiæ nobis aperire gestierunt, sunt sui jur. vel alieni. Et esse satis proprie non pauca de ejussubjecto, quod est natura, docet D. Th. 2, 2, q, 183, a. 1. SecundoD.Thom. admiscere compulsi sunt : quia illorum sumitur pro forma, seu ratione vivendi cum notitia ex hujus consideratione juvatur : aliqua obligatione firma, et stabili, quam immo ab ea sic dependet, ut nec gratiæ vir­ homines eligunt, cum perveniunt ad con­ tus, et efficacia, nec necessitas, et existentia, gruentem ætatem .-quo pacto alius est status ignota naturæ insufficientia, et infirmitate, Matrimonii, alius Monachatus, alius Cle­ deprehendi valeant. Et hac cie causa D. Aug. ricatus, etc. Et ita sumit nomen status, jus ubique fere cum de gratia disputavit, egit Canonicum multis titulis et sumunt Theo­ etiam de natura propter doctrinae connexio­ nem. Immo in ipsa librorum epigraphi logi Morales, de quo D. Th. eadem 2, 2, q. 184, et seq. Tertio accipi solet pro ordine, non semel utramque conjunxit, ut constat in illo, cui titulus : De natura, et gratia : et I vel dispositione, quam humana negotia 14 DE GRATIA DEI. cum aliqua immobilitate, vel quiete nostro I studio assequuntur. Et hac ratione dum actu agitantur, dicimus, illa statum non habere; quando vero terminum acquirunt, vel ad tempus quiescunt, dicimus esse in tali vel tali statu. Nullo autem ex istis modis sumi- I mus statum id præsenti, sed pro conditione ipsius naturas humanæ, quæ dicat modum | se habendi ad ultimum finem permanentor, ί et cum aliqua immobilitate, seu firmitate. Unde non quælibet diversitas conditionis, aut modi se habendi ad praedictum finem, ! diversificabit statum naturae : sed illa dum- i taxat quae consurgit ex forma, vel quasi ! forma permanenti, et aliqualiter immobili 1 saltem quantum est ex se. I Gene­ 25. Sic autem acceptus status ex duplici rales status capite potest sortiri divisionem, nempe et divisio­ ex parte finis, ad quem se habet natura per nes. illum ; et ex parte modi se habendi. Et quia finis ultimus humanæ naturæ alius est na­ turalis, et alius supernaturalis, et respectu utriusque diversimode se habere potest : non immerito sumeretur hinc duplex divisio quasi generica praedicti status. Nempe ex parte finis in naturalem, et supernaturalem : ex parte vero modi habendi se ad illum, in statum viæ, et statum termini. Qui enim assequuti sunt jam finem, sicut Beati, et comprehensores ; vel carent omni spe, et possibilitate illum assequendi, sicut carent damnati, dicuntur esse in termino : quia non habent ultra quo tendant. Qui vero (ut sunt alii omnes) nec fine jam fruuntur, nec possibilitate fruendi illo privan­ tur, dicuntur esse in via, et vocantur via­ tores : quia habent se ut peregrinantes, et tendentes ad finem. Cælerum quia de statu existentium in termino per Beatitudinem sive supernaturalem, sive naturalem, agi­ tur ex professo in ipso tractatu de Bealitudine·, et de statu damnatorum dictum est a nobis in tract, de peccatis, disp. 18, illius dumtaxat status habenda est ratio in præ­ senti, et habetur ab omnibus, qui sit status viatorum, seu qui competit, vel competere potuit naturæ humana? prout in via. Status 26. Hujus autem assignari solent ex Ca­ -viæ ul­ terius jet. quinque quasi species : nimirum status dividi­ naturæ secundum se, qui communiter vo­ tur. catur status naturæpuræ, seu in puris natu­ ralibus: status naturæ integræ integritate naturalis ordinis (quem Cajet, vocat statum rigoris rationis) status justitiae originalis, status naturæ lapsæ : et status naturæ re­ paratae. Per primum et secundum se habet DISP. I, GAP. Π. 15 qua? communis est brutis : tribuilque ho­ Ium ordinem naturæ, et respectu solius natura ut tendons ad naturalem finem : et mini proprietates et conditiones utriusque finis naturalis: ita ut neque haberet donum ideo dici possunt status naturales: difieriintnaturæ. Ex hocque principio originantur ullum absolute supernaturale ; neque nu­ que inter se sicut perfectum, et imperfec­ in illo inclinationes etiam valde dissimiles, ditatem illam præcedentis status, quam na­ tum, et sicut debitum, et non debitum intra et quasi inter so oppositæ. Nam ad naturam tura humana ex se affert : sed per dona, et ordinem naturæ. Per tertium, et per quin­ rationalem per se consequitur voluntas, perfectiones naturalis ordinis (non tamen tum tendit adfmemsupematuralem :et ideo quæ est inclinatio ad bonum rationi conso­ debita) intellectus perfecte illuminaretur uterque est status graliae : sed differant penes num, seu honestum. Ad sensitivam vero circa objecta naturalia, et voluntas circa na­ diversum perfectionis modum et gradum. sequitur appetitus sensitivus inclinans ad turalem finem reclificaretur : ultra vero Quartus est status peccati per quem natura bonum eidem naturæ sensitivæ consenta­ non tenderent. Insimul et appetitus sensi­ ab uno, vel altero, vel utroque fine averti­ neum : quod est bonum delectabile, et sensi­ tivus ita subderetur rationi, ut vel ab ejus tur : ob idque dici potest status contra na­ bile. Et quoniam hoc posterius bonum mulobedientia nunquam recederet, neque eam turam: quia cuilibet naturæ dissonum et toties rationis legibus prohibetur ; atque suis indeliberatis motibus præveniret : vel contrarium est a suo fine averti. Nota ta­ ita illa priori repugnat : fit ul prædictæ in­ saltem facillime in prædictis motibus com­ men non in omnibus hujusmodi statibus clinationes frequenter inter se dissideant : pesceretur. Quin etiam ex parte corporis ad fuisse de facto naturam humanam, vel ali­ sæpeque appetitus sensitivus in id propen- ! futura videtur in illo casu aliqua congrua quod ejus suppositum ; sed in tribus dum­ deat, quod est repugnans voluntati, et e dispositio, et temperies, quæ licet non red­ taxat posterioribus : nam primus homo contra : ita exigente ipsa materialitale, et deret illud impassibile, aut immortale ; per­ conditus fuit in statu justitia? originalis: corruptibilitate humani corporis, cui appe­ ficeret tamen, et contra nocivas qualitates inde vero per peccatum lapsus est, et tan­ titus sensitivus omnino est alligatus, et sine muniret, ut non facile infirmitati cederet. dem reparatus per Christi gratiam. Alii cujus transmutatione passibili nequit opeSatis enim necessaria videtur hujusmodi vero duo status ob id solum numerantur, Sapæai. rari. Ut enim dicitur Sapient. 9: Corpus dispositio, et temperies ex parte corporis, quia potuit homo creari in illis, licet crea­ quod corrumpitur, aggravat animam, et de­ ut ex parte anima? et potentiarum adesset IUO LIVII OLI. tus non sit primit sensum. Cum qua depressione, et ag­ prædicta integritas, saltem permanenter, 27. Ut igitur singulos describamus : Sta- std gravation stare nequit plena subjectio par­ et in esse quieto. Neque negari potest possi­ tus naturæ puræ, seu secundum se est ille, tis sensitivæ ad rationalem. Atque hinc bilitas huju^integriet naturalisstatus : cum in quo ea dumtaxat considerantur, quæ oritur rebellio carnis contra spiritum, et omnes prædicti effectus præstari possint ab competunt naturæ humanae sibi relicta? : inobedienlia appetitus ad rationem, quam habitibus, et qualitatibus, quæ naturalem seu quæ ex ejus naturalibus principiis, quæ in nobis ita manifeste experimur. ordinem omnino non superent, licet sint sunt materia prima, et anima rationalis, Infirmi­ Denique ex eisdem principiis oritur, ut supra exigentiam ipsius naturæ humana?. tas oa!n absque aliquo dono gratiose superaddito neque ipsa inclinatio partis rationalis ad Vocamus autem hunc statum naturæ in­ i naturaliter oriuntur, vel exiguntur. Unde circa bonum honestum sit ex se omnino efiicax, tegræ, ad distinctionem status naluræ purae, tew. quia prædicta materia in nullo composito sed satis debilis, et infirma : ita ut juxta non quod natura humana in sua illa nudi­ plene satiatur per suam formam; sed manet | valde probabilem sententiam non habeat tate relicta, esset vulnerata, vel fracta aut ubique famelica, et cum appetitu ad aliam, sufficientes vires ad diligendum Degm etiam minus habens, quam sibi deberetur : sed consequenter dat locum contrariis qualita­ at auctorem naturæ super omnia amore quia esset divisa, et quasi partita in duas tibus, passionibusque etalterationibus cor­ absoluto et efficaci. Et saltem id non posset portiones sibi invicem repugnantes, ratio­ ruptivis, quibus ipsa composita ad interi­ per totam vitam sine speciali auxilio sicut nalem scilicet, et sensitivam : et quia in tum, et desitionem tendunt. Accedit, quod nec servare totam legem. Et hoc propter secundo statu non maneret ha?c divisio, et ipsa humani corporis compositio (ita exi­ prædictam colligationem, et depressionem repugnantia ; sed concordia et unio utrius­ gente anima ob suas operationes) fit ex ele­ ad partem sensitivam : a qua si pars ratio­ que appetitus facta per prædicta naturalia mentis contrariis, contrariisque qualitati­ nis libera, et separata esset ; nequaquam ex dona, vocatus est status naturæ integræ, se­ bus inter se pugnantibus, ita ut ad cujuslibet se haberet talem impotentiam. Hic est sta­ cundum quod integrum opponitur diviso. victoriam temperies prædicta pereat, et tus, quem haberet humana natura, si sibi 30. Status justitiæ originalis fuit ille, in status consequenter humanum corpus corrumpa­ I quo Deus de facto primum hominem condirelinqueretur, quique ex ejus naturalibus tur. Ex hoc ergo principio omnis homo, dit, reparatis omnibus defectibus, qui ines- fis. principiis oriretur, casu quo neque Deus utpote constans ex prædicta materia, præsent naturæ, si in sua illa prima nuditate speciali providentia superadderet illi præsdictaque compositione, naturaliter est pas­ conderetur : tectaque, ut sic dicamus, ea tantiora aliqua dona, quæ ipsi non deben­ sibilis, corruptibilis, et mortalis. tur, neque ipsa natura per aliquod pecca­ nuditate, nobilioribus donis, perfectiorique 28. Deinde quia anima rationalis ob sui modo, quam per integritatem secundi sta­ tum mortale in deteriori adhuc statu se eminentiam, et est substantia spiritualis, et constitueret. Et ideo praedictus status dictus tus tegeretur. Quia prædicta integritas, et radix, atque origo spiritualium operatio­ dona, a quibus oriretur, neque superabant est status naturæ secundum se, vel naturæ num intelligendi et volendi ; et etiam est totum ordinem naturæ : sicut superabant Pur,T> inPuris naturalibus. forma corporis sic corruptibilis, dans < i Retx saltem magna ex parte dona justitiæ origi­ vitam et sensum ; quasi constituit duas na-^ tegra, 29. Secundus status, qui est naturæ inte­ gi. seu vigoris rationis contingeret, si nalis, neque ita perfecte rationem Deo, apturasvaldedissimiles.-videlicetrationalem, •i®6*5· homo conderetur a Deo perfectus intra so- I petitum rationi, et corpus animæ subjicequæ appropinquat Angelis ; et sensitivam, quæ •W 1· 4 . 1 '!· · DE GRATIA DEI. rent. Et quia statum istum justitiæoriginalis I D.Tbom.luculentissimo nobis depinxit D. Thom, in compend. Theolog. cap. 18Ô, non aliis quam S. Doctoris verbis illum describemus : quæ sic se habent : Homo in sui conditione taliter institutus Condi­ tiones fuit a Deo, ut corpus omnino esset animi hajns sûtes ex subjectum. Rursum inter partes animi infe­ D.Tbom. riores vires rationi absque repugnantia sub­ jicerentur, et ipsa ratio hominis esset Deo subjecta. Ex hoc autem, quod corpus erat animi subjectum, contingebat, quod nulla passio in corpore posset accidere, qui dominio animi stiper corpus repugnaret: unde nec mors, nec infirmitas in homine locum habebat. Ex subjectione vero inferiorum virium ad rationem erat in homine omnimoda mentis tranquillitas : quia ratio humana nullis inor­ dinatis passionibus turbabatur. Ex hoc vero, quod voluntas hominis erat Deo subjecta, homo referebat omnia in Deum, sicut in ul­ timum finem: in quo ejus justitia, et innocen­ tia consistebat. Horum autem trium ultimum erat causa aliorum. Non enim hoc erat ex natura corporis, si ejus componentia conside­ rentur, quod in eo dissolutio, sive quicunque passio viti repugnans locum non haberet; cum esset ex contrai iis elementis compositum. Similiter etiam non erat ex natura animi, quod vires etiam sensibiles absque repugnan­ tia rationi subjicerentur : cum vires sensibi­ les naturaliter moveantur in ea, qui sunt de­ lectabilia secundum sensum, qui multoties recti rationi repugnant. Erat igitur hoc ex rat>one superiori, scilicet Deo, qui sicut ani­ mam rationalem corpori conjunxit, omnem proportionem corporis, et corporearum virtu­ tum, cujusmodi sunt vires sensibiles, trans­ cendentem : ita dedit animi rationali virtu­ tem, ut supra conditionem corporis ipsum continere posset, et vires sensibiles, secundum quod rationali animi competebat. Ut igitur ratio inferiora sub se firmiter contineret, opor­ tebat quod ipsa firmiter sub Deo contineretur, a quo virtutem pndictam habebat supra conditionem naturi. Fuit ergo homo sic ins­ titutus ut nisi ratio ejus subduceretur a Deo, neque corpus ejus subduci poterat a nutu ani­ mi, neque vires sensibiles a rectitudine ratio­ nis : unde quidam immortalis vita et impas­ sibilis erat : quia scilicet nec mori, nec pati poterat, si non peccaret. Peccare vero poterat, voluntate ejus nondum confirmata per adep­ tionem ultimi finis; et sub hoc eventu poterat mori et pati; et in hoc differt impossibilitas et immortalitas, quam primus homo habuit, ab ea quam in resurrectione Sancti habebunt, qui nunquam poterunt nec pati, nec mori, voluntate eorum omnino confirmata in Deum, sicut supra dictum est, etc. Hic autem hominis tam ordinatus status (prosequitur capite sequenti) originalis jus­ titia nominatur : per quam et ipse suo supe­ riori subditus erat, et ei omnia inferiora sub­ jiciebantur, secundum quod de eo dictum est, ut pris it piscibus maris, et volatilibus adi : et inter partes ejus inferior absque repugnan­ tia subdebatur. Qui quidem status primo ho­ mini fuit concessus, non ut cuidam personi singulari, sed ut primo humani naturi prin­ cipio: ita quod fier ipsum simul cum natura humana traduceretur in posteros. Et quia unicuique debetur locus secundum convenien­ tiam sui conditionis, homo sic ordinate ins­ titutus positus fuit in loco temperatissimo et delitioso, ut non solum interiorum molestia­ rum, sed et aliorum exteriorum omnis ei vexa­ tio tolleretur. Huc usque tertii status elegans Angelici Doctoris descriptio : quam latius prosequuti sumus in tract, de peccat, disp. 16, a num. 5, ubi majorem prædicti status declarationem adduximus. 31. Quartus status est ille, in quem hu­ Sute! mana natura per primum peccatum deve­ natun lapsæ. nit, et a celsitudine originalis justitiæ in primis parentibus lapsa fuit : ob idque di­ citur status naturi lapsi. Consideratur au­ tem in eo, quid prædicta natura per pecca­ tum illud amiserit, et quid contraxit. Innotescetque non parum ex præcedentium statuum descriptione : quia neque in eo re­ mansit (saltem pro ipsa natura) aliquod il­ lorum donorum, quæ præbebat originalis justitia, aut præberet integritas naturalis : neque etiam amissum fuit aliquid ejus per­ fectionis, saltem habitualis, et per modum I passionis, quæ debetur naturæ secundum se, et quæ in statu naturæ puræ illi compe­ teret. Et ideo dicunt communiter Theologi, quod tam in homine, quam in Angelo post peccatum naturalia manserunt integra, et solum gratuita amiserunt. Et quia hunc etiam statum declarat suffi­ Hojœ cienter D. Thomas opusc. cit. cap. 192, statos miserte. utemur ejus verbis, quæ sic se habent : Quia S'lto igitur dicti status (scilicet justitiæ origo) tam ordinata integritas tota causabatur ex sub­ jectione humani voluntatis ad Deum, conse­ quens fuit ut subducta humana voluntate a subjectione divina, deperiret illa perfecta sub­ jectio inferiorum virium ad rationem, et corI poris ad animam. Unde consequutum est, ut homo DISP. homo sentiret in inferiori appetitu sensibili I concupiscent il, et irx, et exterarum passionum inordinatos motus, non secundum ordinem rationis; sed magis ei repugnantes, eam ple­ rumque obnubilantes, et quasi perturbantes. Et hic est repugnantia carnis ad spiritum, de qua Scriptura loquitur etc. Consequutum est etiam (ait cap. 193). Ut incorpore senti­ retur corruptionis defectus; ac per hoc homo incurreret necessitatem moriendi : quasi ani­ ma jam non valente corpus in perpetuum con­ tinere, vitam ei prxbendo: unde horno factus est passibilis, et mortalis : non solum quasi potens pati et mori ut antea, sed quasi neces­ sitatem habens ad patiendum et moriendum. Et cap. 191 : Consequuli sunt in homine per 1 consequens mulli alii defectus : abundantibus enim in appetitu inferiori inordinatis moti­ bus passionum, simul etiam et in ratione de­ ficiente lumine sapienti.v, quo divinitus illus- ' trahatur voluntas, dum erat Deo subjecta, per consequens affectum suum rebus sensibilibus subdidit, in quibus aberrans a Deo multipli­ citer peccavit, etc. 32. Ultimus status est, qui communiter Sutos graliæ. vocatur status gratiæ : qui est præsens sta­ tus justorum, in quem nos reparat divina gratia per Christum : et ideo dictus est sta­ tus naturas reparati. Hæc autem reparatio non fit perfecte dum sumus in via : quia li­ cet per gratiam justificationis peccatum ex­ pellatur, et amicitia cum Deo, subjectioque mentis ad ipsum reparetur; illa tamen dona originalis justitiae, per quæ appetitus sensi­ tivus rationi, et corpus animæ plene subji­ ciebatur, non restituuntur usque ad statum patriæ : ubi gratia perfectissime informabit animam, omninoque ad plenum domina­ bitur naturæ : indeque eveniet, et ut ipsa anima perfectissime informet corpus, et ex utraque, gratia scilicet, et anima ita plene dominantibus procedent in corpore et in appetitu qualitates et habitus, per quæ per­ fectius adhuc quam in statu originalis justitiæ, omninoque immobiliter illis subordinentur. De quo diximus non pauca in tractatu de Bealitudine, agentes de dotibus Beatorum, et de aliis conditionibus status comprehensorum. De hoc vero statu naturæ reparatæ non plura hic adjicimus : deser­ vient enim pro ejus cognitione plurima eo­ rum, quæ toto hoc tractatu, et duobus sequent, dicemus circa effectus et vires, quæ humanæ naturæ per gratiam conferuntur. 33. Adverte tamen non deesse Auctores, qui præsentem gratiæ statum renuunt ap- CAP. II. 17 pol lare statum naturi reparati reservantes Aliqui hoc nomen soli statui glori®; et omnem p|^nstatum viæ, sive gratiæ, sive peccati sub^P appellatione status naturæ lapsæ compre-tum non hendentes, et non plusquarn accidentaliter6^^; prædictos status peccati et gratiæ viæ distin- tura reguentes : ob id forte, quia natura non om- paratæ nino reparatur usque ad patriam, et dum est in via, licet habeat gratiam, subjecta ad­ huc manet pœnalitatibus et ærumnis, quas per lapsum Adami incurrit : ita sentire 5nare3t< videntur Suarez, Zumel el Gregorius Martinez. Mart’ Verum prædictum statum non naturæDefendtlapsæ, sed naturæ reparatæ, vel sanatæ, vel%£££°gratiæ reparantis, aut sanantis appellan­ dum esse tenent satis communiter alii Theo­ logi, ut videre est in Cajet. Medina, Curiel, Lorca, Montes. Granados, Joannes a S. Curiel.' Thom. et aliis in præsenti. Et merito ita quuntur, tum quia negari non potest justosGranad. viatores per gratiam ipsis infusam reparari, s/niom. et resurgere (quamvis non in omni perfec­ tione) a lapsu in quo peccatum Adami om­ nes ejus posteros reliquit; igitur natura prædicta gratia affecta non manet jam in lapsu, sed reparata, et sanata. Tum etiam quia communiter asseritur hominem in statu naturæ lapsæ non habere majores vi­ res ad operandum bonum morale, quam habuisset in statu naturæ puræ : si autem status naturæ lapsæ etiam justificatos comj prehenderet, non esset universaliter vera prædicta loquutio : quia homines justificati per ipsam justificationis gratiam longe ma­ jores vires sortiuntur. Tum denique quia I status hominis justi, et status peccatoris ne­ queunt non distingui essentialiter : cum enim ratio status (prout nunc de eo loqui­ mur) non sit aliud quam dispositio naturæ, vel modus se habendi circa finem ultimum, tunc necesse est dari status essentialiter dif­ ferentes, quando modi se habendi ad talem finem essentialiter differunt : constat autem modum se habendi per gratiam differre es­ sentialiter a modo se habendi per peccatum: sicut differunt conversio, et aversio circa eundem finem : semel autem constituta es­ sentiali distinctione inter prædictos status, consequenter dicendum est, statum gratiæ diversum esse ab statu naturæ lapsæ, a quo status peccati non differt. Nec propterea negamus universam hu­ manam naturam, etiam cum est in præ­ senti gratiæ statu posse utcumque vocari naturam lapsam, scilicet de praeterito, quia ■ 16 1 ------- r DE GRATIA DEL 18 lota in Adamo lapsa fuit, et in lapsu conci­ pitur, quamvis adveniente gratia non ma­ neat ultra in illo, sed reparata, et sanata. Et etiam posset utcumque dici lapsa, adhuc post reparationem : quatenus nondum plene reparata est, neque ad pristinum statum integre restituta. Sed hoc non tollit, quod simpliciter sit natura reparata : neque facit quod simpliciter maneat lapsa: aut quod absolute ita appellanda sit. Oportet autem pro præcedentium statuum pleniori cogni­ tione nonnulla contra propositam divisio­ nem objicere : et alia circa status ipsos du­ bitare. § Π- Objectiones adversus traditam divisionem, et solutiones earum. lObjcc- 34. Ex duplici autem capite objici potest ' tio· contra prædiclam divisionem : quia ex uno 1 videntur distinguendi plures status, quam distinximus : el ex alio non videntur posse 1 tot assignari. Pro prima ergo parte objici potest : quia inter primum, et secundum : statum potest assignari alius, qui nec dicat solam nuditatem primi, nec pertingat ad integritatem secundi : sed retenjis proprietalibus et conditionibus, quas natura huma- ! na secundum se importat, atque adeo divi­ sione, et repugnantia, quæ esi inter partem sensitivam, et rationalem addatur dum­ taxat, quod Deus provideat prædiclæ naturæ ' per aliqua specialia auxilia naturalis ordi­ nis ipsi non debita, quibus facilius possit regere appetitum sensitivum, et bonum ra­ tionis, ipsumque Deum, ut ultimum finem naturalem efficaciter diligere, et totam na­ turalem legem etiam longo tempore obser­ vare. Hic enim status procuidubio differt ab omnibus enumeratis : nec dubitare licet de ejus possibilitate. Quinimo, si Deus non decrevisset elevare hominem ad finem supernaturalem, nec producere eum in inte­ gritate secundi status; conformius videtur suavi ejus providentiæ producere illum ad­ jutum prædictis auxiliis in statu, quem modo depinximus, quam illis destitutum in sola naturæ puritate, ut magis constabit ex dicendis n. 4G. 2 objcc- 35. Deinde secundus status, quem dixi— ,,<λ mus naturæ integræ, potest esse multiplex penes majorem vel minorem perfectionem intra ordinem naturalem. Posset enim homo per dona prædicti ordinis ita perfici, ut ex parte animæ esset omnino impeccabilis I (saltem circa finem naturalem : sicut de An| gelis, si insuis puris naturalibus conderon| tur, in eorum tractatu, disput. 9, dub. 3, I diximus) et ex parte corporis esset impassiI bilis et immortalis, ut sunt corpora Beato­ rum : quorum dotes non excedere natura­ lem ordinem absolute, et secundum subs­ tantiam, diximus in tract, de Beatitudinc, disput. 5, num. 41. Certum est autem sta­ tum illum, quem Cajet, et alii appellant naturæ integræ, longe distare ab isto gradu perfectionis. Quia in illo neque voluntas esset impeccabilis : sed posset peccare mor­ taliter saltem in sensu diviso, et venialiler adhuc in sensu composito talis status, ut infra dicemus. Neque appetitus sensitivus esset ita subjectus rationi, quin in aliquo levi motu eam præveniret; quamvis facil­ lime comprimeretur. Nec denique corpus haberet impassibilitatem, et immortalita­ tem, quam nuper diximus : sed ad summum aliquam temperiem, et dispositionem nobi­ liorem ea, quam nunc habet, ut difficilius infirmitati cederet ; et nocivis efficacius re­ sisteret : ergo, etc. 36. Quæ objectio, et probatio etiam mi-3 qbjei litat respectu tertii, et quinti status, quia tio" excogitabitis est justitia originalis perfectior illa, quam habuit Adamus. Ut si Deus om­ nibus illis perfectionibus superadderet impeccabilitatem ex parle animæ, et ex parte corporis omnimodam et intrinsecam im­ passibilitatem. Et similiter in hoc praesenti statu naturæ reparatæ potest gratia eo per­ tingere, ut confirmet voluntatem in bono, et reddat eam impeccabilem, ut dicitur de Apostolis, et de quibusdam aliis sanctissi­ mis viris. Quorum proinde gratia super­ gressa est communem statum cæterorum justorum viatorum : et ita debet novum alium statum constituere. 37. Denique natura humana in Christo 4 obj» Domino, et in Beatissima Virgine Maria, ,io· etiam dum erant viatores, distinctum ha­ buit statum ab isto, quem nunc dicimus na­ turæ reparatæ. In Chr’.sto enim erat unita Verbo divino adeoque roborata, et sanctificata per gratiam, ut ex partæ animæ, et ex parte rectificationis appetitus longe excede­ ret perfectionem justitiæ originalis : cum tamen ex parte corporis in multis eam non adæquaret. Idemque servata proportione dicimus de Beata Virgine. Admittendi sunt ergoplures status, quam distinximus. I 38. E contra vero ex secundo capite ob-°θθκ' jtci DISP. I, CAP. Π. jici potest ad probandum non case tot status distinguendos. Tum quia natura pura, et natura integra non constituunt duos status. Immo neque differunt inter se. Illa enim natura, quæ habet omnia, quæ sibi deben­ tur, seu cui nihil illorum deest, non est, cur non dicatur integra : sicut non negamus, naturam coeli, et naturam equi, et alias si­ miles osse integras, eo ipso, quod habeant quidquid ipsis debetur, quamvis careant aliquibus, quæsupra exigentiam talium na­ turarum possent illis conferri. Cum igitur status naturæ puræ includat omnia, quæ naturæ humanæ debentur, fit ut prædicta natura, prout in tali statu vere sit natura integra. Eo præsertim, quia si talis natura creata cum illis, quæ sibi debentur, non esset integra ; esset utique manca, trunca, et monstruosa, atque adeo careret aliqua perfectione sibi debita. Tum etiam quia admisso praedictum sta­ tum naturæ integrædistingui a natura pura, non est tamen admittendum, quod distin­ guatur a justitia originali : nam totam illam perfectionem, quam statui naturæ integræ num. 29 tribuimus, includebat prædicta justitia : ergo hac vel illa via dicendum est: prædictum statum non omnino distingui ab aliis ; sed cum primo, vel tertio coincidere. Tum præterea, nam quartus status, qui est naturæ lapsæ, nihil addit supra primum, ra­ tione cujus in ratione status differant : pri­ vatio enim gratiæ, veljustitiæ originalis, quam addit, non est aliqua forma ordinans ad ultimum finem, aut aliqua dispositio fir­ ma et stabilis, proindeque apta nata statum constituere. Immo neque ipsa gratia sanc­ tificans, per quam natura reparatur, dum est in viatoribus, videtur sufficiens ad sta­ tum constituendum. Quia de ratione status est firmitaset immobilitas ; gratia vero non inest immobiliter, sed potest facile admitti, et admittitur de facto. 39. His objectionibus posset aliquis mo­ veri ad improbandam, vel tanquam super­ fluam, vel tanquam diminutam supradictam divisionem : et de facto non desunt, qui vel non omnia ejus membra admittunt, vel alia superaddunt. Nobis autem deservient ad pleniorem notitiam prædictorum sta­ tuum ex earum solutionibus capessendam. ResponPrimam ergo pro prima parte respon­ dent! detur non sufficere ad constituendum novum statum specialia illa auxilia, quæ Deus na­ turæ conditæ in puris posset gratiose super­ addere. Quia ut n. 24 diximus, de ratione 19 status est aliqua firmitas et immobilitas; quam prædicta auxilia, utpote solum tran­ seuntia, et moventia non afferrent, unde talia auxilia non extraherent absolute, et simpliciter naturam humanam a suo illo primo statu naturæ puræ, sed ineo relin­ querent. Quod si superadderetur ipsi na­ turæ aliqua forma permanens, cui ejusmodi auxilia suo modo deberentur, talis forma constitueret quidem statum distinctum ab statu naturæ puræ, non tamen diversum ab statu naturæ integræ. Imo dici posset, prædicta auxilia, et naturam iliis adjunc­ tam pertinere etiam ad hunc secundum sta­ tum ; non simpliciter, sed secundum quid, et reductive : quatenus talia auxilia ab eo (ut sic dicamus) pro primo statu emendica­ rentur. 40. Ad secundum respondetur statum lum integritatis naturæ, qui depingitur cum - iio. omnimoda illa perfectione, et indefectibilitate tam ex parte animæ, quam ex parte corporis, non fore statum viæ, sed potius termini respectu finis ultimi naturalis. Nam sicut Angelus, qui ab initio sortitus est to­ tam suam naturalem perfectionem, et inte­ gritatem, non fuit in via respectu naturalis finis, sed dumtaxat respectu supernaturalis : ita dicendum esset de homine illo sic condito. Proindeque ejus status non perti­ neret ad præsentem divisionem, quæ solum complectitur status viæ. Observa tamen non quamlibet diversitatem penes majorem, vel minorem perfectionem illius integrita­ tis naturæ diversum constituere statum : quia etiam in statu naturæ reparatæ, et in statu comprehensorum datur diversitas pe­ nes majorem, vel minorem gratiæ inten­ sionem. Et etiam in statu naturæ lapsæ penes plura, vel pauciora, graviora, aut minus graviora peccata : et non idcirco hujusmodi status multiplicantur, autdiversificantur juxta prædictam diversitatem : quia talis diversitas solum est quasi inten­ sive, et secundum magis, vel minus, quæ non mutant speciem. Quare ad distinguendos status magis aliquid attendendum est,nem­ pe quod forma, aut quasi forma status cons­ titutiva in ratione formae, vel in ratione disponendi circa ultimum finem, vel ab eo avertendi diversum modum, aut gradum sortiatur : quod non habet sola distinctio secundum majorem, vel minorem inten­ sionem , aut quasi intensionem ejusdem formae. 41. Ad tertiam respondetur in quolibet ‘>r, ·* 20 statu ea solum consideranda esse, quæ per 3· se illi competunt, et quæ ex vi form®, vel quasi form® talis status constitutiv® postu­ lantur. Non est autem hujusmodi impeccabilitas, aut confirmatio in gratia, sive pro statu justiti® originalis, sive pro statu gra­ tiæ viæ, quia neque hæc gratia, neque illa justitia id postulat. Et ideo quod Deus prae­ dictam confirmationem, et impeccabilitatem, si vellet, Adamo conferret, et aliquibus viatoribus de facto conferat, non variat es­ sentialiter prædictos status, neque novum constituit. Kespon- Ad ultimam dicas, statum Christi Domini, et statum B. Virginis, quos habuerunt in hac vita, non fuisse per se primo status na­ turae, sed illarum personarum : respiciebant enim per se primo in Christo Domino unio­ nem ad divinam personam, et in Beata Vir­ gine dignitatem matris Dei : non vero ali­ quam conditionem communem, aut communicabilem cæteris individuis. Unde licet concedamus, utrumque istum statum fuisse diversum ab illis quinque enumeratis, non vitiat Cajelani divisionem, quæ solum res­ pexit ad eos status, qui per se, et quasi pri­ mario competunt ipsi naturæ. □ diiai- 42. Circa primam objectionem pro se,ur’ eunda parte non desunt, qui negent distinc­ tionem primi status a secundo. Pro qua Suarez, opinione Suarez Prolegom.4,caput 2, refert Durand. Durandum in 2, dist. 28,γ. 1, ubi nihibdicit. Favet tamen ex parte, et quoad modum lo­ quendi qiuBSt. 3. Tum quia vocat integram, naturam quæ crearetur cum iis tantum per­ fectionibus, quæ per peccatum non amit­ tuntur iquæproculdubio estnatura in puris naturalibus. Tum etiam quia inter hujus­ modi perfectiones numerat facultatem ser­ vandi totam naturalem legem, vitandique omnia, et singula peccata mortalia, etiam per longum tempus : quæ facultas proculdubio excedit vires naturæ puræ, ut a nobis descripte. Cujuseumqiie sit autem prædicta opinio, Sutus naturæ et est falsa, et singularis, si recte, et juxta non Icôïiîci- communem usum, et sensum Theologorum dii com terminis utamur. Negari enim non potest, sutu 1naturæ dona illa, quæ constituunt perfectiones, integræ. "quas secundo statui assignavimus, indebita esse naturæ humanæ secundum sespectatæ: alias, si illi deberentur, mansissent in ea post peccatum, sicut manserunt omnia na­ turaliter debita. Atque adeo perspicuum etiam debet esse talem naturam ut prædictis donis affectam diversum constituturam Solvitor. * fBi ii E < ' i L’ 3 DE GRATIA DEI. statum a seipsa, ut associata illis dumtaxat, qu® sibi debentur. Et juxta haec loquuntur cæteri Theologi Cajetanus, Medina, Curiel, CajctJ Zumel, Montesinos, Lorca, Gregorius Martinezet Joannes a S. Thoma hoc loco, Sua- zuinciJ rezproleg. 4, c. ’2, Bellarm inus/ίό. 1 de gratia, c. 7, Alvarez lib. G de Auxiliis, disp. 47, Oreg' Granados contr. 8 de gratia c. 3, et alii. j<”n'j Ad probationem vero in contrarium respondetur æquivocare in verbis, et ex parte Bellam quaestionem reddere de modo loquendi : an^^auf scilicet sufficiant humanæ natur® , (sicut sufficiunt aliis) illa qua) sibi debentur, ut vocetur integra ; cum certum sit ea non sufficere ad hoc, ut habeat perfectionem, quam dedimus secundo statui, et comple­ mentum cujus est capax infra naturæ ordi­ nem, sub quo et non aliter nos eam inte­ gram vocamus. Nisi forte vellet aliquis (et esset error pejor priore) totam illam per­ fectionem fuisse debitam et omnino connaturalem humana? naturæ. Ut de integritate justitiae originalis asseruisse Michaelem Ba- Mitte!. Bajunt jum constat ex Bulla Pii V et Gregorii XIII ubi 27 loco refertur hæc ejus propositio : Integritas primæ creationis non fuit indebita humanæ naturæ exaltatio, sed naturalis ejus conditio. ­ 43. Secluso vero hoc errore una tamen Occur rens potest esse quaestio de re, et difficultati Qb-dyncS tas renoxia. An scilicet tanta sit debilitas, et im-jinilittur perfectio, quam ex se afferthumana natura, quamque haberet condita in puris natura­ libus, ut non suppetant ei vires ad diligen­ dum Deum finem naturalem amore efficaci, et super omnia : aut vero habeat ex se suf­ ficientes vires ad prædictum amorem, ægre saltem et pro parvo tempore exercendum simul et ad servandam totam naturalem legem, et peccata contra ipsam vitanda? Sed quia hæc difficultas disputat, sequenti examinanda est (et quidquid circaeam te­ neatur, adhuc status, quem dedimus naturæ integræ, plus perfectionis includit, quam effectus isti requirunt : ut ex ejus descrip­ tione constat, non est dubium, prædictum statum distingui, et'ab illo, quem vocavi­ mus naturæ puræ, et etiam ab eo, quem citati auctores appellant naturæ integræ) solum superest quaestioni illi de modo lo­ quendi, et rationibus dubitandi occurrere. Respondetur ergo esse discrimen inter Quare natura naturam humanam ex una parte, et reli­ humana quas omnes ex alia : quia cæteræ naturæinnp0Unis vel sunt tantum spirituales, ut Angeli ; vel.d’«»» corporales tantum ut bruta, et reliqua in-'ntcgra' feriora, DISP. I, CAP. Π. feriora, ol proptoroa neque constant parti­ bus, aut portionibus inter se divisis, et aversis : neque sibi ipsis relicta habent ex quo divitw, vel non integræ dicantur. Na­ tura vero humana cum ex diversis portio­ nibus scilicet, spirituali et corporali coales­ cat, ex se affert conlrarielatem in seipsa, et divisionem, ac dissensionem suarum par­ tium : et ideo minus recte diceret u r integra, quam non integra, secundum quod integrum etiam diviso opponitur, quousque per dona superaddita, et non debita praedictae partes ad concordiam, et unionem reducantur. Non autem ita bene diceretur trunca, manca, aut monstruosa, quia hæc nomina sonant privationem et ablationem alicujus perfec­ tionis débita, vel saltem prius habita: et non ita proprie dicuntur de sola negatione : qualis esset illa divisio, vel non integritas de qua loquimur. Aliis 44. Ad secundam objectionem respondetur statum justitiæ originalis, et statum naaiisfit tQræ integræ distingui inter se saltem sicut includens, et inclusum : et hoc sufficere ut reputentur tanquam diversi status. Quia li­ cet justitia originalis separabilis non esset a naturali integritate ; poterat tamen hæc se­ parari ab illa, et sine ea reperiri : et ut sic separata, nequiret non novum et diversum statum constituere. Eo præsertim quia prædicla justitia pertingebat usque ad ordina­ tionem ad finem ultimum supernaturalem : et ideo includebat gratiam rectificantem cir­ ca talem finem. Illevero status integritatis naturalis.quem,ut distinctum assignavimus, sisteret omnino intra naturæ ordinem, ne­ que ad supernaturalia pertingeret. Quin etiam intra ipsum ordinem naturæ, etquoad naturalia dona non'adæquaret statumjustitiæoriginalis: quia non excluderet etiam in sensu composito peccata venialia, levesque aliquos errores : neque etiam aliqualem inobedientiam ex parte appetitus sensitivi, quatenus in aliquibus levissimis motibus posset rationem prævenire ; licet ab illa facillime comprimerentur. Harum autem imperfectionum nulla erat compossibilis cum justitia originali' Ad ultimam dicendum est, privationem gratiæ, vel justitiæ originalis sufficientem esse ad constituendum diversum statum na­ ture, seu contra naturam : quia licet non sit forma positiva : habet tamen modum form® : eo quod permanentor, et in esse quieto afficit naturam : neque ex se est fa­ cile transiens, sed difficile mobilis ab illa : et licet destruatur adveniente gratia ; quan­ tum tamen est ex se, et ex modo afficiendi, maneret in perpetuum. Et quamvis non ordinet positive ad ultimum finem, qui est Deus : versatur tamen circa illum per mo­ dum aversionis : immoest ratio ut volun­ tas sistat in suo proprio bono, tanquam in fine omnino ultimo. Ad illud, quod addi­ tur de gratia viæ, constat ex modo dictis: quamvis enim possit, et sæpe amittatur per peccatum mortale, ex se tamen est habitus permanens, et difficile mobilis a subjecto ; nec necessaria est major firmitas, vel stabi­ litas pro hujusmodi statibus constituendis ; nam et homo stare dicitur, cum supra pe­ des sistit ; quamvis futurum fit, uteito moveatur. / § in. Incidens dubitatio deciditur. 45. Circa omnes supradictos status pos-AnDeus sunt adhuc non pauca sciscitari quæ majori ex parte ad alia loca remittemus, ubi op-tcereboportunius agitantur ; unum autem hic de- innatu cidemus circa primum statum. Nam quæri solet, utrum homo potuerit in illa nuditate a Deo creari, et conservari, etiam post ra­ tionis usum sine ullis donis, vel auxiliis gratiose concessis. Et non procedit quaestio attenta potentia Dei absoluta, cui ea tan­ tum negantur, quæ implicant contradictio­ nem : in eo autem quod Deus crearet homi­ nem denegatis omnibus perfectionibus non debitis; immo et proprietatibus debitis (ut si crearetur sine sensibus, sine manibus, sine pedibus, etc.) perspicuum est nullam contradictionem involvi. Attenta vero com­ muni lege, et communi providentia, juxta quam agi solet hæc difficultas, negant id PgatSiva? fieri potuisse Zumel art. 2, disp. 2, et alii zumel. quatenus possibilitatem hujus casus non ad communem, et decentem modum operandi Dei, sed ad potentiam absolutam reducunt. 46. Potest autem suaderi primo : quia Deus attenta communi lege nullam naturam producere valet in eo statu, in quo non pos­ sit consequi suum finem ultimum, consequalurque illum de facto, saltem in aliqui­ bus individuis : auctor enim rerum juxta suavem providentiam tenetur vel res ipsas in suo fine constituere, vel conferre media necessaria, ut illum assequantur : sed na­ tura humana in illa sua nuditate, omnique alio auxilio gratis concesso destituta, non DE (JR ATI Λ DEI. DISP. I, CAP. II. consequeretur; immo nec consequi posset muniter alii Theologi in prooemio ad prxsen- vraie* rc κ ^>“· ultimum finem assequendum. Et licet Deus tem tractatum de gratia, et Expositores D. Vchu? 1 ‘la so gereret cum natura humana (ait Sua­ suum ultimum finem -.ergo non potuit juxta rez oit. cap. 2) non propterea extraheret communem providentiam sic produci. C e­ Thom, huc loco, Cajetanus super ari. 2, ul1lf· illum ab statu naluræ pur® : quia neque tera constant. Minor vero probatur. Nam Curiel § 4, Montesinos § 2, Suarez Prole- cajet ordinaret illam ad finem supernaturalem, medium necessarium ad assequendum finem gum. cap. 2, Bellarminus de gratia primi neque gratiam proprie dictam, aut naturæ ultimum human® natur®, sive naturalem, hominis lib. unico cap. 7, et idem aperto integritatem illi conferret ; sed esset illud sive supernaturalem, est amor absolutus, supponunt Medina, Granados, Joannes a S. Media. regimen quædam moralis providentia con­ Thoma, et alii. Et probatur facile : nam eoGj^· et efficax talis finis : homo autem in illo sentanea naturæ rationali, quæ mutabilis ipso, quod Deus producat, et conservet ali-S Tboi statu non haberet sufficientes vires ad hunc est non solum physice, sed etiam moraliamorem, etiam respectu finis naturalis : quam naturam cum omnibus, qu® illi ex ter : neque talis providentia dici posset suis principiis debentur, et qu® natura ipsa sicut illas non habet in natura lapsa : ergo, debita, aut petita ex meritis ipsius naturæ, etc. suopte jure expostulat, servat ergo illam sed velut ex naturali misericordia Dei, cu­ communem, et suavem providentiam : non I confir- Et confirmatur : quia communis, et suajus sapienti®, et bonitati valde consenta­ "mU0' vis Dei prendentia non fert, ut minus pro­ enim hujusmodi providentia plus requirit, neum est naturam debilem, et infirmam quam quod Deus unicuique rei provideat, I videat natur® human®, quam reliquis ad­ non in sua debilitate relinquere, sed abun­ sicut debitum est ex suis principiis, et ita huc inferioribus naturis. Cum ergo reliqu® dantius illi, et liberalius, quam ipsa postu­ unumquodque regat, sicut exigit ejus na­ natur®, sive superiores homine, sive infe­ let, providere. tura, atque adeo nihil denegando eorum riores, ex vi status, in quo creantur, con­ 51. Sed quamvis hæc solutio sit satis comqu® illi debentur, licet non tribuat ea, quæ sequantur suum ultimum finem ; non vi­ «*· munis, et conjecturalis potius, quam falsa non debentur : sed homini condito in puris detur dicendum potuisse humanam creari dici debeat; difficultati tamen non occurrit. naturalibus conferret Deus omnia, quæ illi in tali statu, in quo illum consequi non va­ Quia modo non discutitur, qualiter Deus se ex suis principiis debentur, et quæ natura leret : ut contingeret, si crearetur omnino haberet cum homine, si decrevisset creare in puris naturalibus. ejus suopte jure exposceret ; quæ vero illi illum aliter, quam creavit de facto cum denegaret, neque talis natura exposceret, I Immo si ita crearetur, naturaliter, et originali justitia : an illum relinqueret in neque illi deberentur : nihil igitur ibi fie­ necessario esset infelix et misera : proindesua omnino nudrtate ; aut vero gratiose su­ ret contra, vel extra communem providen­ que deterioris conditionis quacunque alia peradderet supradicta auxilia? Si enim hoc tiam : atque adeo servata ejus lege potuit, natura : quia ex sua creatione esset impo­ quæreretur, neutra pars posset certo diffi­ sic contingere. Et sane implicatio videtur tens ad assequendum finem ultimum, in quo niri : quia utrumlibet esset Deo omnino in terminis, quod si Deus producit, conser­ felicitas consistit. liberum : neque scire possumus, dum ejus vat, et regit aliquam naturam, et concur ­ 2 argu- 47. Secando probatur : nam in quocunque conditionata decreta ignoramus, quid prae­ rit cum illa, sicut ipsa produci, conservari, ‘nenluin· stata Deus crearet hominem, imponeret dictorum eligeret. Illud tamen semper veregi, et moveri postulat; deficiat ab illo illi præceptum diligendi ipsum Deum effica­ rosimilius conjectamur, quod magis con­ providentia, quæ ex ipsis rerum naturis citer, et super omnia, servandique totam gruit divinæmisericordiæ, et magis divinam petitur, et requiritur : quæ est providentia naturalem legem : non enim hoc præcep­ bonitatem manifestat : sicut esse conferre suavis, et communis. tum est aliquid natur® debitis superaddi­ prædicla auxilia, vel etiam aliquid majus 50. Quare ad primum, quod in contra- Ad tum, sed ipso rationis lumine impressum : intra naturæ ordinem. Sed dubium motum rium adduximus, respondetur concedendo t’nnl0m· cum igitur neque Deus plus exigat ab ho­ ultra pergit, et inquirit : an si Deus ita ho­ majorem. Quamvis enim natura humana mine, quam ipse homo potest facere; neque minem condidisset in puris naturalibus, ut ob disparitatem principiorum, et partium in statu natur® pur® inessent illi vires ad nullum sive concursum, sive auxilium rationalis, et sensitivae, ex quibus essentia­ prædictam legem,et præceptum observanda; præter naturæ debita conferret ; dicendus liter coalescit, differat in hoc ab aliis sim­ non videtur potuisse creari in illo, saltem esset hiccasus juxta communes leges divin® plicioribus naturis, quod non in pluribus servata communi lege divin® providenti®. pcovidentiæ; aut vero potentiæ ejus abso­ sicut illae, sed in paucioribus finem suum 3fun· 48. Tertio : Vel homo conditus in illo lute tribuendus? In qua dubitatione recurs^a^u> perveniensque ad usum rationis, con­ consequatur : non tamen ideo negandum i' sus ad auxilia indebita potius est petitio verteretur ad Deum finem ultimum natura­ est quod adhuc sibi ipsi, et communi proprincipii, quam solutio argumenti. lem, diligendo illum super omnia, vel non videntiæ relicta habeat consequi illum sal­ Leptina 52. Respondetur ergo duplici via juxta converteretur : si primum, statim conferret tem in aliquibus. Sed neganda est minor I duas sententias, quas disp. sequenti dub. illi Deus gratiam, juxta doctrinam D. Tho. argumenti. Ad cujus probationem respon­ 2, examinabimus. Juxta primam concessa sup. q. 89, art. G, et eo ipso non maneret in deri solet, quod condito homine in illo pri! eliam majore posteriorissyllogismi,neganda statu natur® pur®, sed in statu grati®. Si mo statu ad divinam providentiam perti’ | est minor : asserit enim prædicla sententia, secundum, etiam non maneret in illo statu, neret succurrere illi efficacius, et majores ! hominem in puris naturalibus constitutum sed in statu peccati, et natur® laps® : quia vires superaddere per aliqua auxilia ordi­ I habere sufficientes vires ad diligendum præcepto naturali tenebatur ad prædictam nis naturalis, non tamen debita, sed gratis I Deum super omnia, et ad servandam legem conversionem : fuissetque proinde peccatum collata ; sufficientia vero ut posset servare I naturalem cavendumque a peccato mormortale non converti. naturalem legem, et elicere actum dilectio­ tali, saltem non longo tempore : et cum hoc 49. Contrarium nihilominus tenent com­ nis Dei super omnia, et alios requisitos ad |: 23 esset in potestate naturæ, concursusque ad id necessarius ex parte Dei a natura ipsa saltem pro aliquibus postularetur; nondeessent qui ita observarent, et qui in ea obser­ vantia decederent, ac proinde qui post hanc vitam suam naturalem Deatitudinem, et finem ultimum assequerentur. Per quod palet lum ad confirmationem Ri-^pontum etiam ad secundum argumentum.Quia adconutrumque supponit, hominem in illo statu fi^-2et non habiturum ex se sufficientes vires ad argum. diligendum Deum finem naturalem efficaci­ ter, et super omnia; neque ad servandam lotam naturalem legem etiam pro parvo tempore : quod suppositum negandum est juxta prædictam sententiam. 53. Ad tertium eadem via incedendo, eli-Ocoirrigitur prima pars dilematis. Sed negandam3argwu· est, quod per talem conversionem conse­ queretur homo gratiam : non enim in statu illo esset connexa conversio ad Deum ut finem naturalem cum gratia, aut cum con­ versione ad finem supernaturalem. Unde per talem conversionem non extraheretur homo ab statu naturæ puræ, neque in eo acquireret aliquid non debitum ipsi naturæ. Doctrina vero D. Thom. supra q. 89, art. 6, procedit, supposita elevatione naturæ hu­ manæ ad finem supernaturalem, quam in primo parente accepit, et supposito origi­ nali peccato, in quod devenit per ejus cul­ pam : atque adeo restringenda est ad præsentem statum naturæ lapsæ. Quia enim conversio efficax ad Deum, etiam ut finem ultimum naturalem non compatitur cum aversione ab ipso, ut fine supernatural!, in qua habituali aversione peccatam originale consistit, et aliunde hoc peccatum non po­ test tolli sine gratia : fit ut in præsenti statu conversio ad Deum ut finem naturalem ne­ cessario sit gratiæ adnexa. Quæ ratio non militat in statu naturæ puræ : ubi sicut nulla esset aversio a Deo, quæ deberet au­ ferri, ita neque esset necessaria gratia ad conversionem. 54. Aliter occurrendum erit prædictis ar- Alia via gumentis juxta oppositam sententiam, quæ hominem conditum in puris naturalibus arçu1 mcni3 negat habere ex se sufficientes vires ad dili­ gendum Deum super omnia, etiam pro parvo tempore. Nam admisso hoc præsupposito, consequenter dicendum est hominem in illo statu non teneri ad talem amorem : neque istum fore tunc medium simpliciter neces­ sarium ad consecutionem finis ultimi; sed sufficere alium minus perfectum, quem ta 24 ’’ ■; $ DE GRATIA DEI. homo suis viribus cum generali, et communi Dei concursu posset elicere. Cum enim Deus non plus exigat ab homine, quam ipse homo potest facere per vires, quas vel possidet, vel habet repromissas ; et in praedicto statu, neque haberet, neque (ut casus supponit) essent ei promissa? vires sufficientes ad Dei amorem absolutum et efficacem : alias etiam dum facit, quod in se est, non peccat ; dumque non peccat, non possit ob sua demerita (atque adeo juxta communem providentiam) aBeatitudine creatura? rationali naturaliter, debita excludi : consequens fit, ut neque prædictus amor super omnia absolutus, et efficax esset illi in præcepto, neque pars legis naturalis, neque medium necessarium ad assequendum praedictum finem : sed sufficerent alia proportionata viribus ipsius humanis, et quæ cum generali Dei concursu posset adhibere. Per quod patet non modo ad primum ar­ gumentum (in quo neganda est minor pos­ terioris syllogismi) et ad confirmationem (in qua negari debet suppositum, nempe amorem illum, ad quem non inessent ho­ mini vires, fore tunc medium necessarium) sed etiam ad secundum, et tertium argu­ mentum : quorum vis nititur in præcepto conversionis ad Deum per amorem effica­ cem super omnia : et ideo seclusa obliga­ tione hujus amoris, neque contineretur in lege naturali aliquid quod homo suis viri­ bus facere non posset : neque omittendo prædictam conversionem, in peccatum ta­ beretur; sed maneret in sua innocentia, et nuditate naturali. Meto, 55. Si autem inquiras, quæ essent tunc a^kihi media proportionata viribus illius status, et purorum necessaræ a^hibenda pro assecutione finis couse· ultimi ? Respondetur in primis quantum ad mræiti- adultos necessariam esse observationem, seu non violationem cujuslibet præcepti ne‘ gativi obligantis sub mortali, ut non furari, non occidere, non mæchari, etc. quia hæc non violatio, salva hominis libertate, quæ omnino ad peccandum necessaria est, non excederet ejus vires. Præsertim dum abes­ set gravis tentalio ut respectu multorum etiam per non modicum tempus continge­ ret : et maxime in illo statu ubi quæ modo sunt, ex Dæmone omnino non essent. Ex præceptis vero affirmativis naturalibus illa saltem tunc obligarent, quæ modo sine gra­ tia adimpleri possunt : sicut est praecep­ tum offerendi Deo aliquem cultum, prae­ ceptum honorandi Parentes ; præceptum restituendi alienum : præceptum succur­ rendi proximis necessitatem extremam pa­ tientibus, et similia. Immo praæceptum dilectionis Dei non omnino cessaret : sed obligaret ad amandum illum perfectiori modo quoad appretiationem.quo homo pro­ priis viribus amare posset ; atque adeo et amore concupiscentia? honesto, et amore quodam modo amiciliæ absoluto, et efficaci secundum quid : hoc est, quantum erat ex parte hominis : quia esset totus amor in quem possent ejus vires pertingere. Sed quia ; hujusmodi vires non sufficerent ad amorem absolute, et simpliciter efficacem, seu ad amorem super omnia; idcirco praedictum præceptum, et ejus amor ad istum gradum non pertingerent. 56. Hæc diximus pro adultis: parvuliQuorus· _ _„11 * nullo _i:_ _____ j:_ ____ ___ (!amo?i enim alio medio, quam morte ipsajjjocirc opus haberent : quia anima a corpore sepa­ salutem in illo rata statim habet suam naturalem beatitu- sutu. dinem consequi, nisi ob culpam, et deme­ ritum retardetur aut impediatur. Et hac via putant aliqui occurri sufficienter primo ar­ gumento, et ejus confirmationi : quia multi in illo statu ante rationis usum moreren­ tur, et ii omnes consequerentur naturalem beatitudinem : hacque ratione verum esset naturam humanam sic conditam, non esse naturaliter miseram, neque ex sua creatione infelicem, aut impotentem ad assequendam felicitatem : siquidem consequeretur illam in aliquibus: et posset consequi in omni­ bus, si per ipsos non staret : licet dicatur neminem adultorum illam de facto consequuturum sine recursu ad auxilia non de­ bita naturæ : ob præceptum diligendi Deum super omnia, et insufficientiam humana­ rum virium ad talem dilectionem. 57. Hic tamen dicendi modus nobis non Bejid· probatur : quia nimis coarctat leges com­ tur. munes divinæ providentiae erga naturam humanam secundum se spectatam : ipsamque naturam satis deprimit : dum negat, aliquod ejus individuum juxta praedictas leges proprio studio, et labore, atque adeo morali, et humano modo naturalem felici­ tatem consecuturum. Modus enim, quo par­ vuli decedentes ante usum rationis illam consequerentur,non esset moralis, et huma­ nus, seu omnino consentaneus, proprius, et per se naturæ humanæ ; sed quodam­ modo violentus, et per accidens : sicut est mors in illa ætate. Eo præsertim quia anima rationalis id­ circo etiam in illo statu crearetur in cor­ pore, DISP. I, CAP. II. pore, ut ministerio sensuum, temporis de­ cursu determinatas rorum species, et noti­ tiam acquireret, quibus post separationem, et in ipso felicitatis naturalis statu uti pos­ set : nec non ut per bonum usum liberi arbitrii, et per ejus actus honestos Deo fini ultimo naturali conformaretur, et erga ipsum recliiicaretur. Porro si in prædicto statu ii dumtaxat ad naturalem felicitatem pervenirent, qui ante rationis usum, et horum fructuum perceptionem morerentur; cæteri vm omnes perirent, frustra anima * rationali fuisset corpori infusa, frustraque natura Humana ex tali anima, et corpore constituM fuisset : quandoquidem nullus esset/jfris hujus constitutionis. Quæ omnia communi providentiæ, quam sibi vendicat natura humana, omnino non congruunt. Ne ergo hujus providentiæ legem nimis coarctemus, extendenda est salus hominum in illo statu, etiam ad aliquos adultos, juxta primam, vel secundam solutionem nuper traditas. r;!icj. 58. Sed urgebis : quia homo in quovis statu consideretur, indiget dono perseverantiæ, ut ad Beatitudinem perveniat : sed hoc donum omnino est supra debitum na­ turæ, immo et supra merita gratiæ : et ideo nullis.justorum actibus potest de condigno promereri: ut Patres, et Theologi praecipue D. Augustinus, et D. Thomas ubique pro­ clamant : ergo quovis modo status ille consideretur, nequirent homines ad felici­ tatem pervenire, per ea dumtaxat media, vel auxilia quæ naturæ deberentur. Et con­ firmatur. Nam quod ex multis conditis in puris naturalibus,quibusdam peccantibus,et pereuntibus, quidam non peccarent, et non peccando ad felicitatem pervenirent, proculdubio esset aliquod speciale beneficium nulli debitum : quod sicut fuisset, negatum aliquibus, potuisset negari omnibus : et pro I quo unusquisque prudentissime, et religio! sissime Deum oraret, ne sibi denegaretur : • ergo nisi adderetur hoc speciale, et non de­ bitum beneficium, nullus in prædicto statu felicitatem consequi potuisset. tear, Respondetur ad objectionem, persevesj/ ranliam illam, de qua Patres, et Theologi j·1; loquuntur, et quam supra merita extollunt, magnumque perseverantiæ donum appel/•ζ lant, esse perseverantiam in gratia, quæ ■ b animam Beatitudini supernatural! coniunconjun­ git. Quæ vero necessaria esset, ut homo conditus in puris naturalibus ad naturalem felicitatem perveniret, solum esset quædam Salmant. Curs. theolog,, tom. IX. C33». " permanentia in ipsa naturæ puritate, et ad summum aliquis in cognitione, et virtute naturali profectus. Hujusmodi autem per­ severantia? S. Patres, et Theologi non me­ minerunt : nec si meminissent, gratiam, aut beneficium naturæ humanæ indebitum eam nuncuparent : quia revera exigitur ab ipsa natura naturali jure, saltem pro ali­ quibus individuis. Eademque natura exigit, ut talia a divina providentia determina­ rentur. Per quod patet ad confirmationem : nam licet respectu hujus, vel illius individui esset speciale beneficium, quod, non pecca­ rent, et non peccando, ad naturalem feli­ citatem pervenirent, id quod satis esset, ut unusquisque pro ejus impetratione oraret : non tamen esset aliquid indebitum, vel omnino gratiosum respectu speciei, et na­ turæ humanæ. Quia licet ista in particulari non designet hæc potius individua quam illa pro felicitate assequenda, postulat ta­ men, ut a divina providentia, quæ illi pla­ cuerint, designentur, et determinentur : et ita hæc ipsa designatio,et determinatio cadit sub debito, et sub communi providentia talis naturæ. De quo plura dicemus dispu­ tatione sequenti dubio primo ubi hæc solu­ tio magis elucidata manebit. 59. Secundo urgebis contra secundam Alia solutionem, quod homo in puris naturali-rcpllea bus non haberet minores vires ad amandum Deum, neque minus gravi hujus amoris præcepto adstringeretur, quam modo in natura lapsa adstringuntur omnes, etiam qui sine ulla gratia, aut luce supernatural! ad usum rationis perveniunt: sed hi omnes tenentur ad amorem efficacem, et super omnia, saltem respectu Dei ut finis natura­ lis : habentque proinde vires sufficientes ad talem amorem : ergo negandæ non sunt hujusmodi vires, et præceptum pro statu naturæ puræ.— Huic objectioni non potest plene satisfieri, quousque examinemus vi­ res humanæ naturæ in ordine ad diligen­ dum Deum, cum in puris naturalibus, tum in hoc statu naturæ lapsæ : quod praestabi­ mus, disp. sequenti dub. 3 et 1.Interim vero Ren­ voi dicendum est (tuendo prædictam secun­ dam solutionem) omnibus pervenientibus ad rationis usum in natura lapsa tribui a Deo majus aliquid virium, et luminis, quam haberent in puris naturalibus : et hac ra­ tione teneri ad perfectiorem amorem, quam ibi adsiringerentur. Vel relinquenda erit illa solutio, et sententia cui innititur; præe- IK ·>· :·-■% K? <■ 4ÎA-4 P its ϊΓ»..·4ϊ· Ο* : r 26 DE GRATIA DEL DISIL I, CAP. III. sequenti, ubi (quia opportunior est locus) montium : quia communis illis fides erat, nec I ligendaque alia prior : juxta quam homines ad examen vocabimus duplicem aliam illi quisque aquas quasi proprias, cl suas habe­ conditi in puris naturalibus haberent suffi­ bat ; ubi enim non sunt in medio, quasi pri­ adnexam circa sufficientiam, vel insuffi­ cientes vires ad diligendum Deum super vata sunt, non publice /luunt. At vero ut cientiam humanæ naturæ ad diligendum omnia (saltem pro parvo tempore) ad idque inter medium montium /luant aqux, audi Deum, servandamque naturalem legem, præcepto naturali tenerentur. Et hæc modo vocem montis (nempe A post, ad Rom. 15 sive in puris naturalibus, sive in statu na­ sufficiant pro prædicta dubitatione circa et 1 ad Corinth. 1): Deus pacis det vobis id turæ lapsæ. Unde non est opus majore hujus statum naturæ humanæ in puris naturali­ ipsum sapere invicem, ut ipsum sapiatis om­ capitis dilatatione. bus, plura vero reperies dubiis citatis. nes, et non sint in vobis schismata. Quod 66. Circa statum naturæ integræ rogari forma sentio, sentis: in medio /luit aqua : non habeo cons! i- posset, quæ esset prima forma constitutiva CAPUT III. quasi privatum meum, nec tu quasi privatum tueret illius integritatis ? an scilicet aliqua quali­ staimn tuum. Veritas nec mea sit propria, nec tua; intcgri- tas naturalis ordinis residens immediate in De erroribus Lutheri, Calvini, ei aliorum ut et tua sit, et mea : inter medium montium - tatis. anima, ex qua habitus, et dispositiones per­ contra libertatem arbitrii". pertransibunt aqux. Et tandem concludit : ficientes potentias quasi naturali sequela Ergo, fratres, ad hoc valeat, quod diximus 1 61. Post notitiam diversarum acceptiopullularent ? Aut vero sine prædicta quali­ charitati vestra, propter fontes, ut /luant de num gratiæ, et differentium statuûm, in cliïul tate sufficienter constitueretur prædietus vobis, convalles estote, et cum omnibus con­ quibus potest natura humana constitui ; new status per habitus, et dispositiones affi­ ferte, quod de Deo habetis. Inter medium oportet varios errores cum divinæ gratiæ, ta*!» cientes immediate corpus, et potentias, una /luant aqux, nulli invideatis, bibite, satura­ tum libertati nostræ contrarios recensere, bertat cum perfectiori modo informandi ex parte mini, manducate, saturate. Ubique communis Quidam enim nescientes necessitatem gra­ animæ? Huic vero quaesito satisfecimus aqua Dei habeat gloriam, non hominum pri­ tiæ cum libertate arbitrii componere, in torn, prxcedenti in tractatu de Peccatis disp. vata mendacia. extrema prolapsi sunt præcipitia : nam vel 16, num. 61. Eademque disputatione a 62. Deserviet etiam hæc notitia ad pœQtum gratiam propugnantes oppugnarunt liber­ num.b, solutionem dedimus aliquibus aliis, utilis nitius penetrandum mentem, et intentio­ tatem ; vel arbitrio nimis faventes gratiam quæ circa statum juslitiæ originalis exci­ fcoiEm nem Pontificum, Conciliorum, et sanckbspreverunt, ut inquit D. August. Epist. 46, D A« errcrmn tari possunt. Videlicet ubi esset prædicta eotilia. rum Patrum, quorum testimoniis frequen­ ad Valentinum, ubi monet : Neque negetis justitia tanquam in subjecto primario? tius in hac materia, quam in aliis utemur. Dei gratiam, neque liberum arbitrium sic Quid esset entitative, et substantialiter : seu Ubi enim perspectum habuerimus,quid hæ­ defendatis, ut a gratia Dei separetis, et I an esset perfectio naturalis, vel supernaretici, et cæteri Ecclesiæ inimici assevera­ lib. de gratia Dei contra Pelag. cap. 47, I Ai ia turalis ordinis ? An et quomodo sit distincta verint; facilius percipiemus,quo mens Pon­ inquit : Ista quxstio, ubi de arbitrio volunI dubia.rc-a gratia nostra justificante, quidve illi su­ tificum, et Conciliorum collimet, et quid in peraddat ? An quoad omnes suas perfectio­ tatis, et Dei gratia disputatur, ita est ad suis determinationibus approbet, vel con­ nes importet formas positivas, et cujus discernendum difficilis, ut quando defenditur demnet. Quod plurimum refert ad verita­ generis? Ac denique in quo genere causæ liberum arbitrium, negari Dei gratia videa­ tis notitiam securius, et citius comparan­ perfectiones ilte redundantes in corpus, et tur :’quando autem asseritur Dei gratia, li­ dam. Unde omnes fere graves Auctores, qui in partem sensitivam ex perfectione, quæ berum arbitrium putetur auferri. Unde de divina gratia disputarunt, recitationem esset in anima, et voluntate originarentur. necessarium est extremas, et erroneas sen­ errorum ipsi adversantium præmiserunt. Hisque similes alias quæstiones scitu non tentias referre, et ante alia earum notitiam Eosque imitari studentes, prius in hoc ca­ indigiias, eodem tract, disp. 11, dub. 6, et in præmittere : tum ut declinemus earum’pei pite referemus hæreses, et errores contra commentario ari. 4, quxst. 81, examinavi­ ricula, tum ut medium placidum, et com­ nostri arbitrii libertatem ; et deinceps re­ mus : ad quæ loca pro omnibus illis lecto­ mune, quod Ecclesia Catholica tenet, recto censebimus hæreses divinæ gratiæ contra­ rem remittimus. Sed et circa statum naturæ tramite attingamus. Imminent singularita­ rias. Nam liberum arbitrium licet dignitate lapsæ, distinctionemque ejus ab statu na­ tum, novitatum, et perinde hæresum sco­ cedat, praecedit tamen gratiam ordine ge­ turæ pura» posset hic moveri gravissima illa puli : sed veritas in medio quiescit, cunctis nerationis : est enim ejus subjectum, ad quæstio, quam in prxdiclo tractatu disp. 16, indivisa, et pervia ; quam sincere debemus quod regendum, et perficiendum ipsa or­ dub. 2 et 3, fuse satis discussimus : An per amplecti errorum dissidentes terminos de-El[rt3J dinatur : unde eo negato, gratiæ necessitas, peccatum primi Parentis natura humana clinando, ut pulchre monebat idem S. Doct. error» aut utilitas non apparet, juxta illud D. Bernon solum incurrerit privationem omnium Psal. 103, ad illa verba : Inter medium'l"itiii DEem. nardi in lib. de gratia, et lib. arbitrio: illorum donorum, quæ justitia originalis montium pertransibunt aqux, ubi ait : Quod Tolleliberuin arbitrium, non erit, quod sal­ supra naturæ debitum conferebat; sed etiam medium dicitur, commune est. Bes commu­ vetur. Tolle gratiam, non erit unde salvetur. acquisierit aliquam pravam dispositionem, nis, unde omnes vivunt, media est : nec alli­ Opus hoc, scilicet salutis, sine duobus effici ratione cujus difficilior sit ad bonum, et net ad te, nec ad me. Propterea loquimur sic non potest: uno, a quo fit: altero, cui, vel propensior ad malum, quam esset innatura de aliquibus hominibus : habent inter se pa­ in quo fiat. Deus auctor est salutis, liberum pura? et neque pro hac difficultate (quia cem, habent inter se fidem, habent inter se arbitrium capax : nec dare illam, nisi Deus; esset actum agere) in præsenti immorabi­ charitatem : sic certe dicimus. Quid est inter nec capere potest, nisi liberum arbitrium. mur. Ejus tamen resolutione, et doctrina, se? In medio sui. Quid est in medio sui ? quam citato loco statuimus, utemur disp. i ( ommune est illis. Audi aquas inter medium Quod ergo a solo Deo est, et soli datur libero montium arbitrio, tam absque consensu esse, non potest accipientis, quam absque, gratia dantis. Si­ milia habet D. Hieronymus super Isaiam o.Hier. cap.49. Quod vero ante alia hic oportebat prae-Exist di­ mittere, nempe existentiam, et propriam uussup’ rationem liberi arbitrii, alibi ex professoi*on'lur dedimus, videlicet tract. 10 de I oluntario, disp. 2, per totam: et si quæ superest diffi­ cultas, eam in hoc tract, superare curabi­ mus ostendendo, quarn optime cohæreat arbitrii libertas cum necessitate,et maxima divinæ gratiæ efficacia : in quo foedere per­ cipiendo caligant hæretici, vel solius arbi­ trii defensores, vel solius gratiæ patroni. Unde in præsenti illud tantum præsupponere opus est, quod triplex genus libertatis distingui soleat juxta triplicem differentiam servitutis, seu necessitatis ipsi libertati op­ posite. Alia enim est libertas, quæ miserias hujus vite excludit,et dicitur libertas glorix, juxta illud Apostol. ad Rom.8 : Quia et ipsa Ad Rom. creatura liberabitur a servitute corrupt icnisS\\^fffj. tis ac­ in libertatem glorix [iliorum Dei. Alia exclu­ ceptio ­ dit servitutem peccati, et vocatur libertas nes. gratix, de qua idem Apostol. ad Rom. 6, inquit : liberati a peccato, servi facti estis justitàæ.WÙL denique excludit necessitatem, seu omnimodam determinationem in ope­ rando, et appellatur libertas physica, seu, nalurx, de qua 1, ad Corinth. 7, dicitur : l.aradictis patet. Unde e apudJudxos. Priscillianislx hujusmodi errocontrario Salmant. Curs. theolog. tom. IX. 33 ris etiam rei fuerunt, ut dicitur in lib. de hxresibus. 75. Jovinianus etiam circa annum 395, Jovinian libero se opposuit arbitrio : volens quippe de™“’ Manichæismum pœnitus declinare, ad aliud deflexit extremum, ut assereret hominem, baptismatis gratia suscepta, non possedeinceps peccare. Ita colligitur ex epist. D. Hieron. de fide ad Damasum, ubi ait : D.nicr. Liberum sic confitemur arbitrium, ut dica­ mus nos Dei semper indigere auxilio; et tam illos errare, qui cum Manichxo dicunt homi­ nem peccatum vitare non posse, quam illos, qui cum Joviniano asserunt hominem non posse peccare. Uterque enim tollit arbitrii li­ bertatem. Nos vero dicimus hominem semper et peccare, et non peccare posse, ut semper nos liberi confiteamur esse arbitrii. Paulo aliter exponit radicem hujus erroris D. Thom. D Thoni quæst. 24 de Verit. art. 4, ubi ait : Qui­ dam existimantes naturam mentis humani ad modum corporalium naturarum opinati sunt omne illud, in quo videbant mentis hu­ manx inclinationem esse, hominem ex neces­ sitate operari : et ex hoc in contrarios errores inciderunt. Habet enim humana mens duas contrarias inclinationes. Una quidem in bo­ num ex instinctu rationis. Quam considerans Jovinianus dixit hominem peccare non posse. Hic error est stultissimus, et cujus falsilatem manifestant ipsa peccata. Sed illum late confutabimus disp. seq. dub. 5 et 6. 76. Post hæcmonstrua sæpius prostrata, Albancubellum iterum adversus libertatem concla-^J^, marunt Albanensès circa annum 796. Cons-sescontituebant enim cum Manichaeis duo primal”^fr' principia : et inde cum eisdem colligebant puj-napeccatum non proficisci ex libero arbitrio ; immo nullam esse arbitrii potestatem. Ho­ rum successores fuerunt Albigenses circa annum 1212, qui eisdem armis instructi intermissum bellum contra arbitrii liber­ tatem in Comitatu Tolosano redintegra­ runt. Sed eorum impetus, et copias S. Dominicus Ordinis Prædicatorum Auctor, s Dom i et clara lux Hispaniae, oratione, praedica-" tione, et disputationibus fregit, et penitus superavit. De quo videndi sunt Vincentius , in speculo historiali lib. 30, D. Antoninus 3 d.Aui. p. tit. 19, cap. 1 et 4, parte tit. 11, cap. 7. Sed inter Albanensium , et Albigensium tempora non defuere, qui Ecclesiam cum circa alia dogmata, circa libertatem arbitrii turbarunt. Nam Petrus Abailardus circa annum 1140 asseruit Deum ex omnimoda I necessitate agere, quæ agit : unde liberla- DE GRATIA DEI. DISP. tem arbitrii in suo fonte extinxit. Abailardo suppetias detulit Amaldus Brixiensis ejus d Bern, coaetaneus, ut constat ex Divo Rornardo (qui contra hos haereticos strenue decertavit) in epistola ad Innocentium Papam, ubi eo­ rum arrogantiam repraesentat his verbis : Procedit Go lias iste (nempe Abailardus) pro­ cero corpore, nobili illo suo bellico apparatu circummunitus. Ante se quoque ejus armiger Arnobius de Brixia, squamma squammx copjungitur. Siquidem sibilavit apisqu.verat in Francia, api de Italia. Et venerunt in unum adversus Dominum, et adversus Chris­ tum ejus. Similia habet in epislol. ad Guidonom Legatum, et in epistol. ad Episco­ pum Constantiensem. Concit. 77. Horum errorem damnarunt Concilium Senonense sub Cælestino 11 et LateraD.Thom.nense sub Innocentio II, et contra illum disputat Divus Thomas 1 part, quæst. 19, art. 3, et quæst. I de potentia art. 5, ubi ait : Dicendum, quod hic error, scilicet Deum non posse facere, nisi qux facit, duorum fuit. Primo fuit quorumdam Philosophorum di­ centium Deum agere ex necessitate naturæ. Quod si esset, cum natura sit determinata ad unum, divina potentia ad alia agenda se ex­ tendere non posset, quam ad ea, qux facit. Secundo fuit quorumdam Theologorum consi­ derant iumordinem divinx juslitix, et sapientix, secundum quem res fiunt a Deo: quem Deum prxterire non posse dicebant : et inci­ debant in hoc, ut dicerent, quod Deus non potest facere, nisi qux facit. Et imponitur hic error Magistro Petro Almadareo. (Sic etiam vocatur a pluribus.) Videatur sanctus Doctor lib. 1 contra geni. cap. SI, cum duo­ bus sequent, et lib. 2, cap. 23, cum se­ quent. ubi fundamenta prædicti erroris evertit, et Doctrinam Catholicam pluri­ bus rationibus firmat. Abailardus autem in suo errore non permansit ·, sed pcenitens ad retnis Cluniacum divertit, et ibidem in arctissima Cluniae, observantia perseveravit, et sancto fine quievit, ut constat ex V. Petro Cluniacensi lib. 5, epist. 20, ad Eloysam Abbatissam Abailardi conjugem, quæ idem vitæ propo­ situm arripuerat. wide- 78. Sed consepulto Abailardi, Albanenl^as-sium, et Albigensium errore, in Ecclesiam, uecessi- et liberum arbitrium conjuravit Joannes r— Wicleph. circa annum 1352, et plurimos jfeoi'uabsolu M Ilain Im- habuit sui erroris asseclas. Asserebat autem nuuiorum ae. omnes actus humanos ex necessitate absolunm. iU[a evenire, non quæ fundaretur vel in mala natura, vel in inevitabili astrorum influxu ; sed in decreto, et praescientia Dei regnaturus, si secundum Se consideretur ; non internis. Autumabat enim hæreticus posito (udem si consideretur, ut provisum. Illud decreto efficaci Dei, et præscientia futuri autem, quod Julius objicit, secundum prxeventus ; fieri in nullo sensu posse, quod inissii frivolum apparet. Cum enim divinx oppositum contingeret. Et quia videbat pri­ pTOvidcntix non solum subdantur effectus, mum illud haberi in sacra scriptura, et sed etiam cuusx, et modi essendi : non sequi­ apud Augustinum in libris contra Pelagia­ tur, quod si omnia providentia Dei aguntur, nos : consequenter, pessima tamen conse­ quod nihil sit in nobis. Sic enim sunt a Deo quentia seductus, asseruit cuncta necessa­ provisa, ut per nos libere fiant. rio absolute fieri, nullamqne dari potentiam Nemo autem magis ex professo, aut lu­ ad oppositum, quæ pro vera libertate suffi­ culentius hunc, sicut et alios Wiclephi ceret. Ita asseruit in 2 Trialogi cap. 13: errores impugnavit, quam V. N. Thomas Deus, inquit, nécessitât creaturas singulas activas ad quemlibet actum suum. Et lib. 3 eçfain Waldensis in Doctrinali fidei antiquae, quod ■kw Trialogi, cap. 9 : Numquid creatura potest Wll-' ad Martinum V direxit. Ut enim Deus aliis temporibus, ubi aliquis de novo haereticus impedire Dei determinationem, ct ut sophistx insurrexit, sacrum aliquem Doctorem op­ concedunt, veritatem xternam procedentem posuit : ita contra Wiclephi adsultus V. ex Dei proposito? Et post pauca : Cum ergo, Thomam dedit, et armis verae pietatis, et addit in ignorantia Dei, in variatione sux incomparabilis sapientiae instruxit. Adeo volitionis, vel rei impedientis non possit obsta­ quippe diligenter, acute, docte, et Catholice culum inveniri: relinquitur, quod proposi­ tum Dei oportet necessario adimpleri: et sic inirras illum haereticum confutavit, ut merito diomne futurum eveniet necessario. Unde inter v^xerit Andreas Vegà illum esse fontem quendam a quo postea universi, qui con­ 45 articulos erroneos Wiclephi, quos dam­ tra novos haeresiarchas scripsere, hause­ navit Concilium Constantiense, ponitur 26, rint. Nec segnius in hac causa laborarunt qui rei est hujusmodi : Omnia absoluta neces­ alii plures Thomæ alumni, ut videri potest sitate eveniunt.Sed fundamentum huj us hæAinh. apud Abrah. Bzovium torn. 15 ann. Eccl, retici, et totius machinæ structuram jamss. ann. 1422, ubi ait : Ad hos errores Wiclepridem prostraverant D. Aug. et D. Thom. d phistarum extirpandos plurimum in Anglia ex quorum doctrina ostendemus infra disp. °· contulerunt ea tempestate viri aliquot illus7, quomodo cum præscientia Dei, et decreto tresex ordine Carmelitano. Nihil vero lauda­ efficaci, et gratia pariter efficaci præopebilius in Waldensi apparet, quam summum rante, stet indemnis libertas arbitrii. Ubi studium in novitatibus exlirpandis, et ve­ etiam occurremus pluribus argumentis, neratione antiquorum Patrum promoven­ quibus quidam viri catholici, ne concede­ da, ut ejus volumina legenti liquido constat, rent gratiam Augustinianam ab intrinseco et ipse protestatur in præfatione ad Marti­ efficacem, illam Wiclephi consequentiam num V, his verbis : Hanc autem librum to­ promovisse videntur. Modo videamus, quam tum, doctrinale antiquitatum Ecclesix appel­ facile Angelicus Præceptor 3 contra gen­ lare disposui hac ratione, quod in toto hoc tes, cap. 94, argumentationem Wiclephi, et opere contra novitates hxreticas, antiqua Ec­ asseclarum præveniens, illam dispellat hisBclesia a temporibus Apostolorum per succes­ verbis : Ex quo etiam patet, quod hxc consiones Episcoporum, et plebium, quod in re­ ditionalis est vera : si Deus providit hoc fubus moris docuit, tenuit, et prxdicavit, quan­ turum, hoc erit, sicut secunda ratio procede-mt Wi tum antiqua exemplaria videre conceditur, bat. Sed sic erit, sicut Deus providit illud ipsa nos docebit, ipsa, inquam, mater Eccle­ esse futurum. Providit autem illud esse futu­ sia per seipsam negotia terminabit·. Hunc rum contingenter. Sequitur ergo infallibilimodum Augustinus servavit, ut tam poten­ ter, quod erit contingenter, non necessario. ter vinceret Manichxos, et Pelagianos hxretiPatet etiam, quod hoc, quod ponitur provi­ cos. Unde obiter liquet Waldensi illum sum esse a Deo, ut sit futurum, si sit de ge­ modum conciliandi libertatem humanam nere contingentium, poterit non esse secun­ cum aliis causis tantum probari, qui in Ecdum se consideratum : sic enim provisum est, d.Am. etesia jamdiu probabatur, et quem Augus­ ut sit contingens, potens non esse. Non tamen tinus docuit contra Manichæos libertatis est possibile, quod ordo providentix deficiat, humanæ hostes, et adversum Pelagianos quod contingenter eveniat. Et sic tertia ratio divinæ gratiæ inimicos. solvitur. Unde potest poni, quod iste non sit 79. Inter praecedentes hæreses, quæ sporegnaturus CAP. III. 35 cialcs habuerunt patronos connumerari po- Pncdcstest error Prædestinatorum circa annum noriIrô 418,cujus non invenimus singularem auc- θΤ”^8 torem. Contigit autem hac occasione, ut ” ' colligitur ex Sigiberto in Chronie, anno 425 et N. Waldensi lib. 1 Doctrinal, c. 22, et August, locisstalim referendis. Cum S, Doct. AugustinusadsultibusPelagianorum occur­ reret ; et causam Ecclesiae ageret ; plura scripsit volumina, in quibus aperte doce­ bat efficaciam præoperantem divinægratiæ, et prædestinationem æternam, absolutam, et præcedentem omnia merita, tam utexercita, quam ut prævisa. Hæc ut legerunt Monachi monasterii Adrumentini sub Valentiano Abbate, non parvi eorum turbati sunt : et occasione accepta, non data, primo obmurmurarunt, deinde in errores aliquos prolapsi sunt. Dicebant enim posita efficaci gratia, et prædestinatione absoluta, nullum rationabiliterob peccata corrigi ; sed potius alios orare debere, ut Deus ei gratiæ auxi­ lium pro emendatione concederet. Causa­ bantur etiam prædestinatis nihil obesse peccata ; reprobis vero bona opera minime proficere. Et in hunc modum quæribundi libertatem arbitrii saltem in negotio salutis insectabantur. De horum monachorum D>Aug> querimoniis, et periculo certior factus Au­ gustinus scripsit sub vitæ fine duos libros : unum de gratia, et libero arbitrio ; alte­ rum de correptione, et gratia : scripsit etiam duas epistolas, nempe 46 et 47 ad Valentinum Abbatem. In quibus ita abest, At“nus’ ut pro illorum monachorum consolatione .perpeantiquam sententiam prædestinationis ab- tîæab solutæ, et gratiæ efficaciter præoperantis 'Q™' temperet, xæl dissimulet, quod potius nul-efficacis libi operosius explicat supremum Dei dominium supra operationes nostras, atque invictam divinæ gratiæ efficaciam, ejusque amicabile cum libertate fcedus. Sed videa­ mus, quomodo illorum querimonias August, repræsentet in lib. de correct, et gratia cap. 4: Cum ergo et ipsa voluntas a Domino prxparetur; cur me corripis: quia vides me ejus prxeepta nolle; et non potius ipsum rogas, ut in me operetur et velle? Et cap. 6: Hanc charitatem non accepimus : quid itaque corripi­ mur, quasi nos eam nobis dare possimus, et nostro arbitrio habere nolimus. Et in epist. 46, ad Valentinum : Venerunt ad nos, inquit S. Doctor, duo juvenes, Cresconius, et Felix de vestra congregatione se esse dicentes, qui nobis retulerunt monasterium vestrum non­ nulla dissensione turbatum : eo quod quidam jV: 36 f ΛS DE GRATIA DEI. in nobis sic gratiam prrdicent, ut negent ho­ minis esse liberum arbitrium, etc. Augos80. Ut vero has querimonias, et errandi tinus compo· occasiones compesceret Augustinus, a doc­ SUll trina prius tradita, ut proxime dicebamus, liber­ tatem non est digressus ; sed duo monuit : primo absolutam. et cratiam CUm ΟΓ2* prædestinationem 1 ti»an-efficacem non praejudicare libertati, sed fina' eam magis stabilire : secundo correptio­ nem non esse omittendam, quia Deus ea sæpe utitur tanquam medio extrinseco, dum hominis cor interius immutat. Unde lib. de corrept. et gratia, cap. 8, inquit : Nam quis ignorat tam fuisse perituram fidem Petri, si ea, qux fidelis erat, voluntas ipsa deficeret ; et permansuram, si eadem voluntas maneret? sed quia prxparatur voluntas a Domino, ideo pro illo non posset esse inanis oratio. Quando rogavit erg >. ne fides ejus de­ ficeret, quid aliud rogavit, nisi ut haberet in fide liberrimam, fortissimam, invectissimam, perseixrantissimam voluntatem ? Ecce que­ madmodum secundum gratiam Dei, non con­ tra cam libertas defenditur voluntatis, loluntas quippe humana non libertate conse­ quitur gratiam ; sed gratia potius libertatem, et ut perseveret, delectabilem perpetuitatem, et insuperabilem fortitudinem. Et cap. 14 : Non est itaque dubitandum voluntati Dei, qui in cado, et in terra omnia, quicumque voluit, fecit, et qui etiam illa, qux futura sunt, fecit, humanas voluntates non posse re­ sistere ; quominus faciat ipse, quod vult : quandoquidem de ipsis etiam hominum volun­ tatibus, quod vult, cum vult, facit. Nisi /orte ut ex mullis aliqua commemorem, quando Deus voluit Saùli regnum dare; sic erat in potestate Israëlitarum subdere se memorato viro, sive non subdere : quod utique in eorum erat positum voluntate, ut etiam Deo valerent resistere. Qui tamen hoc non fecit, nisi per ipsorum hominum voluntates, sine dubio ha­ bens humanorum cordium, quo placeret, in­ clinandorum omnipotentissimam potestatem. Nec propterea inquit cap. 15, omittere de­ bemus correptionem fratrum, et pro fratri­ bus orationem. Pastoralis tamen, inquit, necessitas habet, ne per plures serpant dira contagia, separare ab ovibus sanis morbidam; ab illo, cui nihil est impossibile, ipsa forsi­ tan separatione sanandam. Nescientes enim quis pertineat ad pndestinatorum nume­ rum, quis non pertineat, sic affici debemus charitatis affectu , ut omnes velimus sal­ vos fieri. Quibus, et aliis monitis utrum­ que errorem compescuit, ac monachos il­ los mediam, et Catholicam viam edocuit. DISP. trium oxlincluin laisse por peccatum origi­ nale! HOC modo manere niai tituliiinsinc re. Refertur hires is Luther i contra liberum Adeoque frontem obfirmavit, ut nullam arbitrium. activitatem illi attribuerit ; sed dixerit velut inanime quoddam se habere, mere patiendo, 81. Cum sordes omnium fere antiquarum i.ui et recipiendo a Deo suas impressiones, et hæresnm instar capacissima? cloaca? exce-’j^ affectus. Ita docet in lib. Operationum in pisset Martinus Lutherus; non potuit ab- rei Ncgjyit Psalmos, Ps. 5, ubi ait : Error est liberum horrere dogma contra libertatem arbitrii, "^■^arbitrium habere activitatem in bono opere, quod est plurium aliorum errorum scaturigo. Asseruit ergo actus humanos fieri cum bii leni. quando de interno opere loquimur. Velle enim illud, quod credere, sperare, diligere, motus, necessitate absoluta, et hominem carere po­ raptus, ductus verbi Dei, et quidam continua testate ad oppositum. Principio vero tan­ purgatio, et renovatio mentis, et sensus de die tum docuit, hanc necessitatem provenire ex in diem in agnitionem Dei, licet non semper decreto, et præscientia Dei : unde cum ne­ atque intensa sit illa passio, semper tamen cessitate opposita indifferenti® conjungebat (Hissio est. Ecce, inquit Hierem. sicut lutum libertatem oppositam coactioni, seu violen­ in manu figuli, ita vos domus mea. Quid, tia? : dicebat enim hominem voluntarie obsecro, activitatis habet lutum, quando figu­ agere, sed absque potestate ad non agendum. lus formam ei attingit. Nonne mera passio Ita constat ex his, quæ docuit torn. 3, de ibi cernitur? Et in art. ad Leonem X, art. servo arbitrio, ubi dixit: Sequitur necessario 36 : Liberum, inquit, arbitrium post pecca­ nos operari : necessario tfico, non coacte, hoc tum res est de solo titulo; et dum facit, quod est, cum homo vacat Spiritu Dei, non quidem Wiinp. in se est, peccat mortaliter. Idem docuit Phiviolentia, vel ut raptus obtorto collo nolens lippus Melanchthon in locis communibus facit ; sed sponte, et libenti voluntate facit. impressis Vuitembergæ anno 1520 et super Unde ejus discipulus Bucerus libro de con-jjm epist. ad Rom. ad illa verba : Juxta prxcordia doctrinæ asserit, quod Lutherus so­ destinationem Dei, et similia docent alii lam libertatem a necessitate negaverit, sed li­ rigidi Lutherani. bertatem a coactione concesserit, ut videri Hanc hæresim damnat Concil. Trid. sess. tau­ potest apud Bellarminum lib. 3 de gratia, ter in Cpost peccatum Adami nec ante, nec post justificationem posse divina præceptaadim- nossiplere, sed Deum impossibilia præcipere, ut bllu* constat ex dialogo Silvestr. Prieratis ubi haereticus ait : Pessime facis, quod negas Salvatorem impossibilia jussisse : plusquam pessime facis, quod hoc falsitatem audes ap­ pellare : Non possumus in hac vita mandata Dei adimplere. Praeceptorem imitatur PhiI lippus ad cap. 4, epist. ad Rom. in 1 edit, Philip- 38 DE (IRATIA DEI. ubi inquit : Cum mandat tex Deum diligi, perinde impossibilia jubet. atque si prxcipiat nobis transvolare Caucasum. Quam hæresim A * damnat Concilium Trident, sess. 6, can. 18. Trid’. his verbis : Si quis dixerit Dei prxeepta ho­ mini etiam justificato et sub gratia constituto esse ad observandum impossibilia, anathema sit. De quo latius dicemus disp. seq. dub. 5. Consequenter ad praedictum errorem asse­ ruit Lutherus hominem in omni opere pec­ care mortaliter, et tanto gravius peccare, quantomagis conatur sedisponere ad justi­ tiam. Quia, ut refert Castro, verbo, Opera, existimavit hominem teneri in omni opere servare praeceptum charitatis diligendo Deum super omnia ; quod consuit esse in hac vita impossibile. Hoc vero licet videatur consequens ad errorem immediate relatum, maximam habet inconsequentiam ad prin­ cipium illud capitale totius dogmatis LuLutbcri therani, nempe hominem nihil libere agere, 'qncnlh en‘ra ve^ Ve^ CQncta ac^ ' necessàrio ; nequit a lege deflectere, quæ suo imperio tantum dirigit eas operationes, quae possunt indifferenter elici : in necessa­ riis quippe superfluit extrinseca legislatoris directio. Hunc etiam errorem damnat Con­ cilium Trident, sess. cit. can. 7, his verbis : Si quis dixerit opera omnia, qux ante justi­ ficationem fiunt, quacumque ratione facta sint, vere esse peccat a, vel odium Dei mereri, aut quanto vehementius quis nititur se dis­ ponere, tanto eum gravius peccare : anathema sit. Et can. 25, ubi dicitur : .Si quis in quo­ libet bono opere justum saltem venialiler pec­ care dixerit, aut quod intolerabilius est, mor­ taliter; atque ideo pamas xlernas mereri, tantumque ob id non damnari, quia Deus ea opera non imputet ad damnat ionem : anathe­ ma sit. Luihcrus 85. Sed summa, impiissima, et horribilis Lutheri hæresis fuit asserere Deum esse aucto- auctorem, et causam peccati ; et ita operari pcaSi. hi nobis mala opera, sicut et bona. Sic lo­ quitur in assert, art. 36 : Quomodo potest homo sese ad bonum prxparare ; cum neque in potestate sua sit vias malas facere? Nam et mala opera in piis operatur Deus, ut Pro­ verb. 16, dicitur: Omnia propter seipsum operatus est Dominus etiam impium ad diem malum. Quis audet se etiam in malis operi­ bus sxpe coactum aliud facere, quam cogi­ taverit? Similia habet in libro de servo arbitr. In quo multo injuriosior Deo fuit, n wai- llliam Manichæi, ut de Wiclepho dixerat densis. N. Waldensis lib. 1 doctrin. art. 1, cap. DISP. I, CAP. III. 22. Illi enim, ne Deum facerent originem I in semita. Undique vobis occurret, cl pacem peccati, finxerunt aliud primum principium I habere non sinet, donec ferreas vestras cermalum: Lutherus autem non dubitavit di­ ! vices, et xreas frontes contriverit. Alia plura, cere cuncta flagitia, et turpissima scelera I quæ saepissime effudit,omittimus. esse divin® providenti® partus : qua nulla isenten· Sed hæc Lutheri in Thomistas malevomajor potuit excogitari blasphemia. Illam I ‘mista?* palam declarat doctrinam eorum esse vero damnat Concilium Trid. sess. cit. can. rumi.u·catholicissimam, et illius dogmati prorsus 6, his verbis : Si quis dixerit non esse in ‘ umime contrariam. I ,'nde ejus convicia praeconium potestate hominis vias suas malas facere ;sed wiHru· fuere veritatis ; et occasionem praebuerunt mala opera ita ut bona Deum operari non viris doctis, ut altius sentirent de Angelico permissive solum, sed etiam proprie, et per Dodore, et de illibata ejus doctrina, quam ipsius profitetur schola. Unde S. Martyr se ; adeo ut sit proprium ejus opus non minus jwn Joannes Fischerus Episcopus Roffensis in proditio Judx, quam vocatio Pauli: ana­ Fische- lib. contra capt. Babyl. cap. 2: Primum hic thema sit. 86. Hi sunt capitales errores Lutheri in Luit» ru'‘ perpende lector, quanta Lutherus jaculatur in Thomistas opprobria : quibus et illius Divi hac materia, quibus ex Calvino, et aliis gloriam denigrare studet, cujus nomen et doc­ sectariis alios infra adjiciemus. Sed priustissimis, et eruditissimis viris in magna sem­ quam hinc discedamus, monitum volumus tas. per hactenus habitum fuerit veneratione, lectorem circa implacabile odium hujus quippe qui Theologix florem passim appella­ hærctiei contra D. Thomam, et S. Doctoris runt. Et cap. 3 : Inter quos fuit vir eruditis­ discipulos : ut hinc prudenter perpendat, simus D. Thomas Aquinas: quem ideo liben­ quam adversa fit fatali illi necessitati Lu­ tius commemoro, quoniam ejus viri sancti­ theranæ doctrina Thomistica circa præstatem Lutheri ferre non potest impietas ; sed cientiam Dei, et efficaciam divinæ volunta­ quem omnes Christiani venerantur, pollutis tis. et gratiæ. In quo nimia enituit audacia • Lanee- labiis ubique blasphemat. Et Lancelotus Poquorundam, qui doctrinam a D. Thom. PAto. htus videns, quod Lutherus Romanam Ec­ assertam Lutheranismi voluerunt insimu­ clesiam appellaret Ecclesiam Thomisticam, lare, affectantes nescire distantiam inter respondit : Immortales tamen ago gratias cœlum, et terram, et differentiam inter ignorantix sux, qua probatur nobis, quod sub Christum, et Belial. Quod si, utipsi fingunt, Ecclesia Thomislica tam sancti, et veteres ita esset ; non ita debaccharetur Lutherus Doctores, lumina, et columnx Ecclesix com­ in Thomistas, sed eos pro suo errore alle­ prehenduntur. Ut sic intelligamus non aliam garet vel patronos, vel discipulos. Audia­ Thomx Ecclesiam (id est, quam Thomas dimus ergo Lutheri sibilos in libello contra 1 tino lumine illustravit') quam exterorum Pa­ Regem Angliæ tunc Ecclesias defensorem : trum. llxc autem Thomx egregria laus, qui a In hoc, inquit, hunc libellum regis scriptum sanctorum Patrum sententiis, auctoritate" arbitror, ne stuporem, et inscitiam sophista­ prxsertim Pontificum comprobatis, noluit un­ rum, prxsertim porcellorum istorum (Tho­ quam discedere. Unde odium Lutheri parit mistes dico) falso a me traduci crederet mun­ in nobis D. Thomae amorem, et reveren­ dus. Et rursus: Miror, inquit, sapienlistiam ; impellitque, ut avidius investigemus simum hunc Thomistam(sic Henricum VIII, sensum Thomisticum Lutheran® fatalitati tum catholice sentientem irrisorie vocat) adeo contrarium. cur nonetaccidentiatransubslanlial. Deinde: Id faciam in gloriam Ilenricianx Ecclesix, § in. et ipsius Ilenrici egregii defensoris Thomistx. Tandem amarulentissime profert : llxc Expenditur error Calvini contra libertatem sunt arma, quibus hxretici vincuntur hodie, arbitrii. ignis, et furor insulsissimorum asinorum, et Thomisticorum porcorum. Sed pergant porci ΐιίτΐηί 87. Lutherus implacabili evertendi Ecilli, et si audent, exurant me. Hic sum, et j?®· clesiam furore in rabiem actus minus subCJQ ' f i expectabo eos. Cineribus solis post mortem nferri- dole processit impugnando arbitrii liberta— etiam in mille maria projectis, persequar, et rau· tem ; sed illam palam negavit. Calvinum fatigabo hoc abominabile vulgus. Summa, autem insita ingenii vafrities, quam ei com­ Vivens papatus hostis ero, exustus bis hostis muniter tribuunt scriptores, solicitum, et ero. Facile, porci Thomistx, quod potestis : cautum fecit, ut magis clanculum procedeLulherum habebitis ursam in via, et lexnam 39 ret, et sub catholicorum verborum involu­ cro venenosum suggereret dogma. Unde licet hæresim Lutheri § prxced. propositam reipsa tenuerit, et veram arbitrio liberta­ tem negaverit, ut ex dicendis apparebit : nihilominus quasdam Catholicorum formu­ las verbotenus adeo imitatus est, ut nihil docere nisi catholicum videretur. Quod jam in antiquis hæreticis notaverat D. Hiero-D.Hier. nym. in episl. ad Pammach. et Oceanum his verbis : Sic verba temperant, sic ordinem, vertunt, et ambigua quxque concinnant, ut et nostram, et adversariorum confessionem te­ neant, ut aliter hxrelicus, aliter catholicus audiat. Multoties etiam variat Calvinus sententias, ut sub hac æqui vocatione suspensum ineonsteneat lectorem, et argumentorum pondera Iautia· subterfugiat. Quam inconstantiam, vafritiem, et simulatum animum palam mani­ festavit circa confessionem verae, et realis praesentiae corporis Christi Domini in Eu­ charistia : nam in comitiis Ratisponensibus illam cura Bucero, Melanchthone, et aliis Protestantibus admisit; quam paulo post Genevam reversus impugnavit. Videantur Jacobus Gualterius in Anatomia Calvinismi, G^ntcr. Nicolaus Romaeus in effigie Calvini, etClau- Nicot. dius Sainctes in respons. ad Bezx apologiam, ciaud. ubi innumeras Calvini inconsequentias, et Saincl· contradictiones recensent. 88. Primo igitur, ut Calvinus speciete- ^’ec^ nus Catholicos conveniret, negavit necessi- sitatem talem Manichaeam, et fatalem, desumptam vel ex hominis natura, vel ex creatarum ei taucausarum influxu. Ita in lib. 1 Institut, cap. 16, sect. 8, ubi ait : Nos etsi de verbis non litigamus, fati tamen vocabulum non recipi­ mus : tum quia est ex eorum genere, quorum prophanas novitates refugere nos Paulus de­ cet : tum quia ejus odio conantur gravare Dei veritatem. Dogma vero false,ac malitiose objectatur : non enim cum Stoicis necessita­ tem comminiscimur ex perpetuo causarum nexu, et implicita quadam serie, qux in na­ tura contineatur : sed Deum constituimus ar­ bitrum, et moderatorem omnium, qux prosua sapientia ab ultima xternitate decrevit, quid facturus esset ; et nunc sua sapientia, qux de­ crevit, exequitur. Et in lib. de praedestinat, contra Pighium pag. 3-10: Caleant, inquit, cum suo fato Stoici; nobis libera Dei volun­ tas omnium sit moderatrix. Et quia videbat dogma Lutheri de voluntate mere passive se habente communiter, et efficaciter refu­ tari ; confessus est hominem aliquid agere. Ita lib. 2 Instit. cap. 5, §, ubi ait : Extra- 40 4 T? nca est illa similitudo, qux nos invidiose gra­ vat. Quis enim ita desipit, ut hominis motio­ nem a jactu lapidis nihil differre autumet ? Neque vero quidquam simile consequitur ex nostra doctrina. In naturales hominis facul­ tates referimus approbare, respuere, velle, nolle, eniti, resistere: nempe approbare vani­ tatem, respuere solidum bonum, velle malum, nolle bonum, eniti ad nequitiam, resistere just it ix. 1 Adsiruit 89. Secundo docuit Calvinus dari granm»ei^am> cl motionem Dei efficacem abAugustino assertam (pessime tamen expositam, qnem ut ex dicendis constabit) cujus energiam his non rerie verbis exaggerat in lib. 2 de lib. arbitr. exponit. contra Pighium pag. 236 : Dicimus Deum mundo prxesse, quem condidit: nec modo rerum eventus habere in sua potestate, sed hominum etiam corda gubernare; voluntates flectere pro suo arbitrio huc, atque illuc, ac­ tionum esse moderatorem : ut nihil tandem, nisi quod decrevit, efficiant, quidquid conan­ tur, et lib. 2 Institut, cap. 3, ail : .Vecsecus accipi sententia Christi potest,omnis, qui au­ divit a Patre meo. venit ad me, quam ut efficacem a seipsa Dei gratiam docet, quemad­ modum et Augustinus concedit. Per quæ verba solum significare videtur fieri non posse, quod Deus aliquid efficaciter decer­ nat, et ad illud hominem efficaciter moveat ; et quod nihilominus homo in contrarium obsistens id non efficiat. In quo sensu prædicta propositio est catholica, eamque docet D.Aug. D. Aug. lib. de corrept. et gratia cap. 11, ait : Subventum est infirmitati voluntatis humanx, ut divina gratia indeclinabiliter, et insuperabiliter ageretur. Et inEnchirid. cap. 103 : Nullus, inquit, fit salvus, nisi quem Deus voluerit salvari ; et ideo rogandus est, ut velit : quia necesse est feri, si voluerit. Idemque alibi frequenter repetit. Quod D.Tlwm.etiam docet D. Thom. 1, 2, quaest. 112, art. 3, ubi ait : Prxparalio ad gratiam, secun­ dum quod est a Deo movente, habet necessita­ tem ad id, ad quod ordinatur a Deo. Et 1 parte, quæstione 19, articulo 8 ad 1, ait: Necesse est hanc conditionalem veram esse: si Deus hoc vult, necesse est hoc esse. Et 2, 2, q. 24, art. 11: Tripliciter, inquit, ]>ossumus considerare charitalem. Γηο mudu ex parte Spiritus Sancti moventis animam ad diligen­ dum Deum. Et ex hac parte charilas impeccabilitatem habet ex virtute Spiritus Sancti, qui infallibilitcr operatur, quodeumque vo­ luerit. Unde im])osdbile est hxc duo simul esse vera, quod Spiritus sanctus velit aliquem · i ’ . Λ’ * DE GRATIA DEI. ‘ | I | j moveread actum charitalis, et quod ipse charitalem admittat peccando. Do quo latius diximus tract, de loiunt. Dei disp. 10, dub. 5, et ex professo dicemus infra, disp. 7, dub. -1. 90. Tertio cum Calvinus cerneret, quod VI ado Doctores Catholici argumenta contra liber­ terc tatem ab AViclepho, Luthero, et aliis anti- >'“ntiici(4 quis haereticis facta communiter diluebant apJ iw distinctione illa famosa se/uus compositi, et τι* fJo· tino relatam hæresim Lutheri et Calvini Deum vocari omnium eorum Auctorem, quæ I trnrant circa nostri arbitrii libertatem, non defuerant homines (alioqui Catholici, et expectaisti Censores volunt otioso tantum ejus per- | missu contingere. Et lib. 2, cap. 4, loquens I ieâ?.r- tæ doctrinæ, ac probitatis)qui prædictæ hæde obduratione Pharaonis inquit : .4n indu· | L resi maxime faverint, vel illam damnatam doctrinam amplexati, et reipsa tutati fueravit non emolliendo ? Id quidem verum est. I Sed plus aliquid fecit, quod obstinatione pec- |j Entres rint. Ex iis fuit Michael Bajus Doctor, et tus ejus obfirmandum salhanæ mandavit. Et IifeM Decanus in academia Lovaniensi, qui in 'aliquibus libris asseruit plures articulos, paulo post affirmat : Divinitus efficaciam | in quibus jam ad Pelagianismum, jam ad erroris, ac seductionis immittit, ut credant i Calvinismum palam inclinavit ; et non mendacio, qui veritati non paruerunt. paucos habuit suæ doctrinæ sectatores. Cui 96. Unde Theodorus Bezaejus amicissi- cJ maloutremediumadhiberetsummus Ponti­ mus, et eandem sectam professus, sic loquifex Pius V, post diligentem prædictarum tur in summa Christianis. « Omnia itatél propositionum discussionem, plurimas ea­ « necessario ex Dei immutabili decreto everum, nempe septuaginta novem damnavit « niunt, ut secundum illud Judas necessain speciali bulla edita anno 1567, septimo « rio Christum prodierit : Herodes et PilaKalendas octobris, secundo sui Pontificatus « tus necessario Christum condemnaverint : anno. Cujus bullæ exemplaria afferunt Lor« reprobi peccent necessario, et pereant : Ura. ca 1, 2, in fine, Vasquez in comment, ad « Adamus necessario lapsus sit, quanquam Terre en’cursu divinæ gratiæcensuit. Constat id tum D.Tbo. ex d, Hieronym. loco num. 106 relato, et epist. ad Ctesiphontem, ubi cum Pelagio disserens ait : Pis adhuc, et alium nossetui erroris principium? Doctrina tua Origenis ramusculus est. Tum ex D. Thom. lib. 3, contra gentes, cap. 8 9, ubi hæc habet : « Quidam vero non intelligentes, qualiter « motum voluntatis Deus in nobis causare « possit absque præjudicio libertatis volun« tatis; conati sunt has auctoritates male « exponere : ut scilicet dicerent, quod « Deus causât in nobis velle, et perficere, « in quantum dat nobis virtutem volendi, « non autem sic, quod faciat nos velle hoc, « vel illud : sicut Origenes exponit in 3 « Periarchon, liberum arbitrium defen« dens contra auctoritates prædictas. » Et lib. 2 ejusdem operis, cap. 44, detegit radi­ cem hujus erroris Origenis, immo et alio­ rum plurium illum consequentium. « Nunc . superest, inquit, ostendere, quod rerum distinctio non processit ex diversis mo■ tibus liberi arbitrii rationalium creatur rarum, ut posuit Origenes in lib. Periar­ chon. Volens enim resistere antiquorum ■ hæreticorum objectionibus, et erroribus, « quibus ostendere nitebantur diversam « naturam boni, et mali esse in rebus ex « contrariis actoribus propter multam dis« tantiam inventam, etc. coactus est ponere « omnem diversitatem in rebus inventam « ex diversitate meritorum secundum Dei «justitiam praecessisse. Dicit enim, quod. « Deus ex sola sua bonitate primo omnes « creaturas æquales produxit, et omnes spi« rituales et rationales,quæ per liberum ar« bitrium diversimode sunt motæ.quædam « adhærentes Deo plus vel minus, quædam « ab eo recedentes magis vel minus.Et secun« dum hoc diversi gradus in substantiis spi­ ff ritualibusexdivinajustitiasuntsubsecuti, « ut quidam essent Angeli secundum divera sos ordines, quidam animae humanae se« eundum diversos status: quidametiam dæ« mones in statibus diversis, etc. » Ex qua doctrina palam inferebatur, quod stante om­ nimoda a?qualitate ex parte Dei, qui tantum tribuerit vim volendi, tota diversitas inter Angelos, et dæmones, et hominesortum pri­ mo duxerit ex libero arbitrio, quod sine ullo discrimine ex parte Dei, semetipsum appli­ cuit ; et vel adhæsit Deo, vel recessit ab illo, et fecit discretionem in negotio salutis. Quæ cuncta injuriosa sunt Deo, et ejus gratiæ, et futurum Pelagianismum parturiebant, ac præsignabant. 109. Sed ne dubitatio aliqua in hac relin- Ahs quatur, audiamus ipsum Origenem lib. 3 Periarchon, cap. 1, ubi plura contra divi- m nam gratiam, et universalissimum Dei concursum effutit. «Post hæc, inquit, inse« quebatur illa quaestio, quoniam et velle, « et perficere esset ex Deo : et aiunt, si ex « Deo velle est, et ex Deo est perficere, sive α mala agimus, vel volumus, ex Deo est. « Quod si est, liberi arbitrii non sumus. Ad « quod respondendum est, quod sermo « Apostoli non dicit, quia velle mala ex Deo « esi, neque perficere bona, aut mala ex « Deo est. Sicut enim a Deo habemus hoc « ipsum, quod homines sumus, quod spira­ ti mus, quod movemur : ita et quod volu­ ti mus, a Deo habemus. Ut si dicamus quod « movemur, ex Deo est; vel quod singula « quæque membra officio suo deserviunt, et « movetur, ex Deo est. Ex quo utique non « illud intelligitur, quia quod movetur ma­ tt nus ad verberandum injuste, vel ad fu­ ti randum, ex Deo est. Sed hoc ipsum quod « movetur, ex Deo est : nostrum vero est « motus istos, quibus motum ex Deo habe« mus, vel ad bona, vel ad mala conver­ tere, DISP, I, CAP. IV. « tore. Ila ergo esi, usioa aliquibus de arbitrii (cui plus justo favit) ,4Ua· qui suorum præceptorum errores adeo acer­ eum ita Cani· effusi ta. a libertate notavit, illa sentimus, qua prae­ « Ephraim, et ipse ignoravit, Oseæ7, vitio­ rime fovit, et auxit, ut factus fuerit im­ a dictum Divum Hieronvmum sentire co« sis nimirum affectibus juvenescens. Eodem pietatis magister, et hæresi contra divinam •r a gnovimus ; et non solum de Rudino, sed « modo tibi quoque ingens annorum turba gratiam infamem titulum dederit. Fuit is \ k ih !e λ!» Η ςϋ-τ.-Μ·.· . ’ 1 r < S f < .t 1 DE GRATIA DEI. que inflexum animum habes, et alio mo­ errorem errori copulans libertati arbitrii, 1 nasterio ad aliud subinde migrans, atque excussa gratia, licentiam carnis annexuit, I a omnium mensas perscrutans, et explo­ ut refert idem Pontifex m epist. ad Episcoi Piceni. Videatur Baronius tum. 6, anno I ft rans. Quamobrem si tibi carnium nidor, 493, a num. 34. I atqueobsoniorum condimentum cur®est; 118. Habuit autem Pelagius non paucos c.t sola, et prima inter comprovinciales suos « tales refutare debuerat ? Sed i Ile est pesti« fer, de quo sanctitudini tu® ante annum « scripseram, signifer, et confederatus eo« rum Valerianus, ventriloquus, qui gul® « (ut præceptor Pelagius) operam præbens, « quidquid otiosum su® adulationis inve« nerit, ibi sanctos, ac fidelissimos nunciat, i etc. » Quam valide autem Cyrillus N. insectatus Pelagianos fuerit, slatim dice­ mus. vitilis 121. Deinde Vitalis Carthaginensis, c^.‘quamvis Pelagianismi titulum in publico «*· fugere videretur, illi tamen profecto favit, dum asseruit non esse orandum pro idololalris, sed fidem tantum fore ipsis propo­ nendam : ad quam amplectendam negabat necessariam esse gratiam, sed sufficere exis­ timabat liberum eorum arbitrium, ut cons­ tat ex epist. D. August, adeundum Vitalem, qu® est 107. 122. Denique præter hos, et alios speciahebiio les discipulos, quos prolixum esset referre, qnt habuit Pelagius plurium hominum turbas, qui ejusdem erroribus adhærerent. Inter hos fuerunt non pauci Nolani, ut constat ex hAuz. Ιθθ D. August, ad S. Paulinum ejus­ dem civitatis Episcopum, ubi post alia inquit : <■ Quod propterea commemoravimus, quoniam quidem apud vos, vel in vestra potius civitate (si tamen verum est, quod audivimus) tanta pro isto errore quidam obstinatione nituntur, ut dicant facilius esse, ut ctiarn Pelagium deserant, qui h®c sentientes anathematizavit, quam ab iDjjus sententi®, sicut eis videtur, veritate discedant. » Nestoriani etiam Pelagianis seobstrinxe- Nestorunt necessitudinis vinculis : Pelagii enim ruscum discipuli in Occidente damnati, et sedibus ?ela* expulsi, Constantinopolim trajecerunt, utconjuncImperatoris implorarent auxilium : quos no· Nestorius perbenigne excepit. Unde conti­ git, ut Nestorianorum, et Pelagianorum eadem fieret massa, et Nestorii discipuli ex Pelagii fonte novum haurirent venenum, quod proprio dogmati adjicerent. Constat hoc ex D. Prospero in Epitaphio Pelagian® d Prosp et Nestorian® hæresum, ubi ait : « « « « « « « « Nesloriana lues successit Pelagianx Qux tamen est utero progenerato meo. Infelixmiserxgenitrix, et filia natx Prodivi ex ipso germine, quod pepe-ri : Nam fundare arcem meritis prior orsa super­ ibis, De capite ad corpus ducere opus volui,etc. Idem constat ex Joanne Cassiano lib. 1 joan. de Incarnat, ubi ait : « Illud sane unum « prætereundum non arbitramur, quod « peculiare, et proprium supradict® illius « hæresæos, qu® ex Pelagiano errore des« cenderat, fuit ; quod dicentes quidem « solitarium hominem Jesum Christum sine « ullo peccati contagio vicisse, eo progressi « sunt, ut assererent homines, si velint, « sine peccato esse posse.» Et infra loquens de Nestorio addit : « Intercessionibus suis « Pelagian istarum querelas fovet, et scrip« tis suis causam illorum asserit ; quod « subtiliter his, ac (ut verius dixerim) « subdole patrocinatur, consanguine® sibi « improbitati improbo suffragatur affectu, « sciens scilicet se ejusdem esse sensus, « ejusdem spiritus, etc. » 123. Sed Pelagianos istos Nestorianisçyrinus conjunctos acriter profligavit S. P. N. Cy-N-?ela; rillus in Concilio Ephesino. Primo enim inseciacoram hæi esim insectatus est hom. 5, tunc lur’ Ephesi habita, qu® incipit : Qui sacris lit­ teris attendunt, etc. Deinde hæresim ipsam, et hæreticos damnavit, inter quos speciali­ ter nominantur Julianus, Præsidius, Flo­ rus, Marcellinus, Oriensius, qui omnes Pelagii dogmata amplectebantur, ut cons- tat ex epistola ad Ccelestinum Papam (quæ incipit : Sanctitatis quidem lux circa pietatem, etc. et apud Cyrillum ex epist 12, Synod.\ et ex D. Gregor, lib. 7, epist. 45, ad Anastasium Antiochenum. Audita au­ tem Pelagianorum condemnatione, cives Ephesini ardore fidei incensi eos extra* ci­ vitatem non absque vi, et tumultu expuD.Prosp. ierunt, ut refert D. Prosper, in carmine de ingratis his verbis : Prxtereo, quanto fuerit bene mota tumultu Clara Ephesos, non passa diu consistere [terris Fosa irx, et morbi /latus, et semina mortis. Nec tamen iis quievit Pelagianorum ardor, sed captantes latibula, et ad tempus indi­ centes sibi silentium, antiqua dogmata furtim seminare jurarunt, et Britannos, e pelagii QQ>bus erat Pelagius, sua peste infecerunt, pullulat Quæ radices adeo altas ibidem egit, ut opus Angfos. fuerit S. Germanum, et Severum viros doctissimos ex Galliis evocare ad propul­ sandum illud venenum. Illi vero strenue navarunt operam, et Insulam a prædicto errore purgarunt, ut constat ex relatione Constantii in vilaS. Germani lib. 2, cap. 1, et Surio die 30 Julii, et V. Beda in lib. de ratione temporum, qui Germani socium non Severum, sed Lupum vocat. § III. Continuatio ejusdem historix. 123. Sed post haec majori ex parte in communi dicta, videamus magis in speciali, quibus artibus hæc hæresis tot hominum mentes invaserit, quibus temporibus, a quibus, et in quibus locis damnata fuerit. Hæc enim opus est nunc praemittere, ne deinceps eadem sæpius repetamus. Et reCapltallsHelis aliis Pelagii erroribus, quorum conpCcia°"ii fQtati° ad praesentem tractatum non pertinegaus net ; præcipuus, et arrogantiorfuit asserere j&“ad- hominem per solas vires liberi arbitrii ^uto- posse cuncta peccata declinare, omnes tentaliones vincere, et quodlibet opus bonum aggredi, ac perficere, excluso divin® gratiæ, et concursus Dei adjutorio. Quod dogma, licet postea variis modificationibus tem­ perare studuit, ut notam hærescos, et im­ minentem sibi damnationem,Catholicorum­ que impugnationes effugeret : in principio tamen sui praecipitii ita nudum, ut prae­ misimus, et si licet dicere, ita crudum tenuit. Constat hoc tum ex verbis ipsius i Pelagii ad Demetriadem Virg. In his merito j exteris prxferenda est, (pii nisi e.r te, et in te I esse non possunt. Tum ex Patribus, et aliis | Scriptoribus, qui hæresim Pelagianamcom- I memorantes communiter referunt ipsum I omnem prorsus gratiam negasse : quod ne- I cessario referendum est ad primum illius haeresis statum : postea enim varias mode­ rationes habuit, ut ex dicendis in hoc capite magis constabit. Tum specialiter ex Divo Hieronymo lib. adversus Pelag. et epist.D,1E ad Ctesiph. cap. 3, et aliis locis qui prædicI tumet superbissimum dogma Pelagio at- ] tribuit, et ex Divi Augustini libro de hæ- D H resibus, hæresi 88 in principio, et epistola I 94, ad Hilarium, ubi ait : « Nova quaedam I « haeresis inimica gratiæ Christi contra | « Ecclesiam Christi conatur exurgere ; sed I nondum evidenter ab Ecclesia separata | I α est, hominum scilicet, qui tantum auI « dent infirmitati humanae tribuere po| α testatis, ut hoc solum ad Dei gratiam perI « tinere contendant, quod cum libero I « arbitrio, et non peccandi possibilitate I α creati sumus, et Dei mandata, quæ a noI « bis implerentur, accepimus. Cæterum ad I σ eadem mandata servanda, et implenda I α nullo divino adjutorio nos egere. » Tum denique ex actis Concilii Diospolitani, ubiJM recensentur hæreticæ assertiones Pelagii, ι^κΊ quarum septima erat: « Gratiam Dei, atque « adjutorium non adsingulos actus (utique α conducentes ad salutem) donari, sed de α libero arbitrio esse. » Decima, « non a esse liberum arbitrium, si Dei indigeat a auxilio : quoniam in propria voluntate a habet unusquisque facere aliquid, vel non a facere. » Undecima, α victoriam nostram I a non esse ex Dei adjutorio, sed ex libero a arbitrio. » Ex quibus liquido habetur Pelagium in primo sui erroris statu omnem prorsus gratiam negasse, sola arbitrii fa­ cultate contentum. Unde prædictus status non immerito comparatur quorundam Gentilium atheismo. 125. Sed non erat Pelagius adeo cæcus, quin cerneret fore, ut audita adeo horribili in ώ-· blasphemia, totus orbis contra ipsum insurgeret, et cuncti Catholici vocarentur ad arma. Unde ausus non est illam palam effutire; sed per secretos cuniculos ignem jacere, et Ecclesiam subvertere procuravit : ad quod nulla» ipsi calliditatis artes non ad­ fuerunt. Primo enim suum dogma mani­ festare noluit inter sapientes viros, qui ipsi DISP. I, CAP. IV. ipsi contradicorent : sod dulcibus adulatio­ nis blandimentis illud proposuit, aut igna­ ris quibusdam eremitis, aut mulierculis curiositate plenis, in quibus experiri non posset contradictionis certamen. Et contra D Ukr· hanc astutiam diriguntur verba D. Hieron. in Hicrem. lib. 4, præf. « Quibus loquar « compendio. Aut bona sunt, quæ docetis, v aut mala. Si bona; defendito libere. Si « mala ; quid occulte miseros jugulatis er« rore, rectaque fide ad decipiendos sim« plices quosque jactatis expositionem, u Quæ si vera est ; cur absconditur ? si « falsa;cur scribitur?» Etepist. ad Ctesiph. « Sola, inquit,hæc hæresis,quæ publice eru« bescit loqui, quod secreto docere non me­ ti tuit. » DeindocuravitPelagius, utscripta, inquibus venenum propinabat,nomensuum non deferrent ; sed attribuerentur aliqui­ bus viris sanctis, qui sua auctoritate non leve robur Pelagianismo conciliare possent, ut constat in epist. ad Demetriadem Virg. quam non pauci existimarunt esse D. Am­ brosii : sed fuisse legitimum Pelagii foetum recognovit, post Augustinum et alios, V. Beda præ/αί in Cantica. In libro etiam ad eandem Virginem scripto suum nomen tacuit, ut refert Divus Augustinus, epistola 144. Tandem adhibuit Pelagius vafrum aliud consilium, et hærelicis valde fami­ liare : ut enim hæreseos notam effugeret, studuit, ne suæ assertiones a discipulis pro­ ponerentur assertive, sed velut disputative, et sub quibusdam dubitationibus, et velut, si rogarent.quidaliide his sentirent,utconstat ex actis Concilii Carthaginensis, quæ refert Baronius torn 5, anno 412, numero 24, ubi Coelestius respondit hæreses a se editas quaestiones esse, non hæreses : et ex Divo Augustino toto lib. de perfect, justitiæ ad Eutropium, et Paulum Episcopos, qui varias dubitationes, sive ut S. Doct. loqui­ tur, ratiocinationes Cœleslii, illi proposue­ rant, et quas ipse in eo opere diluit. His artibus Pelagiana hæresis clanculum serp­ sit, et plurium pectora invasit. sere126. Cæterum ingens adeo flamma diu tlHû fthgii latere non potuit, quin a viris catholicis, et doctis palam erumpere cogeretur. In quo jtar.ci insignem navavit operam D. Hieronymus : nam pestem, ut curaret, monstravit, ne caf^em lue læderentur. Unde Pela­ gi- gianos palam ad certamen vocavit, et rationem sui dogmatis aperire coegit. Hinc illæ Hieronymi voces contra Pelagium, et asseclas in epistola ad Ctesiph. « Loquere, « quod credis, publice prædica. Quid se­ tt creto discipulos loqueris? Qui dicis te « habere arbitrii libertatem, quare non σ libere, quod sentis loqueris ? Ecclesiæ « victoria est vos aperte dicere, quod sen­ et titis. Aut enim responsuri estis, quod et « nos loquimur : et nequaquam eritis ad« versarii, sed amici. Aut si contraria nos« tro dogmati dixeritis ; in eo vincemus, « quod omnes cognoscent Ecclesiæ, quid « sentiatis. Sententias vestras prodidisse, « superasse est. Patet prima fronte blas« phemia. Non necesse habet convinci, α quod sua statim professione blasphemum « est » Nec fefellit hæc industria Hierony­ mum : sed assecutus est, quod tentavit, Pelagianis palam deinceps hæresim pro­ pugnantibus, et ubilibet spargentibus. De quo viro sanctissimo, et doctissimo, inquit Baron, tom. 5, anno 441 num. 46, illud Job Β&τοη. 26, merito occini possit : « Obstetricante « manu ejus eductus est de caverna coluber « tortuosus : quem semel progressum in α medium, horrendum visu sui deformi« tate serpentem, mox Apostolici viri « Apostolicæ doctrinæ jaculis penitus con« fecere. » 127. Hæresis ergo Pelagiana, quæ anno 405 coepit a suo auctore clanculum disse­ minari, et quibusdam apud Ægyptum in­ notescere, ut eodem anno observant Baro­ nius, et Bordonus ; ab anno 411, manifeste erupit, et orbi exposita est. Ad quod pluri- Quando mum conduxit Timasii, et Jacobi conversio, quos ex discipulis Pelagii D; Augustinus gaverim reddidit catholicos : hi enim sanctum Doc-encres, torem de erroribus Pelagii magis in spe­ ciali certiorem fecerunt. Unde occasionem nactus est scribendi adversus Pelagianos librum illum, cui titulus præfigitur; De natura, et gratia ad Timasium, et Jacobum. De hac conversione, et manifestatione Pelagianæ hæresis loquitur Sanctus Doctor D.Aug. epistola 95, ad Innocentium Papam, ubi ait : « Misimus tuæ reverentiæ librum, « quem dederunt religiosi quidam, et « honesti adolescentes, servi Dei, quo« rum etiam nomina non tacemus ; nam « Timasius, et Jacobus vocantur, qui (sicut « audivimus, et jam nosse dignaris) ipsius « Pelagii exhortatione spem, quam ha­ ec bebant in sæculo, reliquerunt, et nunc « continenter Deoserviunt. Qui cum eodem « errore tandem aliquando per qualem« cumque operam nostram, Domino ins-' « picante caruissent ; protulerunt eundem s 56 DE GRATIA DEI. « librum, Pelagii esse dicentes : et ut ei « responderent, impendio rogaverunt. Fac­ tum est. Ad eosdem rescripta est ipsa « responsio. Agentes gratias rescripserunt. a Utrumque misimus, et cui responsum « est, et quod responsum est. » Et ejusdem operis meminit epist. 102, ad Evodium, ubi ait : « Scripsi etiam grandem quendam « librum adversus Pelagii hæresim cogen­ « tibus nonnullis fratribus, quibus contra « gratiam Christi opinionem perniciosissi­ « mam ille persuaserat. » Romana? 128. Ubi primum autem Pelagianum Ecclesix· stndiDnLdogma, deposita larva, apparuit in orbe, a.laulia c '$· statim catholicæ Ecclesiæ antistites,- et Doc, .-..i· in pro- tores sacri illud damnare, tum scriptorum impugnationibus, tum Conciliorum decrePeh-ia Procararunt· Adfuit in hoc studio Ronam’b'manæ, et Apostolicæ Ecclesiæ diligentia, rrosp· ut expresse affirmat Divus Prosper in car­ mine de ingratis cap. 2, his versibus : Talia cum demens late di/funderet error, Commentisque rudestraheret lethalibus aures·, Adfuit exhortante Deo provisa per orbem Sancturum pia cura patrum, non dispare motu Conficiens dirosjaculiscttlest ibus hostes : Jisdem namque simul decretis spiritus unus Intonuit. Testem subeuntem prima recidit Sedes Ruma Petri, qux pastoralis honoris Facta caput mundo, quidquid non possidet [ar/ziis, Religione tenet. I Quæ, ut optime observavit Baron, tom.5, anno 412, num. 26, intelligenda sunt de damnatione hæresis Pelagii non in propria persona : sic enim primo damnata fuit in Concilio Diospolitano, vel Carthaginensi.ut statim dicemus : sed in persona .Joviniani, qui Pelagiano errori præstruxit viam, ut observavimus num. 111 Jovinianiverotempore Pelagius sub catholico pallio Romæ delitescebat ; et inde, ne detegeretur, fugit in Siciliam ·, et postea in Palestinam navi­ gavit, ubi securior potuit suæ doctrinæ virus spargere. Quia ergo Pelagiana hære­ sis in joviniani dogmate radices egerat ·, merito dicitur primo damnata fuisse ab Ecclesia Romana, quæ damnaverat JoviniaD.iiicr. num. Ln(le D· Hieron. lib· 2, contra Pelag. in principio alloquens Pelagium sub per­ sona Critobuli inquit : « Non erubescis « explosam, atque damnatam Joviniani « sententiam sequi ? et ille enim his testi— « moniis, tuisque nititur argumentis : imo « tu illius inventa sectaris, in Oriente do- DISI « cere desiderans, quæ olim Romæ, duillius Synodi Patres, dum non adverterunt I « dum in Africa condemnata sunt. » ipsum gratiæ vocabulo significare legem, 129. Damnatio itaque Pelagianæ hæresis z< aut solam possibilitatem arbitrii, ut diver­ primo conclamata fuit ab Ecclesia Africana Ed sa» ejus tergiversationes postea declararunt. in quodam Concilio Carthaginonsi anno ή* Et ita quamvis prædicli Episcopi sancte, et Domini 412, aut 411, ut asserunt Baronius, catholice se gesserint in damnanda Pelagii et Bordonus in eodem anno, et Suarez pro- ] Mjlji dole law doctrina; non praomiserunt tamen debitum log. 6, cap. 4, et facile constat ex epistola Conci­ Synodali alterius Concilii Carthaginensis m lio. prorsus examen circa ejus personam ; quem proinde absque alia pœna facile absolve­ celebrati anno 416,a l Innocentium Papam, güj runt, ut referi D. August, lib. 2 Retract. et apud Augustinum est 90, in qua dicitur: Facium est, ut recensendum peteremus, quid o trop cap. 47, et Divus Prosper in carmine de in­ gratis cap. 2, ubi ait : ante ferme quinquennium super Ca-lestii no­ mine hic apud Ecclesiam Carthaginensem I ..... Non segnior inde Orientis fuerit agitatum. Ex quibus necessario colli­ i Rectorum cura emicuit : captumque negitur aliud Concilium, et tempore supra [fandi assignato celebratum fuisse ad extirpandam Dogmatis auctorem constrinxit lege be­ nigna hæresim Pelagianam. Præbuit autem oc­ casionem celebrandi illud Concilium CœlesCommentum damnare suum nisi corpore [Christi tius primarius Pelagii discipulus, qui eo Abjungi, et sancto mallet grege disso­ tempore errores in Africa seminare ccepit ; ciari. et forte liberius, et manifestius, quam vel­ Lene quidem hoc, nimiumque malo let ejus magister. Unde opus fuit ejus men­ [tolerasse videtur tem examinare, et serpens venenum repri­ Judicium : sed sancta fides examine in mere. De quo Concilio, inquit Suarius ubiSja [illo supra num. 2, nihil se vidisse, aut audisse i Ficii oborturam diro de semine prolem. præter ea, quæ in epistola citata referuntur. I Prospectum namque est, divino, et muSed videat lector quædam ejus fragmenta I [nere cautum, apud Divum August, lib. de peccato orginali I Ut licet instantem declinans bestia pcecontra Pelag. lib. 2, cap. 3, et apud BaroI [nazn, nium anno 412, a num. 22. Verum quidem I Perfidia secum sensus tenuisset eosdem, est, quod quantum ex prædictis fragmentis i Ipsa tamen proprium germen damnando colligere licet, Concilium illud magis cura­ I · [necaret, vit damnare hæresim Pelagianam circa I Ore malam extinguens subolem, quam statum Adami, et peccatum originale,quam I [protulit ore. circa vires liberi arbitrii : licet forte et hoc posterius præstiterit, ut non obscure indi­ I 131. Et in hoc eodem sensu intelligencat epist. illa synodalis subsequentis Con­ I dHier.dusest D. Hieronym. epist. 79, ad AlyIDis. Di'·’. pium, et Augustinum, cum de Pelagio ait : cilii, quæ utrumque punctum complectitur. Sed reliqua acta perierunt injuria temporis. I Quidquid in illa miserabili Synodo Diospo130. Hæc cum in Africa agerentur, Pe­ Coad· litana dixisse se denegat, in hac aperte confilits lagius in Palestina errores disseminare non Palts· W«r. Vocat enim eam Synodum miserabi-i desistebat. Unde Catholici scandalum passi tlu03 leni, non quia aliquid contra fidem decre­ conta Episcopos monuerunt, ut periculum cir­ Pebverit·, sed quia absolvendo absque praevio, gifla cumspicerent , illudque vitare curarent. et legitimo examine Pelagium, tot crimi­ Quod ut præstarent, Diospoli (quæ est an­ num reum : erravit in facto, et sinistram tiqua Lidda, civitas Palestinæ) congregata de se suspicionem gignere potuit. Unde est Synodus quatuordecim Episcoporum il­ cum prædicti Concilii acta de purgatione, lius Provinciæ, quos recenset D. August. et absolutione Pelagii oblata fuissent Innolib. 1, contra Pelag. cap. 5. Celebrata au­ centioPapæ, nequaquam ea probare, vel tem est anno 415, ut consignant Baronius, confirmare voluit; sed rescripsit: Non pos­ Bordonus, et Coriolanus. In quo Concilio sumus illorum Episcoporum nec probare, nec compulsus fuit Pelagius suos errores ana­ confirmare judicium, cum nesciamus, utrum thematizare : quod cum ipse fecisset : ab­ vera sint Gesta ; aut si vera sunt, constet solutus, et inter Catholicos admissus est. magis subterfugisse, quam se tota veritate I Fefellit tamen simplici gratiæ confessione purgasse. Et ita August, qui prædicta verillius Salmanl. Curs theolog. tom. IX. CAP. IV. 57 ba Innocentii refert in lib. 2, de peccato Partes originali cap. 8, adjecit : Fefellit enim ju­ prædicli Con­ cilii dicium Palestlnum ipse Pelagius : propterea vindi ­ ibi videtur esse purgatus. Romanam vero cantur ab taureEcclesiam, ubi eum esse notissimum scitis,™ » sis- --sn ut novum Pontificem et compresbyter noster Hieronymus. Sed tii fallerent, et extorquerent ab ipso absolua arbitramur adjuvante misericordia Do­ tionem. Quod aliqua ex parte sunt assecuti: « mini nostri Jesu Christi, qui te et regere adeo enim humiliter se Catholicæ Ecclesiæ a consulentem, et orantem exaudire digna­ judicio submittere professi sunt ; et ita cal­ a tur ; auctoritati sanctitatis tuæ, de sanc­ lide errores suos obvelare scierunt, ut Zo­ « tarum scriptu rarum auctori tale deprompsimus eos tanquam haereticos damnare non læ, facilius, eos, qui tam perversa, et potuerit sed magna ex parte suspenderit et a perniciosa sentiunt, esse cessuros : ut de judicium, et condemnationem a suo prædeo correctione eorum potius gratulemur, cessore conscriptam, ut constat ex epistola V quam contristemur interitu. Quodlibet Zosimi ad Episcopos Africanos relatam a autem ipsi eligant : certe vel aliis, quos Baronioanno 4'7, num. 24, qui merito ob Λ plurimos possunt, si ab eis dissimuletur, plura motiva excusat Pontificem. suis laqueis implicare, cernit vencrabili135,Cæterum ubi Africani Episcopi, qui tas 59 calore fidei contra Pelagianosardebant, hæc Africani intellexerunt: ægro tulerunt animo Zosimurn admisisse ad audientiam Cælestium, borlanquem, præter alia, hæresis notissima ubi- pela-* que forma notabat : unde acrius ad arma^jj™. vocarunt; et sequenti anno, nempe 418, net. congregato Carthagine celeberrimo Conci­ lio 214 Episcoporum professi sunt se in omnibusamplecti decretum Innocentii Papæ contra Pelagianos anno præcedenti editum , et datis litteris monuerunt Zosimum,quan­ tis cavillis, et fallaciis Pelagiani suum dogma retinerent, quamvis in publica con­ fessione ab eo recedere viderentur, nt cons­ tat ex D. Propero lib. contra CollatoremD.Prosp. cap. 10, ubi per ironiam inquit : a Errave« runt ducenti quatuordecim sacerdotes, « qui in epistola, quam suis constitutioni­ « bus praetulerunt, ita Apostolicæ sedis An­ « tistitem beatum Zosimum sunt allocuti : « Constituimus in Pelagium, atque Coeles­ « tium per venerabilem Episcopum Inno­ « centium de beatissimi Apostoli Petri sede « prolatam manere sententiam, donec aper­ « tissima confessione fateantur gratia Dei « per Jesum Christum Dominum nostrum . « non solum ad cognoscendam, verum etiam α ad faciendam justitiam nos per actus sin«gulos adjuvari :ita ut sine illa nihil veræ, « santæque pietatis habere, cogitare, dicere, « agere valeamus. » 136. Ad hæc Zosimus primo respondet se non inconsiderate, sed ex magna attentione suspendisse, aut potius in aliud tempus rejecisse sententiam : quia non expediebat, ut Pelagius, et socii se humiliter sujicientessedi Apostolicæ, ab ea, non discusso ne­ gotio, condemnareutnr. Nunquam temere, inquit, quæ sunt diu tractanda, sinuntur; nec sine magna deliberatione statuendum est, quod summo debet disceptari judicio, ut ex ejus epist. reperta in codice Vaticano refert Baron. anno 418, num. 4. Sed nihilominus, zosimus nd cm ut tantum Antistitem decebat, præcepit, ut ladamnai statim coram eo instauraretur judicium : Pela­ et post varias controversias inter Cælestium, gium. et Paulinum Diaconum Carthaginensem ; post diligentem rei discussionem, et bene notam, ac probatam Pelagianorum vafritiem ; condemnavit Pontifex eorum asserta; praecipieris, ut nisi Pelagius, et Coelestius suos errores recognoscentes agerent pœnitentiam, damnati toto orbe Christiano pe­ nitus censeretur. Cujus decreti, quamvis nonextet, mentionem faciunt Gelasius PapaGehsius in epist. ad Episcopos Galliae, Gennadius Pa,,a· DE GRATIA DEL Gcnna- M. Kcclcsinsl. dogm. D. Prosp. lib. condius. tra Collatorem cap. 10 et cap. 41, ubi ait : * Africanorum Conciliorum decretis beatx re­ cordationis Pap.r Zosimus sentent ix sux ro­ bur g dfwæu il; et ad impiorum detruncatio­ nem gladio Petri dexteras omnium armavit D.Aug. Antistitum. EtD. August, lib. de peccato ori­ ginali cap.S, el cap. 2'2, et epist. 157 ad Op­ tatum, et lib. 2 Retract, cap. 50. Paulo post etiam Honorius Imperator rescriptum edi­ dit adversus omnes Pelagi anos, quod videri potest apud Baronium, ubi supra numero 17. Africa137. Quæ omnia cum majori ex parte EpteS> perfecta fuerint maximo zelo, et summa irhi n cura Africanorum Antistitum, merito illos c ’ laudavit D. Prosper in carmine de ingratis cap. 2, his versibus : Tu causam fidei flagrantius Africa nostrx Exequeris : tecumque suum jungente vi[gorem Juris Apostolici solio, fera viscera belli Conficis, et lato prosternis liinite victos. Convenere lui de cunctis urbibus almi Pontifices, geminoque senum celeberrima [catu, Decernis, quod Roma probet, quod regna [sequantur, etc. Pelagia· "tunt Conci- geaerate. Paron. n.Aug. n Pro<[i 138· At cuncta hæc iracundos PelagianorQm fluttus componere non valuerunt : sed cum se viderent ab Innocentio, Zosimo, et Conciliis Africanis damnatos, ausi sunt petere Concilium universale Episcoporum Orientis, et Occidentis, ut refert Baron. anno 410, num. 45, et constat ex Divo Au­ gustino lib. 4, contra duas epist. Pelag. cap. 12, ubi ait :« Verum istorum superbia, « quæ tantum se extollit adversus Deum, α ut non in illo velit, sed potius in libero « arbitrio gloriari, hanc etiam gloriam « captare intelligitur, utpropterillosOrien« tis, et Occidentis Synodus congregetur. « Orbem quippe Catholicum, quoniam Do­ rt mino eis resistente pervertere nequent, « saltemcommovereconantur.»Sedillorum adsultus vehementer repressit Bonifacius Primus, qui Zosimo anno 419 successit, utens non solum sua auctoritate, sed etiam Operatorum potentia, ut refert D. Pros­ per lib. contra Collât, cap. 41, his verbis : Sanclx memorix Bonifacius piissimorum Imperatorum devotione gaudebat; et contra inimicos gratix Dei non solum Apostolicis, sed etiam regiis utebatur edictis. 139. Tandem in Concilio Ephesino anno 431, iterum reclamarunt : sed ibi etiam DISP. I, CAP. IV. damnati sunt, ut vidimus num. 122 et am-pd aliter occurrere ; compulsus est confiteri piius confirmat Divus Prosper loco proxime aliquam gratiam : semper tamen callide, cit. ubi ait : « Venerabilis memorim Ponet subobscure, et ut verbo tantum invidiam e tifex Coelesti nus, cui ad Catholica) Eccle-pS frangeret. Unde videre oportet, qualem, et « siæ presidium multa Dominus gratiæ quantam gratiam concesserit; ut sic inno­ « suæ dona largitusest,sciens damnatis non tescat nobis, quid tandem negaverit, et in « examen judicii, sed solum penitentiæ requo ejus cum Catholicis controversia ulti­ « medium esse praestandum : Coelestium mo desierit : propter quod meruit anathe­ « quasi non discusso negotio audientiam matizari ab illis. Et quidem paulo post sui « postulantem totius Italia) finibus fecit exerroris ortum palam concessit necessariam α trudi : adeo et praxlecessorum suorum esse gratiam Dei : sed gratiæ vocabulo duo a statuta, et decretaSynodalia inviolabiliter tantum significabat, nempe ipsum liberum « servanda censebat; ut quod semel merueGratia- arbitrium, quod gratis a Deo creatum est, .< rat abscindi, nequaquam admitteret rehsisni’·el Ieoem< Qua nos dirigit, ac gubernat proa tractari. » Et post pauca : « Per hunc vi­ hibendo malum, et praecipiendo bonum : “T"·'’quorum neutrum, nec ambo simul habent et rum etiam Orientales Ecclesiae gemina « peste purgatæsunt,quando CyrilloAlexanp™· rationem gratiæ adæquate sufficientis, et « drinae urbis antistiti gloriosissimo fidei necessariae ad salutem. Hanc Pelagianam n«sstril ipso, et præstans illi jus ad regnum cœlo-patiam rum, ut ex professo explicabimus infra disp. 4, per totam, et tract, seq. disp. 2, Muctifidub. 1. Hanc gratiam non fuisse admissamα“Ιι’,η· I a Pelagianis docet Suarez prolog. 5, cap. 2, 3» ■·«> -, 5f 61 DE GRATIA DEI. n. 5, et lib." de gratia cap. 6, in principio, ubi pro eadem sententia refort Staplelo£-nium, et Vegani, Movetur primo : quia gra­ tis.' tia habitualis, et dona infusa conferuntur propter actus supernaturales, sicut virtutes, et habitus naturales dantur propter natu­ rales operationes : Pelagius autem non agnovit actus supernaturales ·, siquidem omnes virtutum actus asseruit fieri, posse per vires proprias liberii arbitrii : ergo nec agnovit gratiam habitualem. Secundo, quia Pelagius sentiebat Adamum nullum ha­ buisse donum præter naturalia : ergo veri­ similius est, quod idem senserit de Adæ fi­ liis. Tertio, quia Augustinus, cum probe calleret totam Pelagianorum doctrinam : nihilominus lib.de gratia de Christi cap. 30, affirmat se nunquam invenisse in scriptis Pelagii, et Ccelestii gratiam, quæ nos justi­ ficat, et charitatem, quæ in cordibus nos­ tris diffunditur per Spiritum sanctum : quod falsum esset, si Pelagiani concederent gratiam habitualem, et sanctificantem. Quarto, nam Pelagius in Concilio Milevil, can. 3, damnatur, quia gratiam ad solam remissionem peccatorum valere dicebat : ergo signum est, quod, licet Pelagius ad­ miserit gratiam remissionis peccatorum per extrinsecam condonationem, aut per favorem Dei ; semper tamen negaverit gra­ tiam sanctificantem interiorem. b^huscsi Sed h*s non obstantibus, longe propradic- habilius est, quod Pelagius, et Pelagiani concesserint gratiam habitualem internam missam sanctificantem hominem, et remittentem fuisse a Pela- peccata. Ita sentiunt Joann, a S. Thom. ubi Jwn a suPra arl- num- 1θ, Gonetus conci, ultima. s.Tiio. Vincent. Baronius § 6, et alii. Et quidem vincent. Pelagium admisisse gratiam remissionis Baron, peccatorum conceditur a Suario, etevidenD.Aug. ter constat ex relatione D. August, epist. 91 et 95, et lib. de natura, et gratia cap. 18, ubi ait : « Divinitus tamen esse expianda pec­ « cata commissa, et pro eis Dominum exo­ « randum esse fatetur, propter veniam « scilicet promerendam. Et cap. 26 : Vide« lisne, inquit, quomodo non dicam necessa­ π riam misericordiam Dei, ut non pecce­ u mus sed quia peccavimus? Et lib. de « gratia, et lib. arb. cap. 13, ait : Dicunt a Pelagiani gratiam Dei, quæ data est per « Jesum Christum, quæ neque lex est, ne­ a que natura, ad hoc tantum valere, ut « peccata præterita dimittantur, non ut a futura vitentur. » Et ipse Pelagius in epist. ad Demetriadem cap. 8, asserit nos Susrin< negat cl qui­ bus iu: direcn- DISK I, CAP. IV. largitates ? Et nonnulli reputant cœlesexpiari sanguine Christi, et inundari, ut lem gratiam in peccatorum tantum re­ slaliin videbimus. Quod donum esse super­ missione consistere. Nos autem honores natural»», sive excedens facultatem naturæ computavimus decem. Hac de causa etiam palam admittebant Pelagiani, ut constat ex 1*4 infantes baptizamus, cum non sint in­ D. August, lib. 2 de peccato orig. cap. 5, ff quinati peccato, ut eis detur, vel addatur ubi ex libello a Crelestio Romam misso, re- sM « sanctitas, justitia, adoptio, hæreditas, fra­ fert hæcverba : Infantes debere baptizari in ni'.j « ternitas Christi, ut ejus membra sint. » remissionem peccatorum secundum E range-™* Qui omnes effectus habituales sunt, et in­ Hum confitemur : quia Dominus statuit re­ terni. Et lib. 1 Operis imperfecti inquit gnum calorum non nisi baptizatis posse con­ idem Julianus : « Nos autem in tantam ferri : quod quia vires naturæ non habent « gratiam Baptismatis omnibus utilem aeta­ conferre, necesse est per gratiæ libertatem. Et a tibus .confitemur, ut cunctos, qui illam cap. 18, cil. ex lib. de natura et gratia, « non necessariam etiam parvulis putant, postquam dixit Pelagium confiteri gratiam it æterno feriamus anathemate. Sed hanc remissionis peccatorum, subjunxit ratio­ lateat veritatis via. Et cum id, quod agenvirtutem liberi arbitrii in actu primo (abs-l,v? .r""‘ trahendo ab imperfectionibus, quibus præ-iimita-< dum, et quo nitendum est, coeperit non dictum adjutorium obscurabat) potest effi- (ione· « latere; nisi etiam delectet, et ametur, non caciter ostendi ex Divo Augustino : nam D.Aig. ■< agitur, non suscipitur, non bene vivitur. .< Ut autem diligatur, charilas Dei diffundilibro de gratia Christi cap. 5, loquens de ■t tur in nobis, non per liberum arbitrium, Pelagio inquit : « Scire quippe debemus < quod surgit in nobis, sed per Spiritum a quod nec voluntatem nostram, nec actiot sanctum, qui datus est nobis. » Quibus « nem divino adjuvari credit auxilio ; sed verbis palam profitetur auxilium Dei vocan­ « solum possibilitatem voluntatis, atque tis, et excitantis voluntatem non consistere « operis, quam solum ex his tribus nos ha· in sola manifestatione boni, aut in sola sua­ « bere affirmat ex Deo. Tanquam hoc sit sione, et tractione morali ex parte intellec­ « infirmum, quod ipse Deus posuit in natus; sed magis ultimate in charitate, quam « lura : cætera vero duo, quæ nostra esse Spiritus sanctus in voluntate diffundit, ut « voluit, ita sint firma, et fortia, et sibi suffi­ bonum cognitum delectet, et diligatur. Quod et cientia, ut nullo indigeant ejus auxilio. evidentius adhuc docet libro de gratia Chris­ « Et ideo non adjuvet, ut velimus, non ti, capite decimo-quarlo, ubi ait : « Quis « adjuvet, ut agamus ; sed tantummodo < non videat et venire quemquam, et non « adjuvet, ut velle, et agere valeamus. ■■ « venire arbitrio voluntatis? Sed hoc arbiId autem, quo quis adjuvatur, ut valeat « trium potest esse solum, si non venit : agere, et velle, auxilium est sufficiens praes- . ■< non autem potest esse nisi adjutum, si tans, vel complens posse ad volendum, et ·< venit : et sic adjutum, ut non solum quid agendum, ut ex ipsis terminis liquet. Et i faciendum sit, sciat, sed quod scierit, eodem lib. cap. 4, refert Pelagium distin­ ·.· etiam faciat. Ac per hoc quando Deus doxisse hæc tria, posse, velle, et agere, sive ■( cet non per legis litteram, sed per spiritus potentiam, voluntatem, et opus ; et deinde ■t gratiam ; ita docet, ut quod quisque didiintroducit Pelagium sic loquentem : « Ergo « in voluntate, et opere bono laus hominis « cerit, non tantum cognoscendo videat, sed « est ; imo et hominis, et Dei, qui ipsius ■ etiam volendo appetat, agendoque perfi« voluntatis, et operis possibilitatem dedit, ( cial.» Ubi aperte declarat, quod licet homo « quique ipsam possibilitatem gratiæ suæ a Deo vocatus veniat per liberum arbitrium; « adjuvat semper auxilio. » Quibus verbis nihilominus non venit per arbitrium so­ concedit auxilium adjuvans possibilitatem, lum, sed per ipsum adjutum spiritus gra­ sive potestatem arbitrii : cumque hujus­ tia, quæ non tantum doceat, quid faciendum modi auxilium secundum suum dogma non sit (quod pertinet ad gratiam sanctæ cogita­ præstaret voluntatem, et actionem, ut ibi­ tionis) sed etiam faciat voluntatem facere, dem aperte tradit : sequitur, quod Pelagius quod spectat ad gratiam subministrationis concesserit adjutorium illud, ut conferret spiritus, et virtutis. Quæ omnia latius tra­ arbitrio potestatem, vel potestatis comple­ demus infra disputatione quinta, dubio se­ mentum ad prosequendum opera saluta­ cundo, et disputatione septima, dubio secundo ria ; quod est munus proprium auxilii suf­ et quarto; hic enim summation tantum pro­ ficientis. ponimus sententias Pelagii, et mentem D. Quam Pelagii confessionem recognovit Augustini. D. August, lib. cit. cap. 14, ubi ait : « Ve- D Aug· M 4- 162. Tandem perveniendo ad auxilium « nire posse in natura ponit Pelagius, vel sufficiens, quod præslal posse agere, seu complet illud posse, et integrat actum pri« etiam, ut modo dicere ccepit, in gratia, '.msaf-mum : asserendum est admissum fuisse a « qualemlibet eam sentiat, qua ipsa, ut Pelagio, quamvis pluribus limitationibus, « dicit, possibilitas adjuvatur. » Et ila S. Doct. cap. 47 ejusdem libri recapitulando, quæ veram prædicti auxilii rationem depri­ quæ dixerat, et supponenda auxilium suffi mebant. Ita etiam sentiunt Gonzalez dispu­ tatione 68, citata conclusione tertia, Alvarez ciens, sive posse possibilitati* a Pelagio ad­ disputatione prima, de auxiliis a numero mitti. concludit : « Quapropter, quantum quarto, et libro quinto Responsionum, capite « attinet ad istam de divina gratia, etadjuquarto, Gonel ubi supra conclusione tertia, « torio quaestionem ; tria ista, quæ apertiset alii. Et quidem quod Pelagius admiserit « sime distinxit, attendite, posse, velle. £ :· ; ( • C' N I it· ; >f ■·. \ ■ b A I 4 ri < <’ M f Γ it;’; ■. - 9 ’i I DE GRATIA DEL « esso, id est, possibilitatem, voluntatem, « actionem. Si ergo consenserit nobis nonso« lum possibilitatem in homine, etiamsi nec • velit, nec agat ; sed ipsam quoque volun« tatem, et actionem, id est, ut bene veli. mus, et agamus, quæ non sunt in homine, « nisi quando bene vult, et bene agit. Si, « ut dixi, consenserit ipsam voluntatem, « actionem divinitus adjuvari, ut sine illo « adjutorio nihil bene velimus, et agamus, « eamqueesse gratiam Dei per Jesum Chris« tum Dominum nostrum, in qua nos sua, non nostra justitia justos faciat : nihil de « adjutorio gratiæ Dei, quantum arbitror, .« inter nos controversiæ relinquetur. » Si autem Pelagius non concederet auxilium sufficiens, seu dans, et complens posse ad opera salutaria ; plurimum controversiæ superesset inter ipsum, el Catholicos : quia non sufficit confiteri auxilium efficax per­ tinens ad volitionem, et actionem ; sed opus est concedere auxilium sufficiens, quod præslet proximum posse, et ad potestatem agendi pertineat. Pepsins Limitationes vero, seu modificatioquilHis nes, quibus Pelagius rationem gratiæ suffitioSbus cientis obscuravit, et fere destruxit, duæ PræciPue fuerunt. Primo enim sentiebat raw ra - prædictam gratiam dari ex meritis præcedenuonein ainilh tibus; licet id ausus non fuerit palam affir­ safll· mare : quinimo, ut refert Divus Augustinus dentis. lib. 1, contra duas epist. Pelagian, cap. 4 : JD.Aug. « Timuit Episcopalejudicium Palaestinum, « et cum ei fuisset objectum, quod diceret « gratiam Dei secundum merita nostra dari, ■x negavit se dicere, et eos, qui hoc dicerent, « anathematizando damnavit. » Sed quod aliter senserit constat ex his,quæ D. August, immediate subjungit : « Nec aliud tamen « defendere invenitur in libris, quos post« modum scripsit, fraudem se putans ho■' minibus judicantibus fecisse, mentiendo; « aut nescio, quomodo suum sensum verbis « ambiguis obtegendo. » Meritum vero prædiclæ gratiæ constituebat Pelagius in fide, et cupiditate boni, quas autumabat esse ex libero arbitrio, et supputandas non esse in­ ter opera bona, sed dicenda esse initia bene operandi. Et hinc inferebat D. Aug. gratiam secundum sensum Pelagii dari ex meritis : « Si enim, inquit lib. cit. cap. 8, sine Dei « gratia per nos incipit cupiditas boni ; ip« sum coeptum erit meritum : cui tanquam « ex debito gratiæ veniat adjutorium : ac « sic gratia Dei non gratis donabitur ; sed « meritum nostrum dabitur. » Secundo asserebat Pelagius hanc gratiam sufficientem non esse necessariam simpli­ I citer, sed tantum ad posse facilius, ut re­ fert Divus Augustinus lib. de gratia Christi cap. 7, ubi introducit Pelagium asserentem : « Quod per liberum homines facere juben« tur arbitrium, facilius possunt implere « per gratiam. » Et cap. 40, refert hæc Pe­ lagii verba :« Divinam mereamur gratiam, « ut facilius nequam spiritui Spiritus sancti α auxilio resistamus:» etstatimsubjungit : « In quibus ejus verbis manifestum est ita « eum velle nos adjuvari gralia Spiritus « sancti, non quiasine illo etiam per solam « naturæ possibilitatem non possimus re« sistere tentatori, sed ut facilius resista« mus. » Unde destruebat veram conditio­ nem auxilii sufficientis : quod non solum utile ad facilius posse, sed etiam necessa­ rium ad simpliciter posse facere opera sa­ lutaria docet Ecclesia Catholica. 164. Observat autem recte M. Joann, a Sancto Thoma disput. cit.art. 2, num. 6,quod arc 3K· cum Pelagiusconstitueritgratiam suflicien-ta tern in notitiis, seu cogitationibus sanctis, pej et nihil possit esse volitum, quin fuerit CDD» sa præcognitum : difficile apparet qua ratione potuerit dicere gratiam sufficientem non esse simpliciter necessariam ad recte vo­ lendum, et bene operandum. Cæterum Pe­ lagius duplicem distinguebat cogitationem, et notitiam interiorem, aliam procedentem ex naturali lumine rationis, aliam factam per revelationem Spiritus sancti, ut supra vidimus. Primam non negavit Pelagius esse simpliter necessariam ad bene operan­ dum ; sed eam non appellabat gratiam. Se­ cundam vero, quæ est vere gratia, non admisit ut necessariam simpliciter; sed tantum ut convenienter superadditam ad facilius posse. Et hoc significavit August. D.At: lib. proxime cit. cap. 40, ubi ait : « Quod « tamen qualecumque adjutorium,» nempe ad posse facilius, « eum credibile est in « hoc constituere, quod nobis additur scien« tia, revelante Spiritu perdoctrinam, quam « vel non possumus, vel difficile habere posχι sumus per naturam. » Ex quibus omni­ bus patet ad plura, quæ congerit Suarius prolog. 5, can. 3, a num. ", ut probet Pela­ gium non admisisse adjutorium sufficiens, seu præstans, aut complens potestatem vo­ lendi, et agendi. Nihil enim evincunt, nisi Pelagium per modificationes, et limitatio­ nes proxime relatas obscurasse, vel etiam destruxisse veram rationem gratiæ suffi­ cientis; DISP. I, CAP. IV. cientis ; quod facile admittimus : minimo autem persuadent, quod abstrahendo a praedictis limitationibus non concesserit auxilium sufficiens præstans, vel complens posse : oppositum enim salis constat ex didis pro prima parle noslræ resolutionis. § V. Exponitur, an Pelagius auxilium efficax aliquando admiserit. 165. Auxilium efficax dicitur, quod infallibiliter infert operationem nostram, et dtax Deus *10m‘nes ex nolentibus, aut ex iiijmn- non volentibus facit volentes, ut frequen- l ter loquitur D. August, et infra disp. 7, late exponemus, ubi etiam de conditioni­ bus hujus auxilii ex professo disputabimus. Modo sufficiat supponere, quod Deus, præ­ ter adjutorium, quo præstat homini vires, et potestatem proximam bene operandi, adjuvat etiam in opere, faciendo volunta­ tem facere, eamque ad exercitium inf alii— biliter trahendo : quod propterea adjuto­ rium merito auxilium efficax appellatur. Prill Hoc igitur auxilium admissum fuisse a GttfliO iSr· Pelagio saltem in ultimo sui dogmatis statu BUS. censent Joannes Gonzalez disp. 68, conci. Joan 4, et Jansenius lib. 6 de hxresi Pelag. cap. 1’ *luitamen addunt Pelagium corrupisse ê». conditionem praedicti auxilii, dicendo illud dari ex meritis praecedentibus, et necessa­ rium simpliciter non esse ad agere, sed tan­ tum deservire ad facilius agere. Quod prodar. ban| ex d. August, lib. de gratia Christi cap. 23, ubi hæc verba Pelagii refert : « Qui « currit ad Deum, et a Deo se regi cupit, id est, voluntatem suam ex ejus voluntate " suspendii ; qui ei adhærendo jugiter unus i secundum Apostolum cum eo sit spiritus; « non hoc nisi de arbitrii efficit voluntate : i •j qua qui bene utitur, ita se totum tradit « Deo, omnemque suam mortificat volunta« tem, ut cum Apostolo possit dicere : Vivo " ego, jam non ego, vivit autem in me «Christus : ponitque cor suum in manu »Dei, ut illud, quo voluerit, Deus ipse de■ clinet. » Auxilium autem per quod Deus, prout vult, cor nostrum declinat, auxilium efficax est, pertinens non ad posse, sed ad agere. Elita August, recognovit, dum slatim subjunxit : Magnum profecto adjuto­ rium divinx gratix, ut cor nostrum, quo voluerit, Deus ipse declinet: ergo Pelagius in ultimo sui dogmatis statu non abnuit con- Dabs. 73 cedere auxilium efficax, sivecausans ipsum agere. Destruxit tamen per additiones supra re­ latas veram conditionem gratiæ efficacis, ut statim ponderavit Augustinus his verbis : D-Aoe« Sed hoc tam magnum adjutorium, sicut « istedesipit, tunc meremur, cumsine ullo a adjutorio nonnisi de arbitrii libertate ad « Dominum currimus, ab eo nos regi cupi­ et mus, voluntatem nostram ex ejus voluntate <( suspendimus, eique adhærendo jugiter « unuscum eo efficimur spiritus.Hæc scilicet « tam ingentia bona nonnisi arbitrii secun« dum istum efficimus libertate,ut hispræce« dentibus meritis sic ejus gratiam conse« quamur, ut cor nostrum, quo voluerit, « Deus ipse declinet. » Idem colligitur ex eodem Sancto Doctore serm. 13, de verbis Apost. c. 11, ubi loquens de Pelagianis ait : « Jamvero dicunt adjutorium esse gratiam « ad facilius faciendum. Ista sunt verba « eorum : Ad hoc dedit, inquiunt, Deus gra­ ti tiam suam hominibus, ut quod facere « jubentur per liberum arbitrium, facilius « implere possint per gratiam. Velo faci« lius, remo difficilius ; tamen et remo ilur : «jumento facilius, pedibus difficilius ; ta« men et pedibus pervenitur. Quomodo si « aliquis dicat-.Remis quidem pervenimus. « sed cum labore, 0 si ventum habeamus, « facilius pervenimus. » Ex quibus verbis haud obscure constat Pelag. tandem admi­ sisse auxilium efficax, sive pertinens ad opus; quamvis erraverint asserendo illud tantum requiri ad facilius agere : qua de causa refelluntur ab August, ibidem : Non sic, inquit, loquitur verus magister idemque salvator; sed ait : Sine me nihil potestis fa­ cere. Idem denique suaderi potest ex eodem D. August, lib. supra cit. c. 27, ubi de Pe­ lagio ait : « In libro quippe ad Virginem « sacram cum dicit : Divinam mereamur « gratiam, ut facilius nequam spiritui, sancti «Spiritus auxilio resistamus; significat « profecto, quid sapiat. Ut quid enim hoc « verbum interposuit, id est facilius? An a vero non erat integer sensus, ut nequam (( Spiritui sancti Spiritus auxilio resista­ a mus? Sed quantum detrimentum hoc ad­ a ditamento fecerit, quis non intelligat, « etc. » Quibus verbis significat D. August, dempto verbo facilius totam illam Pelagii propositionem esse catholicam : quod fal­ sum esset, si præter alia auxilia Pelagius non admitteret auxilium efficax. 166. Sed licet horum Auctorum judicium ;4 Φ3 η ij ! DE GRATIA DEI. sit probabile, ut testimonia allata suadent : mprotu-nihilominus probabilius censemus opposibiiior tum, nempe Pelagium numquam concesfllg"ur· sisse auxilium efficax, sive operationis, etiam suppositis illis modificationibus, vel imperfectionibus supra relatis. Quod etiam Gonet. visum est Goneto disp. 1 de hxresi Pelag. Alvar, art. 4, et supponit Alvarez de auxiliis disp. Pelagius num. ]3t cum sequent. Probatur : quowborruitniam auxilium efficax est illud, quo Deus infallibiliter infert operationem nostram amiiiumfaciendo homines ex nolentibus, vel ex non .juodju- volentibus volentes : atqui Pelagius nunliîénn (Iuam admisit hujusmodi adjutorium, sed ferret potius semper illud exclusit velut quoddam c^n’ fatum impediens, ac destruens liberam determinationem arbitrii : ergo Pelagius numquam concessit auxilium efficax. Mi­ nor, in qua poterat esse difficultas, liquido D.Aug. suadetur ex manifestis D. August, testimo­ niis : nam epistola 107 ad Vitalem, Pelagianismum impugnans ait : « Quid est ergo, « quod ait Apostolus, Deus operatur in « nobis et velle, et perficere? Respondes, « per legem suam, per Scripturam suam «Deum operari, ut velimus, quam vel « legimus, vel audimus. Sed ei consentire, « vel non consentire ita nostrum est, ut si « velimus, fiat : si autem nolimus, nihil in « nobis operationem Dei valere faciamus. < Operatur quippe ille, dicis, quantum in « ipso est, ut velimus, cum nota fiunt nobis « ejus eloquia : sed si eis acquiescere volu« mus; nos ut operatio ejus nihil in nobis « prosit, efficimus. »Et statim addit August. « Quæ, si dicis, profecto nostris orationibus « contradicis, n Ex quibus satis constat Pelagianos minime admisisse auxilium, quod infallibiliter inferret operationem nostram; sed asseruisse omnem gratiam Dei, qualemlibet admittebant, subjici de­ terminationi liberi arbitrii se applicantis, vel non applicantis ad agere : quod est ad­ mittere auxilium sufficiens præstans, vel complens posse modo supra declarato nu­ mero 161,et negare gratiam efficacem praes­ tantem, et inferentem operationem. Deinde idem Sanctus Doctor in libro de gratia Christi, quem in ultimo Pelagianæ hæresis statu scripsit (nempe postquam damnata est ab Innocentio I et a Zozimo, ut ipse refert lib. 2 Retractat, cap. 50), satis exprimit eandem veritatem : nam cap. 25, ait : « Desinat Pelagius dicere, quod possu« mus omne bonum facere, dicere, cogitare, « illius est, qui hoc posse donavit, qui hoc Opimo « posse adjuvat : quod vero vel bene agi- l « mus, vel loquimur, vel cogitamus, nos- I « trum est. Desinat, inquam, ista dicere : I « non solum enim Deus posse nostrum doσ' navit, atque adjuvat, sed etiam velle, et « operari operatur in nobis, n Quæ objur­ gatio vana, imo et injusta foret, si Pelagius admitteret non solum auxilium sufficiens, seu possibilitatis, sed etiam auxilium efficax actionis. Et post pauca addit August. I « Quomodo dicit liberi arbitrii elatus asser« tor, quod possumus bene cogitare Dei 'est ; α quod autem bene cogitemus nostrum est? « Cui respondet humilisgratiæ prædicator: >.· Non quia idonei sumus cogitare aliquid « a nobis quasi in nobismet ipsis, sed suffi­ et cientia nostra ex Deo est. » Quæ verba eandem ac praecedentia vim habent. Et cap. 34, testatur Augustinus se nullibi po­ tuisse reperire hanc eum gratiam confiteri, qua non solum possibilitas naturalis volun­ tatis, et actionis; sed ipsa etiam voluntas (hoc est volitio) et actio subministratione sancti Spiritus adjuvetur. Et cap. 41, asse­ rit de Pelagio : Possibilitatem dicit divino semper adjuvari auxilio; voluntatem vero (id est volitionem) et actionem nullo Dei auxilio existimat indigere.Tandem id ipsum evidentius adhuc constat ex cap. 47 ejus­ dem libri ubi Divus Augustinus totam cum Pelagio disputationem ad hoc caput reducit, proponendo concordiae modum : « Si ergo « consenserit nobis non solam possibilita« tem in homine, etiamsi nec velit, nec « agat bene ; sed ipsam quoque voluntatem, « et actionem divinitus adjuvari, ut sine « illo adjutorio nihil bene velimus, etaga« mus, eamque esse gratiam per Jesum « Christum Dominum nostrum, in qua nos « sua, non nostra justitia justos faciat, ut I « sit vera nostra justitia, quæ nobis ab illo « est : nihil de adjutorio gratiæ (quantum « arbitror) inter noscontroversiæ relinque« tur. » Signum ergo manifestissimum est quod Pelagius, concesso adjutorio sufficienti ad posse, semper negaverit auxilium effi­ cax ad actionem, quo Deus ex nolentibus facit volentes. 167. Testimonia autem pro contrario di- Elf)> cendi modo allegata facile explicantur. Ad nim primum enim respondetur, quod Pelagiusnia^h per auxilium, quo Deus, prout vult, cor^j^ nostrum declinat,non significavit auxilium, cootnquo Deus causaliter, et efficaciter cor nos- ™· trum moveret ; sed specialem aliquam illu­ minationem interiorem, qua cor nostrum moraliter, DISP. I, CAP. IV. moraliter, ct suadendo ad bonum alliceret. Quæ quia speciale donum est, et habet in suo genere, quantum est de se, magnum effectum, nempe inclinare cor, appellata fuit a D. August, magnum auxilium, uti­ que respective ad alia minora auxilia, quæ Pelagius concedebat. Quæ responsio funda­ tur in his, quæ docet idem S. Doct. in prae­ dici. lib. cap. 7, ubi cum praemisisset Pela­ gii verba : α Quam (nempegratiam) nos non, U ut tu putas, in lege tantummodo, sed et a in Dei esse adjutorio confitemur, addidit : α Quis non desideret, ut ostendat, quam vult intelligi gratiam? Hoc enim de illo expectare debemus, ut dicat hoc, quod 4 dicit non in lege tantummodo se gratiam « confiteri. Sed nobis hac expectatione sus­ « pensis, quod addiderit, intuemini. Adju­ « vat enim nos, inquit, Deus per doctrinam, « et revelationem suam, dum cordis nostri oculos aperit, dum Diaboli pandit insi­ < dias, etc. » Ex quibus liquet magnum illud adjutorium a Pelagio concessum,cujus August, meminit in eo libro, constitui ab eo in speciali aliqua intellectus illustra­ tione, quæ moraliter tantum cor inclinet, non quæ vere, et causaliter ex nolentibus faciat volentes : quod est proprium auxilii efficacis. Eodem modo exponendum est secundum testimonium, ut ipsa Pelagii verba satis indicant : ut quod facere, inquit, per liberum arbitrium jubentur, facilius implere possint per gratiam : nam posse adimplere mandata est effectus gratiæ sufficientis ; adimplere autem, et infallibiliter exequi pertinet ad efficacem. In tertio etiam testimonio loqui­ tur Pelagius de gratia alicujus sanctæ cogi­ tationis, aut illustrationis internæ, qua facilius diaboli tentationibus resistimus. Cæterum hæc gratia non est auxilium vere, et causaliter faciens voluntatem resistere,sed solum præstat, aut repræsenlat molivum ad resistentiam, et suasione allicit ad illam. Merito autem reprehendit August, quod Pelagius addiderit particulam facilius: non quia ea etiam dempta, in reliquo sal­ vetur adæquate omne adjutorium, quod catholice confiteri debemus; sed quia per eam destruxerit veram conditionem illius adjutorii sufficientis, cum excluserit abso­ lutam ejus necessitatem. § IV. Declaratur, qux fuerit extrema controversia inter August. et Pelagium. 168. Ex dictis infertur ultimam, et potis-corolla* simam, ac nunquam ad concordiam redaetam disceptationem inter D. August, et Pela- 'ientis gium, atque Pelagii sequaces fuisse circahl510riæ· auxilium efficax, quo Deus supposita pos­ sibilitate; et sufficientia ad agendum, infert infallibiliterin nobis ipsum agere, faciendo ex nolentibus volentes. Hoc consectarium evidenter, ut existimamus, constat ex testi­ moniis August, supra relatis ex lib. de gra­ tia Christi, quem scripsit in ultimo statu, et post damnationem hæresis Pelagianæ : et in quo nihil magis satagit, quam ut Pela­ gius confiteatur tandem non solum adjuto­ rium possibilitatis, sive gratiam sufficientem(quam licet in pluribus vitiatam supponit ab illo admitti) sed etiam adjutorium volitionis, et actionis, sive gratiam efficacem. Unde oportebat ab hoc amplius suadendo Dnb.e. supersedere. Sed Joannes Martinez de tutet' Ripalda alios Juniores imitans compellit, P^cipua ut id evidentius adhuc ostendamus: namctimPetom. 2, de ente supernaldisput. 105, sect. 12, cloaJfro. non dubitat asserere controversiam Augus- yersia tini cum Pelagio tantum fuisse de auxilio circa sufficienti, quod tribuit simpliciter posse voluntati, et ab efficaci, atque inefficaci cax. præscindit : additque num. 103, omnes “°fàînf Ecclesiae Patres, omnesque Scholasticos b,ilil$r Doctores, paucis prædetermmatoribus ex- tem. ceptis, totam Ecclesiae contentionem contra Pelagium in solam gratiæ necessitatem ad posse voluntatis referre. 169. Cæterum resolutissima hujus Auc­ toris diffinitio plus animositatis, quam veri­ tatis praesefert; et apud eos tantum invale­ bit, qui vel Augustinum non consulunt,vel data opera sententias tanti Doctoris obscu­ rare procurant. Quod igitur extrema, ac urgentior inter ipsum, et Pelagium discep- affinnatatio auxilium efficax respexerit, pluribuslenjüur. evincitur. Primo omnibus testimoniis supra in hoc § relatis : nam in eis conten­ dit Divus Augustinus, ut Pelagius fatea- D.Aug. tur non solum adjutorium ad posse, quod est auxilium sufficiens : sed etiam ad­ jutorium ad agere, quod est auxilium effi­ cax. Videatur etiam Sanctus Doctor libro illo sæpe citato de gratia Christi capite 11, ubi ait : « Nos eam gratiam volumus ali« quando fateatur, qua futuræ gloriæ ma- > 1 Vi ; i V l ίί·Μ « Ii I DE GRATIA DEI. « gnitudo non solum promittitur, sed etiam « creditur, et speratur : nec solum révéla­ is tur sapientia, sed etiam et amatur : nec « suadetur solum omne, quod bonum est, « verum et persuadetur. > Quod procuidubio pertinet ad gratiam efficacem. Et ita ad­ dit : « Quorum autem sit fides, et quibus « persuadeatur, satis ipse (nempe Christus c Dominus) demonstravit, ubi ait : Nemo α venit ad me. nisi Pater, qui misit me, traQ xeriteum. » Et tandem concludit : « Hanc * η debet Pelagius gratiam confiteri, si vult « non solum vocari, sed etiam esse Chris­ tianus.' Similia habet libro primo, contra duas epistolas Pelagian. 19, ubi ait : « Quis - trahitur, si jam volebat? Et tamen nemo « venit, nisi velit. Trahitur ergo miris mo« dis, ut velit ab eo, qui novit intus in ipsis « hominum cordibus operari, non ut hoa mines (quod fieri non potest) nolentes « credant, sed ut volentes ex nolentibus « fiant, » Et lib. de gratia, et liber, arbitr. cap. 5, ubi inquit : « Ut Paulus efficacisα sima vocatione converteretur, gratia « Dei erat sola. » Si in his, et similibus locis, quæ plurima sunt, loquitur D. Au­ gust. de sola gratia dante posse, et non de auxilio efficaci ; cadit profecto veritas resolutionis nostræ :cælerum vel ipsis satis possumus permittere, ut indicent. 170. Aliud 1 /u. Secundo oecunao : nam Pelagius retagius cum sequaercg. statim Augustinus : « Tolle, « inquit, « fa« cilius, et non solum plenus, sed etiam » sanus est sensus, si ita dicatur, ut quod « per liberum homines facere jubentur ar­ er bitrium, possint implere per gratiam. « Cum autem facilius additur, adimpletio * boni operis etiam sine Dei gratia posse « fieri, tacita significatione suggeritur. « Quem sensum redarguit, qui dicit : Sine « me nihil potestis facere. » Dempto ergo verbo facilius, in reliquo propositionem Pelagii reputat catholicam Augustinus : et consequenter solum disputabant de gratia necessaria ad posse : alioqui adhuc oporte­ ret, ut Pelagius confiteretur necessitatem ulterioris auxilii. Confirmatur primo : quia si quis assere­ Confir­ matio- ret naturam suis viribus posse efficere ac­ tus salutares ·. licet ultorius affirmaret præ- dictas vires non reduci ad actum, nisi de­ pendentor ab auxilio gratiæ efficacis ; pro­ fecto hæresis Pelagians damnaretur, et contra canones adversus Pelagium editos ageret : signum ergo esi controversiam Ca­ tholicorum cum Pelagio non fuisse de gratia efficaci, sed de sufficienti, quæ præstat vires naturæ. Confirmatur secundo : quia si gratia, quam Pelagius respuebat, ut libertati con­ trariam, esset gratia ab intrinseco efficax ; minime Pelagius illam admitteret ad eli­ ciendum facilius actus liberos : sicut neque nos, inquit Ripalda, illam admittimus : gra­ tia quippe incompossibilis cum dissensu, nequit facilitatem ad libere agendum præstare-, cum potius libertatem evertat : atqui Pelagius gratiam, quam ut simpliciter ne­ cessariam respuebat, libenter fatebatur esse utilem ad libere agendum actus salutares: ergo disceptatio Pelagii cum Augustino, et Catholicis, non respiciebat gratiam effica­ cem, sed sufficientem. 174. Hæc tamen facile diluuntur. Adoras primam objectionem respondetur Ecclesiæ0^ Patres aliquando agere contra Pelagium ni negantem gratiam sufficientem ; et tunc utunturillis testimoniis, quæ in objectione referuntur, et aliis similibus. AliquandoE«i® vero impugnant Pelagium, eo quod nega-J*^ veritgratiam efficacem (utramque enimde-rwt» bemus catholice confiteri) et tunc utuntur aliis Scripturæ auctoritatibus, quæ prædicant divinæ gratiæ potentissimam, et infal- efficn. libilem efficaciam. Hujusmodi est illud Ezech. 36 : «Faciam, ut in justificationibus meisambuletis, etc. » Quo utitur D. August. d.As?. lib. de gratia, et libero arb. cap. 16, ubi ait : « Certum est nos facere, cum facimus : « sed ille facit, ut faciamus præbendo vires a efficacissimas voluntati,qui dixit : Faciam, 't utinjustificationibus meis ambuletis,et ju« dicia mea observetis, et faciatis. » Et illud Joann. 6 : Omnis, qui audivit a Patre, et di- joan.6. dicit, potest venire ad me. Et illud Apost. ad Rom.8 : Qui spiritu Dei aguntur etc. Quo utitur August, lib. de correct, et gratia cap. 2, ubi ait : « Intelligant, si filii Dei sunt, « spiritu Dei se agi, ut, quod agendum est, « agant ; et, cum egerint, illi, a quo agun« tur, gratias agant : aguntur enim, ut « agant, non ut ipsi nihil habeant, » Quod repetii lib. de gratia Christi contra Pelag. cap. 25, et serm. 13, de verbis Apost. Et il­ lud ejusdem Apost. ad Philip. 2 : Deus ope­ ratur in vobis et velle, et perficere. Quo tes­ timonio DISP. I, CAP. IV. limoniosæpissime ad hoc intentum utitur D.Frwp August, et D. Prosper tum aliis locis, tum epist, ad Ruffinum, ubi ait : « Quis ambigat a tunc liberum arbitrium cohortationi voe cantis obedire, cum in illo gratia Dei af« fectum credendi obediendique generavit? i « Alioquin sufficeret moveri hominem, non ; etiam in ipso novam fieri voluntatem, si.1 cut scriptum est Proverb. S : Præparatur « voluntas a Domino, et sicut ait Apostol. « ad Philip. 2 : Deus est enim, qui operatur ί in nobis, et velle, et perficere pro bona » voluntate. Pro qua bona voluntate, nisi ■ « quam in ipsis operatus est Deus? Ut qui I u donaverat velle, donaret et facere. » EanI dem vim habent alia Scripturæ testimonia, ; quibus Patres Pelagianos impugnant, ut Prw 21.Prov. 21 : Cor regis in manu Domini, sicut divisiones aquarum, quocumque voluerit, inclinabit illud. Genes. 90: Num Dei possumus resistere voluntati. Tob. 41: Quis resistere potest vultui meo. Sapient. 11 : Virtuti brachii tui quis resistet ? et alia innumera, exquibus concludit August, lib. de correct, et gratia cap. 14 :« Cui volenti salvum fa« cere nullum hominum resistit arbitrium. « Sic enim velle, vel nolle in volentis, aut « nolentis est potestate, ut divinam volun« talem non impediat, nec superet potes« talem. » Quæ omnia procedunt de gratia non mere sufficienti, indifferenti, et sub­ jecta dispositioni voluntatis ; sed de effi­ caci, et sibi, ac Deo voluntatem subjiciente, ut ex se liquet. 175. Ad secundam constat ex proxime 2. dictis 5 Pelagius enim primo negavit ne­ cessitatem gratiæ efficientis, seu dantis vires ad opera salutaria : et hanc hæresim dam­ nant Concilia in locis, quæ allegat Ripalda. Deinde admissa gratia sufficienti saltem ad facilius posse modo supra declarato num. 161, negavit Pelagius necessitatem gratiæ · efficacis, per quam Deus faceret voluntatem consentire, et operari : et hanc hæresim condemnarunt etiam Concilia in aliis locis, . ( quæ Junior ille vel non vidit, vel meditato suppressit. Concilium enim Milevitanum can. 4, inquit : « Quisquis dixerit eandem '< gratiam per Jesum Christum Dominum « nostrum propter hoc tantum nos adjuvare « ad non peccandum, quia per ipsam nobis i- revelatur, et aperitur intelligentia man>· datorum, ut sciamus quid appetere, quid « vitare debeamus » (do qua gratia non multum curabant tunc Pclagiani) « non au­ tem per illam nobis præsiari, ut quod 79 « faciendum cognoverimus, etiam facere Concilia « diligamus, atque valeamus, anathema « sit. » Ubi constat sermonem fieri de gra- Pelatia efficaci, quæ conjungit posse cum actu.aiFqüanExpressius loquitur Concilium Arausican.di>adnlican. 4, ubi inquit : « Si quis, ut a peccatojutorimn « purgemur, voluntatem nostram Deum J"®? « expectarc contendit ; non autem ut etiam Cone « purgari velimus per S. Spiritus infusio- Α”η’’’ « nem, et operationem in nos fieri confite­ « tur, resistit ipsi Spiritui S. per Salomo­ a nem dicenti : Præparatur voluntas a α Domino, et Apostolo salubriter prædi« canti : Deus est, qui operatur in nobis et « vello, et perficere pro bona voluntate. » Quod vero Concilium loquatur de gratia efficaci, liquet : tum quia sermonem insti­ tuit de gratia, per quam Deus facit, ut pur­ gari velimus, et per quam operatur nos­ trum velle ; quæ utique efficax est, cum habeat adjunctum effectum. Tum quia de ea gratia agit, per quam vitatur, ne Deus expectet voluntatem nostram : gratia autem mere sufficiens, et potentialis subjicitur determinationi voluntatis, ejusque appli­ cationem expectare debet. De eodem auxilio efficaci loquitur idem intcnConcilium Arausic. can. 9, ubi ait : Quoties bona agimus, Deus in nobis, atque nobiscum, Pelagius ut operemur, operatur. Quod nequit verih-auxilium cari de sola gratia sufficienti : per hanc efl,cax· quippe non operatur Deus in nobis, ante­ quam operemur, et ut infallibiliter opere­ mur; sed operatur, cpm operamur, Conci- cone, lium etiam Trident, idem supponit sess. 6, "' can. 4, ubi hæresim et Pelagii negantis gratiam efficacem et Lutheri, atque Calvini asserentium dari gratiam efficacem, sed per eam tolli libertatem arbitrii damnat his verbis : Si quis dixerit liberum hominis ar­ bitrium a Deo motum, et excitatum nihil cooperari assentiendo Deo excitanti, atque vocanti, quo ad obtinendam justificationis gratiam se disponat, nec posse dissentire, si velit, etc. anathema sit. Nam ly motum non significat solam motionem moralem, quæ fit per vocationem, aut suasionem se tenentem ex parle intellectus : hæc enim excitatio dicitur, quam Concilium a mo­ tione distinguit : sed loquitur de motione voluntatis in seipsa, quæ fit per submi­ nistrationem Spiritus, et voluntatem revo­ cat ad exercitium, et consensum. Denique Patres Concilii Coloniensis in Enchiridio Conci I. ColoChrîstianæ institutionis, tractatu de sacra­ uiviis. mento Pœnitenliæ, fol 132, aperte loquun- • !,1 80 rc DE GRATIA DEI. tur de gratia efficaci, cum dicunt : Itaque velle poenitere, velle resipiscere, velle accipere remissionem peccatorum non est a sola volun­ tate: sed illud nobiscum operatur Dominus, dum immutando malevolam voluntatem, eam facit benevolam, et sux voluntati consentien­ tem. Unde voluntatem quidem nostram Deus immutat, et sic operatur in nobis velle. Videat prudens lector, qua veritate affirmari po­ tuerit Concilia agentia contra errores Pelagianorum non meminisse gratiæ efficacis. Bespon- 175. Ad tertiam negamus consequentiam, sio ad a. qUæ maje ex u|0 antecetjenii colligitur. Fa­ temur enim Pelagium, et ejus sequaces semper refugisse controversiam de auxilio efficaci, quod præstat infallibiliter velle, et agere. Sed hinc minime infertur, quod vel Catholici, et præcipue D. August, de eo non egerint ; vel quod hæretici compulsi non fuerint exponere quid de prædicto auxilio u.Atig. sentirent. Unde August, post relata illa Pe­ lagii verba statim illum exagitat, et osten­ dit, quam impium sit negare auxilium effi­ cax volitionis, et actionis : inducens enim auctoritatem Apost. ad Philip. 2, ait : « Et « ut scirent, quia non tantum in eo, quod « operari possint (hoc enim in natura, et « doctrina jam acceperant) sed etiam in eo, « quod operantur,di vinitus adjuventur,non « ait : Deus est enim, qui operatur in vobis α posse : tanquam ipsi jam velle, et ope­ tt rari per seipsos habeant (quod utique α haberent, si post sibi collatas vires suffi­ « cienter non egerent gratia efficaci) neque « in his duobus adjutorio ejus indigeant : « sed ait : Deus enim est, qui operatur in « vobis et velle, et perficere·, vel sicut in « aliis, et maxime Graecis codicibus legi­ te tur, et velle, et operari. Videte, si non « Apostolus gratiæ Dei futuros adversarios « sanctoSpiritu tanto ante praevidit; et haec « duo, id est velle, et operari, quæ iste ita « nostra esse voluit, tanquam ipsa divinae « gratiæ non adjuventur auxilio, Deum in « nobis dicit operari, d Ad quartam respondetur D. Augustinum Solvitur 4. dixisse propositionem illam Pelagii,dempto verbo facilius continere sanum sensum : vel quia Pelagius in ea admittebat auxilium operationis, seu gratiam efficacem, ut cen­ sent Auctores relati num. 164, vel quia (quod verius judicamus) ibidem solum fa­ ciebat sermonem de gratia sufficienti, et dante vires. Unde verba S. Doctoris non extenduntur ad gratiam adæquate requisi­ tam, et catholice admittendam : sed limi­ tanda sunt ad subjectam materiam, nempe ad adjutorium sufficiens, quod Pelagius so­ lum admittebat, ut utile ad facilius operan­ dum. Recolantur supradicla a num. 102. 177. Ad primam confirmationem negamus consequentiam : quia Concilia, et Pa-^» tres duplicem contra Pelagium docent con­ fitendam esse gratiam : unam sufficientem, et perlinentem ad posse; aliam eflicacem, et inferentem agere. Unde qui solam gra­ tiam efficacem, altera repulsa, admitteret; incurreret profecto notam, et damnationem hæresis Pelagianæ. Sicut etiam qui conce­ dunt necessitatem gratiæ sufficientis ad posse, et negant necessitatem gratiæ effica­ cis ad agere, eidem pariter riotæ, et damna­ tioni obnoxii sunt. Unde si confirmatio illa aliquid evinceret, suaderet utique sub ea­ dem forma Concilia, et Patres nihil contra Pelagianos circa gratiam sufficientem deter­ minasse. Ad secundam concedimus gratiam a Pe­ A4» οαώ lagio concessam ad facilius operandum non fuisse efficacem, sed sufficientem ut supra diximus numero 165. Sed hineminime col­ ligitur, et quod Pelagius non negaverit gra­ tiam efficacem, et quod Augustinus de prædicta gratia non egerit, et oppositum Pela­ gii dogma non impugnaverit. Sicut ex eo, quod nunc aliqui juniores non admittant gratiam per se, et ab intrinseco efficacem, saltem ad facilius operandum; perperam inferretur, quod prædictam gratiam ju­ niores non negent, et quod Thomistæ non doceant eam esse necessario admittendam; et quod circa hoc punctum non litigent : oppositum quippe probat experientia. 178. Hæc fuerunt Ripaldæ motiva, utmteiü» negaret veritatem adeo perspicuam : quæ quia ipse forsan invalida recognovit, adjecit εώί num. 105, quod, licet concederetur Augus­ tinum contendisse cum Pelagio, ut gratiam efficacem admitteret; nihilominus nullo fundamento colligitur S. Doctorem asse­ ruisse gratiam intrinsece efficacem,et phy­ sice prædeterminantem. Quibus verbis pa­ lam detegit, quo tenderet sui laboris ma­ china, et quid timeret concedendo Pelagium, et Augustinum disceptasse de gratia efficaci. Eodem fere modo se gessit Suarez prolog. 5, cap. 3, num. 11, ubi ait controversiam inter Augustinum et Pelagium non fuisse tie modo, quo gratia dicenda efficax est ; atque ideo longe diversam esse ab ea discepta­ tione, quæ modo datur inter Catholicos. Cæterum neque nos in praesenti intendi­ mus DISP. 1, CAP. V. mus disceptationem istam attingere ; sod absque par lia ni præjudicio observare, quæ id hæresim l’elagiunam spectant, et quid adversus illam decuerit Divus Augusti­ nos. Cujus mentem, et scripta jussit Cle­ mens VIII consulere, ut controversiam inter Catholicos ortam decideret : quod imperlinenler (absit), juberet, si nullum hujus disceptationis vestigium, ut juniores autumant, apud sanctum Doctorem extaret. Quod vero D. Augustinus non solum asseruerit auxilium eflicax, sed modum etiam eflicaciæ satis expresserit, haud obs­ cure constat ex ejus verbis supra a num. 1G8 relatis : nam ly indcclinabililer, inseparabi­ liter, invidissime qualitatem auxilii effica­ cis, de quo loquebatur, et non solam subs­ tantiam significant, ut ex ipsis vocibus liquet. An autem hinc inferatur prædictum auxilium esse intrinsece eflicax, et præmovere physice voluntatem ; infra videbimus disp.7, per lotam. In qua causa æquum non esi judicium D./\uguslin. recusare, qui tam gloriose pugnavit pro gratia Dei : sed ma­ gis expedit, ut fateamur, quod rem attige­ rit, et ejus sentenliæ stemus. Memo quippe Augustini sententiam exhorrebit amplecti, nisi cui Pelagii virus non displicet. CAPUT V. λ erroribus Semipe lag lanarum circa gra­ tiam, et liberum arbitrium. 179. Ea, quæ Magnus Augustinus contra hæresim Pelagianam summo ingenio, et majori pietate per plures annos scripsit, si­ cut insignem de inimicis gratiæ consecuta luere victoriam ; et Catholicorum commen­ dationem, summasque laudes meruerunt : ita vel Africanos. in duas factiones, aut sectas diΦίΤία'ΐ- v*ser»nt. Quidam enim Monachos Adru­ untur mentinos imitantes, cum viderunt Augus- i tinum docere nedum gratiam esse necessa- | riam ad pie vivendum, sed gratis etiam j iwut. omnino dari secundum aeternum, et om­ nino gratuitum Dei propositum ; consue­ runt arbitrium per gratiam tolli, electosque vi solius praedestinationis salvari, pecca­ tores vero vi solius reprobationis damnari; j et consequenter peccata non obesse electis, ' p"· {r.nec Presse reprobis bona opera. Qua de deMina- causa istius dogmatis patroni Prxdestinaliant appellati sunt : quorum meminerunt -Sigebertus in Chronico anno 415. Ilincma- i rus in epist. ad Nicolaum Papam, et alii. i Hanc hæresim amplexus inter alios fuit Lucidus quidam presbyter magni nominis: quem ut ad ventatis tramitem reduceret . Fh sub. Faustus ex Abbate Lerinensi Regiensis ’ Episcopus, non levem navavit operam, et j data epistola monuit, quæ deberet anathe- j matizare : et relatis diversis, ac inter se I contrariis erroribus conclusit : « Nos vero I « per medium, Christo duce, gradientes, | 1 ! § IH. Quid docuerint Semipelayiani de viribus ar­ bitrii, et necessitate gratix sufficientis. 194 Cum Massilienses peccatum origi­ nale confiterentur, ut in principio hujus capitis vidimus ; consequenter dixerunt ho­ minem in hoc statu naturæ lapsæ debilio­ res vires habere, ac haberet in statu naturæ integræ : ac subinde non posse nunc suis viribus praestare cuncta, quæ in eo statu valeret. Unde ad recte operandum, ot vo- ? 88 DISP. i, CAP, V. DF. GRATIA DEI. lendum, quæ sunt opera hominis sani, con di cenat cedebant necessariam osse gratiam suffiα^ΰοιίΐ c*entem’ sive præstanlom vires, et posse, di, et Cætcrum ad petendum, et desiderandum salutem, qui sunt affectus hominis infirmi, <φ-.·ηωΰι sufficere arbitrabantur vires relictas in hovirii^s mine post peccatum. Cum autem nemo de! sideret, et petat salutem, nisi credat salvatorem; colligebant affectum credendi, et fidem ipsam antecedere gratiam Christi, et fieri solis viribus arbitrii. Quamobrem dis­ tinguebant opera virtutum ab affectu, seu initiis bene operandi : dicebantque illa esse hominis sani, et adjutorio gratiæ indigere; hæc autem esse hominis infirmi, et non exposcere gratiam, ut satis se explicat Faustus lib. 1. cap. 17, ubi ait : < Et ita se duo ista conjungunt attrahentis virtus, et obedientis affectus, quomodo si æger aliquis as­ surgere conetur. et facultas animum non ■ sequatur; et propterea sibi dexteram deprecetur. Clamat voluntas ; quia sola per se elevari nescit infirmitas. Ita Dominus invitat voluntatem, attrahit desideran·■ tem, erigit adn i lentem. Et idem significat Cassianus collai. 13, cap. 9, quem reD.p-:?,. prehendit Divus Prosper in libro adversus illum cap. 8, his verbis : Doces ergo non posse hominem per semetipsum apprer hendere sanitatem ; sed habere eum a ■; semelipso desiderium sanitatis, et sua ■ tantum sponte venire ad medicum -, non ■·■ etiam hoc ipsum medici esse, quod ve« niat. « lA uivj 195. Fundamenta autem, ut sic discurreerrerl·:. rent> duo præcipue erant. Primum, ne Deus videretur injustus pers narum acceptor, quosdam sua gratia ditando, quosdam vero spernendo: si otiosis sua auxilia dispensa­ ret, et ea studiosis non tribueret. Secundum, ut exponerent salutem in hominis manu constitutam esse; et Deum invitis studium virtutis non immittere. Ad hoc quippe po­ nebant eas inchoationes virtutis ex solo ar­ bitrio pendentes, ut qui studiose se gereret, ulterius consequeretur gratiam, et salutem ; qui vero penitus a desideriis, et affectibus bene vivendi torperet, ad gratiam non tra­ heretur, aut compelleretur invitus. Et hac ratione totum negotium salutis, et hominum in eo discretionem revocabant ad illa virtu­ tum initia e libero arbitrio fluentia, aut exercita, aut praevisa, ut supra declaraviFausfjÿ mus, et satis exprimit Faustus libro 1, ca­ pite 19, ubi ait : « Deus pro ratione justitiae ■■ per se effectum non peragit : quia volun- « talem ejus, qui esi purgandus, expectat. Et ibidem: « Quod si eum putas attrahere « nolentes, cmlesti juslitiæ iniquitatis pon­ dus imponis. ■· Et libro 2, capite 10, ait : fl Nisi fuerit præmissa devotio, graliæ vi­ α lescit oblatio : simulque verecundia re­ It munerantis est, si honoretur otiosus, remuneretur ingratus. » Consequenter ad <’«*1 prædicta principia alias assertiones, et con| sectaria docebant, quæ maximo displicue- cm» runt Augustinianis. Hujusmodi erant, gra-ifa^ tiam prævenientem, et cooperanlem requiri,ηάα ad bona opera, secus autem ad initia bene operandi. Gratiam dari ex meritis. Dum expectare nostras voluntates, ut purgari ve­ limus. Homini facienti, quod ex viribus ar­ bitrii potest, Deum dare gratiam; et alia hujusmodi, ut videri potest apud Alvarez disputatione secunda de Auxiliis, et Suarium prolegomena 5, capite 5, cum sequent. 196. Circa praedictas vero Massiliensium assertiones aliqua dubia se offerunt, quo­ rum diffusior decisio ex dicendis in hoc tractatu constabit. Modo autem oportet ali­ qua breviter attingere, et hic summarie resolvere. Et quidem primo certum est Semipelagianos veram aliquam gratiam in­ ternam, sufficientem, et supernaturalem admisisse saltem ad perfectionem bonorum operum, et consecutionem salutis, ut osten­ dit Suarez loco citato, capite sexto, dubio 2 et 3, et facile constat ex dictis capite præcedente. §4 et 5, ubi ostendimus Pelagianos f eam gratiam admisisse in ultimo sui dog-shisstmalis statu, qui cum Semipelagianismo fere continuatus est. Dubium autem occurrit, an saluti? eam gratiam prorsus negaverint ad initium fidei, et salutis, cum asserebant illud esse ex nobis : bifariam quippe potest accipi il­ lud eae nobis. Uno modo ut significat actus illos initiales fieri absque ullo gratiæ adju­ torio : secundo ut significat fieri quidem cum gratia, tali tamen ut solum moraliter excitet, et præstet sufficientiam determina­ bilem per arbitrium creatum, eique sub­ jectum. . 197. In qua difficultate Jansenius libro T{vu 8 de hxresi Pelagia na docuit absolute Semi- opini? pelagianos non posuisse initium fidei, etJ:in5fcU bene operandi in sola natura omni gratia destituta ; sed in natura ea præcise gratia adjuta, quæ praestaret posse indifferens, et non inferret infallibiliter agere. Sed hic Bejicidicendi modus, ut se extendit ad omnes tarSemipelagianos, est falsus : constat enim exepistola Prosperi ad Augustinum aliquos saltem b saltem Semipelagianos omnem gratiam ab initio fidei, et initio bone operandi rejecisse, pjr^-.sola facultate naturæ contentos. « Quidam « vero horum (inquit), in tantum a Pela» giants semitis non declinant, ut cum ad < confitendam eam Christi gratiam, quæ oinnia præveniat merita humana, cogan­ tur ; ne si meritis redditur, frustra gra­ tia nominetur : ad conditionem hanc ve>■ lint uniuscujusque hominis pertinere, in qua cum nihil prius merentem, quia nec •i existentem, liberi arbitrii, et rationalis, ■ gratia creatoris instituat : ut per discre­ tionem boni, et mali, et ad cognitionem Dei, et ad obedientiam mandatorum ejus « suam posset dirigere voluntatem, atque « ad hanc gratiam, qua in Christo renasci­ mur, pervenire ; per naturalem scilicet - facultatem petendo, quærendo, pulsando : ut ideo arripiat, ideo inveniat, ideo in« troeat, quia bono naturæ bene usus, ut ad s istam salvantem gratiam, initialis gratiæ - ope meruerit pervenire. » Ex quibus constat hujusmodi Semipelagianos vel om­ nem negasse gratiam ad initia fidei, et sa­ lutis, vel graliæ voce solum significasse gratiam initialem, quæ in eorum sensu so­ lum erat gratuita creatio humanæ naturæ. Quæ gratiæ acceptio frequens etiam fuit apud Pelagianos, ut videmus cap. prxced. £.;π2 198. Alii vero existimant doctrinam SeW- mipelagianorum proxime relatam non fuisse apud illos communem ; sed plures admi­ sisse gratiam internam sufficientem pro initiis fidei, et bene operandi ; ejus tamen conditionis, ut non determinaret efficaciter arbitrium, sed ejus nutui subjaceret, essetque proinde pedissequa voluntatis. Ita Fn.f Franciscus Macedo ex ordine Minorum : quem refert, et sequitur Gonet. disp. 2 de *** litresi Semipelagiana, articulo 3, num. 16. Et potest probari, tum ex modo loquendi üjïj.,Divi Prosperi, verbis proxime relatis, ait enim velut per exaggerationem : Quidam horum in tantum a Pelagianis semitis non declinant, etc. supponit ergo cæteros aliter sensisse. Tum etiam quia idem Prosper epistola citata ait : « Nec considerant se i gratiam Dei, quam comitem, non præ* viamhumanorum volantessemeritorum, etiam illis voluntatibus subdere, quas ab « ea secandum suam phantasiam non ne« gant esse præventas. » Quibus satis indi­ cat nonnullos Semipelagianorum admisisse gratiam pro humanis meritis, quæ ipsi in illis initiis fidei, et bene operandi ponebant : 89 gratiam tamen comitem, quæ simul vide­ licet influeret ; non præviam, quæ volun­ tatem determinaret, et ad eos actus impel­ leret. Tum præterea quia Gennadius (quem <*»»"> Semipelagianum fuisse ostendemus § se­ quenti) eandem doctrinam exponit in libro de Ecclesiasticis dogmatibus, ubi ait : « Ini« tium ergo salutis nostræ Deo miserante « habemus : ut acquiescamus salutiferæ « inspirationi, nostras potestatis est. » Et Faustus libro 1, cap. 11 : « Ad Dominum fjuuus a semper est referendus laboris effectus. u Qui vero vel initium operum sibi præsu« mit arrogare, vel finem, ad illum merito « dicitur psal. 12G : Nisi Dominus ædifica(/ verit domumf in vanum laboraverunt, tf qui ædificant eam. » Et libro 2, capite 6, explicans verba Apostol. ad Romanos 9 : « Non ex operibus, sed ex vocante dictum x est, » addit : a Cum ergo audis ex vo« cante dictum est, invitantem intellige, non a cogentem », id est efficaciter moventem, juxta sensum Augustini, cujus expositio­ nem, suppresso nomine, impugnat. Similia habet Cassianus collât. 13, capite 3. Tum stadium denique quia Semipelagianorum dogma έο·“^^_ collimabat, ut excluderet gratiam Augusti- gnando nianam, qua determinaretur arbitrium, ete^S^i efficaciter traheretur ad unam partem, ut <\ngnstiipsi loquuntur apud D. Prosperum epist. ad Augustinum : Removeri omnem indus­ triam, tolli virtutes, et merita, et fatalem quandam necessitatem induci, si Dei consti­ tutio humanas praeveniat voluntates. Econtra vero asserebant Deum conferre omnibus hominibus auxilia sufficientia ad salulem,et in hoc sensu interpretabantur Apostol. di­ centem : Deus vult omnes homines salvos fieri, ut observavit Suar, ubi supra dub. 4 in principio. Sed cum hac doctrina optime cohaerebat, quod Deus impertireturgratiam sufficientem ad illa initia bene operandi, quæ Semipelagiani comminiscebantur ; ita ut talis gratia non determinaret arbitrium, sed potius ejus determinationem expectaret, ut simul cum ipso influeret. Satis ergo verosimile est, quod aliqui saltem Semipela­ gianorum non excluserint necessitatem gra­ tiæ sufficientis ad initia salutis ; sed tantum gratiam efficacem Augustinianam. 199. Hæc motiva, et alia, quæ facile pos­ Præcccleus sent expendi, non mediocrem probabilita­ opinio tem afferunt horum Auctorum opinioni ; admit· quam proinde amplectimur, licet alii Theo­ tilur. logi etiam ex Thomistis contrarium suppo­ nere videantur; verum hanc ex professo •Λ ** E L4À3 ·, r.· r 9 ,.* • x 90 DE GRATIA DEI. oivcrtianon tradent. Quod si objiciatur Constitutio Innocenlii X, in qua l.mquam falsam, et hæreticam damnat hanc propositionem Jan­ senii : Semipelagiani admittebant prove­ nientis gratix necessitatem ad singulus actus, . etiam ad initium fidei : et in huc erant hirretici, quod vellent eam gratiam, talem esse, cui posset humana voluntas resistere, vel ob­ temperare. Id, inquam, si objiciatur ; du­ pliciter diluitur a praedictis Auctoribus. Metar. Primo, respondent ad falsitatem proposi­ tionis copulativae (qualis erat illa Jansenii) sufficere, quod una ex componentibus sil falsa. Et ita accidit in pra?dicta copulativa : secunda enim propositio falsa est et mere­ tur censuram Pontificis, redditque totam copulativam falsam, et hæreticam ; licet prima propositio sit vera, et non videatur subjecta determinationi Pontificis ; cum contineat rem facti, et ad fidem non perti­ nentem. Respondent secundo primam etiam propositionem falsam esse, et Pontificis censure subjectam : quoniam peccat insub­ jecto, et predicate. In subjecto quidem : nam supponit absque distinctione omnes Semipelagianos ita sensisse : cum tamen eorum aliqui docuerint oppositum, ut num. 196 contra Jansenium ostendimus. In prae­ dicato etiam : quia asserit Semipelagianos admisisse gratiam prevenientem ; cum ta­ men gratia ab eis concessa, nempe prorsus indifferens, et determinabilis per arbitrium non sit vere preveniens, sed comitans tan­ tum et pedissequa voluntatis, ut ex D. Pros- | pero vidimus num. præced. Tertio, et melius potest responderi Inno- ! centium damnasse illam Jansenii proposi- | tionem ·. quia tacite feriebat aliquorum , catholicorum opinionem hactenus non dam­ natam ab Ecclesia : cujus proinde deter- | minationem debuit expeclare Jansenius, et j aliquibus catholicis hæresis notam minime inurere contra decretum Pauli V, et alio- ' rum Pontificum, qui id facere vetuerant. Replica. 200. Scrupulus tamen adhuc animum pungit : quoniam Semipelagiani eam gra­ tiam negabant requiri ad initium boni operis, quam confitebantur necessariam esse ad perfectionem ejusdem operis, et ad consecutionem salutis, ut satis constat ex supradictis num. 193. Atqui Semipela­ giani nec ad consummationem boni operis, nec ad consecutionem salutis admiserunt necessitatem gratiae efficacis ab Augustino assertæ : hanc quippe perpetuo oderunt ut libertati contrariam : sed solum docuerunt gratiam sufficientem desiderari ad bonum opus consummandum, et salutem conse­ quendam. Ergo credibile non est Semipela­ gianos admisisse, quod gratia preveniens, et sufficiens requireretur ad initium boni operis; sed certum videtur, quod ab initio praedicti operis omnem prorsus veram gra­ tiam excluserint, et solam naturam pro illo sufficere dixerint. Nihilominus persistendum est in résolu-^ lione proxime tradita, quam hæc replica non elevat. Nam, ut recte observavit Suarez ubi supra dubio quarto, gratia illa, sive auxi­ lium, quæ Semipelagiani asserebant esso premium nostrorum conatuum, et suppo­ nere initium boni operis, tribuique ad ejus consummationem, et perfectionem : dupli­ cem respectum importat : alium ad ipsum praesentem actum, cujus ea gratia dicitur premium, illum perficiendo, et consum­ mando : alium ad subséquentes actus, vel ad perseverandum in bono incepto. SiergoQ5?*· gratia consideretur secundum hunc posteriorem respectum, et cum habitudine adM* futurum ; negabant Semipelagiani essegra-jemt tiam efficacem, sive quæinfallibiliter affei-pro»' ret eos effectus : nesciebant quippe, aut nolebant hoc efficacitatis genus conciliare cum irait libertate : et ita in hoc sensu solum admit­ tebant necessitatem gratiæ sufficientis pro ' consummatione boni operis, et consecutione salutis. Si autem gratiaconsideretur secun­ dum priorem illum respectum ad actum praesentem, inchoatum, quem supponit, et cujus dicitur premium ; non negarunt Se­ mipelagiani esse gratiam efficacem, sive quæ infallibiliter communicaret effectum, nempe praedicti operis profectum, et con­ summationem. Immovero id palam signi­ ficarunt, ut constat ex Cassiano collatione <*» trigesima, capite septimo, ubi ait : Quantulamcumque scintillam ex corde nostro emi­ cuisse conspexerit , eam confovet, suaque inspiratione confortat. Et capite octavo, ait : Cum ortum bonx voluntatis inspexerit, illu­ minat eam confeslim. Et in hoc sensu po­ tuerunt Semipelagiani aliter discurrere de initio, ac de consummatione boni operis; I atque ideo negare eam gratiam esse necesI sariam ad initium, quam ad consummatio­ nem boni operis necessariam esse dicebant: licet tam ad initium, quam consummatio­ nem boni operis necessitatem gratiæ suffi­ cientis, et arbitrio superadditæ confiteren­ tur. Nam gratia pro initio dalaerat prorsus i sufficiens, determinabilis, et frustrabilis : gratia . > ■ (ί- DISP. I, CAP. V. gralia vero, quæ, supposito eo initio, con­ ferebatur, non erat mere .sufficiens, sed *uam etiam efficaciam habebat respectu per­ fectionis præsontis ejusdem operis, modo proxime explicato. Et juxta hancdoclrinam dispellitur scrupulus proxime propositus, concedendo majorem, et distinguendo mi­ norem secundum duas graliæ efficacitates proxime traditas, et negando absolute con­ sequentiam. Seaipe- 201. Secundo dubitari potest, quodnam «riiiai inenti genus adstruerent Semipelagiani, cum affirmabant gratiam dari ex merito fi{noMt-dei, aut aliorum actuum, quos initia bene* famn operandi vocabant. Constiluebantne in præiniiiis dictis actibus meritum de condigno res­ edi pectu graliæ superventurae, an meritum precise de congruo? In qua difficultate certo certius nobis videtur Semipelagianos me­ ritum praecise de congruo constituisse : quod et visam est Alvarez, disp. 2 de auxi­ liis num. 27, Suario ubi supra dub. 7, Vasquez 1 part. disp. 89, cap. 5, Joanni a S. Thom, disput. 3, art. 4, Gonet disp. 2, sect. ftndi- et aliis communiter. Probatur efficaciter “r^-ex ipsis Semipelagianorum verbis : nam V Cassianus lib. 12 de instil, renunt. cap. 14 ait : Dicimus secundum Salvatoris senten­ tiam dari quidem petentibus, et aperiri pul­ santibus, et a quxrentibus inveniri : sed peti­ tionem, et inquisitionem, et pulsationem nostram non esse condignam, nisi misericor­ dia Dei, quod petimus, dederit, etc. Ubi apertissime excludit condignitalem, atque ideo meritum de condigno ab operibus nos­ tris respectu gratiæ consequendæ. Et simi­ lia habet collât. 13, cap. 13 et cap. 16. fiSS5· Faustus etiam, ut refert Gennadiusin ejus vita, dicere solebat : Quidquid libertas ar­ bitrii pro labore pix mercedis acquisierit, non esse proprie meritum, sed gratix donum. Meritum autem de condigno est proprie meritum. Idemque significavit idem Faus­ tas libro 1, capite 17, his verbis : Sed ante omnia arrogantiam laboris refugiamus, nec nobis quisquam de ejus meritis vindicemus; ne Pharisxum imitari pestifera justitiæ ma­ nifestatione videamur. Et hac ratione sal­ vare sibi videbantur Semipelagiani veram rationem graliæ in dono conatibus super­ addendo ; et declinare hoc pacto hæresim D.Hjùr.Pelagianam, ut significavit Divus Hilarius in epistola ad Augustinum, ubi refert Mas­ silienses asseruisse non negari gratiam, si dicatur talis voluntas prxccdere, qux tantum Medicum quxrat, non autem quicquam ipsa 91 jam. valeat. Quasi dicerent meritum illud, quod conatibus nostris tribuebant, esse adeo imperfectum, et levo, ut rationem gratiæ simpliciter in dono conatibus adjiciendo minimo excluderet. Quod non assererent, si sentiront conatus nostros illud de con­ digno, sive ad aequalitatem mereri. Confirmatur primo: quia Semipelagiani i.Condr. ea tantum ratione præmittcbant conatus nostros, et initia bene operandi, ut possent primam discretionem in negotio salutis re­ vocare in liberum arbitrium; ne Deus, eo inconsulto, aliquos admitteret ad regnum, et alios ab illo excluderet, et ita esset, ut ipsi calumniabantur, acceptor personarum. Ad hoc autem eorum propositum salis superque erat constituere in conatibus nostris quasdam salutis occasiones, quas Deus mi­ sericorditer arriperet ad dispensandum inaequaliter suæ gratiæ dona, vel ad sum­ mum sufficiebat constituere in prædictis co­ natibus meritum de congruo, ut satis aperte significavit Cassianus lib. 12 Institut, ca- Cassian. pite 14, his verbis : Prxsto est namque (sci­ licet Deus) occasione sibi tantummodo a no­ bis bonx voluntatis oblata, ad hxc omnia conferenda. Ergo verisimile non est viros alioqui doctos constituisse in conatibus na­ turalibus, atque imperfectis rationem meriti perfecti, seu de condigno respectu gratiæ supernaturalibus eis conatibus addendæ. Confirmatur secundo : quia Concilium Secnn,L Arausicanum II damnavit sigillatim, et ex professo Semipelagianorum errores, ut vi­ debimus § 5, et tamen non damnat afferen­ tes conatus nostros mereri de condigno, sive ex justitia gratiam ; nec hujus erroris me­ minit : ergo signum est, quod Semipelagiani id non asseruerint. Imo vero ex Concilio Concjl. colligitur oppositum : nam can. 6, inquit :Araa51c· α Si quis sine gratia Dei credentibus, vo­ « lentibus, pulsantibus nobis misericor­ « diam dicit conferri divinitus, etc., resis­ « tit Apostolo dicenti : Quid habes, quod (( non accepisti. » Ubi id, quod a Deo tribui intuitu nostrorum conatuum Semipelagiani dicebant, misericordia appellatur, non jus­ titia : quod non esset, si juxta eorum sen­ tentiam illud donum, aut præmium com­ pleret nostra opera tanquam merita de condigno. 202. Nec refert, si in favorem Ægidii Objeci. Coninch, disputat. 4, de actibussupern. du­ bio 50, et Joannis de Kipalda libro 1, de ente supern. disputat. 15, sed. 3, et quorumdam aliorum juniorum asserentium Semipela- : ί­ d « i ; '5 V >■ 92 u- Γ4 DE GRATIA DEL gianos constituisse in conatibus, et actibus naturalibus meritum de condigno respectu gratiæ ; opponas nobis Divum Prosperum i capite 6, contra Collui, ubi ex ejus senten­ tia, et verbis infert gratiam esse debitam | nostris conatibus, ac subinde non esse gra­ tiam. Quæ consecutio nulla foret, si Cassia- | nus conatibus nostris attribueret precise I meritum de congruo : istud quippe non fa- i cit premium debitum, nec gratiam præη.Ρτκρ. mianlis excludit. Verba autem Prosperi | sant : t Quomodo autem non advertis te in [ « illud damnatum incidere, quoti, velis, nolis, convinceris dicere gratiam Dei se- . e eundum merita nostra dari ; cum aliquid « precedero boni operis ex ipsis homini» bus, propter quod gratiam consequantur, ] ■ affirmes? » Et idem argumentum format p.auj August, in lib. de praedestinat. Sanctorum (quem ut Semipelagianorum errores confu­ taret, scripsit) capite 12, ubi ait: Videte, si aliud agitur isto modo (illo scilicet, quo Se­ mipelagiani discurrebant, et quem Prosper, et Hilarius Augustino renuntiaverant) nisi el gratia secundum merita nostra detur quo­ libet modo, ac sic gratia non sil gratia. Hoc, inquam, facile dispellitur : nam licet Semipelagiani non intenderent consti­ tuere in conatibus naturalibus meritum de condigno respectu gratiæ; sed id palam, ac perspicuis verbis negarent, ut vidimus nu­ mero 200, ex quo tamen admiserunt meri­ tum de congruo, cui infallibiliter premium gratiæ rependeretur; rationalibiliter Au­ gustinus el Prosper intulerunt (tametsi con­ tra eorum intentionem, ut significant illa Prosperi verba, velis, nolis) gratiam esse debitam de condigno, ac perinde non esse graiiam. Et bonitas predicts illationis stat Ex me­ in eo, quod ad omne meritum requiritur, rito de quod sit ejusdem, vel saltem non inferioris congruo a 8cmi- ordinis cum premio : alioqui nullum genus pelagianis as· debiti, vel justitia, vel condocenti®, seu wno congruenti® valet erga illud fundare : res colligi· (uretuuiquippe inferioris ordinis non disponit, nec “e"*"* coaPlat a(* formam olliorem. Unde cum Scdigno. mipelagiani dicerent conatus nostros esse meritorios saltem de congruo respectu gra­ tiæ; legitime convincuntur concedere cona­ tus nosiros, et gratiam esse ejusdem ordi­ nis. Quo posito, merito infertur gratiam cadere, vel posse cadere sub merito de con­ digno illorum conatuum. Adde primo, Semipelagianos meritum illud posuisse, ne Bous diceretur acceptor personarum, si gratiam otiosis conferret, DISP. I, CAP. V. et negaret laborantibus. Acceptio autem seruisse Deum expectare nostras volunta­ personarum non habet locum nisi in iis, tes : quia dicebant dari in nobis, et ex nobis quæ ex justitia debentur. Quamobrem op­ aliquos conatus, et initia salutis, sive actus timo jure intulerunt Sancti Patres confici imperfectos, quibus positis, et non prius ex Semipelagianorum sententia, quod gra­ Deus impertiretur auro gratiæ dona : et ita tia debeatur ex justitia nostris operibus tan­ expectabat voluntates nostras, ut dispensa­ quam meritis de condigno: licet Semipela­ ret gratiam purgantem, atque sanantem. kiill· giani id aperte negarent, et nollent conse­ 201. Sed hæc difficultas determinanda est cutionem admittere. ! hxîi-juxta ea, quæ supra diximus circa dubium i».· 1 a numero centesimo nonagesimo quinio. Adde secundo, sanctos illos Patres absur­ dum maximum reputasse, et pro inconve­ Fuerunt enim aliqui Massilienses adeo (ut nienti intulisse, quod gratia sit debita co­ loquitur Divus Prosper) a semitis Pelagii natibus naturalibus quolibet debiti, aut non declinantes, ut affirmarent initia salu­ meriti genere : nam si est vere gratia, nul­ tis esse prorsus ex nobis, et independenter lam exigentiam, aut meritum supponit in a gratia sufficienti arbitrio superaddita. Et natura, nec in nature conatibus; sed hos, hi consequenter affirmare debuerunt Deum et illam prorsus excedit. Unde cum Semi­ expectare voluntates nostras non solum ut pelagiani dicerent conatas nostros mereri inciperet determinare graiiam ; sed etiam saltem de congruo gratiam ; merito Augus­ nt totum actum initialem, sive conatum tinus et Prosper intulerunt gratiam illam eliceret, cui Deus postea gratiam velut pre­ mium adjiceret. Et quantum ad istos Seminon esse gratiam, sed quid debi-tum et exac­ pelagianos Suarii sententiam approbamus. tum a natura. Quod salis expressit Divus Alii vero Massilienses ab hæresi Pelagiana Augustinus verbis supra relatis : jVisi u/D Au. magis declinantes admittebant gratiam su­ gralia secundum merita nostra detur quolibet peradditam, et prævenientem etiam pro il­ modo. De quo latius dicemus disp. 3, dub. 6 lis primis conatibus, et actibus initialibus : et 7. quam graiiam dicebant communiter omni­ 203. Tertio dubitari potest, in quonam quo?î;. bus tribui a Deo, qui vult omnes homines sensu Semipelagiani asseruerint Deum ex-50^®* salvos fieri.-Asserebant autem initium sa­ pedare nostras voluntates, ut a peccatis dm lutis esse ex nobis, quia existimabant, quod purgari velimus? Quod assertum frequens 7/^ posita illa gratia sufficienti, et quasi poten­ erat apud illos, ut constat ex Fausto libro tial!, homo se, et illam determinaret ad primo, cap. 7 et 10, et 11, et 19, ubi ait : agendum, quin requireretur auxilium effi­ Porro pro ratione juslitixper se effectum non cax, præoperans, Augustini anum, libertatis peragit: quia voluntatem ejus, qui est pur­ in eorum opinione inimicum. Et hi Semigandus expectat. Et idem docet Cassianus pjisi pelagiani in hoc sensu dicebant Deum ex­ collatione 13, capite 12 et 13. In hac diffipectare voluntates nostras ; quia nimirum cultate Alvarez disputatione nonagesima posita gratia sufficienti, Deus non inchoabat quinta, et nonagesima septima, de auxiliis, actum, sedexpeclabat, ut voluntas ea gratia et libro tertio, ilespons. capite quarto, exis­ praeventa ad bonum inclinaret, se et gra­ timat Semipelagianos asseruisse Deum ex­ tiam illam polentialem determinando : et pectare nostras voluntates, et conatus, quia sic tandem Deus arbitrio operanti coopera­ I posita gratia praevenienti, et sufficienti di­ batur per gratiam. Et quantum ad hos Mas­ cebant Deum non determinare arbitrium, silienses mullo veriorem judicamus Alva­ ut cooperetur; sed potius hanc determina­ rez opinionem. tionem, et inchoationem desumi ex volun­ lato- 205. Quæ probatur tum ex dictis loco citate creata, quæ gratiam indifferentem, et lato : nam eis suppositis, consectarium erat sufficientem sibi datam applicaret, et de­ •^-ad eorum Semipelagianorum doctrinam terminaret ad operandum. Ita ut non veriasserere Deum expectare nostras volunta­ ficetur:quia Deusoperalur, voluntas creata tes, quia illas non determinat efficaciter ; cooperatur ; sed potius e contra sit verum : sed tantum eis tribuit gratiam sufficientem quia voluntas creata operatur, gralia Deismnô ab ipsis determinabilem : ac proinde, ut per cooperatur.Suarezautem prolegomena quinto. sef^2’ graiiam cooperetur, debet expectare, ad capite sexto, a numero septimo, prodictam Smrei quam partem se inflectat arbitrium. Tum interpretationem spernit dicens esse nimis etiam quia Faustus, et Cassianus (in quo­ subtilem, et fundamento destitui. Ipse vero rum scriptis reperimus assertum, Deum I autumat Semipelagianos in hoc sensu as­ seruisse 93 oxpectarc nostras voluntates) in eodemsen­ su id docuerunt, inquoaffirmarunt initium salutis esse ex nobis : sunt quippe istæ propositiones, inter seconnexæ, et una al­ teram infert : atque Faustus, et Cassianus dixerunt initium salutis esse ex nobis, non quia ab eo initio gratiam sufficientem ex­ cluderent; sed quia excludebant graiiam efficacem ab Augustino assertam : et ita primani conatuum inchoationem, et ipsius gratiæ quasi passivam determinationem attribuebant arbitrio, ut constat ex dictis numero 197; ergo in eodem sensu dixerunt Deum expectare nostras voluntates , nempe quia posita gratia sufficienti non adjicit efficacem ; sed expectat determinationem arbitrii, ut per gratiam ipse cooperetur. Tum praeterea quia Semipelagiani dicebant Deum expectare nostras voluntates ; ne si eis non exploratis, et inconsultis, gratiam tribueret, videretur injustus gratiæ dispen­ sator, et personarum acceptor : sed hoc in­ conveniens satis vitabant dicendo Deum omnibus communiter tribuere auxilia gra­ tiæ sufficientis determinabilis per arbi­ trium ; ulteriorem autem cooperationem eis tantum adjicere, qui negotium salutis aggrediebantur, et gratiam sibi datam de­ terminabant, atque trahebant ad usum : ergo vero similius est aliquossaltem Semipelagianorum in hoc tantum sensu asse­ ruisse, quod Deus nostras voluntates expec­ tat. Tum denique quia hæc nostrarum voluntatum expectalio introducebatur a Semipelagianis, ut gratiam efficacem Augustinianam (libertati, ut ipsi allucinabantur, adversam) prorsus excluderent : sed ad hoc satis erat asserere, quod posita gratia suffi­ cienti, voluntas se, et illam ad operandum determinat absque indigentia ulterioris au­ xilii efficaciter applicantis : hac quippe doctrina supposita, nulla arbitrii violentia, nulla necessitas apparet : ergo in hoc sensu loquebantur aliqui saltem ex peritioribus Massiliensibus. Confirmatur urgentius : quia Semipela-Confirm, giani dicebant Deum expectare eas volun­ tates, quas ipsi appellabant initia salutis, et merita gratiæ : atqui aliqui illorum pro iis initiis, et meritis non negabant gratiam comitem, seu cooperantem ; sed solam gra­ tiam præviam, sive prævie operantem, ut erat sententia Augustini : ergo prædictiSemipelagiani in hoc eodem sensu asserue­ runt Deum expectare nostras voluntates, quia videlicet in eis prævie non operatur, 3; J r DE GRATIA DEI. Γι. DISP. I, CAP. V. sed cum illis cooperatur, supponendo earum tempora Massiliensium, scripsit, ubi ait: doctrina nondum ab Ecclesia proscripta D.Prosp. determinationem. Minor constat ex D. Pros­ Jam conclamantium religiosorum, et piorum 1 fuerat, ut recte monet Divus Prosper in pero in epist. ad Augustinum, ubideSemivocibus pressi ita se fatentur ad habendam, | fine libri contra Collatorem, Immoverocæpelagianis refert : A/c considerant se gra­ vel faciendam justitiam divinitus hominum ■ tera Cassiani opera utiliter legi possunt post tiam Dei, quam comitem, non przviam adjuvari, ut sui pr.reedat aliquid meriti. Sed ’ emendationem Romanam, ut observat Belhuman irum esse meritorum, etiam illis vo­ hic error, quem in Pelagio damnarat Ec‘ larminus librodeScriptoribus Ecclesiasticis, luntatibus subdere, quas ab eu secundum clesia, et clanculum apud aliquos foveba­ et constat exemplo sanctorum, ac piorum suam phantasiam non negant esse jrrxventas. tur, palam erupit Massiliæ apud aliquos vi­ virorum, qui lectioni Cassiani fuerunt non Motiva Motiva autem, quibus Suarius suam probat ros claros, et egregios, ut loquitur Prosper; parum addicti, quos refert Cuikius in prae­ Suarii sed in Augustinum, ejusque doctrinam male I diruun­ opinionem, sunt majori ex parte negativa, fatione. Pro ejus etiam sanctitate tuenda tur.» atque perinde nullius fere roboris : arguit animatos, ut rei probavit eventus. Horum Pr» elucubrationem edidit Joannes Baptista nomina silentio præterierunt Prosper, ctj,^. enim Semipelagianos non loquutos fuisse Guesnay integro volumine de Cassiano il­ in sensu a nobis explicato, quia ejus non Hilarius in epistolis ad Augustinum, fortes»» lustrato. Florebat Cassianus anno 440, ut ruperit expressam mentionem in Patribus, ne viros alioqui probos percellere videren- i» communiter observant Auctores su pra relati. et Conciliis. Sed esto, ita sit ·. nihilominus tur, aut vulgi, cui grati erant, provocarent 208. Ad idem tempus refert Suarez ubi motiva hactenus expensa salis evincunt indignationem. Oportet tamen ex aliis Auc­ «®is. supra, numero decimo septimo, Marcum Ere­ veritatem nostra assertionis : quia aliunde toribus investigare, quinam fuerint Massi­ mitam, quem Patris vocabulo honorat ; et lienses illi, qui Augustini doctrinam im­ non obscure colligitur ex Patribus, et ex asserit ipsum, atque Cassianum fuisse Divi ipsorum Semipelagianorum verbis supra pugnando Ecclesiam denuo turbarunt, et < Chrysostomi discipulos, nulloque PelagiaSemipelagiani vocari meruerunt. Conferet num. 197 relatis. Et cuncta fere Suarii ar­ nismi errore Marci libros infuscari. Nesci­ enim hoc plurimum, ut discernamus inter gumenta in ipsum retorqueri valent : quia mus vero, quis sit iste Marcus eremita, nisi illius scriptores, etsciamus, quinam rectam Concilia et Patres, quorum testimonia ipse ille, cujus, et sub eodem nomine extant doctrinam tenuerint, et qui Semipelagiaexpendit, tantum dicunt, et supponunt Se­ opera Theologica tom. 5 Biblioth. Sancto­ nismo infuscati sunt, oppositus quippe pro­ mipelagianos asseruisse, quod Deus nostras rum Patrum. Hunc autem refert Bellarmicedendi modus non mediocris erroris causa voluntates expectet; minime vero, quod lonus in libro de Scriptor. Ecclesiast. ad an­ est, dum gravibus Auctoribus Semipelaquuti fuerint in eo sensu, quem Suarius num 906, ac proinde nequivit esse socius gianismi nota immerito affingitur ; et alii praetendit. Unde nec ei favent, nec resolu­ Cassiani, nec Chrysostomi discipulus. Adab ea nota sine fundamento eximuntur. tioni nostra adversantur. jjfis.dit Bellarminus : Sed ea , nempe Marci, 207. Joannes Cassianus fuit unus ex os *r § opera ita scatent erroribus contra fidem, ut ** I præcipuis fautoribus Semipelagianismi, utsa£ inspicari cogar vel ab hxreticis nostri tempo­ § IV. constat tum ex Divo Prospero in opere adi ris conficta, aut valde depravata fuisse : nec versus illum, tum ex diligentia Eucherii, alia de causa hujus auctoris memini, nisi ut Qui fuerint principales Duces, et fautores Victoris, Cassiodori, Dionysii Carthusiani, admonerent cautissime esse legendum : non Semipdagianismi. I et aliorum piorum virorum in expurgando enim desunt alii auctores pii, qui sine tali Cassiano a Semipelagianorum erroribus, periculo legi possunt. Hiresis 206. Ubi Pelagiana hæresis desiit, inde tum et evidentius ex ejusdem Cassiani scrip­ fjk» 209. Faustus ex Abbate Lerinensi factus ^nUa'n- Semipelagianismus accepit exordium : unde tis, in quibus non pauca reperiuntur, quæ ^ Regiensis in Gallia Narbonensi Episcopus, tinuaiio. illius finis, et hujus initium haud facile Semipelagianismum redolent, et nequeunt ityi-magnam auctoritatem habuit apud Gallos : queunt discerni. Nam declinante jam hæfloruitque circa annum quadringentesimum resi Pelagiana ob repetitas in eam Pontili- ' nisi violenter excusari. Unde Ado in Chronologia anno 425, monet, ut opera Cassiani ®æ-o?lavum. Is primo contra hæresim Pra?cum,et Conciliorum animadversiones;coacti cautissime legantur, præsertim cum disserit deslinalianorum laborans, haud inglorius sunt Pelagii discipuli varias excogitare in­ de gratia, et libero arbitrio. Tum denique ab hoc negotio recessit. Nam cum Lucidum terpretationes, quibus et sensum praceptoquia ita communiter sentiunt omnes Docpresbyterum sua epistola ad saniorem sen­ ris définiront, et censuras in se latas aliquo tores, qui de hac materia scripserunt, ut sum revocasset, ut numero centesimo sep­ modo retunderent. Quod facile se assecutu­ videri potest apud Suarium prologomeno ros crediderunt, si robur doctrinæ Divi tuagesimo nono vidimus; meruit ut ea quinto, capite quinto, a numero sexto. Quaepistola approbaretur in Conciliis ArelaAugustini detererent, et aliqua nola infa­ mobrem audiendi non sunt Henricus Cuimarent. Idcirco ejus assertiones carpere lensi, et Lugdunensi. Sed ipse in extre­ kius Annotatione vigesima, ad Collationem cœperunt, casque præcipue, quibus expli­ mum errorem nimis declinans scripsit pos­ trigesimam, et Petrus Ciaconius in annotat, cuit negotium pradestinationis, et effica­ tea duos libros de gratia Dei, et libero ad eandem Collationem, qui variis modis, ciam divin® gratiæ. Et ii profecto primas arbitrio, et de praescientia, et prædestinased frivolis, et nullam probabilitatis speSemipelagianismi duxerunt lineas : ex qui­ tione : in quibus doctrinam Divi Augustini bus fuit Vitalis ille Carlhaginensis, ad quem I ciem habentibus Cassianum excusare, et labefactare studuit, et Pelagianorum dog­ ejus doctrinam benigne interpretari studue­ D, Aug. scripsit Divus Augustinus epistola 107, ut mati (a quo fingit se procul ire) plurimum supra observavimus num. 120. Fuerunt runt. Licet autem Cassianus in hac materia favit. Cui operi ut majorem auctoritatem etiam alii Pelagiani. de quibus loquitur graviter erraverit, haarelicus tamen dicenconciliaret, maxima astutia praefixi t monu­ Augustinus epistola 107. quam mullo ante I dus non est : quia illa Semipelagianorum menta Conciliorum, quibus sua epistola ad doctrina Lucidum fuerat approbata : ita enim lecto­ rem fallendum existimavit, dum crederet libros pariter probatos fuisse. De quibus Fausti imposturis agunt Baronins anno ^nsti 490 et 559,et Spondanus anno 520. Sed capta est vulpes in astutia sua ; nam ubi primum Augustini discipuli prædicta opera viderunt, stalim contra ipsa clama­ runt tam in Occidente, ubi notior erat Fausti calliditas, quam in Oriente, ubi mi­ nus cognoscebatur, et majorem poterat pa­ rare perniciem. In Occidente quidem Gelasius Papa, Fausti opera inter apocrypha rejecit. Quæ etiam valideconfutaruntDivus Fulgentius, ut refert Sanctus Isidorus de viris illuslr. cap. 14. Cæsarins Arelatensis, ut refert Gennadius de script. Ecclesiast. cap. 86. Ado Episcopus Viennensis in Chronol. anno 492, et alii Occidentales Doctores. In Oriente autem Fausti scripta va­ lide confutavit Joannes Maxentius presby­ ter Antiochenus, vir satis eruditus in responsione ad Hormisdam Romanum Pon­ tificem : quæ extat in Biblioth. SS. Patrum tom. 6. Possessor etiam Episcopus Africanus Constantinopoli degens eundem Hormis­ dam consuluerat de operibus Fausti, quæ auctoritate duorum illorum Conciliorum videbantur approbata; cum alioqui plures haberent errores Pelagio satis faventes. Ad quem Hormisdas rescripsit illa tantum scripta probari debere, quæ recipit examen Catholicæ fidei, et doctrinæ Ecclesiæ, Pa­ trumque decretis consentiunt. Quibus ver­ bis alludit ad determinationem Gelasii Papæ, qui Fausti opera noluerat probare, sed inter apocrypha reposuerat. Denique Fausti doctrinæ ubique ab Ecclesia Catholica fuit contradictum, ut testatur Baronius anno 490 et Petrus Diaconus sancti Fulgentii discipulus in libro de Incarnatione et gratiaàocirmn Christi, capite ultimo, anathema dicit libris Fausti. Unde audiendi nonsuntGennadius, Trithemius, et Driodo de captio. et redempt. cos. gen. hum. tract. 4, cap. 2, part. 4, qui Faustum excusare, ejusque libros ad catho­ licum sensum trahere frustra conati sunt : contrarium quippe evincunt et communis Ecclesiæ sensus, et manifesti errores, qui­ bus ea opera scatent ; et odium apertum, quod adversus Augustini doctrinam ubique probalat Faustus. Et hæc quidem in Fausti doctrinam eis libris contentam dirigimus; non in perso­ nam : illum enim ut quidam referunt, ad hæc usque tempora Martyrologiiim Gallica- r vA DE GRATIA DEI. num, et Regiensis Ecclesia colit utsanclum, celebratque ejus natalem die 17 januarii, , . ut observant Baronins in appendice ad Ium, nes. 10 et Spondan. ubi supra num. 7, ubi ait : « Opinari compellimur de eodem Fausto s accidisse, quod de multis viris sanctis as« seritur, ut aut errorem correxerit, vel « ante suorum scriptorum factam ab Eecle- I « sia damnationem diem obierit (incertus « est enim ejus obitus annus) habens in « animo in his sequi, quod sequendum do­ ff ceret Ecclesia. > Sed qui totos ingenii nervos extendit intutandosanctilatem Faus­ ti, et obiler Cassiani, et quorundam aliorum ^^asii^ensium, est Joannes Eusebius juTi- Nierembergus in dissertation, epistolicis, Γ10':1 epistola 5 ad Abbatem Sanctx Anastasix, ubi folio 1-11 hanc pulchram regulam ad discernendum inter causas Pelagianorum, et Semipelagianorum nobis exhibet : « Pe(I lagiani expungebantur Catholicorum nu­ u mero ; Ecclesiasticis functionibus arce­ Cl bantur ; rescriptis Imperatoriis damna­ tf bantur. Semipelagiani diu pro Catholicis a habebantur, et in gradibus Ecclesiasticis « stare permittebantur. Sententia tamen ■j illorum Synodali decreto, et Romanae Ec« clesiæ auctoritate tandem est damnata : « sic tamen ut ipsi Massilienses, qui eam « ante Concilium Arausicanum tenuerant, « non damnarentur. Qui vero (hos a Semia pelagianis distinguit) absolutum decre« tum prædestinationis contra Augustinum « negabant, non modo non damnabantur « hæresis, ut Pelagiani, sed nec erroris ut « Semipelagiani : sed permittebantur in Quanti « suo sensu abundare ; etsi fortiter eos facien­ « Prosper, et alii Augustini defensores re­ dum. Petrus te futarent. » Sed circa hoc ultimum punc­ Diaco­ tum inquit Petrus Diaconus numero 183 nus. relatus : « Anathematizamus praecipue li­ te bros Fausti Galliarum Episcopi, quos « contra prædestinationissententiam scripBaron. * tos esse non dubium est. « Baronius etiam tom. G, anno 490 addit : < Cum igitur Fausti « sententiae ubique ab Ecclesia catholica « fuerit contradictum ; videant quanto pe« riculo quidam ex Recentioribus, dum in «Novatores insurgunt, ut eos confutent, a « Sancti Augustini sententia de prædesti« natione recedunt. » Qui fuerint ii Recentiores, quos Baronius bene noverat, facile etiam cognoscet lector. Sed nos nihil defi­ nimus, cuncta subjiciendo judicio Ecclesiæ. Videantur infra dicenda capite', Paragra­ phe prima, num. 2ΊΊ. D1SP. I, CAI*. V. Gennadius scripta sua, in quibus Semi pe­ 210. Gennadius presbyter Massiliensis lagian is opitulatur, non correxerit; sed er­ circa annum 490, merito Semipelagianis^ roris libras inconvulsas reliquerit. adseribitur. Tum quia, ut recte observaviliwg -mras 211. Sevorum Sulpicium, sancti Martini Bellarminus in libro descript. Ecclesiasticis : « In eo libro, quem de viris illustribus ' ,'ζ discipulum quidam Massiliensibus accen« scripsit, suspicionem noti parvam reli-ϊώα! «“rt-seni; quia Gennadius lib. de Viris illustr. cap. 19, de Severo agens inquit : « Hic in « quit suæ non recta fidei. Laudavit enim « senectute sua a Pelagianis deceptus, et « Cassianum, el Faustum, qui Semipcla« agnoscens loquacitatis culpam, silentium « giani fuerunt, et Sanctum Prosperumde« usque ad mortem tenuit, ut peccatum, « pressit, qui pro gratia Dei contra Pela- | « quod loquendo contraxerat, tacendo peni­ | u gium fortissime dimicavit. » Tum etiam ti tus emendaret. » Sed hæc, si vera sunt, po­ quia Gennadius maxima lalsilate assenting: tius suadent Severum aliquando jacuisse in eo libro, cap. 48, Ecclesiam probasse opera ' errore extremo Pelagianorum : tum quia Cassiani ; cum oppositum evidenter constet Gennadius refert ipsum a Pelagianis seduc­ ex supradiclis num.206 ; Legi (inquit agens tum fuisse : tum quia credibile non est de Prospero) et librum adversus opuscula, Gennadium, qui Semipelagianis adhæsit, suppresso numine Cassiani, et gux Ecclesia Severum de solo Semipelagianismo no­ salutaria probat, ille infamat nociva. Tum tasse. Diximus, Si vera sunt ; quoniam Guipraeterea quia in libro de Ecclesiast. Script. •ïeber- bertus Abbas in compendio apologiæ Severi Ruffinum plurimum laudat, illumque Hie­ ^’inquit : « Nunquam nisi in Gennadio legi ronymo præfert ; cum ipse Ruilinus sit « Severum a Pelagianis seductum ; qui nes­ suspectus de hæresi Pelagiana, ut sæpe no­ ti cio, utrum hoc ipse alicubi legeret, an ex tavit Hieronymus, et constat ex dictis cap. «sola fama, quæ facta, infectaque docet, prxeed. a num. 112, el ejus scripta ob hanc < didicerit. » Observat autem Bellarm. in causam inter apocrypha a Gelasio Papa re­ lib.de Script. Ecclesiast. libros Severi de ponantur. Unde merito Baronius anno 433, sacra historia, et dialogum et conversatione num. 28, dicit Gennadium ejusdem farinæ Orientalium caute legendos esse ob aliquos esse cum Cassiano : ct anno 490, num. 41, errores, quos ipse ibidem recenset. Sed afiirmat Gennadium fuisse unum ex Galli­ praedicti errores ad Pelagianismum, aut canis Presbyteris, de quibus ob SemipelaSemipelagianismum minime spectant.Unde gianismum Prosper, et Hilarius apud Caenullum fere relinquitur fundamentum, ut lestinum Papam conquesti sunt : et eadem Severum Massiliensibus adnumeremus : et Cassiani fuligine denigratum fuisse, cujus illa Gennadii narratio visa etiam est valde videtur affectatus esse vestigia. Similiter incerta Suario prolog. 5, cap. 6. num. 36. Auctor censuræ ad librum de Ecclesiastic, Sed quiquid sit de Severi doctrina, certum dogmat. affirmat Gennadium adhæsisse Se­ est illum Catholicum obiisse, ut constat ex mipelagianis , librumque prædictum (qui JIarlyrologio Romano die 29 .Januarii,ubi non Augustini, sed Gennadii est) continere Sanctorum fastis adseribitur, et virtutis, ac non semel Semipelagianorum doctrinam, eruditionis elogio laudatur. et proinde caute legendum esse. Observat 212. Vincentius quidam presbyter Gallus tamen Baron, ubi proxime num. 43, Genna- bw açi-tempore S. Prosperi palam Semipelagianodium Gelasii præcepto emendatum factum rum tenuit sententiam ; et adversus Aufuisse plene catholicum, et assumptum pos­ ' gustini commentarios in Pelagianos sexdetea ad Ecclesiæ Massiliensis episcopatum. cim proposuit objectiones : quas singillatim Quod probat ex epist. Hadriani Papæ ad diluit S. Prosper in opusc. Responsionum Carolum Magnum, ubi hæc habentur: ad objectiones Vincentianas. Qui autem Sanctissimorum Pontificum /ire oblata sunt fuerit hic Vincentius, non constat apud testimonia, id est, S. Gennadii Massiliensis Auctores : et licet Baronius anno 431, num. Episc. etc. Elidem significat Platina in vita e.;j 138, conjectet fuisse Presbyterum illum Symmachi circa finem, ubi dicit Gennaj ejusdem nominis, quem Gennadius refert dium fuisse diligentem Augustini imitato­ eo tempore vixisse, et scripsisse in Psalmos; rem. Quod referendum est ad tempus, quo id tamen non plene constat, nec ipse salis post admonitiones Cælestini, et Gelasii, suadet. Ut ut sit, certum debet esse aucto­ Gennadius a Semipelagianismi sordibus rem illarum objectionum non fuisse Vin­ emersit, et viam securiorem inivit. Sed centium Liri nensem, celeberrimum Monanobis incerta videtur hæc emendatio ; cum Salmant Curs, theolog. tom. IX. Gennadius 97 churn, et Cassiani contemporaneum, ut quidam solo nominis, ac temporis ratione ducti falso existimarunt. Tum quia Vin­ centi us Lirinensis in opusc. contra propha­ Alius Vinnas vocum novitates validissime, catholicis­ acenlio sime, el citra omnem erroris novum contra Lirihaereticos disputat : et hoc tantum opus ex ncnsi. Vincentio habemus. Turn quia cap. 34 illius opusc. vehementer Pelagium objurgat, quia necessitatem gratiæ adjuvantis ad sin­ gulos actus negaverit : et cap. ullim. sum­ ma veneratione laudat epist. Cælestini Papæ ad Episcopos Galliæ, pro Augustino, et contra Semipelagianos scriptam. Tum quia Prosper inprxfat. dicit Auctorem illa­ rum objectionum finxisse prodigiosa men­ dacia : quod credi non debet de vi ro reli­ giosissimo, qualem se ostendit Vincentius in illo opusculo. Tum denique quia ita sen­ tiunt communiter, qui de Scriptoribus Ec­ clesiasticis tractarunt. Ex quibus Bellar-Beliann. minus de Vincentio hoc Lirinensi agens inquit : « Scripsit opusculum parvum mole, « sed virtute maximum de prophanis vocum (( novitatibus. Libellus extat, et utilissime « legitur. » 213. Camillus, et Theodorus presbytori cainnGenuenses Massiliensium sententiæ per tus, et 1 Theo· idem tempus dederunt manus, et contra (iorus doctrinam S. August, decem objecere du-j^W* bia. Quibus valide occurrit D. Prosper in opusc. respons. ad Excerta Genuensium. Hoc imitati sunt quidam Galli, Semipela­ gianorum profecto fautores, qui adversus August, scripserunt quindecim objectiones. Quas etiam præclare diluit S. Prosper opusc. respons. ad capitula Gallorum. Unde elucet, quanta fuerit Prosperi erga Augus­ tinum fidelitas, et reverentia, et quam alte sentiret de sanctissimi Praeceptoris resolu­ tionibus. Ejus enim hostes ubique scriptis, aliisque diligentiæ studiis insectatus fuit, praecipuosque adversarios debellavit,nempe Cassianum in lib. contra Collatorem: Vin­ centium vero, Camillum, Theodorum, et Gallos in opusculis proxime relatis. Fausti autem libros impugnare non potuit : quia editi sunt post mortem Prosperi, et aliorum Augustinianorum cum Massiliensibus, post notam satis sibi Romanorum Pontificum praesertim Cælestini, et Leonis Magni sen­ tentiam, post Concilium Arausicanum se­ cundum, quod vel tempore Leonis, vel tempore Felicis III, congregatum fuit, cujus decreta Faustus ignorare non potuit; nihi­ lominus eos libros Pelagianismo scatentes 9 DE GRATIA DEI. I 5 - .» ediderit. Præsertim cum Baronius anno citato, num. 38, referat Faustum abalie­ nasse a se animos aliorum Episcoporum, et inglorium decessisse. Hæc componere nes­ cimus cum his, quæ Baronius ipse, et alii, praecipue vero Nierembergus scribunt locis num. 203 citatis. Sed nodum hunc, quem nostra non refert solvere, aliis praeciden­ dum reliquimus. Chrysos214. Chrysostomum Ecclesiarum omnium ^^ocuhnn. ut loquitur Isidorus Pelusiota Pebç.ctlibro 2. epist. 4, et magnum Ecclesir Dochsuno- torem, ut inquit Bellarminus in lib. de ra» er- Script. Ecclesiast. lapsum fuisse in Semironbus , 1. -i. j λ pelagianoram errorem, illumque ad Cas­ sianum ejus discipulum transfudisse docet Yasdj. Gabriel Vasquez 1 part. disp. 91, cap. 8, ubi id ex professo ostendere, benignasque aliorum Theologorum pro Chrysostomo interpretationes evertere studuit. Sed hoc studium nullam apud cordatos Scriptores adoream promeritum est, qui laborant po­ tius, ut sanctos Patres exponant, quam ut infament. Pro defensione autem S. Joannis Chrysostomi plura dicemus infra disp. 3, num. 144. Unde in praesenti observare suf­ ficiat primum, qui Chrysostomi famam in­ fami illa nota aspersit, suisse (Ecolampadium Lutheri discipulum, ut recte obser­ vavit Sixtus Senensis lib. 5 Biblioth. annol. 101. Vazquio autem praeluxisse videtur Motina. Molina in concordia quæst. 14, art. 13, fol. 86, ubi haec habet : « Patres antiquos, anti« quaque Concilia legenti perspicuum erit « parum admodum lucis fuisse circa ea, a quæ ad gratiam spectant, parumque illa « fuisse ante Augustinum disputata, et ante « ortam Pelagii hæresim ; adeo ut Chrysosα tomus absque ulla sua culpa, humano α more lapsus fuerit in aliquibus. » An Joan~15· Ean(fem, aut majorem etiam notam .nes inurit Baronius Joanni Patriarchae HieroH'iCyi^° solymitano 44.Quod probatBaroniusprimo «fse- ex eP*st- August. 252, ad prædictum Joan­ mipelaPelagium vero fratrem giants. nem, ubi ait aul chain « nostrum, quem audio, quod multum di­ Pelagia- « ligis; hanc illi suggero, ut exhibeas nis adscribcn- « dilectionem, ut homines, qui eum nove­ dui Opi­ (( runt, et diligenter audierunt, non ab eo nio Ba­ ronii ct <( tuam sanctitatem existiment falli. » Pro­ motiva. bat secundo : quia Joannes congregari fecit Synodum Diospolitanam, in qua Pelagius absolutus est, et fefellit Episcopos. Probat tertio : quia Pelagiani gravissima facinora in Bethleemitico Cœnobio patrarunt, et Hieronvmum eorum hostem vehementer afflixerunt :quod non videtur factum fuisse absque tacito consensu Joannis Patriarchal, cujus juri, et regimini subjectum erat illud Coenobium. Unde Innocentius Papa epist. 24, Joannem reprehendit. Haec, et alia mi, noris momenti aggregat Baronius, ut robo! ret malam opinionem, quam de Joanne se manifestat habere anno 415, num. 33, et i anno 416, num. 31, et anno 444, et alibi frequenter. ; 216. Hujus rei discussio parum ad prae­ sens institutum refert : quia Joannes nec in libro de institutione Monachor. ad Caprasium, nec in aliis operibus, quæ edidit Vuastelius, de hac materia disputat. Sed quod ad relatam Baronii de Joanne opinionem attinet, censemus sinistram esse, el&rt solido fundamento destitui. Tum quia S. August, magna reverentia, et amoris indi-D-U ciis alloquitur prædictum Joannem, ut constat ex epist. 252, ubi ait : « Quod tuæ j a sanctitatis scripta non merui, nihil au­ deo succensere. Melius enim perlatorem a credo defuisse, quam me suspicor a tua « veneratione contemptum, Domine bea­ a tissime, et merito venerabilis frater, a etc. n Non autem ita se gereret Augustinus cum Pelagianorum, ut Baronius putat, fautore. Tum etiam et urgentius quia idem » S. P. August, in lib. de gestis Pelagii cap. 14, circa finem, multum commendat, et argu­ mentationem prædicti Joannis contra Pela­ gium : «Merito,inquit, quod gesta indicant, « etiam hoc usus est testimonio(nempe gratia Dei sum id, quod sum. 1 ad Corinth. 15) « Sanctus Joannes Hierosolymitanae An-Jo σ tistes Ecclesiae : sicut interrogatus, quæPen « apud illum ante judicium gesta fuerint __ ·___ · __ -____________ Λ -1ΕgSc Λ « coepiscopis nostris, qui simuli in :ιι illo a judicio iudicio praesidebant, oræsidebant. ipse i ose respondit. » Et epist. 106, hæc habet S. Doctor : « Ubi « postremo illa testimonia, quæ Hierosoα lymitanæ Antistes Ecclesiæ, sicut in eisa dem gestis legitur, ipsi Pelagio se dixisse a commemorat; cum ad eum perlatum « esset, quod sine gratia Dei diceret absque « peccato hominem esse posse. Hæc sunt a enim ab illo dicta tria testimonia valde a magna contra hujusmodi impiam prae­ a sumptionem, quod Apostol. ait 1 Co­ a rinth. 15. Plus omnibus illis laboravi, σ non ego autem, sed gratia Dei mecum, et a ad Rom. 9. Non volentis, neque curren­ a tis, sed miserentis est Dei, et Psalm. 126. a Nisi Dominus ædificaverit domum, in a \anum laboraverunt aedificantes eam.» Ad DISP. I, CAP. V. Adquæ testimonia (quæ sunt ollicacissiina I contra Pelagii, et Somipelagianorurn er­ rores) alludens August, lib. nuper cit. cap. ' 30, inquit : « Quasi non hoc se dixerit cul­ passe Joannes Episcopus, et velut gigans teos montes adversus supereminentiam e gratiæ cœloslis st ructos, Iribus di vi nor u m < testimoniorum, tanquam fulminum icti­ bus dejecisse. » Quæ testimonia S. Au­ gust, pro Joannis studio contra Pelagium pluris haberi debent, quam omnes contra­ ria) Baronii conjecturae. 217. Tum praeterea quia prædictum !h-S:s Joannem sanctitatis, virtutum, et doctrinae laudibus insignem plurimi Catholicorum praedicarunt : quod non fecissent, si Joan­ nem Pelagianismo existimassent infectum, la&as In primis enim Zosimus Papa in epist. ad ***· Episcopos Africanos ait : « Ecce epistolam < Hierosolymitani Episcopi Prailii, qui in « locum quondam S. Joannis Episcopi est toa- « ordinatus, accepimus. » Anastasius etiam ϊΐ£. Papa in epist. ad eundem Joannem quæ habetur torn. 9 oper. Hieronymi, inquit : « Tam eminenter, vir omnium præstantis« sime, laudum tuarum fulges nitore cons■< picuus, ut par meritis sermo esse non « possit, n Et post pauca: «Tui, inquit, Epis« copatus ordo perspicuus per diversum ο orbem velut radians, etiam ad nos splen­ ii doris sui detulit claritatem.» Et infra ait : «Quod vero sit animi mei studium, cum «tua paulisper conferam sanctitate. » S. Paulinus Nolæ Episcop. epist. 11 ad Se­ verum Sulpit. ait : « Partem particulæ de < ligno divinæ crucis, quod nobis bonum « benedicta Melania ad Hierusalem, munere «sancti inde Episcopi Joannis attulit. » ned. Theodoretus lib. 5 histor. Ecclesiast. cap. 31:«Ecclesiae» inquit : « Hierosolymitanae «Episcopatum gessit Joannes, vir plane en- «insignis. t Nicephorus Calixtus libro 14, ^?;cap. 30, ait : « Hierosolymis Cyrillo divi« nus Joannes successerat. » Joannes Mola' I*. nus « (cujus nec brevem schedulam æqua«nimiter praeterire se patitur » Baronius, ut ipse loquitur in notis ad Marlyrol. Rom.) •Joannem sanctis adseribit in additionibus ad Marlyrol. Usuardi, pridie Idus Januarii. Et quod majus est, ut plura aliorum testiirâ- moniaomittamus, Lucianus in apparitione sibi facta circa inventionem corporum Protomartyiis Stephani, et sociorum, quæ facti est uno anno ante mortem Joannis, et quam refert Baronius anno 415, inquit post alia : « Et iterum Dominus Gamaliel 99 « eadem similitudine, eodernque schemate « apparuit mihi, sicut in prima visione di(i cons : Quare neglexisti ire, et dicere » sancto Episcopo Joanni? Et post aliqua : « Slatirn expergefactus benedixi Dominum, « et perrexi ad civitatem ad sanctum Joan« nem Episcopum. » Tum denique quia in dubio praesumendum est pro innocentia Joannis, quem videmus a sanctis viris adeo commendatum : et motiva quibus Baronius ducitur, ut non solum dubitet de innocen­ tia Joannis, sed ipsum inauditum condem­ net, suspiciones leves sunt, quas facile est exsu filare. 218. Ad primum concedimus, quod Joan-PriinQm nesdilexerit personam Pelagii,quandiu subtoronit ovina pelle latebat. Hinc vero minime se-Bæntum quitur, quod ejus doctrinam probaverit : diruitor, sed potius, quod eam impugnaverit, et infectatus fuerit, liquet ex dictis num.prxced. Profecto nemo Pelagianismum ubique, et acrius persecutus fuit, quam Augustinus : D.Aug. et ipse tamen Pelagium dilexit, atque ho­ norifice tractavit : nam in lib. de gestis Pelagii cap. 27, illum vocat dilectissimum, et desideratissimum fratrem, et epistola 106 de Pelagio agens inquit : Dilexiinus et ser­ vum Dei, quia nobis rectas fidei videbatur. Quod fecisse observat ipse August, lib. 2 Retract, cap. 33, quia vita ejus a multis praedicabatur, ut latius tradidimus cap. prxced. § 2. Inter eos vero, qui tunc Pelagium diligebant, erat Joannes Hierosolymitanus. Quod cum sciret Augustinus, et aliunde vafritiem Pelagii intelligere coepisset; mo­ nuit Joannem (sicut et alios monuerat) ne ab illo se permitteret falli : non dubitans de Joannis fide, sed timens Pelagii astu­ tiam, et catholicorum scandalum. Eadem ratione, et eisdem fere verbis monuit etiam S. Paulinum Nolæ Episcopum epistola 106, ubi ait : « Pelagium, quem credimus Bri« tonem fuisse cognominatum, quod ut « servum Dei dilexeris novimus; nunc au« lem quemadmodum diligas, ignoramus.» Et tamen Paulinus fuligine Pelagiana denigratus non fuit, ut docet ipse Baronius. Immo August, epist. cit. de seipso testa­ tur : « Sed aliter nunc diligimus, aliter « aliquando dileximus : tunc enim quia « rectæ fidei videbatur; nunc autem ut ab « iis, quæ inimica, et adversa gratiæ sentire a dicitur, illius misericordia liberetur. » Id ergo, quod in se experiebatur Augusti­ nus, satagebat, ut præstareni alii coepiscopi catholici, et sibi chari, quales erant Joan- m· Ο*3\<’ » iLm •V ι; 100 '.i «3 μ*. DE GRATIA DEL nes, Paulinas, et alii -, non dogma Pelagianum in eis reprehendens, sed ne irreperet, cavens. Secundum fundamentum debilius adhuc Secun­ dum apparet. Tum quia Joannes Hierosolym. roavel· litor. nec præfuit, nec adfuit Synodo Diospolitanæ; sed Eulogius Cæsariensis, totius Palæslinæ Episcopus, ul notat ipse Baron, anno -119. Unde ex eo. quod in eo Concilio aliquid minus caule, aut bene gestum fue­ rit; sinistre inferlur Joannem fuisse de­ luno- licti causam. Tum etiam et præcipue quia ccjiiia illius Synodi Episcopi catholici erant, et se Tilrom Synodi catholice contra Pelagium gesserunt, cuncï)io>pQhUuæ. taque catholico, et sincero animo determi­ narunt : quamvis ipse pro sui ingenii vafritie eos fefellerit, et ad punctum princi­ palis dubii sincere non responderit; sed astutissime gratiæ vocabulo naturam reti­ nuerit, ac significaverit. Constat hoc satis ex supradiclis cap. prxced. § 3, et praeser­ I) Aug. tim ex S. August, qui frequenter Patres il­ lius Concilii laudat, et sinceram eorum fidem, imo et diligentiam commendat. Nam epistola 93, inquit : « Quapropter non « culpandi sunt Judices, quia Ecclesiastica « consuetudine nomen gratiæ audierunt, « nescientes quid hujusmodi homines vel « in suæ doctrin e libris, vel in suorum so·< lent auribus spargere. » Et lib. degestis Pelagii c. l,ail: « Responsiones ejus non « immerito approbaverunt, non curantes, « quomodo ea, quæ objiciebantur in opus« culis suis posuerit; sed quid de his in « præsenti examinatione responderit. » Et cap. 3. « Quapropter, inquit, et sententia « respondentis merito Episcopis placuit. » Ex quibus liquet, quod sive Joannes præsens in eo Concilio fuerit, sive non ; cul­ pandus de Pelagianismo non est : sed, si adfuit, eas sincerae fidei laudes meruit,quas aliis ejus Synodi Patribus Augustinus de­ fert. i’r< De his autem » inquit in lib. de quæ inveniuntur apud Hieronymum. In gestis Pelagii cap. ultim. « quæ post hoc eodem tomo est epist. ad Demetriadem Vir­ u judicium, ibi a quo nescio cuneo perdito­ ginem, quæ incipit : Si summo ingenii .-sed « rum, qui valde in perversum perhiben­ Auctor ejus fuit Pelagius, et eam confutat α tur Pelagio suffragari, incredibili audacia August, libro citato, cap. 22, 27, 38 et 40. In « perpetrata dicuntur, etc. tacendum po­ eodem tomo circumferuntur epistolæ ad « tius video, et expectantum, quid illic Gerunlii filias, et amicum de cognitione di­ α fratres nostri Episcopi de his tantum vina legis, quæ Pelagianæ sunt. Item epis­ α malis agendum existiment, quibus eos tola de filio luxurioso, quæ multum differt posse dissimulare quis credat?» Lega­ ab alia Hieronymi epistola de eodem argu­ tur idem S. Doct. lib. 2 contra litteras mento. Evidentius adhuc est epistolam de Petiliani cap. 51, ubi quam alte sentiret de Scriptoribus Ecclesiast. ad Desiderium Pefide Joannis, prodit his verbis : « Veruntalagianam esse : nam ejus Auctor inter lu­ « mensi omnes per totum orbem tales es­ mina Ecclesiæ collocat Pelagium, aliosque « sent, quales vanissime criminaris, cathe­ haereticos. Eidem tomo adjicitur liber de | proscriptam. Tum quia oppositum diflini— sunt Hieronymi, sed Pelagii Hæresiarchæ,Pebjü tum est inConcil. Arausicam 2, can. 5 et ut ΙΟΙ can. ultim. Tum quia assertio illa fuit pro­ lata a Pelagio, et ejus discipulis in ultimo sui dogmatis statu, cum videlicet coeperunt admittere aliquam gratiam sufficientem, qu® non inchoaret, sed consummaret opera nostra, ut vidimus cap. prxced. §3, num. 161. Unde decreta Ecclesiæ damnantia hæ­ resim Pelagianam comprehendunt etiam hanc Massiliensium assertionem. Qua ratio­ ne quando D. Thom. prædictam assertio­ nem impugnans, eam ad Pelagianos tanquam ad Auctores reducit; Pelagianorum nomine Semi pelagia nos etiam significat. Et ita 1 part, quæst. 23, art. 5, dicit Pela­ gianos posuisse initium bene operandi ex nobis, consummationem autem ex Deo. Quod etiam repetit 2, 2, quaist. 6, art. 3 et lib. 3, contra gentes cap. 149 et 152 et quodlib. 1, art. 7, ubi ait : Pelagius docuit D.Tba. hominem non indigere auxilio Dei ad bene operandum, sed tantum lege, atque doctrina. Quia vero nimis parum videbatur, ideo pos­ tea Pelagiani (id est, tam rigidi Pelagii see tatores, ul Caelestius, et Julianus; quam alii temperatiores, et mixti, ut Cassianus, et Faustus)posuerunt, quod initium boni operis est homini ex seipso. Unde, quod prædicta Pelagianorum, et Semipelagianorum asser­ tio tanquam hæretica ab Ecclesia rejiciatur, in dubium revocari non valet apud Catho­ licos. Quantum vero ad alia Massiliensium dogmata major est difficultas : neque enim omnes conveniunt circa eorum damnatio­ nem, et damnationis gradum. Sed nos ea tantum subjiciemus, quæ in dubium revo ­ cari non valent : cætera autem, quæ circa incertam Ecclesiæ in hac causa censuram possent ventilari, ipsius Ecclesiæ judicio, cujus est similia decidere, omnino relin­ quimus. 221. Cum igitur Massilienses tuendae li­ bertatis human® colore contra doctrinam S. Augustini palam inveherentur, et velut ex obliquo assertiones quasdam in Pelagio condemnatas defenderent : Prosper,et Hila­ rius accesserunt adCælestinumLgubernan-Cæiesiîlem eo tempore Ecclesiam, petieruntquesemipcut suborienli periculo medicinam adhiberet. Quod ipse Pontifex praestitit data opis- dit, ei tola ad Episcopos Galliæ, quæ in varia capila secatur, et hæc continet. In primo cap. mendat. reprehendit Episcopos, quod presbyteris suarum Ecclesiarum inordinate loquentibus, ipsi tacerent, nec coercerent eorum adsultus. In 2, plurimum laudat D. August, acrilerque reprehendit ejus obtrectatores :et i Λ’ I 10*2 DE GRATIA DEI. inter alia inquit : .Vet· un epistola Papae librorum, pro quibus ac4 tum est » (nempe de Prædest. Sanet, et de bono perseverant, ut in margine obser­ vatur) « non expressus est titulus; hinc eos . appareat non probatos : et istam in S. Au• gustinum laudationem pro anteriorum i scriptorum meritis fuisse collatam. » Quam Massiliensium responsionem valide refellit et concludit : « Igitur hujusmodi « hominum pravitati non tam disputa« tionum studio, quam auctoritatum pri■i vilegio est resistendum : ut de prostrati « dudum dogmatis de corpore nullum mem'■ brum sinatur assurgere. Quia notum est - istase falsitalisistius habere versutias, ut i si eis liceat praetentae correctionis imagine « aliquod sibi faventium radicis suae ger•1 men excipere, totam se possit in exigua •i sui parte reparare. Ubi enim non aliud a Label summa, quam portio; non est de• votionis dedisse prope totum, sed fraudis < retinuisse vel minimum. » 224. Circa eandem Cælestini epistolam «ή observandum est quosdam existimasse Ponf^-tificis verba finiri cap. 2, ubi concludit : Deus vos incolumes custodiat fratres charisaimi: caetera autem capita addita fuisse a Prospero. Quam opinationem verisimilem appellat Suarius prolog. 6, cap. 1, num. 11, probatque ex eo, quod slatim cap. 3 illius epist. dicitur : Magistris nostris, tanquam necessarium modum concesserint obloquuntur. Quæ verba scripta sunt in Augustini gra­ tiam, et magis, inquit Suarius, redolent ^‘"Prosperum, quam Cælestinum. Sed multo probabilius est totius epislolæ seriem,' et capita dimanasse a Summo Pontifice. Tum quia Petrus Diaconus in lib. de Incarnat, et gratia Christi, quem paulopost Cælestinum scripsit, totam illam epist. nomine Cæleslini allegat cap. 8. Tum quia incredibile videtur, quod sola duo ejus capita fuerint Pontificis: reliqua vero usque ad duodecim assula fuerint a Prospero. Tum quia ex opposito fieret Pontificem nihil fere circa errores Semipelagianorum, et materiam ■i » .. « » » 103 sibi propositam determinasse : nam prio­ ribus duobus epislolæ capitibus nihil circa necessitatem gratiæ, et controversias inde dimanantes resolvit. Et motivum Suarii est satis debile : quia in ipso cap. 2 (quod ne­ gare nequit fuisse editum a Pontifice) ex­ presse Cælestinus Augustinum, et alios sacros Doctores vocat magistros : quem tan­ ta, inquit, scientia olim fuisse meminimus, ut inter magistros optimos etiam a meis sem­ per praedecessoribus haberetur. Quid ergo mirum, quod postea cap. 3, adjecerit : Ma­ gistris nostris, tanquam necessarium modum excesserint, obloquuntur ? Immo vero hæc posteriora verba maximam consequentiam habent ad illa, redolentque ejusdem Aucto­ ris manum. Quod autem in cap. 2, sint illa verba Deus vos incolumes custodiat, etc. minime evincit, quod ibi scribens finierit sermonem, sed quod finierit epistolæ sti­ lum, et deinceps se converterit ad proscri­ bendos Semipelagianorum errores; in quo alio modo procedendum erat. Per quod etiam diluitur aliud motivum Suarii loco citoto. Utut sit de auctore; de auctoritate tamen illius epistolæ dubitari non licet: sed doctrina in ea tradita certa fide tenenda est. Quoniam, esto, prædictum cap. 3, et sequentia non fuerint composita a Ponti­ fice, sed a Prospero, nihilominus edita fue­ runt consultatione, et approbatione Pon­ tificis. Et aliunde doctrina illis inserta desumpta est ex decretis Summorum Pon­ tificum, et Conciliorum, ut num. 220 vi­ dimus. Unde appellanda non est sententia solum Prosperi, aut Augustinianorum pro­ pria ; sed doctrina Catholica Ecclesiæ. 225. Cælestino successit in Pontificatu Sixtus III, anno 432, quem nihil contra Massilienses decrevisse reperimus.Sub hoc tamen Pontifice, anno 433, D Prosper ad­ versus .loannem Cassianum adhuc viven­ tem, nomine Collatoris edidit librum eru­ ditione insignem, in quo Semipelagianismi venena prodiit et antidotum præparavit. Sixto defuncto Leo Magnus in ejus locum S Leo suffectus est anno 440. Hujus notarius fuit^gnus S. Prosper, qui multas ex ejus persona lag. epistolas dictavit, ut refert Gennadius eosdem· lib. de viris illustribus. Cum autem eo tem- ml pore dogma Semipelagianorum, non obs­ tantibus decretis Cælestini supra relatis, plurimum Gallias turbaret, Prosper mo­ nuit Leonem, ut tanto periculo occurreret. Qui Prospero mandavit, ut ex doctrina Au­ gustini canones a se approbandas collige- 104 DE GRATIA DEI. ret, et summatim totam de gratia doctri­ nam complecteretur. Quod cum Prosper perfecisset, et Leo probasset, illos trans­ mittere curavit ad Galliarum Episcopos, ubi Semipelagianismus firmiores, ac diu­ turniores radices egerat. Videtur autem, quod Leo praedictis Episcopis non praecepe­ rit, ut pro illorum canonum subscriptione convenirent, aut Synodum celebrarent; sed quos unusquisque in sua dioecesi observan­ dos curaret : Accidit autem, ut cum Epis­ copi ad dedicationem ejusdem Ecclesiæ in Arausicana civitate convenissent; ibidem etiam voluerint Concilium celebrare, ut doctrinæ a Leone (cui hoc pergratum fore sciebant) transmissae subscriberent, et Se­ mipelagianorum errores damnarent. Ita palam desumitur ex ipso Concilio cap. I, Coûti- ubi hæc habentur : « Cum ad dedicationem liUDi Basilicæ, quam illustrissimus Præfectus, Arausicaottni I et Patricius filius noster Liberius in U. Arausicana civitate fidelissima devotione construxit, Deo propitiante, et ipso invi­ tante convenissemus; et de rebus, quae adEcclesiasticam regulam pertinent,inter a nos fuisset oborta collatio; pervenit ad nos esse aliquos, qui de gratia, et libero « arbitrio minus caule, et non secundum fidei Catholicae regulam sentire velint. a Unde et nobis secundum auctoritatem et « admonitionem Sedis Apostolicæ justum, « ac rationabile visum est, ut pauca capi­ a tula ab Apostolica sede nobis transmissa, a quæ ab antiquis Patribus de cæteris a Scripturarum voluminibus in hac præ­ a cipue causa collata sunt, ad docendos a eos, qui aliter, quam oportet, sentiunt, a ab omnibus observanda proferre, et ma­ a nibus nostris subscribere deberemus, « etc. » El hæc est Synodus Arausicana II. Quo autem anno celebrata fuerit, non Quo ^“P?trc sat’sconslat apud Auctores. Onufrius exis­ cetebra- timavit factum fuisse prædictum Concilium ÎUÜL tempore Leonis anno 443, vel 444, et idem sentire videntur Auctores prxfalion. ad lib. de Prxdest. Sanet, et epistolae præfixæ operibus D. Prosperi, et Bartholom. Carranza, in titulo prædicti Concilii, et idem habetur in 2 tom. Conciliorum in col­ latione Surii. Baronius autem anno 463 existimavit Concilium hoc celebratum fuisse non sub Leone, sed sub Hilario ejus suc­ cessore. Postea vero in appendice ad lorn. 10, tam communem sententiam, quam suam illam priorem retractavit, et docuit praetam Synodum congregatam fuisse sub Fe- lice IV, anno Pontificatus ejus 1, et Christi Domini 529, et consequenter communem I opinionem errare anteponendo illud Con- 1 cilium 86 annis, ipsum vero errasse ante­ ponendo 66 annis, Baronium imitatur Spondanus anno 529, Idemque supponit Gonet in prxsenti disp. 2, art. (i, in princi­ pio. Coriolanus autem illud refert ad an­ num 427. Sed certe motiva, quibus utitur Baronius, ut deserat communem senten­ tiam, non multum vigent, ut recte vidit Suarius prolog. 6, cap. 1, num, 18. Et ideo in re inceria magis standum est antiquiori, et communiori opinioni. Præsertim quia in tempore Leonis vivebat Prosper ejus Notarius, qui sua auctoritate, et fidei zelo poterat Galliæ Episcopos excitare, ut contra Semipelagianos adhuc inquietos decreta fi­ dei assererent. At Felicis IV, tempore nul­ lum fere reperimus Semipelagianismi ves­ tigium, nullam scimus motam fuisse de gratia quæstionem ; cui remedium adhibe­ rent illius Concilii decreta. 226. Igitur in prædicta Synodo Arausi-Deos sicana II, non solum actum est contra Pelagii hæresim jam in aliis Conciliis damnatam: sed plura distinctius, quam in ullopebcr anteriori Concilio, adversus Semipelagianorum errores ex ea hæresi pullulantes pei«? decreta sunt: quæ majori ex parte desumpta fuere ex doctrina D. Aug. ex sententiis Prosperi, ut ex nolis marginalibus prædicti Concilii constat. Et quia ex una parte facile non est canones illius Concilii legitime ab­ breviare, ex alia vero necessarium est, ut lector in hac materia oculos frequenter ad eos convertat:operæ pretium duximus illos in præsenti subjicere. Canon 1. Si quis per offensam prævaricaiionis Adæ non lotum, id est secundum corpus et animam, in deterius dicit homi­ nem commutatum, sed animæ libertate illæsa durante, corpus tantummodo corrup­ tioni credit obnoxium, Pelagii errore de­ ceptus, adversatur Scriptu ræ dicenti'(Ezech. 18) : Anima (pix peccaverit, ipsa morietur. Et (Rom. 6) : Nescitis quoniam cui exhibetis vos servos ad obediendum, serui estis ejus, cui obeditis? Et (2 Petri 2) : .1 (pio (piis su­ peratur, ejus et servus addicitur. Canon II. Si quis soli Adæ prævaricationem suam, non et ejus propagini asserit nocuisse, aut certe mortem tantum corpo­ ris (quæ poena peccati est, non autem et peccatum, quod mors est animæ) per unum hominem in omne genus humanum traxisse testatur. DISP. I, CAP. V. 105 leatiitur, injustitiam Deo dabit, contradicens resistit Apostolo dicenti (1. Cor. 4): Quid Apostolo dicenti (Rom. 5): Per unum homi­ habes, quod non accepisti? Et (ibidem cap. nem peccatum intravit in mundum, et per 15); Gratia Dei sum id quod sum. peccatum mors in omnes homines pertranCanon VII. Si quis per naturæ vigorem siit, in quo omnes peccaverunt. bonum aliquid, quod ad salutem pertinet Canon III. Si quis invocatione humana vitæ æternæ, cogitare, ut expedit, aut eli­ gratiam Dei dicit posse conferri, non autem gere, sive salutari, id est, Evangelicæ præipsam gratiam facere, ut invocetur a nobis, dicationi consentire posse confirmat absque contradicit Isaiæ Prophelæ (cap. 65), vel illuminatione, et inspiratione Spiritus sanc­ Apostolo idem dicenti (Rom. 10) : Inventus ti, qui dat omnibus suavitatem in consen­ sum a non quxrenlibus me, palam apparui tiendo, et credendo veritati, hæretico falli­ his, (pii me non interrogabant. tur spiritu, non intelligens vocem Dei iir Canon IV. Si quis, ut a peccato purge­ Evangelic dicentis (Joan. 15): Sine me nihil mur, voluntatem nostram Deum cxpectare potestis facere. Et illud Apostoli (2, Cor. 3): contendit, non autem ut etiam purgari ve­ Non quod idonei sumus cogitare aliquid a no­ limus, per sancti Spiritus infusionem et bis quasi ex nobis, sed sufficientia nostra ex operationem in nobis fieri confitetur, resis­ Deo est. tit ipsi Spiritui sancto, per Salomonem di­ Canon VIII. Si quis alios misericordia, centi (Proverb. 8) : Prxparatur voluntas alios vero per liberum arbitrium (quod in a Domino: et Apostolo salubriter prædiomnibus qui de prævaricatione primi homi­ canti (Philipp. 2): Deus est, qui operatur in nis nati sunt, constat esse vitiatum)ad Gra­ nobis et velle et perficere pro bona voluntate. tiam baptismi posse venire contendit,a recta Canon V. Si quis, sicut augmentum, ita fide probatur alienus. Is enim non omnium eliam initium fidei, ipsumque credulitatis liberum arbitrium per peccatum primi ho­ affectum quo in eum credimus, qui justifi­ minis asserit infirmatum, aut certe ita læcat impium, et ad regenerationem baptis­ sum putat, ut tamen quidam valeant sine matis pervenimus, non per gratiæ donum, revelatione Dei mysterium salutis æternæ id est, per inspirationem Spiritus sancti per semetipsos conquirere. Quod quam sit corrigentem voluntatem nostram ab infi­ contrarium, ipse Dominus (Joan.6) probat, delitate ad fidem, ab impietate ad pieta­ qui non aliquos, sed neminem ad se posse tem, sed naturaliter nobis inesse dicit, venire testatur, nisi quem Pater attraxerit. Apostolicis dogmatibus adversarius appro­ Sicut et Petro dicit (Matth. 16) : Beatus es batur, beato Paulo dicente (Philip.S): Con­ Simon Barjona, quia caro, et sanguis non fidimus, quia qui coepit in vobis bonum opus, revelavit tibi, sed Pater meus, qui in coelis perficiet usque in diem Domini nostri Jesu est. Et Apostolus (1, Cor, 12) : Nemo potest Christi. Et illud (ibidem): Vobis datum est dicere Dominum Jesum Christum, nisi in pro Christo, non solum ut in eum credatis, Spiritu sancto. sed etiam ut pro illo patiamini. Et (Ephes. 2): Canon IX. Divini est muneris, cum et Gratia salvi facti estis per fidem, non ex vo­ recte cogitamus, et pedes nostros a falsibis, Dei enim donum est. Qui enim fidem tate, et injustitia tenemus. Quoties enim qua in Deum credimus, dicunt esse natura­ bona agimus, Deus in nobis atque nobislem, omnes eos, qui ab Ecclesia Christi cum, ut operemur, operatur. alieni sunt, quodammodo fideles esse defi­ Canon X. Adjutorium Dei etiam renatis niunt. ac sanctis semper est implorandum, ut ad Canon VI. Si quis sine gratia Dei, cre­ finem bonum pervenire, vel in bono pos­ dentibus, volentibus, desiderantibus, labo­ sint opere perdurare. rantibus, vigilantibus, studentibus, peten­ Canon XI. Nemo quidquam Domino recte tibus, quærentibus, pulsantibus nobis, voverit, nisi ab illo acceperit, sicut legitur misericordiam dicit conferri divinitus, non (1, Par. 29 :) Qux de manu tua accepimus, autem ut credamus, velimus, vel hæc om­ damus tibi. nia sicut oportet agere valeamus, per infu­ Canon XII. Tales nos amat Deus, quales sionem, et inspirationem S. Spirilus in no­ futuri sumus ipsius dono, non quales su­ bis fieri confitetur, et aut humilitati aut mus nosiro merito. obedientiæ humanæ subjungit gratiæ adju­ Canon XIII. Arbitrium voluntatis in torium, nec ut obedienles, et humiles si­ primo homine infirmatum, nisi per gramus, ipsius gratiæ donum osse consentit, I tiam baptismi non potest reparari, quod ............................................. ΐ 106 DE GRATIA DEI. amissum. nisi a quo potuit dari, non potest reddi. I nde ipsa veritas dicit (Joan. 8): Si W$ Filius liberaverit, tunc twe liberi erilis. Canon XIV. Nullus miser dequantacumque miseria liberatur, nisi qui Dei miseri­ cordia praevenitur, sicut dicit Psalmista (Psai. 8): Deus Deus meus, misericordia ejus τ *·« natura, et non justificabat. Ideo Christus I non gratis mortuus est, ut et lex per illuni 1 impleretur, qui dixit (Matth. 5): Non veni legem solvere, sed adimplere : et natura per Adam perdita, per illum reparatur, qui dixit (Luc. 19) venisse se (putrere, et salvare, quoti perimit. Canon XXII. Nemo habet de suo, nisi Canon XV. Ab eo quod formavit Deus mendacium, et peccatum. Si quid autem mutatur Adam, sed in pejus per iniquita­ habet homo veritatis, atque justitiae, ab illo tem suam :abeo quod operata est iniquitas fonte est, quem debemus sitire in hac mutatur fidelis, sed in melius per gratiam eremo, ut ex eo quasi guttis quibusdam Dei. Illa ergo mutatio fuit praevaricationis irrorati, non deficiamus in via. primi, hæc secundum Psalmistam (Psalm. Canon XXIII. Suam voluntatem homines faciunt, non Dei, quando id agunt quod 76); Mutatio dexter* h'.rcelsi. Deo displicet. Quando autem ita faciunt, Canon XVI. Nemo ex eo quod videtur quod volunt, ut divinæ serviant voluntati, habere, gloriatur, tanquam non acceperit, quamvis volentes agant, quod agunt, illius aut ideo se putet accepisse, quia littera ex­ tamen voluntas est, a quo præparatur, et trinsecus, vel ut legeretur, apparuit, vel ut jubetur, quod volunt. 1 audiretur, insonuit. Nam sicut Apostolus Canon XXIV. Ita sunt in vitae palmites, dicit (Gal. 2) : · Si per legem justitia, ergo ut viti nihil conferant, sed inde accipiant ■i Christus gratis mortuus est. Porro autem unde vivant. Sic quippe vitis est in palmi­ « si non gratis mortuus est : Ascendens in tibus, ut vitale alimentum subministret eis. « altum, captivam duxit captivitatem, dedit Ac per hoc, et manentem in se habere Chris­ e dona hominibus. Inde habet, quicumque tum, et manere in Christo, discipulis pro­ « habet. Quisquis autem inde se habere dest, et non Christo. Nam præciso palmite, « negat, aut vere non habet, aut quod habet potest de viva radice alius pullulare. Qui i auferetur ab eo. * autem praecisus est, non potest sine radice Canon XVII. Fortitudinem Gentilium, mundana cupiditas, fortitudinem Christia­ vivere. Canon XXV. Jrorsus donum Dei est dili­ norum, Dei charitas facit, quae diffusa est gere Deum. Ipse ut diligeretur, dedit, qui in cordibus nostris, sed per Spiritum sanc­ non dilectus dilexit. Displicentes amati su­ tum, qui datus est nobis, nullis meritis gratiam praevenientibus. mus, ut fieret in nobis unde placeremus. Diffundit enim charitatem in cordibus nos­ Canon XVIII. Debetur merces bonisopetris Spiritus Patris et Filii, quem cum Patre ribus, si fiant ; sed gratia quæ non debetur, amamus, et Filio. Ac sic secundum supra praecedit ut fiant. scriptas sanctarum Scripturarum senten­ Canon XIX. Natura humana, etiamsi in tias, vel antiquorum Patrum definitiones illa integritate in qua est condita, perma­ hoc Deo propitiante, et praedicare debemus, neret, nullo modo seipsam, Creatore suo non adjuvante, servaret. Unde cum sine et credere, quod per peccatum primi ho­ gratia Dei salutem non possit custodire, minis ita inclinatum, et attenuatum fuerit quam accepit, quomodo sine gratia Dei po­ liberum arbitrium, ut nullus postea aut terit reparare, quod perdidit ? diligere Deum sicut oportuit, aut credere in Canon XX. Multa in homine bona fiunt, Deum, aut operari propter Deum, quod quæ non facit homo bona, quæ non Deus bonum est, possit, nisi gratia eum et mise­ præstet, ut faciat homo. ricordia divina prævenerit. Unde Abel Canon XXI. Sicut eis qui volentes in lege justo, et Noe, et Abraham, et Isaac, et Jacob, justificari, et a gratia exciderunt, verissime omnique antiquorum Sanctorum multitu­ dicit Apostolus (Gal. 2): Si ex lege justitia dini, illam præclaram fidem, quam in est, ergo Christus gratis mortuus est : sic et ipsorum laudem prædicat Apostolus Paulus his, qui gratiam quam commendat et per­ (Heb. 11) non per bonum naturæ, quod cipit fides Christi, putant esse naturam, ve­ prius in Adam datum fuerat, sed per gra­ rissime dicitur : Si ex natura justitia, ergo tiam Dei credimus fuisse collatam : quam Christus gratis mortuus est : jam hic enim gratiam,etiam post adventum Domini, om­ erat lex, et non justificabat; jam hic erat et nibus qui baptizari desiderant, non in li­ bero DISP. 1, CAP. V. bcroarbitrio habere,sod in ('lu isti novimus simul et credimus largitate conferri, secun­ dum illud quod jam supra dictum est, et prædicat Paulus Apostolus (Philipp. I) : lobis (lunatum est pro Christo, non solum ut in eum credatis, sed etiam ut pro illo patia­ mini. Et illud (Ephes. 2) : Deus qui coepit in vobis bonum opus, perficiet usque in diem Domini nostri. Et illud (1. Timoth. 1): Gratia salvi facti estis per fidem ; et hoc non ex vo­ bis, Dei enim donum est. Et quod de seipso ait Apostolus : Misericordiam consecui ussum, ut fidelis essem. Non dicit, quia eram, sed ut essem. Et illud (1 Corinth. 4) : Quid habes quod non accepisti? Et illud (Jacobi 1): Omne datum bonum, et omne donum per­ fectum, desursum esi, descendens a Patre luminum. Et illud (Joannis 3) : Xenio habet quidquam boni, nisi illud illi datum fuerit desuper. Innumerabilia sunt sanctarum Scripturarum testimonia, quæ possent ad probandam gratiam proferri, sed brevitatis studio prætermissa sunt : quia et revera cui pauca non sufficiunt, plura non pro­ derunt. Hoc etiam secundum fidem Catho­ licam credimus, quod accepta per baptis­ mum gratia, omnes baplizati Christo auxiliante, quæ ad salutem pertinent, pos­ sint, et debeant, si fideliter laborare volue­ rint, adimplere. Aliquos vero ad malum divina potestate prædestinatos osse, non solum non credimus, sed etiam, si sunt, qui tantum malum credere velint, cum omni detestatione illis anathema dicimus. Hoc etiam salubriter profitemur et credi­ mus, quod in omni opere bono non nos incipimus, et postea per Dei misericordiam adjuvamur, sed ipse nobis nullis præcedentibus bonis meritis, et fidem, et amorem sui prius inspirat, ut et baptismi sacra­ menta fideliter requiramus, et post baptis­ mum cum ipsius adjutorio, ea, quæ sibi sunt placita, implere possimus.Unde mani­ festissime credendum est, quod et illius Latronis, quem Dominus ad Paradisi pa­ triam revocavit, et Cornelii Centurionis,ad quem Angelus Domini missus est, etZachæi, qui ipsum Dominum suscipere meruit, illa tam admirabilis fides, non fuit de natura, sed divinæ largitatis donum. 227. Post mortem Leonis Magni, cujus auctoritate, et tempore celebratum est prædictumConcilium Arausicanum,assumpti ad Pontificatum fuerunt Hilarius anno 461. Simplicius anno 468, et Felix III, anno 483. Per hæc vero tempora haud levem auctori- 107 talem apud Gallos habebat Faustus Semipe­ lagianorum fautor insignis, de quo supra diximus num. 208. Sed adeo latenter, et subdole venenatam doctrinam dissemina­ bat; adeo Augustinianæ doctrina professo­ rem publice se fingebat ; ut nullus de ejus erroribus rumor ad aures prædictorum Pontificum pervenerit. Unde nihil inveni­ mus, quod ii Pontifices specialiter decreve­ rint contra Semipelagianorum errores. De­ functo autem Felice III, successit Gelasius, Gelasius I Pêlâqui Pelagianorum hæresim ultimo, et gianos, acrius insectatus est : non solum enim auctorilate Apostolica illam expunxit; sedcocrcci. etiam edito speciali libro machinam illam docte subvertit, qui extat inter quintam, et sextam epistolam in editione Romana. Semipelagianorum etiam errores, et prin­ cipalia robora devicit : congregato enim Romæ Concilio septuaginta Episcoporum, plura declaravit circa Ecclesiasticos Scrip­ tores, alios probans, et alios damnans, aut inter apocryphos censens : ubi libros Hie­ ronymi, Augustini, Prosperi, et Hilarii, quibus Pelagianismus, et Semipelagianismus evertitur, honorifice commendavit, libros autem Joannis Cassiani, et Fausti Rhegiensis, qui fuerant principales Semi­ pelagianorum fautores, in apocryphis re­ posuit. Gelasio successit Anastasius II, anno497, deinde Symmachus anno 499, quos nihil invenimus adversus Semipelagianos, quo­ rum causa adeo jam prostrata erat, specia­ liter statuisse. Symmacho successit Hormisda anno 514, qui in ep. 67, ad Posses­ sorem libros Fausti rejecit :quia eos,inquit, in auctoritate Patrum examen catholicæ fidei non recepit. Quibus verbis alludit ad judi-Hormiscium Gelasii Papæ in Concil. Rom. de quo August proxime dicebamus. Deinde in eadem epist. addit : De arbitrio libero, et gratia Dei, quod nelaç. Romana, hoc est, Catholica sequatur, assercet Ecclesia, licet in variis libris Beati probat. Augustini, et maxime ad Hilarium, et Pros­ perum (nempe de Prædestin. Sanet, et de bono persever. quos adversus Massilien­ sium errores scripsit) possit cognosci : tamen in scriniis Ecclesiasticis expressa capitula continentur, qux, si ibi desunt, et necessaria creditis, destinabimus ; quanquam qui Apos­ toli verba diligenter considerat, quid sequi debeat, evidenter cognoscit. Capitula autem haac, quæ dicuntur in scriniis Ecclesiasticis asservari, sunt canones illi, quos Leo Magnus ad Episcopos Gallos transmisit, et M 1 hl· 103 DE GRA'l A DEI. quos in Concilio Aransicano approbatos in hoc § dedimus. I nde in prædicta Hormisdæ epistola supponitur, et repetitur Semipelagianismi damnatio. Post hos Ponti­ fices non ceperimus alios, qui contra Semipelagianismura sæpesæpiusjam prostratum, et proscriptum specialiter egerint : sed omnes supponunt doctrinam Catholicam circa gratiam, et liberum arbitrium a suis praedecessoribus traditam. Verum elapso Ultina longo temporum intervallo, Pius V, anno semije- 1567, et Gregor. XIII, anno 1579, plures djçrà- Michaelis Bâti propositiones damnarunt ; quorum aliqua, et præcipue novem priores Pelagianam doctrinam, autsaliem .Semipe­ lagianorum dogmata continebant. Et hæc pro dignoscendis Semipelagianorum erro­ ribus. Dei efficacem, sive auxilium infallibiliter | conjunctum cum operatione creatur®, un­ decumque hic nexus proveniat : aliter enim non posset Deus efficaciter assequi, quod decreverat ; corruerentque proinde firmi| tas divinæ voluntatis, etceriiludo præscien­ tiæ divin®, ut constabit ex dicendis disp.7. 229. Sed hæc ipsa, in quibus conveniunt, θα* principium, et fomes sunt gravissimædis-^’, cordiæ. Haud enim facile apparet, qualiter^*! libertas arbitrii creati cohæreat cum im-oi j mutabilitate voluntatis divinæ, cum certitudine æternæ præscientiæ, et cum efficacia to*, gratiæ. Nam si liberum arbitrium ita eligit, vf»; quod Deus decrevit, scivit, et auxilio efli-t^’R caci assequi intendit ; quod potest non eli- fc* gere: palam sequi videtur, quod possit ■ frustrare decretum Dei, falsificare ejus scientiam, et evacuare gratiæ efficaciam. Si vero asseritur voluntas Dei immutabilis, CAPUT VI. scientia ejus infallibilis, et gratia efficax, De duabus famosis in hac materia Catho­ sive effectui indissolubiliter conjuncta : licarum sententiis. profecto videtur coli igi. quod iis positis non relinquatur in creatura potestas ad opposi­ 228. Post relatos, et proscriptos extre­ tum, et consequenter quod pereat ejus li­ mos in hac causa errores, æquum est, ut vi­ bertas. Ut ergo hanc apparentem discor­ deamus, quid dissidii relictum fuerit inter diam componant Doctores Catholici, et Catholicos : sunt enim plurima, eaque explicent, quo glutino dissidentia adeo ex­ substantialia, in quibus conveniunt : sunt trema cohæreant ; in duas præcipue, et etiam aliqua, in quibus discordant, et pro magis famosas dividuntur sententias : ad quibus tuendis diversa statuunt principia, i quas modo cuilibet peculiari propugnandas inqoi- Conveniunt quidem in asserendo veram lidiversa, et plerumque adversa fundamenta iSiiri bertatem arbitrii contra Manichaeos, et præjaciunt. Et quidem qualiter libertas ^‘^Lutheranos : eamque eximunt non a sola concilietur cum scientia Dei, satis explicui­ collates coactione, aut violentia, ut faciunt 'Jansemus Tract. 3, disp. ", dub. 2; qualiter etiam nîanT ^ni, sed etiam a determinatione ad unum : componatur cum efficaci, et absoluta Dei credunt enim de ejus conceptu esse indiffe­ voluntate, declaravimus ex professo Tract. rentiam, et potestatem ad utrumlibet.Quod 4, disp. 10, per totam, et præcipue dub. 4 et ex professo ostendimus Tract. 10, disp.2, 5. Unde tantum superest specialiter expo­ dub. 1 et 2, et optime, ac nervose probat nendum, qualiter cohaereat cum efficaci, et Gonel in Tract, dc Voluntario disp. 2, per intrinseco gratiæ auxilio, indissolubiliter totam. Conveniunt præterea in confitendo effectui annexo : quod peculiariter ad hunc necessitatem gratiæ præslanlis nobis potes­ tractatum spectat. tatem ad ea, quæ conferunt ad salutem : licet in ampliando hanc necessitatem, et in § Iexponendo conditiones prædictæ gratiæ, aliqui diversa sentiant : sed de hoc com­ Refertur opinio Thomistarum. modius dicemus disp. 3 et disp. 5. Conve­ niunt deinde in eo, quod Deus ab ælerno 230. Thomistæ referunt concordiam interpoflna statuerit, ut fierent, quæ fiunt in tempore, gratiam efficacem, et libertatem creatam indi,ι 236. Cum urgent Adversarii dicendo « lentiam causæ exterius agentis : non « posse resistere, quominus ipse faciat, tacrhunc voluntatis divinæ, et gratiæ efficaciam « autem excludit influentiam superioris « quod vult·, quando quidem etiam de ipauferre a voluntate creata dominium, ac « causæ : et sic remanet causalitas in causa o sis hominum voluntatibus, quod vult, subinde potestatem se determinandi : res­ « prima, quæ est Deus, respectu motuum ;j removebunt, qui modo materiam auxilionon obligat. Additur secundo in prædictis Ê ut constat ex verbis Urbani supra relatis: • rum versant, et prælo mandant. Tum quia decretis prohiberi, quod hæc materia trac­ unde non relinquunt locum illi exceptioni. ' vident plurimos alios id ipsum fecisse, tetur adhuc incidenter, ut liquet ex verbis Secundo, quia scriptores, qui potissimum quin ob hoc poenas in eis decretis assigna­ Urbani : el nihilominus nullus fere est de hac materia disputarunt, sunt ex Ordine tas experti fuerint, aut eorum libri cen­ Auctor, qui scripserit vel de scientia, vel Sancti Dominici, el ex Societate Jesu, ut ex I seantur prohibiti, ut patet in Auctoribus su­ de voluntate, vel de concursu Dei, vel de proxime dictis liquido constat : et credibile I pra relatis, et in aliis pluribus : quod ipsum prædestinatione ; et de hoc puncto aliquid non apparet, quod tot religiosi adeo graves, videtur esse tacitæ licentiae, et permissio­ incidenter, et per transennam, ut aiunt, et docti temere processerint contra decreta nis Pontificum. Tum etiam quia unicum non egerit : ergo sicut illa decreta quan­ Pontificum, et poenis ita rigorosis se ob­ motivum, quod Pontifices videntur ha­ tum ad modum agendi incidenter non ob­ noxios constituerint : sed oportet existi­ buisse in prædictis decretis, fuit tollere servantur ; ita videtur, quod non obligent mare, quod alio motivo prudenti, et revescandala, et dissensiones, quæ occasione quantum ad modum agendi ex professo. rentiæ Pontificum adverso se gesserint. editionis librorum de auxiliis inter catho248. Cæterum licet hæc non videanturPrædicAlii existimant prohibitionem illam jam licosoriebantur.ut legenti illa decreta cons­ omni specie probabilitatis destitui, affircessasse, ac proinde licitum esse libros,et trac- Ώ tabit : modo autem experientia compertum mare tamen non audemus, quod prohibitio c‘iutn, latus de hac materia (servatis servandis, id αγest scandala non generari ex eo, quod hu­ circa hanc materiam cessaverit cum ea ge- probatur est nullam proferendo censuram in adverjusmodi tractatus imprimantur, ut patet in neralitate, quam intendunt duo illi Aucto-omuiDOsampartem)imprimere. Unde Labat disp. 3, Auctoribus supra relatis : unde præsumi res num. 263 relati. Nec hoc pacto excusare dub. 4, inquit : « Nobilissimam, ac difficil­ u* posse videtur, quod obligatio prædictorum possumus omnes illos Scriplores, quos n. « limam de efficacia gratiæ aggredior con­ decretorum cessaverit, juxta doctrinam Na262dedimus, eos præsertim, qui paulopost . 10, num. 24 et latius prosequitur Thomas Hurtado /teso/. moral, part. 2, tract, tilt, resol. 7, §2. Et reducitur | ad duo puncta. Primum est non licere im­ primere materiam de auxiliis, vel ex pro­ fesso, vel incidenter, vel occasionaliter inurendo censuram alteri parti, aut in eam intorquendo convitia, illamve dicteriis ita percellendo; ut inde futurum credatur, quod dissensiones, et scandala possent oriri. Quoniam hic procedendi modus directe op­ ponitur intentioni praîdictarum prohibitio­ num : declararunt enim aperte Pontifices se ita decernere ad vitandum jurgia, et dissensiones intercatholicos. Unde qui con- | tumelioso illo disserendi modo procederet, I non posset non contra talia decreta peccare, et pœnis in eis propositis subjacere. Secun- ! dum est, quod etsi non liceat agere specia­ liter, et directe, vel ex professo, vel inci- i denter de auxiliis, aut eorum concordia j cum libertate ; licitum tamen est hanc ma­ teriam tractare occasionaliter, et conse­ quenter, ne videlicet alia materia, quam | non prohibemur versare, imperfecta relin­ quatur. Priorem partem convincunt ad mi- j nus ipsa decreta Pontificum, prout extant. Posterior vero suadetur tam exemplo plu- i rium gravissimorum, et religiosorum Scrip- ; torum, qui non solum occasionaliter de hac materia tractarunt, sed satis ex professo, quorum catalogum dedimus num. 2G1, et tamen nec Pontifices, nec sanctæ Inquisi­ tionis tribunal eos condemnavit : ergo li­ cebit hanc materiam tractare solum occa­ sionaliter, et consequenter. Præsertim cum usus, et observantia declaret modum legis, et qualiter obliget, ut docent satis commu­ niter Jurisperiti. Tum etiam quia cui non prohibetur agere de antecedenti, et causa, nec prohibetur agere de consequenti, et effectu, ut docent Menochius de arbitr.jud. 1/u.tsI. 51, casu 95, Gonzalez ad Regul. 8, Cancell. glossà 3, num. 53, et alii plures : sed Pontifices, et S. Inquisitio non prohi­ bent traclare de voluntate Dei, et decretis efficacibus, quæ se habent ut antecedens, et causa respectu auxiliorum, et eorum concordiæ cum libertate : ergo prohibitum non Η est agere de hujusmodi auxiliis, saltem wcasionaliter, et consequenter. Tumdeniqoe quia præeepta debent esse moraliter possi­ bilia, ut cum D. Thoma l, 2, quxst. ϋά,αη. 3, docent communiter Theologi : sed mate­ ria? de voluntate Dei, de prædestinatione, de gratia Dei (quas versare, et imprimere licet) vix tractari possunt, quin opus sit non pauca inserere de auxiliis efficacibus, 1 et eorum cum libertate concordia ; ergo existimandum non est, quod Pontifices in­ terdixerint tractare de auxiliis occasionali­ ter, consequenter, eorumque notitiam aliis tractatibus, prout oportet ad Theologiam, inserendo, et adjiciendo. 250. Adhuc tamen non omnino proba-x>s mus hunc dicendi modum, prout se exten-^; dere videtur ad priora illa tempora, in5* quibus Pontifices prohibitionem hujus materiæ promulgarunt. Verosimilius enim nobis apparet, quod interdixerint hoc punc­ tum tractare etiam occasionaliter, et con­ sequenter. Tum quia usi fuerunt verbis valde generalibus, quæ ullam interpreta­ tionem, aut exceptionem non admittebant. Tum quia adverbium incidenter, quo utitur Urbanus VIII, satis æquivalet adverbio occaxionaliler : nam quæ occasionaliter fiunt, incidenter fiunt et e converso. Sed quia post illa decreta non pauci Auctores ausi sunt punctum istud attingere ·. et experientia ostendit nullum inde scandalum, nullumve dissidium turbasse catholicos (cui malo po­ tissimum intenderant Pontifices suis de­ cretis occurrere) et aliunde in prædictos Auctores animadversum non fuit : aliqui existimare potuerunt, quod ipsa prenarum non applicatio, atque inflictio, sil tacita, et victualis Pontificum permissio, quæ habeat vim revocationis, vel ad minus restrictionis antiquarum prohibitionum, saltem quan­ tum ad modum agendi de hac difficultate incidenter, occasionaliter, et ex consequenti ad alias materias. Quam Pontificum taciI tam voluntatem, cum ita interpretarentur, assumere potuerunt pro fundamento, ut cum aliqua probabilitate, et absque inobedientiæ nota se gererent in hoc negotio. Et ita possunt exponi duo illi Auctores num. 2G3 relati. 251. Quæ resolutio tunc securius proce- q»i dit, quando qui hanc materiam tractat, non^rF proponit novum aliquem concordiæ modum a se excogitatum ; sed simpliciter re-J^ I fert sententias, quæ in hac parte ci reum fe-'3^ runtur, et earum fundamenta, et auctores; licet DISP. I, CAP. VII. licet unam aliis præponal, ot magis fulciat. Pontifices enim ideo de his rebus agere prohibuerunt : quia experti sunt aliquos catholicos zelo fidei, ut par est credere, (luctos novos concordiæ modos excogitasse, ut ita facilius errorem Lulheranorum com­ pescerent. Sed cum novitas soleat animos turbare, hominesque in varias sententias sejungere; factum est, ut quod pace fuerat denuoexcogitatum, praebuerit fomitem no­ vis dissensionibus, et scandalis. Quod li­ quido apparuit in sententia Molinae, quae plures tumultus in Hispania excitavit, et in sententia Cornelii Jansenii, quam magna animorum turbatio apud Flandros, et Gal­ los subsecuta est. Quibus incommodis, ut occurrerent Pontifices, sua decreta publi­ carunt, Paulus V post controversias in causa Molinae anno 1611, et Urbanus VIII post librum Jansenii, et Theses Patrum Societatis anno 1611. Hujusmodi autem dissensiones fovere praesumitur, qui novas in hoc puncto opiniones fabricatur, et pro­ ponit : non vero qui sententias apud Theo­ logos notissimas, et in Academiis agitari consuetas simpliciter refert, colligit, aut refellit. Nam sicut ex eo, quod hujusmodi sententiae publice praelegantur, defendan­ tur, et impugnentur ; nullum sequitur scan­ dalum, ut experientia patet : et idcirco prædicta licent ex Pontificum consensu : ita periculum imminere non videtur exeo, quod tractatus hanc materiam concernen­ tes,cum eisdem moderationibusprælocommittantur. Et quia Auctores num. 245 relati hoc modo, majori ex parte in suis tractati­ bus se gesserunt ; ideo fortasse Pontifices, etSanctæ Inquisitionis tribunal cos punire non curarunt, nec eorum libros prohibue­ runt. Unde incredibile prorsus non appa­ ret, quod Pontificum decreta directe,et per se velent novas in hac parte opiniones circa modum conciliandi auxilia gratiæ cum li­ bertate : et quod scriptoribus non interdi­ cant referre, et defendere opiniones, quæ vulgo in gymnasiis Catholicorum juxta eorumdem Pontificum placitum publice de­ fenduntur. JMbï 252. Secundum has omnes limitationes in hoc opere procedimus. Nam in primis Kriw-minime intendimus tractare directe, et per se de auxilio efficaci, et ejus cum nostra li­ bertate concordia : sed agere de necessitate, quidditate, divisione, causis, et effectibus divinæ gratiæ ; quod Pontifices non prohi­ buerunt. Quia tamen hæc materia obscura 119 et mutila relinqueretur, nisi adjungeremus . notitiam gratiæ auxiliantis sufficientis; id­ circo de prædicta gratia tractabimus : quod Pontifices suis decretis minime interdicunt. Et quia notitia prædictæ gratiæ sufficientis vix tradi potest, nisi per comparationem ad gratiam efficacem, propterea doctrinam de auxilio efficaci, occasionaliter, et conse­ quenter in unica disputatione inseremus, ac subjiciemus. Quæ disputatio modicum quid, et velut appendicula censeri potest respectu totius tractatus, cui principaliter operam damus. Itursus non proponimus aliquam novam concordiam, quæ turbatio­ nem aliquam excitet ; sed tantum referi­ mus , ac propugnamus sententiam anti­ quam , et vulgatissimam Thomistarum. Denique nullam adversae opinioni notam, aut censuram inurimus : sed in eo statu illam relinquimus, in quo Sedes Apostolica (cui nos, et omnia nostra ex corde submitti­ mus) manere decrevit. Si autem aliquod verbum exciderit, quod vel ob aliquam æquivocationem, vel ob pravum legentis affectum, in alium sensum (a nobis quidem alienum) trahi posse videatur : protestamur nos minime intendere adversæ opinioni detrahere, aut illam aliqua censura ferire : sed palam fatemur, quod talis opinio potest juxta Pontificum decreta licite defendi, quandiu ipsi Pontifices oppositum non prae­ cipiunt. Quod si aliquando contingat re­ ferre aliorum scriptorum verba, qui acer­ bius de illa sententia loquantur, aut eam aliqua nota afficiant: profitemur nos id mi­ nime præstare, quia talium scriptum ap­ probemus judicium, vel quia intendamus oppositam sententiam denigrare ; sed prae­ cise ut robur communi Thomistarum opi­ nioni non solum a ratione, sed ab auctori­ tate etiam, et propugnatorum numerum adjungemus. Idemqueprotestamur circaea, quæ hactenus, et praecipue in hoc capite dicta sunt. CAPUT VII. De authoritate D. Augustini, et D. Thomæ in hac præsertim materia. 253. Mos ille in Ecclesia catholica sem­ Sacro­ rum per invaluit, ut quoties aliquid difficile, aut Docto ­ novum circa res fidei occurreret, illud po­ rum auc­ tori tas iu tissimum probaretur, quod Sanctorum Pa­ rebus trum sententiis convinceretur esse magis fidei. conforme. Nam isto velut compendio et 120 i DE GRATIA DEI. fluctuans ingeniorum tumultus compesci­ tur, et brevior, securiorque semita indagandæ veritati aperitur. I nde in Condi. Florent. Florent, sess. 18 propositum est : « Quo« niam autem Divus Augustinus in lib. 2 c de civit. Dei, quis, inquit, disceptandi fi« niserit, et loquendi modus, si responden­ dum esse respondentibus existimemus? c Idcirco, Patres amplissimi, conveniens « esset, ut Sanctorum Patrum scripturis, atque sententiis, quas sancta coniplecti« tiir Ecclesia, inniteremur, ac ipsis decre« tis, ac legibus uteremur : ita ut nemini « nostrum, id est, fidelium liceret eas infi« ciari, quemadmodum a majoribus nostris « traditum nobis est, præsertim ab Aga« Ihone Summo Pontifice, qui ad Constans tinopolitanum Imperatorem . et sextam « Synodum ita scripsit : Quorundam Sanc« torum Patrum auctoritates, quas Sancta, <· et Apostolica Ecclesia susceperat, ipsas c cum libris Legatis nostris dedimus, ut ip« sis solis innitentes, Serenissimorum ac « Christianorum Imperatorum auxilio, quæ σ opus essent, conficerent. » Similia haSexu bentur in eadem sexta Synodo act. 12 S7IW1· ubi dicitur : « Omnino necesse est non « solum secundum sensum sequi Sanctorum « Patrum dogmata, sed et eisdem vocibus « uti cum illis, nihilque pœnitus inno« vari. » Et act. 19 additur : « Sed etsi ad « Scripturam pertinens controversia ali­ ti qua excitata fuerit, ne eam aliter inter« pretenlur, qui præsunt Ecclesiis, quam e quomodo Ecclesiæ luminaria, et Doctores « suis scriptis exposuerunt. » Et quidem justissime pondus ita magnum auctoritatis defertur Patribus ipsa jam canitie veneD.Beru. tandis : nam ut inquit Divus Bernard. epist. 174 : « Periculose præsumimus, quic« quid ipsorum in talibus prudentia præ« teriit : nec vero tale est, quod nisi « prætereundum fuerit, Patrum quiverit « diligentiam præteriisse. » Et epist. 77 ait : « Miror admodum, si novus iste no« varum inventor assertionum, et asseru tor inventionum invenire potuerit ratio« nem, quæ sanctos Patres latuerit, n Ut Petrus merito Petrus GonzaL Episcopus Placent. Conzai. a jn jocjs veteris testamenti,» dixerit : « Durum est creditu homuncionem quen« dam mei similem attendisse, quæ veteres a Patres, doctissimos homines latuit. » 254. Hæc cum explorata haberet Sum­ mus Pontifex Clemens VIII videretque per varia argumentationum intervalla exire- DISP. I, CAP. VII. mum judicium in Molinæ causa, aut inter- H eumdem Augustinum : Catholici, inquit, te rumpi, aut suspendi ; decrevit, ut deinceps, conditorem antigux rursus fidei venerantur, sententia illius vocaretur ad limam Sane- P2 algue suspiciunt : et guod signum majoris torum Patrum, et præcipue Divi Augustini, >■{ glorix est,omneshxrctici detestantur. Sanctus et D. Thomæ : veram probaturus, ut exis-^l Gregorius Magnus lib. 8 regisl. epist. 37, timamus, si ab his Patribus non probaretur K1»· ad Innocentium Africæ Præfectum : Si dealiena ; damnaturus autem ut falsam, si ^»1 litioso, inquit, cupitis pabulo saginari, JL illis convinceretur esse contraria. Fuithoc^i Augustini patriot# vestri opuscula legite; et decretum Dominicains gratissimum, qui ad j ad comparationem siliginis illius, nostrum V.Betfa. furjurcm non guæratis. Venerab. Beda lib. 2 accusationem incitati præcipue fuerant,quia existimabant Molinæ doctrinam utrique de Tabernaculo, cap. 3, ait : Augustinus Doctori adversari. Et quidem facillimus i omnia, gur fidem turbare poterant, hxreticoaditus sententiae parabatur, si accusati ul­ rM/n venena wacwd. Cassiodorus lib. 1 div. Institut, cap. 22 : Doctor beatissimus Augus­ tronea confessio non retexeretur : ipse tinus, bellator hæreticorum, defensor fidelium, quippe palam fassus fuerat concordiam a se Biya». it famosorum palma certaminum. Haymo propositam a nemine, quem vidisset, hacte­ Episcop. Halbest. in serm. de Sancto Au­ nus fuisse traditam ; doctrinam vero D. gustino, inquit : Augustinus in elucidandis Augustini plurimos fideles turbasse. Sed guxstionibus omnes Doctores post Apostolos qui Molinam ab eo periculo eripere satage­ D.Tbo. processif. Divus Thomas in officio Divi Au­ bant, cum cernerent eam confessionem, gustini a se composito, de quo infra numero supposito Pontificis decreto, incommodum 281,inquit : Omnes omnino ejusdisputationiauctori parare ; coacti sunt opinioni, cui bus,et scriptis confutatx sunt hæreses,et om­ paucis retro diebus de novitate excitabant nes disjeci :c earum tenébræ, et Catholic# paplausus fulcrum antiquitatis submittere, B.Aib. lefacta, et illustrata est veritas. B. Albertus eamque testimoniis Divi Augustini, et Divi Magnus 2 part. Summæ theologicæ tract. Thomæ, utcumque possent firmare, ut late 11, quæst. 184 ad quæst. 3 affirmat : „4udiximus torn. 1, tr. 3, disp. 10, dub. 3 et 4, gustino contradicere impium est in iis, guæ et prxeipue num. 66 et 68 cum seguent. ad d.Aîi. tangunt fidem, et mores. Sanctus Antonius quæ loca remittimus Lectorem, ut sciat, 2 part. hist. cap. 8, tit. 10, ait : Augustinus quid acciderit in Molinæ delatione. An au­ Ecclesiam illustravit, gemma Doctorum, Pa­ tem id sufficienter præstilerint ex dicendis ler Theologorum, suavis eloguio, omnes madisp. 7 apparebit. Hic enim tantum oportet lerias penetrando dilucidans. Sanctus Vinaliqua adnotare circa magnam auctoritatem centius Ferrerius serm. de Santo August, Divi Augustini, et Divi Thomæ in hac ma­ ait : Audeo dicere, guod omnes Doctores, gui teria, et circa modum, et signa, quibus in venerunt post Augustinum, sustentantur su­ communi possit præsumi, discerni, atque per ejus doctrinam sanctam, puram, catholi­ conjectari, qui magis eorum mentem asse­ cam, auri purissimi, sine errore falsarum quantur . et ad sententias accedant : quod t'Fiîi. opinionum. Denique Divus Fulgentius libro hoc ultimo capite præslabimus. 2 de verit. prædest. cap. 18 concludit : « Hunc (scilicet Augustinum) legat omnis, § Jc qui salutem æternam adipisci desiderat : e humiliter orans misericordiæ Dominum, Laudes Augustini, magnague circa hanc « ut eundem spiritum intelligentiæ legens materiam authoritas. accipiat, quem ille accepit, ut scriberet ·, et eandem illuminationis gratiam adi­ 255. Nullis finibus terminaretur oratio, ei<« piscatur, ut discat, quam ille adeptus est, si laudum Sanctissimi Patris Augustini to« ut doceret. « tumstadium percurrere conaremur. Summa 256. his His aaiem, autem, licet ptunmi plurimi æsuman æstimari hSu- «ο. enim ipsius sapientia insigni vitæ sanctitati ^“debeant, præponi longe debent elogia, qui­ conjuncta promeruit, ut eam viri sanctis­ te. bas Romani Pontifices doctrinam Divi Au­ simi pariter, et doctissimi egregiis com­ gustini laudarunt, et commendarunt. Nam mendationibus exornaverint. Ex quibus ExPaprater D. Gregorium numero præcedenti unam, aut alteram subjiciemus : cuncta relatum Crelestinus Primus in epistola ad quippe ejus elogia recensere prolixum ni­ ar. Episcopos Gall, doctrinam Augustini com­ mis, et ut verius dicamus, judicavimus immendans ait : Quem nullus unguam sinistrae possibile. Sanctus Hieronymus epist. 80 aioHkf. euradem 121 suspicionis saltem rumor aspersit. Adrianus AdriaPrimus in epistola ad Constant, et Irenem1’"^1' Augustos, quæ extat in 7 Synod, gen, act. 2, vocat Augustinum prxeipuum Patrem, et optimum Doctorcm. Et Sixtus V in bulla ad-SixnisV. versus Genethliacos, ipsum appellat prxei­ puum Ecclesix lumen. .Joannes 11 in epistola Joan n. ad Avienum, aliosque Senatores ait : Sancti Augustini doctrinam, secundum pixdecessorum meorum statuta, Ilornana seguitur, et conservat Ecclesia. Marlinus V, sermon, de Mart. v. translatione Sanctæ Monicæ inquit : Si ve­ ritatem guxritis, si doctrinam, si sapientiam, si pietatem ; guis doctior ? guis justior ? guis, ut ita dicam, sanctior Augustino? Joan­ nes XXII in bulla ad General, et Ordinem Joan. Eremit. D. August, ait : « Vere utique isti xxrL « sancti sunt veri Doctores Ecclesiæ, Gre­ a gorius scilicet, Augustinus, Hieronymus, « atque Ambrosius, quorum doctrina in­ a formatur Ecclesia. Hos inter celeberrimus a idem Pontifex Augustinus,magnæquidem a auctoritatis, et sanctitatis præsul, magnæ (( circumspectionis, et prævisionis pater, « magnæ subvectionis, et-miserationis An­ a tistes. Dilectus itaque Deo, et hominibus, a cujus memoria in benedictione est, veluti a gemmula carbunculi ignitæ charitatis, et a flammæ, in eloquentiæ, et sapientiæ auri a ornamento locata resplenduit : et veluti « aquila grandis venit ad Libanum, et tulit a medullam cedri, dum aggressus est quæsK tiones altissimas, et easdem profundissi­ a mas non expavit : quinimo in eis, vitio« rumspinis abscissis,profligatis hæresibus, « earumque radicibus extirpatis, Calholicæ a fidei veritatem in lucem produxit, eduxit a in publicum, firmis, ac invictis rationibus a solidavit, etc. » Accedunt etiam Concilia: Ev£6u' nam in Tolelano VIII dicitur : Vir sanctis- Tolctasimus Augustinus, vestigationis acumine no. cautus, inveniendi arte prxeipuus. asserendi copia profluus, sapientiæ fructu fcccundus. Et in Concilio Florentino sessione 7 haben- Florent, tur :/L Augustinus præclarissimus Doctor Latinorum, guem V Synodus recepit, gui et præstantissimus appellatur. 2o7. Hanc Augustini doctrina generali-Maxima ter promeruit adoream : sed specialiorem, et uberiorem auctoritatem habet in iis, quæ auciorimateriam præsentem concernunt. Nam li-hiTconcet cuncta sapientissime, et catholicissime versaverit ; plus tamen studii, temporis et laboris insumpsit circa ea, quæ pertinent ad necessitatem, atque efficaciam gratiæ, et libertatem. Diuturnus enim cum Pelagia- * *1 122 ■cvi DE GRATIA DEI. Episcopis i/iis recipi, et subscribi, ut etiam nis, et Semipôlagianis congressus fecit, ut factum est. Denique, ut alias Pontificum Augustinas in hac parle doctissimus non approbationes interim omittamus, Gelasius solum alios, sed semelipsum superaverit. Primus in Concilio eum septuaginta Epis­ Unde videtur, quod fuerit ad hoc opus a copis habito circa libros apocryphos, ex­ Deo singulariter electus, mirabiliter adju­ presse approbavit scripta Divi Augustini; tus, et speciali Spiritus sancti luce illustra­ et inter opera apocrypha reposuit opuscu! i tus. Id vero, licet haud obscure constet ex Joannis Cassiani, et Fausti Regiensis, quæ dictis capite5. § 5, evidentius adhuc proba­ constat adversus sententiam D. Augustini tur verbis Summorum Pontificum, qui hanc circa gratiam, ejus necessitatem, atque effi­ doctrina? Augustini partem speciali approcaciam fuisse composita. Recolantur, quæ criesü- batione commendarunt. Nam Cælestinus diximus cap. 5, num. 22G cum seq. Primus, ut Massiliensium quærimonias, et 258. Cum ergo doctrina Divi Augustini S i adsultus, quibus carpebant, doctrinam Au­ toties fuerit in hac parte a Romanis Ponti­ gustini circa praedestinationem, et gratiam, ficibus approbata, non immerito Didacus penitus compesceret, scripsit epistolam ad Alvarez lib. 1 de auxiliis disp. 5, num. 4, Episcopos Galliarum, et cap. 2 inquit : cum aliis gravibus Auctoribus observavit a Augustinum sanctæ. recordationis virum sententiam Augustini in hac materia non <1 provitasua, atque meritis in nostra com­ esse appellandam opinionem particularis a munione semper habuimus:nec unquam Docturis, sed fidem Ecclesiæ Catholica». Et « hunc sinistrae suspicionis saltem rumor ita significasse videtur Clemens VIII qui. utcieas a aspersit ·. quem tanta»scienti® olim fuisse VŒ refert Franciscus Carriere Minori ta in dimeminimus, ut inter magistros optimos gest. fidei, tract, de gratia quæst. 10, ver­ « etiam a meissemper praedecessoribus ha­ santibus causam Molinæ dixit : Ita inqui­ a beretur. Bene ergo de eo omnes in comrenda, et indagandx veritati operam navate, a munisenserunt.utpotequi ubique cunctis, ut a vero sensu Scripturarum, et a defecata et amori fuerit, et Iionori. Unde resisten­ Sancti Augustini doctrina, quam et Ecclesia « dum est talibus, quos male crescere vide­ doctrinam esse nemo vestrum ignorat, nullius Innoeen- " mus, etc. λ Innocentius Primus epist. 93 ineidix, aut livoris fxcibus impediamini. Et , '’was' aPud Àuouilinum> respondens epistolæ ab Augustinus Thuanus torn. 3 Hist. lib. 131,·'£? Augustino nomine Concilii Milevit. cons­ pag. 1040, scripsit : Summos adversarios ha- ta cript® ait : « Multifariis ad destruendum buil (Molina) Dominicarios xmulos, qui B. « (Pelagianorum) magisterium uti posse­ Augustini, qui cum Pelagianis ea de re tam a mus exemplis, nisi sciremus sanctitatem profunde,cl tot scriptis disputavit, sententiam <1 vestram ad plenum omnesscripturas cal­ in Ecclesia receptam tuebantur. lere divinas : præsertim cum vestra re­ 259. Tractavit autem S. Doctor hanc Οώ a latio tantis , ac talibus testimoniis sit materiam in pluribus libris, epistolis, elpr^ « referta, ut his solis valeat præsensdogma suorum operum locis. Libri in quibus po-1^normis- “ rescindi, rescindi. t-i· Hormisdas tiurmisaas Papa epist. 70 /9 ad tissime de hac difficultate disputat contraiuxL<1ϊ?· Possessorem Epise. Afric. inquit : « De « arbitrio libero, et gratia Dei, quid R.oPelagium, Cælestium, Massilienses, etalios, « mana, hoc est, catholica, sequatur, et as­ componunt integram secundam partem to­ « severet Ecclesia, licet in variis libris B. mi septimi. Agit etiam de hoc puncto in « Augustini, et maxime ad Hilarium, et libro de Spiritu, et littera, qui habetur torn. 3 K Prosperum possit cognosci ; tamen in I et libro 1 ad Simplician. quxst. 2, qui habe­ a scriniis Ecclesiasticis expressa capitula tur torn. 4. Rursus eandem doctrinam sæa continentur. » Porro hæc capitula de ■ pissime in concionibus ad populum, in cerpta fuere ex operibus Augustini, et sunt tractatibus super Joannem, in expositione illa, quæ S. Leo transmisit ad Concilium Psalmorum, aliisque operibus, quæ haben­ Arausicanum, ut observavimus cap. 5, num. tur tom. 8, 9 et 10. In epistolis etiam freBellar- 224, et notat etiam Bellarmin. lib. 2 de gra. I quenter eandem difficultatem versat : et minus. cap 1Yer|j’is . p^i Qa[es. i præcipue, in hac parte sunt epist. 47,89, tini tempora, cum nondum factio illa Gallo­ I 92. cum duabus seq. 105, cum duabus seq. et rum conquiesceret, S. Leo Pontifex misit 143. Sed interhæc omnia eminent singula­ ad Concilium Arausicanum certa capitula riter duo libri, nempe de Prxdestinatione de gratia, et libero arbitrio ex libris S. Au­ Sanctorum, et de Dono perseverantix, quos gustini verbatim decerpta : qux voluit ab ‘ Sanctus Pater excitatus a Divo Prospero, et I : % DISP. I, CAI’. VII. Hilariqitonlra Semi pelagianos scripsit.Turn quia illos elaboravit post plurimus cum Pelagianis congressus, et post maximam circa hoc punctum meditationem, et dili­ gentiam. Tum quia eos scripsit in ultima senectute, et loco testamenti reliquit. Tum quia illos specialiter commendat Hormis­ das Papa num. 226 relatus. Tum quia sin­ gulari acumine,ac perspicuitate suntscripti, ut legendo experimur : possuntqiie epilogus appellari aliorum operum Augustini : exhibent enim liquido, et resolutorie, quæ alibi S. Doctor fusius, non ita perspicue, et quandoque sub dubio proponit. 260. Circa hæc, quæ pertinent ad auctooteem-ritatem Sancti Doctoris, aliqua observat P. Iio Suarez prolog. 6, cap. 6. Notat primo quid­ quid Augustinus de gratia docet, quod cum definitionibus Ecclesix sit necessario con­ nexum, omnino tenendum esse, etc. Unde si connexio sit certa, doctrina Augustini erit certa ; et si probabilis fuerit, erit ut probabi­ lis prxferenda. Sed de hac observatione jam Non diximus cap. 5, § 5, num. 221. Addimus d.eodem elogio posse coronari doctrinamSuaa^1· rii, Molinæ, aut cujuslibet junioris : nam ubi cum definitionibus Ecclesiæ necessario connectitur, omnino tenenda est : et si con­ nexio sit certa, erit certa, et probabilis, si probabilis. Addimus etiam diversam fuisse intentionem Clementis VIII ab ea, quam Suarius se habere indicat, dum prædictam regulam statuit. Nam Pontifex, ut varias argumentationes, evasiones, etcunctationes, quibus extremum judicium in causa Mo­ linæ praepediri videbat, magna providentia intercluderet, et disceptantes compelleret in punctum præcipuum directe colliniare ; præcepit rem disculi juxta mentem Divi Augustini : nec dubitavit, quod Ecclesia, élAugustinus eandemhaberentsententiam. Suarius autem ipsum Augustinum novo examini exponit, non aliter ejus doctrinam ut certam probaturus, nisi prius probetur esse necessario connexa cum Ecclesiæ defi­ nitionibus. Unde fomitem novis discepta­ tionibus parat : parum quippe, aut nihil proderit certo assequi, et convinci, quæ fuerit Sancti Doctoris sententia : nam ad­ huc, ulSuarius vult, disquirere oportebit, an sententia Augustini definitionibus Ec­ clesiæ necessario connectait!r. Per hæc ta­ men non intendimus aliam, aut majorem certitudinem doctrinæ Sancti Patris attri­ buere, quam attribuunt Romani Pontifices supra relati, et eorum successores :sed mo­ 123 nemus lectorem, ut advertat, quid Suarius illa observatione praetenderit. 261. Secundo idem Auctor referens illa verba Sancti Prosperi in proœmîo ad ob- Unarii ject. Gall. Doctrinam, quam sanclx rnemorix0^^3' Augustinus contra Pelagianos inimicos gratix Christi, et liberi arbitrii decomptorcs Apostolice asseruit, lilterisque mandavit, et cætera, observat Prosperum usum non fuisse ea voce Apostolice, quia Augustinus scriptor Canonicus fuerit, vel quia infalli­ bilem habuerit Spiritus sancti assistentiam ·. id quippe alienum est a sensu totius Ecclesiæ : sed vel quia ejus doctrina de­ sumpta est ex Apostolo Paulo; vel quia approbari meruit a Sede Apostolica. Nesci- Dispiimus profecto, ad quid deserviat hæc adno- cel’ tatio. Et licet nostri instituti non sit modo ostendere, an Suarii judicium sit prorsus certum : minime tamen formidamus asse­ rere, quod sanctissimus Augustinus fuerit cælesti luce perfusus ad scribendum ea, quæ postea Romana approbavit Ecclesia, et Concilio Arausicano transmisit atque in Ecclesiasticis scriniis conservat. Cum enim Spiritus sanctus soleat sanctis Doctoribus scribenda suggerere : qua ratione hoc pri­ vilegium denegabimus Augustino, illumi­ natissimo et piissimoDoctori, totius Eccle­ siæ causam agenti, et contra ejus inimicos in re gravissima laboranti ? Equidem liber exercitiorum sancti Patris Ignatii non ma­ joris utilitatis, necessitatis, aut studii fuit, quam doctrina ab Augustino asserta ; nec hactenus consequutus est celebres adeo commendationes, quales operibus Augustini deferunt Pontifices, et Patres supra relati : et tamen Joannes Nierembergius in vita sancti Ignatii cap. Ί, dicit prædictum li­ brum non esse partum magisterii humani, sed lucis supernaturalis, etscientiæinfusæ. Supervacaneum censemus in hoc immo­ rari : Augustini tamen præconiis supra po­ sitis annectimus sequentia, quæ magis ad rem præsentem accedunt. Hugo de sancto Hugo de Victore, serm. 99, de sancto Augustino in- s^‘ec' quit : « Lingua ejus calamus scribæ veloci« ter scribentis extitit : quia Spiritu sancto « docente, et ducente verbum Dei elegan­ ti tissime dispensavit. » Rupertus Abbas nuper. cap. 19, ait :«Augustinus columna veritatis : lusu et vere columna nubis, in qua thronum « suum posuit sapientia Dei. » Sanet. Tho- D.Tho. mas de Villanova concione prima de sancto Augustino, inquit : « 0 hominem capacis« simum .' 0 virum coelestisgratiæplenum, λ’Χ.ΤΧ DE GRATIA DEI. qui, ut videtur, velut Aposloïus quidam « non præmeditabatur, quod postea dic­ K taret : sed inspirante Deo intus in aure ■ cordis continuo audiebat, quod foris po­ pulos doceret verbo, et posteros infor­ « maret scripto. » Quid plura ? Ullima S62. Tertio et ultimo observat idem Siurii otecru· Suarius auctoritatem, quam Augustinus tio· habet circa doctrinam gratiæ, æqualem non esse circa doctrinam praedestinationis, et ejusdem materiae difficultates : cujusmodi sunt, inquit ille, an praedestinatio sit ex praevisis meritis, et an scientia media de­ beat ad prædestinationem supponi. Quæ observatio satis prodit Suarii intentionem, et quod in his dubiis Augustini favorem Peu- desperet. Suarium imitatur Petavius in v,tt5· epilog, dissertat, post num. 6, ubi ait : « Quænam Concilia quæve Pontificum « Romanorum edicta Augustini de prædese tinatione, et reprobatione sententiam, « quatenus æternam salutem respiciunt, « pari cum his, quæ de gratia docuit, gradu Displi- < auctoritatis adsciscunt ? s Modo non vacat cet. de hac re disserere præsertim cum eam fuse discusserimus Tractatu quinta, fere per totum, et præcipue disputatione nona et de­ cima. Interim vero illi Suarii annotationi (alia plurima omittendo), opponimus trium Peron. sapientiss. Cardinalium judicium : Peronius lib. 1, de respons. c. 12, ait : « Sanco tus Augustinus post Apostolos prædeslia nationis Doctor : imo os, et lingua veteBaroii. c ris Ecclesiæ. » Baronius tom. G, anno 490. « Videant, » inquit. « quanto periculo « quidam ex Recentioribus dum in Nova« tores insurgunt, ul eos confutent, a S. « Augustini sententia de prædestinatione I Bcilarm. « recedunt. Bellarminuslib. 2, de gratia, el lib. arb.cap. 11, inquit: « Sedes aposV tolica non tantum semel, sed etiam se« eundo, et tertio adversus Pelagianorum « reliquias, pro defensoribus gratiæ, et <1 prædestinationis, quam ex sacris litteris « hausit Augustinus, sententiam tulit : ut « jam ejus doctrina non unius peculiaris « Doctoris opinio, sed fides Ecclesiæ Cathoa licæ dici debeat. » Et hæc sufficiat prælibasse de auctoritate Augustini, qua in hoc opere semper iilemur. § II. Auctor Uns I). 77ioui,r, et summa cum l). Augustino consonantia, 263. Quam merito Clemens VIII præce-u»*. perit in controversia de auxiliis, quod ea^ difficultas tractaretur juxta mentem Angel, Doct. D. Thomæ; facile inlelliget, qui ad insignem ejus in rebus fidei auctoritatem, et maximam cum D. Augustino concordiam voluerit attendere. Et quidem immensas hujus Doctoris laudes percurrere prolixum nimis foret : easque, quantum fieri potuit, cinximus, et præstinximus in oratione ex­ hortatoria, quæ exta! in vestibulo tomi pri­ mi. Unde in præsenti aliis præconiis omissis, tantum subjicimus elogia, quibus fidei Calholicæ præsules Romani Pontifices doctrinam Angelici Præceptoris adornant, et fidelibus commendant : hujusmodi enim laudes cæteris præponi debent, et sunt omni exceptione majores. Irk· 261. Urbanus V in bulla ad Academ. D25 T Tolos. « Volumus, » inquit, « et tenore « praesentium vobis injungimus, ut didi Beati Thomæ doctrinam, tanquam veri­ a dicam, et catholicam sectemini, eamque <■ studeatis tolis viribus ampliare. » Inno-h?»· cenlius VI in serm. de laudat. D. Thomæ lis VL ait : « Hujus doctoris doctrina præ cæteris, « excepta canonica, habet proprietatem « verborum, modum dicendorum, verita­ ti tem sententiarum : ita ut nunquam, qui « eam tenuit, inveniatur a tramite de« viasse;et qui eam impugnavit, semper 't fuit de veritate suspectus. » Joannes Joa XXIL XXII in bulla canonizat. « Non sine spe« ciali Dei infusione scripsit. » El in publi­ co consistorio, ut referi Gerson, asseruit: u Quilibet articulorum, quos scripsit, est σ unum miraculum, tot igitur miracula fe­ « cit, quot articulos scripsit:quia omnes re­ « solvit divino lumine plus quam humano.» ClemensVI inspeciali bulla: « Excujus,» Clc*. inquit, « sapientiæ, et doctrinæ scriptis, et vi. « traditis Universalis Ecclesia multiplicem « ubertatis spiritualis fructum colligens, « ipsius fructus ardore reficitur incessan« ter. » Pius V in bulla de fest. D. Tho. Pies V. dixit esse « certissimam Christianæ doc« trinæ regulam, qua Sanctus Doctor Apos« tolicam Ecclesiam infinitis confutatis a hæresibus illustravit. » Clemens VIII in epistola 1 ad Neapolitanos data anno 1603, VIlL ait : « Pie, prudenterque cogitatis de novo adsciscendo I)ISI\ I, CAP. VJL ^sciscendo civitatis patrono, cive ves­ rt tro, divinat voluntatis interprete. » Et in secundis litteris ad eosdem : « Brevis■1 simo tempore in omni fere disciplinarum « genere, singulari ordino, ac mira perspio cuilate, sine ullo prorsus errore const cïips't. » Paulus V in Bulla ad eosdem Neapolitanos, « Splendidissimus Calholicæ >< fidei athleta, cujus scriptorum clypeo i militans Ecclesia haereticorum tela feli— Alev « citer excludit. » Alexander VII ut infra V». videbimus, assertiones D. Thom. vocavit : e Inconcussa, cl tutissima dogmata. » De­ nique eorundem Pontificum mandato Uni­ versalis Ecclesia Deum ita orat : « Da nobis, « quæ docuit, intellectu conspicere. » Ut Doaitf· non immerito videatur dixisse Dominicus Kyk Episcopus Torcellanus, et Brixiensis : Bnwii- Quod non possit hæc Sedes tangere doc­ et trinam Divi Thomæ sine hoc quod seip« sam quodammodo tangat, » ut refert Petrus Casalas, « in Candore lilii, para­ te grapho 4. » Velipsi 265. Quem vero hæc a principibus fidei t^!fl Calholicæ proclamata elogia non obligant, ttïA-Qiiiut Sanctissimo Doclori maximam reverenD.Tto^liam deferat, fateaturque insignem ejus circa res fidei auctoritatem ; adeat ipsos hæEen. reticos : et inimici nostri sint judices. Beza dixit « Thomam Theologorum omnium u Scholasticorum esse principem. » Alter : a Tollantur de medio scripta Thomæ, cum a aliis omnibus Doctoribus subire certa­ kniGs a men, non recusabo. » Buzerus : « Tolle a Thomam, et dissipabo Ecclesiam. » Lutherus denique Thomam, et Thomistas ut sibi maxime adversos summo odio prose­ cutus est, ul constat ex dictis cap. 3, § 2, in fm? : et Ecclesiam Catholicam solebat apimio-pellareThomisticam. Cui Lancelotus Poli­ » Poli­ tic tus : a Immortales tamen ego ago gralias « ignorantiæ suæ, quæ probatur nobis, If quod sub Ecclesia Thomistica tam sancti, et veteres Doctores, lumina, et columnæ « Ecclesiæ comprehenduntur. Ut sic intel' 270. Sed quid ultorius testes, et conjecsime, el catholicissime pertractaverit; nipft loras in re evidentissima adducimus ? Ipse nihilominus eam non discussit modo Paler Augustinus gloriosus testificatus est scholastico, et eo resolvendi modo, qui nunc fcfei· Thomam esse fidelissimum, ac conjunctisusitatior est apud Theologos : sed alia via simum suum discipulum. Rem narrat Diad artem oratoriam magis accedente, et a vus Antoninus, 3 parte histor. titulo 23, falsis quorundam interpretationibus minus ’ articulo 7, § 12 his verbis : « Albertus de immuni. At Angelicus Doctor D. Thom. re­ « Brixia multum secutus est doctrinam solutiones ab Augustino fuse traditas com­ « Sancti Thomæ, vir plurimum litteratus, pendiosa brevitate restringit, ad methodum » et devotus, et multum eum commendabat scholasticam reducit, resolutorie proponit, ù de doctrina, et sanctitate sua, asserens se et argumentandi arte confirmat : unde ejus mens difficilius potest trahi in sensus fal­ « pro certo scire eum esse sanctum in pasos, et peregrinos. Quocirca sicut Augusti­ « tria : quod adjuratus declaravit per isnus exponit Paulum, et a pravis sensibus, «tam, quam habuit visionem super eo. quibus Pelagiani ipsum interpretabantur, « Cum enim diu desiderasset scire gloriam vindicat : sic Thomas legitimam August, « Sancti, et semel ante altare Beatæ Mariae sententiam declarat, proscribitque inter­ <■ positus hoc potentius, et attentius oraret ; pretationes absurdas, quibus nonnulli ejus « vigilanti cum lacrymis in oratione apauctoritatem fugere, aut elevare procurant. « paruerunt duæ reverendæ personae miraEt hac forte de causa Patres Concilii Tri­ o bili cum splendoro.etornatu; quarum una dent. licet August, et alios Ecclesiæ Docto« erat in pontificali habitu mitram habens in res, ut par est, reverebantur ; nihilominus « capite ; altera in habitu fratrum PrædicaD. Thom. specialiter consulebant, ejusque « torum, quæ coronam habebat auream in scripta aliorum Doctorum loco insigni quo­ « capite lapidibus pretiosis intextam, etc. dam privilegio subrogarunt: sciebant enim Maxj(ia « Qui stupens ad pedes earum se prostravit, in D. Thom. Summa cum perspicuitate ab-u.Tha « petens suppliciter declarari, quæ essent breviari, quidquid apud alios Patres spar- 3“a°ri' » illae personæ, quæapparuerant. Tunc ille, sum invenitur. LndeThomas Neapolitanus Thonias t» dicit in primo Soliloquiorum qw>l disciplinarum certissima talia sunt, qtmlia illa, quæ a soit Alexand. VI! et Clemente VIII, vidimus illustrantur, iit videri possim : Dens autem i|» va illustratione superaddita uatorah illustrationi : sed in quibusdam, quæ excedunt naturalem cognitionem, cl tamen quandoque Deus miraculose per suam gratiam aliquos instruit de his, qnæ per naturalem rationem cognosci poscunt : sieni cl quandoque miraculose facit quædam, qoa* natura facere potesl. Ad primum ergo dicendum, quod omne verum a qooeunqoe dicatur, est a Spir lu Sancto, sicut ab infundente natu­ rale lumen, et movente ad intelligcndnin. et loqucudmn veritatem, non autem sicut ab inhabitante per gratiam gra­ tum facieniem : vel sicut brgiente aliquod habituale donrns natura: snpcraddilum. Sed hoc solum esi in quibusdam veri* cognoscendi» ■ . QU.ICSTIO OIK. cognoscendi* et loqt)ondi*i cl maximo in illis, quæ perti­ nent ad Odem, de quibus Apostolus loquebatur. Ad secundum dicciiduin, quod soi corporalis illustrat exterius. sedsol intelliglbllis, qui est Deus, illustrat inte­ rius : mule Ipsum lumen naturale animat inditum est Iliustralio Hei, qua illustramur ab ipso ad cognoscendum ea,qnæ perlinent ad naturalem cognitionem, et nd hoc non requiri­ tur alla illustratio, sed solum ad illa, quæ naturalem cognilioiwnrexccdunt. Ad tertium dicendum, quod semper indigemus divino auxilio ad cogitandum qiiodcumque, in quantum ipsum mo­ vet intellectum ad agendum : actu enim inlelligerc aliquid, est cogitare ; ut t«atet per August, I t ile Trinit. f Prima conclusio : Quantumcumque ali­ qua natura sive corporalis, sive spiritualis, ponatur perfecta, non potest in suum actum procedere, nisi moveatur a Deo ad agen­ dum. Secunda conclusio : Ad cognitionem cuj uscumque veri indiget homo auxilio divino, ut intellectus a Deo moveatur ad suum actum. Tertia conclusio: Non est homini neces­ saria nova illustratio superaddita natu­ rali lumini ad aliquas veritates cognoscen­ das; sed ad illas dumtaxat, quæ excedunt naturalem cognitionem. Quarta conclusio : Aliquando Deus mira­ culose per suam gratiam instruit aliquos de iis, quæ per naturalem rationem possunt cognosci. COMMENTARIUS. 1. Prima, et secunda ex his conclusioni­ bus ostendunt, Divum Thomam in hujus art. resolutione non ita stricte doctrinam de gratia tradidisse, quin sermonem exten­ derit ad generalemetcommunem influxum, quo Deus concurrit cum omnibus causis se­ cundis, et movet illas ad agendum :.quia revera prædicta motio, et influxus non sunt proprie gratia; sed quid petitum a na­ turis rerum, ut cadunt sub communi, et naturali providentia, quam ex sua creatione postulant. Caeterurn quia omnia, quæ Deus creaturis tribuit, etiamsi ab ipsis postu­ lentur, et hac ratione debita videantur ; ab­ solute tamen, et simpliciter ex liberalitate, et non ex aliquo vero, et stricto debito illis tribuit : et ob id in latiori significatione gratia nuncupantur juxta dicta disputatione procedenti, numero quarto, non abs re Divus Thomas acturus de divina gratia, per quam movemur ad recte agendum, extendit doc­ trinam ad prædictum influxum, quatenus in eo splendet divina bonitas, et liberalitas, quæ rebus creatis jus suum etiam ultra de­ 131 bitum servat, licet proprie, et stricte gratia non sit. Accessit, quod ad explicanda auxilia gra­ tiæ efficacis,quibus Deus physice preemovet voluntatem, et alias potentias ad actus supernalurales, vel ad supernaturalem ordi­ nem tendentes, satis conveniens fuit discur­ sum inchoare a communi necessitate, qua omnes causæ secundae pro quibuslibet acti­ bus a se eliciendis indigent præmoveri a Deo, tanquam a primo agente, et primo movente, sine cujus motione, et applica­ tione nulla ex prædictis causis, sive libera, sive necessaria, valet se ad proprium actum movere, et applicare. Quod enim liberum Radix auxilii arbitrium pro actibus ordinis gratiæ opus ab inhabeat auxilio supernatural! physice, et natura rei inferente actum; non oritur ex elevatione, aut peculiari conditione hujus ordinis; sed ex generali, et communi agen­ tis creati, et causæ secundæ, quæ eo ipso quod ut talis causa operative sit, indiget moveri, et applicari a causa prima juxta modum, et ordinem ipsiuscausæ secundæ: ita ut si sit causa naturalis, et necessaria, moveatur, et applicetur per rnodum natu­ ræ, scilicet cum determinatione ad unum etiam ex parte potentiæ, et actus primi, quæ determinatio inducit necessitatem, et repugnat libertati : si vero sit causa libera, moveatur, et applicetur juxta modum suum, servatanimirum ex parte actus primi indifferentia, et facultate ad utrumlibet, penes quam consistit libertas. Et rursus si causa naturalis sit, et ad actum naturæ de­ bitum applicanda, fiet prædicta motio per auxilium naturale, seu quod naturæ jura non transcendit. Si vero ad actum superna­ turalem, fiet talis applicatio per auxilium hujus ordinis, quod proprie habet rationem gratiæ, et dicitur gratia efficax. Quocirca D. Thom. in hoc art. ex prima conclusione, quæ universaliter procedit de motione cujuslibet agentis creati deducit secundam, quæ specialiter procedit de auxilio requisito in intellectu, ut applicetur, et moveatur ad actum cognoscendi. Et infra art. 9, ex ea­ dem communi doctrina probat necessitatem auxiliorum gratiæ etiam in homine justifi­ cato ad recte agendum, et peccatum vitan­ dum dicens: « Homo indiget auxilio gra-p. Th>. « tiæ, ut scilicet a Deo moveatur ad recle « agendum : et hoc propler duo : primo « quidem ratione generali propter hoc, « quod sicut supra dictum est (scilicet ar« lic. prim.) nulla res creata potest in 132 i.· -.i' DE GRATiA DEI. : quentcumque actum prodire nisi virtute « motionis divina», » 2. Est autem observandum,quod D. Tho­ mas non utcumque requirit influxum causa prima, ut causa secunda operetur, sed ta­ lem influxam, per quem ipsa causa secunda raovealur.et ad actum secundum applicetur : atque adeo, qui non solum terminetur ad effectum causa? secunda?, sed etiam ad ipsam causam, et in ea recipiatur; alias per talem influxum non moveretur directe, et forma­ liter ipsa causa secunda, neque ad agendum applicaretur, ut exprimunt verba prima?, el secunda? conclusionis, et alia, quæ apud goar.Kj- S. Doct. passim inveniuntur. Per quod exeluditur glossa aliquorum ex his, qui phyflÎnrU s*cas priemoliones a causis secundis rele­ gare nituntur,et scientiam mediam illarum inimicam introducere conantur. Interpre­ tantur enim D. Thomam, et explicant de concursu simultanée, qui non est directe influxus in causam secundam (imo ali­ quando neque indirecte) sed est influxus Dei in effectum concomitanter se habens ad influxum causæ secunda». Hanc igitur glos­ sam aperte excludant verba Ang. Doctoris, tum quia ubique loquitur de influxu Dei in causam secundam per quem ipsa movetur, el applicatur ad agendum, et influendum in effectum : si autem influxus Dei termi­ naretur ad solum effectum, et solum con­ comitanter se haberet ad* applicationem causæ secundæ, non recte diceretur ipsa causa secunda moveri, et applicari ad agen­ dum per talem influxum. Tum etiam quia influxus ille, quo Deus operatur, movendo causam secundam juxta doctrinam D. Tho., debet esse talis conditionis, ut per illum ipsa causa secunda non moveat, neque ope­ retur. sed solum se habeat ut mota ex vi talis influxus : et insuper verificari debet, quod operatio, quam causa secunda elicit, sit effectus ejusdem influxus, et operationis divins, sicut operatio instrumenti, etiam proul ab instrumento, est effectus actionis principalis agentis : hæc autem verificari nequeunt, si praedictus Dei influxus solum se habeat simultanée, et concomitanter ad influxum causæ secundæ : ergo debet se habere causaliter, et antecedenter ad talem influxum. Minor et consequentia constant. i>. Tbo. Major vero est ipsius D. Thomæ quæst. 3 de potent, art. 7 ad 3, ubi agens de mo­ tione causæ primæ in secundam sic ait : In operationi, qua Deus operatur movendo naturam, non operatur natura ;sed ipsa na­ ture operatio est etiam operatio virtutis di· vinx ; sicut operatio instrumenti est per vir­ tutem agentis principalis. 3. Excluditur etiam expositio aliorum,-ttira qui cernentes D. Thomam aperte asserere influxum et motionem Dei in causam se­ rtjid ta cundam etiam antecedere natura ad in­ fluxum ejusdem causæ secundæ in effectum, dicunt, intelligendum esse non de motione, quæ sit actualis applicatio causæ secundæ adsuumactum,inferensiUum infallibililer, et ex natura rei ; sed quæ sit forma dans virtutem, el constituens principium suffi­ ciens ad producendum actum ; quæ tamen forma, et principium, quantum est ex na­ tura rei, possunt ab ipso actu separari.Cum enim Deus omnibus agentibus creatis de­ derit formas, quibus moventur ad agendum, et illas actu in suo esse conservet, recte dicitur movere ipsa agentia ad operandum, quia dedit, et conservat prædictas formas. Sed hæc expositio non minus aliena est, quam præcedens a mente Ang. Doctoris, quia praedictum modum motionis, et ap­ plicationis ad agendum ubique ponit tanquam distinctum a productione, et conser­ vatione form*, quæ est principium agendi : D.Tfc ut videre est tum in hoc art. ubi ait: «quod « ad motum non solum requiritur ipsa « forma, quæ est principium motus vel ac­ « tionis, sed etiam requiritur motio primi a moventis. ■ Et inferius : « Non solum « autem a Deo est omnis motio sicut a primo movente, sed etiam ab ipso est ■■ omnis formalis perfectio sicut a primo « actu. Sic igitur actio intellectus, et cujus« cumque entis creati dependet a Deo in quantum ad duo : uno modo in quan• tum ab ipso habet perfectionem, sive « formam, per quam agit, alio modo in ·.- quantum ab ipso movetur ad agendum. » Tum etiam 1 part, quæst. 105, art. 5, ubi ad explicandum, quibus modis Deus opere­ tur in omni operante creato, quod erat as­ sumptum illius ari. inter alia hæc habet : « Similiter considerandum est, quod si sint « mulla agentia ordinata, semper secun« dum agens agit in virtute primi. Nam • primum agens movet secundum ad agen« dum. Et secundum hæc omnia agunt in ' virtute ipsius Dei : el ita ipse est causa « omnium actionum agentium. Tertio con« siderandum est, quod Deus movet non « solum res ad operandum, quasi appli1 cando formas, et virtutes rerum ad ope" rationem, sicut artifex applicat securim ad t QUÆST. CIX. u ad scindendum ; qui tamen interdam « formam securi non tribuit : eed etiam « dal formam creaturis agentibus, el eas « tenet in esse. » Et in solutione ad 3 : « Dicendum quod Deus non solum dat for« mas rebus, sed etiam conservat eas in « esse, et applicat eas ad agendum. » E1 te­ nus quæst. 3, de potent, art. 7, hoc ipsum luculenter tradit sequentibus verbis : « Non e sic est intelligendum, quod Deus in omni ■i re naturali operetur, quasi res naturalis « nihil operetur ; sed quia in ipsa natura, e vel voluntate operante Deus operatur. « Quod qualiter intelligi possit ostendene dum est. Sciendum namque est, quod ac« lionis alicujus rei res alia potest dici «causa multipliciter : uno modo quia tri« buit ei virtutem operandi, sicut in 8 o Physic, quod generans movet grave, el « leve, in quantum dat virtutem, per quam a consequitur talis motus. Et hoc modo « Deus agit omnes actiones naturæ, quia « dedit rebus naturalibus virtutes, per quas « agere possunt, » etc. Deinde ponit secun­ dum modum ratione conservationis virtutis ad agendum, et prosequitur : «Tertiomodo » dicitur una res esse causa actionis alte— 134 DE (JR ATI Λ DEI. Qui ergo doctrinam hanc a D. Thoma tra­ ditam ita suggillare ausus fuit, vel scripta S. Doctoris non vidit, vel reverentiam illi debitam ignoravit. Çbww· 5. Observa etiam, frustra laborare Ad•ba versarios exigentes aThomistis certum loClliio.lh cum, ubi Angelicus Doct. utatur nomine promotionis,aal prodetrrminationis physico, quo ejus discipuli ad significandam motio­ nem, de qua agimus, communiter utuntur. Dum enim certo constet rem prxdictis no­ minibus significatam inveniri apud D.Thomam ; non multum curandum est, an sic, vel aliter exprimatur : non enim anti­ quiores Magistri ita in omnibus de vocibus curam habebant, nequeita apud illos verba, et nomina abundabant,quin multoties com­ munia pro specialibus acciperent. Et propterea novas quotidie excogitantur voces pro eisdem rebus formalius, expressius, aut vivacius significandis. Porro D. Thomam in prædictis locis de eadem prorsus mo­ tione egisse, quam nos præmotionem. et prædelerminationem physicam vocamus, aperte liquet. Nam loqlntur non de motione, quæ est actio elicita a causa secunda, seu I per quam ipsa movet, et agit ; sed de mo- ! tione elicita a causa prima in causa secunda, per quam ista movetur, et agitur, ut sic acta, et mota, moveat, et agat, ut expri- 1 munt ipsa S. Doctoris verba. Hanc autem ! motionem, et nihil aliud nos intelligimus, I et significamus nomine præmotionis : et merito, quia ordinecausalitalis præit illam aliam motionem, quam causa secunda sic prius mota elicit, et causal. Sicut etiam merito vocatur prxdclerminatw, quia est motio, et applicatio ad unam certam, et determinatam actionem ex omnibus illis, quas causa secunda posset elicere- Et hanc | applicationem ad determinatum actum se­ cundum significant Thomistæ nomine pra- | determinationis : non vero formam, vel qualitatem aliquam tollentem indifferen­ tiam, et facultatem ad utrumlibet, quam habet voluntas considerata in ratione actus primi. Prædicta enim indifferentia non coarctalur,neque læditurper applicationem ad determinatum actum secundum ; sed permanet, et conservatur in potentia ad­ huc sub tali applicatione : sicut permanet, et conservatur etiam in sententia Adversa­ riorum sub ipso actu secundo : adhuc enim cum voluntas est exercens hunc determi­ natum actum secundum, verificatur, quod sit potens, et indifferens ad oppositum elicien- dum. Quod si Auctores contrarii non tan­ tum prædictam applicationem ad determi­ natum actum secundum, sed majorem aliam determinationem tangentem, et coarctantem ipsam potentiam, et actum pri­ mum sub nomine prédéterminai ionis phy­ sic.·? accipere volunt, ut eorum scripta sæpe testantur, non nostra locutio, sed eorum sinistra intelligentia erit in crimine. Neque in eo etiam quod dictam præmotionem,vel praedeterminationem vocamus physicam, aliquid addimus sensui verborum D. Thomæ : quia ly physica nihil aliud sonat, nisi quod non sit motio solum ex parte objecti, sicut est motio proponentis, praecipientis, aut suadentis, quæ vocatur motio moralis; sed ex parte principii elicientis per modum realis applicationis ejusdem principii ad suum actum, et realis conjunctionis cum ipso actu. Et quod D. Thomas de hoc ge­ nere motionis loquatur, ostendunt mani­ feste tam verba, quam exempla, quibus utilur in adductis testimoniis. Et hæc circa mentem D. Thomæ hic breviter prælibasse sufficiat :de qua, sicut et de re ipsa late dis­ seremus infra disp. Ί, per lotam, et præ­ cipue dub. 4. Modo vero hæc adnotasse opus fuit : quia D. Thomas in multis articulis tam hujus, quam sequentium quæst. se refert ad doctrinam hoc artic. traditam tanquam ad legitimum fundamentum rectæ doctrinæ auxiliorum gratiæ. ARTICULUS II. Ulntm homo pottil relic et facere bonum absuc yraliu) Ad secandum sic proceditor. Videtor, quod homo possit velle et tacere bonum absque gratu. Illud enim est in ho­ minis potestate, cujus ipse est dominus : sed homo esi do­ minus suorum actuum, el maxime ejus, quod esi velle : ut supn dictum est, fjH^l. l,artie. 2 et quxzf. 13, arlic. C, ergo bomopotest velle, et facOre bonum j^r seipsum absque auxilio graliæ. 2. Præterea. Unumquodque potest magis in id. quod est sibi secundum naturam, quam in id. quod est sibi præter naturam, sed peccatum est contra (ut Dum. in 2 lib.) opus aoiem virtutis est lioinini secundum naturam ; ut supra dic­ tum est, cum igitur homo per seipsum possit bonum velle et fecere. 3. Praeterea. Bonum intellectus esi verum, ut Philosophus dicit in 6 Ethic. >ed intellectos potest cognoscere verurn per seipsum, sicut et qnadibet alia res potest suam naturalem operationem per se facere : ergo multo magis homo potest per seipsum facere, et* velle bonum. Sed contra esi, quod Apostolus dicit /Zom. 9; Non esi vo­ lemis scilicet velle, neque currenti*, scilicet currere : sed miserentis Dei; cl August, dicit in libro de correctione, et gratia, quod sine gratia nullum prorsos sive cogitando, sive volendo, et amando, sive agendo, facium homines bonum. Respondeo dicendum, quod nalura hominis potest dupli­ citer considerari uno modo in sui integritate : sicut fuit in primo parente ante peccatura, alio modo, secundum quod esi corrupta in nobis post peccatum primi parentis. Secundum i autem statum natura humana indiget auxilio divino ad fa­ ciendum. * qU/ESTIO cix. nedum, wl uileudoii quodcumque boimiii, simi primo iwnvnlc : ill dictum est Scd in statu ualuræ iulegra· quan­ ta.! ad suQkictqhin opcratlvu· virtulis poivrai homo per utaralia wife, cl iipcniri bonmit mm· naturæ proportioAlun, quale est bonum virtutis acquisita·, non autem bo­ utai >u|»crcice(lcihl quale est bonum virtutis infusu: : sed io non sufficit. sine gratia. ahoqmu frustra adderetur gralia : ergo temo non potest site gratia, ex solis naturali­ bus diligere Deum super omnia. Sed contra. Trimus temo in solis naturalibus constitutas fuit (ut a quibusdam portitor) in quo statu manifestum est, ’ quoi aliqualiter Deum diiexit. Bed non di texit Deum aequa­ liter sibi vel nrinds se : qub secundum hoc peccassct : ergo di texi 1 Deum supra se. ergo temo cx solis naturalibus Deum potest dilizcre ples quam se, et super omnia. Respondeo dicenduu quod sûr oi supra dictum est in primo (in quo n circa naturalem dilectionem Angelorum di­ versa; opiniones sunt posite) temo in stata naturæ integræ potent operari viriate sua naturæ tenuia, quod est sibi cmaturale absque superadditione gratuiti doni, licet non absque auxilio Dei moventis : diligere autem Deum super [ Omnia, est quiddam counatnralc. et etiam cuilibet creatura; non solum rationali, sed irrationali. et etiain inanimate ■ secundum modum amoris, qui u· ’cuique creatura·competere potest. Cujus ratio est. quia u. ienique nainrale est quod appetat, et amet aliquid secundam quod aptum natum est esse. Sic igitur agit unumquodque premi aptum natum est esse, ut dicitur in 2 Physic. manifestum est autem quoti bo­ num partis est propter bonum lotius, unde naturali appetitu, vel amore unaquaque res particularis an.at bonum suum i proprium propter tenom commune lotius universi, quod est Deus : unde et Dio. dicit ή lib. de di. xn. quod Deus con­ vertit omnia ad amorem sui ipsius. Unde homo in stata na­ turæ integra· dilectionem sui ipsius referebat ad amorem Dei, sicut ad finem : et similiter dilectiouem omnium alia­ rum rerum : ei ita Deum diligebat plus quam seipsmn, et super omnia. Sed in statu naturæ corrupte temo ab boc de­ licii secundum appetitam voluntatis rationalis, quæ propter corruptionem naturæ sequitur bonum privatum, uisi saneinr per gratiam Dei. Et ideo dicendum est, quod homo in stalu natura· integræ non indigebat dono gratte superaddite luluralibus bonis ad diligendum Deum uaturaliter super omnia, liret indigeret auxilio Dei ad lioc eum moventis : sed in statu uaturæ corrupta· indigci homo eliam ad hoc auxilio gratte naturam sanantis. Ad primum ergo dicendum, quod charilas diligit Deum super omnia eminentius, quam natura : natura cmm diligit Deum super omnia, proul esi principium, et.fluis naturalis boni : charilas autem secundum quod est objectam beatiiudinis, cl secundum quod homo lubet quandam societatem spiritualem çum Duo ΐaddit etiam charilas supcrnaluralem dilectionem Dei, prompliliitiinoiu quandam, et delectatio· nem, sicut habitus quilibet virtutis addit supra actum bonam, qui til ex sola naturali ratione hominis virtutis habitum non habentis. Ad secundum dicendum, quod eum dicitur, quod nulta natura potest supra scipsani, uon est iutvlligendiim, quod iwn possit ferri in aliquod objectum, quod est supra se : manifestam est euiui, quod intellectus noster naturali cogni­ tione potest aliqua cognoscere, qua· sunt supra seipsnm, ut patet in naturali cognitione Dei : sed illud Intclligendum e>U quod tmura non potest in actum excedentem proportionem sua· virtutis.· talis autem actus non est diligere Deum super omnia : ime enim est naturale cuilibet naturæ creata·: ut dictum vsL Ad tertium dicendum, quod amor dicitur summus, nou solum quantum ad gradum dilectionis, sed etiam quantum ad rationem diligendi. et dilectionis modum : et secundum hoc summus gradus dilectionis esr,quo charilas diligit Deum, ui beatificantem, sicut dictum est. Prima conclusio: Homo in statu naturæ integræ poterat operari virtute suæ naturæ bonum, quod est sibi cùnnaturale absque superadditione gratuiti doni, licet non absque auxilio Dei moventis. Secunda conclusio: Homo in statu naturæ integræ non indigebat dono gratiæ superad­ di tæ naturalibus bonis ad diligendum Deum naturaliter super omnia, licet indigeret auxilio Dei ad hoc eum moventis ; sed in statu naturæ corrupt® indiget homo etiam auxilio gratiæ naturam sanantis. Quamvis ex hac secunda conclusione aperte constet non posse hominem lapsum elicere actum dilectionis Dei super omnia etiam ut finis naturalis, antequam per gra­ tiam a peccato resurgat, non tamen ita constat, an gralia solum requiratur per modum removentis prohibens, scilicet ipsum peccatum, quo remoto, naturales vires ad prædictum amorem sufficiant? An vero etiam ut elevans, et coadjuvans ipsas naturales vires, quasi ist® per se insufficien­ tes sint, adhuc peccato remoto, nisi per gratiam eleventur? Si enim primum dixe­ rimus, secundum quoque erit, quod in statu naturæ puræ, ubi non esset peccatum, po­ tuisset homo solis naturalibus viribus prædicto amore Deum diligere. Non enim mi­ norem efficaciam haberent naturales vires ad bonum honestum in illo statu, quam habent in præsenti, præscindendo a gratia. Si vero teneamus secundum, neganda erit etiam illi statui possibilitas ad talem amo­ rem : de quo dubio 3, disp. sequenlis. ABT. IV. I DISP. Il, DÜTK I. ARTICULUS IVl’Ifim kww line çrotia per ,er seipsum. 1 Pceterea. Inter omnia praecepta legis maximum est died ; Diligo Dominum Deum tuum cx toto corde tuo, ut palet le//. 22, sed hoc mandatum potest homo implere ex sinis mturalibus, diligendo Denin super omnia : ut supra didam est: ergo omnia mandata legis potest homo implere sue plia. Sed contra est, quod Augustinus dicit in lib. de hxresibue. to pertinere ad hærcsim Pelagianonnn : ut credant sine gnth hôaiincut posse facere omnia divina mandata. Respondeodicendum, quod implere mandata legis contin­ git dupliciter uuo modo quantum ad substantiam operum, preci! scilicet homo o» oratur justa Cl fortia, et alia virtutis φη, et hoc modo homo in statu natura: integræ potuit aania mandata legis implere, alioquin homo non potuisset 10 suto illo non peccare .· cum nihil aliud sit peccare, quam trusgttdi (Jiviua mandata, sed in statu naturæ corruplæ ata potest homo implere omnia mandata divina sine gratia ymfiîe. Alio modo possunt impleri mandata legis non solum qsiatum ad substantiam operis, sed etiam quantum ad tadum agendi, ut scilicet ex charitaic fiant, ct sic neque in suto naturæ integra·, neque in statu naturæ corruplæ potest bio implere absque gratia legis mandata. Unde August. 11 lih te correptione* cl gratia: cum dixisset, quod sine pua nullum prorsus bonum homines faciunt, subdit : Non sdfiDDl monstrante ipsa quid faciendum sit, sciant : verum tiijffl.nl praestante ipsa, faciant cum dilectione, quod sciunt, kfcenl insuper in utroque statu auxilio Dei moventis ad uodau implenda, ut dictum est. Ad primum ergo diccndunl, quod sicut Augustinus dicit it lib. tebptrilu, cl littera, non moveat quod naturaliter foil cos qua,· legis sunt, facere : hoc enim agit Spiritus grate, ni inaginem Dei, in qua naturaliter facti sumus,inslaurtt in nobis. A4 secundum dicendum, quod illud, quod possumus cum «nilio divino, non est nobis omnino impossibile, sccunta illud Philosophi in tertio Ethic, quæ per amicos pos­ as®, aliqualiter nos posumus. Unde Hieronymus ibidern c/Jtetar sic nostrum liberum esse arbitrium, ut dicamus wsstoper indigere Dei auxilio. Ad tertium dicendum, quod præceptum de dilectione Dei potest homo implere ex puris naturalibus, secundum priexcbaritttc impletur, ut cx supra dictis patet. Prima conclusio : Quamvis in statu natu­ ræ integræ posset homo omnia mandata le­ gis implere quantum ad substantiam ; secus tamen iu statu naturæ corruptæ nisi per gratiam sanetur. Secunda conclusio: In nullo statu potest homo sine gratia divina mandata adim­ plere quantum ad modum, ita scilicet, ut id fiat ex çharitate et meritorie. Hæc secunda conclusio ex professo exa­ minanda est infra in tract, de merit, disp.3, dub. 1. Pro prima vero et aliis hucusque propositis erit 137 DISPUTATIO SECUNDA. De necessitate gratiae pro Operibus naturalis ordinis. Existenlia rei, qua exordiri oportet, et quæ in multis aliis materiis ut aliquid per se notum supponi consuevit ; in hac de di­ vina gratia prolixo examini exponitur : quia quæ supra naturam sunt, neque hu­ manus discursus suo naturali lumine asse­ quitur, neque per sensus naturalibus expe­ rientiis deprehenduntur ; sed necesse est pro earum notitia ad altiora principia re­ currere. Communiter autem SS. PP. et Theologi gratiæ existentiam ex ejus com­ muni necessitate rimantur, pro comperto habentes, Deum in communiter necessariis non deficere : unde si semel constat, gra­ tiam esse nobis necessariam ; convictum satis manebit dari etiam de facto, et in re­ rum natura existere. Dupliciter autem res aliqua potest dici necessaria alteri : vel ab­ solute, et secundum se, ut cum dimanat necessario ex ejus principiis, aut alia ra­ tione ex vi terminorum inter se connectuntur, sicut proprietates connectuntur cum essentia, et ipsa prædicata essentialia inter se. Vel respective ad aliquem finem, vel effectum, qui aliter haberi non possit. Et quamvis omnino certum sit, gratiam non posse dici necessariam humanæ naturæ, imo neque ulli alteri creatæ, aut creabili, primo modo propter excellentiam, et supernaturalitatem ipsius gratiæ, non est ita exploratum, an et quo pacto necessaria esse possit secundo modo, nempe vel ad effec­ tum bene operandi, et peccata vitandi, vel ad finem ultimum diligendum, aut asse­ quendum. Quin etiam prædicta necessitas esse potest vel pro operibus, quæ ordinem naturalem absolute non excedunt, licet ex­ cedant communes vires humanæ naturæ : vel pro illis, quæ sunt ordinis supernaturalis, et supra quamlibet creatam, vel crea­ bilem naturam. Et ideo non modo præsentem disputationem, quæ procedit de illis prioribus operibus, sed etiam subsequentem, ubi prædicta necessitas pro posterio­ ribus examinabitur, circa hanc Divi Thomæ quaestionem, quæ de gratiæ neces­ sitate, adeoque de ejus existéntia tota pro­ cedit, instituemus : L Λ ί V ·■ DE NECESSITATE GRATIÆ 138 DI BIUM I. Urum homo indigeat gratia ad cognoscendas veritates naturales. Ab hac operatione disputationem ordi­ mur : quia prima est inter eas, pro quibus gratia potest requiri. Et licet hujus difficul­ tatis resolutio plenius constabit ex dicendis dubio sequent. qua de causa non multum in ea immorabimur; oportuit tamen eam seorsim tractare: tum ut majorem clarita­ tem conciliemus ; tum ut imitemur alios interpretes. Nomine autem veritatis natu­ ralis non intelligimus omnem illam, quæ supernatural non est; sedeam precise, quæ continetur in primis principiis natura­ libus per se notis, poteslqueex sensibilibus sensuum ministerio deduci. Unde illae, quæ in dictis principiis non includuntur, neque possunt ex sensibilibus deprehendi (quales sunt cogitationes cordium, futuri eventus liberi, præterita gesta hominum, de quibus nullum suppetit vestigium, et quamplura alia pure possibilia) manent extra mate­ riam present is dubii. In quo agemus primo loco de cognitione speculativa, quæ sistit in ipsa notitia veritatilis; et deinde de cogni­ tione practica, cujus veritas desumitur per conformitatem ad appetitum rectum. Duplex assertio pro expeditione difficultatis. Priira Dicendum est primo, hominem in conclu- natura lapsa, vel in quovis alio statu conssi0· titutum non indigere gratia supernatural!, aut naturali ad percipiendas omnes veritates naturales speculativas divisive sumptas, sed posse quamlibet ex illis cum solo gene­ rali Dei concursu perfecte cognoscere. Ita DTbo D. Thomas, in 2, dist. 28, quxsl. 1, art. 5, Caiet. et in hac quxst. 109, art. 1, ubi Cajet, et Λπιιΐίο' ^e(^na» necnon Arauxot/ιώ. unico, Curiel, Curiel.’ dub. 1, Valentia, disp. 8, quxst. 1, puncto Ikllanii Bellarm. lib. 4, de Gratia, et lib. arb. Lorea. cap. 2, Suarez lib. 1, de necessit. gratix cap. Joan a S.TlHi. 1, Lorca disp. 2, memb. l.Zumel dub. 1, Godov. Martinez dub. 2, Joan. aS. Thoma Λ is disp. Gonet. Labat. 19, art. 2. Illustrissimus, et sapientissimus Dominus Godoy disput. 40, § 2, num. G. Gonet, disput. 1, art. 1, conci. 2. Labat, disp. I, dub. 2, conci. 2, et communiter Theologi. DISP. Ιί, DUB. I. Probalur ratione Divi Thomæ: nump^ DA»!, interpretatur 1). Bnsilius homil. I Exam, et quaelibet potentia cum solo generali Dei I"* cap. 13 :« Si tantum potuerunt scire, ut concursu valet elicere actum sibi propor­ < possent æslimitre saeculum, quomodo hu­ tionalem : si enim non haberet ud illum it jus Dominum non facilius invenerunt?» sufficientes vires, eo ipso compararetur ad it Et ad Itoni. 1: « Invisibilia Dei perca, qu;e eum sicut ad actum sibi improporlionatum, ' < (actasunt, intellecta conspiciuntur, sernet incommensuratum : sed cognitio cujus. pilvrna quoque ejus virtus,et divinitas. » cunque veritatis naturalis divisive sumptæ iw. Et Act. 14 : « Nos mortales sumus annunit est actus proportionate lumini naturali « liantes vobis converti ad Deum, qui fecit nostri intellectus : hic igitur cum solo gene­ < cœluui, et terram, et quidem non sine rali concursu sibi debito valet prædictam » testimonio semelipsum reliquit dans de cognitionem habere. Major, et consequens < cœlo pluvias. » Quia nimirum ut expli­ I D1Ü. cat D. Ambrosius lib. 2, de Vocat, gent. cap. constant. Minor vero suadetur : cum quia actus tendens in objectum proportionatum 1: Mundus, et coelorum pulchritudo sunt alicujus potentiæ est illi proportionalus : libri in quibus legi potest, verum Deum non enim habet, quo illam excedat : cons­ esse eorum auctorem juxta illud Psalm. 18: tat autem hujusmodi esse cognitionem cuCali enarrant gloriam Dei, et Sapient. 13: juscumque veritatis naturalis, id est, quæ .1 magnitudine speciei, et crealurx cognoscibiliter poterit creator horum videri. Pro quo ex sensibilibus deduci potest. Tum deinde ; quia nomine veritatis na­ etiam facit illud .lobi 35 : Omnes homines rident eum, et complura hujuscemodi, ex turalis illa in præseuti intelligenda venit, quæ continetur in primis principiis perse quibus aperte liquet posse Deum evidenter notis naturalibus : omnis autem hujusmodi naturaliterque cognosci ex creaturis. Unde veritas est manifestabilis, et assequibilis cum ad cognitionem creaturarum sufficiat lumine naturali ipsorum principiorum, et vis naturalis nostri intellectus absque au­ intellectus agentis, cui ut instrumenta de­ xilio gratiæ necesse est, quod etiam sil per serviunt : aliter enim non continerentur se sufficiens ad rectam Dei notitiam asse­ quendam. sufficienter in prædicta illorum virtute. Tum denique quia quaevis forma operativa Deinde probatur eadem minor : quia no­ habet in se sufficientem virtutem respectu titia, quæ potest deduci ex sensibilibus per alicujus actus : alias non esset activa saltem evidentem demonstrationem, est proporper modum causæ principalis : sed intellec­ lionata lumini naturali intellectus nostri : tus noster actualus specie intelligibili est ob idque opus non habet auxilio gratuilo forma operativa ; utpote qui nihil habet ad illam assequendam : constat autem no­ materiæ primæ ; sed est actus in ordine titiam Dei auctoris naturalis, ut illum esse intellectuali : ergo habere debet ex se suffi­ unum, æternum, etc. haberi exsensibilibus per demonstrationem, ut videri est apud cientem virtutem respectu alicujus actus sibi proprii, qualis est cognitio veritatis D.Thomam 1 part, quxsl. 2, art. 2 et 1, naturalis : non est autem major ratio de li-λ tonlra gent. cap.2'3, et apud Damasc. lib. 1, ζϊ it Fide cap. 1, et Ricard, de S. Victore lib. una, quam de alia, ut statim constabit : '&■ 1 et 2, de Trinilat. Tertio suadetur ab in­ ergo, etc. 2. Secundo probatur eadem assertio aliafteta} convenientibus : nam si ad rectam Dei auc­ ratione : nam si intellectus noster opus ha-' toris naturalis notitiam opus esset speciali beret gratia ad assequendam rectam cogni­ gratia, nec sufficeret lux connaturalis intel­ tionem alicujus veritatis naturalis, maxime lectus; homo in puris constitutus, ubi abest illius, quæ de Deo haberi potest, ut illum ( omne auxilium gratuitum, non posset adi­ esse unum æternum, etc. sed ad rectam pisci Dei notitiam, ob idque haberet igno­ cognitionem harum veritatum non indiget rantiam invincibilem illius ; nec teneretur gratia ; sed potest illas assequi cum solo lege naturali eum colere, et amare ; quingenerali Dei concursu sibi debito, ergo, etc. imo nec peccaret contra legem naturæ, Minor, quæ sola indiget probatione suade­ tribuendo deitatem creaturis. Quæ omnia tur perspicue. Primo ex pluribus locis cum admitti nequeant, quippe manifeste Scripture sacre, qualia sunt illud Sapient. ap>i absurda ; dicendum est lumen naturale 2 : « Hoc, quod continet omnia (nempe nostri intellectus sufficiens esse ad redam « mundus) scientiam habet vocis, » id est, Dei notitiam assequendam, neque ad id ducit homines in cognitionem veri Dei, ut opus esse auxilio gratiæ. Quod ut indubitainterpretatur 139 tam veritatem docent SS. pp. Cyrill. lib. s.Cyril. 3, in Joan. cap. 3, Basil, homil. G et 10 Exam. Damasc. lib. 1, de. fide cap. 1. Hie- Hierôn. ronym. lib. 11, in Ixaiam in fine, Chrysost. x^zian. homil. 19. Imperf. Nazianzen. lib. 2 Théo­ logie, Dionys. cap. 7, de divinis nominibus, et Grig, homil. 2, diversorum. 3. His tamen rationibusoccurrit Vasquez Evasio. in prxsenti disput. 188, cap. 2 el 3, putans Vasq· non convincere intentum. Tum quia licet intellectus noster ponatur perfecte illustra­ tus circa veritates naturales ; non dicit ta­ men ordinem indefecti bilem ad alias, sed qui potest ab eis deficere : sicut etiam non petit ex se, quod excitetur, et moveatur determinate ad cognitionem hujus verita­ tis, potius quam illius ; sed illæso illius jure posset moveri ad cognitionem alterius ista omissa; iino et permitti, quod labore­ tur in errorem : est enim de se ad utrum­ que indifferens. Unde quod moveatur a Deo de facto ad cognitionem hujus particu­ laris veritatis, est speciale beneficium di­ versum a dono creationis, et generali Dei concursu, utpote quod non habet connexio­ nem cum illis. Tum etiam quia post exci­ tationem ad hanc veritatem cognoscendam multa possent occurrere impedimenta, quæ veram illius notitiam impedirent : unde quod Deus hujusmodi impedimenta amo­ veat, sicque disponat causas naturales, ut prædicta veritas sine errore occurrat, et at­ tingatur, est specialis Dei gratia, et quæ providentia indebita naturæ humanæ, et quæ proinde est illi necessaria adcujuslibet veritatis cognitionem. Addit tamen Vasquez hujusmodi gratiam non conferri nobis per Christum; sed esse Dei gratiam, entilative quidem naturalem, possessive vero gratuitam. Et ratio illius est : Quia Christus non est mortuus,ut rec­ tam haberemus notitiam veritatis pure speculativæ ; sed ut sancte, et pie vivere­ mus : quare nulla cognitio veritatis natu­ ralis speculativæ præcisive sumptæ ab or­ dine ad effectum confertur nobis ex meritis Christi. Cæterum hæc doctrina nullius momenti præciu. est. Potestque facile convinci falsi twt is.Tum dilur. quia cuilibet formæ habenti sufficientem, proportionatamque virtutem ad aliquem actum debitus est concursus necessarius ad elicientium illius, ut discurrenti per singu­ las constabit : sed intellectus noster in quo­ cumque statu habet sufficientem, proportio­ natamque virtutem ad cognitionem cujus- ■ <4^ i te/ 2Γ < ,· £ < 'i f. ■i i' * I f? Îi ·’ il ft i 140 : DE NECESSITATE GRATIÆ cumque veritatisnaturalisseorsimsumptam ductionis : sed illa prima cognitio non potest esse falsa : quia alias hæc falsitas refunde­ ul supra vidimus, et admittit ipse Vasquez : retur in Deum, sicut in causam directam, ergo debitus est illi concursus pro tali actu et specialem, quod est impossibile tergojam eliciendo necessarius. Tum etiam quia quae­ est debita crealuræ motio efficax ad aliquod libet potentia petit, exigitque, ut Deus con­ verum contra id, quod in præsenti stabilire currat cum illa ad attingentiam sui objecti conatur ipse Vasquez. Nam semel debito proportionali : eo quod hujusmodi attin­ concursu ad speciem actus non est specialis gentia sit ab illa appetita naturaliter : sed gratia, quod applicetur actui in individuo, objectum proporlionatum nostri intellectus sed totum id pertinet ad concursum Dei pro hoc statu est verum naturale : ergo generalem, ut videre est in causis natura­ exigit, quod Deus concurrat cum illo tam libus. Ignis enim non est ex se determina­ praevie, quam simultanée ad prædicti ob­ tus ad hanc numero calefactionem; et tamen jecti attingentiam. Concursus autem natu­ non est specialis gratia, quod Deus con­ raliter exactus, seu petitus e creatura non currat cum eo ad illam : eo quod debitus habet rationemgratiæ respectu illius; sed est sibi pro omni instanti divinas concur­ D.Ti». est illi debitus : quia ut docet D. Thom. 1, sus ad speciem calefactionis. p. q. 21, art. 1, ad 3 : Hatio debiti nihil Tum denique : quia licet intellectus nos­ aliud importat, quam ordinem exigent ia aliter non dicat ordinem indefectibilem ad cujusad id ad quod ordinatur. Tum deinde verum, nec petat ex se determinari ad co­ quia debitum est cuilibet creaturae, ut a gnitionem hujus numero veritatis potias Deodirigatur, et gubernetur juxta naturam, quam illius, sed possit deflectere ad erro­ et conditionem suam : ob idque hic modus rem contrarium : hoc tamen non obest, regiminis spectat ad communem, el suavem quominus concursus necessarius ad rectam Dei providentiam : sed intellectas noster notitiam cujuslibet veritatis naturalis seorex natura sua dicit inclinationem, et habi­ sim, et in particulari sumptæ sit ei abso­ tudinem ad verum naturale ; ergo debitum lute debitus ; sed solum efficit, quod non est ipsi, quod a Deo dirigatur, et moveatur debeatur illi debito infallibili, sed falliin ordine ad hujusmodi verum, illudque bili, et contingenti ; proindeque talis con­ proinde sæpius attingat ; licet quia potest ditionis, quod et possit negari intellectui ab eo deficere, etiam sit conforme divinæ humano citra illius injuriam : quia in hac providentis, quod permittat prædictum in­ negatione attenditur ejus defectibilitas ad tellectum labi quandoque in errorem. Imo falsum : et valeat etiam ei conferri absque hinc sumitur major vis hujus rationis : speciali gratia : quia in hoc attenditur na­ nam cum Deus permittit nostrum intellec­ tum in errorem incidere, non operatur ■ turalis illius inclinatio ad verum. 5. Pro cujus perfecta inlelligentia, nota, \ extra illius debitum·, sed conformiter ad ejus naturam defeclibilem : ergo quando- quod divinus concursus ad actiones propor-®]^ ! tionatas naturæ non debetur eodem modoa-xtrâ concurrit cum illo ad verum, non agit omnibus agentibus ; sed diversimode pro supra illius debitum , atque ideo ex speciali gratia; sed juxta debitum na- i diversitate illorum : agentibus enim ne­ cessariis, qualia sunt elementa, debetur ne­ turæ illius, quæ dicit inclinationem ad cessario, et infallibiliter attenta providentia verum. Patet consequentia, quia in intel­ lectu nostro magis præponderat inclinatio I generali; agentibus vero liberis, et continad verum, quam defectibilitas ad falsum : I gentibus debetur cum fallibilitate, el con­ tingentia : sicut etiam quandoque debetur quia hæc est innaluralis; illa vero conge­ nita naturæ. speciei, et non individuis ; quo pacto ho­ 4. Tum præterea, quia ul admittit ipse mini debita est potentia generativa, et Vasquez hic disp. 189, cap. 14, et docet frehyemi pluvia : quandoque vero etiam de­ quenter-D. Thom. debitum est naturæ in­ betur ipsis individuis qua ratione debitum tellectuali, ut in prima sua operatione na­ i est igni calefacere. Quocumque autem modo turali excitetur immediate, et moveatur a ex præmissis debitus sit naturæ concursus Deo, sicut a proprio generante : ergo hu­ . divinus ad aliquam actionem, non habet jusmodi molio non est specialis gratia, sed rationem gratiæ specialis respectu illius ; perlinens ad beneficium commune creationis sed spectat ad generalem Dei concursum, et uti spectat molio, qu i grave movetur a ge­ providentiam, beneficiumque, seu gratiam nerante, quia est ilii debita ex vi suæ pro­ I creativam ; hæc quippe non solum dicit creationem, I- 1 .VJ? r- DISP. IL DUB. I. trealivnem, qua natura producta est in esse ; jed etiam illius conservationem, regimen­ que ei proportionatii in, ct debitum : atque ita comprehendit omnem concursum, quo Deus concurrit cum causis naturalibus ad actiones illis proportionates, sive prædictus concursus debeatur soli speciei, et quoad speciem actus ; sive etiam singulis indivi­ duis, et quoad individualionem actionis ; sive debito infallibili, sive fallibili ; quia lotam id spectat ad providentiam genera­ lem, qua providet rebus juxta’ illarum na­ turam, quamque ipsæ petunt ex sua condi­ tione. I nde sicut ob hanc rationem non est specialis providentia, sed communis pro­ videntia spectans ad beneficium creationis, quod homo habeat manus, quamvis posset illas etiam sine miraculo non habere ; ne­ que quod gaudeat potentia generative, quamvis possit citra injuriam illi dene­ gari ; neque quod ignis calefaciat hac nu­ mero actione, ad quam ex se non est om­ nino determinatus : ita non est specialis gratia, sed communis debita titulo creatio­ nis, quod Deus concurrat cum intellectu bumanoad veram notitiam cujuslibet veri­ tatis naturalis seorsim, et in particulari sumplæ ; licet prædictus intellectus non silex se determinatus ad cognitionem il­ lius, possitque ab hac cognitione multimode impediri ; quia tam prædicta determinatio, quam remotio horum impedimentorum pertinet ad generalem Dei concursum; et providentiam debitam intellectui humano ex conditione suæ naturæ. Per quod patet ad fundamentum Vasq. neque id, quod ipsi ultimo loco addidit, ca­ ret falsitate. Tum quia multa nobis meruit Christus tanquam consummator, et perfec­ tor naturæ, pro quibus tamen non dicitur mortuus quasi Redemptor : sicut meruit Angelis gloriam accidentalem, quæ con­ sistit in aliquibus revelationibus extra ver­ tam, et tamen non est mortuus pro Ange­ lis : quia Christum esse mortuum pro ali­ quo significat beneficium Redemptoris, et non solum munus perfectioris naturæ. Unde optime stare posset, Christum non esse mortuum, ut haberemus perfectam notitiam veritatum naturalium speculabi­ lium, et tamen gratiam necessariam ad praedictam notitiam assequendam conferri nobisex meritis Christi. Tum etiam quia cognitio tendens ad reclificandum affectum Kt gratia collata nobis per Christum in sententia Vasq. constat autem plures esse Ill cognitiones pure speculativas,quæ ordinen­ tur mediate saltem ad reclificandum affec­ tum, hic enim vix potest esse rectusabsqae prævia speculativa notitia peccati, virtutis, juris, et similium. 6. Dicendum est secundo intellectum hu-Semda c oriclii· manum secundum se sumptum non posse sw cognoscere omnes veritates naturales col­ lective sumptas ; sed ad id opus habere speciali gratia, qualis concessa esset illi in statu naturæ inlegræ, et justitiae orginalis. Ita cuncti fere Auctores, quos pro conclu­ sione præcedenti retulimus, et plures alii. Potestque hæc conclusio suaderi breviter : Rat10· quia causa ab intrinseco defectibilis in ope­ rando non potest attenta communi Dei providentia, et generali concursu omnem suam operationem rectam efficere ; sed necesse est in aliqua deficiat : atqui intellec­ tus humanus est ab intrinseco defectibilis in attingentia veri naturalis, ut ex se li­ quet : ergo secundum se consideratus, et cum generali Dei concursu non potest omne verum naturale attingere, quantumvis huic operi incumbat -, sed necesse est· quod sæpe a vero deficiat, nisi speciali Dei gratia in illius attingentia roboretur. Confirmatur de conceptu generalis Dei Confir. providentiae, quæ consulit rebus juxta na turam suam, est, quod causa defectibilis permittatur quandoque deficere : aliter quippe non providebitur ei juxta naturam suam : ergo cum intellectus noster sit ex se defectibilis in attingentia veri naturalis ; ad generalem Dei providentiam spectat ita cum illo concurrere,.ut eum permittat non semel a vero deflectere, et in errorem inci­ dere : ergo, ut omnem veritatem naturalem collective attingat, opus habet extraordi­ naria Dei providentia, extraordinarioque concursu, quæ intellectus defedibilitatem coerceant, naturalemqueillius lucem adju­ vent, el corroborent : constat autem extra­ ordinariam providentiam, et concursum præstita naturæ humanæ non esse donum illi debitum, sed merc gratuitum : ergo,etc. Ad hæc : quod omnes veritates naturales collective sumptæ ab aliquo cognoscantur, impediunt multa, quæ viribus naturalibus, adeoque sine speciali gratia devinci ne­ queunt :cujusmodisunt passiones appetitus, corruptibilitas, el gravitas corporis, alia­ que id genus, quæ intellectus meditationem distrahunt, et divertunt ab operibus labo­ riosis, sine quibus scientiae, et artes non acquiruntur, juxta illud Eccles, cap. 1 : ί DE NECESSITATE GRATI.E. Ecries addit scientiam, addit et labarem. Unde SjpH-ii SaP’ent* caP· θ ’· f "F/his, 7'"^ corrumpitur, 9. aggravat animem, et deprimit sensum mulla aogitanlim. \d quod etiam concurrunt bre­ vitas vit.e, et curarum multitudo, neenon aerumn®, et miseri®, quibus præsens vita Job.u. repleta est, juxta illud Job. cap. 14 : Homo natus de muliere brevi vivens tempore reple­ tur multis miseriis, etc. Quibas consonat nippocr. Wlebre illud dictu Hippoc. aphoris. 1: .1rs longa, vita brevis, occasio prxeeps, judicium difficile, experimentum periculosum. Quod non parum experientia confirmat ; cum nullum hactenus orbis agnoverit, quantumvisstudiis deditum,et ingenio pollentem;ita rerum notitia præditum, ut non multa igno­ raverit, et in varios errores non inciderit, nisi forte quem Deus speciali revelatione instruxerit, ut de Salomone credi solet, et de Adamo tradit D. Thom. 1 p. q. 94, art. 3. Et cujus doctrina tum ibi, tum art. 1, 2 et 3, hujus quæstionis tradita, aperte cons­ tat hominem constitutum in statu justitiae orginalis, aut natur® integre posse cognos­ cere omne verum naturale absque speciali gratia his statibus superaddita : in aliis vero tribus statibus collocatum non posse omnes veritates naturales collective sump­ tas assequi absque specialissimo Dei dono his statibus adjecto, ut nuper evicimus. qUid 7. Ex quibus liquet, quid tenendum sit dim de c'rca verilales practicas : possunt enim con­ ventui-siderari dupliciter, Uno modo in univer­ bos praeli sali, et quasi speculative : quo pacto de eis cis. agit Philosophia moralis. Alio modo in particulari, et omnino practice: qua ratione movent efficaciter ad opus honestum, cum ilioque infallibiliter connectuntur. Lo­ quendo igitur de veritatibus practicis priori modo acceptis idem judicium ferendum est quantum ad earum cognitionem, ac de spe­ culativis : quia ut sic eadem ratio militat in omnibus ; cum cognitio ventatis practicæ in communi accepte non sit magis difficilis, quam notitia veritatis pure speculativ® ; imo magis facilis : quia ut tradit D. Thom. quæst. 18, de Verit. art. 7, ad ultim. Connaturalior est homini cognitio operabilium quam speculabilium. Unde sicut homo in quolibet statu constitutus potest absque speciali gratia quamlibet veritatem natura­ lem speculativam perfecte attingere, ita et practicam ; et sicut pro agnoscendis omni­ bus speculativis collective sumptis opus ha­ bet speciali gratia, sive consideretur in statu naturæ pur®, sive laps®, sive per ·' gratiam reparate ; ita el pro practicis. Pro quibus tamen non indigebit prædicta gratia, si constituatur in statu justiti® originalis, vel naturæ integræ : quemadmodum illa non indiget pro cognitione veritatum spe­ culabilium, ut modo promisimus. Veritates autem practicæ secundo modo accept® cum secum afferant opus honestum, eandem difficultatem patiuntur, ac illud : eisdemque proinde viribus indigent, ac rectam sui allingentiam, quibus opus est ad productionem illius. Unde quid possit, vel non possit homo circa illarum notitiam,non est praesentis dubii, sed sequentis : in quo examinandum est, utrum homo absque speciali gratia efficere valeat aliquod opus honestum : ex hujus enim decisione difticultatem modo tactain, et prætermissam resolvemus. § n. Plures sentenlix primx assertioni contrarii. 8. Contra primam assertionem § praicedenti stabilitam multiplex est sententia. Prima asserit intellectum non posse ullam veritatem cognoscere absque nova illustra­ tione superaddita lumini naturali intellec­ tus agentis. Ita quidam Philosophi, quos^® suppresso nomine referunt D. Thom, in 2, fit distinct. 28, quxst. 1, art. 5, et Abulens. Math. 19, quxst. 179. Secunda sententia docet neminem posse absque speciali auxi­ lio gratiæ cognoscere aliquam veritatem de | Deo vero. Ita inter haereticos Calvinus lib. 1, et 2 Institui, cap. 2, et Tilmanus Esucius^- , lib.de erroribus Pontif. tractat, de libero ar-W* bitria. Quod etiam tenuere Rabbi Moyses ie lib. 3, cap. 5, Petrus de Aliaco in 1, sentent. ; quxst. 3, et Casalius lib. 1, de quadripart. V1* i justit. cap. 10, et II. Tertia opinio est Vasquez disp. et cap. supra citatis, ubi docet hominem indigere auxilio gratuito ad quamlibet veritatem cognoscendam, non quidem ob defectum luminis intellectualis, sed ratione indifferenti®, quam habet hu­ manus intellectus ad hanc potius, quam illam veritatem cognoscendam. .Quibus opinionibus addi potest, ut manifeste con­ trarius noâtræ assertioni error Lutheri, qui, ut refert Castro lib. 3 de Hxresi, Verbo scientia, asseruit non posse hominem in natura lapsa etiam divina gratia adjutum veritatem aliquam absque errore cognos­ cere. Cæterum hujus delirii falsitas liquet primo DISP. II, DI B. I. 4>;j! primopx sacra Scriptura : Nam Sapient. 7, I r,'t, ait Salomon : Dedit mihi Deus horum, quæ κ sunt scientiam veram, et Keel. 18, dicitur : Sensati intellexerunt veritatem. Secundo ra­ tione Theologica : nani actus propheliæ, et fidei divinas veri sunt, omnem excludentes errorem, ulpolequi innituntur divin.e re­ velationi, cui falsi tas su bosse nequit : cons­ tat autem hujusmodi actus elici ab homine innatura lapsa. Tertio ad hominem main si homo post peccatum Adami nullam veri­ tatem potest assequi ; ergo omnis doctrina | Lutheri fuit erronea, et falsa ; proindeque falsum asseruit, cum dixit hominem in natura lapsa non posse aliquod verum sine errore cognoscere. rnsaa 9. I nde hoc errore omisso, id, in quo reliquæ sententiæ modo propositae nostræ assertioni opponuntur suaderi potest pri­ mo : quia sicut se habet lux corporalis ad visum : ita se habet lux intellectualis ad in­ tellectum : sed nihil potest videri corpora­ liter absque novo influxu lucis corporalis : ergo nihil potest intelligi, nisi per influxum novi luminis specialis, quod est specialis gratia. tau Confirmatur primo : nam quaecumque sunt in genere aliquo, reducuntur sicut in causam in unum primum, quod est maxi­ mum in genere illo : unde cum primum, et maximum in genere intellectivorum sit Deus; in ipsum debet reduci, sicut in cau­ sam omnis nostra intellectio : sed Deus nil causal in nobis nisi aliquid influendo : ergo non possumus aliquod verum intelligere absque infusione novi luminis superadditi connatural! virtuti intellectus agentis. SaA Confirmatur secundo : nam ad Bom. 1, -2:. dicitur, quod Deus revelavit Philosophis ea, quæ naturali ratione cognoverunt : sed revelatio divina non fit nisi per infusionem alicujus luminis gratis dati : ergo absque hujusmodi lumine nulla potest esse in in­ tellectu nostro cognitio veritatis. Pro quo etiam facit illud dictum Ambros. supra 1, ad Corinth. 12, scilicet, quod omne verum a quocumque dicatur, a Spiritu sancto est. Nam qui loquitur, aut intelligi t ex motione Spiritus sancti, ea profecto efficit speciali gratia adjutus, quam ipsa Spiritus sancti assistentia importat. hu- Huic tamen argumento, et ejus confiru mationibus facilis est solutio. Respondetur enim argumentum convincere, quod nihil potest intelligi absque nova irradiatione intellectus agentis. Nam sicut pro quavis 143 visione corporea indiget oculus luce extrinseca : ita pro quavis intellectione elicienda indiget intellectus possibilis actuali illus­ tratione intellectus agentis. Quæ illustra­ tio non est gratuita, sed debita naturæ, neque illi opus est superaddi aliud lumen pro cognoscendis veritatibus naturalibus. Dequo videri potest D. Thom, in 2. distinet. 28, qu:e.st. 1, ari. 5 add. Ad primam confirmationem respondet A4priAngel. Doct. loco proxime cit. ad 5, his verbis : « Ad 5, dicendum, quod ipse matio<( Deus est causa cujuslibel naturæ cogni- d.tiio. « tionis, non tamen oportet, quod hoc fiat « per influxum alicujus gratiæ, sive luminis « gratuiti, sed per influxum naturalis lu­ ff minis, quod quidem lumen ab ipso est. n I nde cum hac ratione omnis nostra cogni­ tio refundatur sufficienter in Deum, sicut in primum intelligens concessa majori, et minori, neganda est conseq. ut quæ non infertur ex præmissis. Ad secundam confirmationem respondet Ad >eD. Thom. loco nuper cit. ad secundum,cundain· quod pro tanto dicitur Deum revelasse Phi­ losophis veritates naturales, quia scilicet dedit eis rationem naturalem; cujus luce pra-dictas veritates assequuti fuerunt, et quia condidit creaturas, ex quibus majesta­ tem creatoris indagare potuerunt. Quam solutionem desumpsit ex Gloss, ordin. loco supra citato ad Rom. Ad id, quod ultimo loco additur, dicen­ dum est omne verum, a quocumque dica­ tur, esse, et procedere a Spiritu sancto, sicut a conservante intellectum, et ab ope­ rante in omni operatione nostra per præmotionem physicam ad intelligendum. Quod dependentia» genus non exposcit in­ fluxum alicujus luminis gratuiti, superadditique luci naturali intellectus agentis, ut ex se liquet. 10. Secundo arguitur : quia voluntas ho­ Sccuuduni minis lapsi non potest absque speciali gra­ argu ­ tia efficere opera honesta valde difficilia, mentum· qualia sunt victoria gravis tenlationis, ob­ servatio divinæ legis per longum tempus, et alia hujusmodi : ergo nec intellectus ho­ minis lapsi poterit absque speciali gratia cognoscere veritates naturales valdedifficiI les, quales sunt illæ, quæ per longum dis­ cursum, pluresque consequentias deducun­ tur. Antecedens ex infra dicendis constabit. Consequentia vero suadetur, tum a paritate. tum etiam quia sicut voluntas fuit vulneI rata per peccatum vulnere maliliæ, ratione Λ« 114 •U -Λ DE NECESSITATE GRATIÆ cujus mansit infirma, et impotens ad opera difficilia virtutum exercenda : ita intellec­ tus fuit percussus vulnere ignorantiae, per quam mansit debilis ad veritatis notitiam consequendam. Respondetur concesso antecedenti, de x,°' quo infra, negando consequentiam. Et ratio disparilatis est perspicua : quia voluntas per peccatum multo magis læsa fuit, quam intellectus : amisit enim amorem super omnia Dei, ut auctoris, fmisque ultimi na­ turalis, qui amor se habet sicut primum principium in operabilibus : ex illo enim fit potens voluntas ad observandam divi­ nam legem, tentationesque vincendas. Un­ de hoc amore secluso mirum non est, si nequeat absque speciali gratia difficilia opera virtutum exercere. Intellectus autem non fuit læsus per peccatum in lumine principiorum naturalium ; sed hujusmodi lumen mansit integrum, et intactum : quare cum in virtute illius contineatur sufficien­ ter quad ibet veritas naturalis, quantumvis difficilis, poterit intellectus ad illius noti­ tiam absque ulla gratia devenire. Quibus adde voluntatem reddi infirmam ad opus honestum, et difficile exercendum a contrarietate appetitus sensitivi, qui illi intestinum bellum indicit, et contra dictamen rationis ad sensibilia trahere conatur. Quæ ratio non militat in intellectu, qui a nulla potentia graviter impeditur, quomi­ nus in veritatem speculativam collimet, illamque assequatur. Quapropter ex infir­ mitate voluntatis ad difficilia virtutum opera exercenda non probatur similis infir­ mitas in intellectu ad attingendas divisive veritates naturales, quæ sunt magis diffi­ ciles ob disparilatis rationes, quas modo tradidimus. lenium 11. Tertio arguilur : quia ad cognoscenincutuin. ^am aliquam veritatem necessaria est spe­ cies intelligibilis illius, vel aliquid, cum quo talis veritas per se connectatur : sed plures sunt veritates naturales, quarum homo nequit viribus naturæ speciem ha­ bere, neque in seipsis, neque in aliquo cum illis connexo, ut liquet tum in pluribus ve­ ritatibus pure possibilibus, quæ ad creatu­ ras productas, vel producendas non spec­ tant, neque cum illis habent connexionem, tum in veritatibus pertinentibus ad naturas specificas Angelorum, quarum non possumushabere species, quæ illas in particulari, et ut sunt in seipsis repræsentent. Homo igitur absque speciali gratia nequit omnes DISP. II, DIB. I. veritates naturales etiam divisive sumptas lib. de Beatitudinc, ubi dicunt ad cognitio­ cognoscere. ■ nem Dei necessariam esse illius misericor­ Ad huc argumentum, quo convincitur diam, quam constat, importare specialem Granados, ad asserendum non posse intel­ gratiam. Tum etiam ex D. Thorn. 1 part, lectum humanum quamlibet veritatem na­ qursl. I, artic. 1, et 2, 2, quæst. 2, art. 4, turalem divisive sumptam agnoscere, res­ d 1, contra gent. cap. 4, ubi (locet ad cognos­ pondetur esse extra rem, quia ut superius cendas veritates naturales, quæ ad Deum observavimus nomine veritatis naturalis spectant, necessariam esse scielitiam reve­ illæ dumtaxat in pr.esenti intelligend® latam. Cui consonat id, quod tradit supra veniunt, quæ vel sunt per se nolæ lumine ç. 100, art. 1, ubi requirit instructionem naturali, vel ex primis principiis natura­ divinam ad cognoscendum non esse deje­ libus per legitimam consequentiam deduci randum, neque idolum colendum ; cum possunt, et ex sensibilibus venari, quales tamen certum sit utrumque esse veritatem non sunt veritates, de quibus propositum naturalem practicam.deducibilem ex cogni­ argumentum procedit : ob idque perperam tione Dei summi boni, et finis ultimi na­ contra nostram conclusionem adducitur. turalis. Quarto arguitur : nam conclusionesQun Aiuio- Respondetur, Apostolum loqui de notitia Theologiae sunt quædam veritates nala-wat *tJÏHa·eorum, quæ sunt Dei, ut auctoris supernarales, ut probabilior sententia defendit : et luralis : ad quam notitiam assequendam tamen non possumus illis assentiri absque non sufficiunt vires naturæ; sed necesse speciali gratia : cum ad id opus sit lumine est, quod homo fiat spiritualis, id est, a Spi­ fidei : ergo sine speciali gratia non possu­ ritu sancto erudiatur supernatural! lu­ mus omnem veritatem naturalem etiam mine, vel dicendum hominem animalem divisive sumptam comparare. esse illum, qui sensibilibus rebus insistit, Respondetur ad cognoscendas conclusio-Diia et a delectationibus corporeis absorbetur, nes Theologicas, quæ sunt veritates natu­ nec ad spiritualia mentis aciem convertit : rales, opus non esse speciali gratia, nisi hic enim habet impotentiam moralem ad tantum præsuppositive, quatenus scilicet intelligenda ea, quæ Dei sunt, etiam ut ■ Rite auctoris naturalis : quia ut docet D. Thom. necessaria est ad cognoscendas veritates ' locis proxime citatis ad has veritates asse­ fidei, quæ sunt principia illarum. Nam quendas opus est se abstrahere a delecta­ semel cognitis hujusmodi principiis natu­ tionibus corporeis, et scientiarum studio rali virtute potest intellectus noster conclu­ insistere. Potest etiam exponi Apost. de sionibus Theologicis naturalibus, quæ ex cognitione Dei comprehensiva, quæ ab eo illis inferuntur, assentire. Tum quia boni­ I dumtaxat haberi potest. tas illationis, quæ ibi reperitur naturalis I Ad primam confirmationem respondetur est, nec innititur lumini fidei, sed princi­ &SS. PP. non loqui de cognitione speculativa piis logicalibus. Tum etiam, quia cum præDei, sed praclica, et affectiva, ejusque ra­ dictæ conclusiones Theologicæ sint (ut tionis, ut ex vi illius homo in omnibus supponitur) quædam veritates naturales I sequatur Deum, ita ut habeat eam purita­ naturaliquediscursu deducibiles ; non appa­ tem cordis de qua dicitur : Beati mundo ret, qua ratione opus sit ad illarum noti­ corde, quoniam ipsi Deum videbunt : ad hoc tiam comparandam speciali gratia distincta autem genus cognitionis libenter fatemur ab ea, quæ necessaria est ad cognoscenda necessariam esse specialem gratiam. illarum principia. Ad secundam confirmationem deductam 12. Ultimo arguitur : nam prima ad Co-intima ex auctoritatibus D. Thomæ constat solutio rinth. 2, dicitur : a Quæ sunt Dei, nemo ex ipso Angelico Magistro : solum enim ait i. ! I §111. Alia opinio contraria sccundæ assertioni. 13. Contra nostram secundam assertio­ nem sentire videntur Durandus in 2, disl, 18, quæst. 1, Cajet, in hoc art. et 2, 2, quæst. Cajet 2, ari. 4, et 1 part, quæst. 1, art. 1, et Va­ Valent lentia ibi punct. 2. Quorum sententia potest Primum argusuaderi primo, quia intellectus speculativus (nentnnu non fuit percussus per peccatum originale vulnere ignoranliæ : ergo potest absque speciali gratia omne verum naturale sine errore attingere. « An (inquit Cajet.) est D. « Thom. super q. 85, art. 3, ubi constituit « vulnus ignoranliæ in intellectu, quatenus « est subjectum prudentiæ, qui intellectus « non est speculativus, sed practicus, ut « ex se liquet. » Consequentia vero proba­ tur : quia cum omnes veritates naturales speculativæ contineantur in lumine prin­ cipiorum naturalium speculabilium, non est, cur intellectus nequeat illas etiam col­ lective sumptas attingere, si semel caret vulnere ignoranliæ, quo in hac operatione impediatur. Respondetur primo negando antecedens: ^lvl. cujus probatio falso nititur fundamento. ;r· quia D. Thom, loco in argumento cil. non negat intellectum speculativum fuisse per- ? ■ » F-· ( ; · r * .'Λ*-. t· 116 DE NECESSITATE GRATI.E ii >< r’ ·*/·. u· cussum per peccatum originale, vulnere I ignorantia?; sed id potius aperte insinuat in fine art. dum inquit : Intellectum per peccatum præcipuc hebetari in agendis; nam illa particula præcipue clare denot it hebe- ( tari etiam aliquo modo in ordine ad verum speculativum. Quod minime negari potest, cum ex vi peccati originalis contraxerit | privationem plurium scientiarum, quarum notitiam haberet in statu innocenti®. Mens igitur Angelici Doctoris solum est intellec­ tum practicum fuisse magis percussum vulnere ignorantiæ, quam speculativum ; quamvis et is illud contraxerit : sicut etiam docet appetitum fuisse magis vulneratum per peccatum originale, quam intellectum. Secundo respondetur omisso antecedenti negando consequentiam, quam non evincit probatio. Quia licet intellectus ponatur li­ ber a vulnere ignorantiæ, uti se haberet in statu naturæ puræ ; non potest omnes veritates naturales collective sumptas adi­ pisci, cum propter intrinsecam ejusdefectibilitatem, tum propter extrinseca impedi­ menta brevitatis vitæ, fatigationis sensuum, perturbationis passionum. et alia supra enumerata, quæ reddunt nobis impossibi­ lem notitiam omnium veritatum natura­ lium. 2nargumento responderi potest in hac -ω. forma : Quælibet res creata potest suis viri­ bus exire in actum proportionatum formæ,per quam constituitur in actu primo, distinguo majorem, proportionatum tam moraliter, quam physice proxime concedo majorem, proportionatum solum phycice radicaliter, nego majorem : sed cognitio omnium veri­ tatum naturalium est actus proportionatus lumini primorum principiorum, sive nos­ tri intellectus, distinguo minorem, mora­ liter nego minorem; physice subdistinguo DISP. II, DUB. II. minorem, remote concedo minorem, pro. attingendum; sed solum quod in actu se­ æimr nego minorem, et nego consequentiam, cundo infallibililer doficial ; ergo non recte quæ non infertur ex præmissis. ex ejus defeclibilitate praedictam impoten­ Explicatur solutio : noster intellectus tiam intulimus. Probatur antecedens : quia duplici impotentia praepeditur, quominus per hoc præcise, quod aliqua causa sit de­ attingat omne verum naturale collective. fectibilis, solum petit, quod in aliquo actu Prima est moralis, quæ provenit ab impe­ secundo deficiat; et eo ipso quod infaillibidimentis exlrinsecis, qualia sunt brevitas lilerin illo deficiat, sufficienter ostenditur vitæ, perturbatio passionum, distractio ad ejus defeclibilitas; quantumvis habeat po­ temporalia, aliaque id genus, de quibus tentiam expeditam ad actum contrarium, supra mentionem fecimus. Unde hæc impo­ sicut sufficienter ostenditur defecti bili tas tentia abesset in statu justitiæ originalis; voluntatis in eo quod cito labatur in peccaadesset vero magna ex parte in statu na­ catum, quamvis habeat potentiam, qua turæ integræ; hi quo proinde non haberet possit peccata vitare : orgo eodem modo intellectus humanus potentiam moralem philosophandum est in nostro casu. Eo vel ad omne verum naturale collective attin­ maxime, quia stat optime hominem habere gendum. Secunda impotentia est physica potentiam physicam ad aliquem actum; et proxima, convenitque intellectui nostro in tamen ob suam defeclibilitatem nunquam aliis tribus statibus constituto. Quia licet ad eum pertingere ; ut instari posset mille in illis habeat rectam æstimationem de exemplis, quæ quia passim lectori occu rrent, primis, et universalibus principiis per se brevitatis gratia prætermittimus. notis, in quibus sicut in semine, et radice Respondetur negando antecedens, quod continentur omnes veritates naturales; non so. non evincunt illius probationes; quia licet tamen habet, aut de lege ordinaria habere universaliter loquendo, defectibilitas causae potest omnia principia proxima, ex quibas sufficienter ostendatur ex actu defectuoso, illae immediate deducuntur. Cui autem de­ nec plus petat, quam in exercitio deficere : ficit recta cognitio alicujus principii, ex possitque proinde habere potentiam proxi­ quo conclusio immediate deducitur, non mam ad aliquem actum, et tamen ad illum habet potentiam proximam completam nunquam pertingere ; in intellectu vero ad illam assequendam : quia sicut per speculativo non potest esse error, seu defec­ amorem finis constituitur voluntas in po­ tus in actu secundo, nisi ob defectum ali­ tentia proxima ad electionem mediorum : cujus principii proximi, vel remoti parti­ ita per veram cognitionem principiorum, cularis, vel generalis, quo deficiente, deficit ex quibus infertur immediate conclusio, ut nuper dicebamus potentia physica constituitor intellectus potens proxime il­ proxima ad comparandam notitiam conclu­ lius notitiam adipisci. sionis circa quam error contingit. Et ratio Dices forte : ut intellectus deficiat in no­ est perspicua : quia si semel intellectus titia alicujus conclusionis, sufficit quod pec­ rectificatus sil circa omnia principia con­ cet in illatione : ergo non requiritur, quod clusionis, non potest in illius cognitione careat aliquo ex principiis proximis, ex deficere: quia omnino necessario illi assenquibus illa immediate deducitur. titur, ut modo ex philosophia supponimus. Respondetur concedendo enthymema.κπί Quare si in aliqua conclusione errat; ideo quod nostræ doctrinæ non officit. Quoniam est, quia caret legitima inlelligentia alicu­ intellectus noster speculativus nequit pec­ jus principii ex iis, a quibus prædicta con­ care in illatione consequentia, nisi ob de­ clusio dependet. fectum alicujus principii logici, sine quo n.ir- 16. Ultimo arguitur : nam appetitus naprincipio, utpote habente rationem causa toralis innatus nequit terminari ad impos­ universalis, in acquisitione scientiarum, sibile per naturam, ul omnes admittunt.· I nemo potest omnes veritates naturales adi­ sed homo naturali appetitu innato propen­ pisci, nec ullam scientiam perfecte compa­ dit in totam collectionem veritatum naturare, ut in Dialectica ostenditur. i‘·’·: ralium juxta illud Philosophi : Omnis homo 15. Tertio arguitur specialiter contra ■■ naturaliter scire desiderat : quod de omni­ nostram rationem : nam ex eo quod intel·2**2 bus veritatibus intelligendum est : igitur lectus noster sit defectibilis circa verum cognitio totius prædictæ collectionis possi­ naturale; non sequitur, quod habeat impo­ bilis est ex viribus naturæ. tentiam physicam ad omne illud collective Respondetur negando majorem, si per attingendum -, 147 naturam intelligatur natura creata cum perfectionibus, et auxiliis sibi connaturaliter debitis, quo pacto illam in præsenti accipimus. Nam licet appetitus naturalis non feratur in id, pro quo assequendo opus sit gratia supernatural! ; sæpe tamen fer­ tur in rem, quam non possumus comparare absque beneficio gratuito auctoris naturæ : homo quippe naturaliter appetit semper, aut saltem longissimo tempore vivere : quod lamen assequi non potest viribus na­ turæ debitis ; quamvis id valeat per gra­ tiam ordinis naturæ, ut contingeret in statu integritatis illius, et sic de aliis, quæ pas­ sim offendes. ' j ! fJ • DUBIUM II. Utrum homo in natura lapsa possit absque gratia efficere aliquod opus moraliter bo­ num. Sub hoc dubio comprehendemus alia, quæ a nonnullis expositoribus seorsum tractantur. Cujusmodi est illud, an homo sine gratia possit divisive vincere aliquas tentaliones saltem leves? (pro gravioribus enim speciale dubium instituendum est.) Et rursus an in statu naturæ puræ eodem modo, atque in præsenti statu sit de prædictis philosophandum? Cum enim hæc dubia nihil pene difficultatis addant supra præsentis decisionem, sitque in omnibus eadem ratio decidendi ; superflue pro sin­ gulis titulos multiplicaremus. Et ideo con­ sulentes brevitati, quod in eis tenendum sit, ex asserto principali per modum co­ rollarii inferemus. Oportet autem pro om­ nibus aliqua prælibare, quibus certa ab incertis separentur, liquidumque reddatur, in quo difficultas consistat, seu de quo opere, et de qua gratia procedat ; atque ita confusio, quam prolixa quædam commen­ taria hac in re supra materiæ merita pepereruut, quoad fieri possit, a nostra dispu­ tatione arceatur. ; · t • i ·! :d: 1 I Λ J t ·■- ■>· e ; · l ; - Observanda pro dubii resolutione. 17. Primo ergo ut certum supponimus, x ul opus bonum morale.de quo procedit dubium, illud intelligi, quod habet objectum bo­ num, seu consonum rationis, nullaque aliunde circunslantia prava vitiatum : Opus 1 '0 .·· * 148 DE NECESSITATE GRATIÆ. D1SP. II, DUB. II. enim ex aliquo capite vitiosum eo ipso est I simpliciter malum, quia malum ex quo­ cumque defectu : imo ex nullo alio capite habebit bonitatem, quia bonitas, et mali­ tia morales etiam ex diversis capitibus ne­ queunt in eodem actu conjungi, ut fuse ostendimus in tract, de bonit. et malitia disp. 6. Et quamvis conjungerentur, actus illo non esset absolute bonus, sed simpli­ citer malus, bonus autem secundum quid : opus autem simpliciter malum, sive nullo modo, sive secundum quid habeat bonita­ tem. nemo dubitat posse fieri absque gra­ tia. Et ideo solum procedit difficultas de actu simpliciter bono, et qui ex nullo ca­ pite vitietur. 18. Secundo nota, quod præter haereti­ corum errores relatos disputatione præcedenti quibus necessitas divinae gratiæ al assequendam beatitudinem. et ejus suffi­ cientia ad recte agendum impetitur; inve­ niuntur alii, quibus naturæ humanæ vires plus æquo deprimuntur : in quo non so­ lum hæretici; sed et viri alias catholici hallucinate sunt. Dixerunt enim aliqui non modo auxilium gratiæ, aut fidem, sed et ipsam gratiam justificantem, et charitatem ejus comitem necessariam esse ad quodcumque bonum opus agendum : et ideo peccatores, etiam fide præditos, quibus deest praedicta gratia, etcharitas, nullum tale opus exercere ·, sed in omnibus peccare. Quem errorem tenuisse Joannem Hus refert Concilium Constantiense sm. 15, et illum Dofiri- etiam tenuit Michael Bajus in multis suaM Baii.rum propositionum, quas Pius V et Gre­ gorius XIII in Bulla super hoc edita con­ demnarunt : præsertim vero proposit. 35, sic ait : Omne, quod agit peccatur, aut ser­ vus peccati, peccatum est. Et proposit. 38 omnem actum, seu amorem creatura ra­ tionalis dicit esse vel vitiosam cupiditatem, quæ a Joanne prohibetur, vel laudabilem charitatem, qua per Spiritum sanctum in cordibus diffusa Deus amatur, etc. Cumque hic posterior amor locum non habeat in peccatoribus, plane sequitur, apud istum Auctorem omnes illorum actus esse vitio­ sas cupiditates, ac proinde peccata. Quoi etiam insinuat proposit. ~i)ct 51 et 71 et 75. Ambras. In eodem quoque errore fuisse Ambrosium C'nusri Catharinum super 3 cap. Genes, ad illa Babur- verba .L/uin ubi es? El quondam Babardinum relatum a Dionysio < arthusiensi, tes­ tatur Suar. lib. I de grat. cap. 4: 19. Sed prædictam doctrinam ul mani- festeerroneam rejiciunt communiter catho: lici. Et merito : nam ul recte vidit Divus !B· ‘ Joannes Chrysost. hom. 67 ad popul. «Necty». > α malus polest omnino malus esse, sed < evenit, ut aliquid habeat boni, nec bonus « esse omnino; sed et nonnulla solet ha­ α bere peccata. ·■ Et hom. de fide, el lege naturæ : » Offendes (inquit) mullos, qui quamvis sermonem veritatis non acce­ perint, et foris sint ; operibus tamen pie­ tatis (u/ apparet} sunt conspicui : inve­ nies viros misericordes, com patientes, *c justitiæ vacantes ; sed nullos facientes fructus operum, quia nesciunt opus veri­ ■ I tatis : nam et hæc sunt opera bona, sed a necessarium est, ut præcedat opus sum­ mum. » Opus summum appellat opus fidei vivæ, et formatai per charitatem, sine qua nullus actus quantumvis ex se, et ex circumstantiis honestus, habet esse fructuo­ sus ad vitam æternam comparandam. Quo­ circa Concilium Trid. ad condemnandum ΤΓΛ prædictum errorem .wss. 6, can. ~, sic ait : Si quis dixerit opera omnia, quæ ante justificationem fiunt, quacumque ratione facta sint, vere esse peccata, etc. analhe« ma sit. » Dantur ergo in homine nondum justificato, adeoque sanctificantem gratiam non habente, aliqua opera, quæ non sunt peccata, ac proinde quæ sint moraliter bona. Non enim intelligi potest Concilium de operibus indifferentibus, quæ neque sint bona, neque mala. Tum quia hujusmodi opera in individuo non reperiuntur. Tum etiam quia eo loci sermo Concilii dirigitur ad actus, quibus peccator disponitur ad justificationem juxta doctrinam, quam paulo ante capito 7 tradiderat : hos autem inter indifferentes computare, stultum et irrationabile videtur. Accedit prædicla Bulla I’ii V, et GregoriiXIII, in qua damnantur omnes illæ Baii propositiones, debelqne utri usque Pontificis censura in eodem sensu accipi, in quoTridentinum cit. can. 17, prædictam doctri­ nam condemnat. Accedit etiam quod plura SS, Patrum testimonia, quæcontraerrorem alium statim referendum adducemus, a for­ tiori falsitatem hujus convincunt. Funda­ menta vero, quæ ejus auctores ex aliquibus sacræ Scriptura, aut Patrum testimoniis desumunt, diluentur infra a num. 55. 20. Alii errorem istum non nihil dedi- a;! (îï nantes, concedunt posse fieri opera moraliter bona sine gratia justificante, secus U vero sine fide. Et ideo licet in peccatoribus Christianis Chrislianis admittant prædicla opera ; non lanicii in infidelibus, præsertim vero in ido­ lâtrés, qui unum verum Deum non agnos­ cunt. Quem modum sentiendi a fortiori tuentur, qui praecedenti errori suscribunt, præsertim Michael Bajusexpresse illum tra­ dit proposit. 26, ubi ait : Omnia opera infi­ delium sunt peccata, el virtutes PhilosophoGtt^rum sunt vitia. Favelqucex parte Gregorius rit?.’de Arimino in 2, did. 29, qu. 1, ari. 2, ni­ mirum quoad infideles idolâtras, qui unum verum Deum non cognoscunt. Cujus doc­ trinæ fundamenta adducemus, et solvemus postea num. 67. Il;5· Modo vero ad excludendam illam sufficiat fUl!r in primis unanimis fere cælerorum Theo­ logorum consensus, qui eam expresse rejiD.lta ciunt sequuti D. Thom.2, 2, quæst, 10, art. 1, ubi prædictam doctrinam ex professo impugnat : et concludit : « Sicut habens fidem potest aliquod peccatum commit­ 4 tere in actu, quem non refert ad fidei finem, ita infidelis polest aliquem actum bonum facere in eo, quod non refert ad ·: finem infidelitatis, etc.» De quo videndus est etiam in 2, dist.7, quxsL 1, art. 2, et dist. 41, qu.rst.1, art. 2. Accedit, quod Pius V et Gregorius XIII, in prædicla bulla damnant cum reliquis illam Baii propositionem sal­ tem ut temerariam, vel erroneam, adeoque omem ei probabilitatem auferunt. Liiix 21. Solet etiam prædicta doctrina impui^gnari aliquibus locis sacræ Scripturæ, ubi i™· peccatoribus etiam infidelibus consulitur, ut bene operentur, nonnullaque eorum opera ut honesta laudantur. Sanctus Dan. cap. 5, *· dicit Nabuchodonosori : Peccata tua eleemoh-‘:\ ^jnis redime. Et Exod. cap. 1, commenda­ tur factum /Egyptiarum mulierum, quæex Dei timore pueros Hæbreorum a morte liV berabant. El Ad. cap. 10. Laudantur opera Cornelii Centurionis, quem multi dicunt nondum fuisse ad fidem conversum. Sed nec Nabuchodonosori, nec Ægypliorum obstetricibus certum estdefuisse fidem: multoque minus potest id de Cornelio affir5χ.ζ. mari. Nam D. Augustinus libro de Praedes­ tinat. Sanctorum capite 7, oppositum affir­ mat, dicens de illo : Nec sine aliqua fide do­ nabat, el orabat : nam quomodo invocabat, in quem non crediderat? El ideo D. Thom. cit. i.T·,, loco ex 2, 2,extrahit prædictum Cornelium ab infidelium numero his verbis : « De Cor■ nelio tamen sciendum est, quod infidelis ■ non erat : alioquin ejus operatio accepta ■ non fuisset Deo, cui sine fide nullus po- 119 test placere. Habebat autem fidem implicitam, nondum manifestata Evangelii veritate : unde ut eum in fide plenius erudiret, mittitur ad eum Petrus. » 22. Melius autem impugnaretur prædicta ufrendoctrina ex illo Pauli ad Rom. cap.2:Gentes, aux leqem non habent, naturaliter ea, gnatio. qux legis sunt, faciunt. Qui locus licet ab 2. aliquibus ex Sanctis Patribus, et Ecclesiæ Doctoribus inlelligatur degentibus ad fidem Christi jam conversis, quæ etsi non habuis­ sent legem per Moysem scriptam; habebant tamen jam notitiam legis gratiæ : ab aliis tamen exponitur de gentilibus in sua infi­ delitate permanentibus, quorum bonaopera sola lege naturali, ctdictamine rectæ ratio­ nis facta objicit Apostolus Judaeis ad exprobanda peccata eorum, qui habentes legem Moysis, non ita ea, quæ legis naturalis sunt, custodiebant. Et ita intelligent prædictum locum Origenes lib. 2, in Epist. ad Rom. θ"^ιι. Tertullianus lib. de Coron, milit. cap. 6, Chrys. Chrysostomus hom. super Epist. ad Rom. Autor Commentariorum, quæ tribuuntur Ambrosio super eundem locum, Hierony- nicron. mus ad 24 Isai. et super cap. 22, Matth. ex­ ponens illa verba : Ite ad exitus viarum, etc. et alii, quos adducit Suarez, lib. 1, de gratia cap. 8. Qua expositione supposita, necessarioadmitlidebent in infidelibusaliquaopera bona moraliter, quibus aliqua naturalis legis præcepla adimplebant. Nec potest dici, quod illa opera licet haberent bonum ob­ jectura non essent ex omni parte bona, sed vitiata ex inordinato fine, vel ex aliqua prava circumstantia. Nam hujusmodi eva­ sionem excludit Apostolus verbis sequenti- D.Paui bus dicens: α Ejusmodi logera (Mosaicam « scilicet) non habentes, ipsi sibi sunt lex,' « qui ostendunt opus legis scriptum in cor­ ii dibus suis, testimonium reddente illis « conscientia ipsorum, et inter se invicem « cogitationibus accusantibus, aut etiam « defendentibus in die, cum judicabit Deus « occulta hominum, etc. » Ubi, ut vides, concedit Apostolus iis, de quibus loquitur, opera, quæin diejudiciiaccusentur, et etiam opera, quæ excusentur ex testimonio propriæ conscientiæ, et propriæ cogitationis : si autem omnia illorum opera ex aliquasaltem circumstantia essent peccata, el nulla ex omni parte bona; procaldubio in illa die omnia accusarentur, nulla vero excusa­ rentur. 23. A qua intelligentia alienus non fit ConBrD. Augustinus, cui potissimum tribui solet u3Aug.C « « « « 150 DE NECESSITATE G R ATI. E 21. Sed quia adhuc circa nomen gratis sua prior interpretatio : nam lib. 1 contra Ju­ oriri posset æqu i vocatio, et qnæstio ad vo­ lianum cap. 3, loquens de illis, qui legem ces reduci : ut utrumque vitemus, notan­ non habentes, ea faciunt, quæ legissunt.sic dum est tertio, id quod disputatione prxeeait ; « Si fidem non habent Christi, profecto denti num. 4 observavimus, videlicet gra­ << nec justi sunt, nec Deo placent; sed ad tiam sumi aliquando pro ipsamet natura, « hoc eos in die judicii cogitationes sua» deet ejus potentiis, quatenus gratis a Deo pro­ « fendent, ut tolerabilius puniantur : quia ducuntur :et etiam pro aliis perfectionibus, naturaliter quæ legis sunt, utcumque feauxiliis, et concursibus, quæ ex ejusdem « cerunl, scriptum habentes in cordibus nature principiis, attenta communi provi­ « opus legis, hactenus ut aliis non facerent, dentia, postulantur. Et gratiam in hac ac­ < quod perpeti nollent. » Quod vero statim ceptione libenter fatebatur Pelagius : quem addit: In hoc tamen peccantes, quod hotamen SS. Patres, et Concilia acriter im­ ·. · mines sine fide non ad eum finem ista ■ ■ opera retulerunt, ad quem referre de- j pugnabant; non quasi prædicta dona aliquali etiam non improbanda ratione ne­ • buerunt, etc. » non arguit prædicla opera queant gratia appellari : sed quia non omnia fuisse peccaminosa defectu illius admittebat præstantiorem aliam gratiam relationis : quia obligatio referendi illa ad superexcedentem vires, et exigentiam na­ Deum, ut cognitum per fidem non urget pro turæ : neque proinde gratiam a natura om­ singulis actibus in seipsis; sed solum pro relatione omnium in sua causa, quæ est ac- , nino distinguebat. Ad præsens vero perspi­ cuum estgratiam non sumi in ea acceptione, tus charitatis, quando talis actus cadit sub sed in alia strictiori, quam loco citato tra­ præcepio, scilicet initio usus rationis. Unde didimus. Dum enim potissime examinare licet tunc infideles omnes peccaverint non intendimus vires humanæ naturæ, et quid referendo seipsos, et omnes suos actus ad aut quantum ex seipsa possit, pro quibusve Deum finem ultimum ; transacto tamen illo operibus aliena ope et gratia indigeat, id tempore, non peccant in non referendo : dumtaxat gratiæ nomine accipiendum est, quia ut dicebamus, prædicla obligatio non quod superat debitum, et exigentiam talis est ad referendum tales actus, cum ipsi exer­ naturæ : inepte enim ad prædictum inten­ centur ·, sed cum exercenda erat causa, sci­ tum vocaretur gratia illud, quod ipsa na­ licet actus charitatis, in quo manent relati tura postulat, sibique ex suis naturalibus virtualiter, seu causaliter, antequam exis­ principiis debetur; quamvis alias habeat tant, ut in tract, de inerit, disp. 4, latius di­ rationem beneficii : quia esset confundere cetur. Suffragatur etiam doctrinæ traditæ gratiam cum natura, et vires utriusque non D.Hier.D. Hieronymus super ad Galat. 1, ubi ait : « Multi absque fide, et Evangelio Christi, discernere. 25. Porro naturæ humanæ dupliciter po« vel sapienter faciunt aliqua vel sancte, ut parentibus obsequantur, ut inopi ma­ test aliquid deberi : vel ut habendum in num porrigant, etc.«Etcap. 5: < Quomodo omnibus suis individuis, et pro omni tem­ (J fides sine operibus mortua est ; sic abs­ pore, sicut naturales polenliæ, et proprie­ que fide, quamvis bona opera sint, mor­ tates : vel ut habendum solum ab aliqui­ tua computantur, etc. '■ Eodemque modo bus, aut solum aliquando, sicut bonitas loquuntur multi alii Patres ex iis, quos re­ ingenii, notitia multarum rerum, sexus tulimus. Manetergo exploratum, quod præmasculinus, diuturnitas vite, et similia nasens difficultas non procedit de gratia justi­ I turæ bona,quæ licet postulentur a prædicta ficante, neque etiam de fide, aut de aliquo natura,non tamen pro omnibus suis suppo­ habitu supernatural!, qui gratiam, vel sitis, aut pro omni tempore, sed solum pro fidem comitetur ; sed solum de aliquo auxi­ aliquibus, aut pro aliquo tempore ; cum ta­ lio, quod licet appelletur gratia, quia gratis men pro aliquibus, aut pro alio tempore conceditur, aut quia ad fidem, vel justifi­ opposita postulentur. Quovis autem ex prae­ cantem gratiam fortasse disponit; potest dictis modis aliquid naturæ humanæ de­ tamen sine prædicta gratia, et fide repebeatur, excluditur a ratione gratiae : quia riri : sive tale auxilium sit aliqua Dei mo­ i hæc non tantum debet esse supra exigentio per modum applicationis ad agendum, I tiam, et debitum hujus vel illius individui, sive aliqua specialis illuminatio, aut con­ I sed supra exigentiam, et debitum speciei, grua cogitatio, prout in sequentibus magis I vel naturæ : et obhanc rationem neque difexaminabitur. ! ferentia sexus, neque bonitas ingenii, et alia, « Ü et U ♦ l ? « DISP. Π, DUB. II. 9 alia, quæ in exemplum inudo adduximus, a catholicis proprie, et stricte (/ralla dicun­ tur: quia licet debita non sint huic deter­ minato individuo, et propterea respectu talis individui beneficia nuncupentur ; de­ bitum est tamen naturæ humanæ ex sua specifica ratione, quod talia bona, et bene­ ficia sibi in aliquibus ex suis suppositis con­ ferantur : et hoc satis est ad tollendam rationem gratiæ proprie dictæ, de cujus conceptu esse debet excessus, et eminentia supra ipsam rationem. Cæterum supposita hujusmodi eminentia et excessu ineo, quod dicitur (/ralla, non erit cur ad præsens solicilemur inquirendo, an sit aliquid simpliciter supernatural; vel potius contentum intra ordinem naturæ : quia certum est contineri in hoc ordine mulla dona, quæ debitum, et exigentiam humanæ naturæ superexcedunt : uti essent omnia illa, per quæ constitueretur status naturæ integræ integritate naturalis ordi­ nis, et multa eorum, quæ originalis justitia ferebat. Quibuscumque autem hujusmodi donis homo indigeat ad aliquod opus exer­ cendum ; perspicuum erit non habere neque ex debitis suæ naturæ sufficientes vires ad tale opus, adeoque indigere aliquo auxilio, quod yratia prope nuncupetur, et contra ea, quæ debentur naturæ, distinguatur. An vero omnia auxilia, quæ Deus confert ho­ minibus de facto ad opera, pro quibus eo­ rum vires non sufficiunt, sint auxilia ordi­ nis supernaturalis, ac proinde supra debi­ tum non solum naturæ humanæ, sed et cujuscumque alterius creatæ naturæ, alia quaestio est infra examinanda. 26. Ulterius observa, Gabrielem Vasquez in præsenti, dum agit istam controfccriQversiam, crebro recurrere ad gratiam, quæ ■ est per Christum, seu quæ ex ejus meritis confertur, distinguens inter eam, et aliam gratiam, si quæ datur ex sola Dei misericor­ dia, et sine respectu ad prædicta merita, reducitque magna ex parte præsentem difficultatem ad prædictam distinctionem, an scilicet quoties homo bene moraliter operaturus est, aut tentationem aliquam vic­ turus, opus habeat aliquo auxilio, vel aliqua cogitatione congrua, quæ ex prædictis me­ ritis conferantur, quasi quidquid a Deo propter illa confertur, subeat eo ipso no­ men, et rationem gratiæ proprie dictæ. Addit etiam non semel, lotum id intelligendum esse sub nomine gratiæ, quod Deus homini­ bus tribuit, vel præparat extra providen- tiarn, et beneficium creationis : quia quod hujusmodi providentiam egreditur, spectet necesse est ad providentiam gratiæ, quæ supponit naturam creatam, et superaddit omnia illa, quæ ex ipsa creatione non de­ bentur. Sed primum dictum hujus Auctoris ne- Tnsufquit certam regulam in hac materia const i-ei™”®· tuere : quia insufficienter exponitur ad præ- Iâsens ratio gratiæ per solum respectum ad Christi merita. Talis respectus non variat rerum essentias, neque facit esse gratiam, aut indebitum naturæid, quod alias gratia, et indebitum non esset : ut constat in mul­ tis, quæ praedestinatis conferuntur, sicut est eorum substantia tamanimæ, quam corpo­ ris, et utriusque naturales potentiæ : quæ cum sint effectus ipsius prædestinationis (ut in suo tract, diximus) consequenter sunt effectus meritorum Christi, quibus est om­ nium hominum electorum prædeslinatio; et non idcirco rationem gratiæ proprie dictæ sortiuntur. Neque etiam deficit vera ratio gratiæ ex eo solum quod deficiat prædictus respectus : ut patet in gratia, et virtutibus supernatural ibus Angelorum, quæ juxta ve­ riorem sententiam non fuerunt collatæ ex meritis Christi, et nihilominus verissime, et propriissime habent rationem gratiæ. Non ergo hac via, sed illa, quam diximus, exponenda est gratia ad præsens : atten­ dendo nimirum an donum, quod ita appel­ latur vere sit supra exigentiam, et supra debitum humanæ naturæ. Secundum dictum ut verum habeat, de­ bet ita intelligi, ut sub beneficio, et dono creationis non ea solum comprehendantur, quæ in ipsa creatione hominibus conferun­ tur; sed etiam reliquæ omnes perfectiones, providentia, et concursus, quæ servato re­ giminis modo, quam humana natura pos­ tulat, ex ejus creatione, et conservatione quasi naturali jure inferuntur. Cum enim hæc omnia habeant se ut corollarium ipsius creationis, non est cur sub eodem benefi­ cio, et providentia non comprehendantur, aut cur constituant novum, et speciale be­ neficium, quod ad specialem, et nobiliorem providentiam, qualis est providentia graliæ, pertineat. ► > .η 3W a' ·< ’ i:' } IkC * * K pLiK’’ . g T ·‘·* ’i U«· l. - ’» Γ fr. ir.’Su • »?*§u . r $ ·*> Γ %; tv DE NECESSITATE GRATI.E. §· Π. sententia testimoniis sacrx Scripturr, et Patrum communitur. _.. Dicendum est non esse homini etiam lapso necessariam gratiam ad exercenda aliqua opera moralitor bona ; sed sufficere naturales vires humanæ naturæ cum gene­ rali Dei concursu sibi debito ex communi providentia. Hæc conclusio recipitur ab omnibus Thomistis, et esi communis inter Theologos. Tuentur enim illam Magister BOMV- in '2. dist. 26, cap. ultimo. Bonaventura, i£rjo'i. dist. 28, art. 1, qurstione 2, el 3. Scotus Gibrv- ftn/cai dist. quxst. ultima. Durandus, quxst. ft 5. Richardus, art. 1, quxst. 1. Gabriel, Al' «'η. q i rst. 1, art. 1. conclusione 1, et in Canone yj-'■'·1 Misse lectione 78, dub. 4. Petrus AliacenVeg. cis, in I, qu. 9. Driedo, libro 1, de libero cÎ>dhau'*» cujus nuper meminimus, adRomaAdBniii. nos 2 : Gentes, qux leges non habent, natu" raliter ea, r/ua? legis sunt faciunt, etc. Nam adverbium illud, Naturaliter, idem signi­ ficat, atque ex vi natura, seu per naturale lumen, et naturales vires, quas unusquis- in- que habet ex sua natura, atquo adeo sino ope, vel indigentia alicujus, quod naturæ debitum non sil. Et quia hoc testimonium, nonnullaquealia ex scriptura, accepta, late ad rem expendit Suarez, citato libro \,cap. 8, id nos facere supersedemus. 29. Probatur deinde ex Divo Augustino, quem Auctores contrarii potentissimum sibi patronum arbitrantur. Etenim libro de Spiritu et littera cap. 27, ubi exponit præcitatum Apostoli locum : Gentes, qux legem non habent, etc. cum primo exposuisset il­ lum de gentibus ad evangelium conversis, et gratiam jam habentibus, addit aliam in­ terpretationem de nondum conversis, sed carentibus omni gratia de quibus sic loqui­ tur : α Si autem hi, qui naturaliter, quæ D a legis sunt, faciunt, nondum sunt habendi a in numero eorum, quos Christi justificat σ gratia, sed in eorum potius, quorum «r etiam impiorum nec Deum verum vera­ citer, juslequecolentium, quaedam tamen (Z facta vel legimus, vel novimus, vel audi­ a vimus, quæ secundum justitiæ regulam a non solum vituperare non possumus, ve­ « rum etiam merito, recteque laudamus : « quamquam si discutiatur, quo fine fiant, « vix inveniuntur, quæ justitiæ debitam laudem, defensionemve mereantur. » Concedit ergo etiam in illis, qui omni gra­ tia destituti sunt, aliquaopera (tametsi rara) quæ secundum justitiæ regulam vituperari non debeant, imo debeant laudari : atque adeo quæ sint bona moraliter, nulloque ex capite vitiata : nam quæ talia non essent, non justitiæ laudem, sed vituperationem potius mererentur. Diximus tametsi rara, quia id ostendunt ultima illa verba I ix inveniuntur, quxjustitix laudem mereantur : haud tamen exclu­ dunt, quin inveniantur aliquando pradictaopera : nam quod invenitur vix, revera invenitur, licet non communiter, et in plu­ ribus, sedægre, et in paucioribus. Ut cum Scriptura dicit : Justus vix salvabitur, non negat, imo affirmat salvandos esse justos; sed ostendit difficultatem in salute asse­ quenda, et brevem numerum salvandorum in comparatione longe majoris numeri re­ proborum. Ex quo etiam habetur non esse i necessarium in verbis Augustini particu­ lam illam ci.r, ita presse accipere, ut inter innumeros actus malos, qui ab infidelibus I carentibus gratia eliciuntur, unus tantum, 1 vel alter reperiatur bonus. Sed possunt reI periri absolute multi actus boni, quamvis comparatione y DISP. II, DUB. II. comparatione longe majoris numeri actuum malorum perpauci, et rari dicantur. Sicut justi, qui salvandi sunt, absolute non sunt pauci, sed multi, licet videantur pauci, et rarissimi colluti ad innumeros, qui con­ demnantur. E'c.3 Sed quamvis præd ictus Augustini locus ita clarus videatur; nihilominus Gabriel Vasquez, disput. 190, cupite 17, conatus est il­ lum infirmare : evasionem vero in eo cons­ tituit, quod Augustinus, illo capite 27 (quod finit verbis adductis) hyperbasi usus, reli­ quit sensum eccliplicum, et imperfectum, quousque sequenti capite illum absolvit : non quidem absolute concedendo, vel ap­ probando anterioris capitis doctrinam, sed admittendo duntaxat sub conditione, et ex aliorum sententia : ut ostenderet, quomodo etiam posteriori illa expositione verborum Pauli admissa, maneret adhucdiscrimen in­ ter novum,et vetus testamentum, dum illud legem scripsit in tabulis lapideis; istud vero in cordibus fidelium : quod erat in­ tentum utriusque capitis. Ctefs- 30. Hæc tamen evasio omnino est insuffiü;y- ciens : quia licet Divus Augustinus in tra­ denda, aut admittenda prædicta secunda expositione, sub conditione tantum sit loqaatus; illa tamen admissa, absolute, et ex propria sententia pronuntiat in utroque capite non pauca, quibus assertio nostra exprimitur : uti sunt verba illa capitis 27: » Quædam tamen facta vel legimus, vel novimus, vel audivimus, quæ secundum v justitiæ regulam non solum vituperare ■ non possumus, verum etiam merito, recteque laudamus; etc. » Quod ergo Sanc­ tus Doctor tradit ut a se lectum, cognitum, vel auditum, non sub conditione, sed abso­ lute tradit. Et etiam in ipso capite 28, ad quod Vtisquez recurrit, pro intelligentia illorum, quæ in antecedenti imperfecta re­ manserant, idem absolute affirmat : dum incipit : « Verum tamen quia non usque - adeo in anima humana imago Dei terre■ norum alfectuum labe detrita est, ut • nulla in ea velul lineamenta extrema remanserint : unde merito dici possit etiam in ipsa impietate vitæ suæ facere ■.· aliqua legis, vel sapere, etc. Et inferius : « Nam et ipsi homines erant, et vis illa « naturæ increat eis, qua legitimum ali« quid anima rationalis, et sentit et facit, * etc. n Sane sicut quod imago Dei inanima non ita fuerit deleta per peccatum, quin saltem lineamenta aliqua ibi remanserint, 153 non potuit Augustinus ex falsa supposi­ tione, vel ex aliena tamen opinione affir­ mare, curn id apud omnes catholicos in confesso sit : ita dici non potest ex aliena tantum sententia, vel falsa suppositione affirmasse, quæ ex præd icto principio in­ tulit : videlicet homines impios, et gratia destitutos sapere, et agere aliqua opera con­ sona naturali legi, inesseque humanæ na­ turæ sufficientem vim ad aliquid bonum, seu legitimum faciendum. Multoque minus dici potest protulisse ex idem, falsa suppositione, vel ex aliena tantum sententia, quæ paulo inferius addit dicens : u Sicut enim impediunt a vita æternajusa tum quædam peccata venialia, sine qui« bus hæc vita non ducitur : sic ad salutem « æternam nihil possunt impio aliqua bona a opera, sinequibus difficillime vita cujus« libet pessimi hominis invenitur. » Ecce non solum absolute affirmat reperiri in ali­ quibus hominibus alias pessimis, et omni gratia destitutis aliqua bona opera ; sed ait difficillimum esse inveniri aliquem quan­ tumvis pessimum in quo non reperiantur. Sicut autem nullus negabit Sanctum Doctorem in illis verbis : Non impediunt a vita æterna justum quædam peccata venialia, sine quibus hæc vita non ducitur, loqui ab­ solute, et ex propria sententia : ita negari non potest loqui eodem animo in istis : Ad salutem æternam nihil prosunt impio aliqua bona opera, sine, quibus difficillime vita cujuslibet pessimi hominis invenitur. 31. Alter locus sumitur ex libro 3 Hy- conürpognost. paulo post initium ubi ita habetur : « Esse fatemur liberum arbitrium « omnibus hominibus habens quidem ju« dicium rationis, non per quod sit ido« neum, quæ ad Deum pertinent, sine Deo, « aut inchoare, aut certe peragere : sed « tantum in operibus vitæ præsentis, tam « bonis, quam etiam malis. Bonis dico, « quæ de bono naturæ oriuntur : id est, « velle laborare in agro, velle manducare. « et bibere, velle habere amicum, velle « habere indumenta, velle fabricare do­ te mum, uxorem velle ducere, pecora nu­ et trire, artem discere diversarum rerum ■Vi": ■J f. ! ί Î 'Ϊ· Η.·;* ;h ! J 1 I >. 'i w fl 156 DE NECESSITATE GRATI .E. Nec satisfacit, quod ait Vasquez damnari scilicet praedictas propositiones non propter substantiam doctrinae, sed propter censu­ ram illam contraria sententia? : Cum Pe­ lagio sentit, el Xon nisi Pclagiano errore,etc. Nam contra est, quod cum constet illas abso­ lute damnari, adeoque absolute esse falsas ; quod ob solam censuram damnentur, non constat, nec potest facile ostendi. Praeter­ quam quod cum ex illa condemnatione ha­ beatur, sententiam nostram, quæ negat necessitatemgratiæChristi ad singula opera, nullam facere injuriam prædicta» gratiæ ; consequenter habetur, nihil falsam in sen­ tentia contineri : nam si essset falsa, inju­ riam procul dubio faceret prædictæ gratiæ, negandoejus necessitatem, quæ negari non deberet. Ratio inedatnen'jIIs. Com. Trid. præstantiora opera hominis sani, neque omnino nullum exercere ; sed exercet ali­ qua faciliora, quibus vitam se habere os­ tendit, quamvis viribus debilitatam, et in­ firmam. Unde quemadmodum si esset ali­ quis, qui nullum prorsus vitale opus [ær se exercere posset, non infirmum, sed mor­ tuum eum putaremus : ita dicendum esset de libero arbitrio si nullum bonum prorsus opus propriis viribus posset elicere. Et quia Patres, et Theologi ad explican­ das naturales vires liberi arbitrii post pec­ catum utuntur sæpe hoc exemplo hominis 9 neque mortui, neque sani, sed viventis, el infirmi ; nobis etiam in hac materia præ oculis habendum est, quia rem optime de­ clarat. Præsertim cum sacra scriptura eo­ dem exemp'o ad id ipsum utatur, ut constat Luc. capite 10, ubi status hominis, et ejus liberi arbitrii, post peccatum describitur § HI. sub typo illius viatoris ; qui descendens ab Jerusalem in Jericho incidit in latrones, et Eadem communis sententia ratione fulcitur. plagis acceptis non omnino mortuus, sed vulneratus, et semivivus relictus fuit. 36. Praecipua ratio pro nostra assertione 37. Dices cum Vasquez satis esse ad sal­ Ensi habetur apud D. Augustinum, et D. Thovandam existentiam liberi arbitrii, et quod rrtam in locis citatis, et eam tangit Conci­ non sit mortuum, aut extinctum sicut hae­ lium Trident. 6. cap. 1, Can. ô.potestretici volunt, quod maneat in eo libertas, que ad hanc formam redigi. Homo per et indifferentia ad utrumlibet : ut revera peccatum non amisit liberum arbitrium, manet, dum potest pro libito hunc, vel illum quod est facultas humanæ naturæ ad eli­ actum malum, vel indifferentem elicere : gendum inter bonum, et malum : sed con­ quamvis ex se non habeat vires ad aliquod servat illud inextinctum, licet infirmum, bonum morale exercendum. et debilitatum : ergo adhuc in natura lapsa Sed hoc nullius momenti est : nam Con- ρηό potest suis propriis viribus adeoque sine cilia, et Patres in eodem sensu, et respectu dite. recursu ad gratiam efficere aliquod bonum ejusdem negant liberum arbitrium extinc­ opus morale. Antecedens est ita certum, ut tum fuisse per peccatum ; respectu cujus contrarium sit error in fide, ut constat ex affirmant mansisse viribus attenuatum et Tridentino, cit. can. 5. Ubi contra hæreticos tollentes de melio liberum arbitrium j infirmum, ut constat ex verbis Tridentini Cooi. Trii citato capite I, sessioneG, ubi cum dixisset, prædictus error condemnatur his verbis . post Adæ peccatum neque gentiles per vim «Si quis liberum hominis arbitrium post Adx naturæ, neque adhuc ipsos Judæos per legis peccatum amissum, et extinctum esse dixerit, Moysi litteram potuisse a peccato resurgere, etc., anathema sit. Consequentia vero pro­ batur. Tum quia nisi homini ex sua natura i addit : Tametsi in eis liberum arbitrium mi­ nime extinctum esset, viribus licet attenuatum inessent vires ad exercendum unum, yel et inclinatum. Cum igitur attenuatio, et in­ alterumopus bonum ; ejus arbitrium potius firmitas per peccatum incursa, non sit penes ut mortuum, vel extinctumhaberetur.quam minorem aliquam libertatem ad opera mala, ut attenuatum, el infirmum. Potentia nam­ vel indifferentia (non enim hujusmodi li­ que, cui pro nullo opere vires suppetunt, bertas minorest post peccatum, imoest ma­ mortua potius, quam infirma reputatur. jor, quam esset in natura integra, ut ex se Infirma autem tunc dicitur, quando vel liquet), sed tota ea infirmitas consideretur ægre, et cum difficultate, absolute tamen penes virtutem, et facultatem ad bonum potest in actum prorumpere. Tum etiam morale exequendum ; oportet, ut respectu exemplo hominis infirmi : q11* quoniam istius boni, et respectu virtutis, et facultamedio modo se habet inter sanum et mor­ tuum ·, neque potest per se exercere omnia 1 tis naturalis ad prosequendum illud verificatur. 1 DISP. Il, DUB. 11. fleatur, quod liberum arbitrium non est mortuum, neqae extinctum, sed dumtaxat infirmum, et debilitatum : atque adeo quod possit exequi tale bonum per prædictam facultatem naturalem, el sine recursu ad gratiam. 38. Ex quo patet, vitam , quam sancti Patres, el Concilia tribuunt libero arbitrio post peccatum, ratione cujus dicunt non mansissemorluum, aut extinctum, non esse dumtaxat vitam, seu libertatem, qua in or­ dine physico se habet ad plura indifferenter allingenda(quani possumus appellare vitam, sive libertatem physicamjsed esse virtutem, el facultatem, qua vivit in ordine ad bonum morale, el per quam, utcumque est liberum a subjectione ad peccatum potens operari extra hanc subjectionem actus bonos, et honestos. Patet etiam Concilium Tridentinum in prædicta sessione duplicem errorem con­ demnasse circa liberum arbitrium : alte­ rum illorum liæreticorum, qui negant ejus libertatem eliam physicam ad quaevis opera omniaque fatali quadam necessitate evenire arbitrantur : alterum eorum, qui dicunt fa­ cultatem humani arbitrii boni operativam, ita esse amissam, seu extinctam per pec­ catam primi parentis, ut non nisi ad pec­ candum vires, et libertas in eo remanserint (quod est mansisse mortuum, et extinctum in ordine morali). El licet condemnatio primi erroris minus ad præsensconducat ; condemnatio tamen secundi (quæ etiam ha­ betur in supra dicta Bulla Pii V et Gregorii XIII contra Michaelem Bajum)omnino confirmat nostram assertionem. 5% 39. Quæ ut magis roboretur, et declare­ tur, animadvertendum est, voluntatem nos­ tram pro statu viæ non ea solum ratione dici liberum arbitrium, quia est indifferens, seu non determinata ad aliquod ex contra­ dictionis extremis (in quo consistit libertas physica) sed etiam quia inest ei vis, et fa­ cultas adeligendum inter bonum honestum, elmalnm oppositum, et utrumlibel prose­ quendi, et hoc indicatur, cum communi­ ter dicilur de libero arbitrio quod esi (acufta.s voluntatis, el rationis. Cum enim quaelibet natura ex se afferat inclinationem ?.d bonum sibi proprium, et proportiona­ lem, perquam apta, et sufficiens est ad il­ lud prosequendum ; natura rationalis pecu­ liariter sibi vendical, tum quod ea inclina­ tio est ad bonum rationi consonum, seu honestum, quia hoc dumtaxat est proprium 157 bonum talis naturæ, ut natura est. Tum etiam quod non respicit illud sub determi­ natione ad unum sicut aliæ naluræ ratione carentes; sed cum amplitudine, el univer­ salitate orta ex eminentia ipsius nataræ, et ex universalitate, et ex indifferentia sui ju­ dicii. Tum quoque quod ita tendat ad præ dictum bonum, ut possit etiam deflecti ad malum propter defcctibilitalemcontraetam, et sibi cohaerentem, eo quod est facta ex nihilo. Quia ergo indifferentia, et libertas, quæ est de ratione liberi arbitrii, supponit velut fundamentum prædictam inclinatio­ nem una cum suadefectibilitate(ilaquidem, ut per id, quod ibi est inclinationis ad bo­ num quasi vivat liberum arbitrium; per illud vero quod estdefectibilitatis, et peccabilitatis, quasi languescat, et ad mortem tendat) consequens fit, ut si inclinatio ad bonum deficiat, vel omnino impediatur (si­ cut contingit in damnatis propter obstina­ tionem in malo) quamvis physice loquendo vivum remaneat, et physicam libertatem conservet; moraliter tamen pro mortuo re­ putetur, potiusque ut omnino servum, et captivum peccati, quam ut liberum habea­ tur. At vero dum prædicta inclinatio ad bonum expedita manet, quamvis defectibilitatis, et pcccabilitatis servituti admixta ; manet vita, et libertas arbitrii, non tantum physica, sed etiam moralis ; debilis tamen et infirma propter prædictam admixtionem. Tunc autem omnino sanabitur, perfectissimaque gaudebit vita, et libertate, cum per gratiam, et ejus confirmationem liberabitur omnino a peccati servitute, omni defectibilitate sublata, vel prorsus impedita. Hinc ergo expenditur vis rationis faclæ Insiaupro assertione : quia liberum arbitrium raiur fundanon esse extinctum. vel murtuum, ut Sancti uientum. Patres, et Concilium damnantes contra­ rium errorem loquuntur, non est aliud quam conservare liberam, et expeditam naturalem inclinationem ad bonum hones­ tum, quam ipsa rationalis natura ex seipsa affert : sed dum manet expedita hæc incli­ natio, adsunt vires ad operandum bene mo­ raliter : ipsa quippe inclinatio prædictas vires constituit : igitur ad vitandum supradictum errorem, debemus omnino asserere mansisse in libero arbitrio non qualemcumque indifferentiam, sed una cum facul­ tate, et viribus ad bene moraliter agendum : posseque inde sine recursu ad gratiam ali­ quando ita operari. 40. Nec refert si ex doctrina Adversario- 158 DE NECESSITATE GRATIÆ. u^^o-rum secundo respondeas necessitatem grasin- tiæ ad bene operandum non oriri ex defectu naturalium virium, sed ex indeterminatione humanas natura?, et voluntatis, quæ cum ex se sit indifferens, et in quadam con­ tingentia ad bonam, et malam operatio­ nem, et bona operatio ex multis capitibus impediri possit, indiget aliquo concursu Dei, vel aliqua cogitatione congrua, per . quam inter ipsa impedimenta, aut illis se­ moti?. determinetur, et applicetur ad ac­ tum bonum, a maloque removeatur. Et quia talis concursus est extra beneficium creationis, et non debetur ex generali, et communi providentia, ob idque sine ejus præjudicio multoties denegatur ; necesse est pro prædicta cogitatione, vel concursu ad gratiam recurrere : quatenus gratia dicitur omne quod supra naturæ debitum a Deo exhibetur. lapug. Non itaque hoc referi : ratio enim a nobis faiio. facta omnino excludit hanc evasionem : tum quia eo ipso quod natura humana per se habeat vires ad operandum bene moraliter, ex seipsa postulat concursum Dei necessa­ rium ad ita operandum : eidemque provi­ dentiae, quia talis natura cum illis viribus creata est, et conservatur ; incumbit prae­ bere omnem illum concursum, qui necescarius est, ut praedictae vires aliquando in actum prorumpant. Frustra quippe naturæ auctor dedisset vires per se sufficientes ad aliquem actum eliciendum, nisi ex eadem providentia, quæ vires illas tribuit, para­ tum haberet concursum necessarium, ut aliquando exercerentur. Non ergo talis con­ cursus dicendus est extra communem pro­ videntiam, aut supra naturæ debitum, sed quid ab ipsis postulatum, atque adeo neque pro illo recurrendum est ad specialem pro­ videntiam ordinis gratiæ. Tum etiam quia quod natura rationalis, et ejus voluntas sit indifferens ad bonam, et malam operationem, possitque pro oc­ currentia impedimentorum singulis mo­ mentis a bona excidere, et ad malam deffecli ; non convincit concursum Dei ad illam priorem determinantem superare exigentiam ipsius naturæ : immopotius op­ positum suadet. Nam potentiæ ita indiffe­ renti debitus est ex communi providentia concursus necessarius, ut de facto operetur ·. esset quippe monstruosum, atque adeo con­ tra talem providentiam, quod prædicta po­ tentia maneret semper, aut longo tempore suspensa ab omni actu : sed concursus ita debitus non potest esse ejusmodi, quo sem­ per male utatur, et semper peccet : alias ta­ lis potentia non esset ex se indifferens, sed potius ad malum determinata, et quantum est ex se, sibique relicta in malo obstinata: qnæenim est indifferens,sicut non pelitconcursum, quo semper bene operetur, ita exi­ gere nequit concursum, quo semper male utatur, semperque a bono deficiat. Erit ergo indebitum ex vi prædicta? indifferenti®, et ex communi providentia, cui subjacet, ut quandoque sibi præbeatur imus ex prædictis concursibus, quandoque alter : atque adeo, quod quandoque, aut sæpe sæpiusdefectuose, quandoque autem bone moraliter operetur : et si ita debetur naturæ, non uti­ que erit gratia. •11. Cujus adhuc major ratio reddi potest : Vfj«. quia ad eandem providentiam, cui incum­ bit producere, et conservare aliquam poten­ tiam. ut constitutam ad agendum in actu primo, incumbit etiam praebere concursum necessarium ad actum secundum proportionatum, et correspondeniem ipsi actui pri­ mo : alias talis providentia non perfecta, et Deo digna, sed diminuta, et imperfeclain suo ordine censetur. Unde quia voluntas nostra, ut constituta ad agendum in actu primo ex communi providentia importat vires,et inclinationem ad bonum honestum, ita quod retineat propriam defectibilitatem, et peccabilitatem ; necesse est, ut ex eadem providentia debeatur ipsi talis con­ cursus ad actum secundum, ut quandoque recte operetur, quandoque vero a rectitu­ dine deficiat. Ex eo ergo quod natura hu­ mana indifferenter se habeat ad bonum, et malum, minime infertur habiturum ratio­ nem gratiæ, quemlibet concursum deter­ minatum ad bene agendum. Ad hæc . con­ cursus ille, cujus defectus constitueret monstrum, vel præternaturale in aliqua natura, debitus est ex communi providen­ tia, et ex principiis ipsius naturæ-, non enim necessaria est providentia specialis, aut ali­ quid supra naturæ debitum, ut monstra, et præternaturalia non contingant. Quis au­ tem dubitet monstruosum, et præternalurale futurum, si in natura humana, sive jam lapsa, sive in puris naturalibus consti­ tuta nullum suppositum aliquando bene moraliter operaretur, sed omnia in omni­ bus suis actibus peccaminose agerent? IgiI tur concursusDei necessarius ad operandum bene moraliter saltem aliquando, per quod monstruositas ista vitatur, debitus est ex exigentia „ ; DISP. II, D(;B. IL exigentia naturæ, el ex communi provi­ dentia. 42. Confirmatur ex his, quæ cernimus in naturis non rationalibus, ubi non est locus gratiæ, quæ quidem licet careant libertate,. habent tamen aliquam indifferentiam res­ pectu multorum, quæ possunt sic, vel aliter illis contingere, possuntque earum propriæ actiones impediri ex diversis capitibus,adeo ut vix sit aliqua natura, quæ hujusmodi in­ differentiae, et contingenti» non subjaceat. Et nihilominus non tribuitur gratiæ, ut speciali providenti», quod non impedian­ tur, et quod juxta naturalem inclinationem operentur. Ergo quod natura rationalis ha­ beat prædictam indifferentiam, ut juxta in­ clinationem ad bonum, vel juxta opposi­ tam defectibilitatem operetur, non est sufficiens ratio, ut tribuamus gratiæ, vel speciali providenti»,' quod sequatur ali­ quando prædictam inclinationem, et a defectibilitate caveat eliciendo actus morali­ ter bonos. Immo in ipsa natura humana datur ex parte intellectus eadem ferme in­ differentia, et contingentia ad veram, et falsam cognitionem, quæ invenitur in vo­ luntate ad bonum, et malum morale : et tamen, ut vidimus dubio præcedenti, non est necessaria gratia proprie dicta ad quam­ libet veritatem cognoscendam. Ergo, etc. Quod autem dicitur in evasione Deum multoties negare concursum ad bene ope­ randum sine præjudicio communis,et gene­ ralis providentiae, convincit talem concur­ sum non deberi naturæ humanæ, ut in omnibus, et pro semper : non autem con­ vincit, quod non sit illi debitus aliquando, et in aliquibus : sicut de bonitate ingenii, de differentia sexus, de, vit» diuturnitate, et similibus, quæ a nemine gratiæ nomine insigniuntur, ut num. 25 dicebamus, et iterum tangemus num. 74. § iv. Eadem communis assertio alia via roboratur. 43. Alia via probari potest assertio nostra, nimirum ab inconvenientibus, quæ exopposita sententia inferuntur : si enim nul­ lum opus honestum, quantumvis tenue, et modicæ bonitatis fieri potest sine gratia, sequitur primo communem, et generalem Dei providentiam in gubernatione humanæ naturæ dicendam esse sterilem, vacuam, et 159 infructuosam, nec nobiliori, aut præsfantiori fini deservientem, quam peccatorum permissionibus : hoc enim satis derogat ipsi Divin» providenti»; immo cuilibet provisori non parum derogaret, si dicere­ mus eum in id solum incumbere, ut peccata permittantur, et mala non vitentur : ergo, etc. Sequela probatur : nam generalis pro­ videntia non includit gratiam, neque ultra extenditur, quam debitum est ipsis rerum naturis, quarum regimini, et directioni in­ cumbit : si igitur absque gratia in tota hu­ mana natura nullum fit opus bonum; sed omnia defectuose, et peccaminose contin­ gunt, plane sequitur, quod ex vi prædictæ procidenti» non aliud, quam mala, et pec­ cata in natura humana reperiantur : solum ergo malorum, et peccatorum permissiones erunt fructus talis providenti» : respectu vero bonorum manebit utique vacua, steri­ lis, et infructuosa. 44. Apparebitque evidentius hoc inconve- Explicaniens animadvertendo, quod Deussineullo, tun vel su» providenti», vel humanæ naturæ, aut alterius præjudicio potuit omnia, qu» creavit, et conservat, soli generali provi­ denti» committere, non utendo pro alicu­ jus directione providentia ordinis grati» : si enim aliqua ratione astringeretur uti hac posteriori providentia, non esset jam pro­ videntia ordinis grati», sed potius ordinis natur», atque adeo sub generali compre­ hensa : quia ad ea, quæ sunt ordinis grati» Deus etiam ex suppositione conditionis re­ rum nulla lege astringitur, nisi sua sponta­ nea, et gratuita promissione. Supponamus ergo Deum in gubernatione universi gene­ rali tantum providentia uti voluisse, quo casu non ideo deficeret a munere creatoris, et conservatoris : quia minus hoc non nisi prædictam providentiam postulat. Vel ergo tunc daretur aliquod bonum opus morale in hominibus, vel omnes eorum actus essent peccaminosi? si primum dicatur; cum nulla ibi esset gratia, neque alia præter genera­ lem providentiam, dicendum quoque erit ex sola hujusmodi providentia, adeoque sine recursu ad gratiam posse fieri tale opus. Si secundum ; fatendum est omnes illam Incon­ venien­ providentiam, ut ambit creatoris, conser­ tia ad­ verse vatoris, et gubernatoris munia, manere va­ opinio ­ cuam, et infructuosam, utpote omni fructu nis. boni operis destitutam : immo sterilem, et insufficientem esse, ut talem fructum affe­ rat : quia se sola non sufficit præbere con­ cursum ad talem fructum germinandum. 160 b4 t · ·« DE NECESSITATE (IRATI.E Secundo infertur juxta prædictam sen­ tentiam non solum fore gratiam, quod homo aliquando bene mora!iter operetur. aut quod non operetur male, sed etiam quod non semper operetur pessime : quod est as­ serere generalem Dei providentiam secun- j dum se spectatam non solum perpetuo ex- ' lendi ad solam permissionem malorum, sed extendi dumtaxat ad permissionem pessi­ morum ; utquehæc non contingant, recur­ rendum esse ad providentiam ordinis gra­ tiæ. Ex quo etiam fieret, quod constituto i universo sub prædicta tantum generali pro- l videntia (uti esset, si homo conderetur, et conservaretur in puris naturalibus) omnes actus humani fierent ab hominibus pejori, et deteriori modo, quo possent contingere. Hoc autem inconveniens, immo absurdum esse nemo non videt. Sequela vero probatur : nam potissima ratio apud Auctores prædictæ sententia?, est indifferentia humanæ naturæ, i et voluntatis, ad bene, vel male operan­ dum, indeque inferunt esse gratiam, quo­ ties per divinum concursum, vel cogitatio- j nem congruam determinatur ad bonum : quia sibi relicta nunquam non posset deter­ minari ad malum. Cum autem sibi re­ licta nunquam non possit determinari ad pejus -, erit utique gratia, quoties ita non de­ terminatur : sed in minori malo sistit : at­ que adeo ea gratia seclusa perveniet semper ad pessimum. Vel dicant praedicti auctores, cur opus sit speciali providentia ut voluntas j ex se indifferens ad bonum, et ad malum potius ad illud, quam ad istud tendat; non autem ea opus sit, ut eadem voluntas indif­ ferens ex se ad malum, et ad pejus sistat in illo, et ad hoc non pertingat ? Sane nulla alia ratio reddi potest, cur ad hoc posterius gratia, aut speciali providentia opus non sit, nisi quia ex ipsa indifferentia voluntatis ad malum, et ad pejus infertur potius nonsem- | per ad hoc posterius esse determinandam. I sed aliquando ad hoc, aliquando ad illud attenta suavi, et communi providentia. Hæc autem ratio æque convincit, quod attenta eadem providentia, non semper voluntas determinanda sit ad malum, sed aliquando ad hoc, et aliquando ad bonum, cum sit in­ differens ad utrumlibet. Tertio ex prædicta ratione, prout expen­ ditur ab Adversariis sequitur, etiam in na­ tura integra non posse hominem sine gratia aliquem actum bonum exercere : quippe etiam tunc adesset indifferentia ex parte voluntatis ad bene, vel male operandum, opusque esset divino concursu, ut poliusa»! bonum, quam ud malum determinaretur. Et licet aliqui Adversariorum non renuant sequelam admittere; negari tamen non po­ test esse maximum inconveniens, quod eum reliqua? naturæ, quantumvis inferiores, et imperfecte in opera sibi consona, et connaturalia ex vi solius generalis providentia quantoties prorumpant, debeaturque ipsis omnis concursus ad id necessarius; natur® rationali adeo perfecta?, sanae, et integra, ut esset in illo statu, non debebatur sufficiens concursus ad opus aliquod sibi omnino con­ sonum, quale est opus honestum. •15. Denique infertur juxta prædictam sententiam posse hominem disponi ad gra­ tiam, aut eam impetrare per opera solius ordinis naturalis sine aliquo supernatural! Q»tJ· auxilio, quod plane admittit Vasquez, cil. &.Ζί ViH disp. 190, cap. 12, ubi auxilium Dei ad bene operandum requisitum fatetur non essealiquid supernaturale, sed quid contentum intra ordinem naturæ, eaque solum ratione dici auxilium gratiæ, quia non debetur, et quia confertur ex meritis Christi. Insimul concedit per opera ejusmodi auxilio facta, et sola naturali honestate prædita posse hominem justificationem obtinere, Immo etiam si absque prædicto auxilio fierent, dummodo naturali honestate pollerent, idem de illis affirmat ; nam utitur sequenti discursu : « Si posset homo suis viribus ■i sine auxilio gratiæ per Christum aliquod U bonum opus morale efficere, posset etiam a ex se præbere aliquod initium, seu occa« sionem, intuitu cujus auxilium gratiæad remissionem peccatorum ei conferretur: « posset enim opera misericordi® ex seipso habere, et illis gratiam obtinere: σ nam operibus misericordiæ factis solum n ex fine, et honestate virtutis moralis dona « divinæ gratiæ a Deo obtineri satis super« que a nobis monstratum est, etc. » Ha?c ille. Sed quantum a vero aberret prædictus Xws· discursus, nec sine inconvenienti prædic­ wsec» n. tam doctrinam defendi posse, latius consta­ bit ex dicendis disp. seq. disp. 9, et hic breviter potest ostendi : quia Concilium Tridentinum expresse affirmat exordium, sive initium justificationis adultorum a fide, vel vocatione ad ipsam sumendam esse, ut videre est sessione 6, cap. 5, ubi sic habe­ tur : Declarat pr.Tterea ipsius justificationis exordium in adultis a Dei per Christum Jesum prxi-eniente gratia sumendum esse, hoc est DISP. II. DUB. II. es/, <ώ ejus vocatione, etc. Et cap. H ·. Fides est humante salutis initium, fundamentum, d radix omnis justi/icalionis, etc. Si autem alia opera ex sola honestate naturali, et absque auxilio supernatural! facta, sive per modum dispositionis, sive per modum impetrationis ad justificationem possent concurrere, cum alias talia opera fidem, et ejus vocationem multoties praecedant; ex illis procul dubio, et non ex fide esset primum justificationis initium , et exor­ dium. Quod non longe abesset a Semipela­ gianorum errore, ponentium justificationis initium ex nobis, hoc est, ex operibus om­ nino naturalibus, et non ex gratia. Et ideo We· Divus Augustinus ut illorum dogma con­ demnaret, perpetuus fuit in asserendo ini­ tium justificationis non aliunde, quam ex fide, vel vocatione ad ipsam sumendam esse : ut ita verificelur non sumi ex nobis neque ex operibus solius naturæ, quia fides non est hinc, sed ex gratia, ut videre est libro de praedestinatione sanctorum capite 19, depistola 105, ubi sic ait : Restat igitur, ut ipsam /idem, unde omnis justitia sumit ini­ tium, non humano tribuamus arbitrio. Quam doctrinam fuse trademus loco supra citato, ubi varia Vasquii subterfugia confutabi­ mus. Et ideo a longiori ejus impugnatione supersedemus. Ex présent is dubii resolutione alia deci­ duntur. ia? 46. Ut initio hujus dubii observavimus, '% ex ejus resolutione absque novo examine petenda est decisio aliorum, quæ nihil fere difficultatis superaddunt, licet ab aliquibus seorsim pertractentur. Hujusmodi est illud pro quo D. Thomas instituit primum arti­ culum hujus quæstionis : an scilicet possit homo sine gratia cognoscere aliquas veri­ tates? In quo partem affirmativam tuentur omnes Auctores pro assertione adducti. Et ratio habetur ex dictis : quia facilius est verum cognoscere, quam bonum operari : ergo si homo potest absque speciali gratia aliqua bona opera efiicero, pariter poterit absque speciali gratia aliquas veritates co­ gnoscere. Sed quia de hoc specialiter egi­ mus dubio praecedenti, ubi alia adjecimus fundamenta, nonoportet in hujus rei discus­ sione denuo immorari. El hæc circa veri­ tates speculativas. Circa practicas autem, Salmant Curs, theolog. tom. IX. ,-JH ■ —-· 161 quas eo loco ad hunc remisimus, idem fere judicium habendum est, ut paritatis ratio convincit. Diximus idem fere judicium .-quia si datur aliquod bonum opus morale ordi­ nis naturalis, sed adeo excellens, ut postu­ let pro hoc saltem statu specialem gratiam : pariter judicium practicum, ulomnino prac­ tice dictat tale opus, et illud exercite in­ fert, postulat similem gratiam. Quæ autem sint ejusmodi opera, atque subinde judicia practica, ex dicendis dub. 4 et 8, constabit. 47. Secundo habemus decisum dubium, quod tractari solet circa necessitatem gratim ad vincendas tentationes leves,autsaltem ad resistendum illis (pro gravibus enim erit infra dubium speciale ibique in­ notescet, quæ tentatio, vel unde gravis, aut levis nuncupetur) quoad leves ergo, si vera pro assertione tradidimus, plane sequitur posse hominem sine gratia saltem aliqui­ bus earum resistere. Et ita docent omnes Auctores, quos pro assertione principali ad­ duximus, ratioque videtur perspicua: nam cum ejusdem rationis sit prosequi aliquod bonum, et declinare ab opposito malo ; virtus, quæ sufficit ad illud prius, etiam sufficiet ad hoc posterius, saltem quando propositio mali non est vehemens ejus per­ suasio : uti non est, quæ fit pertentationem levem. Immo multoties minus sufficit ad malum vitandum, quam ad bonum prose­ quendum : quia hujus prosecutio se habet quasi ex additione ad illius fugam , et eam includit, vel supponit : ergo semel ostenso posse hominem sine gratia exercere aliqua opera moraliter bona, probatum quoque manet posse aliquibus tentationibus, scili­ cet levibus resistere. Et confirmatur : quia non magis vulne­ rata est in homine per peccatum vis irascibilis, cui incumbit repugnare mala, et tentationibus non cedere ; quamvis concu­ piscibilis, ad quam spectat prosecutio boni (sive facultates istœ considerentur, ut sunt appetitus sensitivus, sive ut perlinens ad voluntatem, de qua etiam suo modo enun­ tiantur, quamvis in ea non différant reali­ ter) si ergo vulnus concupiscibilis non ita extinxit virtutem prosecutivam buni, quin reliquerit sufficientes vires ad eliciendos aliquos actus honestos sine auxilio gratiæ, non est,-cur dicamus vulnus irascibilis ita etiam sauciasse, ut non remaneat sufficiens fortitudo ad resistendum aliquibus tenta­ tionibus saltem ex levioribus. 48. Si autem inquiras, an quæ dicuntur 13 2 COûsecia* riiifn. d; · > JL··«*» DE NECESSITATE GRATI.E. Dab.oai leves, possint omnes collective, vel saltem d^· divisive vinci absque gratia ; aut vero sint aliquæ, quibus nequeat voluntas propria vir­ tute resistere ? Respondent aliqui pretentationibus, quæ sunt a Dæmone, semper nobis opus esse gratia, ne ab illis superemur ; secus vero pro aliis, quæ sunt a mundo, vel a carne. Et reddunt rationem zquiadæmones propter inimicitiam, et odium erga ge­ nus humanum semper nos gravissime len­ tarent. nisi divina protectione, et bonorum Angelorum cura compescerentur. Unde si­ cut quod non semper graviter ab illis len­ temur, deputandum est huic gratiæ : sic etiam adseribendum est illi, quod non vin­ camus. Verum quidquid sit de hac doctrina (ad praesens enim parum refert, ansittribuen­ dum gratiæ, seu gratuita? protectioni Dei, ut Angelorum curae, quod non semper dæmones graves nobis tentationes inferant ; aut vero ipso naturali rerum cursu, et sine recursu ad gratiam id aliquando possit eve­ nire de quo alibi) proposita interrogatio aliter expendenda est : non enim quærit, an ex gratia, vel aliunde proveniat, quod non graviter sed leviter tantum a Dæmone ad peccandum provocemurfundecunque hoc proveniat) sufficiant nobis naturales vires liberi arbitrii ad resistendum tali tentationi, vel necessarium sit etiam supposito, quod sit levis ·. ad speciale auxilium gra­ tiæ pro ejus resistentia recurrere. âçpju. 49. Dicendum itaque est, undecunque Uo^n- lentatio proveniat, dummodo levis sit, non esse necessarium |>er se auxilium gratiæ ad ei resistendum : atque adeo posse homi­ nem sine prædicto auxilio resistere cuilibet levi tenlationi, non tamen omnibus collec­ tive, ita ut voluntas nulli earum cedat. Ratio quoad primam partem est : quia sup­ posito, quod lentatio sit levis (undecunque proveniat) non excedit ejus resistentia fa­ cultatem liberi arbitrii : sicut non excedit illam quodcunque opus modicæ bonitatis, et difficultatis : huic enim comparatur re­ sistentia lentationis levis, sicut resistentia gravis comparatur operi difficiliori, egregiæque virtutis. Sicut ergo pro opere facili, et modicæ bonitatis, quodeumque sit, suffi­ cit prædicta liberi arbitrii facultas sine recursu ad gratiam : ita etiam sufficiet pro resistentia cujusque levis lentationis, unde­ cunque ortum ducat. Præsertim quia tentalio a Dæmone. ea solum ratione poterat reddi difficilior ad ei resistendum, quam DISP. Il, diti. II. lentatio a mundo, vel a carne ; quia talis tentalio ex ipso tentatore augmentum su­ meret, et a levi in gravem, seu difficilem ascenderet : ergo supposito (ut casus sup­ ponit) quod nec ex tentalione, neque aliunde ita augeatur, ut ad gravem, vel dillicilem ascendat -, non est cur vinci non possit ea virtute, qua tentationes leves illatæab aliis hostibus superantur. Diximus non requiri per se auxilium gratix ad resistendum cuilibet tenlationi levi, etc. Quia per accidens non negamus posse aliquando requiri, tunc nimirum cum lentatio inducit ad emittendum ali­ quem ex illis actibus, quos homo sine gra­ tia nequit elicere, ut esset amor efficax Dei finis naturalis, et a fortiori quicunque actus supernaturalis ordinis. Necessitas vero gratiæ in hoc casu non omnino est perse ratione ipsius lentationis : quia non est propter ejus intensionem, aut vehemen­ tiam ; sed ratione prædicti actus ; qui licet tentât io abesset, non posset exerceri sine gratia. Secunda pars ejusdem resolutionis ex se est satis nota, fietque notior ex dicendis infra pro necessitate gratiæ ad vitanda pec­ cata venialia. Sicut enim vitare omnia hæc peccatacollecliveclauditdifficultaterasuperexcedenlem communes vi res liberi arbitrii; et ideo necesse est ad gratiam recurrere : ita resistentia omnium prædictarum tentationum, taliter quod voluntas nulli eorum cedat, est opus satis arduum, et difficile, et forte difficilius, quam esset uni, vel alteri tenlationi etiam ex gravioribus resistere. 50. Sed objicit Vasquez disp. 189, cep.^s· ; 15, num. 129, quia si homo absque gratia!*^) potest resistere, vel uni levi tentationi, non est cur non possit resistere omnibus simi­ liter levibus : et si potest resistere tenta­ tioni levi, non est cur non possit gravi re­ sistere. Non enim satis percipit, cur non sufficiat ad omnes, quod sufficit ad quam­ libet, aut cur majore virtute opus sit ad graves, quam ad leves. Sed quis non miretur ingenium aliasacutum, et eruditum, hac in re non animad­ vertisse differentiam inter grave, et leve, inter majus, et minus, inter unum, et mul­ ta : et quod ibi opus est majori virtute, ubi major est difficultas. Num quia homo in­ firmus absque alterius juvamine paucaquædam opera, eaque non ardua exercere pos­ sit ; inferendum est posse exercere omnia, quæ exercet homo sanus, quantumvis ar­ dua. dua, et difficilia ? Haud meliori ergo illationeexeo quod homo sine adjutorio gratiæ possit singulis tentationibus levibus resis­ tere, infertur a prædicto Auctore posse re­ sistere etiam gravibus, aut omnibus levibus collectivo : et ideo ejus replica majori so­ lutione non eget. 51. Tertium dubium, quod hic etiam mo­ 3ωο· vetur ab aliquibus, procedit de homine in ΓΗΕΟ. puris naturalibus : de quo quæri potest, quodquæsitum est de homine in natura lapsa, sive quoad facultatem cognoscendi verum, aut operandi bonum ; sive quoad virtutem tentationibus resistendi. Ejus au­ tem resolutio fere quoad omnia perspicua est ex dictis in hac disp. additis illis, quæ disp. precedent i cap. 2, circa convenien­ tiam, vel differentiam prædictorumstaluum animadvertimus. Cum enim dixerimus aequales vires habiturum hominem condi­ tum in puris naturalibus, atque habet in natura lapsa : eodem fere modo philoso­ phandum est ulrobique, sive quoad cogni­ tionem veri tam practici, quam speculativi, sive quoad operationem boni, sive etiam quoad tentaiionum resistentiam. Atque adeo quod in præsenti statu diximus posse sine recursu ad gratiam, posset in illo per pro­ prias vires, et per concursum sibi debitum, ex sola communi, et generali providentia. Diximus fere quoad omnia, et fere eodem modo.· quia aliquid posset homo in statu naturæ puræ, quod modo non potest, aut saltem nunquam faciet sino conversione ad gratiam. Posset enim tunc elicere amorem efficacem, et super omnia Dei finis natura­ lis, ut dubio sequenti : possetque etiam re­ sistere singulis tentationibus saltem levi­ bus, quæ ibi occurrerent, adhuc circa omissiones, quorumcumque actuum : quia cum nullus esset actus debitus, quem homo propriis viribus elicere non possit, nulla lentatio ex isto capite esset ab eo insupera­ bilis. Deficerent quoque tentationes, quæ modo a dæmonibus nobis inferuntur: quia dæmones tunc non essent, vel non habe­ rent facultatem incitandi homines ad pec­ candum, et ob omnia ista plures actus ho­ nestos exercerent ibi homines quam modo sine gratia, paucioribusquc tentationibus, et peccatis irretirentur. ’«· 52. Denique ex authoritalibus, et ralionibus expensis toto hoc dubio, non obscure infertur eam, quam Vasquez gratiam ap­ pellat, et necessariam adstruit ad elicien­ dam quamlibet· honestam operationem, et 163 cuivis tenlationi resistendum, nomon dum­ taxat habere commune cum vera gratia, quam Sancti Patres, et Concilia contra Pe- Qnaljs lagianos, et Pelagianorum reliquias ubique graib a tuentur. Cum re vera aut vix, aut nullo qu^ modo differat a natura, et naturalibus, pro s®^· quibus, et contra veram gratiam prædicti hæretici dimicabant. Quo fit, ut dum se nimium pro gratia, et contra liberum arbitrium, naturalesque ejus vires conatur ostendere, gratiam supra na­ turam non elevet; immo quæ gratiæ sunt, naturæ adscribat, et utramque confundat. Quæ omnia ex supradictis inferri haud diffi­ cile ostenditur : nara illa congrua cogita­ tio, quam Vasquez vocatgratiam, etad quam praesentem difficultatem reducit, neque egre­ ditur naturæ ordinem, neque superat exi­ gentiam, et debitum naturæ humanæ : quin potius ab ipsa natura juxta communem pro­ videntiam postul itur saltem aliquando, et pro aliquibus suppositis vage sumptis : adeo ut monstruosum quid esset, attenta ea pro­ videntia, si semper, et in omnibus negare­ tur. Quid ergo gratiæ est in illa præter no­ men ? Aut quomodo non cum natura, et naturalibus confunditur, quæ naturæ digni­ tatem, aut debitum non excedit ? Quod enim nulli determinato individuo pro determi­ nato tempore debeatur, aut quod cuilibet designato citra injuriam negari possit, non sufficit ad rationem gratiæ : ut patet in bo­ nitate ingenii, in sexus differentia, in diu­ turnitate vitæ, et similibus, quæ nulli de­ terminato individuo debita sunt; et non idcirco est gratiæ, sed quid debitum naturæ, quod aliquibus conferantur : exorbitaretque a communi providentia naturæ humanæ debita, quod nulli ejus supposito tribue­ rentur. 53. Unde quemadmodum Pelagius, et se- nou. quaces hujusmodi naturalia beneficia liben­ ter gratiam vocitabant, nec tamen per hoc veram gratiam agnoscebant ; quia similia bona sufficienter intra naturæ sinus conti­ nentur ; ejusque potius dignitatem, quam munus aliquod gratiæ demonstrabant : ita libentissime, et sine sui erroris præjudicio hanc, quam Vasquez vocat gratiam, conce­ derent : quia per hoc nihil veræ gratiæ, sed id tantum quod continetur intra naturæ si­ nus, eidemque naturæ debitum est, fateren­ tur ; insimul gratiæ verbo invidiam frange­ rent. ut non male audirent, eo quod initium justificationis aliunde quam ex gratia desu­ mebant. Si enim eo nomine apud Patres, * A DE NECESSITATE GRATI.E. et Concilia venirent quicumque actus natu­ rali honestate proditi, etiamsi ad eos eli­ ciendos necessarius esset concursus conco­ mitans causæ primæ, et cogitatio congrua, qualis per causas communes, et naturales, ex ipsa communi providentia multoties ho­ mini occurrit; neque Pelagius, neque Semipelagiani in hujusmodi gratiam invehe­ rentur, neque pro natura contra gratiæ defensores dimicarent : quippe in ipsamet natura haberent totum, quod volebant, et quod pro justificationis initio assignabant. Neque prodictis actibus, cogitationibus, et concursibus gratiae nomen tribuendum ab­ nuerent, qui libenter naturam ipsam, et naturalia omnia quatenus a Deo gratis creata sunt, gratiam vocabant, ut vidimus t/isp. prxcedenti cap. 4, § 4. Non ergo progratia, et contraejus impugnatores, sed magis pro his, et contra illam pugnant, qui ut defendant necessariam esse pro quovis bono opere, re­ ducunt nomen et rationem gratiæ proprie diclæ ad prodictas cogitationes, concursus, et actus, et inde justificationis initium de­ sumi posse arbitrantur. Defertur opposita opinio cum principali ejus fundamento. 54. Auctores, qui astruunt necessitatem riâ“sçn- gratiæ pro quovis bono opere eliciendo, et pro qualibet tentatione evincenda tripartiti sunt inter se circa modum talis gratiæ. Nam Gregorius in 2, disl. 20, quæst. 1, eam collocat in quadam speciali motione physica, et reali, quam Deus voluntati imprimit prius natura, quam ipsa operetur, et per quam non solum concurrit cum illa ad ac­ tum bonum, sed eam applicat, et determinat physice, et ex parte principii ad talem ac­ tum eliciendum : ita ut pusi la tali motione infallibiliter, et ex natura rei actus sequa­ tur. In quo prædiclus Auctor omnino sequulus est sententiam Divi Augustini, et Divi Thomæ de promotionibus physicis, et quam utriusque sancti Doctoris discipuli modo acriter tuentur. Dicit vero prædictam motionem esse gratiam : quia non est de­ bita; cum sine illa possit voluntas absolute operari, etoperelursæpeactusmalus, quam­ vis nullum bonum sine ea exerceat. Pro ,s, „ qua sententia citantur etiam Capreolus, et Jus. Hispalensis, in prædictadistinctione, etDioDionys. nysius Carthosiensis in 1, (list. 17, quæst. 1, Couirai tentu. Grego­ rius. DISP. II, DuB. II. art. 1, et in 2, disl. 24, 1, art. 2, cl xio Iniis cogitationis cum consensu volunFransciscus Romæus lib. de necessitate, Surri. latis. Sed pro illo id explicat Suarez citato libertate operum, veritate 14, et 15, et alii. lib. l,cap. 11, dicens prædictam connexio­ N'emm quod attinet ad Capreolum, etHisnem non fundari in aliqua ratione existante palensem, licet aperte sentiant requiri pro in ipsa cogitatione anteccdenter ad prodic­ quovis bono opere prodictam Dei motionem, tum consensum, et inferente illum ex na­ et aliquando gratiam appellent ; non tamen tura rei : hanc enim pro viribus cavere ni­ sentiunt esse gratiam proprie dictam, quæ titur, ut longius abeat ab efficacia præmoprobeat justificationi initium ; sed large, lionis physica), quæ ex natura rei habet et minus proprie, quatenus respectu hujus, inferre netum, pro quo exhibetur, sed re­ et illius determinati individui habet ratio­ currit ad scientiam mediam, per quam, in­ nem naturalis beneficii. quit, providet Deus, quando voluntas ex se Aliiprodiclamgraliamconstituunlinqua· operatura sit, et prædicta cogitatione bene dam motione vilali.qua fit,ut voluntasallecla usura, si ea proveniatur. Et in hanc Dei bonitate objecti præbeat suum concursum. præscientiam connexionem illam reducit, Auctores.quibus tribui solet hic modus di­ totamquedifferentiam cogitationis congruae cendi, refert Suarez lib. 1, cap. a numero3, a non congrua ab effectu sumendam autu­ ibique eorum sensum nonnihil examinat. mat, nempe a voluntatis concursu, qui ubi Numero vero primo explicat,quo pactoa prae­ sequitur cogitationem, reddit illam con­ cedente distinguatur, his verbis : Differt au­ gruam; ubi vero non sequitur, incongruam tem hæc sentenlia in multis a précèdent i. Primo relinquit : atque ita non illa quam Vasquez quia ponit hanc praeviam motionem in aliquo vocat gratiam, sed usus, et consensus volun­ actu vitali intellectus,velvoluntat is, quæ sil vel tatis juxta Suarii doctrinam constituit cogi­ cogitat io boni honesti, vel aliqua specialis illu­ tationem in ratione congruae. ■ minatio circa talem cogitationem, vel&uaoitas 55. Argumenta pro hac sententia fere aliqua indita voluntati per modum simplicis communia sunt prodictis tribus dicendi mo­ affectus. Gregorius autem non ponebat motio­ dis, et ideo promiscue ea proponemus, etdinem vitalem, sed impulsum quondam a solo luemus, non prætermissis, quæ pro uno vel Deo voluntati sine efficientia ejus impressum. altero specialius militare videntur. Addu­ Secunda differentia est, quia Gregorius pone-^fcemus autem simul, quæ ex diversis Aucto­ bat illum influxum, ut per se efficientem phy- ti ritatibus desumuntur, quia majori ex parte sice actum bonum voluntatis : hæc autem opi­ eisdem gaudent solutionibus. Primo ergo nio non tribuit hanc physicam efficientiam arguitur ex sacra Scriptura, quæ bona nos­ illis actibus præviis : quia censet voluntatem tra ita divinægratiæ adseribit, quasi absque cum concursu generali esse sufficiens princi\ illa nihil prorsus boni facere valeamus, et pium talis actus : sed requirit illam motio- . l te. ita Joann, cap. 15, ait Christus Dominus: nem, ul moraliter inducentem, et trahentem Sine me nihil potestis facere. Et Paul. 1, ad voluntatem. Tertio differunt : quia hæc opi­ f Corinthios cap. 4 : Quid habes, quod non accenio non dicit voluntatem determinari omnino ' i' pi-di? Quid gloriaris, quod non acceperis. Et ab illa motione ex natura ejus, sicut Grego­ 2, ad Corinth. 3: Non quod sufficientes simus rius de sua motione fmgebat. Hæc Suarez cu­ t cogitare aliquid ex nobis, quasi ex nobis, sed ^'sufficientia nostra ex Deo est. Et ad Ephesios jus verbis consulto uti voluimus, ut ex ejus ore audiremus, quæ fuerit in hac re opinio cap. 2: Ipsius enim factura sumus creati in· Gregorii Ariminensis, et quomodo hic Auc­ Christo Jesu in operibus bonis, quæ prépara­ tor omnino fuerit pro motione, seu præmont Deus, etc. Et ad Philip. 2 : Deus est, qui tione physica, quam discipuli Divi Thomæ. operatur in nobis, et velle, et perficere pro bo­ et Divi Augustini tuentur. na voluntate, etc. Ex omnibus his locis ni­ Tertius modus dicendi est Gabrielis Vas- OjiM titur Vasquez suam sententiam deducere. quez in pr.Tsenii disp. 190, ubi lotam eam ei»s Exprimo, quia si possemus aliquod opus fair. gratiam reducit ad quandam cogitationem, bonum sine gratia Christi, aliquid jam pos­ quam ipse vocat sanctam, seu congruam : semus facere sine ipso Christo Domino, fal— quia est cogitatio boni honesti praecedens sificareturque universalis illa negativa : Sine consensum voluntatis, eidemque voluntati me nihil potestis facere. Ex secundo : quia si ita attemperata, ut posita prædicta cogita­ homo tale opus sine gratia faceret, in ipso tione infallibiter operetur. Non autem satis utique gloriari posset, quasi ex se habito et declarat, unde proveniat infallibilis conne­ non aliunde accepto. Ex tertio : quia cum xio, opus bonum necessario præcedat bona cogi­ tatio, si nec cogitare ex nobis ipsis, seu absque gratia possumus ; a fortiori nequi­ bimus sine illa operari. Ex quarto : nam proplerea dicimur creati in bonis operibus, etc. quia sicut creatio ex nihilo procedit, ita et bona opera absque ullo ex nobis praece­ dente Deus gratuita voluntate præparavit. Ex ultimo denique; quiaita ostendit Paulus, tam initium bonæ voluntatis, quam operis consummationem ex Dei gratia nobis prove­ nire. Ex Conciliis vero objicit 1. Palaestinum ciliis ubi Pelagius coactus fuit retractare hanc paiasiipropositionem : Gratia Dei, et ejus adjuto­ num. rium non ad singulos actus datur, sed in libero arbitrio est, vel in lege, atque doctrina. Sen­ tiebat ergo Concilium pro singulis bonis operibus necessariam esse gratiam; alias prædictam propositionem, ubi contrarium enunciatur, non compelleret revocare. 2. Objicit Concilium Arausicanum, Can. 9, Arausicanmn. ubi dicitur : Domini misericordia est cum et recte cogitamus, et pedes nostros a falsitate, et injustitia tenemus : quoties enim bona agi­ mus. Deus in nobis, atque nobiscum ut ope­ remur, operatur. Et Can. 22 : Nemo habet de suo, nisi mendacium, et peccatum, et simili modo loquitur Can. 11, et Can. 23. Prælerea opponit nobis ex Summis Pon-Ex sum. tificibus Innocentium primum in Epist. 23,mn^cnad Patres Concilii Milevitani (quæ inter tinspriλu mas mus. Epistola Divi Augustini est 98 ) ubi ait : Voluntati liberæ non nisi adjutorium Dei esse nectendum, eamque nihil posse coelestibus prae­ sidiis destitutam. Addit etiam testimonium Cæleslini 1, in Epist. 1 (Quæ scripta fuit Cælesticontra Massil.) Can 6, ubi usus verbis Zozimi,qui pauloante præfuit Ecclesiæsic ait : Quod ergo tempus intervenit, quo ejus (sci­ licet Dei) non egeamus auxilio? in omnibus igitur actibus, cogitationibus, motibus adju­ tor, et protector orandus est : superbum est enim, ut quidquam sibi humana natura prae­ sumat. Nihil ergo boni relinquitur pro quo humana natura gratiæ adjutorio non in­ digeat. 56. Ulterius ex sanctis Patribus multa ad- ex Paducit testimonia quæ prædictam sententiam lribus· confirmare videntur. Hujusmodi est illud Cypriani apud August, lib. 2 retract, cap. 1 : CypriaIn nullo gloriandum quando nostrum nihil irfuy. est. Et epist. 47, idem August. Legimus eis (inquit) librum Beatissimi Cypriani, de ora­ tione Dominica, et ostendimus, quemadmo­ dum docuerit omnia, quæ ad mores nostros t 166 * A ·>. Ί '■· < ·. DE NECESSITATE GRATIÆ. perlinent, quibus recte vivimus, a Patre nos­ tro, qui in coelis est, c.w poscenda, ne de li­ bero prxsumentes arbitrio a divina gratia exArcbr. cum disp. price- ■ denti cap. 3 et 4, ostensum sit ; superse- ! dendum modo est majori probationi. MensS ?θ· ** Yero sancti Patres, et Concilia I Psirii n tria priora eliminarent ; potissimum eam j doctrinam circa necessitatem gratiæ sta- i tuere curarunt, per quam totum nostræ sa­ lutis, justificationis, et glorificationis ne­ gotium divinæ gratiæ, et misericordiæ tribuatur : nihilque ad prædictam salutem conducens humano arbitrio secundum se, et gratia destituto reservetur : quoties ergo requirunt gratiam pro quovis bono opere, aut quoties aiunt nullum bonum opus, sine illa posse a nobis fieri (si sermo sit de gratia proprie dicta) loquuntur de operibus per se tendentibus, et conducentibus ad prædic­ tam salutem, sive per modum meriti, sive per modum dispositionis, aut impetrationis·, r si enim aliquod hujusmodi operum absque gratia per solas vires liberi arbitrii fieri posse concederent, tenerentur admittere aliquod justificationis initium in ipsum li­ berum arbitrium secundum se esse redu­ cendum, et non tutum salutis nostræ nego­ tium divinæ gratiæ adscri bend inn : quod erat assumptum prædictorum hæreticoruin. Per hoc tamen nullatenus negare voluerunt sufficientiam ipsius liberi arbitrii ad aliqua bona opera, quæ nullo ex prædictis modis ad animæ salutem, et justificationem con­ ducunt; sed habent se omnino ad illa de materiali, et quasi non essent. 60. Neque obstat, quod in multis ex præ-ttwck dictis testimoniis sermo est universalis de omnibus, et singulis bonis operibus sine alicujus exclusione, et sine restrictione; vel determinatione ad ea, quæ ad salutem animæ conducunt. Hoc itaque non obest : nam multa alia sunt Patrum, et Conciliorum testimonia, quæ prædictam determinationem expresse continent, et per quæ regulari, et explicari debent, quæ expresse illam non habent. Sufficeret aulem pro omnibus D. August. d.as; lib. 4 contra Julianum cap. 3, ubi sic ad hæreticum loquitur : « Quoniam saltem « concedis opera infidelium, quæ tibi vi­ α dentur bona-, non tamen ea ad salutem « sempiternam, regnumque perducere : σ scito nos illud bonum dicere, illam vo­ α luntatem bonam, illud opus bonum sine α Dei gratia, quæ datur per unum media­ α torem Dei, et hominum, nemini posse « conferri, per quod solum homo potest ad α æternum Dei donum, regnumque per­ « duci. » Cum ergo August, dux, et caput aliorum, qui pro necessitate gratiæ dimica­ runt, itam palam hoc loco se explicaverit, nulla suppetit dubitandi ratio, quominus tam ipse, quam alii voluerint cum prædicta restrictione, et determinatione ubique in­ telligi, quantumvis absolute, et sine illa lo­ qui videantur. Sed multolies alibi eam etiam expresse adhibet, dum opera pro quibus gratiam re­ quirit,dicitesse illa, quæ ad veram justitiam, et ad pietatem pertinent, ut videre est lib. de gratia Christi cap. 26, ibi : Gratiam Dei Idea. sic confiteatur, qui vult veraciter confiteri, ut omnino nihil boni, quod ad pietatem per­ tinet, veramque justitiam sine illa fieri posse non dubitet. Eteodem modo loquitur lib. de I pndest. Sanctorum cap. 2, de bono persever, I cap. 13, de gratia, et libero arbitrio, cap. 28 et DISP. Π, DUB. II. et 2D, sermone 13,de verbis Aposloli cap. 17, epistola 107, el sæpe alibi. Certum est au­ tem apud Γ>. August, non mereri veræ jus­ titia, et pietatis nomen, nisi quæ ex fide est, et quæ ad salutem æternam conducit : ut ex mullis ejus locis ostendit Suarez citato lib. 1, cap. 2. 61. Eandem restrictionem apponunt alii î!f2 : et ora obstruit superborum, et praecipue i neque ex gratia ortum habent, etiamsi ho­ Pelagianorum, qui dicunt bona opera nestate naturali non careant, omittuntur a • virtutum, et legis sine Dei adjutorio ex Patribus, quia neutro modo ad animæ sa­ « seipsis facere posse. In quo dum liberum lutem comparantur, neque ejus per se in­ « arbitrium asserere volunt, ipsum magis terest, sive fiant, sive non fiant. « praecipitant. Ecce enim Dominus hic dicit, 64. Per quod patet etiam ad testimonia U quod sine ipso non solum magna, sed Summorum Pontificum Innocent.et Cælest. ,Λ « nec minima,immo nihil facere possumus, necnon D. Cypriani, et Γ). Ambrosii, om­ u Nec mirum quia nec Deus sine ipso ali— nibus enim quadrat ulraque expositio. Me­ ■ quid facit : suprac.l. Sine ipso factum est lius tamen intelligunlur juxta secundam, « nihil. Opera enim nostra, aut sunt virea quod Pontificibus, et sanctis Patribus « tute naturæ, aut ex gratia divina : si virpraecipua cura fuit de iis, quæ ad salutem u tute naturæ, cum omnes motus naturæ , animæ spectant, et veram gratiam supra « sint ab ipso verbo Dei, nulla natura ad naturæ meritum exquirunt. Simul tamen « aliquid faciendum moveri potest sine i ut quartum illud Pelagianorum, et Semi« ipso. Si vero virtute graliæ, cum ipse sit I pelagianorum dogma rejicerent, extende« auctor graliæ ; quia gratia, et veritas per , bant multoties suam doctrinam ad neces« Jesum Christum facta est, mani festum est, ! sitalem praevii concursus Dei pro quibusvis « quod nullum opus meritorium sine ipso . actibus, exceptis dumtaxat peccaminosis. « fieri potest : 2, Corinth.3.Non quod suffi65. Locus D. Hieronymi specialiter sibi Adh· ·> cientes simus cogitare aliquid ex nobis, I vendicat primam expositionem: quia multa, uts' « quasi ex nobis. » Hæc D. Thomas, quæ quæ ibi commemorantur, non conducunt utramque nostram expositionem continent. ad vitam æternam, et possunt fieri absque Bespon- 03. Quamlibet autem sequamur (ut ad , ulla vera gratia. Requirunt tamen omnia Concuu.alia accedamus testimonia) sufficienter falprævium Dei concursum ob communem sitatis convincitur propositio a Pelagio re­ ! dependentiam causæ secundæ a prima. Et tractata in Concilio Palæst. nempe : Quod 1 quia Pelagius hujusmodi dependentiam, et gratia Dei, et ejus adjutorium non ad singu- i concursum negabat, ingratus, et sacrilegus vocatur, DISP. II, DUB. II. vocatur, nolens Deu rOtribuore excellen­ tiam, et honorem, qui ob prædictain de­ pendentiam ipse debetur. Qua expositione tenebitur uti ipse Vasquez si velit actus illos ambulandi, sedendi, loquendi, cala­ mum temperandi, digitum movendi, et alios de quibus ibi est sermo, etiam in in­ dividuo apud D. Hieronymum esse omnino indifferentes : ut de eisdem, et similibus contendit, tom. 1, in 12, disput. 92. Cum onimpro actibus indifferentibus nemo hac­ tenus veram gratiam requisierit ; adjuto­ rium, quod Divus Hieronymus adstruit juxta illum dicendi modum non ad veram gratiam, sed ad generalem concursum debet pertinere. Testimonia Divi Augustini lucem habent ex aliis ejus locis, praesertim ex illo contra Julianum /i6. 4, cap. 3, cujus verba supra retulimus; ubique enim dum gratiam pro bonis actibus requirit, et quidquid sine illa fit, inter peccata rejicit, loquitur respective ad salutem animæ, proinde de his tantum operibus, quæ prodesse, vel obesse possunt hujusmodi saluti : qualia non sunt opera etiam bona, quæ sine gratia fieri diximus, sicut neque opera indifferentia, quæ Vas­ quez etiam in individuo admittit, et pro quibus uti habet hac nostra expositione. Eundem sensum habet D. Prosper, ut satis declarant ejus verba ; loquitur enim de meritis Sanctorum, quorum aliquid vole­ bat Cassianus a gratia extrahere, et libero arbitrio secundum se adscribere. Et ob hancpræcipue rationem impugnatur a Divo Prospero ; non vero quia aliquod opus bo­ num ad vitam æternam non conducens eidem libero arbitrio, ut adjuto, et moto per generalem Dei concursum reservaret; et eodem fere modo juxta unam, vel aliam; vel utramque expositionem intelligcndi sunt alii Patres, quorum verba omisimus. GG. Superest declarandus D. Thomas, quem mirum est voluisse Vasquez in suum sensum adducere ; cum ita palam pro no­ bis loquitur, sicut vidimus num 33. Res­ pondetur ergo omnia loca, quæ ex illo vitantur, clarissime admittere, immo et continere unam ex duabus expositionibus supradictis. Aut enim non loquitur de gra­ tia, quæ vere, et proprie sit talis ; sed de communi, et generali motione, qua Deus applicat ad agendum quamlibet causam secundam, juxta ea, quæ ex Sancto Doctore circa primum articulum hujus quæstionis observavimus ; aut loquitur de operibus 171 conferentibus ad salutem animæ, et vitam æternam. Priorem sensum habent, quæ citantur ex hac quæstione 109, a primo us­ que ad quartum articulum. Quantum ad primum autem nec Vasq. id negare potuit, quamvis scire dissimulet : nam sermo ibi est in ordine ad cognoscendum verum, etiam speculativum, ad quod fatetur prædictus Auctor non requiri veram gratiam per Christum, et consequenter fateri etiam tenetur auxilium Dei, de quo in prædicto articulo, non contineri sub prædicta gratia, sed sub communi, et generali Dei motione. Et eundem sensum habet Loca ex 2, disl. 28, ex quasi. 24, de veritate art. 14. Nisi quod in verbis, quæ ex hoc posteriori loco afferuntur, commemorat opera ordinata ad salutem hominis, et dum de istis loquitur sine praejudicio nostræ sentential potest intelligi de gratia proprie dicta. De eadem sermonem facit in præsenti art. 6, 7 et 9, quia loquitur de actibus per se conducenti­ bus ad vitam æternam, in G enim loqui­ tur de disponentibus ad gratiam, in 7, de iis, quibus homo a peccato resurgit : et in 9, de illis, quos elicit jam in gratia consti­ tutus, quando per actus suos bonos mere­ tur vitam æternam de condigno. Ob has· ergo rationes in his tribus posterioribus articulis auxilium, quod requirit, nominat auxilium gratiæ, vel gratuitum : quod non fecerat in aliis prioribus, ubi sermo erat de operibus, quæ sistunt in ordine naturali : unde non ex proprio cerebro, sed θ* doc­ trina, et verbis Angelici Doctoris prædicti articuli diversimode de auxilio Dei moven­ tis, et de auxilio gratiæ a nobis intelliguntur. Locus ex 2, 2, quasi. 13G, utrumque sensum accipit : convenientius autem inlelligitur juxta priorem, quia argumentum, cui solutio illa adhibetur, procedebat de operibus aliquorum gentilium, de quibus legitur multa mala tolerasse, ne patriam perderent, aut aliquid inhonestum com­ mitterent. Ingentibus autem, qui ad fidem nullo modo vocati sunt, non satis apparet, quæ fuerit vera gratia, cum hæc communi­ tur exordium sumat afide, vela vocatione ad ipsam. DE NECESSITATE GRATIÆ. § VIII. Duo priora argumenta ex ratione pro eadem contraria sententia. ί 67. Præter argumentum ab auctoritate omnibus Adversariis commune, de quo hu­ cusque egimus, supersunt alia ex ratione, quæ non omnibus illis communia sunt ; sicut nec principia, quibus innituntur. Ad­ ducemus autem in hoc § duo tantum, quæ Gregoriusin nostram assertionemefformat. Argu­ Arguit itaque 1, fere in hunc modum ; nt ment homo operetur aliquem actum ex omni Orçp· rih parte bonum, nonsufficitgeneralis influxus, quem Deus præbet omnibus causis secun­ dis, sed debet specialiter ab ipso Deo mo­ veri, et adjuvari per aliquam qualitatem, vel motionem voluntati impressam, quæ una cum ipsa voluntate talem actum efficiat, deteiminetque illam ad bene operandum : sed hæc motio habet quidquid requiritur ad rationem gratiæ : ergo pro quovis actu moraliter bono est necessaria talis gratia. Pro majoris probatione congerit Gregorius | non pauca, quæ numero sequenti adduce- I mus. Minorem vero suadet. Tum quia ' praxlicta motio non est solus influxus com­ munis. et generalis, quo Deus concurrit j cum omnibus causis secundis ad quoscum- I que earum effectus, et etiam cum ipso ho- I mine, dum elicit actus pravos, sed est in- ! fluxus quidam specialissimus pro omnibus, ! et solis bonis actibus exhibitus, et per quem ! non solum concurrit Deus cum voluntate ! eam partialiter adjuvando, sed ipsam præ- I movet, et facit concurrere, facitque, ut ’ efficiat illam (ut sic dicamus) portionem ’ effectus, quæ eidem voluntati corresponde!. | Quidquid autem Deus præstat præler gene- i ralem, et communem influxum, habet rationem gratiæ. Ergo, etc. Tum etiam quia i prædicta molio non est debita homini, | etiam exsuppositione, quod operaturus sit : potest enim absque illa, utcumque operari·, sed quod non debetur naturæ, ex sola gratia donatur. Ergo etc. Suarii Vidit Suarez hoc argumentum, et anistudium. madverlens, quod ex parte majoris aperte militat pro physica præmolione, noncurans de minore (per cujus negationem posset facile solvi) prajdictam majorem multis de­ bellare conatus est. Tum quia (ait ille) rem occultissimam, et obscurissimam af­ firmat sine ullo auctoritatis, vel antiquita­ tis fundamento : quod vel ex scholasticis Gregorii praedecessoribus, vel ex Augus­ tino, aut aliis Patribus sumi possit. Tum etiam quia nulla potest esse ratio necessita­ tis illius promotionis magis ad actum bo­ num, quam ad malum : ad quem falelur Gregorius non præberi a Deo nisi concur­ sum generalem. Non enim talis ratio sumi potest ex subordi natione nostræ voluntatis ad divinam, sicut causæ secundae ad pri­ mam. Nam eandem subordinationem, el dependentiam habet in eliciendo actu malo, quam habet in eliciendo actu bono. Neque sumi potest ex libertate, et indifferentia voluntatis, ratione cujus videatur indigere determinari ad aliquid definite volendum : nam eandem indifferentiam, et libertatem habet respectu actus mali, quam habet res­ pectu actus boni : et tamen ad illum deter­ minatur, cum vult, sine determinante extrinseco. Tum præterea nam si illa motio est necessaria ad bene volendum, et alicui non datur, ut non raro evenit, eo ipso non habebit libertatem ad eliciendam talem volitionem : qui enim in se, vel in sua po­ testate non habet omnia principia necessa­ ria ad eliciendum aliquem actum, non est liber circa ejus elicientiam : quia libertas simul cum indifferentia dicit sufficientem potestatem ad utrumlibet. Tum denique non apparet, quomodo is, cui datur talis motio, habeat libertatem quoad exercitium in actu illo efficiendo : quia nec potest im­ pedire receptionem motionis, neque illa recepta potest non agere, autsuum influxum suspendere. Utrumque enim Gregorius fa­ tetur : ergo, etc. Hæc Suarez citat, lib. 1 de gratia, c. 9. 68. In quibus duo imponit Gregorio, a Soirtz quibus ille omnino alienus fuil : videlicet, fallit», et quod sine ullo aut ex scholasticis, aut ex Patribus præserlim Augustino, authoritatis fundamento prædiclam motionem asse­ ruerit, et quod de illa affirmet, quod cum fuerit recepta, non possit voluntas non agere, aut suspendere actum, pro quo exhi­ betur : ac proinde quod non libere, sed necessario illum eliciat. Primum autem istorum falso imponi prædicto Author i consi tat. Tum ex multis testimoniis D. AugusI lini, quæ in sui asserti probationem addu'l cit. Tum etiam quia loquitur omnino conI sone ad doctrinam D. Thomæ hac quxst. I 109, ut notavit Capreolus citat, dist. 28. I Secundum vero alienum esse a Gregorii I doctrina, etiam liquet : et quia nullibi ita ' asseruit, et quia expresse affirmat volunta­ tem A DISP. II, DUB. II. lem per prædiclain motionem non nessessilari, sed manere adhuc liberam circa eliciontiain proprii actus. Quod utcumque ita perspicuo tradit, ut Suarez oppositum illi impingens vix possit hac in parte ab excessu liberari : sic enim loquitur Gre­ gorius. tfr'· «Dico quod licet Deus frequenter juvet : hominem ad bene agendum per aliquod *^·· « habituale donum, quod causât in anima ; wte. i non tamen totum sic juvat,sed etiam juvat • ipsum actum immediate causando, et ad •ipsum immediate movendo potentiam. « Inde homo habens gratiam gratum fa■ cientem, et aliud quodeumque habituale Dei donum adhuc ad bene operandum in·'diget alio speciali auxilio Dei secundum P- q- θθ>art- 5, nbi quærit lesiimodu D. de Angelo : utrum naturali dilectione dili­ Tbom, gat Deum plus quam seipsum ? refertque, pro tue senten­ et impugnat sententiam aliquorum id as­ tia. serentium de amoreconcupiscentiæ,negan­ tium vero de amore amicitiæ. Ipse autem etiam de hoc posteriori amore affirmativam partem tuetur, extendens doctrinam ad hominem, et ad omnes res naturales, prout unaquæque amoris est capax. Utemur au­ tem pro formanda ratione S. Doct. verbis nostra supprimentes, quæ nihil majoris elucidationis superaddere possent. Sic ergo ait ; « Inclinatio naturalis in his, quæ sunt « sine ratione, demonstrat inclinationem « naturalem in voluntate intellectualis na« turæ. Unumquodque autem in rebus na« turalibus, quod secundum naturam hoc c ipsum, quod est, alterius est. principalius, o pt magis inclinatur in id, cujus est, quam « in seipsum. El hæc inclinatio demonstra« tur ex his, quæ naturaliter aguntur : « quia unumquodque sicut agitur naturali« ter, sic aptura natum est agi, ut dicitur in « 2. Phys.Videmus enim., quod naturaliter « pars se exponit ad conservationem totius « corporis. Et quia ratio imitatur naturam « hujusmodi inclinationem invenimus in « virtutibus politicis : est enim virtuosi ci■ vis, ut se exponat mortis periculo pro « totius reipublicæ conservatione. Et si « homo esset nnturaliler pars hujus civita« tis, hæc inclinatio esset ei naturalis; quia α igitur bonum universale est ipse Deus, et «sub hoc bono continetur etiam Angelus, * et homo, et omnis creatura :quia omnis «creatura naturaliter secundum id, quod «est, Dei est : sequitur, quod naturali di« lectione etiam Angelus, et homo plus, et « principalius diligat Deum, quatnseipsum, « etc. » Eandem doctrinam repetit in solu­ tionibus omnium argumentorum eam ma­ gis declarans: præsertim ad 1, ubi hæc lies SI·. habet : « In illis, quorum unum est tota a ratio existendi, et bonitatis alii, magis n diligitur naturaliter tale alterum, quam « ipsum : sicut dictum est, quod unaquaque « pars diligit naturaliter totum plus quam « se : et quodlibet singulare naturaliter di« ligit plus bonum sum speciei, quam bo« num suum singulare. Deus autem non « solum est bonum unius speciei, sed ipsum « universale bonum simpliciter : unde « unumquodque suo modo naturaliter dili« git Deum plus quam seipsum. » Sedet quad lib. 1, art. 8, eandem circa solum hominem movet quæslionem, et solvit eodem modo. « Dicendum est ergo > (inquit) « quod diligere Deum super omnia « plus quam seipsum, est naturale non so« lum Angelo, et homini, sed etiam cuilibet a crealuræ, secundum quod potest amare, Ί aut sensibiliter, aut naturaliter. » Repetitaque superiore doctrina et exemplis con­ cludit : « Manifestum est autem, quod Deus α est bonum commune totius universi, et ■.< omniumpartiu ejus: unde quælibetcrea·.< tura suo modo naturaliter plus amat « Deum quam seipsam : insensibilia qui■■·. dem naturaliter, bruta vero animaliasen« sibiliter, creaturæ vero rationalis per « intellectualem amorem, quæ dilectiodi« citur. » Loquitur autem de homine ut constituto in puris naturalibus, nam ita præmiserat : << quia possibile fuit Deo, ut « hominem facerei in puris naturalibus, « utile est considerare, ad quantum dilectio « naturalis extendere possit. » Legatur etiam 2, 2, q. 26, art. 3, ct in 3, disl. 29, q. 1, art. 3. Ubi eandem rationem ma­ gis expendit, ex caque infert : « Quia ergo " bonum nostrum in Deo perfectum est. I « sicut in causa universali prima, et porI « fecta bonorum ; ideo bonum in ipso esse i « magis naturaliter complacet quam in noI " bis ipsis : et ideo etiam amore amicitis l · naturaliter Deus ab homine plus diligitur seipso. !.■· ■· Hi 4 4 DISP. II, DUB. III. j soipso. El quia cliaritas naturam perficit ; « ideo etiam secundum charitatem Deum « supra seipsum diligit, » etc. Hactenus D. Thomas. Per naturalem autem dilectio­ nem respectu hominis, et Angeli illam intelligit, inquam naturalis eorum inclinatio propendit, atque quæ haberi potest virtute talis inclinationis, penes quam est tota vis naturæ. Ob idque praedictus amor habet etiam, quod sit necessarius saltem quoad specificationem : et quod dicatur hoc etiam modo naturalis, quatenus naturale distin­ guitur contra liberum, ut ad locum primæ partis exponit Cajetanus,Banner.,Nazarius, jw· et alii D. Thomædiscipuli. Non autem eam necessitatem haberet talis amor ; sed potius omnimodam libertatem si ad illud necessariaesset virtus superans facultatem naturæ. 101. Dices primo, prædictam doctrinam respectu hominis non habere locum , nisi ut constituti in natura integra in­ tegritate ordinis naturalis : et hanc inte­ gritatem intellexisse D. Thomarn quodlibeto citato per pura naturalia : nam agit de ho­ mine sicut de Angelo, cui est natura om­ nino integra. Unde non bene ea doctrina extenditur ad hominem in statu naturæ puræ, vel lapsæ, ubi deest prædicta integri­ tas. Quod enim unaquæque pars naturaliter plus diligat suum totum, quam seipsam, et bonum totius quam bonum proprium ; intelligendum est de parte, quæ sit sana, et recte ordinata, sicut esset prædicta natura integra; non autem natura integra ; non autem de parte adeo infirma, et deordinata sicut esset natura humana in sua nuditate, propter repugnantiam, et contradictionem partium sensitivæ, et rationalis^ ex qua re­ surget pronitas ad malum, et difficultas circa bonum. Et ideo S. Doctor art. 3 hu­ jus quaestionis 109, potentiam,quam tribuit homini in natura integra ad diligendum Deum super omnia propriis viribus, negat in natura lapsa propter naturæ corruptio­ nem, seu infirmitatem : eumdem autem, vel fere eumdem pateretur defectum homo in natura pura : nam duo isti status non differunt penes majores, vel minores vires adbeneoperandum, sed penes privationem, vel negationem ejusdem integritatis, sicut homo spoliatus, vel nudus. Quare non est necesse quoad præsens, duos istos status distinguere. Immo videtur, quod status na­ ture puræ fuerit a D. Thom. comprehensus subnatura lapsa: quia alias nullam tra­ didisset doctrinam pro priori illo statu, ne- 191 que ejus meminisset. Ita Suarez cil. lib. 1, Suarez. cap. 36. Sed hæc non satisfaciunt : nam quodconfataAngel. Doct. quodlibeto citato loquatur de tnT’ homine, ut condi potuit in natura pura, ostendunt ipsa ejus verba in puris naturali­ bus, sine fundamento a propria significa­ tione abstraheremus ; proprie vero accepta dicunt non naturam integram, sed nudam, et sibi relictam. Ad hæc : cum certum sit, Deum potuisse creare hominem omnino in puris naturali­ bus, sicut potuit in natura integra, utileque sit considerare quantum dilectio naturalis pro illo statu posset extendi ; si D. Thomas o. ibo. vellet id nobis aperire, haud potuisset ita proprie aliis verbis, quam illis, quibus usus est in praedicto quodlibeto : Quia pos­ sibile fuit Deo, ut hominem faceret in puris naturalibus ; utile est considerare ad quan­ tum se dilectio naturalis extendere possit. Ergo sine fundamento sensus iste a prædictis verbis excluditur. Minus adhuc intelligentiam Suarezadmittit locus primæ partis, qui valdeest ad rem. Nam licet in ea doctrina voluerit D. Thom. comprehendere statum hominis in natura integra, huicque primo loco post Angelum eam accommodet ; nequaquam tamen ex­ cludere voluit a prædicta doctrina statum naturæ puræ : immo in solut. ad 5 illius articuli extendit illam ad hominem in pec­ cato existentem (ex quo et non tantum ex Angelo argumentum desumpserat, ut le­ genti constabit), at homo cum peccato non consideratur, ut in natura integra, sed in natura lapsa, quæ æque infirma, vel infir­ mior est natura pura. Ergo contra mentem S. Doctoris restringitur ad statum naturæ integræ.cumexclusionestatus naturæ puræ. Et sane mirum est, quod si D. Thom. sen­ sisset hominem in secundo statu impoten­ tem esse ad prædictam dilectionem, cum rem toties tetigerit, non id alicubi apertius expresserit, sicut expressit de homine in natura lapsa in praesenti cit. art. 3. 102. Quod vero in isto loco nomine namen inturn lapsæ utrumque statum comprehende- iersta? purorit, ut vult Suarez, omnino voluntarie as­ tus runi,ct seritur : nam valde inter se differunt quoad naîur ·■ fapsæ. rem, de qua agitur. In altero vero volun­ tas est infirma vero per peccatum, et abs­ tracta a sua naturali dispositione, estque aversa a Deo, ut fine ultimo, et conversa ad bonum commutabile, et in sensu com­ posito incapax amoris Dei super omnia, 3«. I ( ’ » *· •lb 192 DE NECESSITATE GRATI. E qui in illuni convertit ·, donec sanetur per justificantem gratiam : in altero vero ne­ que est proprie infirma, aut male disposita, neque alienata a sua naturali dispositione, neque aversa Deo, aut ad bonum commuta­ bile conversa, neque habet aliquid conver­ sioni in Deum repugnans, neque ad elicien­ dum ejus amorem justificante gratia opus habet, etiam in adversariorum sententia, sed ad summum aliquo speciali auxilio or­ dinis naturæ. Hæc autem discrimina inter prædictos status valde illos distinguat quoad effectum diligendi, vel non diligendi Deum superoinnia.et compellunt diversimodequoad prædictumeffectum de illis philosophari (quidquid sitdeæqualitate.vel inaequalitate virium ad alia opera honesta) immo non obs­ cure suadent Divum Thomam in præsenti statu naturæ puræisi ejusmeminit)nonsub naluralapsacomprehendisse,sedadnaturam integram, sicut imperfectum ad perfectura reduxisse. Atque adeo quod sicut in natura integra concedit potentiam ad amorem super omnia perfectum, et diuturnum : ita in natura pura noluit negare similem amorem pro parvo tempore, et cum im­ perfectione ex parte subjecti supra expli­ cata. Robora103. Deinde impugnaturprædictaevasio. posm- Quia ra^°» cul D- Thom. innititur in omtio. nibus locis citatis, procedit de natura hu­ mana (sicut et de qualibet alia natura) pro quovis statu ubi non sit aversa a Deo per peccatum, et ad proprium bonum inordi- | nate conversa ; sed permaneat in sua na- ■ turali institutione, conservans rationem partis hujus universi, et dispositionem, quam a Deo accepit : de qualibet enim I parte sic se habente sicut verificatur, quod illud ipsum, quod est, sive perfectum, sive imperfectum, diminutum vel integrum, forte, aut debile, naturaliter Dei est ; nec aliter est disposita, quam prout Deus insti­ tuit ; ita verificari debet, quod naturaliter magis inclinetur in bonum ipsius Dei,quam in seipsam, et bonum suum particulare : atqui natura humana secundum se consi­ derata, snæque nuditati relicta, servat ea omnia, quæ diximus : non enim habet ali­ quid per quod sit aversa a Deo, aut ad bo­ num commutabile, tanquam ad finem ulti­ mum conversa, aut quod illam extrahat a sua naturali dispositione, quam ex Deo ac­ cepit aut ratione, cujus non verificelur, quod id ipsum, quod est talis pars, et na­ tura, totum Dei est : ergo non est cur prae­ dicta doctrina non sit ei applicantia, sicut applicatur reliquis naturis, et partibus uni­ versi. Et confirmatur a contrario sensu in ce­ natura lapsa, quæ idcirco, prout in eo statu, s‘:tr magis diligit bonum proprium, quam bo­ num divinum, exorbitans in hoc a reliquis naturis, et parlibus universi : quia per peccatum est aversa a Deo, et conversa ad bonum commutabile tanquam ad finem ultimum, et extracta a naturali dispositione, quam ex Deo accepit : proindeque non jam illud ipsum, quod est, totum Dei est : et ideo donec talis natura sanetur per gratiam auferentem prædictam aversionem, nequit Deum supra se diligere : cum ergo in puris naturalibus expers esset talis aversionis, et conversionis, sed permaneret in sua dis­ positione naturali, secundum quam illud ipsum, quod esset, lotum Dei esset ; non est cur negetur illi sufficiens facultas ad prædictam dilectionem : aut cur quantum ad hoc a reliquis naturis, et partibus uni­ versi discernatur. Confirmatur secundo : nam quod volun- fairtas humana pro aliquo statu exire non valeat in prædictum amorem, non est ob de­ fectum virtutis intrinsecas ; sed quia vel propter peccatum, vel propter conjunctio­ nem ad partem sensitivam retrahitur, vel impeditur ab elicientia talis actus : unde si poneretur separata a corpore, et sine pec­ cato, nemo inficias it, quod propriis viribus in illum prorumperet. Sed impedimentum ex peccato deesset in natura pura, ut op­ ponitur ; quod autem esset ex conjunctione ad partem sensitivam, esto, impediretmultoties prædictum actum, semperque diffici­ liorem redderet, quam esset in anima se­ parata ; non tamen illud semper omnino impediret : non enim pars sensitiva adeo continuo bellum ingerit rationali, ut mul­ toties sinat eam, sedatis, aut non surgentibus passionibus, pace, et tranquillitate po­ tiri. Tunc autem nihil obesset, quominus voluntas suam intrinsecam virtutem in prædictum actum dilectionis explicaret. Dato ergo quod semper maneat difficultas pro qua superanda conatus, et attentio non modica requiritur ; haud tamen probabitur adesse impotentiam viribus naturæ insu­ perabilem, adhuc pro parvo tempore. i 101. Secundo dices assumptum, et ra­ Alun tionem D. Thomæ solum procedere de quo­ evasio. dam naturali amore, sive innato, sive eliI cito, per quem omnis creatura propendit in 1 DISP. Π, DUB. III. 193 dido art. 5, el qua ratione nosfra sententia Aperitur in Deum, sicul in bonum commune, et uni­ ibi contineatur. Quod non ita facile depre-^eJf^ versale, a quo omnino dependet, el sine cu­ hendet, qui animadvertens, quæ modo jus inlluenlia interiret : hacque ratione plus prædicla evasione adduximus, nolit ultra diligit prædictum bonum universale, quam perscrutari. Illis ergo, et præsertim ultimo sûipsam. Non autem hic amor attingit convincimur amorem de quo D. Thomas in Deum, ut habet esse proprium particulare, illo articulo, non omnino converti (saltem et distinctum a cæteris rebus, seu illis im­ pro statu naturæ lapsæ) cum amore super permixtum, neque fertur in eum affectu omnia, appretiativo. et obedienliali, dequo obedienliali, appretiativo super omnia, loquimur, sed importari in hoc quondam quo divina amicitia, obedientia, et honor modum majoris extensionis , seu minoris rebus omnibus praeferatur, sicul est de ra­ limitationis, ratione cujus nullius gravis tione amoris de quo procedit dubium. præcepti violationem secum absolute ad­ Pro qua evasione facit, tum quod D. mittit. Alter vero amor, licet non habeat Thomas I part. cit. art. 5 (qui est praeci­ æqualem extensionem, esttamen suo modo puus locus pro nostra assertione), expresse etiam amor obedientialis, importatque ob­ dicit illum amorem respicere Deum ut bo­ servationem præceplorum naturalium, eam num commune, et universale, non autem saltem, quæ opponitur violationi directæ. ul impermixtum, et distinctum a caeleris Tum quia ideo dæmones non peccant, ne­ rebus: ut videre est praesertim in solutione que peccare possunt directe contra præcepta ad quintum. Tum etiam quod in loto arti­ naturalia ; sed solum indirecte, quia ma­ culo non nominat amorem Dei super omnia net semper in eis prædictus amor, ut os­ (sicut appellat in præsenti articulo tertio, tendimus in tractat, de Angelis disput. 9, amorem, quem concedit in natura integra dub. 3. Si autem amor iste ex propria ra­ per proprias vires, et in lapsa per gratiam, tione non importaret prædictam observa­ dequo nobis sermo) sed solum ait, et saepe tionem, etiam non obstaret, quin dæmones repetit esse amorem, per quem unumquod­ præcepta illa directe transgrederentur. que naturaliter diligit Deum plus quam Tum etiam quia ut docet Divus Thomas lo- D- Tito, seipsum : non autem videtur idem esse dili­ cis citatis, talis amor non est solius concu­ gere plus quam se, et diligere super om­ piscentiae, sed amicitiæ : et est talis condi­ nia: nam etiam si amicus amicum dilige­ tionis, ut præferat bonum divinum bono ret plus quam se, exponens vitam pro illo ; creatura , in qua est ipse amor : cum au­ nonpropterea super omnia eum diligeret. tem observatio naturalium præceplorum Prædictum autem discrimen in modo lo­ sit quoddam bonum divinum, satisquea quendi D. Thomae absque dubio includit Deo in pretio habitum, nequit non talis aliud salis ad rem inter praedictos amores. amor præferre prædictam observationem Tum praeterea nam D. Thomas in illa cuivis bono ipsius creaturæ. quaestione distinguit in Angelo, et homine Ad hæc, amor amicitiæ suopte jure quæamorem naturalem, et amorem electivum, rit, et satagit complacere personæ amatæ, et de solo illo priori ait, quod per illum et voluntatem ejus adimplere : ergoqui per diligant Deum plus quam se ; de posteriore istum amorem diligit Deum plus quam se, vero nihil dicit : et tamen amor de quo nos plus satagit ei placere quam sibi. Ob nul­ loquimur, magis accedere videtur ad elec­ lum ergo proprium bonum, vel commo­ tivum, quam ad naturalem : siquidem est dum ejus voluntatem, el jussa derelinquet; omnino liber etiam quoad specificationem : immo neque ob commodum, vel bonum al­ ergo non est cur supradicta doctrina ei ap­ terius : quia qui diligit Deum plus quam plicetur. Tum denique nam in illa solu­ se, etiam diligit plus quam alterum : atque tione ad quintum concedit Divus Thomas adeo si propter proprium bonum, vel com­ amorem, de quo ibi, manere tam in ho­ modum non derelinquit ejus præcepta, ne­ mine, quam in Angelo peccatore : at amor que etiam propter commodum, vel bonum super omnia, de quo nostrum dubium, om­ alterius ea derelinquet. nino est cum peccato mortali incompossiQuod autem dicitur, hunc amorem ter­ bilis, ut ditemus dubio sequenti : ergo non minari ad Deum, ut bonum commune, et loquitur de isto amore. universale, non ita est intelligendum, quasi 105. Hanc evasionem suis munitam fun­ respiciat bonum genericum, et commune damentis consultoadhibuimus, ut appareat, per prædicalionem, vel bonum totale ex quæ fuerit mens Angelici Doctoris in prx15 Salmant. Curs, theolog. tom. IX. : 19-1 >· DE NECESSITATE GRATI.E omnibus bonis creatis coalescens : quia praeceptorum, vel ut existentium, vel ut neutro ex his modis diceretur vere amor possibilium : sin minus fiet magis impli­ cite, et virtualiter ; semper tamen cum ali­ Dei, sicut nec Deus est aliquod hujusmodi quo discrimine inter illas adhibito, et co­ bonorum : sed vere respicit illum, ut est gnito explicite ut numero 139 et seq. magis bonum singularissimum, et sptcialissideclarabitur. mum distinctum a creaturis ; communissi­ Praedicti ergo actus dilectionis Dei ita se mum tamen, et universalissimum per in­ habent, quod primus (de quo D. Thomas fluxum , et causalitatem, sicut totale et 1 part.) licet præferat Deum rebus omni­ adæq natissimum per continentiam eminenbus, quibus præcepta naturalia violari pos­ tialem cæterorum omnium bonorum. Et sunt, claudit tamen illam restrictionem di­ ratione hujus causalitatis, et eminentia? de­ recte , el immediate : oh idque etiam in bitum est illi, ut unaquaeque creatura dili­ ordine naturali non meretur simpliciter gat ipsum, et ejus obedientiam plusquamse. nomen amoris obedientialis. et super omnia: Tam igitur naturalis hic amor, quam ille quia non se extendit ad omnia ejus præ­ de quo loquuti sumus in assertione est cepta, secundum omnem modum, quo pos­ amor obedientialis, et ideo recte uterque sunt violari, el petunt observari. Posterior explicatur per observationem naturalium vero (de quo nos agimus) nullam addit li­ præceptorum, et per oppositionem ad eorum mitationem in prædicto ordine, sed omnem violationem : quia dum manent, excludunt ejus extensionem, sive directam, sive indi­ hujusmodi violationem,præferuntqueDeum rectam ambit : et ideo in tali ordine abso­ rebus omnibus, et objectis, propter quae lute, et simpliciter dicendus est amor super ejus præcepta violari contingit. omnia, et obedientialis. Dici etiam potest hic 106. Sed observandum est hanc prælasecundus amor super omnia amor electivus, tionem posse fieri dupliciter : vel cum hac quia est omnino liber ; sicut primus, quia restrictione : Prrfero Deum omnibus, quibus est necessarius quoad specificationem po­ ejus naturalia prxcepta directe, el immediate test retinere sibi nomen amoris naturalis : violari possunt, sistendo ibi, atque adeo cum el ita deinceps loquemur. praecisione a quovis alio modo, si forte sit 107. Deinde nota quod licet hæc discri-<;’<■«> violationis mediatæ, et indirecte : vel ab­ mina inter prædiclos amores non parvi re-tem solute sine tali restrictione, immo cum op­ ferant ad inlelligentiam doctrinæ D. Tho-£^J, posita extensione, ut explicatur his verbis: mæ, et ad alia, quæ inferius nobis occurPrxfero Deum omnibus,quibus naturalia prxrent ; haud tamen in præsenti nostræ' cepta quovis modo possunt violari : atque rationi officiunt, dum ex potentia ad pri­ adeo sive directe, tendendo immediate con­ mum propriis viribus eliciendum pro quo­ tra illa ; sive indirecte, tendendo imme­ vis statu, concludimus similem potentiam diate contra supernaturalia. Quamvis enim ad secundum saltem pro statu naturæ puræ ratio naturalis non proponat præcepta su­ ubi peccatum non adesset. Tum qui ut D. pernaturalia, neque de ipsis ut talibus po­ Thomas ait in illa quæst 60, cx 1 part.art. D sitive aliquid dictet ; habet tamen eam vir­ 2, amor naturalis est principium amoris tutem , ut si prædicta præcepta lumine supernatural! tanquam a Deo innotescant ; ( electivi, isque in illo fundatur, et inde suf­ ficienter infertur ; quamvis non necessario indirecte quasi per illationem, et discursum dictet esse servanda : quatenus dictat | propter majorem ejus libertatem : atque parendum esse cuilibet superiori legitime I' adeo eædem vires ex parte voluntatis suffi­ cere debent ad utrumque. Tum etiam quia præcipienli : ex hocque infertur, quod si Deus etiam in ordine supernatural! aliqua ! secluso peccato, ut secluditur ab statu napræceperit, in his est etiam illi obedien- I turæ puræ ; sola repugnantia appetitus dum ·, quia certum est, eum legitime præ- i sensitivi posset impedire voluntati eliciencipere, quidquid quovis modo præcipiat. ' tiam prædicii amoris : hæc autem repu­ Et quia amor naturalis naturalem rationem gnantia non magis impedit amorem electisequitur, potest eodem indirecto modo in­ I vum excludentem violationem præceplorum clinare ad hoc, ut prædicta præcepta obser­ naturalium directam, et indirectam, quam ventur, et eorum violationibus contra ire. amorem naturalem, quæ solam directam Poteritque tam illa restrictio, quam ista i excludit.Nam quod potissime appetitus re­ extensio adhiberi omnino expresse, et for­ nuit, el circa quod bellum gerit contra ra­ maliter, si adsit notitia supernaturalium tionem , et ipsa observantia naturalium præceptorum : I DISP. II, DUB. III. præceplormn secundum so, penes quarn est Iola, vel fere lota difficultas sensibilis; nulliique vel modica superaccrescit ex or­ dine indirecto ad supernaturalia, ut inluenti patebit. Urgetque præcipue hæc ratio in puris naturalibus, ubi cum nulla essent præcepta supernaturalia, neque adhuc ut possibilia cognoscerentur ; ex nullo capite repraesentaretur difficilior observantia præceplorum supernaturalium sine supradicta restrictione, quo pacto exigitur ad amorem electivum, quam cum illa, ut requiritur ad naturalem. Neque vidimus aliquem vel ex Auctoribuscontrariæsentenliæ, velex iliis, qui nostræsuiïraganlur, qui concedens ho­ mini potentiam ad eliciendum propriis vi­ ribus amorem naturalem, cui solum oppo­ nitur violatio directa naturalium præceptorum, neget eam ad amorem electivum, cui opponitur etiam violatio indirecta. Immo argumenta, quæ contra nos afferri solent, vel militant in utrumque amorem, vel neutrum impugnant ; licet pro electivo multi requirant exclusionem omnis culpæ mortalis contra quodcumque præceptum ; pro naturali vero sufficere arbitrentur ex­ clusionem ilffim, quibus directe violantur præcepta naturalia, de quo infra. Legitime ergo nos ex potentia ad istum viribus nataræeliciendum, quam Divus Thomasadstruit , similem potentiam deduximus ad eliciendum illum saltem pro statu naturæ puræ, ubi nullum adesset peccatum : recteque ad assertionem comprobandam prædicla Sanet i præceptoris doctrina usi sum us. §IV. Λ /Hin ratio pro firmanda assertione. ίεά- 108. Alia ratio, eaque satis efficax pro firmanda nostra assertione habetur etiam ^'•-apad D. Thomam citato articulo 5, quæst. 60. ex 1 parte, in argumento sed contra, el aliis locis : poleslque sic formari. Homo conditus in puris naturalibus tenetur ex primo praecepto diligere Deum super omnia ot finem, et Auctorem naturalem : ergo posset solius naturæ viribus tale præceptum adimplere, atque adeo prædicto modo Deum diligere. Consequentia videtur pers­ picua : quia neque homini pro illo statu vires ali® suppeterent ; neque ultra vires sibi concessas posset præccpto adstringi : cm nemo ad id, quod sibi impossibile est, obligari possit. Antecedens autem proba­ 195 tur : quoniam prædictum præceptum est omnino naturale, immo est præambulum, el initium omnium naturalium præceptorum, nolificaturque non secus atque illa ipso lumine naturalis rationis, quod est commune omnibus hominibus pro quolibet eorum statu : ergo etiam in puris naturali­ bus adesset prædictum præceptum, esset<|ue notum illis hominibus sicut cætera omnino naturalia. Confirmatur : nam diligere Deum super Confirm, omnia in quolibet statu, est medium ne­ cessarium pro adultis ad assequendam beatitudinem illius status, quæ consistit in cognitione, et amore finis ultimi : sed homo conditus in pura natura posset con­ sequi suam naturalem beatitudinem, et de facto aliqui etiam ex adultis illam conse­ querentur : alias talis natura naturaliter, et quasi necessario esset misera, iz/ disp. præcedcnti num. 54, dicebamus: ergo posset adhibere media necessaria ad talem consecu­ tionem, atque adeo prædictam dilectionem Dei finis naturalis. 109. Duplici via conati sunt Auctores prinw contrarii enervare hanc rationem. Dicunt enim aliqui prædictum præceptum in illoresponstatu non obligare hominem, ut diligeret M0’ Deum efficaciter, et super omnia, sicut modo diligit, quia talis dilectio esset ei impossi­ bilis : sed ut conaretur ad illam, quantum posset, et diligeret, ut posset, nempe amore quodam efficaci, et absoluto quantum in ipso homine esset, simpliciter vero conditionala, et inefficaci, isque et non perfec­ tior alius amor esset medium necessarium ad assequendam naturalem beatitudinem. Hæc tamen evasio facile refellitur. Tum iDipuquia nulli nititur rationi, nisi petitioni principii, ut intuenti constabit. Solum enim adducit pro ratione negandi prædiclum præceptum impotentiam adimplendi illud, de qua est quæstio. Tum etiam quia quod attinet ad præcepta omnino naturalia, sicut est præceptum diligendi Deum ut fi­ nem naturalem, non minus adstringerentur in natura lapsa, ii præsertim, qui nihil de fide audierunt : hujusmodi enim præcepta neque quoad impositionem, neque quoad vim obligandi dependent a lumine fidei, aut ab elevatione ad ordinem supernaturalem ; sed ipso naturali lumine, communi hominibus pro quolibet statu, imponuntur, et notificantur : sed modo in natura lapsa omnes sive audierint aliquid de fide, sive eam penitus ignorent ex prædicto duntaxat 190 DE NECESSITATE GRATI. E lumine tenentur ad amorem super omnia absolutum, et efficacem ; nec per solum inefficacem amorem præceptum adimplent, ut communiter Theologi fatentur : ergo idem dicendum est de statu naturæ purae. ' Tum praeterea, nam praeceptum diligendi ’ Deum habet esse radix, el initium cæterorum praeceptorum naturalium, et ideo non numeratur inter decem Decalogi, sed sup­ ponitur ut præambulum ad illa tanquam ratio et causa, ex qua inferuntur, et per quam regulantur : cum ergo prædicta præcepta obligent ad actus absolutos, et effica­ ces, neque per solos inefficaces adimplean­ tur; idem a fortiori dicendum est de I praecepto dilectionis, cui innituntur, in quo radicantur, et ex quo inferuntur : non enim ex solo amore Dei inefficaci infertur sufficienter, quod qui ita diligit, obediat illi in omnibus, et quod exequatur reipsa omnia, quæ præcipit. Vel ergo negetur ho­ mines conditos in natura pura, teneri ad reliqua praecepta efficaciter adimplenda, quod est absurdum ; vel fatendum est teneri perprius ad Deum efficaciter super omnia diligendum. Quod autem in evasione dicitur solum teneri ad conandum quantum possent pro prædicta dilectione, verum est : etsi id fa­ cerent, prcculdubio pra?ceptum adimple­ rent : quia talis conatus vel non esset pro viribus, vel non sisteret in solo conatu, sed pertingeret usque ad ipsam dilectionem : quippe minor conatus sicut non inferret infallibiliter reliquorum præceptorum ob­ servationem, ita neque adimpleret ipsum dilectionis præceptum, de cujus ratione est radicare, et inferre talem adimpletionem. Seranda 1 1θ· Alii ver0 (et 651 &Γθ communis adrCsSo1’' versar*orum solutio) concedunt homines in illo statu obligari præcepto amoris Dei effi­ cacis, el absoluti, neque idcirco teneri ad aliquid sibi impossibile, quamvis propriis viribus illud implere non possint : quia saltem possent aliquo speciali auxilio na­ turalis ordinis, licet non debito illi natu­ ræ: non enim deessent omnino in prædicto statu hujusmodi auxilia; sed Deus illa ex sua summa bonitate, et liberalitate multoties largiretur iis præsertim, qui propriis viribus pro posse bene uterentur : immo et omnibus illis hominibus esset Deus para­ tus tala auxilia conferre, nisi per ipsos staret, quominus ea reciperent -.sicut modo paratus est conferre omnibus auxilia gra­ tiæ. Non enim esset extra providentiam illius status oblatio, el collatio similium auxiliorum, neque illis homo a suis puris naturalibus abstraheretur, u/ di.vpululione procedenti, numero 5Ί tetigimus. Sicut ergo homo lapsus absolute dicitur posse id,quod potest per gratiam, quamvis eam non reci­ piat, quia Deus paratus est illam conferre, et quia quod per amicos possumus, aliqua­ liter nos possumus : hacque ratione ad multa obligatur, quæ propriis viribus adimplere non valet :sic dicendum esset de hominibus constitutis in puris naturalibus ratione praedictorum auxiliorum, quæ Deus paratus fuisset conferre. Ita Curiel, Zumel, Suarez, et alii infra referendi. Seua. Sed neque hac \ ia nostræ rationi occurri-f^. tur, quia dum quaerimus de homine in na- ®· tura pura, quid posset propriis viribus, el ad quid teneretur, solum consideramus illum ut adjutum, vel adjuvandum iis auxiliis, et concursus Dei, quæ status ille, et natura, ut in eo constituta suopte jure exigeret, seu quæ Deus ex communi lege, et providentia illius status certo essët præbiturus. Hæc enim, et nihil aliud includit consideratio hominis in puris naturalibus: et sic quærimus de illo in hoc dubio, ut su­ pra titulum explicuimus : atque adeo prae­ cludendus omnino est recursus ad alia spe­ cialiora auxilia prorsus non debita, ut ibi animadvertimus. Quippe sine hujusmodi auxiliis cum illis prioribus duntaxat potuit Deus conservare, et regere hominem in eo statu conditum, servata communi lege, et providentia, qua cæteris naturis providet, quaque homo ipse, attenta sua natura, et naturali fine, regi, et gubernari postu­ lat. Illo ergo sic condito, rebusque ita se habentibus, procedit nostra ratio. Nam præceptum diligendi Deum super omnia curreret in eo casu, non secus atque modo : quia lumen naturalis rationis, medio quo dictatur, semper est, et esset idem, eademque præcepta, quæ nunc continet, contine­ ret : cum ergo in illo casu non esset recur­ sus ad specialiora aliqua auxilia, præler illa, quæ naturæ ipsi sunt debita, plane se­ quitur posse per hujusmodi auxilia, adeoque naturæ viribus præcepta illa adimpleri. Confirmatur primo : nam vel auxilia illa ia;* specialiora ad quæ recurrit prædicta solu­ tio, essent aliquo modo debita in illo statu,01^*attenta communi, el suavi providentia : vel hac etiam attenta nullo pacto deberentur, sed omnino gratuito, et liberaliter dona­ rentur? Si primuni, plane sequitur dilec­ tionem DISP. H, DL’B. III. lionoin Dei super omnia, el quemcumque actum similibus auxiliis eliciendum non excedere vires naturæ humanæ : quippe ad hujusmodi vires spectant non tantum vis intrinseca ipsius naluræ, sed etiam auxilia, et concursus causæ primæ, quæ ex com­ muni, et suavi providentia debentur, Si vero dicatur secundum, sine fundamento fit recursus ad talia auxilia, quia non est unde constet, vel Deum illa ex liberalitate præbiturnm etiam bene utentibus propriis viribus, vel paratum fore conferre ea om­ nibus illis hominibus, etiamsi per ipsos nonslaret. Non enim ad id certo asseren­ dum salis est notitia, quam habemus sum­ mae Dei bonitatis, et liberalitatis ; quia sine hujusmodi bonitatis, et liberalitatis præjudicio, servataque communi providentia posset Deus negare prædicta auxilia : et licet supponamus ea negaturum, non ob id prae­ cepta naturalia vim obligandi amitterent, ϊφτ ill. Confirmatur secundo : nam ubi >$®· obligatio est certa, uti esset in illo statu obligatio praecepti, de quo loquimur, propter rationem traditam (quia videlicet im­ poneretur ipso naturali lumine omnibus indito) eadem certitudine præsto esse de­ bent vires sufficientes ad adimplendum : is enim de quo certo non constat potuisse un­ quam præceptum adimplere, non tenetur certo ejus obligationi, sed sicut potentia est incerta et dubia, erit etiam obligatio : sed collatio auxilii non debiti in prædicto statu non esset certa; immo esse valde dubia, sive homo alias faceret, quod posset, sive non faceret : ergo non debet impositio, et obligatio prædicti præcepti alligari colla­ tioni talis auxilii. Major, et consequentia constant. Et minor suadetur : nam quod Deus præbiturus sil causis secundis aliquemconcursum vel auxilium ad agendum, vel quod ad hoc sit paratus, solum potest certo constare, vel quia rei natura, et com­ munis providentia ita exigunt, quia Deus supra debitum et gratiam omnino libérali­ té dare promisit : cujus enim neque adest debitum neque promissio, collatio, et præparalio omnino est incerta : sed in casu nostro neque communis providentia erga nataram humanam illud exigeret auxi­ lium, utpote indebitum : neque ullo funda­ mento affirmari potest, quod Deus illi liberaliter promitteret : sicut neque quod non promitteret : nam cum utrumque posset, salvo omni jure, utrumque esset incertum : ergo, etc. 197 Ad hæc inde inferunt discipuli Divi Tho­ mæ et fere omnes Theologi, non posse certo affirmari, quod si homo faciat quod potest solis naturæ viribus, Deus illi confert gra­ tiam, vel aliqua auxilia superexcedentia naturæ facultatem : quia neque ex natura rei illi sunt debita, neque a Deo pro operi­ bus dumtaxat naturalibus promissa : et quæ neque debita neque promissa sunt, rnanent prorsus incerta. E contra vero facienti, quod est in se ex auxilio supernaturali, . Deus præsto est majori alia gratia omni cum certitudine, quia ipse ita promisit, ut habetur Mathæi cap. 7 : Pelile, et dabitur Matth.7. vobis, quxrite, et invenietis, pulsate, et ape­ rietur vobis, et aliis locis. Cum ergo in pu­ ris naturalibus neque prædictum auxilium esset debitum, neque certo habeamus Deum illud promissurum·, omnino esset incerta præparalio, el collatio talis auxilii, atque adeo non debet obligatio omnino certa, et viris ad eam adimplendam alligata esse prædicto auxilio. 112. Per quod palet ad illud, quod in Fondaevasione tansitur de homine in naturanienluP lapsa : quia in hoc statu habemus gratiam sionis repromissam, quam si postulemus, sicut,lirnilur· oportet, et ut possumus per lumen fidei, certo et infallibiliter eam assequemur, quantum necessarium est ad adimplenda, quæ supra vires naturæ nobis præcipiuntur. Et hoc est, quod ait Concilium Triden- Cone. 1 Trid tinum sessione 6, capite 11 : Deus impossi­ bilia non jubet, sed jubendo monet, et facere, quod possis, et petere quod non possis, et ad­ juvat, ut possis, etc. Quod si in hoc statu denkir aliqui prorsus ignari prædictæ pro­ missionis, omnique supernaturali auxilio destituti, ita ut non sit in eoram potestate petere, sicut oportet ad gratiam consequen­ dam, neque Deus eam ultro largiatur ; eo ipso non tenebuntur ad aliquid, quod natu­ ræ vires superexcedat, ut magis declarabi­ tur dubio sequenti. Ex quo potius roboratur doctrina nostræ impugnationis. 113. Sed contra hanc secundam rationem objectio objicit Suarez : ponamus hominem conditum in puris naturalibus incidisse in cul­ pam mortalem, antequam actum dilectionis eliceret; sane talis homo adhuc teneretur prædicto præcepto, non secus, ac si non peccasset : alias diceremus, ratione culpæ ab illo absolutum fuisse, commodumque ex peccato reportasse : et tamen supposito peccato, nequit sine gratia per proprias vires diligere Deum super omnia, quia nec » 198 DE NECESSITATE GRATIÆ. peccatum auferri potest sine illa·, necpræ­ dicta dilectio esset cum eo compossibilis. Adstringimur ergo eodem argumento : poleruntque Adversarii eadem via, quo nos illud diluere. Usa i- Respondetur hominem illum,ubi primum 1 ‘ in peccatum mortale incidit, mutavisse statum, nec mansisse jam in natura pura, sed in natura lapsa : per quodlibet enim peccatum morale, labitur peccantis natura, et in prædictum statum dejicitur. I ndo idem ferendum est judicium in ordine ad prædictam obligationem de homine ita se habente, ac de homine lapso, de quo agitur dubio sequenti .· ibi ergo inveniet lector solutam objectionem. Statuitur, ct probatur secunda conclusio. *>·’· Secantia 114. Dicendum est secundo, amorem ^J10’ super omnia, quem in puris naturalibus possibilem fore diximus, non esse amorem constantem, el perfectum, sed debilem, et imperfectum ex parte subjecti : et ideo ne­ que consisteret ad prasentiam gravis tentalionis, neque adhuc illa seclusa posset longo tempore in se vel in sua virtute per­ manere. Hanc assertionem ait Zumel esse ita certam, ut de ea non liceat alicui dubi­ tare, neque aliquem Theologorum dissen­ tientem vidimus : nam qui praecedenti adversantur, a fortiori istam tuentur; et qui pro illa adducti sunt, declarant suam sententiam de amore imperfecto, et ad j breve tempus, modo supra explicato. I nde non est cur in Auctoribus recensendis immoremur. Præter testimonia vero, et ra­ tiones, quibus Gregorius de Arimino, et Gabriel Vasquezsuadere nituntur nullum opus honestum, et a fortiore neque dilec­ tionem Dei perfçctam posse fieri ab homine sine auxilio graliæ (quibus praecedenti du­ bio satisfactum est ; et ex ibi dictis salis notum relinquitur ea nullo modo conducere ad præsenlem assertionem suadendam) inetlkax adduci solent quædam alia Scripture, Condamprô-cilærum et Patrum, ubi specialiter dechabaiio. ritale et de amore Dei dicitur non esse ex nobis, sed ex Deo. Hujusmodi est illud 1 i tJoau.4.1oann. can. ’/■ i· * 4 : Charilas ex Deo est : et illud Araus. Cone. Arausic. 2, can. 25 : Prorsus donum n.Aug. I)ei esi Deum diligere. Necnon el illud Au­ gustini de gratia, et libero arbitrio, cap. 18. Unde est in nobis charilas Dei, et proximi, nisi ex Deo ? Xam si non ex Deo sed ex ho­ minibus, vicerunt Pelagiani ; si autem ex Deo, vicimus Pelagianus. Et similia. Sed revera neque ista testimonia assertionem sufficienter convincunt : nam, ut recte vidit Suarez, intelligenda sunt de amore super­ natural!, prout ipsum churitatis nomen ex communi Patrum acceptione præseferl : vel de illo, quo diligitur Deus, sicut oportet, et expedit ad gratiam, et salutem consequen­ dam. Gb idque in eodem Concilio Arausicano canone 7, et 25, et in Tridentino, sew. 6, can. 3, adduntur prædictæ particulæ : Sicut expedit, sicut oportet .-quibus doctrinam suam determinant ad solos actus per se tendentes, et disponentes ad justificationis gratiam, vel ejus augmentum, quod nequa­ quam haberet amor elicitus in natura pura per vires illius status, quantumvis perfec­ tus, et diuturnus esset. 115. Aliunde ergo petenda est probatio I3& assertionis proposita», nimirum ex com-*^ muni doctrina, quam tradit Divus Thomas,^* in prxsenli art. 4, ubi statuit non posse ho- n.ite. minem solis naturæ viribus servare prae­ cepta legis naturalis, etiam quoad substan■ tiam operum. Et i ntelligitur de observatione per totam vitam, vel longo tempore, et de praedictis præcepfcs collective sumptis (etiam excluso primo præcepto internæ di­ lectionis. etsi quod aliud eam includit). Ex hac ergo doctrina (quæ examinanda, et probanda a nobis est dubio 4) sumitur ar­ gumentum pro assertione : nam de ratione amoris perfecti in quovis ordine est, quod possit servare præcepta illius ordinis per­ severanter per totam vitam, vel saltem longo tempore·, atque adeoquod ipse amor, vel ejus virtusinextincta possit eodem tem­ pore permanere : sed ad hoc non sufficiunt vires naturæ, nisi per gratiam, vel ali­ quod auxilium gratuitum adjuvetur : ergo neque ad eliciendum prædictum amorem. Consequentia liquet : et major conceditur ab omnibus ·. neque hactenus assignatam vidimus aliam notionem amoris perfecti, nisi virtutem, et efficaciam ad observatio­ nem prædictam ut num. 93 dicebamus. Minorem vero pro nunc supponimus, et quia est conclusio D. Thomæ in illo 4 ari ticulo, et quia ostendenda a nobis est dubio citato. I 116. Dices, Divum Thomam, et Theolo- objteI gos, cum negant potentiam ad observan- t®· I dam totam legem sine auxilio graliæ, loqui de homine in natura lapsa, ubi ipsa naturæ infirmitas. r.v.r DISP. II, DDB. III. infirmitas, et aversio a Deo per peccatum incursa impedit dilectionem super omnia etiam imperfectam, et pro parvo tempore, et a fortiori observantiam permanentem reliquorum præceptorum. Esset autem di­ versa ratio, si homo conderetur in natura pura, ubi neque esset aversus a Deo, neque proprie infirmus ; sed in sua naturali dis­ positione permaneret. Non bene ergo ex prædicta communi doctrina rejicimus ab hoc statu naturæ puræ potentiam ad amo­ rem superomnia perfectum, el diuturnum. Diliiisr. Respondetur negando consequentiam : quia defectus, quem status naturæ lapsæ addit naturæ puræ, licet diversified illos status quantum ad potentiam, et impoten­ tiam diligendi Deum super omnia : haud tamen diversifient eos quantum ad impo­ tentiam servandi longo tempore cuncta præcepta legis ; atque adeo neque quantum ad hoc debemus pariformiter de illis phi­ losophari. Pro quo nota hominem ratione peccati (et præsertim originalis, cujus in­ fectio constituit primario statum naturæ lapsæ) nihilominus habere virtutis intrin­ seca, et potentiæ antecedentis sive ad ope­ randum bonum morale, sive ad cavendum malum oppositum, sicut nec majorem difficnltatem ad illud, et propensionem ad is­ tud, quam haberet in natura pura : nam quantum ad hoc solum se habent sicut ho­ mo nudus, et nudatus, vel expoliatus ; qua­ tenus, quæ in uno est privatio formæ, et perfectionis debit®, proindeque malum, et infirmitas naturæ, in alio esset tantum ne­ gatio, seu carentia formæ nondebitæ, quæ neque sufficit ad malum, neque proprie reddit naturam infirmam : ut agentes de utroque statu disputatione præcedenti teti­ gimus, et in tractatu de peccatis disput. 16, I use ostend i m us. P ræc i p u u m e rgo d i sc r i m en inter prædictos status consistit penes aver­ sionem a Deo inductam per peccatum in uno, et non aversionem in alio. Porro hæc aversio ea solum ratione tollit ab homine potentiam ad diligendum Deum super om­ nia, quatenus habet esse cum ea incompossibile, ob oppositam conversionem in præ­ dicta dilectione inclusam. Et ideo præcisa ea incompossibilitate, attentaque duntaxat virtute, et efficacia potentiæ, eodem modo esset talis dilectio possibilis, vel impossi­ bilis in utroque statu. Ex quo fit impoten­ tiam, quam habet homo lapsus ad servanda longo tempore reliqua legis præcepta, aequalem futuram esse in naiura pura : 199 quia hæc impotentia non oritur directe, et per se ex culpa originali : nullius enim præcepti observatio, quæ non sit, vel inclu­ dat, aut supponat ipsam dilectionem super omnia, habet esse i ncorn posai bile cum tali culpa : sed oritur per se ex defectu virtu­ tis, et efficaciae polenliæ ad permanendum longo tempore, seu non deficiendum in prædicta observatione. Cum ergo talis ob­ servatio necessaria sit ad dilectionem per­ fectam ; jure quoad ejus impossibilitatem per proprias vires, pariformiter discurrimus in utroque statu, et doctrinam circa unum a Theologis traditam applicamus alteri. Potestque magis confirmari, el explicari prædicta doctrina. Nam an.or Dei super omnia perfectus est maximum opus, in quod potest natura rationalis perfecta, et integra : ergo non est concedenda potentia ad illud naturæ debili, et non integræ : sive hæc debilitas, aut non integritas con­ sideretur tanquam privatio, et infirmitas inducta per culpam, ut in natura lapsa : sive tanquam carentia et negatio nulla in­ digens causa, ut in natura pura : alias ter­ tius hic status æquaretur statui naturæ in­ tegræ. 117. Nec refert si objicias. Tum quod A -.era præceptum naturale, quod diximus obligare ******· in natura pura, comprehendit non solum dilectionem imperfectam, hoc est pro parvo tempore, et in absentia gravis tentationis ; sed etiam ea præsente, el per totam vitam, et in quocumque eventu tenetur homo ad non peccandum contra quodcumque præ­ ceptum : ergo vel concedendæ essent ho­ mini in illo statu vires ad prædictum amo­ rem, vel maneret obligatus ad aliquid sibi impossibile. Tum etiam quod amor, qui elicitur a virtute charitatis, est omnino perfectus in ratione amoris Dei super om­ nia : et tamen non semper est diuturnus, neque in se, neque in aliorum præceptorum observatione; sed deficit multoties quoad utrumque : ut vidimus in illis, qui postquam exercuerunt prædictum amorem, lubuntur iterum in culpam mortalem. Non ergo ista conditio necessaria est ad amorem perfec­ tum, adeoque non debuimus ob ejus defec­ tum negare naturæ puræ potentiam ad prædictum amorem. Quod si ad hoc posterius dixeris non esse de ratione amoris perfecti ipsam actualem perseverantiam in observatione præcepto­ rum, sed quod possit perseverare, quantum est ex virtute, a qua elicitur. Adhuc non 2ύΟ DE NECESSITATE GRATI.K follilur objectio : quia actus charitatis qec permanet, nee permanere potest usque ad finom vite per solam communem gratiam, quæ ad ejus elicientiam concurrit ; sed opus est dono perseverantia», quod est omnino nova gratia : ergo vel omnes illi justi, qui­ bus nova ista gratia non conceditur, carent perfecto amore, vel non exigitur ad illum potentia ad perseverandum. Bcip.·*· Respondetur ad primum negando ante*■’ cedens, loquendo de praecepto dilectionis Dei, ut est unum, et singulare distinctum a reliquis : solum enim obligat sicut cætera affirmativa pro certo tempore, et ad certum actum, qui est prætlicla dilectio secundum se : quod vero sit permanens, et diuturna, magis vel minus perfecta, non clauditur in illo præcepto. Sicut et quod homo nunquam peccet, aut quod servet præcepta omnia col­ lective, sub nullo præcepto continetur ; sed est quasi effectus resultans ex eo quod sin­ gula divisim, sicut obligant observentur, ut dicemus dub. -1. Illud autem de occurrentia tentationis gravis contra actum dilectionis Dei, urgente ejus præcepto, possemus differre usque ad dubium 8, quod erit de necessitate gratiæ ad vincendam quamlibet gravem tentationem. Sed modo breviter dicimus non posse moraliter contingere, ut pro eodem instanti, quo adesset talis tontatio urgeret præceptum eliciendi actam dilectionis super om­ nia : et ita praecluditur locus objectioni. Ratio vero est : quia tale praeceptum cum determinatione ad certum instans solum urget perse initio usus rationis, juxta ea, quæ in tractatu de pecc. disputatione 20, tra­ didimus. Deinceps vero licet obliget in mortis articulo, vel etiam in discursu vite, non tamen cum ea determinatione ad cer­ tum instans, vel horam, quin paulo ante, vel post possit ei satisfieri : et sic commu­ niter datur locus ut prius tentatio mitescat, quam teinpus adimpletionis præcepti om­ nino finiatur. Initio autem usus rationis pro quo determinate urget, sicut ad Aucto­ rem naturæ spectat removere ignorantiam, et inadvertentiam, et quamlibet dubitandi rationem ; sic ei incumbit præcludere adi­ tum tenlationi ita gravi, ut non relinquat potentiam expeditam ad præcepti adimple­ tionem. Uberior Adde primo : non videri moraliter posobjechosibile ut tentatio a mundo vel a carne (quæ MSSolU, tio. sola esse posset in natura pura) ita graviter urgeret puerum pro primo instanti, dum adhuc retineret naturalem innocentiam, nullumque pravum habitum, vel disposi­ tionem potuisset acquirere. Ne vero rei minus certa? solutionem alli­ gemus, addimus secundo, pro quocumque instanti adsit tentatio non voluntaria ita vehemens, ut tollat potentiam simpliciter necessariam ad adimpletionem præcepti, cessare eo ipso pro illo instanti præcepti obligationem, sive præceptum sit diligendi Deum, sive aliud quodeumque. Haud tamen concedendum est, quod initio usus rationis posset occurrere similis tentatio : nisi sit talis, quæ impediat ipsum rationis usum, et sic primum hujus instans differatur. 118. Secunda objectio facile evanesceret, si admitteremus amoris perfecti, et imper­ fecti etiam respectu charitatis prædictam distinctionem : isque perfectus dicere­ tur, qui in observatione præceptorumlongo tempore vel toto vitae cursu permaneret, aut permanere posset ; imperfectus vero, cui deficiunt vires ad permanendum. Habere-D^ musque exhac doctrina accommodatam ins; tantiam ad confirmandum, quod de amore naturali in prima assertione intendimus, et ad diluendum praecipuum .Adversariorum argumentum contra illam. Si enim inter ipsos actus charitatis datur aliquis ita im­ perfectus, ut non permaneat, nec perma­ nere possit longo tempore in observatione mandatorum, attento communi gratiæ au­ xilio per quod elicitur, et non idcirco amit­ tit rationem amoris super omnia absoluti, et efficacis, cur ob similem perfectionem eam amittet amor ordinis naturalis viribus naturæ elicitus? Dices primo cum Curiele auxilium gra- Prabtiæ, a quo procedit dilectio supernaturalis,qa^s sufficiens esse, quantum est de se ad per-ensii· manendum in observatione præceptorum. Redditur tamen exccutio difficilis, vel im­ possibilis ex imbecillitate naturæ humanæ. etex repugnantia appetitus ; et ideo neces­ sarium est majus aliud auxilium, quo supe­ retur ista difficultas. Cæterum virtus na­ turæ,· a qua oritur dilectio naturalis, etiam quantum est de se, non est sufficiens ad ita permanendum. Sed hoc non satisfacit : quia eodem modo nos dicimus inclinationem naturalem vo: luntatis ad bonum honestum, quæ est ejus virtus ad diligendum Deum super omnia, I sufficientem esse quantum est de se ad obI servationem præceptorum permanentem, et diuturnam, eamque sine difficultate exequeretur I •f A · f BH J·· · e-λ * tw.>·,· ' DISP. II, DUB. III. querelar anima separata, si poneretur abs­ que gratia, et peccato, cum ea tantum per­ fectione, quum ex se habet; lota vero difficultas in prædicta observatione prove­ nit ex defeclibilitate subjecti propter con­ junctionem ad corpus, et ex contradictione sensitivi appetitus : ergo quantum ad hoc par est ratio utrubique. wire- Dices secundo cum eodem perdocto Magistro in auxilio grati®, quo elicitur dilecp»· lio supernaturalis, contineri aliquo modo tanquam in radice ejusdem ordinis alterum illud auxilium, quod necessarium est ad permanendum in prædicta observatione ; cum tamen in virtute naturali voluntatis nulla alia major virtus contineatur : sed neque hac responsione quiescit animus, nisi magis declaretur. Quia auxilium gra­ tis necessarium ad permanendum in præ­ dicta observatione, præsertim, per lotam vitam, pertinet ad donum perseverantiæ, quod adeo superexcedit communem gra­ tiam, ut neque ab ea oriri, neque alicui ejus merito debitum esse possit : non ergo apparet, qua ratione, auxilium requisitum ad perseverandum contineatur in prædicta gratia tanquam in radico ejusdem ordinis. 119. His vero non obstantibus, convin.^cimur hac secunda Curielis responsione ώή*(prout statim enucleabitur) discrimen esse raa ad praesens inter prædictos amores : ita ut supernaturalis, qui a charitate, et gratia ‘•-^elicitur semper sit perfectus : hoc est po­ tens virtute sui principii ad permanendum, elservanda præcepta longo tempore, natu­ ralis vero, qui eliceretur a natura pura, semper esset amor imperfectus, et neces­ sario deficeret a prædicta observatione, et permanentia. Ratio autem est : quia licet communis gratia neque efficiat, neque me­ reri possit auxilium requisitum ad perse­ verandum, potest tamen orando, et petendo illud a Deo impetrare; quisquis enim conI tinuo oraverit, et fecerit, quod in se est ex communi gratia pulsando, et petendo quod sibi expedit ad salutem, certo et infallibiliter voti compos evadet, juxta verbum Do­ cumini Joan. cap. 14 : Quodeumque petieritis tM-, Patrem in nomine meo, hoc faciam, et Math. 7 : Petile, el dabitur vobis, quærite, et inve­ nietis : pulsate, et aperietur vobis. Omnis enim, qui petit, accipit, et qui quærit invenit; fcrtii.et pulsanti aperietur : et Marci 11 : Omnia, qutcumque orantes petitis, credite quia acci­ pietis, et evenient vobis. Hac ergo ratione verificari potest principium elicilivum 201 amoris supernaturalis potens 'esse ad con­ ferendam illi permanentiam in observa­ tione mandatorum, et continere in se quasi in radice ejusdem ordinis omne auxilium ad hoc requisitum usque ad ipsum donum perseveranti® : quia non obstante defectibilitate subjecti, et pugna appetitus sen­ sitivi, propter efficaciam orationis, et certi* tudinem divin® promissionis habet vim ad impetrandum tale auxilium, quo prædicta repugnantia, et defectibilitas superetur. E contra vero potentia naturalis neque seipsa sufficiens est ad ejusmodi defecti bil i tatem, et repugnantiam longo tempore evincen­ dam ; neque in se ullo modo continet, aut habet ad impetrandam etiam per viam ora­ tionis aliam majorem virtutem, per quam evincitur ; neque dum non evincitur, po­ test elicito a se amori permanentiam con­ ferre : atque adeo omnis talis amor rema­ net infirmus, et imperfectus in sensu explicato. Sententia adversa prinus assertioni, et ejus argumenta. 120. Contra secundam assertionem nulla Opinio ­ militat Theologorum opinio : nam ut dixi­ contra ria. mus, est certa, et communis. Qu® autem efformari possent in eam argumenta, vel ex hujusque dictis soluta sunt, vel alibi di­ luentur, ubi opportunis occurrent. Contra primam vero tenent aliqui graves, et docti, 3, dub. Z, 2, Arauxo Curiel. Curiel in præsenti art. ύ, dub. 4, ubi etiam Zumel disput. 1, conclu- z^ct." sione 4,quatenus oppositam judicat probabi­ liorem ; necnon Suarez, citato lib. 1 degra- Suarez. lia, capite 36, Gonet disp. 3, art. 4, conclusione 3. Illustrissimus, et sapieplissimus Godoy disp. 42, §2. Qui omnes loquuntur in propriis terminis de homine in natura pura. At vero Richardus in 2 dist. 28, yur-s-Riclurd. tione3, Soto lib. 1 de natura et gratia cap. jojiin.a 22, Joannes aS. Thorn, in præsenti disp. 19, ST110· ari. 4 et alii quamvis negent posse homi­ nem viribus naturæ diligere Deum super omnia, loquuntur tamen de illo in natura lapsa, ubi ratione peccati et aversionis a Deo, habet majus impedimentum ad præ­ dictam dilectionem, quam in natura pura : et ideo non omnino sunt pro hac sententia : licet ob rationes, quibus utuntur, valde illi faveant. Testimonia Scriptura?, Concilio­ rum, et Patrum, qu® ab aliquibus pro ea 202 DE NECESSITATE GRATI.E. referuntur, non videnturesseadrem. Tum quia in illis non agitur de homine consti­ tuto in puris naturalibus, sed in natura lapsa. Tum etiam quia loquuntur vel de amore charitatis, quo diligitur Deus at finis supernaluralis, vel de amore, qui sit dis­ positio ad gratiam justificantem, et sicut oportet ad illam, vel ejus augmentum con­ sequendum : autdenique intelligenda erunt de amore perfecto, qui possit permanere, et observare præcepta longo tempore. Et ideo sine præjudicio alieujus ex illis stat veritis nostras conclusionis, quæ solum procedit de imperfecto amore naturali, cui nihil prae­ dictorum convenit. Nonnulla posset esse dubitatio circa Divum Thomam propter doctrinam præsentis articuli tertii ·, ubi extra j statum integritatis naturæ negat homini potentiam ad diligendum Deum super om­ nia sine auxilio gratiæ. Sed cum determi­ nate loquatur de homine in natura lapsa, vel corrupta, et neque hic, neque alibi agens de natura pura eam potentiam neget, præ­ sertim ad amorem imperfectum, ut pro parvo tempore; liquet sanctum Doctorem, nec suffragari huic sententia», nec nostræ contradicere. rrimorn 121. Arguitur ergo primo communi AdiRCTtuni versar*orum ratione : quia amor Dei super omnia claudit propositum efficax servandi omnia ejus praecepta, saltem quæ obligant sub culpa mortali, sicut et vitandi omnia, i quæ possunt divinam amicitiam impedire : el hoc non solum pro parvo tempore, sed per totam vitam, et in præsentia cujuslibet tentalionis, quantumvis gravis : qui enim a suo proposito excluderet aliquod tempus, vel casum ; procul dubio non diligeret Deum super omnia,quia non diligeret supra : ea, quæ in illo casu vel tempore possent oc­ currere (per quod excluditur quxdam so­ lutio, quæ adhibere poterat, ex discrimine inter amorem perfectum, el imperfectum : nam omnia hæc requisita postulantur ex ipsa ratione amoris super omnia, ut abstra­ hentis a perfecto, vel imperfecto). Sed hoc propositum haberi nequit per solas vires naturæ : ergo neque prædictus amor. Major el consequentia constant. Minor vero pro­ batur : tum quia ad illud, quod non est in nostra potestate (sive per nos, sive per ami­ cos, quorum auxilio uti valeamus) non potest dari in nobis propositum efficax : nititur enim talis efficacia non in sola voluntate, sed etiam in virtute, el potentia ad propo­ situm adimplendum : sed homo conditus in natura pura nequiret propriis viribus adimplere præcepta , neque per longum ! tempus, neque ad præsentiam gravis leui lationis, ut docent communiter Theologi : ergo neque habere posset efficax proposi­ tum adimplendi innixus propriis viribus. Tum etiam quia propositum efficax adim­ plendi prædicta præceptacontinet in sevirtualiter ipsam actualem adimpletionem; alias non posset movere efficaciter ad illam : | cui orgo impossibilis esset talis adimpletio, etiam illud propositum esset impossibile. Confirmatur : nam videtur signum pro- Cwi». positi inefficacis, quod accedente tempore adimpletionis, ab ea deficiat : sed istud de quo agimus, deficeret adveniente gravi tentatione, vel longo tempore transeunter ergo, etc. Confirmatur secundo : ideo propositum servandi ea, quædiximus inclusum in amore * charitatis habet esse efficax, quia innititur viribus gratiæ, cujusauxiliis possumus quo­ vis tempore, et occasione illa adimplere: ergo cum propositum inclusum in amore naturali nulli niteretur principio, cujus vir­ tute ea, quæ diximus possent adimpleri, sequitur tale propositum futurum esse in­ efficax. 122. Respondetur primo ad argumentum ofc:· negando minorem. Ut vero probationibusfr^. occurramus, notandum est, ad efficaciam «à ! amoris, de quo loquimur, et propositi in eo tæ**. inclusi satis esse, quod homo propriis viri­ bus toto vitæ cursu possit adimplere divina ' præcepta eo modo, quo adimplere tenetur: !. nam eo ipso potest vitare quodlibet pecca­ tum contrarium divinæ amicitiæ, et hoc ipsum potest efficaciter proponere ; nihilque aliud ad amorem super omnia necessa­ rium est. Deinde observa, quod sicut præcepta non occurrunt homini collective, sed divisive, modo hoc, modo illud, ita obligatio solum est ad servanda illa isto secundo modo: quia solum est ad ea servanda sicut reipsa occurrunt : non enim adest aliqua specialis obligatio vel præceptum servandi omnia præcepta, vel nullum transgrediendi col­ lective, et ut sic : sed unumquodque obligat determinate pro se, et non nisi hic et nunc, quando ejus materia occurrit. Quia vero unumquodque ita divisive, ut occurrit, ob­ servaretur, nullum violaretur, servarenturque omniacollective, vel uti ex conse­ quenti extenditur obligatio ad istum modum observationis, quatenus teneremur ad ali- DISP. Π, DUB. III. quid ex quo, si reipsa fieret, consurgeret talis observatio. Denique nola, quod cum Theologi dicunt non posse hominem propriis viri bos servare longo tempore divina præcepta, loquuntur de observatione illorum collective : quia fieri non potest ut ad longum tempus in aliquo non deficiat, et in quocumque defi­ ciat, tollitur collectio. At non negant, sed potius asserunt posse observare singula di­ visive, ut occurrunt. Nec valet vulgare ar­ gumentum, potest singula : ergo potest om­ nia : cum omnia non sint aliquid præter singula. Nam procedit a divisa ad copula­ tam, cujus fallacia in comperto est, ut de­ clarabimus dub. 4. wrtfT? Ex dictis patet solutio ad primam mino^ns probationem : nam objectum propositi inclusi in amore naturali non estobservalio omnium praeceptorum collective, sed obser­ vatio uniuscujusque divisive, et determi­ nate, sicut ipsa occurrunt :hoc autem modo nullum est (loquendo de naturalibus) neque occurret per totam vitam, quod homo existens in natura pura non posset suis viribus adimplere : quamvis fieri non posset longo tempore, ut in observatione alicujus inde­ terminati non deficeret, ac proinde quod omnia collective observaret. Sufficit autem ad efficaciam alicujus propositi, quod res proposita possibilis sit virtute ejusdem prin­ cipii eo modo, quo cadit sub proposito, et habet esse ejus objectum, licet considerata alio modo sit impossibilis. Adde salis esse ad amorem Dei super om­ nia, quod amans proponat facere in quoli­ bet tempore, et occasione lotum, quod in sc est, ut servet praeceptum ibi et tunc occur­ rens : nam est implicatio, quod dum quis ita se habet, peccet, aut faciat aliquid divinæ amicitiae contrarium : quod autem homo, de quo loquimur, in qualibet occasione et pro quolibet temporis momento sine exclu­ sione alicujus posset facere, quod in se es­ set, ex terminis videtur per se notum, nam est dicere, posse/ [acere, quod posset. Unde exhac parte prædictum propositum non es­ set de re impossibili respectu virium pro­ ponentis, atque adeo neque inefficax. Per quod patet ad i 11 u d de occu r ren t i a gr avis tentationis : solum enim obligaretur homo ad faciendum, quod in se esset ibi, et tunc, ne præceptum violaret ; et si id fa- | ceret, peccatum non admitteret ; immo ad­ impleret propositum, quod est de ratione amoris super omnia. Sed de hoc dub. 8 ex 203 professo dicemus. Quod autem in secunda probatione ejusdem minoris dicitur, pro­ positum efficax observandi divina præcepta continere virtualiter ipsam actualem obser­ vationem, verum est, donec tale proposi­ tum i rretracfatum permanet : pro tunc enim in sensu composito nequit prædicta obser­ vatio deficere. Sed hoc non tollit, quominus vel propter vertibili ta tem libertatis creatæ, vel propter defecti bili ta tem ex parte sub­ jecti propositum retractetur, el deficiat ; priusquam tota adimpletio in exeeutione ponatur ; cessabitque ex tunc prædicta con­ tinentia victualis, sicut cessat propositum. 123. Ad primam confirmationem dicas, Prima confir­ non esse certum signum inetficaciæalicujus matio propositi, quod adveniente occasione défi- énervaun ciat, ut innumeris exemplis constat : quot- ι,nr ' quot enim rite confitentur, habent proposi­ tum efiicax non amplius graviter delin­ quendi ; et tamen oblata occasione plures delinquunt : et omnes, qui sunt in gratia habent saltem virtuale pcopositum expo­ nendi coram tyranno vitam pro Deo ; et non omnes ita adimplent; sed multi defi­ ciunt : immo nullus non deficeret, nisi in illa occasione subventum illi fuisset majore gratia, quam quæ extra illam sufficit ad propositum emittendum. Porro propositum de quo loquimur, etsi in aliquibus occasio­ nibus deficeret, haud tamen in omnibus : quia in puris naturalibus aliqui homines aliqua præcepta adimplerent, quamvis de­ cursu temporis alia transgrederentur. Observa tamen, non in omnibus propo sitis, ut efficacia dici valeant, requiri aequa­ lem certitudinem vel securitatem adimple­ tionis , aut æqualem virtutem ad eam inferendam : sed tam in his, quam in ipsa denominatione efficacis est latitudo, et po­ test aliud dici magis, aliud minus efficax, pro majore vel minore virtute ejus, qui propositum emittit : nullum tamen inter creata est adeo efiicax, aut tanlæ virtuti innititur, quin aliquando possit adimpletio impediri. Solum autem divinum proposi­ tum, eo quod innititur omnipotentiae, cui nihil resistere valet, et immutabilitati di­ vini decreti, omnimodam efficaciam, et indefeclibilitatem sortitur. Ut ergo proposi­ tum aliquod inter creata absolute denomi­ netur efficax abstrahendo a gradu efficaciae; satis est, quod fiat animo absoluto persistendi, quousque adimpleatur, et quod dum existit, excludat omnia, quæ impedimento sint adimpletioni, quamvis vel obcommu- in ·. IT « A • ■ t 4 204 r ** Af b. i 1 ♦ i DE NECESSITATE GRATI.E. nemdefectibililatem, et mutabilitatem actus creati, vel ob aliquam specialiorem ex parte subjecti, citius, vel tardius deficiat, eoque deficiente, adimpletio non sequatur. Solvitur Ad secundam confirmationem patet ex «xund-i hucusque dictis. Addimus vero pro uberiore solutione, quod quia amor charitatis est amor perfectus, etiam propositum in eo in­ clusum est efficacius illo, quod includitur in amore naturali : hacque ratione potest extendi ad observationem omnium præcep- I torum collective sumptorum : non tamen I hæc extensio, et major efficacia exigitur a prædicto amore ex eo solum, quod amor su­ per omnia est, sed ex eo quod perfectus est; ■ et ideo non est necesse, ut in minus per- I fecto, licet etiam super omnia reperiatur. I 124. Secundo ad argumentum responde­ Alia ejus·*· tur vires requisitas ut propositum sit efficax, argu­ menti non debere necessario proportionari cum I solutio. difficultate, quæ erit in ipsa rei execulione, | sed solum cum illa quam talis exeeutio of- ! fert, prout est in conceptu, et in apprehm- ; sione proponentis :quæ sæpe vel est major, ! vel non adæquat difficultatem, quæ erit in I ipsa re. Eieri enim potest, ut res, quæ exequenda proponitur, in se quidem facillima [ sit, omninoque infra vires proponentis, et | nihilominus apprehendatur, ut valde diffi- I cilis, viresque ejus superexcedens : hacque I ratione retrahat omnino ab emissione pro­ positi absoluti. et efficacis ; et solum per- i mittat conditionatum, et inefficax. E contra vero sæpe accidit ut homo absolute, et effi­ caciter proponat aliquid, quod secundum rem vires ejus superexcedit, et quod si prae­ sens cerneretur, omnino a proposito retra­ heret : nihilominus tamen quia absens co­ gitatur, et in cognitione rei absentis com­ muniter non occurrit tota ejus difficultas, non impedit quominus fiat tale propositum, viribus quidem imparibus ad illud execu­ tion; mandandum æqualibusverodifficultati relucenti in prædicta cogitatione. Hinc pro­ venit, ut justus, qui cum solacommuni gra­ tia in absentia tyranni potest absolute, et efficaciter proponere fundere vitam pro Deo ·, illo coram, ipsisque martyrii instru­ mentis terrorem, et dolorem incutientibus, non possit simile propositum elicere aut in eo persistere, nisi ei majore gratia subveNoia. niatur. Et inde etiam fit, non esse salubre consilium (immo communiter a Theologis reprehenditur) hominibus imperfectis, et infirmis ad pcenitenliam accedentibus cum proposito non amplius peccandi nimis ex- pendere, aut evolvere, quæ in eo proposito includuntur : ut assolent minus periti con­ fessorii, quo effîcaciæ talis propositi peri­ culum faciunt, objiciendo has vel similes conditionales: . bi si o/m.< esse/, digerent di­ vitiis, honoribus, uxore, /iliis, rebusque om­ nibus s/toliari, mortem subire, membratim dividi, igne comburi, aliaque acerbissima tormenta experiri, potius quam Deum gra­ viter offendere? Hujusmodi enim conditio­ nales imprudenter multoties objiciuntur: nam sæpecontinget, quod gratia, et vires illis concessæ pro eliciendo praedicto pro­ posito, sufficiant ad vincendamdifficultalem, quæ apparet in ejus objecto in communi solum, et confuse apprehenso. Verbi gratia sub his terminis, pro nulla re Deum offen­ dam; non tamen sufficiat ad evincendam totam illam, quæ occurret in tali objecto omnino distincte, et explicite repraesentato, atque expresso : hacque ratione retrahatur pcenitens ab elicientia prædicti propositi, vel a perseverantia in illo, quod cceperat, dum cognitio magis confusa minorem ob­ jiciebat difficultatem. Ad rem ergo quamvis difficultas, quæ in At#* observantia praeceptorum per longum tem · pus, aut in præsentia gravis tentationis reipsa invenitur, superexcedat naturales vires liberi arbitrii, et hac ratione evinci nequeat ab homine in puris naturalibus constituto : quia tamen dum prædicla obser­ vatio abstractive, et a longe cognosceretur, non offerret tantam difficultatem, sed longe minorem; præsertimdumtranquilloanimo, et pacato appetitu talis homo de ea cogi­ taret, nihil obesset, quominus circa illam siccognitameliceret propositum absolutum, et efficax, saltem efficacia per se, et in af­ fectu,prout salis estad amorem super omnia imperfectum, licet ad perfectum non suffi­ ciat : juxta id, quod tetigimus num. 93. Nec tale propositum esset formaliter de re im­ possibili,sedad summum materialiter : quia non terminatur ad prædictam observatio­ nem secundum totum illud difficultatis, quod in execulione habuisset : quomodo im­ possibilis esset viribus naturæ : sed quate­ nus in cognitione, et apprehensione pro­ ponentis repræsentaretur : quo pacto vires I ejusmodi non excedit. Patet igitur juxta hanc secundam solutionem negandam esse I minorem argumenti ; et etiam primæ pro­ bationis, si in hac fiat sermo de potentia I ad observanda præcepta, prout in apprehen­ sione repræsentantur, seu secundum eam difficultatem, DISP. Π, DUB. III. difficultatem, quam eorum observatio ut repraesentata offert : quidquid sit de illa, quam actu exercita haberet : quia efficacia propositi prout sufficit ad amorem super omnia imperfectum, non cum hac posteriore difficultate, sed eum prima illacommensurari debet. Eademque doctrina poterit fa­ cile applicari secundae probationi, et con­ formationibus : facilius tamen illis fietsalis juxta primam solutionem. iw· 125. Secundo arguitur : nam vires hominis in puris naturalibus non se extenderentad opera ardua et difficilia : hæc quippe naturæ sanæ, et integræ reservantur, ut D.Tto. docet Divus Thomas, in prxsenti artic. 2 et 3. Sed diligere Deum super omnia est opus valde difficile, immo difiiciliusquantum est ex parte objecti, quovis alio opere naturali : ergo non possent ad illud extendi. Et sane si ad praedictum actumconcedimus homini vires in natura pura, vel lapsa ; vix reperietur alius, pro quo denegetur : cum tamen certum sit negandas esse pro aliquibus, immo et pro multis, ut haberi potest ex doctrina, quam tradidimus dubio praece­ denti. Respondetur concedendo majorem, et - etiam minorem, si sermo sit de dilectione Dei super omnia perfecta et diuturna : hæc enim est, quæ reservatur soli naturæ in­ tegræ : secus vero de imperfecta, et pro parvo tempore, de qua nos loquimur. Nam licet neque hæc sit admodum facilis, non ■ tamen est ita ardua, et difficilis, ut omnino superet vires naturæ puræ. Adhuc tamen i remanent plures alii actus intra naturæ I ordinem prædictas vires superexcedentes : uti sunt observatio præceptorum per lon­ gum tempus, et ipsa dilectio Dei super om­ nia perfecta, et diuturna, et forte alii. jap. 126. Tertio : quiadilectio naturalis semper tendit in bonum proprium diligentis, et quamvis extendatur ad alia, non tamen nisi propter ipsum bonum proprium, juxta illud Philosophi : Amabile bonum unicuique autem proprium, et illud : Amabilia ad alte­ rum examicabilibus ad se. Et hoc est, quod communiter dicitur, naturam esse recur­ vam in seipsam; quia per quamlibet natu­ ralem inclinationem super se reflectitur, et quæritsmim proprium bonum :ergo ut di­ ligat bonum alienum, scilicet Dei plus quam seipsam, omnino indiget adjuvari per gra­ tiam. Huic argumento occurrit Divus Thomas, I part. citat, quæst. GO, artic. 5 ad 3,ubi sic 205 ait : Dicendum, quod natura reflectitur in se- Duplex ipsam non solum quantum ad id, quod est ei^ singulare, sed multo magis quantum ad commune. Inclinatur enim unumquodque ad con­ servandum non solum suum individuum, sed etiam suam speciem : et mullo magis habet inclinationem ad id, quod est bonum univer­ sale simpliciter. Itaquejuxta hancdoctrinam D. Thomæ, bonum divinum, quod est bo­ num commune universi, non omnino condistinguitur a bono proprio, quod natura­ liter amatur propter se, et propter quod cæteraamantur, et quod dicitur amicabile ad se,-sed potius est præcipuum, quod intelli­ gitur in tali bono. Unde quod naturaliter ametur super omnia, et supra ipsum bo­ num proprium particulare, sive indivi­ duate, sive specificum, nulli ex communi­ bus illis axiomatibus contradicit. Aliter occurrit eidem argumento sanctus D.Tho. Doctor quodlibeto 1, art. 8, ad 9, ibi : Dicen­ dum quod inclinatio rei naturalis est ad duo, scilicet ad moveri, et ad agere; illa autem in­ clinatio naturæ, qux est ad moveri, in seipsa recurva est : sicut ignis movetur sursum prop­ ter sui conservationem : sed illa inclinatio naturæ, qux est ad agere, non est recurva in seipsa, non enim ignis agit ad generandum ignem propter seipsum ; sed propter bonum generati, quod est forma ejus, et ulterius propter bonum commune, quod est conserva­ tio speciei, etc. 127. Quarto arguitur : quia si homo pro-4 argupriis viribus posset diligere Deum supermeinura' omnia, posset eisdem viribus se disponere, et præparare se ad gratiam habendam : sed hoc communiter negatur a Theologis ; immo videtur ad Semipelagianorum errorem per­ tinere : ergo. etc. Major in qua sola potest esse difficultas probatur. Tum quia videtur esse Divi Thomæ, quodlibeto, et articulo ci- D.Tho. lato in solutione ad 2, ubi sic ait : Xaturali dilectione, qua Deus super omnia naturaliter diligitur, potest aliquis magis, et minus uti, et quando in summo fuerit, tunc est summa prxparatio.adgratiam habendam. Tum etiam quia juxta commune Theologorum axioma facienti, quod est in se Deus non denegat gratiam : sed qui diligit Deum super om­ nia, facit totum quod in se est : ergo, etc. Respondetur negando majorem. Gratia Respon· enim adeo superexcedil ea, quæ suntordi- Sl0· nis naturalis, ut nullum isiorurnproutpræcise naturale est. per se ad illam tendat, neque enim sibi debitam faciat, sicut forma debetur dispositionibus ad ipsam, ut dispu- *206 r .· * i *·: Λ?' Μ Η· DE NECESSITATE GRATI.E. talione sequenti late constabit. Quare ad primam probationem, quæ adducitur ex Divo Thoma, dicendum est eam non pro­ cedere specialiter contra nostram assertio­ nem :nam si homo conderetur in natura integra integritate ordinis naturalis, juxta omnium sententiam posset diligere Deum super omnia; et non utcumque sed perfecte; quod potest dici diligere in'summo, ut Di­ vus Thomas loquitur : et tamen adhuc in illo statu non posset solis naturæ viribus se ad gratiam disponere, propter rationem modo traditam. Quid ergo intellexit Sanc­ tus Doctor prædicto modo dicendi, non om­ nino constat : dici autem potest intellexisse dilectionem naturalem Dei super omnia, non ut preeeise elici potest viribus naturæ (quo pacto sistit in solo ordine naturali) sed ut per aliquod graliæ auxilium elevatur ad supernaturalem ordinem : nam hoc est uti illa in summo, uti videlicet in ordine ad summum quod est finis supernaturalis. Ad secundam probationem dicemus dispul. se­ quent. dub. 7, quomodo axioma illudTheologorum inlelligendum sit de illo, qui fa­ cit, quod est in se ex auxilio gratiæ, non autem ex solis viribus naturæ. Utt.»Ultimo arguitur pro prædicta sen«omctt· lentia (et est etiam commune adversariotum. .. i \ J· i rum argumentum) quia homo in natura pura non haberet majores vires ad honeste operandum, adeoque neque ad diligendum Deum super omnia, quam habet modo in natura lapsa : sed in hoc statu nequit eli­ cere prædictam dilectionem solis naluræ viribus, quousque sanetur vel adjuvetur per D.Thb. gratiam, ut statuit Divus Thomas in pres­ senti art. 3 et tenent communiter ejus dis­ cipuli : ergo, etc. Hoc argumentum postu­ lat discussionem dubii sequentis, quod erit DUBIUM QUARTUM. Utrum homo lapsus solis naturæ viribus pos­ sit dilifjere Deum super omnia, ut /inem, et auctorem naturalem. Lapsum dicimus hominem in peccato mortali habituali sive originali, sive pro­ prio existentem , aversumque a Deo per tale peccatum. Quærimus autem de amore super omnia imperfecto, efficaci tamen, et absoluto, ad quem concessimus illi vires in natura pura : nam amorem perfectum, pro quo eas denegamus, certo certius est non I posse elici a tali homine; nisi adjuvetur, vel sanetur per gratiam. Sed observandum est, dupliciter posse intelligi hanc poten­ tiam hominis lapsi ad diligendum Deum super omnia. Vel in sensu diviso, conside­ rando nimirum praedictam dilectionem,et ejus objectum secundum se, gradumque difficultatis, quæ ex isto capite consurgit; et conferendo vires liberi arbitrii eum sola hac difficultate. Non vero cum aversione, et statu peccati, in quo est, quique illi per accidens adjungitur. Vel quasi in sensu composito, attendendo ultra actum, et ob-’liris· jectum etiam ipsum statum lapsus, et aver-11^ sion.s a Deo, factaque virium liberi arbitrii collatione ad hæc omnia : ita ut vel possit cum illis prædictum actum componere ; vel ea, cum quibus componi nequit, excludere. Priorem appellant potentiam physicam so­ lum : quia licet in ea sit virtus proportionata actui secundum se, et illum sufficienter continens; nunquam tamen ad ejus exer­ citium reducetur propter impedimenta, quæ nec talis potentia valet expellere, neque ac­ tum cum illis conjungere. Posteriorem au­ tem vocant potentiam moralem : quia nullo obice impeditur, quominus actum in sua virtute contentum executioni mandet. Sed licet hæcdistinctio potentia? physic® et potentiæ moralis alibi opportune occur­ rat ; in præsenti tamen melius priorem ap­ pellabimus potentiam antecedentem, vel in sensu diviso : quia solum respicit actum, et objectum ejus secundum se, et secundum ea, quæ ad illum per se habent ; atque adeo ut antecedentem, et divisum ab obicibus, et impedimentis aliunde consurgentibus, et supervenientibus. Posteriorem vero dice­ mus potentiam consequentem, vel quasi in sensu composito : quia attendit omnia, quæ in elicientia actus undecumque concurrunt, vel consequuntur ; nulloque impeditur, quominus illum executioni mandet. Dixi­ mus quasi : non vero absolute in sensu com­ posito : quia revera hæc potentia non est determinata ad componendum actum cum omnibus, quæ occurrunt, sed ad elicien­ dum illum attentis omnibus, adeoque vel componendo, vel excludendo illa cum quibus nequit componi. Unde propria ejus nomenclatura erit, potentia consequens, ut dictum est. Hac praemissa animadversione, duplici assertione dubium decidemus. Ha­ benda sunt autem præ oculis, que in prae­ cedenti tam ad tituli intelligentiam, quam pro suadendis assertionibus, et diluendis ar­ gumentis DISP. II, DUB. IV. 207 7 gunientis tradidimus : alias deberemus hic non pauca repetere. Prima assertio suis funda mentis communitur. 129. Dicendum est primo hominem lapsum per vires naturæ posse diligere Deum super omnia potentia antecedenti, et in .sensu diviso. Assertionem istam licet miïÆu. nus explicatam tuentur Cajetanus, Medina, Bannez,Gonzalez, et I.orca, quos dubio præiSra cedenti pro prima conclusione adduximus. Nec repugnant Alvarez, Montesinos, et (to* Gregorius Martinez ibidem citati : quia li­ neet negent homini lapso potentiam ad præ­ dictum amorem, loquuntur tamen de po­ tentia consequenti, et in sensu composito, ut eorum rationes ostendunt ; de antece­ denti vero idem judicium ferrent in hoc statu, atque in puris naturalibus, quia eædem rationes militant utrobique, ut statim videbimus. Immo omnia, quæ ex Divo Thoma dubio præcedenti pro prima con­ clusione adducta sunt, hanc etiam convin­ cunt : ut propterea credamusSanctum Doctorem æqualiler utrique suffragari. Probatur primo : quia neque homo post . ιάα lapsum habet minores vires habituales, et Γώ°· per modum actus primi ad operandum bene moraliter, quam habuisset in natura pura; neque dilectio Dei naturalis secun­ dum ea, quæ per se, et ex objecto affert, habet esse modo opus difficilius, quam esset in prædicto statu : ergo sicut potuisset tunc etiam potentia consequenti, poterit etiam modo saltem potentia antecedenti, et in sensu diviso elicere per proprias vires praedictam dilectionem. Consequentia li­ quet : nam ut præmissum fuit, hoc genus polentiæ solum attendit ea, quæ per se se habent ad actum : et ad vires ipsius actus elicitivas : et ideo ubi neque vires istæ di­ minuta sunt, neque actus secundum se redditus est difficilior, quam esset antea ; eadem permanere debet potentia ad illum in prædicto sensu. Prima autem antece­ dentis pars, quæ a paucis negabitur, facile suadetur : nam homo per lapsum ea solum donaex habitualibus, et habentibus modum actus primi amisit, quæ haberet in natura integra,et instatujustitiæoriginalis ; nihil vero illorum, quæ habuisset in natura pura : tantumque estdiscrimen inter illum, et præsentem statum, quod carentia intePrixu gritatis, quæ tunc fuisset negatio, et mali rationem non haberet, eo quod talis inte­ gritas debita non fuisset ; modo, quia in Adamo fuit debita, habet rationem mali, et privationis : ergo quantum ad vires ope­ randi bonum, quæ non penes negationem, aut privationem, sed penes positivum at­ tendi debent, omnino idem permansit. Se­ cunda ejusdem antecedentis pars videtor satis nola : quia prædictadilectioin utroque statu terminatur ad Deum sub eadem om­ nino ratione finis ultimi naturalis, et cum eadem appreciatione,et prælatione respectu aliorum objectorum sine alicujos excep­ tione, et sine determinatione ad certum tempus, vel locum, vel modum præcepta servandi : ergo quantum ad ea, quæ per se se habent ad talem dilectionem, æqualem difficultatem important ulrobique. 130. Dices ex utroque capite esse dis- Objeccrimen inter hominem purum, et lapsum. ll°' Ex primo quidem : nam per peccatum mi­ nuitur naturalis inclinatio voluntatis, proindeque ejus vires ad operandum bonum honestum, ut docet D. Thomas supra quxs- D.Tho. tione 85, articulo 1 et 2, nosque ibidem in commentario utriusque articuli prosequuti sumus : cum ergo natura lapsa, et pura inter se differant penes habere, vel non habere peccatum ; consequens fit, ut etiam differat quantum ad prædictas vires. Ex secundo vero : quia objectum amoris natu­ ralis in puris solum esset Deus ut præferendus rebus omnibus naturalibus, iisque præsertim, quibus præcepta naturalia di­ recte violari possent, sine extensione etiam indirecta ad objecta supernaturalia, quæ tunc nulla essent, neque eorum subesset notitia ; modo autem prædictum objectum includit hujusmodi extensionem, ex eaque non modicum difficultatis superaddit : ergo ex hoc etiam capite est discrimen, et major difficultas in isto statu, quam in illo. Respondetur ad primum doctrinam illamDispelliDivi Thomæ, et nostram de diminutione lur· inclinationis naturalis per peccatum non obesse ei, quam modo tradidimus. Tum quia potest restringi ad sola peccata per­ sonalia, quatenus relinquunt non modo aversionem privativam a Deo, penes quam consistit culpa habitualis; sed etiam ali­ quem habitum, vel dispositionem positi­ vam in potentiis impellentem ad malum : sufficeret autem ad efficaciam nostri argu­ menti, quod in homine solum habituali peccato infecto, niliilque habitus, vel dis- ~· M ■ $ i I >; r à rte 208 DIS!». II, DUB. IV. DE NECESSITATE GRATIÆ. positionis vitiosae retinente, locum non ha­ beat prædicta diminutio ; nam praesens dubium potissimum pro hujusmodi homine instituitur. Tum etiam et præcipue, quia illa diminutio (ut citato loco diximus,) non se tenet ex parte potentiæ, quasi tollens ab j ea aliquid virium ; sed solum ex parte ter­ mini, quatenus per peccatum apponitur impedimentum, ut ipsa potentia, vel nullo modo, vel non cum tanta habilitate, el ex- ! peditione in actum secundum prorumpat. · I nde talis diminutio potius spectat ad : potentiam consequentem, ejus est ipsum i actum secundum in exercitio ponere, et · cum omnibus occurrentibus conjungere, i quam ad antecedentem, quæ non curat de i actu ut hic et nunc exercendum : sed respi- i cit illum secundum se, et in actu signato j cum præcisione a multis circumstantiis.quæ in exercitio se offerunt. Atque adeo etiamsi ! tam præsens assertio, quam doctrina in illo | commentario tradita ad quasvis peccata se extendant, neutra alteri contradicit. Deni­ que etsi admitteremus diminui aliqualiter | per peccatum vires intrinsecas potentiæ, non obesset nostræ rationi : quia ea dimi­ nutio quatenus potentiam antecedentem tangeret, nequaquam esset tanta, ut actum alias possibilem, absolute impossibilem redderet, sed solum efficeret aliquantulum difficiliorem. Hoc autem nullius momenti esset : quia in assertione, et ratione solum intendimus actum dilectionis, qui possibilis esset in natura pura, manere etiam in na­ tura lapsa per easdem vires absolute pos­ sibilem. Ad secundum constat ex dictis dubio præcedenti numero 106, quomodo in amore super omnia, ad quem daretur potentia in puris naturalibus, importetur saltem im­ plicite, quod Deus præferalur omnibus, ob quæ præcepta naturalia, quovis modo vio­ lari possunt ; atque adeo cum illa exten­ sione directe, vel indirecte, per quam exclu­ ditur restrictio ad solam violationem direc­ tam. Nec refert, quod in puris nulla esset notitia præceptorumsupernatu) alium : nam etiam modo sunt quamplurimi ignari om­ nino talium præceptorum, et non idcirco ad prædictam extensionem non tenentur. Solum est discrimen, quod illorum conscii poterunt eam adhibere cum tota illa ex­ pressione, prifero Deum omnibus, quibus ejus præcepta sive directe, sive indirecte vio­ lari possunt. Cæteri vero magis implicite, ut prxftro Deum omnibus, eu modo quo pos­ sum, et debeo ; nam in hoc includitur eadem extensio implicite, et virtuuliter. 131. Secunda ratio pro hac assertione Alsi est illa, quam dubio præcedenti pro prima conclusione secundo loco adduximus. Quia*ΚΛ1r^“ præceptum diligendi Deum super omnia ita obligat omnes homines in natura lapsa, non minus quam obligaret in puris natu­ ralibus : si autem vires naturæ pro hoc statu ad prædictam dilectionem non suffi­ cerent, plurimi reperirentur, quibus ob- . servatio talis præcepti esset impossibilis ; proindeque ad illam non adslringerentur: nam plurimi sunt, quibus nullum conces­ sum est gratiæ auxilium, ut patet de illis, qui neque habent fidem, neque eam nun­ quam audierunt. Habetque hiec ratio ma­ jorem vim in hoc statu ubi de prædiclo prae­ cepto, deque ejus obligatione, in gradu dicto, nullus dubitat, quam in natura pura pro qua ille obligationis gradus non est ita communiter receptus. Immo quod talis obligatio comprehendat omnes stalim, ut ad usum rationis pervenerint, defendere debent universi D. Thomæ discipuli, ut ejus doctrinam de incompossibilitate pec­ cati venialis cum solo originali sartam, tectamque tueantur : de qua fuse egimus in tractatu de peccatis, disp. 20. 132. Dices primo, omnibus hominibus fti» etiam iis, qui nihil de fide audierunt esse a Deo promissa, et præparata auxilia supernaturalisordinis, quibus possint prædictum præceptum adimplere; de factoque illa re­ cipient, si postulaverint, et accipere velint: et hac ratione nulli est impossibilis obser­ vatio talis præcepti, quamvis naturæ vires ad ea non sufficiant. Hanc evasionem adduximus in tractatu, SEff. et disputatione citatis numero 26, ubi illam magis expendimus, et sufficienter impugna­ vimus. Ex eo vel maxime, quia ut homo dicatur posse aliquid per auxilia gratiæ, quæ Deus illi offert, et præparata habet, necesse est, ut ea oblatio, et præparatio ipsi homini innotescat, et ab eo credatur, ut ex hac fide, et notitia possit excitari ad postulanda,eteonsequenda prædicta auxilia: cui enim nulla eorum notitia confertur,non est in ejus potestate uti similibus auxiliis, sicut neque ea petere, aut consequi : ac proinde præparatio illa, et oblatio respectu talis hominis habet se, quasi non esset : ne­ que erit, quo pacto dicatur posse per talia I auxilia, aut per eorum oblationem, et præI parationem, quod non posset si oblata, et præparata i i ■ i ■ I præparata non fuissent. l'orro si aliqui pervenientes ad usum rationis nullum supernalurale auxilium recipiunt , quavis causa id accidat, carebunt omnino prædicta notitia, quæ inter auxilia supernaturalia ordinis numeranda est (non enim per lu­ men naturale, sed per lumen fidei possu­ mus cognoscere esse a Deo nobis oblata, et præparata auxilia gratiæ, ad illa opera, quæ implere non valemus per vires naturæ) talibus ergo non erit hac via possibilis adim­ pletio supradicli præcepti. 133. Quare medius alii existimant præ?· dicla auxilia non modo esse a Deo promissa, etpræparata, sed conferri de facto omni­ bus ad usum rationis pervenientibus, ut si voluerint,illis utantur, et præceptum adim­ pleant,sin minus ipsis imputetur,quod cum potuerint per talia auxilia, non adimpleveverint. Doctrina hujus solutionis est satis verosimilis, et probabilis, et ideo disp. ci­ tata a num. 28, illam ut potuimus auctori­ tate, et ratione confirmare curavimus, et sub problemate sequuti sumus, ieservata in hunc locum judicii determinatione. Ad­ huc tamen non poterimus alterutram par­ tem majori firmitate tueri, quam ejus fun­ damenta adstruunt. Duo igitur juxta prædictam solutionem breviter tractanda sunt. Primo, an sit ita, quod omnes ad usum raq* tionis pervenientes recipiant de facto aliqua ***auxilia ordinis gratiæ, quibus intellectus ea illuminetur, et voluntas adjuvetur, ut supra ■' " naturæ vires operari possint actum dilec— . tionis Dei, sive aliquid aliud. Secundo an haec auxilia ita tribuantur in subsidium naturæ, ut illis seclusis, non maneret suffi­ ciens potentia antecedens ad eliciendum pradictum actum, ut sistit in ordine natu­ rali. Quoad primum subscribimus, ut pro­ babili parti affirmativæ, quam modo ad­ mittimus, ac supponimus, et infra disputat. 6, dub. 3, ex professo confirmabimus. Ne­ que idcirco occurritur sufficienter hac via nostræsecundæ rationi. Tum quia præceptnmde dilectione naturali, cui innititur, obligat omnino certo in statu naturæ lapsæ : debemusque proinde assignare potentiam saltem antecedentem ad adimplendum illud independenter a collatione illorum auxilio­ rum, quæest salis dubia. Tum etiam quia effectus illorum non est ipse actus dilectio­ nis naturalis secundum suam substantiam, sed alius, quem modo declarabimus. Quoad secundum dicimus prædicta auxi­ lia non esse necessaria, neque a Deo tribui, Salmant. Cars, theoloy. loin. IX. 209 ut voluntas constituatur potens potentia antecedenti ad eliciendum actum dilectio­ nis super omnia secundum substantiam, et ut est precise actus naturalis, sed ob alios lines : et ideo quamvis deficerent talia auxi­ lia, posset elicere illurn in sensu diviso quantum ad substantiam actus, atque adeo prout satis esset ad præceptum naturale adimplendum. Ducimur ad ita existiman­ dum quia si prædicta auxilia ad id munus necessaria essent, vel hoc proveniret ex defectu virium naturalium, eo quod pro­ portionate non essent cum tali actu, neque illum secundum se continerent ; vel quia perse, et ex natura rei vim habent amo­ vendi obicem peccati, quo impeditur vo­ luntas ab elicientia actus, quem in sua vir­ tute continent ? Non primum : quia vires voluntatis secundum se spectate non sunt minores in natura lapsa, quam essent in natura pura, ut in prima ratione ostendi­ mus : et ideo sicut tunc absqae ullo auxilio indebito essent sufficienter proportionate, et continerent prædictum actum, contine­ bunt etiam modo saltem consideratum se­ cundum se, prout ad potentiam anteceden­ tem spectat. Si vero dicatur secundum, nihil inde contra nos : nam removere illum obicem non est munus potentiæ anteceden­ tis, quæ solum respicit actum abstracte, et secundum se, sed potentiæ consequentis ; quæ attendit omnia, quæ cum actu eli­ ciendo undecumque concurrent : cuique proinde incumbit vel ea amovere, vel actum cum illis componere. Dum ergo agimus de potentia antecedenti, frustra est recursus ad prædicta auxilia. Ad hæc : auxilia de quibus loquimur neque secundum se, ne­ que ratione actus dilectionis pro quo exhi­ bentur (nisi major alia gratia accedat) ha­ bent ex natura rei amovere impedimentum peccati, quo actus redditur impossibilis : consistit enim hujusmodi impedimentum in aversione a Deo, quæ auferri nequit nisi per gratiam justificantem, quam neque prædicta auxilia ex natura rei secum affe­ runt, neque ad eam ultimo disponunt. Et ideo si amor naturalis secundum se, et se­ cundum id, quod a virtute naturali sortitur, non haberet incompossibililatem cum tali aversione, etiam non haberet illam ratione prædictorum auxiliorum, et quatenus ab illis procedit, seclusa alia majori gratia : sicut eam non habent actus fidei, et spei Theologicæ informes, quamvis a principio supernatural! procedant. Non ergo etiam 16 c 210 l Λ DE N EGESSI TATE (IRA TI. E. pro potentia consequenti ita conducunt prae­ § II. dicta auxilia, ut hoc deserviat ad præsentem difficultatem evacuandam. /t&ttrlio alia pro dubii ubsulutione. 134. Dices ; ut quid ergo confert Deus Kfpluci conrn talia auxilia, si neque necessaria sunt, ut 135. Dicenduni est secundo hominem docui- voluntas possit elicere actum dilectionis lapsum, seu in peccato existentem non**·* I 4GI. posse diligere Deum super omnia po-D.iy Dei plentia antecedenti, neque per se, et tentia consequenti solis natura; viribus, sine gratia justificante sufficiunt, ut eliciat nisi adjuvetur, vel sanetur per gratiam. ilium, vel elicere valeat potentia conseHanc conclusionem statuit D. Thomas in Pjsy!· quenti ? Respondetur duplici ex causa (aliis præsenti art. 3, ubi ait : hi statu naturxcor‘ ' ad locum citatum modo relictis) necessa­ ruptæhomo ab hoc deficit (scilicet a prædicta riam censeri prædictam collationem. Primo dilectione) secundum appetitum voluntatis ut voluntas potentia antecedenti possit eli­ rationalis : qux propter corruptionem nature cere ilium actum, sicut oportet, et ul con­ sequitur bonum privatum, nisi sanetur per ducit ad justificationis gratiam consequen­ gratiam Dei : et ideo dicendum est, quod homo dam. pro quo non sufficiunt vires naturæ : in statu naturæ integræ non indigebat dono verificeturque hac ratione neminem carere gratiæ superadditæ naturalibus bonis ad di­ sufficientibus auxiliis, nedum ut non pec­ ligendum Deum naturaliter super omnia, li­ care, sed nt saltem operari possit. Secundo cet indigeret auxilio Dei ad hoc cum moventis: quia licet prædictus actus præcise ut eleva­ sed in statu naturæ corruptæ indiget horno tus ad ordinem supernaturalem per illa etiam ad hoc auxilio gratiæ naturam sanan­ auxilia non habeat necessariam connexio­ tis. D. Thomam sequuntur communiter nem ex natura rei cum gratia justificante, Theologi, Capreolus in 2, dist. 29, q. l,arl.a^ habet tamen ex divina promissione, qua 3 et clarius in 3, dist. 27, q. 1, art. 3 ad 8, Hi·;^ statutum est, ut facienti, quod potest ex contra tertiam conclusionem : Hispalensis s*. similibus auxiliis, Deus non deneget gra­ ibidem q. 1, art. 3, notabili 4. Abulensis in tiam. Itaque ut verificetur provisum esse a cap. 19. Matthæi qu. 177. Soto lib. 1 de ;ri Deo pro omnibus ad usum rationis perve­ tura et gratta cap. 22. Bannez Ip.ç. 23,c«Ai nientibus etiam fidei lumine destitutis, art. dub. 3. Alvarez de auxiliis disp. »1.^ sufficiens remedium, ut gratiam justifican­ Bellarminus de gratia et lib. arbitrio lib. 6, te)· i tem. et vitam æternam consequi valeant cap. Suarez lib. 1 de gratia cap. 23 else- or< : (prout verum esse pie credimus) duo illis de quentibus. Expositores D. Thomæ hoc loco facto fuerunt conferenda : alterum, quo ubi Conradus ad prædictum articulum ter-s i*} possint vitare quodeumque mortale pecca­ tium. Curiel ad eundem dubio ultimo, § 2. tum, atque adeo implere præceptum dilecMontesinos disputatione 27, q. G, § 3. Zumel ' tionis super omnia, ad quod omnes tenen­ disp. 2. Valentia disp. 8, q. 1, puncto A. >> tur : et ad hoc quantum ad potentiam Gregorius Martinez, dub. 2, conclusione 1. antecedentem satis provisum fuisset per •Joannes a S. Thoma, disp. 19, art. 4. Arauxo vires naturæ. Alterum, quo possent ita art. 4, dub. 4. Gonet. disp. 1, art. 4, con­ adimplere, ut certam sibi facerent prædic­ tam gratiam: et quia ad hoc vires naturæ clusione \, Godoy disp. 42, conclusione 3. non sufficiunt (non enim statutum a Deo ’ Labat, disp. 1, dub. 3, § 3. Vasquez disp. scimus conferre illa sic operantibus) collata 194, cap. 4 et alii. Medina vero, et Lorea sunt prædicta auxilia : quibus si homo pro non satis aperte loquuntur, immo quando­ viribus utatur, certo et infallibiliter conseque negare, quandoque affirmare videntur. queturex divina promissione, et gratiam Probatur ratione : nam ut homo lapsus rrw· ipsam, et peccati originalis ablationem : posset potentia consequenti diligere. Deum l-m imo in illomel instanti, in quo auxiliis bene super omnia pet vires naturæ, necesse»-* usus fuerit, utramque consequetur ·. nam erat, quod vel posset eisdem viribus auferre DAwbf.ut ait D· Ambrosius lib. 2, in Luc. cap. 1: a se peccatum, in quo lapsus manet, vel iVescif larda molimina Sancti Spiritus gra­ I componere cum ilio talem dilectionem : tia. Quid autem sit prius vel Deum gratiam quidquid vero horum deficiat, non habet conferre, et peccatum excludere, vel homi­ potentiam consequentem : sed utrumqueesi nem uti illis auxiliis, et actum dilectionis impossibile : ergo, etc. Major et consequenelicere, explicuimus dicta disp. 20, num. 37 tia constant; et etiam minor quoad priet 07. de quo iterum infra sermo redibit. I mam partem : nam peccatum mortale au­ ferri DISP. II, ferri noquit, nisi per justificantem gratiam, ad quam de fide est non sufficere vires na­ turæ. Quoad secundam vero suadetur : quia si compositio illa esset possibilis, posset homo esso simul aversus a Deo per pecca­ tum, et conversus ad illum tanquam ad fi­ nem ultimum. Hoc autem aperte repugnat, sicut et quod possit esse simul conversus ad duos ultimos fines : ergo, etc. Confirmatur : non minus repugnat vo­ luntatem esse simul conversam, et aver­ sam a Deo, quam esse simul conversa ad duos ultimos fines disparate se habentes : immo hæc duplex conversio clauditur aver­ sione, et conversione : sed repugnat volun­ tatem posse simul converti, aut conversam esse ad duos fines ultimos disparate se ha­ bentes: etc. Minorem ostendimus in tr. de ultim. fine, disp.A, dub. 1 et 2, eamque inter alias rationes tradidimus, quia de conceptu ultimi finis est, ut plene dominetur volun­ tati, cujus est finis, atque adeo ut omnes ejus affectus sive actuales, sive habituales sibi subordinet, et subjiciat : hoc autem modo nequit voluntas subjici duobus fini­ bus disparate se habentibus, seu quorum neutrum subordinetur alteri : ipsa enim ratio subordinationis totalis ad unum prae­ cludit locurasubordinationi totali ad alium ; ut citato loco prosequuti sumus : et ex ter­ minis constat : ergo repugnat voluntatem simul esse conversam ad duos fines ultimos disparate se habentes. 130. Hæc ratio,* quam rursus expende­ mus infra in tract, de justificatione disp. 2, dub. 4 a numero 115, quaeque communis est discipulis D. Thomæ aliquibus aliis non sjn. probatur. Et eam impugnat Suarez ubi su­ pra : quia, inquit, nimium probaret, si valida esset : sequeretur enim peccatorem etiam per auxilium gratiæ actualis sine gratia habituali non posse elicere actum di­ lectionis naturalis super omnia : nam idem inconveniens sequitur, scilicet vel manere simul aversum, et conversum, vel per ta­ lem actum peccatum remitti, quod dicDnon potest. Item sequitur animam separatam pueri decedentis sine baptismo non posse diligere Deum, ut auctorem naturæ super t omnia, cujus oppositum docet D. Thomas in 2 (M. 33, i/. 2, ari. 5 ad 5. Ubi concedit pueros sic decedentes manere Deo conjunctosquanlumad participationem naturalium bonorum, et ita posse gaudere de illo naturali cognitione et dilectione. Sequelae probationem, quam addit Suarez, omitti­ dub. IV. 211 mus : quia apud nos non eget probatione. Deinde ut confirmationem solvat, nititur ostendere, actualem Dei dilectionem super n«. omnia non esse incompossibilem cum pec­ cato habituali, sive originali, sive proprio. Tum quia actus, et habitus non se exclu­ dunt, neque opponuntur formaliter etiam circa contraria objecta. Tum etiam quia dilectio naturalis non convertit voluntatem in Deum plene, et adaequate, sed inadæquate, et secundum quid ; et ideo non plene avertit a peccato-.unde non sequitur vel quod non possit cum illo conjungi ; vel quod adjuncta reddant hominem simpliciter con­ versum, et aversum ; sed conversum se­ cundum quid, et aversum simpliciter. Acce­ dit, quod aversio inducta per peccatum habituale praeter privationem gratiæ non est aliquid physicum sed morale duntaxat : et ideo minorem repugnantiam habet cum actuali conversione physica. Denique si amor, de quo loquimur, non posset con­ jungi peccato habituali, ex eo vel maxime, quia esset sufficiens dispositio ad recipien­ dam, vel impetrandam gratiam sanctifi­ cantem cum eo incompossibilem : sed non ita se habet, quia non transcendit natura­ lem ordinem, sicut transcendere debet quidquid prædicto modo ad gratiam dispo­ nit : ergo, etc. Hæc Suarez. Quibus alii addunt non esse inconve­ niens, quod voluntas simul sit aversa a Deo præsertim per culpam originalem, et per amorem naturalem conversam : quia aver­ sio ista, et conversio non attingunt illum secundum eandem rationem, sed aversio ut finem supcrnaturalem, ab hoc enim aver­ timur per originalem culpam : conversio vero ut finem naturalem : non videntur au­ tem repugnaro conversio, et aversio circa eundem terminum secundum diversas ra­ tiones. Ex quo ad confirmationem dici poterit non sequi voluntatem manere simul con­ versam ad duos fines ultimos : quia pecca­ tum originale ad nullum finem convertit, sed est tantum aversio. 137. Hæc adduximus, non quod rationi suarfi aut confirmationi noslrævim adimant, sed i*mo[iv · M i \ .a ut eas enucleare compellant. Et in primis iimnir. impugnatio in contrarium facta apud nos nullius momenti est : quia illud, quod pro inconvenienti infertur, videlicet peccato­ rem non posse elicere amorem naturalem Dei super omnia cum solo auxilio sinegratia habituali, si sermo sit de potentia con- 212 DE NECESSITATE G RATI.E. DISP. II, DUB. IV. sequenti, nequaquam inconveniens cense­ mus ; sed verum, el legitimum consequens, ul dicemus numero 145, ibique ad illud do pueris sine baptismo decedentibus, et ad alia (si quæ difficultatem inferunt) respon­ sum præbebimus. Tvasto- Modo ut impugnemus evasiones, et apeftüniw. riamus viam rationis facts, duplex se offert via : utraque vero nonnulla prælibari pos­ tulat. Primum quod cum amor de quo lo­ quimur, sit amor per omnia obedientia­ lis dictatus a naturali lumine,debet impor­ tare, vel secum afferre, ut obediator Deo omnibus modis, et quoad omnia, in quibus ipsum naturale lumen ostendit esse illi pa­ rendum : et quia inter alia hujus luminis Xoüi, dictamina continetur istud. Parendum est Ileo, et cuilibet superiori legitimepræcipienti, quovis modo legitime percipiat. Ex conse­ quenti, et quasi indirecteconlinetur ibidem, quod sit obediendum etiam quoad præcepta ordinis supernaluralis, vel saltem quoad eorum non violationem, supposito quod a Deo ferantur : quia prædicto lumine notum est Deum legitime præcipere, quacumque, et quovis modo præcipiat. Unde fit, quod plena obedientia Deo exhibenda ex vi amo­ ris naturalis nullam secum admittat inobedienliam circa ipsum Deum, el circa ejus præcepta, quovis modo (hoc est) sive ut a legislatore naturali, sive ut a supernatu­ ral! ferantur. Nam inobedientiam circa naturalia excludit prædictas amor directe, et per se primo, sicut lumen naturale dictat illa præcepta : inobedientiam vero circa supernaturalia,ex consequenti,et indirecte : quia hoc etiam modo id postulat prædictum lumen virtute illius dictaminis : parendum esse Deo, quovis modo prxeipiat : quia paren­ dum est cuilibet superiori legit imeprxeipienti. "Nota 2. Deinde nola in quolibet peccato habituali sive originali, sive proprio contineri virlualiler, et per modum termini idem genus maîitiæ, quæ formaliter reperta fuit in pec­ cato actuali, a quo processit : quia hic ter­ minus sapit naturam sui actus,el illum virtualiter continet : ul in tractatu de peccatis disputatione 16, numero 135, adduximus. Qua ratione licet omnia peccata habitualia in privatione gratiæ consistant ; differunt nihilominus specie inter se, et aliud est alio pejus ; immo aliud est peccatum habituale furti, aliud homicidii, aliud luxuriæ, etc. juxta gravitatem,et differentias peccatorum actualium, quorum sunt termini, et quo­ rum semper sapiunt naturam, conser- :1‘·· 4' vantque odorem, seu potius fœtorem. Unde quia in quolibet peccato actuali præsertim mortali clauditur inubedientia contra aliquod ex divinis praeceptis, et ideo solet diffiniri : /lirina· legis pravaricatio, et culeslium inobedientia mundato­ rum ; etiam peccatum habituale suo modo, scilicet per modum termini, eandem inobedienliam continet : eslque aversio a Deo non solum ut a fine ultimo, sed etiam ut a Legislatore : et est quidam recessus in facto esse a divina voluntate, et ab ejus obe­ dientia quantum ad aliquod præceptum. 138. Hinc primo aperitur vis nostræ ra- Prit* tionis.Nam ut aliquis amor sit super omnia, et obedientialis etiam intra naturalem or-s^ dinem, debet importare, aut secum habere ά>. plenam subjectionem, et obedientiam ad Deum in omnibus in quibus lumen natu­ rale sive directe, sive ex consequenti dictat esse illi parendum : vel saltem importare secum debet non violationem alicujus illo­ rum præceplorum, quæ prædictum lumen utrovis illo modo ostendi t non esse violanda. Cumque hæc obedientia componi nequeat cum inobedientia circa aliquod ex prædictis præceptis sive naturale, sive super­ naturale : alias vero in quolibet habituali peccato etiam originali talis inobedientia includatur, aperte repugnat voluntatem esse simul aversam per quodlibet hujus­ modi peccatum, el per amorem illum con­ versam. Sicut repugnat esse subjectam, et obedientem Deo in omnibus praeceptis, et esse illi inobedientem in aliquo sive natu­ rali sive supernatural i. Et confirmatur : quia conversio ad Deum finem supernaturalem, quæ fit per gratiam, nullatenus compatitur cum aversione ab ipso ut fine naturali per violationem cujuscumque præcepti, ut tenet communis sen­ tentia : ergo a paritate rationis conversio ad illum ut finem naturalem stare non po­ terit cum aversione ab eodem ut fine super­ natural!, quovis peccato fiat, vel introducta sit talis aversio. 139. Dices :amor naturalis secundumse, quamvis sit super omnia, non se potest ex- tir. ΰΛ tendere etiam indirecte ad observanda præ­ cepta supernaturalia : alias esset ultima dispositio ad infusionem gratiæ, et peccati remissionem, proindeque ad totum hoc sufficerent vires naturæ (quod est haereti­ cum) sicut sufficere diximus ad prædictum amorem secundum se. Quin el praedictis vi­ ribus posset homo lapsus elicere talem amo­ rem. ! rem, non lanium potentia antecedenti, juxta dicta in prima assertione, sed etiam potentia consequenti contra secundam, ut intuenti constabit. Ergo non includitur obedientia admodum generalis, ut excludat violatio­ nem etiam præceplorum supernaturalium. Respondetur antecedens non esse univer­ saliter verum : quia præcepta negativa, quamvis pertineant ad ordinem superna­ turalem, sicut fuit in Adamo præceptum non edendi de ligno scientiæ, et in omnibus præceptum non superbiendi contra Deum finem supernaturalem, et præceptum non cdio habendi talem finem, præceptum non repugnandi fidei proposit®, et alia hujus­ modi adimpleri possunt per vires naturæ, quia non obligant ad aliquid supernaturale, sed solum ad omittendum actus debitos, et non peccandum. Et hujusmodi omissio, seu non violatio præceplorum supernaturalium includitur in amore naturali, de quo agi­ mus. Hinc tamen non fit. vel quod talis amor sit dispositio ad gratiam aut remis­ sionem peccati, vel quod vires naturæ ad hanc, vel illam sufficiant : quia dispositio non dicit solam omissionem, vel cessationemapeccato.sedaliquam formam positive, et perse tendentem ad ipsam gratiam. Unde quoadhæc præcepta, ex suppositione quod existant, et eorum existentia nota sit, sim­ pliciter dici potest dictari eorum adimple­ tionem a lumine naturali, et in naturali amore contineri. Et hoc forte ad præsens satis fuisset, quia in obedientia peccati ori­ ginalis (dequo præcipue dubitatur, an possitsimul esse cum prædicto amore) potius est contra præcepta supernaturalia, quam contra affirmativa. Diversa autem ratio est de praeceptis affirmativis, ulest præceptum credendi mysteria fidei, præceptum spe­ randi, et præceptum diligendi super omnia Deum finem supernaturalem, et alia, quo­ rum adimpletio fieri debet per actus supernaluralis ordinis, et per se ad gratiam dis­ ponentes. Unde quoad hæc præcepta certum est non posse adimpleri per vires naturæ, neque hujusmodi vires in id perse influere: Adhuc tamen dicimus, quod lumen natu­ rale dictat indirecte eorum adimpletionem, vel saltem non violationem : et quod natu­ ralis amor hanc indirecte exigit, secundum habere debet, ul in voluntate existât et hoc j. pro quolibet statu. »--.i 140. Diversimode tamen id accideret in impuris naturalibus, ac contingit modo. Tunc ' enim quia imposita non fuissent talia præ- 213 cep ta, sine recursu ad aliud principium es­ set certa eorum non violatio : nam quod non est, non potest violari. Et hoc sufficeret, ul in voluntate esse posset propositum effi­ cax servandi totum, quod lumen naturale dictaret, atque adeo omnia divina præcepta absolute, et sine aliqua restrictione, proindeque amor naturalis eodem modo super omnia, conformis omnino eidem lumini. At vero postquam homo, ex quo elevatus fuit ad ordinem supernaturalem præcepta, supernaturalia accepit ; aliter discurrendum est : quia illis jam impositis, et connotatis haberi non potest illa via prædicla non violatio, ut ex se constat. Posset tamen alia non dissimili, ut si Deus nullas tribuisset vires supernaturales ad observationem : quia his omnino deficientibus non magis obligarent, aut violari possent talia præ­ cepta, quam si imposita non fuissent. Exislentibus autem viribus et obligatione, statim lumen naturaleindirectedictat prædicta præcepta esse ab homine adimplenda, et prohibet eorum violationem, quatenus eo lumine notum est teneri unumquemque ser­ vare omnia præcepta legitimesibi imposita, dum habet vires, quod est prohibere illam indirecte. Et sicut virtute hujus dictaminis talis volitio repugnat prædicto lumini;sic etiam pugnat cum amore naturali super omnia, præcluditque ei locum : eo quod iste amor omnino est lumini conformis. Quare ut in voluntate existât, connotare debet observationem prædictorum præceptorum, non ab ipso amore, vel ejus princi­ pio ortam ; sed a virtute, et auxilio super­ natural!, cujus etiam connotât existentiam. Posita hujusmodi connotatione, datur quid­ quid requiritur, ut voluntas naturalibus vi­ ribus utens efficaciter proponat obedireDeo auctori naturali, servansque ejus præcepta, ul exigitur ad amorem super omnia, atque adeo absolute, et sine restrictione ad certum modum observandi, puta solum indirecte. Ad hunc ergo sensum dicitur de isto amore, quod indirecte affert secum observa­ tionem præceplorum supernaturalium, et excludit eorum violationem : non quia in talem observationem positive influat, aut oppositam violationem positive impediat, ne incurratur, incursamve suo influxu au­ ferat; sed quia obconformitatem, quam ha­ bet cum dictamine rationis reprehendentis saltem indirecte cujuslibet præcepti viola­ tionem ; habet esse talis conditionis, ut non sitei locus in voluntate, neque vires na- • · T - KM ·?:►· «i ■ DE NECESSITATE GRATI.E. turæ in cum prodire valeant, nisi aliunde esi finis intermedius, et non ultimus. Ha­ exclusa, aut non admissa violatione quo­ bemus igitur, quod cum finis est absolute rumcumque gravium praeceptorum. Sunt ultimus, subordinare sibi debet omnes af­ enim quamplura. quæ non permittuntur fectus voluntatis sine alicujus exceptione: simul cum alio in eodem subjecto; et ta­ sin minus ipse subordinabitur alteri, et erit non ultimus. Quod si fingatur aliquis, qui men neque in se, neque in suo principio vim habentad illud aliud impediendum, vel neque subordinetur alteri, neque ipse sibi expellendum : quiasuntordinis inferioris : omnia subjiciat, talis finis erit, et nunerit ultimus, et propterea omnino repugnat. et ideo ut existant, connotare debent cau­ Ex his manet enucleata nostra ratio : Teta· sam altiorem impedientem, vel expedien­ nam si humo absque gratia eliceret actura^* tem. AI;a 111. Secunda via, qua nostræ rationis amoris naturalis super omnia, per illuni*^ ■wodoex-vis detegitur, supponit illud, quod in ejus constitueret sibi Deum in ratione finis nulli ’^robv/confirmatione dicebamus, videlicet de raalteri subordinati, atque adeo simpliciter ultimi : quia neque subordinarelur fini alwKiwt *‘one u^‘m> esse· ut plene dominelur voluntati, cujus est finis, ac proinde subortiori. puta sibimet ut supernatural! : nam dinet, et subjiciat sibi omnes ejus affectus, hæc subordinate est effectus solius gratiæ : neque alicui fini creato aut bono commuta­ nihilque extra suam ditionem remanere bili, quia sic non amaretur super omnia. permittat. Et ratio est : quia voluntas ex Deberent ergo omnes affectus sive actuales, propria natura habet subjici ut serva bono sive habituales prosequutionis aut fugæ in a se amato : alias vero finis ultimus non voluntate existantes subordinari prædicto utcumque amatur a voluntate, sed tanquam fini. Cum autem omne peccatum habituale, bonum adaequatum, et plene satiativum : sit quidam habitualis affectus saltem per de cujus ratione est, ut ita ametur propter se. quod non ametur propter aliud, reliqua : modum fugæ, et aversionis a Deo, sitque vero omnia amentur propter ipsum, ut in i omnino incapax subordinationis ad ipsum ; fit tale peccatum omnino esse incompossisuo tract, disp. 4 ostendimus. Hac ergo ra­ tione quicumque amor, vel affectus, sive i bile cum prædicto amore. Et in hoc consis­ actualis, sive habitualis, per quem voluntas tit efficacia rationis. Fit etiam quod cum prosequitur alia bona, subordinari debet j tale peccatum, dum existit in voluntate,de­ amori ipsius finis ultimi : aliter hienonex · beat esse subordinatum alicui ultimo fini, toto voluntatem ad se convertet, neque illi : et sit incapax subordinationis ad Deum, si plene dominabitur, sicut est de ratione l una cum amore super omnia existerel in boni adaequati, et sa tiati vi. Nec solum affec- I voluntate, consequenter adesset ibi duplex tus prosequutionis, sed etiam fugæ, et re- j finis ultimus, alter constitutus per ipsum cessus in prædicta subordinatione compre- i amorem, qui esset Deus, et alter cui suborhenduntur. Nam cum omnis fuga fiat in i dinaretur peccatum : et hæc est vis confir­ virtute alicujus prosequutionis (ideo enim 1 mationis. Et non refert, quod peccatum ori­ voluntas fugit aliquod malum, quia amat | ginale sit tantum aversio : quia sicut hoc oppositum bonum) necesse est, ut cui sub- jI non tollit, quominus sit aliquis affectus voordinatur affectus prosequutionis, subordi- | luntarius, saltem per modum fugæ, et re! cessus, ita quod nec subordinari debeat ali­ nentur etiam fugæ et recessus. Deinde nota, quod licet respectu diverso­ cui fini ultimo. rum ordinum inferioris et superioris possit i 142. Neque obest, si dicas, quod in ha-Be? ta voluntas habere duos ultimos fines, hoc so­ bente gratiam, cujus ultimus finis est solus lum est verum, quando unus ordo, et finis I Deus, non omnes affectus sive actuales, sive subordinatur alteri : sicut ordo naturalis, I habituales subordinantur hujusmodi fini, et Deus ut ejus finis subordinatur sibi, ut ut constat tam in peccatis venialibus, quam fini supernatural!. Tunc autem solus finis in habitibus vitiorum, qui post justificatio­ superior est simpliciter ultimus : quia is nem permanent. tantum subordinat sibi omnia, et non sub­ I Hoc itaque non obest : nam quod attinet Et-poordinatur alteri. Inferior vero dicitur ulti­ ad peccata venialia, in Ir. de. ult. fine cit. ■* mus secundum quid, et cum addito, nempe disp. 4, dub. 4 ex doctrina D. Th. et Thoin tali ordine : quia in illo non habet, cui mistarum satis ostendimus, quomodo subsubordinetur ; sed quia extra illum habet ordinentur charitati, et Deo fini ultimo, alium ultimiorem, absolute, et simpliciter licet non actualiter, bene tamen habitualiter. : 4 4 *■ r < DISP. II, DI B. IV. ter. De habitibus vero vitiorum ibid, etiam dub. 2 et latius in Ir. de peccatis disp. 1 a n. 21, diximus quomodo per justificationem re­ tractantur, et amittunt rationem voluntarii, neque ulterius manent sub statu habituum vitiosorum : sic autem retractati habitualilersubordinanlurcharitati, et ejus fini. Cæterum culpa mortalis sive actualis, sive ha­ bitualis, aut originalis,dum non retractatur, omnino est incapax subjectionis ad Deum : retractata voro penitus destruitur. Sed hoc non potest fieri nisi per gratiam : et ideo quousque ista infundatur, necessario assi­ gnandus est præter Deum aliquis finis ul­ timus, cui prædicta culpa subordinetur. wae- 143. Unde corruunt, quæ pro evasione n:(‘rb usque modo impugnata n. 136 adduximus. Xam ad primum ex Suarez dicendum est actum, et habitum etiamsi directe, et for­ maliter noncontrarientur, posse' implicare oppositionem contradictoriam, vel privati­ vam, ratione cujus sint omnino incompossibilia, et ita contingit in præsenti. Nam quod voluntas sit conversa ad Deum tanquam ad finem ultimum, sicut habet esse per amorem naturalem super omnia ; et nihilominus retineat aliquem effectum non subordinatum huic fini, contradictionem involvit: nempe quod talis finis sit, et non sit ultimus; et quod talis amor sit, et non sit super omnia. Ad secundum dicas praedictum amorem in absentia gratiæ convertere voluntatem ad Deum finem naturalem : quia convertit ut ad finem absolute ultimam, adeoque plene illi dominantem, et omnes ejus affectus sibi subjicientem : quare ubi aliquid remanet expers talis subordinationis, sicut est pecca­ tum habituale, non habet locum praedictus amor : non enim vel illud potest avertere, vel cum eoconjungi. Si tamen conjungeren­ tur, simpliciter esset voluntas conversa in Deum per amorem, nam talis conversio de­ betur fini ultimo : et simpliciter esset per peccatum aversa, quia in hac aversione nullatenus Deo subordinaretur. Ad tertium jam constat : nam sive aver­ sio peccati habitualis sit quid morale, sive physicum (de quo alibi) non potest subor­ dinari Deo fini ultimo, et hoc sufficit, ut cum quolibet ejus amore super omnia sit incompossibilis. Ad ultimum ejusdem Auctoris negatur major:quia repugnantia coexistentiae amoris naturalis cum habituali peccato, non pro­ venit ex eo, quod talis amor sit, vel non sit 215 dispositio ad gratiam, sed ex principiis, quæ diximus. Ad id, quod alii addunt, etiam constat : nam quovis modo culpa originalis attingat Deum : co ipso, quod sit in voluntate, debet subjici ultimo ejus fini : et quia hic finis in illo, qui habet amorem naturalem super omnia, est solus Deus, cui talis aversio non est subjicibilis ; fieri non potest, ut in ea­ dem voluntate conjungantur. Denique eva­ sio adhibita confirmationi impugnata es! num. 133. Unde constat, quod licet pecca­ tum originale non importet conversionem, sed aversionem, habere tamen debet finem ultimum, cui subordinetur ·, et cum hic finis non possit esse Deus, quærendus est alius, atque adeo duplex finis ultimus. Adde, quod cum dicitur peccatum originale esse dunlaxat aversionem, fit sermo de illo quantum ad essentiam ; et ideo non tolli­ tur, quominus secum habere possit, et de­ beat conversionem ad aliquem finem ulti­ mum, quæ sit extra-èssentiam talis peccati : quia impossibile est χ-oluntatem manere suspensam, et abstractam ab omni tali conversione. Ubi voluntas pueri in origi* nali existentis habitualiter est conversa ad bonum proprium tanquam ad finem ulti­ mum, ut diximus in tract, de peccatis disp. 16, num. et 68. § in. Corollaria praeolentis doctrina. 141. Ex doctrina hujus, et præcedentis dubii aliqua inferri licet pro pleniore cogni­ tione præsentis materiæ. Primo ex prima hujus dubii conclusione infertur omnem hominem ad usum rationis pervenientem teneri ad diligendum Deum finem natura­ lem super omnia, atque adeo peccare in omissione hujus amoris, quoties ejus præ­ ceptum urget : neminemque a prædicta obligatione, et peccato excusari ex eo, quod auxilia gratiæ non receperit. Ratio vero est : quia ut homo inexcusabiliter teneatur ad aliquod præceptum, sufficit, quod possit adimplere illud potentia antecedenti, et in sensu diviso : quippe eo ipso si adimplere omiserit, talis omissio erit voluntaria, et libera, ut omnes concedunt : cura ergo pos­ sit potentia antecedenti per vires naturæ elicere prædictum amorem, consequensest, ut licet destituatur omni auxilio gratiæ, ad if 16 ...,ς'·.· ?t‘ i . S DE NECESSITATE GRATl.F,. id teneatur, et dum non elicit, libere et peccâminose omittat. 2 wo! 1-15. Secundo infertur non quamlibet kirivci. gratiam sufficere, ut homo lapsus diligat super omnia, vel diligere possit potentia consequenti Deum finem naturalem, sed requiri ipsam gratiam justificantem collu­ tam saltem in eodem instanti, in quo est Qoa’.is talis amor. Hoc corollarium habetur ex graiia re.rcïn- dictis pro secunda conclusione. Nam cum ,ur U1 homo lapsus sit aversus a Deo per peccatum habituale, et hæc aversio incompossibilis Deoin sit cum amore super omnia ; alias etiam excludi non possit per vires naturæ, neque adhuc per auxilia supernaturalis ordinis, quousque adveniat ipsa habitualis gratia; consequens fit, ut cui ista non conceditur, neque eliciat, neque immediate elicere pos­ sit potentia consequenti praedictum amo­ rem. Diximus requiri gratiam justifican­ tem colla tam saltem in eodem instanti, etc. quia nondum examinamus, an necessaria sit, vel concurrat, ut causa, et principium talis actus, an vero solum sit terminus illo posterior in eodem tamen instanti consequutus, de quo inferius numero 155. Dixi­ mus etiam neque immediate elicere possit, etc. quia non negamus, quod per alia auxi­ lia habeat homo potentiam etiam conse­ quentem, sed mediatam, quatenus per illa potest petere, et impetrare ipsam gratiam, eaque accepta elic re prædictum amorem : quod est posse mediate. Doct. ina hujus co­ rollarii non probatur Suario, Vasquez, et aliis extra scholam Divi Thomæ. Putant 1 enim amorem, de quo loquimur, sive na­ turæ, sive gratiæ viribus eliciendas sit, non esse incom possibilem c0.) - DE NECESSITATE GKATLK prohibens, el in genere causa» finalis, nut etiam formalis. Hic modus dicendi est valde probabilis, satisque accommodatus ad tuen­ dum supradiclam D. Thomæ doctrinam. Sed neque est indispensobiliter necessarius, ut stalim videbimus. Neque ab eo omnino arcetur nostra sententia, quæ concedit na­ turæ potentiam antecedentem ad amorem super omnia. Nara dici posset praedicta auxilia non requiri ad eliciendum talem amorem secundum se. pro quo sufficerent viros naturæ, sed ad eliciendum illum, sicut oportet et ut disponentem ad gratiam juxta dicta in hoc dubio num. 134. 1’r.iAr- Secundo (salva utraque sententia) dici XriHh potest prædicta auxilia non tribui iis, qui | u*xiu5· de facto praeceptum adimplent : sed gratiam, quæ in eodem instanti confertur, praestare utrnmque munus, nempe et forma» justifi­ cantis, atque peccatum expellentis, et auxi- | lii elevantis, et adjuvantis naturam ad eliciendum praedictum actum. Sane cum eadem gratia colluta prius per modum auxilii, el deinde per modum formæ possit sufficienter munia illa exercere, superflua videtur collatio illorum auxiliorum, præserlim cum lota eorum virtus perfectiori modo contineatur in ipsa gratia. Sumimus autem gratiam una cum charitate, et virtu- i tibus infusis, quibus potentiæ immediate perficiuntur. El hic modus dicendi videtur nobis rationabilior, et cæteris proferendus. Si tamen addamus auxilia, quæ tribuuntur iis, qui nondum adimplent præceptum, non dari tanquam simpliciter necessaria, ut homo possit elicere actum amoris naturalis secundum se : nam ad hoc sufficerent vires naturæ, sed ut possit elicere illum, sicut j oportet ad assequendam gratiam : et ut verificelur, omnes ad usum rationis perve­ nientes habuisse sufficiens principium, ut possint non solum præcepta adimplere, et non peccare, sed etiam ad gratiam se dis­ ponere, et eam impetrare, per ipsosque dunlaxat extitisse, quod illam non conse­ querentur, de quo latius agemus infra disp. 7, dub. 3. Et idem dicendum est de gratia, quæ tribuitur eis, qui præceptum adim­ plent·. quatenus enim confertur per modum auxilii, non requiritur ad eliciendum prædictum amorem secundum se, sed ut liat, sicut oportet ·, licet ut removens prohibens concurrat ad utrumque. Immo quibus hæc gratia tribuitur, non est necesse, ut eliciant talem amorem ; sed eliciunt alium omnino supernaturalem, per quem adimplent su- pernaturale præceptum charitatis, et in quo amor naturalis, et adimpletio naturalis præcepti eminentius continetur, ut dixi­ mus in Tract, de peccatis, citata f/iqi. 12, num. 39. 157. Addimus etiam modum istum di-j^* condi ita intellectum independenlem esso **· ab utraque opinione, et tenento, el negante dari omnibus ad usum rationis pervenien­ tibus supradicta auxilia, et jnxta quamlibet difficultati occurrere. Si enim dentur omni­ bus, deservient pro fine, quem nuper dixi­ mus. Si voro aliquibus negentur, adhuc verum est omnes habere potentiam an­ tecedentem ad diligendum Deum super omnia, ut est in præcepto naturali (cum ad hoc naturales vires sufficiant) adeoque mor­ taliter peccare, quotquot in illo instanti non adimplent. Et sive dentur omnibus, sive non dentur, verum etiam est neminem de facto, sive cum prædictis auxiliis, sive na­ turæ suæ relictum adimpleturum tale præ­ ceptum, nisi in eodem instanti conferatur ei gratia, quæ expellendo peccatum origi­ nale adimpletioni locum aperiat. Addimus præterea juxta nostram senten-Ers tiam, et viam istam, quam eligimus : nunquam verificari, quod aliquis perveniens ad usum rationis faciat totum, quodinse est, attentis suæ naturæ viribus, et quod non conferatur ei justificationis gratia. Immo potius nullus, cui ista non confertur, facit totum, quod est in se, et quod potest ex prædictis viribus. Hoc autem non ideo evenit, quia ipsa gratia sive ex lege, sive ex pacto Dei, vel alia ratione debeatur, aut promissa sit operanti ex solis viribus na­ turæ: sed quia cum dilectio naturalis su­ per omnia (quæ est operatio ejusmodi viri­ bus proporlionata, et in eis contenta, quam­ que eliciet, quisquis pro posse illis usus fuerit),sit omnino incompossibilis cum pec­ cato originali, et hoc expelli nequeat nisi per gratiam ; fit, ut quousque ista adveniat, et illud excludat, nullus faciat, nec facere possit potentia consequenti totum, quod in se est, seu quod continetur in prædictis vi­ ribus, adeo neque illis u letor,quantum potest, impediente peccato hujusmodi usum. I nde supposita peccati exislentia, ad id ip­ sum, quod naturæ vires non superat, et quod ipsa per se potest facere potentia an­ tecedenti, opus est gralia, ut actu illud fa, ciat, vel facere possit potentia consequenti: i non ut ipsa gratia ad illud agendum vires I conferat·, sed ut removeat peccatum prohi­ bens DISP. II, DUB. V. bens actionem, vol concursum actualem Dei, sine quo nunquam fiet. Ad tuendam ergo supradiclam D. Thomæ doctrinam, necesse non habemus, vel de­ terminate amplecti, vel rejicere alleram ex prædictisopinionibus, quasdisp. citata dub. I,indifferenter sequuli sumus : quia hæc via (utdiximus)neulri alligatur,et utriquecohæret. Ac sub qualibet certam, et infallibilem reddit pro eodem instanti, el ex natura rei connexionem adimpletionis præcepti cum infusione gratiæ, et originalis peccati re­ missione. Et ita (quod caput est) viam om­ nino præcludit peccato veniali, antequam vel originale remittatur adimplente puero præceptum, vel non adimplente aliud mor­ tale succedat. Pleniorem hujus rei notitiam, et integrum difficultatis examen sive quoad existentiam præcepti diligendi Deum pro primo instanti usus rationis, sive quoad incompossibilitatem peccati venialis cum solo originali, rationes D. Thomæ pro vera sen­ tentia, argumenta in oppositum, eorum so­ lutiores, et alia, quæ utraque difficultas concernit, invenies in Tract, citato, citata disput.20, per totam. § V. Duplex sententia duplici nostrx assertioni opposita. Ulrique nostrarum assertionum opponi­ tur aliqua opinio. Contra primam enim, qua homini lapso tribuimus potentiam antece­ dentem ad diligendum Deum super omnia, ^■sentiunt Curiel, Zumel, Gonet, Godoy, Suarez, et alii relati dubio prxcedenti nam. 120, ^quatenus adhuc in puris naturalibus, ne­ gant absolute talem potentiam : nam utrobique militat eadem ratio. Fundamenta hujus opinionis adduximus, et solvimus loco citato, neque hic occurrit objectio, aut difficultas, quæ ex dictis evacuata non sit. Contra posteriorem voro, qua negavimus potentiam consequentem, sensisse videtur in. Urcadisp. 5, ei sensit Granados tract. I, Éici ^Ρ· sect- 4, citanturque pro ea aCuriele, y ■.· et Suario, Henriq. quodlib. 4, quxst. 11, ï· /Scotus in 1, (list. 17, quxst. 1, Gabriel in 3, did. 27, art. 3, dub. 3, Cajet, tom. 1 opusc. tract. 4, et alii : possetque eliam contra nos referri idem Suarius, et qui cum illo tenent sufficere ad prædictuin actum auxilium na­ turalis, vel supernaturalis ordinis absque gratia justificante, quam nos in secundo corollario omnino necessariam diximus. Sed neque pro hac opinione supersunt ar­ gumenta, quæ referre, et diluere opus sit : omnia enim, quibus fulciri posset, vel so­ lum probant potentiam antecedentem, at­ que adeo priorem nostram assertionem : vel soluta manent ex dictis in secundo, et ultimo corollario. DUBIUM V. $ *>7 1’trnm homo lapsus possit servare præcepta legis naturalis sine concursu gratiæ ? Quamvis titulus dubii solum procedat de homine lapso, ejus tamen resolutio, el doc­ trina haud difficulter ostendet, quid tenen­ dum sit de homine in puris naturalibus constituto. Oportet autem, antequam ad conclusiones accedamus, statum quaestionis, et difficultates, quibus occurrendum est, breviter declarare. Brevis elucidat io quxsiti. 158. Rejiciendus est hic in primis duplex Errores hæreticorum error, et inter se, et veritati fidei contrarius. Alter fuit Pelagii, qui in Pela­ gius. quodam suæ hæresis statu neque ad non pec­ candum, neque ad servanda omnia legis præcepta tam secundum substantiam, quam secundum modum, scilicet cum merito, et fructu, prout observari necesse est ad vitam æternàm consequendam, necessitatem gra­ tiæ agnovit (nisi forte ut illuminantis, et ostendentis præcepta observanda), sed totum justificationis, et salutis nostræ negotium viribus naturæ perficiendum existimavit, ut constat ex dictis disputatione prxcedenti cap. 4, § 2 et 4. Alter est error Calvini, Calvi­ nus. Lutheri, etsequacium : qui dicunt præcepta LulheDei esse nobis omnino impossibilia :quia ad­ rus. huc per gratiam ea adimplere non possumus, neque opus aliquod undequaque bonum eli­ cere, ut vidimus disp. cit. cap. 3, § 2 et 3. Illis veroerroribus rejectis, et Catholica ve­ ritate præsupposita, nimirum et-quod per .gratiam omnia illa possumus, et quod ea seclusa, necjuslificationem, et salutem ope­ rari, nec divina præcepta cum merito, et fructu adimplere valemus; immo supernaturalia, quæ nonnisi supernaturalibus acti­ bus adimplentur, neque quoad subsim!iam ; i 1 I < « <7 ί ■ V* 9 Μ u, operum : inquirentium, et examinandum superest, an ad servanda præcepta legis na­ turalis secundum substantiam, prout satis est ad non peccandum, necessaria sit ho­ mini lapso aliqua gratia, vel sufficiant vires naturæ? Sub quo quæsito plura adhuc con­ tinentur,quæabaliquibus indistincte, immo et confuse traduntur : nobis vero, ut clari­ tati consulamus, opere pretium est distin­ guere, et specificate. Xota i. 159. Primo enim non dubitamus sufficere vires naturæ ad servandum semel, aut ite­ rum unum, vel alterum praeceptum ; sicut dubio primo hujus disputationis sufficere diximus ad exercen t i aliqua honesta opera: et ideo solum quaerimus de necessitate gra­ tis pro observatione omnium, eorum sal­ tem, quæ longo tempore occurrunt. Quæ quidem possunt accipi vel divisim, conside­ rando unumquodque secundum se, et secun­ dum difficultatem, quæ in ejus observatione per se spectata, includitur ; non habito res­ pectu ad observationes aliorum, neque ad collectionem, quæ ex omnibus consurgit. Vel copuiatim, seu collective, attentis præ­ dicta collatione, el respectu. I n de is dicen­ dus est posse omnia divisim, qui potest ser­ vare quodlibel, dum actu occurrit, seu cujus vires adaequant difficultatem repertam in | qualibet adimpletione, secundum quod in I facto se offert discreta ab aliis. Ille vero collective, qui potest non deficere in aliquo, | seu qui potens est singulorum observatio­ nes sine alicujus violatione numerare, et in unum conjungere. Neque enim dubitari po­ test claudi majorem difficultatem in secundo observationis modo, quam in primo. Ulte­ rius de utroque inquiri potest, vel ad lon­ gum tempus, vel ad breve. Quia etiam est per se notum requiri minorem virtutem ad observationem unius, vel plurium præceptorum momentaneam, aut per breve tem­ pus, quam ad perseverantem, el diuturnam. Et quamvis aliqui existiment in obserruiiHma-vatione omnium collectiva non importari n'jkï- novain» el gravem difficultatem supra diviiur. sam prefer illam, quæ oritur ex temporis diuturnitate (in qua multa se offerunt,quæ non facile evincuntur, ipsaque dilatio, et perseverantia in bene operando per se diffi­ cultatem auget), el ideo casu quo omnia, præcepta intra breve spatium occurrerent, non postularetur major virtus pro tota coi lectione, quam pro singulis : propterea vero exigitur, quia communiter non occur­ runt nisi in longo tempore. Melius tamen Curiel in præsenli prædictas difficultates distinguendas esse censet : quia ipsapræceplorum multitudo, etiamsi secludamus respectum ad duralionem brevem, aut longam, auget per se, difficultatem respectu potentia) variabilis, et defectibilis. Nam si­ cut difficile est percurrere bene operando longam du rationem sine eo, quod in aliqua ejus parte delectus contingat, sive id liat multis, sive paucis operationibus: ita per se difficultatem affert pertransire mulla præcepta, non deliciendo in aliquo sivein mullo, sive in parvo lempore occurrant. Et est satis accommodatum ad distinguen­ dam utramque istam difficultatem exem­ plum talorum, quo aluntur aliqui in hac materia, et in simili usus fuit Aristot. libro Alb. Zdeca-lo, cap. 12. Nam facile evenit, ut aliquis talis, quicumque luerit, semel, vel iterum jactus optatum reddat signum : quod vero in uno, vel pluribus multoties, aut in ifcultis semel projectis non contingat defectus, omnino est perdifficile : et alia est difficultas, quæ reperitur in uniformi jactuum repetitione; ab ea, quæ invenitur in multorum talorum per unicum jactum descensu uniformi et tequali. Illa enim oritur ex continuatione, vel repetitione projectionis secundum diversas partes temporis : hæc vero ex muliplicilate, et numero telorum, qui projiciuntur. Ita ergo praeceptorum observatione alia est diffi­ cultas, quæ provenit ex continuatione, vel perseverantia per longum tempus ; sive omnia, sive non omnia in illo occurrant: alia vero, quæ oritur ex præceptorum numero, el multiplicitate ; etiamsi in mi­ nori lempore omnia occurrerent : et longe major difficultas consurgit ex utroque si­ mul capite , quam ex quolibet seorsim sumpto. Communiter tamen secunda diffi­ cultas non separatur a prima : quia oc­ cursus omnium præceptorum nonnisi in longo lempore contingit. Et ob id forte alii Auctores non meminere predict» dis­ tinctionis. 160. Nota etiam, quod ut presens difficultas sit specialis, et distincta ab illis, quas hactenus discussimus, vel debemus supponere preceptum diligendi Deum su­ per omnia posse adimpleri viribus naturæ, vel excludere illud a collectione, et divi sione præceptorum naturalium, de quibus in hoc dubio. Si enim circa preceptum is­ tud oppositum teneamus, et ipsum in hac ! collectione, et divisione numeremus ; abs­ que DISP. II, DUB. V. quo novo examine decisum manebit neque collective, neque divisive, adimplere posse sine gratia omnia naturalia præcepta : cum de uno eorum signato, el certo determinate supponatur non posse sine illa adimpleri. I t itaque præsenti difficultati locusinaneat, debemus missum facere prædictum dilec­ tionis præcepliim, etsi quod aliud necessa­ rio illud includit : ac reliqua duntaxat sub præsenti collectione, et divisione compre­ hendere : vel sic procedere ut in assertione, ct probatione partis negalivæ non fiat re­ cursus ad specialem difficultatem,quæ oriri potest ex tali praecepto. Quin etiam abstra­ here debemus a difficultate, quæ ex occursu gravis tentationis circa quodvis præceptum potest accrescere, vel casum istum exclu­ dere. Quia de hac difficultate, quæ oritur ex gravi tentatione, est specialis quæstio, an superari possit viribus naturæ ? et eam seorsim tractabimus dub. 6. Extra quam locum sibi vendical ea, quæ proponitur in hoc dubio, propter difficultatem, quæ ex ipsa præceptorum multitudine, et diuturna observatione consurgit; etiamsi toto eo tempore nulla accedat specialis tentatio. itiaiQuocirca non boni consulimus, quod ali^.qui Theologi præsens dubium agentes, et asserentes non posse hominem lapsum per viresnaluræ implere omnia præcepta natu­ ralia collective, aut per longum tempus ; in probatione assumunt, vel quod in illis continetur præceptum dilectionis super omnia,quod adimpleri nequit sine gratia; vel quod in longo tempore necessario occur­ ret aliqua gravis tentatio, quæ sine illa etiam superari non poterit. Revera hujus­ modi difficultates connexæ non sunt, et una­ quaeque postulat independenter ab alia examinari, ut nos præstare curabimus. Aliam etiam, quæ posset hic adjungi circa conditionem gratiæ ad prædictam observa­ tionem requisite examinabimus seorsim dubio sequenti, ut in utroque distinctius procedamus. Mil 161. Denique tanquam certum supponimushominemconstitutum in natura integra posse absque auxilio gratiæ servare omnia prædicta præceptaquantum ad substantiam operum etiam collective, et per longum tempus : immo includendo in illis præceptum dilectionis super omnia, et non exclu­ dendo casum tentationis gravis : quamvis non posset servare illa, quantum ad mo­ dum scilicet meritorie et ex charitate : sicut neque adimplere posset sine gratia præSalmanl Cuts. theoloff. tom. IX. cepta affirmativa ordinis supernaluralis. Totum hoc probat efficaciter in præsenti I), Thomas ari. 3,4 et 8, et docent commu- D.Tbo, niter Theologi, in quo proinde non immo­ rabimur. § Π. Assertio prior auctoritatibus comprobatur. I’ntna 162. Dicendum est primo, non posse ho­ conclu ­ minem lapsum servare collective omnia sio. præcepta naturalia, aut ea, quæ occurrunt longo tempore, ita ut contra nullum eorum graviter delinquat, nisi adjuvetur per gra­ tiam. Hæc conclusio est adeo recepta, et communis inter Theologos, ut oppositum nequeat probabiliter defendi. Tradit illam Pr'jba^r D. Thom, in hac quxst. 109, ari. 4, et pro-M bat latius ari. 8,sequenti,ubi agit de neces­ sitate gratiæ ad non peccandum, quæ eadem est atque ad servanda præcept i-,cum pecca­ tum non accidat nisi per alicujus præcepti violationem. Relractavitque hic D. Thomas (ut vult Cajetanus super cit. art. 8, § Nunc superest) vel ad meliorem formam reduxit, quæ juvenis dictaverat in 2, dist. 28, quxst. 1, art. 2, ubi favet contrariæ sententiæ. Quamvis quia loquitur expresse de gratia, quæ sit donum habituale ; possemus, quan­ tum ad necessitatem gratiæ in communi, prout comprehendit etiam actualem, vel ab utraque abstrahit, sine retractatione il­ lum intelligere. Nostram etiam assertionem docet lib. 3, contra genl. cap. 160, et quxst. 24, de veritate toto articulo 12, et articulo 14, ad Ί, et alibi, sequutus per omnia Divum Augustinum, cujus aliqua loca, et verba in­ ferius adducemus. Neque Angelicus Doctor exponi valet, quod loquatur non de solis praeceptis natu­ ralibus excludendo supernaturalia, aut quod saltem excludat præceptum naturale dilectionis super omnia, sicut nos excludi­ mus. Nam prima expositio manifeste re­ pugnat contextui; in quo pro illis praeceptis exigitur gratia in natura lapsa, ad quæ non esset necessaria in natura integra : hæc au­ tem non sunt nisi præcepla naturalia : quia supernaturalia perspicuum est non posse sine illa adimpleri. Secunda facile etiam rejicitur : nam cum Divus Thomas in articulo 3, seorsum egerit de amore na­ turali super omnia, el concluserit non posse elici ab homine lapso sine gratia, non de­ buit in articulo 4 sequenti de hoc eodem 17 DE NECESSITATE GRAT1.E DISP. II. DUB. V. I > V? spiritus gratiæ, ut praecepta ejus observen­ amore, et de ejus praecepto iterato inqui­ .i illam nobis præslaro, ut quod faciendum rere, neque suam conclusionem impossibi­ tur : quasi sine illa observari non possint. u cognoverimus, etiam facere diligamus, Deinde nd Homan. 3, ait Apostolus: C«u-VE I litate talis amoris alligari : alias nihil no« otque valeamus ; anathema sit. » Ter­ vumquæreret,aul resolveret. Eo præsertim, snti sumus (hoc est rationibus ostendimus) i tius : < Quicumque dixerit ideo nobis gra­ Judxos, et Grxcos omnes sub peccato «se. quia si necessitas gratiæ, quam adslruit ti liam justificationis dari, ut quod facere Quia neque lex vetus,qua Judæi, neque na· articulo -1, solum esset ratione praecepti « per liberum jubemur arbitrium, facilius luræ lumen, quo Græci ducebantur, suffi­ amoris super omnia, meminisset proculdud possimus implere per gratiam, tanquam ciens erat ad cavendum peccatum per præbio hujus praecepti tanquam medii neces­ « etiamsi gratia non daretur, non quidem ceplorum observationem : cum tamen no­ sarii ad illam comprobandam : quod cum « facile, sed tamen possimus sine illa imtitia ejus sufliceiel ad illud incurrendum. non fecerit, dicendum est etiam praecepto t plere divina mandata, anathema sit. » Et ideo inferius subditur : Per legem enim illo secluso reperisse in aliis sufficientem Habentur vero primo hi tres Canones in cognitio peccati, et capite octavo : Quod imcija difficultatem pro qua gratia exigatur. EanConcilio Milevilauo II, sub Innocentio possibile erat legi, in quo infirmabamur per dem doctrinam tr2, quxstwne 3. Henriquez quodlibeto 5, ibique in ordine 78 et 79 et 80. Et ipse Aiurei.quislione 20. Abulensis super Matthxum 19, , adimpleri per vires naturæ, quibus lex ni­ fcjtsti· Cælestinus confirmat prædictos Canones tebatur : et ideo misisse Deum filium suum, 'qu.rstione 178. Soto libro 1 de natura et ®· epistola 1 ad Episcopos Galliæ. capite seu ut per gratiam, qua lex adimpleretur, 9ral^a' caP'te --· Ferrara 3, contra gent. canumero 10, qui incipit : Illud etiam, quod damnaretur, seu excluderetur peccatum. Zumei. pite 160. Alvarez de auxiliis. disputatione intra Carlhaginensis Synodi decreta consti­ Idem significavit ad Galat. 3, verbis illis:Aiûï 54· Bellarminus libro primo de gratia, et tutum est, quasi proprium Apostolicx Sedis Conclusit Scriptura omnia sub peccato, ut Granad ^r0 cal^ie :)· Expositores Divi amplectimur, ut quicumque dixerit gratiam promissio ex fide Jesu Christi daretur cre­ Greg. Thomæ, in hac quxsdone 109. articulo 8, Dei, etc. Refertque ad literam 1res supradentibus: quasi impossibile esset aliter ca­ ^îuio ubi Cajelanus, et articulo 4, ubi Medina condictoscanones, sicut in Conciliis citatis ha­ veri omnia peccata, nisi per gratiam re­ Jwn-i clusione tertia. Curiel dubio 2. Zumel disbentur. Idem decreverat anterior alia Sypromissam. Codoy.’ putatione 2, conclusione 3. Montesinos disnodus Carthaginensis, cujus solum extat Ad hæc : observatio mandatorum tradi­ putatione 27, questions", § 3. Lorca dispuepistola ad prædictum Innocentium : in tur in Scriptura, ut certum signum justifi­ va-quez. tatione 4. Valentia disputatione 8, garstione ea vero sic dicitur : Quicumque dogmatizat, saurez. cantis gratiæ, eteharitatis. Sicut ad Roman.Ad,E1, puncto o. Granados tractatu 2, disputaVeça. daffirmat humanam sibi ad vincenda pec­ Molina. tione 2, sectione 1. Gregorius Martinez dubio 2 : Factores legis justificantur. Joann. 14:jmm cata, et Dei mandata facienda sufficere posse Qui habet mandata mea, et servat ca, ille est, 2, conclusione 2.Arauxo dubio 2. conclusione naturam, etc. anathema sit. Et eodem fere qui diligit me. Et ibidem: Qui non diligit me, 2. Joannes a Sancto Thoma disputatione 19, modo loquitur ipse Innocentius in epistola sermones meos non servat. Et 1 Joann, capite D» articulo b. Godoy disputatione 44, conclu­ 4 ad utramque Synodum Carthaginensem, et secundo : Qui servat verba ejus, in hoc sione 1. Gonetus disputatione 1, articulo 5, Milevitanam, quæ inter epistolas Divi Au­ charitas Dei perfecta est. Si autem divina §2. Labat disputatione 1, dubio 3, § 4. gustini sunt 91 et 93. Tempora vero, et praecepta servari possent solis naturæ viri­ Vasquez disputatione 196, capite 3. Suarez occasiones, quibus Concilia relata eos cano­ bus, talis observatio non esset sufficiens libro primo de gratia capite 26. Vega quxsnes ediderunt, et ubi, et quando Summi signum gratiæ, et charitatis. lione 13, de justitia, conclusione sexta. Mo­ Pontifices eos approbaverint, jam supra adDeinde probatur ex Conciliis, et epistolis^'2 lina in concord, quzstione 14, articulo 13, nolavimus disputatione 1, cap. 4, § 3, et disput. 20, et alii. decretalibus Summorum Pontificum, inifëc cap. 5, §5. Princp 164. Et quia necessitas gratiæ, sicut et quibus reperimus tres Canones hanc rem lis. Ex sanctis Patribus perpetuus fuit in hac Nietuu-infirmitas naturæ non satis deprehenditur confitentes. Primus : « Quicumque dixerit doctrina ipse Divus Augustinus, ut videre « gratiam Dei, qua justificamur (per Chris­ tumex (ab us præsertim, qui fidei lumine desti- ui· eslepistola 89 ad Hilarium, cui sic loquitur : « tum Dominum nostrum) ad solam re­ s-nptu· tuuntur), per naturales rationes, quamvis Illud vero, quod dicunt (Pelagius et Cæles« missionem peccatorum valere, quæ jam ra- his etiam utemur, principalis tamen pro­ tius)sufficere hominum liberum arbitrium ad « commissasunt, non etiam ad adjutorium, batio petenda est ex sacra Scriptura, sacris Dominica prveepta implenda, etiamsi Dei Conciliis, et sanctorum Patrum testimoniis, α ut non committantur ; anathema sit. » gratia, et Spiritus sancti dono ad opera bona præsertim Divi Augustini, qui pro Dei Secundus : « Quisquis dixerit eamdem grarvm adjuventur, omnino anathematizandum « liam Dei per Jesum Christum Dominam gratia post Paulum Apostolum plus omni­ esi, et omnibus execration ibus detestandum. Ezech. bus laboravit. Probatur ergo Ezechielis 36: •X nostrum propter hoc tantum nos adju­ Et libro de hxresibus capite 88 (cujus verba :w. α vare ad non peccandum, quia per ipsam Dabo vobis cor novum, et spiritum novum adducit Divus Thomas in prxsenti articulo ·ΐ* vitare (in quibus continetur nostra conclu­ sio) sed claudere novam, et distinctam pro­ positionem : videlicet quod sicut semper potest vitare singula, quamvis non omnia, ita pro aliquo determinato, et modico tem­ pore potest vitare omnia, et non tantum singula : quia potest in illo nullum com­ mittere. Quem sensum haud obscure osten­ dunt verba, quæ sequuntur : Quia (inquit) non est necesse, quod continuo peccet inactu; sed quod diu maneat absque peccato mortali, esse non potest. Illa autem verba posterioris testimonii : Habet tamen potestatem nunc vitare hoc, vel illud peccatum, non exclu­ dunt potentiam vitandi quodeumque; sed potius continent exemplum hujus potentiae, quæ est ad vitandum pro quovis nunc pec­ catum ibi occurrens : et quia quod occurrit pro quolibet determinato nunc, est deter­ minate hoc, vel illud, usus est D. Thomas modo isto exemplificandi. Quo etiam pacto exponi debet, si quando alibi prædiclo modo, vel alio simili loquatur. Adde ali­ quando Angelicum Doctorem limitare snpradictam doctrinam ad aliqua præcepta. et ad aliquod tempus, ul excludat tum præ­ ceplum dilectionis Dei super omnia, etsi quod aliud talem dilectionem includit : tum etiam casum gravis tentationis, qui fre­ quenter evenit, ( redimus vero nullibi ma­ jorem exceptionem facere voluisse. 174. Deinde probatur ratione primo : ia quia observatio cujuslibet præcepti naturalis secundum se, et divisim accepta (non1^ loquimur de præcepto dilectionis) neque superat naturales vires liber: arbitrii, ne­ que est incompossibilis cum actu hominis lapsi : ergo non est ei neganda potentia ad talem observationem. Consequentia liquet: quia prædicta observatio ex nullo alio ca­ pite potest reddi impossibilis, nisi ex aliquo duorum, quæ in antecedenti referuntur. Antecedens autem quoad secundam partem videtur satis notum : nam secluso præcepto dilectionis, et si quod aliud illud includit, nullius alterius adimpletio habet esse incompossibile cum peccato mortali habi­ tuali, et cum aversione a Deo, quæ consti­ tuunt statum hominis lapsi, ut patebit dis­ currenti per singula. Quoad primam vero probatur ex supradictis : quia inter præ­ cepta naturalia nullum ita excellit, vel adeo perfectas vires postulat, sicut præcep­ tum i DISP. II, DUB. V. Ium dilectionis super omnia : quemadmo­ dum nullus actus inter omnino naturales habet essu ita perfectum, sicut prædicta dilectio : cum ergo adhuc hujusmodi præceptum non excedat vires naturales liberi arbitrii, sed sit eis proportionatum, ut in utroque dubio præcedenti ostensum est ; plane fit neque hujus, neque alterius ob­ servationem esse impossibilem per vires naturæ, quantum est ex isto capite. 175. Dices, vires liberi arbitrii minorari, et debiliores fieri per continuam, aut mul­ tiplicem præceptorum adimpletionem : quiaquælibet virtus per continuum exerci­ tium, debilitatur, el consumitur : eo quod omne agens in agendo repatitur : juxta commune Philosophorum axioma : quare licet prædictæ vires sufficiant pro quolibet præcepto aliquoties adimplendo, tandem poterunt ipso exercitio ita debilitari, ut in eo ultra progredi non valeat. Prada· Sed contra : nam etsi loquendo de viri­ ditor. bus corporalibus, et materialibus, quibus voluntas uti necesse habeat pro aliquorum præceptorum adimpletione, concedamus debilitari, et diminui per continuum exer­ citium; nequaquam id admittendum est de ipsa virtute immateriali voluntatis, penes quam est tota vis consentiendi, aut dissen­ tiendi objectis, quæ sibi proponuntur, atque adeo principalis facultas adimpletiva præceplorura, quorum obligatio indispensabiliter urget : virtus enim spiritualis, et immaterialis non consumitur, neque dimi­ nuitur per exercitium sui ; sed potius robo­ ratur, et confirmatur, reddilurque promp­ tior, et facilior ratione habituum, qui exercitio ipso acquiruntur. Porro quod libe­ rum arbitrium possit, vel non possit adim­ plere præceplum in casu hujus dubii, solum est attendendum penes hanc posteriorem virtutem : nam loquimur ex suppositione, quod obligatio præcepti adimplendi per­ maneat, et urgeal : ad illa autem præcepta, quæ voluntas implere non valet, nisi per vires corporis, non aliter urget obligatio, quam juxta quantitatem, el sufficientiam harum virium : et ideo illis deficientibus, vel ita diminutis, ut in actum prodire non valeant (sive hic defectus ex continuato exercitio, sine ex subjecti ægritudine, vel aliunde ortum ducat) suspenditur obligatio præcepti, quod per illas adimplendum erat : ac proinde cessat casus hujus quaes­ tionis. Debemus ergo circa eam ita discur­ rere, ul vel corporales vires in sua integri- tale permaneant, quantum satis est ad præcoplum per eas adimplendum : vel reducatur quaestio ad illa præcepta, quæ adimplentur, vel violantur solo consensu, vel dissensu voluntatis : cujus virtus neque minuitur, neque impeditur, nisi tollatur, vel impediatur judicium rationis,ac proinde libertas : quo casu cessat etiarn praesens quaestio : quia ablata libertate, non habet lucum obligatio praecepti. Ad hæc: admittamus vires liberi arbitrii Aperitur sive spirituales; sive sensitivas diminui, θί'ΐπφα-0* debilitari per suum exercitium; adhuc nostra ratio manet in suo robore, et evasio adducta facile præcluditur in hunc modum. Aut prædictæ vires per observationem pri­ morum præceptorum in tantum diminuun­ tur, ut non jam sufficiant ad aliud, et aliud, quæ supersunt adimplenda; vel non ita diminuuntur, sed conservant sufficientem vim ad eorum adimpletionem? Si hoc se­ cundum habemus intentum, verum quippe est posse liberum arbitrium adimpleto quolibet præcepto, aliud, et aliud, ac proin­ de omnia divisim adimplere : licet forte difficilius posteriora, quam priora. Si autem primum dixeris, tollitur casus hujus dubii : nam eo ipso cessabit obligatio praecepti denuo occurrentis, pro quo non sufficiunt prædictæ vires : obligatio enim cujuslibet praecepti prærequirit vires sufficientes ad illud adimplendum : hisque deficientibus tollitur, vel suspenditur obligatio. Quocirca in casu nostro, ubi obligatio permanet, non est dicendum vires ita diminui, ut ad prae­ dictum munus non sufficiant. Exemplis doctrina hæc fiet clarior. Supponamus præceptum, quod occurrit, esse præceplum la­ borandi ad propriam, vel filiorum susten­ tationem,aut faciendi iteradsubveniendum, vel obediendum parentibus, ad quæ vires corporales omnino requiruntur. Si vires iste vel per infirmitatem, vel per lassitu­ dinem deficiant; eo ipso cessat obligatio talium præceptorum. At si præceplum sit non concupiscendi verbi gratia, ad cujus adimpletionem sufficit dissensus voluntatis; parum vel nihil refert, quod vires sensi­ biles sint defatigate, aut diminute : quia virtus voluntatis, a qua eliciendus est talis dissensus, semper manet integra, dum manet libertas. Non ergo admittendus est casus, in quo præceplum urgeat, et ob de­ fectum, vel lassitudinem virium adimpleri non valeat. 176. Tertio probatur conclusio alia ra- te t li f · 236 DE NECESSITATE (IRATI.E. VrfM- tione, perquam praecedens magis confirma'eTtea? ,urhonto lapsus etiamsi destitutus asser- sit omni gratia, tenetur toto vite cursu adimplere præcepta naturalia singillatim, wentQ® et divisim. ut sibi occurrunt, et quodeumque non adimpleat, peccat in ejus omis­ sione, vel transgressione : ergo adhuc se­ clusa omni gratia, potest prædicto modo illa adimplere. Antecedens supponitor ab omnibus Theologis : omnes enim in agita- j tione hujus dubii sermonem faciunt de pneceptis. quorum obligatio urget, quorum omissio vel transgressio ad culpam impu­ tatur. Unde juxta communem illorum as­ sensum in eamdem quæstionem redit, an homo sine gratia possit adimplere singula præcepta? et an possit vitare singula pec­ cata? quia neque peccatum committitur ; nisi violatione alicujus præcepti ; neque 1 ullum præceptum naturale sine peccato violatur. Consequentia vero suadetur : quia obligatio adimplendi aliquod præceptum, supponit vires necessarias ad talem adim- 1 plelionem ; cum nemo teneatur ad id, quod est sibi impossibile : vel ergo dicendum erit hominem gratia destitutum non teneri observare singula naturalia præcepta ·, quod nullus admittet : vel habere sufficien­ tes vires ad uniuscujusque adimpletionem. Evasio. 177. Dices satis esse, quod homo possit adimplere præcepta viribus gratiæ, ut ad id teneatur-, quamvis non possit viribus D.Tbo. naturæ. Nara ut ait Divus Thomas 2, 2, quæst. 2, articulo 5 ad 1 : ,id multa tenetur homo, qur non potest facere sine gratia: si­ cut ad diligendum Deum, el ad credendum articulos fidei. Et in præsenti arlic. 1 ad 2 : Dicendum (inquit) quod illud, quod possu­ mus cum auxilio divino, non est nobis om­ nino impossibile secundum illud Philosoph. in 3 Ethic. Qu.t per amicos possumus, ali­ qualiter nos possumus, etc. Confuta­ Sed hoc non enervat nostram rationem : tur. nam cum omnes homines, ubi ad usum rationis perveniunt, et deinceps, urgean­ tur naturalibus præceptis, prout in dis­ cursu vite occurrunt; plures autem, dum ea sic occurrunt, neque gratiam accipiant, neque esse possibilem, minus vero para­ tam, aut sibi repromissam agnoscant : fit in pluribus hominibus non posse haberi recursum ad gratiæ auxilia pro potentia ad adimplendum prædicta præcepta. Nam ut dub. 3, numero 110. dicebamus, ut homo dicatur posse alio fui per auxilia gratiæ, quæ Deus promisit, et præparata habet, ne- cesse est, quod ea promissio, et præparalfo ipsi homini innotescat, et ab eo credatur, ut ex hac fide, et notitia excitari possit a1' ; proponatur : ergo licet ob prædictam re­ pugnantiam, et infirmitatem non possit citatum locum Pauli loot. 3, ubi sic ait: voluntas prompte, et faciliter, quod poterat a Commendat in eis (scilicet gentibus) legis in natura integra; non est tamen cur abso­ -i observantiam, cum dicit : naturaliterfalute, vel saltem cum difficultate id non pos­ « ciunt, quæ legis sunt, id est, quæ lex sit. Eo præsertim, quia dum voluntas manet α mandat, scilicet quantum ad præcepta libera, non est tanta repugnantia sensitivi « moralia, quæ sunt de diclamine rationis appetitus, quin absolute possit ab ea con« naturalis : sicut et de Job dicitur, quod tranilente superari, et devinci ; licet in hac « erat justus, ac timens Deum, et recedens pugna vim et difficultatem patiatur : ergo α a malo. Sed quod dicit, naturaliter, du­ non impedit, aut tollit a voluntate poten­ ct bilationem habet : videtur enim patrocitiam ad illud, quod posset; si talis repu­ « nari Pelagianis, qui dicebant, quod homo gnantia non esset, licet difficilius exequen« per sua naturalia poterat omnia prædum.Patetconsequentia:nam impedimenta, « cepta legis servare. Unde exponendam quæ possuntaliqua causa superari, non tol­ a est, naturaliter, id est, per naturam gra­ lunt absolute ejus potentiam ; sicut non tol­ te tia reformatam. Loquitur enim de genti­ lunt. quominus illis superatis suum effec­ ci bus ad fidem conversis, qui auxilio gratiæ tum consequatur. α Christi coeperant moralia legis servare. Ι­ Et confirmatur : nam si voluntas per α Vel potest dici, naturaliter, id est, per « legem naturalem ostendentem eis, quid peccatum mansit impotens ad adimplendum α sit agendum secundum illud Psalm.-I: collective omnia præcepta, vel hæc impo­ « Multi dicunt, quis ostendit nobis bona. tentia est physica, et cui ab intrinseco re­ ί signatum, etc. Quod est lumen rationis pugnat prodire in effectum : vel est solum impotentia moralis, cui non est talis repu­ « naturalis, in qua est imago Dei : et tamen gnantia? Non primum : quia potentia phy­ α non excluditur, quin necessaria sit grasica voluntatis non est aliud, quam ejus « tia ad movendum affectum, etc. » physicaentitas, una cum indifferentia ju­ 180. Secundo arguitur : quia homo in fre­ dicii intellectus, cujus per peccatum nihil natura integra viribus ipsius naturæ poledeperiit. Si autem dicatur secundum : non rat servare omnia præceptanaturalia etiam 't» i erit universaliter vera prima conclusio : collective : ergo etiam poterit in natura quia impotentia solum moralis non reddit lapsa. Patet consequentia :quia in utroque effectum absolute impossibilem, sed ita dif­ statu eadem est hominis voluntas, et cum ficilem, ut vel raro, vel nunquam in exeeadem naturali perfectione, amissa tantum supernaturali. quutione ponatur. Dices nullam esse consequentiam : quia tores- 181. Respondetur ad argumentum, nein primo statu natura erat sana, et robusta: gartdo (ut negata est) consequentiam ob raac proinde opus perfectum, qualis est ob­ '®- tionem ibi tactam, quam expendimus su­ servatio prædicta, erat illi proportionatum : perius a numero 166. Impugnatio vero, et modo 239 quidquid in ea continetur, suadet manere in voluntate quantumvis ægra, et infirma potentiam ad unumquodque præceptum .singillatim observandum (saltem cum diffi­ cultate, et extra casum gravis tcntationis) el ad evincendum seorsim quamlibet appe­ titus impugnationem, quæ posset impedire ejus consensum, vel dissensum : quia ut hæc possit voluntas, satis est, quod maneat libera, et indifferensad utrumlibet. Nequa­ quam tamen convincit remanere tamen po­ tentiam ad conjungendae adhuc cum diffi­ cultate observationes omnium præceptorum. seu eorum, quæ occurrunt longo tempore, in nullo deficiendo : quia hæc potentia non cohaeret cum illa deordinatione, et repu­ gnantia appetitus sensitivi, ex quaest infir­ mitas naturæ lapsæ. Rationem tradidimus a numero 167, quia eo ipso,quod principium operativum hominis lapsi coalescat partim ex perfectione propter illam, quam dicit vo­ luntas secundum se: et partim ex defectu propter prædictam appetitus repugnantiam : suopte jure petit, ut causa prima, et com­ munis ejus providentia non diu uniformi­ ter cum illo concurrat; sed alternantibus viribus attenta utriusque partis conditione : ac proinde præmovendo quandoque ad ope­ rationem rectam, sicut ex parte perfectionis exigitur, et quandoque permittendo peccaminosam, sicut postulatur ex parte defectus: aliter vero concurret non juxta, sed supra exigentiam talis principii : quod spectat jam ad providentiam gratiæ. Et quia hæc ratio non innititur alicui substractioni, vel diminutioni exilitatis, aut perfectionis vo­ luntatis; sed admixtionis defectus, et repugnantiæ sensitivi appetitus, a qua voluntas per proprias viros est inseparabilis, non enervatur ex vi propositi argumenti, aut impugnationis in eo factæ. Ad confirmationem respondetur prædic­ tam impotentiam esse physicam, et ex na­ tura rei : quia quod voluntas hominis lapsi per proprias vires superet difficultatem, quæ ex longa, el continua præceptorum obser­ vatione consurgit, ab intrinseco ei repugnat: sicut quod abjiciat a se admixtionem repugnantiæ, et defectus appetitus sensitivi : aut quod existenle in homine hujusmodi defectu, non postulet concursum, seu per­ missionem causæ primæ ad interpolate de­ ficiendum. Quare potentia physica ad non deficiendum in lota collectione, non ut­ cumque dicit entilatem, et libertatem vo­ luntatis, sed una cum connotatione absen- » 9 210 /p i DE NECESSITATE GRATI.E. tiæ illius defectus, a quo petitur prædicla permissio. Tvrtium [35. Arguitur tertio : nam Deus ut lelitfU.gislator, et auctor naturæ non præcipit ho­ mini, quod ei per naturales vires est im­ possibile : sed ut auctor naturæ præcipit observare omnia præcepta legis naturalis, et in nullo deficere : quod est servare col­ lective : ergo hæc observatio possibilis est per prædiclas vires. Major videtur nota ex communi principio, quod Deus impossibilia non jubet :et quia ut auctor naturæ agit cum homine sine recursu ad gratiam, ac si solus esset naturæ ordo. Minor vero sua­ detur : tum quia ita passim jubemur in sa­ livai. 5. era scriptura : ut videre est Deut. 5 : Custo­ dite igitur, et facite, qux prxeipit Dominus Deus vobis : non declinabilis neque ad dexte­ ram. neque ad sinistram. Et cap. ύ : Price­ pit nobis Dominus, ut faciamus omnia légi­ tima hrc. Et cap. 8: Omne mandatum, quod ego pr.rcipio tibi hodie, cave diligenter, ut iitob.i. facias. Et Jacob, cap. 1, num. 4 : it sitis perfecti, et integri in nullo deficientes. Et alibi sæpe. Tum etiam quia homo habet præceptum nunquam peccandi juxta illud 12““· primæ Joann, cap. 2 : lire scribo vobis, ut non peccetis. Idem est autem præceptum nunquam peccandi, ac præceptum servandi totam legem. Tum denique nam si quis haberet hunc actum : Nolo servare totam le­ gem, aut volo in aliquopræcepto deficere, sine alicujus determinatione, talis actus utpote peccaminosus esset contra aliquod præ­ ceptum : non autem nisi contra præceptum servandi totam legem, aut non peccandi : ergo datur hujusmodi præceptum. Bcspon- Respondetur concessa majori, negando s’°· minorem ad hunc sensum, quod non datur aliquod unum præceptum a reliquis distinc­ tum generale, et commune, quo Deus praecipiat observantiam omnium illorum, aut totius legis. Nam Deus imponendo præcepta hominibus, non procodit indefinite, aut in communi;sed determinate, et in particu­ lari præcipit, vel prohibet hoc, et illud, quæ ejus lex aeterna praecipienda aut pro­ hibenda dictat : neque aliter actus humani habent esse materia præcepti, nisi ita in particulari sumpti, sicut in re occurrant : et ideo tot debent esse præcepta affirmativa, aut negativa (præsertim loquendo de præ­ ceptis naturalibus) quot sunt specie actus exequendi vel fugiendi. Iis autem ita in par­ ticulari existentibus, superfluit novum, et distinctum præceptum præcipiens in com­ I DISP. Il, DU B. V. j runt : ad quod ei insunt vires sufficientes. muni eosdem actus, quos reliqua præcepta 182. Neque obest si urgeas, tum quod singillalinicomplectuntur, l’ræserlim cum non videtur ita consonum divinæ bonitati nullus remaneat actus, qui sit materia talis ita dure agere cum hominibus, et tot onera præcepti, nisi iidemmet, quibus cætera ad­ illis imponere, ut in aliquibus saltem vage implentur. Adde non esse assignandum sumptis, necessesit cadere; sive ea unico præceptum, cui directe, et immediate non præceplo, sive multis injungat : at si non opponatur aliquod peccatum; præceploau­ possunt servare omnia præcepta collective, tem non peccandi ut sic, vel servandi in necesseesl, ut saltem vage deficiant in ali­ communi totam legem nullum opponitur quibus : debet ergo prædicla potentia illis peccatum mediate, et directe :quia nullum concedi. Tum etiam quodD. Thomas oppo­ est peccatum, aut transgressio legis in com­ suit sibi hoc idem argumentum in prœsenti muni, et ut sic : ergo nec procedens solum art.}, ubi est secundum in ordine, et art. S, in communi. ubi est primum : et ne cogeretur concedere, Ad primam probationem dicendum est quod Deus praecipiat homini aliquid im­ verba illa, et similia, quamplura, quæ in possibile, recurrit insolulioncad potentiam, scriptura reperiuntur, continere admoni­ quæ est per vires gratiæ, et ad axioma il­ tiones observantia) ipsorum præceptorum, lud quod per amicos possumus, etc. ; intellexit quæ in particulari, et juxta uniuscujusque ergo vel adesse præceptum servandi omnia materiae exigentiam lata sunt ; non vero præcepta collective, ad quod non sufficiunt aliquod aliud præceptum superadditum, et vires naturæ ; vel quod adhuc divisim ac­ distinctum. cepta non possint hujusmodi viribus obser­ Ad secundum negatur etiam dari prae­ vari. ceptum nunquam peccandi, præter ipsa xo^- Haec, inquam, non obstant. Ad primum particularia, et specialia, quibus singula »1 enim respondetur consonum valde esse, ut peccata prohibentur : quibus custoditis Deus naturæ humanæ provideat, sicut ipsa nunquam peccabitur. Et hoc est, quod Joan­ postulat : adhibealque illi ea præcepta, et nes admonet, potius quam praecipiat, ver­ regulas, quæ ad sui regimen, et rectam gu­ bis illis : ut non peccetis. bernationem requirit : et quia hujusmodi Dices hoc, quod est nunquam peccare, aut^ù sunt omnia præcepta legis naturalis (nul­ servare totam legem, non est solum con­ ur. lum enim in ea continetur, quod ipsa na­ silium :ergo habet rationem præcepti. tura non postulet) nequaquam dedecet, imRespondetur neque esse proprie, et im­ mo valdecongruil divinæ pietati, etbonitati mediate præceptum, neque consilium ; sed injungere hominibus prædicta præcepta. magis finem, ad quem pervenitur per ob­ Accedit, quod omnia illa cedunt in bo­ servantiam singulorum præceptorum. Quod num, immo in melius naturæ humanæ ; si large, et mediate velis id præceptum di­ cum ordinentur ad eam perficiendam, et in cere, quia consequitur ex prædicta obser­ proprium finem dirigendam, quem aliter vatione; sensus erit, quem modo expli­ consequi non valeret : ob idque minus æquo cuimus. prædicto bono consultum esset, si talia Ad tertiam probationem dicas præceptum, præcepta a Deo lata non fuissent. Non enim cui immediate opponitur ille actus, non sine illis proprio, et rationali modo homo esse præceptum servandi totam legem, aut gubernaretur, sed more irrationabilium, et non peccandi in communi, sicut ipse actus sicut equus, et mulus, quibus non est intel­ non est peccatum in communi, neque vio­ lectus: deessetque ei maxima perfectio, cu­ latio totius legis. Sed est præceptum singu­ jus est capax, quæ est perfectio partis intel­ lare, et determinatum sicut cætera. Ejus lectivas,et rationalis. Accedit secundo, quod autem determinatio, sicut et species illius homo per prædicta præcepta sive pauca, peccati, sumenda est ex motivo, quo ducitur sive multa non gravatur ultra vires; cum voluntas ad talem actum eliciendum, ut nullum sit, quod per naturales, et sibi pro­ explicuimus in Tract, de peccat, disp; 13, num. 73. Ex quibus omnibus patet, quod prias adimplere non valeat eo modo quoad ejus observantiam adslringilur. Immo nec licet homo non possit servare propriis viri­ bus omnia præcepta collective, non ideo gravatur in totum, quod potest : quia plura praecipitur ei aliquid, quod non possit : quia alia potest, quæ non sunt præcepta. Non solum præcipitur, ut observet singula, seu itaque exhac parte dure cum eo actum est, .omnia divisim, et singillatini, sicut occur­ nec potest rationabiliter de Deo conqueri. runt ; Salmanf. Curs. theolog. loin. /A. 241 Quod vero in diuturna præceptorum obser­ vatione ne cesse habeat aliquando deficere, non provenit ex ipsis præceptis, aut ex eo­ rum multiplicitate (deficeret enim eodem modo, vel forte magis, quamvis pauciora fuissent)sed oritur ex propria hominis defecti bili tale; quæ in causa est, ut sibi relic­ tus non nisi defectibiliter operetur, necesseque ei sit, ut in eo ipso, quod potest recte facere, crebro impingat. Et quamvis Deus in multis hominibus huic difficultati suc­ currat per auxilia gratiæ, paratusque sit omnibus succurrere; non tamen tenetur, neque natura humana attenta communi providentia illa exigit. Et ideo quibuscum­ que tribuuntur,ex misericordia tribuuntur : ut vero negarentur, sufficeret ipsa ratio beneficii indebiti absque alio motivo, nisi ut divina libertas splendeat. De facto tamen nulli denegantur, nisi ex justitia in poenam alicujus præcedentis peccati saltem origi­ nalis, utdocetDivusThomas, 2, 2, quxstioned.Tho. secunda, articulo quinta, ad primum. 184. Ad secundum respondet Curiel, ci- Curiel talo articulo octavo, dubio tertio, integram solutionem argumenti Divi Thomæ cons­ tare duabus partibus : prima est hominem sine gratia, et in peccato existentem posse vitare singula peccata mortalia, proindeque singula prœcepta adimplere ; non ta­ men omnia, nisi per gratiam. Et hæcprima pars continet doctrinam utriusque nostræ assertionis, quidquid necessarium erat ad argumentum diluendum. Secunda est non excusari hominem a peccato, eo quod non habeat gratiam, qua possit omnia præcavere : quia hoc provenit ex ejus defectu, qui non vult ad gratiam se disponere. Et hæc est alia solutio, ex qua sumitur objectio contra nos facta. Sed ista non proponitur a D. Thoma ex necessitate, quasi intellexerit, vel quod detur aliquod præceptum vitandi omnia peccata, aut servandi omnia prae­ cepta collective : λ·β! quod potentia ad id re­ quisita (quæ sine gratia dari nequit) neces­ saria sit, ut defectus circa observationem contingentes ad culpam imputentur : vel denique quod gratia seclusa non maneat sufficiens facultas ad unumquodque præ­ ceptum divisim observandum. Nihil horum Divus Thomas putavit : sed ex abundantia addidit illam solutionem, ut explicaret, quid de facto habemus ex Dei misericordia quantum ad potentiam vitandi omnia pec­ cata mortalia : et simul excluderet appa­ rentem excusationem, quam peccator pos18 ■ t* 4l ·.¥ ! ··> <· ‘-t ï3 -V DE NECESSITATE ('.RATI.E set praetendere, scilicet se non habere gratiam, quæ ad prædictum effectum neces­ saria est. Aesi diceret Divus Thomas non esse eam excusationem sufficientem ; cum ex defectu ipsius peccatoris proveniat, quod careat gratia, dum non vult ad eam se dis­ ponere. Ita Curiel. Quæ Divi Thomæ doc­ trina verissima est pro his, qui fide instructi sciunt graiiam sibi esse repromissam : non tamen locum habet, vel saltem certum non est, quod locum habeat in multis aliis, qui nihil de fide audierunt, ut dixi­ mus num. 112. Et ideo ut in nullo casu re­ maneat difficultas, praeeligenda nobis fuit alia universalior via juxta priorem D. Tho­ mæ solutionem quam hucusque sectati sumus. Argumenta contra secundam assertionem proponuntur, et diluuntur. Qjwpos- 185· Contra secundam assertionem nesiotse- minem ila aperte sentientem vidimus, ut assertio- nequeat juxta eam probabiliter exponi, exceptis illis, qui pro quovis bono opere gra­ tiam necessariam esse affirmant ; de quo egimus toto dubio 2. Ex aliis vero sunt, qui negant posse hominem sine gratia servare omnia præcepta etiam divisim : sed proculdubio loquuntur ita, vel propler præceptum dilectionis Dei ; vel propter occursum gravis tentationis : qui non sunt casus du­ bii, ut num. 1G0 observavimus. Extra illos vero (vel si qui alii ad eos reducuntur) cen­ semus non posse probabiliter negari na­ turæ humanæ vires sufficientes ad servan­ dum quodvis præceptum naturale divisim acceptum.Sunt tamen in contrarium duo principalia argumenta. Primum est : quia dantur multi actus ^rgu"1 cadentes aliquando sub obligatione legis mentum, naturalis, qui non possunt elici solis viri­ bus naturæ : ergo præcepta talium actuum nequeunt etiam divisim viribus illis adim­ pleri. Antecedens probatur inductione. Primo in actu naturalis pcenitentiæ, qui sit efficax, et absoluta detestatio peccati, quatenus est offensa Dei ut auctoris,el finis naturalis : hujusmodi enim actus sicut est incompossibilis cum culpa mortali, ita haberi non potest sine gratia, per quam re­ mittitur talis culpa. Secundo in actu dili­ gendi proximos, sicut nosmetipsos, qui videtur non minus difficilis, quam obser­ DJSP. JI, DUH. V. vatio totius legis juxta illud ad Romanos | solum sil per modum attritionis ex aliquo 13 : Qui diligit proximum, legem imphvil.Ubtl molivo creato naturali peccatum detestanSicut ergo ad servandam totam legem ne- 1 ' lis, negamus fieri non posse viribus naturæ. cessaria est gratia, sic ad prædictum udum. Neque hinc fit dolorem requisitum ad sa­ Tertio in amore inimicorum, quem etiam cramentum pœnilentiæ posse elici sine au­ lex. et ratio naturalis saltem aliquando illis xilio gratiæ. Quia non quælibel attritio ad exhibendum esse dictat : et tamen adeo esi idsullicil : sed debet esse ex impulsu, et difficilis, ut communiter numeretur inter motione Spiritus sancti : proindeque ex (w· gratia, ut docet Trident, sessione ] 1, cap. 4. egregia Sanctorum opera, quæ graliæ adscribuntur. Quarto in actu servandi castita- jl Secundum exemplum de dilectione pro­ lem, qui proculdubio cadit sub naturali ximi non procedit de ea, quæ nobis in sacra præcepto : et tamen impossibilem esse sine Scriptura commendatur , et præcipilur : gratia, docere videtur Sapiens cap. 8, dmnà» quia hæc est dilectio supernaturalis, qua ait : Sciri, quoniam aliter non possum esu tenemur diligere proximum, ut consortem continens, nisi Deus det, el hoc ipsum erat supernaturalis beatiludinis : et de ea pri­ sapientia scire, cujus esset hoc donum. Deni­ mario intelligitur locus Daulii. Qui diligit que in actu eximiæ fortitudinis, quo vita proximum, legem implevit. Unde neque exponitur pro defensione justitiæ, aut alte­ spectat ad praesens dubium. Alia est dilectio rius virtutis naturalis : qui non semel cadit proximi naturalis ordinis dictata ab ipso sub naturali præcepto : et tamen non vide­ naturali lumine : et hæc est, quæ potest ca­ tur posse affirmari, quod ad illum vires na­ dere sub naturali præcepto. Nec satis cons­ ture sufficiant : ergo etc. Hos omnes actus tat, an praecipiat actum internum diligendi numeral Suarez ubi supra : et forte sunt proximum, volendo illi bonum ut sic, per alii, qui possent adduci in argumentum. affectum communis benevolentiæ. An vero Respondetur concedendo posse ita eressufficiat non ei nocere, el ubi necessitas oc­ cere difficultatem aliquorum actuum ex iis, currit, benefacere. Quidquid horum tenea­ qui cadunt sub naturalibus præceptis, ut tur, dicendum est posse fieri viribus na­ solis naturæ viribus superari non possint: ture divisim, sicut præceptumobligat. Non quod et nihil aliud suadent exempla, quæ tamen sine gratia fiet perfecte, et perma­ in argumento referuntur. Cæterum cause nentor (loquendo, ut loquimur de amore illius difficultatis reducentur vel ad amorem virtuoso, et honesto) quia ad hoc necesse Dei superomniainclusum in aliquo illorum est permanentor observare cætera legis actuum, vel ad casum gravis tentationis : præcepta, quæ bonum proximi concernunt. quorum neutrum præsens dubium compre­ Quo sensu posset etiam de isto amore intel­ hendit : aut etiam ad difficultatem, quæ ex ligi citatus locus Pauli : Qui diligit proxi­ permanentia, et continuatione in bene ope­ mum, elc. Hic vero casus potius pertinet ad rando consurgit : qui casus potius contine­ primam conclusionem hujus dubii, quæ tur sub prima conclusione, quam ad secun­ adstruit necessitatem gratiæ ad servanda dam pertineat. Extra hos vero nullus assi­ præcepta, quam ad secundam, quæ eam gnabitur in quo non sufficiant vires nature excludit. pro eliciendo quolibet opere lege naturali ir.a 387. Eodem fere modo dicendum est ad præcepto. tertium de amore inimicorum : nam iste 186. Unde ad primum exemplum de amor habet se ex additione ad præcedenactu naturalis pœnitentiæ dicendum eslhu-^j? tem .- et ideo si sermo sit de amore perma­ jusmodi actum si sit per modum contritio- ia» nenti, et perfecto; requiret similiter gra­ nis, atque adeo perfecta detestatio peccati, tiam ob rationem modo dictam. Atque ut habet esse Dei offensa (eo modo, quo etiam propter aliam, videlicet propter affec­ intra ordinem naturæ contritioni locus esse tum malevolentiae, et propter appetilum queit) debere includere dilectionem Dei su­ vindictæ : qui (supposito, quod inimicitia per omnia ut finis naturalis : sicut contritio sit gravis) communiter insurgunt, ut indu­ naturalis, et simpliciter dicta includit si­ cant gravem tenlalionem prædicto amori milem dilectionem supernaturalem. Unde contrariam : ai quam opus erit gratia, ut ea ratione, et eo modo, quo requiritur gra­ honeste vincatur. Sed jam talis casus non tia ad prædictam dilectionem naturalem, est præsentis dubii, ut num. 160 animad­ erit etiam necessaria ad actum illum pcenivertimus. Si aniem sermo sit de amore im­ tentiæ. Si vero actus poenitentiae naturalis perfecto, el cito transeunto; attendendus solum 243 ent gradus, vel qualitas inimiciti.e : nam si sit levis, et in causa minoris momenti fun­ data, regulariter non inducet gravem tentationem ; et ideo sufficient vires naturæ ad inimicitiam deponendam, vel saltem ad contrarium amorem, seu ad id, quod sub præcepto cadit, exercendum. Si autem sit gravis, et in aliqua gravi offensa, vel inju­ ria fundata, ut plurimum inducet prædic­ tam gravem tenlalionem, remanebitque extra casum hujus dubii. 188. Per quod palet ad quartum exem- ςβΓplum de castitate : nam si sermo sit de uno, turn. vel altero actu volendi abstinere a delecta­ tionibus illicitis, immo et de quolibet seorsim sumpto extra casum gravis tentationis poterit haberi sine gratia. Si vero talis tentatio accedat, aut si sermo sit de abstinentia a prædictis delectationibus con­ tinua, et permanenti (sicut requiritur, ut aliquis absolute dicatur continens) non suf­ ficient com muniter vires naturæ, praesertim in matrimonio solutis. Uterque tamen hic casus est extra secundam nostram conclu­ sionem. Diximus praesertim in matrimonio solutis : nam ut bene observat Suarez, qui matrimonio juncti sunt, et illo facile uti possunt, in ipso habent naturale remedium contra concupiscentiam, non tam resis­ tendo, quam ei sine peccato consentiendo. Unde non mirum quod aliqui etiam sine recursu ad gratiam, possint etiam longo tempore castitatem conjugalem observare. Adhuc tamen communiter id non contin­ get : quia etiam in conjugatis ut plurimum non deficiunt ad longum tempus aliquæ graves tentationes, saltem ad internum de­ siderium, vel delectationem morosam, pro quibus evincendis necessaria sit gratia. Ad ultimum de actu exponendi vitam pro Quinlum. servanda justitia, vel alia virtute patet etiam ex dictis : nam amor naturalis ipsius vitæ, et passio timoris ingerunt difficulta­ tem, et tenlalionem gravissimam contra bonum talis virtutis : et ideo opus erit gra­ tia saltem in homine lapso, ut ea tentatio superetur, et ne prædictum bonum propler illam deseratur : de quo agemus ex professo dub. 8. 18$. Secundum principale argumentumaiîu-Iji sumitur ab incohærenlia secundæ assertio- guI'l,1”·11 nis cum prima in hunc modum. Eo ipso, quod homo sine gratia possit implere sin­ gula præcepta, potest implere omnia collec­ tive : hoc posterius negavimus in prima assertione : ergo non bene in secunda prius 'i-.-· 244 DE NECESSITATE QRATl.fi. B DISP. Π, DUB. V. illud asserimus. Minor et consequentia i rius minor, qui non potest impleri. Vel . nia prxcejita collective, cum eo, quod est constant. Major vero probatur : tum quia ex ergo novem illis expletis remanet potentia ' perseverare in eorum adimpletione usque parte actus non differunt adimplere singula ad decimum, quod adimplendum superest, ad finem vitæ (ut inluenli constabit) ad præcepta, seu omnia divisive, et adimplere vel non? Si remanet : poterii pereamuliquod non sufficit gratia communis, sed re­ omnia collective : ergo similiter ex parte que adimpleri, et adjungi cæteris . quod quiritur donum perseverantia). Nullum potentiæ : idem enim quod habet, et præserit implere omnia collective. Quod autem autem horum potest admitti, cum sit aperte tat actus actu, habet, et præstat potentia ad non remaneat, dici non potest : tum quia falsum. Et ideo necessario dicendum est dari certum, el determinatum numerum adimplendum singula præcepta et est revires liberi arbitrii ad operandum bonum ducibilisad actum secundum per vires nanon minuuntur, dum exercentur ; sed aupræceptorum, saltem ex parte temporis, ad luræ, vel non ? Si non est reducibile : non gentur potius, ut nuper dicebamus : atque quem sino defectu adimplendum sufficiant vires naturæ, el ultra quem sine defectu erit vera potentia, attentisduntaxat praedicadeo non erit minor aut debilior ejus vir­ pertingere nequeant. Supponanus ergo iis viribus. Si autem sit reducibilis, sup- . tus, postquam novem præcepta impleta minorem numerum, seu tempus ; majus ponamus reduci de facto : et tunc cumin I fuerunt, quam si impleta non fuissent: vero,ad quod possunt pertingere, esse tem­ actu secundo idem sit adimplere singula I quo casu nemo dubitat, quod esset sufficiens pus una hora, vel instanti anno minus : præcepta, et adimplere omnia : eisdem naaddecimum.velaliudquodcumqueadimI etsupponamus etiam transegisse hominem turæ viribus fiet reductio ad utrumque. plendum. Tum etiam quia si per observahoc posterius tempus sine alicujus præcepti Confirmatur : nam virtus, quæ permationem novem præceptorum dirainuerenxuaiio. violatione. Vel ergo potest eodem modo nens ad horam potest in illa producere tur prædictæ vires, ita ut jam non suflice. ultra pertingere, et servare præceptum, unum effectum, si conservetur eodem modo reni ad adimplendum aliud, quod postea j quod in duralione immediate sequenti, per quinquaginta horas verbi gratia, poteoccurret, eo ipso non peccaret homo omiladeoque in ultima integri anni occurrat,vel rit ineo tempore tot effectus, quot horas tendo observationem hujus ultimi, neque non potest? Si primum : consequenter pohabuerit, producere : eadem enim est proad eam teneretur : quia nullus peccat orait! leritservarecollective præcepta totius anni; portio unius horae ad productionem unius tendo illud, quod facere non potest, autfa' siquidem potest servare illud ultimum, effectus, et quinquaginta horarum ad quinciendo, quod non potest non facere: sicut quodtantum deest prædictæ collectioni. Si quaginta effectus : unde si ignis conservatus neque aliquis tenetur facere, quod est sibi secundum : sequitur dari aliquod unum ad horam comburit unum lignum; conserimpossibile : ergo, etc. præceptum certum, et determinatum, quod vatus per horas viginti ligna successive sibi 190. Dices numerum præceptorum, quæ*^; non possit servare : illud nimirum, quod apposita comburet. Si ergo virtus liberi arhomo potest adimplere, non habere terrai- si ' occurrit in ultima anni duralione;ac proinde bitrii conservata per horam, vel diem ponum intrinsecum, ad quem possit pertinί sequitur, vel quod non peccet præceptum lest servare unum præceptum, quod tunc gere, et ultra non progredi : sed solum j illud transgrediendo ; vel quod peccet in eo, occurrit; etiam conservata multo lempore, habere terminum extrinsecum, ad quem quod facere aut vitare non potest. puta mille diebus poterit millies idem, vel I pertingere nequit, esspque hujusmodi terEra 191. Sunt, qui ab hoc argumento imaliud præceptum, si toties occurrat obserminum non novem, aut decem præcepta: plexo satis, et prolixo, cit ius æquo se expevare. sed totam eorum collectionem. Ad hanc I diant putantes salis esse pro ejus solutione Ad ha?c : per hoc, quod homo adimpleat autem quotquot homo adimpleat, nunquam Arpil· inCDÎuni negare omnes consequentias : quia proce­ pertinget .· quia semper supersunt alia, vel «liflfcul· unum præceptum, non minuuntur ejus vibîf*. res ad aliud adimplendum : dunt a divisa ad copulatam, involvuntque neque per eadem iterum adimplenda. Sicut enim pleproinde fallaciam compositionis, et divi­ adimplelionem istius ad adimplendum raque præcepta, quæ non toties occurrent, sionis. Sed licet hoc ita sit ; majore tamen aliud, elsicde reliquis : immo quo plura quin iterum, et iterum occurrere valeant: labore opus est, ut prædicta fallacia radi­ adimplet, eo majorem acquirit facilitatem, et ideo quotiescumque adimpleantur, adhuc citus aperiatur, et animus tradita rei ra­ el habilitatem ad adimplendum ea, quæsusuperest aliquid adimplendum, quod est persunt: ergo non est, cur non possit cuncpars prædictæ collectionis : comprehenduntione, quiescat. Unde alii dicunt argumen­ ta adimplendo percurrere : sola enim difur enim sub tali collectione non solum tum convincere de potentia physica, quæ minutio, aut attenuatio virium poterat esse species præceptorum, sed etiam numerus, non differt ab ipsa libertate, et entitate ratio impotentiae ad talem adimpletionem et occasiones in quibus possunt occurrere, liberi arbitrii, solumque attendit, an effec­ percurrendam. Ut autem vis hujus probaHæc tamen solutio non satisfacit : nam tus ex natura rei repugnet, vel non repu­ tionis melius percipiatur, supponamus mi- si esset vera, possemus dicere non essecon->s^T gnet : secus vero de potentia morali, ad norem numerum præceptorum, quæ homo tra nostram, et communem sententiam in quam requiritur, ut attentis omnibus pos­ non potest collective adimplere, esse usque prima assertione propositam, quod homo simus prudenter judicare, quod actus non ad decem. Cum enim talia præcepta sint gratia destitutus possit ad longum tempus, modo non repugnet ex natura rei, sed nec finita, et limitata, assignabitis erit prædicputa per quinquaginta annos servare ora­ sit ita difficilis, quin attentis omnibus, pos­ tus numerus, et saltem Deus certo illum nia præcepta in nullo deficiendo : quia non simus prudenter judicare, saltem aliquando cognoscet. Supponamus ergo esse denaidcirco servaret omnia collective: siquieventurum. Dicunt itaque quantum ad po­ rium : sane in eo, quod homo collect.ve dem adhuc superessent aliqua, vel eadem, tentiam physicam bene inferri, quod si adimpleat usque ad novem, nulla est re- quæ iterum observanda occurrerent. Immo homo per vires naturæ posset divisim ob­ pugnantia : alias non esset numerus dena- | coincident hoc, quod dicimus servare om­ servare unumquodque præceptum, posset nia etiam servare omnia collective : quia liber­ tas, et virtus physica nostri arbitrii eadem est, et æqualiler se habet ad utrumque. Cæterum potentia moralis quamvis exten­ datur ad unumquodque præceptum secun­ dum se, et divisim acceptum : quia de nullo possumus determinate judicare non esse adimplendum, non tamen extenditur ad totam collectionem : quia adeo est difficile omnia sine defectu percurrere, ut pruden­ ter judicemus, id nunquam eventurum. Quæ doctrina habet fundamentum apud FairtAristotelem lib. 2 de Calo cap. 11, ubi distinguit duplex impossibile, aliud quia esse non potest (et hoc est impossibile physice) aliud quia nec cito esse potest (et hoc est impossibile moraliter). Sicut enim per im­ possibilitatem, aut repugnantiam effectus ; ita per difficultatem elongatur causa ab ejus productione : et ideo si difficultas adeo crescat, ut ob eam effectus nunquam sit futurus, merito pro impotentia reputatur. Sic ergo accidit in casu nostro : in nullo enim præcepto seorsim sumpto tanta appa­ ret difficultas, ut possimus determinate judicare non esse adimplendum : et ideo nullo ex capite ejus observatio potest dici impossibilis. Cæterum quod voluntas valde defectibilis inter tot passiones, et occasio­ nes ad defectum impellentes suis viribus relicta nunquam deficiat ; adeo est perdifcile, ut merito credatur non esse futurum, proindeque moraliter impossibile judicetur. Est autem satis accommodatum hujus rei exemplum in doctrina ejusdem Aristotelis, libro 2 de Cado, cap. 12, ubi ait : Recte au­ tem agere, aut inulta, aut srpe difficile est : veluti talos Coenses mille projicere, impossi­ bile est; sed unum vel duos facilius est. Quasi dicere in causis contingentibus,et defectibilibus difficile est, seu impossibile esse multoties recte, et uniformiter operari ; quam­ vis pro unaquaque vice difficile non sit : ut videre est in ludo talorum, in quo pro nulla vice signata difficile est, quod talus optatum reddat signum, etiamsi millies projici contingat : est autem difficile, immo impossibile, quod millies projectus signum illud somper attingat. Sicut ergo in hoc ludo non valet argumentum ; potest talus qualibet vice signata reddere prædictum signum, etiamsi millies projiciatur : ergo poterit semper illud reddere, et nunquam deficere : ita in casu nostro non valet, po­ test homo propriis viribus adimplere quod­ eumque seorsim sumptum, in qualibet J, I ”· ■ 1 >. ■ Vz ·’ uw U.·· •i. i •: ■ · ’ i J· ; ». i’ i r i. 9 r« 246 ; DE NECESSITATE G R ATI/E anni parle occurrat : ergo poterit implere omnia, quæ toto anno occurrunt, in nullo deficiendo. Ssi" π licet solutio nihil falsum aflirL 1 met, exemploque, et doctrina Aristotelis recte ad prœsens utatur, adhuc tamen non satisfacit, neque sufficienter rem explicat. Tum quia non reddit rationem, quare pro­ dicta difficultas, vel impotentia moralis ad­ sit respectu collectionis praeceptorum ; non vero respectu singularium, quæ collectio­ nem integrant : et quare cum in actu se­ cundo idem sit adimplere singula, et adim­ plere omnia ; potentia, quæ est ad unum, I non sit ad aliud. Tum etiam quia confir­ matio argumenti pergit ultra ad casum, quo adimpleta sint præcepta occurrentia usque ad ultimam anni durationem exclu­ sive ; et solum desit adimplendum, quod in illa duratione occurrit.Qna suppositione admissa, urget adhuc difficultas: quare cum suppetat potentia etiam moralis ad hoc ullimum praeceptum, non suppetat ad col­ lectionem quæ ejus observatione adaequa­ tur. Quousque autem horum discriminum origo detegatur; nulla solutione animus quiescit. Adde non videri satis tutum impo­ tentiam, quam Theologi agnoscunt in li­ bero arbitrio destituto omnino gratia, ad solam difficultatem etiam gravem, aut gravissimam reducere : quia si tantum est difficultas, et non vera impossibilitas : non est, cur licet raro, aliquando tamen liberuin arbitrium non possit contra eam operari, et effectum suum consequi. Legitima 192. Legitima ergo, et adæqula solutio argumvuii sumenda est ex doctrina a nobis tradita, enoda­ præsertim a numero 170, et a numero 175, tio. ubi diximus impotentiam liberi arbitrii ad servandum collective omnia præcepta longo tempore, non oriri ex eo, quod in ipso libero arbitrio non sit perfectio, et virtus sufficienter proportiunala in actu primo cum observatione uniuscujusque præcepti : aut ex eo, quod talis virtus per exercitium debilitetur, vel diminuatur : sed ex eo, quod ex concupiscentia et fomite sensitivi appetitus habet admixtum tantundem, vel plus imperfectionis, et defectibilitatis : et ratione hujus admixtionis postulat, ut causa prima in dispensando suum concursum (sine quo nulla causa secunda operatur de facto etiam illud, ad quod habet sufficientem virtutem, et po­ tentiam) non attendat duntaxat perfectio­ nem, et virtutem ipsius liberi arbitrii; sed etiam ejus imperfectionem, el defeclibilitatem, et quod utrique pr.edictuin concur­ sum accommodet : atque adeo postulat, ut nec semper talis concursus sit ad bene operandum, nec semper ad permittendum defectum ; sed alternantibus vicibus res disponatur, et quandoque unum, quando­ que aliud contingat; neutrique parti vel semper concedatur concursus ad illud, quod potest ; vel semper negetur ; sed vicissim uni, et alteri concedatur, et negetur: et hac ratione utriusque jura serventur. Quod enim utrique simul præcictus con­ cursus tribuatur, repugnantiam involvit: sicut quod homo simul peccet, et non pec­ cet, aut simul præceptum observet, el transgrediatur. Quæ omnia perspicue ha­ bentur ex supra dictis. Quin etiam habetur, quod quamvis libe­ rum arbitrium ob rationem traditam pos­ tulet prædictam disparitatem concursus; non tamen omnino in particulari determi­ nat, quando uno modo, quando vero alio tribuendus sit ; sed hoc relinquitur causæ primæ, et ejns providentiae, ut numero 167 dicebamus. Et ita absolute loquendo, pro nulla vice signata liberum arbitrium petit determinate concursum ad actum adimpletivum præcepti, neque determinate ad ma­ teriale actus transgressivi : sed manet potens, et indifferens ad utrumlibet, cum sola exigentia vage, et in communi, ut nec semper, vel diu ad unum, nec semper, vel diu ad aliud ; sed velati promiscue prædictusconcursus tribuatur. Diximus absolute loquendo, etc. Nam facta aliqua supposi­ tione, evenire poterit, ut determinate peti­ tur unus ex prædiclis concursibus, et alius excludatur : fieri enim potest, quod Deus tanto tempore concurrerit cum sola ea parle liberi arbilrii, quæ dicit perfectio­ nem -, ut altera, quæ dicit defeclibilitatem, postulet jam, ne ejus concursus diutius sus­ pendatur. Et in hoc casu, atlentaque hac suppositione, nequibit liberum arbitrium ultra progredi sine defectu. Non quia non habeat, et conservet in se sufficientem vir­ tutem in actu primo ad bene agendum, el præceptum, quod occurrit adimplendum ; sed quia ex defecti bi 1 itate adjuncta, etex connotatione, quod isti fuerit denegata per! missio tanto tempore ; petitur, ut non jam ' negetur, neque oppositus concursus al ! bene operandum protrahatur. 193. Ad argumentum respondetur ne­ t gando majorem, seu sequelam. Et ad pri­ mam c i i DISP. II, DUB. V. mam probationem dicendum est potentiam liberi arbitrii ad observandum divisive tnaltt4iU- omnia præcepta non in eo sitam esse,quod possit singula percurrere in nullo deficiendo: hoc enim idem esset, ac posse servare om­ nia collective ; sed in eo, quod ita se habet ad unumquodque, ut nullum determinate a sua facultate, et proportione excludat : quia nullum est designabile, circa quod necesse habeat deficere : quamvis necesse sit, ut adimplens aliqua deficiat etiam in aliqui­ bus, prout divina providentia per dispen­ sationem sui concursus determinaverit. I nde actus secundus proportionates præ• dictæpotentiæ, el illi correspondons, non est servare singula, nullum prætermitlendo ; sed servare aliqua, quaecumque sini, in quibuslibet aliquibus deficiendo. Qui sane actus omnino differt ab eo, qui corresponded potentiæ, quæ est ad obser­ vanda omnia collective, in quo nullus ad­ mittitur defectus : ac proinde etiam debent distingui ipsæ potentiæ. Ad secundam respondetur prædictam po­ tentiam esse reducibilem ad actum secun­ dum sibi proporlionatum ; non vero ad improporlionalum : sicut autem illa est virtus, et potentia defectibilitate admixta : ita ejus actus debet esse observatio præceptorum admixta defectibus, atque adeo ob­ servatio aliquorum deficiendo in aliis. Neque obest si urgeas, quod si actus non est observare singula præcepta, sed obser­ vare aliqua, deficiendo in aliquibus, neque ipsa potentia erit ad servanda singula ; sed duntaxat ad servandam aliqua. Responde­ tur enim satis esse, ut prædicta potentia dicatur ad observanda singula, quod ex Omnibus singillatim recensitis nullum de­ terminate excludit ; seu quod nullum sit, dequo in particulari, et determinate verificelur, quod non possit per illam adim­ pleri. Quia vero ob admixtam defeclibilitatem ab intrinseco postulat, ut in ejus operatione defectus consurgat ; consequen­ ter petit, ut dum adimplet aliqua, deficiat in aliquibus, quæcumque hæc sint : atque adeo, quod ejus actus non sit actualis obser­ vatio singulorum nullo prætermisso ; sed observatio aliquorum, aliquo, vel aliquibus preterm issis. •va Ad confirmationem dicas, discursum ilJ’· lum procedere in causis, et potentiis deter­ minatis ad unum, sicut est ignis, aut ita perfectis, ut non habeant admixtam defeclibilitatem : hujusmodi enim causæ, dum in ci 241 esso conservantur, uno et æquali modo se habent ad operationem (saltem secundum communem gradum operationis reclæ) nul­ loque ex capite debetur eis disparconcursus vel permissio ad deficiendum. Secus autem in causis, et potentiis coalescentibus ex perfectione, et defecti bili late, et ob id con­ tingentibus, et indifferentibus ad operatio­ nem redam, et defectuosarn. In istis nam­ que ipsa admixtio defectibilitatis, et perfec­ tionis postulat, ne semper detur eis par concursus ad agendum ; sed ut quandoque recte operentur ; et quandoque deficere permittantur : hacque ratione tarn perfectio, quam defeclibilitas causæ reluceat in effec­ tibus. Unde non sequitur, quod si semel et iterum possint sine defectu operari ; pos­ sint etiam longo tempore : quia non est ne­ cesse, ut ad breve tempus manifestetur in operatione omnis conditio causæ, sicut ne­ cesse est manifestari ad longum. 191. Ad illud, quod additur, concesso Adaugantecedenle, negatur consequentia, et pro-Jj-^“® batio illi adjuncta, videlicet quod sola di-tatisresminutio virium liberi arbitrii possit esse ponS10’ ratio impotentiæ ad percurrendam sine defectu præceptorum collectionem. Nam cum prædictæ vires quantumvis in suo ro­ bore permaneant, semper habeant defectibilitatem admixtam ex consensu appetitus et fomitis ; hæc est sufficiens ratio, ut longo tempore non continuo detur illis concursus causæ primæ ad recte agendum ; sed ali­ quoties negetur : hacque ratione, si reliqua præcepta tempore illo concurrentia obser­ vata fuerint, in ultimo certus sit casus, non quidem ex defectu, vel diminutione virium constituentium potentiam, et actum pri­ mum ; sed ex defectu motionis primæ causæ, el applicationis ad actum secundum. Per quod patet ad alia contenta in argumento, et in impugnatione primæ solutionis ibi traditæ. Non enim renuimus suppositiones illas admittere : dicimus vero præceptum illud ultimo occurrens,et quod additum re­ liquis integrat collectionem, posse propriis viribus adimpleri absolute, et secundum se, seu in sensu diviso : quia prædictæ vi­ res manent in suo robore, habenlque suffi­ cientem proportionem in actu primo cum tali præcepto secundum se spectato ; de facto tamen non adimplebitur : immo neque adimpleri poterit in sensu composito, et ut complet collectionem. Quia supposito, quod circa alia defectus non præcesserit, ipsa tamen defectibilitas liberi arbitrii postulat. ? qjft < <4 ■ t '· V .· ** ■ 4 » I ‘XiL - il· ♦ Ί I I ■; I *■ · ·■ ? t f t « 4 • ·- · 218 ■> DE NECESSITATE GRATI E. adimplendum tale præceptum absolute, et secundum se: quia prædicta determinatio non provenit ex diminutione virium, sed ex data suppositione. Ad secundum dicas, hoc esse discrimen inter collectionem, et illud ultimum præ­ ceptum in ordine ad potentiam, vel impo­ tentiam adimplendi, quod collectio secun­ dum se, et ex proprio conceptu importat illud, quod facit sensum compositum inter extrema incompossibilia : quia secundum se habet includere omnia præcepta, circaquorum aliquod petitur permissio deficiendi, quæ non est compossibilis cum adimple­ tione collectionis : et ideo respectu istius non habet locum distinctio potentia?, aut impotenti® penes sensum compositum, et divisum ; sed quælibet impotentia est talis absolute, et simpliciter juxta id, quod nu­ mero 170 dicebamus. At cero præceptum ultimum, licet consideratum, prout con­ notât observantiam aliorum, cum quibus constituit, et complet collectionem, impor­ tet eandem compositionem, quam importat collectio ; et ideo secundum hanc rationem sit impossibilis ejus adimpletio :quia tamen totum hoc se habet extra conceptum talis præcepti, etsi absolute secundum se consi­ deretur, neque connotât alia præcepta, ne­ que habet, quod collectionem compleat, sed dicit dunlaxat illum gradum difficultatis, quem ex se affert sicut unum ex reliquis : inde est, ut respectu talis præcepti recte distinguamus potentiam penes sensum di­ visum, vel compositum, et penes secundum se vel ut complet collectionem : et quod con­ cessa prædicta potentia in primo sensu ne­ getur in secundo. Merito itaque usque modo ubi loquuti sumus de collectione ; negavi­ mus absolute per proprias vires potentiam ad illam : quia nullus est sensus, in quo verificetur, quod tota collectio possit per eas adimpleri. Ubi autem loquimur de illo ul­ timo præcepto, prædicta distinctione uti­ mur : quia in uno sensu verificatur, quod possit adimpleri, et in alio, quod non possit. Et est ubique sermo de poten­ tia, et impotentia physica, et non tantum morali, prout ex dictisconstare poterit. Per quæ satis superque factum credimus omni­ bus, quæ in argumento adferuntur, sine recursu ad solutiones, quæ ibi impugnantur. ut in ultimo contingat : sicut postulat, quod Deus neget concursum ad alicujusadimple­ tionem. et quod tota collectio non sine de­ fectu percurratur :cum qua negatione vel exigentia, sicut nequit componi adimpletio omnium, absolute loquendo ; ita neque ad­ impletio illius ultimi, casu quo cætera ad­ impleta supponantur. Ex hoc autem fit, tum quod nullum sit præceptum in lota collectione, etiam comprehendendo illud ultimum, quod secundum se, et divisim acceptum non possit viribus liberi arbitrii adimpleri, ac proinde in cujus transgres­ sione homo non delinquat : quia nullum est. quod non possit divisim accipi, et pro quo sic accepto non sit sufficiens virtus, et potentia in actu primo, ut dicebamus. Tum etiam quod ex data hypothesi non possit adimpleri præceptum illud ultimum in sensu composito, et ut collectionem com­ plet ; subindeque absolute et simpliciter ipsa collectio : quia in hac adimpletione clauduntur aliqua inter se incompassibilia. 195. Neque obest, si dicas, tum quod deExplica. fectibilitas liberi arbitrii pro nullo deter­ minato præcepto postulat permissum defi­ ciendi, licet pro aliquo vage, et in communi id postulet ; immo si pro aliquo signato hoc peteret, jure inferremus, non inesse libero arbitriovirtutemsufficientem in actu primo ad tale præceptum adimplendum, ut supra dicebamus : cur., ergo illud, quod ultimate occurrit, sit certum, et signatum, nequibit prædicta permissio pro eo postulari. Tum etiam, quod in eo sensu asserenda, vel ne­ ganda est potentia ad adimplendam collec­ tionem præceptorum, in quo asseritur, vel negatur ad observandam illud, per quod collectio ipsa adæquatur, et completur : ergo vel respectu collectionis non erit im­ potentia absolute et simpliciter, sed secun­ dum quid, et in sensu composito, vel res­ pectu illius ultimi præcepti debet etiamesse talis impotentia absolute et simpliciter, et non tantum in prædictosensu. EvacuaRespondetur ad primum ita esse abso­ lute loquendo, et nulla facta suppositione ; secus vero si supponatur, quod reliqua præ­ cepta observata sint, et tantundem sit ulti­ mum. Quia per hanc suppositionem illa exi— gentia permissionis, quæ alias solum erat respectu alicujus præcepti vage sumpti, determinatur ad illud ultimum, eo quod supponitur non superessejam aliud, in quo possit defectus contingere. Ex hoc autem non infertur deesse libero arbitrio vires ad DUB. VI. __ DISP. IJ DUB. VI DUBIUM VI. Qur gratia necessaria sit, et sufficiat, ut possit hmno longo tempore servare omnia divina præcepta ? Sermo est do praeceptis naturalibus et obligantibus ad culpam mortalem, de quibus hucusque actum est, el ostensum non posse absque gratia servari ab homine per longum tempus. Cum enim in ordine gra­ tiæ praecipua sit habitualis, et sanctificans, quæ non habet locum in peccatoribus ; ex­ tra hanc vero dentur aliæ omnibus fidelibus communes, ut habitus fidei, spei, et multa auxilia, quibus potentiæ etiam sine habiti­ bus elevantur, et moventur ad agendum supra proprias vires : difficultas est, ansufiicial ad effectum servandi prædicta præcepta sola hæc posterior gratia, vel requiratur etiam illaprior :decujnssufficientiaadjnnclis auxiliis nemo ambigit. Proceditque diffi­ cultas attenta rei natura,et communi lege or­ dinis gratiæ : quia de potentia absoluta non estdubium posse Deum, ita jugibus auxi­ liis peccatori succurrere, ut circa nullum prædictorum præceptorum graviter delin­ quat ·. proindeque omnia collective obser­ vet. In cujus difficultatis resolutione non multam immorabimur : quia haud obscure colligitur ex fundamentis dubio antecedenti præjactis. Peru I). Thomæ sententia elucidatur. tea 196. Dicendum est requiri necessario ex parte hominis gratiam justificantem ad hoc, nt possit servare per longum tempus om­ nia præcepta naturalia collective. Hæc conOTtas-clusio est D. Thomæ in præsenti articulo 4, obi dicit non posse hominem in statu na­ turæ corruptæ servare omnia mandata di­ vina sino gratia sanante. Et articulo 8 sequenti ubi hæc habet -.Similiter antequam laminis ratio, in (pia est peccatum mortale, reparetur per gratiam justificantem, potest singula peccata mortalia vitare, el secundum aliquod tempus : quia non est necesse, quod continuo peccet in actu; sed quod diu maneat absque mortali, esse non potest. Idem docet, libro3, contra gent. cap. 160, et de verit. qu. 24, articulo 12, et aliis locis, quæ infra dabimus. Quibus locis corrigit, quæ scrip­ serat in 2, dist. 28, quæstione 1, articulo 249 2. Sancturn Doctorem sequuntur commu­ niter Theologi citati dubio praecedenti. Nam major pars illorum, quos ibi retuli­ mus, loquuntur de necessitate gratiæ justi­ ficantis, sive habitualis, ut illos consulenti innotescet. Probatur autem primo testimoniis Scrip- FOndaturæ, et Conciliorum, quæ eo loco 163 adduximus : nam in eis salis expresse riuie. fit sermo de gratia, qua justificamur, et vitam æternam consequimur, ut constat tum ex eorum lectione, tum specialiter ex Concilio Milevitano 2, can. 3, ubi hæc ha-'V bentur : .Si quis dixerit gratiam Dei, qua justificamur per Christum Dominum nostrum, ad solam remissionem peccatarum valere,quæ jam commissa sunt, non etiam adjutorium, ut non committantur, anathema sil. Tum denique quia Divus Augustinus cujus ver- d.ausbis, et doctrina Concilia ipsa utuntur,aperte docet requiri justificantem gratiam ad hoc, ut possimus totam legem diu observare, et collective adimplere, ut videre est de Spi­ ritu et littera cap. 4, el 5, et 13, et 17, et 20, et. 26, ubi explicans verba Apostoli ad Ro­ manos 2 : Factores legis justificabuntur, in­ quit : .Sic inlelligendum est. Factores legis justificabuntur, ut sciamus aliter eos non esse factores legis, nisi justificentur : ut non jus­ tificatio factoribus accedat, sed ut factores legis faciat. Quid est enim aliud justificati, quam justi facti, ab illo scilicet, qui justi­ ficat impium, ut ex impio fiat justus. Simi­ lia habet libro de gratia, el libero arbitrio cap. 28, et alibi sæpe. 197. Nec refert, si dicas Pelagium nonne- Evasio gasse gratiam habitualem, ut constat ex dictis disp. prxeed. cap. 4, § 4 ; ergo Conci­ lia, et Patres dum determinantgratiam esse necessariam ad observandum præcepta,non loquuntur de gratia habituali a Pelagio ad­ missa, sed de gratia actuali, et auxiliante, quam ipse negabat. Non inquam, hoc refert. R'i^r111' Tum quia Pelagius in sua hæresi varios status habuit, el initio plura negavit, quæ tandem vel coactus concessit, ut ex dictis loco citato satis liquet : unde licet gratiam habitualem nonnunquam concesserit, quia tamen ipsam aliquando negaverat, merito Concilia, et Patres ejus necessitatem docue­ runt, ut Pelagii errores pro omni statu pros­ criberent : sicut etiam reperimus Concilia non semel alia diffinisse, quæ ipse Pelagius tandem concessit, ut eo loco ostendimus : atque non est fundamentum in præsenti, ut restringamus Conciliorum, et Patrum U-,7 ·’· 2.Ό decreta ad solam gratiam actualem ;sed de­ « justitiam acquirant : hoc quidem esso non bet etiam ad habitualem extendi. Præsertim « potest neque quantum ad opera ceretnocum ipsa Conciliorum, et Patrum verba gra­ « nialiu, quæ gratiam justificantem non tiam habitualem justificantem satis aperte conferebant : neque etiam quantum ad ti significent. Tum etiam, et præcipue. quo­ moralia: ex quibus habitus justitiæ(id niam etsi Pelagius concesserit necessitatem est gratiæ) non acquiritur, sed potentiam « per habitum justitiæ infusum hujusmodi gratiæ habitualis: erravit tamen affirmando, saltem in aliquo suæ hæresis statu, prae­ opera facimus ». Et eodem modo loquitur dictam gratiam solum deservire vel ad re­ S. Doctor ad cap. 15.Ioann. led. 2: r Ob­ I servatio (ait) mandatorum est effectus di · missionem peccatorum, vel ad animæ or­ natum ; secus vero ad deinceps non peccan­ vinæ dilectionis non solum ejus, qua di­ « ligimus; sed ejus qua ipse diligit nos :eo dum : existimavit enim ad id sufficere vires « enim ipso, naturæ. vel ad summum requiri aliam gra­ quod ipse diligit nos, movet tiam inferiorem : quocirca opus fuit, ut nos, et adjuvat ad implendum mandata « ejus,quæ impleri non possunt nisipergraConcilia, et Patres Pelagium in eodem sensu admonerent, adstruendo utriusque gratiæ tiam.» Etinfra led. 3,ad illa verbaJoan. necessitatem. Idque apertissime significavit Vos amici mei estis,si feceritis, quæpræciα pio vobis : Sciendum (inquit) quod man­ Concilium Milevitanum in verbis supra re­ u datorum observatio non est divinæ amici­ latis. Tum denique quia praecipua contro­ « tia? causa, sed signum.» Quod etiam tradit versia Catholicorum cum Pelagio fuit circa gratiam actualem ab intrinseco efficacem, Augustinus ubi proxime, et Tract. 27 et 28 quam ille invisam perpetuo habuit, et ma­ in Joannem. Et constat insuper ratione effi­ xime odit, ut loco citato § 5 et 6 ostendi­ caci · nam observatio legis naturæ, cum sit mus : quamobrem Patrum doctrina conira opus ordinis inferioris, nequit conjungi in­ Pelagium ut plurimum respicit gratiam ac­ fallibiliter cum gratia justificante sicut cum tualem, etpræcipueab intrinseco efficacem, effectu : unde si de facto nequit separari ab magis, quam habitualem :et idcirco sæpius, illa: ideo est, quia supponit eam ut causam et expressius illius mentionem ostendimus, sicut modo ex I). Thoma vidimus. Evasiones quam istius. Sed tamen nec hujus necessi­ autem, quibus Vasquez, et Montesinos vim tatem pro observatione divinæ legis Patres hujus confirmationis elevare studuerunt, pcenitus omiserunt, sed illam etiam affir­ sunt adeo debiles, ut supervacaneum sit in marunt contra Pelagium, ut constat ex re­ eis praecludendis immorari : et eas impu­ latis testimoniis. gnatas habet Lector apud Godoy in prxsenti ComitConfirmatur denuo istud fundamentum disp. 41. num. 22, cum sequent. iiQtur. ex gacrjs litteris ; nam in eis edocemur, 198. Secundo probatur assertio alia ra- bh» quod quicumque observat diu omnia præ­ tione deducta ex his, quæ dubio præcedenli cepta legis naturalis, est justus coram Deo : stabilivimus. Nam ad hoc, ut homo possit as­ quæ justitia import it, ut liquet, gratiam ha­ servare diu omnia præcepta naturalia col­ bitualem : sed hujusmodi justitia, seu justi- I lective. debet habere formam, seu virtu­ ficalio non consequitur observationem legis tem, quæ comprimat defectibilitatem liberi quasi ab ea infallibiliter illata : ergo ante­ arbitrii, ei ita sibi subjiciat, ut jam non pe­ cedit eam. ut ejus causa. Consequentia non tat infallibiliter explicari pro tunc in actu indiget probatione, sicut nec major : est peccaminoso ; sed possit extra miraculum, AdKom.enirn expressa Apostoli ad Rom. 2 : Aon et providentiam extraordinariam ab illo enim(aiï}audiiores legis justi sunt apud Deum, abstinere : sed hujusmodi forma nequit in sed factures legis justificabuntur. Minor ' præsenti statu esse alia, quam gratia sanc­ vero probatur. Tum ex eodem Apostolo ad tificans : hæc igitur necessaria est, ut homo Ad Rom. Hum. 3, ubi ait, quod ex operibus legis non i possit servare diu omnia præcepta naturalia 3’ justificabitur omnis caro coram illo, scilicet collective. Major constat sufficienter ex dic­ D.Tbo. Deo : adjuncta expositione D. Thomæ ibi­ tis dubio præcedenli. Minor vero probatur : dem lectione, ubihæchabet: «Tertiomodo I quia illa duntaxat virtus, seu forma potest ·> potest accipi justificatio quantum ad cau- 1 comprimere defectibilitatem liberi arbitrii, ·< sam justitiæ. ut scilicet ille dicatur justi- I ita ut jam non exigat infallibiliter explicari « ficari, qui justitiam denuo accipit : sic I in actum peccati, quæ illi dominatur, ct « autem non intelligitur hic, quod factores I fortiori vinculo conjungit bono honesto; ■ « legis justificentur, quasi per opera legis l quam sit inclinatio illius ad peccatum, sive ad α « « tf « .7 - DISI’. Π, DDB. Vf. Gxir tilia K al bonum virtuti contrarium : quia ut ex termiflis liquet, inter æquales vires nequit esse victoria, saltem continua; sed ad id opus est, ut una carum longe excedat aliam. Constat autem quod in statu integritatis, qui modo non competit hominibus, nulla alia forma potest dominari perfecte libero ar­ bitrio, illudque sibi subjicere, nisi gratia habitualis : quæ quia est forma superioris ordinis, et participatio formalis naturae di­ vin®, habet ex se domi na ri voluntati creatæ, eique conferre vires, quibus si velit uti, possit per longum tempus propriam defectibilitatem coercere, ne in peccatum labatur. Confirmatur, et explicatur hoc amplius : nam modus operandi debet sequi modum èssendi, et cum illo proportionnel : sed diu servare naturalia præcepta importat ex parte modi uniformitatem, et consistentiam se habendi ci rea bonum rationis; siquidem nul­ lum explicat defectum gravem : ergo debet supponere principium, quod in actu primo habeat similem uniformitatem, et consislentiam circa idem bonum : atqui homo ne­ quit secundum præsentem providentiam habere hujusmodi uniformitatem, et con­ sistendam in actu primo, nisi per gratiam justificantem : hæc igitur necessaria est, ut homo secundum præsentem providentiam longo tempore observet naturalia præcepta. Cætera satis liquent. Et minor subsumpta probatur : nam in primis homo sibi relic­ tus non importat praadictam uniformitatem, etconsistentiam circa bonum; cum potius ex se habeat dissidium, et oppositionem in­ ter appetitum, et rationem, et constat in­ clinationibus repugnantibus, quarum una conatur explicare virtutem, et altera defectibilitatem principii, ut fuse explicuimus dubio præcedenli. Rursus in præsenli statu non datur recursus ad integritatem ordinis naturalis, quæ posset alias difformem illam repugnantiam compescere, et rebellionem appetitus superiori parti subjicere. Denique auxilii actualia nequeunt praedictam uni­ formitatem, et consistentiam ex parte actus primi impertiri ; cum ipsa non habeant consistentiam, sed conferantur per modum transeuntis, et cito vel cum, vel absque ope­ rationis effectu dilabantur. Non apparet, autem, quid aliud praeter hæc possit secun­ dum præsentem providentiam hujusmodi uniformitatem, et consistentiam ex parte actus primi communicare, nisi gratia sanc­ tificans : hæc enim cum sit habitualis, et formalis divinæ natu ræ participatio, optime — 251 valet praestare uniformitatem illam, et consistenliam circa bonum, et exigere, reddereque sibi connaturaliter debita auxilia, quæ pro diuturna præceptorum non trans­ gressione requiruntur. 199. Dices uniformitatem, et consisten- obiectiam circa bonum, quam portat diuturna tl0· mandatorum observatio, non consistere in alio, quam in eo, quod plures operationes præceptorum adimpletivae continuo succe­ dant in omnibus, et singulis occasionibus, in quibus intra spatium longi temporis præ­ cepta occurrunt : quod non importat aliquid unum simpliciter, sed collectionem tantum omnium prædictarum operationum : atqui huic uniformitati ex parte actus secundi sufficienter corresponded, et proportionatur collectio auxiliorum transeuntium, quæ pro singulis occasionibus adimplendi præcepta divisim conferantur : sicut enim se habet unum auxilium ad unam operationem, et singula ad singulas; ita collectio omnium auxiliorum per longum tempus ad collec­ tionem omnium operationum, quæ diuturno tempore exercendæ sunt : ergo præter hu­ jusmodi auxilia pro singulis occasionibus data, opus non ex parte actus primi consti­ tuere aliud principium habituale, et sim­ pliciter unum, cujusmodi est gratia jus­ tificans. Respondetur proportionem in hac objec-solvitur, tione assignatam solum esse quasi materia­ lem, et in esse entis, non vero formalem, et qualis inter principium, et opus deside­ ratur. Et ratio est : quia cum ipsa auxilia debeant connaturaliter dispensari juxta exi­ gentiam, et dispositionem principii, cui conferuntur ; nequii fieri uniformis, conti­ nua, et velut constans, ac firma auxiliorum distribui io pro continua,aut successiva adim­ pletione præceptorum, quæ longo tempore occurrunt ; nisi prius ex parte principii, aut suppositi operantis assignetur aliquid constituens ipsum inesse uniformis, et con­ sistentis circa bonum, quodque naturaliter exigat illam continuam auxiliorum collec­ tionem, et collationem. Alitor enim licet per omnia illa auxilia cuncta præcepta ob­ serventur; nihilominus et auxiliorum dis­ tributio, et præceptorum adimpletio fiet innaturaliter, et cum quadam, ut sic dicamus, extraneitate superante dispositionem, et exigentiam principii. Unde ad hanc inna­ tu ralitatem superandam adstruimus neces­ sitatem alicujus perfectionis habitualis, quæ dissidentes hominis appetitus componat, r--, . •-aU. DE NECESSITATE GRATI.E. illainqne ad quamdam uniformitatem re­ ducat : et hac ratione exposcat auxilia re­ quisita. ut præcepta longo tempore occur­ rentia absque interruptione per gravem alienjus transgressionem observentur. Et hæc habitualis perfectio (supposito, quod non detur integritas ordinis naturalis) ne­ quit esse aliud, quam gratia sanctificans ; hæc enim, cum sit natura ordinis superio­ ris. conslituatque hominem in novo esse divino, et radicet virtutes, quæ perficiunt habitualiter potentias operat i vas, et queunt retardare impetum appetitus: constituit ho­ minem in ea dispositione, et perfectione, ut et collectio auxiliorum, et continuatio bonorum operum per longum tempus fiant ipsi connaturales in ordine gratiæ : quæ continua auxiliorum distributio,si illam ha­ bitualem hominis dispositionem non sup­ poneret, non solum esset gratia, sed etiam esset aliquid præternaturale intra ipsum gratiæ ordinem. Rcsp.n- 200. Potestque hæc doctrina exemplis pUtc-ei- ^lustrari : nam dubium non est, quod si ptiaior. Deus homini non habenti scientiam habi­ tualem, sive habenti etiam habitum erroris conferret successive auxilia ad sciendum omnes conclusiones, posset homo illis au­ xiliis adjutus cunctas conclusiones scire absque permixtione erroris : et tamen ubi non supponeretur habitus scientiæ, prædictus concurrendi modus esset innaturalis, et extra communem providentiam : hæcenim exposcit, ut Deus concurrat juxta dispositio­ nem, et exigentiam principii operantis, quod in prædicto casu jugem illam auxilio­ rum distributionem non exposceret ; cum in actu primo, et habitualiter non esset dis­ positum ad operandum adeo bene, et absque defectu in illa materia. Quocirca, ut homo recte continuo attingat conclusiones, opus habet scientiae : sin minus vel id absolute non præstabit; vel præstabit ex insolita, et innaturali providentia. Sic ergo ut homo continuo, et diu recte se gerat in præceptorum adimpletione·, debet in seipso firmari, et velut ad unitatem reduci per gratiam ha­ bitualem, cui auxilia ad prædictum opus fiunt connaturalia : aliter autem licet ob­ servatio mediis auxiliis contingat, innaturaliler fiet, et præter providentiam commu­ nem adhuc intra ordinem gratiæ. Et sicut possibilis auxiliorum collatio pro omnibus actibus scientificis; non excludit, quod ha­ bitus scientiæsil connaturaliler necessarius ad talem effectum : ita quod continua auxi- lioruin dispensatio pro continua adimple­ tione præceptoruin non repugnet ; minime evincit, quod gratia habitualis non sit con­ nu tu ra ! i 1er requisita ad InijusmodÎcffectnm, Similiter si Deus vellet, quod homo infir­ mus percurreret longum spatium, dupliciter posset id execution! mandari: uno modo retenta hominis infirmitate, et successive subministrando auxilia pro singulis passi­ bus : et hoc esset miraculum, aut saltem quid excedens communem providentiam re­ rum dispositioni consonam. Altero modo restituendo homini sanitatem : ei tunc tam cursus per longum spatium, quam concur­ sus Dei ad id requisitus adessent modo con­ natural!. Idemque in nostro casu dicendum est : nam licet non implied, quod homo in­ firmus infirmitate peccati, si adjuvetur con­ tinua auxiliorum serie, observet continuo divina præcepta; nihilominus id connaluraliter præstare non valet, nisi prius lan­ guorem deponat, et sanetur per gratiam justificantem. 201. Denique probatur eadem conclusio, a .>i et praecedens fundamentum magis roboratur alia ratione, qua utitur D. Thomas quæst. 21 de veril. art. 12, ubi postquam m ostendit hominem cum communi gratia justificante non posse vitare omnia peccata venialia collective ; probat illius necessita­ tem et sufficientiam ad vincenda per lon­ gum tempus omnia mortalia. Et quia rem optime declarat, aliaque perutilia adjun­ git, placet verba S. Doctoris transcribere. ■< Alio, - inquit, « modo contingit aliquid D-l* 1 « in nobis, quasi repente ex inclinatione ' « habitus : ut enim Philosophus dicit in 3 a Ethic, fortioris est in repentinis limori« bus impavidum, et imperturbatum esse, « quam in præmani festis. Ab habitu enim « est magis operatio, quanto minus est ex « præmeditatione : præmanifcsta enim, id Ί est, praecognita, aliquis præeliget ex raα tione, et cognitione sine habitu ; sed re« pentinasunt secundum habitum.Nec hoc «t est intelligenthim, quod operatio secun« dum habitum virtutis possit esse omnino « absque deliberatione ; cum virtus sit ha·< bitus electivus ; sed quia habenti habitum « jam est in ejus electione finis determina­ σ tum : unde quandocumque aliquid occur­ tf rit, ut conveniens illi fini, statim eligi­ a tur, nisi ex aliqua attentiori, et majore deliberatione impediatur. Homo autem, a qui est in peccato mortali habitualiter a peccato inhærct. Quamvis enim nonsemper DIM’ per habeat habitum vitii ; quia ex uno actu luxuria) habitus non generatur, volunlas tamen peccantis derelicto incommutabili bono, bono commutabili quasi finiadhaesil : et hujusmodi adhaesionis vis, et inclinatio in causa manet, quousque iterato bono incommutabili quasi fini inliæreat. Et ideo quando homini sic dis« posito occurrit aliquid faciendum, quod procedenti electioni conveniat ; repente ■ fertur in illud per electionem, nisi multa deliberatione seipsum cohibeat. Nec ta­ men per hoc, quod sic repente illud eli­ git, a peccato mortali excusatur, quod aliqua deliberatione indiget : quia deli< beralio illa sufficit ad peccatum mortale, qua perpenditur id quod eligitur essepec1 catum mortale, et contra Deum. Ista au: tem deliberatio non sufficit ad retrahen­ dum eum, qui est in peccato mortali: -i non enim retrahitur aliquis ab aliquo agendo, in quod inclinatur, nisi in quan< tum illud sibi proponitur, ut malum. Ille autem, qui jam bonum incommutabile repudiavit pro commutabili bono, non ' jam existimat ut malum a bono incom­ mutabili averti, in quo ratio peccati mor­ tal is perficitur: unde non retrahitur a peccando per hoc, quod avertit aliquid esse peccatum mortale ; sed oportet ulte­ rius in considerando procedere, quousque perveniatur ad aliquid, quod possit non existimare malum, sicut est miseria, vel aliquid hujusmodi. Unde antequam tanta deliberatio fiat, quanta requiritur in ho« mine sic disposito ad vitandum peccatum ■ mortale, præcedit consensus in peccatum - mortale. Et ideo supposita adhaesione li: beri arbitrii ad peccatum mortale, sive ■ ad finem indebitum, non est in potestate ejus, quod vitet omnia peccata mortalia ; ' quamvis unumquodque possit vitare, si < contranitalur. Quia etsi hoc vel illud vi­ taverit adhibendo tantam deliberatio­ nem, quanta requiritur ; non tamen po­ test facere, quin aliquando ante tantam deliberationem praeveniat consensus in peccatum mortale : cum impossibile sit hominem semper, vel diu in tanta vigi­ lantia esse, quanta ad hoc requiritur propler mulla, in quibus mens hominis occupatur. Ab hae autem dispositione non removetur, nisi per gratiam : per quam solam efficitur, ut mens humana bono in» commutabili per charitatem tanquam fini t adhaereat. Patel ergo ex dictis, quod nec ■ . . < U a a a (( a u liberum arbitrium tollimus, cum dici­ mus, quod libet peccatum singulariter posse vitare, vel facere : nec iterum tolli­ mus necessitatem gratiae, cum dicimus hominem non posse vitare omnia peccata venialia, quamvis possit singula vitare. Et cum dicamus hominem in peccato mor­ « tali existentem non posse omnia peccata σ mortalia vitare, nisi gralia superveniat ; a quamvis singula possit vitare, et hoc u propter adhæsionem voluntatis habitua­ u lem ad finem inordinatum : quæ duoAuu guslinuscomparat curvitati tibia, ex qua « sequitur necessitas claudicandi. Sic veri« ficantur Doctorum sententia», quæ circa « hoc variæ videntur. Quorum quidam di­ « cunt hominem absque habituali gratia a gratum faciente posse peccatum mortale « vitare ; quamvis non sine divino auxilio, « quo hominem sua providentia ad bona a agenda, et mala vitanda gubernat : hoc « enim verum est cum conira peccatum co­ ci nari voluerit : ex quo contingit, ut pos­ ci sint singula vitare. Alii vero dicunt, « quod non potest homo sine gratia diu « stare, quin peccet mortaliter. Quod qui­ « dem verum est quantum ad hoc, quod non « diu contingat hominem esse habitualiter « dispositum ad peccandum, quin occurrat « sibi repente aliquid operandum, in quo « ex inclinatione mali habitus labitur in « consensum peccati mortalis ; cum non « sit possibile hominem diu esse vigilem ad α hoc, quod sufficientem solicitudinem ad­ « hibeat ad vitandum peccatum mortale.» Hæc D. Thomas, quæ perspicue continent nostram assertionem, et ipse magis elu­ cidat 3 contra gent. cap. 160, ubi videri potest. 202. Nec refert, si objicias propositam objec. rationem esse inefficacem ad intentum, pro ûones * COlllrQ quo eam adduximus. Tum quia D. Thomas rationem non excludit in ea, sed potius includit ca-D ’rtl0· sura gravis tentationis, ut constat ex solu­ tione ad 11, ad 12, ad 1.5 et ad 23, ubi re­ quirit gratiam justificantem ad vitandum peccatum per longum tempus : quia sine illa non polest homo resistere omnibus ten­ tationibus, quæ intra prædictam tempus occurrunt : at sic est, quod nostra assertio procedit de necessitategratiæad observanda collective præcepta i ndependenter ab occursii gravis tentationis : ergo non recte ad eam adslruendam utimur præmissa ratione D. Thomæ. Tum etiam quia ratio Angelici Doctoris solum procedit de illo, qui per ■ ■ J DE NECESSIT \TE GRATl.K propriam physice voluntatem conversus esi ad bonum commutabile sicut ad ultimam finem : non vero de illo, qui per volunta­ tem physice alienam, el solum moraliter propriam aversus est a Deo, nec conversus est habitualiter ad objectum dissonum ra­ tioni, ut contingit in his, qui solum peccato originali sunt infecti : hoc enim aperte de­ ducitur ex posterioribus verbis prædictæ rationis : atqui nostra conclusio intelligenda est de homine lapso sive in peccato per­ sonali, sive etiam in originali tantum, ut liquet ex dictis in limine dubii præcedentis, in quo sensu praesentem difficultatem dis­ cutimus : ergo idem quod prius. Tum præterea quia ratio S. Doctoris in­ nititur in hoc, quod in repentinis opera­ mur secundum habitum, el finem in habitu præconceptum : sed sæpe is, qui est in pec­ cato mortali non habet habitum vitiosum, quo sil inclinatus habitualiter ad objectum dissonum rationi : quia ex uno actu peccati non generatur habitus : ergo prædicta ratio non est universaliter efficax pro omnibus existentibus in peccato mortali habituali. Tum denique quia homo per peccatum mor­ tale non convertitur ad objectum peccaminosum sicut ad finem ultimum, quem proinde sequi debeat in repentinis, ut sup­ ponere videtur D. Thomas ; sed hujusmodi finis est proprii suppositi bonum , quod præscindit a creato, et increato, honesto, et inhonesto, ul statuimus in Trad, de ul­ timo fine disp. 1, dub. 3 ; ex eo autem quod homo operetur conformiter ad hujusmodi finem non peccat, co quod actus nostri desumunt ab illo bonitatem, aut malitiam, ut diximus loco citato : ergo cum ratio ad­ ducta innitatur in hoc, quod homo se­ quitur inclinationem habitus praeexistentis, el operatur conformiter ad finem, ad quem est ultimo conversus, nisi maxima praeme­ ditatione , et vigilia in contrariis se co­ hibeat ; nullius videtur esse momenti ad convincendam nostram conclusionem. Prae­ sertim cum sæpe ille , qui aversus est a Deo per peccatum furti, verbi gratia, prose­ quatur odio, el displicentia hujusmodi ob­ jectum antequam ad statum gratiæ rever­ tatur : nam in hoc casu etiamsi illi repente occurrant plura convenientia furto, sive in­ clinationi prætcritæ, et contraria Deo ; non rapietur ab illis ex vi præcedentis adhæsionis , et peccati commissi contra justi­ tiam, utpolequæ jam in lædio sunt. '203. Non itaque hæc referunt : nam ratio D. 1 homæ universalis est, el efficax pro adstruenda necessitate gratiæ in omui-^’’*1 bus existentibus in peccato mortali, sive personali, sive originali, et sive habeant comitem habitum vitii, sive non : quia so­ lum innititur in eo, quod peccator aversus est a Deo, et conversus ad bonum commu­ tabile sicut ad finem ultimum, quæ duo inseparabilia sunt a quolibet peccato mor­ tali habituali, ut modo supponi mug ex vora doctrina, quam statuimus Tract. 13 de peccat, disp. 16, dub. 3, num. 68. Unde ad objectionem propositam in con­ trarium respondetur negando antecedens. Et ad primam illius probationem neganda est major : quia D. Thomas in solutione illorum argumentorum non reddit pro causa necessitatis gratiæ justificantis ad vitan­ dum peccatum per longum tempus occurrentiam gravis tentationis, quæ nequit vinci absque prædicta gratia : sed simpliciter asserit hominem lapsum in peccato opus habere gratia habituali ad vincendas graves tentationes, quæ per longum tempus occurrunt. Quæ propositio et verissima est, et longe diversa a præcedenti, eamque sæpius iteravit D. Thomas quia id exigebat solutio argumentorum, quibus satisfaciebat : in­ tendebant quippe probare necessariam non esse gratiam homini lapso ad vincendas tentationes, quæ per longum tempus occur­ runt : quod negat S. Doctor. Non tamen illarum occursui, et victoriæ obligavit vim suæ rationis -, sed independenter ab hoc principio, nullaque facta mentione gravis tentationis, statuit opus esse gratia habi­ tuali ad hoc, ut ille, qui semel lapsus est in peccato mortali, possit observare diu totam legem, et vitare omnia peccata. Idque ostendit ratione valde universali : quia ni­ mirum cum peccator aversus sit a Deo, el conversus ad creaturam ; nequit persistere diu absque novo alio peccato, nisi per gra­ tiam sanctificantem ad debitum finem re­ paretur, ut constat ex processu litteræ, ubi nec tentationis vocem offendes. Ad secundam probationem etiam neganda est major: quia ut nuper dicebamus, ratio D. Thomæ procedit universaliter de exislente in peccato mortali, quodeumque illud sil : nec oppositum colligitur ex pos­ terioribus verbis litteræ: quia ibi per in­ clinationem mali habitus, per quem asse­ rit peccatorem esse habitualiter dispositum ad peccandum non intelligil habitus vi­ liorum, aut aliquam aliam formam, aut qualitatem ; ! ' j ; ! ’ i j i J t ■ I i| . ‘ t DISP. II, DI B. VI. qualitatem ; sed solam privationem gra­ tiæ, seu aversionem a Deo, et conversio­ nem ud bonum commutabile : quæ duo in­ separabilia sunt a peccato habituali etiam originali, ul ostendimus loco supra citato. tesuniiturque hæc solutio ex illis verbis proposita rationis : Homo, qui eri in peccato mortali, habitualiter peccato inhxrel : quam­ vis enim non semper habeat habitum vitii, (]uiaei uno actu luxuriat habitus non gene­ ratur; voluntas tamen peccantis, derelicto incommutabili bono, bono commutabili quasi finiadhtrxil. El hujusmodi adhxsionis vis, et inclinatio in ea manet quousque iterato bono incommutabili quasi /ini inhxreat. Ubi ut vides, nomine inclinationis ad peccandum nonintelligit D. Thomas habitum vitii, aut aliquam aliam formam, praeter aversionem a bono incommutabili, et conversionem ad commutabile bonum, quæ importât quod­ libet peccatum habituale etiam originale. Quibus adde primo peccatum originale importare de materiali concupiscentiam, quæ potest dici habitus, non solum quia includit potentias animae, quatenus secun­ dum se propendunt in bonum delectabile, et sensibile; sed etiam quia per illum ta­ les potentia? amisso retinaculo originalis justitiæ, quo sub ratione continebatur, red­ dite sunt expedita, el habiles ad inordi­ nate concupiscendum, ut optime explicat Mto-idern D. Thomas in 2, dist. 30, quæst. 1, art. 3 ad 2, ubi videri potest. Adde secundo neminem ex adultis esse in peccato originali tantum : quia cum primo pervenit ad usum rationis, vel con­ vertitur ad Deum diligendo eum super omnia, ut tenetur ; et sic justificatur : vel non convertitur; et ita adjungit peccato originali aliud personale, ut superius di­ ximus, et late ostendimus Tract. 13 de pcccal. disp. 20, dub. 1 et 2. Unde admisso, quod ratio D. Thomæ procedat tantum de illo, qui est in peccato personali, nihil sui roboris amittit, sed probat optime nos­ tram assertionem : quia solum in prædicto casu potest habere locum difficultas, quam in ea resolvimus. Verum tamen est prædiclam rationem ita esse dispositam , et universalem , quod si adultus per possi­ bile, vel impossibile esset lapsus in solo peccato originali ; opus haberet gratia jus­ tificante ad observandam diu totam le­ gem, cavendaque omnia peccata : quia in­ nititur principiis generalibus peccati ha­ bitualis, ut eam expendenti constabit. 2->.> 201. Ad tertiam probationem dicendum Adtt-rhabiturn peccati, quem juxta mentem D. "fra‘ Thomæ sequi debet in repentinis is, qui existit in statu peccati mortalis, non esse habitum vitii, ut constat ex verbis modo adductis S. Doctoris ; sed est ipsum pec­ catum habituale, quod consistit formaliter in privatione gratiæ, et' importat pro ma­ teriali conversionem ad bonum proprium sicut ad ullirnum finem : appellat namque S. Doctor praedictum peccatum habitum, quia habitui assi mi latu r, non solum in eo quod habitualiter permanet, sed etiam quia cum de ratione habitus sit disponere bene, vel male in ordine ad naturam, et ordi­ nare, vel inordinatas reddere ejus partes, ut ex diffinitione habitus constat ; quidquid prædicto modo disponit, non omnino im­ proprie dicitur habitus. Unde quia per privationem gratiæ partes humanæ naturæ male se habent, suntque in ordine ad ip­ sam naturam prave disposita; merito ta­ lis privatio dicitur habitus. Ad quartam probationem respondeturΛ·ΐηυ.σ finem ultimum peccatoris tam in re. quam 1lini ex mente D. Thomæ non esse aliquid se­ cundum se inordinatum ; sed esse proprium ipsius peccatoris bonum sub hac communi ratione boni proprii sine ulla alia restric­ tione, connotando tamen privationem gra­ tiæ, et charitatis, per quam privationem excludit subordinationem ad bonum divi­ num secundum se, el fit irreferibile ad il­ lud. Unde peccator plus amat bonum pro­ prium, etiamsi contrarium sit bono divino, quam ipsum divinum bonum. Tum quia propter illud recessit ab isto. Tum etiam quia finis ultimus est, qui maxime diligi­ tur. Et ideo quotiescumque peccatori occur­ rat volendum aliquid conveniens bono proprio, et repugnans bono divino ; amplectetur illud, nisi prævia matura considera­ tione in contrarium se cohibeat : quia ut optime perpendit D. Thomas, tam in hoc υ.τΐιο. loco, quam in 3, contra gentes cap. 160, ra­ tioned, illud, ad quod mens magis se habet, eligit, nisi per rationis discussionem abeo quadam soliciludine abducatur. Unde cum impossibile sit mentem hominis esse diu continuoque in ea vigilantia, ut permatu­ ram rationem discutiat, quidquid debet velle, vel agere; et alias in discursu longi temporis necessario ei occurrant plura de­ lectabilia secundum sensum, convenientia bono proprio, el repugnantia bono divino : inde fit non posse cum cohibere se diu ub DE NECESSITATE GRATl.E. divina mandata, provenit ex defectu con­ gru® cogitationis exci tantis ad actum hones­ tum : ergo congrua cogitatio est, quæ tribuit potentiam ad prædictam observationem. Consequentia est perspicua. Antecedens vero suadetur. Tum quia etiamsi homo habeat gratiam habitualem, non poterit elicere actum honestum, nisi congrua cogitatione excitetur; excitatus vero etiam sinegralia eliciet illum. Tum etiam quia ideo Diy, Thomas negat pusse hominem lapsum vi­ tare omnia peccata, quia non potest esse diu, continuoque in tanta consideratione, quanta necessaria est ad resistendum appe­ titui, et inclinationi peccati habitualis : ergo ' impotentia ad servandum diu divina præ­ cepta, et abstinendi ab omni peccato prove­ nit ex defectu congruae cogitationis, sive considerationis. Respondetur negando antecedens ; quia Djr£h cogitatio congrua nequit conferre posse ad ta. actum voluntatis, ad quem movet. Tum quia operatio intellectus nequit conferre vi­ res intrinsecas voluntati, ut infra late os­ tendemus disp. 5, dub. 4. Tum etiam quia potentia libera ad aliquem actum non habet per se infallibilem connexionem cum illo; congrua autem cogitatio, ut vult hujus opi­ nionis Auctor, connectitur i n fallibili 1er cum operatione voluntatis, ad quam movet : sive id proveniat ex eo, quod voluntas nata Duplex sententia in contrarium. est sequi ultimum judicium rationis, sive aliunde. Unde prædicla cogitatio non se te­ Opiuiq -O"». Contra nostram assertionem duplex v»|nii. militat sententia. Prima, quam tuetur Vas- | net ex parte actus primi, sed ex parte actus secundi, qui præsupponit potentiam, seu quez in praesenti disp. 196, cap. 3, et disp. actum primum. Et consequenter impotentia 210, cap. 8, asserit ad servanda collective hominis ad servandum omnia præcepta omnia præcepta naturalia sufficere auxilia collective non est ultimo revocanda inde­ naturalia gratuita ordinis naturalis, qualia fectam prædictæ cogitationis ; sed in radi­ sunt cogitationes congru®, illæ nimirum, quæ infallibilem habent connexionem cum ces illas, quas supra eX D. Thoma assigna­ opere honesto, ad cujus executionem exci­ vimus. Ad primam autem probationem in tant voluntatem. Unde licet prædictus Auc­ contrarium respondetur, quod licet justus tor concedat nexum aliquem inter observa­ nullam eliciat operationem honestam abs­ tionem legis naturalis, et gratiam ; eum que cogitatione congrua; non tamen ab ea quippe manifeste convincunt testimonia accipit potentiam ad recte operandum ; sed Scripturæ, el alia, quæ supra dedimus : vel ab inclinatione naturali ; vel a gratia nihilominus negat, quod gratia se necessa­ justificante : in quarum virtute polest se rio habeat antecedenler ad prædictam ob­ movere per congruam cogitationem ad recte servationem ; sed ponit eam consequenter : operandum. Estque manifesta instantia in quia observanti, inquit, legem naturalem promotione physica sine qua nihil opera­ promissa est gratia justificans. Quam doc­ tur voluntas creata, et qua posita infallibili­ trinam, quæ satis singularis est. examina­ ter eliciet operationem ad quam promove­ bimus disput. sequenti dubio 9. Modo vero tur ; et tamen non sortitur ab ea potentiam ineÎ'tum quantum ad rem praesentem, fundamentum ad recte agendum ·. neque per carentiam hujus opinionis est : quia tota impotentia præmotionis fit impotens ad actum hones­ hominis lapsi ad servanda diu, el collective tum. Et ratio est eadem utrubique : quia nec omni pwato, otnniaque divina mandala observare; sed infallibiliter in aliquo de­ ficiet, nisi per gratiam justificantem con­ vertatur ad debitum finem, diligendo bo­ num divinum, plus quam bonum proprium. Per quod patet ad ultimam probationem : nam licet is, qui ob amorem pecuniæ a Deo recessit. mutatus sit in contrariam volun­ tatem, qua præterita culpa sibi displiceat; quoad usque tamen assequatur gratiam jus­ tificantem, manet habilualiler conversus ad bonum proprii suppositi, ut comprehen­ dit honestum, et inhonestum, sicut ad ulti­ mum finem, quem praefert bono divino. Unde quotiescumque sibi occurrat volen­ dum objectum conveniens fini proprio, et repugnans bono divino, cujusmodi sunt delectationes tactus et similes; amplexabi­ tur illud ex vi adhaesionis habitualis ad bonum proprium, in qua ex isti t, nisi seria diligenlique consideratione ab hujusmodi affectu retrahatur. Cumque in processu longi temporis necessarioei occurrant plura objecta extra materiam furti exorbitantia a bono divino : non polerit non rapi ab aliquo ex illis, el sic peccare; quantumvis præte­ rita culpa furti sibi displiceat. DISP. II, DUB. VI. iwc præmotio physica, nec congrua cogi­ tatio se tenetex parte potentiæ ad operan­ dum, sed mugis ex parte actus secundi. Ad secundam probationem concesso an­ tecedenti negamus consequentiam : quia aliud est carentia considerationis actualis, aliud vero carentia potentiæ ad consideran­ dum. Prima autem non excludit a pecca­ tore posse ad servanda diu divina præcepta ; sed secunda, inquam S. Doctor prædictam impotentiam refudit, ut constat ex ejus ver­ bis. Non enim ait peccatorem non posse subsistere diu absque peccato, quia non considerat ea, quæ necessum est conside­ rare ad vitanda peccata ; sed quia non po­ test esse diu in tanta vigilia, et considera­ tione, quanta ad hoc requiritur propter mulla, in quibus mens hominis occupatur, üîha. 2θ<>· Dices : si Deus jugibus congruis co­ gitationibus subveniret peccatori in singu­ lis occasionibus peccandi; posset iste diu esse absque peccato, servareque proinde omnia præcepta naturalia collective : sed Deus potest conferre peccatori prædictas cogitationes absque gratia habituali, ut quæ non habent cum illa necessariam connexio­ nem : ergo necessaria non est hujusmodi gratia ad hoc, ut homo lapsus possit diu cavere omnia peccata; sed sufficiunt ad id prædictæ cogitationes. SKt* Respondetur minorem esse veram, lo­ quendo de potentia absoluta; secus vero de potentia ordinaria, et communi etiam or­ dinis gratiæ : quia dum homo est in pec­ cato, non habet formam, et dispositionem, cui connaturales sint omnes illæ cogitatio­ nes congruæ; sed potius sunt ei extraneæ, ; et quasi violentæ ob propensionem, quam habet in contrarium, cum ratione propriæ defectibilitatis, tum ratione appetitus sen­ sitivi, et peccati habitualis, in quo existit. Cnde quousque hujusmodi peccatum aufe­ ratur, et homo sanetur, et roboretur per I gratiam sanctificantem, non polest Deus conferre homini omnes prædictas cogita­ tiones; nisi utendo intra ipsum ordinem 1 gratiæ sua absoluta potentia : quæ non at­ tendit quid congruum, et debitum sit na­ turis rerum, sed absolvitur ab hoc res­ pectu. 207. Secunda sententia docet non esse necessariam homini lapso gratiam justifi­ cantem ad servanda collective, et per lon­ gam tempus omnia divina præcepta; sed sufficere ad id auxilia actualia, et transeun­ tia, quæcumque illa sint. Hanc opinionem Salmant. Curs, theolog. loin. IX. 2.77 tuentur D. Bonaventura eadem dint. art. I.d.Rom. quxsl. 3, Durand, quxst. 4, Gabriel art. 2, J.ni5in(!· Marsilius, et alii. Polestquc suaderi primo : quio ad hoc, ul Primam horno observet unum præceptum naturale, næütum sufficit unicum auxilium : ergo, ad hoc, ut observet omnia, sufficit idem auxilium, si conferatur per singulas vices, seu occasio­ nes observandi præcepta : nam sicut se ha­ bet unum auxilium ad observationem unius præcepti; ita se habent multa auxilia ad observationem plurium præceptorum : sed prædictum auxilium potest conferri a Deo homini lapso absque gratia habituali pro omnibus momentis, in quibus urgent præ­ cepta : non enim adest ratio in contrarium : ergo, etc. Confirmatur primo ex D. Cyrillo lib. 10, coniirin Joann, cap. 8, ubi ait, quod observatio mandatorum Dei efficit charitatem : ergoD-Çvr‘l· charitas, et idem est de gratia habituali, non antecedit observationem omnium man­ datorum, sed potius subsequitur ad illam : ergo gratia, quæ necessario antecedit præ­ dictam observationem est gratia actualis, sive auxilians, non vero justificans. Confirmatur secundo : quia Isaiæ 1, in-Dîæi. jungitur hominibus, ut vacent honestis operibus, et observationi divinæ legis, et statim subditur : Venite, arguite me, si fue­ rint peccata vestra ut coccinum, quasi nix dealbabuntur. Ubi peccatorum dealbatio, quæ habetur per justificationem promitti­ tur observatoribus legis : ergo legis obser­ vatio non supponit ut principium gratiam justificantem ; sed potest illam præiro, et vel ex se, vel ex divino decreto inferre juxta illud Jacobi cap. 2 : Ex operibus justificatur Jacob.2. homo. Respondetur ad argumentum negando Responminoremsubsumptam, loquendo, ut in præsenti loquimur, de potentia Dei ordinaria, mento, et communi ordinis gratiæ : nam ad hoc, ut juxta ordinem, et dispositionem hujus pro­ videntiæ conferantur homini tot auxilia, opus est, ut habeat in se formam, seu dis­ positionem, quæ vel exigat illa, vel saltem cui sint connaturalia. Sicut enim homini, cui non est connaturalis cursus velox, ne­ queunt conferri a Deo de lege ordinaria auxilia, quibus plures, frequentesque cur­ sus velociter conficiat ; ita homini lapso se­ cundum potentiam ordinariam providentiæ gratuitæ nequeunt conferri tot auxilia, quo 1 necessaria sunt ad observandum diu, et collective omnia Dei mandata, ad quorum 19 > DE NECESSITATE CRATI.E. "Vir ■ t· λ: ·. Ί· - - i; i 9 ii ♦bservalionem esi impotens propriis viri­ bus ; licet non sil contra ordinem prædictæ providentia», quod ei unum, vel alterum ex praedictis auxiliis concedatur, ut supra a num. 198 fusius explicuimus. AdpriAd primam confirmationem respondetur iraia conflr- observationem præceptorum efficere chariIMtiO- tatem quantum ad illius intensionem, el Dcm. augmentum ; non vero quantum ad ejus substantiam : quia illa efficientia non est physica, sed moralis sive meritoria : quæ solum potest dari respectu intensionis cha­ ritatis ; non vero respectu substanti® illius : quia nulla opera procedentia charitatem sunt simpliciter meritoria, ut dicemus in Tradat, de Merito disp. 3, dub. 1, el disp. 4. dub. 1. Ad secundam confirmationem dicendum D.Hier. cum D. Hieronymo, el Basilio homines, D.Basi). quos ibi allicit Scriptura ad exercitium vir­ tutis esse justificatos : nam ante illa verba promiserat Vales : Lavamini, d mundi es­ tote : quæ mundities nequit haberi absque justificationis gratia. Unde nomine pecca­ torum, de quibus postea subdit : Si fuerint peccata vestra ut coccinum,etc. intelligunlur vel pœnæ peccatorum relictæ ex peccatis mortalibus procedentibus, vel peccata ve­ nialia : in quæ frequenter justus impingit, ut videbimus dub. seq. Ad testimonium D. Jacobi respondetur hominem justificari ex operibus, id est, ostendere se justum : quia ut supra diximus ex D. Thoma, observatio mandatorum non est causa justificationis, sed signum : unde qui mandata observat, exhibet signum, quo ostenditur justus. sccnn- 208. Arguitur secundo ab inconveniencnmcn-l'^us : fiuia homo nequit absque gratia tum. justificante servare longo tempore præcepta naturalia·, sequitur primo posse hominem certo evidenter cognoscere se esse in gratia; siquidem potest evidenter judicare, quod longo tempore non violaverit aliquod prae­ ceptum grave ; si reipsa ita se gessit in praceptorum adimpletione : consequens est omnino falsum, ut nos ipsi ostendemus in­ fra disp. 9, dubio unico : ergo ad diuturnam præceptorum naturalium adimpletionem non requiritur determinate gratia justifi­ cans. Sequitur secundo peccatorem teneri sub mortali ad procurandum sibi reme­ dium gratiæ justificantis, vel recipiendo Sacramenta pœnilentiæ, vel eliciendo ac­ tum contritionis : quod est nimis durum, el contra communem Theologorum senlen- DISP. II, DUB. VII. tiam. Sequela autem ostenditur : nam sub I iidCw.salis palet, juxta illud Apost. 1, ad Corinth. mortali tenetur vitaro, quantum in se est, ’ ι1 d: .Vihilenini mihi conscius sum : sed non in periculum proximum peccandi mortaliter: hoc justificatus sum : qui autem judical me, sed juxta nostram sententiam existons in Dominus esi. Tum denique quia primo illo, statu peccati non diu permanebit, quin no­ el secundo concesso, adhuc tamen non plene vum aliud mortale infallibiliter committet, constat, quantum sit illud tempus, quod in nisi reparetur per gratiam justificantem: præsenti materia dicitur diuturnum, et ergo peccator tenetur sub culpa gravi quælongum : et ita ex vi hujus nequit homo rere justificationis remedium. determinari ad certum judicium, quo repu­ Confirmatur : quia si rationes a nobis tet se habere gratiam justificantem, sine factæ bene perpendantur, probant,quod nec ** qua nemo longum tempus decurrit, quin ipsa gratia justificans sil sufficiens, ut homo novum peccatum grave committat. Ad se­ possit longo tempore servare præcepta, el cundum etiam negamus sequelam. Cujus \ itare peccata : consequens est falsum, et probatio ex proxime dictis salis diluitur, quod aperit viam adjiciendi alia, et aha quin opus sil alia adjicere. auxilia sine termino ad effectum, pro quo sdritar Ad confirmationem respondetur nos in necessitatem gratiæ justificantis adstruipræsenti solum intendere, quod ad diutur­ mus : ergo sicut prædictæ rationes non des­ nam præceptorum observationem, secun­ truunt sufficientiam gratiæ justificantis, ita dum communem, et ordinariam providen­ nec probant, quod auxilia actualia non suffi­ tiam ordinis gratiæ, non sufficiunt auxilia ciant, ul homo possit longo tempore præ­ transeuntia, et quod requiritur gratia habi­ cepta naturalia observare. Sequela videtur tualis justificans : quod satis evincunt ra­ manifesta : nam prædictæ rationes fundan­ tiones supra factæ : minime vero determi­ tur in eo. quod homo est quasi divisus in namus, an hujusmodi gratiasesola, et absque oppositas inclinationes, et patitur rebellio­ indigentia alterius specialis auxilii sufficiat : nem appetitus, el nequit continuo prospi­ sed id decidendum relinquimus ad disp.seq. cere omnes occasiones peccandi, tantamque dub. 10, ubi propriam sedem habet. Quod adhibere vigilantiam, ut motiva peccandi si probatio, quam confirmatio urget, effi­ superet, et propulset per opposita, el salis cax luerit ; non abnuemus sequelam admit­ bene considerata motiva : sed hæ rationes tere : quod loca cit. plene constabit. etiam urgent in homine justificato : licet enim sanetur secundum mentem, relin­ quitur tamen cum infirmitate, et rebellione DUBIUM VII. partis inferioris, relinetque inclinationes Utrum ad citanda omnia peccata venialia valde contrarias, et alios defectus, ne possit 1 collective requiratur speciale, gra lix privi­ permanere in vigilantia adeo magna, qua­ legium, et cui fuerit concessum. lem supra ex D. Thoma descripsimus : ergo prædictæ rationes probant, quod neque Dubiis procedentibus examinavimus vi­ ipsa gratia justificans sufficiat ad effectum, res arbitrii nostri per comparationem ad pro quo asserimus ejus necessitatem. ea, qua» obligant sub mortali : nunc autem Ad argumentum respondetur nullum in-Kte videndum est, quid valeat in ordine ad ca­ conveniens inferri ex nostra, et communi venda peccata venialia. Pro cujus difficul­ sententia. Ad primum negamus sequelam. * tatis perfecta decisione necessarium est ali­ Tum quia licet sententia nostra sit verissi­ qua prolibare, ex quibus ejus intelligentia, ma, et valde communis; nihilominus opi­ ut fiat specialis, dependet; el insimul sta­ nio contraria non videtur omni probabili­ tuere, ac relinquere ul certa, quæ sunt citra tate penitus destitui : unde assertio nostra nequit esse principium ad judicium illud controversiam præsenlem, atque illius re­ adeo evidens, et certum : quale in objec­ solutioni deserviunt. tione proponitur. Tum etiam quia etsi fieri possit, quod homo certo non sciat se pec­ casse in aliqua notabili temporis duraObservantur aliqua ad dubii decisionem tione; fieri tamen non valet, seclusa Dei necessaria. revelatione, quod certo sciat se nullum peccatum commisisse : secretum enim 209. Peccatum veniale, ul sumitur ex est cor hominis, et quod ipsi homini non biv. Thoma in hac I, 2, quxsl. SI art. l,et salis 259 quxsl.1, de Malo ari. Iodi, et alibi sæpe, in Distfoctio prehoc præcipue distinguitur a mortali, quod rati ve­ istud est simpliciter contra legem; secus nialis a vero illud. Ut enim graviter delinquat, ne­ mortal L cessarium est, quod tendat contra legem simpliciter, ly simpliciter cadente tum su­ pra legem, quam violamus, tum supra mo­ dum tendendi adversus ipsam : nam et lex debet esse lex simpliciter, hoc est, graviter obligans, jiecessariaque ad assequendum ul­ timum finem; et illius transgressio debet essesimplicitervoluntaria. Ubiautem unum istorum deficit, quia vel lex non est neces­ saria simpliciter ad ultimi finis assecutio­ nem; vel actus, quo violatur, non est vo­ luntarius simpliciter ; nequit peccatum esse grave, sed solum est veniale : quod proinde in eo consistet, quod vel sit prater legem, vel solum opponatur legi secundum quid. 210. Unde oritur divisio peccati venial is frequentissima apud Theologos, et cujuspercatonotitia præsentis dubii resolutioni subsidio ίΐΧπ»’ est. Aliud enim vocatur veniale ex genere, ut verbum otiosum : quia ex proprio ob­ jecto, et materia nulli legi simpliciter tali opponitur : el ideo quantumcumque intra proprium genus crescat, nunquam evadit mortale. Aliud dicitur veniale ex parvitate materix, ul furtum unius ovi, quod licet opponatur legi gravi ; tamen non attingit simpliciter materiam illius, sed solum ex parte, nempe materiam secundum quid. Aliud denique appellatur veniale ex imper­ fecta deliberatione, ut motus contra fidem semiplene deliberatus; quoniam etsi op­ ponatur legi gravissimæ, et attingat mate­ riam satis magnam ; nihilominus attingit illam imperfecte ob defectum perfcctæ de­ liberationis : et ideo est incapax maliliæ mortalis. Quæ et alia huc spectantia late tradidimus to. 4, Ir. 13, disp. 19per totam. 211. Circa potestatem ergo vel impoten- Primus Pnii|US tiam vitandi peccata venialia plures inveni-errorm mamus errores, quorum nonnullos comme­ hac rcria. morare libet, ut per eorum exclusionem gradum faciamus ad difficultatem in hac parte praecipuam. Primus est eorum, qui asserunt hominem, quantumcumque auxi­ lio gratiæ adjuvetur, impotentem esse vel ad unicum peccatum veniale vitandum : sed in omni opere saltem venialiler delinquere. Hunc er rorem, cujus jam supra dub.2, num. 18, meminimus, tenuerunt Lutherus, ut Liillttr. constat ex bulla Leonis X, ubi num. 32, dam natu r hæc illius propositio : Hoc opiis bonum optime factum est peccatum veniale. 260 yμ : .? f4 e: î. caht.i. Calvinus lib. 3 Institut. cap. 14, § 9, ubi tur fnlsitntis oxdiclis dub. 5, ubi laic osten­ ait : Xullum a sanctis exire potest opus, quod dimus non posse hominem propriis viribus non mereatur justam opprobrii mercedem. servare omnia peccata naturalia, et vitare Kemmi. Kemnilius in examine Concilii Tridrntini, per longum tempus, quin incidat in ali­ el alii sectarii apud Bellarm. lib. 4, de Jus­ quod peccatum mortale. Hinc enim liquido tificat. cap. 10. bed hujus delirii falsitatem etiam evincitur impotentia, quam gratia supra ostendimus loco citato. Modo vero destituti habemus ad vitandum omnia pec­ meminisse sufficiat prædictum errorem cata venialia per longum tempus : haec quippe innumera sunt, multoque frequen­ CODC. damnari a Concilio Tridentino sess. 6, cap. Trid. 25, his verbis: ST quis in quolibet bono opere tius occurrunt, quam lelhalia, atque mino­ justum saltem venialiter peccare dixerit, etc. rem exposcunt deliberationem, ut incur­ anathema sit. rantur : unde si nequit homo propriis 212. Huic errori fuit extreme oppositus viribus praecavere omne mortale per lon­ gum tempus·, multo minus valebit absque Jovio. error alius Joviniani, qui, ut refert D. Hieronymus lib. 2. adversus eundem, do­ gratia in nullum veniale per longum tem­ cebat hominem semel gratiam consequupus incidere. tam non posse amplius vel venialiter pec­ 211. I nde in praesenti dubio non discucare. Quod dogma postea suscitavit, et limus, an sit necessaria aliqua gratia adbm· vitandum per longum tempus omnia pec-^ Joan. amplexus est Joannes Hus, ut constat ex Has. Concilio Conslanliensi sess. 15, num. 1G, cata venialia collective: sed id ut certum,^?* ubi prædictus error damnatur. Cui etiam et satis, superque convictum ex dictis loco magna ex parte adhaeserunt Begardi, atque citato supponimus. Immo vero non sufficere lîcgârdi qualemcumque gratiam ad id connaluraliBéguin. Beguinæ asserentes posse hominem ad ta­ ter præstandum ; sed requiri gratiam habi­ lem perfectionis gradum in hac vita perve­ tualem sanctificantem liquet ex dub.przced. nire, ut ampliusnequealullomodo peccare. quamvis enim posset Deus praeservare ho­ tone. Quamobrem damnati sunt in Conci lio VienVkn. minem ab omni culpa veniali, adjuvando nensi, ubi inter illorum errores hic primo ipsum per continuum influxum auxiliorum loco refertur, et habetur Concilii definitio transeuntium, quibus applicaretur ad bo­ in Clementina Ad nostrum de haereticis. num, et averteretur ab omni malo; nihilo­ Cone. Iterumque prædictam hæresim refellit Con­ Trid. cilium Tridenlinum sess. G, cap. 11, his minus ut hujusmodi dispensatio auxiliorum connaturaliter fieret, deberet supponerein verbis : Licet enim in hac mortali vita quan­ homine aliquod intrinsecum, a quo exige­ tumvis sancti, et justi, in levia saltem, et rentur, et cui proportionarentur prædicla quotidiana, qux etiam venialia dicuntur auxilia. Ad hanc autem dispositionem in­ peccata, quandoque cadant; non propterea trinsecam nequit non pertinere gratia ha­ desinunt esse justi : nam justorum illa vox est et humilis, et verax; Dimitte nobis debita I bitualis : quia nulli nisi justo, et amico Dei i valet inesse tanta perfectio, ut petat con­ nostra. Et canon 25 : Si quis hominem semel cursum divinum ad nunquam vel in levibus justificalumdixeril amplius peccarenon posse, peccandum. Sed difficultas est, utrum ad anathema sit. In qua hæretica positione im­ vitandum omnia venialia collective suffi­ pugnanda modo non immoramur : quia ciant gratia habitualis, et auxilia divina, illius falsitas liquido apparebit ex his, quæ quæ connaturaliter exigit, eique correspon­ lusiro. toto dubio dicemus. Videatur Castro lib. dent; an autem desideretur aliquid ultra 12, adversus hæreses, verbo Peccatum, prædictam gratiam, et auxilia sibi corrcshæresi 9. pondentia. 213. Tertio erravit in hac materia Pela­ Tertius Itaque (ut quæ diximus, breviter colliga­ error. gius, qui tantum virium detulit arbitrio I Pchg. mus) in hoc dubio supponimus contraLunostro, ut asseruerit posse hominem abs­ therum posse hominem vitare peccata ve­ que ulla gratia vitare omnia peccata venia­ nialia saltem divisive sumpta, vel per lia collective : docebant enim Pelagiani posse nosmetipsos conservare propriis vi- I proprias vires ; vel saltem per vi res gratiæ. ribus immaculatos prorsus, ac innocentes I Supponimus contra Jovinianum hominem ab omni culpa, ut aperte colligitur ex Au­ justum viatorem posse peccare venialiter, gust. lib. 1, contra duas epist. Pelarj. per et peccatum veniale cum statu gratiæ con­ lotum, el Hieronymo lib. 2, contra Pelaqiajungere. Supponimus præterea contra Pela­ nos cap. 1. Hic tamen error satis convincigium non posse hominem propriis viribus omne DISP, II, DUB. VII. I omne peccatum veniale ita pra.-cavere per longum tempus, quin aliquod incurrat. De­ nique supponimus, quod ut homo valeat omne peccatum veniale vitare, debet exorntal- n iri, ac fulciri gratia sanctificante. Dubium Φ autem in eo consistit, an justus queat per ' gratiam sanctificantem, quæ communiter datur, et per auxilia illi correspondentia vitare omnia venialia; ita ut exclusio om­ nis culpæ etiam venialis per longum tem­ pus sit actus proportionales homini justo, eique connaturalis intra ordinem graliæ communis : an vero ad hoc praestandum requiratur aliquid aliud, quod intra ordinfim ipsius gratiæ habeat rationem specialis privilegii ? Et utrum hujusmodi privilegium concessum fuerit alicui? Quamvis enim hæc posterior dubii pars posset in alio loco, el forte commodius pertractari; morem tamen gerimus Theologis modernis, qui illam in præsenti communiter inferunt, et discutiunt. I ; ■ : ; i I j I § π. 1 Statuitur prima conclusio respondens primæ . parti quxstionis. Gæa. 211. Dicendum est primo hominem per solas vires communes gratiæ sanctificantis, ‘ el auxiliorum illi correspondentium non possevitare per longum tempus omnia pec­ cata venialia : sed ad hoc necessarium esse speciale gratiæ privilegium. Hæc conclusio r.zc. est de fide definita in Concilio Trideniiiio Tr,: ses. 6, can 23, his verbis : Si quis dixerit hominem semel justificatum posse tota vita peccata omnia, etiam venialia vitare, nisi ex speciali Lei privilegio, quemadmodum de Beata Virgine tenet Ecclesia, anathema sit. Idemque docuerunt communiter sancti Paa.iru. tres, Ireneus lib. 3, cap. 37, Nazianzenus C^aioral-~> in Julianum, Cyprianus lib. de opere, tl eleemosynis, et epistola de immortalitate Ea. animæ Christi, homil. 20, in Jlallhxum, Hi­ larius Psalm. 118, ad illud -.Amputa opprobriam meum, Hieronymus lib. 1 et 3, adverùx&sus Pelagium, Ambrosius in Psal. 118, ad illud ; Fac cum servo luo secundum miseri­ cordiam tuam, et in Isaiam, quem refert Au­ la. gust. lib. de gratia Christi, cap. 40. Ipse Augustin, ibidem et infra locis referendis, Gt4 Gregorius cap. 13, lib. 1, Reg. cl homil. 17, Fvangelia, Bernardus epist. 47, et lib. de DTb pmepto, et dispensatione, I). Thomas in præsenti articulo 8 el 9 cl 3 part, quæst. 87, 261 articulo I ad 1 at quxst. 24, de veritate art. 12. Quod sequuntur unanimiter Scholastici cum Magistro in 2, dist. 28, et Theologi cum Angelico Doctore in præsenti ubi vi­ deri possunt Medina artic. 8, § Est aliud Medina dubium, Joannes a S. Thoma disp. 20 art.4, Arauxo dub. 3, Curiel dub. 2, MontesinosAtauxo. disp. 29, quæst. 1, Godoy disp. 45, el aI*Ij'Io0r^ expositores. Godoy.’ 215. Hujus autem veritatis, utpote Ca-Fanda. tholicæ, fundamentum præcipuumex sacris litteris desumendum est; illud tamen vale- s/ripmus ad hanc formam reducere : quoniam lura. si gratia sanctificans, et auxilia illi corres­ pondentia præstarent homini vires suffi­ cientes ad vitandum per longum tempus hujusmodi peccata venialia; aliqui justi prædicta graiia, el auxiliis fulti vitarent de facto per longum tempus hujusmodi pec­ cata : consequens est falsum : ergo gratia sanctificans, et auxilia illi correspondentia non conferunt vires sufficientes ad vitan­ dum per longum tempus omnia peccata ve­ nialia collective. Sequela videtur manifesta: tum quia ad suavem providentiam, quam Deus observat tam in ordine naturæ, quam in ordine gratiæ, pertinet, quod virtus, seu potentia attingat saltem in aliquibus indi­ viduis actum sibi proportionatum, et pro quo habet sufficientes vires : ergo si gratia sanctificans eas conferret homini ad vitan­ dum per longum tempus omnia peccata ve­ nialia collective, procuidubio id præstarent saltem aliqui justi. Tum etiam quia si gra­ tia sanctificans simul cum auxiliis sibi correspondentibus daret vires proximas ad vitanda peccata venialia perlongum tempus, peteret ex se concursum divinum ad non deficiendum venialiter saltem in aliquibus individuis : ergo servalasuavi providentia, secundum quam Deus attendit ad exigen­ tias rerum, eisque satisfacit, alicui justi vi­ tarent per longum tempus omne peccatum veniale. Tum denique quia unumquodque agitur, sicut autem est agi : si ergo gratia justificans cum auxiliis, quæ secum trahit, reddit hominem potentem ad vitandum per longum tempus omnia venialia; nonnulli justi id re ipsa præstarent, quamvis alii plures ob innatam defeclibilitatem ad hoc præstandum non attingerent. Minor autem est omnino certa, et proba­ tur primoexsacra Scriptura : nam Jacob. 15 Jacob. 15. dicitur : Nemo mundus a sorde ; 3, Reg. 8 : 3 Keg. 8Non est homo, qui non pcccet. Proverb. 21 : i’rojerb. Septies in die cadit justus. Psalm. 31 : Re- * B DE NECESSITATE GRATI.E. I*·' 4 rsilm. misisti iniquitatem peccati mei. Pro hac oraMatikc. bit ad te omnis sanctus. Matlh.G: Dimitte noiJou. bis debita nostra. 1, Joann. 1 : Sidixerimus quoniam peccatum non habemus, i;wi nus &?ducimus, et veritas in nobis non est. Jacob.3: In multis offendimus omnes. Quæ ad minus convincunt nullum esse justum, qui secun­ dum legem communem, et ordinariam gra­ tiæ providentiam non peccet satiem veniaCon··. liter. Secundo probalur ex Conciliis : nam Ml 1 in Milevil. can. 6 hæc habentur : liem pla­ cuit, quod ait Joannes Apostolus, si dixeri­ mus, qm>d peccatum non habemus, ipsi nos seducimus, el veritas in nobis non est, quis­ quis sic accipiendum putaverit, ut dicat prop­ ter humilitatem oportere dici nos habere pec­ catum, non quia ita vere est, anathema sit. Et can. 7 : Item placuit, ut quicumque dixerit in oratione dominica ideo dicere sanctos : dimitte nobis debita nostra, ut non pro se­ ipsis hoc dicant, sed pro aliis, qui sunt in suo populo peccatores, anathema sit. Et can. 8 : Item placuit, ut quicumque verba ipsa domi­ niez orationis ubi dicimus : dimitte nobis debita nostra, ita volunt a sanctis dici ut hu­ militer, non veraciter hoc dicatur, anathema sit. Quæ Catholica doctrina iterum eisdem Africa- verbis sancitur inConcilio Africano, ut reTrXn- ferl Curiel in præsenli, et tandem statuitur linum, in Tridenlino, ut supra vidimus num. 212. Tertio suadetur ex sanctis Patribus, quos supra dedimus num. 114 et præcipue ex D.Aug. D. Augustino eorum in hac parte duce, el cujus ore loquuntur alii : nam lib. de bono perseverantiis cap. 8, docet, quod inter tria dogmata, quæ Ecclesia adversus Pelagianos defendit : Unum est in quantacumque justi­ tia, sine qualibuscumqm· peccatis in hoc cor­ ruptibili corpore neminem vivere, et lib. de spiritu et littera cap. 2 inquit : Nam si tes­ timonia scripturarum, quibus existimo defi­ nitum nullum hominem hic viventem, quamvis utatur libero arbitrio, inveniri sine peccato. Et cap. ultim. : Illud esse consequens video, ut quamlibet, vel quantamlibet in hac vita potuerimus infinirc justitiam, nullus in ea sit hominum, qui nullum habeat omnino pecca­ tum. Et lib. 1 contra duas epist. Pelag. cap. 14 : Neque enim (inquit) quisquam sic desipii, ut dicat ad baptizatos dominicum illud non pertinere præceptum : Dimittite, et dimittetur vobis. Lucz6. Nullus autem in Ecclesia recte posset ordinari minister, si dixisset Apostolus : si quis sine peccato, ubi ait : si (piis sine crimine est 1 Timoth. 3. Aut si dixisset nullum peccatum habentes, ubi ail ; Nullum crimen habentes. MdUi i çuippe baptizat i fideles sunt sine crimine 1 (criminis nomine intelligit S. Puterculpam gravem), sine peccato autem in hac vita ne­ minem dixerim, quanlalibet Pelagiani, quia hæc dicimus, adversus nos inflentur, et di­ rumpantur insania. Non quia aliquid pec­ cati remaneat, quod in baptismate non re­ mittatur ; sed quia in nobis in hujus vitæ infirmitate manentibus quotidie fierinonquieseunt, qu.r fideliter orantibus, et misericorditer operantibus quotidie remittantur. ILrc est fidei Catholicæ sanitas, quam sanctus ubique seminat spiritus; non praedatis hæreticx vanitas, el prxsumptio spiritus. Idemque re­ petit lib. 5 contra Julianum cap. In Enchyridio cap. 61 et super Psal. 118, serm. 'iet i ’ lib. 2 retract, et lib. de perfectione justiliæ in fine. Videtur Joannes Driedo/ib. 1 degratia, ί et libero arbitrio cap. 1, parte 2, ubi alia ad! ducit testimonia, quibus veritas hæc am. piius valeat roborari. j 216. Confirmatur urgenter : quia si gra-ata . tia, quæ communiter confertur justis, el auxilia illi correspondent communicarent »■ vires sufficientes ad vitandum per longum tempus omnia peccata venialia; viri per­ fectissimi, ac sanctissimi, qui summo stu­ dio procurant venialia vitare, id reipsa as­ sequerentur : nulla quippe rationabilis causa designari potest, cui reipsa non sic eveniat saltem in aliquibus. At sic est, quod secun; dum providentiam communem ordinisgraj tiæ, nec personæ sanctissimae id assequun; tur, ut sint absqueomni peccato veniali per ! longum tempus : ergo id fieri non valet per vires communes gratiæ justificantis, et au­ xiliorum illi cor respondentium. Minor pro­ batur : tum ex omnibus auctoritatibus, quas dudum adduximus : generales quippe sunt, et neminem excludentes, et quæ sal­ tem debent verificari servata communi pro­ videntia ordinis gratiæ. Tum etiam quia Noè, Job, et Daniel fuerunt viri sanctis­ simi, ut constat Ezech. 14, ubi hi soli ob ehA insignem virtutem dicuntur posse liberari 11 a quadam calamitate : et tamen peccarunt venialiter : nam Noe incidit in ebrietatem Gen. 9, quæ fuit peccatum veniale ob de­ fectum advertentiæ, licet ex genere sit mor­ tale. Job autem inquit cap. 14 : Sed parce i peccatis meis, et cap. 42 : Ipse me reprehendo, f!,L I et prendentiam ago. Daniel etiam cap. 9 de Paid. seipso ait : Cum orarem, et confiterer peccata mea. Denique Apostoli insignem inleromI neselectosobtinueruntsanctilatem,maxime vero DISP. H, DUB. VII. vero postquam Spiritum sanctum in dio jffteti Pentecostes acceperunt, ut docet D. Thomas ad Hom. 8, led. ô ad illa verba : Nos ipsi primitias spiritus habentes, et I ad Corinth. 12, ltd. 3 ad ilia verba : Quosdam quidem Deus posuit in Ecclesia, primos Apostolos, et ad Ephes. 1, led. 3, ad ilia verba : Quæ sci­ licet gratia abundavit in nobis, ubi sic con­ cludit : Exquo apparet temeritas illorum (ut non dicam, error) qui aliquos sanctos prxsumunt comparare Apostolis in gratia, et glo­ ria. Et nihilominus post -eximiam hanc sanctitatem, et post acceptum Spiritum sanctum, adhuc Apostoli committebant ali­ qua venialia, ut colligitur ex illo ad GalaAd tas2 : Cum autem venisset Cephas Antio" chiam, in faciem ei restiti, quia reprehensibiliseral. Quod non diceret Paulus, nisi Petrus saltem venialiter deliquisset. Et ex illo Jacob. 8: In multis offendimus omnes, i 'et 1 Joann. I : Si dixerimus, quoniam pecca­ tum non habemus, ipsi nos seducimus, etc. quæ Joannes, et Jacobus scripserunt post acceptum Spiritum sanctum. Nullus igitur est, quacumque sanctitate, et studio virtutis fulgeat, qui secundum communem gratiæ providentiam diu permaneat absque omni culpa veniali. hiEKi 217. Quæ ratio, et confirmatio ita manifeste evincunt veritatem nostrae assertio­ nis, ut facile evanescant solutiones, quibus posset utcumque illis occurri. Primo enim diceret aliquis sacram Scripturam asserere omnes peccatores, non quia omnes actu de­ linquant saltem venialiter; sed vel ratione peccati originalis, per habitudinem ad quod merito vocamur peccatores, vel ratione fo­ mitis, seu çoncupiscentiæ, quæ frequenter peccatum dicitur, quia a peccato est, et ad peccatum inclinat, ut declarat Trident, sess. 5 in decreto de peccato originali. Potuit ergo Joannes dicere : .Si dixerimus, quo­ niam peccatum non habemus, ipsi nos sedu­ cimus : quia semper habemus fomitem pec­ cati. Idemque sensus posset applicari cæteris testimoniis. Sed hoc effugium ipsæmet auctoritates ■ sincere intellect® præcludunt : nam in pri­ mis Joannes post verba relata, statim sub­ jecit : Si confiteamur peccata nostra, fidelis til Deus, et justus, ut remittat nobis peccata nostra. Peccatum autem originale jam sup­ ponebatur remissum, fomes vero non re­ mittitur, cum non habeat rationem culpae proprie dictæ : linde nec de peccato origi­ nali, nec de fomite illud testimonium potest 263 exponi ; sed solumde peccatis personalibus. Qua etiam de causa nequit in sensum hujus evasionis detorqueri illud : Dimitte nobis debita nostra, et multo minus illud . Septies in die (hoc est, frequenterjeadii justus : quia peccatum originale non septies, sed semel contrahitur·, nec justus dicitur cadere ex eo, quod habet fomitem, cui resistit, sed magis dicitur consistere adversus eum. Denique absurdus ille interpretandi modus exclusus manet ex Conciliis, et sanctis Patribus, ut constat ex iis, quæ adduximus. Unde in eo refutando non oportet amplius im­ morari. 218. Secundo respondebis ex Scriptura, Conciliis, et Patribus, solum haberi, quod non possit homo vitare omnia peccata ve­ nialia per totam vitam, minime vero de­ terminari, quod nequeat illa praecavere in aliqua vitæ periodo, tametsi hoc spatium sit notabile. Unde ex illis inefficaciter sua­ demus nostram assertionem, nempe homi­ nem cum gratia, et cum auxiliis sibi correspondentibus non posse vitare omnia venialiacollective perlongum tempus: valde quidem diversa sunt hæc duo, videlicet vi­ tare venialia per totam vitam, et vitare ve­ nialia per longum tempus : nam licet ab infantia usque ad mortem non vitaret quis omnia venialia, posset tamen illa per ali­ quod notabile spatium devitare , utputa postquam assecutus est insignem gradum perfectionis usque ad extremum vitæ. Et illud tantum videtur haberi ex hactenus dictis; maxime vero ex definitione Conci­ lii Tridentini, quam supra diximus num. 214. Propter hanc evasionem non defuerunt confutaTheologi moderni, qui assererent assertio- tur· nem nostram non esse de fide, ut videre est apud Vasquez torn. 2. in 3 pari. disp. 120, cap. 5. Illi tamen minime audiendi sunt, sed eorum evasio acriter refellenda est ex hactenus dictis. Primo : quia ut ipsi admit­ tunt, nequit homo vitare omnia peccata ve­ nialia per totam vitam : at sic est, quod spatium vitæ multoties est brevius, quam notabilis duratio, ut patet in his, qui post­ quam perveniunt ad usum rationis, cito moriuntur : ergo nec per determinatum spa­ tium vitæ, si semel est longum, valet homo omnia venialia praecavere. Secundo : quo­ niam ut optime notavit Curiel loc. cit. § 3, vers, et si quieras, Concilium Trident, tota vita, non designat tempus totius vitæ, sed quia longum, eo quod vita regulariter duret 261 DE NECESSITATE GRATI E. per nutabile spatium. Unde qui diceret eum, qui postquam accessit ad usum ratio­ nis, brevi mortuum esse, nullum commi­ sisse peccatum veniale, non esset dignus censura, saltem gravi; cum possit homo breve tempus percurrere, quin peccet ve­ nialiter, ut infra dicemus num. 240. Unde affirmare, quod quis ex gratia, et auxiliis communibus possit existere in longo, no­ tabili spatio absque omni peccato veniali ; directe contradicit meati Concilii. Tertio: nam ideo non potest homo vivere absque omni culpa veniali ; quia occasiones pec­ candi venialiter sunt innumeræ, et magna est defectibilitas arbitrii nostri : sed hæc ratio axjue urget pro longo spatio vitæ, ac pro tota vita, ut consideranti constabit : ergo, etc. Quarto .-quia omnes fere auctori­ tates, quibus usi sumus, loquuntur absolute et absque determinatione ad totumspatium vitæ : ergo intelligendæ sunt de spatio ab­ solute, et moraliter tali, hoc est notabili, sive adæquet vitam, sive non. Quinto, et præcipue : quoniam si aliquo spatio, seu ducatione magna posset homo vitare omnia venialia, maxime cum copiosa gratia abun­ dat, et summopere studet virtuti, ac inten­ dit Deum vel levissime non offendere, uti se habebant Apostoli post acceptum Spiri­ tum sanctum : sed nec stantibus his cir­ cumstantiis valet homo secandum ordina­ riam gratiæ prox Jentiam omnia venialia vitare, ut constat ex dictis num. 216, ubi ostendimus nec ipsos Apostolos post accep­ tum Spiritum sanctum fuisse usque ad mor­ tem immunes ab omni labe : ergo nec per totam vitam, nec per aliquod notabile illius spatium potest homo see indam vires com­ munes gratiæ non peccare venialiter. Altera 219. Respondebis tertio, et ultimo cum respou-Andrea \ ega lib. 11, in Tridentinurn cap. veji. 21, impotentiam hominis justi ad non pec­ candum venialiter per longum tempus so­ lum esse moralem, et ortam ex impedimen­ tis extrinsecis; noû au’em physicam, et ob defectum virium intrinsecarum: hæ quippe si attendamus ad libertatem arbitrii, et ad adjutorium gratiæ sanctificantis, sufficiunt ad omnia venialia praecavenda; licet ob impedimenta, et occasiones exlrinsecas, illa in exercitio nunquam devitent totaliter. Unde ex eo, quod nullus secundum provi­ dentiam communem vitaverit omnia ve­ nialia, ut auctoritates supra adductæ con­ vincunt; minime habetur, quod homo non possit absolute illa praecavere; sed tantum, quod sit perdifficile, ac proinde moraliter j impossibile. Quam doctrinam amplectitor ga, roipsa Godoy, ubi supra § 1 et 5. Sed contra : quia in primis hæc doctrina non satis cohaeret verbis Concilii Triden- * tini, quibus anathema dicitur asserenti posse hominem absque speciali privilegio omnia veni.ilia vitare; cum tamen Vega admittat hominem adjutum auxiliis com­ munibus,ac proinde citra omne privilegium posse absolute illa præcavere, etsi de facto nunquam id praestet, aut præstiturus sit : quod vocat impotentiam moralem. Deinde: quia vel illa impotentia moralis, seu magna difficultas est superabilis per vires gratiæ, vel non? Si primum : ergo non est impos­ sibile adhuc moraliter, quod quis vitet j omnia venialia; siquidem omnis difficultas | in hoc eventu potest superari per gratiam. Si secundum : ergo non est possibile phy­ sice, et absolute; quandoquidem gratia non j dat vires ad illas difficultates superandas, et · quibus non superatis nequeunt omnia ve­ nialia vitari. Prxterea .-quoniam ubi dantur ' vires sufficientes ex parte principii ad ali­ quem actum, spectat ad suavem Dei provi­ dentiam removere impedimentaextrinseca, et præmovere, ac promovere principium, | ut in actum sibi proportionatum prorumI pat, saltem in aliquibus individuis : el J oppositum esset proculdubio quoddam genus violentiae : ergo si homo justus ex vi gratiæ, ΐ et auxiliorum communium habet, ut ads; trait Vega vires sufficientes, et proportioj natas in actu primo ad vitanda omnia pec­ cata venialia, id aliquando consequetur in | nonnullis individuis : ergo dum hic Auctor admittit primum, inconsequenter negat posterius. Nos autem, qui ex Scriptura, et Patribus edocemur hoc ultimum nunquam contingere, merito colligimus antecedens esse impossibile secundum communem providentiam ordinis gratiæ. Quæ omnia robur, et lucem accipient detegendo radicem hujus impotentiæ physica»,'^ quam habet justus, si privilegium secluda- ri» mus, ad vitanda omnia venialia collective1^* per longum tempus. Hoc autem optime·^' ostendit Angelicus Doctor in præîcnti11 articulo 8, his verbis : « In statu autem « naturæ corruptæ indiget homo gratia « habituali sanante naturam ad hoc, ut « omnino a peccato abstineat : quæ quidem « sanatio primo fit in præsenti vita secunI « dum mentem appetitu carnali nondum « omnino reparato. Unde Apostolus ad Ro­ man. DISP, II, DUB. VII. man. 7, in persona hominis reparati 4 dicit : Ego ipso mente servio legi Dei, « carne autem legi peccati. In quo quidem » statu potest homo abstinere al) omni pec«cato mortali, quod in ratione consistit, « ut supra habitum est quaestione 74, arti« culo 4. Non autem potest homo abstinere . ab omni peccato veniali propter corni p< lionem inferioris appetitus sensualitatis : « cujus motus singulos ratio reprimere po< test. (Et hoc habet rationem peccati, et « voluntarii) non autem omnes : quia dum « uni resistere nititur, fortassis alius in­ ii surgit, et etiam quia raro non semper « potest esse pervigil ad hujusmodi motus a vitandos. « Quod amplius explicat quaes­ tione 24, de veritate articulo 12, in cor­ pore, ubi hæc habet : « Dupliciter autem * aliquid in nobis quasi repentine fit. Uno « modo ex impetu passionis. ?»Iotus enim « iræ, et concupiscentia? interdum delibe» rationem rationis praevenit. Qui quidem ■· motus in illicitum tendens ex corruptione a naturæ peccatum veniale est. Et ideo post « statum naturæ corruptæ non est in potes« tate liberi arbitrii omnia hujusmodi pec« cata vitare, quia ejus actum effugiunt ; d quamvis possit impedire aliquem istorum « motuum, si contra conelur. Non est au« tem possibile, quod homo continuo contra « conetur ad hujusmodi motus vitandos « propter varias humana? mentis occupa« tiones, et quietem necessariam. Quod «quidem contingit ex hoc, quod inferiores « vires non sunt totaliter rationi subjectæ, «sicut erant in statu innocentia?, quando « homini hujusmodi peccata omnia, et sin« gula per liberum arbitrium vitare facilli« mum erat, eo quod nullus motus in infe« rioribus viribus insurgere potcrat, nisi « secundum dictamen rationis. Ad hanc « autem rectitudinem homo in præsenti per «gratiam non reducitur communiter lo«quendo : sed hanc rectitudinem expectav mus in statu gloriæ. El ideo in hoc statu « miseria? post reparationem gratiæ homo « non potest omnia peccata venialia vitare, « cum tamen hoc in nullo libertati arbitrii « præjudicet. » HæcS. Doctor. îiio 221. Ex quibus desumitur ratio a priori communis, ac verm sententiæ : quoniam ί»,ei illa sola gratia dal vires sufficientes ad vi^t-tanda omnia peccata venialia per longum tempus, quæ ligat, vel extinguit fomitem, sive appetitum sensitivum : sed gratia, quæ communiter confertur, nec ligat, nec ex­ 265 tinguit fomitem, ut constat tum ex se, tum ex verbis Apostoli ad Roman. 7, quæ indu­ cit Divus Thomas : ergo gratia, qua? com­ muniter datur, non communicat vires suf­ ficientes ad diu vitanda omnia venialia; atque ideo erit necessarium speciale privi­ legium pro prædicio effectu praslando. Mi­ nor, el consequentia liquent. Major autem suadetur : quoniam fomes non extinctus, nec ligatus est seminarium innumerabi­ lium motuum tendentium conira rationem, eamque prævenientium, atque allicientium ad malum : pro quibus perfecte, et absque omni defectu etiam levi compescendis re­ quiritur continua vigilia, et advertentia ad omnes circunstantias :sed gratia, quæ non extinguit, vel ligat fomitem, multo minus præslabit vires ad perpetuo vigilandum, et evitandum omnem inadvertentiam etiam levem : ergo sola illa gratia dat vires ad non peccandum venialiter per longum tem­ pus, quæ fomitem extingijil, vel ligat. Confirmatur primo : nam ideo homo in Confirstatu innocentiæ poterat vitare omne pec- nutur' catum veniale per longum tempus, quia habet appetitum perfecte subjectum rationi, quin ullam ab illo molestiam, aut contra­ dictionem pateretur : ergo e converso ubi appetitus non subditur perfecte rationi, sed illam suis motibus prævenit; necessarium est, quod homo aliquod veniale committat; ac proinde sola illa gratia præstabit vires, sive dispositionem sufficientem ad vitanda omnia venialia per longum tempus, quæ perfecte appetitum subjicit rationi, seu quæ fomitem ligat, vel extinguit. Confirmatur secundo : quia eo ipso, quod appetitus non sit ligatus, vel extinctus; sed expeditus, atque effrenis petit connaturaliter exire in proprios actus etiam contra ra­ tionem, saltem citra gravem culpam : ergo quod Deus non permittat defectus saltem leves in supposito habente hujusmodi dis­ positionem et supra omnem exigentiam, et dispositionem ejusdem suppositi : ergo cum gratia communiter collata non liget, aut extinguat appetitum,minime conferet vires, et dispositionem ad vitanda omnia venialia; sed ultra prædictam gratiam, et auxilia ei connaturaliter debita erit necessarium spe­ ciale aliud privilegium. Possuntquead ma­ jorem hujus rationis confirmationem de­ servire, quæ supra dub. 5 adduximus ad probandum non posse hominem suis viri­ bus vitaro omne peccatum mortale per longum tempus, ut consideranti constabit. DE NECESSITATE (ÏRATI.R 266 222. Dices : hinc fieri, quod homo non teneatur vitare peccatum veniale per lon­ gum tempus; quandoquidem id præstare non valet nec per vires proprias, nec per vires communes graliæ : et nemo tenetur ad id, quod est impossibile secundum pro­ videntiam communem, licet non repugnet per privilegium vel miraculum. piiaimr. Hæc tamen objectio nullam ingerit diffi­ cultatem, cui non satisfecerimus loco nuper citato. Nam etiam homo conditus in puris non posset nec per vires proprias, nec per vires gratiæ, ut pote quæ nec data, nec pro­ missa tunc esset, vitare omne peccatum mortale per longum tempus; el tamen te­ neretur non peccare mortaliter, ut ex se liquet : idem ergo in præsenti proportionabililer dicendum est. Et eadem ratio militat utrobique : quoniam nulla lege communi, vel particulari obligamur ad vitanda omnia peccata simul, et collective: non quidem communi, quia non datur dis­ tincta a particularibus; nec etiam particu­ lari, nam hæc præcipit actum determina­ tum secundum se, et præscindendo a concursu alterius actus per aliam legem injuncti. I nde obligatio ex legibus consur­ gens est actus secundum se, et prout occur­ runt : quo pacto cadunt sub naturali homi­ nis potestate, ut fusius eo loco explicuimus, idemque asserendum de justo in ordine ad peccata venialia : quia nullum est pec­ catum veniale, quod secundum se, el secun­ dum difficultatem, quam affert, non possit præcaveri viribus gratiæ communis : et ideo imputatur homini, quod illud non vi­ tet; licet neque it omnia simul evitare. objtt- l·· § ni. Conclusio, per quant resolvitur secunda dubii pars. Atiarou- 223· lendum est secundo privilegium ciusio vitandi omnia venialia collective per loniiaaspar-8um tempus soli Beatæ Virgini fuisse conlcs cessum. Ha?c conclusio habet duas partes, prima est Beatam Virginem habuisse præ­ dictum privilegium : secunda est nulli al­ teri concessum fuisse. Prior ergo probatur ex Concilio Tridentino sessione (5, canon. suadetur23„ ubi hæc habentur : Si quis hominem primam justificatum dixerit posse in tota vita peccata partem, omnia etiam venialia vitare, nisi speciali Trid. Dei privilegio, quemadmodum de Beata lirgine Maria tenet Ecclesia, anathema sit. l'nde liane assertionem esse de fide decent communiter Theologi moderni; quamvis Francisons Sylvius 3 parte, quxst. 27, art. 4, observet, Concilium non definire, quod Ecclesia id tenet tanquam dogma fidei, ac proinde non damnat contrariam sententiam tanquam haereticam. Sed profecto temeri­ tatis, vel etiam erroris censura inurendus esset, qui oppositum affirmaret : quia uni­ versalis Ecclesia, testante sacro Concilio, CUf praerogativam hanc attribuit Beatæ Vir­ gini ; quidquid sit, an Concilium id deter­ minaverit tanquam dogma fidei. Idem dicitur statutum fuisse in Claromontano, cui præfuit Urbanus secundus, ut videri potest apud Vegam lib. 1-1, in Trident, cap. 15. Hoc tamen non est omnino certum: nam Dominicus Sutus in iis, quæ scripsit ' de natura, et gratia ad Patres Concilii Tridenlini, hæc habet lib. 3, cap. 4 : Hinc sancta prxsens .Sg nodus Tridentina deter­ minat can. 23, sub anathematis censura, ne quis post hæc dicat aliquem in hac vita pec­ cata omnia vitare posse, nisi speciali Dei privilegio. Quemadmodum, inquit, de Beata Virgine Ecclesia tenet. Catum enim Patrum, ac Theologorum Ecclesite nomine ccnsuit : quoniam inter Ecclesias decreta non id hacte­ nus fuerat relatum. Sed quidquid sit de qua­ litate certitudinis nostræ, ac communis assertionis 224. Probatur, et simul occurritur ob­ jectioni Calvini in antidoto praedicti canonis Tridentini : quia licet regula fidei sit nul­ lum justum secundum gratiam communem posse vitare omne peccatura veniale per longum tempus, ut constat ex dictis § præ­ cedenti: minime tamen docet fides, quod hoc nequeat fieri ex speciali privilegio : nam cum lege communi, ac generali, quam Scriptura sacra docet, optime stat privile­ gium in contrarium, ut in aliis legibus con­ tingit. Quod enim possit quis ex speciali privilegio gratiæ, el Dei auxilio vitare per longum tempus omnem culpam etiam le­ vem, ex eo satis liquet, quod potestas gratiæ est major infirmitate nostra, ut arguil Au­ gustin. epist. 95, et lib. 2, de peccatorum da* meritis, et remissione cap. G ; ergo licet atI tenta nostra infirmitate non possimus I omnia venialia vitare, quod regula» geneI raies Scripluræ udslruunt ; id tamen fieri poterit adjutorio gratiæ saltem specialisI simæ :quod de facto fuisse communicatum Beatæ Virgini tenet Ecclesia. 1 225.Dices hinc solum fieri,quod hujusmodi privilegium te DISP. II, DUB. VU. ttyv privilegium putuerit Virgini communicari Psalmo 101. Ricardus de S. Victore lib.; de minime tamen,cap. quod communicatum Emmanuele 31. eiArelas, in cap. 12. fuerit : sedS.mugis infertur Apocal. Birgitta, lib. oppositum 3 Revelat, :quia cap. 3. regula quod omnes peccant sal­ Idemgeneralis, habent omnes Liturgiæ Græcorum, teminvenialiter, habetur in prædicaScrip­ quibus Beata Virgo expresse frequenter turalur,divina; pro Beata quod sitexceptio omnibus autem modis irreprehensa, Virgine nun habetur expresse. Unde absqueest et penitus incontaminata, ut videre fundamento asseritur, ab ornni apud Canisium lib. quod 1, defuerit Maria Deipara culpa et temere cap.etiam 10. Et veniali denique immunis, id communiter omnes derogamus legi universali. Rabini crediderunt de Matre futura Messiæ, use:.! Respondetur, quod licetlib. hoc7 privilegium ut ostendit Galatinus, de arcanis ca­ ';f nontholica significetur expresse di­ veritatis cap. '2, in A etScriptura 11, docenlque non temere, sed maximo ! vina; vel nihilominus ipsi Mahujnetani in suo Alcorano fundamento Ecclesia docet exceptionem Virginis a lege, vel potius necessitate com­ muni peccandi venialiter in longo tempore: quia legitima intelligenlia Scripturæ, et re­ gularum, quæ in ipsa continentur, acci­ pienda est juxta traditionem Ecclesiae, et communem expositionem sanctorum Pa­ trum. Sacri autem Doctores Beatam Virgi­ nem asserunt immunem ab omni culpa tiiM.de Virgine tom. 2.serm. Biblioth. DamiaMa eliamBeata veniali. Cyprianus de Nativi^[•nus, serm.Gregor. de Xativit. Virginis. S. Bruno, faps-tale Christi. Neocæsariens. in expoI salutationis angelica. S. Ephrem in { n|ex initio sux lamentationis. Hieron. supra cap. rftiû. 10 Ecclesiastes. Ambros. Psal. 118, vers. ultimo. Damascen. urat. 2, de Assumpt. Soffitrw phonins, in epistola Synod, quæ habetur Ifcsexla Synodo generali actione 11, Theodo^rj" ret. lib. 3, in cant. Bernard, epist. 174 et bnitiserm. 2, de Assumpt. Anselmus, lib. de conb^ceplu virginali cap. 15, Rupert, lib. 7, de glorificat. Trinit. cap. 13. Isisictius, serm. 267 illam aperte excludit libro de natura, et gra­ tia cap. 36, his verbis : Excepta Sancta Virgine Maria, de qua propter honorem Do­ mini nullam prorsus, cum de peccatis agitur, habere volo quxstionem : inde enim scimus, quod ci plus gratix collatum fuerit ad vin­ cendum omni ex parte peccatum, quia conci­ pere, ac parere meruit eum, quem constat nullum habuisse peccatam. Ubi non solum explicuit Beatam Virginem non compre­ hendi sub regulis communibus fidei, quas Sanctus Doctor urget in hac parte contra Pelagium; verum etiam firmissime aperit hujus exceptionis fundamentum, videlicet, quia Sancta Virgo concepit, et peperit Christum cujuscumque culpæ expertem. Hujus autem argumentum robur optime expendit Angelicus Præceptor, 3 p. quxst. Ex 27, ari. 4, in corpore, quin opussit aliquid D.Tbo. illius verbis adjicere, quæ sic se habent : « Dicendum, quod illos, quos Deus ad « aliquid eligit ita praeparat, et disponit, u ut ad id, ad quod eliguntur, inveniantur « idonei, secundum illud 2 ad Corinthios « 3: Idoneos nos fecit ministros novi testa­ « menti. Beata autem Virgo fuit electa di­ « vinitus, ut esset Mater Dei : et ideo non « est dubitandum, quod Deus per suam a gratiam eam ad hoc idoneam reddidit, « secundum quod Angelus ad eam dicit : « Invenisti gratiam apud Deum, ecce con­ « cipies, etc. Non autem fuisset idonea « mater Dei, si peccasset aliquando. Tum « quia honor parentum redundat in prolem « secundum illud Proverb. 17: Gloriam fi­ « liorum patres eorum. Unde et per oppo­ « situm ignominia matris ad ipsum redun« dasset. Tum etiam quia singularem , num. 35. Et quod pluris est, D.Anr idem exprimit August, lib. I, contra duns epistolas Mag. ubi postquam dixit : Sine peccato autem neminem in bac vita esse dixe­ rim, etc. concludit : fixe est fidei Catholicx sanitas, etc. ut vidimus supra num. 215. Deinde lib. de perfectione justilix, capite ul­ timo, inquit : Quisquis autem dicit post ac- | ceptam peccatorum remissionem ita quem­ quam hominem juste vixisse in hac carne, vel vivere,ut nullum habeat omnino peccatum, contradicit Apostolo Joanni .qui ait : Si dixe­ rimus, quia peccatum non habemus, ipsos nos seducimus, et veritas in nobis non est. Aon enim ait habuimus, sed habemus. Ubi, ut | vides, loquitur de facto, et attendendo ad ea, quæ in Ecclesia contingunt sive ex gra­ tia communi, sive ex privilegio : et tamen asserit esse contrarium Scriptura asserere, quod aliquis Sanctorum vixerit, aut vivat sine omni peccato. 228. Fundamentum sumitur ex dictis § Pneetpuuill precedent i, poteslque (excludendo semper ( pro hac jartæ cum Augustino Beatam Virginem) ad hanc inoliVUfD. formam reduci : quoniam de fide est nullum hominem vivere longum tempus absque omni prorsus macula saltem venialis pec­ cati : ergo idem asserendum est de singulis hominibus, nisi eis adfuerit aliquod spe­ ciale privilegium, quale Beatæ Virgini con­ cessit Deus : atqui nullum est fundamen­ tum alicujus momenti ad asserendum prædictum privilegium alicui Sanctorum con­ cessum fuisse : ergo nullus est, qui diu vixerit absque culpa veniali, et oppositum contradicit fidei. Probalur minor : quia fundamentum ad tribuendum alicui Sancto hujusmodi privilegium, vel desumeretur ab auctoritate Doctorum, vel ab aliquaspeciali revelatione, vel ab insigni perfectione illius Sancti, vel ab excellentia muneris,ad quod destinatus est : hæc enim sunt funda­ menta propter quæ vindicat Ecclesia Vir­ ginem Beatam ab universali lege : ex nulloautemistorumcapiteadest rationabile, ct urgens fundamentum, ut eximamus ali­ quem Sanctorum a generali canone fidei. Non quidem ah auctoritate ·, siquidem nos­ tra sententia est communis ; opposita vero solum asserilurabuno, nui allero Theologo, 'J iisque non multæ auctoritatis : sed nec ex aliqua revelatione, quia vel nulla est, vel non est authentica : nec præterea ex per­ fectione insigni, quia nulla excedit sancti­ tatem Apostolorum, quos tamen constat peccasse veniali ter, ut supra ostendimus numero 216, nec denique ob excellentiam muneris, cum munus Apostolicum sil ex­ cellentissimum ; et tamen non reddiderit Apostolos immunes ab omni culpa. Confirmatur primo : quia si aliquisSanc-*·4’· torum vitavit omnem culpam venialem, * maxime Beatus Joannes Baptista ·, huic enim in speciali attribuunt Adversarii hu­ jusmodi praerogativam : sed neque Joannes fuit ab omni prorsus culpa immunis : ergo nullus. Probatur minor tum ex I).Ber-u.n nardo epist. 174 ubi aperte docet Beatum Joannem Baptistam habuisse aliquod pecca­ tum veniale. Tum ex D. Augustino lib. deaig natura, el gratia cap. 36, ubi refert Pelagia­ nos opponere plures Sanctos, qui non modo non peccasse, verum etiam juste vixisse re­ feruntur, Abel. Enoch, et alios plures, inter quos commemorabant Joseph, cui desponsata erat Virgo Maria, et Joannem. Et tamen Sanctus Doctor Joannem non excipit acommuni Scriptura? regula, quæ asserit omnes peccare ; sed postquam asseruit se de Sancta , Virgine Maria nullam habere quæslionem, | ut num. 226 dicebamus, sic concludit : Hac ergo virgine, excepta, si omnes illos Sanctos, et Sanctas, cum hic viverent, congregare possemus, et interrogare utrum essent sine peccato, quid fuisse, responsuros puta­ mus ? ('trum hoc, quod iste dicit, an quod Joannes Apostolus ? Roga vos, quanlalibtl fuerint in hoc corpore excellentia sanctitatis, si hoc interrogari potuissent, nonne una voce clamassent. : si dixerimus,quia peccatum non habemus, nos ipsos seducimus, et veritas in nobis non est ? Videant ergo, qui nimis liberales sunt in contrario privilegio cu­ dendo, ne plus sapiant, quam oportet : A ugusli nus eni m pi issi m us cu 1 tor Sanctorum fuit, quibus tamen detulit,quæ ex Scriptura edocemur ; non alia, quæ indocta pietas confingit. Confirmatur secundo : quia non minusbtauniversalis est regula fidei, quæ docet ho-1^ mines adultos aliquando peccare, quam quæ statuit omnes ab Adamo per seminalem propagatiom-m descendentes contrahere peccatum DISP. Il, DI B. VII. peccatum originale : atqui oh universalita­ tem hujus posterioris articuli, nullus est (Beata Virgine excepta) quem possimus as­ serere fuisse conceptum absque peccato ori­ ginali ; sed de fide est singulos homines <·'«< illud contrahere, ut constat ex Concilio ΓιπΙ Tridontino, .wss Γ», can. 2, ubi dicitur,quod prædictum peccatum omnibus inest, uni­ cuique proprium, el docet omnis sententia Theologorum, ut vidimus supra, (juxslione 81, in commentario articuli 3, numero 3; ergo pariter nemo est adultus, etd’.u vivens, qui aliquod veniale non committat, vel qui gaudeat privilegio ad vitandum omnia. Et qui non obstantibus testimoniis Scripturae, Conciliorum, et Patrum, asserit aliquem sanctorum nunquam peccasse venial iter ; pari licentia poterit illuni vindicare a pec­ cato originali : sicut enim fides docet, quod omnes in Adam peccavimus, ita etiam do­ cet, quod in multis offendimus omnes. •«OTii goo. Curiel licet communem amplecta­ tur sententiam ; ut contrariam vindicet a censura, vim nostræ rationis, et ultimae confirmationis elevare contendit. Rationi respondet solum concludere, quod de lege ordinaria nulli fuerit communicata major copia gratiæet auxiliorum, quam Apostolis; minime vero quod hoc privilegium, cujus non apparet adeo urgens necessitas ad offi­ cium Apostolatus , fuerit collatum alicui sancto, et non Apostolis : hoc enim praeju­ dicat communi regulae, secundum quam nullus sanctior Apostolis dicendus est. Con­ firmationi autem occurrit negando conse­ quentiam : et differentia, inquit, desu­ menda est ex parte privilegiorum : eo quod non incurrisse peccatum originale sit pri­ vilegium excellentius, caruisse culpa ve­ niali ; ac proinde exigit majus fundamen­ tum, ut sine censura possit alicui sanctorum attribui. Unde licet erraret contra fidem, qui assereret Reatum Joannem Baptistam non fuisse conceptum in peccato originali ; hanc tamen censuram non meretur, qui contendit Joannem absque omni labe ve­ nialis culpæ vixisse. Cæterum hæc minime satisfaciunt, sed x;r facile refelluntur. El ad primum quidem solutio adhibita sustineri non potest : quo­ niam si secundum generales regulas fidei nullos Apostolis præferendus est, ut hic Auctor docet : ergo attribuere alteri sancto tantam perfectionem, ut nullam culpam actualem habuerit; cum tamen hoc Apos­ tolis denegetur, nequit non adversari regu­ 269 lis fidei, nisi contrarium privilegium illis derogans exhibeatur. Porro cum prædictum privilegium nequeat probari ex aliqua spe­ ciali, el fide digna revelatione, nec ex auc­ toritate Sanctorum ; necessarium est recur­ rere ad perfectionem ejus, pro quo asseritur, vel ad dignitatem finis, ad quem promove­ tur a Deo : alias temere prorsus, et irratio­ nabiliter eximitur a communibus regulis, et non absque injuria illorum. Cum ergo non detur major sanctitas, aut dignitas, quam Apostolicâ; optime infertur nulli Sanctorum fuisse concessum privilegium vitandi omnia venialia, si semel non est concessum Apostolis. Adde primo Sanctos Patres, a quibus edocemur modum procedendi in hacmateria, evincere hoc privilegium fuisse concessum Virgini ex insigni excellentia finis, ad quem electa est, nempe ut decenter gigne­ ret Christum Dominum : at infra dignita­ tem matris Dei nulla est in Ecclesia, quæ excedat Apostolicam : ergo si huic non fuit annexum privilegium vitandi omnia venia­ lia ; absque fundamento alterius justi sanc­ titati conceditur. Adde secundo, quod si sanctitas, et dignitas Beati JoannisBaptistæ non fuit major, quam sanctitas, et dignitas Apostolorum ; nullo firmo fundamento de­ negatur hoc privilegium Apostolis, et asse­ ritur pro Joanne. Plane ea, quæ affert Catharinus, levissima sunt, ut infra ea diluendo constabit. Nec majoris momenti estsolutio adhibita confirmationi : quia illius robur non inni­ titur qualitati privilegiorum ; sed universa­ litati prorsus æquali, qua Scriptura divina docet omnes filios Adami maculari culpa originali, el omnes justos peccare venialiter: quod enim detur differentia, el inaequalitas inter privilegia his regulis non subjecta est diversitas prorsus materialis, et tenens se ex parte objectorum, supra quæ cadit testi­ monium divinæ revelationis. Et esto, quod privilegium immunitatis a peccato originali sit majus privilegio vitandi omnia venialia; tamen neuirum potest admitti absque suffi­ cienti, et urgenti fundamento. Sicut autem hoc non adest pro illo primo, ita nec ostendi potest pro secundo, ut hactenus dictum est : unde qui ultimum adslruit pari licentia, sed sub eadem censura poterit asserere pri­ ni u m. DE NECESSITATE GRATI.E Proponuntur d resolvuntur uonnullx quxstiuiiculx incidentes. 120. Ex iis, quæ di.ximu aboriuntur Φ“^· alias quaestiones minoris momenti, quibus D oportet in præsenti respondere : neque enim afferunt tantam difficultatem, ut petant seorsim examinari. Primo ergo inquiri po­ test, in quonam consistat privilegium sive specialissima gratia, quam diximus esse necessariam, ut homo possit vitare omnia venialia per longum tempus ? Cui quæstioni Suarii respondet Suarez tom. 2, in 3 /wr/. sect. 4, placi­ tam. ari. 4, hoc privilegium consistere in dono confirmationis ad non peccandum venialiter. Sed hæcdoctrina falsa est, et insufficiens: Bej ici­ tur. quia privilegium hoc consistit in eo, quod homo possit vitare omnia venialia, ut salis COBC. aperte sumitur ex verbis Tridentini : Si Trid. quis dixerit hominem semel justificatum posse in lota vita peccata omnia, etiam venialia vitare, nisi ex speciali Dei privilegio, etc. Hujusmodi autem potentia non includit,nec postulat confirmationem in bono, seu ad non peccandum : ergo insufficienter expli­ catur hoc privilegium per illam confirma­ tionem in bono. Minor liquet in Adamo, qui habuit potentiam ad non peccandum venialiter, aut mortaliter per longum tem­ pus : et tamen non habuit confirmationem in illo bono; siquidem defecit ab eo per peccatum. Confirmatur : quia Suarez per confirma­ Bobora· tur im­ tionem in bono intelligit impotentiam sal­ pugna­ tio. tem consequentem ad peccandum venialiter, ut loco citato salis explicat : sed ad salvan­ dum hoc privilegium, sive quod idem est, potentiam sufficientem ad diu vitandum omnia venialia, non est necessaria illa im­ potentia consequens : ergo nec confirmatio, quam adslruit prædictus Auctor. Minor pro­ batur, tum exemplo proxime adducto ; si­ quidem Adamus habuit potentiam ad vitanda omnia peccata mortalia collective, et per longum tempus : et tamen habuit impotentiam consequentem ad peccandum mortaliter ; siquidem de facto ita peccavit : ergo pariter potest salvari potentia sufficiens ad diu vitanda omnia venialia, etiamsi non detur impotentia consequens ad peccandum venialiter ; ac proinde hæc non est neces­ saria ad sal v andu m præd ictum privilegi u m. Tum etiam ratione : quia sicut optime stat Ionden> . · .■■■ -.?· ■· hominem justum habere potentiam a·! nun­ quam peccandum mortaliter ; et tamen de facto peccare ; quia hæc duo etsi valde di­ versa, tamen nullam habent inter se repu­ gnantiam : ita el ob eandem rationem optime potest componi, quod possitquisex privilegio gratiæ non peccare venialiter, el quoti nihilominus actu peccet : qui autem actu peccat, non habet impotentiam illam ad peccandum : ergo, etc. Ad hæc : ex eo. quod quis habeat privilegium, seu poten­ tiam ad non peccandum venialiter; non infertur, quod sil impeccabilis adhuc con­ sequenter : nam optime cohærenl potentia antecedens ad nunquam peccandum venia­ liter, in quo consistit privilegium, et poten­ tia antecedens, et consequens ad venialiter peccandum : illa enim non excludit istam, nec affert impotentiam consequentem, aut donum confirmationis, quod adslruit Suarez. j 231. Nec huic Auctori favet, quod loque-iwnbatiir de hujusmodi privilegio, quatenus,^ fuit in Beata Virgine, cui certum est etiam adfuisse donum confirmationis. Non, in­ quam, favet : quia licet illa duo privilégia concurrerint in Beata Virgine : tamen pri­ mum non includebat essentialiter secun­ dum ; et ideo etiamsi non conjungeretur ipsi, foret ejusdem rationis : sicut gratia hominis non confirmati in bono est ejusdem rationis cum gratia hominis in bono con­ firmati : quia donum confirmationis est extra essentiam gratiæ, et hujus privilegii. Unde corruit illa consecutio Suarii ; ubi loquensde Beata Virgine ait : Undefilsim­ pliciter concedendum esse in prima sanctifi­ catione fuisse confirmatam in bono, ut nun­ quam peccaret, quia hxc confirmatio idem est cum prxdicto privilegio, etc. 232. Minus adhuc placet doctrina Ga-p/sàbrielis Vasquez, in present i disputat. 189, cap. 1G, num. 1 1. Ubi statuit privilegium hoc consistere in eo, quod Deus praeveniat hominem per singulas occasiones peccandi venialiter, communicando illi cogitatio­ nem congruam, qua præscit vitaturum esse omnia peccata venialia. Et quamvis asse­ rat prædictam cogitationem esse etiam ne­ cessariam ad vitanda omnia mortalia; ni­ hilominus inquit non habere rationem privilegii, cum confertur ad vitanda om­ nia mortalia, bene autem, cum dalur ad nunquam peccandum venialiter: quia illud primum frequentor, et in multis contingit; hoc autem posterius perquam raro, et in uno DISP. II, DI B. VII. unodnnlaxal, autalio : el de ratione privi­ legii est, ut paucis, et raro concedatur. Cui doctrinæ allinis omnino est illa, quam tra­ dit infra, disput. 212, capite 2, anum. 17, ubi aperte docet impotentiam vitandi om­ nia venialia collective, et per longum tem­ pus non esse antecedentem, seu tenentem se ex parte principii ; sed solum conse­ quentem ortam ex suppositione, quod Deus praeviderit congruam cogitationem pro vi­ tandis peccatis venialibus non esse com­ municandam homini in omnibus, et singu­ lis occasionibus, sed tantum in aliquibus. Hæc, inquam, doctrina minime nobis lir· arridet. Et ut ab ultima illius parte inci­ piamus, falsum est hominem habere poten­ tiam antecedentem, seu sufficientem ex se ad vitandum omnia venialia collective. Tum quia contrarium satis superque osten­ dimus §2. Tum insuper, quia si homo ha­ bet ex se potentiam sufficientem, et proportionatam ad vitandum omnia venialia collective : ergo actualis evitatio est actus omnino proportionates, ac proinde connaturalis :ad actum autem omnino connaturalem non est necessarium speciale privi­ legium, immo nec ulla gratia specialiter dicta : ergo nec ad vitandum omnia venia­ lia : cujus contrarium definit Tridenti num. Tum prælerea:qniasi ex parte potentiæ in aclu primo adest omnibus hominibus ea­ dem virtus ad vitandum venialia, nempe vis proxima, adaequata, et sufficiens : ergo citra omne privilegium fieri potest,et debet, quod aliqui vitent omnia inactu secundo. Sicut quia omnis justus habet virtutem sufficientem ad vitandum omne peccatum mortale collective, plures sunt, qui illa de facto vitant absque speciali privilegio, sed juxta suavem, et communem providentiam ordinis gratiæ. Tum denique et præcipue : quia juxta prædictam Vasquez doctrinam non minorem impotentiam habet homo ad vitandum unicum peccatum veniale, quam ad vitandum omnia collective, et e con­ verso tantam habet potentiam ad vitandum omnia collective,quam ad vitandum uni­ cum divisive. Si enim Deus præscit, quod non præveniet hominem cogitatione con­ grua ad vitandum hoc peccatum veniale determinatum ; sequitur quod ille homo habeat impotentiam consequentem, sicut habet ille, quem Deus priescil non fore proveniendum cogitatione congrua ad vi­ tandum omnia. Si autem Deus præscit, quod præveniet hominem cogitatione con­ 271 grua ad vitandum omnia ; sequitur, quod habeat eandem potentiam ad omnia, quam habet ad unicum, nimirum antecedentem ex propriis viribus, aut viribus communi­ bus gratiæ ; consequentem autem ex prævisione congruæ cogitationis futuræ. 'Quo quid absurdius ? Ad hæc : in præsenti non inquirimus, quæ peccata venialia homo vitaturus sit, vel quid Deus praevideat futurum esse ab­ solute, aut condilionate : sed inquirimus, quid justus possit ex communibus auxiliis gratiæ, quatenus præintelligitur ad omnem eventum futurum, seu consequentem : quæ . hypothesis pertinet ad scientiam simplicis intelligent!®. Vel ergo potest sine novo privilegio vitare omnia venialia collective, quod videtur Vasquez docere : et hoc est contra Concilium Tridentinum. Vel id non valet praestare absque novo privilegio : et ita habet impotentiam nedum consequen­ tem, sed etiam antecedentem, hoc est, de­ fectum virtutis, ac virium ad vitandum omnia, sive ad non deficiendum in aliquo, quod intendimus. 233. Per quod impugnatum manet id, Majnr quod Vasquez asserit de privilegio ad vi- 'impn" tandum venialia : quoniam hoc privile- swtiogium confert homini virtutem ad vitan­ dum omnia venialia collective, quod ex se, et ex communi gratia non poterat : sed hæc impossibilitas sive impotentia non consistebat in carentia cogitationis con­ gruæ, ut nuper ostendimus : ergo privile­ gium non consistit in communicatione prædictæ cogitationis. Confirmatur primo : quia hoc privile- Contir. gium vel consistit in unica cogitatione, vel malnr in pluribus? Non in unica : quia sicut pec- pn ’ cata venialia sunt plura, habentque diversa motiva; ita evitantur per diversas cogita­ tiones congruas. Sed nec consistit in pluri­ bus : quia vel sunt simul ? et ita non poterit intellectus omnibus illis uti : vel dantur successive ? et ita non habetur privilegium usque ad ultimam : hoc autem vel ex eo falsum esse liquet, quod Beata Virgo a sua sanctificatione habuit privilegium, sive potentiam ad vitanda omnia venialia col­ lective, ut constat ex supra dictis. Confirmatur secundo : quia Vasquez senon discernit inter privilegium ad vitanda <,UIH1" omnia venialia, et exercitium actuale vi­ tandi illa, vel saltem asserit illud privile­ gium esso ab hoc exercitio inseparabile; cum illud constituat in cogitationibus con- DE NECESSITATE GRATTE >■ V :î 1 F'* 4« Ί ' T. 1?U gruis, quibus Deus providet omnia venia­ lia vitanda fore de facto : at sic est, quod privilegium seu potestas a 1 vitanda omnia venialia est separabilis ab exercitio vitandi omnia, ut supra ostendimus contra Sua­ rez : optime enim cohæret. quod homo posset vitare omnia venialia, et tamen, quod actu non vitet : sicut potest justus non peccare unquam mortaliter, et nihilomi­ nus peccat : ergo, etc. Tertio. Confirmatur ultimo : quia vel in homine privilegialo ad vitandum omnia venialia datur dispositio aliqua intrinseca petens a Deo continuam communicationem auxilio­ rum, aut sanctarum cogitationum pro vi­ tandis peccatis venialibus : vel nihil intrin­ secum datur, quod id exigat a Deo ? si dicatur primum : ergo in illa intrinseca dispositione consistit hujusmodi privile­ gium, cum sit prima radix exigendi cogita­ tiones congruas, non vero in iis, quæ sup­ ponunt illam radicem, ac proinde et privilegium ad vitandum venialia. Si au­ tem eligatur secundum : ergo homo privi­ légiâtes non habet majorem vim ad vitan­ dum venialia.quam homo non privilégiâtes, sed tantum different ex parte actus secundi, quatenus unus vitat omnia, non vero alius. Cunc. Quod minime congruit verbis Tridentini, TriîL quæ attribuunt homini privilegialo specia­ lem potentiam, qua carent alii : sic enim habet: Si quis dixerit hominem semel justifi­ catum posse in tota vita peccata omnia, etiam venialia vitare, nisi ex speciali Dei pri­ vilegio, etc. Legi234. Ilis ergo, et aliis modis dicendi relic­ tina quæstio- tis respondemus prædictum privilegium «is reso-consistere in aliquo intrinseco, per quod iuiio. fomes exlinguiter vel ligatur. Ita sumitur D.Tho. cx Divo Thoma, in præsenli, et 3 part, quæst. 27, art. 3 et 4. Idemque docent Arauxo Arauxo, in præsenli, dub. 3, in fine, Labat, Curici. d«b. 4, § 5, Curiel, dub. 2, § 3, vers. Dico Montes, secundo, hæc potentia, Montesin. ubi supra num. 10 et alii Thomistæ. Fundamentum hujus resolutionis est : quoniam radix im­ potentia? ad vitanda omnia peccata venialia est fomes peccati, sive appetitus sensitivus effrenis, praeveniens suis motibus, atque obnubilans rationem : ergo privilegium, seu potentia ad diu vitanda omnia venialia consistit in aliquo intrinseco, per quod prae­ dictus fomes extinguatur, vel saltem lige­ tur. Antecedens constat ex supra dictis § 2. Consequentia autem videtur manifesta : quia hujusmodi privilegium, seu potentia I debot excludere, vel saltem ligare radicent oppositae impotentiae. 1 Confirmatur, et simul diluitur tacita ob­ jectio : quia ligato, vel oxtincto fomite, non possunt fieri peccata venialia ex im|»erfeela deliberatione, vel antecedenler ad judicium rationis : hæc quippe peccata sic facta con­ sistunt in molibus, vel in deliberatis appetitus sensitivi, vel ortum trahentibus ex solieitatione illius : ergo licet possint fieri peccata venialia ex genere, et cum perfecta deliberatione, poterunt nihilominus omnia absolute vitari. Probatur consequentia : quia, ut infra dicemus, potest justus ex viri­ bus graliæ commu nis ita segerere.quod nullum peccatum veniale cum perfecta delibe­ ratione committat. Porro hoc intrinsecum, quo asserimus ligari, aut extingui fomitem, non est aliqua forma distincta a gratia habituali sanctifi­ cante ; sed est ipsamet gratia cum quodam speciali modo, per quem ita afficitur, ut subjiciat rationi appetitum sensitivum, impediatque, ne aliquis motus praeveniat ra­ tionem, et illam trahat ad malum. Prædictum autem modum participavit perfecte gratia primorum parentum, et per illum tanquam per dispositionem, autconnolalum constituebatur in ratione justitiæ originalis (neque enim hoc distinguitur specie, et ex parte recti a justitia nostra, sed solum modaliler, et ex parte connotali) unde ex vi illius habuerunt primi homines, et appeti­ tum perfecte subjectum, et potestatem vi­ tandi omnia venialia per longum tempus, ut explicuimus tractatu 13, disp. 16, dubio 1, § 1. Si ergo privilegium ad vitanda venia­ lia, quod Deus potest nunc etiam conferre, in eo consistit, quod communicet gratiam cum aliquo modo intrinseco participante modum justitiæ originalis. Quem si gratia nostra perfecte omnino participet, auferet inclinationem appetitus ad malum : quod vocant Theologi antiqui extinguere fomitem. Si autem non ita perfecte participet, impe­ diet saltem, ne in aliquem motum inordi­ natum prorumpat, licet habeat inclinatio­ nem ad illum : per quod dicunt fomitem ligari. De quo videndus est D. Thom. loco D.ry supra citato eæ 3 parte. 235. Sed objicies : quia si per hoc privi­ legium deberet appetitus sensitivus ligari, L<' ac subjici rationi ; non solum haberet homo potentiam ad non peccandum venialiter, verum etiam haberet impotentiam ad sic peccandum, antequam peccaret mortaliter, DIS!’. JI, DET. VII. et prædictum privilegium amitteret : con­ sequens est absurdum , ut ostendimus num. 230, et constat iu Beata Virgine, quæ heel habuerit prædictum privilegium, ut posset non peccare venialiter, et ut nunquam reipsa peccaverit, potuit tamen venialiter peccare : ergo minus recte rationem prædicli privilegii explicamus. Sequela osten­ ditur : nam ideo D. Thomas in hac 1, 2, pastione 89, articulo 3, probat primum hominem non potuisse in statu innocenti® peccare venialiter, quia in eo statu appeti­ tus erat subjectus rationi : ergo si privile­ gium ad vitanda omnia venialia importat prodictam subjectionem ; sequitur, quod excludat potentiam ad peccandum venia­ liter. tejtii· Respondetur negando sequelam, quam ut “ probatio minime evincit : quia D. Thomas, non ex quacumque subjectione appetitus ad rationem infert impotentiam ad peccandum venialiter, quandiu duraret status : sed id colligit ex perfectissima dispositione prædicli status, ratione cujus appetitus subji­ ciebatur rationi, et in ipsa ratione pars inferior, qnae attendit ad temporalia, subji­ ciebatur parti superiof i,quærespicitæterna, et adhuc in parte superiori non poteral dari ollus defectus, nisi deficiendo prius circa 1 potissimam rationem aeternam, quæ est ultimus linis, ut videri potest in sancto ' Doctore, quæst. 7 de Malo, art. 7 et in 2 disl. 21, quæst. 2. Stante enim hac subjec. tione rationum, et potentiarum, nullam veniale'poterat contingere : non quidem ex indeliberatione, ut ex se liquet : nec etiam ex genere, vel parvitate materiæ .· quia de­ fectus deliberatus circa ultimum finem (qui ut diximus, debebat in eo statu esse primus defectus, atque cæterorum origo) non est levis ex genere suo, nec admittit materiæ parvitatem. Ut autem homo gaudeat privi­ legio ad vitandum venialia, non petit tanI lamperfectionem,acsubordinationem inter vires animæ : sed sufficit,quod habeat appe­ titum rationi subjectum, nullisque illius motibus proveniatur, et stimuletur ad ma­ lum. Cum quo tamen recte stat, quod ex , parte rationis non detur æqualis subordi' natio partis inferioris ad superiorem : sed possit illa pro libito versari circa aliqua temporalia, quæ sunt peccatum veniale vel ex genere suo, velob parvitatem materiæ; quamvis pars superior retineat subjectio­ nem. ac subordinationem Deo debitam. Inde poterii dari peccatum veniale ante Salmanl. Curs, theulog. torn. / V. mortale, ac proinde potentia vitandi venia­ lia non excludet necessario potentiam illam committendi. 23G. Secundo inquiri solet in præsenli, ΛΙΐμ utrum possit justus cum communibus gra­ qira*· liuntia? auxiliis vitare saltern omnia peccata cula. venialia ex genere; licet nequeat vitare ornnia venialia absolute, hoc est, in nullo veniali deficiendo. Pro cujus resolutione animadvertendum est cum Conrado in præ­ Conrad. senli, quod duobus modis potest quis com­ mittere peccata ex genere suo venialia : uno modo cum imperfecta deliberatione, ut cum quis ob minorem advertentia®! pro­ fert mendacium : altero modo cum delibe­ ratione perfecta, ut si quis ex proposito, et cum plena advertentia mentiatur. Quo sup­ posito, opinio satis communis est inter Theologos, quod nequit homo cum com­ munibus gratiæ auxiliis vitare omnia ve­ nialia ex genere, etiamsi loquamur de illis utcommittendis cum deliberatione perfecta. Quod inter alios tuentur Sotus, libro 3, r/e Quorum dam opi­ natura et gratia capite 4, Curiel, in prx- nio. senti,J Arauxo, conclus. 2, et Lorea difficul- Cunei* Soius. Curieltate 3. Quibus favere videtur Divus Tho-Arauxo. Lorca mas, in 2, distinet. 28, questione 1, «r/i-ο,'τΪΐο. culo 2, in corpore, ubi ait : Quod enim non possumus omnia peccata venialia vitare, sed singula, præcipue propter primos motus dici­ tur, ad quos non requiritur deliberatio .con­ sensus, etc. Quibus verbis satis indicat non posse hominem vitare omnia venialia, quæ ex deliberatione fiunt, alias non adderet illam particulam praecipue. 237. Nihilominus satis probabile,i immo SASDlCS* verior • ·ι· i · · i 1 et verosimilius nobis videtur, quod possit tj£ justus per auxilia communia gratiæ vitare longo tempore peccata venialia ex genere, ut committenda cum perfecta deliberatione, vel quod possit, et in idem reddit, ita se habere, ut cum perfecta deliberatione, et ex proposito non peccet venialiter. Ita etiam Durandus, in 2, disl. 28, quæstione 3, Con-Durand, radus, in præsenti, Granadus, ubi supra sectione 5, in fine, Tapia, tom. I Catenæ ^Tapia. moralis libro 5, quæst. 1, articulo 10, num. 9. Favetque Suarez, tom. 2, disputatione 23, j,foba. sect. 4. Fundamentum sumitur ex dictis : tur. quoniam praecipua ratio ad ostendendam impotentiam hominis ad vitandum per longum tempus omnia venialia collective, sumitur ex eo, quod ob corruptionem appe­ titus insurgunt plures motus vitiosi, quos simul ratio compescere non valet, unde in­ fallibiliter deficit in aliquo, ut supra num. DE NECESSITATE GRATIÆ 220 vidimus, ex Divo Thoma : hæc autem ratio non urget in peccatis venialibus ex genere, ut faciendis cum perfecta delibera­ tione, quandoquidem sic considerata nec præveniunl rationem, nec ita frequentia sunt : ergo possumus illa declinare cum communibus gratiæ auxiliis, Bobora- Confirmatur,et declaratur amplius : quotor- niam, ut salvemus veritatem primæ asser­ tionis, quam fides docet, salis superquoest, quod homo nequeat absque peccatis venia­ libus diu vivere : ad quod sufficit impoten­ tia vitandi omnia absolute. Deinde defectibilitas nostra satis ostenditur in eo. quod frequentissime peccemus saltem ex defectu advertentia?, vel ex impetu passionis : ac proinde affatim occurrit Deus providentiae suavi, et communi permittendo defectus indeliberatos, tametsi impediat in aliquibus individuis, et præsertimeximiae sanctitatis, ne aliqua venialia ex proposito, et perfecta deliberatione committant. Nullo ergo auc­ toritatis, vel rationis pondere obligamur ad denegandum justo potestatem, ut valeat dici non peccare venialiter ex perfecta de­ liberatione. Nec Divus Thomas nobis con­ trarius est : quia in illo articulo non loqui­ tur de homine ut adjuto gralia, ut constat ex ipso articulo : nos autem hanc potentiam non tribuimus peccatori, quem fatemur esse impotentem ad vitandum collective, et per longum tempus omnia peccata tam mortalia, quam venialia etiam, ut commit­ tenda ex perfecta deliberatione. Ohice- 238. Sed objicies cum Soto : nam occa,10· siones committendi peccata venialia ex perfecta deliberatione sunt frequentissimæ, et multo plures, quam occasiones peccandi mortaliter : ergo nequit justus habere po­ tentiam, ut in nulla occasione deliberate deficiat: neque id potest suaderi ex potentia, quam habet ad praecavendum mortalia. Deinde hoc ipso, quod sciamus per hæc pec­ cata venialia non impediri amicitiam Dei, nec amitti gratiam, nec incurri pœnam æternam, reddimur promptiores ad illa perpetranda ·, et caremus timoris fræno. quo justi magnopere solent coerceri, ne ad mortalia declinent : ergo dato, quod justus possit cum communibus gratiæ auxiliis diu vitare omnia mortalia ; non tamen omnia venialia, quæ committuntur cum adver­ tentia perfecta. solu'io Respondetur occasiones committendi pec­ cata venialia ex perfecta deliberatione non esse ita frequentes, ut Sotus exaggerat : 271 quamvis enim ea, in quibus venialiter ut­ cumque peccamus, sint innumera ; atta­ men non semper occurrunt, quæ extorquere solicitent consensum ut deliberatum. Et quamvis plures sint occasiones [Uncandi venialiter, quam mortaliter : nihilominus objecta prohibita sub mortali acrius, ac ve­ hementius provocant, quam vetita sub ve­ niali, ut experientia liquet : unde satis com­ pensantur. Ad summum ergo hæc objectio (quod non negamus) convincit ditliciliusesse nullum absolute committere peccatum ve­ niale, quam vitare omnia mortalia. Id autem, quod Solus addit, suadet pro­ fecto non multos esse, qui omnia venialia etiam deliberata vitent, sed mullo plures incurrere illa. In iis enim justis, qui ad perfectionis apicem non aspirant, quos fa­ temur plurimos esse, magna licentia re­ gnat peccandi venialiter , etiamsi adsit advertentia plenissima : satis quippe exis­ timant sibi fore, si divinam amicitiam non violent , et hinc parvi faciunt in minimis delinquere. Cæterum quos perfectionis ar­ dor stimulat, et flamma divinissimæ charitatis accendit, peccata venialia summo­ pere abhorrent, nihiTque magis timent, quam Deum vel in levissimis offendere: unde potius subire mallent mortem, et martyria, quam vel unum peccatum ve­ niale cum perfecta deliberatione commit­ tere. Cujus veritatis fidelissimum testem possumus in medium producere M. N. S. Theresiam, cujus aliqua verba ex libro virp.u perfectionis cap. 41, placuit transcribere:™* quia maximum huic doctrinæ robur adji­ ciunt. De los pecados veniales (inquit accen­ dens sorores ad perfectionis studium) est eis non mucho cuidado de no hazerlos de ad­ vertenda : que de olra suerte, quien estara sin hazer muchos ? Mas ai una advertenda mui pensada, y olra tan de presto, que casi haziendose el pecado venial, advirliendost es Iodo uno, que no nos pudimos calender. Mas pecado mui de advertenda, por mui chico, que sea, Dios nos libre del : queyo no së como tenemos tanto atrevimiento, como es ir contra un tan gran Senor, aunque sea en mui poca cosa : quanto mas, que no ay poco, sien do contra una tan gran Majestad, y viendo, que nos esta mirando. Que esto me parece ά mi es pecado sobre pensado, y conio quien dize : Senor, aunque ospese, haréesto, ya veo que lo veis, y sé que no lo quereis, y Ιο entiendo : mas quiero mas seguir mi cntqjo.y apetito que no vueslra voluntad. Y queen cosa DISP. IJ, DDB. VII. c'a (/«/« suerle fi i poco ? J mi no me parecc bie la culpa sinu mucha, y mui mucha. Hactenus illuminatissima Virgo : quam dum audimus gravitatem culpæ venialis ex deliberatione corninissæ ita accurate perpendenlom, ac refugientem, merito existi­ mamus a prajdictis culpis venialibus ita commissis prorsus déclinasse in notabili aliquo spatio vilæsuæ, maxime vero post­ quam insignem sanctitatis gradum attigit. Idque a fortiori pie credimus de Apostolis, postquam Spiritum sanctum acceperunt, do Joanne Baptista,de Josepho Virginis sponso, Ct aliis personis sanctissimis. 239. Consulto autem in resolutione hujus Μ qiiæsliunculæ diximus, longo fempore, etc. non vero per lotam vitam : quia vix aude­ mus concedere alicui,quod nullum unquam peccatum ex deliberatione commiserit ; licet enim in hoc non inveniamus repugnantiam exparte virium, quas confert gratia com­ munis: tamen ad non peccandum veniali­ ter cum perfecta deliberatione est necessa­ ria debita ponderatio, et sedula consideratio gravitatis peccati venialis, insignisque amor in Deum : quæ non solent haberi statim post usum rationis, sed exposcunt aliquem temporis tractum, in quo plerumque ali­ quod veniale cum plena advertentia com­ mittitur. Et oppositum exposcit insigne privilegium. T»nu 240. Tertia quaestio, quæ solet in præsenti pertractari, est utrum homo justus cam auxiliis, quæ secundum legem ordina— riam solent communicari, possit per ali­ quod breve temporis spatium esse absque omni peccato veniali, tam quoad culpam, quam quoad reatum. Ad quam respondemus οΓλaffirmativo. Ita Divus Thomas, 3 parte, ju-Tit. 79, ari. 4 ad 2, Driedo, libro 1 de gra­ tia et libero arbitrio cap. 5, Solo, de natura, Teo. et gratia, libro 3, capile 4, Vega, lib. 14 in ite.’ Tridenlintim capile 19, Curiel ubi supra, conclus. ultima, Montesinos, num. 17, et communiter Theologi. Probatur primo ex iri sanctis P-atribus : quia ita docent Hicrony£·’·<· mus, libro 3 adversus Pelagianos, cap. 1 et bpi cap. I. Hilarius, Ambrosius, Chrysostomus, Augustinus, libro de natura, et gratia, a capile 62 et alii plures. Secundo : nam cum quis recte dispositus suscipit sacramentum Baptismi,consequitur remissionem omnium peccatorum etiam venialium, nedum quan­ tum ad culpam, sed etiam quantum ad pœnam, ut docent Theologi cum Divo Thoma, 3 par/. ty. 09, articulo 1 et 2. Sed 275 non est necessarium, quod statim peccet : ergo potest existere saltem aliqua brevis temporis morula absque omni peccato ve­ niali. Confirmatur : nam potest quis confiteri • ottfirvenialiacum dolore se extendente ad omnia matio commissa, ut si habeat dolorem ex motivo dcnik reSOlïluniversali, quod sint peccata, et aliqualiter hODiS. Deum offendant : sed in sacramento pœnitentiæ fit remissio omnium peccatorum, quorum pœnitens habet suflicientem dolo­ rem : ergo prædictns homo consequitur remissionem omnium venialium; ac pro­ inde fieri poterit, ut nullum habeat, saltem pro aliquo modico tempore. Adde nonnul­ los fuisse, qui immediate post mortem evo­ larunt in cœlum, ut constat ex historiis Ecclesiasticis, et revelationibus fide dignis : ergo tempore mortis nullum habebant peccatum veniale : alias ab illo deberent in purgatorio mundari. 241. Sed huic doctrinæ oppones auctori- ObJtr. tatem 1 Joann. 1 : Si dixerimus, quoniam tro. , . , . . ΐ IJoan.r. peccatum non habemus, ipsi nos seducimus, et veritas in nobis non est. Si autem posset homo esse per breve tempus absque omni culpa, posset veraciter dicere se nullum ha­ bere peccatum : quod contradicit Apostolo. Unde Augustinus libro de (ide ad Petrum, docet solos pueros baptizatos ante usum ra­ tionis existere absque omni peccato. Confirmatur : quia in Concilio Milevi- CmK tano canon. 8, ditTinitum est, quod omnis Mitcv justus veraciter, et suo nomine debet di­ cere : Dimitte nobis debita nostra : ergo nul­ lum est tempus, in quo justus maneat nu­ dus ab omni culpa veniali ; alias non pro tali duratione recitaret veraciter, et suo no­ mine prædicta verba. Ad hæc : si posset homo vitare, et exuere omnia venialia per aliquod breve tempus, etiam posset per totam vitam, ut continge­ ret casu, quo post usum rationis cito more­ retur, si semel in illa brevi morula non peccaret : hoc autem videtur contra Tridentinum determinans nullum absque speciali privilegio posse vitare omnia venialia per totam vitam : ergo, etc. Ad objectionem palet solutio ex Divo nnuitur. Thoma loco citato ex 3 parte, ubi cum es- ΐ' Τ'ωset hoc argumentum : « Si peccata venialia « per hoc sacramentum (nempe Eucharis­ « tiae) remitterentur, qua ratione remittitur « unum, remittuntur et omnia : sed non « videtur, quod omnia remittantur : quia (f siefrequenter aliquis esset absque omni Z 276 Z 4 m. 7i 1P ’ U 4.Γ? i 1V ‘ ·* J 278 ‘D DE NECESSITATE GKATI.E DISP. H, DUB. VII. tominuitilor confertur justis; an vero sit peceati nomine, cum absolute profertur. ciale privilegium prædicto modo sit perlec­ necessaria alia specialissima, quæ de lege Sed insuper respondemus ad singula testi­ tus juxta illud Apostoli ad Ephesios tertia : h & ordinaria non confertur, non explicat in monia :ad primum dicendum est per illa Non quod jam perfectus sim. Duæ autem 1 illis locis. Sed hoc ultimum satis exprimit verba ul non peccetis, minime designari, priores perfectiones in hac vita haberi pos­ in aliis, quæ pro assertione expendimus : quod possimus omne peccatum ita vitare, sunt, sed non excludunt totaliter peccata et ideo illis standum est. Ambrosius faci­ ut in nullo etiam minimo deficiamus ·, sed venialia. Et de hac perfectione loquuntur lius adhuc explicatur : quia ibi non loqui­ testimonia prædictæ confirmationis; vel de ­ exhortatur Joannes ut peccata, cum actu tur de quibusvis peccatis, sed de delictis ut signant potius finem ad quem debemus as ­ occurrunt (occurrunt autem non collective ex ipsis verbis constat : delicti autem voca­ pirare, et quem consequimur post hanc sed divisim), devitemus : quod fatemur esse bulo inajus quid indicat,quam peccatum ve­ vitam. possibile per vires communes gratiæ. Ad niale. Loquitur etiam Sanctus Pater de Ad secundam dicendum est verba illa secundum dicendum, quod querela? nomine peccatis, quibus simpliciter maculamur, minicæ orationis referri ad singula peccata, intelligiiur grave peccatum, ut docet Au­ ul ipse textus indicat : quod solum adap­ et ad singulas tentationes, quæ occurrunt, gustinus epistola 95. Tertium exponunt Pa­ tari valet mortalibus, ul supra diximus. et prout occurrunt, a quibus hoc modo actres Concilii Tridentini sessione 6,capite 11, Hieronymus denique in loco, qui nobis nimirum, quod hæc facientes, id est opera . coptis potest homo liberari per communia opponitur, solum admittit, quod homo per auxilia gratiæ, quamvis nequeat non in J bona, non peccabitis : quia in operibus bo­ Dei gratiam potest esse sine peccato : an aliquo saltem veniali deficere. Videatur nis non est peccatum, ut determinat Con­ autem possit per totam vitam, an solum etiam Divus Thomas 2,2, quxsliane 83, ar- dt» cilium canone 25, contra Lutherum asse­ per breve tempus, minime determinat ticulu tertio, in corpore ubi per illam vo­ rentem hominem in quolibet opere, quan­ ibi, sed dialogo tertio, ubi nostram do­ cem a malo, intelligit pœnalitalem præscntumvis bono peccare, Quartum autem cet sententiam illis verbis : Hoc est, quod loquitur de peccato simpliciter tali, quod Itis vitæ. Testimonium autem Ecclesiastici a principio tibi dixeram, in nostra esse posi­ quod in eadem confirmatione inseritur, per est mortale. Quibus addimus in iis, et aliis tum voluntate per Dei gratiam non peccare, non peccare in æternum, significat non testimoniis non semper designari aliquod nl liberum servetur arbitrium: sed pro modo, mori in peccato mortali ; finalis enim impræccptum, vel consilium ; sed magissigniet tempore, et fragilitate conditionis huma­ pœnitentia solet vocari peccatum in æter­ ficatur linis utriusque nempe sanctitas, et ns: perpetuitatem autem impeccant ix soli num. quia firmat voluntatem in malo pro emundatio a peccato : hic autem finis non reservari Deo, el ei, qui Verbum caro factum tota æternitate. Ex hoc vero, quod aliqui in habetur perfecte in præsenti vita, sed illum (Sl. Xec quia breve tempus possum, coges scriptura dicantur immaculati, non infer­ speramus in futura beatitudine, cum Deus me, ul jugiter possim. tur, quod caruerint omni culpa veniali: hæc exhibeat sibi Ecclesiam gloriosam non haun· 246. Hæc sunt fundamenta sententiae adenim licet sit defectus secundum quid, non 5ad E- benlcm maculam, nec rugam, ut dicitur 5 ptesios. aj Ephesios. versæ, quæ videbantur aliquid difficultatis inducit simpliciter maculam, ut docet Di­ habere, et quibus oportuit- occurrere. Alia vus Thomas Psalm. 15, ac proinde nec tollit Ad primam confirmationem respondetur Solvitur prima ex Divo Thoma 2, 2, yim/. 26, art. 6, per­ autem argumenta e ratione petita, quæ ur­ a justo, quod possit dici absolute immacula ­ coufirget Vega, eandem prorsus difficultatem tus. Adde etiam justos in hac vita vocari malio. fectionem nostram consistere in unione continent, ac illa, quæ enodavimus dubio etiam immaculatos, non quia tales omnino cum Deo per charitatem : undead totalem quinto, ubi statuimus non inesse homini sint, sed quia ad id tendunt, et desiderant, ut perfectionem requiritur totalis unio ad docet Augustinus, in librode perfectione jusi ivires naturales ad servanda omnia præcepta Deum, et remotio eorum per quæ a Deo se­ /ir.Quomodoexponitur illud : Qui ingreditur naturalia collective per longum tempus, et paramur. Et ideo distinguenda est triplex sine macula : ingredi enim est tendere al nihilomiuus naturaliter teneri ad singula perfectio : alia excludens peccata mortalia, immaculatam vitam. Quod autem parentes divisim, et prout occurrunt : unde super­ per quæ solum corrumpilur charitas : et Baptista? dicantur vivere sine querela, nosvacaneum foret ea in præsenti iterum in­ hæc non solum est possibilis, sed ab omni trædoctrinæ non adversatur : nam querelæ justo le facto habetur. Alia excludens non culcare. vocabulo significatur grave peccatum, ut solum lethalia, sed etiam excludens extrin247. Sed priusquam ab hoc loco discedaseca impedimenta, el occupationes, quibus supra diximus, et infra etiam ostendemus ζ'--mus; ut ea, quæ de Zacharia, et Elizapraepedimur, ne in Deum feramur media ex Augustino. beth obiter, et breviter diximus, melius cognitione, et amore : et hæc non est in intelligantur, et magis constet ad auctoripræcepto, sed est de consilio, habeturque tatem Ambrosii superius inductam ; nesci­ ab aliquibus in hac vita. Alia denique est mus quo fundamento, Vasquez. tomo 2 in 3 perfectio, qua homo Deo conjungitur per parte, disputat. 120, capite quinto, numero affectum inseparabilem ; et hæc nequit ob­ 92, hæc scripserit: Sane scio Augustinum tineri ex communibusgratiæauxiliis in hac libro de natura, el gratia capite G3, putasse vita, sed est propria beatdrum. Inter hu­ Ambrosium in ea fuisse sententia, ut crederet jusmodi autem perfectiones hæc est differen­ Zachariam, el Elisabeth sine peccato usque tia, quod hæc posterior excludit omnia pec­ ad finem vixisse. Et magis nescimus, qua cata venialia, omnemque imperfectionem : animositate adjecerit : Nihilominus ego cen­ unde nullus est in hac vita, qui citra speito Ambrosium id non dixisse, quod ei .1 u- 279 gust inus tribuit. Quoniam in primis a veriritate procul exorbitat Vasquez; deinde loqui­ tur de Augustino cum irreverentia quadam D.Aog. minime dissimulanda. Nam Sanctus Doctor hæc habet : Sanctus autem Ambrosius revera in illo loco, (piem iste commemorat, illis re­ sistit, (pii dicunt hominem non esse posse sine peccato in hac vita. Ut enim ea diceret, acce­ pit occasionem de Zacharia, et Elizabeth, quod in Euangelio commemorati sunt ambu­ lasse in omnibus justificationibus legis sine querela. Nunquid tamen negat gratia Dei fieri per desum Christum Dominum nostrum? Ubi , ul vides, solum referi Ambrosium dixisse, quod potest homo esse in hac vita sine peccato : quod quidem verissimum est, ut constat ex supra dictis numero 240; po­ test enim per breve tempus essemundusab omni culpa. Minime autem ait Augustinus, quod Ambrosius dixerit Zachariam, et Eli­ sabeth, vixisse sine peccato usque ad finem vitæ, ut Vasquez imponit, neque talia verba in Sancio Doclore inveniuntur. Sed dixit, quod Sanctus Ambrosius ad asserendam præmissam sententiam, nempe posse ho­ minem esse in hac vita sine peccato, occa­ sionem acceperat ex his, quæ de Zacharia, et Elisabeth in Evangelio scribuntur : in quo tamen non habetur, quod nunquam peccaverint venialiter. An autem possit ho­ mo esse absque omni peccato tam mortali, quam veniali, tam per breve tempus, quam per longam durationem, tam per gratiam communem, quam per privilegium ; mini­ me determinat Augustinus ibidem , nec refert, quod Ambrosius determinaverit, ut constat tum ex verbis, tum ex ratione Sancti Doctoris : eo quippe tantum collimabat, ut ostenderet esse necessariam gratiam, ut vivamus sine peccato. Censeat ergo Vasquez Ambrosium id non dixisse, quod ei Augusti­ nus tribuit .- nos vero censemus Augustinum id non dixisse, quod ei Vasquez tribuit ; sed esse manifestam imposturam. Quidquid autem Augustinus tribuit Ambrosio, id li­ benter, et reverenter credimus ab Ambro­ sio dictum : et cum dolore legimus, quod Vasquez corrigat Augustinum. Huic enim summi ingenii acumen, et quod praecipuum est, divinae veritatis radius affulsit ; maxi­ me vero in iis, quæ scripsit de gratia, ut vidimus disputatione præcedenti cap. 7. § 1; in illo autem nihil æquale videmùs.quod. revereamur. 248. Adversus primam partem secundae assertionis docent moderni haeretici afiir- J· 280 DE NECESSITATE GRATLE Virginem habuisse Er U r mando Beatissimam contra peccata actualia. Ita Calvinus in harmon. I Mîtes • B circa caput 1 ubi ait : Aon magnopere assertio­ laborandum est, ut Mariam purgemus ab om­ nis Cabin. ni culpa. Sarcerius, in 1 et '2 caput Luc.t, Sarwr. Rrentius, in 12. caput Matth.ri, CenturiaBrent. tores, centur. 1 de vita Mariae, et alii, quorum delirium (quod mirandum est) te­ Gregor. nuit olim, saltem ex parte, Gregorius in 2, Yaibitardislinclione 30, quxslionesecunda. Probatur pruno, primo : quia Beata Virgo videtur humana quadam ambitione petiisse a filio miracuD.cury. ]um Joann. 2. Unde Chrvsostomus homil. 20 versans illa verba : l inum non habent, dicit, quod colebat seipsam clariorem fa­ cere per filium, et fortassis quid humanum patiebatur. Quod etiam videntur signifi­ care Iræneus lib. 3 contra hrreses capite 18, Athanasius, serm. 4 contra Arianum, el ali­ qui alii Patres. Et confirmatur ex verbis Christi Domini : Quid mihi et tibi est mu­ lier? per quæ videtur petitionem matris increpare : increpatio autem supponit ali­ quam culpam. Ke^1;' Respondetur negando antecedens : quia petitio illa Virginis non processit ex ali-( quo ambitioso, et vitioso affectu ; sed ex magna fide, et providentia, ut docent S.P. N. δ·Ρ·>'· Cvrillus, lib.2 in Joann.capite 22 e/24, Di vas D.Bcrn. Iternaraus, sermone 4G in cantic. et aln. Ad auctoritatem Chrysostomi respondet Divus D.Tlw. Thomas, 3 p.qu:r.t.2~,art. 4 ad 3 his verbis: Dicendum, quod in verbis illis Chrysostomus excessit. Possunt tamen exponi, ut intelligaturinea Dominum cohibuisse non inordina­ tum inanis gloria motum quantum ad ipsam, sed id, quod ab aliis posset aestimari. El idem respondendum est ad alios Patres :Sic ThoCauis. mas (inquit optime Canisius, libro quarto, de. Mana Deipara cap. 39) ut doctissimus, da humanissimus Chrysostomum civilior ex­ cusat, satisque suo monet exemplo, quo nos candore in veterum scriptis judicandis, d leniendis potius, quam damnandis illorum dictis, si qu.r occurrant duriuscula, versari debeamus. Porro verba Christi Domini nul­ lam continent reprehensionem : quia ut Justin, recte dixit Justinus Martyr quæst. 136 ad Martyr, gentes : Non verbo matrem objurgavit, qui facto honoravit. Variis autem modis exponuntur a Patri­ Vacquez insurgit bus, ut videre est apud Suarez, torn. 2 in contra D.Aug. 3 parte, disp. 4, sect. 4. Vasquez, ibidem disputat. 120, cap. 4 ubi num. 66, refert expositionem D. Augustini, trad. Set trad. J19 in Joan, el lib. 2 de Symbolo ad Cate- DISP. II, DUB. VII. chu menus cap. 5. Sed S. Doclorcm excludi! Vasquez his verbis : Hrc interpretatio mihi non placeat, et ad marginem, Refellitur, post pauca, Hanc autem expositionem non parum extortam esse quis non videat ? Certe ut verum dicamus, nullus videt, nisi cujus oculos acuunt irreverentia in Patres, elim­ pugnandi libido. Viderunt expositionem Augustini Gregorius, libro 8 , epist, 42. γ·μReda, D. Thomas, Glossa, et alii plures in ^y. locum Joannis, el nullus vidit extortam, sed omnes illam probarunt, et amplexati sunt. Solus est Vasquez, qui corrigat Au­ gustinum, et expositionem novam a nume­ ro 70, excogitet absque ullo Sanctorum pa­ trocinio : sed quam omnes videnlexlorlam. recentem et singularem. Exponit ergo Au­ gustinus illa verba : Quid mihi, et libi est mulier, ita ut referantur ad divinitatem Christi. Petierat enim Vifgo miraculum : et quia virtus faciendi miracula non con­ venit Christo ratione humanitatis, quam accepit a matre, sed per divinitatem, quam habet a patre, ideo dixit : Quid mihi,et tibi, hoc est, Quid mihi tecum est, quod ad mi­ raculum faciendum pertineat? Non enim ex te divinitatem, sed Immanitatem habeo. Adjecitque. Nondum venit hora mea, id est, hora mortis, in qua demonstraturus sum carnis infirmitatem, et quod a te veram hu­ manitatem acceperim : tunc te commen­ dans Joanni, te matrem aperte cognoscam, quam nunc repellere videor. Hæc in sum­ ma Augustinus, et alii Patres : per quæ satis pie, et cohærenter verba Christi Do­ mini declarantur, quin aliquam increpationemconlineant; licet asperitatem specietenus videantur habere. 249. Secundo probatur praedictus error : Alral •·*ι· nam videtur, quod Beata Virgo Christum tatfr publice praedicantem interpellaverit ex humana quadam ambitione, ut satis judicat®'·119 Chrvsostomus, homilia 45, in Matlh. Prop­ ter quod videtur Christus illam acerbe re­ prehendisse illis verbis : Qu.r est mater mea?Matth. 12, Mare. 3, et Luc. 8. Respondetur nullam esse in illo factoc«w:Virginis speciem ambitionis, vel impru- "!J dentiæ : bono enim animo, et convenienti modo quaerebat filium. Sed alii astantes,el audientes sermonem Domini illum intem­ pestive, ac importune allocuti sunt. Cnd» increpatio Christi ad istos, non vero ad ma­ trem directa est. Et forte (quod pluribus Patribus arridet) verba Christi non conti­ nent reprehensionem, sed instructionem. Inde to. pl!l( Inde Hilarius, Canone II, in Maith .docet: Christum non fastidiose de sua mat re sensisse, sed docere voluisse propinquitatis jus, atque nonntn no» jam de conditione nascendi, sed de Ecclesi.T communione, retinendum. Et similia habent Gregorius, hom. 3, in Evang. Jf'J·Bernardus, swm. 2, Dominica 1, post Epi­ phaniam, Ambrosius, lib. 6, in Lucam, et alii Patres. Si autem aliquid aliud Chrysosloinus attribuat Virgini ; respondebimus cum D. Thom. quod excessit. i.j 250. Tertio probatur auctoritate D. Augustini, in lib, quasi. veleris, et novi testat'.û; menti qu.73, ubi ait, quod Beata Virgo in morte Domini stupore quodam dubitavit : el ita interpretatur illa verba : Tuam ipsius animam perlransibit gladius Lucæ 2. Sed dubitare in his, quæ pertinent ad fidem, peccatum est : ergo Beata Virgo non fuit immunis ab omni culpa actuali. irtu- Sed ad hoc optime respondet Divus Thomas, loco citato ex 3 parte ad 2, his verbis : alres summis quidem laudibus praedicant Joannis sanctitatem ; minime vero asserunt eum fuisse ab omni culpa etiam levissima immunem. Nam Gregorius, et Beda, ut probent Joannem injustissime fuisse dam­ natum ad mortem, docent nihil externum commisisse, quod homines offenderet, aut mortem mereretur. Cum quo tamen recte stat, ut aliqua venialia interna commiserit. Unde ipse Bedaexplicans illud Jacobi 3 : In mullis offendimus omnes, docet nullum jus­ tum posse vivere absque omni prorsus pec­ cato, confirmatque ex illo Job 15 : Cadi non sunt mundi in conspectu illius. Auctoritas Athanasii minus adhuc urget : quia crimi­ nis vocabulum soli peccato mortali, proprie loquendo, tribuitur juxta illud Augustini : libro primo, contra duas epistolas Pelagia­ I norum cap. 11 : Multi quippe baptisati fide­ les sunt sine crimine : sine peccato autem in I hac vita minime dixerim. solvun Primam confirmationem respondetur turam- verissimam esse Augustini sententiam : ex ΐ'ϊωκ-ί ea aulem solum haberi, quod possit absque errore de aliquo dici, quod vitaverit omnia venialia ; si ad hoc prix ilegium asserendum exhibeantur sufficientia fundamenta. ILcc autem solum adsunt pro Beata Virgine; non vero pro alio sancto, quantumvis in­ signi, ut constat ex supra dictis. Et ideo quantum ad alias standum est communibus regulis scriptu ræ. Ad secundam respondemus ex hymno Ecclesiae solum haberi, quod Joannes decli­ naverit hominum consortium ad evitandum peccata linguæ; et quod non commiserit peccatum mortale contra castitatem, quod significatur nomine labis : propter quod merito dicitur nivei candoris. Sed minime hinc sequitur, quod non commiserit alia peccata venialia. Ad tertiam negatur consequentia : quia ut Ecclesia celebret nativitatem Joannis; sufficit, quod fuerit in gratia confirmatus ab utero matris suæ : nam hoc ipso habuit sanctitatem inamissibilem ; tametsi per­ mixtam aliquibus culpis levibus : eæ quippe nec destruunt gratiam, nec impe­ diunt confirmationem in illa. 253. Secundo probat eandem sententiam Catharinus hac ratione : quoniam dari ta-^. lem gradum sanctitatis in aliquibus, ut numquam peccaverint venialiter, est sim-ne-se pliciter possibile, ut patet in Beata Vir­ gine : sed alias hoc cedit in majorem glo­ riam Dei, ut ejus virtus declaretur in hoc effectu ; cedit etiam in majorem excellen­ tiam meritorum Christi, ut singularissime in aliquibus resplendeat, et denique cedit in majorem perfectionem Ecclesiae, ut in ea reperiatur gradus adeo singularis sanc­ titatis : ergo asserendum est, quod ita de facto contingat, in personis aliquibus sanc­ tissimis. Respondetur negando consequentiam,Prata· DI». utpote quæ si legitime inferretur ex præmissis, pari modo posset suadere aliquos præter Virginem, fuisse absque originali conceptos, nullum habere fomitem peccati, gaudere innocentia originali, aliaque ha­ bere privilegia : quæ cordatus Theologiis reputat deliria. In iis ergo, quæ ex sola Dei voluntate pendent, non ad argutias nostras; sed ad testimonia divinæ Scripturæ recurrendum est. In hac autem edocemur omnes peccare, nullumque esse, qui a sorde culparum penitus immunis sit. Unde cui non adest oppositum privilegium (quale in sola Beata Virgine prædicat Ec­ clesia) sub communibus regulis debet cen­ seri DISP. II, DUB. VIII. seri comprehensus. Illis autem molivis convenientia.', quæ expendit Catharinus præter alia omnia, quæ supra expendimus, longe præpunderal doctrina Tridentini, s«s«mm5, de. peccato originali numéro 5. I bi dicitur,quod concupiscentia, seu fomes peccati perseverat in baptizatis ad agonem, elcoronam. Stante autem fomite, nulloque accedente fræno specialissimae graliæ ; ne­ queant non insurgere aliqui motus contra rationem : in quorum aliquo necessarium est, quod homo diu vivens quandoque defi­ ciat, et peccet venialiter, ut constat ex supra dictis. DUBIUM VUl. < flrttm homo lapsus, rei in puris constitutus possit absque gratia vincere graves tentaliunes. Hactenus consideravimus vires humanæ naturæ per comparationem ad actus natu­ rales sumptos secundum se, hoc est, secun­ dum difficultatem, quam ex se, et ex pro­ prio objecto aller uni : quæ solet appellari difficultas intrinseca. Superest. investige­ mus jam easdem vires per respectum ad actus ipsos naturales, quatenus induunt majorem difficultatem ex ingruentium lenlationum occursu ; quæ dici consuevit difficultasextrinseca.Sed antequam ad dubii decisionem accedamus, oportet aliqua prælibare, quæ et titulum explicent, el expe­ ditam nobis sternant viam, ut difficultatem prasentem cum majori luce resolvamus. § I· Prxmitlunlur aliqua notabilia. QiM 120. Tentare, ut observat Divus Thomas, '££'· l,quxst. Il l, articulo 5, est experimentum sumere de aliquo, ul sciatur aliquid circa ipsum : et ideo finis proximus cujuslibet tentation is est scientia. Finii autem remo­ tus potest esse duplex, bonus scilicet, cum quis experiri vult virtutem alterius, ut eum promoveat ad majus bonum : malus vero, quando id præstat, ul ipsum subver­ su tat, deprimat, ac decipiat. Unde Augusti­ nus, libro 2, de consensu Euangelistarum cap. 30, distinguit duplex genus lentationum, unum ad probandum, alterum ad seducendum. Quod in causa est, ut sacra Scriptura aliquando neget Deum homines 283 lentare, ul repolit Jacob 1 : Nemo cum ten-Jacob.i. lalur, dicat, quoniam a Dm leniatur. Deus enim intentator malorum est. Ipse autem ne­ minem lentat. Quia videlicet, Deus neminem ea intentione probat laboribus, aut alio modo; ul intendat subversionem, ac pecca­ tum illius juxla illud 1, Petri 3: Deus nemi--pcu.3. nem vult perire. Quandoque vero asserit, quod Deus nos tentai, ut Genes. 21: Tenia- Genes. vit Deus Abraham, et Deut. 8 : Adduxit te 8. Dominus quadraginta annis per desertum, ut affligeret te atque lentaret. Quia nimirum intendebat, ut per illorum certaminum, et calamitatum victoriam virtus eorum appa­ reret : non quia Deus per hujusmodi expe­ rimenta aliquam sibi scientiam, quæ, ut diximus, solet esse finis tenlalionis, com­ paret; sed quoniam intendit, et facit, quod alii sciant. Quod recte notavit D. Thomas D.Tho. loco citato, his verbis : Deus tentare dicitur, ut sciat eo modo loquendi, quo dicitur scire, quod facit alios scire: unde dicitur Deut. 13 : Tentât cos Dominus Deus vester, ut pa­ lam fiat, utrum diligatis eum.. Et in 2, dis­ tinet. 21, quxsl. 1, art. 1, inquit: Non ad hoc Deus lentavit Abraham, ut fidei ejus co­ gnitionem acciperet, quam prius nesciebat; sed ut aliis manifesta esset in exemplum. Et de hujusmodi lentatione, seu examine ad laudem lentati, et exemplum aliorum non procedit præsens difficultas, ut ex se liquet; sed de tenlalione ad peccatum inducente. 255. Tentare autem homines ad nocen- Produm, el peccandum proprium est diaboli : quia diabolus, inquit Sanctus Doctor loco æn^c3_ citato ex 1 parle, semper tentât, ut noceat tam. in peccatum pricipilando : et secundum hoc D TI,°· dicitur proprium officium ejus tentare. Quod satis exprimit divina Scriptura, cum tentatoris nomen antonomastice diabolo attri­ buit, ut 1, ad Thessal. 3: Ne forte lentaverit ia(j vos is, qui lentat, id est, diabolus (inquit Tlies.3. glossa interi inealis), cujus officium est len­ tare, et 1 Petri, 5, appellatur per excellen-1 Petri 5. tiam adversarius noster. Cujus ardens no­ cendi studium, et innumeras lentandi artes non est, qui satis possit exprimere ; quam­ vis non nihil declarat B. Ambrosius, lib. 1, D Alllb in Luc. his verbis : « Multi laquei, quocum« que progredimur, tenduntur a diabolo : « laquei in corpore, laquei in lege, laquei « in pinnis templorum, laquei in crepidi« nibus parietum, laquei in Philosophis, « laquei in cupiditatibus, laqueus in pecu« nia, laqueus in religione, laqueus instu« dio castitatis. Exiguis enim momentis 281 DE NECESSITATE GRATI E. « mens inclinatur humana, et huc, atque « illuc pro versutia suadentis frequenter impellitur. Videt aliquem diabolus reli« giosum virum Deo venerabili 1er deferen­ tem; in ipsa eqm religione supplantat, « etc. * Hujus autem iniquissimi studii ratio triplex potissimam designari potest : prima odium in creatorem ; secunda invidia i in hominem ; el tertia desperatio propriæ I salutis, ut desumitur ex Augustino in lib. ! quzst.de veteri Testamento qu-rsiione 2, et ! de utroque mixtim quzstione 115. Alia. Quasi vero huic potenti nostrum a Ivor- ! sario vires defecerint, suppetias quamtna- j tcnuiio- ximas illi deferunt alii duo ingratissimi UCS. anima? hostes, caro videlicet, et mundus : | unde communiter Theologi recensent hos ! tres salutis nostræ inimicos. Porro mundi nomine ea intelliguntur impedimenta boni, et incentiva mali, quæ ex hominum con­ victu, et mundi pompa animum alliciunt ad vitia, vel ab studio boni disjiciunt. Quo n.Aa? sensu Augustinus serm. 12, de sanctis: Du­ plicem. inquit, mundus aciem producit con­ tra militem Christi. Blanditur, ut decipiat : terret, ut frangat. Carnis autem vocabulo significatur pars hominis inferior, vel ap­ petitus sensitivus, qui ad delectabilia se- I eundum sensum, et rationi, ac legi frequen­ ter adversa vehementer propendit : unde molestissimum bellum parti superiori inAdBom. dllcjt juxta ipud Apostoli ad Rom. 7 : Sentio aliam legem in membris meis repugnantem legi mentis mez, et captivantem me in lege Ad fiat. peccati, quz est in membris meis, el ad Galat. 5. 5 : Caro concupiscit adversus spiritum, el spiritus adversus carnem. Quod perpen­ D.Ad-· dens Augustinus de verb. Apost. sermone 43 : I idole, inquit, quale bellum proposuit, (pialem ricam. Dicuntur autem mundus, et caro tenture, non quia directe, et per se intendant, quod peccemus; hoc quippe so­ lius diaboli est, vel hominis diabolici : sed quia vel malo exemplo, aut pravis motibus nos trahunt ad objecta, quæ alias solent esse prohibita : in quorum proinde prosecutione, vel refutatione apparet hominis virtus, vel D.iho. infirmitas, ut observavit D. Thom, loco jam citatoex prima parte his verbis : Caro etiam, el mundus dicuntur lentare instrumenta liter, seu materialiter, in quantum scilicet potest cognosci, qualis sit homo, ex hoc, quod sequi­ tur, vel repugnat concupiscent iis carnis, et ex /hic, quod contemnit prospera mundi et ad­ versa. 256. Quamvis autem præsens dubium posset omnes has lentat tones amplecti ; con- it , ; suito nihilominus eas, quæ a diabolo sunt, I ab illo duximus relegare. Quoniam in pr.esenti investigamus vires hominis pure naturales, et qua? ipsi competerent, lamin ** statu naturæ puræ, quam in statu naturæ lapsæ : ac proinde debemus illas conferre cum illis tentationibus, quæ utriqne statui sunt commune et valent in uno ac allero statu secundum providentiam communem occurrere. Si autem homo in puris naturali­ bus conderetur, verosiiniliusest, quod non lentaretur a diabolo. Tum quia diabolus lentat hominem propter odium Dei auctoris supernaluralis, et ut hominem impediat a bealitudinis supernaluralis consecutione : homo autem in puris naturalibus constitu­ tus, nec Deum ut auctorem supernaturalem respiceret, nec in bealitudinemsupernatu­ ralem tenderet. Turn etiam quia tentatio a diabolo non est mere naturalis, sed est bel­ lum ultra, vel supra naturam ex altiori providentia permissum, ut bene observa­ runt Caietanus in hac quæst. art. 2, tertium fundamentum dicitur, Alvarez lib. fiespons. cap. 4, num. 17, et Suarez tom. 1. Swe· de Gratia lib. 1, cap. 23, num. 3; at in pu­ ris naturalibus nihil esset supra, vel con­ tra naturam hominis, sed juxta illam gu­ bernaretur a Deo. Tum denique, et præeipue, quoniam ex suppositione, quod Deus decerneret nullum gratiæ auxilium con­ ferre homini, ut utique statueret, si illum in puris naturalibus conderet ; ad suavem illius providentiam spectabat nullatenus permittere, quod versutissimus, ac potentissimus hostis diabolus eum tentationibus urgeret, et ab illo statu in alium deterio­ rem brevi, ac facile dejiceret. Incredibile quippe videtur, quod Deus optimus ex una parte nullas vires indebitas homini confer­ ret, vel promitteret, et ex alia parte expo­ neret hominem tentationibus illius hostis, cui nulla potestas comparatur super terram, ut dicitur Jacob. 4 et 5. Quæ omnia salis evincunt hominem conditum in puris na­ turalibus non potuisse, servata communi, ac suavi Dei providentia, esse subjectum diaboli tentationibus. Idque videtur aperle supponere August. Psalm. 61, circa finem, dak. ubi inquit : Quod Deus, (pii dat diabolo li­ centiam lentandi, dat lentatis misericordiam, hoc est, gratiam. Et ideo hujus tentationis I victoria Deo specialiter attribuitur juxta I illud Apost. Roman, ultimo : Deus conterat « Salonam sub pedibus cestris. Unde absque dubio J i i disp u. ni B. VIII. dubio si nun conferret homini ni eo statu graiiam : minime daret diabolo, ut eum lentaret, licentiam. rr»y;· 257. Propter hæc igitur removenda, et ^excludenda eslab hoc dubio tentatio, quæ ^'“inducitur a diabolo. Et pari ratione omitfcwsa lereoportet tentationos, quæ urgent contra '‘^•‘liiiein supernaluralem. Tum quia hujus­ modi tentaliones non essent in statu naluræpuræ ; siquidem ut supponitur, natura in prædieto statu nec intrinsece, neque extrinsece ad prædictum finem ordinaretur. Tum etiam quia tentatio ad omittendum actum supernaluralem, quando urget prae­ ceptum pro illius elicientia, non potest superari nisi per positionem prædicti ac­ tus: constat autem actum supernaluralem non posse elici absque gratia : unde cer­ tum est ad vincendam prædictam tentationem, et alias similes circa supernaturalia, non sufficere vires naturæ. Quamobrem re­ lictis hujusmodi tentationibus, procedit praesens difficultas circa tertiationes carnis, et mundi, quæ sunt contra legem, el finem ordinis naturalis : eæ quippe independenterab hostilitate diaboli, comitantur natu­ ram humanam sibi relictam, el urgerent ho­ minem, si conderetur in puris. Quod recte int- vidit D. Thomas supra quxst. 80, art. 4, ubiloquens de diabolo inquit : Directe au­ tem non esi causa, omnium peccatorum hu­ manorum, ita quod singula peccata persuailtat. Quod Origencs probat ex hoc, quod (liamsi diabolus non esset, homines haberent appetitum ciborum, venereorum, et similium: yii posset esse inordinatus·, nisi ratione ordi­ naretur: quod subjacet libero arbitrio. Idque satis liquet ex eo, quod natura humana sibi relicta est quasi divisa in duos appe­ titus inter se contrarios, quorum unus scilicet rationalis tendit in bonum con­ forme rationi ; alter vero, nempe sensiti­ vus, inclinat ad bonum consonum sensui, quod frequenter rationi contrarium est. bnde oritur rebellio appetitus sensitivi contra rationem, et quod eam ad malum : vehementi lentatione sollicitet. Accedit I etiam, quod homini in puris constituto eadem motiva tam ex parte carnis, quam mundi sese offerrent, quæ de facto occur­ runt, utputa delectabilia secundum lactum, maximi honores, graves injuriæ, amor fdiorum, timor mortis, appetitus vindicta?, et alia hujusmodi, quæ illum vel ad malum vetitum traherent, vel a bono præcepto removerent, ut consideranti constabit. 28 5 258. Deinde observandum est quod ten-reuuiio latio tam carnis, quam mundi bipartitur a^asg^‘ in gravem, et levem, ut desumitur ex illo alia iePauli 1 ad Corinth. 10: Tentatio vos non j adCor. apprehendat, nisi humana : fidelis autem l0· Deus, qui non patietur vos lentari supra id quod potestis. Ubi satis aperte significat Apostolus dari aliquam tenlalionem levem, quam vocat humanam : alias vero esse gra­ viores, quibus Deus, inquit, non permittet eos lentari, ut observat Chrysost. homil· 24, in priorem ad Corinth. Quæ differentia non sumitur præcipue ex parte materia, quasi illa sit tentatio gravis, quæ incitat ad grave malum perpetrandum, vel ad magnum omittendum ; illa vero levis, quæ versatur circa levia : nam certum est in materia gravi posse leves tenlationes inve­ niri, ut apparet in justo, cui motivum pa­ rum urgens occurrat ad odium Dei. UndeQuæteuprædicta distinctio magis ex modo desumenda est : nam illa dicitur tentatio levis, gravi*, quæ offert ex parte intellectus remissam suasionem, ac motiva parum urgentia, ex parte vero voluntatis, aut appetitus debilem inclinationem. Gravis autem tentatio di­ citur, quæ vehementer sollicitat, et propter ingentem propensionem affectus ad objec­ tum, quod proponitur; et propter magna motiva, homini occurrunt ad deserendum bonum rationis, et amplectendum malum illi contrarium. Sic enim utramque tentalionem, describunt communiter Doctores. 259. Quibus tamen, et magis rationi suarii contrarius est in hac parte Suarez lib. 1, de rtfo.U' gratia, cap. 23, num. 2, ubi inquit : Ten­ tatio levis dicitur, qux vel ex parte intellec­ tus parvam, vel inefficacem habet suasionem, vel appetitus debilem inclinationem : vel etiam est levis, qux ad momentum, seu bre­ vissimo tempore durat, quamvis alioqui in­ tensa, seu vehemens videatur. Gravis autem dicitur, qux pertinaciter suadet multo tem­ pore constanter, ac moleste. Et cap. 24 se­ quenti num. 34, amplius se explicat di­ cens : fiespuns. cap. 4. Coimm Probatur unica,et fundamentali ratione : 'quoniam homo constitutus in puris naturaIom· libus tenetur resistere gravibus tentationibus contra legem naturalem,seu,quod idem est, tenetur servare præcepta naturalia, quantumvis ad eorum trangressionem ve­ hementibus tentationibus urgeretur : at in prædicto statu nullis viribus sibi gratuito superadditis gauderet ; sed tantum propriis : ergo posset per vires proprias, et absque gratia superare tentationes graves, quæ tunc occurrerent. Major est certa. Minor etiam constat ex supradictis disp. 1, cap. 2, ubi prædictum purorum naturalium statum descripsimus. Consequentia autem liquet : quia nullus tenetur ad id, quod per nullam ». .uu, potentiam potest juxta illud August, in lib. de duabus animabas : Peccati reum tenere quemquam, quia non fecit, quod facere non potuit, summx iniquitatis, ct insanix est : ergo si homo tenebatur vincere graves ten­ tationes; et ad id præstandum non recipie­ bat gratiam, poterat utique illas vincere per naturam. 2G3. Huic tamen rationi potest occurri Prima respon­ pluribus viis, quas expendemus, ut præclusio. damus, et ex earum confutatione magis appareat veritas nostræ assertionis. Primo ergo respondebis negando minorem : quia ex suppositione, quod homo conditus in puris teneretur resistere gravibus tentatio­ nibus; teneretur etiam Deus conferre, vel saltem offerre illi auxilia sufficientia ad Cone. resistendum. Deus enim, ut inquit, Trident, Trnl. sess. 6, cap. 11, impossibilia non jubet, sed jubendo monet, ct facere, quod possis, el petere, quod non possis, et adjuvat, ut possis. Quamobrem cum homo in puris conditus esset maxime defectibilis, imparque ponderi gra­ vium tentationum, ad providentiam Dei spectabat illum auxiliis suægratiæ adjuvare. Unde non sequitur, quod solis suis viribus potuerit, et debuerit superare graves ten­ tationes. Nec posset dici, inquit Suarez prolog. 4, cap. 2, num. 15, in fine, illam providen­ tiam non esse debitam ex parte ipsius na­ turæ; sed solum veluti ex naturali miseri­ cordia Dei quia talis natura esset indigens; et divinæ sapientiæ, ac liberalitati omnino consentaneum esset, ut illi provideret.Quod late prosequitur lib. du necessitate gratis, cap. 28, ubi prædicta via salvare contendit hominem in prædicto statu constitutum potuisse observare lutam legem naturæ, et consequi ultimum finem naturalem. Addit etiam M. Joannes a S. Thuma intet* præsenti disp. 19, art. 4, § Ad tertium di-^r^. cilur, quod Deus pér suam legem naturalem potest obligare ad aliquid impossibile, per saw naturam gratia destitutam ; possibiletamen per gratiam. Unde sicut si Deus juberet, ut videremus : non juberet ut videremus sine luce, sed ea mediante : ita potest obligare ad aliquid, quod fieri absque gratia non potest : quia non praecipit, ut illud exequamur per solam naturam, sed per naturam adjutam gratia. Quocirca ex eo, quod homo lege naturali teneatur resistere gravibus tentationibus, minime infertur, quod id præstare queat absque divinæ gratiæ adju­ torio. Eudem modo respondet Gonet in præ- God senti disput. 1, artic. 6, § 3, et Godoy disput. 43, § 4. ί Cæterum insufficientia hujus solutionis ia«facile ostendi potest : quoniam etsi verum sit, quod sicut homo conditus in puris tene­ tur resistere gravibus tentationibus contra legem naturalem; ita etiam Deus deberet conferre illi vires, atque auxilia sufficientia ad resistendum : falsum tamen, quod hu­ jusmodi vires, et auxilia haberent rationem gratiæ specialis. Nam homo in puris natu­ ralibus constitutus nullum haberet donum distinctum a dono creationis, et ab illis, quæ humanæ naturæ ex generali providen­ tia debentur : in hoc quippe consistit status purorum, ut loco supra citato descripsimus, quod videlicet natura humana relinquatur sibi, et cum sibi propriis : ergo quidquid confertur naturæ existent! in prædicto statu, non haberet rationem gratiæ specialis. Atqui non posset non Deus illi communicare vires, et auxilia sufficientia ad resistendum gravibus tentationibus, ut hæc solutio ad­ mittit : ergo natura in puris constituta pos­ set resistere gravibus tentationibus absque speciali gratia, adeoque per proprias vires. Porro dicere, quod prædicta auxilia habent rationem gratiæ, eo quod communicentur naturæ debili, ac impari ad resistendum gravibus tentationibus, est manifesta petitio principii, ut consideranti constabit : id quippe est, quod revocatur ad examen in præsenti. an videlicet natura constituta in puris naturalibus habeat tales vires ad resistendum gravibus tentationibus, ut petat auxilia, seu concursum Dei ad hoc, quod actu DISP. II, DDB. VIH. actu resistat. Si enim illa petit, ut nos con­ tendimus, sequitur prædicta auxilia non habere rationem gratiæ specialis, sed per­ linere ad communem illius status providen­ tiam; atque ideo naturam in eo constitutam posse citra specialem gratiam resistere gravibus tentationibus. «dr- Confirmatur, el explicatur primo : nam potuit Deus producere naturam humanam, quin illi conferret, vel offerret aliquam gra­ tiam specialem :sed natura humana carens omnigratiaaccepta,vel promissa,adhuc tene­ retur resistere gravibus tentationibus : ergo sic destituta haberet potentiam ad resisten­ dum : ergo hujusmodi potentia conveniret illi ex propriis, et independenter a gratia. Utraque consequentia liquet ex præmissis. Major etiam patet ex terminis : nam potest Deus producere naturam, et ei denegare id, quod non debetur illi. Si enim est inde­ bitum, non est necessarium, quod confera­ tur. Minor autem constat : quoniam etsi natura destitueretur omni gratia, adhuc re­ tineret lumen naturale dictans, verbi gra­ tia, quod odium Dei est malum, per quod lumen intimatur nobis lex naturalis pro­ hibens prædictum odium : ergo adhuc ho­ mo teneretur non odisse Deum, quantumvis gravis tentatio ad prædictum odium ur­ geret. Lxn· 264. Confirmatur secundo : quoniam fæ. obligatio resistendi gravibus tentationibus nequit separari a potentia su flicienti ad prædictam resistentiam ; sed hæc illam indi­ vulse comitatur : nemo enim tenetur ad impossibile : sed obligatio resistendi gra­ vibus tentationibus contra legem naturalem est separabilis ob omni gratia data, vel præparata, aut promissa : ergo potest dari potentia sufficiens ad resistendum gravibus tentationibus, separata, et independons a gratia speciali : ergo natura in puris natu­ ralibus, quantumvis esset destituta omni gratia, adhuc posset resistere gravibus ten­ tationibus contra legem naturalem. Utraqueeonsequentia liquet ex præmissis.Minor autem suadetur : tum quia prædicta obli­ gatio servandi legem naturalem, proindeque resistendi gravibus tentationibus adversus ill am necessario com i tatu r c rea t u ram rationalem : gratia autem hoc ipso, quod gratia sit, non connectitur necessario cum créalura; alias jam non esset gratia super­ addita, sed accidens connaturale insepara­ bile, ut liquet ex terminis : ergo prædicta obligatio est separabilis ab omni gratia Salmant. Curs, theoloy. tom. IX. 289 data, vol promissa. Tum etiam, quianatura humana co ipso, quod producatur, et con­ servetur a Deo, petit per se loquendo regi, ac gubernari ab illo per legem naturalem, atque ideo obligari ad resistendum gravibus tentationibus contra ipsam legem : atqui non exigit gratiam ; cum hæc sit supra de­ bitum, ac exigentiam naturæ ·. ergo præ­ dicta obligatio, et gratia sunt ab invicem separabiles. Confirmatur tertio, et simul præcluditur Major illa evasio Suarii : quia in præsenti non investigamus, quid posset Deusmisericorditer sionis communicare naturæ in puris constituto; sed quid deberet ex vi prædictæ productio­ nis, ac institutionis illi conferre : atqui po­ tuit Deus producere naturam humanam relinquendo illam ex una parte cum obli­ gatione resistendi gravibus tentationibus ; siquidem hujusmodi obligatio necessario connectitur cum illa; et ex alia parte ne­ gare illi omnem gratiam superadditam ; quandoquidem hæc non habet cum illa ne­ cessariam connexionem, ut constat ex dic­ tis : ergo quidquid sit, an Deus conferret illi naturæ aliqua auxilia indebita, quibus facilius posset servare legem naturalem, nihilominus independenter ab iis auxiliis, debet salvari potentia ad servandam legem naturalem, et resistendum gravibus ten­ tationibus contra illam. Eo vel maxime, quod ubi obligatio est certa, non oportet recurrere ad potentiam incertam : obliga­ tio autem resistendi gravibus tentationibus certo urget instatu naturæ condite in puris: collatio autem gratiæ non esset certa, cum nec esset debita, nec exacta, nec necessario promissa : ergo ad salvandam potentiam resistendi gravibus tentationibus in illo statu, non recte recurritur ad auxilia gra­ tiæ. 265. Per quod etiam manet impugnatum Aiiquoid, quod additur ex Joanne a S. Thoma quoniam etsi verum sit, quod possit Deus turn insuffi­ obligare ad aliquid impossibile per natu­ ciens. ram, quando dat, præparat, aut promittit gratiam, ut possimus peream id, quod per naturam non possumus : quo sensu dicebat Apostolus ad Philip. 4: Omnia possum in eo, Ad qui me confortat : nihilominus quando1 llllip·4, Deus ex una parte praecipit aliquid, et ex alia nullam dat, vel promittit gratiam ; ne­ cessario est concedendum illud fieri posse per naturam : alias obligaret Deus ad ali­ quid simpliciter impossibile respectu sub­ jecti obligati, quod est absurdum. Cum 21 >î 290 DE NECESSITATE GRATI.E ergo Deus potest constituere naturam in puris naturalibus, et relinquere illam abs- · que ullo prorsus dono superaddito gratiæ datæ, vel promisse, ut nuper ostendimus, et late statuimus loc. s.rpe citato : et alias valeret Deus hominem in prædicto statu constitutum obligare, et de fato obligaret, ad observationem legis naturalis, et resis­ tendum tentationibus ei oppositis : neces­ sario infertur hominem ita conditum, at­ que obligatum potuisse per vires naturales resistere tentationibus gravibus, quæ tunc occurrerent : quippe ex opposito fieret ho­ minem teneri ad aliquid sibi impossibile simpliciter secundum dispositionem, ac providentiam illius status ; quod nemo ad­ mittet. Id, quod vel ipso exemplo in con­ trarium adducto convincitur : si Deus ex una parte decerneret nullam homini con­ ferre gratiam, et ex alia juberet elicere vi­ sionem ·, optime colligeremus lucem ad videndum necessariam, non esse gratiam ; sed aliquid homini debitum, ac connaturale. Notacif- 266. Cum autem asserimus hominem in mamas-'Pur*s constitutum adstringi lege naturali, Τηΐοίϊ^θ* lencr* ad resistendum tentationibus illi genium.oppositis; loquimur de praeceptis natura­ libus primariis, quæ ipsam naturam hu­ manam necessario comitantur ubique, et quæ per ipsum naturale rationis lumen Psalm.4. promulgantur juxta illud Psalm. 4: Signa­ tum est super nos lumen vultus tui Domine : qualia esse decem præcepta Decalogi (ex­ cepta circumstantia sabathi, quæ partira moralis, partira cæremonialis est) docet D.Tho. D. Thomas supra quxst. 100, art. 1 el 2, ‘2, quxst. 122, art. 1, ubi inquit : Prxcepta Decalogi sunt prima principia legis, et quibus statim ratio naturalisassentit, sicut manifes­ tissimis principiis. Potest vero Deus (quod non renuimus) etiam ut auctor naturæ im­ ponere alia præcepta circa actus naturales, quæ non valeant adimpleri absque gratia entitative naturali, utputa obligare ad amo­ rem ipsius Dei firmum, diuturnum, et non interruptum. Sed data prædicta hypothesi, necessario præpararet, aut daret gratiam sufficientem ad tales actus : in quibus proinde verificarelur doctrina evasionis, quam impugnamus. Id autem minime con­ tingeret in statu naturæ puræ : quippe in eo nec conferretur gratia, nec obligaretur homo ad ea, pro quibus gratia desideratur, ut constat ex dictis. Respondebis secundo nostræ rationi, negando, quod in statu naturæ puræ occur-Semù rerent homini graves tentationes, quas dej vinceret ; nam ex suppositione, quod Deus ’ nullam homini conferret, aut præpararet gratiam, per quam illius infirmitati suc­ curreret ; ad suavem ejus providentiam spectabat non permittere, quod ulla gravis tentatio hominem impugnaret, a qua infallibiliter sciebat superandum fore si suis viribus, quæ debilissima) forent, relinque­ retur. Par quippe erat impedire bellum in­ ter hominem infirmum, ac tentationem fortem, ut aequalitas servaretur inter pu­ gnantes. Atque ideo solum permitteret leves tentationes, quæ cum debili hominis in puris constituti virtute proportionem habe­ rent. Et plane, quod concupiscentia, quæ est præcipuus hostis, hominem de facto suis motibus impugnans, non eum urgeret in prædicto statu constitutum, videtur signi­ ficari a I). Thoma supra quxsl. 81, ari. 3 D.Th ad 1, ubi inquit : .-Id primum ergo di­ cendum, quod quia in homine concupisci­ bilis naturaliter regitur ratione, in tan­ tum concupiscere est homini naturale, in quantum est secundum rationis ordinem : concupiscentia autem, qux transcendit limi­ tes rationis, inest homini contra naturam. Et similia habet quxst. 91, art. 6 ad 3. Cum ergo homo in puris constitutus habeat ea, quæ sunt sibi connaturalia , secus vero illud, quod est contra naturam : sequitur, quod in prædicto statu concupisceret secun­ dum regulas rationis : unde nulla, vel saltem gravi concupiscentiæ tenlatione tur­ baretur. Porro si ab hujus potentissimi inimici incursibus exemptus foret ; nulla esset ratio, cur tentationibus mundi sub­ jectus esset. Et ita opinantur aliqui apud Bellarminum de Gratia primi hominis lib. unico cap. 5, et Suarium prolog. 4, cap. 2. 268. Hæc vero solutio non minus, ac prae-Cata· cedens, principium petit, dum adstruitab- ljr‘ futuras esse tentationes graves in statu na­ turæ puræ,eo quod non suppeterent homini vires sufficientes ad illas superandas ; cum tamen de hoc sit controversia. Et deinde falsam absque dubio continet doctrinam, quam facile est impugnare. Tum quia con­ fundit statum naturæ in puris cum statu naturæ integræ: inter quos dari latum dis­ crimen supra ostendimus disp. 1, cap. 2. Tum etiam, quia Deus servata communi na­ turali providentia, potuit homini denegare omnem gratiam superadditam dono crea­ tionis; eo quod gratia, etiam attenta com­ muni t DIS!’. II, DUB. VIII. muni naturali providentia, non debetur; alias non esset gratia : sed hominem non pati graves tentationes est magna gratia : ergo posset Deus denegare, et de facto denegaret prædictum privilegium homini condito in puris. Tum præterea, nam in prædicto statu adessent principia intrinseca, quæ de facto excitant graves tentationes ; siquidem homo ex una parte haberet appetitum rationa­ lem, qui tendit ad bonum rationi conso­ num ; et ex alia haberet appetitum sensi­ tivum, qui inclinat ad bonum sensibile, ac rationi frequenter contrarium : unde fieret, quod etiam reluctantem rationem appetitus allicere conaretur ad approbationem, et prosecutionem boni sensibilis, quantumvis lege prohibiti, quæ esset, ut ex se constat, gravis, molesta, ac periculosa tentatio. Tum denique, quoniam servata communi pro­ videntia illius status, occurrerent homini objecta vehementer allicientia ad actum peccaminosum, utputa pulchritudo corpo­ rum, el alia delectabilia secundum tactum : occurreret etiam amor vilæ, aut filiorum, qui frequenter movet ad comparandas di­ vitias ultra justitiae, atque rationis limites : occurreret præterea honoris, ac famæ avi­ ditas, ob quæ consequenda non refugit homo injustissima facinora committere. Hæc, in­ quam, omnia tunc occurrerent; cum fun­ dentur in ipsa natura, et modo vivendi ho­ minibus connatural!, ut satis præsentis status decursus ostendit, et docuerunt anti­ qui Philosophi, qui nec vires gratiæ, nec peccatum originale deprehendebant ; sed solam naturam secundum sibi propria con­ siderabant : et tamen prædictos defectus cognoverunt, ut videre est apud Aristot. Ρλ· ib. 2 Ethic, et 1 Politic, cap. 2, et Cicer. lib. 3 de Republica. ïitj 269. Ea autem, quæ prædicta solutio in sui favorem adducit, nullius roboris sunt : ^•/-•quoniam etsi Deus nullam homini confer«4 ret gratiam, nec illum a tentationum eximeret incursibus, neutiquam iniquitatis ar­ guendus foret; cum nec gratia, nec immu­ nitas a tentationibus debeatur humanæ naturæ, sed sit supra exigentiam illius. Quo ta. sensu dixit August, lib. 1 Retract, cap. 9 : Ignorantia, et difficultas, etsi essent hominis primordia naturalia; nec sic. culpandus Deus; sed laudandus esset. Quia videlicet ignoran­ tia, ac difficultas non imprimuntur natura a Deo. quasi ab extrinseco, et ut vitium superadditum :sed sunldefectus consequen­ tes naturaliter naturam humanam sibi re­ 291 lictam, sicut rubigo comitatur ferrum : et aliæ imperfectiones alias naturas. Nec D. Thomas nobiscontrariusest,cumdocet,quod concupiscere transcendendo limites ratio­ nis inest homini contra naturam : quoniam, ut observavimus ad prxdict. art. per ly con­ tra naturam solum designat S. Doctor na­ turam secundum inclinationem, quam ei indit Auctor naturæ, quæ inclinatio solum est ad appetendum secundum regulas ra­ tionis; minime vero ad concupiscendum ultra rationis limites. Cum quo tamen recte stat, quod insit naturaliter naturæ humanæ appetitus boni sensibilis, quantumvis legi, atque rationi contrarii : quia hujusmodi defectus non debet refundi in Deum naturæ auctorem, sed in ipsammet naturam, se­ cundum quod ex se est defectibilis, quia facta est exnihilo,utdeclaravimus in Tract. de peccatis disp. 12, dub. 2. Et quod D. D.Thon*s nequaquam sustineri potest.Primo quia incredibile est, quod odium Dei elicitum ab homine sui compote, atque libero non sit peccatum, cum sit ab intrin­ seco, atque objective malum : sed homo conditus in puris, omnique auxilio destitu­ tus, quantumvis urgeretur gravi tentatione ad odium Dei ; adhuc tamen, si succumbe­ ret tentationi, eliceret prædictum odium cum advertentia, atque libertate : ergo pec­ caret ; atque ideo licet gravi urgeretur tentatione, et destitueretur specialis gratiæ auxilio, deberet prædictæ tentationi resis­ tere. Probatur minor : quoniam prædicta tenlalio non impediret, nec ligaret usum rationis : id quippe si efficeret, non esset proprie, el formaliter tentatio ; sed valde improprie, ut contingit in dormientibus, atque amentibus : alqui stante usu rationis, atque indifferentia ex parte illius, nequit non esse libertas in voluntate, ut probat D. Thomas I pari, quxst. 8â,art. 1, ergo, D.fit etc. Secundo ; quoniam ex opposito fieret, ut quoties alicujus gravis llagilii occasio occurreret, utputa rapinæ,cædis, sacrilegii, adulterii, etc. vehenientibusque appetitus motibus urgeretur homo ad illud perpe­ trandum, perpetrarelque ; toties excusare­ tur a peccato : consequens est omnino ab­ surdum, et ipsi rationi naturali contrarium, cum omnes gentes puniant similia delicta: ergo tenetur homo ad ea vitanda, quan­ tumvis gravi tentatione prematur, et omni gratuito destituatur auxilio. Tertio: quo­ niam Philosophi gentiles, qui nulla graliæ auxilia cognovere, sed solum vires pro­ prias naturæ, vitio vertebant, damnabantque, quod quis prædicta facinora commit­ teret ·, tametsi quis ad ea facienda vel motibus internis, vel motivis externis al­ liceretur: ergo ipso naturali lumini cognos­ cebant teneri hominem ad ea cavenda, etiam in praesentia gravium tentationum. Quarto : quia lex naturalis dictat absolute non esse, verbi gratia, mentiendum : ergo tenetur homo ad non mentiendum absolute hoc est, sive urgeat gravis tentatio, sive non, et sive gratia communicetur, sive non communicetur. Quinto et ultimo : nam so­ lutio, quam impugnamus falso nititur principio, vel ut minus incerto, nimirum, quod homo in puris constitutus non habeat potentiam ad resistendum gravibus tentationibus contra legem naturalem ; confugitque ad ipsam conclusionem, quam ven­ tilamus. Nos autem ex principio certo, lu­ mine naturali evidenti, atque ab omnibus admittendo, nempe, quod homo in puris constitutus teneretur ad observandum le­ gem naturalem, et resistendum tentationibus illi contrariis, concludimus hominem in prædicto statu habere potentiam suffi­ cientem, ut prædictas tentationes superet. Cumque homo in illo statu nullam haberet gratiam superadditam ; sed ea præcise,quæ sibi tanquam connaturalia debentur ; ne­ cessario infertur hominem in puris condi­ tum habere sufficientes vires naturales, ac proprias, ut secundum providentiam com­ munem illius status, et seclusa speciali gra­ tia valeat superare tentationes graves, quæ tunc occurrerent. 272. Quarto, et ultimo respondebis ex Güsa doctrina Godoy disp. -13, § 5, quod ut non resistentia tentationis gravis imputetur homini ad culpam, sufficit habere poten­ tiam DISP. II, DUB. VIII. tiam antecedentem ad ei resistendum, licet desit potentia consequens, ut patet in eo, qui in præsenti statu caret auxilio efficaci, ut resistat. Unde ex eo, quod homo consti­ tutus in statu purorum, peccaret succum­ bendo tentationi, solum infertur, quod ha­ beret potentiam antecedentem ad resisten­ dum : non vero, quod id posset potentia consequenti. Atque ideo non excluditur ne­ cessitas gratiæ specialis, ut simpliciter, hoc est, tam antecedenler, quam consequenter posset homo in puris constitutus tentationi gravi resistere. Addes ex eodem Auctore ibid. num. 42, œ· quod ut non adimpletio præcepti, urgente tentatione gravi, habeat rationem peccati ; satis est, quod homo possit ponere rem præceplam ex motivo inhonesto, et peccaminoso, et quod reipsa, vel hoc modo rem præceplam non exequatur : satisfaceret enim præceplo si rem sibi jussam, licet ex inhonesto motivo, ut patet in eo, qui audit sacrum ex motivo inanis gloriæ. Ut autem I quis dicatur vincere tentationem, non suf­ ficit, quod rem præceplam, a qua tentatio avertit, utcumque faciat : sed requiritur, quod operetur ex aliquo honesto motivo, ut supra n. 261, præmisimus. Quocirca ex eo, quod homo in puris constitutus peccaret succumbendo tentationi, solum evincitur, I quod posset rem sibi præceplam facere sal­ tem ex motivo turpi : quod facile concedi­ tur: minime autem infertur, quod valeret I eandem rem, dum urgeretur gravi tentaI tione, oxequi ex motivo honesto : in quo, et I non illo resistentiae modo consistit gravis j tentationis Victoria. I Cæterum neque ista responsio diluit vim ; rationis nostræ ; sed potest efficaciter re­ felli. Tum quia præsens difficultas præcipue I respicit potentiam antecedentem, seu vires sufficientes ad resistendum gravi tentationi; i quidquid sit de actuali resistentia : ergo dum homini condito in puris concedatur potentia antecedens, ut gravi tentationi re• sistat; habemus intentum nostræ assertio! nis. Tum etiam nam si secundum provi' dentiam, quæ hominem in puris conditum I gubernaret, inessent homini vires sufficien­ tes ad superandum gravem tentationem; adeamdem profecto providentiam pertine­ ret reducere aliquando prædictas vires ad exercitium : esto, hæc reductio fieret ra­ rius, et in paucioribus : sed providentia gubernans hominem in puris conditum, et suæ naturæ relictum, nullam specialem 293 gratiam ei dispensaret ; siquidem in hoc consisteret nuditas praedicti status, ut sae­ pius diximus : ergo homo in puris conditus non solum haberet vires sufficientes ad re­ sistendum, quod perlinet ad potentiam an­ tecedentem, sed etiam absque speciali gra­ tia aliquando resisteret, quod importat potentiam consequentem. Tum præterea quia ubi adest virtus sufficiens in actu primo ad aliquem actum, concursus Dei, qui com­ plet potentiam consequentem, non habet rationem graliæ specialis, ut inductive po­ test ostendi : sed homo in puris conditus haberet virtutem sufficientem ad resisten­ dum gravi tentationi ; aliter enim succum­ bendo non peccaret : ergo concursus Dei cum prædicto homine, ut resisteret,non ha­ beret rationem gratiæ specialis ; nec hujus­ modi gratia necessaria foret, ut homo ha­ beret potentiam consequentem ad resisten­ dum. Tum ultra nam ille, qui habet potentiam antecedentem ad aliquem actum, eatenus dicitur non habere in se potentiam consequentem ad eum eliciendum, quate­ nus habet in se aliquod impedimentum, quod nec valet per ipsum actum excludere, vel cum ipso actu conjungere, ut satis liquet ex supra dictis dub. 4; atqui supposito, quod homo in puris constitutus gauderet potentia antecedenti ad resistendum gravi tenta­ tioni, nullum haberet in se impedimentum, quod non posset cum resistentia componi, nec per resistentiam expelli : neque enim tale impedimentum est assignabile, ut con­ sideranti constabit : ergo si haberet poten­ tiam antecedentem, ut responsio supponit, et ratio nostra convincit ; non careret po­ tentia consequenti. Tum denique ad homi­ nem, exhis, quæ prædictus Auctor disp. cit. § 3, docet contra Lorcam, et alios asserentes hominem lapsum habere potentiam physi­ cam pro resistentia gravis tentationis, ca­ rere tamen potentia morali, ac subinde in­ digere gratia, ut resistat, quin ex hac indi­ gentia, et impotentia excusetur a peccato. Quos impugnat, et merito : quia supposita potentia physica, impotentia moralis solum potest importare difficultatem aliquam ma­ gnam, superabilem tamen per potentiam physicam; alioquin nec hujusmodi poten­ tia adesset. Atqui supposita potestate ante­ cedenti, seu virtute sufficiente in homine condito in puris ad resistendum gravi ten­ tationi, nihil est, quod impediat resisten­ tiam actualem, nisi ipsa difficultas resis­ tendi ob tentationis vehementiam : quæ 1 'P/ 29*1 v 7. $ fef DE NECESSITATE GRATIÆ tamen difficultas superabilis est per poten­ tiam antecedentem. Ergo supposito, quod homo in puris constitutus posset potentia antecedenti absque speciali gratia gravi tentationi resistere, non est ratio, quare negetur ipsum semper, et universaliter ca­ rere potentia consequenti. Impug- 273. Illud vero, quod in eadem responwrtBs. sione additur, etiam dispellitur. Primo quia licet illud, quod in ea supponitur, non im­ plied contradictionem ; nihilominus tale genus libertatis vel in adimplendo præ­ cepta. vel in superando tentationes cum ne­ cessitate ad peccandum vage non convenit per se viatoribus, sed est propria damna­ torum, qui habent voluntatem obstinatam in malo, et quibus negatur omnis concursus Dei ad opus moraliter bonum : neque prae­ dictus Auctor licet Sapientissimus, prædictam doctrinam potuit confirmare, nisi damnatorum exemplo : unde nimis durum est illam accommodare homini condito in | puris, qui vere viator esset, et posset suum I finem consequi, et operari omne bonum morale ordinis naturalis, saltem divisive, et secundum se consideratum, ut constat ex dictis in hac disput. et præcipue dub- 2 et 5; ergo posset dissentire tentationi, non tan­ tum ex fine pravo, et succumbendo alteri tentationi, sed etiam ex motivo honesto or­ dinis naturalis, et non peccando : cum ta­ men, ut supponimus, nulla adjuvaretur gratia speciali. Secundo : quia si urgente gravi tentatione ad odium parentum homo in puris conditus posset non consentire ex aliquo motivo turpi, parum tamen impel­ lente, verbi gratia, ob inanem gloriam ; multo magis posset ad resistendum fulciri ex ipso amore naturali honesto erga paren­ tes, vel ex ipso horrore ad peccandum. Unde si primum illud admittitur, non videtur ra­ tioni consonum negare secundum. Præser­ tim cum in pluribus tentationibus circa ac­ tus internos non facile appareat quodnam aliud pravum motivum possit ab eorum elicientia avertere, ut consideranti consta­ bit. Tertio, et præcipue, quia fieri posset, ut homo in vitæ decursu graviter tentaretur ad omittendum actum amoris Dei super omnia, urgente tunc (sicut quandoque ur­ geret) præcepto ad talis amoris elicientiam, cui tentationi non aliter posset homo resis­ tere, nisi eliciendo prædictum actum : sed hujusmodi actus nequit fieri ex motivo turpi, sed importat essentialiter modum ho­ nestatis, ut docet prædictus Auctor disput. DISP. Il, DUB. VIII. citata, num. 43 el 44, in fine : ergo ejus doctrina non valet huic actui accommodari: ac proinde oportet quod independenterab illa salvemus hominem conditum in puris posse potentia antecedenti, et consequenti tentationi gravi resistere. § ΠΙ: Decisio dubii quantum ad hominem in statu naturæ lapsæ auctoritate fulcitur. 274. Dicendum est secundo hominem itiAjh®. statu naturæ lapsæ non posse absque spe-** ciali gratia resistere gravibus tentationibus, etiamsi divisive sumantur. Hic non deter­ minamus, qualis sit hæc hominis lapsi im­ potentia, consequensne, an antecedens, me­ diata vel immediata : id enim ex infradicendis constabit : sed solum adstruimus gratiæ necessitatem pro gravis tentationis victoria. Et conclusio sic intellecta est valde commu­ nis inter Theologos : illam enim amplectuntu r ex Thom istis Capreol. in 2, disp. 2S,quxst. 1, art. 3, § Ad omnia ista dicitur. Deza Hispal. ibidem quxst. 1, artic. 4, § Ad argumenta Gregor. Solus lib. 1, de natura et gra-^^ lia, cap. 2. ^Secundum testimonium. Medina 1, 2, quæst. 10, art. 3 et in præsenti art. 4, s.tsj. conclus. 4. Zumel ibidem art. 2, disp. 6ad^ ad 5. Alvarez de auxiliis disp. 54 et lib.b Respons. cap. 10. Arauxo in præsenti art. I, Grep dub. 3. Joannes a S. Thoma disp. 19, art. 4. Gonet disp. 1, art. 6, § 3. Godoy disp. 43,ïg& § 2. Labat Tract, de gratia disp. dub. 3ety^? alii plures. Quibus consentiunt D. Bona-^ vent.in 2, dist. 28, art. 2, quæst. 2, num. 38ona! et 41, cum sequentibus. Greg, ibidem quxst. 2, art. 1. Marsilius in 1, quæst. 20, art. I. Guillelmus Estius in 2, dist. 26, §44, proposit. 4. Lorca in præsenti disp. 6. Monte­ sinos disp. 2Π, quæst. 5. Bellarm, lib. 5, de gratia et libero arbitrio cap. 7. Valentia in præsenti disp. 8. quæst. 1, puncto 5, in solu­ tione ad 4. Vasquez disp. 189, per totam, el præcipue cap. 15 et cap. 16. Aversa quæst. 109, sect. 12. Granados de gratia tract. 2, disp. 3, sect. 2, et esse hanc sententiam jam communem inter Theologos testaturSuarez lib. de necessit. grat. cap. 24, num. 8. Inter eos autem nescimus, an debeat re- Me censeri perdoctus hic Auctor : nam licetj^! loco proxime citato nostræ, et communi ùi sententiæ subscribat his verbis : Dicendum est ad vincendas graves tentationes, et unam­ quamque earum necessarium esse speciale gratis grati.u auxilium. Nihilominus, cap. 23, num. 13, sic determinat : Dicendum est non t'.«e necessarium speciale gratiæ auxilium ad quamcuinque lentationem in particulari vincendam : quia homo sua libertate utens potat vincere singulas tentationes, seu quarncumque illarum secundum se spectatam. Hæc autem posterior assertio directe, et contra­ dictorie opponitur primæ, ut quivis utriusque terminos inter se conferens facile de­ prehendet. Quod forte in causa fuit, ut Alvarez loco supra cit. ex lib. 5 Resp. referi Suarium pro contraria sententia. Unde non est ita expeditum explicare, quid hic Auctor teneat in præsenti difficultate; cum in uno capite asserat non esse necessariam gratiam specialem ad vincendam ullam tentationem, et cap. immediate sequenti doceat esse ne­ cessariam specialem gratiam ad vincendas graves tentationes. Durum enim videtur Suarium vel inconsequentiæ, vel oblivionis arguere, præsertim in tam exigua suorum excursuum distantia. Accedit, quod post­ quam Suarez nostram, et communem asser­ tionem statuit, statim adjecit : Assertio non potest ex Scriptura, et Patribus efficaciter probari : quia responsiones, quas de levibus tentationibus dedimus., ad graves etiam ap­ plicaripossunt.Ubi ul vides principale robur communis asserti enervare contendit; nec se ad illud sequendum patitur Scripturæ, ac Patrum auctoritate obligari. Unde me­ rito dubilamus, an Suarez re ipsa, quid­ quid aliud verba significent, stet pro nobis, an pro adversis : sed nec hoc admodum interest. Pjkj. 275. Præcipuum, atque urgentius nostræ gg^assertionis fundamentum desumitur ex tes­ tai· limoniis sacræ Scripturæ, Summorum Pontificum, Conciliorum, ac Sanctorum 2n· Patrum, in quibus frequenter edocemur necessarium’esse adjutorium gratiæ ad su­ perandas graves tentationes. Nam Sapien­ tia 8, dicitur : Nemo potest esse continens, nisi Deus det, ubi continenliæ nomine casti­ tas significatur juxta expositionem Augus­ tini lib. de continentia cap. 1 et 3, et lib. JO Confess, cap. 29, et epist. 89. Testimonium autem hoc, ut bene observavit Bellarminus intelligendum est, cum urget gravis tentatio : nam ubi deest tentationis stimulus, Ws. non est difficile continere. El Psalmo 17 : te eripiar a tentatione. Et Matthaei 26 : χ· Orate, ne intretis in tentationem. Et 1, ad WCγ. bulalio, etc. Prosp. Quisquis in tribulatione non delicii, etc. Tribulatio autem non subo­ ritur ex levi tentatione ut ex se constat. oep. Gregor. Quibus constantiam in tribulatione non tribuit, etc. Et eodem fere modo loquun­ tur alii Patres. Tertio, qupni am etsi interdum videantur Patres loqui de univorsis tentationibus, recte intelliguntur morali modo de tenta­ tionibus alicujus gravitatis, et momenti : quia quæ leves sunt, quasi nihil moraliter reputantur : quæ sunt verba Suarii cap. 23, num. 28; ergo saltem hæc responsio, quam Suarius, et quidem satis prudenter, adhi­ buit Scriptura, ac Patrum testimoniis, qui­ bus, utpote generaliter aliquando loqucntibas, convinci videbatur esse necessariam specialem gratiam ad victoriam cujusvis tentationis, minime applicari potest ipso­ rum testimoniis, cum singillatim, et ex­ presse determinant indigere speciali auxilio ad superandum tentationes graves. Immo vero, quamvis non meminissent expresse lentationum gravium, cum adstruunt indi­ gentiam gratiæ ad vincendas tentationes ; de gravibus debebant exponi : quoniam ea, quælevis est, quasi nihil moraliter reputa­ tur, ut Suarius scite docet : non ergo opor­ tet eodem modo exponi Scripturam, et Pa­ tres circa graves, ac circa leves tentationes. üd 277. Secundo respondet Molina in Con^^oordia disp. 19, mend). 5, prædicta testimolia. nia interpretanda esse de victoria, seu resistentia tentationis meritoria, seu con' ducente ad vitam aeternam : eo quod Pela­ gius asserebat posse non propriis viribus, atque independenter a gralia, vitam aeter­ nam promereri, quod damnant Concilia, et Patres, cum determinant non posse homi­ nem tentationibus sine gratia resistere, resistentia videlicet non qualicumque, sed ί.Ακ meritoria. Quod videtur consonum August. lib. 21 De Civitate Dei, c. 16, ubi inquit : Tunc victa vitia deputanda sunt, cum Dei amore vincuntur, quem, nisi Deus ipse, non donat. Jteh· Sed contra est, quod Pelagius duos inter alios plures asseruit errores, valde inter se diversos. Primus fuit posse hominem pro­ priis viribus consequi remissionem pecca­ torum, gratiam, et vitam aeternam : ad quodsolum velut uni versalissimum caput re­ 297 vocat Faustus lib. 1 de gralia Dei, cap. 1, Faustos, illius haeretici dogmata, his verbis : Dicit Pelagius, quod ad oblinendum salutem na­ tura hominis sibi sola sufficiat. Secundus fuit posse hominem absque adjutorio gratiæ superare graves tentationes. Quod satis constat ex August, in lib. de gestis contra Pelagium in Concilio Palxstino cap. 11, ubi Çælestius Pelagii discipulus dixisse re- Ca.|^, fertur : .Si gratia Dei est, quando vincimus peccata : ergo ipse in culpa est, quando a peccato vincimur : quia omnino custodire nos aut non potuit, aut noluit. Et cap. 13: Nostra est victoria, quoniam nostra propria volun­ tate arma suscipimus ; sicut e contrario nos­ trum est, quando vincimur, quoniam armari propria voluntate contempsimus. Quem er­ rorem coactus est Pelagius anathema­ tizare, ne anathematizaretur et ipse, ut constat ex August, lib. nuper citato, et epist. 106. Ergo independenter ab hoc, quod victoria lentationum gravium sit· meritoria, vel non, salvari debet neces­ sariam esse specialem gratiam ad eas abso­ lute superandas. Alias superflua foret nova determinatio contra Pelagium; sed suffice­ ret statuisse necessitatem gratiæ ad meri­ tum vitæ æternæ. Confirmatur primo, et urgenter hæc ra- Iaipug. tio : quia alias pari licentia, secludendo ra- nator tionem meriti, posset concedi hominemaraphus· valere ex propriis viribus superare tenta­ tiones graves, quæ per totam vitam occur­ runt, et se præservare a peccato : conse­ quens autem nequit apud Catholicos admitti; cum sil apertum Pelagianismum, ut constat ex lib. August, citato, ubi cap. 23, loquens £>.auî, de Pelagianis inquit : In actibus nostris Dei adjutorium denegant, dicentes: Ut non pec­ cemus, impleamusque justitiam, posse suffi­ cere naturam humanam, qux condita est cum libero arbitrio, eamque esse Dei gratiam, quia sic conditi sumus, ut hoc voluntate pos­ sit. Et post pauca subdit S. Doctor : Hxc hxresis cum plurimos decepisset, et fratres, quos non deceperat, conturbaret, etc. Ergo impossibilitas resistendi gravi tentalioni non est revocanda in solam rationem me­ riti ; sed in magnam ejus difficultatem ab­ solute acceptam. Confirmatur secundo : quia prædictaRcfeliiMolinæ interpretatio manifeste contradicit intentioni Scripturæ, et sanctorum Patrum in testimoniis adductis : nam Molina revo­ cat necessitatem gratiæ ad rationem resis­ tenti® quatenus meritoriæ, nulla habita DE NECESSITATE GRATI. 1- ratione difficultatis ipsius resistentia?, et infirmitatis humanæ : Scripturæ autem Pa­ trumque testimonia, quæ supra expendi­ mus illam reducunt ad gravitatem tenlationura, et debilitatem liberi arbitrii. Quod ea legenti perspicuum fit ; hoc enim deno­ tant illa verba Apostoli : Aon patietur tw tenlari supra id, quod potestis : significant quippe esse in tentationibus, quosdam, ut sic dicamus, gradus, sub quorum aliquo, nempe sub remisso potest sustineri per vi­ res hominis lapsi ; secus vero sub alio, vi­ delicet sub gravi, atque intenso, ut recte Tbcopb. interpretatur Theophilactus ibidem iis verbis : Aon sinet vos tenlari ultra vires ves­ tras : sed tentationem viribus vestris tolera­ bilem adoriri vos faciet. Ubi, ut vides, non habetur ratio meriti, aut demeriti ; sed dif­ ficultatis in resistendo. Idemque posset pon­ derari in aliis testimoniis sacræ Scripturæ supra relatis. Quod adhuc magis expressere Airbros. Patres. Ambrosius : Quis, inquit, est tam fortis, ut nequaquam in tentatione movetur? uo etc. Leo primus .· S» vehement ior tribulatio pntuBs. incuijUcrf^ nim expavescamus, quasi illi adversanti propriis sil viribus resistendum. Cjprian. Cyprianus : Quando rogamus, ne in tenta­ tiones incidamus. admonemur infirmitatis, et imbecillitatis noslrx. Et eorum fere modo loquuntur alii Patres, ut eos consulens de­ prehendet : omnes enim attendunt ad gra­ vitatem lentationis, et infirmitatem volun­ tatis humanæ, quin meriti faciant men­ tionem. confutaConfirmatur tertio : quia ex opposito fieUmo." ret divinam gratiam esse æque necessariam ad resistendum levibus tentationibus, atque ad superandas graves ; quandoquidem ra­ tio meriti vitæ æternæ in nullius tentationis victoria potest inveniri absque gratia : consequens est absurdum ; cum testimonia relata fundent indigentiam gratiæ ad resis­ tendum gravibus tentationibus in earum molestia, ac gravitate, quæ non inveni­ tur in levibus, ut ex se liquet ·. ergo, etc. Fieret etiam non esse magis necessariam gratiam ad resistendum tentationibus in statu naturæ lapsæ, quam in statu naturæ integræ : in nullo quippe statu valet dari meritum vitæ æternæ sine adjutoriograliæ : sequelam autem nemo concedet ·, cum debi­ lior sit natura in hoc quam in illo statu, ut ex se liquet ; ac proinde est minus valida ad resistendum, et magis indiget gratia. Neque testimonium Augustini suffragatur Molinæ : tum quia agit de perfecta, et con­ summata vitiorum victoria, quæ nequitiine gratia sanctificante, et amore inveniri, ut constat ex dictis dubio præcedenli. Tum quia loquitur de victoria viliorum, ut eoa< ducente ad vitam aaternam, per modum I meriti, quam constat non absque amore Dei inveniri. Modo voro loquimur de vic­ toria tentationum absolute accepta, atque independeiiter a merito : quam vel ita ac­ ceptam Scriptura, et Patres negant homini lapso absque divinæ gratiæ adjutorio. 278. Tertio respondet idem Auctor loco G citato prædicta testimonia intelligendaessejg de victoria tentationum gravium collective*^ sumptarum, non autem divisive : nam li-s , cet cuivis tenlationi singillalim accepte, quantumlibel gravis sit, valeat homo per vires proprias resistere ; omnes tamen col­ lective sumptas absque auxilio gratiæsupe­ rare non potest : sicut queit homo lapsus suis viribus servare quodeumque praecep­ tum naturale divisive acceptum; non vero omnia collective sumpta, ut vidimus dub.5. Cæterum hæc responsio non est minus tw repugnans Scripturæ, ac Patribus, quam ' præcedens : nam ut ex illorum testimoniis constat, sæpesæpius loquuntur de unatentatione gravi determinate, et in particulari sumpta, ad quam tamen superandam adstruunt esse necessarium auxilium divinæ gratiæ. Quod facile est ostendere ; nam il­ lud Psalm. 17 : In te eripiar a tentatione, de singulari tentatione, ut ipsa verba præ se ferunt, intelligitur. Pariter et illud Christi Domini : Orate, ne intretis in tentationem: sermo enim erat de illa tentatione, quæ jamjam imminebat. Quod urgentius con­ vincitur ex Patribus Synodi Palæstinæ, qui ut vidimus supra num. 275, præceperuntusâi Pelagio ut fateatur, quando contra tentatio­ nes, concupiscentiasque illicitas dimicamus, ex adjutorio Dei provenire victoriam. Nam adverbium quando, quod idem valet, ac quoties, non permittit expositionem Moli­ næ, sed pro unaquaque victoria lentationis gravis distribuendum est. Si enim non pro singulis victoriis, sed pro earum tota col­ lectione desideratur auxilium Dei, posset 1 respondere Pelagius se aliquando, videlicet I in hac, vel illa occasione superasse absque i adjutorio Dei tentationem gravem. Patres I etiam salis aperte loquuntur de tenlationii bus gravibus divisive, et in particulari cbnI sideralis, ut Leo primus : S’i vehement™ I tribulatio incubuerit, non ita expavescamus. I quasi illi adversanti, etc. D. Prosper: Quis­ quis H *.·! » DISP. II, DUB. VIII. 299 I V ν· ·υ I ___ I quis in tribulatione non deficit. D. Grcgorius: Quibus constantiam in tribulatione non tribuit. Richardus do S. Victore : Violenta lentatio est, etc. In quibus, ut vides, non de collatione omnium tentationum,quæ pos­ sunt occurrere per totam vitam, fit sermo ; sed de quibusdam tentationibus gravibus in particulari sumptis ; seu, quod idem est, de ista, aut illa tentatione gravi occurrente: ad quam tamen superandam statuunt Pa­ tres esse necessarium divinæ gratiæ adju­ torium. Adde primo, quod si homo lapsus habeàmRretsufficientes vires ad superandam quamcumque tentationem in particulari occur­ rentem, non vero ad resistendum omnibus collective ; jam hæc impotentia non in dif­ ficultatem uniuscujusque lentationis gravis, sed in earum multitudinem revocanda foret, sicut contingit in victoria tentationum levium , vel evitatione peccatorum venialium. Hoc autem est minus consonum praedictis testimoniis, in quibus fit, ut in plurimum mentio difficultatis tentationum gravium ; non vero, aut raro attenditur ad earum multitudinem, ut constat ex dictis numero 27G. Adde secundo Molinam nihil magis, aut fere nihil tribuere divinæ gratiæ in victoria tentationum gravium,quam levium : quan­ doquidem sicut ad vincendum omnes ten­ tationes graves collective requiritur gratia; ita etiam ad superandas omnes leves collec­ tive : et sicut tentatio levis in particulari occurrens potest vinci sine speciali gratia ; ita quaevis tentatio gravis, et gravissima potest juxta expositionem Molinæ absque adjutorio gratiæ superari, quando singillatim occurrit. In quo tamen plurimum de­ fertur hominis infirmi arbitrio. Adde tertio prædictam Molinæ expositio­ nem aeque procedere in tentationibus gra­ vibus, ac in levibus. Patres autem loquun­ tur de tentationibus gravibus , quatenus graves sunt, et quia graves, ut num. 276 contra Suarium ostendimus. 279. Dices : quando Paires docent esse ta necessariam gratiam ad victoriam levium tentationum, recte exponuntur vel de vic­ toria cum fructu, ac merito vitæ æternæ, vel de victoria tentationum levium collec­ tive sumptarum , ut communiter docent Theologi contra Vasquez : ergo eodem modo possunt explicari, cum loquuntur de neces­ sitate gratiæ ad superandas graves. Quod respexisse videtur Suarius , cum asseruit auctoritales Scripturæ, et Patrum non mul­ tum urgere in hac materia : quia eodem modo potest eis occurri in tentationibus gravibus, ac in levibus. Respondetur negandoconsequentiam:tum Diluitur, quia tentatio levis affert modicam difficul­ tatem, neque excedit facultatem nostræ vo­ luntatis, quæ hoc ipso, quo extincta non sit, potest sicut exercere opus facile, ita et vin­ cere tentationem non difficilem. Unde si quando Patres docent esse necessariam gra­ tiam ad victoriam levium tentationum, ex­ ponendi sunt vel de victoria conducente ad vitam ælernam, vel de victoria omnium le­ vium collective : ne dicamus, quod absit, earum determinationem esse rationi con­ trariam. In tentatione autem gravi, etiam secluso merito, et continuatione victoriæ, adest insignis, ac notabilis difficultas, ad quam proinde superandam merito intelli— guntur Patres statuisse necessitatem gratiæ. Tum etiam, et præcipue, quia non est locus interpretationi, ubi Patres liquido revelant intentionem suam. Ipsi vero aperte loquun­ tur de aliquibus tentationibusinparticulari, aedivisiveacceptis, nullamque meriti men­ tionem faciunt, sed revocant impotentiam nostræ voluntatis ad ejus infirmitatem, et ingruentem difficultatem gravis lentationis, ut hucusque ostendimus. Unde vane quae­ ritur alia interpretatio : sed ingenue oportet faleri juxta legitimum, et planum sensum testimoniorum, quæ adduximus, non posse hominem lapsum absque speciali gratia resistere tentationibus gravibus divisive sumptis. 280. Per quod etiam exclusa manet quarta, ull{ma et ultima solutio, qua posset quis prædictisj^po^ auctoritatibus occurrere, videlicet quod in—iitur. telligantur de victoria tentationumgravium. vel contra finem supernaturalem, vel ex suggestione Dæmonis : ad quas superandas requiritur gralia, non vero de aliis tenta­ tionibus contra finem naturalem, ortumque habentium ex sola concupiscentia, quan­ tumvis graves, et urgentes sint, quibus, ut resistat, sibi sufficit voluntas. Hoc, inquam,manetpræclusum ex dictis : tum quia in prædictis testimoniis non fit mentio tentationum,quæ sunt contra finem supernaturalem a Dæmone, sed vel inde­ finite proceditur, vel aperte significantur aliæ tentationes, quæ ab intrinseco appe­ titus fomite sunt : ut videre est in deter­ minatione Innocentii : Λ’ΰί magnis precibus iiwoeengratia in nos implorata descendat, ne quid- Uns· I I ■■■: ί JI .· ■ Λ· DE NECESSITATE GRATIÆ 300 quam lerreur labis, el mundani corporis vin­ cere conamur errores, etc. Tum etiam quia Patres, ulsæpe inculcavimus, revocant ne­ cessitatem gratiæ pro vincendis gravibus tentationibus ad magnam difficultatem, quæ in prædicla victoria datur : sed hæc ratio etiam militat in tentationibus gravibus contra finem naturalem,et ex propria con­ cupiscentia ortis, ut facile consideranti ap­ parebit : ergo absque fundamento limita­ rentur Conciliorum, et Patrum decreta ad solas tentationes graves contra finem su­ pernaturalem, vel immissas a Diabolo. § IV. Eadem veritas ratione probatur. 281. Difficile est assignare aliquam ratio­ nem pro communi sententia, et præsertim . nobis : qui concedentes homini in puris constituto vires sufficientes, ut absque spene.Eou cjaij gratja posset gravi tenlationi resistere, id negamus homini lapso, cum tamen utrobique videantur eædem vires, eadem difficultas, et eadem ratio. Nihilominus non leve fundamentum sumitur ex testi­ moniis, quæ hactenus expendimus, et ponderavimus, illudque satisindicat Divus Thomas in hac qmrstione, artic. 8, el lib. 3, contra gentes, cap. 160. Sed pro illius intel— ligentia duo præsupponenda breviter sunt, quorum veritas magis apparebit ex dicen­ dis. Primum sit vires voluntatis, aut alte­ rius potentiæ non consistere in entitate nudæ ipsius potentiæ secundum se conside­ rate ; sed in eadem disposita tali, vel tali modo. Quod satis constat ex eo, quod entitas potentiæ semper est eadem ; et tamen non sunt eædem semper vires potentiæ ; eadem quippe est voluntas hominis in statu naturæ puræ, et in statu naturæ integræ ; et nihilominus majores vires ad bonum in hoc statu, quam in illo. Quamobrem soient Theologi distinguere in voluntate poten­ tiam remotam, et proximam ad eliciendum aliquem actum : appellantque potentiam remotam ipsam entitatem voluntatis, prout abstrahit ab immediata, et proxima pro­ portione : potentiam vero proximam vo­ cant eandem entitatem voluntatis.quatenus habet dispositionem, ac proportionem ul­ timo requisitam, ut proxime exeat in acD-Aug. tum. Idque videtur innuere Augustinus lib. de gratia et libero arbitrio, cap. 17, ubi inquit : Qui vult l'acéré Dei mandatum, et Fro for­ manda non polest, jam quidem habet voluntatem l>onam ; sed adhuc parram, et invalidam . po­ terit autem, cum magnam habuerit, et ro­ bustam. I bi aperte distinguit inter entitatem voluntatis, et potentiam, expeditam voluntatis. Quod exemplo intellectus res­ pectu conclusionum, verbi gratia, Geome­ tricarum explicari potest : si enim habeat prima principia proxima, ex quibus illa? conclusiones inferuntur, dicitur habere po­ tentiam proximam ad eis assentiendum : quando vero non assentitur prædictis prin­ cipiis, solum est in potentia remota ad assentiendum conclusionibus. Secundum sit inter ea, quæ intra ordinem naturæ sibi relictæ, et independenter a gratia possunt superaddi voluntati huma­ næ, quo illius vires ad recte operandum augeantur, præcipuum locum tenere con­ versionem actualem, vel habitualem ad Deum tanquam ad finem naturalem ama­ tum super omnia. Quoniam finis itase ha­ bet in operabilibus, sicut prima principia in speculabilibus : unde assensus primo­ rum principiorum dat vires, et proportio­ nem, seu potentiam proximam intellectui ad hoc ut recle attingat conclusiones ; ita conversio, seu affectus ad Deum sicut ad ultimum finem super omnia dilectum, præbet vires, atque efficacitatem quam magnam voluntati ad hoc, quod recte se gerat in iis, quæ conducunt ad prædictum finem, vel ab eo avertuntur. Hincqueortum magna ex parte dicebant vires, quibus gau­ deret homo in statu naturæ iniegræ inte­ gritate solius ordinis naturalis : in eo quippe nulla daretur dispositio voluntatem in seipsa magis corroborans in ordine ad recte operandum, quam conversioad Deum tanquam ad ultimum finem naturalemamatum super omnia,ut consideranti constabit. Has quippe vires affert amor, maxime cum efficax, et firmus est. Quæ optime declarat Angelicus Doctor in 3, dist. 27, quæst. 1, art. 1, in corpore his verbis : « Amor nihil « aliud est, quam quædam transformatio « affectus in rem amatam. Et quia omne, « quod efficitur forma alicujus, efficitur « unum cum illo : ideo per amorem amans « fit unum cum amato, quod est factum « forma amantis. Et ideo dicit Philosophus « 9 Ethicor. quod amicus est alter ipse. « Et 1 ad Corinth. 6 : Qui adhæret Deo, « unus spiritus est. Unumquodque agit se­ tt eundum exigentiam suæ formæ, quæ est « principium agendi, et regula operis. Bo­ num DISP. II, DUB. VIII. num auleni amatum est finis : linis au. Icincsl principium in operabilibus, sicut • prima principia in cognoscendis. Unde ■ -, sicut intellectus formatus per quidditates ■ torum ex hoc dirigitur in cognitione < principiorum,quæ scitis terminis cognos« cuntur : et ulterius in cognitionibus con­ clusionum, quæ notæ fiunt ex principiis. Ita amans, cujus affectus est informatus • ipso bono, quod habet rationem finis, • quamvis non semper ultimi, inclinatur per amorem ad operandum secundum i exigentiam amati : et talis operatio est < maxime sibi delectabilis, quasi formæ » suæ conveniens. Unde amans quidquid « facit, vel patitur pro amato totum est t sibi delectabile, etc. 282. Ex his formatur ratio in hunc mo^, dum : quoniam ad actum excedentem vi«?· res,et proportionem voluntatis requiritur ai specialis gratia, quæ voluntatis defectum suppleat : sed victoria gravis tenlationis excedit proportionem, et vires voluntatis hominis lapsi : ergo est necessaria specialis gratia, ut voluntas hominis lapsi vincat gravem tentationem. Major, et consequen­ tia constant. Minor autem suadetur : nam victoria gravis tentationis est actus præcipue difficilis inter eos, qui naturæ sibi relictæ valent occurrere : ergo petit ad sui exercitium præcipuas vires, quas natura sibi relicta, el seclusa gratia, potest habere, ut sic detur debita proportio inter actum, et principium illi correspondons : atqui voluntas hominis lapsi caret prædictis viribus : ergo victoria gravis tentationis excedit proportionem, et vires voluntatis hominis lapsi. Minor subsumpta liquet ex dictis : quia forma, quæ præcipue vires communicat naturæ intra ordinem naturæ sibi relictæ, est conversio ad Deum, tan­ quam ad ultimum finem naturalem, et su­ per omnia dilectum : voluntas autem ho­ minis lapsi caret prædicta conversione : ergo, etc. Confirmatur primo : quoniam omnes vires, quas homo haberet in statu naturæ pura essent necessariae adsuperandum gra­ vem tentationem ; cum hic sit actus diffici­ lior omnium, qui possent homini ita cons­ tituto occurrere : sed vires hominis lapsi sunt minores, quam vires hominis existenlis in puris : ergo homo lapsus non ha­ bet vires sufficientes ad resistendum gravi tentalioni ; atque ideo ad id præstandum indiget speciali gratiæ auxilio. Suadetur 301 minor : quoniam viros voluntatis, ut supra observavimus, non consistunt in entitate ejusdem secundum se consideratae ; sed quatenus est hoc, vel illo modo disposita : constat autem voluntatem hominis lapsi esse minus bene dispositam in ordine ad bonum , quam voluntatem hominis existentis in puris : quandoquidem iste vel es­ set conversus ad bonum rationis, et ad Deum sicut ad ultimum finem ; vel saltem, dum retineret talem statum, nihil habe­ ret incompossibile cum prædicla conver­ sione : ille vero et est aversus a Deo jier peccatum, et est impotens ad conjungen­ dum cum statu lapsus talem conversionem. Sicut enim intellectus rectificatus circa pri­ ma principia explicat majores vires, et potentiam proximam ad intelligendum conclusiones, quam intellectus, qui vel ignorat principia, vel circa illa errat: ita voluntas conversa, et bene affecta ad Deum, seu bonum rationis, obtinet majores vires, et potentiam proximam, quam voluntas a prædicto fine aversa : habet enim se finis ut principium. Confirmatur secundo : quoniam si ty-2conflrrannus comminaretur mortem alicui, nisi mati0· ab unius Dei auctoris, et finis ultimi natu­ ralis vero cultu recederet ; illamque iste mallet obire, quam flagilium adeo magnum patrare : omnes cordati prudentissime cen­ serent prædictum hominem pluris facere cultum veri Dei, quam vitam propriam, et omnia , quæ cum ipsa vita amittuntur ; perindeque diligere ipsum Deum superomnia : sed homo existens in peccato mortali nequit absque speciali gratia diligere Deum super omnia tanquam ultimum finem na­ turalem, ut constat ex supra dictis dubio 4; ergo nequit prædictam tentationem supe­ rare absque gratia speciali. Et quod de hac tentatione diximus, posset etiam inductive ostendi discurrendo per alia genera tentationum : nam quod aliquis, cum urgenter lentatur ad libidinem, ardentique concu­ piscente stimulo, atque opportuna occa­ sione , vel etiam ulterius externa solicitatione provocatur ad malum, non recedat a bono rationis : nequit non oriri ex con­ versione efficaci, et affectu firmo ad ipsum rationis bonum, tanquam ad finem : et ita judicabunt prudentes. Homo autem lapsus non est bene affectus ad bonum rationis ; sed ab illo per peccatum recessit, ipsuinque exosum habet : ergo homo lapsus non habet efficacitatem, et potentiam proximam 302 DE NECESSITATE GRATIÆ. ad resistendum gravi tentationi, nisi ad­ juvetur gratia. Desumiturque hujus confirD.fba mationis discursus ex Divo Thoma, 3 con­ tra gentes, cap. 160, ubi hæc habet : α Cum « enim mons hominis a statu rectitudinis « declinaverit, manifestum est, quod recesα sit ab ordine debiti finis. Illud igitur, « quod deberet esse in affectu principium, v tanquam ultimus finis efficitur minus di« lectum illo, ad quod mens inordinate « conversa est, sicut in ultimum finem, α Quandocumque igitur occurrerit aliquid « conveniens inordinato fini, repugnans a fini debito ; eligitur, nisi reducatur ad « debitum ordinem, ut finem debitum όπι­ α nibus præferat: quod est gratiæ effectus. » Et in hac quxst. articulo 8 inquit : α Cum « enim homo non habet cor suum firma« tum in Deo, ut pro nnllo bono conse« quendo, vel malo vitando ab eo separari « vellet, occurrunt multa, propterquæcon« sequenda, vel vitanda homo recedit a Deo « contemnendo præcepta ipsius, et ita peca cat mortaliter. Præcipue quia in repen­ ti tinis homo c-peratur secundum finem « perceptum , ut Philosophus docet in 3 α Ethicorum. » Et 2, 2 quxst. 136, art. 3 inquit: «Dicendum, quod sicut Augustinus α dicit in libro de patientia, vis desiderio« rum facit tolerantiam laborum, et dolo« rum : et nemo nisi pro eo, quod delectat « sponte suscipit ferre, quod cruciat. Et « hujus ratio est : quia tristitiam, et doloa rem secundum se abhorret animus. Unde a nunquam eligeret eam pati propter se, «sedsolum propter finem. Ergo videtur, «quod illud bonum, propter quod aliquis « vult pali mala, sit magis volitum, et ama« tum, quam illud bonum, cujus privatio « ingerit dolorem. » Sconfir* 283. Confirmatur tertio, et aperitur ammat10· piius vis confirmationis præcedenlis : quo­ niam concursus Dei cum homine lapso, ut vincat gravem tentationem, non est con­ cursus generalis exhibitus secundum pro­ videntiam communem : ergo habet ratio­ nem gratiæ specialis, sine qua proinde non valebit homo lapsus tentationi gravi resis­ tere. Suadetur antecedens : nam cum Deus dispensat concursum generalem, et juxta dispositionem communem; attendit ad dis­ positionem causarum secundarum, et ope­ ratur secundum illarum exigentiam : sed quando homo lapsus graviter tentalur; dantur hic, et nunc ex parte causarum se­ cundarum dispositiones exigentes lapsum, non autem victoriam : ergo quod Deus non permittat lapsum, sed conferat resistentiam non est concursus generalis exhibitus secundum providentiam communem.Minor liquet considerando tum debilitatem volun­ tatis humanæ lapsæ, et sibi reliclæ, tum aversionem ejus a bono rationis, tum con­ versionem ad bonum commutabile, tum denique ingruentiam gravis tentalionis, quæ vel voluntatem robustam incursibus suis fatigat. Nam voluntas humana sibi relicta est satis debilis, el inconstans, imparque fere ad sufferendum gravis tentationis molestiam. Aversio vero a bono rationis excludit vires, et efficacitatem pro­ ximam.quæ ex conversione ad ipsumbonum accrescunt. Porro conversio ad finem inor­ dinatum ex præhabitasui intentione ad sibi congruas, perindeque inordinatas electio­ nes solicitât, ut merito dixerit Cajetanus, c;z·. 1, 2, quæst. 109, articulo 8 : Ni cum extrinseco sancto sanctus eris, et cum perverso per­ verteris, quomodo cum intrinseco perverso fine, seu affectu non perverteris? Tentalio denique gravis ita vehementer proponit convenientiam in prosecutione objecti mali, ut vix permittat apparere bonum honestum, quod alias posset voluntatem a malo aver­ tere juxta illud Psal. 9 : Auferentur judicial tua a facie ejus. Tot ergo concurrentibus,ul voluntas cedat tentationi; nullo vero adju­ vante, ut ei resistat ; juxta exigentiam cau­ sarum secundarum, atque dispositionum in tentatione gravi hic, et nunc occurrentium, est actu deficere ; non vero superare tenta­ tionem. Confirmatur ultimo ex Divo Thoma qui D.ft exponens illa verba Psal. 37 : Curvatus sum usque in finem, inquit : Ilxc incurvatio potest referri ad depressionem animi propter gravedinem peccati : quia peccata faciunt sicut grave onus, quod hominem incurvat, et facit terram aspicere. Ita peccata faciunt inferiora aspicere,et non permittunt per affec­ tum tendere ad superiora. Homo ergo sic incurvatus, et depressus non poterit viribus propriis sustinere insigne pondus, quod gravis tentatio affert ; et adversus illam fir­ miter se erigere, eique constanter obluctari. Quemadmodum infirmus corporaliter, et viribus attenuatus,etsi valeat exiguum pon­ dus, et ad breve tempus sustinere ; nequii tamen magnum etiam ad breve tempus por­ tare, sed ei necessario succumbit : eo quod magnum pondus est improportionatum vi­ ribus infirmis, et exigit robur, et veeetam sanitatem. DISP. II, DUB. VIII. ianilatcm. Ergo sicut infirmus absque ad· ditione, scu recuperatione virium nequit ingens pondus sufferre : ita homo lapsus, el infirmus infirmitate peccati non valet absque adjutorio gratiæ sustinere, ac supe­ rare grave lontationis pondus : sed gratia destitutus ipse succumbet. § V. Objectiones contra dicta § prxcedenli et earum solutio. fài 284. Sed adversus rationem, et confirma^liones, quibus nostram assertionem suatsaderestuduimus, plures se offerunt difficultales, quibus necesse est occursum ire. Primo ergo adversus rationem, et primam illius confirmationem objicies falso, ac libenter nos in illis supponere, quod volun­ tas hominis in puris constituti sit potentior, quam voluntas hominis lapsi ; cum potius asserendum sit eam utrobique eisdem pror­ sus viribus naturalibus gaudere. Tum quia Wb ita sumitur ex Divo Thoma : 1 parte quæst. 95, art. 1, in corpore ubi inquit : Manifes­ tum est, quod illa subjectio corporis ad ani­ mam, el inferiorum virium ad rationem non erat naturalis; alioquin post peccatum man­ sisset, cum etiam in dxmonibus data natu­ ralia post peccatum permanserint, ut Dionis, cap. 4. Cum ergo vires, quæ competerent naturæ in puris, sint mere naturales; se­ quitur, quod omnes, et eædem maneant in homine post lapsum. Quod etiam significat Sanctus Doctor eadem 1 part, quæst. 87, art. 7, dicens, hominem amisisse justitiam originalem, et suæ naturæ fuisse relictum : lise quippe satis denotant hominem per peccatum exuissequidem dona superaddita, retinuisse vero perfectiones proprias natu­ ræ, quales sunt vires pure naturales. Tum etiam, quia homo in puris, et post pecca­ tum solum differunt tanquam nudus, et I nudatos.quatenus carentia justitiæ origina­ lis, et donorum eam concomitantium, quæ in uno habet rationem meræ negationis, in altero sortitur conditionem privationis, ut rommuniter docent Theologi : sed ex vi ' hujus non distinguuntur in aliquo positivo, ut ex se liquet : ergo cum vires naturales ad bene operandum sint aliquid positivum ; sequitur, quod homo in puris, et post lap­ sum non differant in viribus naturalibus. Tum præterea, quia si vires naturales ! voluntatis fuissent diminuta» post lapsum ; 303 talis diminutio fieret vel per ablationem alicujus enlilalis a voluntate, vel per addi­ tionem alicujusqualitatisnocivæ: non enim apparet alius modus, quo possit fieri hæc virium diminutio : atqui nec a voluntate est ablatum per peccatum aliquid entitalis; cum incorruptibilis sit : nec ei superaddita est ulla qualitas morbida, ut communiter determinant Doctores contra Gregorium de Arimino : ergo, etc. Tum deinde, quia si peccatum diminueret vires naturæ, etiam diminueret inclinationem ejus ad bonum rationis, ac proinde per repetitionem pec­ catorum posset illa inclinatio totaliter des­ trui ; cum omne finitum per ablationem continuam tandem finiatur : consequens est absurdum, et contra Divum Thomam, 1,2, quxst. 85, articulo 2, ubi docet impossibile esse, quod inclinatio voluntatis ad bonum rationis totaliter destruatur, manente na­ tura humana. Tum denique, quia esto, alia peccata personalia, et positiva queant di­ minuere vires, et inclinationem voluntatis ad bonum, quatenus generant habitus vi­ tiosos, qui male disponunt voluntatem eamque inclinant ad actus rationi dissonos ; id tamen minime admitti potest in peccato originali ; hoc quippe non importat in no­ bis aliquid positivum , vel ullam positi­ vam conversionem ad malum ; sed meram privationem justitiæ originalis, et aver­ sionem a Deo : ergo cum peccatum origi­ nale sit sufficiens ad constituendum ho­ minem in statu naturæ lapsæ ; sequitur, quod homo in natura lapsa non habeat minores vires, quam in puris. Quæ doc­ trina sic arrisit Medinæ 1, 2, quæst. 87, vedim. art. 3, § Secundo infertur, ut de eo dixerit : Hxcest vera, divinaque Theologia, quam do­ cent universi Theologi, nominatim Cajetanus 1, 2, quxst. 85, art. 3 et quxst. 109, art. 2. Marsilius in 2, quxstione 18, art. 1. Doc­ tissimus Pater Soto 1, libro de natura, et gratia cap. 13. Idemque postea amplexati sunt Suarez, prolog. 4, capite 8 et libro pri- soarez. mo, de necessitate gratiæ cap. 36 et alii plures. Unde argumentum a nobis factum potest in nos retorqueri : quoniam homo lapsus habet easdem prorsus vires, ac homo in puris, ut patet ex nuper dictis : sed homo in puris habet vires sufficientes ad supe­ randam quamcumque gravem tentationem contrariam logi naturali divisive sumptam, ut statuimus supra num. 262; ergo homo lapsus gaudet sufficienti virtute, ut sine spe- -rw< ■Χί 304 '·· ciali gratia valeat resistere cuivis gravi tentationi divisive acceptæ. oe.'urn- 285. Respondetur huic objectioni neicZioüi.gando antecedens : neque enim pro libito supponimus inesse minores vires homini lapso,· quam in puris constituto , sed id os­ tendimus auctoritate, et ratione. Quod po­ test insuper communiri tum ex iis, quæ D Th·. afyer| pivus Thomas supra quxst. 85, art. 1, in argumento sed cuntra, ubi inquit : Sicut dicüur Luc. 10, homo descendens a Hierusa­ lem in Jerico, idest, in defectum peccat i ex­ poliatur in gratuitis, et vulneratur in natu­ ralibus, ut Beda exponit : ergo peccatum diminuit bonum naturæ. Per quam parabo­ lam docent frequenter Sancti Patres, et præcipue Augustinus libro de natura et gra­ tia cap. 7, et Ambrosius lib. 7 in Lucam; significari statum, in quem homo per pec­ catum devenit. Illis autem verbis : Quem etiam despoliaverunt, significatur ablatio donorum, et justitiae originalis, quæ gratis fuerant superaddita naturæ. Unde per subsequentia : El plagis impositis abierunt se­ mivivo relicto, nequit non denotari defectus alicujus naturalis perfectionis, atque effi­ cacitatis : alias frustra hæc verba superad­ derentur parabolæ ; nec Divus Thomas recte ex illis collegisset, sicut colligit, quod homo vulneratur in naturalibus. Tum ex eodem Sancto Doctore loco citato incor­ pore, ubi inquit : « Medium bonum natu« ræ, scilicet ipsa naturalis inclinatio ad <' virtutem diminuitur per peccatum. Per « actus enim humanos fit quædam inclina■ tioad similes actus, ut supra habitum est. « Oportet autem, quod ex hoc, quod aliquid a inclinatur ad unum contrarium, dimi­ nuatur ejus inclinatio ad illud. Unde cum « peccatum sit contrarium virtuti, ex hoc <1 ipso, quod homo peccat, diminuitur bo« num naturæ, quod est inclinatio ad vir« tutem. » Idemque docet 4 contra gen­ tes , cap. 71, ubi enumerans effectus pec­ cati ait : « Tertium est quædam debiv litatio naturalis boni, secundum quod a homo peccando redditur pronior ad pec­ a candum, et tardior ad bene agendum. » Et in præsenti quxstione art. 7 in cor­ pore inquit : « Bonum autem naturæ cor« rumpitur, in quantum natura hominis « deordinatur, voluntate hominis Deo non μ subjecta : hoc enim ordine sublato, con­ i' sequens est, ut tota natura hominis pec·< cantis inordinata remaneat.» Constat au­ tem, quod homo in puris constitutus non DISP. II, DUB. VIII, esset inrectus macula, atque inordinatione nuere vires voluntatis nd bonum, adhuc peccati, quæ homo contraxit per lapsum: tamen ratio a nobis constructa in suo ro­ ergo secundum mentem D. Thom®, et rec­ bore persisteret. Quoniam nullus est adul­ tam rationem negari non potest, quod eo­ tus in stata naturæ lapsæ, qui simul cum rum vires sint in.oquales, pluresque com­ peccato originali non habeat aliud actuale, petant homini in puris, quam postlapsam, et personale. Cum enim omnis homo ad 286. Nec refert, si dicas, Divum Thousum rationis perveniens teneatur se con­ mam in omnibus his testimoniis loqui de vertere ad Deum auctorem naturalem, tan­ peccato actuali, et personali, non vero de quam ad ultimum finem super omnia di­ originali : inter quæ reperitur latum dis­ lectum. consequens est, ut vel prædictum crimen in præsenti difficultate consideran­ præceptum adimpleat, amittatque proinde dum. Nam actuale importat actum peccan­ statum naturæ lapsæ, qui cum illa conver­ tis , per quem generatur inclinatio ad sione incompossibilis est : vel prædicto objectum rationi dissonum, ac proinde di­ praecepto non satisfaciat, atque ideo incur­ minuitur inclinatio ad bonum virtutis: rat novum peccatum proprium actuale, ac originale autem nullum actum, vel incli­ personale. Quam doctrinam tradit Divus nationem positivam in nobis importat, sed Thomas, in hac 1, 2, quxst. 89, art. 6, in meram privationem justitiae originalis: corpore, et ad 3, et quxst. 7 de Malo art. 10 unde non est, ciir per illud diminuatur in­ ad 9, et in 2 dist. 18, quxst. 1, art. 3 ad 5, et alibi sæpe, eamque statuimus in Tract, clinatio ad virtutem, et vires ad bonum. depectatis disp. 20, dubio 1. Unde si pecca­ Ut autem homo sit in statu naturæ lapsæ tum personale, et actuale diminuit vires satis est, quod habeat peccatum originale. naturæ, ut aperte intendit Sanctus Doctor Hoc, inquam, non refert. Primo quiaf<** locis citatis nec i psi Ad versari i i nficias i bun t ; Divus Thomas citata quxst. 85, art. 3, ex-Da plane infertur homini in natura lapsa de­ tendit suam doctrinam ad omnia peccata: biliores vires inesse, quam in puris. recensens enim vulnera inflicta naturæ hu­ iâu 287. Probationes autem in contrarium manæ per peccatum originale inquit : « In non inniti negotii sunt : quia omnes fere « quantum ergo ratio destituitur suo or­ aite procedunt êx defectu intelligentiæ distinc« dine ad verum, est vulnus ignorantis: tionis inter enlitatem potentiæ, seu poten­ « in quantum vero voluntas destituitur or­ tiam radicalem, et vires potentiæ, seu pro­ « dine ad bonum, est vulnus malitiæ:in portionem, et proportionem proximam ; a quantum vero irascibilis destituitur suo quam distinctionem præmisimus supra a ordine ad arduum, est vulnus infirmita­ num. 281, et ea supposita contraria motiva a tis : in quantum vero concupiscentia des­ j facile diluuntur. Ad primum dicendum est a tituitur suo ordine ad delectabile mode­ Divum Thomam loqui de perfectionibus « ratum ratione, est vulnus concupiscentia. naturalibus se habentibus ad instar poten­ a Sic igitur ista quatuor sunt vulnera in­ tiarum, seu proprietatum naturæ ; non vero u flicta toti humanæ naturæ ex peccato de omnibus operationibus consequentibus a primi parentis. Sed quia inclinatio ad ! naturam, vel de omni inclinatione ad bo­ a bonum virtutis (perpendat Lector verba) num, qualis est illa, quæ comitatur amo­ a in unoquoque diminuitur per peccatam rem Dei super omnia. Suraiturque hæc so­ « actuale, ut ex dictis patet, etiam ista sunt lutio ex ipso Sancto Doctore supra qu. 85, « quatuor vulnera ex aliis peccatis conseart. 1, ubi inquit :« Bonum naturæ humanæ a quenlia, in quantum scilicet per peccapotest tripliciter dici. Primo ipsa princi« tum et ratio hebetatur, præcipue in agen• pia naturæ, ex quibus ipsa natura consti« dis, et voluntas induratur ad bonum, et « tuitur, et proprietates ex his causatæ, « major difficultas bene agendi accrescit,et ’ sicut potentiæ animæ, el alia hujusmodi. « concupiscentia magis exardescit, a Quo ni­ < Secundo quia homo a natura habet inhil clarius potuit pro nobis dici ; cum ’ clinationem ad virtutem, ut supra habiSanctus Doctor infirmitatem virium natu­ ' tamest; ipsa inclinatio ad virtutem est ralium per prius attribuat peccato originali, 1 quoddam bonum naturæ. Tertio modo et deinde extendat ad actualia. Videantur, potest dici bonum naturæ donum justitiæ quæ diximus in comment, art. 1 et 2 præ­ • originalis, quod fuit in primo homine dictæ quæstionis. collatum toti naturæ. Primum igitur bo­ Secundo, et præcipue, quia etsi libenter num naturæ nec tollitur, nec diminuitur admitteremus peccatum originale non mi­ Salmant. Curs. theolog. tom. IX. nuere 305 per peccatum. Tertium vero bonum na­ turæ totaliter est ablatum per peccatum primi parentis. Sed medium bonum na­ turæ, scilicet ipsa inclinatio naturalis ad virtutem diminuitur per peccatum,etc.» Et ad 1, quod sic se habebat : a Peccatum a hominis non est gravius, quam peccatum a dæmonis : sed bona naturalia in daemo­ a nibus manent integra post peccatum, ut a Dionys. dicit in 4, de divin, nominib. a ergo peccatum etiam bonum natura: « humanæ non diminuet; » respondet in hunc modum : Dicendum, quod Dionysius loquitur de bono primo naturæ. Et in solutione ad 2, inquit : « Ipsanalura séculi­ er dum se non variatur propter variatio­ re nem voluntariæ actionis : sed ipsa incli« natio variatur ex illa parte, quæ ordina« tur ad Deum. » Per quod etiam patet ad id, quod addebatur ex Sancto Doctore quxst. 87, art. 7 ; respondetur enim hominem post peccatum fuisse relictum suæ naturæ; sed non naturæ puræ, sed naturæ sauciatæ, ac infectæ per peccatum, ut bene declarat Al­ varez lib. 5 Bespons. cap. 4, num. 19. Ad secundum respondetur ex dictis dis- seputat. præcedenti cap. 2, analogiam illam ‘‘unda· hominis in puris, et post lapsum ad homi­ nem nudum, et nudatum solum intelligendam esse in ordine ad gratuita : quia utrobique est carentia gratiæ, quæ in statu puro­ rum habet rationem simplicis negationis, et denominat hominem nudum ; sed in statu lapsus sortitur conditionem privatio­ nis proprie dictæ, et denominat hominem nudatum. Cum quo tamen recte stat, ut in ordine ad naturalia detur magna differen­ tia inter utrumque statum : nam homo adultus in puris existens esset actualiter, vel habitualiter conversus ad Deum tan­ quam ad ultimum finem super omnia dilec­ tum : prædictam quippe conversionem eli­ ceret in primo instanti usus rationis; alias caderet ab statu purorum, et declinaret in peccatum. Homo autem adultus, et lapsus et caret prædicta conversione, et converti­ tur ad bonum proprium, ut explicatum est. Quare cum conversio efficax ad bonum ra­ tionis conferat efficaces vires ad operan­ dum propter ipsum ; aversio vero ab illo, el præcipue si conjungatur contrariae conver­ sioni, ut § præcedenti ex Divo Thoma vidi­ mus, et deinceps videbimus, prædictas vi­ res excludat : necessario concedendum est hominem in puris habere majores vires, quam post lapsum, et consequenter non se 22 a a a a « 306 DE NECESSITATE GRATIÆ. habere intra ordinem naturalem sicut nu­ dum, et nudatum, sed sicut amore Dei in­ dutum, el eo spoliatum ; nec praedictos sta­ tus comparari inter se sicut privationem, et negationem, sed magis sicut privationem, et habitum. Tenis. Ad tertium constat ex proxime dictis diminutionem virium naturalium in homine lapso non fieri per substructionem entitatis potentiæ, nec per additionem qualitatis morbidæ, quam excogitavit Gregorius :sed per exclusionem conversionis ad Deumtanquam ad ultimum finem super omnia di­ lectum et conversionem ad bonum pro­ prium. Et ideo neganda est major : quia ut D.Tho inquit Angelicus Doctor 4, contra gentes cap. 112: Subjectum fit minus potens ad formam, non quidem per solam substructio­ nem alicujus partis subjecti, vel per hoc, quod aliqua pars potentia substrahaiur : sed per hoc, quod potentia impediatur per contra­ rium actum, ne in actum formx exire possit, sicut subjectum tanto est minus potentia fri­ gidum, quanto in eo magis calor augetur. Quirta. Ad quartum negamus sequelam : quoniam diminutio virium, quam peccatum inducit, non fit per substructionem entitatis subjecti ; sed per oppositionem indebiti finis, et ex­ clusionem conversionis, seu affectus ad fi­ nem honestum : quod non tollit, nec tollere potest radicalem inclinationem subjecti ad bonum rationis, sicut neque ipsum des­ truere. Unde similem objectionem diluens D.Tto. Divus Thomas supra, quxsl. 85, art. 2, in­ quit : « Ad secundum dicendum, quod ob­ ii jectio illa procedit, quando fit diminutio « per substructionem : hic autem fitdimi« uutio per appositionem impedimenti, « quod neque diminuit radicem inclinatio« nis. d Et tradiderat rationem in corpore articuli iis verbis :« Dupliciter igitur potest « intelligi ejus (nempe inclinationis ad vir‘j tutem) diminutio. Uno modo ex parte « radicis : alio modo ex parte termini. « Primo quidem modo non diminuitur « per peccatum, eo quod peccatum non di« minuit ipsam naturam, ut supra dictum « est : sed diminuitur secundo modo, in « quantum scilicet ponitur impedimentum « pertingendi ad terminum. Si autem pri« mo modo diminueretur, oporteret, quod « quandoque totaliter consumeretur, na« tura rationali totaliter consumpta. Sed « quia diminuitur ex parte impedimenti, « quod opponitur, ne pertingat terminum; « manifestum est, quod diminui quidem « potest in infinitum : quia in infinitum « possunt impedimenta apponi, secundum, j α quod homo potest in infinitum addere j « peccatum peccato. Non potest tamen tota« liter consumi : quia semper manet radix 1 α talis inclinationis, etc. » Quod late, et I optime ostendit idem S. Doctor qu. 2, de ί J/α/ο art. 2. i Ultimum jam manet solutum ex supra- π®. , dictis num. 143 el num. 282. Quamobrem non videmus, cur contraria nostra) doctri­ nae Theologia celebretur ut divina ; el mul­ to minus quomodo Medina pro illa referat universos Theologos ; cum multo plurcs t nobis, quam ipsi suffragentur. Inæqualilatem enim virium in statu naturæ puræ, el I naturæ lapsæ, atque illarum diminutionem per peccatum docent ex Thomistis Capreol. ûjet in 2, dist. 24, quxsl. unica art. 1, conci. 3, Ferrara contra gentes cap. 12, Concadas 1, 2, quxsl. 85, art. I et 2, Alvarez de auxiliis disp. 45 et 46 et lib. 5 Bespons. cap. 4, Joannes a Sancto Thoma in prxsenti disp.jfw 19, art. 1, § Bespondetur ergo, et § solum adverto, Labat tom. 4, disp. I, dub. 1, §2, Montesinos supra quxst. 85, art. 2, disp. is 16, qu. 1, concl. 2 et alii. Quibus etiam consentiunt Alexander 2 parte quxst. 9-Ι,^χ mernb. 8, art. 4 in corpore, et ad 2, Grego-Gss rius in 2 disl. 30. quxst. 1, art. 2, GabrielGiire ibidem quxst. 2, art. 1, Oxamus a Gabriele relatus, Ricard us ibidem quxsl. 1, Estias^ dist. 31, § 3, Henricus quodlib. 1, quxst.joB. 27, Jacobus Naclantius super ad Romanos 5 ad ilia verba :Non ergo regnet peccatum.^ Corduba lib. 1, quxst. 45, G ui Helm us Altissiod. Jacobus Almainus, Robertus, Holchot.^ apud Salas 1, 2, disp. 11, sect. 2, el alii plo­ res. Ex iis autem, qui referri solent pro contrario dicendi modo, plures et præcipae Cajetanus solum intendunt potentiam re­ motam, seu virtutem radicalem non fuisse diminutas per peccatum ; sed minime lo­ quuntur de viribus, ac potentia proximis. Unde argumentum a nobis factum nec de­ bet, nec valet in nos retorqueri. J 288. Sed replicabis : nam fieri polest, ut&: -· homini in puris constituto, et pervenienti ad usum rationis, priusquam se convertat ad Deum finem naturalem, occurrat gravis tentatio vel omittendi illam conversionem. 1 vel operandi contra aliud præceptum : quam tentationem teneretur , perindeque posset superare viribus naturæjuxtasupradicta § 2. At in prædicto casu non haberet, nisi voluntatem nude sumptam, ut ex sc liquet : I>ISP. II. DUB. VIH. liquet : ergo voluntas nuda ab omni con­ versione ad Deum finem naturalem habet sufficientes vires, ut possit superare graves tentationes contra legem naturalem. Cum ergo prædicla voluntas sit in homine lap­ so; sequitur, quod hic retineat sufficientes vires ad resistendum gravibus tenlationibus. Confirmatur : quia impotentia, quam tri­ buimus homini lapso ad superandas graves tentationes viribus propriis, praecipue fun­ datur in conversione illius actuali, et per­ sonali ad bonum commutabile, ut constat ex dictis a num. 282 ; ergo si illi occurrat gravis tentatio ante dictam conversionem, poterit illam superare : cum igitur posset ei occurrere in primo instanti usus ratio­ nis, vel antequam se convertat ad bonum proprium, sequitur, quod saltem pro illo instanti habeat vires requisitas ad gravis lentationis victoriam. Knur Respondetur primo casum illum replicæ non esse possibilem secundum providen­ tiam communem : ad eam quippe spectat, ut sicut præceptum convertendi se ad Deum tanquam ad ultimum finem, est simpliciter primum omnium ; ita illius obligatio ante omnia alia occurrat puero pervenienti ad usum rationis, nihilque urgentius solicitet pueri animum, quam hujusmodi obligatio. D.T1». Primum enim (inquit Divus Thomas supra quæst. 89, articulo 6 ad 3) quod occurrit homini discretionem habenti est, quod de seipso cogitet, ad quem alia ordinet sicut ad finem, finis enim prior est in intentione. Et cum intimatio, seu manifestatio clara prae­ dicte legis pertineat ad auctorem naturæ, et alias quaelibet gravis tentatio obnubilet, ac perturbet usum rationis : ad eundem auctorem spectat ita omnia disponere, ut nulla gravis tentatio pro illo instanti oc­ currat, quæ animum pueri ita præoccupet, ut non possit facile ad prædictam legem perspicue cognitam attendere, eique satis­ facere, ut explicuimus Tract, citato disp. 20, dub. 1. Acceditetiam, quod seclusa sug­ gestione diaboli (cujus tentationes jam ex­ clusimus a principio hujus dubii) non ap­ paret, quæ gravis tentatio, servata provi­ dentia ordinaria, possit puero pro instanti illo primo occurrere. Nam molestia carnis vel nulla tunc est, vel satis remissa : pompa vero, et vanitas mundi puerorum animos, et maxime in ætate parum solet allicere. Quamobrem casus replicæ ad providentiam extraordinariam spectat : secundum quam 307 si auctor naturæoperaretur permittendoin illo instanti gravem tentalioncm, deberet specialia auxilia dispensare, quibus am­ plius puer in bono fulciretur. Sed hoc non pertinet ad præsens dubium, in quo homi­ nem in puris, et secundum providentiam ordinariam se habentem consideramus. Per quod patet etiam ad confirmatio-Diluitur nem : nam eandem suppositionem, et diffi-sw’nM,°* cultatcm includit : atque ideo eadem res­ ponsione diluitur. Secundo potest responderi admittendo, quod homo in puris existens, antequam se actu convertat ad Ijeum ultimum finem, posset superare viribus propriis gravem tentalioncm in primo instanti usus ratio­ nis occurrentem : negamus tamen, quod id possit præstare homo lapsus. Et ratio differentiæest : quoniam homo in puris, licet pro priori ad consummationem illius instantis non esset positive conversus in Deum, ta­ men non esset ab illo aversus : et sic nihil haberet incompossibile cum affectu efficaci ad bonum rationis, ob cujus amorem, sal­ tem interpretativum, superanda est gravis tentatio, et relinquenda convenientia, quæ per ipsam proponitur : possetque proinde homo in prædictum affectum, seu conversio­ nem actu prorumpere, et consequenter tentationem superare, licet hoc raro, et in pau­ cioribus contingeret. Cæterumhomo lapsus non habet voluntatem puram, seu nudam ; sed affectam, aut potius infectam conversione vitiosa ad bonum commutabile, vel saltem aversione a bono honesto : hæc quippe aver­ sio comitatur peccatum mortale, quodeumque sit. Porro cum prædicta aversione non potest componi dictamen efficax praclicum, et affectus conversionis ad bonum hones­ tum : nec prædicta aversio valet excludi, nisi per gratiam. Unde cum victoria gravis lentationis nequeat, præsertim naturaliter obtineri absque conversione ad bonum ho­ nestum saltem interpretative ; consequens est, ut homo lapsus non possit absque auxi­ lio speciali gratiæ superare gravem tentationem. Ex quibus solvitur confirmatio : nam homo lapsus ad usum rationis perveniens habet saltem aversionem ab ultimo fine, cum qua est incorapossibilis appreciatio ejusdem finis, et affectus efficax ad bonum honestum, in cujus virtute repellitur gra­ vis tentatio. Unde semper salvatur, quod nequeat absque speciali gratia tentation gravi resistere : quamvis hoc urgentius •λ·, ; 308 * U'·- DE NECESSITATE URATI.E. con\ incatur ex eo, quod omnis adultus lap­ num proprium incommuni: immo veru sus, priusquam graviter lentetur, habeat prædictum bonum finalizat actionem pecsimul cum peccato originali aliquod perso­ caminosam, qua quis tentationi succumbit. nale. ut revera in omnibus contingit. Quamobrem nulla incompossibilitas inter Alu 289. Deinde adversus secundam confirpraedictos affectus reperitur, nee unusexeludit alium ed necessarium est recurntationem est gravis objectio, per quam ea etiam, quæ immediate diximus, impugnan­ reread alium magis specialem, nempe ad tur : quoniam ad vincendum generaliter conversionem actualem, vel habitualem quamcumque tentationem gravem non ap­ in bonum rationis tanquam in ultimum finem. paret. cur sit necessaria conversio efficax ad 290. Replicabis : nam licet peccator ne-B^a bonum determinate honestum super omnia dilectum. Nam plura, circaquæ potest homo • queat respicere bonum rationis, seu hones­ graviter lentari, sunt contraria bono proprio tam tanquam ultimum finem, cum sit ipsius peccatoris, qyod habet rationem aversus ab eo : valet tamen sine gratia illud ultimi finis respectu ipsius. Unde in virtute attingere, ut finem particularem hujus, amoris ad bonum proprium poterit pecca­ vel illius actionis, in hac. vel illa materia tor repellere tentationes contrarias : atque particulari, verbi gratia solvere debitum ideo non erit necessaria ad id specialis gra­ propter bonum justitiae : alias non posset absque speciali gratia eflicere aliquod opus tia. Nec hinc fiet, quod labatur in aliud pec­ bonum morale, quod est absurdum, ut catum, dum tentationi resistit : quia con­ constat ex supradictis dubio 2. Hoc autem versio ad bonum proprium universaliter sufficit, ut possit aliquas graves tentationes sumptum non est vitiosa, quippe quæ ter­ minatur ad bonum proprium, quod nonest vincere sine gratia, el absque conversione ad bonum rationis tanquam ad ultimum determinate bonum, nec malum moraliter, finem, etsi nequeat omnes et gravissimas sed abstrahit ab utroque, ut diximus tum. 3, Tract. 8, disp. 4, dub. 3. superare :ergo nonest universaliter verum Respondetur, quod sicut in speculabili­ hominem lapsum indigere speciali gratia Ecsponsio. ad victoriam cujusvis gravis tentationis. bus principia universalissima nequeunt Explicatur, et suadetur minor : etenim si immediate per se sola inferreconclusionem quis ex una parte vehementer lentaretur ad particularem, sed debent particulari alicui adulterium verbi gratia, et ex alia perpen­ principio associari, per quod determinentur, et trahantur ad illationem conclusionis deret periculum infamiae, posset ob amo­ rem. et conservationem famæ resistere ten­ specialis : ita ex solo affectu ad bonum pro­ tationi, idque non semel contingit : el ta­ prium universalissime sumptum nequit men prædictus affectus solum terminatur efficaciter sequi refutatio gravis tentationis ; ad aliquod bonum honestum particulare; sed desideratur aliquis finis magis particu­ non vero ad bonum rationis absolute, et in laris, ob cujus amorem sese opponat homo omni linea, ut ex se liquet : ergo affectus gravi tentationi, eique resistat. Et ratioest : ad bonum rationis particulare sufficit ad quoniam gravis tentatio, quatenus rejicitur, resistentiam alicujus gravis tentationis. ac propulsatur, habet rationem mali, a quo Idemque potestostendi in eo,qui vehementer recedit resistens. Omnis autem fuga alicu­ tentatur ad vindictam, seu necem inimici, jus mali oritur ex prosecutione alicujus a qua tamen abstinet, ne patiatur bono­ boni, ad quod homo afficitur, et propter rum, et honoris jacturam, qui est finis par­ quod deserit objectum, ad quod alias indu­ ticularis honestus. ceretur. Unde affectus ad bonum, propter Respondetur negando minorem intellec- Soi** quod resistitur tentationi, debet esse incompossibilis cum affectu ad objectum tentatam de victoria gravium tentationum sim­ lionis, eumque excludere. Hoc vero mi­ pliciter dicta, hoc est, tam quoad affectum, nime convenit affectui ad bonum proprium quam quoad effectum. Quoniam, ut supra universaliter sumptum, ad quod peccator observavimus num. 261,non dicitur simpli­ est habilualiler conversus tanquam ad ul­ citer superare tentationem, qui labilur in timum finem : quia prædictus affectus op­ aliud peccatum mortale.Quamvis autem af­ time conjungitur cum prosecutione objecti fectus ad aliquod bonum rationis particulare tentationis. Quod ex eo liquet : nam etsi queal impedire effectum externum,ad quem peccator succumbat gravi tentationi. adhuc peccator graviter tentatur ; minime tamen retinet habitualem conversionem ad bosufficit ad excludendum affectum internum peccaminosum, DISP. II, DBB. VIH. peccaminosum, seu, quod idem est, desi­ derium, aut complacentiam morosam circa objectum pravum. Idque exemplis in con­ trarium adductis constat : nam qui graviter tentatur ad adulterium, licet ob amorem famæ abstineat ab opere externo ; tamen stante gravi tentalione, et seclusa gratia, infallibiliter consentiet delectationi in­ ternal: et graviter lentatus ad vindictam, quamvis ob timorem jacluræ bonorum, atque honoris non inferat necem ; nihilo­ minus delectabitur de ea apprehensa: et infirmus, qui accenditur ad venerem, etsi ob periculum vitæ, quod metuit, recuset actum ; attamen operam dabit delectationi morosæ. I nde nullus ex affectu ad illa par­ ticularia bona honesta vincit simpliciter contrarias tentationes : licet enim non pec­ cet in effectu, seu opere externo ; consentit lamen illis in affectu. Et ratio est eadem in omnibus : quoniam eatenus affectus ad bona illa honesta particularia posset excludere subjectionem, et consensum in tentationes, quatenus ipsa prædicta bona haberent incompossibilitatem cum objectis tentatio­ num. Illa autem solum habent incompossibilitatem secundum quid, sive in effectu ; secus vero simpliciter, sive tam in effectu, quam in affectu : nam fama non læditur per consensum internum, sed per opus ex­ ternum ; nec imminet jactura bonorum ob affectum vindictæ, sed propter necem illa­ tam. Unde licet affectus ad prædicta bona sufficiat ad excludendum exeeutionem adul­ terii, necis, et veneris ; minime vero ex­ cludit delectationem internam de illis, maxime cum urget gravis tentalio : hæc quippe si non exeeutionem, delectationem lamen extorquet. Quocirca necessario re­ currendum est ad affectum efficacem ad bonum rationis absolute acceptum : nam sicut hoc bonum non compatitur cum ali­ quo peccato morlaji sive interno, sive ex­ terno : ita affectus efficax ad ipsum sufficit, et requiritur ad excludendum affectura contrarium, pro quo tentatio gravis soli­ citât. Cbjettio 291. Sed objicies : nara hinc fieret non toi" qualemcumque gratiam sufficere ad victor{^;- riam gravium tentationum ; sed determi­ nate requiri gratiam habitualem, et sancti­ ficantem : consequens est satis durum, immo absurdum ; cum peccatores quando­ que resistant gravibus : quod minime praes­ tarent si esset necessaria gratia habitualis, qua in sensu composito status peccati sunt 309 omnino destituti : ergo, etc. Sequela osten­ ditur : quoniam, ut hucusque diximus, ne­ quit homo vincere gravem tentationem absque conversione actuali, vel habituali ad bonum honestum tanquam ad ultimum finem, sed ex suppositione, quod quis sit in peccato mortali, atque adeo aversus a præ­ dicto bono, et fine, nequit absque gratia sanctificante converti ad ipsum, ut late os­ tendimus supra dub. 4 ; ergo erit necessariagratia sanctificans, ut homo lapsus su­ peret gravem tentationem. Respondetur negando sequelam : quiaDifoiturv sicut medium unicum ad conservandam vitam modo naturali est sumptio alimenti : et nihilominus si Deus velletuti aliaextraordinaria providentia, posset hominem per alia media absque cibo conservare : ita quam­ vis seclusa gratia, non possit homo supe­ rare gravem tentationem nisi ex allectu formali, vel virluali ad Deum, vel ad bo­ num honestum tanquam ad ultimum finem ; qui affectus ex suppositione, quod quis fue­ rit lapsus in peccatum grave, nequit haberi absque gratia sanctificante : attamen intra latitudinem gratiæ sunt plures modi, qui­ bus homo valeat non substerni tentationi, sed eam devincere, aut devitare. Primo per communicationem gratiæ sanctifican­ tis : hæc enim perfectissime convertit in Deum, et avertit ab omni objecto illi con­ trario. Deinde permagnam illuminationem intellectus, quæ faciat magnopere appetere bonum virtutis et expellat apparentiam convenientiae in objecto, ad quod tentamur; cum enim tentalio gravis fiat magna ex parte invincibilis ab homine lapso, ex eo quod vim rationis obtundit, et obscurat, nec permittit apparere efficaciter motiva ob quae deberet rejici ; consequens fit ut e con­ verso superari possit, si Deus perfecte illu­ minet rationem, facialque ut appareant peccatori plures disconvenientiae in subjec­ tione, ad tentationem etiam internam, vel quoad affectum. Praeterea per bonum affec­ tum voluntatis : potest quippe Deus, cum gravis tentatio urget, producere in volun­ tate magnam affectionem ad bonum virtu­ tis contrarium objecto tentationis, et insi­ mul ingentem displicentiam de objecto, ad quod urgebat tentalio : quibus affectibus vo­ luntas parum inclinabitur ad objectum, quod alias ex parte sua vehementer lentat, ac solicitât ad consensum ; ac proiude ade­ runt voluntati pares, vel majores vires, quam sil tentatio, etsi gravis. Denique sus- 310 -f- DE NECESSITATE GRATI.E pendendo concursum requisitum ad con­ sensum pro materiali peccati : quæ sus­ pensio in eo eventu haberet rationem gratiæ : sicut donum perseverantiae est gra­ tia satis magna : et tamen solet importare similem suspensionem, ut videbimus dis­ putatione sequenti dubio 11, § 1. Cum ergo hæc omnia media queant inveniri sine gra­ tia sanctificante, sequitur, quod voluntas illis roborata valeat absque prædicta gratia gravi tenlationi resistere. Quæ possunt ex­ plicari exemplo attritionis ad sacramentum pœnitentiæ requisita? : non enim postulat ad sui elicientiam gratiam sanctificantem, sed aliam longe minorem : et tamen im­ portat propositum absolutum, et efficax non peccandi, ortum quidem non ex amore Dei ultimi finis, sed ex alio motivo inferiori. Quod propositum, sive affectus, etsi non sufficiat ad expellendum peccatum habi­ tuale, in quo homo praeexistit; sufficit ta­ men, saltem quandiu durat, ad excluden­ dum a voluntate consensum, sive affectum actualem ad peccatum grave, quia est incompossibilis cum illo : nullus quippe actu peccans queit habere veram attritionem ; neque qui vere atteritur, valet in sensu composito peccare. Cum ergo possit Deus similem affectum in homine peccatore gra­ viter lentato producere; sequitur, quod hic valeat absque gratia sanctificante gravi ten­ lationi resistere. 292. Denique contra tertiam, et quar­ Projtonilur al­ tam confirmationem oppones ex illis so­ tera ob­ jectio. lum convinci, quoddetur magna difficultas, ac proinde impotentia moralis in victoria gravis tentationis per vires proprias ; non vero aliqua impotentia, vel repugnantia physica : sed remota hac posteriori impo­ tentia, valet voluntas absolute, quamvis cum difficultate superare gravem tentationem, ut ex se liquet : ergo prædictæ confir­ mationes minime convincunt esse necessariam gratiam, ut homo lapsus vincat gravem tentationem. Minor, et consequen­ tia liquent. Major etiam videtur perspicua: nam omnia, quæ ibidem recensuimus, sunt quid extrinsecum, et accidentarium volun­ tati, neque ejus entitatem, vel intensionem diminuunt:ergo licet causent difficultatem, seu impotentiam moralem ; minime tamen destruunt potentiam physicam voluntatis, quæ ab illius enlitate, et intensione non differt ; ergo sicut voluntas ante lapsum habet potentiam physicam ad resistendum gravi lentationi, ita et post illum. Respondetur negando minorem, quam probatio inducta minime convincit : quoniain licet tota voluntas maneat entitative post lapsum, nihilominus non remanet in esse potentis pro.ximæ, et ex pedi tæ ad om­ nia, quæ poterat ante lapsum ulsupralate ostendimus dubio L Et ratio est : quoniam esse, et denominatio potentiae non convenit voluntati ratione solius entitatis absoluta? accepta?,sed ratione ejusdem,quatenus con­ notât alia requisita, et praecipue concursum Dei sibi præparatum, secundum providen­ tiam communem. Deus autem cum concur­ sum præparat secundum providentiam communem, non attendit ad solam volun­ tatem hominis,sed ad totum hominem, hoc est, ad omnes dispositiones, sub quibus hic, et nunc reperitur. Unde cum in homine lapso, et actu graviter tenlato nulla fere sit dispositio ad victoriam ; plurimae vero, et urgentissimæ ad lapsum, ut in prædic­ tis confirmationibus singillatim ostendi­ mus : fit, ut Deus operans secundum pro­ videntiam communem non præparet con­ cursum ad resistentiam ; sed lapsum per­ mittat. Quamobrem etsi in peccatore detur potentia antecedens radicalis, el remota ad superandum tentationem gravem, quæ po­ tentia nil aliud est, quam entilas voluntatis connotans indifferentiam judicii, caret ta­ men potentia proxime expedita ad prædictam resistentiam : quia hujusmodi potentia non est sola voluntas entitative, sed volun­ tas connotans concursum Dei ex lege com­ muni præparatum, et remotionem eorum, quæ actum voluntatis impediunt, ut loco proxime citato latius explicuimus, et hic supponimus ex dictis num. 281. Refertur contraria sententia, et duo illius fundamenta convelluntur. 293. Non reperimus Auctorem, qui pri­ mam nostram assertionem expresse, licet aliqui salis aperte illi contradicere videan­ tur, dum probant secundam : utuntur enim motivis, quæ utrique statui, et naturæ i» puris, et naturæ lapsæ communia sunt : sed ea majori ex parte diluimus § prxced. etsiquæ supersunt, ex responsione ad ar­ gumenta opinionis stalim referendæ robur amittent : fundantur enim ut plurimum in similitudine, et æqualitate virium utriusque status; quas tamen non esse prorsus aquales DISP. II, DUB. VIII. aquales constat ex didis, et amplius ex diiw cendis constabit. Potest tamen specialiter opponi : quoniam victoria alicujus tentationis gravis contra legem naturalem importat tantam difficultatem, quanta reperitur in observatione omnium præceptorum na­ turalium collective sumptorum : sed homo in puris constitutus non habet vires suffi­ cientes ad observandum omnia præcepta naturalia collective sumpta, ut constat ex dictis dub. 5, η. 162 ; ergo neque ad resis­ tendum cuidam tentationi gravi contra le­ gem naturalem. Probatur major : quia mortem fortiter obire, quam tyrannus mi­ nitaretur, ut quis a legitimo unius Dei cultu recederet, importat tantam difficultatem, quanta reperitur in observatione omnium præceptorum naturalium collective sump­ torum : ergo hujus tentationis victoria tan­ tam difficultatem importat, quanta in illa observatione reperitur. Respondetur negando majorem : et ad probationem negamus antecedens. Nam quod homo nequeat absque gratia observare omnia præcepta natural ia collecti ve sumpta, provenit ex eo, quod ab intrinseco petit ali­ quando deficere : unde quod in nullo præ­ ceptorum vel occurrentium simul, vel longo lempore succedentium deficiat, est supra propriam hominis dispositionem ; atque ideo provenit ex alia providentia gratuita, ut late explicuimus loc.cit. a n. 170. Cæte­ rum hæc propria, et velut connaturalis hominis dispositio non exposcit determi­ nate in aliquo determinato præcepto, aut lempore determinato deficere : quocirca potest homo per se loquendo observare quodlibet præceptum naturale, prout oc­ currit, et secundum omnem difficultatem, quam secundum providentiam naturalem ex quolibet capite affert, ut ea, quæ toc. cit. nu. 192, diximus, satis convincunt. Unde quia præceptum colendi unum verum Deum potest simul cum gravi illa tentalione, quæ in objectione refertur, naturaliter occur­ rere : consequens est, quod homo per se loquendo valeat absque speciali gratia, ad­ huc in præsentia prædictæ tentationis, illud observare, ut arg. § 2, expensum efficaci­ ter probat. Dicimus per sc lo/uendo, ut com­ plectamur omnes vires, et efficacitatem, quas homo potest naturaliter habere: inter quas illæ præcipue computandæ sunt, quæ voluntati accedunt ex conversione naturali ad Deum ultimum finem juxta superius dicta numero 281, cum sequentibus : nam 311 in vim hujus conversionis, quandiu actualitcr, vel habitualiter persistit, valet obsis­ tere cuilibet gravi tentationi secundum communem providentiam orte contra le­ gem naturalem. Quod si hanc conversionem amittit, et ea uti non vult ; impotentia, quæ inde provenit, est simpliciter consequens, ejusque vitio tribuenda est, sicut accidit in homine lapso, ut infra dicemus numero 301. Potestque exemplum antecedentis in con­ trarium allatum retundi exemplo amoris naturalis Dei ultimi finis super omnia : qui videtur importare tantam difficultatem, quantam habet observatio omnium præ­ ceptorum naturalium collective sumpto­ rum ; siquidem dicit propositum efficax ea observandi. Et tamen reipsa tantam diffi­ cultatem non importat : quia observatio illa præter difficultatem, quæ in quolibet præcepto seorsim accepto invenitur, impor­ tat, quod defectibilitas arbitrii ita compri­ matur, aut impediatur, ut non exeat in proprium actum : quod tamen non dicit amor prædictus : ita enim elicitur, quod non comprimit, aut impedit continuo defectibililatem arbitrii, ut latius explicuimus dubio 3, numero 121 et dubio 5, numero 192. Idem ergo in casu objectionis dicendum est: quia victoria unius tentationis quantumvis gravis secundum se, et divisive accepta non tollit, quod defectibilitas arbitrii se explicet, aut explicuerit in alia occasione : et ita non importat tanlamdifficultatem.aut improportionem respectu arbitrii, quanta reperitur in hoc, quod homo observet omnia natura­ lia præcepta in nullo deficiendo. 294. Adversus secundam, et præcipuam senlcn. assertionem nostram senserunt non solum lians^æ Pelagius et Cælestius, sed etiam illi, quiassertiopostea appellati sunt Semipelagiani, utvi-’^gj* dere est in Cassiano collai. 13, capite 14. Istorum autem error eo pervenit, ut asse­ rerent posse hominem viribus propriis non solum vincere gravem tentationem divi­ sive, et secundum se acceptam; sed etiam meritorie, et victoria conducente ad vitam æternam : propter quod damnati sunt ab Ecclesia. Ex Catholicis autem licet nullus admittat hoc posterius; non desunt tamen, qui defendant primum, nimirum posse ho­ minem lapsum absque speciali gratia supe­ rare quamcumque gravem tentationem di­ visive sumptam, saltem cum durat solum per breve tempus. Ita .Egidius in 2, distinetione 28, quxst ione 1, articulo 4, post dubium 1 tilerale ad 1, Gui.llelmus de Rubione *Λ' r< 312 DE NECESSITATE GRATI.E Guiiicl, eadem distinctione $ Quantum α·.Ι tertium. (R Rcb. Ricardus articulo 7, contra Lutherum § Ricard. SUptei. Tradantur, vers, llxc confirmantur, Staplet. MOliaa. libro 2 de justificatione capite 4 et 13, Mo­ lina, in Concordia disputatione 19, memb. 2. Nam licet hic Auctor secundum exteriore verborum speciem videatur hanc difficulta­ tem problemalice tractare ; introspectus tamen prædictam opinionem unice am­ plectitur. et totis viribus defendere cona­ tur. Proqua referi plures Doctores, et non­ nullos antiquitate, atque doctrina insignes, quod hoc præclaro elogio respergit .· .4pertissimum est Durandum, Scolum, et Gabrielem usque adeo in oppositam partem inclinare Moliar (nempe in eam. quæ arridet Molinæ) ut ipcàlamnbe sammet hxresim Pelagianam absque ulla pro in ami· ratione illorum temporum culpa sequi videan­ quw Doctor. tur, etc. Quibus verbis plurimum defert Pelagio, dum illius asseclas saltem mate­ riales recenset Scholasticos adeo insignes. Non tamen levem injuriam his impingit : nam vel supponit illos ignorasse dogma Pelagianorum ab Ecclesia damnatum, et sic eis attribuit ignorantiam satis crassam, et damnandam in Doctore Theologo : vel existimat (quod absit) ipsos sequutos fuisse dogma, quod damnatum esse sciebant, et ita ipsos accenset inter hæreticos. Sed ad­ dit statim Molina piam satis excusationem, nempe : Absque ulla pro ratione illorum temporum culpa : quasi antiquos Doctores Scholasticos immensa ignorantiæ caligo obvolverit ; solis autem modernis splendi­ dissimus veritatis radius illuxerit. Quod an ita sit, judicent alii, quorum interest prædictos Scholasticos ab injuriis vindicare, et præcipue Doctorem subtilem. Vmdica- Cæterum, quod nostrum est, dissimulare D.Tho. 11011 Possumus in prædicto Molina, quod de Angelico Doctore tradit his verbis : a Eandem sententiam sequitur idem Divus « Thomas 1, 2, quæstione 109, artic. 8 et u 9, dum docet hominem in statu naturæ v lapsæ suis viribus naturalibus vitare n posse singula lethalia peccata, quemad­ w modum servare præceptum quodcumque « legis naturalis in quocumque eventu, « ad longum tamen tempus vitare non a posse peccata omnia lethalia. Quæ verba v affert, et expendit Sotus 1 de natura, et v gratia capite 22, conclus. 4 et 5, ad pro­ a bandam sententiam, quam Divum Tho« mam sequi affirmamus. » In quibas plura continentur aperte falsa : nam in primis falsum est, quod Divus Thomas in illis locis doceat posse hominem lapsum | servare præceptum quodcmnqqe legis na­ turalis in quocumque eventu : quia hæc verba neque formaliter, neque æquivalenler in­ veniuntur apud Sanctum Doctorem, ul sola lectio textus evincet. I nde immerito Molina tribuit Divi Thomæ sententiam, quam ipse postea meinbr. 6, fatetur censeri in variis provinciis minus tutam. Deinde falsum est, quod Sotus afferat illa verba Divo Thomæ, quæ refert Molina: quia minime reperiuntur apud Sotum. Tandem falsum est, quod Sotus utatur verbis Sancti Doctoris ad probandam sen­ tentiam, quam Molina asserit defendi a Divo Thoma : tum quia Sotus non probat ibi talem sententiam : tum quia adducit verba Divi Thomæ ad confirmandam hanc conclusionem : .Venio in statu naturæ lapsu valet absque auxilio speciali gratiæ vitare omne peccatum : hæc autem non est senten­ tia, quam D. Thomæ attribuit Molina, sed alia longe diversa, ut vel cæcus recognoscet. Ne nimis autem scrupulosi plus æquo vi­ deamur : quos debitus D. Thomæ affectus ad hæc compellit, ne tantum Doctorem vel specietenus habeamus adversum, vel illius defraudemur auctoritate. Sed his relidis. 295. Probatur primo prædicta sententia ΐβΛex D. Thoma in 2,dist. 28, quxst. 1, art. 2,^7 ubi ad sextum argumentum, quod sic se habebat : « Quicumque tentationi resistit, ' α tentantem vincit:sed vincenti præmium « æternum promittitur Apoc. 2 et 3. Cum ergo ad præmium æternum nullus sine « gratia venire possit, videtur, quod nec a sine ea aliquis possit tentationi resistere v peccatum vitando : r> respondet S. Doc­ tor in hunc modum : « Ad sextum dicen­ α dum, quod aliud est resistere peccato, et α aliud victoriam de peccato habere. Qui­ α cumque enim vitat peccatum, peccato α resistit. Unde hoc potest fieri etiam sine α gratia, nec oportet, quod tunc homo re­ « sistendo peccato mereatur præmiuni « æternum. Sed ille proprie vincit pecca­ « tum, qui potest pertingere ad hoc, contra u quod est pugna peccati : hoc autem non α potest esse nisi in eo, qui opus merito­ « rium operatur : unde talis victoria vitam α æternam meretur, et sine gratia non « fit. » Ergo ex mente D. Thomæ licet sit necessaria gratia ad vincendum gravem tentationem per victoriam meritoriam : non tamen ut illi homo lapsus resistat ab­ solute, et citra meritum. Confirmatur ·■ DISP. 11, DUR. VIII. Confirmatur primo ex eodem Sancio nut Dilore quxst io no 24, de. veritate articulo |2, ubi proponit hoc argumentum, quod esi in ordine duodecimum: « Augustinus in « libro retractat, dicit ·. Cogenti cupiditati » voluntas resistere non potest : sed cupi■ ditas ad peccatum inducit : ergo volun« las humana sine gratia non polest peccaI tum vitate. » Ad quod respondet : « Di• cendum, quod cupiditas non potest « intelligi esse cogens absolute liberum « arbitrium : quia semper est liberum a « coactione : sed dicitur cogens propter « vehementiam inclinationis : cui tamen « polest resisti, licet cum difficultate. » Cu­ piditas autem vehementer inclinans affert ex se gravem tentationem : ergo si potest quis absque gratia, licet cum difficultate resistere prædictæcupiditati, pariter poterit superare gravem tentationem. Quod am­ plius exprimit Divus Thomas loco citato ad 32, his verbis : « Dicendum, quod desertus ' o a luce gratiæ necesse est, ut aliquando : cadat, non tamen necesse est, ut inquaI « libet tentatione succumbat. » g. Confirmatur secundo ex eodem Divo odi. Thoma in hac 1, 2, quæstione 10,articulo 3 ' ad 1, ubi inquit: « Dicendum, quod etsi « voluntas non possit facere, quin motus « concupiscentiæ insurgat, de quo Apos1 tolus dicit Romanorum 7 : Quod odi mae lum, illud facio, id est, concupisco: « tamen potest voluntas non velle concu« piscere, et sic non ex necessitate sequitur « concupiscentiæ motum. » El in corpore ; dixerat : « In quantum ratio manet libera, « et passioni non subjecta, in tantum voI » luntatis motus, qui manet, non ex neI ' cessilate tendit ad hoc, ad quod passio c inclinat. Et sic aut motus voluntatis non « est in homine ; sed sola passio domina« tur : aut si motus voluntatis sit, non ex I ■ necessitate sequitur passionem. » Ergo ex mente Divi Thomæ, vel tentatio tollit libertatem, et infert necessitatem, ac proI inde excusat a peccato : vel relinquit poten; tiunsufficientem, ut voluntas illam rejiciat ■ absolute, et independenter a gratia : alias sibi relicta necessitaretur ad consentien­ dum. Ute- 296. Ad primam auctoritatem desumptam ex libro 2 sententiar. possumus resFann. pondere cum Ferrara 3, contra geni, capite 160, § Advertendum tamen, et cum Ilispalensi in 2, distinet. 28, quæstione 1, articulo 3. notabil 1, in fine, « quod de hac conclu­ 313 ra sione (inquit Deza) Sanctus Thomas ali« 1er videtur senlire in primo opere, sci­ et licet in scriptis suis super Magistrum ■i sententiarum, et aliter in secundo opere, « videlicet in summis, et in quaestionibus « de Veritate, ac in quodlibet, et in aliis, « quæ post scripta super sententias edidit, α Verum est tamen, quod quibusdam disα tinctionibus, et suppletionibus, aut de­ ft terminationibus possent utraque dicta ad « concordem sensum trahi. Sed quia id « non videtur esse de mente ipsius, præ« ter mittimus, tenentes illa, quæ post « scripta super sententias in pluribus locis σ scripluræ suæ docuit. Ubi sicut nobis « apparet, corrigere voluit, quæ prius « dixerat. » Secundo et forte melius respondetur Sanctum Doctorem solum excludere necessitatem gratiæ habitualis pro victoria gra­ vis lentationis ; minime vero necessitatem gratiæ auxiliantis. Quod satis aperte dedu­ citur ex ipso textu : tum quia in fine corpo­ ris sic concludit Divus Thomas :« Peccatum υ τη-, « autem committendum potest homo vitare « etiam sine gratia, quantumcumque in « peccato mortali existât. Si tamen gratia « intelligatur aliquis habitus infusus, et « non ipsa divina voluntas, per quam om« nia bona causantur, et mala repellun« tur. » Nomine autem divinæ voluntatis circumscribit omnia auxilia,quibus move­ mur a Deo. Tum etiam ratione: quia Sanc­ tus Doctor solum intendit, quod ad resis­ tendum gravi tentationi absolute non sit necessaria illa gratia, quæ per se requiri­ tur ad meritum vite æternæ, ut constat ex ipsa litera ; hujusmodi autem est gratia sanctificans : unde istius præcise necessi­ tatem excludit. Et eodem modo occurrendum est testi- Λ(1 pri. moniis primæ confirmationis : nam ibi solummodo necessitatem gratiæ habitualis, ut constat ex corpore articuli in fine, ubi inquit D. Thomas : Sic cerificantur Docto­ rum sententix, qux circa hoc varix videntur. Quorum quidam dicunt hominem absque ha­ bituali gratia gratum faciente posse pecca­ tum mortale vitare ; quamvis non sine divi­ no auxilio, quod hominem sua providentia ad bona agenda, et mala vitanda gubernat. etc. Idemque evidentius apparet in respon­ sione ad 17 et ex iis, quæ tradit in præsenti articulo 8 in corpore, ubi quæ alibi minus expresse tradiderat, perspicue docet his verbis -.Antequam hominis ratio, in qua o$i 314 η .. I ■ DE NECESSITATE GRATIÆ peccatum mortale, reparetur per gratiam resistendum gravi tentationi ; potest tamen justificantem, potest singula peccata mortalia illam superare virtute divini auxilii sibi vitare, et secundum aliquod tempus, etc. gratuito communicati, vel saltem præpaUnde prædicta testimonia nobis minime rati, ac promissi. Indequod tentationi ce­ dat, illius culpa? tribuendum est. adversantur : quia ad victoriam cujusvis gravis tentationis non asserimus esse ne­ 298. Cæterum quamvis hæc responsio cessariam gratiam habitualem, sed aliquam contineat veram doctrinam, et minime alias *· gratiam. contemnendam, difficultati tamen proposi­ A'i se- Auctoritatessecundæconfirmationis(quas ta? non satisfacit. Primo : quoniam etsi ”■ tanti fecit Molina, ut dixerit Divum Tho­ plures homines lapsi cognoscant divinam mam sequi ibidem suam sententiam aperte, gratiam esse sibi præparatam, et promis­ d sine. ulla obscuritate) nihil convincunt : sam, possintque ad illius adjutorium recur­ quoniam Sanctus Doctor solum excludit a rere ; nonnulli tamen sunt, qui gratiæ pro voluntate, cum passionibus urgetur, neces­ victoria gravis tentationis praeparationem, sitatem antecedentem, et absolutam, quæ immo et possibilitatem invincibiliter igno­ libertati opponitur ; minime autem neces­ rant : quales sunt omnes, qui laborant in­ sitatem consequentem, et ex suppositione, fidelitate negativa. His autem non magis quæ optime cum libertate cohæret, ut cons­ prodest gratia præparata, ac promissa, ut tabit ex-dicendis. Neque ad hoc, ut volun­ ex vi illius dicantur aliquid posse, quam si tas libere consentiat tentationi, seu pas­ præparata, vel promissa, immo et possibi­ sioni, opus est, ut possit ei resistere viribus lis non esset : quoniam ut aliquis dicatur propriis : sed satis est, quod valeat resis­ posse per amicum, quod per se non potest, tere absolute, hoc est, vel per vires proprias, oportet, ut cognoscat amicum, illiusquesub­ vel per auxilium divinæ gratiæ. Molina sidium valeat exposcere. In his igitur infi­ autem male, el frequenter in his contro- 1 delibus negative urget argumentum fac­ versiis peccat in eo, quod ex impotentia per tum : quia cum non dicantur posse vincere vires naturæ infert impotentiam, ac neces- | tentaliones per gratiam, sequitur, quod si silatem absolutam ; cum deberet attendere nequeant per vires proprias, habeant im­ ad vires graliæ, vel data?, vel saltem propotentiam absolutam ad resistendum. Vi­ missæ : quam quia invisam habuit Pela­ deantur quæ diximus dub. 3 numero 110, gius, in errores adeo enormes prolapsus est. et in hoc dub. num. 265, quibus poterit im­ Primam 297. Secundo arguitur ratione, quæ est pugnatio facta amplius roborari. mcniinn. *n bac materia principalis : quoniam si Secundo et præcipue (etiam admisso,quod homo lapsus non haberet vires sufficientes omnes adulti aliquam gratiam supernatuad resistendum gravi tentationi, non pec­ ralem auxiliantem reipsa recipiant: de caret illi succumbendo ; cum nemo peccet quo infra disp. G, dub. 3) non satisfacit ad­ in eo, quod evitare non valet : consequens ducta responsio : quoniam licet de facto est absurdum, ut constat tum ex se, tum ex Deus homini lapso det, vel promittat gra­ dictis a num.262; ergo dicendum est, quod tiam, ut queat resistere gravibus tentatio­ homo lapsus habet vires sufficientes ad su­ nibus ; attamen potuit, salva providentia perandam quamcumque gravem tentatiocommuni, prædictam gratiam omnino de­ nem divisim sumptam. negare : quippe, quæ non connectitur ne­ Qaonm- Huic argumento varie occurrunt Auctoque cum natura secundum se, ut liquet, dam rts. . .i .· ponsio. res nostræ sententiae, quorum solutiones neque cum natura ut lapsa ; alias hæc operæ pretium duximus in medium afferre, commodum ex peccato reportaret, et gratia ut ex earuul examine, et vires argumento non esset gratia. Demus igitur, ut fieri po­ proposito accedant, et appareat legitima via tuit. quod Deus hominem condiderit in pu­ ad illud diluendum. In primis ergo Alvaris, et quod hic fuerit in peccatum lapsus. Aivarcz.rez' Arauxo, Godoy, Gonet, et alii responTunc vel homo ita lapsus non haberet po­ Anino. dent negando sequelam : quia ut homo abtentiam ad resistendum gravibus tentatio­ Gonet. solute teneatur ad aliquid, illudque omit­ nibus. quæ post lapsum illi occurrerent :et tendo peccet, sufficit ut possit illud præstare sic minime peccaret non resistendo, perstatper vires gratiæ, quamvis nequeat per vires que argumentum factum. Vel haberet po­ proprias, ut constat in obligatione eliciendi tentiam : et ita habebit illam ex se, et se­ actus supernaturales. Homo autem lapsus, cundum proprias v ires ; cum in hypothesi licet non habet ex se vires sufficientes ad facta, nullum gratiæ detur, aut promittatur auxilium. DISP. II, DUB. YIIL auxilium. Ergo recursus ad gratiam datam, vel promissam est insufficiens, ut argu­ mento proposito occurratur. 299. Lude aliter respondet Suarez lib. 1, capite 21 a numero 28, nempe impotentiam » hominis lapsi ad superandas graves tentaliones non esse physicam : quia hæc infer­ ret necessitatem absolutam, et auferret li­ bertatem, quoad exercitium, sed osse im­ potentiam moralem, id est, debilitatem quamdam mentis, et voluntatis ad constan­ ter operandum. Deinde numero 31, in fine observat, prædicta impotentia moralis non est respectu alicujus instantis determinati, pro quo durat tentatio : quia ad peccandum mortaliter, inquit, necessaria est potentia moralis vitandi peccatum saltem per eo tempore, vel momento, quo peccatur, quia debet actus esse humanus. Quamobrem concludit numero sequenti, quod homo lap­ sus habet potentiam physicam ad resis­ tendum gravi tentationi , quamvis longo ! temporeduret, caret tamen potentia morali ad resistendum per longum tempus. Sed quia pro singulis illius temporis momentis divisive sumptis habet simul cum potentia physica potentiam etiam moralem ad resis­ tendum, idcirco illi imputatur, quod non resistat. fc&t· Hæc tamen solutio in pluribus deficit, et M tandem argumento non satisfacit. Nam in primis vel nomine impotentiæ moralis intelligitur carentia virium ad resistendum, vel magna difficultas in resistendo. Si pri­ mum, ergo prædicta impotentia est non solum moralis, sed etiam physica : quia i nomine impotentiæ physicæ nil aliud in[ telligimus, quam carentiam virium ad ali­ quid præstandum.Si secundum: ergo homo lapsus potest simpliciter absque gratia, quamvis ægre, et cum difficultate superare gravem tentationem : et consequenter gra­ tia non erit simpliciter necessaria ad vin­ cendum absolute, sed solum ad facilius vincendum. Quod tamen, ut ipse Suarius fatetur num. 30, videtur accedere ad Pelagianum errorem. Deinde falsum est, quod in illo tempore, vel momento, in quo homo consentit gravi tentationi, habeat ex se, et absque gratia potentiam tam physicam, quam moralem ad resistendum. Quoniam si in illo tem­ pore, vel momento adest homini ad resis­ tendum tanta, et tam expedita potentia, resistentia actualis gravis tentationis erit actus valde proportionatus prædictæ poten- 315 tiæ; cl consequenter non gratuito habitus : dabitur ergo aliquando in homine lapso victoria gravis tentationis absque gratia, quod tamen Suarez non audet aperte con­ cedere. Prælerea hic Auctor docens, quod licet homo non habeat absque gratia potentiam moralem ad resistendum gravi tentationi pro toto tempore, quo durat, bene autem pro singulis momentis : nomine momenti non potest rationabiliter intelligere ali­ quod instans mathematicum, sed illam durationem, quæ requiritur, ut tentatio gravis proponatur, et homo deliberet. Nam ipse numero 23, docet : « omnem tentatio« nem gravem includere aliquam tempo­ « ris moram, et perseverantiam : nam si « uno tantum momento temporis duret, « non æstimabitur simpliciter gravis, (( quantumvis intensa videatur, dummodo a potestatem et physicam,et moralem con­ a siderandi, et deliberandi relinquat. » Demus ergo, quod tentatio gravis non du­ ret, nisi pro illo tempore, quod est simpli­ citer necessarium ad hoc, ut tentatio sit gravis, et citra quod, hoc est, in minori tempore, non esset gravis. Vel pro illo igi­ tur tempore habet homo potentiam tam physicam, quam moralem ad resistendum, vel non ? Si primum : ergo resistentia ac­ tualis habebitur adæquate per vires pro­ prias arbitrii, et independenter a gratia. Si secundum : ergo falso dicitur, quod habet homo potentiam moralem ad resis­ tendum gravi tentationi licet non pro toto tempore, quo durat, bene tamen pro sin­ gulis instantibus : siquidem prædicta ten­ tatio indiget toto illo tempore, ut sit gravis, et alias gravis non est, ut liquet ex hypothesi facta. Recolantur supradicta numero 259, ubi radicem hujus responsionis extirpavimus. 300. Tertio Vasquez disputatione 189, ca- Alia vaspile 20, numero 17-1, respondet, quod tentatio gravis movet quidem necessario x'oluntatem hominis lapsi; at non’necessitate antecedente, et cum omnimoda determina­ tione arbitrii, sed sola necessitate consequente.el supponente ipsum eventum. Porro licet necessitas antecedens excludat poten­ tiam ad oppositum, et excuset a peccato ; necessitas tamen consequens minime excu­ sat, cumsolumsit necessitassecundumquid, innitaturque suppositioni liberæ. Explicat autem Vasquez prædictam necessitatem consequentem consistere in eo, quod arbi- ■ 'el •;y Ml JK s j -f! •I 11 I » >‘P ;.·. I Λ t Λ^ίΓ-VrL A; *- 316 DE NECESSITATE GRATIÆ. trium contra talem tentationem non prae­ veniatur bona cogitatione congrua, qua sciebat Deus tentationem vincendam esse vel in eo, quod Deus sinat tentationem in tali gradu, in quo scit eam victurum arbi­ trium : sic enim supponitur eventus con­ sentiendi in peccatum, hoc ipso quod sup­ ponatur negatio talis cogitationis præparantis, et praevenientis voluntatem, qua sine dubio vinceretur tentatio. Hæc autem | necessitas, cum ponat scientiam Dei circa I eventum; supponit etiam liberam even­ tum : ac proinde consequens est, nec ullo modo nostram libertatem impedit. Ha?c ! praedictus Auctor, quibus existimat omnia ; in præsenti dubio facillime componi. j ConfiraAt hic salis obscurus dicendi modus mi- | Iur’ nime satisfacit difficultati, sed pluribus im- ' pugnationibus est obnoxius. Tum quia in præsenti non investigamus quid voluntas hominis lapsi possit ex suppositione, quod i operetur, aut prævideatur operari ; sed quid | possit ex se,-et ante liberam suppositionem, j quod operetur, vel operari praesciatur. Pro illo ergo priori ad operationem, et scientiam liberam, vel habet vires ex se sufficientes ad vincendam gravem tentationem , vel non? Si primum : ergo potest absque gratia illa superare : quod negat Vasquez. Si se­ cundum : ergo habet impotentiam physicam ad resistendum, seu necessitatem antece­ dentem ad succumbendum ; quod prazdictus Auctor vitare contendit. Tum etiam quia priusquam Deus per scientiam mediam co­ gnoscat, an voluntas hominis lapsi consen­ sura sit tentationi in hac occasione; vel non·, cognoscit quid prædcta voluntas possit, vel non possit : hoc quippe non est aliquod ob­ jectum conditionate futurum, quod pertinet ad scientiam mediam; sed aliquid praece­ dens omnem futuritionem , spectansque proinde ad scientiam simplicis intelligentiæ : ergo vanus est recursus ad scientiam mediam, cum investigamus vires arbitrii. Tum deinde, quia ex opposito fieret homi­ nem lapsum non habere minorem impoten­ tiam ad succumbendum tentationi, quam ad resistendum illi : el consequenter, quod si­ cut de homine lapso dicitur, quod non potest resistere tentationi ; ita de eodem, et in eo­ dem sensu diceretur, quod non valeret tentalioni consentire. Quo quid absurdius? Se­ quela autem ostenditur : nam impotentia, quamadslruit Vasquez ad resistendum, fun­ datur in eo, quod Deus prævideat consen­ sum futurum, cum qua præscientia non po­ I · · · * 7,tvrn.+ < . &Λ’ . ■ ▼ —- __ { _ __ _ ____ ' -ii- DISP. 11, DUB. VIII. ___ ·.· S/ rif1 " · · * 317 vel nomen gratiæ; cum ex suppositione, I finem juxta «licta dubio quarto, fit, quod quod homo non sit consensurus, id neces­ prædicta impotentia non sit antecedens, et test conjungi resistentia, seu dissensus : sed sario prævideatur a Deo. ex se determinans voluntatem, sed conse­ etiam Deus prævidel futuram aliquando quens liberam voluntatis determinationem. resistentiam , cum qua est inconjungibilis J at Confirmatur secundo ex his, quæ habet Unde non inducit necessitatem absolutam, consensus,si ve lapsus : ergo in eodem sensu, : * f Eranciscus Suarez capite 21, citato numero 27. quæ transcribere voluimus, ne quasi ex­ sed dumtaxat quasi conditionatam, et ex in quo dicitur homo non posse resistere tranei opinionem Vasqu i i sugillare videa­ suppositione, quod quis peccet mortaliter, tentationi, dicetur non posse tentationi con­ mur. · Hic vero occurrunt Auctores ponenel velit in peccato mortali permanere. Quæ sentire, videlicet ex sola supposition·? libera • tes hanc gratiam in sola cogitatione responsio sumitur ex Divo Thoma 3, con- D.Tho. consensus, vel dissensus futuri. Tum deni­ congrua, el habente congruilalem ex sola Ira gentes capite 160, numero tertio, que, quia si ex prævisione futuri consensus ] præscientia propter futurum effectum, ubi diluit similem objectionem his verbis : in tentationem datur impossibilitas ad re! quem supra etiam congruitatem lanium « Quamvis autem illi, qui in peccato sunt, sistendum, et necessitas ad lapsum : ergo ex ' consequentem appellavimus. Occurrunt, « vitare non possint per propriam potesta­ suppositione contrariæ prævisionis adesi , inquam, el fatentur posse quidem conlin« tem, quin impedimentum gratiæ præshomini potentia tam physica, quam mora­ ■ gere,ul liberum arbitrium reslilurum sit « tent, vel ponant, ut ostensum est, nisi lis, tam antecedens, quam consequens ad • in aliqua occasione per vires solius ar­ « auxilio gratiæ præveniantur : nihilomi­ resistendum : ergo non est necessaria aliqua bitrii honesta aliqua cogitatione naturali « nus tamen hoc eis imputatur ad culpam, gratia intrinseca adjuvans vires voluntatis, excitati : et tunc id præscire Deum. Et a quia hic defectus ex culpa præcedente in ul superet gravem lentationem ; sed sufficit j . nihilominus resistentiam illam non fieri « eis relinquitur : sicutebrius ab homicidio illa extrinseca suppositio, quod Deus per I < sine gralia : quia jam illa cogitatio est « non excusatur, quod per ebrietatem com­ scientiam mediam non prævideril futurum | < congrua, et gratis datur. Veruntamen « mittit, quam sua culpa incurrit. » Et siesse consensum. Talem autem gratiam non jam revolvimur in id, quod sæpe dictum milia habet Divus Bonaventura in 2, dis- d.Bûd. negaret Pelagius. I . est, hoc modo defendi gratiam nomine, tinct. 28, articula 2, quxsttone secunda, Confirmatur primo : quoniam Vasquez ïy» i non re, neque secundum mentem Pa­ ubi inquit : « Dicendum, quod de aliqua numero 176, docet, Quod de quavis tenta-i trum, sed magis Cassiani, el sequacium: « tentatione per se non potest : si tamen tione occurrente, qux reipsa vincit arbitrium, i quia illa cogitatio sola, si est mere natu« consentiat, non est a culpa immunis : vere dicimus posse arbitrium ei non consen' - ralis, et ex generali cursu causarum, non « quia ex propria sua culpa devenit in tire possibilitate ear parte causx; non consi­ ·.■ est gratia, sed doctrina congrua : et con« illam necessitatem. Et hoc est, quod dicit derata scientia Dei, el mensura cogitationis > sequenter si cum illa sola potest cum « Augustinus, quod quia homo noluit vi­ cum arbitrio, qux sine hac scientia non fit: ■j effectu vinci tentatio, licet hoc Deus præs« tare peccatum dum potuit, inflictum est scientia autem Dei sequitur eventum noslrz I » cial; profecto sciet vincendam esse viri« ei, quod r.on possit, cum velit. » voluntatis. Atqui scientia media, nec dat, I bus naturæ, non graliæ, sicut Prosper Quod potest explicari ex his, quæ supra niustranec aufert vires voluntati humanæ; cum dixit contra Cassianum. » Hæc Suarez, diximus dubio citato, ubi statuimus homi-amlpl{flls non sit factiva objecti : ergo si consi­ quibas nihil oportet addere. nem lapsum non posse absque gratia dili­ derata possibilitate ex parte causæ, adsunt |ΐά> 301. His ergo, et aliis modis dicendi re­ gere Deum Auctorem naturalem amore ei vires sufficientes ad non consentiendum lidis, quorum aliquos supra impugnavi­ efficaci, et super omnia ; et nihilominus tentationi; sequitur, quod gratia nullas det mus §2, ad argumentum numero 297 pro­ teneri independenter a gratia data, aut pro­ vires ad ei resistendum ; sed talis gratia positum breviter respondetur impotentiam missa ad prædictum amorem, iliumque adæquate consistet in eo, quod Deus non omittendo peccare: eo quod prædicta im­ hominis lapsi ad vincendam gravem tenlapraeviderit consensum futurum Quod au­ lionem esse impotentiam physicam, et ni­ potentia non est antecedens, sed conse­ tem Deus non praesciverit consensum esse hilominus teneri hominem ad resistendum quens, et consistens in impedimento pec­ futurum, ortum ducit ex ipso libero arbi­ gravi tentationi, illique succumbendo pec­ cati, quod libere appositum est, et conser­ trio ut non consensuro in tali hypothesi; care: eo quod prædicta impotentia non est vatur. Ita in præsenti, quamvis homo siquidem in via admittentium scientiam simpliciter antecedens, quæ libertati repu­ lapsus habeat impotentiam physicam ad mediam non ideo aliquid est futurum, quia gnat, sed est absolute consequens, el orta ex resistendum gravi tentationi, adhuc tamen praevidetur a Deo ; sed e converso ideo praes­ tenetur illam superare : quia prædicta im­ suppositione libera, ac voluntaria homini citur, quia futurum est. Ergo totam gra­ potentia non est antecedens, sed consequens lapso, ac proinde quæ nec tollit libertatem, tiam, si quæ datur in tali casu, refundit ad objectionem liberam debiti finis, et nec hominem reddit immunem a trans­ Vasquez in vires proprias arbitrii lapsi conversu nem ad pravum. Objectiones au­ gressione præcepti. Cum enim prædicta im­ non consensuri in tali hypothesi, nec con­ tem, quæ possent huic dicendi modo in potentia ortum ducat ex aversione ab ul­ sentientis in actu. Unde testimonia Conci­ timo fine honesto, et conversione ad bonum praisenti opponi diluimus majori ex parte liorum, et f’atrum, quæ luculenter-hic proprium peccantis, et homo tam aversio­ loco citato : unde non oportet in eis enodan­ Auctor congessit ad convincendam neces­ dis amplius immorari. nem, quam conversionem libere constitue­ sitatem gratiæ pro victoria gravium, immo rit, ac voluntarie conservet : et simul 302. Adhuc tamen instabis : nam licet Heplica et levium tentationum evincent dumtaxat habeat potestatem antecedentem ad con­ impotentia consequens voluntarium perso­ gratiam, et adjutorium Dei consistere in versionem naturalem in Deum ultimum nale non excuset a peccato ; tamen impoeo. quod homo prævideatur non consensu­ rus. Nescimus autem qualiter hoc mereatur vel 318 DE NECESSITATE G RATI. E. tentia consequens voluntarium in alio, qualis est illa, quæ derivatur ex peccato originali, excusat : alioquin nemo excusa­ retur ab omissione actuum supernatura­ lium, pro quibus requiritur supernaturalis gratia quam amisimus in Adam : quod est falsum, ut infra disputatione sexta, dubio primo, contra Cornelium Jansenium dice­ mus. Constat autem, quod ut homo sit in statu naturæ laps®, sufficit voluntarium in alio, seu peccatum originale. Ergo impo­ tentia ex hoc peccato proveniens excusabit hominem lapsum a peccato, dum gravi ten­ tation) succumbit. Respondetur primo neminem adultorum posse secundum communem providentiam habere peccatum dumtaxat originale, sed simul habere aliquod personale grave, quod etiam fundat impotentiam consequentem ad resistendum, ut statuimus Tract. 13, disputatione 20, dub. 2. Unde hac via ne­ quit excusatio prætendi. Accedit, quod an­ tequam homini occurrat gravis tentatio, fit per voluntarium personale impotens ei re­ sistere : quia omnes in originali concepti, nisi per gratiam sanentur, peccant infallibiliter in primo usus rationis instanti, non se convertendo ad Deum ultimum finem naturalem, quod facere possunt, et debent, ut supra explicuimus numero 156. Ante illud vero momentum, immo et in ipso nulla gravis tentatio urget, ut diximus nu­ mero 288. Et sic gravis tentatio, et in eam consensus semper supponunt impotentiam consequentem aliquod voluntarium per­ sonale. Respondetursecundodoctrinam illam con­ tra Jansenium loco citato statuendam habere locum in praeceptis supernaturalibus posi­ tivis : ad quorum adimpletionem, seclusa gratia,nulla relinquitur potestas consequens, vel antecedens in natura : quocirca similis impotentia, dum consequitur voluntarium praecise in alio, excusat a novo peccato per­ sonali in non adimpletione supernatura­ lium praeceptorum, si nulla gratia confe­ ratur, aut saltem offeratur, ut ibidem excabimus. Sed hæc doctrina non habet locum in præsenti : ubi simul cum impotentia consequenti orta ex peccato vel originali, vel personali adest potestas antecedens tum ad amorem Dei ultimi finis naturalis super omnia, tum eo amore mediante ad gravis tentationis victoriam. Potentia autem an­ tecedens sufficit, ut non operanti imputetur peccatum. Unde sicut ob hanc rationem j homo lapsus non excusatur a culpa, cum prædictum amorem, instante præcepto, omittit, ita neque excusatur cum gravi tentaliuni contra legem naturalem succumbit. § VII. Satisfit aliis ejusdem opinionis argumentis. 303. Tertio arguitur : quoniam gravis .u tentatio hominis lapsi non tollit, ut supponitur, indifferentiam judicii, sive usum ra-1**» tionis; alias non foret tentatio, nisi valde materialiter : sed stante indifferentia ju­ dicii , potest voluntas ex se quamcumque extremorum partem eligere ; cum prædicla judicii indifferentia sit radix libertatis in voluntate : ergo sicut homo lapsus potest libere ex se consentire tentationi; ita pote­ rit libere ex se ei dissentire, ac resistere : ergo non est necessaria specialis gratia ad resistendum. Confirmatur : quia tam consensus, quam dissensus possunt esse actus enlitative na­ turales, contenti in virtute proxime activa voluntatis hominis lapsi, eidemque proinde proportionali : sed voluntas non indiget gratia ad eliciendum actum enlitative na­ turalem, sibique proporlionatum, atque in sua virtute præcontentum, ut ex se constare videtur, et potest inductive ostendi in aliis potentiis respectu suorum actuum : ergo li­ cet urgeat gravis tentatio, potest voluntas ex se, et absque gratia elicere actualem dis­ sensum, quo tentationem rejiciat. Ad argumentum respondemus praeclaris verbis D. Thomæ qwest. 14 de Veritate art. 12, in corpore, ubi inquit : « Homo autem, « qui est in peccato mortali, habilualiter « peccato inhæret. Quamvis enim non sem­ er per habeat habitum vitii : quia ex uno α actu luxuriæ habitus non generatur; vo« luntas tamen peccantis derelicto incom­ er mutabili bono, bono commutabili quasi « fini adhaesit. Et hujusmodi adhaesionis α vis, et inclinatio in ea manet, quousque α iterato bono incommutabili quasi fini « inhaereat. Et ideo quando homini sicdis« posito occurrit aliquid faciendum, quod « præcedenti electioni conveniat, repente « fertur in illud per electionem, nisi per « multam deliberationem seipsam cohi« beat. Nec tamen per hoc, quod sic re« pente illud eligit, a peccato mortali « excusatur : quod aliqua deliberatione in« diget : quia deliberatio illa sufficit ad pec­ catum DISP. Il, DUB. VIII. ; 1 ! 1 ! I I f I .· calum morlalo, qua porpend’tur id, quod « eligitur,esse peccatum mortale, et contra « Deum. Ista autem deliberatio non sufficit « ad retrahendum eum, qui est in peccato « mortali. Non enim retrahitur aliquis ab « aliquo agendo, in quod inclinatur, nisi • in quantum illud sibi proponitur, ut mae lum. Ille autem, qui jam incommutabile « bonum repudiavit pro commutabili bono, • non jam existimat ut malum a bono in« commutalili averti, in quo ratio peccati » mortalis perficitur. Unde non retrahi« tura peccando per hoc ipsnm, quod ad« vertit aliquid esse peccatum mortale, sed - oportet ulterius in considerando proce« dere, quousque perveniatur ad aliquid, « quod non possit non existimare malum, « sicut est miseria, vel aliquid hujusmodi. « Unde antequam tanta deliberatio flat, « quanta requiritur in homine sic dis» posito ad vitandum peccatum mortale, . præceditconsensus in peccatum mortale » etc. Itaque aliud est loqui de advertententia^afficienti ad peccandum ; et aliud de consideratione desiderata ad evitandum peccatum : et multo minor advertentia suf­ ficit, ut quis peccet, quam sit consideratio requisita, ut peccatum propulset. Quoniam ad peccandum satis est cognoscere,quod ali­ quid est contrarium rationi; et nihilomi­ nus illud amplecti ; ad vitandum vero pec­ catum, maxime cum quis vehementer inci­ tatur ad illud, desideratur, quod attenta, et alta consideratione perpendat plura motiva ad illud effugiendum : alias inclinatio ad ipsum praevalebit, et voluntatem trahet ad consensum. Cum ergo homo lapsus vehe­ menter lentatur, habet quidem sufficientem usum rationis ad cognoscendum malum ; sed non habet sufficientem consideratio­ nem, et affectum ad bonum, ut tentationi efficaciter resistat, nisi adjuvetur per gratiam.Et ideo licet retineat libertatem propter indifferentiam judicii ; nihilominus facultas eligendi respectu consensus in tentalionem est velut virtus omnino proxima, et expedita : at respectu dissensus, seu re­ sistentiae solum est potentia radicalis, et proxime impedia.Quod impedimentum non excusat a culpa : quia voluntarie apponitur, et conservatur. Ad confirmationem respondetur, quod licet resistentia gravis tentationis sit actus enlitative naturalis, et contineatur radica­ liter in virtute voluntatis creatæ : nihilo­ minus non est actus proporlionatus volun­ 319 tati lapsæ, el infirma» per peccalum ; sed duntaxal voluntati sanie per amorem boni honesti, aut saltem non infirmæ per cul­ pam. Et ratio differentia» constat ex dictis. 1’otestque declarari exemplo amoris effica­ cis, el super omnia Dei Auctoris naturalis, qui est actus enlitative naturalis, ac proinde præconlenlus in potentia naturali volunta­ tis: el nihilominus ex suppositione, quod voluntas sil affecta peccato mortali, nequii absque gratia elicere prædictum actum, at­ que explicare in actu propriam virtutem radicalem, ut supra ostendimus dub. 4. Ita in præsenti, licet voluntas præcontineat in sua virtute resistentiam gravis tentationis, I nequit tamen, quandiu est aversa a bono rationis, in eam prorumpere, nisi adjuve­ tur per gratiam. 304. Dices : ut homo committat novum Replis, peccatum, et mereatur novam poenam, de­ bet actu habere potestatem ad non pec­ candum , alias defectus præsens non erit novum peccatum, sed pœna præcedentis peccati : sicut se habent defectus naturæ, qui ex peccato primi parentis ad posteros deducuntur : ergo cum homo lapsus suc­ cumbit tentationi, vel non committit no­ vum peccatum, quod est absurdum ; vel retinet potentiam sufficientem ad vitan­ dum peccatum ; et consequenter non indi­ get gratia. Respondetur, quod ut aliquis committat solutio novum peccatum, sufficit habere indiffe­ rentiam rationis, et retinere potentiam antecedentem ad vitandum peccalum, licet careat efficacitate proxima, et expedita : præsertim quando carentia talis efficacita­ tis est voluntaria peccanti, et voluntarie conservatur ab illo. Unde cum homo per peccatum mortale contraxerit infirmitatem ad resistendum tentationi gravi hactenus explicatam, el voluntarie permaneat in illa, usque dum convertatur ad bonum ho­ nestum tanquam ad ultimum finem (quæ conversio, ut num. 156 declaravimus, ha­ beri non potest absque gratia sanctificante) hinc est, quod carentia resistentiæ non se habeat ut pura pœna, vel defectus conse­ quens peccalum præteritum : sed sit cum proprietate novum, et distinctum peccatum actuale. Et explicari potest exemplo sae­ pius inculcato amoris naturalis Dei super omnia, ad quem homo lapsus non habet potentiam proxime expeditam : et nihilo­ minus quia retinet potentiam anteceden­ tem, et indifferentiam judicii ; et alias il- * 320 14 λ ΙΊ ’ i DE NECESSITATE GRATIÆ ludpofentiæ impedimentum est consequens, ac voluntarium : proplerea omissio præ­ dicti amoris habet rationem novi, ac di­ versi peccati ab illo, per quod prædictam impotentiam contraxit. 7 îi ui ^uart0 arguitur : quoniam licet homo sit valde intense conversus ad bonum «M?nni!u. rationis, et quamvis vehementer moveatur ad aliquod bonum faciendum, atque propo­ sitione prædicti boni maximopere allida­ tur : potest nihilominus potentia antece­ denti, et consequenti, et tam remote, quam proxime praedictum bonum relinquere, et oppositum malum amplecti : ergo pariter licet peccator sit intense conversus ad bo­ num commutabile, et urgenter lentetur ad aliquid faciendum contra rationem, et pro­ positio ad malum alliciens sit valde in­ tensa, et apparens : adhuc homo habebit ex se potentiam remotam, et proximam, antecedentem, et consequentem ad prodic­ tum malum refutandum, et contrarium bonum prosequendum : ergo sicut in casu antecedentis non est contra providentiam ordinariam, quod justus deficiat : ita in casu consequentis non erit necessaria spe­ cialis providentia, ut peccator resistat, et non cadat ; et consequenter non desidera­ bitur specialis gratia, ut homo lapsus gravi tentationi resistat. Et confirmatur primo : quoniam homo Triplex con 0 Γ­ lapsus potest propriis viribus subire mor­ η» tin. tem propter aliquod motivum temporale, utputa ob amorem famæ perpetua» : ergo poterit etiam propriis viribus mortem per­ ferre ob bonum virtutis, saltem in aliqua materia particulari, v. g. ob bonum castita­ tis. Confirmatur secundo : quia haeretici se exponunt periculo mortis, ut defendant ali­ quam veritatem, quam propriis viribus, et humana fide assequuntur : sed mortem su­ bire pro veritatis defensione, est superare tentationem gravem, ut ex se liquet : ergo homo lapsus potest absque gratia gravi ten­ tationi resistere. Confirmatur tertio ·. quia frequenter contingit, ut priusquam labatur in pecca­ tum, habeat aliquam virtutem acquisitam, et valde intensam, utputa habitum castita­ tis : sed prædicta virtus manet etiam post peccatum, saltem in esse habitus : ergo etiam post lapsum inclinabit vehementer ad proprios actus, et ad resistendum acti­ bus contrariis : ergo poterit homo lapsus in vim prædicti habitus superare tentationes graves illi oppositas. Ad argumentum respondetur concesso*»?* antecedenti, negando consequentiam. Et disparilas est satis manifesta : quia hoc,*414 quod est deficere, convenit creatur® ex se ; atque ideo non obstante, quod valde afficia­ tur ad bonum rationis, adhuc habet poten­ tiam proximam ad illud deserendum. Cæterum non deficere urgentegravi tentatione, non convenit natura» lapsæ nisi ex adjuto­ rio gratiæ : et proplerea non habet ex se potentiam proximam ad resistendum. Cu­ jus differentia; radix habetur ex dictis . nam gratia, quæ communiter confertur, non tollit a creatura potentiam proximam, sive expeditam, ut avertatur a Deo, et con­ vertatur ad finem pravum. Ex suppositione autem, quod creatura per peccatum aversa fuerit a Deo, et conversa ad bonum pro­ prium, non habet vires ad destruendum il­ lam aversionem, et conversionem : sed id est proprius effectus gratia» sanctificantis, ut docet D. Thomas infra 113, art. 2. Unde cum resistentia gravis tentationis vi­ ribus propriis facta sit, saltem interpreta­ tive, conversio ad bonum honestum tan­ quam ad ultimum finem, ut supra diximus num. 282, et prædicta conversio repugnet in sensu composito naturæ lapsæ : propterea hæc non retinet potentiam proximam, sive expeditam, ut gravi tentationi resistat. Ex quibus patet solutio ad primam con- Adi firmationem : nam quod aliquis vitam expendat ob aliquod motivum temporale, aut ««· sensibile, minime exposcit ullam conver­ sionem, et affectum ad bonum rationis : neque habet rationem actus honesti, sed potius peccaminosi ; cum sit contra pruden­ tiam mortem subire ob gloriam mundanam, vel alia vilia motiva. Quo sensu dixit Au-d.asj gustinus lib. 4, contra Julianum cap. 4 : « Quod autem fit ab homine, et non propter « hoc fit, propter quod fieri debere vera « sapientia præcipit, etsi officio videatur « bonum, ipso non recto fine peccatum u est. Possunt ergo aliqua bona fieri, non « bene facientibus, a quibus fiunt. Bonum α est enim, ut subveniatur homini periclit tanti, præsertim innocenti : sed ille, qui α hoc facit, si amando gloriam hominum « magis, quam Dei facit, non bene bonum Ί facit : quia non bonum facit, quod non « bona voluntate facit. Absit enim, ut sit, « vel dicatur voluntas bona, quæ in aliis, « vel in seipsa, non in Domino gloriatur. & Et infra loquens de illis, qui vitam pro patria videntur periculis exposuisse, eorum virtutes DISP. Π, DUB. VIII. virtutes contemnit his verbis : « Minus enim Fabricius, quam Catilina punietur, • non quia ille bonus, sed quia iste < magis malus; et minus impius, quam < Catilina Fabricius, non veras virtutes ha« bendo, sed a veris virtutibus non pluri.· muni deviando. An forte, et istis, qui ex< hibuerunt terrenæ palriæ Babylonicam . dilectionem, et virtute civili non vera, «sed verosimili daemonibus, vel humanæ < gloriae servierunt, Fabriciis videlicet, et -■ Regulis, et Fabiis, et Scipionibus, et Ca­ millis, cætcrisque talibus, etc. » Ex qui­ bus liquet quod ad prædicta, cum sint peccaminosa, non desideratur, nec concurrit gratia Dei, sed sola defectibilitas creaturae, quæ pluris inordinate facit humanam fa­ mam, quam vitam. Mortem autem perferre ob purum bonum virtutis claudit conver­ sionem efficacem ad prædictum bonum tanquam ad ultimum finem, qui supra vi­ tam, et alia temporalia diligitur. Unde cum hujusmodi conversio haberi absque gratia non valeat ; sequitur hanc esse ne­ cessariam ad prædictam victoriam, et alias similes. Addendum est, quod gratis admisso et non concesso, quod Gentiles aliquando obtinuerint gravis alicujus tentationis vic­ toriam honestam, et secundum rectam ra­ tionem fortiter pro patria, aut alio honesto fine occubuerint ; minime concedendum est, quod hæc præstiterint absque aliquo speciali auxilio; quod duplici titulo habuit rationem gratiæ : tum quia indebitum erat : tum quia connaturaliter debebat suppo­ nere justitiam naturalem, aut supernaturalem, juxta ea, quæ diximus num. 291, et Gentiles utraque carebant. Per quod etiam solvitur secunda confir­ matio: nam haereticus non moritur pro ali­ qua veritate Catholica, quia veritas in re sit, vel quia Catholica sit ; cum eodem ani­ mo, et dispositione mortem subeat pro quo­ libet errore, cui assentitur. Pertinacia ergo in proprio judicio, quod omni humano in­ commodo præfert, in causa est, ut parvi­ pendat dispendium vitæ. Unde licet sufferre mortem in praedicto casu non sit malum ex parte materiae ; est tamen malum ex parte modi : quia non moritur ob aliquod motivam determinate bonum, sed ob genera­ lem pertinaciam, qua inhæret omni judi­ cio proprio sive vero, sive falso. Quamobrem mirum non est, quod id praestet viribus propriis, et absque gratia : hæc quippe non concurrit ad actus ex aliqua Salmant. Curs, theulog. tom. IX. 321 parte vitiosos, ut in Tract, de fide osten­ demus. Videatur D. August, lib. de patientia u Aug. cap. 27, Videatur etiam Cajetanus infra Cajcian. (juxxt. 136, art. 3, ubi Martino de Magistris similia objiciens respondet. Ad tertiam confirmationem dicendum est Adicrhabitus virtuosos acquisitos manere qui- ,iam· dem in homine post peccatum, et inclinare, quantum est de se, ad actus similes iis, per quos fuerunt acquisiti, illosque non semel elicere in absentia gravis tentationis. Cæterum quia homo per peccatum, relicto bono virtutis, conversus est ad bonum proprium, etiamsi rationi contrarium sit; et nihil ma­ gis dominatur in supposito, quam conver­ sio ejus ad ultimum finem, utpote de cujus ratione est omnia sibi subjicere : et alias tentatio gravis vehementer impellat homi­ nem ad malum : proplerea inclinatio bono­ rum habituum impares,atque insufficientes vires communicat homini, ut tentationi gravi efficaciter resistat. Et ideo necessa­ rium est adjutorium divinæ gratiæ. 306. Ultimo arguitur : quoniam gratiauHiuiom intrinseca auxiliaris semper est in ordine ad aliquem actum, ut ex se liquet : sed ten­ tatio potest superari absque omni actu per solam non exhibitionem consensus, ut con­ tingeret in eo, qui graviter tentaretur ad odium Dei, vel proximi : qui proculdubio tentationem vinceret ex hoc solum, quod omnem actum odii suspenderet : ergo non est necessarium auxilium internum gratiæ, ut quis superet gravem tentationem. Confirmatur primo : quia voluntas, cum Coulirniatur potentia libera sit, potest e duobus bonis priuio. sibi propositis illud eligere, quod minus bene proponitur, vel in quo non apparet tanta convenientia : ergo quamvis urgente gravi tentatione, bonum virtutis minus appareat, et minus alliciat, quam illud bonum sensibile, ad quod tentatio stimulat ; poterit nihilominus voluntas pro libito suo relinquere bonum sensibile,et prosequi bo­ num honestum. Confirmatur secundo : quoniam plura sunt opera naturalia, quæ ob suam difficul- lllli,! ‘ talem satis deterrent voluntatem, et movent ad sui omissionem : et tamen voluntas ho­ minis lapsi potest viribus propriis exequi quodeumque opus bonum naturale, seu, quod idem est, adimplere quodlibet legis naturalis præceptum, divisive sumptum, excepto præceplo amoris Dei ultimi finis, cujus adimpletio est inconjungibilis cum statu peccati mortalis, ut supra diximus 322 DE NECESSITATE GRATI.E. dub. 1 c/ 5 : ergo poterit etiam resistere pro­ priis viribus cuivis gravi tenlationi, quan­ tumvis alliciat ad malum : ejusdem quippe rationis est declinare a malo, et facere bonum. Respoo- Respondetor argumento negando minosioad rem ; quia licet tentatio movens ad odium næom.Dei, sufficienter intelligeretur devicta per suspensionem omnis actus in voluntate : nihilominus impossibile est naturaliter, quod voluntassuspendatomnem actum circa objectum cognitum, et sufficienter sibi pro­ positum. Tum quia voluntas essentialiter est inclinatio, ac propensio in bonum : unde infallibiliter fertur in ipsum, nisi detur aliud majus bonum, ad quod magis afficia­ tur : et tunc fuga ab illo importat prosecu­ tionem istius, quæ absque omni actu inintelligibilis est .Tum etiam.quia sicut intellectus est naturaliter determinatus ad operandum circa objecta, quæ repraesentantur in phan­ tasmatibus; et ideo cum sensus communis, et phantasia non sunt ligata, repugnat,quod intellectus omnem suam operationem sus­ pendat : ita voluntas est determinata circa objecta, quæ repræsentantur in intellectu ; quocirca repugnat, quod stante repræsentatione actuali ex parte intellectus, detur omnimoda suspensio ex parte voluntatis,ut diximus Trad. 13, disp. 5, dub. 2 a num.2~. Adde primo, quod licet voluntas sufficien­ ter resisteret proxime non eliciendo actum, nihilominus si semel illa elicientia est vo­ luntaria, ac libera, deberet fieri ex motione objecti voluntatis, quod est bonum : præ­ dicta autem motio actus positivus est, nempe amor boni. Ac proinde ad victoriam gravis lentationis requiritur saltem præsuppositive actus aliquis, et pro isto gratia. Adde secundo, et melius, quod gratis concesso resistentiam gravis tentationis posse exerceri absque omni actu ; in eo tamen eventu ipsa negatio concursus Dei ad materiale peccati haberet rationem gratiæ specialis : quia homo lapsus occurrente gravi tentatione non exigit eam suspensio­ nem novi peccati : et ipsa suspensio concur­ sus, ne consentiat, habet rationem gratiæ specialis, ut supra diximus num. 283. Ad primam confirmationem respondetur Solutio prima* antecedens de eo, quod secundum ultimum conti rjudicium intellectus apparet minus bonum, maiionis. falsum esse, ut explicuimus Trad. 10, disp. 1, dub. 1 a num. 14. Quia sicut volun­ tas non potest amare aliquid, nisi sit bonum cognitum ab intellectu : ita nequit eligere unum objectum præ alio, nisi intellectus dictet unum esse melius,et eligibilius.quam aliud. Sed quidquid sit de hac doctrina,licet alias verissima ; et admisso, quod voluntas, metaphysice loquendo, possit aliquando eligere illud, quod apparet minus bonum, et quod minus allicit : id tamen nequii extendi ad voluntatem lapsam, et non ad­ jutam gratia in casu gravis tentationis. Nam cum gravis tentatio proponat objec­ tum. non utcumque melius, et apparentius; sed vehementer, et obnubilando bonum oppositum, maximamque difficultatem im­ portet, quæ connaturaliter superari non potest nisi ex affectu contrario ad bonum honestum, qui affectus involuntate hominis lapsi non invenitur : propterea nequit præ­ dicta voluntas sibi relicta tenere firmiter bonum honestum, et objectum tentationis efficaciter propulsare. Ad secundam confirmationem constat exWs supradictis dub. 5, ubi late ostendimus*^ nullum opus bonum naturale, seclusa præsentia gravis tentationis, et difficultate perseverantiæ per longum tempus, afferre notabilem difficultatem, quæ superet vires voluntatis lapsæ, vel quæ possit difficultati gravis tentationis comparari. Unde ex eo, quod possit homo lapsus efficere quodlibet opus bonum naturale divisive sumptum, et pro brevi tempore, nempe cum præceptum instat; minime sequitur, quod valeat pro­ priis viribus gravi tentationi resistere : nam hoc posterius addit supraillud difficul­ tatem adeo magnam, quod superat vim expeditam, et dispositionem proximam ho­ minis lapsi. articulus v. Virum homo possit mereri vitam aeternam sine gratia. Ad quintam sic proceditur. Videtur, quod homo possit mereri vitam æternam sine gratia. Dicit enim Dominas Jjatth. 19: Si vis ad vitam ingredi, serva mandata : ex qno videtur quod ingredi vitam æteroam, sit constiiolnm in ho­ minis voluntate. Sed id. quod in uostra voluntate constitotum est. per nos ipsos possumus : ergo videtur, quod homo per seipsum possit vitam aeternam mereri. Præterea. vita ætcnia est merces, vel praemium, quæ hominibus redditur a Deo, secundum illud Mallh. 5: Merces vestra multa est in cœlis : sed merces, vel premium reddi­ tur a Deo homini secundum opera ejus secundum illud Psalm. 61: Tu reddes unicuique secundum opera ejus: cum igitur homo sit dominus suorum operum, videlar, quod in ejus potestate constitutum sit ad vitam ætemam perve­ nire. Prætcrea, vita æterna est ultimus finis vite hunianærsed quælibct res naturalis per sua naturalia potest consequi finem suum : ergo multo magis homo, qui est allions naturæ, ter QU/EST. CIX. prsm naturalia potest pervenire ad vilain æteroam absque iliqtt grilla. 6d c»uira esi, quod Apostolus dicit ad Roman. C: Grailia Dei, vita atenra : quod ideo dicitur, sicut glossa ibidem diei!, ut iûtolUgcretiHis Deum ad vitam ælcrnam pro sua D^atiune Ms perducere. lUspoDdco dicendum, quod actus perducentes ad finem, oportetestt Oni proportionale*. Nullus autem actus excedit portionem principii activi. Et ideo videmus in rebus naluraiibfc, quod nulla res potest perficere cffcclum per suam curationem, qui excedat virtutem activam, sed solum potest producere per operationem silimi effectum · portiOMlum. Vita autem ætcrna est fini* excedens proper liocemiQiur» humanæ, ut ex supradic.tis|iatet. Et ideo homo jcrstti naturalia non potest producere opera meritoria propôrtionala vitæ æternæ. sod ad hoc exigitur allior vinus, qœ e>t virlus gratiæ. Et ideo sine gratia homo non potest teereri vitam æternam. Potest la men iarerc opera perdu­ centia ad bonum aliquod homini coonalurale : sicut laborare ia agro, bibere, manducare, et habere amicum, et alia bajosnwdi, ut August, dicit in tertia responsione contra Maçùnos. Ad primum ergo dicendum, quod homo sua voluntate facit opera meritoria vita· æternæ : sed sicut August, in eo lib. dirit,'ad hoc exigitur quod voluntas hominis præparctur a Deo per gratiam. Ad secundum dicendum, quod sicut Gloss, dicit Rom. 6, super illud: Gratia Dei, vilaæterna. Certum esi vitam æterram bonis operibus reddi : sed ipsa opera, quibus redditur, ad Dei gratiam pertinent ; cum etiam supradictum sit, quod ad implendum mandata legis secundum debitum modum per quem eorum implclio est meritoria, requiritur gratia. Ad tertium dicendum, quod objectio illa procedit de fine bxniüi connatural!. Natura autem humana ex hoc ipso, quod nobilior est, potest ad olliorem finem perduci, saltem auxilio gratiæ, ad quem inferiores naturæ nullo modo pertingere possunt : sicut homo est melius dispositus ad sanitatem, qui aliquibus auxiliis medicina* potest sanitatem consequi : quam ille, qui nullo modo, ut Philosophus introducit in seiwto de calo. Conclusio est negativa : De hac difficultate ex professo agemus infra in Tract, de Me­ rito disput. 3, dub. 1, ubi ex mente D. Thomæ determinabimus, qualis gratia ad me­ ritam vitæ æternæ desideretur ; quod in præsenli S. Doctor expresse non resolvit. AKTICULUS VI. Utnm homo possit seipsum ad gratiam praeparare per seipsum absque exteriori auxilio gratae. Ad sextum sic proceditur. Videtur quod homo possit seipsam ad gratiam praeparare per seipsum absque exteriori auxilio gratiæ. Nihil enim imponitur homini, quod sil ei iapossibile, utsupradictum est : sed Zachar. 1, dicitur, con­ vertimini ad me. et ego convertar ad vos : nihil autem est iliod se ad gratiam præpararc. quam ad Deum converti : ergo videtur, quod homo per seipsum possit se ad gratiam praeparare absque auxilio graliæ. Praeterea. Homo se ad gratiam præparal faciendo quod in se est : quia si homo facit quod in se est, Deus ci non délie­ rai gratiam. Dicitur enim Xatth. Ί, quod Deus dat spiritum bonum petentibus sc. Sed illud in nobis esse dicitur, quod es in nostra potestate : ergo videtur, quod in nostra potes­ tate sit consiitutmn, ut nos ad gratiam praeparemus. Praeterea, si homo indiget gratia ad hoc, quod praeparet « ad gratiam, pari ratione indigebit gratia ad hoc, quod praeparet scad illam gratiam, et sic procederetur in infini­ ty quod est inconveniens .· ergo videtur standum in primo, ut scilicet homo sine gratia possit sc ad gratiam laparare. Interea, dicitur Proverb. 16. quod hominis est præpararc aaimuai: sed illud dicitur esse hominis, quod per seipsum 323 potest ; ergo videtur, quod homo per seipsum se possit ad gratiam præpararc. 8ed contra esi, quod dicitur Jaann.O·. Nemo potest venire a·! me, nisi Pater, qui rnisil me, traxerit eom : si autern horno seipsum præpararc posset, non oporteret, quod ab alio traheretur : ergo horno non potest sc ad gratiam præpararc absque auxilio gratiæ. Respondeo dicendam, quod duplex est præparalio volun­ tatis humaiiæ ad bopnm. Dira quidem, qua praeparatur ad bene operandum, et ad Dco fruendum ; et tails præpflratio voluntatis non potest fieri sine Irahiloali gratiæ dono, qnod sit principium Operis meritorii, ul dictum est. Alio modo potest intclligi præparatio voluntatishumanæad consequen­ dum ipsum gratiæ habitualis donum. Ad hoc autem, quod praeparet sc homo ad susceptionem hujus doni non oportet præsupponere aliquod aliud donum habilnalo in anima : quia sic procederetur in Infinitum : sed oportet præsupponi aliquod auxilium gratuitum Dei. Infenns animam moventis, sive inspirantis bonum propositum. Ilis enim duobus modis indigemus auxilio divino, ul supra dictum esi. Quod autem ad hoc indigeamus auxilio Dei moventis manifestum est. Necciseenim est, cum omne agens agat propter finem, quod omnis causa convertat suos effecius ad suum finem : et ideo cum secundum ordinem agentium, sive moventium sit ordo finium, necesse est, quod ad ultimum finem convertatur homo per motionem primi moventis, ad finem auicm proxi­ mum per motionem alienjus inferiorum moventium : sicut animus militis convertitur ad quærendum victoriam ex mo­ tione ducis exercitus, ad sequendum autem vexillum alicujus aciei ex motione Tribuni. Sic igitur cun Deussit pri­ mum movens simpliciter, ex ejus motione est. quod omnia in ipsum convertantur secundum communem intentionem boni, per qiram unumquodque intendit assimilari Deo secun­ dum suum modum. Unde Dion, in Ub. de. div. nom. dicit quod Deus convertit omnia ad seipsum sicut ad specialem finem, quem intendunt, cl cui cupiunt adhærere sicut bono proprio, secundum illud Psalm. 72: Mihi adhærere Don bonum est. Et ideo quod homo convertatur ad Deum, hoc non potest esse nisi Dco ipsum convertente: hoc aurem est præpararc se ad gratiam quasi ad Deum converti. Sicut ille, qui habet oculum aversum a lumine solis, per hoc se prae­ parat ad recipiendum lumen solis, quod oculos suos con­ vertit versus solem. Unde patet, quod homo non potest sc praepararead lumen gratiæ suscipiendum nisi per auxilium gratuitum Dei interius moventis. Ad primum ergo dicendum, quod conversio hominis ad Deum fit quidem per lib. arb. et secundum hoc homini prae­ cipitur. quod se ad Deum convertat : sed lib. arb. ad Deum converti non potest, nisi Deo ipsum ad sc convertente. Se­ cundum illud Jerem: 31 : Converte me, et convertar : quia tu Dominus Dens meus. Et Threnorum ultimo : Converte nos Domine ad te. et convertemur. Ad secundum dicendum, quod nihil homo potest facere, nisi a Dco moveatur, secundum illud Joan. 15 : Sine me nihil potestis facere : et ideo cnm dicitur homo facere,quod in se est, dicitur, hoc est in potestate hominis secundum quod est motus a Deo. Ad ternum dicendum, quod illa objectio procedit de gratia habituali, ad quam requirituraliqua praeparatio : quia omnis forma requirit susceplibilc dispositum : sed hoc, quod homo moveatur a Dco. n n praeexigit aliquam aliam motionem, cum Deus sit primum movens, unde non oportet abire in infinitum. Ad quartuui dicendum, quod hominis est præpararc ani­ mum : quia hoc facit per lib. arb. sed tamen hoc non facit sine auxilio Dei moventis, ct ad sc attrahentis, ut dictum est. Prima conclusio: Ut voluntas se præparet ad operandum meritorie, indiget gratia ha­ bituali, quæ sit principium meriti. Secunda conclusio : l l homo se præparet ad consequendam gratiam habitualem, non indiget alio dono habituali. Teri ia conclusio : Ut homo se præparet ad consequendam gratiam habitualem, indiget DE NECESSITATE GRATIÆ. 321 auxilio Dei moventis animam, et inspiranlis bonum. Prima conclusio pertinet ad Tract, de Merito, ubi illam propugnabimus disp. 3, dub. 1. Tertiam conclusionem late expone­ mus, et extendemus ad omnem dispositio­ nem etiam remotam disput. sequenti dub. 6, cum sequenti, ubi explicabimus legitimum sensum illius propositionis, quam assumit argumentum secundum hujus articuli : Fa­ cienti, quod est in se, Deus non denegat gracnneL tiam. Circa secundam conclusionem observat Curiel ex ea manifeste deduci, quod juxta sententiam D. Thomæ actus ultimo disponentes ad gratiam sanctificantem non procedunt ab ipsa tanquam a principio effectivo. Sed fallitur, ut ostendemus infra in Tract, de Justificat, disp. 3, dub. 3, per totum ubi § l explicabimus, quæ S. Doctor in præsenti affirmat : a quo proinde studio nunc supersedemus. Sufficiat modo adnotare illa verba D. Thomæ, quæ Curiel sibi favere existimat : Ad susceptionem hujus doni, in­ quit, nun oportet przsupponere aliquod aliud donum habituale in anima : quia sic procederetur in infinitum. Ipsa autem gratia sancti­ ficans non est donum aliud habituale, nec ea præsupposita proceditur in infinitum, sed in ea sistitur. Unde ex vi hujus nequit in­ ferri, quod ipsa gratia habitualis non requi­ ratur. Simillimo loquendi modo utitur D. Thomas infra art. 10, ubi ait : Ad per­ severantiam habendam homo in gratia consti­ tutas non quidem indiget aliqua alia habi­ tuali gratia, sed divino auxilio. Ex quibus nemo colliget ipsam gratiam habitualem sanctificantem non præsupponi ad perseve­ rantiam actualem, et non esse principium illius. Oppositum enim docet Divus Thomas, et est omnino certum. Idem ergo in præ­ senti dicendum est. ARTICULUS VII. Virum hvmo pawl renuqere a peccato ùat auxilia jralix. Ad septimum sic proceditur. Videtur, quo! homo possit resurgere a peccato slue auxilio gratiæ. Illud enim, quod pra cxigiiur ad gratiam fil sint· gratia : sed resurgere u pec­ cato pratxigitur ad illumiiutiouem gratiæ. Dicitur euiin cd Ephesios □ : Exurge a mortuis : et illuminabit te Christus : ergo homo potest resurgere a peccato sine gratia. Prætcrea. Peccatum virtuti opponitur, sicut morbus sauiuti : ui supra dictum est : sed ho.no per virtutem i.aturæ potesl resurgere de acritudine ad sanitatem sine auxilio exterioris mediciuæ propter !wk. quod intus manet princi­ pium vit?·. u quo vrcceilil operatio i aturalis : ergo videtur, quod homo s»mili ratione possit reparari per selp^um. re­ deundo de statu peccati ad stilum institue absque auxilio exterioris gratiæ. Prælerca. Qnælibct res naturalis polcst redire ad acloa convenientem sua· naturæ: sicut aqua calefactaperseipain redit ad naturalem frigiditatem, cl lapis surwi projectus per seipsum redii ad suum motum naturalem : sed pccrataai est quidam actus contra naturam, ui palet per Damas. io 2 hb, ergo videtur» quod homo possit per scipsnm redire de peccato ad statum justitiae. Sed contra est, quod AposL dicit ad tial. 2 : Si dalacsl lex. quæ potest justificaro. ergo Christus gratis mortuuscM, id est, sine causa : pari ergo ratione si homo habet naturam per quam potesl justificari, Christus gratis, id esi, sine ca mortuus est .· sed hoc est inconveniens dicere : ergo non potesl per sci|«sum justificari» id est, redire de statu catpjj ad statum justitiæ. Respondeo dicendum, quod homo nullo modo poteslresur­ gere a peccato per se ipsum sine auxilio gratiæ. Cum enim peccatum transicnsactu remaneat reatu (ut supra dictum esi) non esi idem resurgere a peccato, quod cessare ab actu pec­ cati: sed resurgere a peccati» est reparari hominem ad c-j, quæ peccando amisit. Incurrit autem homo triplex detri­ mentum peccando, ut ex supra di cils patet, scilicet maculam, corruptionem naturalis boni,et reatumpœnæ..Maculamqui­ dem incurrit in quantum privatur decore gratia,· ex deformi­ tate peccati. Bonum autem naturæ corrumpitur, iu quantooi natura hominis deordinatur voluntate hominis Deo non sub­ jecta : hoc enim ordine sublato, consequens est, ut lota naiura hominis peccantis inordinata remaneat. Rèatos vero pœuæ est. per qnetn homo peccando mortaliter meretur damnationem æternam. Manifestum est autem de singulis bornai triurn, quod non possunt reparari nisi per Deum. Cum enim decor graliæ proveniat cx illustratione divini luminis, non ρ lest talis decor in anima reparari nisi Deo denuo illustrante: unde requiritur habituale donum, quod est graliæ lumen. Similiter ordo naturæ reparari non potest, ut scilicet voluntas hominis Deo subjiciatur, nisi Deo volun­ tatem hominis ad se trahente, sicut dictum est. Similiter etiam reatus pœnæ æternæ remitti non potesl, nisi a Deo, in quem est offensa commissa, et qui est hominum judex: et ideo requiritur auxilium gratiæ ad hoc, quod homo a pec­ cato resurgat, et quantum ad habituale donum, et quantum ad interiorem Dei motionem. Ad primum ergo dicendum, quod illud indicitur bomiai, quod pertinctad actum liberi arbitrii, qui requiritur in boc, quod homo a pecca tOTCsnrgat : et ideo cum dicitur. Exurge, et itinminabit te Christus, non est inlclligcnduin, quod tota exurreciio a peccato procédât illuminationem gratiæ, sed quia cum homo per liberum arbitrium a Deo motum sungere conatur a peccato, recipit lumen gratiæ jusrificautis. Ad secundum dicendum, quod naturalis ratio non cstsafficiens principium hujus-sanitatis, quæ est iu homine per graliam justificantem, sed hujus principium est gratia, quæ lollilur jer peccatum : et ideo non potest homo perseipsust reparari, sed indiget, ul denuo ei lumen gratiæ infunda­ tur : sicut si corpori mortuo resusciündo denuo infunderefor anima. Ad tertium dicendum, quod quando natura est integra, per seipsam potesl reparari ad id, quod est sibi conveidces, et proportionatum : sed ad id, quod supcrexcedit sram proportionem, reparari non potest sine exteriori auxilio. Sic igitur humana natura defluens per actum peccati, quia nca manet integra, sed corrumpitur (ut supra dictum est) noo potest per seipsam reparari, neque etiam ad bonum sibi connaturale, cl multo minus ad bonum supernalurale jus­ titia?. Conclusio : Ut homo resurgat a peccato, indiget auxilio gratiæ et quantum ad habi­ tuale donum, et quantum ad interiorem Dei motionem. De hac materia ex professo agemus infra in Tract, de Justificat, disp. 2, dub. 5, cum sequent. aut. vni 325 ARTICULUS VOL litium homo sine gratia possit non peccare. AdotUvumsic proceditur. Videtur, quod homo sine gratij povsil non perrare. Nullus onim peccat in co, quod vitare Ma potest: u( August, elicit in lib. de duabus animabus. el dt lib. erK si ergo homo existons in peccato mortali, non possit utere pccccatiiiu, videtur, quod peccando non peccet, ç»d esi inconveniens. Prrterca. Ad hoc corripitur homo, ut non peccet : si igiter homo in peccato inortah existons, non potest non pccate, ridetur quod frustra ei correptio adhibeatur, quod est iMOOvenionx Pneterca. Jfcc/e$. 15, dicitur: Ante hominem vita, el mors, Hum. et malum, quod placuerit ei, dabitur illi : sedati* qai> peccando non desinit esse homo : ergo adhuc in ejus potestate esi eligere bonum, vel malum, et ita potest homo she gratia vitare pcccatuoL Sed contra est, quod August, dicit in hb. de perfectione jiddix: Quisquis negat nos orare debere, ne intremus in imnioucii), negat autem hoc, quod contendit ad non peccaodamgratia? Dei adjutorium non esse homini necessarium, kd sola lege accepta humanam sufficere voluntatem, ab au­ ribus omnium removendum, et ore omnium anathematizan­ to esse non dubito. . Bespondco dicendum, quod de homine dupliciter loqui possumus. Uno modo secundum statum naturæ integra?. Alio modo secundum statum naturæ corruptu;. Secundum statum qmdem naturæ integræ citam sine gratia tiabituali poterat bww non peccare nec mortaliter, nec venialiter : quia pec­ care nihil aliud est, quam recedere ab eo, quod secundum rntoram, quod vitare homo poterat in statu naturæ integræ ? MOUtnen hoc poterat sine auxilio Dei, in bono conservan­ tis, quo substructo etiam ipsa natura in nihilum decideret, h statu autem naturæ corruptas indiget homo gratia liabitoli sanante naturam ad hoc, quod omnino a peccato absti­ neat: quæ quidem sanatio primo fit in præsenti vita secun­ dam mentem, appetitu carnali nondum omnino reparato. Unde Aposlolos ad Rom. 1. in persona hominis reparati, dicit : Ego ipse meiiic servio legi Dei, carne autem legi [cccaii. In quo quidem statu potest homo abstinere ab omni peccato monali, quod in ratione consistit, ut supra habitum est Non autem potesl homo abstinere ab omni peccato ve­ niali, propter corruptionem inferioris appciilns sensualita­ tis, cujus motus singulos quidem ratio reprimere potest (cl ex hoc habent rationem peccati, cl voluntarii) non autem oxnes : quia dum uni resistere nititur, fortassis alius insur­ git: et etiam quia, ratio non semper potest esse pervigil ad hojusaodi motus vitandos, ut supra dictum est. Similiter etiam antequam hominis ratio, in qua est peccatum mortale, reparetur per graliam justificantem, potest singula peccata □ortelia vitare, et secundum aliquod tempus, quia non est teccsse, quod continuo peccet in actu, sed quod diu maneat absqoe peccato mortali, esse non potest. Unde et Gregor, dkit super Ezcch. quod peccatum, quod mox per pœnitenliamnon didetur, suo pondere ad aliud trahit. El hujus ratio est. quia sicut rationi subdi debe: inferior appetitus, ita ctiimratiosubdi debet Deo, cl in ipso constituere finem suæ volantetis. Per linctu autem operiet, quod regulentur omnes ictus humani, sicut per rationis judicium regulari debent motos inferioris appetitus. Sicut ergo in inferiori appetitu bmtouliter subjecto rationi, non potest esse, quin conlingul inordinati motus in appetitu sensitivo.· ita etiam ratione laminis non totaliter existence subjecta Der», consequens t"*!, ut contineant multæ inordinationes in ipsis actibus rationis. Cum enim homo non habet cor suuin firmatum in Deo, ut pro nullo bono consequendo, ve! malo vitando ab eo separuri vellci, occurrant multa propter quæ consequenda vel viianila homo recedit a Deo, contemncpdo præcepta ipsius, et ite peccat mortaliter, præcipue quia in repentinis operatur homo secundum finem pra.’conceptom, cl secundum habitum praeexistentem, ut Phil, dicit in 3 Elhicor. quamvis ex præmediialioue rationis homo possit aliquid agere præter ordinem finis præconccpti.ct præter inclinationem habi­ tes. Sed quü homo non polcst semper esse in tali præmedilaliooe, non potest contingere, ut diu permaneat, quin teretur secundum consequentiam voluntatis deordinatæ i Deo, nisi cito per gratiam ad debitum ordinem repa­ retur. Ad primum ergo dicendum, quod homo potest vitare sin­ gulos actus peccati, non tamen omnes nisi per graliam, ui dictum est. Et tamen quia ex cjfe defectu est, quod homo se ad gratiam habendam non præparct, propter hoc a pec­ cato non cxcusaiur, quod sine gratia peccatum vitare non potest. Ad secundum dicendum, quod correptio utilis est, ut ex dolore correptionis voluntas regenerationis oriatur. Si limen qui corripitur, filius est promissionis, ut strepitu correptio­ nis forinsecus insonante, aut flagellante, Deus in illo intrin­ secus occulta inspiratione operetur et velle; ut August didi in libro de correptione el (jratia. Ideo ergo necessaria esi correptio: quia voluntas hominis requiritur ad hoc. quod a peccato abstineat, sed tamen correptio non est sufficiens sine Dei auxilio. Unde Eccles Ί. Considera opera Dei.qnod nemo possit corrigere, quern ille despexerit. Aii tertium dicendum, quod sicut August, dicit in Hyponosticon, verbum illud intclligitur de homine secundum statum naturæ integræ, quando nondum erat servus pec­ cati. unde poterat peccare, et non peccare, nunc etiam quodcumque vult homo datur ei, sed hoc, quod bonum velit ha­ bet ex auxilio graliæ. Prima conclusio : Homo in statu naturæ integræ poterat absque gratia habituali vitare peccata mortalia, et venialia. Secunda conclusio: Homo in statu naturæ corruptæ, et non reparatus per gratiam potest vitare singula mortalia, non tamen diu vitare, quin novum mortale com­ mittat. Tertia conclusio: Homo in statu naturæ corruptæ reparatus per gratiam potest vi­ tare omnia mortalia. Quarta conclusio : Homo in statu naturæ reparatus per gratiam non potest vitare omnia peccata venialia. QuæD.Thom.in hocartic. resolvit,expli­ cata jam relinquimus. In quo consisteret status naturæ integræ, diximus disput. 1, cap. 2, num. 29 et 40. Ex quibus locis facile depromitur ratio primæconclusionis, quam S. Doctor statuit. Secundam assertionem quoad utramque ejus partem discussimus disp. prxced. dub. 5. De tertia egimus dub.Q, et aliqua insuper addemus disp. sei/uenti dub. 10 ei 11. Denique veritatem quartæ ostendimus disp. præccd. dub. 7. Qua autem ratione status naturæ reparatæ per gratiam vocetur a D. Thom. status naturæ corruptæ diximus disput. 1, numero 33.· ARTICULUS IX. Utrum ille, qui jam consecutus esf graliam. per seip^im possit operari bonum, el ritare peccatum abst/ue auxilio gratix. Ad nonum sic proceditur. Videlur, quod ille, qui jam con­ secutas est gratiam, per scipsuai possit operari bonum et vitare peccatum absque alio auxilio gratiæ. Unu!uquod<|ue enim aut frustra est. aut imperfectum, si non implet illud ad quod datur. Sed gratia ad hoc datur nobis, ut possimus bonum facere, cl vitare peccatum : si igitur per gratiam hoc homo non potesl, videtur, quod vel gratia sii frindra data, vel sil imperfecta. 326 DE NECESSITATE GRATIÆ. i Frahrra. Per gratum ipse Spiritus sanctus lu nobis tabi* Ut secundum illud 1 ad Cvr 3: Nescitis, quia templum Del estis, el Spiritus Dei habitat in vobis?SedSpiritussanctus, nnn sil omnipotens, «miliciens esi, ut nos Inducat ad tene operandum, et ul nos a peccato custodial : ergo homo gra­ tiam consecutus potest utrumqw pnvdietoruui absque alio auxilio gratiæ. Prxterca. Si homo consecutus gratiam, adhuc alio auxilio gratiæ indiget ad bor, quod recte viut, et a peccato absti­ neat, pari ratione, etsi illud aliud auxilium grati» consecu­ tus fuerit, adhuc alio auxilio gratiæ indigebit procederetur ergo in infinitum : quod est inconveniens. Ergo ille qui est iû gratia, con iudiget alio auxilio gratiæ ad hoc. quod bene opvretcr, et a peccato abstineat. Sed contra est, quod August, dici! <· / k de natura et eralia, quod sicut oculus corporis plenissime sanus nisi can­ dore lucis adjutus non potest cernere, sic et homo pcrfectissioie etiam joslidcalus» nisi a tenu luce ju>liûæ divinitus adjuvetur, recte non potest vivere. Sed justificatio tit per Ai! Kom gnrtjamsecundum illud 3. Justificati gratis per gratiam 3, ' ipsius. Ergo etiam homo jam habens gratiam, indiget alio auxilio grati» ad hoc, qaod recte vivat. Respondeo dicendum. quod sicut supra dictum es*, botro ad recte vivendum dupliciter auxilio Dei indiget. Uno quirfem modo quantum ad aliquod habituale donum, per quod natura humana corrupta sanetur, et etiam sanata elevetur ad opera.iduiu opera meritoria vil» æternæ, qua* excedunt propeniooem natura·. Alio u.odo iudiget homo auxilio graüæ. ut a Deo moveatur ad agendum. Quantum igitur ad primum auxilii modum homo in gratia « v statu gluna.*auaudogratia erit omnino perfecta, immo daino auxilio indigebit. Hic autem aliqualiter gratia imperfecta est, in quantum hominem uou totaliter sanat : ut dictum est. A4 secundum dicendum, quod nperatio Spiriius sancti, qiKv m-s iiurtit.et protegit, uoncircumscribitor per effectum habitualis doni, quod in nobis causal : sed praeter hunc effectum nos movet, et protegit- simul cum Patre, el Filio. Ad tertium dicendum, quod ratio illa concludit, quod homo non indigeat alia habituali gratia. Pruna conclusio : Homo in gratia exis­ tons non indiget alio habituali dono ad operandum bonum, et vitandum pecca­ tum. Secunda conclusio : Homo in gratia exis­ tons, ut bonumuperetur, et peccatum vitet, indiget auxilio gratiæ. De hacdiflicuItateagoniusdisp.seipdub. 10, ubi explicabimus, qua ratione auxilium requisitum, ut justus recte se gerat, habeat rationem gratiæ specialis. ARTICULUS X. I 'Intui hamo in aralta constitulus indigeat auxilio gratiae ad persererandum. Ad decimum sic proceditur. Videtur, quod hoamingratia constilulu> non indigeat auxilio gratiæ ad peraevertndmi. Perseverantia enim est aliquid minus virtute, sicut et conti­ nentia. ut putet per Phil, in 7 Eth, Sed lioiuo uon indiget auxilio gratiæ ad habendum virtutes, ex quo est ju^ificatus per gratiam. Ergo multo minus indiget auxilio gratiæad tabendum perseverantium. Præterea. Omnes virtutes simul infunduntur. Sed per* scveranlia ponitur quædam virtus. Ergo videtur, quod simul cum gratia infusis aliis virtutibus perseverantia detur. Prælerca. Sicut Apostolus dicit ad Jlootan. 5, plus restitutum est homini per donum Christi, quam amiserit per peccatum Ad». Sed Adam accepit, unde posset perseverare. Ergo multo magis nobis restituitur per gratiam Christi, ut perseverare possimus: et ita homo non indiget gratia ad perseverandum. Sed contra est, quod August, dicit in lib. depersererantiû: Cur perseverantia poscitur a Deo, si non datur a Deo? an cl ista irrisoria petitio esi,cum id ab co petitur, quod scitor, non ipsum dare, sed ipso non dante esse in hominis potes­ tate? Sed perseverantia petitur etiam ab illis, qui suutpcr gratiam sanctifierai : quod intelligitur cum dicimus, sancti­ ficetur nomen tuum, ul ibidem August, confirmat per verba Cypriani. Ergo homo etiam in gratia constitutus iudiget, nl ei perseverantia a Deo detur. Respondeo dicendum, quod perseverantia tripliciter dici­ tur. Quandoque enim significat habitum mentis, per quem homo firmiter sial, ne removeatur ab eo, quod est secandam virtutem [-er tristitias irruentes, ut sicsc tabeat perseveran­ tia ad tristitias, sicut continentia ad concupiscentias, cl deIcciatio.es, ut Phil, dicit 7 E(hic. Alio modo potest dici perseverantia habitus quidam secundum quem horno h.ibet propositum perseverandi in bono usque ad üueœ. El utroque istorum modorum perse­ veranti;» simul cum gratia infunditur, sicut et continentia, et ceiene virtutes. Alio modo dicitur perseverantia continuatioquædam boni tzsque ad finem vilæ. El ad talem perseverantiam tabcmhû!, homo in gratia conslituius non quidem iudiget aliqua alii habituali gratia, sed divino auxilio ipsum dirigente ei pro­ tegente contra teniatiofunn impulsus, sicut ex praecedente quæ'lio: e ap; aret. Et ideo postquam aliquis est justificato per gratiam, necesse tabet a Deo petere praedictum perseve­ ranti» ‘Ionum, ut scilicet custodiatur a malo u sequitur revelationem mysteriorum fidei habere rationem gratiæ. Quoniam benefitrîtiæ. clum illud, quod excedit \ ires, et exigen• tiam totius naturæ nequii non habere gratiæ rationem, ut liquet ex dictis dispu. j·: h 1. numero 7. Constat autem, quod manifestatio mysteriorum fidei est quod­ dam insigne beneficium ; et alias excedit exigentiam, et viros naturæ humanæ, ut hactenus ostensum est : ergo habet ratio­ nem gratiæ. Quod aperte determinat ConGg·. cilium Milevilanum his verbis: Qui diSlk‘v’ xer-i (jratia!ll j)ei Jesum Christum Dominum nostrum propter hoc tantum nos adjuvare, quia per ipsum nobis revelatur, quid agere debeamus, et aperitur intelligenlia mandatorum Dei, el non etiam quia nos ad­ juvat, etc. anathema sit. L trumque enim donum Dei est, et scire quid agere debeamus. et diligere, ut faciamus. Idem com­ muniter docent Sancti Paties, et specialiter s.Pnsp.Sanctus Prosper duobus libris de vocatione Gentium. objetD*002 : 1θχ· seu manifestatio v_ritalum fidei distinguitur contra gratiam, j -ann.i. juxta illud Joann. 1 : Lea: per Moysem data est ; gratia per Christum facta est : ergo re­ velatio mysteriorum fidei non habet ratio­ nem gratiæ. niaiur Confirmatur : quoniam Pelagius admit­ tebat necessitatem gratiæ ad fidem, gratiæ voce revelationem intelligendo, ut vidimus D.Aiig disputat. I, num. 153, et tamen Augusti­ nus eum reprehendit, quod subdole loque­ retur de gratia, ut veram gratiam negaret, ut constat ex libro de gratia Christi contra Pelagium cap. Ί, et 10, et 11 ; revelatio igitur non est vera gratia. Diiaiiur. Respondetur legem, seu doctrinam, et revelationem mysteriorum fidei non dis­ tingui contra gratiam in communi accep­ tam, sed sub illa comprehendi ; distingui tamen a gratia ut adjuvante, et conferente vires intrinsecas : has quippe lex solitarie accepta non confert. Et hunc sensum con­ tinet locus Joannis, ut optime declarat Di— D.i’iu. vus Thomas ibidem lect. 10 his verbis: Secundum Chrysostomum prima gratia, j ! I | ; j u quam lotum genus humanum accepit, fuit « gratia veleris testamenti accepta in lege. « Quæ quidem magna fuit juxta illud Prou verb. 4 : Donum bonum tribuam vobis, « etc. Magnum enim fuit, quod hominibus a idolâtrie data sunt præcepta a Deo, et « unius veri Dei vora cognitio ad lfema-AJ|i « nos 3. Quid amplius Judæo, aut quæ uti« litas circumcisionis ? Mullum quidem p® α omne modum : primum quidem, quia ! « credita sunt eis eloquia Dei. Pro gratia j α ergo ista, quæ prima fuit, secundam longe | « meliorem accepimus, Zach. 8: Exaequabit ] « gratiam gratiæ. Sed nunquid non suffi« ciebat prima gratia? Respondeo dicen| « dum, quod non : quia per legem solum ! « cognitio peccati datur, non ablatio : ne­ ci minem enim ad perfectionem adduxit « lex. Et ideo erat necesse, quod alia gratia e peccata auferens, et reconcilians Deo ve| u niret, et ideo dicit : Gratia per Jesum « Christum facta est. » Quæ expositio conj sonat omnino verbis immediate præceden| tibus, scilicet : De. plenitudine ejus omnes accepimus. Et gratiam pro gratia. Quia lex i per Moysem, etc. ' 1 Ad confirmationem respondemus, quod j Augustinus non reprehendit Pelagium in ■ eo. quod legem vocaverit gratiam, sed quia | dolose illa voce utebatur, et omnem aliam gratiam internam, et adjuvantem exclude­ ret, ut constat ex libro citato cap. 8, ubi loquens de Pelagio inquit : Hanc cum gra­ tiam confiteri, qua demonstrat, et revelat Deus, quid agere debeamus, non qua donat, et adjuvat, ut agamus. Videatur Sanctus Doctor lib. I de Peccator, merit. 22. Ubiin-DAç. ter specialia gratiæ beneficia recenset ha­ bere prædicatores veritatis. Et super psal. 134 ad illa verba : Educens nubes ab extremo terrx, ubi nubes exponit esse prædicatores, qui revelando Gentilibus mysteria fidei, eas excitaret ad poenitentiam, et gratiam. DUBIUM II. Utrum homo per proprias vires possit assentire mysteriis fidei sicut oportet ad salu­ tem. 16. Semel ostenso, quod homo nequit per proprias vires investigare mysteria fidei, videndum est, utrum possit prædictis mys­ teriis jam revelatis, etsufficienter propositis, assensum fidei præstare? Porro ad creden­ dum mysteria fidei duo actus necessario concurrunt: DISP. Ill, DUB. II. concurrunt : alter intellectus, quo credimus, alter verovoluntatis, quo volumus credere : αηα· nani credere, ut inquit DivusThomas 2, 2, q. 4, art. 2, est actus intellectus, secundum quod movetur a voluntate ad assentiendum. Cum enim mysteria revelata non determi­ nent sufficienter intellectum ad assensum, eo quod eorum veritas evidenter non appa­ ret : opus est, ut accedat affectus voluntatis inclinans intellectum, et eum determinans ad assensum. Unde August, tract. 36 in Joann, inquit : Intrare quisquam in eccle­ siam potest nolens : accedere ad altare potest nolens : accipere potest sacramentum nolens. Credere non potest, nisi volens. Dubium ergo præsens non procedit de affectu requisito ex parte voluntatis : de hoc enim infra age­ mus dub. 4. Sed de actu intellectus, quo mysteriis revelatis assentimus. Hujusmodi autem assensus potest bifariam considerari: primo enlitalive, et quoad speciem essen­ tialem ; secundo quantum ad modum in­ trinsecum, vel extrinsecum, quo constitui­ tur in esse dispositionis ad salutem, et finem supernaturalem : hæc quippe duplex con­ sideratio necessario hic admittenda est, ut dubium possit habere locum. Quod deter­ minate versatur circa assensum fidei, ut conducit ad salutem : nam de illo entitative accepto tractabimus in dubio sequenti. Dif­ ficultatem autem hanc non ideo agitamus, quia in ea dissideant Catholici, sed ut veri­ tatis, in qua conveniunt, præsciamus fun­ damentum, quod viam etiam aperiet ad ea, quæ controvertuntur. § I- Veritas catholica ratione, et auctoritate firmatur. ûçaa· 17. Dicendum est hominem suis viribus relictum non posse assentiri mysteriis fidei, sicutoportet ad salutem. Hæc conclusio est de fide,quamstatuuntSummi Pontifices In­ tact nocentius I in epist. 25 ad Episcopos Africa, toL Cœlestinus epistola ad Episcopos Gallixcap. 10, Leo I epist. 86, docentque communiter aij;. sancti Patres, et præcipue August, lib. 1 retrad. cap. 23, libro de gratia Christi cap. 31, libro de bono persever. cap. 1 el 2 et 3 el ca­ pite 17 el 19. Ubi pro eadem sententia refert ο:™. Divum Cyprian. Ambros. Gregor. Nazianz. I et epist. 105 et 106 et 107, et denique toto 5^. fere libro de prædest. Sanctorum ubi capite 3 retractat antiquam, et oppositam senten­ 339 tiam D. Cyprian, libro 3 ad Quirin. cap. 4, Fulgent, libro 1 de gratia Christi cap. 20, Fnigeut. Prosper, libro contra Collatorem capite 361>fosfer· et 37 et lib. 1 devocat, gentium cap. 23 et 2-1. D. Thom. 2, 2, quxst. 6, art. 1 et super D.Tl». Joann, capite 10, led. 5 et alibi sæpe. Idem docent communiter Scholastici,quos proinde supervacaneum foret in particulari referre. Videantur tamen Driedo libro de capliv. et Driedo. redempt. gener, hum. tract. 4, Soto de natura et gratia libro 1, cap. 8, Bellarminus de gra- Vcçï; tia et libero arbitrio libro 6, cap. 2, Vega de Justificat, quxst. 9, Alvarez de auxiliis dis- Alnrcz. put. 49, Suarez lib. 2 de necess. gratix cap. Cnrie· 2, Curiel in prxsenti art. 1, dub. 3. Probatur primo auctoritate sacræ scrip-Probator turæ : quoniam Joann. 6 dicitur : Hoc opus^^ff Dei, ut credatis. Et infra.· Nemo potest ve-3oina.Aua perseverunt ix cap. 14, ubi inquit : Tirii et Sidonii credere potuerunt, si mira illa Christi signa vidissent. Sed quoniam, ut crederent, non erat eis datum, etiam unde crederent est negatum. Ex quo apparet habe­ re quosdam in ipso ingenio divinum natura­ liter munus intelligent ix : quo moveantur ad fidem, si congrua suis mentibus vel audiant verba, vel signa conspiciant. Quibus verbis aperte significat ex Deo quidem esse, quod revelentur homini mysteria fidei, et quod proponantur sufficientia motiva, ut appa­ reant credibilia: ex homine autem esse, ; quod virtute sui ingenii prædictis myste- I n.Fuig. riis assentiat. Quod etiam docet D. Fulgen- I tius lib. de gratia Christi cap. 23, docens posse hominem naturaliter credere. Et loquuntur prædicti Patres de assensu fidei i elicito, sicut oportet, et relato ad salutem, ; ut ex contextu liquet. j Diluitur Respondetur ad argumentum, quod creixniuin. ^ere a^lcr 111 nostra potestate, ac salus est in potestate Dei : nam salus est in Dei po­ testate tanquam in prima causa, quæ a nullo alio principio recipit virtutem, nec illi in agendo subordinatur : credere au­ tem est in potestate hominis tanquam in causa secunda, et insufficienti ad prædictum actum, nisi elevetur, et applicetur a causa prima. Nec tamen frustra petitar ab homine,ut credat: quia licet nequeat absque divino auxilio credere, sicut oportet : ni­ hilominus adhuc posito auxilio libere cre­ dit, ac proinde ita assentit, ut possit dis­ sentire, vel non assentire, juxta doctrinam Cone. Concilii Trident, sew. 6, cap. 5, ubi docet Trid. homines assentiendo, et cooperando divi- næ gratiæ, ail justificationem disponi : Ha ut tangente· Deo cur hominis j«’r Spiritus sancti illuminationem, neque homo ipse ni­ hil omnino agat inspirationem illam reci­ piens, quippe, qui illum et abjicere potest: neque tamen sine gratia Dei movere se ad justitiam coram illo libera sua ' voluntate possit. Unde in sacris litteris cum dicitur: Convertimini ad me, et ego convertar ad vos, Zachar. 1, Ubertat is nostrx admonemur.Cum respondemus: Converte nos Domine ad te, et convertemur, Thr. 5, Dei nos gratia prxveniri confitemur. Credere igitur ita esi conditio, vel dispositio se tenens ex parte hominis, cl necessaria ad salutem : ut ta­ men sit a Deo tanquam a primo, et speciali principio nobis communicante vires, ut exhibeamus dictum assensum. Unde dici­ tur 5 Paralipomenon capite 29 : Tua sunt ipmi. omnia, et qux de manu tua accepimus, reddimus tibi. Quam responsionem illustrat Augustinus libro 1 de prédestinât ione Sanctorum cap. 10, et Divus Prosper UbroVfvq contra Collatorem (cujus est hoc argumen­ tum) cap. 23, ubi ait : Jam non soluin volun­ tatem boni, sed etiam possibilitatem libero adseribit arbitrio : tanquam ideo ab eis exi­ gatur intelligentia, ideo justitia reposcatur, quia possint hxc sine Dei donis, de naturx proferri bonis. Imperantur autem illa ho­ mini, ut ex ipso pr.Tceplo Dei, qui ei hoc, quod accepit indicitur, agnoscat id de suo vitio perdidisse, et non ideo iniquam esse exactionem, quia ad reddendum, quod debet, idoneus non est: sed a littera occidente confu­ giat ad spiritum vivificantem, et facultatem, quam antea non invenit in natura, quxrat ex gralia. Quod si facit, magna est miseri­ cordia Domini ; si non facit, justa est pcena peccati. Ad confirmationem dicendum est DivumOftJiri. Augustinum loqui de his, quæ desideran-twoo· tur ad congruentem propositionem credibilium, et ut appareant magis credibilia. Aliqui enim magis afficiuntur ad rem pro­ positam hoc modo, quam alio, ut puta ma­ gis ad jucunda, quam ad tristia, aut e converso.Quamobrem congruentius proponitur illis veritas, quando associatur motivis.quæ naturaliter consonant eorum inclinationi. Quo sensu Augustinus libro ad simplicia DAK : quest. 2, exponens illa verba Matth. 20: Mulli sunt vocati, pauci vero electi, dixit : Illi enim electi, qui congruenter vocati ; illi autem, qui non congruebant, neque contem­ perabantur vocationi, non electi, quia non sequuti. DISP. Ill, DUB. II. nquuli, quamvis vocati. Videmus alios ali- ι ter einlem rebus, demonstratis, vel significa­ tis ad credendum moveri. Et postquam id demonstravit exemplis, concludit. Cum au­ tem alius sic, alius autem sic moveatur ad fidem: eademque res sxpe alio modo dicta moveat, alio modo dicta non moveat : aliumque moveat, alium non moveat : qui audeat dicere defuisse Deo modum vocandi, quo diam Esaiiad eam fidem mentem applicaret, colunlatemque conjungeret, in quo Jacob jus­ tificatus est. Quibus verbis solum significat motionem moralem se tenentem ex parte objecti, et ea, quæ conducunt, ut melius repræsentetur crodibilitas ipsius. Et quia Tiriis, et Sidoniis negatum erat, ut crede­ rent ; negatum etiam fuit, ut fides eis con­ gruenter hoc modo proponeretur. Per hæc autem minime excluditur necessitas auxilii intrinseci, et elevantis ac moventis homi­ nem ad credendum, sed hanc frequentor 1'Acs. adstruit ipse Augustinus, ut Psalm. 87, circa finem, ubi inquit : Quomodo crederem, nisi audirem. Sed ut audita crederem, ipse me attraxit. Et super cap. 6 Joan, ubi ait : Hzc si ab hominibus audiunt, tamen quod intelligunt, intus datur, et aliis locis supra citatis. Ad auctoritatem Divi Fulgenti i respon­ demus, quod per ly naturaliter solum de­ signat potentiam remotam credendi, seu capacitatem ad habendam fidem : hujus­ modi autem capacitas convenit homini ex sua natura, quia videlicet gaudet ratione, et libero arbitrio, quæ duo necessaria sunt in credente. Per hoc autem non excludit necessitatem divini auxilii, cum potius stalim subdat donari divinitus homini, ut credat. Quæ sententia omnino consonat i Pls?. August. lib. 1 de prxdest. Sanctorum cap. 5, dicenti: Posse habere fidem, naturx est hominum, habere autem non nisi fidelium. Adde etiam ly naturaliter posse ita ex­ poni, ut significet naturam reformatam, tel adjutam per gratiam. Quo pacto ilkîto. lud interpretatur Divus Thomas expoitE·"i nens verba Apostoli ad Rom. 2 : Gentes, qux legem non habent, naturaliter, quxlegis sunt, faciunt, ubi lect. 8, inquit : Quod dicit na­ turaliter, dubitationem habet : videtur enim patrocinari Pelagianis : unde exponendum est naturaliter, id est, per naturam gratia reformatam. Et hæc expositio valde conDiù. gruit menti Fulgentii, inquit enim : Arbi­ trium hominis sanat Deus, atque illuminat, ut homo Deum naturaliter credat. 22. Secundo arguitur : quia repugnat lio- .v-.ur,minem teneri ad id, quod non est in sua Jge"· potestate : sed supposita sufficiente proposi- ,nm tione mysteriorum fidei, 'tenetur homo illis assentire : ergo in ejus potestate est, quo i illis assentiatur : assensus autem, quo homo debet credere mysteria revelata, est assensus, sicut oportet ad salutem ; siqui­ dem per illum se convertit, ac disponit sal­ tem initiative ad finem ultimum supernaturalem : ergo homo potest suis viribus elicere assensum fidei, sicut oportet. Huic argumento respondet D. Thom. 2,Rau.·. sancti de qua loquitur August, cum super cap. 0, Joann, inquit : II.tc si ab hominibus audiunt, tamenquod intelligunt, intus datur, intus coruscat, intus revelatur. Admisso autem disputationis gratia, quod Deus in prædicto casu nullum internum auxilium conferret, certum est, quod homo non eliceret assensum fidei, sicut oportet ; eum iste postulet vires gratiæ, ut constat ex dictis. Posset tamen ille homo dupliciter se habere : primo negative, nempe suspen­ dendo, aut potius non eliciendo assensum : secundo positive, et contrarie, eliciendo scilicet dissensum, seu discredendo. Et primo quidem modo non peccaret : quia cum non posset elicere assensum fidei, si­ cut oportet, nisi ex gratia, et supponatur omni gratia destitutus·, omissio prædicti assensus erit involuntaria, et pura negatio. Secundo autem modo peccaret : quoniam homo per proprias vires naturales polest adimplere præceptum negativum non dis­ credendi mysteria fidei sufficienter propo­ sita ·. cum ad hoc sufficiat posse non elicere actum naturalem discredendi,quem certum est habere in sua libera potestate. Recursus autem ad auxilia gratiæ a Deo præparala, quem considerat D. Thom, ut homo dicatur posse per ea, quod per se non polest; quamvis in aliis actibus supponen­ tibus fidem magis appareat (ille enim, qui credit prædicta auxilia esse sibi præparala, et ea non petit, manifeste convincitur iis nolle uti) : nihilominus etiam habet locum in præsenti materia, ut consideranti cons­ tabit. Quoniam licet ante primum actum fidei non cognoscat homo esse sibi præparatum auxilium ad assentiendum, sicut oportet : attamen si semel illi proponuntur mysteria fidei ut credibilia, habet etiam auxilium internum sufficiens, ut se inchoa­ tive moveat ad credendum, juxta ea, quæ nuper diximus. Unde quod non utatur pradicto auxilio, ac proinde, quod non credat, illius vitio, et liberae voluntati vertendum est. Si enim illo primo auxilio recte utere­ tur, crederet reipsa, sicut oportet, et pos­ set etiam ulteriora auxilia impetrare.Alias objectiones meditato omittimus, quia æque militant in aliis dispositionibus ad gratiam, de quibus infra ex professo agendum est. DUBIUM III. Utrum sit necessaria gratia ad eliciendum assensum fidei secundum substantiam acceptum. Statuimus dubio præcedenti id, in quo conveniunt Catholici, videlicet non posse hominem absque gratia assentire mysteriis fidei, sicut oportet ad salutem : videndum nunc est, utrum saltem valeat per vires naturales præd ictum assensum elicere se­ cundum substantiam acceptum, in quo valde controvertunt Doctores. Ut autem majorem lacem dubio conciliemus, facilemque aditum ad illius resolutionem ape­ riamus, oportet nonnulla praemittere :qu/ simul deservient, ut status quaestionis evi­ dentius cognoscatur. §Ι· I I §L Observationes aliquæpro dubii decisione. I Mil. 23. Illud in primis circa praesentem difI ficultateni animadvertendum est, quod cum inquirimus, an sit necessaria gratia ad as­ sensum fidei secundum substantiam accep­ tum, minime supponimus (quod perperam alii in hoc dubio faciunl)prædictum assenI sum esse entitative naturalem ; necsuppo: uimus esse entitative supernaturalem. Id J quippe, si supponatur, statum quæstionis de medio tollit, et viam occludit concertat lioni : nam manifestum est actum entilaI livesupernaturalem non posse fieri, saltem de lege ordinaria, absque virtute elevante f ejusdem ordinis : sicut e converso certum ’ est actum entitative naturalem non poscere ’ gratiam, vel saltem gratiam naturalem illi , sufficere. Unde præsens dubium eo præci­ pue collimat, ut investigemus, an assen­ sus fidei Christianae secundum speciem, et entitatem acceptus sit supernaturalis : nam si id habeat, certum erit, quod rion possit fieri per naturales vires. Xgüî. 24. Deinde observandum est cum Suarez ^libro2 dc Gratia capite 4, et Joanne a S. Mis Thoma in præsenti disputatione 20, articulo I, ex triplici capite posse contingere, quod aliquid sit supernaturale, nempe ex causa feret efficienti, finali, et formali : nam ex causa ’^‘materiali supernaturalitas desumi non po­ test; illa quippe consistit in rebus aliquid supernaturale recipientibus, quæ utique entia naturalia sunt, licet recipiant per po­ tentiam obedientialem. Ex parte igitur cau­ sa efficientis dicitur aliquid supernaturale, quando modo supernatural! fit, quamvis entitas facta sit naturalis : quo pacto illu­ minatio caeci solet dici supernaturalis, quia potentia visiva, licet naturalis sit, restitui­ tur supernaturaliter. Ex parte vero causae finalis dicitur aliquid supernaturale, quando ordinatur ab extrinseco in finem superna­ turalem, quamvis id, quod ordinatur, in se naturale sit : qua ratione actus temperantiæ naturales possunt esse supernatu­ rales ex parte finis, si per charitatem ordi­ nentur in finem supernaturalem, ut con­ tingit, quotiescumque fiunt meritorie. De­ nique ex parte causæ formalis dicitur aliquid supernaturale, quando illius specificativum supernaturale est : specificativum enim habet se per modum formæ, extrinsecequidem si comparetur ut terminus ha- 345 I bitudinis, sicut comparatur objectum pri­ marium ad actus; habitus, et potentias ; intrinsece vero, si comparetur per modum habitudinis intrinsecæ, ut se habet respec­ tu potentiæ habitus, et actus ad objectum primarium. Et quia entitas, et substantia cujuscumque rei convertitur cum ejus spe­ cie, quæ ut diximus ab specificativo desu­ mitur ; tunc aliquis actus dicendus est su­ pernaturalis quoad substantiam et speciem, quando illius objectum specificativum fuerit supernaturale. Tunc quippe ratio specifica, differentiatis, et constitutiva est supernaturalis, ac proinde debet totum actum in esse supernaturalis simpliciter constituere.Unde etiam fit, quod conceptas generici in tali actu reperti non sint naturales ; sed vel sint supernaturales determinate, vel saltem præscindant ab esse naturali, et superna­ tural! ; quemadmodum conceptus genericus repertus in actu spirituali nequit esse cor­ poreus ; sed vel est spiritualis, vel ab utro­ que præscindit. Nam sicut eSse corporeum, et spirituale sunt diversæ, et oppositæ lineæ, ita etiam naturale, et supernaturale : unde non minus repugnat actum esse na­ turalem quoad gradum genericum, et su­ pernaturalem quoad specificum, quam ac­ tum secundum genus esse corporeum, et secundum differentiam spiritualem. 25. Præterea inpræsenti difficultate præ- Noua, supponendum est habitum fidei theologicæ esse per se infusum, et quoad speciem su­ pernaturalem. In hoc enim conveniunt jam omnes Theologi, ut videre est apud Arauxo, FWw 2, 2, quæ-st. 6, art. 1, dub. 1. Et merito : g i ca s tum quia' ita videtur esse diffinitum in ca-^“1“' pile Majores de Baptismo, et in Clement. Arauxo. unica de Summa Trinitate et fide Catho­ lica : et in Concilio Tridentino sess. 6, cap. Çone7, et can. 11 et 12; et ideo non desunt gra­ ves Doctores, qui doceant id esse certum secundum fidem. Tum etiam quia fides Theologica est ejusdem ordinis cum gratia sanctificante : quam certum est esse enti­ tative supernaturalem. Tum denique quia id satis perspicue, et efficaciter evincit Di­ vus Thomas in hac 1, 2, quæst. 62, articulo D.Tbo. 1 in corpore, ubi loquens de virtutibus Theo­ logicis in communi inquit : « Per virtutem « perficitur homo ad actus, quibus in beati« tudinem ordinatur. Est autem duplex « hominis beatitudo, sive felicitas, ut supra « dictum est. L’naquidem proportionate hu­ re manæ naturæ, ad quam scilicet homo per> « venire potest per principia suæ naturæ. MB DISP. Ill, DUB, III. 346 V > I Aliaantcmest beatitude naturam hominis excedens, ad quam homo sola divina < ‘virtute pervenire potest,secundumquam. daxn divinitatis participationem, secundum quod dicitur*? Petri 1 .quod per Chris­ tum facti sumus consortes divinæ naturæ. Et quia hujusmodi beatitude proportio­ nem humana? naturæ excedit, principia naturalia hominis, ex quibus procedit ad i hanc agendam secundum suam proportionem, non sufficiunt ad ordinandum homi« nem in beatitudinem prædictam. Unde « oportet, quod superaddantur homini divi« nitus aliqua principia, per quæ itaordi« netur ad beatitudinem supernaturalem, ·· sicut per principia naturalia ordinatur ad < finem connaturalem, non tamen absque « adjutorio divino. Et hujusmodi principia virtutes dicuntur Theologicæ: tum quia habent Deum pro objecto, in quantum per ί eas recte ordinantur in Deum : tum quia « a solo Deo nobis infunduntur : tum quia ·< sola divina revelatione in sacra Scriptura i hujusmodi virtutes traduntur. » Quod specialiter applicat fidei Theologicæ S. Doct. 2, 2, quxst. 6. art. 1 et 2. Videantur quæ diximus tract. 12, disp. 3, dub. 1, ubi plura tradidimus, quæ id, quod præsupponimus a fortiori confirmant. Et quia frequenter in hoc dubio ad objec­ tum prædictæ fidei recurremus, ideo opor­ tet breviter prælibare, quidnam sit. Pro cujus luce advertendum est in objecto fidei, sicut et in quolibet alio duplicem rationem distingui, nempe rationem qux, et ratio­ nem sub qua. Ratio igitur qux primaria in objecto fidei est aliquid formallter divi­ num; id quippe poscit quæcumque virtus Theologica : et consistit prædicta ratio qux in Deitate, ut condistincta ab attributis, et relationibus divinis : hanc enim rationem per se primo respicit, sicut et scientia beata, cujus est participatio, illiusque notitiae po­ tissimum incumbit, ut dicemus in Tract, de fide disp. 1, dub. 1. Alia vero objecta, quæ fides Theologica attingit, vel sunt secunda­ ria, vel modificationes objecti primarii, ut modo supponimus ex tractatu citato. Ratio autem sub qua fidei Theologicæ consistit in actuali revelatione Dei obscura, ut ibidem dicemus, disp. 1, dub. 2, quoniam ratio sub qua habitus cognoscitivi est motivum, cui innititur in attingendo propriam rationem qux : motivum autem, cui fides Theologica innititur, cum assentit credibilibus, est re­ velatio, seu testimonium Dei prædicta erei 7R .7.5.V.····· Fidei infos# Anl .-Ληπτν'ΊπηΛ fidei rTheologicæ secundam speciem, aut4* substantiam acceptum. Hanc conclusionem ..^perpetuo docet Divus Thomas et præcipue j quodl.2, quxst. 4, art. 1, in corp, ubi ait : Credere est super potentiam hominis natura­ lem: unde ex dono Dei provenit;et 2,2, quxst. partie. 3 ad 1, inquit : Articulos fidei, de quibus hxreticus non errat, non tenet eodem modo, sicut (enet eos fdelis, scilicet simpliciter inferendo priinx veritati : ad quod indiget homo adjuvari per habitum fidei. Etquæst. 6, art. 1, inquit : Cum homo assentiendo his, qux sunt fidei,elevetur supra naturam suam, oportet, quod hoc insit ei ex supernaturali principio interius movente, quod est Deus. Et ideo fides quatenus ad assentiendum, qui est principalis actus fidei, est a Deo interius mo­ vente per gratiam. Unde hanc sententiam ^docent communiter ThomistæCajetanus loco îï7n- proxime citato, ubi retractat alibiscripta.Ferrara 4 contra gentes cap. 44, Cano relcct. de panit, part. 3, Bannez 2, 2, qu. 5, art. 2 et I kun q.b, art. 1, Alvarez de auxiliis disp. 44, Conradus et Medina in prxsenti art . 3 et 4, Arauxo art. dub. 1, Greg. Mart. art. 1, ■ did). 4, Joan, a S. Th. disp. 20, art. 1, Cu­ riel art. I, dub. 3, Zumel disp. Ί, concl. 2, Montes, disp. 27, qu. 3 et alii S. Doctoris : ! lia. discipuli. Quibus etiam consentiunt D. Bo• fee.navent, in 3,dist. 23, art. 2, q. 2, Gregorius I ïi®.ibidem, Viguerius in Institut, cap. 10, §3, ■ τ«ι versiculo 16, Vega (ψ use. de Justificat. quxst. ατχΑΑιΛτύλ ο i i 347 9, Suarez lib, 2 de gratia cap. Il, num. 8, $narez. Valentia, 2, 2, γα.τ>(. 6, art. I, quxst. 1, valent. Vasquez in prxsenti disp. 187, cap. 2, Bel- vasquez. larrninus lib. 6 de gratia cap. 2, Lorca in præsenti disp. 9, Granad. de gratia trad. l,Graaad. disp. 4, sect. 1, Lugo de virtute fidei disp. 9, Lugo. sect. 2 et alii plures. Quorum nonnulli op­ posite sententiæ notam temeritatis, aut pe­ riculi in fide inurunt, ut videri potest apud Medi nam 1, 2, quxst. G2, art. 2, et apud Arauxo loco citato ex 2, 2, dub. 1. Et forte non immerito, quia omnes auctoritates scripturae, Conciliorum, et Patrum, quae expendimus dubio praecedenti hanc etiam assertionem (licet non aequali certitudine) convincunt, ut ex ipsis, quae jam subjici­ mus, consideranti constabit. Primum, et principale fundamentum nos­ Ratio træ assertionis sumitur ex dictis dubio prae­ fanda* menta­ cedenti, potestque ad hanc formam reduci : lis. quoniam homo nequit per vires naturales elicere assensum fidei, sicut oportet ad sa­ lutem : sed assensus fidei Theolosicæ seeundum suam speciem, ac substantiam ac­ ceptus aliis circumscriptis, est talis, qualem oportet esse ad salutem : ergo nequit homo per solas vires naturales elicere prædictum assensum quoad substantiam, et speciem. Consequentia est legitima. Majorconstat ex dubio præcedenti. Minor autem suadetur, tum quia habitus fidei Theologicæ secun­ dum entitatem, et speciem acceptus est talis in ratione habitus, qualem oportet esse ad salutem, ut docet Divus Thomas, 2, 2,quxs- o.Tho. tioneG, articulo 1 et 2, et cum eo communi­ ter Theologi : sed actus, et habitus debent esse ejusdem ordinis ; siquidem actus præstat actu, quod habitus præstat habitu : ergo assensus fidei Theologicæ secundum enti­ tatem, et speciem consideratus est talis, qualis desideratur ad salutem. Tum etiam, quia actus perfectius, et immediatius attin­ git terminum, seu finem, in quem habitus ordinatur, quam ipse habitus; cum sit im­ mediata unio, seu attingentia illius; sed fides Theologica secundum suam speciem ordinatur in finem supernaturalem, et hac ratione habet per suam entitatem, et spe­ ciem esse talem, qualem oportet esse ad prædictum finem : ergo a fortiori id habe­ bit ejus actus secundum speciem considera­ tus. Tum denique, quia sicut habitus fidei Theologicæ est quædam participatio scientiae beatæ ; ita assensus fidei Theologicæ debet esse participatio actus prædictæ scientiae, l nempe visionis beatificæ : ergo sicut fides I ! ίA * è i> ; M 348 DE NECESSITATE GRATI.E Theologica ob illam participationem est aliquid supernaturale, et conducit per suam entitatem ad salutem , ita illius actus debet ob similem participationem esse supernaturalis, et disponere, quantum est de se, ad salutem. Adversa- 29. Huic rationi occurrunt Adversarii res°pmb negando, quod assensus fidei Theologicæ sio. consideratus præcise quoad speciem, habeat esse, sicut oportet ad salutem. Ad probatio­ nes autem in contrarium dicunt prædictum actum secundum entitatem acceptum non correspondere determinate fidei Theolo­ gicæ; sed indifferenter se habere tum ad illam , tum ad virtutem naturalem nostri intellectus, et posse ab una, aut altera elici. Unde ad hoc, ut fiat actus peculiaris prædictæ virtutis, debet inducere quendam mo­ dum, ratione cujus dicat habitudinem ad ipsam fidem , tum ad objectum et finem ejus. Et per hunc modum constituitur in eodem ordine , in quo est fides : et habet esse, sicut oportet ad salutem : aliter enim neque attingit finem fidei, neque est parti­ cipatio visionis beatificæ. Confota- Cæterum hæc evasio infirmo nititur fun,aT‘ damento, potestque efficaciter præcludi eis­ dem probationibus, quibus usi fuimus, si instaurentur, et expendantur in hunc mo­ dum. Quoniam ubi est possibilis tendentia habitualis, et in actu primo ad aliquem ter­ minum, etiam debet esse possibilis tenden­ tia in actu secundo, seu, quod idem est, ac­ tus tendens ad eundem terminum, ut in­ ductive potest ostendi : sed possibilis est habitus fidei, qui tendat habitualiter, el in actu primo ad finem supernaturalem, sicut oportet, ut adversarii admittunt : ergo pos­ sibilis est actus , qui in actu secundo ad eundem finem tendat : hic autem non est alius, nisi assensus fidei Theologicæ : hic ergo tendit in prædictum finem, sicutoportet. Quæratio procedit independenter a mo­ do accidentali, et extra speciem actus, ut ex se liquet Præterea. unio actualis habitus cum ob­ jecto non est aliquis modus, sed debet esse actus substantialiter,et entitative acceptus : eo quod habitus non aliter utitur suo ob­ jecto. nisi illud cognoscendo, vel amando ; et cognoscere, atque amare non est effectus modi, sed alicujus actus secundum speciem accepti , nempe cognitionis , vel amoris : ergo si ex unione, et attingentia objecti supernaturalis, colligitur fidem Theologicam esse, qualis oportet ad salutem ; id a for- DISP. Ill, DUB. III. tiori concedendum esso actibus ejusdem acute observavit Paulum non dixisse : ut I fidei : nam perfectius, et immediatius attin­ essem fidelior, sed ut essem fidelis : quin vide­ gunt idem objectum. licet assensus fidei Theologicæ absolute, et Deinde si est possibilis habitus fidei, qui independenter a modo intensionis est be­ secundum suam speciem sit participatio neficium gratiæ, et conducit ad salutem. scierttiæ beatæ, et consequenter sicut opor­ feto?· Nec valet prædictus modus consistere in tet ad finem supernaturalem : nulla estralio facilitate, ut vult Durandus : tum quia Concur repugnet actus fidei,quisecundum suam I cilia damnant eos , qui asserunt gratiam speciem sit participatio visionis beatificae, (esse necessariam , ut ea , quæ simpliciter et ai finem supernaturalem conducat: hic possumus per naturam, facilius possimus autem non est alius, quam assensus fidei , 7. per gratiam, ut constat ex Milevitano capite Theologicae : ergo, etc. ϊλ’· quinto ; sed in sententia, quam impugna­ 30. Quæ omnia confirmantur evertendo mus, gratia solum requiritur ut actus fiat fundamentum, cui nititur hæc responsio : eo modo, quo oportet : ergo hic modus ne­ quoniam assensus fidei Theologicæ habet ; quit infacilitale consistere. Tum etiam quia esse sicut oportet ad salutem : sed id non | potentia facile potest elicere actus ad quos habet per aliquem modum propriæ speciei Î habet virtutem completam , ut observavi­ superadditum : ergo per suam speciem, ct mus Tractatu 12, disputat, dubio 3, numero substantiam est, sicut oportet ad salutem, 39, et satis apparet in omnibus actibus, eo proindeque fieri non potest fieri per solas quod sunt proportionali facultati potentiæ : vires naturales. Major , quæ sola indiget ! ergo si actus fidei Theologicæ secundum probatione, probatur recensendo modos,per j suam speciem acceptus est pure naturalis, quos Adversarii explicant actum fidei cons­ etperinde proportionates intellectui nostro, titui in esse dispositionis conducentis ad poterit elici faciliter, quin habitus requira­ salutem, eosque refellendo. tur. Tum præterea : quia facilitas est ejus­ Nam in primis prædictus modus nequits*^·: dem ordinis cum actu, et potest per ipsum esse modus intensionis, ut Scotus, Gabriel,I repetitum acquiri : ergo si possumus per et alii docent : tum quia intensio est ejus-^* vires naturales elicere assensum fidei, po­ dem ordinis cum actu ; cum nihil aliud sil, . terimus etiam per easdem vires comparare quam magis esse ipsius : ergo si actus fidei facilitatem illius : sed non valemus elicere, Theologicæ est naturalis quoad substan­ sicut oportet : ergo ly sicut oportet non de­ tiam, etiam erit naturalis quoad intensio­ terminat aliquem modum facilitatis. Tum nem, ac proinde secundum istum modum denique, quia ut actus conducat ad salutem, non erit, sicut oportet ad salutem. Tum non petit fieri cum facilitate : cujus signum etiam quia stat bene hominem habere ha­ est, quod etsi ex gratia fiat, solet cum diffi­ bitum fidei Theologicæ , et tamen elicere cultate fieri : ergo quod sit, sicut oportet, actum remissum : ergo effectus per se habi­ nequit in modo facilitatis consistere. tus fidei non est modus intensionis : cum *««·> 31. Nec etiam dici potest prædictum moergo actus fidei habeat esse, sicut oportet 'r-j? dum situm esse in certitudine, et firmitate ad salutem sub illa ratione, secundum quam ‘s'.’5· assensus, ut idem Durandus significavit: est effectus fidei Theologicæ, ut docent ad­ tum quia certitudo assensus pertinet ad ejus versarii : sequitur modum intensionis non speciem, ul inductive potest ostendi : ergo desiderari ad hoc, ut actus fidei fiat, sicut certitudo non est modus assensui accidenoportet ad salutem. Tum denique quia per­ taliter superadditus; Tum quia assensus fectio requisita in actibus pertinentibus âd fidei Theologicæ habet suam certitudinem salutem non consistit in eorum intensione, et firmitatem, ex motivo, cui innititur, ut explicant communiter Theologi in ma­ nempe ex testimonio Dei revelantis : impli­ teria de charitate, et poenitentia : et satis cat enim assensum innitontem divino tes­ apparet in ipsa gratia sanctificante , quæ timonio non esse ex hoc ipso maxime cer­ licet minima, et valde remissa sit, sufficit tum, et firmum ; cum testimonio Dei ne­ ad conferendam salutem : ergo idem de actu queat subesse falsum : atqui assensum fidei fidei disponente ad salutem dicendum est. inniti divino testimonio non convenit ei Quod aperte docuit Augustinus, libro de pré­ DIS per aliquem modum sibi accidentaliter su­ destinât ione Sanctorum , cap. 2, ubi versans peradditum ; sed per suam differentiam illa verba Apostoli 1 ad Timoth, I '.Mise­ specificam ; ergo si habet esse, sicut oportet, ricordiam consequutus sum, ul essem fidelis, ex certitudine, et firmitate ; sequitur quod acute 3-19 per suam speciem habeat esse, sicut opor­ tet, et non per aliquem modum superaddi­ tum. Tum denique, quia vel adversarii lo­ quuntur de firmitate objectiva : et hæc per­ tinet ad speciem assensus, ut immediate diximus. Vel loquuntur de firmitate sub­ jectiva : et hæc nequit conducere, ut actus fidei supernaturalizetur, aut conducat ad salutem : nam hoc genere certitudinis aut firmitatis (quæ dum tenet falsum, potius est pertinacia) solent haeretici assentire ita firmiter suis erroribus, sicut Catholici assentiunt mysteriis fidei. Denique prædictus modus non consistit xecin in specie supernatural!, substantiæ actus superaddita, quam Molina commentus est. tali assensui Qui ut hanc opinionem a præmissis impu-snperadgnationibus vindicet, docet assensum fidei dito. Theologicæ factum, sicut oportet, habere duplicem speciem ; primam naturalem, et consistentem in attingentia objecti : secun­ dam vero supernaturalem, et extra genus Molinæ cognitionis : quæ species consistit in qua­ opinio. dam commensuratione, seu aptitudine, ut actus acceptetur a Deo in ordine ad finem, et formam supernaturalem. Nam cum na­ turalia non sint prædictofini proportionata, indigent illaspecie supernatural! superves­ tiri, ut ad talem finem conducat. Et quia hæc posterior ratio supponit assensum fidei in sua specie, etessentia constitutum, prop­ terea dicitur ipsi accidentalis ; quamvis sit prima ratio intrinseca constituendi assen­ sum in ordine supernatural!. Ad eum mo­ dum, quo moralitas in actibus humanis supponit entitatem, et speciem naturalem actus , et tamen constituit illum in alia nova specie intra genus moris. Non, inquam, potest prædictus modus in Multis dicta ratione consistere : quia hujusmodi modis refelli­ ratio voluntarie, id est, ad illudendum ar­ tur. gumenta praimissa ; manet tamen illis obnoxia, ut consideranti constabit, et insuI per potest efficaciter refelli. Primo : quia prædicta ratio supernatura- Prima lis est omnino extra genus cognitionis, ut Molinæ bi » 4 SJ > ? ▼ ■ 366 DE NECESSITATE GRATIÆ. posse superadditum naturæ, quod est pro­ prium potenliæ, sed solum communicant posse proximum : et ideo non sunt dicendi potenliæ. sed tota ratio proxima, ut poten­ tia valeat influere. Ex quibus etiam constat ad secundam probationem : nam habitus supernaturalis non est perfectio superad­ dita virtuti proximæ ad agendum actus na­ turales; sed potius communicat hanc vir­ tutem. Unde potentia destituta prædicto habitu nequitabsolute hujusmodi actus eli­ cere. Conir: Ad confirmationem concesso antecedenti, occurri- negamus consequentiam : quia potentia tor- passiva ad recipienda dona ordinis super­ naturalis convenit homini per suam enti­ tatem ut subjectam Deo agenti supernatu­ ral! : et ideo non postulat pro omni, et quolibet actu supernaturali recipiendo ha­ bere aliquam dispositionem præviam ejus­ dem ordinis. Cæterum nulla creatura habet ex se potentiam proxime activam ad eli­ ciendos actus supernaturales, et attingenda objecta supernaturalia : unde indiget ad­ juvari per virtutem, seu gratiam ejusdem ordinis, ut prædictos actus eliciat. Ad pro­ bationem autem in contrarium concedimus utrumque influxum tam causæ efficientis, quam materialis esse verum, et realera, et utrumque requirere proportionem ex parte principii : sed dicimus hanc propor­ tionem esse rationis longe diversæ in causa effectiva, ac in materiali. Quoniam agens agit secundum quod in actu habet perfec­ tionem, quam principaliter producit : et ideo agens naturale nequit producere effec­ tum supernaturalem, nisi prius per aliquid supernaturaleelevetur, et constituatur in eodem ordine, in quo est effectus. Causa autem materialisnoninfluitsecundumquod est in actu, sed secundum quod habet capa­ citatem, seu potentiam ad participandum effectum : et non repugnat, quod res inferio­ ris ordinis possit recipere, ac recipiat rem ordinis superioris. Secun- 53. Secundo arguitur : quia assensus fidei ’gumcu- infusæ est secundum suam entitatem natutum. ralis : ergo secundum entitatem acceptus potest fieri per vires naturales absque ad­ jutorio gratiæ. Consequentia est manifesta. Antecedens autem suadetur : tum quia vi­ talitas prædicti assensus pertinet ad illius intrinsecam entitatem : sed conceptus vita­ lis est naturalis ; siquidem convenit intel­ lectui ex se, et absque elevatione ad ordi­ nem superiorem : ergo prædictus assensus est naturalis quoad entitatem. Tum etiam quia assensus fidei infusæ fit mediis specie­ bus naturalibus, nequeenimad credendum, quod Abraham, verbi gratia, habuit duo; filios, et necessaria in fusio specierum super­ natural i uni, ut salis ex se constare videtur: ergo hujusmodi assensus est enlitative na­ turalis. Patet consequentia : quia nulla causa naturalis potest influere immediate in actum enlitative supernaturalem. ut late a nobis ostensum est : sed species intelligibilis influit immediate, el effective in in­ tellectum, ut communiter docent Thomiste: ergo si species, quæ concurrunt ad assen­ sum fidei, sunt naturales, necessarium est, quod prædictus assensus evadat naturalis. Confirmatur : nam quidquid esi eviden- Cot­ ter cognoscibile per lumen naturale, el ahsque ulla revelatione, debet esse enlitative naturale, ut constat ex dictis dubio l. Sed assensus fidei infusæ est evidenter cognos­ cibilis per lumen naturale, seclusa omni alia revelatione: ergo est entitative natu­ ralis. Probatur minor : quia homo eliciens prædictum assensum, evidenter cognoscit se assentire, et motivum sub quo assenlit, ut experientia constat : sed ad hoc non est necessaria aliqua revelatio : supponimus enim Deum non revelare nobis, quod eli­ cimus assensum fidei infusæ : ergo per lu­ men naturale, et absque ulla revelatione cognoscimus prædictum assensum. Respondetur argumento negando ante-NÉ cedens, quod neutra probatione evincitur.^ Non quidern prima : quia vitalitas cujuscumque actus attemperatur ejus speciei, et naturæ : unde cum assensus fidei infusæsit secundum speciem supernaturalis, necesarium est, quod conceptus vitalis, aut alii superiores sint etiam supernaturales. Et ratio est : quoniam licet intellectus habeat ex se, quod vivat vita naturali, sive, et in idem recidit, quod se moveat ad objecta na­ turalia ; minime tamen habet ex se princi­ pium proximum ad vivendum supernaturaliter, seu, quod idem est, ad attingenda supernaturalia objecta : et ideo ut habeat hanc vitam, indiget adjuvari per formam ordinis supernaturalis. Porro hæc forma est vitalis sufficienti modo, ut concurrat ad vi­ talem operationem, quia ex natura sua est determinatio potentiæ vitalis, ob quam etiam causam reliqui habitus, el species intelligibiles habent sufficientem vitalita­ tem, ut suis locis ostendi solet. Vita enim non consistit præcise, et adæquate in egredi de DISP. Ill, DUB. III. 367 do principio vitali : quod est proprium po- 1 mas intelligibiles, potest aliquid de novo intentiarum, et operationum : sed universa­ telligerc per hoc, quod intellectus confortatur lius palet, polestque salvari in alio modo aliquo fortiori lumine : sicut ex eisdem for­ conjunctionis ad principium vit®, et ordi­ mis in phantasia exislenlibus superveniente nis ad operationem. Et hoc pacto habitus, lumine prophetix aliqua cognitio accipitur, quamvis ab extrinseco causetur petit ex na­ qux accipi non poterat per lumen naturale tura sua conjungi cum potentia vitali, et intellectus agentis, et 2, 2, quxst. 173, art. 2 respicit vitalem operationem : quod satis ad 3 inquit : Dicendum, quod quascumque esi,ut vitalis sit in suo ordine. Quæ omnia formas imaginatas naturali virtute potest possunt illustrari exemplo habitus luminis homo formare absolute hujusmodi formas gloriæ, et visionis beate : nam el hujus vi­ considerando : non tamen ut sint ordinatæ ad talitas est entitative supernaturalis, et ille repræsentandum intelligibiles veritates, qux. habet in ratione principii proximi vitalita­ hominis intellectum excedunt; sed ad hoc ne­ tem sufficientem, ut ad visionem concurrat, cessarium est auxilium supernaturalis lumi­ quamvis prædictus habitus non dimanet ab nis. Præter quod lumen se tenens ex parte anima, sed a solo Deo producatur. Idem specierum, requiritur alia virtus superna­ ergode aliis habitibus, et actibus supernaturalis se tenens ex parte potentiæ, quæ sit turalibus proportionabiliter dicendum est. principium quo assensus fidei infusæ, ut Videantur, quæ diximus in Tract, de vi­ ostendimus in hoc dubio. Unde satis liquet sione Dei disp. 4, dub. 5. prædictum assensum esse supernaturalem, üid Ad secundam probationem relicto Suario, quin huic supernaturalitati praejudicet ali­ ^qui 3 parle disp. 19, sect. 3 docet species asqua naturalitas principii proximi : nam in­ itai· sensui fidei supernaturalis deservientes esse tellectus, licet sit entitative naturalis, non ^5 supernaturales, respondetur cum Cajetano influit nisi elevatus per supernaturalem 2, quxst. \Π, art. 2 ad 3, Arauxo ibi— virtutem : et species intelligibiles, quamvis ûjtt. demquxst. 6, art. 1, dub. 1, circa finem, et sint entitative naturales ; non concurrunt 45, art. 6 dubio unico, Joanne a immediate ad assensum, sed solum remo­ ï-Tto. Sancto Thoma, in præsenti disp. 20, art. 1 te, quatenus deserviunt apprehensioni ter­ ad prædictum assensum sufficerespecies or­ minorum : et rursus ad assensum fidei dinis naturalis. Et ratio est : quoniam spe­ influunt ut ordinatæ, et corroborate per supernaturale lumen. cies proportionantur, et sunt ejusdem ordi­ nis cum objectis, quæ primario repræsen54. Dices : ad apprehendendum objecta Bcplica. supernaturalia, ut puta Trinitatem, non tanl : species autem, quibus fides cognoscit sunt necessariæ species supernaturales, nec verbi gratia Deum esse Trinum, non re­ coordinatio, aut conformatio supernatura­ praesentant immediate Deum, nec Trinita­ lis, nec denique actus apprehensionis su­ tem ; sed repræsentant primario, ac imme­ diate creaturas, et deinde secundario, et pernaturalis : ergo ad assensum circa idem mediate se extendunt ad repræsentandum objectum non est necessarium aliquod prin­ Deum, et Trinitatem per quandam analo­ cipium supernaturale, nec aliquis actus gam similitudinem : unde non est necessa­ supernaturalis. Patet consequentia : quia rium, quod prædicta species, quæ ad appre­ judicium debet correspondes apprehen­ hendendum illos terminos, sive'pbjecta de­ sioni, et illi proportionari. serviunt, sint entitative supernaturales. Respondetur admittendo absolute an-DnQiiur, Supposita autem apprehensione termino­ tecedens, et distinguendo consequens : rum, non sunt necessariæ novæ species ad Ad assensum fidei infusæ, negamus con­ eliciendum actum judicii, sive assensum sequentiam. Ad assensum fidei naturalis, fidei : quia sicut in judicio non cognoscun­ concedimus consequentiam. Ratio autem tur nova objecta, sive extrema; sed ex jam disparitatis inter apprehensionem termi­ norum praecedentem assensum fidei infusæ, præcognitisunum alteri applicatur ; ita non et ipsqm assensum est : quoniam cum ap­ requiruntur novæ species; sed ad summum prehendimus Deum, et apprehendimus erit necessaria nova earum coordinatio. Hæc Trinitatem, non apprehendimus hæc ob­ autem coordinatio, quæ desideratur ad su­ jecta prout sunt in se, sed ad modum crea­ pernaturalem assensum debet esse super­ turarum, et non sub aliquo motivo super­ tu naturalis, ut satis insinuat Divus Thomas naturali : unde nihil est in prædicta quxst. 8 de potentia, art. 9 ad 5, ubi inquit: apprehensione,quod excedat vires naturales Intellectus sine hoc, quod acquirat novas for­ 368 DE NECESSITATE GRATIÆ intellectus, et pro quo desideretur lumen supernaturale. Cæterum quando intellectus, supposita prædicta apprehensione, judicat, et firmiter credit Deum esse Trinum, quia Deus ita revelavit : jam hæc veritas sub prædicto motivo est objective supernatura­ lis : et ideo petit attingi per lumen, et actum ejusdem ordinis. Quod autem judicium sup­ ponat apprehensionem, et illi proportionetur, solum evincit judicium debere versari circa extrema apprehensa, minime vero, quod si apprehensio est naturalis, debeat etiam judicium esse naturale : sicut neque ex eo, quod apprehensio in naturalibus non sit ab habitu scientiæ ; infertur, quod judi­ cium non possit, aut sæpius debeat ab habitu scientiæ procedere. Et ratio est eadem utrobique, nempe in assensu inveniri specialem difficultatem, quæ non erat in apprehen­ sione : quia judicium non respicit extrema secundum se, et divisive sumpta, quod est proprium apprehendentis, sed attingit com­ plexum utriusque: quæcomplexio frequen­ ter non apparet ex terminis, sed habetur per scientiam, vel per fidem. Et ideo appre­ hensio cum sit pura, et simplex cognitio objecti quod représentât, omnino commensuratur repraesentationi specierum : assen­ sus autem cum sit cognitio judicativa, non speciebus entitative acceptis, sed principio proximo judicativo commensuranda est. Oeconi- Ad confirmationem neganda est minor, ^raacujus probationem respondemus nemini ttoni. fidelium constare evidenter, quod eliciat actum fidei infusæ, si loquamur de eviden­ tia, quam vocant consequentis : quia neque per actum naturalem, neque per superna­ turalem ab eodem assensu diversum videt praedictum assensum in seipso. Si autem dicatur hujusmodi assensum fidei infusæ supra seipsum reflectere, et quod sicut di­ recte certificat intellectum de objecto reve­ lato ; ita reflexe certificat de seipso, ut docent Cajetanus et aliqui Thomiste, quos Lorca, refert, et sequitur Lorea tomo 2, in 1, 2, disputatione 30, id, inquam, si dicatur, nihil adversatur nostræ doctrinæ : quia prædicto modo non cognoscitur evidenter assensus fidei infusæ per actum naturalem, sed per seipsum : ex quo minime evincitur, quod sit naturalis entitative. Sed de hoc fusius dicemus infra disp. 9, a num. 16. Teriium 55. Tertio arguitur : quoniam ad illum mernum.actum, ad quem homo naturaliter determi­ natur, non est necessarium auxilium gra­ tte : sed homo potest naturaliter determi­ nari ad assensum fidei infusæ entitatne acceptum: ergo ad hujusmodi actum non est necessarium aliquod gratte auxilium. Major est manifesta : quia gratia ibi est ne­ cessaria, ubi natura non sufficit : ergo e converso, ubi natura non solum sufficit, sed est naturaliter determinata, auxilium gratiæ non erit necessarium. Minor autem suadetur, duo supponendo. Primum est posse hominem evidenter cognoscere om­ nia, quæ Deus testatur esse vera: ad id quippe sufficit naturalis ratio dictans Deum esse summe sapientem,et veracem; proinde­ que nec falli, nec fallere posse : atque ideo omnia a Deo dicta esse vera. Secundum est posse hominem evidenter cognoscere, quod Deus sibi revelat aliquod mysterium, ut docent communiter Thomiste 2, 2, et spe­ cialiter Cajetanus quxst. 1, art. -1 et 5, ctCi& quxst. 5, art. 1, et ita de facto contigisse in Adamo, et in Apostolis, et Prophetis tenet eorumdem communior opinio : quam amplectemur in Tract, de fide disput. 3, dub. 1, per totum. Ex iis ergo principiis probatur illa mi- Prâ nor : nam præmissæ evidenter cognite de-^ terminant naturaliter intellectum ad assen­ sum conclusionis, quæ evidenter deducitur ex illis : atqui ex his v. g. praemissis : Quid­ quid Deus dicit verum est: sed Deus dicit se esse Trinum ; evidenter deducitur haec con­ clusio : ergo Deus est Trinus; ergo cum homo possit evidenter cognoscere praemissas, ut constat ex nuper dictis, sequitur, quod ma­ neat naturaliter determinatus ad assensum conclusionis : sed praedictus assensus est actus fidei infusæ ; siquidem attingit aliquid obscurum sub motivo divinae auctoritatis : ergo potest homo determinari naturaliter ad assensum fidei infusæ. Huic argumento, quod plura tangit loco citato discutienda, respondetur primo ne­ gando minorem. Ad cujus probationes ad­ mittimus illas suppositiones ; negamus tamen, quod ex cognitione evidenti illarum praemissarum determinetur homo necessa­ rio ad assentiendum praedicte conclusioni. Et ratio est : quoniam illa principia nullam evidentiam refundunt in conclusionem se­ cundum se, et in se consideratam, sed eam relinquunt obscuram in seipsa : ex eo quippe, quod omne testificatum a Deo sit verum, et quod Trinitas testificatur a Deo, minime sequitur, quod Trinitas appareat evidenter in seipsa; sed solum, quod sit evidenter testificata. Unde quantumvis in­ tellectus DISP. Ill, DUB. III. tellectusassentiaturevidenter, et necessario praemissis ; non determinatur ad assentien- ! dum necessario illi conclusioni : sed polest absolute non assenti re. Ubi enim intellectus non videt rem vel in seipsa, vel in sua causa, vel in aliquo effectu, non omnino determinatur ad eam attingendam : quia omnis determinatio intellectus se habet vel tanquam assensus principiorum, qui attin­ git rem in se, et immediate ; vel tanquam conclusio, quæ respicit rem ut cognitam per causam, vel per effectum. Veritas au­ tem divina, et ejus testimonium de Tri­ nitate, non sunt causa, aut effectus Trinita­ tis, nec faciunt, quod Trinitas immediate appareat in se ; sed pure extrinsece se ha­ bent ad tale mysterium : unde licet eviden­ ter cognoscantur, non determinant omnino intellectum, ut necessario judicet Deum esse Trinum. ihsfr Secundo (et forte melius pro qualitate Λ;· præsentis materiæjrespondetur admittendo, ! quod posito assensu necessario illarum præmissarum, necessitatur intellectus ad assen­ sum conclusionis. Sed negamus, quod se­ cluso auxilio gratiæ supernaturalis, eliciat assensum proprium fidei Theologicæ : solum enim assentiet per alium assensum pure I naturalem, et ordinis inferioris. Nam sicut i qui evidenter videt Deum in seipso, manet omnino determinatus ad eum amandum : et tamen nisi ejus voluntas elevetur per charitatem, non diliget Deum amore pro­ prio ipsius charitatis ; sed alio longe infe; riori, et pure naturali. Ita quantumvis ex I eradenti cognitione veritatis, et testimonii Dei, determinetur intellectus ad eliciendum assensum, quo credat Deum esse Trinum : nihilominus nisi intellectus adjuvetur per lumen supernaturale fidei Theologicæ, non eliciet assensum proprium hujus virtutis, i sed alium naturalem et inferiorem. Et ratio est eadem utrobique : quoniam actus charitalis, et fidei Theologicæ, sicut tendunt in ■ objecta supernaturalia, ita debent procedere a supernaturalibus principiis : et ideo quamvis voluntas, et intellectus determiI nentur ad attingendum prædicta objecta ; si tamen non eleventur intrinsece per ali— I quam virtutem supernaturalem, non pote­ runt elicere actus proprios charitatis, et I fidei: sed manebunt determinata ad attinI genda prædicta objecta juxta qualitatem suarum virium, atque ideo sub aliqua raI tione naturali, et per actus naturales entiI talive. Salmant. Curs. theulog. torn. IX. 369 Sed replicabis : nam qui credit ob solam Bcpliea. auctoritatem Dei revelantis, credit per as­ sensum proprium fidei infusæ ; siquidem attingit proprium objectum quo, aut ratio­ nem sub qua hujus virtutis : sed qui ex illis præmissis determinaretur ad assentiendum conclusioni, crederet ob solam auctoritatem Dei revelantis : ergo eliceret assensum pro­ prium fidei infusæ. Probatur minor : quia in quocumque discursu medium est motivum, seu ratio sub qua assentiendi conclu­ sioni : sed medium illius discursus, quo homo determinatur ad credendum conclu­ sionem est auctoritas Dei revelantis, ut pa­ tet ex ejus dispositione, et artificio : ergo qui ex illis præmissis determinaretur ad assentiendum conclusioni, crederetob auc­ toritatem Dei revelantis. Respondetur, quod sicut exemplo nuper ^l· adducto bonitas divina clare visa movet ‘ quantum est de se, ad amorem charitatis : et nihilominus voluntas omni auxilio des­ tituta nequit tendere in prædictam bonita­ tem, ut habet rationem motivi supernatu­ ralis ; sed sub alia ratione inferiori et viribus voluntatis proportionata : et conse­ quenter non diligit Deum amore charitatis, sed alio longe inferiori. Ita si admitteretur hominem ex evidenti notitia divini testimo» nii determinari ad credendum; et aliunde non adjuvari intrinsece per aliquod au­ xilium supernaturale : non posset ejus in­ tellectus tendere in objectum revelatum ob illam Dei revelationem, quæ est motivum fidei Theologicæ : sed tenderet sub alio mo­ tivo, aut ratione, quæ divinum testimo­ nium naturalizaret, ut sic loquar, in ratione motivi : et consequenter non eliceret assen­ sum fidei Theologicæ, atque adeo non at­ tingeret objectum proprium hujus virtutis. Nec minoris probatio amplius evincit, ut latius explicuimus § 3. 56. Quarto arguitur : quia repugnat ea, (Jurium quæ differunt secundum substantiam con-^Aum. tinuari :sed actus fidei infusæ, et acqui­ site possunt realiter continuari : ergo non differunt secundum substantiam : atqui ac­ tus fidei acquisite est naturalis secundum substantiam : ergo idem dicendum est de assensu fidei infusæ. Minor primi Syllo­ gismi, in quo sola potest esse difficultas, probatur : namsiJudæus paulo ante nati­ vitatem Christi haberet hunc assensum : Christus nascetur, et eundem assensum, ut potuit, continuaret post Christum natum i saltem aliquo brevi tempore ; jam ille ac26 DE NECESSITATE GRATEE Ius. qui ante nativitatem Christi erat fidei infusæ; Christo nato non esset prædictæ fidei, utpote cum hæc non inclinet ad fal­ sum ; sed esset fidei acquisitae : ergo assen­ sus fidei infusæ, et acquisite possunt reali­ ter continuari, vel potius esse idem actus quoad entitatem. confirConfirmatur : quoniam intensio est ejusnwiar. dem rationis cum forma, quæ intenditur; cum nihil aliud sit quam ipsum magis esse forinæ, vel quam ipsa forma magis radicata in subjecto, ut docent communiter Thomis­ te : sed assensus naturalis potest in sua certitudine intendi per assensum fidei in­ fusæ : ergo cum assensus naturalis habeat certitudinem entitative naturalem, ut ex se constat ·, sequitur, quod assensus fidei in­ fusæ sit etiam naturalis entitative. Minor ostenditur : nam Philosophus Christianus cognoscens naturaliter hanc propositionem, Deus est, majori certitudine eam cognoscit, quam Philosophus gentilis, firmiusque illi inhæret : et hoc non alia ratione, nisi quia Christianus attingit eandem veritatem per assensum fidei, quod non contingit in pa­ gano : ergo assensus naturalis potest in sua certitudine intendi per assensum fidei infusæ. μ Ad argumentum respondetur negando tnr ariu-minorem intellectam de vera continuatione, meato. prout opponitur successioni unius actus post alium, et importat identitatem utriusque. Ad probationem autem in contrarium dicendum est. quod sicut in prædicto casu variatur realiter objectum creditum ; licet hujusmodi variatio non percipiatur a Judaeo credente : ita etiam variaretur reipsa as­ sensus. quo credit ; iste enim quando est fidei infusæ. nequit attingere objectum ali­ ter. ac est in se : et nihilominus non perci­ peretur talis variatio propter similitudi­ nem. quam objecta utrius assensus habent in apparere. Et ideo assensus ille Christus nascetur usque ad instans nativitatis Christi erat verus, et fidei infusæ, duravitque prae­ cise usque ad illud instans : deinceps vero successit alius novus assensus falsus, et fidei acquisite : qui tamen potuit esse moraliter bonus, ac meritorius ob ignorantiam in­ vincibilem nativitatis Domini, ut magis declarabimus in Tract, de Fide disp. 2, dub. 4. Et similis deceptio in discernendo ea, quæ successive continuantur, frequens esi, ut ostendi solet in Philosophia. Hac quippe de causa si canis ex turri cadens moriatur in via, discontinuatur motus, et DISP. Ill, DUB. III. unus alteri succedit; quin possimus illam consistit in sola cognitione : sed prudentia discontinuationem sensibiliter percipere. importat ordinem ad appetitum rectum. Unde Intellectus autem eam deprehendit ex va­ fides licet sii nobilior, quam prudentia, prop­ riatione subjecti, cui inest motus. Idemque ter objectum ; tamen prudentia secundum sui in casu argumenti evenit variatio objecti, rationem magis repugnat peccato, quod pro­ ad quod terminatur assensus. cedit ex perversitate appetitus : sed actus, Ad confirmationem neganda est minor, Kt·» qui non importat conformitatem ad appe­ quam non persuadet inducta probatio; nam titum rectum, potest esse peccaminosus ; Philosophus Christianus non est magis cer­ sicut ob oppositam rationem actus virtutum tus intensive de illa veritate, quam Philo­ moralium, quorum ratio sumitur per consophus ethnicus, si uterque æqualiter pene­ formilatem ad appetitum rectum, nequeunt tret principia naturalia; sed tantum habet peccaminosi existore : ergo assensus fidei majorem certitudinem extensivam per con­ infusæ potest esse peccaminosus. junctionem ad lumen superius fidei infusæ. Bç®. Huic argumento pluribus viis occurrunt Quod non contingit ex eo, quod assentiens W. Auctores nostræ senlentiæ, ut videre est illi veritati per evidentem demonstratio­ apud Gregorium Murtinum in præsenti art. nem eliciat simul circa eam alium assensum i, dub. 4. Nobis autem illa probabilior per fidem, ut arguens male supponit : &eu· videtur, quam adhibent Bannez 2, 2, quxst. nam praedicti actus sunt inter se incompostaoid, art. 5, dub. 2, Arauxo qu. 5, art. 2, dubio sibiles. Sed provenit ex eo, quod in actu unico, Joannes a Sancto Thoma, ibidem primo, atque in animi præparatione plu­ disp. 3, art. 2, vers. Quod si dicas, et disp. ribus modis certificatur de illa veritate 10, art. 3, vers. .-Id tertiam difficultatem, Philosophus Christianus, quam gentilis. d alii. Juxta quam neganda est minor Nam Christianus, deficiente demonstra­ argumenti : nam assensus fidei infusæ ne­ tione, aut evidentia naturali, adhuc illi quit etiam ab extrinseco esse peccaminosus. veritati firmiter inhæret ob lumen fidei : Tum quia actus, qui ex specie, et natura quod non contingeret in Pagano, ut ex se sua est dispositio ad gratiam, et habet esse liquet. sicut oportet ad salutem, nequit esse pecca­ 57. Ultimo arguitur : nam actus, quise-Qiia minosus; cum nihil magis indisponat ad eundum suam speciem et entitatem estr^ gratiam, quam peccatum : constat autem supernaturalis, nequit esse peccaminosus: ex supradictis toto § 2, assensum fidei in­ sed assensus fidei infusæ potest esse pecca­ fusæ ex natura, et specie sua esse disposi­ minosus : ergo non est supernaturalis se­ tionem ad gratiam, et conducere ad salu­ cundum speciem, et entitatem. Major vide­ tem ; unde nequit esse peccaminosus. Tum tur manifesta :quia Deus nequit concurrere etiam, quia assensus fidei infusæ debet ut auctor supernaturalis, el specialis ad fieri ex motione voluntatis pie affectæ ad actum, qui est peccaminosus : sed concurrit bonum supernaturale, ut communiter do­ ut auctor supernaturalis, et specialis ad cent Theologi : implicat autem, quod volun­ actum, qui est supernaturalis secundum tas ut pie affecta ad bonum supernaturale entitatem, et speciem ·. ergo hujusmodi moveat intellectum vitiose, vel intendat actus nequit esse peccaminosus. Minoran­ aliquem finem inordinatum : ergo assensus tem suadetur : tum quia assensus fidei po­ fidei substans prædictæ motioni, et ab ea test imperari a voluntate propter motivum causatus nequit esse peccaminosus. Quæ temporale, et malum, ut cum quis vult motiva late expendemus in Tr. de Fide credere propter inanem gloriam, vel ne disp. 5, dub. 2. displiceat homini, a quo sperat bona, aut Ad primam autem probationem in con­ timet mala, qui assensus potest esse fidei trarium respondetur assensum in prædicto infusæ proprius, cum sufficiat ad salutem. casu nullo modo esse fidei infusæ : neque ut docet Divus Augustinus tomo 4, lib. de d.xs id asserit Divus Augustinus, ut arguens non Catechic. rudib. cap. 17; ergo assensus fidei recte supponit ; sed potius docet oppositum in prædic'o casu est peccaminosus, utpote his verbis : Non sic venisti conjungi Ecclesix factus propter vitiosum motivum. Tum Dei, ut ex ea temporalem aliquam utilitatem etiam, quia ut inquit Divus Thomas 2, 2, π.Ώ requiras.Sunt enim, quipropterea volunt esse quæst. 47, art. 13 ad. 2 : Fides in sui ration: Christiani,ut hos prornerea nturhomi nes ^qui­ non importat aliquam conformitatem ad ap­ bus temporalia commoda expectant; aut quia petitum rectorum operum; sed ratio fidei offendere nolunt, quos timent. Sed isti reprobi consisti/ 371 sunt, et si ad tempus eos portat Ecclesia, sicut area, qux ad tempus ventilationis paleam sustinet. Et infra satis aperte docet prædictos homines sic accedentes ad Ecclesiam non esse vere Christianos. Idemque evi­ dentius expresserat in eodem libro capite 5, his verbis : Qui aliquid ex,pedando ab homi­ nibus, quibus se aliter placiturum non putat; aut aliquod ab hominibus incommodum evi­ tando, quorum offensiones, aut inimicitias reformidat, vult fieri Christianus, non fieri vult, sed potius fingere : fides enim non est salvandi corporis, sed credentis animi. Ad secundam respondetur cum Bannez differentiam inter prudentiam et fidem in­ fusam, et informem, de qua D. Thom. lo­ quebatur, consistere in eo, quod rectitudo propria prudentiæ importat actualem, et expressam conformitatem cum appetitu recto : et ideo nequit vera prudentia reperiri in peccatore. Cæterum rectitudo pro­ pria fidei infusæ consistit principaliter in cognitione, dicente tamen ordinem habi­ tualem, et victualem ex parte fidei ad ap­ petitum rectum, quamvis non importet actualem, et expressum ordinem ad prædictum appetitum. Unde provenit, ut qua parte fides non refertur actu ad appetitum rectum, possit reperiri tam ipsa fides in­ fusa, quam assensus ejus in peccatore : et qua parte petit referri, et refertur habitualiter, et quantum est de se; propterea ne­ queat prædictus assensus esse peccaminosus : actus quippe vitiosus, neque actu, neque habitu refertur ad appetitum rectum. Quæ doctrina sumitur ex D. Thoma 2, 2, qu. 4, D.Tho. art. 5, ubi statuit ideo fidem informem de­ ficere ab statu virtutis, quia non habet conjunctionem actualem adeharitatem, cui quantum est ex se postulat conjungi. Per quod satis exprimitur habitudo, quam fides, et ejus actus dicunt ad appetitum rectum : qui ordo nequit vitiosis actibus convenire. Præterquam quod licet assensus fidei infor­ mis non respiciat appetitum rectum sim­ pliciter, hoc est, sanatum per gratiam; respicit tamen illum ut rectum in esse ap­ plicantis et moventis : nam ut supra dixi­ mus, fit ex motione voluntatis pie aflecta ad bonum supernaturale : et ita I). Thomas 2, 2, quxst. 5, art. 2 ad 2, inquit : Fides, qux est donum Dei gratia, inclinat hominem ad credendum secundum aliquem affectum boni: etiamsi sit informis.Quod, satis superque est, ne assensus evadat peccaminosus. Neque huic responsioni contraria sunt, quæ b <5 *1 <· Λ DE NECESSITATE GRATI.E diximus Tractatu II, disp. 6, dub. I, num. 32, quia hanc difficultatem solum obiter tetigimus, illam relinquentes suis tractati­ bus ex professo examinandam, ut ibidem praemisimus, lllamque ex professo versa­ bimus loco supra citato. Diluuntur argumenta secundx assertioni contraria. 58. Adversus secundam conclusionem secunda'sentiunt aliqui Theologi moderni, quos uoni suPPress0 refert Suarez libro 2 de ennira- Gratia cap. II, numero 1. Eamque aperte defendunt Dicastillo Tract, de fide disp. ~, quxst. 3, num. 8, referens Scotum, et ejus Arwsa. asseclas, Aversa 1, 2, quxst. 55, sect.- 5, Lugo ConiGc virtute fidei disp. 9, sect. 1, num. 2, CoGrarad. ninchusde moralitateactuum supernaturaKipaida. yQm -, j, 9 et 3, Granados Controvers. 8 de gratia tract. 1, disp. 4, sect.3, Ripalda de ente supernaturali disp. 45, et tractatu de fide disp. 9, sect. 2, et alii recentiores, qui docent per actum specie diver­ sum ab assensu fidei infusæ posse hominem tendere in objectum materiale, et formale prædictæ virtutis. Primum Quæ opinio potest suaderi primo ex D. ineùuJû. Thoma 2, 2, quæst. 5, art. 2, ubi docet dæD.ibo. mones habere assensum fidei : sed hæc fides, arguit Ripalda, innititur testimonio Dei : ergo jam fides naturalis, qualis est illa fides dæmonum, habet idem motivum, seu objectum formale, quod habet fides infusa, nempe auctoritatem Dei revelantis. Mino­ rem probat : nam Divus Thomas concludit dæmones credere per fidem coactam : quia vident multa manifesta judicia ex quibus percipiunt doctrinam Ecclesiæ a Deo esse : quamvis ipsi res ipsas, quas Ecclesia docet, non videant : ergo sentit dæmonum fidem inniti auctoritati Dei, a quo deprehendunt per manifesta judicia doctrinam Eeclesiæ esse revelatam. CorJlrConfirmat idem Auctor suam sententiam tnaiar. D.Tbo. alia auctoritate Sancti Doctoris in3, dis/. 23, qu. 3, ari. 3, quxstiunc. 2, ubi ait : Habitus fidei infusæ in duobus nos adjuvat, scilicet ut credamus, quæ credenda sunt, et ut eis, qux non sunt credenda nullo modo assentiamus. Primum autem potest homo sine habitu infuso: sed secundum, scilicet ut discrete in hoc, et in illo inclinetur, habet ex habitu in­ fuso tantum. Sed hic loquitur D. Thomas de secunda DISP. Ill, DUB. III. tor intellectus non inhærct objecto ut viso, I assensu, quo credimus mysteria fidei prop­ sed quia placet, et sibi apparet conveniens : ter auctoritatem Dei dicentis, siquidem quæ convenientia derivatur ex affectu vo­ fides infusa solum ad hujusmodi assensum luntatis, et transit ad propriam rationem adjuvat : ergo cum Divus Thomas doceat objecti. Et ideo pia affectio voluntatis requi­ talem assensum posse haberi naturaliter, ritur ad assensum fidei infusæ, non solum et absque habitu infuso; sequitur ex ejus quantum ad exercitium ; sed etiam quoad sententia, quod assensus naturalis possit specificationem : nam quidquid pertinet ad tendere in objectum sub eodem motivo. sub propriam objecti rationem, ad specificatio­ quo tendit assensus fidei infusae. nem etiam actuum spectat. In quo quia di­ Sed hæc parum premunt, et sola ipsorumowEfr versam difficultatem importat, non oportet testimoniorum lectione deprehendet lector, amplius immorari. Sed eam discutiemus in quam violenter cogantur huic opinioni ser­ Tractatu de Fide disp. 5, dubio 1. ! vire. Ad primum dicendum, quod sicut Ad confirmationem respondetur D. Thofides dæmonum differt specie a fide infusa, . itrar «dr­ mam in illo loco minime docere, quod homo ita etiam differt in motivo formali : nam oit possit viribus propriis attingere credenda motivum fidei dæmonum non est testimo­ sub motivo fidei infusæ : sed solum docet, nium supernaturale Dei adæquate accep­ quod ex duobus, quæ fides infusa præstat, tum, prout fundat infallibilitatem ordinis nempe credere credenda, et discernere cre­ supernaturalis, quo pactoest motivumfidei dibilia a non credibilibus, possit homo na­ infusæ, ut amplius explicuimus supra. Et turaliter habere primum, saltem materia­ rursus quamvis dæmones innitantur aliquo liter, non vero secundum. Quia supposita modo testimonio divino, adhuc tamen non revelatione externa, habet facultatem na­ habent motivum adæquatum fidei infusæ : turalem, ut sibi proposita credat assensu ad hujus quippe adæquatam, et integram quodam naturali : minime tamen potest per constitutionem intrat etiam pia voluntatis lumen naturale discernere inter credibilia : affectio ad credendum : quia credere est ac­ quia hoc posterius est longe difficilius,quam tus intellectus, ut moti a voluntate ad bo­ primum. Hinc autem minime sequitur,quod num supernaturale. Dæmones autem non illud primum conferatur a lumine naturali moventur ex hoc affectu : sed coguntur tam sub eodem motivo, sub quo præstatur a fide ex multitudine signorum, quam ex perspi­ infusa: sed tantum infertur, quod exhibea­ cacitate ingenii, ut credant vera esse, quæ tur idem materialiter quoad rem creditam, Ecclesia docet. Unde eorum fides differta non tamen quoad motivum assentiendi; Et fide infusa ex parte motivi adæquati. Quam ideo Sanctus Doctor post verba relata, stadifferentiam docet expresse Divus Thomas tim immediate subjunxit : Qux quidem dis­ loco citato in corpore articuli. Et ex illa po­ cretio est secundum quam non credimus omni terat etiam desumi aliud argumentum satis spiritui : quæ quia in hxretico non est,constat, efficax ad probandum fidem acquisitam non quod habitus fidei in ipso non manet. Et si posse attingere objectum sub motivo fidei aliqua credenda credat, hoc est ex ratione infusæ : nam ad istud pertinet etiam pia humana : si enim habitus fidei ad credenda affectio supernaturalis, quæ haberi nequit inclinaretur, contraria fidei refutaret, sicut ex viribus naturæ, et proinde supergredi­ omnis habitus renititur eis, quæ contra illum tur motivum proprium fidei acquisitæ. habitum sunt. Videatur etiam S. Doctor 2,2, Dices : actus intellectus non dependet a qu. 9, art. 1 ad 2. voluntate quoad specificationem, sed tan­ Skb· 59. Secundo arguitur ratione : quia cretum quoad exercitium, quatenus voluntas ^’.dere propter auctoritatem Dei dicentis non applicat unamquamque potentiam ad pro­ excedit vires naturales nostri intellectus : priam operationem : ergo pia affectio volun­ ergo potest homo per fidem naturalem astatis non pertinet ad motivum adæquatum sentiri mysteriis fidei ob auctoritatem Dei fidei infusæ : istud quippe ad illius specifidicentis, supposito, quod existentia revela­ cativum spectat. tionis divinæ sufficienter illi innotescat : Respondetur antecedens solum verificari&<· constat autem revelationem Dei esse ratio­ in actibus intellectus, ad quos objectum suf­ nem formalem, seu motivum fidei infusæ : ficienter, et necessario determinat, ut sunt ergo potest fides naturalis tendere in objec­ illi, qui attingunt objectum evidens. Quando tum fidei infusæ, et sub eodem motivo. autem non est evidens objectum, solum in­ Confirmatur primo : quia Pelagianus ducit assensum voluntarium : et consequen­ ter i negans necessitatem gratiæ firmiter assen- Confirtitur mysterio Trinitatis ob solum testimo­ nutor primo. nium Dei : sed hæc fides est naturalis, nt ex se liquet : ergo fides naturalis potest attin­ gere objectum propter testimonium divi­ num, quod est motivum proprium fidei in­ fusæ. Majorem probat Ripalda : quia homo doctus nisi innitatur testimonio Dei, non potest sibi aliis argumentis suadere myste­ rium Trinitatis. Confirmatur secundo : quia si Catholicus Seinvincibiliter judicet aliquid esse revelatum can't0 a Deo, quod tamen revelatum non est, ut puta quia frequenter audivit Parochum, parentes, et viros doctos asserentes illud objectum esse de fide; eodem modo, et sub eodem motivo crederet illud objectum, ac alia, quæ sunt de fide : sed non credit nisi per fidem naturalem, supernaturalis enim nequit concurrere ad assensum falsum : ergo fides naturalis tendit in objectum sub eodem motivo, sub quo tendit fides infusa. Confirmatur tertio : quia si homini con- Tertio dito in puris Deus aliquid revelaret, illud crederet per fidem naturalem : et si postea ei infunderet fidem supernaturalem. idem objectum crederet per fidem infusam : atqui in utroque assensu haberet idem motivum, nempe testimonium divinum ; neque enim in uno et altero casu est excogitabile aliud motivum nisi testimonium dicentis, nempe Dei : ergo utraque fides tendit in suum ob­ jectum sub eodem formali motivo. Huic argumento, et ejus confirmationibusK?^P°dn* respondetur, quod solum probant hominem àrgum. viribus naturalibus posse elicere assensum fidei, qui innitatur testimonio Dei, quatenus nes. est motivum naturale, et naturalem assen­ sus certitudinem fundat ·. quo pacto differt in esse motivi a seipso, quatenus movet ad assensum fidei infusæ. Unde non sequitur, quod homo queat solis viribus naturalibus elicere assensum sub motivo proprio fidei Theologicæ, sed sub alio longe di verso.Quod quia fuse exposuimus § 3, non oportet hic aliam responsionem adjicere. 60. Arguitur tertio : quia non repugnatTertiusn actus specie diversos tendere in idem objec-me^uni. tum tam formale, quam materiale : ergo quamvis assensus fidei naturalis, et super­ naturalis sint actus specie diversi, poterunt tamen habere idem motivum, seu objectum formale. Consequentia est manifesta. Ante­ cedens autem ostendereconantur Adversarii pluribus exemplis. Primo : quia actus vir­ tutum moralium infusarum, et acquisita- 374 DE NECESSITATE GRATIÆ. rum differunt specie, cum uniis sit natura­ lis, alter vero supernaturalis : et tamen uterque actus habet idem formale motivum : nam utraque verbi gratia, misericordia vult subvenire indigenti ob honestatem illius subsidii : ergo actus specie differentes queunt habere idem motivum formale. Secundo, quia amor naturalis, et amor su­ pernaturalis Dei ultimi finis dilecti super omnia distinguuntur specie: et tamen ha­ bent idem motivum, nempe infinitam Dei perfectionem. Tertio, quia duo actus amoris naturalis eliciti a duobus Angelis habent idem formale motivum, nempe bonitatem Dei naturaliter cognitam : et nihilominus praedicti amores differunt specie, cum unus sit spiritualior, seu immaterialior altero, juxta diversitatem specificam Angelorum, a quibas eliciuntur. Quarto, quia cognitio supernaturalis hujus principii, Totum est majus sua parte, et cognitio naturalis ejus­ dem habent idem formale motivum : utra­ que enim innititur intrinsecae, et necessariae connexioni terminorum praedicti principii : et tamen illæ cognitiones differunt specie, ut ex se liquet. Quinto, quia voluntas, et appetitus sensitivi frequenter tendunt in idem bonum, et sub eodem motivo, videli­ cet sub ratione delectabilis : constat autem actum voluntatis, et appetitas sensitivi plus quam specie differre, cum unus sit spiritua­ lis, alter vero corporeus : ergo actus specie distincti possunt tendere in idem objectum sub eodem formali motivo. Ccnfir- Confirmatur.et explicatur primo vishujus priœo. rationis : quia actus non solum dependent ab objecto, sed etiam a principio : ergo quamvis actus habeant idem objectum, si tamen habeant diversa principia, non pote­ runt non specie differre. Et hac ratione videntur distingui actus virtutum moralium infusarum, et acquisitarum : amor natura­ lis, et supernaturalis : et duo amores ejus­ dem boni procedentis vel a duobus Angelis, vel in appetitu, et a voluntate : et cognitio naturalis,et supernaturalis ejusdem objecti, et sic de aliis. scConfirmatur, et explicatur secundo : quia eundo. motuS rectus, et circularis non differunt ex parte termini, cum possint tendere ad idem punctum : et tamen quia tendunt diverso modo, differunt simpliciter in specie, ut Aristot. docet Arist. 5 Physic, cap. 3, text. 33 ; ergo cum actus procedentes a diversis principiis tendant diverso modo in objectum, sufficiet sola diversitas principiorum, ut actus diffe­ rant specie, licet attingant idem formaliter objectum. Quod in nostro casu a fortiori dicendum : nani assensus naturalis tendit improportionate in objectum revelatum, supernaturalis vero tendit cum debita pro­ portione. Huic argumento respondetur negando siti* antecedens, quod si verum foret, ut contendunt Adversarii, nihil in vera Philosophia non nutaret circa speciem, ac distinctionem potentiarum, el habituum, compelleremurque nova fundamenta aperire, quæ non do­ cuerunt Aristot. D. Thorn. et alii Scholæ principes. Quod licet facile admitterent Juniores, ne ullum principem haberemus ex antiquis; cederet profecto in summam veræ sapientiae jacturam : quocirca opus est illorum in hae parte impetus totis viribus retardare. Unde non laudamus judicium Francisci Suarez, qui postquam statuit, et pluribus munivit communem sententiam, postea num. 36, defecit a principali princi­ pio, admittens posse de potentia Dei abso­ luta multiplicari in eadem potentia actus specie diversos circa idem objectum formale. Qua doctrina diluit, ac enervavit quidquid antea tradiderat. Nam specificatio præscindit a quacumque rerum absoluta, vel ordi­ naria dispositione,et solum attenditur penes praedicata quidditativa secundum se consi­ derata, prout dispositionem exeeutivam antevertunt. Unde si semel actus de facto distinguuntur per objecta, ut Suarius pro­ baverat, nequeunt non in quacumque dispo­ sitione per eadem objecta distingui : nam vel non manet eadem species actus, vel de­ bet manere idem specificativum.cum species actus in respectu transcendental! ad suum specificativum consistat. Et ideo firmiter tenendum est actus in quocumque statu specificari, et distingui per objecta formalia: et consequenter non posse per ullam po­ tentiam actus specie diversos attingere idem objectum formale. A qua communi doctrina minime deficiunt exempla particularia, quæ in argumento referuntur, ut eis occur­ rendo constabit. Quod tamen breviter praes­ tabimus : nam eorum urgentius examen ad alios tractatus spectat. Ad primum ergo negatur minor : quia virtutes morales, et earum actus habent ia e» objecta formalia adæquata diversa ab objec-3'[^. tis virtutum moralium acquisitarum, ut late ostendimus Tract. 12, disp. 3, dub. 1, per C2" totum, et præcipue a num. 2. Unde ad id, quod dicebatur de motivo misericordia?, dicendum DISP. Ill, DUB. III. dicendum est motivum misericordiæ super­ naturalis regulari, et constitui per pruden­ tiam supernaluralem, el in ordine ad finem ! supernaluralem; motivum vero misericor­ di® naturalis regulari, et constitui per pru­ dentiam naturalem, et respective ad finem naturalem. Unde sicut praedicti fines sunt I specie diversi, ita motiva, seu objecta i utriusque virtutis debent specie distingui, I ;.ni nt optime docet Divus Thomas, hac 1, 2, juatfi, 63, art. 4 et quxst.de virtutibus art. 10 ai/8, his verbis : Dicendum, quod temperan­ tia infusa, el acquisita conveniunt in mate­ ria: utraque enim est delectabilia tactus.Sed non conveniunt in forma effectus, vel actus : licet enim utraque quxrat medium ; tamen alia ratione requirit medium temperantia in­ fusa,quam temperantia acquisita : nam tem­ perantia infusa exquirit medium secundum rationes leyis divinx, qux accipiuntur ex ordine ad ultimum finem : temperantia au­ tem acquisita accipit medium secundum in­ feriores rationes in ordine ad bonum prxsentis vilx. Idemque de aliis virtutibus proportionabiliter dicendum est. Ad secundum Vasquez cum non recognos' catdifferentiamintermotivautriusqueillius amoris, non admittit majorem, sed negat, et quidem consequenter illam amorum differentiam, admittens duntaxat amorem bR· supernaluralem charitatis. Hic tamen dicendi modus est omnino falsus, et contra communem sententiam Theologorum,quam satis commendant Summi Pontifices Pius V et Gregorius XIII, damnantes propositio­ nem 3-1 Michaelis Baii, ut vidimus disput. pmxd. num. 82. Et ideo contra Vasquez valide el acriter agit Suarez Ζίό. 1 de necessit. fjratix capite 30. Unde aliter respondetur concedendo ma­ jorem, et negando minorem : quia licet eadem divina bonitas in essendo sit moti­ vum amoris naturalis, et supernaturalis Dei super omnia; nihilominus est diversa in ratione motivi penes diversum modum communicationis. Nam diversa communi­ catio fundat diversum amorem benevolenn&itiæ, ut statuit Aristot. 8 Ethic, non quia communicatio sit res volita amanti, quod est proprium amoris concupiscentiæ ; sed quia bonitas,ut fundat diversam communi­ cationem, importat diversum benevolentiae motivum, ut patet in amore benevolenti® inter homines; eadem enim persona potest fundare diversas amicitias, verbi gratia concivis, commilitantis, aut simul studen­ 375 tis : eo quod bonitas amici variatur in esse motivi ob variam communicationem inter arnicos.Et ideoaliusest amor benevolentiæ, quo diligimus bonitatem divinam, in quan­ tum cum Deo communicavimus in bonis externis, ac naturalibus : et alius est specie amor, quo diligimus eandem bonitatem in quantum cum Deo communicamus in pro­ priis bonis ipsius, videndo scilicet Deum in se, et fruendo ejus perfectione. Quod docet Divus Thomas in hac quest, art. 3 ad 1, his verbis : Dicendum, quod natura diiyjil Deum super omnia, prout est principium, et finis naturalis boni : charilas autem secundum quod est objectum bealitudinis, et secundum quod homo habet quondam societatem spiri­ tualem cum Deo. Quod etiam docet 2 parte quxst. GO, art. 5 ad 4, ut fusius expendemus in Tract, de charitate. Recolantur etiam quæ supra diximus § 3. 61. Ad tertium negamus minorem : quia Tertium, amores illi sunt simpliciter ejusdem speciei, utpote habentes idem motivum.Quod autem unus sit immaterialior alio, est differentia pure materialis, et subjectiva : sicut etiam intellectus Angelorum differunt ex hac parte; et tamen sunt simpliciter ejusdem speciei propter unam et eandem rationem sub qua attingunt objectum. Eo vel ma­ xime : quia intellectus, et voluntas in An­ gelis non consequuntur eorum essentias, ut differunt in specie ; sed quatenus conveniunt in ratione substantiæ spiritualis complète : qui gradus licet sil genericas in esse rei. attamen in esse radicis intellectus et volun­ tatis est specificus. Unde omnes actus vo­ luntatis verbi gratia attingentes idem for­ maliter objectum sunt absolute ejusdem speciei, quamvis eliciantur ab Angelis in specie valde diversi. Quoi si supponatur illos actus specie differre, consequenter di­ cendum est eos tendere in objectum sub di­ verso motivo, saltem ex parte modi. Idque haud arduum erit explicare, si principia proxima specie differunt, ut in argumento supponitur. Ad quartum negamus majorem : quia qnarlicet illa propositio sit idem objectum 1er- luin· minativum, et materiale utriusque cogni­ tionis ; nihilominus in esse objective est duplex. Nam cognitionem naturalem ter­ minat secundum ea, quæ naturaliter im­ portat, et per habitudinem ad Deum auc­ torem naturalem : cognitionem vero supernaturalem terminat absolute secundum omnia, quæ habet, complectendo etiam ex- 376 DE NECESSITATE GRATIÆ. plicile potentiam obedientialem ut cognos­ cendam quidditative. Quo pacto licet non importet aliquid supernatural in rationo entis, vel subjective acceptum ; nihilomi­ nus est supernatural in esse objecti ob excessum supra facultatem naturalem in­ tellectus creati : hæc quippe nequit sese extendere ad cognoscendum quidditative, et perfecte objectum naturale secundum potentiam obedientialem acceptum, ut late utxlvy. docet Godoi tomo 2 in 3 p. tr. 9, disp. 35, § 2, a n. 3-1, ad quem lectorem remittimus. QoiitAd quintum negatur major : quia sicut objectum motivum adaequatum voluntatis, et objectum motivum adaequatum appetitus differunt plus quam specie ; cum illud sit bonum universaliter acceptum, ut com­ plectitur omne bonum tam sensibile, quam spirituale, et tam honestum, quam delecta­ bile; istud vero solum importat peculiarem rationem boni, corporei scilicet, et conve­ niens naturæ, aut sensui: ita etiam moti­ vum cujuscumque actus voluntatis debet discerni a motivo cujuscumque actus appe­ titus sensitivi, si formaliter considerentur in ratione molivi : eo quod motiva actuum in particulari debent contineri sub motivo actus adæquati in communi : implicat au­ tem ea, quæ continentur sub diversis generibusnonsubordinatis esse ejusdem speciei. Unde cum dicitur aliquem actum particu­ larem voluntatis tendere in bonum ut de­ lectabile, ly ut delectabile magis designat rationem quæ, seu terminativam, quam objectum quo, seu motivum : istud quippe est ratio boni absolute, quam quaelibet alia particularis ratio boni participat. Besponprimam confirmationem constat ex .stoad supradictis a num. 50, ubi ostendimus acnat. tus immanentes, quales sunt assensus fidei, non dependere a principio effectivo in ge­ nere causæ formalis specificativæ ; sed potius principium proxime operativum pendere in hoc genere ab actibus a se elici­ tis. Et quamvis admitteremus prædictos actus specificari a suis principiis, nunquam concedendum esset specificari ab eisdem so­ litarie acceptis, sed quatenus supponuntur determinata per objectum motivum eis in actu p· imo applicatum, vel unitum, ut li­ quet ex dictis loco citato. Unde nunquam potest componi, quod actus differant specie, saltem ratione principii ; et quod non ha­ beant diversa objecta motiva. Ad secandam respondemus cum Aristot. 5 Physic, text. 32, et D. Thom, ibidem, led. 6, negando majorem : quia licet ter- ai* minus motus recti, et circularis queat esso materialiter idem ; nihilominus est duplex Mu in esse termini : nam sub diversa ratione terminat motum circularem, et rectum,qua­ tenus fundat diversam attingibilitatem,seu hoc, quod est posse attingi diversis viis: ad eum plane modum, quo eadem conclusio specifica potest diversos actus, et habitus specificare, quia quantum est de se, potest et postulat attingi per diversa specie prin­ cipia, estque proinde multiplex in ratione scibilis. | 62. Ultimo arguitur: quoniam per as-Γώο sensus fidei infusæ generatur quidam habi-^ tus fidei acquisito : ergo assensus eliciti ab hac fide acquisita attingunt objectum sub eodem motive, sub quo tendunt assensus fidei infusæ. Consequentia constat : nam actus procedentes ab habitu tendunt in ob­ jectum sub eodem motivo, sub quo tendunt actus, per quos habitus acquiritur, ut in­ ductive potest ostendi. Antecedens autem suadelur, tum auctoritate D. Thom. qu. 17, d.T··. de verit. art. 1 ad 4, ubi inquit: Dicendum, quod ex actibus non generatur habitus alte­ rius modi ab illo habitu, ex quo actus eli­ ciuntur,sed vel aliquis habitus ejusdem ratio­ nis, sicut exactibus infusæ charitatisgene­ ratur aliquis habitus dilectionis, etc. Eadem autem ratio est in fide infusa : ergo per as­ sensus fidei infusæ generatur alius habitus fidei acquisito. Tum ratione, quia si quis Catholicus labatur in aliquam hæresim, amittit fidei infusæ habitum: et tamen circa articulos, in quibus non errat, experitur eandem facilitatem, et promptitudinem, ■· quam antea habebat : ergo cum facilitas el promptitude sint certa habitus signa, ma­ nifestum videtur manere in prædicto ho­ mine aliquem habitum fidei naturalis, eum videlicet, qui per assensus’fidei infusæ com­ paratus est. Confirmatur : quia si fidelis existens in (W j peccato mortali eliciat firmissimos fidei I assensus, eosque intense, et frequenter re­ petat, acquirit majorem facilitatem in cre­ dendo, ut experientia liquet : sed hæc faci­ litas non consistit in intensione habitus infusi : ergo consistit in eo, quod novus fidei habitus generetur tendens in idem formale objectum fidei infusæ. Major, et consequentia constant. Minor autem pro­ batur : quia habitus infusi non augentur per nostros actus, nisi tantum meritorie: sed actus existent is in peccato mortali nihil merentur: DISP. Ill, DUB. III. merentur : ergo illa major facilitas nequit consistere in eo, quod habitus infusus in­ tendatur per actus. Sohliir Hoc argumentum, si efficax foret, probaiXj ret utique actus fidei infusæ, et acquisito non solum tendere in idem objectum, et sub eodem motivo ; sed etiam esse ejusdem speciei ; quod Adversarii non admittunt : nam actus eliciti ab habitu sunt ejusdem rationis quanlum'ad speciem cum actibus, per quos habitus generatur, ut inductive potest ostendi. Unde sicut argumentum hanc partem non convincit, ita nequit sua­ dere eam, pro qua probanda formatur. Respondetur ergo negando antecedens cura DTh0· D. Thom, in hac 1, 2, quxst. 5, art. 4, ubi sibi opponit argumentum : Si aliquis habi­ tus a Deo infunditur, per illum habitum homo potest multos actus producere : sed il­ lis actibus causatur similis habitus : sequiturduos habitus ejusdem speciei esse in eodem, etc. Ad quod respondet : Ad tertium dicen­ dum, quod actus, qui producuntur ex habitu infuso.noncausant aliquem habitum infusum, sed confirmant habitum prxexistentem. Et idem docet quxst.de virtut. art. 10 ad 19, ad­ jiciens, quod neque ex actibus virtutis acqui­ site aliquis habitus generatur. Et ratio est : quoniam vel actus procedentes ab habitu producerent habitum ejusdem speciei, vel diversæ?Non primum : quia nequeunt duo habitus solo numero diversi existere in eodem intellectu : et quia unus ex illis su­ perfluus foret. Nec secundum dici potest : tum quia habitus genitus inclinaret ad ac­ tus similes his, per quos generatur : quod profecto non præstarct, si specie differret ab habitu generante : principia quippe diversa debent ad affectus diversos inclinare. Tum etiam quia actus non generant habitum, nisi in ordine ad proprium objectum : hoc autem etiam est objectum proprium habi­ tus, a quo actus procedunt : ergo habitus generans, et habitus genitus haberent idem formaleobjectum.proindeque non differrent specie. Ad auctoritatem autem in contrarium adductam jam respondimus tractatu 12, Hto. disputat. 3, dubio 3, numero 55, D. Thomam loqui per modum exempli, cujus non requiritur veritas, et loqui sub disjunctione, ut constat ex eo, quod immediate subdit : Telprxexistens augmentaiur, sicut in eo, qui habet habitum temperantix acquisitum, ex actibus ipse habitus augmentatur. Unde ex prædicta auctoritate nihil firmum colligi 377 potest ad venandum mentem Sancti Doctoris. Maxime cum eam pro contraria parte revelet locis proxime citatis. Ad probatio­ nem e ratione desumptam respondetur Ca­ tholicum frequenter elicere assensus natu­ rales circa mysteria fidei : per quos actus potest generari aliqua fides acquisita, sicut in universum per alios actus naturales so­ lent habitus generari. Ad quod non parum confert fides infusa : nam semel devicta difficultate in assensus firmiter rebus fidei ob auctoritatem Dei revelantis, pervium est alios assensus inferioris perfectionis, et firmitatis elicere. Et hinc provenit, quod amissa fide infusa ob errorem circa aliquem articulum fidei, experiatur adhuc homo facultatem in credendo alios articulos,circa quæ non errat ; retinet quippe habitum fidei acquisito, qui non per assensus super­ nata rales elicitos a fide infusa ; sed per na­ turales elicitos propria virinte generatus est. Quæ responsio modo sufficiat : nam exactiorem hujus rei discussionem remitti­ mus ad Tractatum de fide. 63. Replicabis : demus hominem catho- Ecplica. licum, qui se perpetuo exercuerit in eli­ ciendo assensus fidei supernaturales, nul­ lumque naturalem elicuerit ; plane iste amissa fide infusa, adhuc credet cum faci­ litate mysteria circa quæ non errat : ergo habet aliquem habitum fidei acquisito : sed prædictus habitus non est genitus per actus naturales: ergo productus est per assensus fidei infusæ. Huic replicæ occurrit bene Medina IocosO[UliO. citato ex 1,2, dicens casum esse moraliter iiediua. impossibilem: nam contingere nequit,quod catholicus intra longum tempus non eliciat aliquem naturalem actum ; immo plures circa objecta, quæ credit fide divina: cum ob similitudinem inter ipsos assensus, qui nequeunt facile discerni: cum ob ingenitam conditionem nostri intellectus, qui circa quodeumque objectum sibi propositum con­ tendit sese exercere eliciendo actus naturales, quos potest. Admissa autem prædicta hypothesi, neganda est prima consequen­ tia : nullus enim habitus naturalis adesset in prædicto casu ob ea, quæ supra diximus. Facilitas autem illa, quam homo experi­ retur in credendo, non esset aliqua qualitas illi positive superaddita ; sed solum esset carentia difficultatum, et impedimentorum, quæ possent eum ab actibus fidei revocare, et detinere : hæc enim supponuntur de­ victa,et ideo vel non occurrerent, vel facile DE NECESSITATE GRATI.E. 378 repellerentur ob motiva similia his, propler quæ easdem olira difficultates vicisse recordaretur homo. Sicut si ab homine in actibus temperantiæ valde exercito, aufer­ ret Deus habitum temperantiae, adhuc facile operatur in materia hujus virtutis : quia antiqui habitus relinquunt passiones ita moderatas, ut vel non consurgerent, vel ob motiva antiqua, quorum meminit homo facile superarentur. Ad»»· Ad confirmationem concessa majori, nenr™at· £atur m‘nor : CUJUS probationem dicen­ dum est habitus infusos intendi dispositive physice nostris actibus : quo pacto actus fidei hominis existentis in peccato queunt concurrere ad intensionem fidei infusæ ; quidquid sit, an etiam valeant influere meritorie, ut esse satis probabile diximus loco citato. DUBIUM IV. Ltrum ad affectum credendi sit necessaria gratia ? Postquam ostendimus dubiis praeceden­ tibus necessitatem gratiæ ad credendum ex motivo fidei Theologicæ; examinandum superest ; utrum possit homo viribus pro­ priis habere voluntatem credendi. Quam difficultatem majori luce absolvemus, si breviter prælibemus nonnulla e quibus il­ lius legitima ejus resolutio dependet. § IPrxmittuntur aliqua ad dubii decisionem. Priiua θ1· primis igitur supponendum est, ’SSi" flu°d licet credere sit form iliter actus intellectus, pendet tamen ex libero affectu vo­ luntatis, ut docent communiter Sancti Ambros. Patres, Ambrosius ad illa verba Apostoli ad AdKom Romanos-1 : Ei, qui operatur, ubi inquit : Aut credere, aut non credere voluntatis est : neque enim cogi potest ad id, quod manifes­ tum non est. August. libro de praedestina­ tione Sanctorum cap. 5, ubi ait : Fides in voluntate est, et libro de dono perseveranCrvdere tiæ capite 16, inquit : Fides sine voluntate esse nequit, Gt traclalu 1θ> i11 Joannem ait : DAu"·’ ^re(^ere non Potest ri,s‘ colens, et libro 1, ,Aus’ contra duas epistolas Pelagian, capite 19 : Xenio per fidem venit ad Deum, nisi velit ; eandem sententiam repetit libro ad Simplician. quxst. 2, libro de corrept. et grat. ca- pile 8, et alibi sæpe Irenœus lib. 4, cap. 62, Origen, homil. 2, in diversa loca Scripturi, Bernard. lib. 3 de considerat. Hugo. lib. 2 de Sacram, part. 6, cap. 7, D. Thom, in DTk hac 1, 2, qu. 65, art. 4 et 2, 2, q. 1, art. 4 et qu. 11, de writ. artic. I, et communiter alii Doctores. Qui hanc doctrinam desu­ munt ex Sacris litteris ex quibus illam satis aperte edocemur, ut ad Rom. 1; Acw-ah^ pimus gratiam ad obediendum fidei; obe- L dientia enim spectat ad voluntatem, el ca­ pite 10 : Corde creditur ad justitiam, ubi D. Th. led. 2, inquit : Corde creditur, id est voluntate : nam extera, quæ ad exteriorem Dei cultum pertinent, potest homo nolens, sed credere non potest, nisi volens. Intellec­ tus enim credentis, non determinatur ad assentiendum veritati ex necessitate rationis, sicut intellectus scientis : sed ex voluntate: el ideo scire non pertinet ad justitiam hominis, qux est in voluntate, sed credere. Geneseosfeai 15: Credidit Abraham Deo et reputatus est ci § ** ad justitiam. Idemque determinant Concilia Cat Arausic. 2, et Tridentin. Quorum verba infra referemus num. 69. eisque consonat Toletan. 4, can. 55, ubi statuit, ne quis co- τ£ίβ. gat Judaeos ad fidem : 'quia sicut homo pro­ pria arbitrii voluntate serpenti obediens pe­ riit : sic (vocante se gratia Dei) propria men­ tis conversione quisque credendo salvatur. Cujus doctrinæ ratio sumitur ex verbis D. Ambrosii et D. Thom. supra relatis : nam cum intellectus nondeterminatursufficien- *· ter ab objecto ad aliquem actum, opus est, quod aliunde ad ipsum moveatur, el deter­ minetur : objectum autem fidei, quamvis sit evidenter credibile, adhuc non determi­ nat intellectum; cum maneat in seipso inevidens, et obscurum : et ideo necessa­ rium est,quod intellectus aliunde moveatur, et terminetur ad assentiendum. Unde cum non appareat aliud principium hujus deter­ minationis nisi voluntas, cui complacet assentire; necesse est, ut credere licet for­ maliter sit actus intellectus, pendeat tamen ex affectu voluntatis. Quod fusius ostende­ mus in tract, de fide disp. 5, dub. 1. 65. Ex quo fit primo, quod prædicta vo­ lc>» luntatis motio requiratur non solum ad sed»· ri» exercitium assensus fidei, sed etiam ad illius specificationem , ut communiter docent d'X· Thomistæ 2, 2, quxst. 1. Quoniam id, quod triât. se tenet ex parte objecti, tenet se ex parte specificativi, atque ideo concurrit ad actus specificationem : motio autem voluntatis, quæ desideratur ad assensum fidei, tenet se D1SP. Ill, DUB. IV. I I } I ] ! ; 1 I I j J i I 1 I ex parte objecti ; siquidem supplet id, quod in objecto deficit evidentia?,com plendo illud non quidem in ratione veri, sed in ratione convenientis : movet enim objectum fidei, non praecise quia visum, sed quia placens, quod habet ex affectu voluntatis : unde ne­ cessarium est quod prædicta motio deside­ retur non solum ad exercitium, verum etiam ad specificationem actus credendi. ρ.Πα Quod optime docuit D. Thomas luco supra citato ex questione de veritate his verbis : Quandoque intellectus non potest determinari ad alteram partem contradictionis neque per definitiones, neque virtute principiorum : determinatur autem per voluntatem qux eligit assentiri uni parti determinate, et prxeise propter aliquid, quod est sufficiens ad moven­ dum voluntatem, non autem ad movendum intellectum, utpote quod videtur bonum, vel conveniens huic parti assentire, et ita est dispositio credentis. jjipj Fit secundo ad assensum fidei non suffisnth- cere, quod voluntas se habeat negative, seu nc· non contranitatur, ut falso existimavit SNte.Scotusin 3, dist. 25, quxst. 2, tum quia auctoritates supra relatæ aperte loquuntur de motu positivo voluntatis, maxime vero Pjej, Augustino illis verbis : Xenio per fidem venit ad Deum, nisi velit : voluntas autem nega­ tive se habens non vult, ut liquet ex termi­ nis. Tum etiam quia voluntas negative se habens non magis assentit, quam dissentit : ergo ex vi prædictæ voluntatis non potest moveri intellectus ad credendum. Tum de­ nique quia voluntas ut preeeise non contranitens, nihil appetibilitalis, aut convenien­ tia? tribuit objecto fidei ·. sed tam intrinsece, quam extrinsece relinquit illud in eodem statu, in quo præexistebat : unde vel seipso determinabit intellectum contra ea, quæ praenotavimus, vel relinquet intellectum omnino indeterminatum, nullusque sequetur assensus. Quod latius ostendere , et diluere motiva Scoti pertinet ad 2,2, et ideo ab eis in præsenti supersedemus. îiœdj 66. Præterea animadvertendum est,quod licet ad assensum fidei debeat præsupponi affectus credendi, hic tamen non sufficit ad determinandum intellectum, ut prudenter credat : sed insuper desiderantur aliqua motiva, quæ reddant ipsum objectum cre­ dibile : alias imprudentiæ, atque levitatis insimulabitur credens juxta illud Ecclen siastic. 19 : Qui cito credit, levis est corde. Et hac ratione excusantur infideles a peccato infidelitatis, quando mysteria nostræ fidei 379 non proponuntur eis cum talibus motivis, ut reddantur prudenter credibilia, et contra prudentiam sit eis assensum non præbere, juxta illud Christi Domini Joannis 15 : .Si J1>jnn opera non fecissem in eis, qux nemo alius 15. fccit, peccatum non haberent. Et cum Matth. jianh. 10, dixisset discipulis suis : Predicate di- 10ccnles, appropinquabit regnum ccclorum, statim adjunxit : Infirmos curate, mortuos sus­ citate, leprosos mundate, dæmones ejicite, etc. quia hæc vel similia motiva desideran­ tur, ut intellectus prudenter credat mysteria fidei. Diximus, ut prudenter credat, quia modo Noto, non determinamus, utrum prædictamotiva sint adeo necessaria, ut absque illis nequeat intellectus absolute credere etiam impru­ denter, et ex solo affectu voluntatis. Quo sensu loquitur Cajetanus 1, 2, quxst. 65, cajet. art. 4, in eodem quarto, ubi docet ex solo amore alicujus quantumcumque extranei posse hominem determinari ad credendum id, cujus nullam habet rationem, ut puta astra esse paria. Quam sententiam vocat improbabilem Lugo de fide disp. 10, sect. 1. Logo. Sed hæc potius censura improbabilis, et præceps habenda est : nam Cajetani opinio suis nititur fundamentis, et aliunde proce­ dit in re pure metaphysica, et circa assen­ sum non prudentem : ex quibus nihil peri­ culi quoad materias graviores valet suboriri. Unde argumenta Lugonis de fide conjugis credentis conjugem esse mortuum, et de fide requisita, ut quis excusetur a mendacio, sunt extra propositum : quia hujusmodi fides debet esse prudens, de qua nihil asse­ rit Cajetanus in illo loco, sed 2, 2, quxst. 1, art. vers. .Id objecta, ubi docet, quod ad vere, et virtuose credendum requiritur videre credibilitatem objecti. Quocirca relata ejus Adfre. opinio non debet improbabilitalis nota fe-dendum nri. Est tamen, ut putamus, falsa : nam turaiisicut voluntas nequit amare nisi bonum saltem apparens ; ita intellectus nequit assentiri nisi vero saltem apparenti : et ideo necessarium est, ut adsit aliqua ratio, quæ reddat objectum aliqualiter credibile; alias nullo modo appareret verum, nec valeret assensum terminare. Quamobrem sicut voluntas non potest se applicare ad aman­ dum nisi id, quod ratione alicujus motivi apprehenditur ut bonum ; ita non valet movere, aut cogere intellectum, ut judicet tanquam verum id, quod nullatenus apparet verum, seu credibile. Quo sensu dixit Phi- philos, losophus 2 de Anima text. 65 : Non esse 380 DE NECESSITATE GRATI. E. positum in hominis voluntate aliquid opinari, vel credere, et text. 15-1 : Phanlasiari, inquit, posswmus, cum volumus : operari non possu­ mus, cum volumus. Nam phanlasiari non importat judicium determinatum : credere autem, et opinari dicit assensum verum : quod impossibile est, nisi objectum ex ali­ qua ratione aut motivo verum appareat. Tertia 67. Deinde observa dubium præsens non Persio." procedere de voluntate credendi utcumque : supponimus quippe posse hominem, pro­ priis viribus velle credere mysteria fidei ex aliquo motivo creato, aut non specificante fidem infusam. Si enim crodere ex prædicto motivo est actus pure naturalis, et nullam postulans gratiam internam adjuvantem, sed præcise gratiam extern® praedicationis, non est cur voluntas eliciendi hujusmodi assensum sit supernaturalis, aut talis con­ ditionis, ut fieri nequeat per proprias vires : nam eminentia hujus effectus debet per ejus objectum, nempe assensum fidei regulari, ut constabit ex dicendis. Unde etiam habe­ tur, quod ad voluntatem inefficacem, sive ad velleitatis affectum, quo quis vellet cre­ dere ex motivo fidei infusae, sed reipsa non vult absolute, nulla sit necessaria gratia : quia in affectu adeo imperfecto nihil appa­ ret, quod excedat vires nostræ voluntatis : sicut nec excedit velleitas aut affectus inef­ ficax diligendi Deum auctorem supernatu­ ralem ex motivo charitatis ·. utrobique enim Pnnctum militat eadem ratio. Dubium ergo procedit dtaiSl' d® voluntate efficaci credendi, seu de illa, quæ reipsa infert assensum fidei infusæ : et ita inquirimus, utrum supposita prædicatione mysteriorum fidei, et notitia ratio­ num, seu motivorum, per quæ prædicta objecta redduntur sufficienter, et prudenter credibilia, possit homo propriis viribus elicere absolutum, et efficacem affectum credendi ex motivo divinæ revelationis, ad quem affectum assensus fidei infusæ reipsa consequatur. G8. Porro prædictus affectus efficax cre­ dendi potest adhuc dupliciter considerari : primo quoad entitatem, substantiam, et spe­ ciem ; secundo quantum ad rationem, seu formalitatem essendi sicut oportet ad salu­ tem, ut supra dub. 2 dicebamus de actu fidei. Modo enim non determinamus, an hæc posterior ratio pertineat ad speciem prædicli affectus ; sed id postea discutiendum est : ut per ea, quæ certiora sunt, gradum faciamus ad alia, quæ non gaudent æquali certitudine. Et propteroa ultimo supponen­ dum est non posse hominem propriis viri- vtu bus habere affectum credendi, ita ul præ-’-^ dictus affectus sit, sicut oportet, vel talis, qualis ad salutem desideratur. Hanc sup­ positionem non admittebant Semipelngiani Massilienses, qui licet Pelagium magna ex parte deseruerant confidentes ad assensum fidei Christian® esse necessariam gratiam Dei ; asserebant tamen posse hominem habere sua industria affectum credendi, aliosque actus,ad quos sequeretur auxilium requisitum ad credendum, vel per modum præmii correspondenlis merito nostri affec­ tus, vel per modum formæ debitæ illi affec­ tui tanquam dispositioni. Autumabantenim, quod sicut homo generans non producit ani­ mam rationalem, ponit tamen propria vir­ tute quasdam dispositiones, ad quas infallibiliter sequitur, quod Deus animam creet, ut homo gignatur : ita licet homo nequeat elicere assensum fidei infusæ, valet nihilo­ minus suis viribus habere affectum cre dendi, quo præsupposito Deus infallibiliter communicet auxilium gratiæ requisitum ad credendum, et homo credat, sicut oportet. Hunc tamen errorem damnavit Conci-n*. lium Araasic. 2, can. 5, his verbis : « Si quis α quemadmodum et augmentum, sic etiam sites « et initium, et ipsum credibilitatisaffec-^*^ α tum, quo in eum credimus, qui justificat α impium, pergratiæ donum, et inspira- Coz « tionemSpiritassancticorrigentemvolun- Anx α talem nostram ab infidelitate ad fidem, et a ab impietate ad pietatem naturaliter « nobis inesse dicit, Apostolicis dogmati« bus adversatur. » Et can. 7 : « Si quis per « naturæ vigorem Evangelizanti prædica« tioni consentire posse confirmat absque « illuminatione, et inspiratione Spiritus α sancti, qui dat omnibus suavitatem in « consentiendo, et credendo veritati, hære« tico fallitur spiritu, n Ubi consensus no­ mine aperte significatur affectus voluntatis. Idemque statuunt Concilium Milevitan. cap. 4, Toletanum 4, cap. 55 et tandem Ce. Tridentinum sess. 6, cap. 6. In quo amplius confirmando non oportet immorari : tum W4 quia satis constat ex supradictis dub. 2. Tum quia ea, quæ § sequenti ex Scriptura, et Pa­ tribus adducemus, hanc partem saltem evincunt ; nullusque apud Catholicos est, qui asserat posse hominem propriis viribus habere credendi affectum, ut oportet ad salutem. Unde punctum præsentis difficul­ tatis in eo consistit, utrum sit necessaria specialis DISP. Ill, DUB, IV. 381 specialis gratia ad eliciendum affectum ab­ tur, ct viam ejus volet. Quod testimonium sic p$alm. solutum, et efficacem credendi, ad quem interpretatur August, epist. 107 ad Vitalem sequitur assensus fidei infusæ. Hoc enim Carlhaginensem :« Non dixit, inquit, viam non est hactenus communiter receptum « ejus discet, aut tenebit, aut ambulabit, apud Doctores catholicos ·, sed haud levi I « aut aliquid hujusmodi, quod posses dicere controversi® manet obnoxium, ut ex dicen­ « a Dornino quidem dari, sed homini jam dis constabit. « volenti, ut scilicet beneficium Dei, quo « gressus hominis dirigit, ul viam ejus dis« cat, teneat, gradiatur, sua homo volun§ H. « tate præcedat; et hoc Dei donum, præce« dente sua voluntate, mereatur. Sed ideo Proponitur vera sententia, et expenditur «dixit : A Domino gressus hominis diriprxcipuum illius fundamentum. « guntur, et viam ejus volet : ut intellige« « remus ipsam voluntatem bonam, quaina«h· 69. Dicendum est necessariam esse spe« cipimus, velle credere (quoniam Dei via, cialem gratiam ad eliciendum affectum cre­ « quid est nisi fides recta?) illius esse dodendi absolutum, et efficacem, ad quam « num,qui gressus nostros propterea dirigit sequitur assensus fidei infusæ. Hanc con« primitus, ut velimus. Non enim ait ScripDTto clusionem docet D. Thom. in hac quæst. « tura : A Domino gressus hominis diri— art. 2, in corpore ubi statuit hominem per « guntur, quia viam ejus voluit ; sed « diriguntur, inquit, et volet. Non igitur sua naturalia non posse velle bonum virtutis infusæ, et 2, 2, quæst. 6, art. 1 ad 3, ubi « quiavoluitdiriguntur.sedquiadiriguntur « volet. » inquit : Dicendum, quod credere quidem in Idem docet Apostolus ad Philip. 2, illis Ad Phil, voluntate credentium consistit : sed oportet, quod voluntas hominis præparetur a Deo per verbis : Deus operatur in nobis, et velle, et gratiam ad hoc, quod elevetur in ea, quæ sunt perficere, quæ D. August, loco supra citato supra naturam, ut supra dictum est, nempe urget contra Vitalem in hunc modum : incorpore ejusdem articuli, et qu. 2, art. 3, « Respondet, inquit, per legem suam, per in quibus locis determinat, quod credere ex « scripturas suas Deum operari, ul velimus, motivo fidei infusæ est supra hominis na­ « quas vel legimus, vel audimus; sed eis taram. Angelicum Doctorem sequuntur ejus « consentire, vel non consentire ita nostrum feaet discipuli Bannez2,2,quæst. I, art. 4, club. 2, « est, ut si velimus, fiat, si autem nolimus, ~ conci. 1, Aragon, qu. 6, art. 1, concl. 2, « nihil in nobis operationem Dei valere Alvarez de auxiliis disp. 49, concl. 2, et « faciamus. Operatur quippe ille dicis tad. disp. 95, Curiel in præsenti art. 1, dub. 3, « quantum in ipso est, ut velimus; cum conclus. 2, Zumel ibidem disp. 2, conclus. 6, « nobis nota fiant ejus eloquia : sed si eis « acquiescere volumus, nos ut operatio ejus Medina dub. 2, conclus. 2, Gregorius Mar« nihil in nobis prosit, efficimus. Quæ si hare. tin. dub. 4, conclus. 4, Arauxo artic. 7, « dicis, profecto nostris orationibus contra­ b num- 32, Joannes a S. Thom. d. 20, art. 1, Montes, disp. 28, quæst. 2, Lorca ct dicis. » Cui interpretationi consonat D. disp. 8, concl. 2. Quibus etiam adhærent Thom. loco citato lect. 3 in fine ubi ait :D.Tho. Driedolib. 1 de gratia cap. 4, parte 2,Suarez « Excludit falsam existimationem Pelagia« norum dicentium electiones esse in nobis; lib. 2 de necess. gratiæ cap. 3 et tract, de fide « sed prosecutiones operum in Deo : quia të>m.disp. 6, sect. Ί, num. 5, Bellarminus libro 6 « velle est a nobis, sed perficere a Deo. Et gratia capite 2, Vasquez in præsenti dis« hoc excludit dicens, et velle, et perficere putat. 86, cap. 2, Lugo de virtute fidei d. 10, « Romanorum 9 : Non est volentis, scilicet sect. 3, Ripalda de fide disp. 16, sect. 4, et aliiplures. « velle, sine auxilio Dei, neque currentis, rali. Principale fundamentum hujus assertio« scilicet currere, sed miserentis est Dei. » Omittimus alia testimonia scripturæ, quæ nis sumitur ab auctoritate sacræ Scripturæ, videri possunt apud Augustinum, epistola D A1U Conciliorum et Sanctorum Patrum, quorum non omnia testimonia, quia innumera sunt, citata et libro deprædestinatione Sanctorum. Videatur ibidem caput 20, ubi in favorem adducemus, sed ea tantum, quæ selectiora, nostræ assertionis affert illud Actor. 16 : Et et evidentiora videntur ad rem istam illus­ quxdam mulier nomine Lydia, purpuraria trandam. Primo igitur probatur ex illo civitatis Thyatirenorum colens Deum audiPsal. 36:4 Domino gressus hominis dirigun­ ' ΐ^3ί^··' 382 DE NECESSITATE GRATI. E vit, cujus Dominus aperuit cor intendere his, qux dicebantur a Paulo. tone. Secundo probatur eadem veritas ex Con­ Arans. ciliis : nam illam satis aperte docet Arau­ sic. 2, can. 5 et can. Ί, cujus verba supra Cone. dedimus, Milevit. cap. 14, ubi inquit : Milev. « Quisquis dixerit eandem gratiam Dei per « Jesum Christum Dominum nostrum G propter hoc tantum nos adjuvare ad non « peccandum, quia per ipsam nobis revelar. tur; et aperitur intelligentia mandatoc rum, ut sciamusquid appetere, quid vitare < debeamus ·, non autem per illam nobis præstari, ut quod faciendum cognoveri« mus, etiam facere diligamus, atque valeaTrideiii. « tous, anathema sit. > Et denique Trident, sess. 6, cap. 6, ubi describens modum prae­ parationis ad justificationem inquit : Dis­ ponuntur ad ipsam justitiam dum excitati divina gratia, et adjuti fidem ex auditu concipientis libere moventur in Deum cre­ dentes cera esse, qux divinitus revelata, et promissa sunt, etc. Ubi motum fidei et libe­ rum esse, et a Dei gratia tam excitante, quam adjuvante oriri pronuntiat. Tertio idem statuunt Summi Pontifices, •.’ælcs.i.et Sancti Patres Cælestinus 1, in epist. ad Episcopos Gallix cap. 12, ubi inquit : « His e ergo ecclesiasticis regulis, et ex divina α sumptis auctoritate documentis, ita adju­ « vante Domino confirmati sumus, ut om­ « nium bonorum affectum, atque operum, et omnium studiorum, omniumque vir­ ct tutum quibus ab initio fidei attenditur, G Deum profiteamur auctorem : et non du­ α bitemus ab ipsius gratia omnia hominis « merita provenire, per quem fit, ut aliquid icoi. e boni, et velle incipiamus, et facere.'Leo I, serm. 8 Epiph. cap. 1, ubi aite «Dubium « non est hominem bona agentem habere « a Deo, et affectum operis et initium voUregor. « luntatis. » Gregor, hom. 9, in Ezech. sub initium. Fulgent, lib. de Incarnatione et Dbcon’ (Jra^a C(tP* et 18, et ~θ· ^rosP· b'b. 1, de D.Aug". vocat, gent. cap. 24 et lib. contra Collatorem per plura capita, Petrus Diacon, de Incar­ natione cap. G, et denique D. Aug. cæterorum in hac causa dux, lib. de dono perseverantix cap. 20, et lib. de prædest. Sanet, cap. 2, et lib. 2, contra duas epist. Pelagia­ norum cap. 8, et sequentibus, et in pluribus aliis locis, quæ refert Henricus Cuykius annotatione 20, ad Cassiani libros. 70. Sed quamvis prædicta testimonia adeo Adverso » riorum confirment nostram assertionem, ut aliqui res­ ponsio. existiment contrariam sapere errorem Se- DISP. Ill, DUB. IV. 383 mipelagianorum, quod asserit Siiarezko his verbis : Moventur autem ad justitiam, ad consequendam fidem perfectam, el chasupra cil. num. 12, nihilominus conantur dum divina gratia excitati, et adjuti libere rilalem; sed solum asserebant initium Adversarii eorum vim elevare, ut propriam moventur in Deum credentes vera esse, etc. fidei, nempe credulitatis affectum esse ex opinionem vindicent a censura. Undo opor­ Et deinde enumerat motum timoris, et mo­ nobis, Ut tpii voluerint (inquit ex eorum tet eorum evasiones refellere, ut ex earum tum spei, qua diligere Deum concipiunt. Wwsententia D. Prosper in epist. ad Ruffin.) confutatione veritas communis sententiæ credant, el qui crediderint merito fidei, el Quæ omnia infusionem charitatis posse evidentius appareat. Primo ergo sunt, qui bon;* voluntatis justificationem accipiant. præcedere certo certius est. Ergo divina respondeant prædicta testimonia intelligratia excitans et adjuvans, quam esse ne­ Ul eo merito (ait Hilar, epistola ad Augus­ genda esse de voluntate credendi in Deum tinum) quo crediderint se posse sanari, et cessariam ad motum liberum credendi super omnia dilectum, seu de affectu cre­ adstruit Concilium, non desideratur prævoluerint, et ipsius fidei augmentum, el totius dendi exorto ex charitate; quem fatentur cise propter informationem, vel perfectio­ sanitatis sux consequantur effectum. Ergo ex gratia procedere : non vero do voluntate non solum ad charitatem, qua perficitur et nem charitatis, sed propter ipsum creduli­ imperante assensum fidei secundum se con­ consummatur fides ; verum ad istius ini­ tatis affectum. Quamvis autem credere in siderata; ad quam negant, quod desideretur tium nempe ad affectum credendi, est neDeum soleat significare motum fidei in Deum gratia. Cui responsioni favere videntur illa 1’Aaj. cessaria gratia. Unde August, libro de lanquam in ultimum finem super omnia verba Concilii Arausicani num. 68 relata: prædest. SS. capite 2, inquit : « Non vero dilectum, quod haberi nequit sine charitate, Convertentis voluntatem nostram ab infideli­ » receditur ab ea sententia, quam Pelagius ut docet Augustinus locis citatis, nihilomi- D.Aug. tate ad fidem, et ab impietate ad pietatem, • « ipse in Episcopali judicio Palestino, sicut nus etiam peccatores dicantur credere in hoc est ad sanctitatem seu gratiam. Et illa « eadem gesta testantur, damnare compulDeum, ut docet idem/Vugast. tract. 11, in verba Tridentini, libere moventur in Deum « sus est, gratiam Dei secundum merita Joann, et constat ex illo Joan. 12 : Verwncredentes, etc., nam ly in Deum designat » nostra dari, si non pertinet ad Dei gratamen et ex principibus multi crediderunt in terminum motus informati per charitatem, eum : sed propter Phariseos non confiteban­ « tiam, quod credere coepimus. » Et post ut sumitur ex August, tractatu 29, in Joann. Dis tur, ut e Synagoga ejicerentur. Dilexerunt pauca : « Sed contra hæc cur non potius et serm. 61, de verbis Domini, ubi docet cre­ « audimus : Quis prior dedit illi, et retrienim magis gloriam hominum, quam glo­ «bueturei? Quoniam ex ipso, et per ipriam Dei. Ubi Cajetanus : Adverte, inquit, cajetan. dere in Deum nil aliud esse, quam credendo prudens lector, quod hinc habes, quod credere AtBc-na sum,et in ipso sunt omnia.» Ad Rom. 11 : amare Deum. Et hunc dicendi modum pu­ 11. 1!’ e Et ipsum igitur initium fidei nostræ ex in Jesum, apud Evangelistam hunc, non blice docuisse quemdam virum gravem, et significat semper actum fidei formatx, etc. o quo nisi ex ipso est ? Neque enim hoc doctum refert Suarez ubi supra num. 5. Et eodem loquendi modo potuit uti Conci­ « excepto ex ipso sunt cætera : sed ex ipso, Sed contra est primo quia Concilia, elMt#· e et per ipsum, et in ipso sunt omnia. lium Tridentinum. Videatur Bannez 2, 2, Bannez. Patres locis supra relatis expresse loquun-c'W0, qu. 1, articulo 2. tur de credulitatis affectu, qui est initium affina His vero, quæ pro se adducit hæc responsio, facile occurritur : nam illa verba Con71. Secundo respondet Castillo tract.de Aliud fidei, ut constat ex eorum verbis : at chan­ pon« probationem iterum neganda est minor : Sl°* quia ut quis in elicientia alicujus actus ope­ retur ex speciali motivo, non est necessa­ rium, ut certo cognoscat se habere principia prædicto motivo correspondentia. Voluntas enim imperans actus virtutum moralium infusarum residentium in appetitu sensi­ tivo intendit honestatem prædictorum ac­ tuum : et tamen ad tale imperium non est necessarium, quod homo certo cognoscat se habere virtutes infusas, quæ tales actus eliciant : alias certo cognosceret se habere gratiam, quam comitantur hujusmodi virtu­ tes. Similiter efficaciter intendimus amare, et aliquando amamus Deum Auctorem su­ pernaturalem ut ultimum finem super om­ nia dilectum, quod est motivum proprium charitatis : et nihilominus ignoramus, utrum habeamus charitatem, quæ est prin­ cipium prædicti amoris. Et eodem pacto potest voluntas efficaciter velle, quod intel­ lectus credat mysteria fidei ex motivo di­ vinæ auctoritatis : quamvis certo non co­ gnoscamus habere fidem infusam, quæ est principium credendi ex tali motivo. Et ratio 394 DE NECESSITATE GRATIÆ. universaliter esi : quoniam quocumque ac­ tus voluntatis feraturdirecle in suum objec­ tum, quod proinde debet cognosci, et pro­ poni per intellectum, ut valeat illius affectum terminare. Non autem fertur voluntas directe in principia actus intenti : et ideo possumus efficaciter intendere aliquem ac­ tum; quamvis explicite, et in exercitio non attendamus ad ejus principia, nec cognos­ camus illa nobis inesse. Satis ergo est, ut actus efficaciter intendatur, quod sit possi­ bilis, et quod principia ejus habeantur vel per naturam, vel gratiam acceptam, aut saltem repromissam, et praeparatam. Corollaria præcedenlis doctrine. 86. Ex dictis in hoc, et praecedentibus dubiis colligitur legitima resolutio aliqua­ rum difficultatum, pro quibus solent alii in præsenti specialia dubia instituere, exami­ nantes utrum requiratur gratia ad actus aliarum virtutum Theologicarum, mora­ lium, et donorum Spiritus sancti. Quod Pesiez. inter alios late, et docte praestat Suarez lib. 2 de necessitate gratiæ, per plura capita. Nos autem ab hoc instituto supersedendum duximus: tum quia id esset limites præsenlis materiæ excedere, nullamque intac­ tam, immo non exturbatam relinquere, ut Joan.j recte vidit Joan, a S. Thom. in pressenti s. Tf». 20, art. 1, in principio. Tum etiam, quia ea, quæ de actu fidei infusæ diximus, aperiam viam sternunt ad alios actus supernaturales : est enim fides fundamentum totius supernaturalis ædificîi, a qua proinde inchoare oportuit: unde hactenus circa fidem discussa facile queunt cæterarum virtutum actibus absque nova concertatione appli­ cari. Quod jam præstamus. Primatu. Brimo ergo infertur amorem supernatu­ ralis charitatis, quo Deus ut ultimus finis supernaturalisdiligitursuperomnia, quoad speciem, el substantiam esse supernatura­ lem, et consequenter haberi non posse abs­ que speciali gratia. Hoc corollarium docet D Tho. D. Thom. in præsenti art. 3, in solutione ad 1, et 3, et sub quæst. 63, art. 2 ad 2, et quxst. 100, art. 10 ad 3, et 2, 2, quxst. 44, art. 4, in corp, et ad 1, cujus aliqua verba infra convenientius adducemus. Eandem senten­ tiam docent Auctores supra relati num. 28, et specialiter Ferrara 4, contra gentes cap. 55, Conradus et Medina in præsenti art. 3 Corolbria. et 4, ubi Arauxo art. Ί, dub. 1, Curiel er/.ftmn. 8, dub. ultimo, Joan, a S. Thom. disp. 20,^^ art. 1, Montes, disp. 28, quxst. 4, Lorea disp. 9, Vasquez disp. 196, cap. 4, Alvarez jJTu. de Auxiliis disp. 51, conci. 3, et lib. 5 respons. cap. 13, Bellarm. lib. 6 de gratia cap. 7, Suarez lib. 2 de necess. gratiæ cap. 14, elliwa alii plures. SnKl Secunda corollarii pars manifeste deduciturex prima : nam actus in sua specie, ct tObtfuri entitate supernaturalis nequit non excedere vires naturales creaturæ, atque ideo fieri non poterit absque speciali adjutorio gra­ tiæ. Prior autem pars satis aperte evincitur ex supradiclis, quin opus sit nova funda­ menta aperire : quoniam actus charitatis supernaturalis perfectior est, quam actus supernaturalis fidei : actus quippe isti de­ bent inter se ita comparari sicut habitus a quibus eliciuntur : de his autem asserit Apost. 1. ad Cor. 13, Manent tria hxc, fides, laiCo. I | If i · · ixji L -j’ I IX I spes, charitas. Horum autem major est cha- ~ ritas : si ergo actus fidei infusæ est entita­ tive. et quoad speciem supernaturalis, ut hactenus ostendimus, id a fortiori compe­ tere debet amori supernaturalis charitatis. Confirmatur : nam quilibet actus virtuosus ea ratione, qua conducit ad salutem, et a2 fit sicut oportet, debet esse supernaturalis, ut supra ostendimus : atqui amor superna­ turalis charitatis per suam speciem habet disponere ad gratiam, et esse sicut oportet ad salutem : ergo supernaturalissecundam speciem. .Minor constat : tum quia amor charitatis non habet rationem dispositionis conducentis ad salutem ex vi modi sibi su­ peradditi : nullus quippe excogitari potest ita perfectus, ut adæquet propriam ratio­ nem specificam ipsius amoris, qui tenditin Deum ut finem supernaturalem super om­ nia dilectum : hæc enim est altissima ratio, quæ potest in actibus voluntatis reperiri. Tum etiam quia actus aliarum virtutum ea præcipue ratione habent esse sicut oportet ad salutem, quia fiunt ex imperio charitatis, et tendunt in proprium illius objectum, ut docent August, lib. de correctione et gratia, P-i* cap. 2, et D. Thom, in præsenti art. 4, etin 4, dist. 17, quæst, 2, art. 1, quxst. 1 ad 6. Cum ergo actus supernaturalis charitatis habeat per seipsum id, quod aliis actibus competit ex influxu illius; sequitur, quod per suam speciem conducat ad salutem. Ad haec repugnat, quod actus entitative^? naturalis, et qui per vires naturales fieri potest, connectatur ex natura sua cum & gratia DISP. Ill, DUB. IV. gratia sanctificante : alias posset homo per vires naturales vel se disponere ad gratiam sanctificantem, vel istam in se producere, quod est absurdum : sed amor supernatu­ ralis charitatis ex natura sua connectitur cum gratia sanctificante : ergo neque est entitative naturalis, nec haberi valet per naturales vires. Minor probatur tum quia prædictus amor est ultima dispositio ad gra­ tiam sanctificantem non solum moralis, sed physica, ut ostendemus in tractatu de Jus­ tificatione disp. 3, dub. 5; ergo connectitur ex natura sua cum gratia tanquam cum ter­ mino, ac forma, quam dispositive induit. Tum etiam quia prædictus actus est adeo perfectus, ut naturaliter saltem loquendo nequeat fieri nisi ex influxu gratiæ sanctifi­ cantis, ut dicemus in eodem tractatu disp. 2, dub. 6; ergo connectitur ex natura sua cum gratia sanctificante tanquam cum principio effectivo. 87. Adversus hoc consectarium nulla occurrit specialis ratio, cui in antecedentibus dubiis satisfactum non fuerit, vel quæ ad :’·τίΛ alios tractatus non spectet, ubi commodius poterit enodari. Sunt tamen aliqua Div. Thom. testimonia, quæ oportet explicare : eo quod non solum præsenti resolutioni, sed a fortiori praecedentibus videantur adDito. versa?. Primo ergo oppones : nam D. Tho. quæst. 24, de verit. art. 14 ad 2 : Genera­ liter docet quod homo per gratiam potest ser­ vare mandata quantum ad modum; cum possit nihilominus per liberum arbitrium ea servare quantum ad substantiam. Idemque in speciali de præcepto charitatis docet in 3, dist. 36,quxst. 1, art. 6. Constat autem præ­ ceptum charitatis supernaturalis impleri quoad substantiam per actum charitatis : ergo prædictus actus quoad substantiam ac­ ceptus non excedit vires liberi arbitrii. lept Respondetur Angelicum Doctorem nun®^5;quam in actu proprio charitatis supernatu­ ralis distinguere substantiam, et modum, sed potius docere hunc ad speciem prædicti actus spectare. Quod aperte statuit 2, 2, quxst. 44, art. 4, in corp, et ad 1, ubi ait : Dicendum, quo-l sub præcepto, quod datur de actu alicujus virtutis, non cadit modus, quem habet ille actus ex alia superiore virtute : ca­ dit tamen sub præcepto modus ille, qui per­ linet ad rationem proprix virtutis. Et statim ponit modum proprium charitatis. Et ad­ huc expressius tradit hanc doctrinam in hac 1, 2, quæst. 100, art. 10, incorp. et ad 3, quod erat hujusmodi : « Si modus charita- a 395 tis non cadit sub præcepto : ergo aliquis α potest implere præcepta legis non habens α charitatem : sed quod potest fieri sine α char itate, potest fieri sine gratia : ergo α aliquis potest implere præcepta legissine α gratia : hoc autem est Pelagiani erroris, α etc. » Respondet in hunc modum : « Di­ <ι cendum, quod observare omnia præcepta α legis homo non potest, nisi impleat præ­ « ceptum charitatis, quod non fit sine gra­ α tia. Et ideo impossibile est, quod Pela­ « gius dixit, hominem implere legem sine α gratia. » Ubi nullam distinctionem ag­ noscit inter substantiam, et modum pro­ prium amoris supernaturalis charitatis : sed absolute docet esse necessariam gra­ tiam, ut prædictum præceptum impleatur: quod falsum esset si actus charitatis esset naturalis quoad substantiam, et hæc tantum caderet sub præcepto. Quando ergo S. Doctor locis in contra­ rium relatis determinat modum charitatis non cadere sub præcepto, aperte loquitur de præceptis aliarum virtutum, quarum acti­ bus accidentarius et superadditus est pro­ prius modus charitatis. Unde loco cit. ex quæst. de verit. in corp. « Est autem duplex « bonum : quoddam. quod est humanæ na­ α turæ proportionatum : quoddam vero, α quod excedit humanæ naturæ facultatem. « Et hæc duo bona, si de actibus loquamur,, α non differunt secundum substantiam ac­ « tus; sed secundum modum agendi; ut­ puta iste actus, qui est dare eleemosynam « est bonum proportionatum viribus hu­ « manis, secundum quod ex quodam natu­ « rali dilectione vel benignitate homo ad « hoc movetur. Excedit autem humanæ « naturæ facultatem secundum quod ad hoc « homo inducitur ex charitate, quæ men­ « tem hominis Deo unit. Et in solut. ad « 1, inquit : Quod præcipit Deus, nonest α impossibile homini ad servandum : quia « substantiam actus potest ex libero ar­ « bitrio servare : et modum, quo elevatur « supra facultatem naturæ, prout scilicet « fit ex charitate, potest servare ex dono « gratiæ, quamvis non ex solo libero arbi­ « trio. » Idemque docet in præsenti quxst. art. 2, in corp, et arlic. 4, in corpore, ut recte expendit Suarez lib. 2, ile necessitate Suarez. gratiæ, cap. 23, num. 23. Cum ergo hæc or­ dinatio, seu modus charitatis, qui aliis actibus convenit per participationem acci­ dentalem, actui charitati competat per pro­ priam speciem; sequitur hujusmodi actum « Ί* i .· r 306 DE NECESSITATE GRATI.E. entitative acceptum fieri non posse absque gratia : quamvis aliarum virtutum actus secundum substantiam considerati, et a prædicto modo praescindant, et absque gra­ tia possint haberi. Quod praecise docet D. Thom, in respons. ad 2, et loco citato eas 3 sententiarum. ■Objicünr 88. Secundo oppones testimonium S. cilfs31H-'Doctoris 2, 2, quxst. 171 art. ad 3, ubi inDTho qu*1 : * dicendam,quod omne donum gra’ a tiæ hominem elevat ad aliquid, quod est s supra naturam humanam. Quod quidem « potest esse dupliciter. Uno modo quanc tum ad substantiam actus, sicut miracula « facere, et cognoscere occulta, et incerta a divinæ Sapientiae. El ad hos actus non c datur homini donum gratiæ habituale. « Alio medo est aliquid supra naturam hu« manam quantum ad modum actus, non a autem quantum ad substantiam ipsius : e sicut diligere Deum, et cognoscere eum « in speculo creaturarum. Et ad hoc datur « donum gratiæ habituale. » Ergo amor supernaluralis charitatis secundum subs­ tantiam acceptus non est supra facultatem humanae naturæ. Et confirmatur ex eodem S. Doctore in 4, dist. 17, quxst. 1, art. 1, quxst. 1 ad 6, ubi docet, quod contritio quantum ad subs­ tantiam actus est a libero arbitrio, et a Deo, qui operatur in omnibus operibus, et naturæ, et voluntatis. Concursus autem divinus, qui in omnibus operibus reperitur, est concursusgeneralis : hic ergo sufficiet ad contri­ tionem, si secundum substantiam conside­ retur, atque ideo ad amorem charitatis, qui indivulse contritionem comitatur. Prjma Ad auctoritatem ex 2,2, quæ profecto haud respon- facilis est intellectu, diversimode occurrunt Alvarez. Thomislæ. In primis Alvarez lib. 6 de au­ xiliis disp.51, num. 14, respondet D. Thom. non loqui de actu charitatis elicito, sed so­ lum de actu imperato, et externo, qualis est actus dandi eleemosvnam : hic enim, et similes, quatenus ordinantur in finem charitatis, dicuntur etiam charitatis actus. Displi- Hæc tamen responsio nobis non proba i I Î i I i . ! ! I I I j ! I ' i 1 aclui : sed per substantiam significavit actus entitatem, et per modum designavit modum, quo uctusolicitur a potentia, nempe per aliquam virtutem illi permanentor im­ pressam. Et quia actus charitatis fit juxta modum connaluralem potentiæ, hoc est,per­ manentor, et cum electione ; ideo petit fieri ex habitu : sicut e converso actus prophe­ tis ob oppositam rationem nequit habitum vendicare; cum non fiat juxta modum na­ turalem potentiæ, nimirum quando, et quomodo illa vult. s·’·- Sedhæc etiam responsio, nisi amplius deat claretur, vel falsa est, vel insufficiens. Tum -cx c 3, Gregor. distinct. 26, quæst. 1, art. 1, Es‘n « fieri non potest, nolentes credant; sed ut « volentes ex nolentibus fiant. » Estius dist. 26, § 34. Capreolus in 4, dislSwb Tertium est illud Psalm. 76 : Et dixi nunc 11, quæst. 2. ad argumenta Henrici. MarsiK arpidi.Tcnuilatio dexleræ Excelsi.Quæ verba lius quæst. 18, arlic. 3, conclus. 4, Hcnricus qucdl. 8, quæst. 5, Adrianus quodl. 5, art. Adiia. pAi?. sic expendit Augustinus libro 2, contra duas 3, Osius Cardinalis torn. 2 Confessionis^^ epistolas Pelagianorum capite ultimo in fine : « Cum ergo dixisset, nunc erepi : non fidei cap. 13, Rofiensis art. 13, Driedode1'"^ captivitate tract. 3, cap. 4, Solo lib. 2 de I «ait, hæc mutatio arbitrii mei, sed dexlenatura, et gratia cap. 3 el 4, Vega lib. 4, c ræ Excelsi. Sic igitur gratia Dei cogitur, justificat, cap. 6, Bellarminus lib. G de « ut ab initio bonæ mutationis suæ usque gratia cap. 5, Ferrara 3, contra gentes cap.ïmn. «infinem consummationis, qui gloriatur, 159, Alvarez de auæiliis disput. 55, conclus.A1Ura· «in Domino glorietur. Quia sicut nemo 1, Cornejo 1 parte quæst. 23, disp. unica Cmrf. t potest bonum inchoare sine Domino : sic dub. 3, Curiel infra qurst. 112, art. dub. 3, « nemo perficere sine Domino. » Idem si­ cone. 1, Cajetanus in præsenti ubi etiam Zu-cajeta gnificatur in aliis pluribus scripturæ locis, mei disp. unica, conclus. 1, Lorca disp. 11, ! bk qnalia snnl Psalm 84 : Converte nos Deus Montes, disp. 28, quæst. 5, Joan, a S.ïoft. salutaris noster, et Thren. 5 : Converte nos Thom. disp. 20, art. 1, Gregor. Martinez s.4^.’ îô^· Domine, ct convertemur, et Proverb. 8 : Pr:cdub. 3, Arauxo dub. 3, Medina concl. 1, ubfcSJÉ· -ixilparatur voluntas a Domino, etEzech. 3 : Ego * Λ44 I sobrie monet attente, et cum scrupulo le-Anni dabo vobis cor novum, el auferam cor lap igendos esse in hac materia aliquos ScholasI deum, et alia plura, quæ in sacra pagina, ticos antiquos, qui arbitrantes se contradi­ vel nullo inquisitionis studio passim occur­ cere D. Thomæ adversantur revera Scrip­ runt. turæ, et Conciliorum decretis. 107. Secundo probatur eadem veritas ex 106. Probatur primo hæc veritas exfct? Ci-x Conciliis, et praecipue ex Arausicano2, nam Scriptura divina, cujus licet possemus in-^^ can.4, ait : « Si quis ut a peccato purgenumera proferre testimonia; consulto ta« mur, voluntatem nostram Deum expecmen brevitatis gratia unum, aut alterum ♦ lare contendit, non autem ut etiam duntaxat adducemus, adjuncta expositione «purgari velimus, per sancti Spiritus Augustini, quæ summæ auctoritatis est in « infusionem, et operationem in nos fieri hac parte, ut praemisimus disp. 1, cap. Ί, «confitetur, resistit ipsi Spiritui sancio § 1. Primum est illud : Sine me nihil « per Salomonem dicenti : Præparatur vopotestis facere. Joan. 15. Quod August. «luntasa Domino, et Apostolo salubriter lib. 2, contra duas epistolas Pelagian, ■ ■ praedicanti : Deus est, qui operatur in cap. 8, urget in hunc modum : « Dominus, ■; nobis et velle, et perficere pro bona voϋ ut responderet futuro Pelagio, non ait : « Iuntate.nEt can. 5:«Si quissinegratia Dei σ Sino me difficile potestis aliquid facere : . « credentibus, volentibus, desiderantibus, α sed ait : Sine me nihil potestis facere. Et « et pulsantibus nobis misericordiam Dei c ut responderet futuris etiam istis in ea­ «dicit conferri; non autem divinitus, ut α dem ipsa Evangelica sententia, non ait: « credamus, velimus, vel hæc omnia, sicut Sine me nihil potestis perficere, sed fa«oportet agere valeamus, per infusionem, σ cere. Nam si perficere dixisset, possent «elinspirationem sancti Spiritus in nobis α isti dicere, non ad incipiendum bonum, « fieri confitetur : aut humilitati, aut obe« quod a nobis est ; sed ad perficiendum !! « dienliæ humanæ subjungit gratiæ adjuto« esse Dei adjutorium necessarium. » jI « rinm, nec ut obediens, et humillimus Secundum habetur Joan. G : Nemo potest Jo®'· i « ipsius gratiæ donum esse consentit, resis­ venire ad me, nisi Pater, qui misit me, traxeI tit Apostolo dicenti : Quid habes, quod rit eum. Quo testimonio utitur Divus Au­ " non accepisti ? et gratia Dei sum, id, quod gustinus lib. 1, contra duas epistolas Pela«sum. i Et can. 19:«Natura humana, etiam gianor. capite 19, ubi ait : a Non enim ait, ' si in illa integritate, in qua est condita, e duxerit, ut illic aliquo modo intelligamus «permaneret, nullo modo seipsam, creaσ praecedere voluntatem. Quis trahitur, si « tore suo non adjuvante servaret. Unde jam ni 403 « cum sine gratia Dei salutem non possit « custodire, quam accepit, quomodo sine « Dei gratia poterit reparare,quod perdidit,» ct can. ultimo: « Hoc etiam salubriter pro­ « fitemur, et credimus, quod in omni opere « bono nos non incipimus, ct postea per a Dei misericordiam adjuvamur : sed ipse a nobis nullis praecedentibus bonis meritis, a et fidem, et amorem sui prius inspirat. » Idem statuunt Concilium Milevitanum can. Cnnc. 4, et denique Tridentinum sess. (j, capite 5 Siîlev. Cone. et () et can. 3 ubi hæc habetur : Si quis dixe­ Trid. rit sine praeveniente Spiritus sancti inspira­ tione, atque adjutorio hominem credere, spe­ rare, diligere,aut poenitere posse, sicut oportet, ut ei justificationis graliu conferatur, ana­ thema sit. 108. Tertio, et ultimo habetur hæc veri-Elsnu«tas ex determinatione Summorum Ponlificum Cælestini primi epist. 1 ad Episcopos cæiest.L Galliæ cap. 12, et Leonis I, epist. 84. Innocentius primus in rescriptis al Concilium Carthaginense, et Milevitanum, quæ interEisancepistolas Augustini sunt 91 et 93. Pontifices oppositum Pelagianorum, et se­ quacium dogma condemnarunt, ut fusius diximus disput. I, cap. 5,§ 5. Eamdem ve­ ritatem frequenter tradunt sacri Doctores August, locis supra relatis, et aliis pluribus, Angnsu Cyprianus in expositione orationis Domi-^bnei çicæ, Ambros. libro deconvers. gentium cap. 5 ct Ί, Hieronymus libro 1 contra Pelagian. nieroa. capite 3, Chrysostomus hom. 4. super epist. 2 ad Thcssal. Gregorius lib. 22 Moral, Hilar.' cap. 5, Hilarius can. 23, in Maith. Fulgen-Fuigect. tins libro de Incarnatione. Christi capite 18, Theophil. super epist. 2 ad Corinth, cap.Thcoph. 13 et denique Prosper verissimus Augus-Prosfcrtini discipulus eamdem veritatem frequen­ ter repetit, ut libro contra Collât, cap. G et respons. 8 ad cap. Gallor, el in carmine de ingratis cap. 25. Ubi hæc præclare de gratia profert. Quæ nisi plena malis non invenit : et nisi donet Quæ bona sunt, nihil efficiet bene crca vo[luntas. Hæc ut cujusquam studio, affectuquepeiatur. Ipsa agit, et cunctisdux est venientibus ad se : Perque ipsam nisi curratur,non itur ad ipsam. Ergo ad iter pariter ferimur : sine lumine [lumen· Nemo videt : vitam sine vita inquirere mors [est. 109. Respondebis omnia relata testimo- ?·■»>1 nia procedere in sensu longe diverso ab eo, 8'uau I 404 tor. :* DE .NECESSITATE GRAT1.E quem in assertione intendimus : quippe quæ solum negant opera viribus naturæ elicita habere rationem meriti, cui gratia debeatur; minime vero, quod possint esse dispositiones physicæ, quibus aptetur sub­ jectum ad graliam absque ullis meritis re­ cipiendam : et hoc posterius erat necessa­ rium, ut posset ex illis assertio nostra firmari. Idque vel ex eo colligitur, quod frequenter in prædictis testimoniis adji­ ciuntur illæ particula? sicut oportet : quibus satis aperte significatur, quod impotentia, quam libero arbitrio attribuunt, non est respectu dispositionum physice sumpta­ rum, sed quatenus moraliter conferunt ad salutem, merenturque. aut impetrant divi­ nam gratiam. 110. Sed contra est primo : quia licet in nonnullis ex relatis t: stimoniis fiat aliqua mentio meriti ; in aliis autem, quæ multo plura sunt, nulla ratio meriti habetur, sed solius conducentia? ad consecutionem gra­ tiæ, ut ex sola eorum lectione constat : at­ qui dispositio physica, et ultima ad aliquam formam nequit non plurimum conferre, ut subjectum eam consequatur, et recipiat : ergo ex prædictis auctoritatibus evincitur impotentia hominis, nedum ut mereatur gratiam sanctificantem, sed etiam ut phy­ sice, et ultimo disponatur ad ipsam. -Se­ cundo .-quia excellentius est ponere propriis viribus ultimam dispositionem physicam adgraliam, quam illam promereri, vel im­ petrare; cum multo major nexus, et pro­ portio inveniatur inter formam, et dispo­ sitionem ultimam physicam, quam inter formam, et meritum, ut inductive potest ostendi : ergo si Scriptura, Concilia, et Pa­ tres negant, quod homo valeat suis viribus mereri gratiam sanctificantem, ut inter­ pretatur responsio, quam impugnamus, a fortiori statuunt, quod homo non valet suis viribus se ad prædictam gratiam physice, et ultimate disponere.Tertio .-quia si semel homo posset suis viribus se præparare suf­ ficienter physicead gratiam sanctificantem ; posset quantum est ex se, illam mereri sal­ tem de congruo; siquidem actus, quibus disponeretur ex uno capite essent ejusdem ordinis cum gratia, et ex alio non proce­ derent ab ipsa : ergo e contra si nequit homo propriis viribus eam mereri, non poterit ad ipsammet se disponere. Quarto: et præcipue, quia prædicta testimonia aperte damnant asserentem, quod possit absque gratia aliquid efficere quoquo modo condu- I DISP. Ill, DUB. V. cens ad salülem : sed ultima dispositio physica ad graliam confert plurimum ad salutem ; cum eam infallibiliter inferat set ea posita nequit Deus citra miraculum com­ municationem graliæ suspendere : ergo damnant asserentes, quod possit homo suis viribus so physice, et ultimo disponere ad gratiam sanctificantem. Per quod evanescit id, quod in hac evasione addebatur : nam disponere physice non est additum dimi­ nuens, sed potius exaggerat vim dispositio­ nis. et nexum ejus eum forma : atque ideo si ex illis particulis sicut oportet evincitur impotentia hominis ad dispositionem mo­ ralem respectu graliæ, multo magis colli­ getur insufficientia ad dispositionem phy­ sicam. § III. Probatur conclusio ratione D. Thomx. 111. Secundo suadetur assertio commu­ nis ratione desumpta ex D. Thoma inpræ- reti· 'tausenti art.G, quæ potest ad hanc formam nui reduci : quoniam ad idem agens spectat in- — troducere formam el ultimam dispositio­ nem ad formam : sed solus Deus ut auctor specialis, et supernaturalis producit gra­ tiam in anima, ut infra ostendemus dispu­ tatione sequenti ; ergo ad solum Deum auc­ torem specialem supernaturalem spectat producere ultimam dispositionem ad gra­ tiam : atqui repugnat hominem suis viribus attingere id, ad quod requiritur concursus specialis Dei auctoris supernaturalis; siqui­ dem implicat desiderari concursum specia­ lem supernaturalem ad id, ad quod suffi­ ciunt vires naturales humanæ, ut ex terminis constare videtur : ergo homo ne­ quit suis viribus efficere ultimam dispositio­ nem ad gratiam sanctificantem. Cætera con­ stant, et major, in quasola poteratessedifficultas, est satis manifesta tum inductione, nam ignis, qui introducit formam ignis, introducit etiam calorem ut octo, qui est ultima dispositio ad prædictam formam : et equus generans equum, ejusque formam educens introducit etiam dispositiones ad illius formam requisitas, et sic de aliis. Immo vero si loquamur de forma substan­ tiali, et de agente naturali, eatenus agens introducit formam, quatenus inducit ulti­ mam dispositionem antecedentem ; siqui­ dem forma substantialis non fit per actio­ nem ab alteratione distinctam, sed per actionem aelionom terminatam immediato ad dispo- I y cri sitiones, ut bone ostendunt N. Complutenscs ‘in libro de generat, disp. 2, qursl. 2. Tum etiam ratione : quoniam dispositio ultima vel consequitur simpliciter formam, uti se habet calor ut octo ad formam ignis ; vel adeam inducendam tondit per se, et im­ mediate, sicut comparatur calor ut septem ad eandem formam : sed repugnat, quod aliquid distinctum ab agente inducente for­ mam, vel producat il, quod formam con­ sequitur; siquidem qui dat formam, dat consequentia formam : vel efficiat id quod ad inferendum formam, lendit per se, et immediate; cum supponatur non posse prædictam formam producere : ergo ad agens, quod producit formam, pertinet effi­ cere ultimam dispositionem ad illam. | 112. Confirmatur, et expenditur amplius vis hujus argumenti ex Divo Thoma 3 contra gentes cap. 149, ratione prima : quo­ niam materia nequit se disponere ad for­ mam, sed debet ab agente disponi : atqui homo consideratus secundum sua naturalia se habet ut materia respectu gratiæ sancti­ ficantis :ergo nequit suis viribus se ad il­ lam præparare. Major constat : quia dispo­ nere ad formam est efficere dispositiones ad formam requisitas .· sed efficere disposi­ tiones non spectat ad materiam ; cum hæc ad easdem comparetur per modum poten­ tis receptivæ ·. et unumquodque agat se­ cundum quod est in actu : ergo materia non se disponit ad formam : sed id munus agenti attribuendum est. Minor etiam li­ quet: quia homo nullam activitatem proxi­ mam habet in gratiam sanctificantem, sed meram potentiam obedientialem : ergo comparatur per modum materiæ ad ipsam. !#> 113. Cæterum adversus hanc rationem, et confirmationem plura se offerunt, quæ sxna videntur carum vim imminuere. Primo, quia homo nequit efficere animam rationaΐι®β· leni; cum hæc a solo Deo per actionem creativam producatur : et tamen potest dis­ ponere materiam ad receptionem animæ ; alias non posset alterum hominem gene­ rare : ergo falsum est, quod ad idem agens spectet producere formam, et dispositiones ad illam : poteritque proinde homo per proprias vires efficere ultimam dispositio­ nem ad gratiam, quamvis hanc nequeat producere. 114. Secundo,quia ex opposito fieret,quod homo non posset adhuc per auxilia supernaturalia se disponere per modum causæ 405 principalis ad receptionem gratiæ : conse­ quens est omnino absurdum : ergo, etc. Sequela ostenditur : quia homo etsi adju­ vetur supernaturalibns auxiliis, nequit gratiam sanctificantem per modum causæ principalis producere, ut loco citato osten­ dimus ; ergo si ad idem agens spectat pro­ ducere formam, et dispositiones ad illam-, sequitur, quod homo etiam adjutus auxiliis supernaturalibns nequeat principaliter pro­ ducere dispositiones ad gratiam requisitas. Minor etiam constat : quia homo ultimo disponitur ad gratiam per conversionem actualem ad Deum finem supernaturalem, quæ invenitur vel in amore charitatis, vel in contritione orta ex eodem amore : atqui homo concurrit principaliter ad hos actus, et quia vitales, et quia meritorii sunt : ergo absurdum est, quod homo non efficiat per modum causæ principalis dispositiones de­ sideratas ad gratiam habitualem. 115. Tertio, quia si daretur status inte- Tertia, gritatis, non valeret homo propriis viribus producere prædictam integritatem ; alias hæc non haberei rationem gratiæ simplici­ ter, sed potius esset proprietas, vel quidam effectus naturæ : atqui posset tunc homo . propriis viribus se disponere ad integrita­ tem hujusmodi : ergo quamvis homo ne­ queat propriis viribus efficere gratiam sanctificantem; poterit tamen producere dispositiones desideratas ad illam. Conse­ quentia videtur nota a paritate rationis. Minor autem suadetur : quoniam dispositio requisita ad integritatem naturalem non in alio consisteret, quam in cognitione, et amore Dei finis naturalis ; siquidem ex uno capite illa integritas, utpote naturalis entiI tative non posceret dispositiones supernaturales :et ex alio capite prædicti actus sunt inter naturales nobilissimi : atqui pos­ set homo propriis viribus elicere cogni­ tionem, et amorem Dei finis naturalis, ut constat ex dictis disp. priced. ergo posset homo propria virtute se disponere ad in­ tegritatem naturalem. 116. Quarto, nam ut inquit D. Thom. in Quam, hoc artic. Hoc est se priparare ad gratiam quasi ad Deum converti. Sicut ille, qui habet oculum aversum a lumine solis, per hoc se priparat ad recipiendum lumen solis, quod oculos suos convertit versus solem : sed licet homo nequeat propriis viribus efficere lumen solis ; valet tamen se con­ vertere ad solem, qua conversione disI ponitur ad recipiendum prædictum lumen : ■106 DE NECESSITATE GRATIÆ. ergo quamvis nequeat propriis viribus efli- I ratio disparitalis est, quod gratia sanciilicere gratiam sanctificantem ; poterit mhicans utpote forma accidentalis et producta lominus propria virtute se in Deum eonporeductionem, debet per eandem actionem vertere, atque ideo se ad gratiam præparare: fieri, et uniri : est quippe de conceptu educalias improporlionatum esset exemplum, tionis, quod simul producat, et uniat,uldoquo utitur S. Doctor. cent Nostri Complutenses in libro Mydc.ter. Qr.i^a. Quinio, quoniam in reconciliatione facta disput. 1, quxst. 2. Unde cum solus Deus inter homines, quamvis ad solum offensum per modum causæ principalis producat pertineat ponere formam, aut quasi for- gratiam sanctificantem, ad ipsum solum mam moralem remissivam offensæ, et respectat gratiam animae infundere, atque conciliantem sibi offendentem; ad hunc unire. Anima autem rationalis utpoleper tamen spectat ponere dispositionem requicreationem producta per unam actionem sitam ad prædictam formam, utputa sumfit, et per alteram unitur materias t unde missionem, et dolorem culpæ præteritæ : licet a solo Deo producatur, locus tamen ergo in reconciliatione hominis cum Deo, relinquitur homini generanti, ut ipsam quæ fit per gratiam, licet pertineat ad Deum materiæ annectat efficiendo modum unioproducere formam remissivam offensæ, nis. Præterquain, quod anima rationalis, el nempe gratiam sanctificantem,homo tamen | unio illius ad materiam sunt ordinis natupoteril propriis viribus efficere dispositioralis, et non excedunt perfectionem homi­ nes requisitas ad infusionem prædictæ nis generantis : unde non est, cur ista non gratiæ. valeat prædictam unionem attingere, el SextaSf.r.'o, et ultimo : quia quamvis homo se materiam ultimo præparare. Gratia autem, habeat per modum materiæ respectu gratiæ i et illius communicatio sunt ordinis divini, sanctificantis, tamen respectu dispositio- i et fiunt a Deo auctore supernatural! : quanum ad gratiam se habet per modum agenmobrem homo sibi relictus non potesteifitis, cum ad eas concurrat vitaliter : ergo ex cere nec gratiam, nec ejus unionem, nec eo, quod nequeat suis viribus efficere graultimam dispositionem ad illam. tiam, minime evincitur, quod non valeat Ad secundam negamus sequelam : quia A-hedispositiones ad ipsam producere. licet agens producens formam debeat etiam obicem- U"· Hæc tamen non enervant rationem < producere dispositiones ad illam : et hinc datio0"^* sed compellunt duntaxat, ut eam optime colligat D. Thom. quod si Deus ut amplius explicemus : quod præstabimus auctor supernaturalis efficit gratiam sanctidiluendo singulas objectiones. Ad primam ficantem, debeat esse causa specialis dispoergo respondetur, quod sicut homo non sitionum, quæ ad gratiam requiruntur. Ex producit .mimam rationalem, ita nec pro- quo ulterius recte infertur prædictas dispoducit illam dispositionem, quæ ad animæ sitiones esse effectum proprium agentis fieri concurrat : nam anima cum fiat per supernaturalis, su bindeque fieri non posse creationem, sicut non dependet in suo fieri per solas vires naturæ. E converso autem a materia : ita nec dependet ab illis disponon valet, quod qui nequit producere for— sitionibus : ea* quippe ex parte subjecti se mam, nequeat saltem in virtute ejusdem Adpri- tenent. Concurrit tamen homo ad produformæ producere ultimam dispositionem uauL cendum animam rationalem ut unitam, concomitantem, seu consequens. Et ratio seu, quod idem est, ad efficiendam unioquantum ad præsentem materiam est : nem : et hoc pacto etiam habet vires suffinam ultima dispositio concomitans gratiam, cientes, ut producat dispositiones, quæ ad nempe amor Dei, vel contritio oritur ab unionem, vel ad formam ut unitam desiipsa gratia sanctificante, ut late ostendemus derantur. Unde ex vi hujus exempli potius in Tract, de Justificat, disp. '3, dub. 4. Unde verificatur spectare ad idem agens produlicet homo nequeat gratiam principaliter cere formam, et dispositiones ad illam. producere, cum nihil habeat in se, per quod lieptica. Dices: ergo sicut homo non efficit animam illam præcontineat, potest nihilominus per rationalem, unit tamen eam, et ultimo diseam constitutus influere principaliter in ponit ad ipsam recipiendam : ita quamvis actus, quibus ad eam disponitur : et ideo non efficiat graliam sanctificantem, poterit verificatur, quod non possit efficere fortamen eam unire, et se ultimo disponere mam, el tamen valeat efficere dispositiones ad infusionem illius. concomitantes, et requisitas ad ipsam. rotvticr. Respondetur negando consequentiam : et | Diximus ultimam dispositionem concomi­ tantem * yx I5; DISP. ΙΠ, DUB. V. 407 adjutus, et elevahis per ipsam gratiam. lantern, seu consequentem:quia si loquamur Nec ex hoc infertur, quod sicut de ultima dispositione antecedenti ad for­ ixddetK posset propriis viribus elicere actus, quibus Φ^πΐ-’ mam substantialem solus ille valet prædic­ tam dispositionem producere, qui valet ef­ disponeretur ad integritatem naturalem, titr. consideratos secundum suam substantiam, ficere talem formam : eo quod forma quamvis non ut affectos illo modo, quem ah substantialis resultat in genere causæ effi­ ipsa integritate participarent : ita valeat cientis, et absque nova actione ex prædicta modo propriis viribus elicere actus, quibus dispositione antecedenti : unde hanc effi­ ciens efficit etiam formam, juxta illud, quod disponitur ad gratiam sanctificantem, se­ est causa causæ, est causa causati in eodem cundum entitatem acceptos, licet non ut præditos perfectione, quam ab ipsa gratia genere causæ: cujus oppositum contingit derivant. Hoc, inquam, non sequitur ob in dispositionibus consequentibus ob oppo­ sitam rationem. Cæterum respectu gratiæ manifestam disparitatem : nam gratia sanc­ tificans, cum sit forma entitative superna­ sanctificantis nulla datur dispositio physica turalis, petit dispositiones etiam supernatuantecedens, ex qua resultet per sequelam rales entitative, quales sunt amor charitatis, naturalem, et quæ possit in hoc sensu voet contritio orta ex eodem amore : unde cari ultima : nam posito quocumque actu gratiam simpliciter antecedente, potest in­ dispositiones requisitæ ad gratiam sanctifi­ cantem excedunt tam secundum modum, fusio gratiæ impediri : quocirca sola dispo­ sitio concomitans el consequens potest ul­ quam secundum substantiam vires natura­ tima appellari. Et ideo absolute verificatur les crcatæ : et consequenter secandum neu­ solum illud agens posse propria virtute tram rationem queunt prædictis viribus producere ultimam dispositionem ad gra­ effici. Cæterum integritas naturalis est.na­ tiam, qui sua virtute valet gratiam efficere, turalis entitative, ut liquet terminis, et so­ quod soli Deo convenit, ut constat ex dictis. lum possessive gratiosa : quocirca nequit i!t«· Ad tertiam negamus minorem : quoniam petere pro dispositione actus entitative su' si loquamur de dispositionibus anteceden­ pernaturales. Nullus autem est actus natu­ tibus : nulla daretur, quæ physice, et ex ralis, qui consideratus divisim, et secundum natura rei connecteretur cum integritate na­ solam substantiam excedat facultatem li­ turali, eamque naturali sequela inferret : beri arbitrii, ut liquet ex dictis disput. sicut nec modo respectu gratiæ sanctificanpræced. fere per totam, et ideo posset homo tisdatur hujusmodi dispositio. Actus enim propriis viribus elicere actus disponentes cognitionis, et amoris Dei finis naturalis, ad integritatem naturalem, non ut dispo­ qui soli possent habere rationem disposi­ nentes, sed secundum substantiam acceptos. tionis antecedentis, considerati secundum Quia tamen prædicta integritas esset supra se, nullam connexionem, aut vim habent, viros humanas, non possent non dispositio­ ut physice inducant naturalem integrita­ nes pro illa requisitæ, quatenus tales eas­ tem. Si autem sermo sit de dispositionibus dem vires aliquomodo excedere : qui modus consequentibus, et concomitantibus, daren­ consisteret in peculiari perfectione, qua actus naturales ut orti a prædicta integri­ tur profecto aliquæ dispositiones physicæ tate gauderent : secundum quam rationem cum prædicta integritate connexae : et hu­ et virtutem hominis propriam excederent, jusmodi essent cognitio, et amor Dei finis et ad integritatem disponerent. Quod naturalis non quidem considerati secun­ potest declarari exemplo actus fidei, qui dam se, sed ut affecti quodam modo, quem ab ipsa integritate participarent : nam si­ est in genere cognitionis ultima dispo­ cut amor charitatis procedens a gratia sanc­ sitio concomitans, et consequens gratiam tificante disponit physice, et concomitansanctificantem : nam licet prædictus actus ter ad ipsam, ita amor peculiariter ortus i secundum suam speciem acceptus possit ab illa integritate ad eamdemmet dispone­ absque gratia sanctificante haberi, nec cum illa connectitur : tamen quatenus est ultima ret. Hinc tamen non concluditur, quod pos­ dispositio ad ipsam dicit peculiarem mo­ sit homo propriis viribus se disponere ad dum perfectionis, quem ab eadem gratia naturalem integritatem ; quandoquidem media charitate participat : ratione cujus non eliceret actus, quibus adeam dispone­ nequit fieri per solum habitum fidei, et im­ retur, nisi ut constitutus, et perfectus per portat specialem nexum cum ipsa gratia ipsam integritatem : sicut nec elicit dispo­ sitiones concomitantes gratiam, nisi ut 1 sanctificante, ad quam disponit. I ' — - -------- , I I i: I • I * I 5? I <■ z r · is i’ rz : » v r «b .j ·. •108 IIS. Ad quartam omittendo præmissas, negamus consequentiam : primo, quia lux solis, cum sit naturalis, solum petit ad sui communicationem conversionem natura­ lem, quam certum est non excedere vires hominis. Gratia autem, utpote supernatu­ ralis forma, petit in homine averso a Deo conversionem supernaturalem, quæ per vi­ res naturales haberi nequit, ut satis ex se constat. Secundo, et præcipue. quia conver­ sio ad solem non est proprie loquendo dis­ positio inducens lucem, sed solum quædam conditio, quæ debet præsupponi tam ad lu­ cem. quam ad ultimam dispositionem pro luce desideratam. Unde ex prædicto exem­ plo nec evincitur, quod agens impotens in­ ducere formam valeat suis viribus produ­ cere ultimam dispositionem ad illam; nec infertur, quod homo possit producere suis viribus conversionem ad Deum finem su­ pernaturalem, quæ pro infusione gratiæ requiritur : hæc quippe conversio non est sola conditio, sed est vera, et physica dis­ positio causons, et inferens in suo genere gratiam, ut dicemus Tractat, de Justificat, dispuf. 3, dub. 5. Nec tamen sequitur, quod D. Thom. minus recte adduxerit prædictum exemplum : quoniam Sanctus Doctor inten­ dit docere, quod sicut ad recipiendum lu­ cem a sole requiritur, quod homo ad solem se convertat ; ita ad hoc, quod homo par­ ticipet a Deo gratiam, desideratur, quod se convertat in Deum. Quæ est satis propria, et elegans similitudo, tenetque-in eo, pro quo adducitur. Cum hoc autem recte cohæret. quod conversio ad solem, et conversio ad Deum plurimum differant inter se : nam exemplum non tenet in omnibus, ut est vulgare proloquium. A-Jqnin- Ex quibus liquet ad quintam objectioum. nem : nam in reconciliatione facta inter homines tam submissio, qua offendens se sub­ jicit, et disponit ; quam remissio offcnsæ, qua offendens veterem amicitiam rescin­ dit,et novam amicitiam instaurat, sunt ejus­ dem ordinis : unde potest offendens ponere dispositionem, quantum estde se, sufficien­ tem, ut consequatur reconciliationem alte­ rius. Quia tamen prædicta dispositio non est physica, sed moralis : necessaria est alterius acceptatio, ut sortiatur effectum, pro quo exhibetur. Dispositio autem ultima ad gratiam sanctificantem debet esse ejus­ dem ordinis, et habere physicam connexio­ nem cura illa : unde cum homo nequeat suis viribus ponere aliquid ejusdem ordinis ΛάηηΐΓl33. -i DE NECESSITATE GRATI.E. DISP. Ill, DUB. V. cum gratia, et physico cum illa connexum; efficere. Et e converso si se habet ut mate­ sequitur, quod non possit se ultimo ad præria respectu gratiæ; necessuin est, quod dictam gratiam disponere. Quod magis secundum so consideratus se habeat etiam constabit § sequenti. ut materia respectu dispositionum. Ad sextam, et ultimam dicendum est,» Ad quod hoc ipso, quod homo se habeat per § IV. modum materiæ ad gratiam sanctifican­ tem; recte infertur, quod secundum sua Propugnatur eadem conclusio alio argu­ naturalia consideratus etiam se habeat per mento. modum materiæ respectu ultimæ disposi­ tionis ad gratiam. Nam cum non detur ali­ ι,π- 119. Secundum , et satis urgens fundaqua ultima dispositio necessario connexa I ^mentum noslræ sententiæ desumitur ex cum gralia, nisi illa quæ eandemmet comi­ I his, quæ in tota hac disputat, diximus, potatur, et consequitur, ut supra diximus, et lestque ad hanc formam reduci : quoniam alibi ex professo ostendemus : nequit homo, ultima dispositio ad gratiam consistit in ac­ ut praevenit ipsam gratiam, et secundum se tibus amoris Dei finis supernaturalis, et consideratus, prædictam dispositionem ef­ contritionis ortie ex eodem amore : sed homo ficere, sed est in potentia tam ad gratiam, nequit suis viribus efficere hujusmodi ac­ quam ad dispositionem. Cum quo tamen tus : ergo nequit se ultimo ad gratiam recte cohaeret, quod gratia semel adjutus in præparare. Major est certa : tum quia dispositiones active influat : atque ideo quod ita docent communiter Theologi : tum quia nulli alii actus aptius, et intimius ad gra­ non se habeat pure passive respectu ipsa­ tiam praeparant : ergo vel non datur ultima rum, licet comparatus, ut materia respectu dispositio ad gratiam, vel debet ejus ratio gratiæ. prædictis actibus convenire. Minor suade­ Immo vero (ne propriae sententiæ videa- Addifo tur : quia actus habentes objectum formale mur alligare communem doctrinam)quam­ supernaturale sunt supernaturales secun­ vis amor charitatis, aut contritio non oriren­ dum speciem, cxceduntque proinde vires tur a gratia sanctificante, ad quam dispo­ hominis naturales, ut late ostendemus dub. nunt : adhuc tamen confirmatio in suo 6. Sed amor Dei finis supernaturalis, et robore permaneret : nam qui habet pro­ contritio ab illo orta tendunt in objecta priam efficacitatem ad dispositionem ulti­ formaliter supernaturalia, ut satis ex se li­ mam antecedentem, influit etiam active in quet : ergo nequeunt elici ab homine suis formam : unde vel non se habet, utputa viribus relicto. materia respectu formæ, vel se habere ■. Λ- Confirmatur : quia ultima dispositio ad etiam debet ut materia respectu dispositio­ u;‘’· gratiam connectitur cum ea ex natura rei : nis antecedentis. Cum ergo certum sit, quod sed implicat, quod homo per vires natu ra­ homo se habeat ut materia respectu gratiæ les producat aliquid ex natura rei connexum sanctificantis; sequitur, quod secundum se cum gralia sanctificante : ergo homo per consideratus non habeat activitatem res­ proprias vires nequit ultimo ad gratiam pectu ultimæ dispositionis ad ipsam. Semel sanctificantem se præparare. Major consta­ autem elevatus per auxilium supernaturale bit ex dicendis Tractatu de justificat, disp. ♦ influit per modum causæ principalis in dis­ 3, dub. 1 et 5, et nunc potest breviler os­ positiones, non autem in gratiam : quia tendi: tum inductive in aliis formis, et dis­ virtus auxilii est sufficiens ad continendum positionibus ad formas naturales : nulla per modum virtutis proximæ, et adæquatæ quippe est ultima dispositio ad formam actus supernaturales, minime vero gratiam naturalem, quæ non nectatur ex natura sanctificantem. Agens vero, cui virtus ma cum ipsa forma : quia vel conse­ proxima pro dispositionibus ad gratiam est quitur sine nova actione ad formam, si­ propria, et connaturalis, etiam habet vir­ cut calor ut octo ad formam ignis; vel e tutem sufficientem ad ipsam gratiam, cum converso forma sequitur ad ipsam, sicut illa prior virtus non disponat ad gratiam, forma ignis calorem ut septem. Tum etiam nisi ut derivata*ab eo, qui potest gratiam quia id, quod ex natura sua non affert for­ producere, et ut subest illius intentioni. mam, non est, cur dicatur ultima dispositio Unde si homo propria virtute posset effi­ cdipsam; quandoquidem ea posita, potest cere dispositiones ad gratiam, posset etiam adhuc poni alia ultimior, et intimior dis­ saltem per aliam actionem ipsam gratiam efficere. 405 positio : ergo ut aliquid ultimo disponat ad gratiam, debet cum ea ex natura rei con­ necti. Minor autem probatur : quoniam quidquid homo per vires naturales produ­ cit, est entitative naturale : alias effectus excederet virtutem causae : sed id, quod est naturale, nequit ex naturasua connecti cum gratia sanctificante, quæ est forma nobilis­ sima supernaturalis, siquidem pertinet ad ordines longe diversos, et valde differant inter se, et supernaturalia sunt supra exi­ gentiam, et vim naturæ, ut salis ex se cons­ tat ·. ergo implicat, quod homo per vires naturales producat aliquid ex natura rei connexum cum gratia sanctificante. Et ideo quantumcumque illas exerat, nisi gratia adjutus gratiam sanctificantem non assequetur, juxta illud Bernardi in libro deD-B*rn. gratia et libero arbitrio : Conatus nostri et cassi sunt, si non adjuventur, et nulli, si non excitentur. Et Greg. hom. 9 in Ezech. .VosD. Greg. inquit, prxvenit, ut velimus; et volentes sub­ sequitur, ne inaniter velimus. 120. Huic argumento, et confirmationi Primm occurres primo ex doctrina Cajetani infra referendi negando, quod actus disponentes Catct· ad gratiam sanctificantem debeant fieri ex motivo supernatural!, vel habere connexio­ nem ex natura rei cum gratia. Satis enim * est, quod sint actus ordinis inferioris, ac­ ceptati tamen a Deo auctore supernatural! in ordine ad formam supernaturalis ordi­ nis. Quod declarari potest cum in 'natura­ libus, cum in supernaturalibus. In illis quidem : quia dispositiones corporeæ queunt devenire ad introductionem formæ spiri­ tualis, ut constat in generatione hominis. In his autem quia attritio entitative natu­ ralis potest esse ultima dispositio ad gra­ tiam collatam in Sacramento poenitentiae, ut docent Victoria, Cano, et Solus libro 2, victoria. I de natura et gratia capite 3. Cur ergo in justificatione facta extra sacramentum non poterunt actus pure naturales disponere ad gratiam sanctificantem , si in ordine ad hunc finem acceptentur a Deo. Cæterum hæc responsio nullatenus potest Confuiatur. suslineri : Primo, quia ut impius se dispo­ nat ad suam justificationem, requiritur gra­ tia excitans, et adjuvans : atqui extrinseca Dei acceptatio, nec excitat, nec adjuvat -, cum pure extrinseca sit, actusque suppo­ nat: ergo est insufficiens, ut homo dispona­ tur ad gratiam. Minor, et consequentia constant. Major autem habetur expresse in I Concilio Tridenlino sew. 6, cap. -1, his ver- 9* > :>l .'·F i >4 n * :··,λ· f·? *’w. « •110 ir < '/i DE NECESSITATE GRATIÆ. evinc. bis: « Declarat præterea ipsiusjustifiea- I turn vis acceptontur a Deo ; ergo doctrina TrW· « tionis exordium in adultis a Deo per illa Cajetani vim argumenti nostri non « Christum Jesum præveniente gratia su­ i evacuat. Cl mendum esse, hoc est ab ejus vocatione, Ad primum autem exemplum in contra-ε^ U qua nullis eorum existentibus meritis rium inductum respondemus dispositiones U vocantur, ut qui per peccata a Deo aversi ad animam rationalem, et ipsam animamfteia. a erant, per ejus excitantem, atque adju­ esse ejusdem ordinis naturalis. Quod autem « vantem gratiam ad convertendum se ad illæ sint corporea), et anima spiritualis, a suam ipsorum justificationem eidem gra­ nihil refert : sicut nec quod illæ sint acci- · (I tiæ libere assentiendo, et cooperando dis­ dentia, et hæc substantia. Quoniam licet a ponantur. » Secundo, quia ut homo se anima sit spiritualis entitative, est tamen præparet ad gratiam, indiget gratia inte­ corporea ut quo, et vera forma corporis : riori : sed externa acceptatio non est gratia I unde sicut petit uniri subjecto corporeo, et I interior, ut liquet ex terminis : ergo non per unionem corpoream, ita etiam postulat, sufficit, ut homo disponatur ad gratiam. quod accidentia ad ipsam præparantia, ac .Major probatur tum ex verbis nuper relatis determinantia subjectum corporea sint : Concilii Trident, quibus statim subjungit ; hæc quippe in virtute animæ rationalis ho­ Ita ut tangente Deo cor hominis per Spiritus minis generantis, cui in disponendo sub­ sancti illuminationem : quæ satis aperte si­ duntur, possunt materiam, et expurgare a gnificant gratiam internam. Tum etiam ex contrariis impedimentis, et trahere, ac si­ Angest SS. Patribus, ei præcipue ex August, epist. gillare ad receptionem animæ rationalis. 107, et lib. de prxdeslinat SS. cap. 19 el 20, Actus vero pure naturales non sunt ejusdem et lib. de gratia Christi cap. 2-1, ubi ait : ordinis cum gratia, nec habent aliquid in­ Legant ergo, et intelligent, intueantur, trinsecum, per quod ad eam peculiariter Iedina in præsenti, Arauxo ïtis mur de eo, quod Deus potest decernere, ut 3 p. q. 84, art. 1, dub. ultimo, num. Ί8. se habeat tanquam dispositio, vel potius ut Curiel ubi supra conci, ultima, et alii, quoss.iw conditio moralis ad infusionem graliæ ; sed refert N. a Jesu Maria tr. depœnit. cap. 5, de dispositionibus, quæ attentis naturis re­ dub. unico num. 17. Et ratio, aliis nunc re­ rum ad recipiendam gratiam desiderantur, lictis, est : quoniam dolor quatenus pars et præparant: at hæc posterior ratio nequit essentialis pœnitentiæ debet esse donum competere actibus pure naturalibus, quanDei, et Spiritus sancti impulsus, nt loquitur Concilium DISP. ΙΠ, DUB. V. Concilium Trid. sess. 14, cap. -4, et regulari τηλ por fidem, el includere propositum adim­ plendi præcepta nedum naturalia, sed etiam supernaturalia, et detestari peccata illis opposita : attritio autem pure naturalis id non habet : unde nequit deservire ad gra­ tia·, communicationem, nec ad sacramenti valorem. ton 121. Respondebis secundo cum Scoto et sîax Gabriele infra referendis, quod ut homo se ωΓΛ1 disponat ad gratiam sanctificantem per aliquid ordinis supernaturalis,et connexam cum gratia ; sufficit, quod actus entitative naturales eleventur per quemdam modum intrinsecum ordinis supernaturalis, ad quem gratia excitans et adjuvans per se concurrant, quin opus sit elicere actus su­ pernaturales entit itive : nam actus præ­ dicto modo elevati, et tendunt in finem supernaluralem, et possunt cum gratia sanc­ tificante connecti. FrKiir Hæc tamen solutio potest efficaciter refelli : tum quia jam admittit esse necessarium modum supernaturalem intrinsece afficien­ tem actus humanos, ut ii valeant ad gratiam disponere : sed homo nequit propriis viri­ bus prædictum modum producere ; cum ad eum requiratur gratia excitans, et adjuvans, ut hæc solutio negare non audet : ergo homo non valet propriis viribus se ad gra­ tiam sanctificantem disponere. Patet conse­ quentia : quia ut se disponere posset, debe­ bat influere suis viribus in actus non ma­ terialiter acceptos, sed quatenus important modum elevationis, ratione cujus habent ad gratiam conducere. Tum etiam quia dis­ positiones ultimæ ad alias formas entitative acceptæ sunt ejusdem ordinis cum ipsis, ut inductive potest ostendi : ergo idem dicen­ dum est de ultima dispositione ad gratiam sanctificantem : cum non possit assignari rationabilis causa differentia). Tum prætercaquia actus ultimo disponentes ad gra­ tiam sanctificantem regulantur, ut dirigun­ tur per lumen fidei infusæ : hæc quippe proponit objectum et finem, in quæ tendit homo se ad justificationem præparans : sed actus, qui regulantur per fidem infusam, sunt in sua specie supernaturales; cum ten­ dant in supernaturale objectum per fidem acceptum, et propositum : ergo sunt super­ naturales nedum quoad modum, sed etiam quoad entitatem. Tum denique quia actus secundum illam rationem debet esse su­ pernaturalis, secundum quam disponit ad gratiam, et conneclitur cum ea : sed actus 411 disponentes ultimo ad gratiam habent ad eam conducere non ratione hujusmodi su­ peradditi, sed per suam speciem, et entita­ tem ; siquidem si semel sunt in sua specie naturales, nequit explicari in quo consistat ille modus supernatural! latis, ratione cu­ jus conducunt, ut late ostendimus dubio 2, numero 30 ; ergo actus ultimo disponentes ad gratiam sunt supernaturales quoad substantiam, et connectuntur cum illa. 122. Sed objicies primo: quia non ma-WuR'itur gis requiritur, ut aliquid disponat ad for- pfim0‘ mam supernaturalem, quam ut eam me­ reatur de condigno : sed homo per actus entitative naturales, et elevatos per quon­ dam modum derivatum acharitate, illisque impressum potest mereri de condigno ali­ quam formam supernaturalem videlicet beatitudinem, et gratiæ augmentum, ut docent communiter Theologi in Tract, de Merito : ergo pariter per actus entitative naturales elevatos per aliquem supernatu­ ralem modum poterit se disponere ad gra­ tiam sanctificantem. Consequentia videtur legitima. Major autem suadetur : quoniam meritum de condigno habet æqualitatem cum præmio : dispositio autem, quæcumque sit, est inferior respectu formæ, ad quam disponit : ergo non magis requiritur ad disponendum, quam ad merendum ali­ quam formam. Respondetur rationem meriti respectu Sàüsfit 1 · · · ob ec· beatitudinis supernaturalis repenn prima- tfoni. rio in actibus charitatis ; in aliis vero acti­ bus, et præcipue in naturalibus, solum reperiri secundario, quatenus fiunt ex impe­ rio charitatis, et participant ordinem ad finem ultimum, ut docet D. Thom. infra D.Tho. quxst. 114, art. 4, et ibidem ostendemus disp. 4, dub. 1. Quo etiam pacto possemus concedere, quod aliqui actus entitative na­ turales queunt ad gratiam disponere, si participent aliquem modum intrinsecum derivatum ab ultima dispositione ad gra­ tiam, quæ sit supernaturalis entitative, nempe ab actu charitatis, aut contritionis, formaliter, vel virtualiler concurrente : quem dicendi modum non reprobavimus in Tract, de peccatis disp. 20, a num. 34. Cæterum sicut impossibile est, quod ratio meriti præmii supernaturalis inveniatur in actibus naturalibus, nisi supponant charitatem, et fiant ex imperio illius : ita impossi­ bile est, quod actus naturales disponant saltem ultimo ad gratiam, nisi formaliter, aut virtualiter supponant actus charitatis» * • * I Y 412 DE NECESSITATE GRATI.E. DISP. HI, DUB. V. b: on. I vel contritionis, quibus propria ratio ul­ timae dispositionis ad gratiam convenit per se primo. Et ideo licet admittamus posse actus entitative naturales disponere ad gra­ tiam sanctificantem ; fateri tamen oportet, quod requirantur alii actus supernaturales entitative, in quibus ratio ultimæ disposi­ tionis ad gratiam per se primo reperiatur, ac proinde illis sublatis non posset ratio dispositionis in actibus naturalibusreperiri. Porro prædicti actus naturales in eo eventu non disponerent ratione suæ entitatis præcisivo sumptæ. quo pacto naturali hominis virtuti respondent ;se i quatenus elevaren­ tur per supernaturalem modum vires ho­ minis excedentem. Unde semper recurren­ dum est ad gratiam supernaturalis auxilii : quod sufficit ad veritatem nostræ asser­ tionis. Différer.· Adde inter dispositionem, et meritum re3Pcctu formæ supernaturalis posse desitiouctn gnari rationabilem differentiam : nam meClitunn ritum non connectilur physice cum præmio. sed tantum moraliter. et supposita ordina­ tione, atque acceptatione præmianlis. Et idcirco actus naturales dignificati per mo­ dum supernaturalem derivatum,et impres­ sum a charitate possunt mereri supernatu­ rale præmium : quia licet physice non adæquent perfectionem istius ; moraliter tamen, sive in aestimatione prudentum va­ lent ei æquivalere : sicut aurum, quod physice loquendo est minoris perfectionis, quam equus ; potest esse ejusdem valoris in æstimatione morali. Cæterum dispositio ultima ad aliquam formam connectilur per se, et ex natura rei cum ipsa : quamobrem entitative sumpta debet esse ejusdem ordi­ nis, quamvis inferioris dignitatis. Unde cum actus entitative naturales tametsi ele­ vati per aliquem supernaturalem modum non sint, proprie loquendo, ejusdem ordi­ nis cum gratia sanctificante ; idcirco ne­ queunt habere rationem rigorosæ disposi­ tionis ultimæ ad eandem gratiam ; sed tantum moraliter, et supposito aliquo actu entitative. supernaturali, cui ratio ultimæ dispositionis proprie, et per se primo con­ veniat, ut nuper diximus. objicitur 1’23. Objicies secundo : nam disposiliosccundo.nG3 se tenent ex parte subjecti recipientis formam : sed ut subjectum recipiat for­ mam supernaturalem. non est necessarium, quod sit supernaturale secundum entitatom. sed satis est, quod recipiat prædictam formam secundum potentiam obedientia- lem, ul constat in anima respectugratiæ: ergo ut dispositiones præparent adformam supernaturalem, non requiritur, quod sint supernaturales entitative ; sed sufficiet, quod secundum potentiam obedientialem ad prædictam formam disponant : id quippe postulare videtur proportio, quæ inter sub­ jectum, et dispositiones invenitur. Respondetur negando consequentiam : ol ratio disparitalis est, quod ut subjectum^* recipiat aliquam formam, satis est habere capacitatem passivam ad eam recipiendam; quamvis non habeat in actu esse intra or­ dinem proprium formæ, ut constat tum in materia prima recipiente formam substan­ tialem, tum in substantia completa reci­ piente formam artis. Dispositio autem ul­ tima ad formam tollit indifferentiam pas­ sivam subjecti illud trahendo, et sigillando, ut prædictam formam recipiat : unde nequit habere eam indifferentiam, ac potenlialitatom obedientialem, quam habet subjec­ tum : alias non valeret illud determinare, et ad exigentiam determinatæ formæ redu­ cere. Et hinc provenit, quod licet insub­ jecto recipiente gratiam sufficiat entitas naturalis cum potentia obediealiali ad esse supernaturale, tamen dispositio ultima ad prædictam gratiam debeat habere esse su­ pernaturale subjective, et entitative : quia videlicet per seipsam determinat subjec­ tum ad receptionem formæsupernaturalis: quod minime præstaret, si esset naturalis in sua entitate : tunc quippe potius ad na­ turalem formam disponeret. Accedit, quod subjectum non dicit ordinem positivum, et determinatum ad formam supernaturalem, sed meram non repugnantiam ad eam re­ cipiendam : unde nullam supernaturalitem ex vi hujusmodi se habendi contrahit inseipso. Ultima vero dispositio ad formam supernaturalem importat ordinem positi­ vum determinatum, et immediatum ad ipsam : et cum talis respectus nequeat non a termino sic inspecto speciem propriam mutuari : idcirco prædicta dispositio debet supernaturalis evadere, et ad formæ ordi­ nem actu, et intrinsece pertinere. 413 £<.!·> this, et alii eorum sequaces asserentes posse dispositione. Quod vero hæc exhibenda sit ών.' hominem propriis viribus sufficienter se solius liberi arbitrii facultate, minime os­ ta* disponere ad gratiam sanctificantem (quam tendunt, sed potius oppositum constat ex i.·1’elagianos admisissse ostendimus disp. 1, aliis testimoniis sacræScripturæ,quæsupra cap. ·>»§<■,) qui eo vires hominis efferebant, adduximus. Quo pacto componit Concilium Cone. Trid. ut assererent posse elicere quosdam actus, Trident, prædicta testimonia, quæ alias ad quos gratia sanctificans vel naturali se­ videntur inter te dissidere : namw. 6, quela, vel per modum premit infallibiliter cap. G, postquam docuit esse necessariam sequeretur, ut vidimus disp. cit. num. 149, pro justificatione et liberam cooperationem et salis aperte constat ex D. August, lib. 4, hominis, et divinam gratiam, quæ hanc contra duas epist. Pelagian, cap. G, post operationem praeveniat, statim addit : Unde medium et lib. 1 de gratia Christi cap. 22 in sacris literis, cum dicitur : Convertimini et 23, et pluribus aliis testimoniis, quæ ad me, et ego convertar ad vos, Zach. 1, li­ congerit Vega opuscul. de .Justificat, q. 6, et bertatis nostræ admonemur : cum responde­ eandem errorem docuisse Philippum Memus : Converte nos Domine ad te, et conver­ lanctou testantur Labat disp. 1 de necessitate temur. Thren. 5, Dei nos gratia przveniri gratis dub. 4. § 1 ,et Prateolus in elencho hxconfitemur. resum verbo Melanclonici hxresi 1. Et quod 125. His ergo testimoniis relictis, et aliis Secun­ dam momirum est, nonnulli ex Scholasticis antiquis quorumdam sanctorum Patrum, quæ ean-îÎvnmab hanc partem, ut videtur, amplexati sunt, dem expositionem admittunt, probaturau£^,ri* ^ Durandus in 2, dist. 28, q. 5, Scotus ibidem primo, et difficilius prædicta sententia ex d Tbo. quæst. 1, et in 3, dist. 23, q. 1, et in 4, dist. D. Thom. in 2, dist. 28. qu. 1, art. 4, ubi pjho. &kd. l^, ?· Almaynus tract. 2 Moral, cap. 8 aperte videtur ei suffragari : nam proposita v jï. et 9, Gabriel cum Ochamo, et Alensi in 2, difficultate, quam hic versamus, relalisque dist. 28, q. 1, art. 2, conclus. 1, et in 3, dist. aliorum sententiis, sic concludit : « Et ideo 27, qu. 1, art. 3, dub. 2, ubi docet dilectio­ a aliis consentiendo dicimus, quod ad gra­ nem Dei habitam viribus naturæ esse ulti­ a tiam gratum facientem habendam ex solo mam, etsufficientissimam dispositionem ad « libero arbitrio potest se homo præpagratiam, et non requiri aliam majorem. A a rare : faciendo enim, quod est in se, gra­ ûjmqua doctrina non penitus recedit Cajet. « tiam a Deo consequitur : hoc autem solum opusc.de Contritione qu. 1, addit tamen « in nobis est, quod in potestate liberi ar­ esse necessariam extrinsecam acceptatio­ a bitrii constitutum est. » Et in solutione nem Dei, ut actus naturales queant suffi­ ad 3, loquens de Pauli conversione inquit : cienter ad gratiam præparare. Videantur « Cum se ad gratiam praeparavit gratiam Curiel, Lorca, et Arauxo locis supra citatis, « consecutus est : non tamen oportet, quod et Montes, disp. 32, q. 3, nu. 57, ubi præ« antequam gratiam gratum facientem acdiclos Doctores contendunt vindicare a sen­ . « ceperit, sibi aliquod lumen gratiæ gratis sura, qua Ecclesia in Delagianos animad­ « datæ infusum fuerit. » Quod etiam docet vertit. Videatur etiam Sosa in 1, difficult. in eodem libro, dist. 5, quæst. 2, art. 1. 3.§2el3, ubi in sensu legitimo et catho­ Confirmatur primo ex eodem S. Doctore Confirlico suum Scotum interpretatur. in 1, dist. 41, quæst. I, art. 3, ubi ait : Opus'^Sem' Suadebant Pelagian: hanc sententiam bonum prxcedens gratiam non est causa me- D-T!wquibusdam testimoniis sacræ Scripturæ, in ritoria ejus, sed solum dispositio quædam. quibus dispositio ad gratiam videtur attribui Ubi loquitur de actu elicito solius viribus nongratiæ, sed libero arbitrio, qualia sunt : naturæ : qui enim elicitur virtute alicujus tnt,. Hominis est præparare animam.Proverb. 1G. auxilii, potest gratiam, saltem de congruo E^a Prr^rate corda vestra Domino. 1, Reg. 7. promereri. Actus igitur factus absque omni Prrparate in occursum Dei Israël. Amos 4. gratia potest ad gratiam disponere. K.?. Prxparalionem cordis eorum audivit auris Confirmatur secundo : nam in i, dist. 17, D.Tbo. tua. Psal. 19. Convertimini ad me, et ego qu. 1, art. 2, quæstiunc. 2 ad 4, inquit : fréter. Deus potest esse in intentione ejus etiam, qui L concertar ad vos. Zach. 1. Pini· fidem non habet, per generalem, vel natura­ His tamen facile est occurrere : solum ttr. lem cognitionem, quam de Deo habet. Unde enim suadent id, quod supra disp. I, c. 3, etiam ille, qui fidem non habet, potest se ad §2, et in hac disp. n. 99, adversus Luthefidem habendam præparare, et ad gratiam si rum supposuimus, nempe gratiam infundi secundum suam cognitionem peccatum sibi adultis dependenter ab eorum voluntaria I Refertur oppctila sententia, et illius funda­ ment a ab auctoritate eliduntur. 124. Contrariam sententiam propugna­ runt in primis Pelagius. Julianus, CalestiiiSf Λ j 414 DE NECESSITATE GRATI.E. displiceat, et in Deum affectus ejus feratur. Cum ergo prædicta cognitio sit naturalis; sequitur, quod homo actibus propriis, et naturalibus valeat se ad gratiam dispo­ nere. D.Tbo. Confirmatur tertio : nam quxst. 11, de terit. ari. 10 ad 5, ait : Laco omnium, qu.T natura aliis animalibus providit, data est homini ratio, per quam rt necessaria hujus tit.v sibi parare polest, et disponere se ad re­ cipienda auxilia divinitus futur.r uitx. Sed ratio, quam homo accepit est virtus natu­ ralis : ergo per hanc potest se disponere ad gratiam. D.Tito. Confirmatur quarto : nam quodl. 1, art.8 ad 2, hæc habet : Dicendum, quod naturali dilecti' ne, qua Deus super omnia naturaliter diligitur, potest aliquis magis, et minus uti : et quando in summo fuerit, tunc est summa praeparatio ad gratiam habendam. Quid ex­ pressius in favorem hujus sententiæ diei potuit ? oncrui:- 12’5. His auctoritatibus convincuntur alii^nsio. iu*· ut respondeant D. Thom. in prædictis locis se accommodasse oppositæ sententiæ, quæ tunc temporis communior erat : postea vero re maturius inspecta, illam revocasse in locis, quæ pro nostra conclusione citaviCajctan. mus. Ita Cajet, in hoc art. § Nec obstat (cor­ rigens etiam ipse, quæ docuerat opusc. de Lwq. Contrit.) Lorca, Arauxo, et alii plures in præsenti. Richardus Taper art. 3, contra Driedo. Luthcrum pag. 220. Driedo de Concordia liberi arbitrii fol. 56, et alii. ntjiei- Sed, ut verum dicamus, hæc solutio,licet TpUcrel communis sit, nobis tamen nunter. quam potuit arridere.Primo, quia falso sup­ ponit contrariam sententiam fuisse tempo-' ribus D. Thom. magis communem, cum oppositum constet ex Alberto, Bonavent. Henrico, et ipso D. Thom. supra n. 105. Secundo,quia credere non possumus D. Th. unquam sensisse, quod homo possit suis viribus ponere ultimam dispositionem ad gratiam sanctificantem; cum hic dicendi modus sit aperte contrarius Scripturae, Conciliis, et Patribus, et manifeste rationi ut constat ex supra dictis. Tertio,quia cum S. Doctor suam opinionem retractat, solet id expresse advertere his, aut similibus verbis : Quamvis olim docuerim oppositum : quod tamen non facit in præsenti. Quarto, et præcipue, quia in eisdem fere locis, quæ nobis opponuntur docet D.Thom. nostram, et communem sententiam : unde incredibile est, quod pariter doceat opposi­ disp. m, di;b. v. tum : nisi velimus ipsum contrnrietati?, ol •W luit Cajet, ubi supra; sic enim habet : Nec inconsequentias in eisdem testimoniis ar­ obstat, quod S. Thom. dicta sua in 2 sentent guere ; quod vel in diversis non admittimus. ad meliorem sensum in 1, 2, reduxit decla­ Antecedens ostenditur : nam quodl.\,ari.Ί, rando, et addendo, etc. Aliam ergo rationem qui immediate praecedit art. 8, ex quo de­ interpretandi prædicta testimonia venari sumitur auctoritas nobis opposita, aperte oportet, quam haud arduum erit invenire, docet communem sententiam dicens, «quod si unumquodque in particulari expende­ « ad errorem Pelagianorumpertinetdicere, mus. « quod homo possit se ad gratiam præpaups· 127. Ad primum dicendum est D. Thom. . formam supernaturalem, cum inter illa indisponere ad gratiam. Verumtamen nec quidem aptitude non potest inlelligi secundum extrema inveniatur distantia infinita ; non hoc potest praestare per longum tempus : potentiam passivam naturalem, quæ non se autem inter hæc : at sic est, quod ex parte quia viribus propriis nequit se ita gerere, extendit ad id, quod transcendit ordinem humanitatis reperiebatur sumina congru iut novum peccatum in longo tempore non naturalem, quem transcendit unio personalis tas, ut assumeretur a Verbo, ut resolvit committat, ut diximus disp. prxced. dub. 5. creaturx ad Deum. ffl». D. Thom. 3 part, quxst. 4, art. 1, quæ conAd secundam probationem respondemus Per quæ patet ad secandam probationem: gruitas non potuit non esse dispositio ad idem auxilium requiri in eo, qui exercet nam Deus non communicavit Angelis gra­ unionem hypostaticam : ergo ea, quæ sunt plura opera moraliter bona, ac ineo, qui tiam juxta tantitatem (ut sic dicamus) ali­ naturalia queunt ad supernaturalem for­ efficit pauciora, si loquamur de auxilio re­ cujus actus naturalis, sed juxta intensionem mam’ ultimo disponere. Secundo, quia Deus quisito ad ultimam dispositionem : quia actus charitatis, qua se in Deum finem impertitus est Angelis gratiam juxta capa­ hæc est eadem in utroque, nempe conver­ supernaturalem converterunt : iste quippe citatem, et perfectionem suæ naturæ, ut sio ad Deum finem ultimum supernatura­ amor fuit ultima dispositio, qua gratiam docet idem D. Thom. 1 part, quxst. 62, lem. Si vero sermo sit de dispositionibus consecuti sunt, et cui gratiæ intensio imme­ art. 6; hoc autem non contingeret, si natu­ remotis, et emollientibus cor, et attenda­ diate commensurataest. Placuit autem Deo ralia non disponerent ad formam superna­ mus ad modum communem, et suavem omnino gratis, et misericorditer conferre turalem : ergo ita asserendum est. Quod conversionem ; fatemur plura gratiæ auxi­ Angelis gratiam, et auxilia, quibus dispo­ M25.aperte tradi videtur in illa parabola Matth. lia desiderari ad conversionem illius, qui nerentur ad consequendum gratiam in gra­ 20, in qua paterfamilias uni dedit quinque per innumera peccata est velati obfirmatalenta, alii vero duo, alii autem unum, uni­ dibus commensuratis ad eorum perfectio­ tus in malo, quam in eo, qui opera mo­ nem naturalem ; ita ut ille majori gratia cuique secundum propriam virtutem. Per raliter bona exercet. Hoc autem non pro­ gauderet, qui perfectioris esset naturæ : non quod significatur Deum distribuere talenta venit ex eo, quod aliquis eorum habeat quia hæc illam commensurationem exige­ gratiæsecundum virtutem naturalem unius­ ullam dispositionem ad gratiam ; sed ret ; sed quia Deus pro libertate sua voluit cujusque : hæc igitur valet ad gratiam dis­ ex eo, quod unus sit magis indispositus, illam observare. Videatur Cajelan. 2, 2, ponere. quam alius, et hic habeat pauciora impedi­ quxst. 24, art. 3, § In responsione ad 3, ubi Eesjo!· Respondetur negando antecedens. Ad so. menta. Sicut si darentur duo subjecta, quo­ s0' cujus primam probationem dicendum est, I optime observat dignitatem naturalem An­ rum unum esset frigidum ut duo, alterum gelorum non esse vere causam quantifiquod congruitas inventa in humanitate, ut vero ut sex, neutrum tamen haberet ullum candi gratiam illis communicatam : sed ad assumeretur a Verbo, non consistebat in gradum caloris ; unum quidem esset minus summum quamdam occasionem : nam ex aliquo positive determinante ad unionem dispositum ad formam ignis, quam aliud : inæqualitate perfectionum naturalium occahypostaticam, sed in pura potentia sibi, et et nihilominus nec unum, nec aliud esset sionalur, ut Spiritus sanctus omninogralis aliis creaturis communi. Fuit autem con­ positive dispositum ad prædictam formam voluerit Angelos in supernaturalibus progruentius cæteris paribus, assumere prius habendam : hæc quippe positiva dispositio portionabiliter digmficare. Nec oppositum naturam humanam, quam aliam ob ea, non consistit in carentia frigiditatis, sed in significatur in illa parabola patrisfamilias m. quæ tradit D. Thom. loco citato his verbis : positione caloris. Et quemadmodum ex eo, Qux quidem congruentia attenditur secundum I distribuentis servis talenta juxta uniuscu­ quod requiratur major virtus ad disponen­ jusque virtutem ; quia, ut inquit D. Thom. DTh0_ duoin humana natura, scilicet secundum ejus dum frigidum ut sex ad formam ignis,quam dignitatem, et necessitatem. Secundum digni­ loco nuper citato in respons. ad 1 : Virtus frigidum ut duo ; minime sequitur, quod tatem quidem, quia humana natura, in quan­ secundum quam sua dona Deus dat uni­ istud habeat aliquam dispositionem positi­ cuique, est dispositio, vel prxparatio prxeetum est rationalis, et intellectualis, nata est vam respectu prædictæ formæ : ita ex eo, attingere aliqualiter ipsum verbum per opera­ dens, sive conatus gratiam accipientis. Sed quod sit necessaria copiosior gratia ad con­ hanc etiam dispositionem, vel conatus prxtionem, cognoscendo scilicet, et amando ipsum. versionem maximi peccatoris, quam ad venil Spiritus sanctus movens mentem homi­ Secundum necessitatem autem, quia indige­ conversionem minoris, neutiquam infertur, nis vel plus, vel minus secundum suam volun­ bat reparatione ; cum subjaceret originali quod iste habeat ullam dispositionem ad tatem, etc. Quod autem dicitur (inquit idem peccato. Hxc autem duo soli humanæ naturæ gratiam, sed tantum quod sit minus indis­ S. Doctor de Charitate, art. 7 ad 9 : Dedit mnveniunt: nam naturx irrationali deest con­ positus ad eam habendam. unicuique secundum propriam virtutem, non gruitas dignitatis : naturx autem Angelicx 131. Quarto arguitur : quia non repudeest congruitas prædictæ necessitatis. Cum est referendum tantum ad virtutem naturx: gnat, quod ea, quæ sunt ordinis naturalis,^*, erroneum est enim dicere, quod dona gratiæ, ergo ex his duobus reparationis necessitas disponant ultimo ad formam supernatura­ et glorix dentur secundum mensuram natu­ non sit ulla ratio positiva, dignitas autem lem : ergo non repugnat, quod homo suis ralium : sed intelligenda est virtus, qux est consistat in sola aptitudine obedientiali, viribus efficiat aliqua opera naturalia, per etiam per gratiam. Quod magis constabit ex non quidem proxima, sed tantum radicati quæ ad gratiam sufficienter præparetur. his, quæ stalim dicemus. ad videndum Deum ; plane infertur prae­ Consequentia videtur nota. Antecedens dictam congruitatem non esse dispositio­ autem probatur. Primo, quia major distan­ nem ad unionem hypostaticam : ac proinde tia invenitur inter humanitatem et Ver­ nec naturalia disponere ad formam superbum DE NECESSITATE GRATEE. 420 DUBIUM VL ralis. Hanc conclusionem docent Concilia, Patres, et Theologi, quorum testimonia Utrum homo per proprias vires valeat con­ supra dedimus dub. pr.cced. a num. 100, sequi gratiam auxiliantem, et sedisponere ut ea introspicienti constabit, quæ proinde saltem remote ad sanctificantem. iterum non adducimus. Et quamvis posse­ mus alia plura expendere ; ea tamen sin­ 132. Supposito, quod homo nequeat suis gillatim non referimus, ut sequenti discur­ viribus ad gratiam sanctificantem ultimo se sui illa comnodius inseramus : sic enim disponere, ut ostendimus dubio proce­ eorum intelligentia magis nobis illucescet, denti, videndum superest, an saltem valeat et robur firmius premet Adversarios. ad eam consequendam se remote præpaProbatur ergo conclusio sequenti ratione rk» rare. Et proculdubio poterit, si habeat vires desumpta ex D. August, lib. de prxdesl. sufficientes ad consequendum auxilia neces­ Sanet, cap. 3, et alibi sæpe : quoniam si 1«. saria, ut eliciat actus, quibus incipit con­ homo posset per vires naturales oblinere verti, trahiturque ad exercitium perfectio­ auxilium gratiæ ; sequeretur prædictum rum motuum, utputa contritionis et amoris auxilium non esse gratiam : consequens per quos ultimo disponitur, et infallibiliter [ implicat contradictionem, et destruit id, gratiam sanctificantem assequitur. Unde in quod supponitur, videlicet prædictum auxiidem redit posse efficere dispositionem re­ ; lium esse graliam specialem : ergo homo motam ad gratiam habitualem, et posse nequit suis viribus consequi hujusmodi consequi gratiam actualem, sive auxilian­ : auxilium. Sequela ostenditur : quia gratia tem : et idcirco una erit decisio utriusque proprie dicta, maxime Theologica, et superdifficultatis ; quam tamen claritatis causa ί naturalis, de qua loquimur in præsenti, specialiter primæ gratiæ auxilianti stude- j excedit naturæ facultatem, ct exigentiam, runrum bimus applicare. Consulto autem titulus in- i ut observavimus disp. 1, cap. 1 ; sed id, quod <ïuirit’ an l'a^eat consequi, etc. quia praisens potest obtineri viribus naturæ, hujus facul­ difficultas non alligatur modocon.-ecutionis, tatem, et exigentiam non excedit, ut liquet an scilicet sit per modum dispositionis, aut ex terminis : ergo si homo potest viribus meriti, sive occasionis, vel proportionis, naturalibus consequi auxilium gratiæ; se­ unde moveatur Deus ad conferendam gra­ quitur hujusmodi auxilium non esse gra­ tiam : sed generaliter investigat, an possit tiam. Cujus rationis vim expressit Aposl. homo suis viribus infallibiliter consequi ad Roman, cap. 11, illis verbis : Si autem^itiauxilia gratiæ actualis, et præcipue pri- j gratia, jam non ex operibus : alioquigratia IL mum ; quidquid sit de modo ea consequendi. jam non esset gratia. Et ad Ephes. 2: Gratisa>JEjt Procedit tamen absolute, et attentis naturis j eslissalvati per fidem, et hoc non ex vobis: rerum ; non vero ex suppositione acciden­ Dei enim donum est. Quibus aperte signifi­ tali alicujus legis, aut pacti Dei cum homi- i catur minime cohærere, quod aliquid obti­ nibus : de hoc enim pacto seorsim tracta­ neatur operibus naturæ, et sit specialis bimus dubio sequenti. Et quamvis hanc gratia, vel quod causetur ex nobis, et done­ difficultatem magna ex parte jam discusse­ tur specialiter a Deo. rimus Tract. 5, disp. 10, dub. 1, non potui­ 13-1. Vim hujus argumenti multifariam mus non illam iterum revocare ad examen: contendunt infringere Adversarii. Naming tum quia hic propriam sedem habet, nec primis Pelagiani (qui, ut vidimus disp. 1, valet ab antecedentibus, ct subsequentibus cap. 4, § 4, prædictum auxilium ut con­ dubiis rescindi, quin dicendi ordo extur­ gruum saltem ad facilius consequendam I betur : tum quia supersunt adhuc non salutem admiserunt) partim negabant, pauca, quæ postulant novam limam. partim concedebant sequelam diversi­ mode intellectam. Autumabant enim præ­ dictum auxilium non habere rationem § i. gratiæ, si comparetur ad opera moraliter Statuitur conclusio, et firmatur przcipuo bona, quibus illud homo consequitur : de­ fundamento. bitum quippe esse ex justitia credebant, ut Deus sua gratia præsto esset ad adjuvandum Vcra 133. Dicendum est hominem per solas eum, qui vires naturales ad operandum I H-ntea- vires naturales non posse ullo modo conserecte exerceret. Quia tamen tota natura cum lia’ qui primum auxilium gratiæ supernatu- I omnibus suis facultatibus nullo præeunte titulo J DISP. Ill, DUB. VI. titulo creata est a Deo, idcirco existimabant prædictam naturam habere rationem gra! tiæ : atque ideo sibi videbantur salvare, quod auxilia obtenta viribus naluræ adhuc j conditionem gratiæ servarent. Unde infe­ rebant collationem prædicti auxilii habere j rationem misericordiæ, et justiliæ juxta j ftÿ*. illud Psalm. 21 : Universx vi:c Domini misericordia, ct veritas. Misericordiæ quidem, quia habetur per gratiam, seu naturam gra­ tis a Deo productam ; justiliæ vero, quia debetur operibus. Quam Pelagii doctrinam refert August, lib. de hxresibus, hxresi 88, his verbis : Illam vero gratiam Dei, sine qua nihil boni possumus facere, non esse dicunt, ; nisi in libero arbitrio, quod nullis suis prxee; dentibus meritis, ab illo accipit nostra natura. ϊικ. Idemque aperte tuetur Marcus Heremita (de Ηλ’· quo disp. cit. cap. 5, num. 207) in lib. de paradiso, ubi ait : Jubet Deus, ut homo in prinus cognoscat, et cum cognovit, amet, ct I voluntatem depromat. Ut autem aliquod opus perficiat, gratia Domini largitur volenti, et credenti. Quare voluntas hominis est velut auxilium a natura insitum, qua absente ne Deus quidem quidquam operatur. cetai- Hoc tamen hæreticorum effugium præltr' eluditur ratione superius facta : tum quia licet natura fuerit gratis producta a Deo, hoc est, nullo præveniente titulo, et hac de causa possit utcumque gratia appellari ; tamen ea, quæ supponunt naturam, illiusque facultatem non excedunt, ex hoc ipso amittunt rationem gratiæ ; cum debeantur titulo connaturalitatis : qua ratione polentiæ naturales, et actus ab eis dimanantes a con­ ceptu gratiæ excluduntur : si ergo primum auxilium gratiæ non superat facultatem naluræ humanæ, sed potest illius viribus comparari ; sequitur, quod nequeat pro­ priam rationem gratiæ sortiri. Tum etiam quia licet auxilium collatum naturæ ad exercendam opera sibi connaturalia sit debitum ipsi naturæ, proindeque non va­ leat habere rationem gratiæ nisi impro­ priissime ; tamen auxilium, de quo in præsenti agimus communicatur naturæ ad opera, quæ ipsius facultatem excedunt, ut puta ad credendum, et sperandum, sicut oportet, ut modo ex dictis dub. 4, a num. 86, supponimus contra Pelagium : sed hu­ jusmodi auxilium excedit simpliciter natu­ ram, sicut et opera, pro quibus datur : ergo est gratia, non quia habeatur per naturam gratis a Deo productam ; sed quia superat illius vires, el exigentiam. In qua accep- 421 tione divinæ litteræ utuntur gratiæ voca­ bulo, ut observat August, epist. 105 his ver­ bis : « Illam vero gratiam , qua creati « sumus homines, etiamsi ita appellandam α non immerito intelligimus : mirum est « tamen, si ita appellatam in ullis legiti« mis, propheticis, Evangelicis, Apostoli« cisque litteris legimus. » Tum præterca quia juxta expositionem Pelagianorum eva­ cuatur efficacia, et tota energia illius con­ secutionis Apostoli : Si gratia, jam non ex operibus, et illius : Hoc non ex vobis, Dei enim donum est : quandoquidem Pelagiani componunt esse aliquid gratiam, et dari propter opera facta ; provenire ex nobis, et esse speciale Dei beneficium : hoc autem directe contradicit Pauli intentioni, ut li­ quet ex ipso textu. Tum denique quia opera naturalia inæqualia sunt in perfectione, et valore auxilio supernaturali promoventi hominem ad æternam felicitatem, quæ in possessione summi boni omnem nataram superexcedentis consistit : ergo homo per opera naturalia nequit prædictum auxilium reddere sibi debitum ex justitia: hæc quippe postulat æqualitatem meriti ad præmium. Quomodo autem in omni opere Dei inve­ niatur justitia, infra exponemus num. 147. I35.Secundo occurrunt nostræ rationi Se-seaiipemipelagiani negando sequelam : quia existi- ^“0^mant, quod licet nostris operibus possimus Siam, consequi auxilium gratiæ, adhuc istius ra­ tio servetur indemnis : nam opera nostra ita reddunt sibi certam misericordiam di­ vinam, quod huic plurimum cedant in per­ fectione, et valore : unde non tam dicun­ tur illam promereri, quam occasionem parare, et ansulam auferre, ut Deus suam gratiam ex sola liberalitate impertiatur. Quem discurrendi modum exprimit Cassia- Cassian. nus Semipelagianorum in hac causa patro­ nus: sic enim habet lib. 12, de institutis cænobiorum, cap. 14 : « Dicimus ergo secun« dum Salvatoris sententiam dari quidem α petentibus , et aperiri pulsantibus , et a « quærentibus inveniri : sed petitionem, et « inquisitionem, et pulsationem nostram « non esse condignam , nisi misericordia α Dei id, quod petimus, dederit, velaperue« rit, quod pulsamus, vel illud, quodquæ« rimus, fecerit inveniri. Præsto est nam« que, occasione sibi tantummodo a nobis « bonæ voluntatis oblata, ad hæc omnia in« ferenda. » Et hac ratione existimat præ­ dictum auxilium non ex justitia, sed ex sola misericordia conferri, ut magis se explicat A t 400 DE NECESSITATE GRATIÆ. collât. 13, cap. 13, his verbis : « Et ita sem>. per gratia Dei nostro in bonam partem « cooperatur arbitrio, atque in omnibus « illud adjuvat, protegit, ac defendit : ut « nunquam etiam ab eo quosdam conatus « bonæ voluntatis vel exigat, vel expeclet ; « ne penitus dormienti, aut inerti otio dis« solutæ sua dona conferre videatur : occa« siones quodammodo quærens, quibus hu« manæ segnitiei torpore discusso non « irrationabilis suæ munificentiæ largitas 1' quenda eleemosyna habet vim ad eam con­ sequendam, siquidem multotiesdives confert eleemosynam ob supplicationem sibi fac­ tam : et nihilominus supplicatio non habet rationem meriti, cui eleemosyna debeatur ex justitia; cum istius elargitio sit semper opus misericordiæ : ergo licet Deus tribueret auxilium DISP. Ill, DUB. VI. 423 auxilium gratiæ ob opera moraliter bona 1 justitiæ : ergo auxilium dabitur simpliciter gratis, licet retribui videatur intuitu bono­ lacta ex viribus naturæ, non ob id dicere­ rum operum. tur prædictum auxilium ex justitia retri­ Respondetur primo hac objectione ad EiXjJa·. bui. tar. summum convinci,quod auxilium collatum Respondetur negando consequentiam : intuitu bonorum operum non sit debitum nam oratio pauperis ad divitem non habet ex rigorosa justitia; minime vero,quod non rationem obsequii respectu illius : neque sit aliqualiter debitum, ut constat ipso enim ex vi prædictæ supplicationis inten­ exemplo, quo hæc replica utitor. Unde licet dit pauper divitem colere, sed solum pro­ salvet prædictum auxilium esse absolute priam indigentiam significare. Unde nec gratiam, non tamen quod sit gratia omni­ dives tribuendo eleemosynam attendit ad bus modis, et quod illius collatio sit pura merita prædictæ supplicationis, nec eam misericordia. Hoc autem quam absurdum confert intuitu illius ; sed affectus compas­ sit, patet ex dictis, et magis constabit ex iis, sione intendit præcise sublevare miseriam quæ § sequenti dicemus. pauperis, quod est proprius finis misericor­ Secundo respondetur negando consequen­ di®. Quamobrem licet eleemosynae largitio tiam : nam in eleemosyna concessa pauperi supponat supplicationem pauperis, adhuc ob ejus supplicationem potest cohærere, est solius misericordiæ opus, quin ibi justi­ quod sit misericordia, et quod simul confe­ tiæ debitum interveniat. Cæterum si semel ratur ex justitia imperfecta, et secundum Deus conferret auxilium gratiæ ob oratio­ quid : id vero minime componi valet in nem sibi factam ex viribus naturæ; jam auxilio supernaturali collato intuita bono­ respiceret prædictam orationem non ut pu­ rum operum naturalium. Et ratio differenrum signum indigentiæ creaturæ, quam tiæest, quod eleemosyna est ejusdem ordi­ aliunde satis perspectam habet : sed ad eam nis cum oratione pauperis : unde potest attenderet tanquam ad obsequium sibi obla­ habere rationem præmii respectu illius, si tum, quo creatura ipsum ex motivo religio­ nis reveretur. Quocirca retribuendo auxi­ I semel velit dives acceptando orationem, et lium gratiæ, non intenderet sublevare I tribuendo eleemosynam obser\ are aliqualem rationem justitiæ : valet quippe oratio præcise creaturæ indigentiam, quod est pauperis in hujusmodi præmium connatuopus misericordiæ; sed etiam operi bono raliter ordinari. Opera autem moraliter præmium persolvere, quod est officium bona facta viribus naturæ non habent ra­ justitiæ. Et consequenter jam gratia non tionem obsequii respectu Dei finis superna­ esset gratia, ut Patres supra relati contra turalis, nec proportionantur supernaturali hæreticos argumentantur. præmio ; sed sistunt adæquate intra ordi­ ïtftw. Replicabis : demus, quod pauper intendat nem naturæ. Quapropter illorum retribu­ sua supplicatione divitem colere : demus tio non spectat ad Deum agentem supernaetiam quod iste oratione pauperis allectus turalem, nec per supernaturalia dona exer­ desideret non solum sublevare illius mise­ cenda est ; sed Deo agenti naturali, et riam, sed orationem etiam (quod non semel rependenti naturalia beneficia reservari contingit), præmio donare : adhuc tamen debet.Cum ergo auxilium de quo loquimur, inæstimatione prudentumeleemosynæ lar­ sit gratia supernaturalis, et a Deo auctore gitio non est opus justitiæ, sed solius mise­ supernaturali descendat; nequit ex justitia ricordiæ, ac proinde confertur gratis sim­ adhuc imperfecta, et secundum quid deberi pliciter : ergo quamvis homo suis bonis operibus mere naturalibus, qualia praecise operibus naturalibus Deum honoret, et exercet homo ante primi auxilii communi­ quamvis Deus communicando auxilia inten­ cationem. Unde praedicti auxilii collatio dat praedictis operibus aliquale præmium ita debet esse misericordia, et gratia, quod rependere; adhuc tamen prædictum auxi­ nullo modo sit justitia, vel retributio pro lium non communicabitur ex justitia, sed habebit rationem gratiæ. Patet consequentia I bonis operibus naturalibus. tum a paritate, tum a fortiori : quia auxi­ lium Dei magis excedit in valore opus bo­ num naturale, quam divitis eleemosyna pauperis orationem : sed ob excessum istum eleemosyna confertur simpliciter gratis, quamvis ibi interveniat umbra quædam : #i << >l£t· (■ 1 r » 'Ί,ύ b:< DE NECESSITATE GRATIÆ. 424 § Π. Præcludiiur alia evasio. 137. Suntdenique, qui respondeant anxicollatum intuitu operum naturalium ginrn. non esse debitum ex rigorosa justitia, ut minus recte admittebant Pelagiani; nec conferri citra omnem justitiam, ut plures Semipelagiani contendebant salvare : sed medio modo se habere, quin exuat gratiæ rationem. Nam licet opera naturalia, aiunt, nequeant mereri de condigno prædictum auxilium ob inaequalitatem in perfectione, el valore; atque ideo non fundent justitiam rigorosam : valent tamen illud mereri de congruo : quod sufficit ad justitiam imper­ fectam, et non evacuat cratiæ naturam. Id autem asserere videtur rationi consenta­ neum : tum quia valde congruum est. ut ei, qui operatur recte secundum suam virtu­ tem, Deus retribuat secundum suam magni­ ficentiam. Tum etiam quia æquum est, ut Deus potius illum adjuvet per suam gra­ tiam, qui opera moraliter bona exercet, quam eum, qui libertate abutens innumera peccata committit. Tum denique quia irra­ tionabile est. ut Deus non magis respiciat opera bona illius, qui ea diligenter repetit, quam desidiam ejus, qui nihil boni operatur.Prædicta ergo opera moraliter bona eli­ cita viribus naturæ possunt habere ratio­ nem meriti de congruo, cujus intuitu Deus suam gratiam dispenset : quæ tamen, quia plurimum excedit valorem prædictorum operum, adhuc absolute confertur miseri­ corditer. et non ex rigorosa justitia. Quæ responsio et doctrina familiaris erat aliqui­ bus Semipelagianis, ut satis innuit CassiaTaustus. nus locis supra relatis, et aperte docet Faus­ tus lib. 1, cap. 3, ubi ait : In totum gemis humanum gratiæ beneficia fatemur extendi : sic tamen, ut ei vigilantix humanæ studium per omnia judicemus adjungi. Et cap. 9 : Nunc, inquit, ista dicentes non laborem gra­ tiæ coæquamus; sed omnino gratiam sine comparatione præponimus. Et idem discur­ rendi modus adeo arrisit quibusdam Theo­ logis Catholicis, ut existiment Paulum locis supra num. 133, solum loqui de operibus meritoriis de condigno : ex quibus si con­ ferretur gratia, jam non esset gratia : quia tunc quasi pro aequali pretio daretur. Quod autem conferatur pro merito tantum de congruo, existimant rationem gratiæ non impedire : volut si res magni pretii donaΛ Iterem I rdur pro alia exigui momenti. Idque putant non spectare ad Massiliensium errorem.Ita Toletus super epist. ad Rom.cap. 1l, un not .4^ et Vega lib. in Trident, cap, 10. Ve». Hanc tamen doctrinam nescimus camBtfej. decretis fidei componere, ex quibus proinde £ studebimus eam evertere. Primo : quia prima gratia, quam Paulus, et divina Scrip­ tura commendat, est pure gratia, et mise­ ricordia adeo libera, ut nulli studio, aut merito voluntatis humanæ debeatur; ut sic nullus valeat in ejus consecutione se discer­ nere, nec habeat motivum in se gloriandi: atqui si primum auxilium conferretur ob opera naturalia se habentia ut meritum de congruo, jam illa gratia non esset pure gratia modo præscripto : ergo Deus non confert hujusmodi auxilium attendens ad ullam rationem meriti, quod in operibus naturalibus reperiatur. Consequentia est manifesta. Major autem constat ex verbis Apostol. 1 ad Corinth. -1 : Quis enim tedis- ii' cernit? Quid autem habes, quod non acce- C'a,i pisti? Sicutem accepisti,quid gloriaris, quasi non acceperis? Quæ sont adeo perspicua, nt expositione non egeant. Minor etiam liquet : quiasi opera naturalia merentur de congruo primam gratiam.et hæc conferretur intuitu illorum ; jam homines haberent ex se ali­ quid, quo se discernerent, nempe ipsa opera bona, quæ propriis viribus elicerent, et in quibus proinde possent gloriari. Quo argu­ mento utitur August, lib. de prædest.Sanet. W· (quem adversus Massilienses Semipelagia­ nos specialiter scripsit) cap. 5, ubi ait : « Nunquid enim per hæc dona, quæ omni« bus communia sunt hominibus» (nempe actus, vires, et facultates naturales) wdiscer« nuntur homines ab hominibus? Hic au« tem prius dixit : Quis enim te discernit? « et deinde addit : Quid autem habes, quod efen<· **. - w îC·'^ 430 • · · A H 'Ί il DE NECESSITATE GRATIÆ. dum nihil non movet, ut Chrysostomum ostendat Semi pelagian is favisse? Quæ Doi gloria, qui S. Docloris honor, quæ denique utilitas, et necessitas compulit non solum verba Chrysoslomi simpliciter referre; sed etiam particulare, el speciosum adeo argu­ mentum formare, ut dicatur tenuisse Mas­ siliensium errorem? Nescimus. Maxime cum Aug. (quem refert Zumel opusc. de gratia, discursu 5, sect. 5), asseruerit : Jrrogantes hujus sxculi homines contemnentes venerandam Patrum antiquitatem, arbitran­ tes Irxneum, BasiHum, Athanas. Ambros. Chrysost. Uberum defendentes arbitrium, non recte sensisse de gratia divina, miserabili ex­ citate falluntur. Unum tamen hic lectorem sedulo observare monemus, nempe Vas­ quez, et illius asseclas, dum scientiam me­ diam firmare, et præmotiones physicas proscribere curant, frequenter se munire x auctoritate Chrysostomi, quasi S. Doct. eamdem cum illis sententiam habuerit, ut saarcz. late præslal Suarez lib. 5 de auxiliis cap. 44, a num. 3. Cum ergo Vasquez non solum fateatur, sed acriter etiam propugnet Chry­ sostomi sententiam fuisse in hac parte eamdemrrct illam Semipelagianorum opinio­ nem, quam jam Concilia damnarunt, ut videre est num. 59 et 60. Videat quale nobis fundamentum ad suspicionem sternat. Sed ‘ his relictis. Legitima 145. Ad auctoritates supra positas resin'ierprc-Pon^etur Chrysostomum in primo testitatio. monio solum intendere, quod Deus non ita nostras prævcnit voluntates, ut in commu­ nicatione præcipuorum donorum a nobis incipiendum non sit in genere causæ mate­ rialis dispositivæ : non utique a nobis ope­ rantibus solius naturæ viribus, sed excitatis jam per gratiæ praevenientis auxilia : hoc enim modo Deus in communicando sua praecipua beneficia, nempe gratiam habi­ tualem, communiter loquendo procedit, ut eam videlicet non infundat nisi promptis, et paratis ad eam suscipiendam : quæ dis­ positio est effectus divinæ gratiæ auxilianCbrysost.1^» ut docet idem Chrysost. hom. 70, in Matth. his verbis : α Vocatio, et purgatio « ipsa ex gratia sunt : ut vero vocatus jam, « et candida indutus veste seipsum non « maculet ad diligentiam quoque perlinet « vocatorum. Nam non quia dignus, sed a quia gratia tibi largita est, vocatus fuisti ; « oportebat te vicissim pro gratia nonnihil « reddere.» Ethom.l,superepist.adEphes. inquit : « Si Christi fidem amplectimur, si > I DISP. III, DUB. VI. 431 « ad Deum accesserimus, hoc et ejusmnnus uni, et forte inerti, et peccatori confert au- I Dei ; valemus tamen argumenta humana « est, qui nos vocavit ; sed tamen el nosxilia; alteri vero, qui se pro viribus præ­ illis repugnantia diluere, ostendendo nihil « truin. » Unde apparet etiam ejus mem parat ad gratiam, illam non confert ; nequit rationi dissonum in gratiæ effectibus in­ in secundo testimonio : ibi enim disputat non hæc inæqualitas in acceptionem volun­ veniri. Unde ad argumentum propositum contra Manichæos negantes liberum arbi­ tariam reduci : quod vilium longe a Deo respondetur nullum inconveniens ex re­ trium, ct ideo quasi per hyperbolem istius cxulare satis ex se constat. Sequitur secundo latis deduci ex nostra sententia. Non pri­ vires exaggerat. Quod frequenter praestat in frustraneas esse exhortationes, quibus ho­ mum : quia acceptio personarum est vi­ homiliis ad populum ; qui ne torperet ope­ mines admonentur, ut se disponant ad gra­ tium oppositum justitiae , quod proinde ribus, diligenter exhortandus erat, ut divi­ tiam : nam frustra exhortatur homo, ut solum habet locum in iis, quæ ex justitia næ gratiæ per suum arbitrium cooperare­ facial id ad quod non habet vires. Sequitur debentur, qualia non sunt auxilia gratiæ, tur. Sed in re solum intendit, quod Deus tertio injuste peccatores corripi, cum se non ut liquet ex terminis. Quam solutionem non sic præveniat nostram voluntatem, ut convertunt ad Deum : nam si hoc negotium tradit D. Thom. 1 part, quæst. 23, art. 5 D.Tbo. electionem impediat. Et ideo licet Deus so­ non incipit ab homine, sed a Deo, posset ad 3, ubi concludit : a Neque tamen proplum gratiam sanctificantem per modum peccator respondere id per eum non stare, « ter hoc est iniquitas apud Deum, si inæcausæ principalis producat, quæ proinde sed per Deum, qui non communicat pri­ « qualia non inaequalibus præparat : Hoc potest dici esse propria Dei, et magna quæmam auxilium, et incipit sua gratia homi­ « enim esset contra justitiae rationem , si dam auxiliatio : tamen actus, quibus eligi­ nem convertere ad se. Sequitur quarto sa­ a prædestinationis effectus ex debito reddemus, et voluntarie ad gratiæ susceptionem lutem non esse in hominis potestate : quia «retur; et non daretur ex gratia. In his disponimur, non solum Deus operatur; sed « enim, quæ ex gratia dantur potest aliquis ad salutem requiritur primum auxilium nos etiam Deo vocanti cooperamur in eorum « pro libito suo dare, cui vult, plus vel mi­ gratiæ : et juxta nostram sententiam, quid­ productione.Et in hoc sensu negat Chrysostt nus (dummodo nulli subtrahat debitum) quid homo faciat ex facultate naturæ, netomus, quod Deus nostras voluntates ante­ « absque præjudicio justitiæ. Et hoc est, quiteonsequi prædictum auxilium. Sequitur cedat, videlicet impediendo electionem « quod dicit Paterfamilias, Matt. 20 : quinto hominem vel non posse converti ad liberam, ut somniabant Manichæi : ut satis « Tolle, quod tuum est, et vade. An non Deum , vel necessario converti : nam vel se explicat in eadem homilia dicens : In non habet primum auxilium : et sic nequit « licet mihi, quod volo facere ? » Dei quidem potestate sunt omnia;sed non ita converti : vel illud habet, et sic nequit 147. Replicabis : quoniam loquens D. Pe- Eeplîeaut nostrum Ludatur arbitrium. trus de gratia collata Cornelio dixit : In non converti : quia voluntati divinæ quis Adde prædicla verba non reperiri in ori­ veritate comperi, quia non est personarum resistet? Sequitur sexto hominis justifica­ ginalibus græcis, ut notarunt viri docti : qui acceptor Deus ; sed in omni gente, qui timet tionem esse opus miraculosum contra D. non immerito suspicantur fuisse a Pelagiaeum, et operatur justitiam, acceptus est illi, p.Tto. Thom. infra quxst. 113, art. 10, nam ideo nis Chrysostomi operibus inserta, ut illius ut habetur in actibus Apost.cap. 10, vers. 34: Àct.Ap. mortui suscitatio est miraculum , quia in auctoritate tuerentur proprium errorem. ergo acceptio personarum habet etiam lo- c.c‘ W. lv* natura non datur virtus ad dispositionem Adde ulterius Chrysostomum satis aperte desideratam, ut anima reuniatur corpori : cum in his, quæ conferuntur ex gratia : sed se explicare,et primatum divinægratiætueri hoc maxime videretur contingere, si Deus ergo si homo non habet virtutem ad ponen­ hom. 66, in Matth. ubi ad illa verba : Aon bene operanti ex viribus naturæ gratiam dum dispositionem saltem remotam ad gra­ est meum dare vobis, inquit : Ita undique eos tiam, hujus infusio erit opus miraculosum. non conferret : ergo asserendum est, quod compellebat in gratia Dei primum, deinde in Sequitur ultimo, quod justificatio sit quod­ illam ei confert : sicut eam communicavit laboribus propriis omnem salutem , ct gloris Cornelio, qui similia operabatur. Eo vel dam factum homini connalurale : nam si spem reponere. Et quia eodem modo expo­ dispositio naturalis non conducit ad gra­ maxime, quod in omni opere Dei invenitur nuntur alia testimonia tum Chrysostomi, tiam ; poterit hæc infundi homini negli­ justitia, ut dicitur Psalm. 2-1; ergo etiam in tum aliquorum SS. Patrum, qui videntur gent!, aut reluctanti, vel etiam dormienti. communicatione gratiæ : poterit igitur in Semipelagianis favere; idcirco ea adducere, Quæ omnia cum sint absurda, et vitentur ea intervenire acceptio personarum, si non atque interpretari non duximus necessa­ asserendo, quod homo habeat vires suffi­ distribuatur juxta merita naturalia unius­ rium. Qua etiam de causa omittimus ex­ cientes, ut se disponat saltem remote ad cujusque. pendere aliquas D. Thomæ auctoritates : gratiam, et consequatur primum ejus au­ Respondetur D. Petrum non loqui de ac- soluifo. nam earum sensus satis constat ex dictis xilium, consonum rationi est, ut id asse­ ceptione personarum, quæ est vitium op­ dub.prxced. a n. 127. Recolantur etiam,quæ ramus. positum justitiæ distributivæ, hac quippe diximus disp. 1, cap. 5, num. 213 d 218. Bp!:pon^emr ea, quæ ad divinam gratiam non ligatur Deus in distributione munerum 116. Secundo probatur hæc sententia ab s«n· spectant, non esse regulanda per rationes gratiæ, et præsertim primæ, ad quam ne­ inconvenientibus, quæ ex opposita sequunhumanas, quæ naturalem ordinem nisi pe­ queunt homines exsese ullum jus habere : tur : nam si homo nullas habet vires pro­ riculosa temeritate non transcendunt, sed sed loquitur de acceptione, secundum quod prias, ut consequatur auxilia gratiæ actua­ revocari debent in altitudinem divitiarum significat optionem , et electionem gratui­ lis, et se disponat saltem remote ad habitua­ Sapientiae, et Scientiæ Dei, qui plura in hac tam personæ delerminatæ, ut si dives velit lem, sequitur primo Deum esse acceptorem parte nobis incomprehensibilia, et investi­ uni, et non aliis eleemosynam conferre. personarum : si enim pro libito suæ volun­ gabilia operatur. Sed quamvis non possi­ Unde sensus est, quod licet Deus potuisset tatis, et non attendens merita hominum, mus reddere perfectam rationem operum I eligere tantum Judæos ad Ecclesiam, sicut uni, V J ■ Pi * r id 432 DE NECESSITATE GRATIÆ. olim vocavit ad Synagogam, idque sine ulla injustitia ; tamen misericorditer voluit non solum unum populum sibi acceptum facere; sed omnes etiam gentes vocare. Quibus ver­ bis et superbiam Judæorum , qui se unice electos credebant, deprimit, et gentilium animum erigit, ut misericordiam Dei am­ plectantur. Cornelius autem , qui suis bo­ nis operibus videtur visitationem, et D. Petri doctrinam, progriamque instructio­ nem impetrasse , non operabatur ex solius naturæ viribus, sed ex gratia sanctificante : quam simul cum fide implicita Christi ha­ buisse ante adventum Petri, constat ex illis verbis Apostoli. Nam loquens de Cornelio ait : Sed in omni gente, qui timet eum, nempe Deum , et operatur justitiam , acceptus est illi : reddere enim hominem Deo acceptum est effectus proprius gratiæ sanctificantis. n.Greg· ^que docent D. Gregor, hom. 9 , et 19 , in D. Thom. 3, part, quxst. 69, art. 4 n.Dion. ad 2, Beda, Dionysius, Lorinus, et Corne^rnet?’^us locum citatum. Magister Albertus, Albert. Bonav. et alii in 3, disp. 25. Unde nihil ex eo loco potest adversus nostram asser­ tionem opponi. Ad id, quod additur , respondemus non ideo in omni opere Dei inveniri justitiam, quia in quocumque opere satisfiat alicui merito nostro ; sed quia Deus semper ope­ ratur, quod congruit suæ bonitati. Quamo­ brem si bene inoraliter operanti contulerit gratiæ auxilia, id erit congruum suæ misericordiæ : si vero noluerit illi ea conferre, sed ipsa communicaverit pessimo peccatori, id etiam erit congruum suæ sapientiæ, et bonitati : atque ideo utrobique salvabitur non solum misericordia erga homines ; sed etiam veritas, sive justitia, et debita adæquatio ad suam perfectionem, et supremum modum operandi. .Yarn quidquid in rebus creatis facit (inquit D. Th. I p. q. 21, art. 4,) secundum convenientem ordinem, et propor­ tionem facit, in quo consistit ratio justitix : et sic oportet in omni opere Dei esse justitiam. 148. Nec sequitur secundum inconveniens : Elidun­ tur alii quoniam homines non exhortamur, ut con­ motiva. sequantur primum gratiæ auxilium sed ut auxiliis sufficientibus ad salutem (quæ om­ nibus hominibus Deum non solum offerre, sed etiam reipsa conferre infra disp.tj,dub.3, dicemus) libere cooperentur, et ut non se impediant peccando. Unde nemo corripitur ex eo, quod primum gratiæ auxilium non acceperit (nullus quippe est adultus, qui illud omnino independenter a meritis non I DISP. 1Π, DL’B. VI. lia ad prædictam conversionem, juxta illud habuerit saltem initio usus rationis) sed 1. Joan. I : Illuminat omnem hominem venien­ quia auxiliis sufficientibus, quæ non semel tem in hunc mundum. Unde merito exhor­ accepit, Deo cooperatus non sit. Quod voro tamur, ul praedictis auxiliis coeperemur; auxilium efficax non receperit, illius excu­ et justissime dum id non præstamus, cor­ sationi non servit : quia hoc auxilium non ripimur : nam ubi adest obligatio, et po­ præstat vires ad operandum ; sed est pura testas ad aliquem actum , illius omissio applicatio , seu reductio virium ad exerci­ utpote culpabilis dignam correctionem me­ tium. Quamobrem merito etiam corripiun­ retur. Ex eo autem, quod non prophetemus, tur omnes, qui ad Deum converti desistunt : vel miracula faciamus, corripiendi non su­ quia omnes habent mediate, vel immediate mus, quia deest cum obligatio, tum potes­ auxilia’sufficienlia grati e, quæ ad prædic­ tas ad hæc patranda : Deus enim illam non tam conversionem desiderantur. Per quod confert omnibus hominibus , juxta illud etiam manet exclusum tertium inconve­ iri Apost. 1 ad Cor. 12 : Nunquid omnes proniens. Videatur August, lib. de correct, et®·4* 'iL"phdn? Nunquid omnes virtutes? Nunquid gratia ubi has objectiones (quæ Pelagiano­ omnes gratiam habent curationum? etc. Et rum sunt) præclare diluit : « Non se itaque ratio dilîerenliæ est : quoniam declinare a « fallant, inquit cap. 2, qui dicunt : Ut quid malo, et facere bonum pertinet ad unius­ α nobis prædicatur, atque præcipitur, ut de­ cujusque salutem : et ideo Deus dat reipsa « clinemus a malo, et faciamus bonum, si omnibus auxilia sufficientia ad id præstana hoc nos non agimus ; sed id velle, et ope­ dum, et punit non facientes. Prophetare u rari Deus operatur in nobis. Sed potius autem vel facere opera miraculosa est gra­ a intelligant si filii Dei sunt, Spiritu Dei se tia gratis data, quæ non pertinet ad salutem a agi, quod agendum est, agant; et cum uniuscujusque, sed ad utilitatem Ecclesiae : « egerint, illi, a quo aguntur, gratias agant: unde non oportet, quod omnibus commu­ a aguntur enim, ut agant ; non ut ipsi nihil nicetur potestas ad prædicta opera, neque a agant; et ad hoc eis ostenditur, quid agere quod corrigantur, qui illa omittunt. « debeant. » Et cap. 5, ait : « Quod enim IcO.Exquibusconstatadquartumet quin« vult pro se fieri, qui corripi non vult, et T:;f tum inconveniens : nam licet non sit in a dicit, ora potius pro me : ideo corripien­ tsiu. nostra potestate naturali consequi primum « dus est, ut faciat etiam ipse pro se. Dolor auxilium , Deus tamen præstat misericor­ « quippe ille, quo sibi displicet, quando sen­ diter id, quod nunquam nostris viribus con­ a tit correctionis aculeum , excitat eum in sequeremur, ut patet ex dictis. Et quamvis a majoris orationis affectum. Hæc est cor­ posito auxilio efficaci, infallibiliter conver­ « rectionis utilitas, quæ nunc major, nunc teremur ; nihilominus ita convertimur, ut a minor pro peccatorum diversitate salu­ actu retineamus potestatem ad resistendum. a briter adhibetur : et tunc est salubris, Quod satis est, ut convertamu r libere : quippe a quando supernus medicus respicit. Non · turalia moraliter bona possunt, et debent mereri de congruo, aut saltem impetrare prima auxilia gratiæ supernaturalis : sed homo potest suis viribus efficere opera mo­ raliter bona : ergo potest consequi suis vi­ ribus auxilia gratiæ supernaturalis. Major suadetur : quia supremum infimi attingit infimum supremi :sed opera naturalia mo­ raliter bona habent supremum gradum in iis, quæ sunt ordinis naturalis : ergo pos­ sunt attingere ea, quæ sunt ordinis supe­ rioris, seu supernaturalis, saltem infima, qualia sunt prima auxilia, et infimo modo attingentia, qui non potest esse alius, quam per modum impetrationis, vel meriti de congruo : ergo opera naturalia moraliter bona merentur de congruo, vel impetrant auxilia gratiæ supernaturalis. confir- Confirmatur : quia ita se habet simpliciiniiiit·. ter arj simpliciter, sicut magis ad mag:s : quod axioma in his, quæ sunt per se, uni­ versaliter verificatur : sed homo ratione majoris conatus liberi arbitrii consequitur majora auxilia gratiæ prævenientis super­ naturalis : ergo ratione conatus ipsius liberi potest consequi auxilia ejusdem gratiæ. Suadetur minor : tum quia gratia præveniens solet esse satis debilis ob defectum conatus liberi arbitrii : ergo si conatus fuis­ set intensior, prædicta gratia esset major, atque ideo ratione majoris conatus conse­ queretur homo majora auxilia. Tum etiam, quia gratia præveniens consistit in aliquo actu indeliberato intellectus, quo homo il­ lustratur, et excitatur ad bonum : ergo quo hujuscemodi actus fuerit intensior, eo gralia præveniens erit major : ergo quanto homo magis conatur, tanto majora auxilia gratia consequitur. Vasq. Huic argumento respondet Vasquez loc. cit. « num. 226, concedendo majorem, et quit re-negando minorem : quia licet homo per feihiur. jjOna OpGra mereatur de congruo auxilia gratiæ supernaturalis; nihilominus non elicit prædicta opera solius viribus naturæ, sed indiget aliquo auxilio dato per ChrisT tum, ut late tradit disp, 90, et ideo non se­ quitur, quod possit homo propriis viribus consequi auxilia gratiæ. Hæc tamen solutio deficit in duobus : primo dum asserit opera ordinis naturalis lacta ex auxilio dato per Christum consequi auxilia ordinis supernaturalis : oppositum enim statuemus infra dub. 9. Secundo dum negat fieri posse aliquod opus bonum mo­ rale absque auxilio gratiæ : nam contra­ rium disput. prxced. dub. 2, cum communi sententia Theologorum ostendimus. Nec oportet, ut assertio communis, et Catholica, quam hic statuimus, alligetur adeo peregrinæ sententiæ, qualis est illa Vasquii, cui nemo fere Doctorum hujus temporis suffra­ gatur. Et ideo ea relicta, Respondetur ad argumentum negandoisiia majorem : quia ut constat ex hactenus dic-^.. tis, opera ordinis naturalis nullam habent connexionem intrinsecam ad consequen­ dum per modum meriti, vel impetrationis præmium, quod ad ordinem supernatura­ lem spectet. Nec oppositum suadetur illo vulgari proloquio : nam solum habet locum in his, quæ intra eumdem ordinem se ex­ cedunt, ut sensus sit supremum infimi in ordine naturali attingere infimum supremi intra eumdem ordinem : ita supremum infi­ mi in ordine supernatural! attingere infi­ mum supremi ejusdem ordinis: non vero quod supremum uniusordinis, nempe natu­ ralis attingat infimum alterius ordinis vide­ licet supernaturalis. Et ratio est : nam ea, quæ sunt ejusdem ordinis, licetse excedant; servant tamen inters© aliquam habitudinem proportionis : et ideo potest unum aliud at­ tingere, saltem remote, et mediate. Cæterum ordo naturalis, et supernaturalis adæquate se excedunt, et excludunt ob diversum mo­ dum, quo participant a Deo perfectionem, nimirum vel juxta modum proprium crea­ turarum, vel juxta modum Deo proprium: unde supernaturalis ordo est adæquate su­ pra ordinem naturalem, et omnem exigen­ tiam illius. Quapropter ea, quæ sunt natu­ ralis ordinis nequeunt ullo modo adhuc per modum meriti, vel improportionis, vel dispositionis, ea quæ sunt supernaturalis attingere : jam enim importarent aliquam exigentiam ad hæc obtinenda, quæ illorum supernaturalitatem destrueret. Et ideo ne­ gandum est, quod opera moraliter bona facta viribus naturæ possint mereri, aut impetrare auxilia gratiæ supernaturalis. 152. Nec refert, si cum Vasquez contra hanc DISP. Ill, DUB. VI. liane doctrinam opponas Scriptu ram sacram I Vfti· frequentor promittere auxilia gratiæ opeLtueli.rantibus bene moraliter, Daniel 4 : Peccata ’ ϊΓΛ5./ι;α eleemosynis redime, et Matth. 5 : Beati I misericordes, quoniam el ipsi misericordiam ί.ήϊ. consequent ur, et Eccles. 28 : Delinque (hoc est, dimitte) proximo nocenti tc : et tunc deprecanti tibi peccata solventur, et Proverb. S. 3, juxta translationem 70: Humilibus autem dat gratiam, et alibi sæpe : constat autem has promissiones fieri absolute, et absque restrictione ad opera’bona moralia ordinis supernaturalis : ergo illi etiam consequen­ ts auxilia gratiæ in his locis promissa, qui bonum morale solius naturæ viribus operantur. Son, inquam, hoc refert : quoniam licet illae promissiones fiant absolute ; restringendæ tamen sunt ad opera bona superna­ turalis ordinis, vel ad ea saltem opera naturalia, quæ ex auxilio supernatural! procedunt. Nec interpretatio hæc est volun­ taria; cum fundetur in aliis Scripturæ lo­ cis, quæ passim docent auxilia gratiæ om­ nino gratis, et nullo præveniente jure conferri. Cui accedit expositio August, et aliorum sanctorum Patrum, quorum est divinam Scripturam exponere. Eo vel maxime, quod opera pure naturalia quasi pro nihilo reputantur in ordine ad super­ naturalem finem, in quem per Scripturam sacram dirigimur, ut jam observavimus disp. prxced. dub. 2. Unde non de illis, sed de supernaturalibus, aut supernaturaliter factis intelligenda est. 'ζάπι- Ad confirmationem respondetur cum Al^"varezde Auxiliis disp. 57, negando minofci rem : quia sicut gratia non dependet ex aliqua naturali virtute, ita illius intensio non est regulanda penes majorem conatum liberi arbitrii. Et ad primam probationem negamus consequentiam : quia præcedens culpa, et negligenlia est sufficiens causa, ut Deus, si velit, deneget auxilia magis copiosa, sicut etiam potuit illa omnino denegare. Major autem conatus naturalis sicut non meretur, ita nec intensionem, aut abundan­ tiam illius : et ideo utrumque est effectus ivjixsoliusdivinæ misericordiæ juxta illud Oseæ 13-.Perditio tua ex te Israël, tantummodo in meauxilium tuum. Ad secundam negandum est, quoi gratia præveniens sit formaliter aliquis actus vitalis : sed est quædam motio elevans, et excitans potentiam, ut prædictum actum eliciat : quapropter istius inten­ sio, sicut et entitas non in potentiam natu- 435 ralom tanquam in virtutem proximam,sed in auxilium gratiæ revocanda est. Quod disp. 5 ex professo dicemus. 153. Arguitur quarto : nam orationesq^iut justi possunt alteri mereri de congruoauxi- 'ar-Olia gratiæ, ut supra nuw, 142 admisimus : nieatnni“ sed potest homo per vires naturales mereri de congruo, ut justus oret pro eo, et illi impetret gratiæ auxilia : ergo de primo ad ultimum potest homo viribus propriis con­ sequi gratiam auxiliantem. Minor, immo totusdiscursus potest suaderi pluribusexemplis : nam frequenter legimus Sanctos suis precibus consecutos fuisse auxilia gratiæ nonnullis peccatoribus, a quibus acceperant aliqua beneficia. Unde cum Basilides adhuc ethnicus sanctæ Virginis Potamianæ defen­ sionem adversus impudicorum petulantiam suscepisset, virgo illi postea apparens non solum ad Christum convertit, sed marty­ rem etiam suis orationibus effecit, hanc ei religiosi patrocinii rependens mercedem, ut legitur apud Euseb. lib. G Hist. cap. 4. Eusf.b_ Huic argumento posset occurri concessis præmissis negando consequentiam : quia respoclicet peccator suis viribus mereatur de con- >la* gruo orationes alicujus j usti apud Deum ; et rursus istius preces mereantur de congruo auxilia gratiæ conferenda prædicto pecca­ tori : nihilominus non sequitur, quod iste mereatur de congruo, ut Deus sibi hujus­ modi auxilia communicet. Nam sicut exeo, quod inter homines primusdebeat secundo, et secundus debeat tertio; non sequitur, quod primus debeat tertio : ita ex eo, quod Deus conferat auxilia peccatori ob merita alicujus justi ; et justus illa impetret pec­ catori ob aliqua beneficia ab eo recepta, minime sequitur, quod illa auxilia sint ullo modo debita peccatori, vel quod hic illa mereatur de congruo. Unde nulla est hæc consequentia : Basilides meruit orationes Potamianæ : sed hæc meruit auxilia gra­ tiæ communicata Basilidi : ergo iste meruit sibi prædicta auxilia : quia videlicet stat bene, ut Deus attendat ad merita Pota­ mianæ, quæ sunt ordinis supernaturalis, et habet congruitatem intrinsecam ad prædicta auxilia consequenda : et tamen non atten­ dat ad merita Basilidis, quæ sunt naturalis ordinis, et proportionata prædicto præmio-, non enim collatio talium auxiliorum fuit præmium Basilidis, sed Potamianæ. Hæc tamen solutio nisi amplius explicetur, non satisfacit propter duo. Primo : cu-a< quia præcipua ratio, ob quam opera pure 436 DE NECESSITATE GRATI.E. naturalia nequeunt consequi auxilia gratiæ, sita est in supernaluralitate istorum : hinc enim oritur, ut illa sint improportionata ad hæc consequenda, etiam per modum meriti de congruo : sed oratio, qua justus meretur de congruo, ut Deus conferat auxi­ lia pectori, est supernaturalis; alius non valeret hujusmodi præmium promereri : ergo si homo potest viribus naturalibus mereri de congruo illam orationem justi; jam potest mereri de congruo aliquid su­ pernaturale, corruiique fundamentum sa­ tis præcipuumnostræ assertionis. Secundo: quia licet prædicta responsio salvet, quod homo propriis viribus non mereatur directe a Dee· auxilia gratiæ sibi collata ; minime tamen vitat, quod illa consequatur saltem indirecte : nam si per opera naturalia me­ reatur de congruo orationes justi : et rur­ sus iste orationes mereantur de congruo auxilia graliæ ; sequitur de primo ad ulti­ mum, quod homo saltem indirecte, et me­ diate possit suis viribus consequi hujusmodi auxilia. Unde prædicta responsio non tue­ tur indemnem nostram, et communem as­ sertionem. videlicet non posse hominem suis viribus consequi ullo modo auxilia gratiæ. Quæ replica magis adhuc urget, quando homo studet benefi .iis temporalibus promereri orationes justi apud Deum, et quod sibi impetret auxilia desiderata ad salutem : tendit quippe ita agens, saltem mediate, et indirecte ad prædicta auxilia. Levitina 15-1. Respondetur ergo observando, quod mmî ora^oncs jusli possunt bifariam considecaoda- rari : uno modo quatenus sunt ab homine : “°· et hac ratione non habent virtutem ad con­ sequendum ullo modo sibi, vel alteri auxi­ lia gratiæ. Altero modo secundum quod a Deo communicante homini virtutem super­ naturalem, illamque applicante, et diri­ gente ad consecutionem aliquorum auxilio­ rum tanquam ad præmium : et hoc pacto orationes justi habent congruitatem, ut Deus intuitu illarum conferat auxilia pec­ catori, si eas pro prædicto fine acceptare voluerit. Quam doctrinam tradit explicans n.Ttw. similem difficultatemD. Thom. infra quist. 112, art. 3, ubi ait : « Potest igitur præpa« ratio dupliciter considerari. Uno quidem « modo secundum quod est a libero arbi« trio : et secundum hoc nullam nécessi­ te tatem habet ad gratiæ consecutionem : « quia donum gratiæ excedit omnem prae« parationem virtutis humanæ. Alio modo « potest considerari, secundum quod est a « Deo movento: et tunc habet necessitatem « ad id, ad quod ordinatur a Deo, nonqui« dem coactionis, sed infallibilitatis : quia « intentio Dei deficere non potest. » Deinde observa orationes justi esse mercedem, aut præmium operum naturalium, aut benefi­ ciorum peccatoris, non quatenus prædictæ orationes sunt a Deo, qui nullo modo sup­ ponitur debere pectori præmia saltem $upernaturalia; sed quatenus sunt a justo: nam hic accepit beneficium, studetque suis precibus respondere. Huic argumento respondetur distinguen­ do majorem : Orationes justi possunt mertri de congruo, etc. quatenus oriuntur a gratia, et sunt a Deo, concedimus majorem : qua­ tenus sunt ab homine, negamus majorem. Et deinde subdistinguatur minor : Sed homo suis viribus meretur de congruo orationts justi, etc. quatenus illæ orationes sunt ab homine, concedimus : quatenus sunt a Deo, nego minorem, et consequentiam : nam ut legitime inferretur, opus erat, quod homo suis viribus posset mereri orationes justi, quatenus eæ sunt meritoriæ præmii super­ naturalis : quod tamen falsum est, ut cons­ tat ex dictis. Et sic intellectam nec contemnimus so­ lutionem supra traditam; nec illam ever­ tunt illæduæ replicæ. Non prima : quia non concedimus, quod opera naturalia merean­ tur orationes justi quatenus sunt superna­ turales; sed tantum, quatenus ab homine sunt : atque ideo non compellimur admit­ tere in operibus naturalibus congruitatem ad supernaturale præmium. Nec etiam se­ cunda : quia cum opera naturalia non me­ reantur orationes justi, quatenus ista ha­ bent vim impetrandi, aut merendi auxilia gratiæ; pura misericordia Dei est, quod media sua gratia ordinet prædictas oratio­ nes ad talem finem, quin ad hoc detur ulla ratio ex parle creaturæ. Unde nec indirecte, nec mediate valet homo suis viribus prae­ dicta auxilia consequi, aut comparare. Et nil refert, quod peccator obsequiis pure na­ turalibus intendat promereri orationesjusli apud Deum in ordine ad salutem conse­ quendam : sicut nec interest, quod illam studeat immediate consequi a Deo per opera mere naturalia : par quippe improportio, et dicendi ratio militat utrobique, ut consi­ deranti constabit. Observa tamen pro exem­ plo illo, quod in argumento refertur, et si­ milibus non esse undequaque certum, quod opera illa, quibus peccatores orationes jus­ torum torum præmeruerunt, fuerint pure natu­ ralia: satis quippe verisimile videtur ortum duxisse ex aliquo auxilio supernaturali , quo Deus incipit eos allicere ad salutem. mima 155· Ultimo probatur hæc sententia ; .^quoniam facienti, quod est in se, Deus non denegat gratiam, ut communiter docent Theologi : ergo homo faciens, quod est in se, consequitur gratiæ auxilia : sed homo po­ test propriis viribus facere quod est in se, ut liquet ex terminis ; ergo potest eisdem viribus consequi prædicta auxilia. Hoc argumentum petit, ut explicemus legitimum sensum prædicti axiomatis : pro quo opus est aliud dubium instituere. DUBIUM VII. Ctrum facienti, quod est in se ex viribus naturx, Deus infallibiliter conferat gra­ tiam. \ Autzj, 156. Duobus dubiis præcedentibus majori f!ÿp,l,ex Parle egimus cum hæreticis; succedit ■Sejani, ut cum catholicis disseramus. Dat aucantroversiæ causas, et quidem satis graves, proloquium illud nuper relatum, videlicet : Facienti, quod est in sc, Deus non denegat gratiam. Quod licet Calvinus lib. 2 Instil, cap. 3, parvi faciat vocans irrisorie Okam cum axioma ; spernendum tamen non est : nam eo uluntur non solum Okam, sed alii etiam Theologi tam veteres, quam D.Tto. moderni. Et quod pluris est, Angelicus Doc­ tor illud vel inducit, vel admittit, vel ex­ ponit pluribus in locis, ut in hac quxst. art. 6 if qu. 112, art. 3, et de verit. quxst. 24, art. 1 ad 2 et art. ultimo et super epist. ad Ram. cap. 10, lect. 3, et alibi sæpe. Diffi­ cultas vero est, an debeat interpretari de faciente, quod est in se, ex viribus solius naturæ, an λ-ero ex viribus gratiæ ? Pro cuI jus resolutione duo supponimus ut certa. i Ιϊ’λ Primum est prædictum axioma intellec^jlum de faciente, quod est in se, ex viribus gratiæ, citra controversiam, aut periculum admitti communiter a Doctoribus : omnes quippe docent eum, qui recte utitur prioribus gratiæ auxiliis, ex hoc ipso disponi ad consequendum auxilia ulteriora, aut etiam gratiam sanctificantem. Secundum est fa­ cientem, quod est in se viribus solius natu­ ræ, non consequi ex natura rei, et secluso omni pacto auxilia gratiæ : id enim jam constat ex dictis dubio præcedenli ; quod m prædicto sensu agitavimus. Unde etiam sa­ tis occurrebatur ultimo illius argumento : nam licet facienti, quod est in se viribus naturæ Deus infallibiliter conferret gra­ tiam ; hæc tamen communicatio non fundarelu r in exigentia, et naturis rerum, ad quas eo dubio attendebamus, sed solum in aliqua lege, aut promissione divina, de qua dubi­ tabimus in præsenli. Et quia in ejus reso­ lutione præcipuum adversarium habebi­ mus Ludovicum de Molina ·, placuit hic transcribere verba, quibus explicat suam sententiam : sic enim magis perspecta fiet lectori, qui etiam poterit frequenter ad ea convertere oculos, ibique melius intuebitur, an crimina adversus veritatem confingamus, an veritatem potias, et causam gratiæ Dei propugnemus. Ita ergo habet in sua con­ cordia quxst. 14, art. 13, disp. 10y in prin­ cipio. « Illud etiam iis, quæ duobus præceden­ Verba, quibus a tibus disputationibus diximus, addendum 51 oli na « est, quotiescumque liberum arbitrium « ex suis viribus naturalibus conatur, præs- tiampr.v« tove est ad conandum totum id, quod ex poulL σ sese potest, tam circa ea, quæ fides habet, α addiscenda, et amplectenda, quam circa « dolorem de peccatis, ac justificationem, « a Deo conferri gratiam prævenientern, « auxiliave, quibus id faciat, ut oportet ad « salutem : non quidem quasi eo conatu « dignus efficiatur talibus auxiliis, ullaque « ratione ea promereatur; sed quoniam id « obtinuit nobis Christus ob sua merita, « atque inter leges, quas tam ipse, quam « Pater æternus statuerunt de auxiliis, et « donis, quæ nobis Christus promeruit, a mere gratis conferendis, una. eaque ra« tioni maxime consentanea fuit, ut quoties « ex nostris viribus naturalibus conaremur « facere, quod in nobis est, præsto nobis « essent auxilia gratiæ, quibus ea, ut opor« tet, ad salutem efficeremus : ut ea ratione, « dum essemus in via, semper in manus « liberi arbitrii nostra posita esset salus, « per nosque ipsos staret, quod ad Deum «■ non convertamur. Quare sicut Deus sern« per præsto est per concursum generalem « libero arbitrio, ut naturaliter velit, aut « nolit, prout placuerit : ita præsto illi est α per auxilium gratiæ sufficiens, ut quoties « ex suis viribus naturalibus aggredi vo« luerit opus aliquod ex iis, quæ ad justifi« cationem spectant, illud exequatur prout « ad salutem oportel, etc. » Similia habet disp. 14, membro 5, § Post hanc. 157. In quibus verbis aliquæ propositio- ♦ 438 DE NECESSITATE GRATIÆ. 6, § .Vec ubstat, Petrus de Soto, lib. 9 dejŸilj A^r:.i nes notatu dignæ continentur. Prima : e Libero arbitrio conanti, aut parato ad copernitentia, Dominicus Soto/ib. 2 de natura**, « nandum ex viribus naturalibus, ut faciat, el gratia cap. 3 et 4, Bannez 2,2, 7. 10, art.e^V « quod potest, in ordine ad salutem, Deum 1, Medin. 1, 2, 7. 112, art. 3, Alvarez < « conferre gratiam praevenientem. Se- | auxiliis disp. 50, ei lib. 6 res/ions. cap .l.AÏau j « eunda .· Praedicta gratia non communica­ Zumel in prxsenli art. 6, disp. unica, ft uiri ! nt tur ob merita ejus, cui fertur, sed ob opusc. de gratia, discursu 5, sect. 1, Grego- Ziai ■ rius Martinez dub. -1, conci. 1, Arau.\0i/,AnM j a merita Christi Domini. Tertia, datur spe« cialis lex statuta a Patre aeterno, videli112, art. 3 dub. 3, Joannes a S. Thoma « cet ut facienti, quod est in se ex viribus parte, q. '23.disp. 8, art. 5, η. 11, en in pr.r-" a naturæ, præsto essent auxilia gratiæ. senti disp. 20, art. 1, § Circa tertium punc­ « Quarta prædicta lex est rationi maxime tum, et disp. 24, art 2, Montes. 7. 112, arl.y^ « consentanea. Quinta hoc modo salvatur, 3, §2, Cabrera 3 p. q. 62, disp. 19, §6, cüto. a n. 107, et disp. 20, § 9, a n. 106, Labat de « quod, dum sumus in via, sit salus nostra necessitate gratir disp. 1, dub. 4, § 1, et alii « semper posita in manu liberi arbitrii, n Ex quibus tertia est, quam præcipue opor­ plures. Quibus etiam ex extraneis consen­ tiunt Divus Bonaventura in 2, dist. 28, ari. tet examinare in præsenti : et ita inquiri­ 2,7. 1, Ægidius ibidem art. 3, Estius dist. mus, utrum sit aliqua lex statuta a Deo, ut 26, § 35, Altisiodor. lib. 3 summz tr. 2, facienti, quod est in se ex viribus naturæ, cap. 1, q. 5, Driedo libro de captivit.et re-Wtis conferantur auxilia gratiæ. Aliæ vero pro­ demptione generis humani fol. 123 et 126,Ργ^ positiones, sicut præeedentem ut principa­ Bellarmin lib. 6 de gratia cap. 6, Valentia lem comitantur, sic obiter in ejus resolu­ in præsenti disp. 8, 7. 4, puncto 3, Suarez 1 s® tione limam etiam experientur. Et quia p. lib. 2 de causa prxdestinationis cap. 9, el materia satis gravis est, et a sola Dei volun­ lib. 3 de auxiliis cap. 13, Vasquez Ip.vjjpi tate dependens ; curabimus eam potius disp. 92, cap. 10, cl in præsenti disp. 199, tractare auctoritate Scriptura, et Concilio­ Grenados de gratia tr. 6, disp. 1, sect. 7, n.Gnrjt rum, per quæ divina dispositio innotescit ; 57, Villegas contr. 14, cap. 3, et communiquam rationibus metaphysicis, quibus ple­ ter Theologi, paucis Modernis exceptis, quos rumque haud arduum est saltem apparen­ infra referemus. ter occurrere : sed nec istas penitus omit­ temus. Probatur primo hæc sententia : quoniam reisi Deus certa lege statuisset conferre pri-1^ mam gratiam facienti, quod est in se, ex § I. viribus naturæ ; sequeretur, quod creden­ tes, volentes, desiderantes, conantes, labo­ Sententia negativa, el primo fundamento rantes, vigilantes, studentes, petentes, suadetur. quærentes, pulsantes aliaque id genus ex solis viribus natura facientes pro obtinenda concio- 158- Dicendum est Deum nulla lege stasi0- tuisse dare primam gratiam auxiliantem salute, infallibiliter consequerentur præ­ facienti, quod est in se, ex solis viribus nadictam gratiam : consequens est falsum : r.Tbo. tura. Hanc conclusionem docet D. Thom. ergo, etc. Sequela videtur manifesta : quo­ in hac quxst. art. G, et 7. 112, art. 3, et de niam qui credit, vult, desiderat, conatur, verit. q. 24, art. ull. in corpore, et ad Bom. laborat, vigilat, studet, petit, quaerit, et cap. 10, lect. 3, prope medium, ubi loquens pulsat ad salutem obtinendam, jam facit, de iis, qui fidem non audierunt, inquit :Si quod est in se, secundum vires naturæ : ne­ qui tamen eorum non fecissent, quod in se est, que enim apparet, quid amplius possit exigi, Dominus eis secundum suam misericordiam ut dicatur facere, quod est in se : ergo si da­ providisset, mittendo eis prxdicatorem fidei, tur lex, quod prima gratia conferatur fa­ sicut Petrum Cornelio Actor. 10, et Paulum cienti , quod est in se , ex viribus naturæ, Macedonibus, ut habetur Actor. 16; sed ta­ eam profecto assequctur,qui prædicta opera men hoc ipsum, quod aliqui faciunt, quod in moraliter bona ex viribus natura exercue­ se est, convertendo se scilicet ad Deum, ex rit. Minor probatur manifeste ex Concilio c mus, velimus, vel hæc omnia, sicut opor« let, agere valeamus per infusionem, et « inspirationem Spiritus sancti in nobis « fieri confitetur, el aut humilitati, aut obe« dienliæ humana» subjungit gratiæ adjuto« rium, necut obedientes, et humiles simus, « ipsius gratiæ donum esse consentit, reais« tit Apostolo dicenti 1 ad Corinth. 4: Quid «habes, quod non accepisti? Et cap. 15: « Gratia Dei sum, id, quod sum. » Men. Confirmatur, et explicatur primo : quia ω· hominem credere, velle, desiderare, conari, laborare, vigilare, studere, petere, et pul­ sare, mullo magis est, quam hominem co­ nari. præstove esse ad conandum, quod ex sese potest, quanto plus est facere aliquod opus, quam conari, vel paratum esse ad co­ nandum, ut fiat : sed Molina docet, quod quotiescumque liberum arbitrium conatur, præstove est ad conandum totum id, quod ex sesepotest, Deus illi confert gratiam prævenientem, et alia auxilia : ergo a fortiori tenetur admittere, quod praedicta gratia conferatur homini exercenti opera supra relata : atqui hoc damnatur in Concilio : ergo sententia illa Molinae videtur a for­ tiori eidem censurae subjacere. rrr&r. Confirmatur secundo, et explicatur am­ plius-.quia si de facto esset lex infallibilis, quod quotiescumque homo facit, quod est in se, ex viribus naturæ, toties Deus illi con­ ferret gratiam prævenientem, et alia auxi­ lia, de facto, hoc est, supposita prædicta lege, hæc propositio : Homini facienti, quod per naturam, et absque gratia potest, confer­ tur misericordia divina, esset, prout, jacet, vera, nec posset absolute damnari : sicut quia de facto datur lex conferendi gloriam homini facienti, quod potest, ex gratia ha­ bituali ; nequit damnari hæc propositio : Homo faciens, quod potest ex viribus gra­ tiæ habitualis, infallibiliter consequetur gloriam. Sed Concilium Arausicanum abso­ lute priorem illam propositionem damnat, ut manifeste constat ex ejus verbis nuper relatis : ergo non subsistit prædicta lex. Nisi velimus dicere, aut Concilium igno­ rasse hujusmodi legem, cujus notitia afful­ sit postea Molinæ ; vel inconsiderate pro­ cessisse damnans absolute proposilionemde facto veram. Neutrum tamen catholicus admittet. 159. Huic rationi, et confirmationi res­ pondent Adversarii abs re adduci canonem 439 Concilii adversus opinionem Molinæ : nam Adversa riorum ibi solum damnatur opinio Massiliensium efft:· Semipelagianorum ad quorum errorem ex- Rinnk tirpandum Concilium illud congregatum fuerat, ut diximus disp. 1, cap. 5, § 5. Er­ ror autem illorum in eo consistebat, quod asserebant hominem facientem ex viribus naturæ opera superius rclata mereri gra­ tiam divinam, et hanc proinde humanæ industriae subjungi, et satis aperte signifi­ catur in illo canone. Molina vero, cum as­ serit homini facienti, quod est in se, ex vi­ ribus naturæ infallibiliter gratiam conferri, expressis verbis excludit omne meritum ex parte hominis, cui gratia communicatur ; et solum docet dari gratiam ex lege, seu pacto inter Patrem æternum, et Christum Dominum : ita ut prædicta gratia sit pura gratia respectu hominis, cui confertur·, licet habeat rationem præmii respectu Christi, ob cujus merita datur. Quæ doc­ trina nihil commune habet cum Massilien­ sibus, nec potuit cum horum assertis dam­ nari. Sed contra : quia hæc responsio manifeste praclopetit principium : ealenusquippe vindicare ,lilar’ procurat opinionem Molinæ a censura illius canonis, quatenus eam supponit esse diver­ sam a Semipelagianorum errore ; cum ta­ men argumentum id præcipue intendat, quod nequeat in præsenti puncto discerni, sed debeat sub damnatione illius canonis involvi. Id autem sic ostenditur : quoniam eadem inconvenientia, ob quæ Semipela­ giani damnati sunt, militant in .Molinæ opinione : ergo cum eisdem damnatur, et sub illo canone comprehenditur. Conso- semipcquentia constat. Antecedens autem probatur : quia præcipuæ assertiones, ut alias teiltia· prætermitlamus, ob quas Patres, et Con­ cilia Semipelagianos damnarunt, sunt hæ : Primo, asserebant initium gratiæ esse ex nobis. Quod improbat Concilium Arausi­ Cone. canum 2, can. ultim. illis verbis -.Salubri­ Araits. ter confitemur, quod in omni opere bon ) nos ηόη incipimus, et postea per Dei misericor­ diam adjuvamur : sed ipse nobis nullis pro­ cedentibus bonis meritis el fidem, el amorem sui prius inspirai. Et Concilium Trident, Cone. sess. 6, de Justificat, cap. 5, ubi declarat Trid. ipsius justificationis exordium in adultis a Dei per Jesuin Christum gratia sumendum esse, etc. Secundo, dicebant gratiam sub­ jungi humanæ industriæ, et labori. Quod damnat Concilium Arausic. canone supra citato illis verbis : Quo humilitati, aut obe- X 9 < V L’ 4* i■ 140 DE NECESSITATE GRATI.E. d icnt ir h umanx subjungit grat i ■? adjutor in m, n’Msiit Apostolo, etc. Tertio, docuerunt ho­ mines se discernere in ordine ad assecutio­ nem gratiæ : immo vero id praecipue inten­ debant, ut posset designari ratio ob quam Deus uni potius, quam alii conferret graladCor.tiam, contra illud Apost. 1 ad Corinth. 4 : 4' Quis enim (e discernit ? Quid autem habes, quod non accepisti ? Si autem accepisti, quid gloriaris, quasi non acceperis? Quo testimo­ nio utitur adversus Massilienses Concilium Arausicanum supra citatum, et D. August. libro de prxdesl. sanet, cap. 4 et 5. Quarto denique adslruebant gratiam Dei dari se­ cundum merita liberi arbitrii, saltem im­ perfecta, et de congruo. Quod perpetuo Patres damnarunt, ut salis superque cons­ tat ex dictis dubio precedent i § 2, per to­ tam, et latius disp. 1, cap. 5, § 1 et 3. At sic est, quod hæc omnia absurda, et incon­ venientia necessario consequuntur ad opi­ nionem illam Molinæ : ergo, etc. Minor hæc suadetur quoad omnes partes. Exsea- 160. Et prima quidem : nam habere iniw>ha!·· tium salutis ex nobis nihil aliud est, quam infertur facere propriis viribus aliquod opus, ad «imis quod vel ex natura rei, vel ex aliqua lege infallibiliter consequitur gratia : sed pro­ posita lege, ut facienti, quod est in se, ex viribus naturæ, gratia infallibiliter confe­ ratur. posset homo suis viribus facere opus, ad quod gratia infallibiliter sequeretur, ut liquet ex terminis : ergo haberet ex se ini­ tium salutis. Explicatur hoc : nam sicut initium in genere loquendo, dicitur illud, quo posito sequitur aliud : et initium ex natura rei dicitur, ad quod sequitur aliud ex natura rei : ita initium gratiæ ex lege, et secundum providentiam ordinariam est illud, quo posito secundum legem, et pro­ videntiam ordinariam, subsequitur gratiæ infusio : sed si daretur illa lex, quam adstruit Molina, posito opere elicito ex viribus · naturæ, statim Deus conferret suam gra­ tiam : ergo prædictum opus esset initium gratiæ secundum legem, et providentiam ordinariam : ergo vel Concilia ignorarunt prædictam legem, cum negant initium gra­ tiæ de facto, et secundum providentiam or­ dinariam (ad quam in suis decretis respi­ ciunt) esse aliquod opus elicitum viribus naturæ, vel prædicta lex non subsistit. Ad hæc : nequit non esse aliquod salutis initium ita confugere ad gratiam, et conari ad justificationem, quod ad hujusmodi co­ natus sequatur ipsius gratiæ infusio : sed Molina conce iit posse hominem suis viribus ita conari ad justificationem, ut Deus infal­ libiliter statim communicet gratiam : idque asserit esse, el loge divina sancitum, et ra­ tioni valde conforme, ut constat ex ejus verbis supra relatis : ergo tenetur admit­ tere, quod initium salutis sit ex nobis. Quo argumento urget haereticos D. August, lib. acm de correct, et gratia cap. 1, ubi ait : Quis autem confugit ad gratiam, nisi cum a Do­ mino gressus hominis diriguntur, ut viam ejus velit? per hoc et desiderare auxilium gratix initium gratis est, de quo ait ille : Et dixi, nunc ciepi, hxc mutatio dexterx Ex­ celsi. Psal. 37. 161. Secunda etiam pars probatur : quo- Btpi· niam gratiam subjungi humanæ industriæ, 5^'. et labori est hominem ita se gerere, ut po-r Utrum pec- D.Tbo. a catores orando impetrent aliquid a Deo : « et in corpore observat posse in peccatore a considerari naturam, et culpam, et conα eludit, quod orationem peccatoris ex bono « naturæ desiderio (pende verba) proceden« tem Deus audit, non quasi ex justitia : «quia peccator hoc non meretur, sed ex a pura misericordia. Et in responsione ad α secundum inquit : Quamvis ejus oratio « non sit meritoria, potest tamen esse imσ petratoria : quia mëritum innititur jus« titiæ , sed impetratio innititur gratiæ. » Idemque docet eadem 2,2, quæst. 178, art. 2 ad 1 ; ergo opera moraliter bona eli­ cita naturæ viribus habent vim sufficientem ad impetrandum gratiam. Confirmatur secundo : quia non est con- setra rationem gratiæ, quod sit a Deo pro- cun(li>‘ missa, et debeatur ex fidelitate : sed hoc, et non majus debitum inducitur ex eo , quod Deus promiserit gratiam homini facienti, quod est in se ex sola facultate naturæ : ergo ex positione prædictæ legis nihil de­ rogatur divinæ gratiæ. Minor et consequen­ tia videntur perspicua. Major autem proba­ tur : quia Christus Dominus fuit specialiter promissus Judaeis, ut scilicet in propria persona viveret apud ipsos : et tamen In­ carnatio Christi servavit etiam respectu Judæorum propriam conditionem gratiæ, ut docet Divus Thomas « in expositione D-Th0· « epistolæ ad Rom. cap. 15, lect. 1, § Et hoc est , quod dicit , ubi hæc habet : Di­ or cendum , quod per hoc, quod adseribit « vocationem Judæorum divinæ veritati, « non excludit misericordiam : quia et « Apostolus ex Judæis natus dicit I ad Ti­ er moth. 1 : Misericordiam consequutus sùm, « et hoc ipsum misericordia? fuit, quod Deus α patribus promissiones fecit de posterorum « salute. » Ergo non adversatur rationi gra­ tiæ, seu misericordiæ, quod sit a Deo pro­ missa, ex veritate aut fidelitate debeatur. Respondetur ad argumentum negando Responantecedens : cujus probatio tangit difficultatem latius Tract, de Merito disp. 2, dub. nieutum. unico, et disp. 6, dub. 1, discutiendam. Nunc breviter respondemus multo probabilius esse, quod opera elicita ante justificatio­ nem, quantumvis procedant ex auxiliis gra­ tiæ supernaturalis, non mereantur adhuc de congruo , saltem merito de congruo proprie dicto, gratiam sanctificantem .-quia deest prædictis operibus una ex condi­ tionibus requisitis ad meritum, videlicet 458 DE NECESSITATE GRATTE. procedere a persona grata praemianti. Quam Cope- resolutionem videtur expresse docere ConTfid· cilium Tridentinum sessione 6, cap. 8, ubi declarat nihil eorum, quæ justificationem praecedunt, promereri justificationis gra­ tiam. Habent tamen prædicta opera vim sufficientem ad impetrandum gratiam sanc­ tificantem : quod tantum intendit August, loco citato. Et in hoc sensu concessa majori, negamus consequentiam. Et ratio disparitatis est : quoniam opera elicita ante justi­ ficationem ex auxiliis supernaturalibus sunt ejusdem ordinis cum gratia habituali : unde licet ob defectum conditionis supra dictæ, nequeant illam promereri; habent tamen condignitatem intrinsecam, ut Deus illa acceptet, et conferat gratiam, quam homo illa opera eliciens intendit per ea impe­ trare. Et tamen adhuc gratia sanctificans retinet simpliciter conditionem gratiæ : quia visimpetrativa prædictis operibus con­ veniens in viribus gratiæ fundatur : et ita non obligatur Deus homini, sed sibi ipsi, qui misericorditer vult hominem per sua auxilia movere, ut impetret ulteriorem gran.Tho. tiam, ut docet D. Thom. 2, 2, quxst. 83, art. 15, in fine corporis, et in responsione ad 2. Verum quidem est, quod gratia sanc­ tificans nonnihil videatur ob hanc causam a rigore doni omnino gratuiti deficere : li­ cet ipsa justificatio, ut comprehendit omnia auxilia, quibus incipit, et perficitur, gratis omnino exerceatur. Opera autem viribus solius naturæ elicita ex una parte sunt or­ dinis inferioris ad gratiam ; quocirca carent congruitate intrinseca ad eam impetran­ dam : et ex alia parte non fiunt per gra­ tiam, ut supponitur. Unde si impetrarent primum auxilium ordinis supernaturalis, jam istud esset ex operibus, amitteretque proinde rationem doni simpliciter gratuiti. Ad pri- ΡθΓ ad primam confirmationem resconfir P°ndetur neoando antecedens. Cui non faniaiio- vet D. Thom. locis ibidem citatis : loquitur ncm· enim non de natura, ut excludit auxilia gratiæ, sed de illa, quatenus præscindit a culpa, ad quam respicit in illa distinctione, ut constat ex ipso contextu : ponit quippe S. Doctor quasdam conditiones, ut oratio valeat impetrare, quas habere non possu­ mus omni destituti auxilio : et ideo post verba, quæ nobis objiciuntur, subdit : ob­ servatis tamen quatuor præmissis condi­ tionibus, ut scilicet pro se petat, necessaria ad salutem, pie, et perseveranter. Unde quoties peccatoris orationes, et opera ali­ quid supernaturalo impetrant, toties pro­ cedunt ex aliquo auxilio gratiæ, eidemque in impetrando innituntur, ut satis expres­ sit S. Doctor quxst. 6, do potentia ari. 'J ad 5, his verbis : « Interdum Deus peccau tores audit ex sua liberalitate, licet non n ex eorum merito. Et sic eorum oratio im« petrat, licet non sit meritoria : sicut et « aliquando justi oratio meretur , sed non « impetrat. Nam impetratio pertinet ad id, « quod petitur, et innititur soli gratiæ : « meritum autem pertinet ad finem, quem « quis meretur, et innititur justitiae. » Ad secundam dicendum est dupliciter 41«· posse aliquid promitti : uno modo absolute/^41 et non attendendo ad aliquam conditionem, aut operationem habendam ab eo, cui pro­ missio fit : altero modo sub conditione ope­ ris onerosi. Licet ergo non sit contra ratio­ nem gratiæ esse primo modo promissam : quia talis promissio non attendit ad opera, nec inducit aliud debitum, quam fidelitatis, et immutabilitatis divinæ : attamen, quod promittitur posteriori modo, amittit hoc ipso rationem doni simpliciter liberalis. Quoniam quod offertur sub conditione ope­ ris onerosi, ita fit operantis, ut istud ha­ beat speciale jus ad postulandum promis­ sum in exhibitione operis onerosi fun­ datum : cum quo non cohæret conditio donationis omnino gratiosæ, ut constat ex supradictis. Christus autem vel promissus est Judæis independenter ab eorum meri­ tis, et operibus : unde ejus Incarnatio non fuit solutio alicujus debiti fundati in operi­ bus Judæorum ; sed adimpletio divinæ prae­ dictionis, ac promissionis, qua Deus suæ veritati satisfecit : quamobrem prædicta Incarnatio retinuit rationem doni simpli­ citer gratuiti etiam respectu Judæorum, ut profunde significavit D. Prosper lib. 1 de Mrs vocatione gentium cap. 9, dicens : Manet prorsus, et quotidie impletur , quod Abrahz Dominus sine conditione promisit, sine loji donavit. Vel esto, Christus fuerit Judæis promissus dependenter ab eorum operibus; hæc tamen non fuerunt mere naturalia, sed debuerunt in gratia fundari : et sic totum Incarnationis beneficium fuit simpliciter gratiosum saltem in radice, juxta ea, quæ in solutione argumenti proxime diceba­ mus. 187. Quarto arguit Lessius ubi supra Qa·num. 3, quoniam Deus sæpissime suis ins-^ pirationibus eos prævenit, qui in omne !ïi Ilagitiorum genus sese ingurgitant, et au­ ditam DISP. Ill, DUB. VII. 459 ditani salutarem praedicationem contem­ ; cum in nobis ortum quendam bonx voluntatis nunt : ergo inagis præveniet eos, quos vide­ conspexerit, illuminat eam confestim, atque confortat, et incilat ad salutem. Et cap. 11 r rit a llagitiis abstinere, et secundum dictaNam cum videt nos Deus ad bonum velle de­ men rationis vivere velle, et prædicalioncm I Euangelicam perpendere , ut possint ad flectere, occurrit, dirigit, atque confortat : ad I fidem, el justitiam pervenire: ergo adest vocem enim clamoris tui, slatim, ut audierit,, respondebit tibi. Isaiæ 30. Unde licet Deus, decretum Dei, quod facienti, quod est in cum homo bene moraliter operatur, confe­ se ex viribus naturæ, conferet infallibiliter gratiam. rat aliquando gratiæ auxilia ; id tamen non exi,. Confirmatur ex eodem Auctore num. 4, semper, aut infallibiliter præstat ; sed po­ ** quia homo per vires liberi arbitrii potest test prædicta auxilia tunc non conferre : conari, licet improportionate, etinsufliciensed ea alii tempori reservare, prout sibi, ler, circa objecta supernaturalia : sed non independenter a negotio humani arbitrii, est inconveniens asserere, quod Deus his placuerit. Et ideo illa proposito Deus per gra­ conatibus naturalibus se ingerat, confe­ tiam se ingerit conatibus naturalibus, om­ rendo auxilium præveniens, quo homo pos­ nino rejicienda est : quippe ex communi sit perfectius, quam per vires naturæ cona­ modo concipiendi designat aliquam specia­ batur : ergo ita asserendum est : atque ideo lem connexionem inter conatus naturales, laciens, quod in se est, infallibiliter conseet gratiæ auxilia ortam vel ex naturis re­ quelur auxilia gratiæ. rum, vel saltem ex lege. to· Respondetur ad argumentum Deum sua 188. Ultimo Lessius, et Herice arguunt uitimnra ^gratiamisericorditer prævenire omnes ho­ in hunc modum : quia sententia Molinæ in mines, sive llagitiis, sive e converso virtu­ universa fere Ecclesia ut vera per trecen- Lessius. tos annos et eo amplius reputata est, eam Herice* tibus naturalibus sint affecti ; quin ad eorum bona opera naturalia attendat in gratiæ dis­ docuerunt universi Scholastici, qui per id tributione. Unde decretum dandi gratiam tempus floruerunt : ergo prædicta sententia sufficientem non respicit determinate, aut nullum errorem continet : alias hic ad om­ specialius hominem facientem, quod est in nem Ecclesiam derivatus fuisset. Probant se : sed generaliter ad omnes extenditur, consequentiam : nam fideles id credunt, nemine excluso, licet non injuste posset, quod a suis Parochis audiunt : ii vero ea propter peccatum ; cd nemine vocato ob docent, quæ a Doctoribus vel in scriptis, sola opera naturalia. Quamobrem ex eo, vel e suggestu traduntur : cum ergo om­ quod aliquis eliciat opera bona, iliisque, nes Doctores antiqui Molinæ sententiæ do­ quantum naturaliter potest, studeat ; adhuc cuerint, sequitur vel prædictam opinionem Limen non devincit sibi speciali titulo gra­ esse veram , vel universam Ecclesiam in tiam; sed potest Deus vel illam conferre , errore fuisse. Antecedens vero late proba­ vel eam denegare, quin ad hoc aliqua lege tur a prædictis Junioribus referendo et aut promissione obligetur. Et opposita conexpendendo testimonia veterum Auctorum, fafcsequentia videtur desumpta ex Fausto Sequæ merito omittimus, ut prolixitatem vi­ mipelagiano lib. 1, cap. 15, ubi explicans temus. illa illud ad Rom. 9, Miserebor, cui voluero, ait : Huic argumento respondetur duo in eo^^onid esi, quem justum esse cognovero, cujus contineri admiratione digna : in primis in- sio· promptam (idem videro : quem prxeeptis meis consequentiam Hericii, qui disp. 27, num. 25, dicit opinionem Molinx fuisse a trecentis obedire perspexero : quem meam facere proannis in Ecclesia communem; cum tamen bavero voluntatem. Et cap. 10, dixerat : Sisi fuerit obedienlix prxmissa devotio, gra­ disp. 26, immediate præced. num. 34, re­ tis vilescit oblatio : simulque verecundia re­ cognoverit legem illam infallibilem dandi gra­ munerantis est, si honoretur otiosus, remu­ tiam facienti, quod est in se, excogitatam neretur ingratus. fuisse a Molina : quæ nequeunt aut inter Ktar Ad confirmationem negamus minorem, se, aut cum veritate componi. Deinde ani- ^ota. mositatem utriusque Junioris : contendunt Jù-j'utpote quæ sapere videtur errorem et enim opinionem adeo falsam universæ Ec­ modum loquendi Semipelagianorum : iis clesiæ arrogare, quasi nihil aliud per tre­ quippe solemne erat asserere, quod Deus suam gratiam ingerit bonis initiis, seu co­ centos annos Doctores tradiderint, Parochi praedicaverint, et fideles audierunt, nisi natibus ortis ex libero arbitrio, ut constat I ex Cassiano collât. 13, cap. 8, ubi ait : Qui Deum dare ex certa lege suam gratiam iis, 460 DE NECESSITATE GRATI.E qui bene utuntur viribus naturalibus liberi arbitrii. Quod quam falso asseratur liquido deprehendet,qui perspecta habuerit hactenus dicta. Respondetur ergo multum inter se differre has propositiones : Facienti, quod est in &·, Deus non denegat gratiam, et Fa­ cienti, quod est in se ex viribus naturalibus, Deus dat suam gratiam ex lege quadam in­ fallibili. Nam prima prout jacet admittit verum, et Catholicum sensum, quem D. Thom. et alii graves Doctores illi attribuunt, videlicet, quod homini facienti, quod est in se, ex prioribus gratiæ auxiliis, Deus non denegat ulteriorem gratiam : nec ex vi hu­ jus significatur, an de hoc detur aliqua lex infallibilis ; an solum quaedam conjectura probabilis fundata in divina misericordia. Cui sensui favet dispositio præsens divinæ providentiae, secundam quam habet homo non solum vires naturæ : sed etiam auxilia ■sufficientia ad actus supernaturales, quibus ad justificationem potest disponi : unde homo de facto non dicitur facere, quod est in se, nisi faciat, quod potest per vires tam naturæ, quam gratiæ. Secunda vero pro­ positio exprimit determinate sensum fal­ sum, et absurdam, quem sacra etiam, et Infallibili lege firmat : unde non admittit contrariam expositionem, nec potest, prout jacet, concedi ; cum videtur Semipelagia­ nismo multum favere, ut constat ex hacte­ nus dictis. Concedimus itaque primam propositio­ nem fuisse adeo communem inter Doctores Scholasticos, ut jam in vulgare proloquium abierit. Cæterum vel eam expresse docue­ runt in sensu omnino Catholico, et a nobis intento, nempe de faciente, quod est in se, per vires gratiæ : vel saltem eam expresse non docuerunt in sensu intento a Molina, videlicet de faciente, quod per vires naturæ potest ; sed de faciente absolute, quod est in se : quo pacto legitimam expositionem per­ mittit, pojestque absolute concedi. Et hoc posteriori modo tradebatur a Parochis, et admittebatur a fidelibus, nisi velimus, quod Parochi subtiliter rusticis exposuerint vires ■proprias naturæ, et vires proprias gratiæ ; legem illam infallibilem esse statutam a Deo ; gratiam non conferri ob bona opera naturalia, sed solum ob merita Christi Domini ; promissionem sub conditione ope­ ris onerosi non excludere rationem doni gratuiti ; aliasque modificationes, quas illius doctrina» Auctores excogitarunt.Quod quam falsum, et citra omnem usum sit ; eviden­ tius est,ut probatione i nd igeal. Praedica Inin ergo absolute Deum non denegare gratiam facienti, quod est in se, ut il.i homines exci­ tarent, ad cooperandum gratiæ sufficienti, quam omnibus adesse catholice suppone­ bant : non autem existimarunt gratiam illo pacto viribus naturalibus obtineri, aut ha■ manæ industriæ subjungi : hæc quippe vi- . deretur esse propria Semipelagianorum j doctrina. Et plane phrasis illa,facienti,quoi est in se, non excludit ex terminis vires gratiæ internas, vel id, quod ex Deo ; sed ad summum id, quod in aliis est, ut puta in dæmonibus, aut hominibus, ut salis liquet I ex similibus Scriptura» locutionibus, ad Rom. 1 : Ita, quod in me promptum est, vobis,qui Romx estis.evangclizare.Et cap. 12: I Si feri potest, quod ex vobis est, cum omni­ bus hominibus pacem habentes. El tamen per ly in me est, et per ly ex vobis est, nullas dicet excludi gratiam Dei, sed solum, quod est in aliis, qui poterant vel adventum Pauli impedire, vel fidelium pacem tur­ bare. 189. In calce hujus dubii potest inquiri, te an sententia Molinæ sit alicui notae, aol censuræ obnoxia? Ad quod respondendum^ est nihil minus in hac materia nos studere, u s's quam aliorum sententias taxare, vel aliqua nota ferire : unde nolumus circa prædictam opinionem revelare proprium judicium. Sed ut interrogationi respondeamus, sub­ jiciemus aliorum sententias, ut prudens lec­ tor eligat, quam maluerit. Ex quibus Vas-Tat quez asserit prædictam opinionem nonposse liberari a Massiliensium errore. Suarez affir-:æ mat esse doctrinam Pelagianorum, ct inau­ ditam in Ecclesia. Montesinos dicit improbabilem. Estius docet perlinere errorem Pe/a^ii.Beliarminus inquit essehr-fj resim Pelagia nam. Gregorius Martinez eam vocat sententiam temerariam, et forte erro­ neam. Cabrera asserit esse temerariam, eh-· Pelagianam, vel non procul distare ab errtft Massiliensium. Denique Zumel ait illam zr. opinionem esse falsam, temerariam, contra fidem, et rem detestabilem a juvenibus intro­ ductam. Nos vero verbis parcentes hcc unum præcise dicimus cum August, lib. 2, D± contra daas epist. Pelag. cap. in principio: « Avertat Deus hanc amentiam, ut in donis « ejus nos priores faciamus, posteriorem « ipsum, quoniam misericordia ejus præj a veniet me, et ipse est, cui fideliter, vera« citerque cantatur : Quoniam praevenisti « eum in benedictionibus dulcedinis. Èreo V benedîàk· DISP. Ill, DUB. VIII. cujus resolutio apparet majori ex parte ex dictis in præcedenti : unde non oportet nova fundamenta aperire, sed sufficiet, si jam praejacta applicemus. ■: benedictio dulcedinis est gratia Dei, qua < fit in nobis, ut nos delectet, et cupiamus, < hcc est, amemus, quod præcipit nobis : in i quasi nos non prævenit Deus, non solum t non perficitur,sed nec inchoatur ex nobis. «Si enim sine illo nihil possumus facere; : profecto nec incipere, nec perficere. » DUBIUM VIII. Urum homo, qui non se impedit per pecca­ tum, infallibiliter consequatur gratiam auxiliantem. 190. Difficultas hæc est veluli appendix dubii praecedentis, cui proinde illam im­ mediate annectemus. Pro tituli autem intelligendi animadvertendum est, quod licet exdiclishabeatur Deum non statuisse legem dandisuam gratiam facienti, quod est in se, per naturæ vires : quia per hoc denotatur aliquod initium salutis esse ex nobis ; quod damnant Concilia, et Patres : adhuc tamen non manet ita exploratum, an statuerit prædictam legem respectu ejus, qui, quan­ tum naturaliter potest, non ponit obicem gratiae, seu qui non se impedit per nova pec­ cata.Aliqui ennn licet fateantur, quod homo per vires naturales nequit ad introductio­ nem gratiæ positive concurrere se præparando, aut illam impetrando, vel merendo ; autumant tamen eum posse ad id concurrere per modum removentis prohibens, quatenus non apponit gratiæ impedimentum : asseruntque Deum ex certa lege infallibiliter dare gratiam homini, qui ita se gerit. Et quamvis hoc, quod est vitare peccata, com­ muniter fiat per actus positivos, quibus vel adimplentur præcepta, vel resistitur tenta­ tionibus, quæ occurrunt in eorum adimple­ tione; nihilominus hi Auctores non atten­ dunt ad ullum effectum positivum prædictorum actuum, sed solum ad negativum non ponendi obicem gratiæ. Unde Grana­ dos infra referendus asserit eum, qui vitat peccata, nullum eliciendo actum, æqualem gratiam consequi ; ac consequitur ille, qui peccata vitat, el facit opera bona : quia hic non attenditur aliqua dispositio, sed sola remotio impedimenti,quæ in utroque eadem est. Quo pacto commune illud proloquium, Facienti, quod est in se, etc. exponunt in sensa negativo, id est : Non-se impedienti, rei facienti, quod potest, ut non se impediat, Deus infallibiliter confert gratiam. An au­ tem ita sit, examinabimus in hoc dubio : 461 I Statuitur vera sententia, et auctoritate ac rationibus fulcitur. 191. Dicendum est nullam esse legem, conciaqua Deus statuerit conferre gratiam homini si0· non se impedienti per vires naturæ, sive facienti, quod naturaliter potest, ut non ponat obicem gratiæ. Hanc conclusionem docet Div. Thom. 3 contra (jentes cap. 160 D.Tho. et super epist. ad Ilebrxos cap. 12, led. 3, ad illa verbi Apostoli : Contemplantes, ne quis desit gratix Dei. Quæ ita illustrat : « Gratia etsi non habeatur ex meritis, alio« quin gratia non essetgratia : tamen opor­ « tet, quod homo faciat, quod in se est. « Deus autem voluntate sua liberalissima « dat eam omni præparanti se. » Apocal.3. « Ecce sto ad ostium, et pulso : si quis « aperuerit mihi, intrabo ad eum, 1 ad « Timoth. 2. Qui vult omnes homines sal« vos fieri. Et ideo gratia Dei nulli deest ; « sed omnibus quantum in se est. se com« municat : sicut nec sol deest oculis cæcis. « Dicit ergo : ne quis desit gratiæ Dei. Sed α contra : quia si gratia non datur ex ope­ « ribus, sed tantum ex hoc, quod aliquis non ponit obstaculum : ergo habere gratiam « dependet ex solo libero arbitrio, et non « ex electione Dei, quod est error Pelagii. α Respondeo dicendum, quod hoc ipsum, « quod aliquis non ponit obstaculum, ex « gratia procedit. Unde si aliquis ponat, et a tamen moveatur cor ejus ad removendum « illud, hoc est ex dono gratiæ Dei vocantis « per misericordiam suam, adGalat. l.Cum « autem placuit ei, qui me segregavit ex « utero matris meæ.et vocavit per gratiam α suam. Hoc autem donum gratiæ non est « gratum faciens. Quod ergo a quibusdam « removetur istud obstaculum, hoc est ex « misericordia Dei : quod autem non remoα vetur, hoc est ex justitia ejus. » Angelico Doctori subscribunt majori ex parte Aucto­ res dub. prxeed. num... relati : quia uni­ versaliter negant illam legem dandi gra­ tiam facienti, quod est in se, per vires naturæ, sive ly facienti intelligatur posi­ tive,si ve negative. Sed in particulari docent expressis verbis nostram assertionem Les- •162 DE NECESSITATE GRATIÆ. DISP. ΠΙ. DUB. VIII. Lcssins. sius (licet valde inconsoquenter ad ea, quæ ut lapis descendat : ergo ex monte Concilii temero, indistincte, et sine debita attentione ut dub. prxced. vidimus, cum Molina defen­ gratia non datur homini facienti, quod est ad quamdam legem Dei actu existenlem dit) in opusc. de gratia efficaci cap. 9, num. 5, in se per vires naturæ ; tametsi ly facientis procederet. Et quamvis vellet damnare ubi dicit oppositum asserere esse haud dubie significet solam remotionem impedimento­ errorem Semipelagianorum, qui amplius erroneum : hic enim est error Massiliensium, rum, ut gratia infundatur. quid asserebant, debebat tamen ita verba \^l‘vel etiam deterior. Vasquez in hac I, 2, k.f Confirmatur : quia ex ex, quod admittaaltem perare, ut non comprehenderetconcnrJoan.a disp. 199, cap. 2, num. 8, Caprera 3 part. sm. mus prædictam legem, sequuntur plura ex sum praedictorum operum naturalium per inconvenientibus, ob quæ damnati sunt Se­ zuma. çujsZ. 67, disput. 20, § 9, num. 116, Lorca modum removentis prohibens. Quare cam quxst. 112, art. 3, disp. 26, Joan, a Sanct. mipelagiani : ergo opinio contraria existi­ id non fecerit, sed sine distinctione proces­ manda est comprehensa sub determinatione Thom, quxst. 109, disp. 20, art. 1, circa serit ; credendum est non adesse legem Concilii. Consequentia patet. Antecedens finem, et Zumel quxst. 112, art. 3, disp. 1, dandi gratiam facienti, quod per nataram vero suadetur : quia licet remotio illa im­ conclus. I et in respons. ad 2, quamvis con­ potest, sively facienti sumatur, quoad effec­ pedimentorum nequeat habere rationem clus. 3, videatur favere contrariis. tus positivos, sive quoad solam obicis ratio­ meriti, vel dispositionis ad gratiam ·, hæc Ratio Probatur primo : quoniam non apparet, nem. Tum etiam quia nihil factum per quippe postulant aliquid positivum, atta­ vires, aut vigorem naturæ conducit ad salu­ quid amplius homo per vires naturæ possit, men est sufficiens, ut homo se discernat ab tem, ut determinat idem Concilium can. 7, lis· ut vitet peccata, et se immunem conservet alio, el habeat, in quo glorielur, et gratia sed ita removere impedimenta, ut gratia ab obice gratiæ, quam credere, velle, desi­ subjungatur humanæ industriæ, et initium derare, conari, laborare, vigilare, studere, statim infunderetur, plurimum conducet salutis sit in nobis : quæ omnia sunt asserta petere et pulsare : sed non est lex dandi ad salutem : sicut ita removere impedi­ ex Pelagianorum, et Semipelagianorum gratiam homini prædicta facienti per natu­ menta, utstatim lapis descendat,plurimum errore orta, et quæ Concilia, et Patres fre­ ræ vires : ergo nec datur lex dandi gratiam ad hujusmodi motum conducit : ergo Con­ quenter damnant. Ea vero ex contraria no­ homini non se impedienti, vel per vires cilium sentit nonexislere legem dandi gra­ bis opinione deduci ostenditur : nam si est naturæ facienti quantum potest, ut non se tiam ei, qui per vires naturæ non se impe­ lex dandi gratiam non se impedienti per impediat. Major, et consequentia constant. dit, vel vitat impedimenta ad recipiendum viresnaturæ:ergo qui se non impedit, dis­ Minor probatur ex Concilio Arausicano gratiam. Tum praeterea, et urgentius : quia cernit se ab alio, qui impedimentum appo­ secundo canone 5, cujus verba dedimus du­ Concilium,ut inquit Suarez.intendit directe nit. Ex quo ulterius fit, ut possit de proprio bio prxcedent. num. 158. damnare Semipelagianorum errorem : hic labore in negotio salutis gloriari, merito­ suarii Nec refert, si cum Suario respondeas autem non consistebat praecise in eo, quod que increpabit alium, qui conscius illius Concilium solum damnare asserentes gra­ expresse assererent opera naturalia prome­ legis universalis non satagit excludere im­ tiam conferri credentibus, volentibus, de­ reri graiiam supernaluralem, id quippe pedimenta, et obtinere gratiam sub illa eorum plures pro viribus cavere studebant, siderantibus, etc. ita quod hæc opera natu­ conditione promissam. Deinde propriae inut constat ex dictis dub. prxced. sed in eo ralia habeant rationem meriti, impetratio­ dustriæ, et laboris est vitare impedimenta, etiam, quod asserebant liberum arbitrium nis, dispositionis, aut alicujus influxus res­ quæ propriis viribus possunt vitari : ergo pectu gratiæ. Qui autem docent gratiam ex per opera naturalia praebere Deo occasionem si gratia promittitur ei, qui ex propriis vi­ certa lege conferri, homini non se impe­ communicandi suam gratiam, ut patet ex ribus tollit, aut vitat impedimenta, jam se­ Cassiano lib. 12, de Institutis Coenobiorum^ dienti per peccata, vel non ponenti gratiæ cundum præsentem providentiam gratia obicem, nullum influxum, aut conducen­ cap. 14, ubi loquensdegratiæ donisinquit: subjungeretur humanæ industriæ, et labori. tium respectu gratiæ attribuunt praedictis Prxsto est namque, nempe Deus, occasione Tandem licet de ratione causæ sit habere operibus; sed meram remotionem impedi­ sibi tuntummodo a nostris bonx voluntatis entitatem positivam, nihilominus id non mentorum. Unde nihil ex vi hujus deroga­ oblata, ad hxc omnia conferenda. Et collât. desideratur ad rationem principii : sufficit tur divinæ, et eminentiae, quam habet 13, asserit gratiam ita adjuvare liberum quippe ad hujus conditionem, quod aliud super opera naturalia; siquidem datur inarbitrium, ut nunquam etiam ab eo quos­ ad ipsum sequatur, quamvis non per verum dependenter ab omni dispositione, merito, dam conatus bonae voluntatis exigat, occa­ influxum, ut patet in privatione, quæ inter aut causa se tenente ex parte naturæ. Quasiones quodammodo quxrens, quibus humans alia generationis principia a Philosophis mobrem procul abest hic dicendi modus a segnitiei torpore discusso, non irrationabili recensentur : sed ad remotionem impedi­ censura Concilii. munificenlix sux largitas videatur. Unde mentorum habitam per vires naturæ sequiBefau· 192. Hoc, inquam, minime satisfacit. Concilium e converso excludit a rigore na­ turimmediale, et ex lege infallibili divina lor· Tum quia si vere existeret lex dandi gra­ turæ non solum posse ullo modo causare gratia : ergo de facto, et supposita prædicta tiam non se impedienti, vel facienti, quod gratiam, verum etiam praebere occasionem, lege, principium, sive, quod idem est, ini­ est in se, ut non se impediat ; daretur uti­ ut infundatur : sed qui ita removet obicem, tium gratiæ, et salutis est nobis, et habetur que gratia laborantibus, vigilantibus, ce­ et impedimenta, ut statim subsequatur per vires naturæ. nantibus, etc. per vires naturæ, essetque gratiæ infusio, nequit non præbere hujus­ 193. Explicatur hoc amplius : quoniam proide propositio absolute vera de facto, et modi infusionis occasionem : quemadmo­ licet removens prohibens non influat phy­ tali lege supposita : sed Concilium damnat dum ille, qui aufert impedimentum pro­ sice in effectum, qui ablatis impedimentis illam propositionem absolute : ergo signum i hibens descensum lapidis, licet non cau-et est non dari talem legem. Alias Concilium 1 effective motum, præbel tamen occasionem, 1 aliunde sequitur; nihilominus moraliter, ut 463 sive in aestimatione prudenti se habet per modum principii influentis in illum. Qua de causa si Petrus sciens, et prudens re­ moveret obstaculum prohibens descensum lapidis, et hic descendens interficeret ali­ quem ; Petrus existimaretur causa homici­ dii.Et similiter si removeret prohibens, ex cujus oblatione aliquod bonum contingeret Paulo, ut puta si illi in carcere detento au­ ferret catenam, vel januas aperiret; proculdubio se haberet ut causa libertatis, et beneficii. Ergo si homo per proprias vires ita removet impedimenta gratiæ, ut hæc immediate, et infallibiliter ex certa lege sequatur; jam homo seu industria esset moraliter, et in aestimatione prudentum principium prædictæ gratiæ, non quidem ex natura rei, sed ex Dei lege. Quod tamen nemo Catholicorum concedet. Ad hæc quamvis pura carentia nequeat esse principium laudis, aut meriti ; nihilo­ minus excludere impedimenta alicujus effec­ tus per actus posivitos, et honestos, videtur nonnihil meriti, et laboris habere in ordine ad prædicti effectus consecutionem. Qua ra­ tione Eccles. 31 : Laudatur justus quia po­ Eccles. tuit transgredi, et non est transgressus, fa­ 31, cere mala, et non fecit : unde subditur : Ideo stabilita sunt bona illius in Deo. Quæ est doctrina D.Thom. 2, 2, quæst. 89, art. I, D.Tho. ubi inquit, quod declinare a malo secun­ dum quod ponitur pars justitiæ, importat motum voluntatis repudiantis malum. Et hoc, inquit, est meritorium, præcipue cum aliquis impugnatur, ut malum faciat, et resistit. Constat autem, quod nequit homo per vires naturales removere impedimenta peccati, nisi exercendo plures actus natu­ rales honestos, quibus adimpleat præcepta, et tentationibus resistat : ergo prædicta re­ motio non se habet, ut mera carentia, et ablatio impedimenti, sed etiam importat aliquid laboris, et meriti, cujus intuitu Deus potius conferat gratiam non se impe­ dienti, quam ei, qui se impedit. Quod est incidere in opinionem Molinæ dubio prae­ cedenti impugnatam. 194. Secundum fundamentum nostræ as- Atiarasertionis desumitur ex verbis D. Thom. supra relatis, et potest ad hanc formam re- sione. duci : quoniam homo per vires naturales nequit ita se habere, ut non apponat obi­ cem gratiæ, et se per peccatum impediat : ergo lex dandi gratiam homini non se impendienti, fel facienti, quod est in se per vires naturæ, ut non se impediat, dependet 404 , , itatur, D.Tbo. Snarii \nus‘um· DE NECESSITATE GRATI. E. a quadam conditione, quæ nunquam per vires naturæ ponetur : ergo prædicta lex est inutilis, et frustranea. U traque consequen­ tia patet. Antecedens vero suadetur : quia posse non ponere obicem gratiæ est posse non peccare, quodlibet enim peccatum mor­ tale est de se obex gratiæ, iliaque reddit hominem indignum : sed licet homo per vires naturales possit vitare quodlibet pec­ catum divisum sumptum ; nequit tamen eisdem viribus non peccare, seu quod idem est servare omnia præcepta collective, et in nullo deficiendo, ut constat ex dictis disp. prxdeced. dub. 4 et 5, ergo homo nequit per vires naturales ita se gerere, ut non appo­ nat obicem gratiæ. Confirmatur : quia omnis homo pervemens ad usum rationis, si rehquatur suis praecise viribus naturalibus, infallibiliter peccabit, apponetque proinde, quantum est de se, impedimentum divinæ gratiæ : ergo si esset lex dandi gratiam homini ex viri­ bus naturæ non se impedienti per peccatum, dependeret prædicta lex a conditione nun­ quam, et a nullo ponenda, ac proinde præ­ dicta lex esset frustranea. alienaque a di­ vina providentia. Antecedens probatur ex doctrina D. Tho. in hac 1, 2, quæst. 89, art. 6, quoniam ia primo instanti usus rationis urget præceptum convertendi se ad Deum tanquam ad ultimum finem : sed homo suis viribus relictus nunquam eliciet prædictam conversionem ; si quidem nequit per prae­ dictas vires vel expellere peccatum habi­ tuale, in quo praeexistit, vel illi conjungere prædictam conversionem, ut late ostendi­ mus disp. precedent i dub. 4, a num. 135, ergo omnis homo perveniens ad usum ra­ tionis, si suis tantum viribus relinquatur, infallibiliter peccabit, apponetque obicem gratiæ. Quæ difficultas etiam urget, licet non admittatur opinio D.Thom. de obliga­ tione diligendi Deum in primo instanti usus rationis : quia illud præceptum obligat, vel paulo post illud instans, vel in alio spa­ tio vitæ : et nunquam adimpletur sine gra­ tia, ut ostendimus loco citato. v*m ^UJUS argumenti, et confirmationis effugeret Suarez, asseruit ex una parte gratiam supernaturalem esse quidem promissam non se impedienti per pecca­ tum; et concessit ex alia hominem suis præcise viribus naturalibus relictum non posse adimplere præceptum dilectionis Dei auctoris naturalis, nec cætera præcepta collectim sumpta : adhuc tamen existimat suam assertionem sartam, tectamque ser­ vari. Quia Deus inquit, dat omnibus homi­ nibus auxilia ordinis naturalis suflicieutia cum ad adimplenda omnia præcepta natu­ ralia collective, cum ad eliciendum amorem naturalem Dei ultimi finis dilecti super omnia. Si ergo homo prædictis auxiliis ad­ jutus non se impedierit per peccatum, sed praeceptis satisfecerit, infallibiliter consequetur primam gratiam auxiliantem ordi­ nis supernaturalis : idque non semel contin­ get. Unde non sequitur prædictam legem essse frustraneam. Si autein se impedierit, merito privatur gratia supernaturali :nam habuit sufficientes vires ad adimplendam conditionem, sub qua prædicta gratia pro­ missa est. Hæc tamen evasio difficultatis nodum rog­ non laxat, sed trahit in novas angustias. Nam in primis juxta hunc dicendi modum concedendum est; quod facienti, quod est. in se ex viribus gratiæ naturalis date per Christum, Deus infallibiliter conferat gra­ tiam supernaturalem : et ita magna ex parte relabitur Suarez in opinionem Vasquii, quam ipse impugnaverat lib. 4 tte auxiliis cap. 14, et nos late confutabimus dub. sequenti, qua de causa in ea nunc reji­ cienda non immoramur. Præterea vel illa gratia naturalis datur homini non se im­ pedienti per peccatum, et dependenler ab hac conditione : vel confertur omnibus ho­ minibus absolute, et independenter ab his conditionibus. Si eligatur primam : ergo circa communicationem gratiæ naturalis manet eadem difficultas, ac in communica­ tione gratiæ supernaturalis : et ita proce­ dendum est in infinitum. Si autem dicatur secundum : sicut Deus potuit offerre, et conferre gratiam sufficientem naturalem absolute, atque independenter a conditione non se impediendi, et ita decuit ejus boni­ tatem, et liberalitatem : ita etiam potuit communicare gratiam supernaturalem in­ dependenter a conditione non se impediendi per vires naturæ, aut gratiæ naturalis. Pa­ tet consequentia : quia non minus liberalis est Deus in ordine supernaturali, ac in na­ turali ; imo potius sicut ille eminet huic, ita decet, ut in eo major Dei libcralitas, et in­ dependentia gratiæ ab iis, quæ nos præstamus, respondeat .-ergo si Deus dat omnibus hominibus gratiam naturalem non se obli­ gando ei, qui facit, quod potest, ut non se impediat, etiam communicabit gratiam supernaturalem non attendendo ad prae­ dictam ' · 4 DISP. Ill, DUB. VIII. diclam conditionem, aut dispositionem ne­ gativam. Eo vel maxime, quod nullum da­ tur fundamentum ad asserendum unum potius, quam aliud, ut satis ex se liquet, et magis constabit ex dicendis. tora Denique prædicta evasio relinquit in suo *£·*■ roboro difficultatem argumenti, et confir­ mationis : quoniam supposito peccato mor­ tali nequii homo potentia consequenti dili­ gere Deum auctorem super omnia nisi in eodem instanti peccatum illud auferatur ; sunt enim prædictus amor, el peccatum mortale inter se incompossibilia : at sic est, quod prædictum peccatum nequit au­ ferri per aliam formam, nisi per gratiam sanctificantem, ut ostendemus in tractatu de Justificatione : ergo quantumvis homo ad­ juvetur per gratiam naturalem; infallibiliter tamen deficiet in elicientia prædicti amoris, subindeque apponet novum obicem gratiæ : atque ideo nunquam aderit condi­ tio, sub qna lex illa graliam promittit. Idemque argumentum urget in adimple­ tione collectiva omnium præceptorum : nam nequit homo adimplere omnia præcepta collective secundum suavem, et ordi­ nariam providentiam, nisi habeat in se aliquam formam permanentem, quæ ei subjiciat appetitum rationis, et petat conti­ nuam subministrationem auxiliorum ad adimplenda præcepta, et superandas oppo­ sitas tentationes, ut statuimus disp. præctd.dub. 6. Hujusmodi autem forma nequit esse alia, quam vel gratia sanctificans, vel integritas naturalis,ut discurrenticonstabit,Unde nequit homo habere potentiam de lege ordinaria sufficientem ad adimplenda omnia præcepta collective, nisi perficia­ tur, et corroboretur per gratiam habitua­ lem, vel naturalem integritatem. Sed cer­ tum est, quod Deus non confert omnibus hominibus prædictam integritatem : ergo nec dat graliam naturalem sufficientem ad adimplenda omnia præcepta collective, et impediendum omnem obicem gratiæ. Ma­ neat igitur prædictam conditionem nun­ quam apponi nec per vires proprias naturæ, nec per vires superadditas gratiæ naturalis : et consequenter legem ab illa conditione de­ pendentem esse inutilem, et frustraneam. AjjEu. 196. Nec refert, si iterum cum eodem Auctore respondeas, quod licet homo ne­ queat per vires entitative naturales habere prædictum Dei amorem ; potest tamen ha­ bere alium minus perfectum, quo conelur, quantum est de se, accedere ad perfectioSalmant. Curs. theolog. tom. IX. 465 nem : et Meo si illum priorem eliciat, di­ cetur facere, quod est in se, ut non ponat obicem gratiæ : atque ideo apponet condi­ tionem desideratam, ut Deus suam gratiam communicet. Idemquepotestapplicari adim­ pletioni præceptorum : quamvis enim ne­ queat omnia collective adimplere, potest tamen aliqua : quæ si adimpleat, jam dice­ tur facere, quod est in se, et seipsum quan­ tum naturaliter valet, non impedire a gra­ tiæ perceptione. Quam doctrinam extendit etiam prædictus Auctor ad peccata, quæ vel ex ignorantia, vel ex infirmitate, aut magna tentalione urgente patrantur : congruit enim, ut Deus suam misericordiam ita pec­ cantibus potius communicet, quam illis, qui peccant ex malitia, et quasi pro libito. nulla tentalione agitati. Adducitq 'senii disp. 32, (pixst. 4, num. 6G, Cabrera 3 (pixst. 62, art. 1, disp. 20, § 10, Suarez lib. -1 de auxiliis cap. 11, Aversa 1 part, (pixst. 23, sect. 12, ct alii plures. rek Probatur primo ratione : quoniam actus non excedentes vires naturæ nequeunt con­ ducere ad infallibilem consecutionem su­ pernaturalis auxilii : sed actus naturales moraliter boni, licet dicantur fieri ex graliadata per Christum, non excedunt vires naturæ : ergo prædicti actus nequeunt con­ ducere ad infallibilem auxilii supernatura­ lis consecutionem : ergo homini facienti, quod est in se, ex gratia naturali data per Christum, Deusnonconfert infallibiliter gra­ ham supernaturalis auxilii. Hæc secunda consequentia legitime infertur ex prima.Ista vero liquet ex præmissis. Major autem est te. exPreisa doctrina Concilii Arausicani II, Ans. can. 7, ubi contra Semipelagianos determi­ nat: « Quod si quis per naturæ vigorem bo« num aliquod, quod ad salutem pertinet « vitæ æternæ, cogitare, ut expedit, aut » eligere posse confirmat, hæretico fallitur « Spiritu, non intelligens vocem Dei in « Evangelio dicentis : Sine me nihil po« testis facere. » Sed opera, quæ non exce­ dunt naturæ vires, non excedunt naturæ vigorem, et quæ conducunt ad consecutio­ nem auxilii supernaturatis, pertinent ad æternæ vitæ salutem, ut ex ipsis terminis constat : ergo actus non excedentes vires naturæ nequeunt conducere ad infallibilem consecutionem supernaturalis auxilii. Mi­ nor etiam primi syllogismi est manifesta : quoniam natura rationalis potest per vires proprias operari bene, et male moraliter, alias ex se, et ex propriis viribus esset de­ terminata ad male moraliter operandum : et consequenter non infirma, sed mortua in ordine ad bonum moraliter diceretur : ergo opera moraliter bona, esto fiant ex aliquali gratia data per Christum, non excedunt vi­ res naturæ. Confirmatur, et explicatur : quoniam ex asJ' θο> quod alii effectus, et operationes pure naturales ordinentur ad Christum Domi­ num, vel ex ejus meritis conferantur ad electorum salutem ; non propterea dicuntur excedere vires, et exigentiam naturæ ; sed possunt absoluto fieri per naturæ vigorem, ul patet in pluvia, vel serenitate, et aliis beneficiis naturalibus, quæ fideles solent a Deo postulare nomine, et meritis Christi : potest quippe Deus conferre propter Chris­ tum ea, quæ alias naturalem ordinem non transcendunt. Ergo ex eo, quod Deusob me­ rita Christi, vel propter ejus gloriam exhi­ beat concursum naturalem, qui ad opera naturalia moraliter bona desideratur (quem concursum Vasquez appellat gratiam) mi-vasquez. nime infertur, quod hujusmodi operationes excedant vires, et naturæ vigorem. Nam sicut ille intrinsecus respectus ad merita,vel glo­ riam Christi non facit, quod prædicta opera varientur intrinsece, aut desinantesse natu­ ralia ; ita nec facit, quod intra vires, et vigo­ rem naturæ non contineantur. Ergo quan­ tumvis hæc opera dicantur fieri ex gratia, vel potius concursu dato per Christum ; adhuc fiunt per naturæ vigorem. Nihil au­ tem, quod per naturæ vigorem fit, pertinet ad salutem vitæ æternæ, ut Arausicanum diffinit : ergo Deus non confert infallibiliter gratiam supernaturalem homini operanti bene moraliter ex gratia data per Christum. 201. Respondet Vasquez opera naturalia vasquii moraliter bona non fieri per solum na- glUDL ^u* , 1 , turæ vigorem, sed exigere ulteriorem et specialem gratiam : nam licet homo habeat potentiam ad bene, et male moraliter ope­ randum, tamen prædicta potentia non est ex se determinata ad rectam operationem, sed manet simpliciter indifferens ad utram­ libet : unde posset citra injuriam permitti male moraliter operari. Quod igitur specia­ liter applicetur a Deo ad operationem rec­ tam media aliqua subita cogitatione, quam ipse vocat congruam et sanctam ; nequit non rationem specialis gratiæ sortiri. Et conse­ quenter opera moraliter bona non fient ex solo naturæ vigore, sed etiam ex gratia, data utique per Christum, ad cujus gloriam hæc omnia de facto ordinantur. In quo pluri­ mum differt natura rationalis ab aliis na­ turis: eæ quippe sunt ex se determinatæ ad peculiarem operationem :unde petunt ex se ad illam determinate applicari ; quin Dei concursus superet earum exigentiam, vel habeat rationem gratiæ. Cujus opposi­ tum ob oppositam rationem in creaturis rationalibus dicendum est. Hæc est in summa tota cogitatio Vasquii, Prima quam tamen evertimus disputatione citata : {æf* quoniam si semel natura humana est ex se indifferens ad bene , et male moraliter ope- 172 DE NECESSITATE GRATI.E. randum ; nequit non exigere concursum Dei ad operandam quandoque moraliter bene, et quandoque moraliter male : omnis quippe virtus sicut inclinat ad actum adæquatum sibi correspondentem ; ita exigit concursum desideratum ad exercitium il­ lius , quin prædictus concursus habeat ra­ tionem gratiæ. I nde quemadmodum causæ determinate debetur concursus ad deter­ minatum actum, utputa calori ad calefa­ ciendum : ita virtuti potenti elicere di­ versas , et contrarias operationes debetur concursus quandoque a i unam, et quando­ que ad aliam. Et ideo sicut non est injuria, quod Deus permittat aliquando hominem male moraliter operari : sed oppositum esset providentia extraordinaria : ita nec estgratia. quod aliquando moveat hominem ad operandum bene moraliter; sed potius oppositum esset denegatio debite providen­ tis, et quoddam violentia? genus. Ergo con­ cursus Dei ad opera naturaliter bona non est proprie loquendo gratia : esto aliquando sit beneficium utcumque datum per Chris­ tum, sicut quod hoc, vel illo tempore pluat. Et consequenter si homo bene moraliter ope­ rans ex hoc ipso faceret sibi certam commu­ nicationem supernaturalisauxilii;jam non per gratiam, sed per naturæ vigorem ope­ raretur aliquid pertinens ad æternæ vite salutem : quod damnat Concilium Arausicanum. Aiiaim- 205. Sed esto (ut sic independenter a dicPtio?3" ti*I<>cocitato Vasquium impugnemus) gratis admittamusprædictum concursum essegratiam : adhuc tamen ejus opinio non effugit determinationem Concilii, sed sub ejus damnatione comprehendi videtur. Quia li­ cet concursus Dei ad operationem moraliter bonam esset gratia, nihilominus prædicta operatio fieret simpliciter per naturæ vigo­ rem : sed homo nequit per naturæ vigorem operari aliquid pertinens ad salutem, ut Concilium determinat : ergo prædicta ope­ ratio tametsi dependens a gratia concursus actualis Dei, ad salutem non pertineret : et consequenter deservire non posset, ut homo consequeretur gratiam supernaturalis au­ xilii. Cætera constant, et major ostenditur : quia vigor naturæ nihil aliud significat,quam vires, et virtutem naturæ : sicut vigor cujuscumque causæ significat facultatem,et poten­ tiam prædictæ causæ: sed concursusDei deter­ minans naturam ad operandum benemoraliter, quem Vasquez appellat gratiam, nullas confert naturæ vires, aut virtutem ad ope­ randum : ergo operatio subsecuta fit sim­ pliciter per vigorem solius naturæ. Proba­ tur minor : quia prædictus concursus est applicatio, seu reductio virtutis naturæ existenlis de se in actu primo ad actuale exer­ citium operandi : sicut concursus Dei cum calore est reductio, et applicatio virtutis calefactivæ ad actum calefaciendi : atqui re­ ductio, et applicatio virtutis operativæ non confert vires, et facultatem prædictæ vir­ tuti : ergo concursus Dei determinans natu­ ram rationalem ad operandum bene moraliter non confert vires , atque virtutem naturæ. Præsertim quia vires, virtus, fa­ cultas, et vigor cujuscumque causæ signifi­ cant actum primum : concursus autem ad operandum pertinet ad actum secundum : ergo concursus Dei cum natura non præs­ tat vigorem naturæ; sed virtutem illi insiO 9 tam applicat, et reducit ad exercitium : ergo licet operatio naturalis moraliter bona de­ pendeat a gratia actualis concursus, nihilo­ minus fit per vigorem naturæ. Et conse­ quenter per hoc, quod dicatur prædictam operationem fieri ex gratia data per Chris­ tum, nequit vitari, quod fiat per naturævi­ gorem, et quod aliquid per prædictum vigo­ rem factum pertineat ad salutem. Urgetur hoc amplius : quia si homo con-R,^ deretur in statu integritatis naturalis, pos-!D(rJ* set ex vigore prædicti status elicere opera- ia* tiones moraliter bonas : nam quidquid sit, utrum homo in statu naturæ lapsæ habeat vires sufficientes ad operandum bene mo­ raliter, tamen in confesso est apud omnes Theologos, quod illas haberet in statu prædicte integritatis : et nihilominus homo etiam ex suppositione illius status adhucindigeret concursu actuali Dei, per quem ejus vis operativa determinaretur, et reducere­ tur ad exercitium operandi bene moraliter: nequit enim creatura rationalis, el libera in ullo statu ab hac dependentia absolvi : ergo ex eo, quod operatio naturalis morali­ ter bona dependeat ab actuali Dei concursu, quem Vasquez appellat gratiam, non ex­ cluditur, quod prædicta operatio fiat abso­ lute per vigorem, et facultatem naturæ. Idemque potest explicari exemplo existentis in charitate, ex cujus vigore potest bene moraliter, et supcrnaturaliter operari; li­ cet actu operetur cum dependentia ab ac­ tuali Dei concursu. Ad hæc : quamvis juxta illam Vasquii doctrinam salvetur hominem nunquam ope­ raturum esse bene moraliter absque con­ cursa DISP. Ill, DUB. IX. cursa actuali Dei, quem ipso gratiam appel­ lat; tamen etiam salvatur, quod absque illo concursu habeat posse proximum ad benemoraliter operandum ; siquidem prae­ dictus concursus pertinet ad actum secun­ dum, el supponit posse, sive actum primum: ergo quamvis homo nunquam bene opera­ bitur per solum vigorem naturæ, quin si­ mul adsit illa gratia, seu concursus Dei; nihilominus ex solo vigore naturæ poterit operari bene moraliter, seu elicere illas operationes, quibus sibi certam faciat con­ secutionem supernaturalis auxilii : atqui Concilium Arausicanum damnat non solum asserentes hominem per vigorem naturæ facere aliquid pertinens ad salutem; sed etiam asserentes, quod homo per vigorem naturæ habeat posse ad eliciendas opera­ tiones, quæ ad salutem conducunt : ergo per illam evasionem non vitatur, quin as­ sertio hujus Auctoris comprehendatur sub damnationeConcilii.Minorsubsumpta cons­ tat tum ex ipsis Concilii verbis : Si quis per nalurto vigorem bonum aliquod, quod ad sa­ lutem pertinet uitx xternx cogitare, ut expe­ dit, aut eligere posse confirmat, etc., tum ex testimoniis, quæ in confirmationem hujus veritatis adducit , et sunt hujusmodi : Sine me nihil potestis facere, et sufficientia nostra ex Deo est : quæ non operationem, sed actum primum important, et hunc asse­ runt haberi per gratiam in his, quæ perti­ nent ad salutem. Tandem refellitur prædicta evasio ar­ gumento ad hominem, supponendo prius duo principia huic Auctori, et illius asse­ clis in præsenti materia familiaria. Primum estcogitationem illam praeviam, in quo Vas­ quez constituit gratiam pro quolibet opere moraliter bono requisitam, solum habere graliæ rationem, quando est congrua, hoc est, quando confertur in illo tempore, et circnnstantiis, sub quibus praevidetur, quod effectam sit habitura. Secundum est prædic­ tam congruitatem non consistere in aliqua efficacia antecedenti, sive in eo, quod cogni­ tio habeat in se vim ad inferendum infallibiliter bonum opus morale ; sed tantam importareeflicaciam consequentem et depen­ dentem a libero exercitio voluntatis : dici­ tur enim efficax, et congrua per denomina­ tionem ab opere prævio in praescientia, et subsecuto in exeeutione, quod secundum hoc munus potius praecedit, et est ratio, ut ilia cogitatio gratia efficax appelletur. Ex iis ergo principiis ita arguitur: quo- 473 niamopera naturalia moraliter bona eafenus possunt conducere ad consequenda auxilia supernaturalia, quatenus dicuntur fieri ex gratia data per Christum : et rursusin tan­ tum fiunt ex gratia data per Christum, in quantum dependent a cogitatione, ut con­ grua : atqui cogitatio habet esse congrua, saltem in exercitio, non ex se, et quatenus descendit a Deo, sed ex vigore naturæ, quæ ipsam cogitationem determinat, et denomi­ nat efficacem : ergo de primo ad ultimum si opera naturalia moraliter bona habent conducere ad consecutionem auxiliorum supernaturalium ; toto hæcconducentia redu­ cenda tandem est ad naturæ vigorem : et consequenter admittendum est posse homi­ nem per vigorem naturæ elicere operatio­ nes conducentes ad salutem. Quæ fuit pro­ pria Semipelagianorum sententia damnata a sacro Concilio. 206. Ex quibus fit, quod licet sententiæ Consec• (driUllt Molinæ, et Suarii dubiis præcedentibus re­ late debeat omnino rejici, ut non cohaeren­ tes veritati, ac dignitati gratiæ, et Patrum, ac Conciliorum decretis; potiori tamen jure propulsanda sit Vasquii opinio, ut quæ sub pietatis velo plura continet absurda. Illi enim cum agnoscant opera naturalia non fieri ex aliqua vera gratia, neque excedere vigorem naturæ, cum majori cautela, et moderatione procedunt : et negant, saltem verbis, quod auxilia supernaturalia subse­ quantur ad opera naturalia tanquam ad me­ ritum decongruo, aut veram dispositionem : asseruntque prædicta opera solum se habere vel per modum conditionis ex lege Dei, vel per modum removentis prohibens. Iste vero, supposita illa necessitate gratiæ, quam pro operibus naturalibus singularissime exco­ gitavit, liberius in aliis assertis procedit : concedit enim prædicta opera impetrare, et mereri saltem de congruo, auxilia superna­ turalia, et conducere ad salutem. Unde om­ nis illa pietas, quam prætendebat, dum as­ seruit necessitatem gratiæ pro minimis etiam operibus moraliter bonis, eo tandem devenit, ut per minima opera naturalia di­ camur certam nobis facere consecutionem supernaturalisauxilii. Quod,ut suspicamur, minime negarent Semipelagiani; sed Vasquio libenter manus in hac causa darent, et cum ipso facile convenirent. Quippe illo­ rum assertum fuit hominem per opera na­ turalia moraliter bona, quæ de facto elicit, et quorum plura recenset Arausicanum II, can.6, consequi auxilia subsequentia, et su- •174 DE NECESSITATE GRATI.E. pernatiiralia» An autem hæc opera natura­ lia fiant ex quadam gratia entitativa natu­ rali, et an cognitio eis deserviens sit gratia specialis, et denique an hæc omnia ordinen­ tur ex providentia extrinseca propter Chris­ tum, parum, vel nihil eos referebat; dum­ modo ipsis concederetur, hominem de facto per opera naturalia mereri, aut impetrare supernaturalia auxilia. Unde nec ipsi de illa gratia naturali disputarunt, nec in hoc reprehenduntur a Patribus, nec illorum asserta damnant in hoc sensu Concilia. Vasquii ergo cogitatio vel videtur eadem cum Semipelagianorum sententia, vel saltem eam non impugnat, sed relinquit intactam, dum non agnoscit omnimodam gratiæ superna­ turalis independentiam ab operibus naturæ, et inconnexionem cum illis. § n. Eadem veritas Herum communitur. Expen­ ditur alia ra;tÎO. 207. Secundo probatur nostra conclusio alio fundamento satis efficaci : quoniam si opera naturalia moraliter bona facta ex gratia naturali data per Christum certo, et infallibiliter consequerentur auxilia super­ naturalia; sequeretur prædicta opera esse initium nostræ justificationis : consequens est absurdum : ergo prædicta opera quantumcumque dicantur fieri ex gratia per Christum, non conducunt ad infallibilem auxiliorum supernaturalium consecutio­ nem. Sequela est manifesta : quia auxilia supernaturalia disponunt, et conducunt ad justificationem : ergo si opera naturalia ha­ bent vim consequendi prædicta auxilia; se­ quitur, quod opera naturalia sint initium justificationis. Nec id negat Vasqaez; cum expresse dicat opera naturalia moraliter bona posse impetrare, et mereri de congruo auxilia supernaturalia. Quinimo ex eo pro­ bat prædicta opera indigere gratia speciali data per Christum, quia conducunt ad jus­ tificationem meritorie, et impetralive, ut tradit in prisentidisputatione 190, cap. 11, licet alibi ostendat hujusmodi opera posse ad justificationem deservire, quia fiunt ex gratia data per Christum. In quibus asser­ tis, an alias vitioso circulo procedat, Lector facile dignoscet. Falsitasautem consequentis ostenditur : quia illud, quod antecedit om­ nem fidem infusam, proprie, vel improprie acceptam, proutimportat aliquam illumina­ tionem supernaturalem, nequit esse initium justificationis : sed opera illa natura­ lia moraliter bona fidem infusam antece­ dunt, ut ex se liquet : ergo nequeant esse initium justificationis. Probatur major ex Concilio Trident, w. 6,c«p. 8, ubi haec ha· bentur : α Cum vero Apostolus dicit justi- Tr:· α ficari hominem per fidem, et gratis, ea α verba in eo sensu intelligendasunt.quem « perpetuus Ecclesiæ catholicæ consensus « tenuit, et expressit, ut scilicet per fidem « ideo justificari dicamus, quia fides est bu­ tt manæ salutis initium, fundamentum, et « radix omnis justificationis. » Ergo actus antecedentes fidem infusam nequeunt dici initium justificationis. Vel si ipsi habent initii rationem, tollitur a fide, quod sit jus­ tificationis initium : quod est expresse con­ tra Concilium. 208. Nec refert primo, si huic argumentoVi^.. respondeas primo cum Vasquez disp. cit. cap. 12,num. 132, negando minorem : et ad illius probationem dicas, ideo Concilium Tridentin. asserere, quod fides est initium, fundamentum, et radix omnis justificatio­ nis, quia in omnibus justificatio debet ut minimum a fide incipere : cum quo tamen recte cohæret, quod in aliquibus incipiat ab operibus naturalibus moraliter bonis factis ex gratia data per Christum. Nam cum hujusmodi opera non necessario debeant justificationem præcedere; non tollitur a fide, quod, per se loquendo, sit initium, et radix omnis justificationis : et hoc tantum intendebat Concilium. Hæc, inqua m, responsio nullo modo satisfacit, nec sustineri valet : tum quia absque^ ulla urgenti ratione, et absque Doctorum suffragio, sed potius contra communem aliorum expositionem limitat doctrinam generalem Concilii : quod non levem præseferre videtur temeritatem. Tum etiam, quia directe contradicit verbis, et menti Concilii : determinat enim, quod fides est radix omnis justificationis : ergo nulla est justificatio, cujus fides non sit radix: sed juxta opinionem oppositam dantur aliquae justificationes, quæ primo radicantur in operibus moralibus factis ex gratia data per Christum, et antecedentibus fidem : ergo, etc. Tum præterea, quia si vera foret sententia opposita, non raro, et per acci­ dens, sed frequenter, et per se loquendo opera moraliter bona essent principium justificationis : nullus quippe, aut rarus est adultus, qui ante fidem, et justificationem non exercuerit aliqua opera moraliter bona, saltem DISP. Ill, DUB. IX. saltem facilia, ul honorare parentes, visi­ taro infirmum, subvenire indigenti, et alia: si ergo opera moraliter bona facta ante fidem sunt initium justificationis ; se­ quitur, quod communiter, et perse loquendo radix justificationis sit in illis operibus, et non in fide ; quod sustineri non potest, cum falsam reddat determinationem Con­ cilii. Tum deinde, quia Semipelagiani non negabant, quod fides frequenter sit initium justificationis, sed id libenter admittebant, ut videre est apud Cassianum collât. 13, cap. 12,et tamen quia docuerunt opera mo­ ralia quandoque procedere, et mereri ipsam fidem, esseque subinde principium justifi­ cationis; reprehenduntur, et reprobantur DFr^aPatribus, ut constat ex D. Prospero libro contra Collatorem cap. 37 ubi inter alia in­ quit : Frustra ergo, ut invidiam damnati erroris evadas, summum salutis negas in fidei nostri ditione consistere : cum omnino salus nisi ex [ide esse non possit. Justus enim ex fide vivit. Ergo per hoc, quod dicatur justi­ ficationem frequenter, aut frequentius in­ cipere a fide, quam ab operibus moraliter bonis ; nec receditur a Semipelagianorum errore, nec satisfit intentioni Concilii. Tum denique, quia si non obstante determina­ tione illa Concilii asserentis fidem esse ra­ dicem omnis justificationis ; licet asserere fidem non semper, et ubique habere ratio­ nem radicis, sed tantum communiter, et per se loquendo : ergo pari licentia, quam­ vis Concilia determinent gratiam esse ini­ tium omnis justificationis, poterit quis in­ terpretari, quod gralia habet rationem initii communiter, et perse loquendo; non tamen ita universaliter, ut saltem raro, et per accidens natura non sit initium justi­ ficationis, ita ut homo viribus naturalibus gratiam consequatur : consequens nemo Catholicorum admittet; cum latissimam viam aperiat ad infirmanda Conciliorum decreta : ergo antecedens est prorsas absur­ dum, et rejiciendum. 209. Nec refert secundo, si eidem argus*. mento iterum respondeas, quod licet fides sit radix, et fundamentum justitiæ, minime excluditur, quod ipsam fidem præcedat al­ terum fundamentum, nimirum bona ope­ ratio moralis, quæ mediante fide fundet, et radicet justificationem. Præsertim cum Patres, et Concilia non negent, sed potius supponant ante assensum, et infusionem fi­ dei præcedere gratiam vocationis ad fidem, Mmul et affectum credendi. Porro hæc vo­ 475- catio, alia est omnino proxima, videlicet, quæ immediate regulat praedictum affectum: alia vero est remota, quæ nimirum incitat ad exercitium bonorum operum moralium, quibus homo impetrat, aut meretur gra­ tiam fidei. Cum ergo asseritur fidem esse radicem justificationis, fidei voce compre­ henditur gratia vocationis ad fidem tam proximæ, quam remota; : unde non exclu­ ditur, quod opera moraliter bona, quæ media vocatione remota fiunt, ingrediantur rationem radicis, et fundamenti justificatio­ nis, non minus ac ipsa vocatio. Quæ res­ ponsio videtu r habere fundamentum in Divo Augustino : nam lib. 83, guxstione 63, ubi inquit : Nunguid ergo latebat Pharaonem, guanlum boni conseguulx fuerint terra illa per adventum Joseph? illius ergo rei gesta cognitio vocatio ejus fuit, ut populum Israel misericordia tractans, non esset ingratus, etc. Constat enim cognitionem illam fuisse na­ turalem, et non excitasse Pharaonem im­ mediate, ut crederet, sed ut efficeret alia opera moraliter bona, quæ exercens ulte­ riorem, ac supernaturalem fidei illumina­ tionem assequeretur. Hæc, inquam, evasio parum refert, etconfataplnra falsa continet, quæ possumus effica- tar‘ citer refellere. Primo, quia nisi impropriis­ sime vocibus utamur, id, quod in aliqua linea habet rationem radicis, etfundamenti, nequit in eadem linea radicari, et fundari : atqui respectu totius ædificii spiritualis fi­ des appellatur radix, et fundamentum, ut constat tum ex verbis Tridentini supra re­ latis, tum ex pluribus SS. Patrum testimo­ niis, quæ in ejusdem locutionis confirma­ tionem refert Vega libro 8 in Tridentini Vega. caput 8; ergo fides ita est radix, et fundamentumjustificationis, ut non fundetur in operibus moralibus, quæ ipsam fidem præcedunt. Nisi velimus Patres, et Concilia improprie, et metaphorice in re adeo gravi loquutos fuisse. Cui doctrinæ minime ad­ versatur, quod actus fidei infusæ supponat alios actus supernaturales, videlicet affec­ tum credendi, et sanctam cogitationem, seu judicium regulans illum affectum : ex quo videtur deduci, quod fides non sit radix omnino prima justificationis, et cui repu­ gnet aliud quodeumque initium supponere. Hoc, inquam, superius dictis non adversatur: quia quando Patres, etConcilia dicunt fidem esse radicem justificationis, non loquuntur de actu fidei, ut est metaphysice unicus ac­ tus, importans præcise in recto assensum 476 DE NECESSITATE GRATI.E. ad rem revelatam : sed loquuntur do actu fidei adæquate, et moraliter accepto : qua ratione complectitur tam affectum credendi, quam judicium a quo ille affectus regula­ tur. Quod supra dub. 4, ex professo docui­ mus, et Concilii Tridentini, et Divi Augus­ tini, atque aliorum Patrum auctoritate firmavimus. Unde licet autem assensus fidei radicetur, et fundetur in affectu credendi, et judicio eum regulante ; tamen fides, ut assensum, affectum et judicium complecti­ tur, non fundatur in alia radice, sed est radix totius ædificii spiritualis. Unde vana •est illa distinctio vocationis proximae, et Temotæ ad fidem : nam cogitatio pure na­ turalis, et de bonis operibus naturalibus nullo mo lo fundat, aut radicat fidem : et si illam fundaret non relinqueret locum, ut fides diceretur initium, et radix justifi­ cationis. Auctoritas autem Augustini oppo­ situm non suadet : quia si semel illa Pharaonis cognitio fuit mere naturalis, non habuit rationem vocationis etiam remote ad fidem : sed tantum deservit, ut eliceret bona opera naturalia. Quæ quia non fecit, indignum se praebuit, ut reciperet super­ naturalia auxilia. Unde subdit sanctus Doc­ tor : Quod autem huic vocationi obtemperare noluit, sed exercuit credulitatem in eis, qui­ bus humanitas, et misericordia debebatur, meruit prnam, ut induraretur illi cor, vide­ licet per denegationem supernaturalis au­ xilii. Ex quo tamen non fit. quod eliciendo bona opera illud mereretur, aut impetra­ ret : quia licet homo peccando dona gratiæ demereatur, illa tamen non meretur ex eo, quod eliciat bona opera naturalia, ut ex dubiis praecedentibus satis constat. impug210. Secundo impugnatur doctrina hujus amplius, solutionis : quia non est explicabile, quali­ ter actus naturales moraliter boni sint ra­ dix, et principium justificationis, nisi qua­ tenus merentur, aut impetrant vocationem ad fidem, et ipsam fidem, atque alia auxilia supernaturalia : id, quod Vasquez libenter admittit : atqui prædicta opera naturalia nequeunt mereri, vel impetrare fidem, et alia dona : ergo nequeunt esse radix, et initium justificationis : et consequenter homo eliciens hujusmodi opera ex gratia data per Christum non facit sibi certam auxiliorum supernaturalium consecutio­ nem. Minor probatur : quia omnia opera facta sine fide, vel ante fidem nullam ha­ bent vim impetrandi, aut merendi dona gratiæ : ergo opera naturalia moraliter bona facia ante fidem nullo modo meren­ tur, aut impetrant fidorn, et alia auxilia supernaturalia. Antecedens ostenditur tum ex Apostolo ad Horn. 3, ubi omnii opera,αί&.«. quæ fiunt sinefide, appellatoperalegis,nul- 5 lum agnoscens medium inter opera legis, et opera fidei, ut constat ex loto discursu, semper enim contra ponit fidem, el opera fidei : atqui ex operibus legis non jastifibabitur omnis caro coram illo : el e converso jus­ titia Dei per /'dem Jesu Christi in omnes el super omnes, qui credunt in cum, ut impii idem Apostolus loco citato : ergo opera an­ tecedentia fidem nullam habent vim impe­ trandi, vel merendi dona, qaæ al juslifîcTtionem spectant. Tum etiam quia ita docent expresseSS. Patres August, epist. IÛa:Sifcpt dixerimus, inquit, ante fidem prxeessisse me­ ritum grati? : quid meriti habebat homoante fidem, ut acciperet fidem ? Ambrosius, lib. 7 Αώχ in Luc. ad cap. 11 : Opera sine fide vana sunt, utique in ordine ad finem supernaluralem. Divus Prosper libro 3 de vita conlem-Dfry plativa cap. 21, inquit : Fides est justitia fundamentum, quam nulla bona opera prxcedunt, sed ex qua omnia procedunt, et lib. 1 de vocatione gentium cap. 24, docet Fidem nullis præcedentibus meritis tribui, sed ad hoc donari, ut principium possit esse me­ ritorum. D. Thom. 2, 2, quxst. 10, art. ad 3 inquit : De Cornelio sciendum est, quod infidelis non erat : alioquin ejus operatio ac­ cepta non fuisset Deo, cui sine fide nullus pctesi placere. Et eodem mo.loloquunlurcæteri Patres, ac Theologi, et quod plus est, ean­ dem veritatem docet Concilium Arausic. P* 2 can. 25, post medium, bis verbis : Ipse, nempe Deus, nullis præcedentibus bonis me­ ritis, et fidem, et amorem sui prius inspirai. Ergo nulla opera antecedentia fidem, quan­ tumvis dicantur fieri ex gratia data per Christum merentur, et impetrant fidem, et reliqua dona supernaturalia. Quod adeo expresse traditur a Patribus, et Concilio, ut nesciamus, quomodo Vasquez ab ingenti nota excusetur, dum palam docet opera moraliter bona mereri, et impetrare tam fidem infusam, quam reliqua supernaturalia auxilia. Tum denique probatur idem ante­ cedens ratione, quia opera naturalia, quæ adstruit Vasquez, nihil intrinsecum super­ naturale habent, nec sunt alterius rationis, aut perfectionis, ac essent, si in statu puro­ rum elicerentur : quod enim dicantur fieri ex providentia gratiæ per merita Christi, est denominatio pure extrinseca relinquens prædicta 477 DISP. Ill, DUB. IX. prædicta opera invariata in suo esse, et per- ' ittliono : ergo hujusmodi opera nullam habent congrui tale rn intrinsecam, ut accep­ tentur a Deo in ordine ad præmium super­ naturale: ergo absque fundamento asseri­ tur, quoi mereantur, et impetrent super­ naturalia auxilia. 211. Dices : quamvis opera facta sine fide, etsineordine ad fidem, nequeant dona supernaturalia mereri, vel impetrare ; illa tamen opera, quæ fiunt ex intentione con­ sequendi fidem, queunt consequi tam fidem, quam alia auxilia : sed potest homo opera naturalia moraliter bona ordinare ad fidem ut consequendam ; ergo poterit per prædicta opera fidem,et alia dona supernaturalia con­ sequi. Consequentia est legitima. Majorem vero, imo et minorem docet D. Gregorius hom.9inEzechiel.his verbis : Nec fides sine Oftribns, nec opera adjuvant sine fide, nisi fortasse pro fide accipienda fiant. Sicut Cor­ nelius ante pro bon is operibus meruit audire, quam fidelis existeret: qua ex re colligitur quia bona opera pro fide percipienda faciebat. ; Respondetur negando majorem intellec­ tam de operibus factis ante omnem fidem : hæc quippe nullam vim habent merito­ riam, aut impetrativam donorum supernaturalium, ut hactenus visum est. Nec ορρο­ ί- g;k. silum docet Divus Gregorius, sed tantum intendit, quod per opera elicita ante fidem explicitam, et perfectam, vel ante Baptis­ mum, facta autem ex fide supernatural!, licet imperfecta, et confusa, potest homo mereri, quod Deus illi conferat perfectio­ rem notitiam mysteriorum fidei, et acces­ sum ad Baptismum. Quam doctrinam tra­ dit expresse S. Doctor hom. 19 ejusdem ope­ ris, ubi de Cornelio loquens hæc habet : Si Deum vere, et ante Baptismum non « crediderat, quid orabat? Vel quomodo « hunc Omnipotens Deus audierat ? Non i enim poterat bona agere (videlicet me< ritoria, aut conducentia ad salutem) nisi » antea credidisset : scriptum namque est, i sine fide impossibile est placere Deo. Fi» dem ergo habuit, cujus opera, et elecmo1 synæ placere potuerunt : bona autem » operatione meruit, ut Deum perfecte co« gnosceret, et Incarnationis ejus mystea num credidit, quatenus ad sacramentum i baptismi perveniret. Per fidem ergo veï nit ad opera, sed per opera est solidatus « infide. » Hæcoptime D. Gregorius per quæsupcrius dicta corroborantur, ct meri­ tum ante omnem fidem excluditur. § HI. Jlefertur sententia contraria. 212. Contrariam nobis sententiam tuetur sentenVasquez l p. disp. 9l, cap. 12, et in hac l,tia Va5: sic etiam homo perfectissime justificatus, i nisi æterna luce justitiæ divinitus adju­ ti vetur, recte non potest vivere. Sanat « ergo Deus, non solum ut diluat, quod « peccavimus; sed ut præstet etiam, ne * peccemus. » Similia habentur in lib. de Eccles, dogmat. cap. 24, quæ ad minus per. suadent necessarium esse speciale Dei auxi­ lium, ut Lomo justificatur longo tempore recte operetur. amir- Confirmatur secando, quia ut observat sceuudo.D. Thomas in præsenli articulo etiam re­ natis in filios Dei per gratiam justificationis convenit dicere : Et ne nos inducas in tenta­ tionem, cl, Fiat voluntas tua sicut in calo, et in terra, ut patet ex communi usa om­ nium fidelium : quibus orationibus petunt a Deo auxilium ad declinandum tentationes, et ad conformandum se Dei voluntati per præceptorum observationem : ergo justi etiam indigent prædicto auxilio, ut per longum tempus recte operentur. Aliud 215. Secundo probalur communis assermouvumtio ralicue desumpta ex D. Thom. quæ poscnten- tesl l‘anc formam reduci : quoniam auxi!'æ· lium datum supra exigentiam, et disposi­ tionem recipientis est gratia specialis : sed auxilium quod Deus præstat homini justo ad recte operandum per longum tempus est supra exigentiam, et dispositionem homi­ nis justi prædictum auxilium recipientis : ergo habet rationem gratiæ specialis : quæ proinde necessaria erit, ut justus longo tem­ pore bene operetur, recteque in negotio salutis se gerat. .Major, et utraque conse­ quentia constant. Minor autem suadetur : quoniam licet gratia justificans sanet ho­ minem quantum ad mentem; relinquit tamen in eo rebellionem appetitus contra rationem, et infectionem carnis, per quam AdRom.servit leol Peccali» ut dicitur ad Bom. 7, 7- relinquit etiam in intellectu tantam obscu­ ritatem ignorantia?, ut nesciat homo, quid petere oporteat, ut dicitur ad Roin.8. Aliunde vero intra longum tempus occurrunt ho­ mini plura præcepta observanda, plures occasiones peccandi, graves, ac repetita? tam diabolo, quam a carne tentationes. Ergo auxilium datum justo, ut recte per longum tempus operelur, et negotium salu­ tis agat, est supra dispositiunom, et exi­ gentiam recipientis. Patet consequentia : nam suppositis ex una parte illis impelitionibus, quas gratia justificans non excludit, et concurrentibus ex alia parte tot difficul­ tatibus, quæ intra longum lempus seseoffe­ runt ; juxta dispositionem, et exigentiam hominis est, quod aliquando deficiat vel in præceptorum observatione, vel in tentatio­ num victoria : ergo auxilium Dei, ne defi­ ciat, est supra exigentiam, et dispositionem subjecti. Confirmatur, et explicatur : nam ideo^sa· homo in puris conditus non posset per vires *’ insitas,etsecundum providentiam propriam illius status per longum tempus absquedefectu se gerere, quia in prædicto homine datur duplex inclinatio, alia superior et ad bonum rationis, alia vero inferior, et ad bonum sensibile, quod multoties Dei legi adversatur ; quocirca Deus hominem in puris constitutum gubernans deberet ad utranique inclinationem attendere, et juxta earum exigentiam suum concursum dis­ pensare; et consequenter praestare ali­ quando concursum ad bonum opus morale; quandoque vero permittere defectus : et op­ positus concursus, nempe ut homo in puris conditus per longum tempus se continuo gereret recte operando, nullumque pecca­ tum grave committendo, sicut exigentiam, et divisionem, ut sic dicamus, illarum in­ clinationum excederet, ita non posset non esse speciale Dei beneficium, et adjutorium superans dispositionem hominis in prædicto statu constituti. Constat autem, quod eadem proportionabiliter ratio militat in homine, ut de facto reparatur per gratiam : tum quia simul cum statu gratiæ conservat in­ clinationem appetitus ad bonum sensibile, quæ non plene subjicitur gratiæ dominio, ut experientia liquet : tum quia ejus intel­ lectus non levi obscuritate circa agenda la­ borat : tum quia innumeris occasionibus, et tentationibus incitatur ad peccandum. Unde quod Deus continuo justum dirigat, et protegat subministrando auxilia ad recte operandum, est supra exigentiam, et dispo­ sitionem hominis justi, ut de facto repara­ tur per gratiam : ergo justus indiget speciali gratiæ auxilio ad recte operandum per lon­ gum tempus, prout ly recte operari, dicit observationem omnium præceptorum, et victoriam cunctarum tentationum, qua? intra longum tempus secundum præsentem providentiam occurrunt. 216. Nec DISP III. DUB. X. 210. Ncc refert, si huic resolutioni opponas primo : nam ex ea sequitur gratiam jus­ tificantem nihil conferre, ut homo recte operetur per longum tempus: consequens est absurdum : ergo, etc. Sequela ostendi­ tur: nam homo indépendante!· a prædicta gratia potest singula præcepta observare, licet non possit observare omnia collective, ut diximus disp. prxced. dub. 5. Sed hanc potestatem, et non majorem concedimus homini justificato : ergo gratia justificans nihil confert ad prædictum effectum. Falsilas autem consequentis sic probatur : tum quia aperte contradicit iis, quæ diximus disp. cit. dub. 6. Ubi statuimus necessitatem graliæ sanctificantis ad observanda præ­ cepta per longum tempus : quod falsum esset, si talis gratia ad hujusmodi obser­ vationem nihil conferret. Tum etiam et præcipue, quia consequens directe adversa:.ϊώ tur doctrinæ Concilii Mi le vitani can. 3 : Ubi damnatur asserens gratiam Dei, in qua justificamur, ad solam remissionem peccato­ rum valere, non etiam ad adjutorium, ut non committantur. £-· Confirmatur primo : nam ideo homo in sa peccato existons nequit non intra longum tempus, seclusa speciali gratia, peccare, quia non habet cor suum firmatum in Deo, ut ■*J· ponderat D. Thomas art. 8 proceed. ubi in­ quit : « Cum enim homo non habet cor « suum firmatum in Deo, ut pro nullo < bono consequendo, vel malo vitando ab » eo separari vellet; occurrunt multa,prop< ter quæ consequenda, vel vitanda homo i < recedit a Deo contemnendo præcepta ip< sius, et ita peccat mortaliter : præcipue < quia in repentinis homo operatur secun« dum finem præconceptum, et secundum » habitum præexistentem, » ut Philosoph. dicit 3 Ethic, etc. Constat autem , quod I homo justificatus habet cor suum firmatum inDeum, quem habitualiter respicit,ut ulti­ mum finem : ergo homo justificatus potest absque alia speciali gratia vitare peccata, et recte operari per longum tempus. S· Confirmatur secundo, quia recte operari p- perlongum tempus est opus proprium ho­ minis sani, ejus viribus correspondons : sedhomo, cum justificatur, sanatur per graI tiam, quæ proinde appellatur sanans a I D. Thoma supra art. 4. Ergo homo justus per vires, quas habet, et absque ulteriori I auxilio valet recte operari per longum I tempus. i Non, inquam, hoc refert. Ad objectionem I Salmant. Curs, theolog. tom. IX. rtixi 4SI enim respondetur negando sequelam : quia, Dilnitnr ut explicando nostram assertionem praemisimus, gratia justificans vires præstat, ut homo justus possit absque speciali auxilio percurrere plus temporis recte operando, quam posset, si prædicta gratia destituere­ tur : unde tempus illud, quod respectu ho­ minis vel conditi in puris, vel existentisin peccato, esset longum pro qualitate præsentis materiæ; non est dicendum longum per respectum ad hominem justum : sed oportet plus temporis adjicere ; quamvis hoc addi­ tamentum nequeat metaphysice designari. Confert etiam plurimum gratia sanctificans ad vitandum ea peccata, quæ originem tra­ hunt ex perversitate rationis, sive ex aver­ sione a Deo ultimo fine : quæ longe facilius incurrit existens in peccato mortali, et a tali fine aversus, quam justus, qui ad præ­ dictum finem est conversus habitualiter, ut ex se constare videtur. Quo sensu dixit D. Thom. artic.8 : Justificatum posse absti- D.Tho. neri ab omni peccato mortali, quod in ratione consistit, id est, quod provenit ex deordinatione rationis superioris; licet declinare non valeat omnia peccata, quæ originem ducunt ex rebellione appetitus. Confert de­ nique prædicta gratia ad hoc, quod auxilia ad actus supernaturales recipiuntur conna­ tural! modo, et juxta dispositionem sub­ jecti : quæ alioqui minus connaturaliter, et proportionate distribuerentur subjecto, in quo non præexisteret forma habitualis, nempe gratia sanctificans, quæ hujusmodi auxilia pro actibus supernaturalibus saltem divisive sumptis exigeret. Ea vero, quæ consequens improbant, quatenus doctrinæ nostræ opponi videntur non urgent. Ad pri­ mum enim respondetur gratiam sanctifi­ cantem esse quidem necessariam, ut homo juxta communem, et suavem Dei providen­ tiam possit longo tempore non deficere in aliquo praecepto, ut loco citato ostendimus. Hinc vero minime infertur, quod sola præ­ dicta gratia ad hujusmodi effectum sit suffi­ ciens : plura enim solent ad aliquem effec­ tum requiri, quæ tamen ad illum non sufficiunt ; sed ulterius requiritur aliud : et ita accidit in præsenli ob ea, quæsupra dixi­ mus. Ad secundum constat ex proxime dic­ tis : fatemur enim gratiam, qua justifica­ mur, valere etiam ad adjutorium,ut vitemus peccata : sed tamen asserimus prædictam gratiam non esse omne adjutorium, sed ulterius desiderari aliud auxilium ad recte operandum per longum tempus. 33 482 DE NECESSITATE GRATIÆ; Kespoi'· Ad primam confirmationem respondetur confir- concedendo præmissas, et negando conse^i- Qlwnt‘am : uam ratio D. Thomas optima quidem, et sufficiens est ad probandum, quod homo in peccato existons non possit absque speciali auxilio vitare peccatum per longum tempus : sed tamen non est adæquata ; nam licet homo maneat habilualiter conversus ad Deum ultimum finem; potest nihilominus simul conservare alios defec­ tus sufficientes, ut auxilium Dei coopéran­ ts cum homine ad recte longo tempore ope­ randum sit specialis gratia : et ita accidit in præsenti. Adsecundam respondetur majorem solum velificari de homine sano sanitate, ut sic dicamus robusta, et non pluribus contrariis admixta, qaalem habet justus in hoc statu, D.Tho. ut optime docuit D. Thom. in prxsenti art. 9. Ubi asserit, quod licet justus non indigeat alia gratia habituali : u indiget tamen auxi« lio gratiæ secundum alium modum, ut « scilicet a Deo moveatur ad recte agendum, « et hoc propter duo. Primo quidem ratione « generali propter hoc, quod sicut supra« dictum est art. 1, nulla res creata potest « in quemcumque actum prodire, nisi vir« tute motionis divinæ. Secundo ratione « speciali » (ex qua proinde convincitur necessitas specialis auxilii) « propter con­ ti ditionem status humana? naturæ, quæ u quidem licet per gratiam sanetur quan« tum ad mentem ; remanet tamen in ea « corruptio, et infectio quantum ad carnem, « per quam deservit legi peccati, ut dici— a tur ad Rom. Ί ; remanet etiam quæ« dam ignorantiæ obscuritas in intellectu, « secundum quam ut etiam dicitur ad « Rom. 8, quid oremus, sicut oportet nes« cimus. » etc. Altera 217. Nec refert, si opponas secundo : nam °DTho ’^· Thom. 3 part. quxst. 62, art. 6 ad 3, et in 3, dist. 21, quxst. 1, art. 3, docet, quod minima charitas sufficit ad observandum omne præceptum, et vincendum quamlibet tentationem : ergo habens charitatem habet principium sufficiens ad recte operandum per longum tempus: sed auxilium Dei, ut homo concurrat ad id, ad quod habet suffi­ cientem virtutem, non est speciale, sed ge­ nerale ; siquidem datur juxta intrinsecam dispositionem, et virtutem recipientis ·. ergo homo habens charitatem non indiget spe­ ciali auxilio ad recte operandum per lon­ gum tempus. Confirmatur : quia gratia non minus praestat, quam integritas solius ordinis na­ turalis, qualem supra descripsimus disp. I, cap. 2, § 1 ; sed homo integer integritate solius ordinis naturalis posset absque spe­ ciali auxilio recte operari per longum tem­ pus : ergo idem dicendum est do homine existente in gratia. Hæc, inquam, objectio non refert : nam n*. testimonia D. Thomæ, quibus innititur, vel *· loquuntur de victoria cujuslibet tentationis divisim acceptae, vel de observatione cujus­ cumque præcepti seorsim sumpti : et in hoc sensu neganda est prima consequentia, quæ procedit de modo recte se habendi per lon­ gum tempus in observandis praeceptis, el vincendis tentationibus collective acceptu. Quoniam ex potestate ad aliqua divisive sumpta minus recte colligitur potestas ad eadem collective considerata, ut satis liquet ex dictis disp. prxced. fere per totam, el præcipue dub. 5. Vel prædicta testimonia loquuntur (quod est vero similius, et textui magis cohærens), de victoria omnium tentationum, et observatione omnium præcep­ torum collective sumptorum; solum deno­ tant sufficientiam ex parte charitatis, quantum est de se ; minime vero attentis omnibus, quæ reperiuntur in supposito:et ita non excludunt necessitatem ulterioris auxilii. Licet enim charitas, quantum est de se, potens sit, et potestatem præbeatad recte operandum longo tempore superando tentationes, et observando præcepta : nihi­ lominus pro hoc statu non plene sibi subji­ cit appetitum sensitivum, nec perfecte coer­ cet defectibilitatem arbitrii : atque ideo non facit sibi debita auxilia ad diu recteoperandum; sed locum relinquit, ut prædictade­ fectibilitas exigat expedite aliquando defi­ cere, nisi ulteriori auxilio reprimatur. Quamobrem subministratio auxilii,ut homo justus longo tempore uniformiter, et absque defectu in negotio salutis se gerat, excedit, attentis omnibus, dispositionem, et exigen­ tiam virium, quæ de facto existant in ho­ mine justo : et consequenter habet rationem gratiæ specialis. Ad confirmationem dicendum est, quod licet gratia sanctificans sit longe perfectior, quam integritas naturalis, et perficiat ho­ minem in ordine ad altiorem finem;nihi­ lominus illum perficit modo diverso, et inferiori quantum ad rem, de qua agimus. Nam integritas naturalis non relinqueret in homine divisionem inter partem supe­ riorem, et inferiorem ; sed hanc illi perfecte subjiceret DISP. Ill, DUB. X. I subjiceret in online ad finem naturalem : • alioqui immerito integritas intra prædic­ tum ordinem diceretur. Undo cessante re­ bellione appetitus contra rationem, posset homo integer absque ulteriori auxilio spe­ ciali recte se gerere longo tempore in ordine ad naturalem finem, et ad illa, quæ recti­ tudo præcise naturalis exigeret. Cæterum gratia prout de facto communicatur, non refrenat perfecte motus concupiscentiae contra rationem, sed secum permittit fomi­ tem appetitus : nec plene subordinat partem inferiorem superiori comprimendo, aut excludendo divisionem inter utramque. Quocirca nequit homo justus, nisi speciali alia gratia fulciatur, aliquando intra lon­ gum tempus non peccare; sive, et in idem redit, non valet in diuturna præceptorum observatione, et tentationum victoria per­ sistere. ÿües 218. Quod si interroges, in quo consistat g auxilium illud speciale, quod diximus esse necessarium, ut justus longo tempore recte operetur, et in statu gratiæ se contineat ? Dicendum est prædictum auxilium non consistere in novo aliquo habitu denuo in­ fuso, nec in solo auxilio præmovente ad agere, et supponente sufficientiam comple­ tam ex parte principii : sed situm esse in continuata, ac diuturna communicatione illustrationum ex parte intellectus, et pia­ rum, ac subitarum affectionum ex parte voluntatis, et simul in externa Dei protec­ tione : nam cuncta hæc complent justi suffi­ cientiam in ordine ad effectum recte se gerendi per longum tempus. Et licet hujus­ modi auxilia divisim considerata non sint supra exigentiam, et dispositionem justi,ut statim § seq. dicemus : eorum tamen con­ catenatio, et successivus, ac diuturnus in­ fluxus prædictam dispositionem, et exigen­ tiam excedit, ut patet ex dictis. Sed hujus, et aliorum auxiliorum naturam latius, et ex professo declarabimus infra disp. 5, cum 3?r\ 6, cap. 13, « possit : aliter enim homo per actum liberi TriJ· ubi dicitur : « Similiter de perseverantiae arbitrii non posset se facere perseverare, α munere, de quo scriptum est Matth. 10 : « nisi se impeccabilem faceret. Hoc autem α Qui perseveraverit usque in finem, hic « non cadit sub potestate liberi arbitrii; « salvus erit : quod quidem aliunde haberi « quia virtus motiva exequens ad hoc non « non potest, nisi ab eo, qui potens est a se extendit. Et ideo homo causa perseve« eum. qui stat, statuere, ut perseveranter « rantiæ sibi esse non potest; sed necesse « stet, et eum, qui cadit restituere; nemo « habet perseverantiam a Deo petere. Et « sibi certi absoluta certitudine polliceaa in resp. ad 3, inquit : Alio modo accipitur « tur : tametsi in Dei auxilio firmissimam « perseverantia, prout est circumstantia σ spem collocare, et reponere omnes de« quædam virtutis designans permanen« bent. Deus enim, nisi ipsi illius gratiae « tiam virtutis usque in finem. Et sic per­ α defuerint, sicut coepit opus bonum, ita it severantia non est in potestate habentis « perficiet, operans velle, et perficere. » « gratiam. » Quibus verbis satis aperte do­ Cone. Et similia habentur in Concilio Arausic. II. Arau>. can uitjmo ubj dicitur: « Hoc etiam secuncet justum non posse per auxilia accepta, vel sibi oblata perseverare usque in finem. ■Λ dum fidem Catholicam credimus, quod Hæc, inquam, testimonia non adversan-j^ « accepta per baptismum gratia, omnes tur superiori resolutioni. Et ideo pro eorum la« baptizati Christo auxiliante, et coopelegitima intelligentia observandum est pri­ « rante,quæ ad salutem pertinent (ad quam mo plus esse ex vi modi significandi, et in « potissimum pertinet perseverantia finaproprietate sermonis posse ;jerseferare,quam « Iis) et debeant, si fideliter laborare voposse non peccare : nam ad hoc posterius « luerint, adimplere, » Tum etiam quia id sufficit virtus ad vitandum peccata prout DTho. ipsum aperte supponit, et docet D. Thom. occurrunt,et quia semper occurrunt divisim; in hoc art. in responsione ad 3, ubi inquit : eo ipso, quod quis valeat vitare omnia pec­ « Dicendum, quod sicut August, dicit in cata divisim, potest absolute non peccare. « lib. de natura et gratia cap. 43, homo in Cæterum perseverare significat omnimo­ « primo statu accepit donum per quod dam abstinentiam a peccato gravi, et col­ « perseverare posset, non autem accepit, lectivam adimpletionem praeceptorum, sine « ut perseveraret : nunc autem per gratiam restrictione ad determinatum tempus, sed « Christi multi accipiunt, et donum gratiæ, cum extensione usque ad mortem, quocum­ « quo perseverare possunt, et ulterius eis que tempore eveniat. Unde ut quis dicatur « datur, quod perseverent. Et sic donum posse perseverare, opus est, quod possit vi­ « Christi est majus, quam delictum Adæ. tare collective omnia peccata sine restric­ « Et tamen facilius homo per gratiæ do­ tione ad aliquod tempus. Quia ergo justus it num perseverare poterat in statu innoex vi gratiæ sanctificantis habet potestatem « centiæ, in quo nulla erat rebellio carnis ad vitanda divisim omnia peccata, et adim­ « ad spiritum, etc. » Et similia tradit Maplenda divisim omnia præcepta, ut dub. Magist. gister in 2, did. 25, cujus verba refert D. prxeed. a num. 218 declaravimus ; merito Thom. quxst. 24 de Veritate art. 13, in 2, concedit D. Thom. quod existons in gratia argum. Sed contra. Tum denique, nam quod possit non peccare. E contra vero quia jus­ homo justus non perseveret finaliter, ejus tus indiget ulteriori auxilio speciali ad ser­ vitio tribuitur : quod immerito fieret, si vandum collective omnia mandata absojustus per auxilia accepta, vel sibi oblata non posset finaliter perseverare : ergo di­ I lute, et sine restrictione ad tempus, ut loc. cendum est, quod perseverare possit, sive cit. num. 223 statuimus, æquo jure negat quod habeat principia proxime, vel remote D. Thom. perseverantiam esse in potestate sufficientia ad perseverandum. habentis gratiam : utique in eo sensu, quo 228. Nec huic veritati, aut sibi contra­ concedit justo potestatem ad non peccanrius est D. Thom. loco proxime citato ubi I dum, videlicet per respectum ad easdem . vires. Quilibet DISP. Ill, DUB. XI. vires. Secundo nota potestatem perseve­ randi esse duplicem, aut dupliciter consi­ derari : alia est antecedens, quæ solum im­ portat actum primum ad perseverandum : et ad hanc non requiritur auxilium actuale perseverantiae se tenens ex parte subjecti ; sed hoc auxilium implicatur objective ex parte actus secundi perseverandi, in quem actus ille primus colliniat. Alia est potestas consequens, et hæc supra actum primum addit infallibilem nexum cum actu secundo perseverandi : unde importat auxilium ac­ tuale perseverantiæ non solum ex parte actus secundi, sed etiam ut modificans, et infallihililans actum primum. Quamobrem ut quis dicatur posse perseverare potestate consequenti, non sufficit, quod habeat actum primum ad perseverandum ; sed etiam re­ quiritur, quod habeat auxilium actualis perseverantiae, et quod actu perseveret. Hinc facile conçiliantur testimonia D. Thom. inter se, et cum veritate : nam loco citato ex disput. solum intendit, quod justus ex vi gratiæ, quam habet, non possit potes­ tate consequenti perseverare absque indi­ gentia ulterioris specialis auxilii. Sed hoc veritati nostræ suppositionis non praejudi­ cat : quia ut aliquis dicatur absolute posse perseverare, sufficit, quod habeat potesta­ tem antecedentem ad perseverandum : quam justus habet per gratiam, et antequam reci­ piat auxilium, vel donum actualis perseve­ rantiae. Et quod Div. Thom. loquatur de potestate consequenti, constat ex ejus ver­ bis : Ut scilicet, ait, aliquis ponat se in tali statu, quod peccatum in eo esse non possit. Non dixit, Ut possit se ponere, quod pertinet ad potentiam antecedentem, sed Ut ponat «, quod pertinet ad potentiam consequen­ tem, et actui indissolubiliter conjunctam. Et in hoc sensu posuit differentiam inter posse perseverare, et posse non peccare : quia videlicet justus habet potestatem tam antecedentem, quam consequentem ad non peccandum, sive ad vitandum cuncta pec­ cata divisim, et prout in exercitio occur­ runt; quin ad hoc indigeat speciali aliquo auxilio sibi indebito. Cæterum justus licet habeat potestatem antecedentem ad perse­ verandum, possitque ex vi auxiliorum, quæ statum jùstitiæ comitantur, consequi sal­ tem per viam impetrationis perseveran­ tiam : nihilominus, nisi aliud speciale do­ num, et simpliciter indebitum accipiat, caret potestate consequenti ad perseveran­ dum, ut constabit ex dicendis. Unde in 491 eodem sensu vocificatur justum posse non peccare, et justum posse perseverare ·. quo­ niam ad utrumque habet potestatem ante­ cedentem, quod sufficit ad verificandum nostram suppositionem : sed ad illud prius simul habet potestatem consequentem; se­ cus vero ad hoc posterius. Et in hoc stat differentia intenta a D. Thom. quæ proinde non pertinet ad solas voces, ut existimavit Godoy in præsenti disp. ΑΊ, § 2, n. 8, sed est Godoy, de re, ut constat ex dictis. Videatur Fer-Perrara· rara 3, contra gentes c. 155, § Sed occurrit dubium, ubi eamdem fere doctrinam, et ex­ positionem tradit. 229. Secundo supponendum est, quod ad Adacactum exercitum perseverandi requiritur aliquid, et aliqua ratione a gratia sanctifi-Φrequicante distinctum. In quo etiam conveniunt num a Doctores Catholici, idque satis evincunt duæ rationes, quas D. Thom. in hoc art. distincproponit. Prima est, quia justificati petunt ο.τΐ». a Deo perseverantiam, ut constat ex illo p1^mPsalm. 118 : Dirige gressus meos in semitis luis, ut non moveantur vestigia mea. Quod fideles petere illis verbis orationis Dominicæ adveniat regnum tuum, tradit idem D. Thom. 3, contra gentes cap. 155, imo et ipsum postulari in omni fere ejusdem ora­ tionis petitione docet, et auctoritate S. Cy­ priani confirmat D. August, lib. de bono D An& perseverant ix a cap. 2, usque ad2Q, eteo cap. 2, inquit : Ergo et hi, qui jam sancti sunt, quid orant, nisi ut in ea sanctitate, quæ illis data est, perseverent? Et in eodem sensu docet Concilium Arausic. II, can. 10 : Ad- cone. jutorium Dei etiam renatis, et sanctissemper Arans* est implorandum, ut ad finem bonum perve­ nire, et in bono possint opere perdurare. Et Concilium Trident, sess. 6, c. 13, inquit : cone. Verumtamen qui se existimant stare, videant, Trid· ne cadant ; et cum timore, ac tremore salutem suam operentur in laboribus, in vigiliis, in eleemosynis, in orationibus, et oblationibus, in jejuniis, et castitate. Si autem ad perseve­ randum actualiter nihil præter graliam habitualem requireretur, frustra habentes gratiam postularent perseverantiæ donum : frustra enim petitur, quod habetur, ut ar­ guunt D. Hieronym. in epist. ad Ctesiphontem ante medium, et D. August, lib. 2, de bono perseverantiæ· cap. 2, et epist. 107, ad Vitalem, et alibi sæpe. Secundam rationem assignat D. Thom. D.Tho. his verbis : Mullis datur gratia, quibus non datur perseverantia in illa usque ad finem : idque liquet in Angelis proditoribus, et 492 DE NECESSITATE GRATLE. Juda, el in aliis pluribus, qui a gratia ex­ ciderunt ; quod minime contingeret, si per­ severantia actualis non importaret aliquid, et aliqua ratione a gratia distinctum. An do- 230. Sed licet prædictæ rationes id pa«WnJam evincant, adhuc tamen disputationi disit obnoxium relinquunt, utrum illud, quod spwiiiis ad exercitium perseverandi desideratur, et rcjusu.a a 8ra,*a sanctificante distinguitur, habeat rationem gratiæ specialis. Fieri enim po­ test, ut aliquid sub oratione cadat, et inae­ qualiter distribuatur, et quod nihilominus gratia specialis non sit, sed pertineat ad generalem intra aliquem ordinem provi­ dentiam : quod satis liquet ex dictis disp. prxced. dub. 2, ubi ostendimus hominem lapsum posse absque speciali gratia efficere, et quandoque efficere opus moraliter bo­ num; licet divinum auxilium ad hoc im­ ploret, et non semper bene moraliter ope­ retur. Unde rationabiliter dubitari potest, an simile quid in præsenti materia contin­ gat. Et quidem si auxilium actualis perseverantiæ in gratia referatur ad hominis naturam secundum se; certum omnino est apud Catholicos prædictum auxilium esse gratiam specialem : quoniam prædictum auxilium ve! est entitativeipsa gratia sanc­ tificans, vel ea mediate habeatur :et utrum­ que excedit debitum, etexigenliam naturæ. Cæterum dubium est, utrum habeat esse speciale respectu justi, ut justi : an vero justus possit potestate consequenti absque speciali, et ulteriori gratia in statu justitiæ finaliter permanere? Quæ difficultas non aptius posset resolvi, quam statuendo, quid sit illud, quod ad exercitium perseverandi desideratur : cognita enim ejus natura, haud obscure appareret legitima hujus con­ troversy decisio. Et quamvis id ex dicen­ dis magis constabit ; nihilominus pro hu­ jus rei declaratione Duplex 231. Supponendum est tertio, quod ut perseve- docet D. Thom.infra quxsl. 114, art. 9, duactuaiis. plex est perseverantia actualis :alia patriae, quæ habetur per gloriam ; et alia viae, quæ habetur ex influxu Dei moventis per gra­ tiam usque ad finem, sive usque ad mor­ tem. Et quemadmodum illa perseverantia gloriae importat simpliciter impotentiam ad peccandum : ita perseverantia viae importat aliquo modo impotentiam hujusmodi. Nam qui habet donum perseverantiae non solum non peccabit, sed nec peccare potest in ali­ quo vero sensu statim dicendo. Quod satis D.Tho. expressit D. Thom. loco supra citato ex quxst. de Veril. ubi docet, potestatem perse­ verandi (utique consequentem) esse potesta­ tem ponendi se in tali statu, in quo peccatum esse non possit : aliter enim homo per actum liberi arbitrii non posset (nempe potestate consequenti) λ· facere perseverare, nisi se impeccabilem faceret. Quibus verbis signifi­ cat perseverantiam dicere non solum absen­ tiam peccati præsentis, et futuri, sed etiam impotentiam aliquam illud contrahendi. Et hanc doctrinam hausit ex D. August, qui Pr­ iliam frequenter tradit, et præcipue lib. de'^ corrept. et gratia cap. 12, ubi describit diffe-'^· rentiaminte potestatem perseverandi, etdo-i.?i dixit : Quod aliunde haberi non potest, nisi ab eo, qui potens est eum, qui stat, statuere, ut perseveranter stet. Quibus verbis signifi­ cat ad solam Pei potestatem pertinere hu­ jusmodi immobilem persistentium causare. 236. Sed objicies primo : cum asseritur,^® quod homo per donum perseverantiæ fir­ matur in bono, et fit immutabilis ad ma­ lum ; vel significatur, quod consequitur hanc firmitatem in ipso instanti mortis, vel ante illud? Primum non est ad rem : tum quia in præsenti loquimur de perseve­ rantia viæ, quæ pertinet ad viatorum sta­ tum, ut supra observavimus num. 231, et ita non complectitur id, quod tribuitur in ultimo instanti intrinseco mortis. Tum etiam quia immutabilitas conveniens ani­ mæ DISP. Ill, DUB, XI. miratione mortis non est circctus gratiæ specialis ; sed debetur ejus naturæ : ubi enim anima separatur a corpore, manet determinata ad id, quod existons in corpore elegit. Secundum autem dici non valet : primo quia homo ante mortem non dicitur perseverasse, ac proinde nec accepisse per­ severantiæ donum. Secundo, quia homo ante mortem potest simpliciter peccare : atque ideo mutabilis de bono in malum. Igitur in nufio vero sensu potest asseri, quod homo per donum perseverantiæ fir­ matur in bono; ut hinc probemus prædic­ tum donum esse gratiam specialem, et quæ superat exigentiam, ac dispositionem ho­ minis justi. sjfti Respondetur donum perseverantiæ per­ linere simpliciter ad statum viae ; atque ideo conferri ante instans mortis ; compleri ta­ men exlrinsece per illud instans : consistit enimdonum perseverantiæ in conjunctione gratiæ cum morte, sive in ipsa gratia sanc­ tificante ut data ex efficaci intentione prae­ dicti conjunctionis, ut supra explicuimus num. 232. Unde patet ad primam proba­ tionem in contrarium : nam licet homo ne­ queat ante mortem dici, quod perseverave­ rit complete, et de praeterito; dici tamen potest, quod perseveret, et quod infallibiliter perseverabit : et hoc sufficit ad verificandum, quod ante mortem receperit do­ num perseverantiæ. Ad secundam dicendum est hominem, qui habet donum perseve­ rantia, posse quidem peccare potestate an­ tecedenti, et in sensu diviso ; ad quod suffi­ cit potestas ad actum secundum se : non possetamen peccare potestate consequenti, etinsensu composito; ad quod requiritur potestas ad actum ut conjungendum cum circunstantiis hic, et nunc occurrentibus : inter quas computatur donum perseveran­ ti», quod neque expelli valet, nec cum peccato componi ; alioqui perseverantia non esset. Sicut posito auxilio efficaci ad amo­ rem, stat adhuc potestas antecedens ad ejus carentiam in sensu diviso; non autem po­ testas consequens, et in sensu composito : et hoc posterius sufficit, ut eo auxilio po­ sito dicatur homo infallibiliter, et indissolubiliter amare. Adest tamen discrimen, quod auxilium solum infallibilitat, et immobilitat ad actum, ad quem movet, et cui commensuratur : et ita relinquit in homine potestatem non solum antecedentem, sed etiam consequentem ad peccandum in alia materia, occasione, aut tempore : unde Salmant. Curs, theolog. tom. IX. 497 non importat immobilitatem absolutam adhuc consequenter ; atque ideo non exce­ dit dispositionem, et exigentiam hominis operantis. Cæterum donum perseverantiæ respicit sine limitatione totum spatium vitæ, quod superest, et ita infallibilitat, ac immobilitat circa bonum absolute, exclu­ dendo potestatem consequentem ad opposi­ tum : quæ immutabilitas excedit disposi­ tionem, et exigentiam principii de se vertibilis a bono in malum, et a malo in bonum : istud quippe non exposcit immobilitari ad unam partem, ut ex se liquet. Unde donum perseverantiæ nequit non esse specialis gralia. An autem hinc sequatur indistinctio inter donum confirmationis, et donum perseverantiæ infra constabit a num. 256. 237. Objicies secundo: nam sicut libe-Scçanda rum hominis arbitrium est vertibile deobje’!io· bono in malum; ita est vertibile de malo in bonum : sed homo, qui existebat in pec­ cato, per mortem obfirmatur in malo, quin hæc obstinatio excedat ejus dispositionem, et exigentiam : ergo pariter qui existebat in gratia, per mortem firmabitur in bono, quin ista circa bonum immutabilitas exce­ dat ejus exigentiam, ac dispositionem; ac proinde quin habeat rationem gratiæ spe­ cialis. Et confirmatur urgenter : quia si natura humana conderetur, et gubernaretur in puris, aliqua ejus individua perseverarent in rectitudine naturali, et naturalem beatitudinem assequerentur, ut diximus disp. 1, num. 58, cui naturali beatitudini perse­ verantia in bono, et immobilitas ad malum annexa esset, ut ex se liquet : et tamen in prædicto statu nulla daretur gratia specia­ lis, ut saepius diximus disp. citata : hæc igi­ tur gratia necessaria non est ad perseve­ randum in bono : atque ideo ex vi hujus nullum gratiæ sanctificanti speciale bene­ ficium adjiciendum est. Respondetur objectioni negando conse-Bcçpou. quentiam : quoniam licet supposita perse- sP· verantia viae sive in bono, sive in malo usque ad mortem, consonum sit naturis rerum, et juxta earum exigentiam, quod homo justus confirmetur in bono, et pecca­ tor obfirmetur in malo : nihilominus circa ipsam perseverantiam viæ, quæ morte completur, aliter in bono, aliter in malo philosophari oportet ·. nam ut homo perse­ veret in statu peccati, in quo peccando actualiler se constituit, non requiritur impo31 498 DE NECESSITATE GRATIÆ. tentia antecedens, vel consequens al°' saliter, et prout jacet, intellectam.Nam sicut ex eo, quod supposita praedestina tione alicujus infallibile est, quod salvabitur; et tamen hæc certitudo non excludit necessitatem gratiæ, auxiliorum, et orationis : ita quam­ vis gratia infusa ex voluntate efficaci Dei praedestinantis, et intendentis perseveran­ tiam in bono, infallibiliter inferat effectum perseverandi ; nihilominus non excludit necessitatem aliorum auxiliorum. Et ratio est eadem utrobique : quia videlicet Dens prædestinans hominem decernit etiam me­ dia, quibus homo consequatur salutem ; et Deus infundens gratiam, et intendens per­ severantiam, intendit etiam, quod prædicta perseverantia per determinata media (inter quæ respectu adultorum oratio, et manda­ torum adimpletio communiter computan­ tur} executioni mandetur. Unde adhuc sup­ posita prædesti natione, et prædictæ gratiæ infusione, superfluum non est, sed neces­ sarium poscere perseverantiam, sive auxi­ lia, quæ ad eam complendam requiruntur. Ad probationem autem sequelæ patet ex modo dictis : nam licet gratia ex efficaci perseverandi intentione data sit rectum principale doni perseverantiae, et immobi­ lity saltem inchoative hominem in bono; nihilominus, ut hæc munia præstet, debet connotare futuritionem aliorum auxilio­ rum, quibus perducenda est usque ad mor­ tem, et per quæ Deus decrevit, ut beneficium perseverandi executioni mandetur. Quam cone, doctrinam tradit Concil. Trident, cap. s.vTrid. pius citato, ubi ait : « Verumtamen, qui se « existimant stare, videant, ne cadant; et « cum timore, ac tremore salutem suam « operentur in laboribus, in vigiliis,in ora« tionibus, in eleemosynis, et oblationibus, « in jejuniis, et castitate. Formidare enim a debent, scientes, quod in spem gloriæ, et | « nondum in gloriam renati sunt,de pugna, « quæ superest cum carne, cum mundo, « cum diabolo : in qua victores esse non « possunt, nisi cum Dei gratia Apostolo « obtemperent dicenti : Debitores sumus « non carni,ut secundum carnem vivamus : « si enim secundum carnem vixeritis, mo« riemini : si autem spiritu facta carnis « mortificaveritis, vivetis.» Videatur etiam 1 D. Thom. 1, part, cpt est. 11, art. 13 et qursl. 19, art. -1 et (ju.rsl. 2'2, art. 1 et qu.r.st.23, art. 6, ubi similibus difficultatibus eodem modo respondet. 210. Replicabis : nam ut verificetur.quodE^i i justus ut justus indiget dono alio speciali ad perseverandum ; requiritur, quod hujus­ modi donum distinguatur a gratia sanctifiI cante : alioqui justus per ipsam gratiam intrinsecam haberet donum perseverandi, quo proinde non indigeret : atqui donum perseverantiae a gratia sanctificante non differt ; sed consistit in eadem gratia ut in­ fusa ex intentione efficaci, quod perseveret, ut constat ex hactenus dictis : ergo vel jus­ tus non indiget speciali alio dono ad perse­ verandum ; vel rectum hujus doni non est gratia sanctificans, ut affirmamus. Respondetur, quod ut supra num. 232 praemonuimus, donum perseverantiæ adæ­ quate acceptum consistit in conjunctione gratiæ cum morte ex intentione efficaci glo­ rificationis : unde ita acceptum complecti­ tur aliquid realiter distinctum a gratia, nempe mortem, aut etiam auxilia, quibus gratia usque ad mortem perducitur : atque ideo non sequitur, quod homo per gratiam entitative acceptam habeat donum perseve­ rantiæ, saltem adæquate, et complete. Sed rectum hujus doni, quod primo immobilitat hominem,et tollit potestatem consequen­ tem ad peccandum, in gratia sanctificante merito constituimus : et in hac tantum con­ sideratione replica potest procedere. Quæ tamen non urget : quoniam licet hoc rec­ tum non distinguatur materialiter, et in esse entis a gratia; distinguitur tamen for­ maliter in esse doni, et quantum sufficit, ut habeat rationem specialis beneficii respectu justi. Gratia enim secundum se non praestat eam immobilitatem, nec implet infallibili­ ter complementum perseverandi : ita justus, consideratus ut habens gratiam secundum se, adhuc indiget speciali dono ad immobi­ liter perseverandum. Sed quod gratia etiam immobilitatem præstet, provenit ex eo, quod infunditur a Deo ex intentione efficaci, ne unquam deficiat : hinc enim debet excludere potestatem consequentem ad pec­ candum. Quod autem sic infundatur, accidit ipsi gratiæ secundum se, et est novum, et diversum beneficium, separabile a gratia secundum se. Unde non sequitur, quod justus habens gratiam secundum se accep­ tam, habeat eo ipso intransitive donum perseverantiæ. Si vero sermo fiat de justo ut DISP. Ill, DUB. XI. ut habento gratiam ea intentione sibi da­ tam; jam implicatur ipsum rectum perse­ verantia); et ita inconveniens non est,quod non indigeat ulteriori aaxilio ad inchoative perseverandum : habet enim prædictum auxilium. srts- 211. Arguitur secundo : nam donum perseverantiæ ad hoc ponitur necessarium, ut l3· homo astatu gratiæ per peccatum non dela­ batur: sed pueri baptizali, qui ante usum rationis moriuntur, nequeunt a gratia per peccatum labi ; siquidem sunt incapaces peccandi : ergo donum perseverantiæ ne­ cessarium non est prædictis pueris, ut conserventur in gratia, et consequantur salutem : atque ideo assertio nostra non est universaliter vera. Propter hoc argumentum quidam, quos suppresso nomine refert Curiel, limitant nostram assertionem, ut non extendatur ad parvulos. Sed eorum sententia omnino tuta non est : nam doctrina Conciliorum statuentium necessitatem specialis doni perseverantiæ universalis est, ut supra a b:h· num. 233 ponderavimus. Unde aliter ad argumentum respondetur, quod licet pueri inætate infantili nequeant peccare, possunt tamen ad ætatem adultam pervenire, et in ea peccare. Quod ergo post gratiam in Bap­ tismo acceptam moriantur, et eripiantur ab his periculis, beneficium speciale est ; quippe quod nec naturæ secundum se, nec gratiæ secundum se debetur. Et hoc signifiâfj. cavit Scriptura Sap. 4, illis verbis : Raptus esf, ne malitia mutaret intellectum ejus : [•laj. quæ in hoc.sensu exponit D. August, lib. 4, contra Julianum, c. 8, et epist. 107, ad Vita­ lem, et lib. deprxdest. Sanet. cap. 14, et alibi sæpe. Præsertim quia gratia illis pueris datur ex efficaci voluntate Dei eos prædestinantis, et intendentis, ne unquam peccent : quo pacto gratia eos immobilitat in bono, et tollit potestatem consequentem ad peccandum, quæ sunt propria munia doni perseverantiæ. Atque ideo sicut falsum omnino esset asserere, quod illi pueri con­ sequuntur salutem absque prædestinatione : ita absurdum prorsus est dicere, quod sal­ ventur absque speciali dono perseverantiæ. Ipsa enim gratia ut ea intentione infusa, et morti conjungenda est perseverantiæ Di-.?, donum. Quæ est expressa sententia D. Au­ gust. lib. de bono perseverantiæ, cap. 14, ubi ait : Sed mirabilior, et fidelibus evidentior largitas bonitatis Dei est, quod etiam parvu­ lis, quibus obedientia non est illius astatis, ut 501 detur, datur hæcgratia, nempe donum perseverantiæ, de qua disputat. Dices : datis duobus pueris baptizatis, Replica, quorum unus slalim moriatur, et alter per­ veniat ad adultam ætatem, et in ea peccet ; prior ille in perseverando solum discerni­ tur ab hoc per mortem naturalem : in gratia enim recepta pares supponuntur fuisse: sed perseverantia specialis, de qua loqui­ mur, debet esse aliquod supernaturale be­ neficium : ergo puer ille perseverat absque speciali dono perseverantiæ. Respondetur negando majorem : tum SoTaiio. quia mors in eo eventu, quamvis elicitive, ut sic dicamus, proveniat a causis naturali­ bus ; imperatur tamen ex providentia su­ pernaturali Dei prædestinantis puerum illum : et ita spectat aliquo modo ad supernaturalem ordinem, sicut alii praedestina­ tionis effectus. Tum etiam quia gratia sanctificans data puero perseveraturo pro­ venit ex intentione efficaci Dei \Tolentis pueri perseverantiam, et salutem : et ideo licet materialiter in esse entis non excedat gratiam alteri datam ; superat tamen con­ siderata in esse doni, et beneficii descenden­ tis a Deo : sub qua ratione constituit rec­ tum doni perseverantiæ. Unde liquet, quod puer perseverans discernitur ab alio per aliquod beneficium ordinis supernaturalis. 242. Arguitur tertio : nam illud, quod Tertium debetur, non habet rationem doni specialis: meuium. sed habenti gratiam debetur perseverantia : hæc igitur non est donum speciale. Suade­ tur minor : nam gratia sanctificans præstat jus ad gloriam, quæ sine perseverantia obtineri non potest : ergo perseverantia debetur habenti gratiam. Patet consequen­ tia : nam habenti jus ad aliquem finem, debentur media necessaria ad illud conse­ quendum. Confirmatur primo : quia amicitiæ debe- confirtur firmitas, atque auxilium ad ejus confir- nuiur* mationem, sed gratia sanctificans fundat amicitiam inter Deum, et hominem : ergo gratiæ sanctificanti, et justo per eam consti­ tuto debetur firmitas, sive auxilium ad amicitiæ conservationem, et consequenter donum perseverantiæ. Confirmatur secundo : quia unicuique habitui debetur auxilium ad ejus operatio­ nem : sed in justo datur specialis habitus perseverantiæ, qui ad perseverandum in­ clinat, ut supra, n. 230 vidimus ex D. Thom. ergo justo, mediante tali habitu, debetur auxilium, quo perseveret. >.· ' * Bp c S •Λ k· /,· ·■ Vf 502 DE NECESSITATE GRATIÆ. Bcspon- Ai argumentant respondetur negando Îwriu·'minorem. Ad cujus probationem dicendum (uin. est, quod licet gratia præstet jus ad gloriam dandam perseveranti ; non tamen præstat jus ad ipsam perseverantiam viæ, sive, et in idem redit, non dut vires, et exigentiam se immobilitandi, et conjungendi cum morte. Et ita licet perseverantia patriæ habeat rationem finis, seu praemii, ei de­ beatur gratiæ, perseverantia tamen viæ non debetur, sed est requisitum se tenens ex parte subjecti ad actualem collationem glo­ riae. Unde dici potest, quod jus importatum ingratia sit subjective absolutum, et objec­ tive conditionatum : nam habens gratiam habet absolute jus ad gloriam dandam ta­ men dependenter a conditione perseveran­ tiae finalis. AdpriAd primam confirmationem respondetur r^Bür- distinguendo, vel explicando majorem: quæ inaiio- si significet esse de ratione amicitiæ, quod ς“* amicus non desistat ex parte sua ab amicitia concedenda est : et ita se gerit Deus, nun­ quam enim privat hominem sua gratia, et amicitia, nisi ejus culpa prius provocetur. Si autem denotet, quod amicus debeat ami­ cum in amicitia ita retinere, ut ei non permittat peccare, et ab amicitia resilire ; neganda est : nec probari valet ex legibus amicitiæ : præsertim in hac materia, et servata communi gratiæ providentia, quæ postulat, ut principium ex se mutabile permittatur aliquando mutari. Ad sesecundam negamus consequentiam, caudam, quæ non recte infertur ex præmissis : nam operatio habitus perseverantiæ non est actus, sive exercitium perseverandi ; sed est affectus perseverandi, sive propositum non deficiendi a bono. Et quamvis Godoy ubi supra num 23, existimet, quod sicut ad reipsa perseverandum requiritur speciale auxilium, ita etiam ad propositum efficax perseverandi : longe probabilius est oppo­ situm : plus enim requiri potest aliquid præstandum, quam ad propositum præstandi illud, ut ostendimus disp. priced. dub. 3, a numero 121. Unde admittimus, quod justo debeatur auxilium ad actum proprium habitus perseverantiæ, qui est propositum persistendi in bono : et negamus, quod de­ beatur ad actu perseverandum. Quam resop.Tbo. lutionem docet aperte D. Thom. 2, 2, ques­ tione 137, art. 4, ubi ait : Cum liberum arbitrium de se sit rectibile, et hoc ei non tollatur per habitualem gratiam pnsentis vite ; non subest potestati liberi arbitrii etiam per graiiam reparati, ut se immobiliter in bono statuat ; licet sit in potestate ejus, quod hoc eligat : plerumque enim cadit in nostra potestate electio, sed non execulio. Et idem docet in responsione ad 2. § IV. Diluitur quartum argumentum, et simul ostenditur necessitas doni perseverandi pro statu justitii originalis. 243. Arguitur quarto : quia homo in^^ statu justitiæ originalis non indigebat spe-arp· ciali aliquo dono ad actu perseverandum ergo hujusmodi donum non est universali­ ter pro omnibus hominibus, et statibus necessarium. Antecedens suadetur : quia homo in prædicto statu erat simpliciter sa­ nus, nullamque in bene operando patieba­ tur difficultatem, vel rebellionem ex parte appetitus : homini autem sic dispositoconnaturale omnino est perseverare : ergo homo in tali statu non indigebat speciali aliquo dono ad perseverandum. Propter hoc argumentum Cornelius Jan- pra senius, et Ludovicus de Molina in Concor-g^ dia, quTst. lA,art. 13, disp. 4, quibus etiam ώ favet Suarius lib. 10 de gratia, cap. 9, li-^ mitant nostram assertionem ad præsentem statum naturæ lapsæ. Inter quem, etstatum justitiæ originalis quantum ad indigentiam specialis doni perseverantiæ constituunt dif­ ferentiam, quam argumentum insinuat: nam de facto adest rebellio appetitus, ad­ sunt etiam plures aliæ difficultates, in quarum victoria ut homo perseveret, indiget speciali aliquo gratiæ beneficio : cujus op­ positum contingeret in statu originalis jus­ titiæ ob oppositam rationem. Sed hæc doctrina omnino rejicienda est. objid· Tum quia videtur manifeste adversari de- ®· terminationi Concilii Arausicani secundi cm can. 19, ubi dicitur: Natura humana,etiamsi in illa integritate, in qua condita est, per­ maneret, nullo modo seipsam, Creatore suo non adjurante, servaret. Et nequit Concilium exponi de adjutorio per solos habitus infu­ sos, aut alia auxilia sufficientia : quia Semi­ pelagiani Massilienses, quorum errores damnat, non negabant hos habitus, et auxilia, sed necessitatem ulterioris auxilii efficacis, ut constat ex dictis disp. 1, cap. 5, § 2 el 3. Tum etiam quia Concilium Trid. Cooe. «. 6, c. 13, ut doceat hominem justifica- Tni tum DISP. Ill, DUB. XI. tum indigere speciali dono perseverantiæ, inserit rationem universalem, et quæ pro­ bat pro omni statu viæ : Quod, inquit, aliunde haberi non potest, nisi ab eo, qui potens est cum, (pii stat, statuere, ut perseve­ ranter stet. Hæc vero propositio falsa esset, si perseverantia in aliquo statu aliunde ha­ beretur, quam exspeciali Dei dono firmante hominem circa bonum. Sentit ergo Conci­ lium, quod homo in statu justitiæ originalis indigebat speciali aliquo auxilio, ut actu perseveraret. Tum præterea quia non mi­ nori gratia indigebat homo in eo statu, ac Angeli : sed hi non perseverarunt absque speciali aliquo Dei beneficio :ergo nec homo perseveraret. Probatur minor ex D.August. lib. 12, de Civitate Dei, c. 9, ubi de Ange­ lis tractans inquit : Istis mala voluntate cadentibus, illi amplius adjuti ad eam beatitudinis plenitudinem, unde se nunquam casuros certissime fieret, pervenerunt. Quod majus adjutorium non perlinet ad auxilium suffi­ ciens, quod omnibus Angelis commune fuit; sed ad speciale aliquod auxilium efficax, quo Deus Angelos, quos voluit, adjuvit, ut permanerent in bono, juxta absolutam per­ sistendi intentionem, qua ipsis gratiam sanctificantem communicavit, ut apertius significat idem S. Doctor concione 2, in Psal. ubi de eisdem Angelis sub nomine cœlornm agens inquit : Nec ipsi firmitatem sibi propriam prostiterunt : verbo Domini coeli firmati sunt, et Spiritu oris ejus omnis virtus eorum. Idem etiam docet D. Gregor. lib. 25 Moral, capite 28, ubi de Angelis affirmat : Aliis cadentibus, alios fuisse a Deo solidatos, utique similiter casuros, nisi solidati fuissent. Tum denique quia idem D. Angnst. lib. de correctione et gratia, c. 11, asserit Adamo datum fuisse auxilium, quo posset perseverare, sed non datum ei fuisse auxilium, quo perseveraret ; ergo sentit S. Doctor, quod ut homo perseveraret in statu justitiæ originalis, præter auxilium suffi­ ciens præstans posse, requirebatur aliud specialius auxilium faciens actu perseve­ rare. Adde primo motivum nostræ assertionis universale esse, et comprehendero etiam statam justitiæ originalis ; quoniam prin­ cipio de se variabili, et vertibili de bono in malam non debetur immutabilitas, et sta­ bilitas in bono, quam importat perseveran­ tia: sed homo per justitiam originalem non exaeret propriam variabilitatem, et verti­ bilitatem a bono in malum, ut in Adamo 503 peccante liquet; ergo non deberetur prædiclo homini perseverantia, sed superaret ejus dispositionem, et haberet rationem graliæ specialis. Adde secundo, qued sir ut rectum perseverantiæ est de facto gratia sanctificans ut infusa a Deo prædestinante, et efficaciter intendenteejuspermanentiam; ita rectum perseverantiæ in statu innocentiæ esset justitia originalis ut infusa a Deo prædestinante, et volente efficaciter, ne deficeret. Et quemadmodum gratiam in­ fundi ex intentione addit aliquid supra se, quod ipsi secundum se sumptæ non debe­ tur, sed provenit ex specialissimo favore, et providentia Dei prædest i nantis : ita jus­ titiam originalem conferri ex illaintentione adderet aliquid supra seipsam, indebitum sibi considerate sumptæ secundum se, nempe specialem amorem, et providentiam Dei prædestinantis ·. nisi Jansenius, et Mo­ lina velint homines, qui in statu justitiæ originalis salvarentur, non deberi supponi praedestinatos ; quod est omnino improba­ bile. Sicut ergo nunc perseverantia est gratia specialis ; ita proporlionabiliter foret in praedicto statu. 244. Ad argumentum ergo negandum-est Legitima antecedens. Et ad ejus probationem nega- r^n' mus minorem : quia licet in eo statu non esset necessarium speciale donum perseve­ rantiæ vel ob rebellionem appetitus, vel ob difficultatem recte operandi ; requireretur tamen ad immobilitandum vertibilitatem arbitrii, quam justitia originalis minime excludit, ut patet in Adamo peccante, et ad conjungendum per se,et exspeciali provi­ dentia prædictam justitiam cum morte. Id quod satis liquet in parvulis baptizatis, et ante usum rationis decedentibus : in his enim non datur pugna appetitus, nec obli­ gatio recte operandi ; immo in ea aetate impotentes sunt ad peccandum : et tamen non perseverant absque speciali dono per­ severantiæ, ut supra numero 240, vidimus ex D. Augustino. Unde a fortiori idem di­ cendum est de hominibus existentibus in statu justitiæ originalis. Præsertim cum secundum communem providentiam prædicti status possent homines a Diabolo len­ tari, et habere inconsiderationem prea agenda, ut Adamus expertus fuit. 245. Nec refert, si huic doctrinæ oppo- pbjccnas primo : nam Divus Auguslinus in libris cæitn de bono perseverant ice, et de correptione, et gratia, aperte intendit aliquam differentiam constituere inter hominem justitia origi- U 504 DE NECESSITATE G RATI.E. nali præditum, el hominem lapsum res­ pective ad necessitatem doni perseverantias : ergo ei opponimur, dum adstruimus neces­ sitatem praedicti doni pro utroque statu. •Secundo ; quiaS. Doctor in eo lib. de corrept. et gratin, manifeste docet Adamum habuisse potestatem perseverandi, et Deum reliquisse in liberoejus arbitrio, ut vellet perseverare: sed non relinquitur in facultate liberi arbitrii id, ad quod requiritur gratia specia­ lis : ergo ex sententia Augustini non requi­ reretur speciale donum, ut homo perseve­ raret in statu justitiæ originalis. Tertio : quoniam homo in prædicto statu posset servareomnia præcepta collective :ergo au­ xilium ad ea servanda esset juxta ejus fa­ cultatem, et exigentiam ; atque ideo non haberet rationem gratiæ specialis : sed qui collective servat omnia mandata, perseve­ rat, ut ex se liquet : ergo auxilium ad per­ severandum in eo statu non esset speciale. ConfirEt confirmatur urgenter impugnando doclrinamsuperiustraditam :namAngelus, sicut et homo conditus in statu innocentiae, est mutabilis a bono in malum : uterque enim habet esse ex nihilo, et posse deficere : atqui Angelus non indiguit aliquo speciali dono ad perseverandum : ergo nec homo in statu justitiæ originalis. Probatur minor : quia Angelus non indiget speciali auxilio ad eliciendum aliquem actum perfecte de­ liberatum, utputa ad diligendum ex charitate Deum super omnia, supposita infu­ sione gratiæ sanctificantis : sed Angeli per unum actum perfecte deliberatum immobilitantur in bono : ergo Angeli, ut in bono immobilitarentur, ac subinde persevera­ rent, non indigebant speciali aliquo auxilio. Minorem, in qua poterat esse difficultas, D.Tlio. docet Divus Thomas prima parte quæstione 63, art.G ad 3, his verbis : Dicendum, quod Angelus habet liberum arbitrium inflexibile post electionem. Et ideo nisi statim post pri­ mum instans, in quo naturalem, (id est, non perfecte deliberatum), motum habuit ad bo­ num, impedimentum bcatitudinis prxst it isset; fuisset firmatum in bono. Occurri- 246. Hæ, inquam, objectiones non rofeluiv vir runt, sed facile diluuntur ex dictis. Ad jectioni. primam dicendum est differentiam a D. August, intentam inter præsentem statum, et statum justitiæ originalis sitam non esse in eo, quod pro hoc statu sit necessarium donum speciale perseverantiae; et non esset pro illo statu : sed consistere in duplici alio discrimine, videlicet, quod Adamus habue­ rit minores difficultates, ut perseveraro!; justi vero hujus status pluribus difficultatiI bus impediuntur : et quod nihilominus vico versa Adamo non fuerit datum auxilium, j ut perseveraret, quod tamen pluribus justis : hujus status conceditur : ut in Adamo sano, ' valido, et potenti appareret, quanta sit defectibilitas liberi arbitrii, quod se in tanta prosperitate continere nescivit ; et in justis hujus status expositis tot periculis, et ten­ tationibus relucet, quanta sit divinæ gra­ tiæ efficacia, quæ facit hominem contra ea impedimenta praevalere, et finaliter perse­ verare. Hunc vero esse legitimum sensum Augustini ex sola textus lectione facile per- Diu cipiet ex cap. 12 de corrept. et gratia circa finem ubi totam differentiam utriusquestatus quantum ad perseverantiae beneficium ita absolvit : « Subventum est ergo infirσ mitati voluntatis humanæ, ut divina « gratia indeclinabiliter, et inseparabiliter « ageretur : et ideo quamvis infirma non « deficeret, neque adversitate aliqua vince« retur. Ita factum est, ut voluntas hominis α invalida, et imbecilla in bono adhueparvo c perseveraret per virtutem Dei ; cum vo« luntas primi hominis fortis, et sana in « bono ampliori non perseveraverit, ha­ st bens virtutem liberi arbitrii, quamvis « non de futuro adjutorio, sine quo non j « posset perseverare, si vellet; non tamen j « tali, quo in illo Deus operaretur, ut velj « let. Fortissimo quippe dimisit, atque « permisit facere, quod vellet, infirmosser« vavit, ut ipso donante invictissime, quod « bonum est, vellent, nec hoc deserere in« vietissime nollent. » Et fere immediate orditur caput sequens his verbis : llxc de his loquor, qui prédestina!i sunt in regnum Dei, etc. Ut denotet perseverandi beneficium derivari ex specialissima Dei providentia, atque ideo generale non esse, sed speciale intra ipsum gratiæ ordinem. Undo patet ad secundam objectionem nam cum S. Doctor asserit Deum reliquisse5^1' in libero Adami arbitrio perseverare, si vellet ; solum significat magnam facilitatem, quam Adamus haberet in perseverando : sed non excludit necessitatem specialis au­ xilii, ut actu perseveret. Hæc quippe neces­ sitas non fundatur unice in difficultate orta ex rebellione appetitus, quam de facto pati­ mur : sed fundatur sufficienter in vertibilitate arbitrii, quam Adamus etiam habebat. Et quod Augustin, in hoc sensu loquatur, constat tum ex eodem S. Doctore lib. citat. cap. 11, DISP. Ill, DUB. XI. cap. 11, ab aliis verbis : Ille non opus habebat n adjutorio, quod implorant sancti, cum di­ cunt : Video aliam legem in membris meis re­ pugnantem legi mentis mex, etc., ubi diffi­ cultatem perseverantiæ hujus status exaggerat. Tum ex I). Thom. in prxsenli artio, in respons. ad 3 et secunda secundx quxst. 137, artic. 4 in respons. ad 2, ubi Augustini sententiam in hoc sensu interpretatur. Ad tertiam dicendum est, quod licet ad­ impletio omnium Præceptorum collective considerata secundum se, sive quantum ad difficultatem objectivant, quam ipsa præ­ cepta important, non excederet vires homi­ nis justitia originali exornati : possetque proinde, quantum est ex vi hujus, execu­ tion! mandari cum solo generali concursu : nihilominus eadem adimpletio ut conti­ nuata usque ad mortem, et ut proveniens a gratia data ex efficaci intentione perse­ verantias, atque immobilitate voluntatem creatam in bono : excederet dispositionem praedicti hominis, haberctque proinde ra­ tionem doni specialis, ut constat ex hacte­ nus dictis. Unde negandum est, quod homo in tali statu attentis omnibus posset potes­ tate consequenti omnia præcepta collective servare usque ad mortem absque speciali beneficio doni perseverantiæ. Recolantur, quæ diximus in responsione ad primum argumentum, quod idem fere motivum af­ ferebat. Ad confirmationem respondetur negando § minorem. Ad cujus probationem dicendum est Angelos esse inflexibiles intra ordinem naturalem respecta eorum, quæ cum per­ fecta deliberatione eligunt ad finem prædicti ordinis : esse etiam inflexibiles intra ordinem supernaturalem, ut a malo con­ vertantur ad bonum : quæ inflexibilitas etiam est naturalis, et pertinet ad poten­ tiam peccandi. Sed non habent ex natura suamflexibilitatem, ne intra ordinem su­ pernaturalem a bono convertantur ad ma­ lum : hqjusmodi enim inflexibilitas est su­ pernaturalis, et proveniens eis a gratia. Deus tamen, absque ulla exigentia positiva ex parte naturæ Angelicæ, voluit Angelos gubernare in ordine gratiæ cum propor­ tione ad ea, quæ ipsi habent intra ordinem naturæ :et ita decrevit, ut post unum actum supernaturalem perfecte deliberatum fini­ rent statum viæ, et fierent inflexibiles in ordine gratiæ. Quam doctrinam tradunt communiter Thomistæ cum S. Doctore /irima parte quxst. 2G, artic. 5 et 6. Et in hac 505 suppositione Deo voluntaria, et Angelo in­ debita, et gratiosa, procedit doctrina D. Thom. loco in confirmatione citato. Si enim Deus oppositum non decervisset, Angelas, adhuc supposita electione perfecte delibe­ rata erga bonum, posset a bono converti in malum peccando. Unde quod Deus Angelis, quos voluit, prædictam firmitatem, et inflexibilitatem dederit; fuit beneficium spe­ ciale, ortum ducens ex specialissima provi­ dentia, quæ eos prædestinavit ad gloriam. In hoc ergo sensu distinguenda est major : quæ si intelligatur per respectum ad uni­ cum dilectionis actum consideratum secan­ dum se, concedendaest .-negari autem debet, si intelligatur per respectum ad eumdem actum, secundum quod ex dispositione Dei finivit viam, et fecit Angelos inflexibiles, et perseverantes in bono. Nam ad eliciendum prædictum actum sub hac posteriori con­ sideratione acceptam requiritur speciale Dei beneficium, nempe quod det Angelis gratiam ex affectu efficaci perseverantiæ finalis, nt supra de hominibus dicebamus. Videantur, quæ diximus in Tract, de J?igelis, disp. 12, dub. 3, § 2, ubi eandem diffi­ cultatem diluimus. Solvitur quintum argumentum, et simul ex­ plicatur differentia intra donum perseverantix, et donum confirmationis. 247. Quinto arguitur: nam si omnes,Quintam qui perseverant, id haberent ex speciali Dei dono, quod perseverantiam vocamus ; se­ queretur omnes, qui perseverant, esse confirmatos ingratia: consequens est falsum, et contra communem Theologorum senten­ tiam : ergo ad perseverandum actu non re­ quiritur universaliter speciale donum per­ severantiæ. Sequela ostenditur .: quia effec­ tus specialis doni perseverantiæ est firmare, et immobilitare voluntatem creatam in bono, ut constat ex his, quæ hactenus dixi­ mus : sed hoc, et nihil aliud præstat donum confirmationis : ergo sequitur omnes, qui perseverant, esse confirmatos ingratia.* Huic argumento quidam respondent con-Quoruucedendosequelam .-existimant enim præ-j^s^." dicta dona in nihilo intrinseco differre ; sed perseverantes esse confirmatos in gratia, et e converso. Ita Salmeron in prxamb. ad epist. Pauli part. 2, disp. 14 et 15. Cui opi- 506 DE NECESSITATE GRATIÆ. salmo- nioni subscribit reipsa Vasquez in præ- I præstat, ne homo peccet actu, quæ est im­ potentia præcise consequens, ut supra ex­ Va^i' 86,11 * ca^' asserit illa dona in eo tantum differre, quod confirma­ posuimus. Ita post Oehamum, etGabrielem tis in gratia fit revelatio suæ salutis, quæ docet Valentia torn. 2, disp. 8,q. 8,pund.‘\, §2. tamen non fit universaliter omnibus, qui perseverant in gratia. Hæc enim differentia Hic tamen dicendi modus falsus est ; k;j{> extrinseca tantum est, ut de se liquet. quoniam gratis admisso, quod Deus possit KejiciSed horum opinio sustineri non debet : absolute hominem viatorem ita perfecte ,ar· tum quia in re gravi opponitur communi confirmare in bono, ut ab eo excluderet po­ cæterorum Theologorum sententiæ. Tum testatem antecedentem ad peccandum ; ni­ etiam quia specialiter, et aperte opponitur hilominus non est de conceptu generalidoni D. Tbo. D. Thom. 1 part, quxst 100, art. 2 ad 1, ubi confirmationis communicare hujusmodi ait : Dicendum, quod si Adam non peccasset, impotentiam. Unde Apostoli, licet confir­ non generaret ex se filios gehenna, ita scilicet mati fuerint in gratia, potuerunt absolute quod ab ipso peccatum contraherent, quod est peccare : illisque, sicut aliis justis valet ac­ causa gehenna. Possent tamen fieri filii per commodari illud Ecclesiastic. 31 ‘.Quipo-Wz tuit transgredi, et non est transgressus, facere a liberum arbitrium. Vel si filii gehenna non fierent per peccatum ; hoc non esset per hoc, mala, et non fecit. Et Paulus licet sciret se uia essent in justitia confirmati : sed propter in gratia confirmatum esse, nihilominus ivinam providentiam, per quam a peccato 1 ad Corinth. 9 dicebat : Castigo corpusiMq conservarentur immunes. Ubi concedit quos­ meum, el in servitutem redigo ; ne forte cum dam Adæ filios foreimmunesa peccato, sive aliis praedicaverim, ipse reprobus efficiar. perseveraturos in bono; quibus tamen ne­ Ubi particula forte possibilitatemsui lapsas, gat, quod essent in justitia confirmati : sen­ et damnationis significat. Idemque signifi­ tit ergo prædicta dona inter se distingui. cant alia Scripturæ testimonia, quæ in hoc Tum praeterea quia juxta communem fide­ sensu exponit D. Thom. 4 contra gentes cap. D.& lium sensum, donum confirmationis in 70, ratione 5, ubi sicut et quxst. 24 de verit. gratia non est commune omnibus justis, art. 9, docere videtur, quod sit impossibile qui perseverant, et salvantur; sed convenit hominem viatorem ita perfecte in bono specialibus personis, utputa B. Virgini, et confirmari, ut dicatur impotens ad peccan­ Apostolis. Tum denique et a priori, quia dum. donum confirmationis addit aliquid intrin­ Diximus, gratis admisso, quod Deus, etc. secum supra donum perseverantiae, ut infra tum ut ab hujus difficultatis decisione modo ■ declarabimus. Nec differentia a Vasquio non necessariae praescindamus : tum quiaD. d.& excogitata alicujus momenti est : primo, Thom. illud admittere videtur 1 part.quxst. quia non occurrit motivis proxime adductis. 100, art. 2, ubi postquam asseruit non vi­ Secundo, quia innititur principio prorsus deri possibile, quod pueri in statu innocen­ incerto, et quod ipse probare non valet : tiae nascerentur in justitia confirmati, ad­ incertum enim est, utrum omnes confir­ dit : a Ex hoc creatura rationalis in justitia mati in gratia habuerint suæ salutis reveα confirmatur, quod efficitur beata per Suarez. lationem, ut recte discurrit Suarius contra « apertam Dei visionem. Cui viso non poVasquium agens in lib. 10 de gratia, cap. 8, a test non inhaerere; cum ipse sit ipsa num. 22. a essentia bonitatis, a qua nullus potest Melior 248. Unde aliter argumento respondetur « averti ; cum nihil desideretur, et ametur, rTlo>D" neoan(lo sequelam : adest enim intrinseca « nisi sub ratione boni. Et hoc dico secundistinctio inter utrumque donum, ut docent « dum legem communem : quia ex aliquo communiter Theologi. Sed in assignando « privilegio speciali secus accidere potest: hanc differentiam dividuntur in varios di­ « sicut creditur de Virgine Matre Dei. b cendi modos; ex quibus principaliores tanEt ita possunt exponi opposita testimonia. Prior tum subjiciemus. Quidam affirmant diverSed major hujus rei discussio pertinet ad 3 modus1 sltatem in eo sitam esse, quod donum con­ part, quxst. 27. firmationis tollit potentiam consequentem, 249. Suarius loco supra citato a n. 29, Hi» recognoscens aliquam distinctionem inter^. et antecedentem ad peccandum, et reddit hominem impotentem absolute, ut peccet : donum confirmationis, et donum perseve­ donum autem perseverantiæ non tollit po­ rantiae, concludit eam non esse formalem, testatem antecedentem peccandi ; sed solum et essentialem ; sed accidentalem, et penes magis, DISP. Ill, DUB. XI. I magis, el minus : sicut differunt gratia magis intensa et minus intensa. Nam licet om­ nibus perseverantibus detur aliquod spe­ ciale auxilium ; quibusdam tamen datur auxilium præstantissimum, nimirum per illustriores illuminationes intellectus, et ardentiores affectus voluntatis, et cum lar­ giori potestate extrinseca Dei ad superan­ dum graves difficultates, ct tcntationes. Et auxilium perseveranti® his conditionibus praeditum est reipsa donum confirmationis in gratia. jqiQ. Cæterum hic dicendi modus, quem Sua®· rius, aliis rejectis, elegit, insufficientior est illis; el tandem retabitur in sententiam Vasquii supra impugnatam, potestque eis­ dem motivis refelli. Sed insuper rejicitur : tum quia donum confirmationis potest con­ ferri parvulis : qui tamen non recipiunt eas illustrationes, et affectus : ergo donum confirmationis non recte per eas illustra­ tiones et affectus explicatur. Tum etiam quia fieri potest, ut confirmato in gratia non occurrant plures, et graviores tentationes, ac difficultates, quam alteri non confir­ mato : ergo ratio doni confirmationis minus convenienter explicatur per auxilium præstantius datum, ut eae difficultates, et ten­ tationes superentur. Tum praeterea quia non apparet, cur major illa directio, et protectio Dei extrinseca debeatur confir­ matis in gratia, quam aliis, nisi ex parte ipsius doni confirmationis ponatur aliquid intrinsecum, et essentiale, quod poscat eam protectionem : id vero non explicat Sua­ rius, immo nec videtur admittere. Tum insuper quia præstantissimum illud auxi­ lium per varias intellectus illustrationes, et voluntatis affectus pluribus justis sanc­ titate egregia præditis concessum est, ut ex eorum vita satis liquet : quos tamen fuisse communiter confirmatos in gratia non licet asserere : ergo donum confirmationis ali­ quid est præter illud auxilium. Tum deni­ que, et præcipue quia donum perseverantiæest proprium viatorum, potestque ipsis secandum ordinariam Dei providentiam communicari : donum autem confirmatio­ nis est proprium beatorum, et tantum po­ test haberi in via per quandam participa­ tionem imperfectam, et extraordinariam, ut docet D. Thom. locis supra relatis : hæc autem diversitas major est, quam præcise accidentalis, et penes magis, et minus. 250. His ergo dicendi modis relictis, as­ serendum est donum confirmationis distin­ 507 gui a dono perseveranti® distinctione in- Begititrinseca, essentiali, modali. Nam perseverantiæ donum solum importat gratiam modus, sanctificantem ut infusam ex voluntate ef­ ficaci Dei intendentis, ut perseveret, et praeparantis ex vi hujus auxilia, et alia media, ne unquam gratia deficiat : unde prædicta gratia , quæ est rectum perseverantiæ, non habet aliquid intrinsecum, per quod differat in esse entis a gratia, quæ da­ tur in perseverantibus. Cæterum donum confirmationis supra gratiam ea intentione datam addit modum aliquem intrinsecum, qui est participatio i mpecca bili tatis beato­ rum, et ab intrinseco petit compleri per extrinsecam Dei protectionem : el per hunc modum gratia confirmatis data differt es­ sentialiter modaliter non solum a gratia non perseverantibus concessa, sed etiam ab illa, quæ perseverantibus datur. Unde pro­ venit, quod immobilitas in bono propria confirmatorum sit longe major, quam com­ muniter perseverantium. Illa enim licet non tollat omnem potestatem peccandi, eam tamen ligat in actu primo : quia importat in esse entis modum habitualem, qui nec per peccatum consequenter valet expelli, nec cum peccato componi potest : et ratione hujus modi petit ab intrinseco cuncta auxi­ lia, quæ ad non deficiendum per peccatum requiruntur. Gratia vero perseverantibus communiter data non habet aliquid intrin­ secum habituale, quod non posset conse­ quenter per peccatum excludi : quidquid enim in esse entis importat, posset tolli per peccatum, sicut in non perseverantibus con­ tingit : sed ea impotentia fundatur in aliquo extrinseco, nempe in voluntate Dei gratiam infundentis ex intentione efficaci, ut perse\reret : cum qua voluntate componi non po­ test, ut gratia aliquando destruatur. Ex quo etiam et non ex aliqua modificatione in­ trinseca habet annexa auxilia et protectio­ nem extrinsecam Dei, quæ ad persistendum usque ad mortem, superando varias diffi­ cultates, et tentationes requiruntur. Ethane resolutionem satis aperte indicat D. Thom. locis supra citatis, et docent communiter ejus discipuli, Ferrara 4, contra gentes cap.Femn. 70, Alvarez de auxiliis disp. 104, num. 4, a»uxo.’ Arauxo infra, quxst. 114, art. 9, dub. 2, GonCt· conci. 3, Gonet ubi supra num. 391 et alii : eamdemque prius insinuavimus Tract. 4, de voluntate Dei, disput. 10, dub. 6, § 3, circa finem. 251. Nec refert, si cum Suario ubi supra 508 DE NECESSITATE GRATI.E. Objectio objicias ; quia nihil intrinsecum potest inteWgi ingratia, nisi major aliqua intensio, vel extensio : sed illud intrinsecum, in quo constituimus donum confirmationis, non consistit in majori extensione : siquidem qnælibet gratia non confirmatorum se ex­ tendit, et inclinat ad omnes actus proprios : nec consistere valet in majori intensione, ut constat in his, qui a gratia valde intensa exciderunt : ergo confirmationis donum nequit consistere in aliquo intrinseco; sed voluntarie fingitur a nobis; Diluitur. Non, inquam, hoc refert. Respondetur enim negando majorem : nam prædictum intrinsecum consistit, ut diximus, in aliqua participatione modali impeccabilitatis, et immutabilitatis gratiæ consummatæ beato­ rum; quæ tamen participatio, quia imper­ fecta est, petit fulciri extrinseca Dei pro­ tectione : et ita non constituit hominem simpliciter impeccabilem, sed partim ab intrinseco et partim ab extrinseco : atque ideo non reddit hominem immunem a ne­ cessitate orationis, et ulterioris auxilii, ut supra num. 247, dicebamus. Nec hic mo­ dus est voluntarie confictus, sed funda­ mentum habet tum in his, quæ adversus aliorum sententias diximus : tum in eo, quod non implicat ullam contradictionem. Potestque ejus possibilitas amplius decla­ rari ex his, quae docent plures Thomistæ, et alii Theologi 3 part. quxst tone 61, nempe gratiam Sacramentalem distingui a gratia secundum se per modum quemdam intrin­ secum, ratione cujus specialiter inclinat ad finem proprium Sacramenti, a quo causa­ tur, exigitque auxilia pro prædicto fine ob­ tinendo. Idem ergo de dono confirmationis, et de gratia ut per illud donum perfecta proportionabiliter dicendum est. Solvitur 252. Ex his ad argumentum num. 246 meuimn Pr°P03itum> Pr0 cujus enodatione hæc dixi­ mus, respondetur negando sequelam. Et ad illius probationem constat effectum doni confirmationis satis distingui ab effectu doni perseverantiæ : illud enim præstat majorem immobilitatem in bono : quia importat ali­ quid intrinsecum, quod ex propria ratione nequit vel per peccatum consequenter ex­ pelli, vel cum peccato componi, et postulat ab intrinseco, et per propria prædicata spe­ cifica auxilium ad persistendum. Donum autem perseverantiæ non causât immobi­ litatem per aliquid intrinsecum, quod se­ cundum se nequeat per peccatum excludi : sed tantum firmat hominem in bono, qua­ tenus dicit gratiam ut infusam a Deo ex in­ tentione efficaci perseverantiæ. Cude im­ mobilitas perseverantiæ non fundatur in gratia intrinseca, nec in aliquo intrinseco secundum se acceptis ; sed in proposito ef­ ficaci Dei intendentis perseverantiam, el in gratia, ut substat huic proposito. An autem sit possibilis aliquis habitus, qui hominem viatorem reddat simpliciter ab intrinseco impeccabilem , quæslio est aliena a præsenti instituto. El in partem af­ firmantem inclinat Godoi in présent i, disp. &,·< 48, num. 15, referens pro ea Cajet. Alexan­ drum, Albertum, Bonaventuram,Scotumel Herreram. Sed id Deo favente ex professo discutiemus 3 p. q. 2Ί, ubi propriam se­ dem habet. 233. Tandem posset adversus nostram, A5atet communem assertionem formari argumentum ex principiis, quæ tradunt Molina^ in Concordia, quxst. 23, disp. 1, membro ult. Sate. Suarez lib. de auxiliis, c. 11, Lessius disp.L, i de prxdest. sect. G, quibus locis affirmant auxilium, quo perseveramus, non distingui ab auxilio, quo possumus perseverare : et similiter auxilium, quo unus adultus perse­ verat, non distingui ab auxilio, quo alter adultus non perseverat, et perseverare va­ let. Quod communiter docent alii Auctores ejusdem familiæ, eodem motivo ducti, nempe quia efficacia divinorum auxiliorum dependet ab influxu, et consensu liberi ar­ bitrii. Eamque doctrinam jam olim arri­ puerant Massilienses contra S. August, ut refert Hilarius in epist. ad eumdem S. Doc-w·.^ torem, ubi ait novellos illos Pelagii asseclas asseruisse ; Quidquid libet donatum sil prae­ destinatis, id posse, et amittere, et retinere propria voluntate. Quod tunc falsum esset, si verum putarent eam quosdam perseveran­ tiam percepisse, ut nisi perseverantes esse non possint, ut August, affirmabat. Et quidem si prædicta sententia vera est, evidenter in­ ferri nobis videtur, quod perseverantia non sit speciale donum. Sed quia consequens omnino falsum censemus, et D. Augustino, immo Conciliis apertissime contrarium ; inde urgentius movemur ad negandum doctrinam, ex qua colligitur. In præsenti tamen non oportet in diruendo principia, quibus innititur, detineri : nam id late præstabimus disp. 7, per totam. QUÆST. QUÆSTIO CX. 509 QUÆSTIO CX De gratia Dei quantum ad ejus essentiam, in quatuor articulos divisa. articulus Ephes. i. Utrum gratia ponat aliquid in anima. Ad primum sic proceditur. Videtur, quod gratia non poMtihquid in anima. Sicut enim homo dicitur habere graihiuDei, ila diam gratiam hominis. Unde dicitur (lenes. SS.ipod Dominus dedit Joseph, gratiam in conspectu prin­ cipis carceris. Sed per hoc. quod homo dicitur habere gra­ tum hominis, nihil ponitur in eo, qui gratiam alterius habet, sed i» eo cujus gratiam habet, ponitur acceptatio quædam. Eqs per hoc, quod homo tubere graliam Dei dicitur, nihil ponitur lu anima, sed solum significatur acceptio divina. Pneterea sicut anima vivificat corpus, ita Deus vivificat anitum ; unde dicitur Deutcr. 3d : Ipse est vita tua. Sed ini.ua rivi (i eat corpus immediate : ergo etiam nihil cadit medium inter Deum et animam. Non ergo gratia ponit ali­ quid creatum in anima. Pneterea ad Hom. 1, super illud, Gratia vobis, ct pax, difitGloss. Gratia, id est, remissio peccatorum. Sed remissio fttcatoniiiinon ponit inanima aliquid, sed solum in Deo Beatus vir. «jt»· dani dispositio perfecti : dico autem pcrfcclum, ouoaett deposi um secandum natura n : ex quo palet» quod urtas uniuscujusque rei dicitur in ordine adaliquam juunnm pa> I exisienlem: quando scilicet unumquodque sice«ldispositum, secundum quod congruit sua· naturæ. Manifestum estauiem, quod virtutes acquisita» per actus humante, de quibus supra dictum esi, sum dispositiones, quibus homo conveuieater disponitur in online ad natura n, qua homo est. Virtutesolem infusæ disponunt hominem altiori modo, cl ad sitiorem finem. Unde etiam oportet quod in online ad aliquam altiorem naturam, hoc est in ordine ad naturam divinam participatam, quæ dicitur lumen gratia», secundum quod dicitor 2. I : Maxima et prcciosa vobis promissa donavit, nl per hoc efficiamini divinæ consortes natura» : et secundoa acceptionem hujusmodi naturæ dicimur regenerari in filios Dei. Sicut igitur lumen naturale rationis est aliquid praeter virtutes acquisitas, qua» dicuntur in ordine ab ipsum Ium naturale, ita etiam ipsum lumen graliæ, quod esi paniciRlio divinæ naturæ, est aliquid prælcr virtutes infusas, quæ a lumine illo derivantur, clad illud lumen ordioanlur.Unde Apostolus dicit 5: Eratis aliquando tcuebræ,DQûc autem lux in Domino, ut filii luris ambulate. Sicut enim vir­ tutes acquisitæ perficiunt hominem ad ambulandum secun­ dum quod congruit lumini naturali ralionis, ita virtutes In­ fusae perficiunt hominem ad ambulandum, secundum quod congruit lumini graliæ. Ad primum ergo dicendum, quod Augustinus nominal fi­ dem per dilectionem operantem graiiam, quia actus fidei per dilectionem operantis est primus actus» in quo gratia gratum faciens manifestatur. Ad secundum dicendum, quod bonum positum in diffini­ tione virtutis dicitur secundum convenientiam ad aliquam naturam praeexistentem, vel essentialem, vel participatam. Sic autem bonum non attribuitur gratiæ, sed sicut radici bonitatis in homine : ul dictum est. Ad tertium dicendam, quod gratia reducitur ad primam speciem qualitatis. Nec tanr.cn est idem quod virtus, sed ha­ bitudo quædam, quæ præsupponilur virtutibus infusis,sicut earum principium, ct radix. in 1 rhsfsitorum, Petn ad Ephes. Conclusio est negativa. ARTICULUS IV. Vtrum gretia sit in estentia animae sicut in subjecto, an m aliqua patent taratik Ad quartum sic proceditur. Videtur, quod gratia non sit in essentia animæ sicut in subjecto, sed in aliqua potentia­ rum. Dicit enim Augustinus in Hy; oguoslicon, quod gratia comparatur ad voluntatem, sive ad liberum arbitrium sirol sessor ad equum. Sed voluntas sive liberum arbitrium cs! potentia quædam ;ulin primo dictum csl. Ergo gratia est in potentia animæ sicul in snbjecto. Præterea, ex gratia incipiunt merita hominis ut August dicit. Sed meritum consistit iu acto, qui ex aliqua potentia procedit. Ergo videtur, quod gratia sil perfectio alicqfe potentiae anima». Præterea. si essentia animæ sit proprium subjectum gra­ tiæ, oportet, quod anima, in quantum habet essentia®,si*, capax gratia». Sed hoc e>l fuis m : quia sic sequeretur, quM omnis anima esset graliæ rapax. Non ergo essentia aniciæ est proprium subjectum gratiæ. Præterea essentia anitnæ est prior potentiis cjns. Prius autem potest intelligi sine posteriori : ergo sequeretur, quod gratia possii intelligi In anin^a, nulla parte, vel potentia animæ intellecta, scilicet neque voluntate, neque intellectu, neque in aliquo hujusmodi, quod est inconveniens. Sed contra est. quod gratia regenera r.nr in filios Dei. Sed generatio per prius terminatur ad essentiam, q ^m ad[otentias. Ergo gratia per prius est in essentia ani;ua», qma in potentiis. Respondeo 511 DISP. IV, DUB. 1. Riipondco dltendiun, quod i«(a quæsllo ex pra'cedenU dfjindel. 81 cnim gratia sit idem quod virtus, nceewc est, qcr*l sit in |>o(cntia anima' stent in subjecto i nam potentia lalaraest proprium subjectum virtutis, ut supra dicturn OL Si auteur gratia diilrrl a virtute, non potest dici, quod petentia anima: sit gratia: subjectum : quia omnis perfectio potentia' aiiiu.i· habet rationem virtutis, ut supra dictum est. fode relinquitur, quod gratia sicut est prius virtute, ita habeat snbjectuiu prius potentiis anima', ita scilicet quod sit in essentia animæ. Sicut enim per [xitcnlium intcllcctinnihowparticipal cognitionem divinam per virtutem fidei, et secandum potentiam voluntatis amorem divinum per virtstenacharitatis: ita etiam pernoturam animæ participat «eundum quamlam similitudinem naturam divinam per çondam regenerationem, sive recreationem. Ad primum ergo dicendum, quod sicut abcssenlia animæ tflmtat ejus potentia1, quæ sunt operum participia, ita Cumabipsa gratia effluunt virtutes in potentias animæ, [T Q‘tis (nempe adulteri, idololatrae, etc.), sed abluti estis, sed sanctificati estis. Quod quia vel ipsi hæretici, contra quos agimus, non negant ; majori probatione non indiget ; sed ab omnibus præsupponitur. Difficultas est, an in hoc, quod est hominem esse Deo gratum, et acceptum ad vitam æternam, significetur precise amor Dei denominans hominem ab extrinseco ; an vero aliquis effectus prædicti amoris, qui se teneat ex parte nostra, nosque intrinsece, et formaliter afficiat. Nota3. 3· Pro quo statuendum est tertio gratiam illam, per quam homines dicuntur Deo grati, et ad vitam æternam accepti,non esse ipsam substantiam animæ rationalis, ita quod anima per seipsam sit gratia, et ratio fa­ ciendi hominem Deo gratum. Hæc supposi­ tio procedit contra hæreticos Manichæos, et Priscillianistas asserentes animas rationa­ les esse portiones quasdam nature divinæ, ejusdem quidditatis, ac rationis cum ipso Deo. Quorum error refellitur tum ex epis­ tola 91 Leonis Papæ cap. 5, et ex Concilio Toletano 8, in confessione fidei, el Bracha- i*, rensi primo cap. 5. Ubi oppositum statuitur. Tum etiam quia si anima rationalisai per seipsam esset gratia, vel grata Deo, non^^’ posset esse principium peccandi, neque in­ clinaret ad peccatum : cum nihil magis op­ ponatur gratiæ, quam peccatum. Ex quo ulterius fieret hominem per animam cons­ titutum esse impeccabilem : sicut Christus est impeccabilis, quia constituitur per per­ sonalitatem divinam, quæ nequit ad pecca­ tum concurrere.Tum denique quia si anima per suam substantiam esset ejusdem naturæ cum Deo, posset elicere operationes Deo proprias, ut puta amorem charitatis, et vi­ sionem beatam, aliosque actus supernalurales : cujus oppositum constat tam ex ipsa experientia, quam ex dictis tota disputatione præcedenti. Ubi necessitatemgratiæsuperadditæ pro prædictis operibus statuimus.Quapropter si præter amorem Dei in ipso im­ manentem datur aliquid creatum constituens animam Deo gratam ; nequit non istud a substantia animæ distingui, eique realiter superaddi 4. Quarto ut ea, quæ per se spectant ad tractatum, de justificatione intempestive non præveniamus.sed suis locis reservemus (in quo plures hic exorbitare advertimus), bene observa cum M. Curiele difficultates longe diversas esse, utrum id, per quod homo fit Deo gratus, sit aliquid in ipso exis­ tons, vel sola dilectio Dei. Et utrum hoc intrinsecum (si seifiel datur) sit causa unica formalis justificationis, et ratio adæquata destruendi peccatum. Quamvis enim Tho! mistæ unum, et alterum asseramus ; tamen prior difficultas est separabilis a secunda. Et ideo potest, debetque investigari, an homo fiat Deo gratus per aliquid intrinse­ cum, quidquid sit de peccati destructione : nam quaestio locum etiam habet, ibique per se tractatur, ubi nullum peccatum præcessit, ut in Adamo, in Angelis, et in Beata Vir­ gine. Unde Angelicus Doctor in hocarticulo ostendit gratiam ponere aliquid intrinsecum in anima, quin recurrat ad destructionem peccati, cujus nec verbum facit, remittens illam difficultatem ad quxst. 113. Quocirca plurimum deflectunt ab ejus methodo, et mente, qui ideo in præsenti probant gra­ tiam esse aliquid intrinsecum, quia pecca­ tum absque aliqua intrinseca peccatoris immutatione remitti non valet. Insisten­ dum enim est cum Sancto Doctore priori difficultati, quidquid sit de resolutione secundæ, «.i DISP. IV, DUB. I. secundæ, quam tractabimus quæst. nupor citata. C*** Ex quo etiam iit alienas esse tam a D. Thom. consideratione, quam a præsenti difficultatis scopo difficultates, quas alii solent in hoc loco tractaro : quales sunt utrum actus charitatis possit esse forma reddens hominem justum,et Deo acceptum : el utrum per potentiam Dei absolutam pos­ sit homo fieri Deo gratus sine aliqua immu­ tatione, et dono intrinseco. Hæc enim, et similia dubia vel perlinent ad tractatum de I justificatione, ubi ea decidemus : vel saltem j non spectant ad præsentem difficultatem : quæ solum investigat, an secundum legem ordinariam, et juxta communem providen­ tiam amor Dei diligentis, el acceptantis ho­ minem ad æternam bealitudinem ponat effective aliquod donum in homine, per quod hic reddatur formaliler Deo gratus, et obfcsajectum congruum divinæ dilectionis? Id quippe si ostendatur, liquido statuemus gratiam habitualem esse aliquid creatum, et in anima intrinsece receptum. Ab aliis autem difficultatibus utpote extraneis,quan­ tum fieri potest, præscindendum est in præ­ senti : quamvis,ibi argumentorum molestia id postulaverit, cætera etsi aliena non po­ terimus non attingere. J § Π. Veritas catholica auctoritate munitur. 5. Dicendum est gratiam habitualem, se­ cundum quam homo dicitur Deo gratus, esse aliquid creatum, et in anima intrinsece re.rÿ. cepium. Hanc veritatem statuit Concilium Trid. sess.G, cap. 7et can. 11. Quam docent communiter omnes Theologi cum D. Thom. in præsenti : unde superfluum foret singu­ los in particulari referre. Videantur tamen r-p. Vega lib. 7 in Trident, cap. 14, Bellarm. ^lib. 1 de gratia, et libero arbitrio cap. 4, to.Snarez lib. G, cap. 1 el lib. 7, cap. 1, Arauxo disp. 1 prxambula, sect. 2. ? Possemus in confirmationem hujus veritatis plures auctoritates sacræ scripturæ expendere,ex qua tamen selectiorcs tantum .iZ L-.addacemus. Probatur ergo ex Apostolo ad “ Hebræos 12: Habemus gratiam, per quam undamus placentes Deo. Quod nequit con­ venienter interpretari de gratia extrinseca : nam principium recte operandi, seu Deo serviendi debet esse in nobis : quia id, quo Salniant. Curs, theolog. tom. IX. 513 agimus, est intrinsecum, atque inexistens, ut tradit Aristot. in 2de Anima. Idem signi­ ficat D. Petrus in 2 epist. illis verbis : J/a-DPc!r· xima, et pretiosa nobis promissa donavit, ut 2 Epist. per huc efficiamqr divinæ consortes nalurx : constat enim, quod per actum amoris in Deo immanentem non efficimur formaliter divi­ næ naturæ participes, cum ille actus pure extrinsecus nobis sit. Id ergo, quo homo redditur formaliler Deo gratus, quodque D. Petrus illis verbis circumloquitur, est aliquid productum in nobis, et animæ rea­ liter superadditum. Confirmatur primo ex verbis Domini confirJoan. 4 : Aqua, quam ego dabo ei, fiet in eo fons aqux salientis in vitam æternam. Per quæ significatur spiritus gratiæ reddentis nos Deo gratos, et acceptos, ut constat ex Evangelista, qui statim subjunxit : Hoc au­ tem dixit de spiritu, quem accepturi erant credentes in eum. Id autem quod fit in nobis, est aliquid creatum, et in nobis existens : ergo reddimur Deo grati per aliquid intrin­ secum, et inhærens : atque ideo gratia ha­ bitualis est aliquid creatum, et in anima receptum. Confirmatur secundo : quoniam gratia Alia sanctificans solet appellari unctio, ut 1 Joan. 2 : Unctio, quam accepistis ab eo, ma- 1 Joan. neat in vobis. Aliquando autem vocatur se- men Dei, ut in eadem epistola capite 3 : Qui natus est ex Deo, peccatum non facit, quia semen ejus manet in eo. Aliquando vero diciturpignus,etsigillum,ut2ad Corinth. 1: 2 ad Qui unxit nos Deus, et signavit nos, et dedit Cor'L nobis pignus spiritus in cordibus nostris. Constat autem, quod rationes propriæ unc­ tionis, seminis, pignoris, et sigilli nequeunt, nisi impropriissime, adaptari dilectioni existent! formaliter, et intrinsece in Deo ; congruunt autem optimæ formæ existent! in nobis, et per illum amorem productæ; ergo gratia habitualis est aliquid creatum, et in anima nostra intrinsece receptum. 6. Nec refert, si cum aliquibus ex secta- EiTll. riis, quos refert Cardinalis Osius lib. 1, con- gium. tra Brentium, respondeas omnia hæc testi­ monia solum probare gratiam sanctifican­ tem esse aliquid in nobis; minime vero, quod sit aliquid creatum, vel a Deo distinc­ tum. Sufficit enim, quod Deus ipse in nobis peculiari modo habitet, et animæ speciali­ ter uniatur, ut salventur omnes locutiones scripturæ hactenus relatæ, et ut ipsi Deo grati, et acceptabiles efficiamur. Sicut hu­ manitas Christi Domini redditur sancta, et 35 511 DE QUIDDITATE GRATIÆ. Deo grain, per personalitatem divinam sibi specialiter communicatam; quin ad prajdictas denominationes indigeat aliqua forma creata, et in ea recepta. pravi»- Hoc. inquam, minime satisfacit, sed poduur. |est efficaciter refelli. Tum quia gratia, quam relata testimonia significant,importat aliquid intrinsecum unitum nobis per mo­ dum forma?, et naturæ,atque principii ope­ randi. ut ea legens facile deprehendet : sed Deus nequit uniri per modum formae, et naturæ, et principii operandi ut ostendunt D.Tho communiter Theologi cum D. Thoma 2, 2, q tues fione 23, articulo 2 et 3, par!. 2, quvstione 2, artic. 1 ; ergo gratia per quam red­ dimur Deo formaliter grati, non est ipse Deus nobis intrinsece unitus. Per quod eva­ nescit exemplum illud sanctitatis Christi Domini :nam personalitas verbi divini ter­ minat intrinsece, et substantialiter illam humanitatem, ut fides docet : et ita potuit eam sanctificare, et Deo gratam constituere. Cum autem Deus realiter, personaliter, vel alio substantiali mo lo nobis non uniatur, ut ex eadem fide edocemur ; non potest dici, quod efficiamur sancti, el Deo acceptabiles per aliquid formaliter increatum, sed ad­ mittenda est aliqua forma creata, quam gratiam habitualem vocamus, et cui recte competunt testimonia Scripturæ nuper ex­ pensa. Tum etiam, quia homo nequit dici Deo gratus, per hoc quod Deus in illo sit eo ge­ nerali modo.quo est in omnibus rebus : alias dæmones, et peccatores dicerentur grati Deo, quod est absurdum : ergo debet habere Deum intra se aliquo speciali modo, quem Scriptura aperte significat, cum justos ap­ pellat templum Dei, el Spiritus sancti, ut 1 ! ad ad Corinth. 3 : Nescitis, quia templum Dei Ccr.3. et Spiritus Dei habitat in vobis? Et caetcap.6. P’te6 : Nescitis,quoniam membra vestra tem­ plum sunt Spiritus sancti, qui in vobis est, 3 cape ?uewt habetis a Deo? Et Epistola2, capite 6 : f estis templum Dei vivi. Constat autem, quod sicut Deus est generaliler in rebus, quatenus eas generaliter efficit, et conserD.Tiio. vat- ut docet D. Thom. 1 p. q. 8, art. 1, ita dicitur peculiariter existere, ubi peculiares effectus operatur : ergo ut inhabitet homi­ num mentes, et corda tanquam templum proprium, et sibi gratum; oportet quod ibi producat aliquid intrinsecum, per quod homo aptetur,ut sil dignum Dei hospitium : et hoc intrinsecus vocamus gratiam habi­ tualem, semen Dei, unctionem, sigillum, DISP. IV, DUB. I. ct pignus Spiritus sancti. Quam rationem Deo gratum esi terminaro amorem supersatis expressit Christus Dominus Joan. ll,j4 naluralcm Dei per modum objecti amati : ubi ait : .Si quis diligit me, sermonem meum 1 sed umor Dei efficit in objecto amato ali­ servabit, et Pater meus diliget eum, el ad tum ’ quam bonitatem : ergo hominem esse Deo veniemus, et mansionem apud eum faciemus. ' gratum non est denominatio pure extrin­ Quibus verbis significat ad unionem, quam i seca desumpta ab amore in Deo existante, Deus habet cum homine sibi grato, requiri sed importat aliquid creatum derivatum ab ex parte hominis observantiam divinæ le­ illo amore,et in anima intrinsece receptum, gis : pro qua desiderari formam creatam, quod appellamus gratiam habitualem. Con­ et homini superadditam nempe gratiam sequentia est legitima. Major liquet ex ipsis habitualem ostendimus disp. 1, dub. 7. J terminis : nam sicut militem esse gratum Videantur etiam, quæ diximus disp. 1, i regi consistit in eo, quod rex militem di li­ dub. 9. gat: ita hominem essegratum Deo(peculiari Tum denique quia SS. Patres, quorum est videlicet illo modo, de quo loquimur in legitimum Scripturæ sensum interpretari, præsenti, nempe amore supernatural!, et colligunt ex prædictis testimoniis nostram, in ordine ad supernaturalem finem) consis­ et catholicam assertionem, ut Dionys. cap.2D*n tit in eo, quod Deus ut agens supernaturale, Caelestis Hierarch, ubi ait : Primus animi ad et per supernaturalem amorem hominem divina motus dilectio est, et subdit dilectionis sibicharum habeat. Minor autem probatur progressum esse sacratissimum, et ineffabi­ ex discrimine, quod reperitur inter amo­ lem operationem qua divinus in nobis statui rem divinum, et amorem creatum : nam efficitur. D. August, lib. de peccatorum me-Dk· iste supponit bonitatem in objecto,et ad eam rilis, et remissione cap. 9 : ille, inquit, in I afficitur, quocirca dicitur amor affectivus; quo omnes vivificabuntur, præterquam quod ' ille vero non supponit, sed efficit suum ob­ se ad justitiam exemplum imitantibus prxjectum, quamobrem effectivus appellatur : bet, dat etiam sui spiritus occultissimam gra­ ergo amor Dei ad hominem sibi gratum tiam, quam etiam latenter infundit, et par­ efficit aliquam bonitatem in illo. Quam vulis. D. Ambros. lib. G Examer. cap. S.run r.Tt». differentiam tradit eleganter Divus Thomas loquens de hac gratia : Pictus est ergo homo, 1 p. quxst. 20, art. 2, ubi ait : « Voluntas inquit, et pictus a Domino Deo tuo. Bonum « Dei est causa omnium rerum : et sic oporhabes artificem, atque pictorem : noli bonam « let, quod in tantum habeat aliquid esse, delere picturam, non fuco, sed veritate ful­ « aut quodeumque bonum, in quantum est gentem, non cera expressam, sed gratia. « volitum a Deo. Cuilibet igitur existenti D. Cyrillus Alex. lib. 4, in Isai. orat. 2:^ « Deus vult aliquod bonum. Unde cum Formatur, ait, in nobis Christus, sancto nobis & « amare nihil aliud sit, quam velle bonum Spiritu divinam quandam formam per sanc­ i alicui, manifestum est,quod Deus omnia, tificationem, et justitiam induente. Quibus « quæ sunt, amat : non tamen eo modo, evidentissime tradunt dari aliquid creatum, « sicut nos. Quia enim voluntas nostra non nobis unitum, et in anima receptum, per < est causa bonitatis rerum, sed ab ea moquod efficimur Deo grati : et hoc nihil aliud 1 vetor, sicut ab objecto ; amor noster,quo est, quam gratia habitualis, sive sanctifi­ « bonitatem alicui volumus, non est causa cans. Similia habent communiter cæteri « bonitatis ipsius, sed e converso bonitas Patres, quos referunt Hosius in confessione « ejus, vel vera, vel æstimata provocat fidei calholicx cap. 7, et Becan us Lovanien- ft® i amorem, quo ei volumus et bonum consis art. 8, contra Lutherum, ct passim alii| « servare, quod habet, et addi, quod non Doctores. « habet, et ad hoc operamur.Sed amor Dei « est infundens, et creans bonitatem in i rebus. » § ni. Ex qua generali doctrina colligit in prae­ senti nostram, et communem assertionem, Expenditur fundamentum D. Thomz. his verbis : « Patet igitur quod quamlibet « Dei dilectionem sequitur aliquod bonum 1. Ratio fundamentalis hujus veritatis « in creatura causatum, non tamen dilectraditur a Divo Thoma in hoc artic. et 3, tioni æternæ coæternum. Et secundum contra gentes, capite 190, potestquead hanc D-B « hujusmodi boni differentiam differens formam reduci : quoniam hominem esse « consideratur dilectio Dei ad creaturam. Deo 515 v Una quidem communis, secundum quam u diligit omnia, quæ sunt, ut dicitur Sa« pient. 11, secundum «piam trahit creatu« rain rationalem supra conditionem na­ ît turæ ad participationem divini boni : et « secundum hanc dilectionem dicitur ali— « quem diligere simpliciter : quia secun« dum dilectionem vult Deus simpliciter « creatura? bonum ælernum, quod est ipse. « Sic igitur per hoc quod dicitur homo grau tiam Dei habere, significatur quiddam u supernaturale in homine a Deo proveσ niens. » Videantur ea quæ diximus trac­ tatu 4, disp. 3, a num. 29, et disp. 5, a num. 13; ibi aliqua adduximus, quæ ad hujus rationis majorem penetrationem, et robur queunt deservire. 8. Respondebis primo hanc rationem PrinP solum suadere, quod amor Dei amatoris supernaturalis debeat aliquid producere in homine sibi grato ; minime vero quod pro­ ducat illam formam, quam habitualem gra­ tiam vocamus. Nam cum prædicta specialis dilectio consistat in ordinatione, qua Deus hominem promovet ad æternam Beatitudi­ nem sive ad bonum ætemum.quod est ipse Deus, ut ex discursu Divi Thomæ liquet; sufficienter explicatur efficacia, seu virtus prædicti amoris in productione prædicta beatitudinis, sive in eo quod Deus se com­ municet homini per modum objecti beati­ fici : quin opus sit aliam diversam formam producere, ut ille amor dicatur effectivus sui objecti. Sicut Deus auctor supernatura­ lis dilexit humanitatem Christi Domini in ordine ad unionem hypostaticam, ad quam ipsam evexit : el tamen prædictus amor ni­ hil produxit prævium in illa humanitate, quod præcederet unionem. Constat autem gratiam, quam habitualem vocamus, de­ bere esse aliquid distinctum a beatitudine : unde ex prædicta ratione minime infertur, quod prædicta gratia sit aliquid creatum, et in nobis intrinsece existens. Hanc tamen evasionem prævidit, et op-Caufu.a. time præclusit Angelicus Doctor quxstione tun. 27, de verit. art. 1, in corpore, ubi inquit : « Vult Deus omnibus creaturis bonum na« turæ, propter quod dicitur omnia dili— « gere Sapient. 11, et Gen. 1. Sed ratione α hujus acceptionis non consuevimus di« cero aliquem habere gratiam Dei : sed in « quantum Deus vult ei aliquod bonum su­ er pernaturale, quod est vita aeterna sicut « Isai. 61 : Oculus non vidit Deus absque te, « quæ præparasti diligentibus te : unde 9 510 DE QUIDDITATE GRATIÆ. « Rom. 6. dicitur gratia Doi vita æterna. « Sed hoc bonum Deus non vult alicui in« digno. Ex natura autem sua homo non « est dignus tanto bono, cum sil superna« tnrale : et ideo ex hoc ipso, quod ponitur « aliquis Deo gratus respectu hujus boni, « ponitur, quod sit dignus tali bono supra « sua naturalia. Quod quidem non movet « divinam voluntatem, ut hominem ad « illud bonum ordinet : sed putius e con­ st verso ex hoc ipso, quod Deus sua volun« tate aliquem ordinet ad vitam æternam, « præstat ei aliquid, per quod sit dignus « vita æterna. Hoc et quod dicitur ad Go­ tt lessens, i, qui dignos nos fecit in par­ ti tem Sanctorum in lumine. » Itaque sicut Deus auctor naturalis ordinans creaturas ad finem suæ naturæ consonum, priusquam finem assequantur, confert illis esse, et dis­ positiones, quæ prædicto fini correspon­ dant, et quibus aptentur, et proportionentur respectu illius : ita Deus promovens quosdam homines ad finem supernatura­ lem, qui est æterna beatitudo, confert illis aliquid intresecum, et excedens exigentiam totius naturæ, per quod ad prædictum finem aptantur, et disponuntur : et hoc intrinsecum appellamus gratiam habitua­ lem. Unde discursus Divi Thomæ legitime evincit amorem Dei erga hominem sibi gratum eflicere non solum assecutionem ultimi finis supernaturalis, sed etiam gra­ tiam habitualem, per quam homo habilitatur, et dignificatur in ordine ad prædictum finem. Maxime quia in quocunque ordine operari supponit esse : æterna autem bea­ titudo consistit in operatione : et ideo debet supponere hominem constitutum in esse supernaturali, quod est proprius effectus gratiæ habitualis : atque ideo ut vis effec­ tiva amoris Dei se explicet in communica­ tione beatitudinis, prius se debet explicare in productione gratiæ. Per quod evanescit exemplum illud in contrarium adductum : quia amor supernaturalis erga humanita­ tem in ordine ad unionem hypostaticam fuit respectu communicationis personalita­ tis, et exislentiæ divinæ : quæ ex suo genere antevertunt omnem dispositionem acciden­ talem, et immediate afficiunt naturam, ut docet Divus Thomas, 3, quæst. 6, art. G ad 1, et ideo non potuit prædictus amor ali­ quid supernaturale producere, quod praece­ deret unionem. Amor autem Dei erga alios homines est in ordine ad beatitudinem : quæ cum sit operatio, et quidem perfectis­ sima, debet supponere in subjecto esse, et naturam divini ordinis, ut illi reddaturcon· j naturalis : et hujusmodi esse est effectus 1 formalis gratiæ. ! 9. Respondebis secundo adhuc non col-iar* ligi ex ratione D. Thomæ quod amor Dei in homine sibi grato, et ad beatitudinem ac­ cepto producat actu, et de præsenti aliquid intrinsecum, a quo gratus denominetur. Sed satis superque erit illud bonum produ­ cere, quando ei contulerit beatitudinem, ad quam ipsum acceptavit. Nam efficacia divini amoris sufficienter explicatur in productione tum beatitudinis, tum formæ, per quam homo ad beatitudinem disponitur, et apta­ tur. Et consequenter sicut miles dicitur gratus regi, quia de facto acceptatur ad pre­ mium sibi de futuro conferendum, licet actu nil recipiat : ita homo dicetur de pre­ sent! Deo gratus, et habere gratiam Dei, per hoc quod ab extrinseco acceptetur tam ad gratiam, quam ad beatitudinem sibi de futuro communicandam. » Sed contra est primo : nam licet hæc so-p^ lutio doctrinam aliunde falsam contineat; sitt tamen ea admissa adhuc non evacuat, quod D. Thom. præcipue intendit, nempe gra­ tiam habitualem ponere aliquid creatum, et intrinsecum in anima et in ejus produc­ tione explicetur efficacia divini amoris. Sive enim illud producatur de præsenti, sive de futuro·, nihilominus aliquid producitur :et consequenter homo non fit Deo gratus per denominationem pure extrinsecam desump­ tam ab amore in Deo immanente; sed dependenter ab aliquo creato, et ipsi homini intrinseco, ad quod terminatur prædictus amor : quod intrinsecum habitualem gra­ tiam vocamus. Tum etiam quia juxta hanc responsionem amor Dei pro illa ducatione, pro qua est efficax, aliquid producit:sed nulla est apparens ratio, quare de præsenti non sit efficax, et coaptet hominem ad bea­ titudinem : ergo actu producit gratiam ha­ bitualem, qua homo ad illum finem coap­ tatur; quin hoc oporteat ad statum future vitæ differre. Tum præterea quia homo in præsenti statu Deo acceptus, et gratus dis­ ponitur ad consequutionem beatitudinis, tenditque in ipsam per opera supernatura­ lia, quibus illam promeretur, juxta illud Apostoli ad Ephes. 2 : ipsius enim sumus factura, creati in Christo Jesu in operibus ~ bonis, quæ præparavit Deus, ut inillisambule mus, et 2 ad Timoth. 4 : In reliquo repo­ sita DISP. IV, DUB. I. ! Iij sitti est mihi corona justitias, (piam reddet mihi Dominus in illa die justus jiule.c. Sed opera nostra ut procedunt a principiis pure naturalibus nec disponunt, nec morentur consequutionem ultimi finis supernatura­ lis : ergo admittenda est aliqua forma crea­ ta, et nobis intrinseca, quæ sit principium prædiclorum operum, et quam appellamus gratiam habitualem. Tum denique, et præcipue quia licet per illam extrinsocam acceptationem ad præ­ mium postea dandum salvetur amor ali­ cujus imperfectæ benevolenti® ; hæcquippe solum petit ex parte subjecti capacitatem ad recipiendum beneficium : tamen amor amiciliæ, secundum quam amansdiligitsimpliciler personam amici, et in ea complacet sibi,petitex parte illius aliquid intrinsecum, quod fundet prædictam amicitiam, et sit principium redamandi : eo quod amicitia est mutuus benevolenti® amor in alicujus boni communicatione fundatus, ut osten­ dunt communiter Theologi in tractatu de Charitate. Deus autem hominem sibi sim­ pliciter gratum, amat de facto non quocum­ que amore, sed amore veræ, et supernatu­ ralis amicitiae, ut constat ex scriptura : nam -.30. Sapientiae 7 dicitur : Sapientia transfert se '■ in animas sanctas, et amicos Dei constituit, et post pauca : Quo qui usi sunt, participes *aii facti sunt amicit ix; et Joannis capite decimo quinto ; Jam non dicam vos servos, sed ami­ cos. Et ibidem : l’os amici mei estis, si fece­ ritis, etc. Ergo homo, qui simpliciter dicitur gratus Deo, vel esse in gratia Dei, non denominatur talis pure ab extrinseco, vel ex divina ordinatione ad gratiam postea re­ cipiendam : sed habet de facto aliquid in­ trinsecum constituens ipsum in ratione ob­ jecti congrui divinæ amicitiae : quod intrin­ secum appellatur gratia habitualis. Et de hoc posteriori amore, qui est simpliciter iiBi talis, procedit ratio Divi Thomæ, ut satis constat ex hoc articulo, ubi ait : « Alia est < dilectio specialis, secundum quam trahit ' creaturam rationalem supra conditionem « naturæ ad participationem divini boni : « et secundum hanc dilectionem dicitur • aliquem diligere simpliciter. Quod adhuc i magis expressit loco citato ex quaestione « de veritate, ubi inquit : Sic ergo homo < dicitur Dei gratiam habere, non solum « ex hoc, quod a Deo diligitur in vitam æternam ; sed ex hoc quod datur ei ali— « quod donum, per quod est dignus vita » æterna. Et hoc donum dicitur gratia gra­ 517 tum faciens. Aliter enim in peccato mor­ « tali existons posset dici in gratia esse, si tf gralia solam acceptationem divinam di­ ceret ; cum contingat aliquem peccatorem « osse praedestinatum ad vitam æternam « habendam.λ Unde exclusum manet exem­ plum illud militis qui dicitur rogi gratus ex hoc, quod acceptatur ad præmium postea conferendum : nam cum amor hominis non efficiat bonitatem objecti sibi grati, ut supra numero septimo vidimus ex Divo Thoma, potest ab extrinseco, et absque communi­ catione alicujus boni tam præsentis, quam futuri, objectum gratum sibi denominare. Præsertim cum ex parte unius hominis, dentur omnia requisita ad terminandum amorem naturalem alterius. Cujus opposi­ tum contingit in amoresupernaturalis amicitiæ Dei ad creaturas, ut nuper vidimus. § IV. Objectiones contra rationem D. Thomx, et earum enodatio. 10. Plures plura opponunt fundamento Prima Divi Thomæ, quibus oportet occurrere. Pri-Gbjecuo' mo objicit Durandus in 1, distinctione 17, Duranda quxslione prima, ex illo potius colligi op­ positum : nam si amor Dei erga hominem sibi gratum est causa alicujus doni creati : ergo est prior ipso dono : et tamen pro illo priori denominat objectum sibi : sicut visio pro quocumque signo, in quo est. denomi­ nat objectum visum : ergo homo denomina­ tur Deo gratus antecedenter ad receptionem doni creati, quod appellamus gratiam habi­ tualem. Et urgetur : nam amor Dei est sim­ pliciter independens a bonitate quam cau­ sal : ergo poterit separari ab illa; cum separatio in independentia fundetur : et consequenter poterit homo terminare amo­ rem Dei, et fieri illi gratus, et acceptus absque receptione alicujus doni creati. Respondetur, quod licet amor Dei sitDiluiiur prior bonitate creata, quam objecto com­ municat, nihilominus non denominat ho­ minem adhuc ab extrinseco amatum, prius­ quam illi communicet gratiam intrinse­ cam. Et ratio est : quia praedictus amor terminatur ad hominem non immediate, sed mediante forma, qua illum dignificat, et constituit in ratione objecti congrui ip­ sius amoris·, et ideo licet hic actus præcedat tam gratiam, quam objectum gratum ; ta­ men objectum non denominatur gratum, 518 DISP. IV, DUB. I. DE QUIDDITATE GRATI.E. nisi media gratia. Sicut actio solis illumi­ nantis aerem est prior, quam lux : eUnihilominus aer non denominatur illuminatus a sole pro illo priori ad lucem, sed ipsa luce mediante.Et si visio produceret colorem in objecto, esset prior quam color .: et ni­ hilominus objectum non denominaretur visum, antequam haberet colorem. Idemque potest ostendi in amore naturali, quo Deus communicat esse creaturis. Quod ergo siD.Aug. gnifieavit D. August, tract. 102, in Joan. dicens: Amorem nostrum pium, quo colimus Deum, fecit Deus, et vidit, quod bonum est : ideo quippe amavit ipse quod fecit. Per quod diluitur argumentum illud difficultatis : quoniam recte cohæret esse aliquid inde­ pendent ab alio, et esse inseparabile ab illo : nam causa actu causans importat ne­ cessariam connexionem cum effectu, siqui­ dem illum actu infert; quamvis ab eo non dependeat. Et idem contingit in nostro casu : quia amor divinus ut respicit hominem sibi gratum, importat essentialiter terminatio­ nem liberam ad ipsum media bonitate, seu forma, quam illi communicat, quo sublato manet quidem ille amor, subjective, et en­ titative, et in esse actus necessarii; non tamen in ratione amoris liberi. Et ideo non potest Deus respicere hominem ut objec­ tum sibi simpliciter, et actu gratum, quin ipsi impertiatur aliquod donum intrinse­ cum, nimirum gratiam habitualem. Vi­ deantur quæ diximus tractatu 4, disputa­ tione ", dubio 6, et sequentibus, ubi diluimus similes objectiones. Seconda 11. Secundo opponit Okam in eadem dist. °oiam°'Quon*am ut salvetur amor Dei erga homi­ nem, non requiritur, quod prædictus amor aliquid in homine producat : ergo corruit fundamentum D. Thomæ. Probatur anteJoan.3. cedens : tum quia ut dicitur Joan. 3 : Sic Deus dilexit mundum, ut /ilium suum Uni­ genitum daret : et tamen ex prædicto amore non sequitur, quod Deus communicaverit aliquam perfectionem intrinsecam omnibus creaturis, imo neque omnibus hominibus : ergo. Tum etiam quia Deus vult omnes ho­ mines salvos fieri, et ad agnitionem veritatis venire, ut dicitur 1 ad Timoth. 2, ex quo tamen effecta nihil derivatur ad singulos homines, ut patet in pluribus infidelibus, et præserlim in parvulis decedentibus sine baptismo. Tum præterea quia Deus diligit quemcumque prædestinatum amore abso­ luto, et simpliciter tali ; cum prædestinatio importet electionem efficacem transmittendi hominem ad æternam beatitudinem : quat electio, ulpote maximum beneficium, ne­ quit non includere umorem rigorosum Dei erga prædestinatum : et nihilominus præ­ dictus amor nihil actu ponit in aliquibus praedestinatis, ut liquet in parvulis, ante­ quam baptizentur, et in pluribus adultis peccatoribus : ergo non requiritur, quod amor Dei aliquid in objecto producat. Tum denique quia amor sufficienter explicatur in ablatione mali, quamvis non semper con­ ferat bonum : ergo ad salvandum amorem Dei erga hominem non oportet recurreread productionem doni intrinseci; sedsatiserit, quod Deus remittat offensam, et deleat cul­ pam hominis peccatoris, quamvis non in­ fundat illi aliquod donum intrinsecum. Confirmatur primo : quia potest Deus ma· Catgis diligere hominem absque doni intrinseci augmento : ergo potest absolute diligere illum absque ullo dono intrinseco. Conse­ quentia liquet a paritate. Et antecedens sua­ detur : quoniam datis duobus hominibus justis quorum quilibet habeat gratiam ut quatuor; si unus eliciat actum charitatis ut tres, alter vero non eliciat : ille qui elicit, magis diligitur a Deo, cum acceptetur ad majorem gloriam merito illius actus correspondentem : et tamen ejus gratia aclu non augetur ob defectum dispositionis phy­ sicae : nam actus ut tres non disponit ad gra­ tiam ut quinque. Idemque apparet in eo, qui post plurima merita incidit in peccatum mortale, et deinde resurgit cum actu con­ tritionis ut duo : tunc quippe non consequi­ tur gratiam nisi ut unum : et tamen accep­ tatur a Deo ad tantam gloriam, quanta cor­ responde! meritis praecedentibus , juxta communem Thomistarum sententiam in tractatu de Merito ; potest ergo Deus magis diligere hominem absque intrinseco aug­ mento. ; Confirmatur secundo : quoniam sicut homo Deo gratus terminat Dei amorem, ita homo peccator terminat' odium Dei : sed ut homo terminet odium Dei, non requiri­ tur, quod prædictum odium aliquid in ho­ mine producat : ergo homo ut terminet amorem, non desideratur aliquid, quod fiat per ipsum amorem. 12. Respondetur rationem D. Thom. nonOwrprocedere in amore secundum quid, et ioj^a affectu inefficaci cujusdam imperfecte benevolentiæ :sed probare de amore absoluto, et simpliciter tali, secundum quem Deus respicit aliquos homines, ut sibi vere gra­ te'» los, et amicos. Et in hoc sensu negandum est antecedens argumenti; quod nulla probalione suadetur. Non prima, quia amor Dei simpliciter talis est ille, quo Deus pro­ movet creaturam rationalem ad ælernàm beatitudinem, quæ in visione ipsius intuilivaconsistit. Unde quibus vult tale bonum confert etiam in hac vita gratiam habitua­ lem, perquam ad ipsum coaptentur. Crea: turæ autem irrationales cum sint illius incapaces, non dicuntur a Deo dilectæ sim­ pliciter ; sed per quandam analogiam, qua­ tenus nobilitantur, in humanitate assumpta a Verbo, in qua omnia entia creata, saltem in aliquo gradu communicant. Ad secundam probationem respondem u s vo 1 u n t a tem i 11 am generalem salvandi homines non esse amo­ rem absolutum, quo Deus omnes reddat sibi gratos ; sed esse affectum antecedentem; et inefficacem .· ex quo tamen derivantur au­ xilia sufficientia ad salutem, et ad quæ ter­ minatur prædictus amor, ut infra declara­ bimus disp. G, dub. 3. Exquoad tertiam respondetur, quod licet amor quo Deus diligit prædestinatum, sit in se aeternus; tamen non terminatur ad ip­ sum nisi pro illa duratione, in qua eum res­ picit ut amicum, el in qua confert ipsi gra­ tiam,. per quam coaptatur ad beatitudinem : illa quippe est connotatum requisitum ad prædictam terminationem. Et ideo pro tem­ pore in quo prædestinatus est in peccato mortali, non terminat amorem Dei ; sed po­ tius est illi ingratus, et invisus : nam se­ cundum illud tunc, et praesentem disposi­ tionem non acceptatur ad gloriam, sed ob­ noxius est pœnæ. Ad ultimam dicendum est peccatum non posse remitti absque infu­ sione gratiæ, ut ostendemus tractatu de jus­ tificatione. Esto tamen, quod auferretur; adhuc homo non redderetur simpliciter Deo gratos, et objectum congruum divinæ ami­ citis absque infusione alicujus intrinseci doni, et in eo casu non tam diceretur Deum hominem simpliciter amare ; quam anti­ quam odium deponere : neque hominem esse positive Deo gratum, sed jam non esse inimicum. Sed de hoc ex professo dicemus Tractatu sequenti, disputatione 2, dubio 5, et 6. à· Ad primam confirmationem omisso antecedenti in sensu statim declarando, ne^.gamus absolute consequentiam. Et ratio disparitatis est : quoniam licet in duobus exemplis ad suadendum antecedens allatis non augeatur gratia physice in esse quali­ j I I I 519 tatis, et formae ob defectum dispositionis : nihilominus propter conjunctionem ad plures actus meritorios quantumvis remissos, et ob eorum connotalionem crescit morali­ ter in esse radicis exigentis majus praemium, atque ideo augetur in esse graliæ. Quod sa­ tis est, ut homo dicatur magis Deo gratus, et ad majorem gloriam acceptus. Cæterum antecedentur ad omnem receptionem doni intrinseci non habet homoaliquod, per quod constituatur in esse objecti congrui divini amoris, et aptetur, ac disponatur ad æter­ nam beatitudinem, ut constat ex supra dic­ tis. Et idcirco non potest dici absolute Deo gratus, et illi acceptus. Ad secundam respondetur negando con­ sequentiam : quia sicut homo habet ex se, quod possit peccare, ita habet quod possit recedere ab amicitia Dei, et se constituere in esse objecti abominabilis, et odibilis : et ideo non oportet, quod odium Dei ponat ali­ quid in peccatore, nisi ad summum pœnam. qua punit culpam. Homo autem non habet ex se esse objectum congruum divinæ amicitiæ, nec proportionem, et dignitatem, ut acceptetur ad æternam beatitudinem : quamobrem indiget aliquo dono intrinseco de­ rivato ex amore Dei, per quod reddatur ipsi gratus in ordine ad prædictum finem. 13. Tertio objicies : nam amor Dei erga hominem supponit in eo bonitatem, quæ sit molivum ipsius amoris : ergo non causât prædictam bonitatem : corruitque proinde fundamentum D. Thom. quia ex eo probat gratiam habitualem esse aliquid creatam, et nobis intrinsecum , quia derivatur ex amore Dei terminato ad hominem sibi gratum. Antecedens suadetur primo ex sacris litteris : nam Isai. 43, dicitur : Ex quo honorabilis factus est, et gloriosus in oculis' meis, ego dilexi te. Et Joan. 16 : Ipse Pater amat vos, quia vos me amastis. Quibus ver­ bis significatur dari ex parte hominis boni­ tatem, quæ sit motivum, et non effectus di­ vini amoris. Deinde probatur ratione : quia objectum actus præsupponitur ad ipsum ac­ tum in genere causæ formalis extrinsecæ, cum illi tribuat speciem : ergo amor Dei supponit in homine bonitatem, quæ sit ob­ jectum prædicti amoris. Tandem id ipsum explicatur exemplo amoris Dei, quo homi­ nem acceptat ad beatitudinem propter me­ rita : qui actus non causal merita, sed ea supponit ut molivum conferendi homini praemium. Respondetur negando antecedens : nam 520 DE QUIDDITATE GRATIÆ. eo, quod Deus amat creaturas, non so d’.W. Qll‘tur (inquit Divus Thomas qurdione vi­ gesima tertia, de veritate articula primo, ad 7), quod a creaturis' moveatur : quia crea­ turas non vult, nisi ratione su.v bonitatis. I nde non oportet, quod ex parte hominis supponatur bonitas movens divinum amo­ rem : sed quaelibet perfectio in eo reperta est effectus praedicti amoris, el nullo modo habet rationem causæ respectu illius, ut late ostendimus tract. 4, disput. 3, dub. 2. Ad primam probationem in contrarium res­ pondemus illam particulam eæ quo primi testimonii non designare rationem, vel cau­ sam, sed solam concomitantium, et signum divini amoris. Et eodem modo exponenda est particula quia in secunda auctoritate. Ad secundam negandum est amorem Dei erga objecta creata specificari ab illis, cum hoc deceat summam perfectionem illius : sed tantam respiciat ea ut objecta pure terminativa, allectus unice a divina bonitate tanqaam a motivo adaequato. Unde ex vi hujus nequii concludi, quod prædictus amor sup­ ponat bonitatem in homine sibi grato : sed magis infertur oppositum. Nam ut inquit D.Tlio. Divus Thomas in 3. distinctione 32, quxslitne 1, articulo primo ad quartum. « Sicut « intellectus divinus non informatur rebus, « quas cognoscit per essentiam suam : ita • nec voluntas ejus informatur rebus, quas « amat : quia eas per bonitatem suam amat, α et amando communicat eis bonitatem α suam. » Ad tertiam dicendum, quod licet Deus amet, et acceptet hominem ad gloriam dandam propter merita, sed omnino independenter ab eis habet illum actum amoris. Immo ex illo amore gratioso oritur vo­ luntas conferendi homini auxilia ad me­ rendum, ut in exeeutione gloriam ex jus­ titia consequatur, ut docent communiter Thomistæ in tractatu de Prxdeslinatione. Dispelli-OX § V. Colliguntur aliqua ex dictis. Gratia inferlur primo cum D. Thom. in non hac quxst. art. 2 ad 2, gratiam gratum dantia, facientem non esse substantiam, sed quandam formam accidentalem : « quia orn­ ei nis substantia, inquit S- Doctor, vel est « ipsa natura rei, cujus est substantia, vel u est pars naturæ : secundum quem mo■ dum materia, vel forma substantia dici« tur. Et quia gratia est supra naturam « humanam,non potest esse, quod sit subs­ et tantia, aut forma substantialis » (quod vero sit modus aliquis unionis relinquitur ut per se notum ex dictis) : « sed est forma u accidentalis ipsius animæ. Id enim, quod « substantialiter est in Deo, accidentaliter « fit in anima participante divinam boni« talem, ut de scientia palet. » Præsertim quia in Concilio Trident, sessione 6, cap. 7, c*. dicitur, quod gratia inhxret : inhærere autem non convenit substantiae, sed soli acci­ denti. 15. Infertur secundo prædictam gratiam Pp pertinere ad genus qualitatis, et non ad alia‘£* praedicamenta accidentium. Ita resolvit D. ti Thom. in hac quxst. art. 2. Et ratio est : quoniam accidens spirituale absolutum, et permanens nequit pertinere nisi ad genus qualitatis : sed gratia habitualis est acci­ dens spirituale absolutum, et permanens : ergo constituitur in genere qualitatis. Mi­ nor suadetur quoad omnes partes : nam gra­ tia hæc recipitur in substantia pure spiri­ tuali, ut in Angelis, et anima rationali: ergo est accidens spirituale. Deinde dat esse absolutum, nempe esse objectum congruum divini amoris, et dignificat animam in seipsa; quæ rationes nequeunt per se primo provenire a relatione, licet eam fumjent. Ergo est accidens absolutum. Tandem, quod sit forma permanens, constabit ex iis, quæ statim dicemus. Major autem probatur : quia accidens si est spirituale, nequit esse quantitas, situs, ubi, habitus, vèl quando : quia omnia hæc sunt accidentia corporea. Præterea si est absolutum, nequit esse re­ latio. Denique si est permanens, non valet esse actio, vel passio, cum hæc ex natura sua sint aliquid fluidum. Restat igitur, quod accidens spirituale, absolutum, et perma­ nens in solo qualitatis genere debet cons­ titui. 16. Infertur tertio gratiam sanctifican-Ex­ tern osse qualitatem permanentem. Hoci» corollarium docent omnia test i monia Scrip­ turæ, et SS. PP. quæ supra dedimusa num. 5, ut ea ponderanti constabit. Et insuper ostenditur : tum quia gratia sanctificans est radix visionis beatifica», quæ ex natura sua permanens est : ergo ipsa est forma permanens. Tum etiam quia hujusmodi gratia fuit fundamentum justitiæ origina­ lis, ut D. Thom. 1 part, quxst. 100, art. 1 ad 2; sed prædicta justitia erat principium immortalitatis, ut tradit ipse Sanctus Doc­ tor eadem 1 part, quxst. 107, art. 1; ergo gratia DISP. IV, DUB. I. gratia sanctificans est aliquid ex se penna- I nens. Tum denique quia hæc gratia est ejusdem rationis tam in adultis, quam in parvulis : constat autem, quod parvuli non justificantur per aliquid fluidum, utputa per aliquem motum spiritualem, cum sint incapaces illius; sed per aliquid in ipsis permanens : ergo hujusmodi gratia est qualitas habens ex se permanentiam. Confirmat D. Thom. hanc veritatem 3 contra gentes cap. 150, ratione 1, quæ sic se habet : α Quod in aliquem finem dirigitur, « oportet, quod habeat continuum ordinem « in ipsum : nam movens continue mutat, < quousque mobile per motum finem sor« liatur. Cum igitur auxilio divinæ gratiæ naturae omnibus tradit. Sed illa est sim« pliciter, et perfecta dilectio quasi amici­ tiæ similis, qua non tantum diligit crea« turamsicut artifex opus,sed etiam quadam amicabili societate, sicut amicus amicum, < in quantum trahit eas in societatem suæ ■ fruitionis, ut in hoc eorum sit gloria, et < beatitudo, qua Deus beatus est : et hæc « est dilectio, qua sanctos diligit, quæ an■t thonomastice dilectio dicitur : et ideo eliam effectus hujusmodi dilectionis an« thonomastice gratia vocatur ; quamvis et « omnes naturales bonitates gratiæ dici '■ possunt, quia gratis a Deo dantur. » In præsenti igitur dubio non investiga­ mus an gratia faciat ex natura sua hominem Deo gratum, sumendo ly gratum pro ob­ jecto amoris generalis, et utcumque : nam ' I 525 in hoc sensu evidenter apparet pars affir­ mativa. Tum quia nullum est ens, quod ratione suæ entitatis non placeat Deo, ut nuper dicebamus : quare cum gratia sit quoddam ens reale in anima intrinsece re­ ceptum, ut dub. prxced. probavimus ; ne­ quit non terminare aliquem amorem, et constituere proprium subjectum Deo gra­ tum. Tum etiam quia graliæ nomine intel— ligimusquandam qualitatem nobilissimam, ut modo supponimus, et Adversarii non negant : ergo si alia etiam ratione suæ entitatis, et perfectionis placent Deo, et terminant ejus amorem ; id a fortiori gra­ tiæ, et homini gratia affecto concedendum est. Quare ex suppositione, quod Deus velit gratiam producere, et conservare, nequit illam non diligere. Præsertim quia Deus agit ad extra non solum per intellectum, sed etiam per voluntatem : et ideo sicut gratia existens debet esse cognita scientia visionis, ita postulat esse amata, amore saltem generalis complacentiæ, et reddere in hoc sensu subjectum gratum. Procedit ergo difficultas de grato in posteriori accep­ tione : et ita inquirimus, utrum gratia ex natura sua reddat subjectum acceptum ad gloriam : id enim si potest, eo ipso convin­ citur constituere ex se subjectum simplici­ ter gratum. 27. Pro cujus majori intelligentia obser- Nota. 3. vandum est tertio, quod acceptatio ad glo­ riam potest dupliciter considerari. Nam vel sumitur pro acceptabililate, hoc est pro aptitudine, et proportione subjecti, ut ad­ mittatur ad gloriam, et aptitudohæc iterum dividitur in radicalem, seu obedientialem, quæ non distinguitur a natura intellectiva ; et in aptitudinem connaturalem, et proxi­ mam, quæ consistit in aliquo dono super­ addito naturæ. Vel prædicta acceptatio sumitur pro actuali, et exercita accepta­ tione : quæ rursus bifariam accipi potest : nam vel consideratur active ; quo pacto importat actum formaliter existentem in Deo, et promoventem hominem ad gloriam: vel consideratur passive ; qua ratione solum significat aut denominationem extrinsecam, secundum quam homo dicitur ad glo­ riam acceptus, aut relationem rationis in prædicta denominatione fundatam. Possuntque hujusmodi divisiones, et conside­ rationes explicari exemplo objecti potentiæ visivæ : nam vel significatur ut visibile, vel ut actu visum. Et si ut visibile ; aut sumitur radicaliter, aut proxime. Si autem 526 DE QU1DDITATE GRATIÆ. •nt actu visum, potest considerari vel active, vel passive. Ex quibus esse visibile est de­ nominatio intrinseca se tenens ex parte ■objecti : ita quod visibile radicale sit ipsa substantia corporea ; visibile autem proxime consistat in luce, et colore. Esse vero visum est simpliciter denominatio extrinseca res­ pectu objecti : ita quod esse visum active sumptum sit actus visionis ut existons in vidente ; passive autem consideratum sit ipsa visio ut quodammodo tangens objec­ tum, et fundans relationem rationis ad videntem. Quod adhuc congruentius expli­ catur exemplo reatus ad pcenam, qui in peccato (cui gratia opponitur) reperitur. Etenim praedictus reatus potest accipi vel pro condignitate ad pœnam : quæ iterum dividitur in condisnitatem radicalem, et in condignitatem proximam : ex quibus prior non differt ab essentia peccati ; poste­ rior vero importat quemdam conceptum secundarium, et ab essentia virtualiter dis­ tinctum. Vel sumitur prædictus reatus pro ordinatione actuali ad poenam : quæ ordi­ natio alia est activa, et alia passiva : ex quibus illa significat actum Dei poenam taxantis, aut infligentis ; hæc vero importat denominationem extrinsecam ab illo actu provenientem, secundum quam homo dici­ tur ordinatus ad pcenam : quæ denominatio semper a nobis concipitur sub quodam respectu rationis, ut explicuimus tract. 13, disp. 17, dub. 1, per totum. Quando ergo investigamus, an gratia ex sua natura reddat hominem gratum, id est, acceptum ad gloriam, non loquimur de acceptabilitate remota, et obedientiali, quæ nihil aliud significat, quam capacitatem creaturæ intel lecti væ, ut ad gloriam queat acceptari : hanc enim capacitatem supponi­ mus non esse effectum proprium gratiæ, sed illius communicationem præcedere. Nec sermo præcipue est de- acceptatione ac­ tuali passive sumpta : hæc enim per se sup­ ponit acceptationem activam, et juxta ilPuncium am rcgulanda est. Sed difficultas procedit diflkui- tam circa acceptabilitatem proximam quam ül,s circa acceptationem actualem active consi­ deratam : et ita inquiremus, an gratia ha­ bitualis ex natura sua constituat hominem proportionatum, et aptum ad gloriam, ita quod istius communicatio sit homini in gratia existenti connaturaliter debita: et utrum gratia tantam habeat cum gloria connexionem, ut gratiæ communicatio ne­ cessario afferat acceptationem actualem ad DISP. IV, DUB. II. consistit hæreditas. Minor etiam probatur gloriam. Cui diflicult iti, suppositis præ­ y^.ex eodem Apostol. loco nuper citato illis missis distinctionibus, jam possumus expe­ ‘•^ verbis: Quicumque Spiritu Dei aguntur, hi dite respondere. sunt filii Dei. l'bi nomine Spiritus signifi­ cat Spiritum sanctum in nobis habitantem § Π. per gratiam, ut statim explicat dicens : Aon accepistis spiritum servitutis iterum in Aliquibus assertionibus dirimitur dubii dif­ timore, sed accepistis Spiritum adoptionis ficultas. filiorum, in quo clamamus Abba, pater: ipse enimspiritustestimonium reddit spiritui nos­ 28. Dicendum est gratiam ex natura sua r» tro, quod sumus fdii Dei. facere hominem gratum, hoc est ita aptum, 29. Respondebis huic argumento ne­ et proportionatum ad gloriam, ut hæc sit gando consequentiam : nam licet filiatio connaturaliter debita. Ita Divus Thomasd.i* naturalis præbeatconnaturale jus ad hære­ in 1,2, quæstione 111, articulo 5, in cor­ ditatem : id tamen non præstat filiatio pore, ubi ait : Gratia gratum faciens ordinat adoptiva : bæc quippe non est aliquid na­ hominem immediate ad conjunctionem ultimi turale, sed pertinet præcise ad moralem finis ; et quæstione 111, articulo 3, in cor­ ordinem, et consistit vel in denominatione pore, ubi inquit : α Attenditur etiam pre­ extrinseca desumpta ab actu acceptantis « tium operis, nempe meritorii, secundum aliquem in filium, vel in aliquo respectu « dignitatem gratiæ, per quam homo rationis filii adoptivi ad patrem : quorum « consors factus divinæ naturæ adoptator neutrum dat naturale jus, aut naturalem « in Filium Dei, cui debetur hæreditasex proportionem ad bona parentis. Gratia au­ α ipso jure adoptionis, illud Roman. 8 : Si tem non constituit nos filios naturales Dei, « Filii et hæredes. » Idem docet 3 parle, sed tantum adoptivos, ut liquet ex verbis quæstione 23, articulo 1. Sancto Doc­ Apostoli proxime relatis. Et ideo non se­ tor! subscribunt Cajetanus loco nupercitato,^* quitur, quod ex natura sua faciat hominem § et tu habes. Medina in præsenti articulo^ gratum, hoc est acceptum ad gloriam, ita ut 4, Capreolus in 1, distinctione 17, qiiæs-^* hæc connaturaliter ipsi debeatur. tione 1, articulo 2 , Hispalensis ibidemr^ cata- Sed contra : nam ideo filiatio adoptiva articulo 4, Ferrara 3, contra gentes cap. 150, l5r’ inter homines non dat jus physicum, ut § ullim. et communiter Thomistæ. Quibas ita dicamus, vel connaturalem hæreditatis etiam consentiunt Aurelian, in 1, distinc­ exigentiam, quia homo adoptans nihil phy­ tione 17, quæstione 1, articulo 2, Suarez sicum ponit in adoptato : eo quod nequit libro de gratia capite 1, cum sequentibus, propriam naturam per physicam participa­ Vasquez disput. 204, Lorca disp. 36, et alii tionem accidentalem diffundere, sed tan­ plures. tum media generatione substantiali, quæ Probatur conclusio ratione desumpta ex verbis Div. Thom. modo relatis,quæ potest24^ filium non adoptivum, sed naturalem cons­ sic formari : nam filio connaturaliter debe­ tituit : atqui Deus adoptans per gratiam tur hæreditas : sed gratia constituit homi­ hominem in filium imprimit ei aliquod nem Filium Dei : ergo gratia ex natura sua physicum, quod est vera, etsi accidentalis, facit gratum, hoc est, objectum congruum, participatio naturæ Dei: ergo gratia red­ et proportionatum ad hæreditatem Dei, dens hominem Filium Dei adoptivum sive ad gloriam ; quæ in ejus visione, ac præstat illi connaturale, et physicum jus possessione consistit. Major constat tum ex ad hæreditatem, seu gloriam. Major ex se verbis Apostol. ad Romam. 8 : Si fdii, riiiï: constat. Minor autem quoad primam par­ hxredes : quibus aperte significat dari con- ' tem manet probata ex dictis dub. præced. nexionem inter filiationem.et hæreditatem: ubi ostendimus gratiam habitualem esse alias illa consecutio esset nulla. Tum etiam qualitatem physicam, et in anima intrin­ quia sicut filius est ejusdem substantis sece receptam. Secunda vero ex professo cum patre, ita oportet, quod habeat com­ probabitur dubio sequenti, ubi statuemus municationem in eisdem bonis. Tum deni­ prædictam gratiam esse physicam partici­ que, nam qui dat esse, debet, saltem perse pationem formalem naturæ divinæ, juxta loquendo, conferre ea quæ ad perfectio­ Rari illud 2 Petri 1 : Maxima, et pretiosa nobis *' promissa donavit, ut per hoc divinæ efficia­ nem, et conservationem prædicli esse desi­ derantur : qualia sunt ea bona in quibus mini consortes naturx. Unde licet gratia consistit sanctificans non constituat hominem filium Dei naturalem ; ad hoc quippe opus erat quod prædicta gratia esset natura divina substantialiter, et per essentiam, quod re­ pugnat : constituit tamen hominem phy­ sice, et intrinsece filium Dei per p irticipationem, quæest adoptio perfectissima: et consequenter tribuit intrinsecam, et connaturalem proportionem ad habendam gloriam, sive jus internum ad hæredita­ tem. Id quod clarissime significavit Joan. joan, epist. 1, cap. 3, illis verbis: Charissimi, nunc filii Del sumus, et nondum apparuit quid erimus : scimus quoniam cum apparue­ rit, similes ei erimus, quoniam videbimus eum, sicuti est ; quasi dicat, jam habemus dignitatem filiorum Dei, hæreditatem ta­ men quæ in ejus visione consistit, nondum possidemus : sed certi sumus, quod eam, si in hac gratia perseveraverimus, tandem obtinebimus. Unde August, lib. 2, de pecca- DAur. torum meritis, et remiss, cap, 8. : Adoptio, inquit, plena filiorum in redemptione fiet corporis nostri. Primitias itaque spiritus nunc habemus: unde jam filii Dei reipsa facti sumus. Ex quibus confirmatur ratio superius ^jor facta : nam sicut homo constituitur in esse^Jg*® naturali per suam naturam, ita constitui- nutio. tur in ordine divino per gratiam habitua­ lem, quæ est natura Dei per participatio­ nem : sed homo constitutus per naturam propriam , manet dispositus, el propor­ tionate ad beatitudinem naturalem, quæ prædictæ naturæ corresponde! : et ideo ha­ bet jus, et exigentiam illius : ergo homo constitutus ingratia, quæ est participative natura Dei, manet in eo ipso proportionatus ad beatitudinem supernaturalem eidem naturæ correspondentem : et idcirco fun­ dat jus, et exigentiam, ut eam aliquando consequatur. Ac proinde sicut Deus dans rebus esse naturale, confert etiam propor­ tionem, et jus ad naturalem beatitudinem consequendam : ita quando dat esse super­ natural per gratiam, communicat etiam jus, exigentiam, et proportionem ad obti­ nendum supernaturalem beatitudinem, seu gloriam, quæ in ejus intuitione consistit. Maneat igitur gratiam sanctificantem ex natura sua constituere hominem gratum, hoc est, connaturaliter proxime acceptabilem ad gloriam. 30. Dicendum est secundo gratiam habi-secn^ tualem non inferre,aut secum afferreessen- SIO· u• . tialiter acceptationem actualem ad gloriam; .1 523 DE QUIDDITATE GRATIÆ. sed fieri posse absolute, quod homo in gra­ tia constitutus in æternum gloria privetur. Hanc conclusionem docent communiter Theologi, et præcipue illi, qui negant gra­ tiam ex natura sua facere hominem Deo Ratio gratum, quos numero 34 dabimus. Fundamentum est ; quoniam beatitudo non est effectus formalis primarius gratiæ, sed est quædam operatio dependens a gratia in genere causæ efficientis, ad quam proinde requiritur concursus Dei distinctus ab illo, quo gratiam producit et conservat : atqui nulla est repugnantia in eo, quod Deus istum concursum impediat in æternum, licet semper conservet gratiam : et conse­ quenter potest id absolute decernere : ergo gratia non infert essentialiter acceptatio­ nem actualem ad gloriam, sed potest in æternum gloria privari. Sicut enim de facto Deus producit, et conservat gratiam sine gloria in homine viatore; eadem ra­ tione posset idem per totam aeternitatem praestare. confir- Confirmatur ab exemplis ; tum quia non r.auir. raagi5 redditur homo Deo gratus per gra­ tiam habitualem, quam humanitas Christi per unionem hypostaticam ad personalita­ tem divinam : sed illa humanitas potuit de potentia absoluta privari gratia accidentali, et gloria, ut communiter docent Theologi : ergo homo affectus gratia potest absolute ad gloriam non acceptari. Tum etiam quia licet homo per animam rationalem, et in­ tellectum constituatur proportionates ad beatitudinem naturalem, habeatque, per se loquendo, jus ad eam obtinendam ; nihilo­ minus potest absolute hujusmodi beatitudine privari, vel per annihilationem, vel per negationem concursus ad prædictam beatitudinem requisiti: ergo idem de ho­ mine gratia affecto dicendum est. Tum denique quia sicut homo ratione gratiæ habet condignitâtem ad gloriam, et est ad illam connaturaliter acceptabitis : ita ra­ tione peccati mortalis importat reatum, seu subjectionem ad pœnam, et manet illi ob­ noxius : sed Deus potest absolute homini existent! in peccato mortali pœnam non infligere, licet sibi displiceat culpa : ergo posset etiam homini existenti in gratia glo­ riam negare : quanquam gratia illa ipsi semper complaceret. Et consequenter gratia non habet ita facere hominem Deo gratum, et ad gloriam acceptum, ut inferat essentia­ liter gloriam et acceptationem actualem ad illam : sed tantum hæc affert connaturali­ ter, et per se loquendo, et juxta commu­ nem providentiam, quæ ad rerum exigen­ tias attendit. 31. Sed inquires, utrum sicut gratia est separabilis ab hoc effectu, qui est hominem reddere gratum, id est, actu acceptum ad gloriam ; ita prædictus effectus sit a gloria separabilis, ita ut possit homo acceptari ad gloriam independenter a gratia? et sermo est de homine, cui Deus nec istam, necaltiorem gratiam communicaret, qualem con­ tulit humanitati Christi Domini per perso­ nalitatem divinam. Respondet Suarez ubi supra cap. 3, num. 12, Deum posse absolute conferre gloriam' absque gratia habituali : quia operatio in qua consistit beatitudo non dependet essen­ tialiter ab habitu, sed potest elici per auxi­ lium, seu motionem actualem. Observat tamen, quod tunc beatitudo non haberetur connaturaliter, nempe juxta exigentiam, et dispositionem subjecti. Et ideo asserit, quod esse acceptum modo connaturali ad gloriam est effectus adeo connexus cum gratia, ut non valeat absque illa reperiri : licet esse acceptum pure ab extrinseco, et præternaturaliter non sit effectus ejus, et consequenter absque ipsa iuveniri queat. Hæc doctrina est probabilis, et sufficienter occurrit interrogationi factæ, et aliis ob­ jectionibus, ex ea emergentibus. Secundo potest responderi , quod esse·^ actu acceptum ad gloriam habet tantam” connexionem cum gratia habituali, ut re­ pugnet Deum acceptare ad gloriam, quin intendat conferrre prius tempore, vel na­ tura habitualem gratiam. Ratio est : quia dantur aliquæ operationes adeo perfecta?, et divinæ ( inter quas beatitudo forsan computatur), quod postulant essentialiter oriri a natura divina habita saltem per participationem , ut ostendemus tractatu sequenti, disputatione 2, dubio 6. Natura autem divina nequit participari in aliquo auxilio, sed in solo habitu : eo quod natura sub conceptu naturæ importat primum, ac radicale principium operandi : et ideo non potest immediate actuare potentias : auxi­ lium vero est principium proxime operativum, et potentias immediate perficiens. Unde forte repugnat quod visio beatifica eliciatur absque gratia habituali : quocirca nequit homo acceptari ad gloriam, quin ad dictam gratiam præordinetur ; de hoc latius agimus loco citato. 32. Dicendum est ultimo concedendum esse, DISP. IV, DUB. II. I ttwesse, absolute loquendo, quod gratia ex nat tsfho.|ura sua reddit hominem Deo gratum, seu I acceptum ad gloriam. Hanc conclusionem docent Auctores pro prima relati, et communiter omnes Theologi moderni. ProbaUiwo-tur primo : quia ut ex Scriptura, Patribus, i et Concilio Tridentino probavimus dubio I prxcedenti, homo redditur Deo gratus per I aliquid physicum, et in eo intrinsece reI cepium : sed hoc non posset verificari, si i gratia ex natura sua non redderet homi! nem Deo gratum : ergo ita asserendum est. i Prubalur minor : tum quia si gratia ex na■ tura sua non redderet hominem gratum, j solum faceret gratum ratione divinæ insti­ tutionis: sed hæcest quid exlrinsecum, ut i ex se liquet: ergo homo non fieret gratus per aliquid physicum, el ipsi intrinsece in• hærens. Tum etiam quia hominem esse gratum per aliquid physicum, et intrinsece receptum est terminare divinam dilectio­ nem ratione alicujus in eo existentis, quæ ipsum ad prædictam terminationem pro­ portional : sed si gratia ex natura sua non faceret gratum, homo non terminaret divi­ nam dilectionem ratione ipsius gratiæ, nec per ipsam proportionaretur, sed totum hoc fieret per extrinsecam institutionem, ut ex ipsis terminis liquet : ergo si gratia ex na­ tura sua non facit gratum, sequitur homi­ nem non fieri gratum per aliquid intrin­ secum, et in eo receptum. Tum denique quia si gratia ex natura sua non faceret gratum, solum esset quoddam signum, aut conditio, qua posita sequeretur dilectio Dei: sed hoc admisso recte infertur hominem non esse gratum per aliquid intrinsecum, sed per dilectionem extrinsecam, quæ po­ sito illo signo subsequitur : ergo idem quod prius. '±· Confirmatur : quia per id ipsum redditur “*· homo Deo gratus, et amabilis, per quod fit sanctus, et justus : sed homo fit sanctus, et justus per sanctitatem, ac justitiam sibi in­ to. haerentem, ut docet Concil. Trident, sess. 6, Ir" cap. 7, el ridiculum foret dicere, quod jus­ titia ex natura sua non sit justitia, et faciat justum: ergo homo redditur Deo gratus per aliquid intrinsecum, quod ex natura sua est gratia, et facit gratum. 33. Secundo suadetur eadem assertio : .J* quia ut aliqua forma dicatur facere ex na­ tura sua hominem Deo gratum, et ad glo­ riam acceptum, sufiicit quod per se, et ab intrinseco constituat ipsum in ratione sub­ jecti proportionali ad gloriam, ipsamque Salmant. Curs, thcolog. torn. IX. connaturaliter exigentis ; quamvis de po­ tentia absoluta possit in æternum illa pri­ vari : sed gratia sanctificans sic se habet, ut constat ex dictis in prima, et secunda asser­ tione : ergo absolute loquendo prædictagratia ex natura sua reddit hominem Deo gra­ tum, atque ad gloriam acceptum. Major probatur : quia sic se habet peccatura mor­ tale in ordine ad pœnam, sicut forma, quæ dicitur gratia, in ordine ad gloriam : sed licet Deus possit non infligere pcenam ho­ mini peccanti mortaliter ; tamen quia pec­ catum illam ex se meretur, ideo absolute loquendo, dicimus prædictum hominem ex intrinsecis prædicalis peccati manere Deo exosum, et reum pœnæ : ergo ut gratia di­ catur facere hominem Deo gratum, et ad gloriam acceptum, sulncit quod per se, et ab intrinseco constituat ipsum in ratione sub­ jecti proportionali ad gloriam, ipsamque exigentis, quamvis illam actu non conse­ quatur. Idemque aliis exemplis liquet : nara hac ratione dicitur, quod albedo ex natura sua disgregat, quia videlicet ex se infert hunc effectum ; licet absolute valeat ab eo separari. Et grave ex natura sua est locodeorsum, quia in illum ex se propendit ; quamvis valeat per accidens in loco sursum constitui. Et quamvis ad consequendam glo­ riam nova'Dei actio requiratur, hæc tamen connaturaliter exigitur a gratia : et ideo Deus communicans gratiam homini manet sibi connaturalitalis jure obligatus ad con­ ferendum homini gloriam, si ipse in gratia perseveraverit, juxta illud : Qui dat for­ mam, dat consequentia formam : quod non tantum de proprietatibus,sed de aliis etiam quæ formæ connaturaliter debentur, acci­ piendum est. Quæ omnia amplius robora­ buntur tum ex immediate dicend.s in hac disp. ubi exponemus maximam perfectio­ nem hujus qualitatis, quæ gratia vocatur, tura ex dicendis tract, sequenti, ubi decla­ rabimus , quantum oppositionem gratia cum peccato habeat. § ΠΙ. Satisfit argumentis opinionis adeersæ. 31. Oppositam nobis sententiam amplec- 0 iujo tuntur Nominales dicentes eodem modo phi- coutralosophandum esse de qualitate nobis inhæ- ria‘ rente, quam gratiam appellamus, aede mone­ ta, et ejus valore. Nam sicut metallum ante regis imposi t ionem,et suapte natu ra conside36 530 DE QUIDDITATE GRATIÆ. ratnm non habet valorem monetæ : ita ilia qualitas (inquiunt), ex suis intrinsecis prae­ dicatis, et ante Dei dispositionem solum est quædam entitas carens valore sufficienti, ut hominem reddat acceptum Deo. Sed que­ madmodum accedente dispositione extrin­ seca rogis, metallum fit moneta, et habet valorem moralem, absque reali mutatione metalli : ita accedente ordinatione, et fa­ vore Dei, qualitas illa recipit moralem va­ lorem, et fit gratia, nulla facta mutatione in otam. ejus entitate. Sic docuerunt tjkam in !, ubi etiam Gregor. qurst. 1, Aliae, art. 2, Gabrielqurst. 1, art. 1 etart. 3, dub. Medina.^, Aliacencis in 1, qurst. 9, art. 2, lit. Ο, Duraud. ^oann· Medina Codice de pcenit. qurst. “ ‘ 12. § Corollarie sequitur. Quibus consentire videntur Durandus in 1, d. 17, qurst. 1, num. 7 ct 8, et Scotus ibidem qurst. 2. Primnm Pro qua opinione arguitur primo : quia gratia habitualis solet in Scriptura Sacra appellari signum, et pignus juxta illud sad Apost. 2, ad Corinth. l:Qui unxit nos Deus, Cor.i. qUj et signavit nos, et dedit pignus Spiritus in cordibus nostris : atqui ratio signi, et pignoris nequeunt physice, et ex natura rei convenire gratiæ, sed tantum moraliter, et ex institutione divina : ergo hujusmodi qua­ litatis non est gratia, nec facit gratum ex intrinsecis prædicatis.sed solum moraliter, et supposita Dei institutione. Probatur mi­ nor : quia prædicta qualitas nequit esse si­ gnum naturale : ergo est signum ad placi­ tum : et consequenter significat moraliter, et ex institutione divina. Rursus pignus non est aliquid a natura, sed provenit ex insti­ tuto, et conventione aliquorum : ergo gra­ tia non est naturaliter pignus, sed id habet ex Dei ordinatione. Quæ omnia possunt ex­ plicari exemplo characteris, verbi gratia, baptismalis, qui non ex propriis, sed ex institutione Dei habet constituere hominem Christianum : ergo pariter gratia non ex se, sed ex Dei dispositione constituit homi­ nem gratum. Rc,pon. Respondetur negando minorem : quia sio. gratia non ab extrinseco, sed ex natura sua habet distinguere justum ab injusto, et configurare hominem Deo, ut constat ex supra dictis : et ideo est signum naturale tum amicitiæDei ad hominem, tum distinc­ tionis justi ab injusto. Et licet nomen pi­ gnoris desumatur ab eis,quæ inter homines contingunt,et moralia sunt ; tamen id, quod assumitur in pignor, est aliquid physicum, et solet habere intrinsecum valorem. Et hac ratione Deus communicans nobis gra­ tiam dicitur dare pignus Spiritus : quia eo ipso habemus aliquid physice æquivalens gloriæ, ul optime docuit D. Thom. 1, 2, D.Tk qurst. 11-1, art. 3 ad 3, ubi ait : h Gratia « Spiritus sancti, quam in præsenti habe« mus, etsi non sit aequalis gloriæ in actu, « est tamen æqualis in virtute : sicut semen « arboris, in quo est virtus ad totam arbo« rem. Et similiter per gratiam inhabitat « hominem Spiritus sanctus, qui est suffi· « ciens causa vitæ æternæ : unde et dicitur « esse pignus hæreditatis. » Nec ex illo testimonio Apostoli oppositum colligitur, sed potius nostra sententia, ut constat ex D. Thoma -1, contr. Gen: cap. 21, ubi Ks. illud eleganter explicat in hunc modum: u Manifestum est, quod sicut ad hoc, quod « corpus aliquod ad locum ignis perveniat, α oportet quod igni assimiletur, levitatem α acquirens, ex qua motu ignisproprio mo« veatur : ita ad hoc, quod homo ad divinæ « fruitionis beatitudinem,quæ Deo propria œ est, secundum suam naturam perveniat, α necesse est primo quidem, quod per spi­ ff rituales perfectiones Deo assimiletur, et « deinde secundum eas operetur : et sic tan­ ce dem prædictam beatitudinem consequa« tur. Dona autem spiritualia nobis per Spi­ ff ritum sanctum dantur, ut ostensum est: « et sic perSpiritum sanctum Deoconfignra« mur, et per ipsum ad bene operandum « habiles reddimur : et per eundem ad bea­ te titudinem nobis via præparatur. Quæ a tria Apostolus insinuat nobis, 2 Corinth. « 1, dicens : Unxit nos Deus, et signavit nos, « et dedit nobis pignus spiritus in cordibus « nostris. Signatio enim ad similitudinem α configurationis pertinere videtur : unctio « autem ad habilitationem hominis ad per­ it fectas operationes : pignus autem adspem, « qua ordinamur in cœlestem hæreditalem, a quæ est beatitudo perfecta. » Ad id, quod additur, negandum est,quod character pure moraliter constituat hominem Christia­ num : est enim quædam qualitas, et poten­ tia physica, quæ ex natura sua habet con­ figurare hominem Christo quantum ad participationem alicujus spiritualis potes­ tatis, ut sumitur ex D. Thom. 3 part. past. 63, art. 3, in corpore. Videatur N. a Jesu Maria tract. 1, cap. 6, dub. 6. 35. Secundo arguitur : quoniam potest seæ. homo esse Deo gratus, et acceptus ad glo-'ÿc-: riam absque habitu gratiæ : hæc igitur ex natura sua non habet constituere hominem Deo DISP. IV, DIB. II. 531 actualem, saltem connaturalitcr habitam, Deo gratum, et ad gloriam acceptum. Con­ pendere necessario a gratia sanctificante, sequentia liquet : quia si gratia ex natura nec valere connaturalitcr absque illa repesua præstarel prædictum effectum ; non riri. Nam sicut ad hoc ut res connaturali­ posset hujusmodi effectus absque gratia rctcr quiescat in aliquo loco, debet prius ha­ atffir. periri. Antecedens autem probatur a Gre­ bere naturam inclinantem ad illum : ita ut gorio : tura quia posset Deus dare homini anima quiescat in summo dono tanquam in Spiritum sanctum, non^conferendo ei illam fine supcrnaturali, debet prius fieri parti­ qualitatem inhaerentem : homo autem Spi­ ceps naturæ Dei, quæ ad prædictum bonum ritum sanctum habens esset Deo gratus, et inclinat : et hæc participatio habetur per acceptus. Tum etiam quia homo nullo af­ gratiam habitualem. fectus peccato, uti esset in puris, maneret 3G. Arguitur tertio : nam hominem esseTcrüaiu acceptabilis ad gloriam, et consequenter Deo gratum idem est ac esse a Deo dilectum : ^um. Deo gratus : ct tamen potest esse in puris absque gratia, vel qualitate inhaerente, ut sed gratia ex natura sua non facit, quod liquet ex terminis. Tum denique nam homo diligatur a Deo : ergo ex natura sua anima Christi Domini non prius habuit non reddit hominem Deo gratum. Probatur gratiam, quam gloriam ; siquidem in primo minor : quia si gratia ex natura sua faceret, instanti sui esse vidit Deum in seipso·. ergo quod homo diligeretur a Deo, posita gratia non requiritur qualitas superaddita, ut necessitaretur Deus ad diligendum homi­ homo sit Deo gratus, et acceptetur ad glo­ nem : consequens est absurdum :ergo, etc. riam. Suadetur minor : tum quia voluntas divina jÿnio. Respondetur negando antecedens : cujus non fertur necessario, nisi in bonum neces­ probationes parum urgent, nec impugnant sarium, el infinitum : gratia vero importat doctrinam præsentis dubii, sed traditam in perfectionem finitam,et contingentem.Tum praecedenti. Unde ad primam dicendum est etiam quia Deus una actione producit gra­ Spiritum sanctum eatenus nobis dari, qua­ tiam, et alia actione diligit hominem : ergo tenus specialiter habitat in nobis per gra­ non repugnat, quod eliciat primam, et sus­ tiam : quia non reddit nos formaliter gra­ pendat secundam : ac per consequens posita tos, sed tantum effective, mediante scilicet gratia non manet necessitas ad eam dili­ gratia, quam in anima producit. « Nam gendam. D.itn. < Deus (inquit D. Thom. q. 27 de verit. Respondetur huic argumento negando liui«art. 1 ad 1) vivificat animam, non sicut minorem : nam gratia, ut constat ex supra tar' « causa formalis, sed sicut causa efficiens: dictis, reddit hominem Deo dilectum, non « unde aliqua forma cadit media ·, sicut pίσ­ quidem formaliter causando dilectionem α tor facit parietem album effective, meDei ; sed objective, et terminative : consti­ « diante albedine : albedo vero nulla forma tuit enim hominem in ratione objecti con­ « mediante : quia facit album formaliter. » grui ut diligatur, et terminet actu ipsam Ad secundam respondemus hominem cons­ dilectionem.Adpri/nmnautem probationem titutum in puris non esse acceptabilem ad in contrarium respondemus quod licet Deus gloriam acceptabilitate proxima, et fun­ non necessitelur necessitate absoluta ad dante proportionem, et jus ad gloriam con­ amandum aliquod objectum, nisi habeat sequendam ; sed acceptabilitate remota,quæ bonitatem infinitam, et necessariam, quæ coincidit cum potentia obedienliali ad reci­ nulli creaturæ potest convenire : nihilomi­ piendum gratiam, et gloriam. Effectus au­ nus potest necessitari necessitate ex suppo­ sitione ad bonum finitum diligendum. Cum tem proprius gratiæ habitualis non est quæenim Deus agat ad extra per amorem, nilibel acceptabilitas, sed illa, quæ gloriam hilquepossit producere, quod bonum non reddit homini tanquam digno connaturaliter debitam , ut explicuimus in se­ sit : propterea ex suppositione, quod velit canda conclusione. .Ad tertiam dicimus, aliquid producere, manet eo ipso necessita­ lus ad ipsum amandum, amore quidem na­ quod licet anima Christi non prius tempore habuerit gratiam, quam gloriam ; nihilo­ turali, si objectum naturale fuerit, super­ minus prius prioritate naturæ, et ordinis natural! vero dilectione, si fuerit superna­ recepit illam, quam hanc : elicuit enim vi­ turale. Quare cum gratia sanctificans sit sionem beatificam per ipsum habitum gra­ qualitas supernaturalis, et excellentissima, ut ex discursu hujus disputationis constabit; tiæ. Quod satis declarat acceptabilitatem intrinsecam ad gloriam, et acceptationem i nequii non terminare divinum amorem, si 532 DE QU1DDITATE G RATI. E. semel a Deo producitur. Quemadmodum enim si visio corporalis produceret eoiorem, deberet colorem a se productum videre : ita quia amor Dei producit gratiam, debet gra­ tiam a se productam diligere. Id autem non magis derogat divinæ libertati, quam quod necessario agat ex suppositione, quod agit. Quæ intelligenda sunt de amore ter­ minato ad gratiam, et ad hominem ipsa affectum : nam circa amorem relatum ad alia bona ipsi gratiæ connaturaliter debita non eandem necessitatem adstruimus : pos­ set enim Deus conferre gratiam homini, et in illo prout gratia affecto complacere ; et tamen negare ulteriora bona, nempe visio­ nem beatificam, ut in ultima assertione ex­ plicuimus. Per quod etiam patet ad secun­ dam probationem : quia Deus eodem amoVe producit, et amat gratiam : et ideo nequit productionem gratiæ elicere, et amorem circa ipsam suspendere. Beatitudinem au­ tem, et alia bona producit per actionem distinctam : et proplerea adhuc ex suppo­ sitione, quod produxerit gratiam, potest prædicta bona homini denegare. Qiarium 37. Ultimo arguitur : nam si gratia ex nænîwn.natura SQa faceret hominem Deo gratum, faceret etiam Dei amicum : sed id non præstat ex natura sua : ergo nec primum. Pro­ batur minor : tum quia non potest vera amicitia salvari absque acceptione ad bona propria amici : sed potest Deus conferre gratiam, et non acceptare hominem ad com­ municationem in propriis bonis, quæ in ejus visione consistunt, ut in secunda con­ clusione statuimus : ergo gratia ex natura sua non facit hominem Dei amicum. Tum etiam quia amicitia importat vim ad reci­ procam redamationem : est enim mutuus benevolentiae amor in alicujus boni com­ municatione fundatus : sed potest Deus in­ fundere gratiam, non communicando charitatem, quæ est vis proxima ad diligendum Deum : ergo gratia se sola, atque ideo ex intrinsecis prædicatis non reddit hominem Dei amicum. Tum denique quia gratia po­ test considerari in esse qualitatis, et in esse gratiæ, ut docent satis communiter Theo­ logi : ergo posset infundi in esse qualitatis, et non in esse gratiæ : sed in eo casu cons­ titueret amicum Dei : ergo, etc. Cor,fir- Confirmatur : nam repugnat hominem traiur. existentem in peccato mortali esse Dei ami­ cum ; cum Deus odio habeat peccatorem : sed fieri potest, quod gratia, et peccatum sint simul in eodem homine, utputa si in instanti, in quo homo peccat, Deus non sus­ pendat concursum gratiæ conservativum : ergo gralia ex natura sua non constituit hominem Dei amicum. Huic argumento respondetur auimadver-soiriiw tendo, quod amicitia supernaturalis con-lb^ sislit in mutuo benevolentiaesupernaturalis amore super alicujus supernaturalis boni communicatione fundato. Unde quiacharitas est principium proximum prædictiamo­ ris : gratia vero est principium radicale diligendi, et fundamentum supernaturalis et spiritualis communicationis : proplerea ratio amicitiæ invenitur formaliler incharitale, fundamentaliter autem in gratia, ut communiter docent Theologicum D.Thom. 2, 2, quæst. 23, art. 1. Elin hoc sensu con­ cessa majori negamus minorem : habet enim gratia sanctificans ex natura sua cons­ tituere hominem fundamentaliter Dei ami­ cum , sive, quod idem est, fundare amici­ tiam hominis ad Deum. Nec oppositum suadent inductæ probationes. Ad primam respondetur, quod duplex communicatio intervenit in amicitia : alia antecedens, in qua mutuus amor fundatur; alia conse­ quens , quæ oritur a prædicto amore. Ex quibus prima est fundamentum essentiale amicitiæ, sine qua proinde nequit vera ami­ citia consistere. Et hujusmodi communica­ tio est inseparabilis a gratia ; cum per seip­ sam afferat consortium naturæ divinæ: quo­ circa essentialiter habet esse fundamenta­ liter amicitiam. Posterior vero communi­ catio, naturaliter loquendo, ad amicitiam consequitur : sed nihilominus non spectat ad ejus conceptum essentialem : potestenim iste absolute salvari in communicatione an­ tecedenti , licet ulterior bonorum commu­ nicatio non subsequatur. Unde si Deus de­ cerneret nunquam conferre gloriam homini existent! in gratia ; adhuc persisteret essen­ tialis conceptus amicitiæ, licet careret com­ plemento sibi connaturaliter debito. Ad secundam etiam probationem constat ex iis, quæ nuper observavimus : nam gra­ tia habitualis separata ab habitu charitatis est fundamentaliter amicitia , et eodem modo constitueret hominem Dei amicum. Ad tertiam respondemus gratiam in esse qualitatis dicere seipsam ut formam physi­ cam, in esse vero gratiæ dicere seipsam ut formam moralem, et ut amplectitur jus ad gloriam fundatum non solum in seipsa, sed etiam in actibus meritoriis. Et quia hi sem­ per sufficiunt, ut augeatur jus ad gloriam, et DISP. IV, DUB. III. el non semper sufficiunt, ut gralia actu phy­ sice intendatur : proplerea solet dici, quod gratia augetur in esse gratiæ, et non in esso qualitatis : hineque or Ium duxit modus ille loquendi communis apud Theologos. Abso­ lute tamen negandum est, quod gralia pos­ sit homini communicari in esse qualitatis, et non in esse gratiæ : nam minimus gra­ dus prædictæ qualitatis importat essentia­ liter conceptum naturæ divinæ per parti­ cipationem ; et constituit hominem Deo gratum , atque acceptum ad gloriam , ut constat ex supra dictis. tam- Confirmatio tangit difficultatem ex professo discutiendam in tractatu de justifica­ ta!. tione. Et ex ibidem dicendis disp. 2, dub. 4, breviter respondemus negando minorem : nam gratia habitualis essentialiter conver­ tit hominem ad Deum ultimum finem supernaluralem ; a quo peccatum mortale es­ sentialiter avertit. Implicat autem contra­ dictionem hominem habere aA’ersionem, et conversionem respectu ejusdem finis. QuamobremsiDeus vult permittere peccatum in homine gratiam habente, obligatur eo ipso ad suspendendum concursum , quo prædictam gratiam conservabat : alias velletsimul duo contradictori a, quod repugnat. •Sed de hoc latius in loco citato. DUBIUM III. 1'trum gratia habitualis sit formalis par­ ticipatio naturæ divinæ sub conceptu na­ ture. Ut explicemus hujus tituli terminos, et simul statuamus ea, quæ ad resolutionem tam praesentis, quam sequentis dubii desi­ derantur, oportet ut prius aliqua obser­ vemus. § IPrxnotantur aliqua ad decisionem dubii. 38. Quia perfecta hujus dubii resolutio pendet ex recta notitia participationis formalis, proplerea animadvertendum est par­ ticipare nihil aliud esse, quam rem inferio­ rem imitari, atque exprimere perfectionem rei superioris, non quidem adæquate , et secundum omnes conceptus, sed inadæ­ quate, et quoad aliquam rationem partia­ lem. Ubi enim unum extremum aliud adæquat, ibi non participatio; sed æqualitas, 533 adæquatio, et identitas reperitur. Unde ita abest, ut a 1 participationem requiratur omnimoda convenientia, et similitudo in­ ter participans, el id, a quo participat, quod potius destrueretur per illam : participare enim, ut docet Divas Thomas 1 Metaph. MK lect. 10, et lib. 2, de cado, lect. 18, est habere partialiter perfectionem rei superioris, et ex perfectione per se inspecta, atque imita­ bili ab inferiori, quandam partem capi, et alias partes, sive conceptus relinqui. Re­ quiritur tamen, quod inferius habeat ali­ quam perfectionem propriam rei superioris ipsamque aliquo modo imitetur : nam se­ clusa omni similitudine, et expressione, non adest fundamentum, ut illud partici­ pare dicatur. Unde juxta diversum modum imitationis, ac convenientiæ rei inferioris cum superiori, oportet dividere participa­ tionem ut sic in diversa membra. Et relicta participatione morali, quæ consistit in vo­ luntaria substitutione unius, loco alterius, et nil continet difficultatis. 39. Participatio physica dividitur in participationem formalem, et virtualem. Tunc particivero dicitur aliquid participare formaliter.,^1^ perfectionem alterius, cum ratio participata in utroque extremo physice, et intrinsece reperitur, et de utroque formaliter prædicalur, ut bone docet Cajetan. 2, 2., quæstioneCajetam 24, artic. 7. Quod dupliciter contingit: uno modo cum convenientia univoca, licet sem­ per ratio participata inveniatur cum excel­ lentiori modo in eo, a quo participatur, quam in participante : et hoc pacto aer illu­ minatus participat lucem solis, et aqua ca­ lida calorem ignis. Altero autem modo re­ peritur, et prædicatur cum sola convenientia analoga, licet prædicta perfectio utrique extremo formaliter, et cum proprietate con­ veniat : et hac ratione creatura participat plures perfectiones a Deo, utputa justitiam, misericordiam, charitatem, visionem Dei in seipso, et alia hujusmodi. Participatio vero victualis tunc contingit, quando par­ ticipans, et id, a quo participat, non conve­ niunt formaliter in perfectione participata; sed alio modo longe inferiori. Idque accidit, vel quia id, quod inferius habet formaliter, solum eminenter invenitu r in superiori : sicut homo participat a Deo essentiam ho­ minis, quæ in homine invenitur formaliter, el in Deo non formaliter, sed eminenter ; idemque est de aliis creaturis : et metalla existentia intra terram participant a sole calorem, qui in metallis reperitur formali- 531 DE QUIDDITATE GRATIÆ; ter, non autem in sole. Vel accidit prædicta participatio virtualis, quia id, quod inve­ nitur formaliter in superiori, solnm vir­ tualiter convenit inferiori, quatenus vide­ licet vel habet virtutem ad producendum aliquid, quod conveniat formaliter cum su­ periori, sicut semen decisum ab animali est participatio virtualis illius, quia habet virtutem ad producendum animat ; vel habet esse id, in quo causa virtualiter ut in termino relucet : sicut omnis creatura est virtualis participatio Dei. Ex quibus jam apparet, quid significatur per ly participa­ tio formalis, quo utitur titulus dubii; inqui­ rimus enim utrum gratia sit participatio naturæ divinæ non solum virtualis, de quo nullus dubitat ; sed etiam formalis, ita ut aliquis conceptus proprius, et constitutivus naturæ divinæ de gratia etiam formaliter, et cum proprietate dicatur. Divine- 40. Sed pro aliorum terminorum intelliυρπυ<η- gentia ulterius animadvertendum est, quod raia di- licet omnia, quæ in Deo formaliter reperiuntur (seclusis relationibus inter se com­ paratis), sint realitcr formaliter idem abs­ que ulla distinctione actuali ; tamen cum fundamento ex parte ipsius perfectionis divinæ distinguimus in ea plures concep­ tas, aut rationes virtualiter diversas, ut­ puta conceptum naturæ, attributi, et per• sonalitatis. Ex quibus primus, si cum ana­ logia ad creata procedamus, est conceptus essentiæ, et naturæ : nam hic se habet ut radix, vel ratio a priori omnium, quæ in divinis reperiuntur. Prædictum autem con­ ceptum importare intellectualitatem saltem radicalem communiter tradunt Doctores : eo quod natura divina debet constitui in perfectissimo rerum ordine, qui est intel­ lectivus, utpotequi et absolvi potest ab omni imperfectione, et alios rerum gradus longe transcendit. Imo verbo probabilior senten­ tia docet naturam divinam constitui non solum per esse radicem intelligendi, sed etiam per ipsam actualem intellectionem : ita ut prædicta natura omnia ad lineam intellectivam, et intelligibilem spectantia utputa radicem intelligendi, virtutem proxi­ mam, speciem intelligibilem, objectum, et intellectionem cum summa eminentia, et absque ulla distinctione virtuali sub unico simplicissimo conceptu identificet. De quo videantur quæ diximus tract. 3, disp. 4, dub. 1 et 2. Id tamen non impedit, quod nos illum simplicem conceptum in diversas rationes, et eminentias cum aliquo ordine, et fundamento dividamus : ita quod con­ ceptus radicis sit propriissimum expressivum naturæ : hæc quippe ab omnibus concipitur ut fundamentum aliorum prædicamentorum, quæ sunt in re, et ideo licet alii affirment, alii negent naturam divinam constitui formaliter per intellectionem ac­ tualem; omnes tamen communiter tradunt conceptum radicis intelligendi pertinere ad propriam rationem naturæ divinæ. Inves­ tigamus igitur utrum gratia sit formalis, et physica participatio naturæ Dei sub conceptu proprio naturæ, nempe sub munere radicis cæterariini perfectionum, maxime vero videndi Deum in seipso. 41. Et quia frequenter in his dubiis su-QaHfcpernaturalitas rerum occurrit, animad-^œ. verte ex dictis supernaturalitatem ut sicUfllto· importare excessum supra naturam, ut ex ipsis terminis liquet. Invenitur autem pri­ mario conceptus entis supernaturalisinsolo Deo : non quidem quia in ipso reperiatur aliquod praedicatum ejus naturam excedens; cum omnia illi sint connaturalissima, et aliunde non emendicata : sed quia ipse Deus est per seipsum supra omnem naturam creatam. Porro hic excessus convenit Deo non secundum illa prædicata, quæ abstrah.unt a modo divino, et sunt creaturis com­ munia, qualia sunt ratio entis, substantia?, intelligentis, etc. Sed in quantum est ens per essentiam, et infinitum in genere en­ tis : nam creatura, quatenus talis habet esse ab alio, et ex consequenti finitum : unde in iis praedicatis essentialiter excedi­ tur a Deo. Cum autem supernaturalitas creaturæ conveniat ipsi per imitationem, seu participationem supernaturalitatis di­ vinæ, cui in prædicatis entis a se et infiniti adæquari minime potest ; consequens est, ut non constituatur formaliter per illa præ­ dicata, sed per habitudinem mediatam, vel immediatam ad Deum tanquam ad princi­ pium, et objectum illam excellentiam im­ portans, ut mar: ■ 'Clarabitur ex dicendis. 42. Ultimo præsuppoiæi*^.i—est gratiam Grati* sanctificantem esse formam supernaturalem. Quod patet ex dictis duobus dubiis ren»»· præcedentibus, et insuper potest ostendi. Tum quia visio beatifica est simpliciter su­ pernaturalis, ut communiter docent Theo­ logi 1 pari, quxst. 12 ; sed gratia sanctificans est connaturale principium visionis beatæ, ut constat ex illo Joan. 4 : Fiet in eo fons joui aqux salient is in vitam xternam .‘ergo gra­ tia est forma supernaturalis. Tum etiam quia | ] j ! i ! : ; 1 DISP. IV. DUB. III. quia peccatum mortale, cum opponatur Deo supernaturali lini, delict expelli per aliquod ordinis supernaturalis : expellitur autem per graliam sanctificantem, ut statuit Tri:: i dentin.can. 18et Huergo,etc.Tum I prælerea quia forma terminans amorem i supernaturalem, et habilitons, ac dignifiI cans hominem in ordine ad supernaturaI leni finem debet esse supernaturalis : sed gratia sanctificans præstat hæc munia, ut ostendimus duobus dubiis antecedentibus : ergo est supernaturalis. Tum denique quia aliæ gratiæ, quales sunt fides, charitas, et lumen gloriæ, sunt supernaturales : ergo idem de gratia sanctificante dicendum est. Quod significatur in Scriptura, cum hæc gratia specialiter appellatur donum Dei, ut ad Ephes. 2 et 1 Joann. 3 et alibi sæpe. Sed quia supernaturalilas creata est talis per imitationem, et participationem supernaturalitatis divinæ, ut nuper dicebamus, videndum est, quem conceptum divinum gratia participet, an videlicet nataram di­ vinam sub conceptu naturæ? et rursus sans utrum eam imitetur, quatenus divina est, nempe quatenus excedit omnem naturam creatam, et creabilem, et est ens a se per essentiam, atque importat infinitatem in genere entis? Sed claritatis gratia primum determinabimus in hoc dubio, et secundum in sequenti. I i I I § n. Statuitur vera sententia, et auctoritate probatur. catte- 43. Dicendumest gratiam sanctificantem "· esse participationem formalem naturæ di­ vinæ sub conceptu naturæ. Hanc conclusio­ ns;. nem docet Divus Augustinus pluribus in locis, et præcipue lib.-i de consensu Evange­ listarum, cap. 3, et lib. de Trinitate, et unita­ te Dei, cap. Il,et epist. 102circa medium, et Ps. 49, in principio ubi explicans illa a’erba, Deus Deorum, inquit : «. Manifestum est < ergo, quia homines dixit Deos, et gratia α sua deificatos, non de substantia sua na« tos. Ille enim justificat qui per semet« ipsum justus est, et deificat, qui per α seipsum, non alterius participatione Deus < est. Qui autem justificat, quia justificando α filios Dei facit. Dedit eis potestatem filios « Dei fieri. Si filii Dei facti sumus, el Dii < facti sumus. Sed hæc graliaest adoptantis, « non naturæ est generantis. » Idem docet 535 Divus Thomas in hac quxst.artic. 3 in corp. d.tùo. ubi tradit gratiam esse naturam divinam participatam, atarlic. 4 inquit : α Sicut per « potentiam intellectivam homo participat « cognitionem divinam per virtutem fidei, <( et secundum potentiam voluntatis amoa rem divinum per virtutem charitatis : a ita etiam per naturam animæ participat α secundum quandam similitudinem na­ ti turam divinam per quandam generatio« nem, sive recreationem, λ Quod frequen­ ter repetit aliis locis. Unde sic docent communiter Thomistæ Cajetan. jentaculo2, cajeün. quxst. 2, Αγμχχ,ο disput. 2, prxambula sect. Λ(Γ^°· 3, conclus. 7 et in præsenti artic. 4, dub. 2, Mart. Gregorius Martinez artic. 2 dub. 3, Vin-^j^ centius in sua relectione, pag. 23, Ledesma de divina perfectione, quæst. 4, artic. 6 et alii. Quibus etiam consentiunt Aureol. in Aurenl. 2, dist. 26, quxst. unica, Curiel in præsenti suLrci art. 2, dub. 2, Suarez lib. 6 de qratia cap. 12 et communiter Theologi hujus temporis. Probatur primo conclusio auctoritate de· Fanda· sumptaex secunda canonica D. Petri caj>.I, “^αΐ-ω· ubi dicitur : Per quem maxima, et pretiosa ,npt^ri nobis promissa donavit, ut per hæc efficiamini " 1. divinæ consortes naluræ. Quibus verbis si­ gnificat donum gratiæ habitualis, ut docent Divus Athanasius orat. 2 contra Arianos, et D.Aih. in lib. ad Serapionem, Ambrosius lib. 6, D.Amb. epist. 38, Augustinus epist. 102, cap. 4, Cy- 'cvnU.’ rillus Alexandr. lib. 3 Thesauri, cap. 3 et D ThO· 1 lib. 9 contra Julianum, parum a principio. Divus Thomas in hac quxst. art. 8 in cor­ pore, et alii Patres. Constat autem idem esse fieri consortes naturæ divinæ, ac fieri participes illius : ergo gratia habitualis λ-ere constituit nos participes naturæ divinæ:sed ad hoc requiritur, quod ipsa gratia sit in se formalis participatio prædictæ naturæ ; cum quælibet forma causet per exhibitionemejus, quod in se habet : ergo gratia est formalis participatio naturæ divinæ sub conceptu naturæ. 44. Respondebis primo prædictum testi- Efiu· monium intelligendum esse vel de consortio g,uin‘ naturæ divinæ, quod habemus cum Christo Domino per Eucharistiæ sumptionem, ut interpretatur Dionysius lib. de Ecclesiasti'1^'3' Hierarch ia, cap. 3, CyrillusHierosolymitan. cvrillus. Cathechesi. 3 etalii : vel de consortio, quod1^™^* inedia unione naturæ humanæ ad Verbum divinum omnes censemur habere cum Deo, ut Œcumenius interpretatur. Unde non colligitur efficaciter, et determinate ex præ­ dicto testimonio, quodgratiasanctificans sit 536 DE QUIDDITATE GRATI.E. participatio formalis naturæ divinæ. Præ­ sertim cum D. Petrus non loquatur speciacitordo aliquo dono, sed de pluribus bene­ ficiis. quæ appellat maxima, et pretiosa promissa. ΓγλυΙο Sed contra est primo : quia Sacra Scrip­ ditur. tura frequenter sub eadem littera continet plures sensus litterales, ut expresse docent D.Ahp' D. Aug. lib. 12 confess. c. 30 cum sequent. D.Tbo. Kostcr D. Thom. quodl. Ί, art. 14 et communiter a Jesu Doctores, quos referunt N. a Jesu Maria Mari j. disp. 2 de sensibus Sacrx Scriptura·, dub. 2, Nos! er et N. Antonius a Matre Deiprtclud. 3, dub.S, Aiilonics a § 2 ; ergo quod aliqui Patres locum supra Matre relatum intelligent de consortio, quod cum DeL Deo habemus ratione Incarnationis, vel Eucharistiæ ·. minime evincit quod in eo sermo non sit de consortio habito per gra­ tiam, ut alii Patres interpretantur : sed ad summum suadet in utroque sensu, utique vero, et inter se non contrario, intelligendum esse. Secundo : quia verba Scripturæ Sacræintelligenda sunt quantam fieri po­ test, cum proprietate : nequeunt autem prædicta verba intelligi cum proprietate de aliis cum Deo consortiis, si formale, et verum, ac physicum consortium ratione gratiæ sanctificantis non admittamus. Nam licet assumptio humanitatis ad personam divinam magnam toti generi humano con­ tulerit dignitatem extrinsecam : nihilo­ minus non reddit singulos homines for­ maliter, et proprie consortes divinæ na­ turæ : sed hoc consortium proprie dictum solum reperiiur in justis, sen habentibus gratiam habitualem. Similiter conjunctio hominis cum Deo ratione Eucharistiæ, si fuerit solum Sacramentalis, non constituit hominem Deo gratum, et illius naturæ con­ sortem ; sed communis est peccatoribus. Quando autem est spiritualis, et præstat illum effectum ; includit gratiam sanctifi­ cantem, et ratione illius dicitur præbere divinum consortium. Quod si D. Petrus lo­ quitur in plurali de eo, per quod reddimur consortes naturæ divinæ : non ideo est, quia gratiæ sanctificanti specialiter non compe­ tit exhibere præ licium consortium : sed quia hujusmodi forma alia dona secum affert: ex quibus quædam se habent dispositive, quædam vero consequenter ad illud con­ sortium, quod per gratiam tamquam per formam communicatur. Aiiacv-u- 45. Respondebissecundoex prædicto tessi0 limonio non colligi, quod gratia tribuat J consortium physicum naturæ divinæ. de I quo loquimur in præsenti : sed magis in­ ferri, quod præbeat consortium morale con­ sistens in conformitate affectus, quatenus videlicet per gratiam volumus, quae Deus vult. Quod videtur Apostolus significare per verba, quæ immediate sequuntur, et qui­ bus explicat qualitatem illius consortii: Fugientes ejus,qur in mundoest, concupiscentia corruptionem : hæc enim solum designant voluntatem, qua peccata devitamus, et adhæremus Deo. Quae responsio potest firmari ex eo, quod D. Petrus (ut inquit Origenes hom. 4 in I.eviticum) loquitur de eo con- ^j5· sortio, quod Joannes in sua pri na Canonica, ten cap. 1, appellat societatem cum Deo,ut el vos, Li. inquit, societatem habeatis nobiscum, et so­ cietas sit cum Patre, et Filio ejus Jesu Christo, hujusmodi vero societas non im­ portat participationem physicam naturæ eorum quibus associari dicimur, sed tantum voluntatis conform itatem : alias societascum Christo, et Apostolis afferunt participatio­ nem physicam naturæ Christi, et Aposto­ lorum, quod est absurdum. Pariter igitur consortium naturæ divinæ, de quo loquitur D. Petrus, non significat physicam partici­ pationem , et convenientiam nostri cum Deo, sed consensionem affectus quæ dum­ taxat est participatio moralis. I Sed nec ista responsio est alicujus mo-Co(^1 ! menti : quia licet gratia sanctificans secum afferat illud morale consortium, per quod tanquam per effectum, explicat D. Petrus gratiæ naturam ; falsum tamen est, quod non præstet etiam consortium physicum, et quod id Apostolus non exprimat per illa verba, divinæ consortes naturæ. Nam que­ madmodum in Deo rectitudo moralis, et effectus voluntatis ad bonum supponit na­ turam divinam tanquam sui radicem : ita si semel participamus rectitudinem mora­ lem consistentem in conformitate affectus cum Deo, debemus prius per se loquendo participare divinam naturam, quæ sit in nobis radix prædictæ rectitudinis : ut sicut deificamur in affectu, ita deificemur in na­ tura. Undo Apostolus utramque participa­ tionem sign i fica vi t ; sed u na m u I principium alterius, videlicet participationem in na­ tura per gratiam, et participationem in rec­ titudine morali per virtutes, et actus ab eis procedentes : primam illis verbis divinæ consortes naturæ; secundam vero per subsequentia, fugientes ejus. Confirmatur : quia D. Petrus loquitur de fefufeo naturæ consortio : per quod constitui-,^^ '· mur DISP. IV, DUB. ΙΠ. mar Filii Dei adoptivi : hanc enim affilia! tioncm deducunt commun i 1er ex hoc loco I Patres, et Theologi conformiler ad alia ' Scripturæ testimonia, in quibus regene' rari in Filios Dei per gratiam dicimur, ut IK-Psalm. 81 : Ego dixi, Dii estis, et Filii ExIsi omnes, et .loan. 1 : Dedit eis potestatem ■ filios Dei fieri, qui non ex sanguinibus, neque tx voluntate carnis, neque ex voluntate viri, udexDeo nati sunt, ut acute interpretatur jjM-Cajelanus loco supra citato : et ideo, Con£ cilium Tridontinum sessione 6, capite 4, declarat justificationem esse translationem abeo statu, in quo homo nascitur filius primi Adæ, in statum gratiæ, et adoptio­ nis filiorum Dei. Adoptio autem vel sup­ ponit naturam generantis in adoptato, ut contingit inter homines, et tunc solum ad­ dit aliquem respectum rationis ad adoptanI leni, vel eam non supponit, ut accidit in adoptione hominis in filium Dei, et tunc I debet per se primo constituere naturam ge­ nerantis in adoptato : quippe cnm non con­ sistat vera affilialio absque similitudine in natura. Gratia ergo sanctificans tribuit ho­ mini non solum consortium morale in na­ tura divina, sive consensionem cum Deo in affectu·,sed prius, et principalius commu­ nicat veram, et formalem participationem ipsius naturæ. Nec oppositum colligitur ex testimonio D. Joan, supra relato : quia ibidem per so­ cietatem vel intellexit convenientiam phy­ sicam, et formalem, quam homines justi habent tam inter se, quam cum Deo ratione gratiæ sanctificantis. Ad quod non deside­ ratur, qnod participent naturam Apostolo­ rum, et Christi ut hominis : sed quod omnes sive Christus, sive Apostoli, sive alii justi habeant consortium naturæ divinæ per ^.gratiam, juxta illud Christi Domini Joan. 20 : Vade ad fratres meos, et dic eis : ylsandoad Patrem meum, et patrem vestrum. (Christus tamen nequit dici filius Dei adop­ tivus propter consubstantialitatem cum patre:de quo aliis), vél esto, Joannes no­ nine societatis intellexerit consortium mo­ rale; istud tamen supponit per se gratiam ut regenerantem nos in filios Dei, et ad eam sequitur tanquam ad formam, quæ meiiis virtutibus concurrit ad consensio­ nem affectus nostri cum voluntate divina. f·.* 46. Dices, quod etiam per fidem regene­ ratur homo in filium Dei, ut constat ex Scriptura: nam adGalat. 3 dicitur : Uos viis filii Dei per fidem, et Joan. 1 : Dedit eis 537 potestatem filios Dei fieri his, qui credunt, etc. adGalat. et tamen fides non est participatio formalis joân.i. naturæ divinæ : ergo ex eo, quod gratia sanctificans dicatur constituere filios Dei, non recte colligitur, quod participet formaliter naturam divinam. Præsertim cum prædicta filiatio soleat attribui rebus, in quibus reperiri non valet proprium-, et for­ male naturæ divinæ consortium, ut di­ citur Job. 38 : Quis est pluvix pater, et qui Job.38. genuit stillas roris, et gelu de cado quis genuit, scilicet, præter Deum?Ergo ex eo, quod di­ camur filii Dei, non evincitur, quod ha­ beamus physicam, et formalem participa­ tionem divinæ naturæ. Respondetur generationem filii esse pro-Solutio. priam viventium : atque ideo solam fidem vivam posse ad illam deservire. Fides au­ tem viva et affert gratiam sanctificantem tanquam formam, per quam formaliter renovamur, et justificamur ; et dicit semetipsam tanquam dispositionem ad prædic­ tam formam. Unde sicut quando in Scrip­ tura dicitur hominem justificari per fidem, sermo est de fide viva, quæ ad justificatio­ nem disponit : ita cum asseritur per fidem regenerari, intelligendum etiam est de fide viva, quæ dispositive ad prædictam regene­ rationem concurrit. Dispositio autem non habet naturam formæ, ad quam disponit : et ideo non oportet, quod fides participet formaliter naturam divinam. Oppositum autem contingit in gratia : quia est forma constituens filium Dei, ut constat ex dictis. Ad id, quod additur, respondetur verba Sacræ Scripturæ intelligenda esse in sensu proprio, nisi ex hoc sequatur inconveniens. Sequitur autem ex eo, quod res inanimate, et irrationales dicantur formaliter partici­ pes naturæ divinæ; non autem ex eo quod hæc perfectio attribuatur creaturis rationa­ libus. Et ideo quando filiatio, vel generatio attribuitur illis, sermo est metaphoricus, et improprius, quatenus præcise significat principium efficiens ; cum vero applicatur rationalibus, debet intelligi de participa­ tione naturæ Dei formali, et physica; licet analoga, et deficienti. 47. Tandem respondebis, quod licet ex Alterum verbis D. Petri colligatur gratiam esse par-\“^fu* ticipationem naturæ divinæ; non tamen evincitur participare naturam Dei sub for­ mali, et propriissimo conceptu naturæ : sufficit enim, quod eam sub alio conceptu imitetur, vel saltem id non infertur ex prae­ dicto testimonio. Præsertim cum gratia 538 DE QUIDDITATE GRATI.E. producatur per voluntatem, juxta illud Jajacobi.COb. 1 : Voluntarie enim genuit nos, et ideo D.Tho. d Thom. in hac qirnL art. 1, docet gra­ tiam esse effectum dilectionis Dei. Voluntas autem licet in Deo sit identice natura ; ni­ hilominus non exprimit, nec in propria lineat importat specialem conceptum natu­ ræ. sed habet rationem attributi, ut diximus tract. 4, disp. 2, dub. 3. Atque ideo quamvis gratia participet id, quod identiceest naiura divina; nihilominus non illam imitabitur sub propriissime, et expresso conceptu na­ turæ. Refelli^æc evasio praeclusa manet ex nuper <ογ· dictis : quoniam ad veram generationem in filium, requiritur, quod illi communi­ cetur natura generantis, non utcumque, sed sub conceptu proprio naturæ : qua ratione Spiritus sanctus non est filias, nec ejus pro­ cessio est generantis, quia videlicet licet ei communicetur realiter natura divina, ta­ men non communicatur sub conceptu na­ turæ, sed sub expressione amoris, ut docet D.Tbo. D- Thom. 1 part. quæst. 27, art. 4. Atque homines recipiendo gratiam sanctificantem regenerantur in filios Dei, ut proxime dice­ bamus : ergo gratia participat conceptum naturæ divinæ, non utcumque, sed sub for­ mali, et propriissimo conceptu naturæ. Adde verba Scripturæ Sacræ intelligenda esse in sensu proprio, et formali, quando hinc non sequitur aliquod inconveniens : sed ii termini natura divina proprie, et for­ maliter sumpti significant specialem con­ ceptum naturæ, ut ex se liquet : ergo cum D. Petrus asserat nos per gratiam fieri di­ vinæ naturæ consortes, intelligendus de consortio, et convenientia in speciali natu­ ræ divinæ conceptu. Maxime cum natura divina sub aliis conceptibus ut puta cogni­ tionis, vel amoris participetur per alias qualitates supernaturales, v. g. per charitatem aut lumen gloriæ : ei ideo sub expres­ sione naturæ participanda est per aliam specialem formam, quam gratiam sanctifi­ cantem vocamus. Dicitur autem gratia pro­ duci per voluntatem, et esse effectus illius, qui producitur libere, et gratuito, et quia regenerat in filios non naturales, sed adop­ tivos. Nihilominus non producitur imme­ diate per voluntatem; sed per scientiam Dei, quæ habet rationem virtutis proximæ, per quam natura divina, et principium ra­ dicale quo generandi influit, et se diffundit ad extra, ut explicuimus tract. 3, disp. 5, dub. 3. Unde ex vi hujus non excluditur, quod gratia sit participative natura divina sub proprio conceptu naturæ. DISP. IV, DUB. III. spei naturalis petunt principium supcrujlurale : quod tamen unice, et adæquate salvatur in ipsis fidei, el spei habitibus, ■ et liquet in peccatoribus. Lumen autem § IIL gloriæ, et charilas non sunt participationes Fulcitur eadem conclusio ratione. formales naturæ divinæ, sed quorumdam attributorum, videlicet scienliæ, et amoris. •18. Deinde probatur assertio fundamento ex» Unde non infertur dari in nobis formam desumpto ex D. Thom. in pr.vsenti art. 3,’^ j fjpernaturalem, quæ participet formaliter quod potest ad hanc formam reduci : quo­ naturam divinam sub conceptu proprio na­ niam in Deo prima radix videndi, et tura. amandi Deum in seipso habet propriam,et Iw Sed contra est : quia abstrahendo nunc specialem rationem naturæ divinæ : sed I * adifficultato dub. 5, discutienda, videlicet, gratia sanctificans participat formaliler i an gratia distinguatur realiter ab habitibus conceptum proprium radicis videndi, ei proximeoperativis, necessario admittenda amandi Deum in seipso : ergo est parliciest in justis aliqua prima radix operatio­ patio formalis naturæ divinæ sub conceptu nem supernaturalium, quæ participet fornaturæ. Major constat ex dictis num. 40, el maliter conceptum radicis prout in Deo, insuper probatur: quia in quacumque subs­ atque ideo propriam formalitatem naturæ tantia creata illud habet rationem natura?, divinæ. Id autem ostenditur. Tum quia in quod habet rationem primæ radicis opera­ ordine naturali præter operationes, et vir­ tionum, et affectionum ipsi substantiae contutes proxime operatives, datur prima ra­ naturalium, ut patet ex communi modo dix operandi, quam naturam vocamus quid­ concipiendi, et definitione naturæ tradita a quid sit an hæc radix differat realiter a Philosopho 2 Physic, c. 1 ; ergo pariter in virtute proxime operative, vel non : ergo Deo illud propriissime exprimit rationem pariter in ordine supernatural! præter ope­ naturæ, quod est prima radix operationum rationes, et virtutes proxime operativas Deo connaturalium : atqui nihil est Deo designanda est quædam prima radix ope­ connaturalius, quam videre, et amare sein randi in prædicto ordine, quam appellamus seipso: ergo prima radix videndi, et amandi gratiam sanctificantem ; sive sit idem cum Deum in seipso habet propriam, et specia­ virtutibus, sive non. Tum etiam quia si lem rationem naturæ divinæ. Minor autem non repugnat participatio formalis opera­ probatur : quoniam in justis reperiunlur tionis divinæ, et virtutis divinæ; nulla po­ actus videndi, et amandi Deum in seipso, test designari ratio, cur repugnet partici­ ut in propriis tractatibus de visione, et cbapatio formalis naturæ divinæ, quæ est ritate solet ostendi, et supponitur in præ­ prima radix operandi in Deo, ut late ostensenti : ergo in eis reperitur aliqua forma ditSuarez loco citato. Tum praeterea quia supernaturalis, quæ sit prima radix pro­ ânon datur prædicta radix supernaturalis, dictarum operationum. Cum enim ex una vel operationes supernaturales, se habebunt parte procedendum non sit in infinitum, et disparate inter se, vel satis difficile erit de­ ex alia nequeat hic processus terminari, vel signare veram aliquam eorum subordinaad formam naturalem, vel ad formam intionem : quod etiam contingeret in natiiracreatam unitam animæ per modum formæ, libns, si nulla daretur communis radix ut satis ostendimus dubio primi; necessario omnium naturalium operationum. assignanda est aliqua forma creata super­ &. 50. Confirmatur primo et directe refellinaturalis, quæ sit radix prædictarum ope­ “Jj* lar prodicta solutio : quia repugnat virtu­ rationum. Hanc appellamusgratiam sancti­ tem supernaturalem operari connaturaliter ficantem. Ergo hujusmodi gratia est prima in proprio ordine, nisi supponat in suo sub­ radix videndi, et amandi Deum in seipso. jecto aliquam naturam ejusdem ordinis di­ 49. Respondebis, quod licet illi actus su-B vini : sed dantur virtutes supernaturales, Sft pernaturales videndi, et amandi Deum in et aliquando connaturaliter intra prædicseipso debeant reduci ad aliquam radicem tam ordinem operantur : ergo supponunt supernaturalem, a qua procedant; tamen nataram divinam in proprio subjecto, non sufficienter reducuntur ad virtutes luminis qaidem habitam substantialiter, et adæquagloriae, et charitatis, cum in eis adæquate te, sed per formam accidentalem, quæ est contineantur. Sicut etiam actus fidei, et gratia.Consequentia constat. Minor etiam spei j 53» quoad primam pariem supponitur certa. Quoad secundam vero est satis manifesta, et præcipue in beatis, qui visionem, et amo­ rem Dei connaturalissime eliciunt. Major autem probatur : tum quia operari connaturaliler nihil aliud est, quarn operari juxta inclinationem naturæ : ergo virtutes super­ naturales connaturaliter operantes suppo­ nunt naturam ordinis divini. Tum etiam quia in quocumque ordine operari, saltem connaturaliter, supponit esse ejusdem or­ dinis : ergo si virtutes supernaturales operanturconnaturaliterin ordine divino, sup­ ponunt subjectum in eodem ordine constitu­ tum : sed dare esse, et constituere in ordine rerum est proprium naturæ : ergo suppo­ nunt naturam divinam. Quo sensu D. Cy-DCn»L rillus lib. 4 Thesauri in fine, dixit : eandem operationem, nempe Dei, connaturaliter ha­ bentes necesse est illius naturx esse. Tum denique, nam virtus, quando connaturaliter operatur, habet proprium statum virtutis : sed virtus in esse talis est dispositio perfecti ad optimum ex Aristot. 7 Physic, test. 17, et perfectum non dicitur, nec intelligitur absque conceptu naturæ; cum importet éa, quæ naturæ uniuscujusque debentur : ergo virtutes supernaturales, quando connatura­ liter operantur, necessario supponunt na­ turam ordinis divini. Confirmatur secundo : quia inclinatio RefeUiperfecta ad bonum proprium alicujus natu- K"* ræ supponit ipsam naturam, ut patet in na­ turalibus : inclinatio enim ad locum sur­ sum supponit naturam levis, et inclinatio ad locum deorsum supponit nataram gra­ vis, idemque est de aliis inclinationibus : sed justus inclinatur perfecte ad bonum proprium naturæ divinæ : ergo præter vir­ tutes proxime operantes habet in seipso na­ turam divinam, non quidemsubstantialiter, sed participative, et per formam acciden­ talem. Minor liquet :nam justus inclinatur per charitatem ad suminum bonum prout est in se diligendo ipsum super omnia : sed hæc est perfecta inclinatio ad bonum pro­ prium naturæ divinæ, ut liquet ex termi­ nis : ergo, etc. Fides autem, et spes (ut sic exemplis in Motivum. contrarium adductisoccurramusjlicetqueant r^s* separari actu a gratia sanctificante, quæ diruitur, habet rationem naturæ in ordine divino ; semper tamen dicunt ordinem exigentiae ad ipsam tanquam ad sibi connaturale princi­ pium : sicut licet calor separetur ab igne, semper importat respectum ad naturam DE QUIDDITATE GRATI.E. 510 ignis, velut ad radicem sibi connatnralem. Quandiu vero fides, el spes manent separa­ tae a gratia, non habent statum virtutis, neque inclinant perfecte ad bonum divi­ num : siquidem non respiciunt ipsum tanquam ultimum finem : huncquippe ordinem tribuit gratia sanctificans media charil ite. D.Tho. Et ideo D. Thom. 2, 2, quest. 4, art. 5 ad 3, dixit, quod fides formata, et informis non differunt specie, sicut in diversis speciebus existantes : differunt autem sicut perfectum, et imperfectum in eadem specie : unde fides informis, cum sit imperfecta, non pertingit ad perfectam rationem virtutis : nam virtus est perfectio quxdam, ut dicitur in 7 Physic. Idemque de spe informi intelligendum est. Ad efficaciam vero rationis nostræ sufficit, quod virtus supernaturalis, quando habet statum virtutis, et attingit actu supernaturalem finem ad eumque perfecte inclinat, supponat actu tanquam sui radicem natu­ ram ordinis divini, et quod per suam entitatem illam connaturaliter exigat etiam quando ab ea separatur. An autem sicut habitus fidei, et ipsi queunt separari a gra­ tia, valeant etiam divinitus charitas, et lu­ men gloriæ, vel saltem eorum operationes ab eadem gratia præscindi ; quæstio est alibi tractanda, nempe in materia de Cha­ ritate, ubi negativam partem eligemus : ex quo magis firmabitur præsens conclusio. § iv. Occurritur cuidam objectioni. objcc51. Nec refert, si nostræ rationi, et ejus 110 · confirmationibus opponas : quoniam natura divina prout est in se, non constituitur per intellectivum præcise radicale, sed est for­ malissime ipsum intelligere actuale, ut late ostendimus tract. 3, disp. 4, dub. 2 ; sed gratia habitualis non participat formaliter intelligere divinum actuale; cum non sit operatio, sed quidam habitus, ut dub. 1 statuimus : ergo gratia habitualis non est participatio formalis naturæ divinæ sub conceptu proprio divinæ naturæ. solvitur. Hoc, inquam, non refert : respondetur enim,quod natura divina dicitur esse ipsum intelligere actuale, non quia excludat a suo conceptu formali munus radicis omnium, quæ inveniuntur in Deo ; sed quia est radix adeo actualis, et perfecta ut identified sibi absque virtuali distinctione ultimam aclualitatem suæ lineæ. Unde ratio adæquata naturæ divinæ ut talis, et quatenus distin­ guitur ab attributis,et relationibus continet eminenter rationes principii radicatis, el proximi, et operationis, quæ in creatis rea· liter distinguuntur: ita quod omneseæ talio­ nes pertineant ad conceptum proprium di­ vinæ naturæ, secundum quod est in se. Ad participationem autem formalem non requiritur,quod participans imitetur suum exem­ plar conveniendo cum eo in omnibus con­ ceptibus propriis illius : id quippe non esset participare, seu partem capere ; sed foret ipsum adæquare, et repræsentative exhau­ rire, ut supra observavimus num. 33. Quare cum gratia habitualis imitetur naturam di- i vinam in munere radicis videndi,et amandi Deum in seipso; sequitur, quod sit partici­ patio formalis prædictæ naturæ sub con­ ceptu proprio naturæ, quamvis dcficienler, et inadæquate. ; 52. Dices hinc sequi, quod non magis gra-^ tia habitualis sit participatio formalis natu­ ræ divinæ sub conceptu naturæ, quam cognitiosupernaturalis, v.g. visio beatifica: consequens adversatur doctrinæ hactenus traditæ, quæ peculiariter attribuit gratiæ sanctificanti participium formale naturæ divinæ, et per ipsum asserit regenerari ho­ mines in filios Dei, non vero per aliquam operationem supernaturalem : ergo, etc. Sequela ostenditur : nam ad naturam divi­ nam, prout est in se, pertinet conceptas radicis et conceptus intellectionis actualis, ut nuper diximus : sed quia gratia sanctifi­ cans participat conceptum radicis, est par­ ticipatio formalis naturæ divinæ : ergo quia visio beatifica participat conceptum intel­ lectionis divinæ, erit participatio formalis ejusdem naturæ. Imo infertur, quod prcdicta visio sit participatio formalis naturæ divinæ perfectior, quam gratia habitualis: nam ex parte naturæ divinæ, prout est in se, majorem perfectionem exprimit munus intellectionis actualis, quam munus radi­ cis; cum illud addat infinitam actualitatem supra istud : ergo visio beata participans primum illud munus est perfectior partici­ patio naturæ divinæ, quam gratia, quæ par­ ticipat secundum. Respondetur ex dictis tract.citato,num. negando sequelam : quia licet utraque ratio et radicis,et intellectionis pertineat ad uni­ cum, et adæquatum conceptum naturæ di­ vinæ prout est in se ; nihilominus propriissimum munus naturæ reperilur in conceptu expresso radicis omnium, quæsunt in Deo; licet DISP. IV, DUB. III. licet producta radix, utpoto existons in iumnjo actualitatis gradu, identified sibi operationem propria? linea?, videlicet intel­ lectionem primordialem. Id quippe com­ mune est omnibus in Deo repertis, nimi­ rum quod quælibet linea complectatur absquedistinctione virtuali omnia ad ipsam pertinentia a prima potentia usque ad ulti­ mum actum. Unde munus intellectionis îdualis supponit eminenter,aut aequivalenter divinam naturam, non quidem adaequato constitutam, secundum quod postulat sum­ ma aclualitas divina ; sed inadæquatam, et complendam per ipsum intelligere actuale : elideo utrunique munus, utpote indistinc­ tum spectat ad constitutionem naturæ divi­ ni prout in se. Si autem prædicta munera distinguerentur virlualiter, conceptus na­ ture in solo munere radicissalvaretur adæquate, ut asserunt, qui docent naturam di­ vinam constitui per intelligere radicale. Quapropter cum munus radicis, et munus intellectionis participaretur per formas realiter distinctas, videlicet per gratiam habitualem, et per visionem beatificam; sequitur, quod gratia participans munus radicis, sit participative formaliter natura divina; licet non pertingat ad participan­ dum formaliter munus intellectionis : visio autem, cum non participet munus radicis, nequit dici participatio formalis naturæ Dei sub conceptu proprio naturæ; sed eam participat sub conceptu operationis, vel ultimæ actualitatis naturæ, ut satis expres­ s's, sit D. Thom. in hac qaxst. art. 4, in fine corporis. Per quod patet ad difficultatis argumen­ tum : quia etsi admitteremus munus intel­ lectionis exprimere majorem perfectionem, quam munus radicis; adhuc tamen munus radicis exprimit, conceptum magis pro­ prium naturæ, ut patet ex communi modo concipiendi. Imo exprimit munus adeo pro­ prium illius, ut cæteri alii conceptus si ab eo munere separentur, nequeant conceptum naturæ adhuc participative importare. Et ideo, cum infertur visionem beatam esse perfectiorem participationem naturæ divi­ ni, negandum est suppositum : nam cum non participet munus radicis, quod est pri­ mum in natura, nequit alia munera sub conceptu naturæ participare. Diximus,Esto admitteremus, etc. propter dicenda dub. 7, ubi ostendemus gratiam habitualem esse simpliciter perfectiorem visione beatifica. 53. Sed replicabis : nam si visio beata 5-11 non participat formaliter naturam divinam Alia resub conceptu naturæ quia non participat Plica· eam sub expressione radicis, qui est de conceptu essentiali, et communi omnis na­ turæ ; pariter gratia habitualis non partici­ pabit formaliter naturam divinam sub proprio conceptu naturæ divinæ. Probatur sequela ·. quia natura divina, ut talis, non dicit esse radicem utcumque, sed radicem quæ identificat sibi divinum intelligere : atqui gratia habitualis solum participat conceptum radicis videndi Deum ; minime autem identificat sibi visionem actualem : ergo non participat naturam divinam sub conceptu proprio naturæ divinæ. Explicatur hoc amplius : etenim concep­ tus radicis videndi, et amandi Deum in seipso abstrahendo ab identificatione cum ultima operandi actualitato, est quædam ratio communis naturæ divinæ, et gratiæ sanctificantis : cum utrique essentialiter, et formaliter conveniat : sed gratia solum par­ ticipat conceptum radicis præcisæ ab actuali operatione : ergo solum participant con­ ceptum sibi, et Deo communem : atqui ad participationem formalem requiritur, quod participans participet aliquid proprium exemplaris, quod imitatur : ergo gratia non est participatio formalis naturæ divinæ.Sicut quia substantia creata participat concep­ tum sibi, etsubstantiæincreatæ communem, non vero propriam rationem istius, propterea non dicitur participatio formalis ejus, sed ad summum virtualis. Huic replicæ, quæ tangit difficultatemsolvitur. dub. scq. ex professo discutiendam, nunc breviter respondetur negando sequelam.Ad cujus probationem dicendum est naturam divinam quatenus talem, non constitui adæquate per conceptum identificandi sibi propriam operationem ; sed importare etiam alios conceptus, qui peculiariter per­ tinent ad suam lineam : inter quos præci­ pue computatur munus radicandi omnia, quæ sunt in Deo, maxime vero actus vi­ dendi, et amandi Deum in seipso. Quem conceptum cum gratia sanctificans formali­ ter participet; nequit non esse participatio formalis divinæ naturæ sub conceptu pro­ prio naturæ divinæ. Ad quod non desidera­ tur, quod sibi identified operationes, qua­ rum est radix : id quippe si haberet, non esset participatio accidentalis naturæ Dei; sed potius ipsamcl natura increata substan­ tialiter foret : quod est absurdum. Imo vero, ut supra insinuavimus, hoc quod est DE QUIDD1TATE GRATIÆ identificate ultimam actualitatem, non est peculiare constitutivum naturæ divinæ sub formalitate naturæ : sed est quædam ratio generalis omnibus lineis divinis, utputa voluntati,scientiae, et aliis attribu­ tis : ortumque trahit ex generali ratione actus puri, quæ in omnibus lineis reperitur. Unde sicut voluntas divina identificat sibi ultimam actualitatem suæ lincæ : charilas autem creata non identificat sibi propriam operationem ; licet sit participatio formalis voluntatis divinæ : ita de natura Dei, et gratia eam participante proportionabiliter dicendum est. Et quamvis conceptus radi­ cis videndi Deum in seipso sit communis naturæ increatæ, et gratiæ sanctificanti ; nihilominus prædicta convenientia solum est analogica : ita quod radicare prædictam visionem convenit per essentiam naturæ increatæ, et independenter ab alio exem­ plari ; gratiæ vero solum convenit per par­ ticipationem, et quandam deficientem imi­ tationem increatæ naturæ. Unde natura Dei in seipso est eminenter principium connaluralissimum prædictæ visionis : gra­ tia vero non est principium illi omnino connaturale, ut observavimus tract. 2, disp. 2, dub. 7, num. 170. Differt autem plurimum hæc analogia ab ea, qua substan­ tia creata, et increata analogantur : quia -substantia creata non participat aliquid pro­ prium substantiæ Dei in seipsa; solum imi­ tatur eam juxta modum exactum ab ipsis creaturis : quocirca non est participatio for­ malis ejus, sed tantum virtualis. Cujus op­ positum ob oppositam rationem invenitur in gratia, ut constat ex dictis. Diluuntur fundamenta contraria. 54. Nominales num. 34 relati consequen­ Upinio tra­ ter ad ibidem dicta negant gratiam sancti­ na Nom in. ficantem esse physicam, et formalem par­ ticipationem naturæ divinæ.Huic opinioni accedunt etiam aliqui Thomistæ, quos sup­ presso nomine refert Arauxo ubi supra num. 9, asserenlesgratiam non habere ali­ quam convenientiam formalem cum natura divina; sed eam præcise imitari in aliqui­ bus conditionibus. Idem expressius docent Ç^ta^-Coninchus 2, 2, disp. 21, num. 75, Lessias lib. 2 de summo bono, cap. 1. ubi absurdam satis, et singularem opinionem tuetur, nempe homines fieri filios Dei adoptivos DISP IV, DUB. III. per ipsam naturam Dei increatamcommu­ ifofil.Corinlh. H, semen Abrahx sunt. Et Isaias nicatam per gratiam tanquam per vincu­ t»61, loquens de habentibus gratiam, cap. 01, lum , el unionem. Quæ sentenlia potest inquit: Omnes, qui viderint illos, cognoscent suaderi primo ab auctoritate: quoniamgra-pri^ illos, quia isti sunt semen, cui benedixit Do­ tia in Sacra Scriptura appellatur semen Dei^ minus. ut 1 Petri 1 : lienali non ex semine1 corri/p-1 j■ Biw Ad confirmationem dicendum Sacramentibili, sed incorruptibili per verbum Deitivi, :φϊ».turn Eucharistiæ non tribuere immediate, et permanentis in xternum, et l Joan,3:Uau et formaliter per seipsum consortium divi­ Omnis, qui natus est ex Deo, peccatum non næ naturæ, sed tantum effective : quia vi­ facit, quoniam semen ipsius in eo manet: delicet producit gratiam sanctificantem, atqui semen non participat formaliter na­ quibus constituimur divinitatis consortes. turam generantis, nec convenit formaliter îlMSf Quo sensu dixit Damascenus lib. 4 de fide, cum eo in conceptu proprio naturæ: ergo cap. 14 : Participatio etiam hoc Sacramen­ gratia non est participatio formalis nature tum dicitur, quia per illud divinitatis Jesu Dei. nec convenit formaliter cum Deo in participes efficimur. Per illud, utique ut proprio naturæ conceptu. instrumentum efficiens in nobis divinitatis Confirmatur : quia tribuere veram parti­ participationem. Et hoc petunt sacerdotes cipationem divinæ naturæ est proprium in oratione citata. Ex quo non sequitur, Sacramenti Eucharistiæ, ut constat ex illa quod hujusmodi participatio essentialiter oratione, quam dicunt sacerdotes, dum sumpta non producatur per alia Sacramenta, miscent aquam vino consecrando : Tribu vel sine illis. nobis, quxsumus, per hujus aqux, et fini ' faa^ecun^° arguitur ratione : quia si mysterium, ejus divinitatis esse consortes,etc. gratia sanctificans esset participatio forma­ sed gratia potest tribui, et non per Eucha­ lis naturæ divinæ sub conceptu proprio na­ ristiam, ut patet, antequam hoc Sacramen­ ture; possibilis foret forma creata partici­ tum institueretur : ergo gratia per seipsam pans formaliter divinam essentiam sub non confert veram, et formalem participa­ conceptu essentiæ ; imo talis forma existetionem naturæ divinæ. retde facto, sicut et ipsa gratia : consequens Respondetur gratiam sanctificantem ideo est absurdum : ergo, etc. Sequela quoad appellari semen Dei, quia a Deo derivatur.^ utramque pariem ostenditur : nam in quo­ et quia per eam regeneramur in Dei filios, » cumque ordine conceptus naturæ supponit et quia participat imperfecte naturam sui conceptum essentiæ, sicut virtus operativa, principii : in quibus omnibusconvenitcum el operatio supponunt naturam : ergo si ex vero semine viventium. Differt autem ab possibilitate, et existentia virtutum, et ope­ illo in eo, quod gratia est prima radix ope­ rationum ordinis divini infertur possibili­ rationum divinarum in proprio supposito : tas, et existentia formæ, quæ participet for­ in qua ratione convenit formaliter analo­ maliter naturam divinam sub conceptu gice cum natura divina prout est in se; et naturæ; pariter ex possibilitate, et existen­ differt a vero semine. Istud quippe non ins­ tia formæ participantis naturam Dei sub tituitur, ut immediate per seipsum consti­ conceptu naluræ colligetur possibilitas, et tuat filium, et sit radix intrinseca operatio­ existentia formæ, quæ participet essentiam num vitalium : sed se habet ut instrumentum Dei sub conceptu essentiæ. Falsitas autem ad perficiendam generationem. Gratia au­ consequentis ostenditur : quia prædicta tem immediate et per propriam informa­ forma vel distingueretur a gratia, vel non? tionem regenerat nos in filios Dei, ut cons­ Primum dici non potest, cum gratia dicatur tat ex dictis : quod præstare non posset, si esse prima radix totius ordinis supernatu­ non esset natu ræ Dei participatio formaliter. ralis in nobis, e; constituere nos filios Dei : Unde sicut ex eo, quod species inlelligibilis quod non haberet, si supponeret aliam for­ soleat vocari semen objecti, non tollitur, mam participantem essentiam Dei, ut vide­ quod habeat formaliter ejus naturam in esse tur ex se notum. Secundum etiam est repræsentativo : ita ex eo, quod gratia dica­ falsum : nam gratia importat per se primo tur semen Dei, non excluditur, quod habeat conceptum radicis operationum divinarum : Dei naturam in quodam esse imperfecto,et ; qui conceptus est proprius naturæ, ut condiminuto. Præsertim cum in usa scriptura distinctæ ab essentia. Præsertim cum gratia seminis vocabulum soleat attribui filiis, et dicatur communiter participatio naturæ di­ his, qui habent naturam alteiius, ut 2 ad vinæ non autem essentiæ. Corinth. Confirmatur primo : nam repngnat spe­ Confir­ ma tor cies creata repræsentans formaliter natu­ priiî.a ram divinam, ut docent communiter Tho­ rn istæ 1 p. q. 12, et ostendimus tract. 2, disp. 2, dub. 4; ergo repugnat forma creata, quæ prædictam naturam formaliter parti­ cipet. Probatur consequentiarum quia plus est participare physice aliquam naturam, quam illam intelligibiliter representare : ergo si hoc repugnat, magis repugnabit pri­ mum. Tum etiam quia ideo implicat præ­ dicta species, quia deberet convenire for­ maliter cum natura divina in aliquo gradu immaterialitatis : sed etiam ad participa­ tionem formalem physicam requiritur con­ venientia formalis, ut constat ex praenotis : ergo, etc. Confirmatur secundo : quia si esset pos­ Se­ cundo. sibilis participatio formalis naturæ divinæ sub conceptu naturæ, etiam esset possibilis participatio formalis ejusdem naturæ sub conceptu subsistentiae, vel existentiæ. Si­ quidem eæ formalitates se habent ut modi naturæ substantialis, ejusque conditionem sequuntur : atqui repugnat, quod aliquid creatum participet formaliter naturam di­ vinam sub conceptu substantiæ, et existen­ tiæ : ergo et quod participet illam sub con­ ceptu formali naturæ. Ad argumentum respondetur admittendo Adargusequelam, quam satis probabiliter suadetmenIum· inducta probatio. Ad illius autem impugna­ tionem eligenda est secunda dilemmatis pars : nam gratia sanctificans ita habet esse radicem operationum divinarum, in quo explicat conceptum naturæ, quod prius, et immediatius constituat hominem in esse divino, in quo exprimit munus essentiae, ut satis aperte docet D. Thom, in præsenti, D.Tbo. art. 3 et 4, et q. 27, de veritate, art. 2, in fine corporis ubi concludit : Quod hxc com­ paratio sit recte accepta patet per Dionys. in 2, cap Coilestis Hierarch. ubi dicit, quod non potest aliquis habere spiritualem operationem, nisi prius esse spirituale accipiat, etc. Unde sive conceptus essentiæ, et naturæ differant virtualiter in divinis, ut vult Cornejo, sive non distinguantur, ut est communior Thomistarum opinio ; in gratia tamen nequeunt non virtualiter differre in aliis creaturis docent N. Complut, in lib. Physic, disp. 7,’coæpi. q. 2, n. 15, et ideo per primum conceptum constituitur in ordine entium; et per se­ cundum in ordine operativorum : ita ut prior conveniat ipsi per se primo absolute; posterior vero non est absolute primarius. rüto I ■ I .1 DE QUIDDITATE GRATI.E. 544 nisi tribuatur ei sub formalitate naturæ : quæ est expressio propria radicis, et reduplical quemdam conceptum secundarium nempe officium principii. Per quod patet ad primam probationem in contrarium. Ad secundam dicendum, quod licet gratia ha­ bitualis participet essentiam divinam sub conceptu essentia?; conveniens tamen est, quod communius explicetur illius ratio per hoc, quod est participare naturam divinam sub conceptu naturæ, quam sub conceptu essentia? : quia natura dicitur per ordinem ad operationem, et hæc notior est, quam esse, quia est actus essentiæ. AJphAd primam confirmationem negamus eS- consequentiam. Et ratio disparitatis est : natio- quoniam species représentons formaliter !’vn' aliquod objectum est ejusdem, vel majoris actualitatis ac ipsum objectum : alias non posset reddere illud intelligibile in actu. Cum ergo repugnet species creata habens tantam actualitalem, et puritatem, ac habet natura Dei in seipsa; sequitur, quod nulla species creata valeat quidditative naturam divinam repraesentare, ut tote ostendimus loco citato. Gratia autem est forma se tenens ex parte subjecti, quod elevat, confertque ipsi elevationem ad ordinem divinum ipsi creaturae, et Deo analogice communem. Ad quod non desideratur adæquatio cum puritate, et actualitate divina ; sed sufficit deficiens qnædam, et imperfecto expressio ejus, quod in Deo habet rationem naturæ. Et ideo ex repugnantia prædicta speciei, non colligitur, quod gratia repugnet. Maxime cum ad representationem quidditativam Dei requiratur, quod omnia prædicata Dei, ipsa etiam immensitas, et inde­ pendents inveniatur adæquate in specie sub esse repræsentativo, quod est aliquod verum esse reale : prædicta autem conti­ nentia aperte repugnat formæ creatæ. Ad participationem vero formalem naturæ divinæ sub conceptu naturæ, sufficit quod participetur conceptus radicis videndi Deum sub hoc præcise munere, et cum præcisione ab aliis prædicatis, quæ repugnantereaturæ, ut magis constabit ex dicendis dub. sequenti. Utraque vero consequenti® probatio satis diluitur ex dictis. Ad scAd secundam confirmationem neganda «■undam, seqUeto : quia subsistentia, et existentia ut subsistentiæ correspondons sunt modi excludentes inhærentiam ad subjectum, et exprimunt sistentiam rei in seipsa. Natura autem divina nequit participari formaliter ■ ■MI V nisi per formam accidentalem, quæ hoc ipso non sistit in se, sed communicatur subjecto. Unde licet naturam divinam per essentiam comitentur subsistentia, el existentia pro­ pria substanti®; eandem tamen naturam di­ vinam per participationem, vel participatam per formam accidentalem non sequuntor subsistentia et existentia,quæ formaliler par­ ticipent subsistentiam, et existenliam Dei : sed consequuntur alii modi accidentales nempe inhærentia, et existentia ei corres­ pondons. Qui modi licet supernaluralessint, non participant formaliter prædicataDei;sed respiciunt mediate Deum auctorem super­ naturalem, et de virtutibus moralibus, et quibusdam aliis entibus supernaturalibus dici solet. Videantur quæ diximus tract. 12, disp. 3, num. 33. Diximus : Existentia, ut subsistenti.v correspondît, etc. propter ea, quæ infra dicemus num. 124, cum sepes quibus poterit desumi alia responsio. 5G. Arguilur tertio : quoniam id, quod, producitur per artem, non participat formaliter naturam ipsius artificis, ut in omnibus artefactis ostendi potest : domus quippe, vel cathedra sunt naturæ longe diversæ ab ar­ tifice, quo producuntur : sed Deus compa­ ratur ad gratiam sicut artifex ad artefactum;cum Deus omnia quæ sunt ad extra, per artem producat, ut tradit D. Thom. 1 pari. D.tk q. 15,art. 1 et 2, et specialiter opusc. 60, cap. 1, circa finem ubi docet gratiam procedere a Deo, sicut imaginem ab artifice; ergo gratia sanctificans non est participatio formalis naturæ divinæ. Respondetur, quod licet artefactum nonEi眷 debeat assimilari arti, debet tamen assimilari ideæ, per quam producitur, et quam agens respicit, imitaturque, dum artefactum producit. Artifex ergo creatum semper ope­ ratur per ideam accidentalem a sua natura distinctam : ct propterea artefactum non evadit simile in natura, quamvis conveniat formaliter cum idea. Si autem agens ope­ retur per ideam, quæ sit sua natnra; hoc ipso artefactum, sicut assimilatur ideæ, assimilabitur etiam naturæ artificis. Porro hæc est excellentia gratiæ sanctificantis, quod respicit tanquam ideam, a qua imme­ diate exemplatur, ipsam naturam Dei sub speciali conceptu naturæ : quemadmodum alia entia tam naturalia, quam supernatu­ ralia, imitantur alias perfectiones vel for­ maliter, vel eminenter in Deo repertas. Unde licet gratia procedat a Deo sicut arte­ factum ab artifice : adhuc tamen participat naturam DISP. IV, DUB. III. naturam divinam sub concepta naturæ ; ac proinde hoc nubilissimum artefactum con­ venit formaliter cum suo artifice in natura, iiceldeficienter, elanalogice.Observai etiam I ojtu*.Cajetanus loco supra citato, hoc reperiri dis­ crimen inter entia ordinis naturalis, etsupernaturalis, quod entia primi ordinis se habent ut artificiata ad artificem, quæ sunt prorsus aliena a natura artificis : gratia vero, charitas, lumen gloriæ, et alia entia secundi ordinis se habent ad Deum sicut connaturalia ad id , cui sunt connaturalia, et sicut ea, quæ sunt secundum naturam, ad naturam, quemadmodum calefacere ad ignem, et moveri deorsum ad grave. Unde concludit Deum se habere ad entia poste­ rioris ordinis, ut ad cognata, ut ad conna­ turalia, ut ad secundum naturam ipsius Dei. » Et propterea, inquit, reliquæ creaturæ « factæ dicuntur; filii autem Dei nati di« cuntur, qui ad connaturalia producuntur, σ qui ad ea, quæ sunt secundum Dei natuί ram, elevantur. Nativitatis siquidem tam » ratio, quam nomen ad naturam spectat. « Si itaque ex termino consideres produc« tionem filiorum Dei, natos ex Deo intel« liges, quia fiunt cognati ipsi summo Deo. » Hæc pie, et subtiliter Cajetanus : quæ licet aliqui tanquam metaphorica, et a Theologiae rigore aliena calumnientur, spernenda ta­ men non sunt : nara optime declarant ex­ cellentiam hujus artefact! super alia, quæ a Deo procedunt. nisa 57. Ultimo arguitur : quoniam si gratia ^sanctificans esset formalis participatio na­ ture divinæ, jam natura divina prædicaretnr formaliter de gratia : unde eæ prædicationes essent formales, et veræ : Gratia est divinitas, homo habens gratiam est Deus : consequens est absurdum : ergo, etc. ProbaHtoJur minor: tum ex Divo Thom. quodl. 2, art. 3, ubi docet dupliciter posse aliquid participari ab alio, uno modo sicut supe­ rius in inferiori, quo pacto participatur animal ab homine, alio modo sicut exis­ tons extra essentiam, qua ratione exis­ tentia participatur a creatura : asseritque id, quod· participatur priori modo prædi­ cari formaliler de participante; sicut vero, quod posteriori modo participatur : atqui natura divina est extra essentiam cujus­ cumque creaturæ : ergo nequit de ulla creatura formaliter prædicari. Tum etiam ratione, quia Deus, et creatura habent ra­ tiones oppositas, ut ex se liquet : ergo id, quod est proprium Dei, nequit prædicari · Salmant. Curs, theolog. torn. ΙΆ. 545 formaliler de creatura, ac proinde nec de gratia sanctificante. Confirmatur primo, et explicatur vis ha- Confirjus argumenti ; nam id per quod Deus distinguitur essentialiter a creatura, nequit in creatura formaliler reperiri : est enim ma­ nifesta implicatio, quoi ea ratio, perquam duo extrema formaliler, et essentialiter dis­ tinguuntur, situlrique extremo formaliter, et essentialiter communis : atqui Deus per suam naturam distinguitur essentialiter a quocumque ente creato ; ergo natura divina nulli enti creato potest formaliler conve­ nire, aut de eo formaliter prædicari : et con­ sequenter gratia non erit participatio for­ malis naturæ divinæ. Minor ostenditur : quoniam Deus constituitur essentialiter per suam naturam, sicut quodlibet aliud ens : sed idem est constitutivam, et distinctivam essentiale : ergo Deus per suam naturam dif­ fert essentialiter a quocumque ente creato. Confirmatur secundo : nam quia duæ spe- sccies creatæ utputa homo et leo, differunt cufl<1°' essentialiter; repugnat quod uria vero par­ ticipet substantialiter, vel accidenta! iter na­ turam alterius : sed non minus distinguan­ tur Deus, et creatura: ergo repugnat, quod creatura vere participet vel substantialiter, vel accidentaliler naturam Dei. Confirmatur ultimo: nam participans for- icrtjo. maliter aliquam naturam, participat con­ sequenter ea, quæ ad prædictam naturam velut proprietates, aut perfectiones intrinsecæ, consequuntur, et cui repugnat hoc posterius, repugnat etiam illud primum : sed implicat creaturam participare formaliter proprietates, et perfectiones naturæ di­ vinæ : alias diceretur omnipotens, æterna, invariabilis, el producens verbum divinum, atque Spiritum sanctum, quod est omnino falsum, et absurdum : ergo nec gratia, nec alia creatura potest esse vera, physica, et formalis participatio naturæ diyinæ sub conceptu proprio naturæ. 58. Huic argumento sunt, qui respondeant Prima negando sequelam : existimant enim ad 3 rai­ ment i participationem formalem non desiderari enoda· vel convenientiam formalem,vel quod forma tio. participata prædicetur formaliler de par­ ticipante; sed sufficere, quo i eam imitetur in aliqua conditione. Quod sibi videntur exemplis convincere : nam scienliæ speculativæ sunt participationes formales beatitudinis, ut tradit D. Thom. hac 1, 2, q. 3, art. G, et tamen prædictæ scientiæ non sunt formaliter beatitude. Similiter character 37 546 DE QUIDDITATE GRATI.E sacerdotalis est participatio formalis sacer­ dotii Christi Domini teste eodem D. Thom. 3 part, çu.r7. 63. ai’/ictdo 3, et nihilomi­ nus nequit dici formaliler ipsum sacerdo­ tium Christi. Pariter igitur ut gratia sit for­ malis participatio naturæ divin*, non re­ quiritur, quod sit formaliter divinitas. DispliCæterum hæc doctrina est insufficiens, ret· et falsa : quippe quæ non distinguit inter participationem formalem, et virtualem, nec plus illi, quam huic attribuit : cum tamen habeant rationes longe diversas, ut § 1 prænotaviraus. Deinde ex ea doctrina sequitur, quod omnis creatura sit partici­ patio formalis Dei ; siquidem ipsum imitatatur in aliqua conditione, utputa Angelus in spiritualitate, homo in intellectualitate, et sic de aliis. Exempla autem in contra­ rium adducta nihil probant : nam scientiæ speculativæ supernaturales sunt formaliter divinæ, et quatenus versantur circa Deum, sunt formaliter beatitudo participative . Similiter character sacerdotalis est forma­ liler Sacerdotium Christi per participa­ tionem. Metior Unde ad argumentum admittendo se^0°” qnelam negamus minorem : quia sicut na­ tura divina, et gratia conveniunt formaliler analogice in conceptu radicis videndi, et amandi Deum in seipso, quæ est propria ratiodivimtatis:ita divinitas potest de utra­ que formaliler prædicari : et ita naiura di­ vina est formaliler Deitas, et gratia est for­ maliter Deitas : sed naiura divina est Deitas per essentiam, et illimitato modo , gratia vero est Deitas per participationem, et inadæquate, ut constat ex dictis. Et idem dicendum est de illa prædicatione, homo existons in gratia est Deus. Cui doctrinæ favet communis usus Scripturarum, in qui­ bus justi vocantur Dii, ut vidimus n. 43 et 45. Nec oppositum probat auctoritas Divi Thomæ;nam Sanctus Doctor solum intendit, quod ea, quæ participantur secundo modo, non prædicentur essentialiter ; minime au­ tem negat, quod prædicentur formaliler, ut constat ex ipso exemplo,quo utitur: existentia enim prædicatur formaliter de substan­ tia existen te, licet illi essentialis non sit.Et eodem modo natura divina participata per gratiam prædicatur formaliler de homine : et ideo hæc : Homo constitutus in gratia est participative divinus, et Deus, est vera, et formalis, licet accidentalis. Ad rationem etiam constat ex dictis : quia Deus, et crea­ tura habent rationes oppositas simpliciter, convenientes autem secundum quid, vide­ licet analogice : et hoc posterius sufficit, ut id,quod est proprium Dei prædicetur forma­ liter de creatura : non quidem sub eo modo, quo conveniat Deo per essentiam ; sed qua­ tenus deficienter, el analogice a creatura participatur, ut docet Divus Thomas prima parte, quxst ione 13, articulo 5. 59. Per quod patet ad primam confir-Setiu mationem : nam cum analogia importet1^’ convenientiam secundum quid, et diver­ sitatem simpliciter ; optime cohæret, ut unum analogatum conveniat cum alio in ea ratione, per quam ab eo simpliciter, el essentialiter differt. Et hoc pacto quamvis Deus, et analogentur in conceptu naturæ divinæ, seu in munere radicis videndi, et amandi Deum in seipso ·, adhuc tamen Deus per suam ’ naturam differt simpliciter a gratia. Praesertim quia conceptus naturæ divinæ invenitur primario in Deo, et ab eo per quamdam deficientem participatio­ nem derivatur, et secundario extenditur ad creaturam. Ad secundam respondemus non ideoo««jpræcise repugnare unam speciem creatam participari formaliter ab alia per acciden- u . talem participationem, qua essentialiter distinguantur ; sed quia quælibet species creata, sicut habet perfectionem limitatam, ita etiam habet determinatura, et limita­ tum modum communicandi propriam na­ turam : unde solum per generationem substantialem, et productionem alterius individui intra propriam speciem potest suam naturam formaliter communicare. Deus autem, cum sit infinilæ, et illimitatæ perfectionis, potest suam naturam duplici­ ter communicare : uno modo ad intra reti­ nendo summam identitatem cum genito, qui est filius naturalis : altero modo ad extra conferens solam convenientiam ana­ logam genito, qui est filius adoptivus. Ad ultimam respondetur negando ma-Kfe jorem universaliter intellectam : nam cum ltf4 participare sit partem capere, et partem relinquere, non requiritur ad participatio­ nem formalem alicujus naturæ, quod om­ nes ejus proprietates, et perfectiones, ut sic dicamus, capiantur : sed sufficit eam imitari in aliquo munere proprio illius. Et ubi daretur convenientia in omnibus mu­ neribus, proprietatibus, et perfectionibus, eo ipso destrueretur participatio formalis, et induceretur convenientia univoca, elrigorosa adæquatio.Quare ad participationem naturæ DISP. IV. DUB. IV. j ! I I naturæ divinæ sufficit, quod aliquas participaliones attributorum divinorum eam consequantur, quales sunt charitas, et lu­ men glorias : alia voro attributa important proexpresso modum repugnantem creatu­ ras :et idcirco nequeunt participari formaliler a creatura, ut magis constabit ex dub. wjuenli. Idemque dicendum est de virtute productiva Verbi, et Spiritus sancti. Prae­ sertim cum gratia sit formalis participatio naturædivinæ, secundum essentialia, non vero quod notionalia ; sive cum, et in idem reddit, participet naturam Dei ut unius, non ut trini. Et bene observa omnia fere argumenta, quæ contendunt ostendere re­ pugnantiam gratiæ participantis formaliler naturam divinam sub conceptu naturæ, æque urgere in charitate, lumine gloriæ, visione beatifica, et aliis formis supernaluralibus, participantibus formaliler alias perfectiones divinas, ut consideranti cons­ tabit. Quare vel universaliter persuade­ bant repugnantiam horum entium, quod est absurdum ; vel non impugnant efficaci­ ter nostram assertionem. DUBIUM IV. Urum gratia sanctificans sit participatio formatis naturx divinæ, ut est ens per es­ sentiam infinitum, independens, irreceptum, etc. Difficultas hæc est appendix præcedenlis, illiqtie proinde eam immediate annec­ timus. Tangit autem rem (ut merito dixit Joannes a Sancto Thoma) intellectu difficil­ limam icui non aptius quam distinctione, lucem conciliare valemus : oppositus enim procedendi modus, dum indiscrete affirmat, aut negat, plurimum obscuritatis rei ex se difficili attulit. Et ideo sit. § I. Prima conclusio ex parte respondens quxst ioni. fria 60. Dicendum est primo gratiam sanctifieantem non participare formaliter natu­ ram divinam, ut est ens per essentiam, infinitum, independens, irreceptum, etc. participatione convenientiae formalis in his prædicatis, sive eo perfectionis modo ut rationes entis per essentiam infiniti, et si­ 547 miles, quæ prædicantur formaliter de na­ tura divina, prædicentur etiam formaliter de gratia sanctificante. Hanc conclusionem latissime probat Curiel in præsenti dub. cariei. 1, § 1. Nec oppositum, ut ipse falso credit, docent Thomistas ; sed potius communiter hanc conclusionem expresse supponunt. Et merito : nam eam docet D. Thom. 1, d.tîio. contra Gentes cap. 30, ubi ait : « Nomina, « quæ perfectiones exprimunt cumsupere« minentiori modo, quo conveniunt, de « solo Deo dicuntur, sicut summum bonum, « primum ens, et alia hujusmodi, et in 1, dist. 43, quæst. 1, art. 2 ad 1, inquit: « Quidquid perfectionis est in creatura, « totum est exemplatam a perfectione di« vina : tamen perfectius est in Deo, quam « in creatura : nec secundum illum mo« dum in creatura esse potest, quo in Deo « est : et ideo omne nomen, quod designat a perfectionem divinam absolute, non con« cernendo aliquem modum, communica­ ti bile est creaturæ, ut potentia, sapientia, « bonitas, et hujusmodi. Omne autem no« men concernens modum, quo illa per­ ii fectio est in Deo, creaturæ incommuni« cabile est, ut summum bonum, esse « omnipotentem, et hujusmodi. » Idemque repetit aliis locis. Probatur ratione desumpta ex verbis D. Baiio Thom. quoniam licet natura superioris possit in inferiori participari, ut ostendimusMD.Th. dubio prxcedenti, nihilominus debet in su­ periori habere modum longe diversum ab eo, quem habet in inferiori : ergo quamvis possimus per gratiam participare naturam Dei; tamen non possumuseam habere cum eo modo perfectionis, quem in Deo habet : atqui prædiclus modus consistit in eo, quod in Deo sit ens per essentiam, irreceptum, infinitum, etc. ergo, natura divina, ut ex­ primit illas perfectiones, non participatur per gratiam participatione convenienti® formalis, ita ut prædictæ perfectiones pos­ sint tam de gratia, quam de natura divina vere, et formaliter prædicari. Cætera cons­ tant : et antecedens probatur tum ex D. Thom. izi 3, dist. 27, quxst. 2, art. 4, D.Tho. quxst iunc. 3 ad 5, ubi ait : Inferiora par­ ticipant perfectionem superiorem secundum modum suum : et ideo participationes deter­ minantur in participantibus ex capite, et natura participantium. Tum etiam, quia forma participata ut in superiori existens gaudet modo essendi omnino connaturali, et habet omnem perfectionem, quam ex 548 DE QU1DD1TA' propria ratione importat : in inferiori antem dicit modum essendi sibi quodam­ modo extraneum, et suam perfectionem deprimentem : ergo forma participata habet in superiori modum longe diversum ab eo, quem habet in inferiori. Tum denique.nam si superius, et inferius haberent eandem naturam, et eodem modo ; eo ipso non compararentur ut superius, et inferius, sed se ada?quarent, et consequenter destruere­ tur conceptus proprius participationis : quamvis ergo superioris natura participe­ tur in inferiori ; nihilominus debet ab eis haberi diverso modo. confirConfirmatur et explicatur amplius : nara u'atar· ex eo, quod gratia sanctificans sit partici­ patio formalis naturæ divinæ sub conceptu naturæ, ut dubio procedenti statuimus ; so­ lum sequitur, quod Deus, et creatura con­ veniant fermaliter analogice in conceptu naturæ, seu radicis videndi, et amandi Deum in seipso, ut ibidem ostendimus : sed quamvis analogum prædicetur forma­ liter de utroque analogato ; unum tamen analogatum nequit de alio formaliter prædicari ·, sed habent modos longe diversos, et ad invicem incommunicabiles, ut induc­ tive potest ostendi in omni analogia : hac quippe ratione licet ens per se, et ens in alio conveniant analogice in conceptu en­ tis, et ratio entis de utroque prædicetur ; tamen ens in alio non est formaliter ens per se, ut ex ipsis terminis liquet : ergo quamvis ratio naturæ, seu radicis videndi, et amandi Deum in seipso prædicetur for­ maliter analogice de natura Dei in se, et de eadem natura participata per gratiam ; ni­ hilominus natura participata per gratiam non est formaliter natura Dei in seipso : ergo nec est natura Dei ut est ens per es­ sentiam, infinitum, independens, etc. eæ quippe modificationes exprimunt determi­ nate naturam Deiinseipsa. vr Ad hæc : implicat gratiam sanclifican1 'tem convenire formaliter cum natura di­ vina in eis prædicatis, quæ ipsi gratiæ essentialiter repugnant : atqui rationes entis per essentiam, infiniti, independentis, irrecepti, et similes repugnant essen­ tialiter gratiæ : ergo implicat, quod in illis conveniat formaliter cum natura divina. Minor liquet : quia gratia habet accidentaliter existere, et dicit perfectionem deter­ minatam, et dependet a Deo, et recipitur in anima : eæ quippe rationes sunt insepa­ rabiles a forma accidentali, qualis est gra­ ti RATI.E. lia : ergo repugnat illi essentialiter esse ens per essentiam, infinitum, independens, irreceptum, et alia hujusmodi. 01. Nec refert, si respondeas ex doctrinab.' disp. DISP. IV, dub. IV. I «ml nam plura entia naturalia sunt cxemplariMhb autem ellam dicitur lux ad Ephes. 7>: Erater, et effective a Deo, ut ente per essen­ 5. lis aliquando tciwbrx, nunc autem lux in tiam, et infinito, ut patet in Angelo, qui ad: HTksDomino;ad Thessal. 5 : Omnes- ros filii lucis sui productionem (utpote quæ est creatio), jjii d lllii l)ci’ el Jacob* 1 I,eus vocalur petit infinitam virtutem ex parte principii : /.■nier luminum, id est, filiorum adoptivo­ el tamen quia in se subjective, et formalirum per gratiam. Deinde regnum gloriæ, ter non sunt entia infinita, et per essen­ cujus Deus dicitur rex Ps. 23, designat tiam,nequeuntdici participationes formales omne esse, cui praeeminet Deus. Gratia auDei ul est ens per essentiam, et infinitum : u r tem est hoc regnum, ut constat ex illo Luc. ergo vel gratia dicenda est ens per essen­ at. ii 17 : llegnum Pei intra eos est, et cap. 11: tiam, et infinitum saltem participative-, iiBcx,/Vrre/n7 in vos regnum Dei ; ad Thessal. 3: vel non participat formaliler Deum, ut est i/lcLQ,,i t'os vocavit in suum regnum ; ad Coloss. ens per essentiam, et infinitum. 1. I : Qui nos transtulit in regnum filii dilec­ Respondetur ex dictis § anteced. negando Solvitur, tionis sux. Tandem ipsum nomen Deus, quo summam perfectionem primi entis antecedens : nam cum participare sit ab significamus, attribuitur in Scriptura iis, exemplari per se inspecto aliquam partem, PKjia qui dignificantur per gratiam, ut Ps. 81 : seu perfectionem capere, et alias relinquere; SL Ego dixi, Dii estis, ct Filii Excelsi omnes. nequit ex participatione formali alicujus Ergo sacra Scriptura attribuit gratiæ sanc­ exemplaris deduci convenientia adæquata tificanti nomina denotantia plenitudinem cum illo, vel quod omnes rationes per se essendi, et illimitationem. Scimus Sua­ in exemplari inspects debeant in exem­ rium, et Curielem aliter hæc testimonia plato formaliter relucere, aut de eo formainterpretari, et ad singula respondere. Conliter prædicari : sed magis infertur oppo­ • suito tamen eorum expositiones non im­ situm. Et contrarius imaginandi modus ita pugnamus : quia ex una parte libenter abest a vero conceptu participationis for­ admittimus unumquodque ex relatis testi­ malis, ut potius ipsum destruat, et adæquamoniis singillatim sumptum posse aliter tionem, atque univocationem inducat.Quod exponi : el ex alia negari non potest, quod magis constabit diluendo singulas proba­ sensum a nobis intentum admittant; el quod tiones. simul sumpta designent id, pro quo ea ad­ Ad primam ergo respondetur gratiam Prima sanctificantem ex imitatione formali entis 5™Uiiu£ duximus; deserviantque nostræ opinioni cum magna probabilitate. Maxime cum per essentiam, et infiniti consequi in pri­ mis convenientiam formalem analogicam absque absurdo queant ita interpretata com­ mendare divinæ gratiæ excellentiam. in conceptu naturæ divinæ : quod satis erat 69. Sed oppones : nam argumentum nos­ ad explicandam prædictam participatio­ trum, el ejus confirmationes vel nihil evin­ nem. Consequitur etiam virtualiter, radi­ cunt, vel suadent gratiam esse formaliler, caliter, vel aliquo modo omnes perfectiones et subjective in seipsa ens per essentiam,in­ divinas : ex quo efficaciter evincitur ipsam finitum, independens, etc. cumque hoc pos­ imitari Deum, ut explicat plenitudinem terius non admittamus, sequitur prædictam omnium perfectionum. Nam iu primis for­ rationem, et illius confirmationes nullius maliter, radicaliter, seu mediis virtutibus, roboris esse.Suadetur antecedens : Primo, quas radicat, participat plura attributa, ut quia si semel gratianonest formaliler in se­ intellectum per lumen gloriæ, voluntatem ipsa ens per essentiam, et infinitum, nihil per eharitatem, misericordiam, justitiam, consequitur ex imitatione Dei, ut est ens sapientiam, prudentiam, etc. per virtutes per essentiam, et infinitum ; sed perinde se his attributis formaliter correspondentes. Participat etiam quodammodo virtualiter^^ habebunt islæ rationes ad Deum, ut est ipsamet attributa, quæ in suo conceptu for- perieeexemplar gratiæ, ac si in ipso non essent. mali exprimunt modum proprium Dei, et tI0’ Secundo, nam quia gratia est participatio nequeunt formalitercommunicaricreaturæ. formalis naturæ divinæ sub conceptu na­ Nam immutabilitatem, et æternitatem par­ turæ, propterea subjective et in seipsa est ticipat,quatenus radicat visionem Dei insenatura divina per participationem : ergo si gratia est participatio formalis naturæ di­ ipso, quæ ex natura sua est invariabilis, et æterna, et ideo Christus Dominus spiritum vinæ ut est ens infinitum, et per essentiam, gratiæ promittens Joan. 4 : Aqua, inquit, Joan 4. erit subjective, et in se ens per essentiam, quam ego dabo ei, fiet in eo fonsaqux salienet infinitum, saltem participative. Tertio, 1 ? 556 DISP. IV, DUB. IV. DE QU1DDITATE GRATI.‘E. tw in vilain æternam. Et ad Rom, 6, dici­ tor ·, Gratta Dei vitaæterna. Do quoD. Thom. in 4, d. 49, q. 1, art. 2, qu.rstiunc. 3 ad 3. Omnipotentiam etiam quodammodo parti­ cipat videlicet in ordine ad ea quæ ad salu­ tem hominis conducunt juxta illud Apest. Ad Phil, ad Philip. 4 : Omnia possum in eo, qui me Ad Rom.confortat. Et ad Rom, 8 ; Quis nos separabit s· a charitate Christi? et post pauca : pon jorem : et si intelligalur de participato ut S1° quo, et per modurn rationis, in qua exerce­ tur imitatio, concedenda est : si vero intelligatur de eo, quod participatur ut quod, et per modum exemplaris, subdistinguenda est: et concedatur de convenientia in aliqua ratione propria exemplaris; negetur vero de convenientia in omnibus rationibus pro­ priis exemplaris, quod participari dicitur. Nam cum participare formaliter consistat in eo, quod ex exemplari per se inspecto participans capiat aliquam rationem, et alias rationes relinquat; non requiritur ad participationem formalem exemplaris,quod participans conveniat formaliter cum ipso in omnibus ejus prædicatis, et quod hæc prædicetur formaliter de illo : sed salis est, quod participans imitando totum exemplar capiat formaliter quandam ejus perfectio­ nem. Unde ut gratia dicatur formalis par­ ticipatio entis per essentiam, et infiniti; sufficit, quod participet ab eo conceptum aliquem proprium illius, nempe rationem naturæ. Hæc autem prædicatur formaliter de gratia : quia participatur non utcumque, sed ut quo, et ut id, quod ab exemplari de­ rivatur in exemplatum. 71. Arguitur secundo : nam ut gratia sit Se<-'uuformalis participatio naturæ divinæ sub Snmenconceptu naturæ, non requiritur, quod eam lum’ participet ut est ens per essentiam independens, et infinitum :ergo absque fundamento id asseritur, augendo difficultatem non ne­ cessariam. Suadetur antecedens nam infi­ nitas (et idem proportionabiliter est de aliis prædicatis) non constituit peculiariter conceptam naturæ, sed vel est attributum, vel quædam ratio divina transcendens per naturam, et attributa : ergo ut gratia par­ ticipet formaliler naturam divinam sub conceptu proprio naturæ, non requiritur k quod participet naturam divinam ut infi­ nitam. Respondetur negando antecedens : tum solutio, quia gratia est forma supernaturalis, atque ideo debet exemplari a Deo, quatenus ex­ cedit omnem naturam creatam, et creabi­ lem : quem excessum importat, ut est ens per essentiam, et infinitum, ut supra dixi­ mus. Tum etiam quia non posset gratia capere a Deo tantas, et tam universales perfectiones, quales descripsimus numero 69, nisi imitaretur Deum, ut est pelagus DE QU I DOIT ATE G R ATI.Έ. omnium perfectionum, el consequenter ut ■est ens per essentiam, et infinitum. Unde patet ad probationem in contrarium : nam esto, infinitas non sit prædicatum peculiare naturæ divinæ, sed quid commune omni­ bus divinis perfectionibus (in quo suadendo occupatur Curio! ubi supra) nihilominus se tenet ex parte exemplaris gratiæ in esse exemplaris illius. Ad quod non requiritur, quod ipsa gratia sit subjective, et in se in­ finita; sed sufficit, quod ex Deo infinito, ■quem imitatur, capiat prædicatum naturæ, licet ipsam infinitatem formaliter non par­ ticipet. Diximus formaliter : nam virtualiter, aut alio modo deficienti consequitur etiam quandam infinitatem, vel quia radi­ cat meritum syncategorematice infinitum, vel quia potest in infinitum connaturaliter intendi, vel quia bonum infinitum assequi­ tur, ut diximus numero citato. Quod pro­ fecto non haberet, si non exemplaretur, et participaretur a Deo, ut est ens per essen­ tiam, et infinitum. Tertium 72. Arguitur tertio : nam si gratia esset iwntum. formalis participatio divinæ naturæ, ut est ens per essentiam, et infinitum, et pleni­ tudo omnium perfectionum ; etiam partici­ paret naturam divinam, ut subsistit in tri­ bus personis : consequens est absurdum : ergo et antecedens. Sequela est manifesta : nam ad perfectionem, et infinitatem divinæ naturæ pertinet subsistere in tribus per­ sonis, et esse principium processionis ad intra : ergo si gratia participat naturam divinam ut est infinita, et plenitudo om­ nium perfectionum, participabit utique il­ lam, quatenus in tribus personis subsistit. Falsilas autem consequentis ostenditur : nam etiamsi Deus non esset trinus, adhuc tamen posset formaliter participari per gratiam, et ita foret ejusdem prorsus ra­ tionis, ac modo est, ut diximus tract. 2, disp. 3, dub. 2, num. 35; hoc autem posset verificari, si gratia de facto participaret formaliter naturam divinam, ut subsisten­ tem in tribus suppositis : ergo non partici­ pat illam secundum istam rationem. Enoda· Huic difficultati non eodem modo occurü0· runt Thomiste, ut videri potest apud Greg. Martinez in præsenti art. 2, dub. 5, et Arauxo disp. 2, præambula sect . 3, conci. 8. Nos tamen consequenter ad hactenus dicta respondemus distinguendo sequelam : eamque negamus, si denotet, quod gratia par­ ticipet naturam divinam, ut subsistentem in tribus suppositis, participatione conve­ nientiae formalis in hoc prædicalo : conce­ dimus autem illam intellectam de partici­ patione imitationis formalis, et quatenus designat conditionem propriam exemplaris gratiæ in esse exemplaris illius. Itaquecum divinum esse, quod est pelagus omnium perfectionum, includat inter alias fœcunditatem nd intra, et processionem divinarum personarum; nequit non hanc perfectionem importare in esse exemplaris imitabilis per gratiam. Ad quod tamen non desideratur, quod ipsa gratia in tribus personis subsistat; sed satis est, quod imitando naturam divi­ nam ut subsistentem in tribus personis ca­ piat formaliter conceptam naturæ; alios vero conceptus formaliter non capiat, sed ad summum virtualiter,aut alio modoparticipet, ut de aliis perfectionibus incommu­ nicabilibus dictum est. Præsertim cum gra­ tia inclinet connaturaliter ad videndum Deum in seipso, atque ideo non solum ut ununr sed etiam ut trinum : ex quo etiam radicaliter habet quendam extensionis, et perfectionis modum, ut attingat intuitive non solam essentiam divinam, quæ est objectum formale quo visionis beatæ, sed etiam divinas personas, quæ pertinent ad rationem formalem quæ adæquatam præ­ dictæ visionis. Hujusmodi autem inclina­ tio, et perfectio non competeret gratiæ sanctificanti, si non participaretur, et exem­ plaretur a natura divina ut subsistente in tribus personis, bj ut subsistente, etc. signi­ ficante ut minus modum proprium exem­ plaris gratiæ : nam inclinatio ad aliquod objectum, ejusque attingentia debet ortum ducere ex aliqua participatione ipsius ob­ jecti. Ad improbationem vero sequelæ hoc modo intellecte respondemus hypotbesim esse absolute impossibilem. Ea tamen ad­ missa, dicendum est, quod sicut eo eventu maneret idem Deus quoad speciem, ut sic dicamus, non vero quantum ad hunc nu­ mero modum perfectionis, quam actu ex­ plicat in fcecunditate ad intra, et proces­ sione divinarum personarum; siquidem fit suppositio, quod non esset trinus. Ita etiam in eo eventu maneret eadem gratia quoad essentiam, non tamen persisteret cum eo­ dem modo perfectionis : careret enim in­ clinatione ad videndum Trinitatem, e! non contineret radicaliter eum modum exten­ sionis, quod actu gaudet, cum divinas per­ sonas attingit. Nam quemadmodum divina natura in gratia participata esset eadem essentialiter, DISP. IV, DUB. V. 559 ■ essentialiter, et non quoad modum : ita gratia eam participans esset eadem secun­ dum praedicata essentialia, careret tamen quodam modo perfectionis. Nec oppositum asseruimus loco citato : solum enim inten­ debamus quod etiam si Deus non esset Tri­ nus, adhuc forent absolute possibilia entia supernaturalia, quit· modo sunt : quod non negatur a nobis, ut constat ex dictis. DUBIUM V. Utrum gratia sanctificans distinguatur a charitate. Quidditas gratiæ habitualis, quam mani­ festare studemus, plurimum illucescet ex comparatione ad virtutes, et dona supernaturalia : hæc autem non recte fiet, nisi praemissa qualitate distinctionis inter ea, quam dubium investigat. Sed pro illius, et tituli intelligentia § I. Prxmitlunlur aliqux observationes. «ii. 73. Ne in dubii progressu haereamus vo­ cibus; animadvertere prius oportet, quid nomine gratiæ habitualis, et nomine charitatis accipiatur in præsenti. Gratia enim velsumitur pro qualibet perfectione super­ natural!, vel pro habitu supernaturali, vel pro forma participante specialiter naturam divinam, et regenerante nos in filios Dei. Et quidem in duabus prioribus acceptioni­ bus est quædam ratio communis, et se ha­ bens ut genus vel remotum, vel proximum ad gratiam, et cæleras virtutes : quamobrem non distinguetur realiter ab eis sed sola ratione. Unde quæstio procedit de gratia posteriori modo considerata, secundum qaod est particularis habitus in specie atoma constitutus, qui ob insignem excellentiam solet per antonomasiam gratia absolute vocari. Similiter charitas (quod vocabulum derivatur a græco Charis, et gratiam vel pulchritudinem significat), aliquando usur­ patur pro gratia sanctificante, qua regeneramur in filios Dei, juxta illud 1, Joan. 3 : Videte qualem charitalem dedit nobis Pater, ut filii Dei nominemur, et simus. Aliquando autem accipitur pro virtute speciali ele­ vante voluntatem ad diligendum Deum super omnia ·. quæ acceptio plurimum jam invaluit apud Theologos latinos. Etdecharitate hoc posteriori modo considerata pro­ cedit hoc dubium : nam priori modo ac­ ceptam coincidere cum gratia sanctificante extra controversiam est. Ubi obiter animadverte charitatis voca- Nota 2. bulum commune esse et gratiæ sanctifi­ canti, qua efficimur diligibiles Deo, et vir­ tuti superadditae voluntati, qua dilectores Dei constituimur; atque utramque accep­ tionem frequentem esse tam in sacra Scrip­ tura, quam in SS. Patribus eandem Scrip­ turam edoctis : et hinc fieri, quod neutra pars in hac difficultate valeat ex Scriptura, et Patribus manifeste evinci, ut recte ob­ servavit Suarez lib. 6, cap. 12, num. G. Nam Soarez. poterit quivis vocabulum charitas diversi­ mode interpretari, pro diversis qualitatibus, ut sua magis refert ; nisi oppositum constet ex contextu, quod haud facile continget. Possunt tamen plurima testimonia ad sua­ dendam utramque partem probabiliter ex­ pendi. Unde Curiel in præsenti conci. 2, Curiel, immerito asseruit sententiam a nobis sta­ tuendam (quam et tuetur ipse), nullum habere fundamentum inScriptura, et Pa­ tribus : oppositum satis ex dicendis cons­ tabit. 74. Consulto autem inquirimus, an gratia Gratia specialiter distinguatur a charitate : quiad^lü’ communis Theologorum opinio jam docet bus. contra Enricum quodlA, quxst. 10, gratiam non esse idem cum omnibus virtutibus. Et merito quidem : tum quia gratiasanctificans est unus peculiaris habitus in specie atoma constitutus, ut modo supponimus ex hacte­ nus in hac disputatione dictis : implicat au­ tem unam speciem identificari speciebus inter se distinctis, quales sunt virtutes, ut­ puta fides, et charitas : ergo non est idem realiter cum omnibus illis. Tum etiam quia fides, et spes separantur realiter a gratia, ut patet in peccatoribus; et similiter gratia separatur a lumine gloriæ, ut modo contin­ git in justis viatoribus : nequeunt autem realiter separari, nisi quæ differunt reali­ ter : ergo gratia distinguitur realiter a plu­ ribus virtutibus. Tum denique quia virtutes sunt in diversis subjectis quo, ut puta in­ tellectu, et voluntate : gratia vero, cum sit quædam simplex qualitas, nequit esse nisi in unico subjecto quo; ergo non idenlificatur cum omnibus virtutibus. Moti75. Nec refert, si objicias cum Enrico : vum , nam ita se habet gratia ad animam, sicut dispelli Henriri’ i pulchritudo ad corpus : atqui pulchritudoU'îun ’’ Ç aï i»· .· ·. 1 ” ■·. 560 DE QUIDDITATE GRATI.E. non est simplex qualitas distincta a colore, figura, el proportione membrorum, sed consistit in horum omnium aggregatione : ergo gratia nihil aliud est, quam collectio, seu aggregatum virtutum : atque ideo non distinguitur ab illis. Hæc, inquam, objectio nihil refert, sed laborat in æquivoco : nam si gratia usurpe­ tur pro omni eo, quod animam utcumque exornat; fatemur gratiam complecti omnia charismata supernaturalia. Hic autem, ut jam supra observavimus, non considera­ mus gratiam in acceptione adeo communi, sed loquimur de gratia specialiter dicta, quævidelicet in supernatural! ordine habet rationem naturæ, per quam regeneramur in filios Dei. Et sic accepta non identificatur omnibus virtutibus : sicut neque in natu­ ralibus forma identificatur qualitatibus, et accidentibus, quibus pulchra sit. Unde so­ lum manet difficultas circa virtutem chari­ tatis, cui ob.ejus maximam excellentiam plures Theologi attribuunt munus gratiæ sanctificantis, quin agnoscant necessitatem alterius qualitatis realiter distinctae Et in hoc sensu, et cum hac limitatione procedit dubium. Gratia 76. In quo etiam præsupponendum est' giiHur CQm eisdem Theologis contra Durandum in atiquo 2, d. 26, quxst. 1, gratiam sanctificantem, durV et charitatem distingui aliquo modo, saltem ,a!e- secundum rationem, et quoad munera. Nam Scriptura, Concilia, et Patreshæc distinctis 2 ad Cor. vocibus significant, ut 2 ad Corinth. 13: 13* Gratia Domini Jesu Christi, et charitas Dei. Trident.Trident. sess.6, can. II: Exclusa gralia, et August. charitate. August, libro de bono perseverantiæcap. 16 tGratia prxvenit charitatem. Hæc autem indicant ut minimum diversa munia ejusdem formæ; ne dicamus verba synonyma, et impertinentia in rebus gra­ vissimis, et dogmaticis induci : ergo gra­ tia, et charitas differunt saltem secundum rationem, et penes diversa munera. Ad haec : gratia est participatio naturæ divinæ sub conceptu naturæ : charitas’ vero est participatio voluntatis divinæ sub conceptu voluntatis, seu virtutis ad amandum : atqui ex parte Dei natura, et voluntas distin­ guuntur virtualiter, et quoad munera : ergo multo magis ex parte formæ, quæ dicitur gratia, et charitas : nequit enim reperiri major identitas inter perfectiones creatas participantes rationes divinas, quam inter ipsas rationes increatas, quæ partici­ pantur. Sed opponit Durandus : quoniam effectusnw-h proprius gratiæ est esse Deo gratum, et^J; effectus proprius charitatis est esse Deo cha-di'ruiûr. rum : atqui esse gratum, et esse charum alicui, sunt voces synonyma? eandem pror­ sus rationem objecti vam significantes : ergo gratia, et charitas sunt omnino idem re, ot ratione. Hoc tamen nihil est : nam licet gramma­ ticaliter videatur idem significari per osse gratum, et esse charum; plurimum tamen differunt in præsenti. Gratiæ quippe effec­ tus est esse Deo gratum, hoc est, constituere objectum in esse amabilis : charitas autem effectus est esse, ul sic dicamus, amativum, hoc est constituere voluntatem proxime potentem ad amandum Deum. Constat au­ tem quod esse amabile, et esse amativum important rationes diversas, et salis diffe­ rentes habitudines ; siquidem primum si­ gnificat conceptum objecti terminantis amorem Dei ; et secundum exprimit con­ ceptum principii in Deum tendentis : ex quibus illud supponitur ad hoc, juxta illud Augustini : Gratia prxvenit charitalem.Vnte in­ gratia, et charitas nequeunt non saltem secundum rationem, et quoad munera dis­ tingui. An autem distinguantur etiam rea­ liter, quæstio præsensest, quam jam deci­ dimus. §n. Prxfertur, et auctoritate roboratur D. Thomx sententia. 77. Dicendum est gratiam, et charitatem distingui realiter. Hanc assertionem docet, 54 et ex professo probat Divus Thomas in prxsenti art. 3, et in 2, dist. 26, art. 4 et 6, el quxst. 27, de veritate, art. 2, lib. 3, contra gentes cap. 150, et alibi sæpe. S. Doctori subscribunt ejus discipuli Cajet. Conradns, Medina, Zumel, Arauxo, Gregorius Marti-Jfefci nez, Curiel, et Montesinos in præsenti. Ca-/^ preolus, et Hispal, in 2, d. 26, quxst. 1, Ferrara, 2, contra gentes capite 150, Solo Cs»i lib. 2 de natura, et gratia cap. 18, et aliiy’ . " Thomislæ. Quibus etiam consentiunt B.ûÿ Alb. in 2, d. 26, art. 3 et in 3, d. 27, D. Bonavent. ibidem art. I, quxsl. 3 et Divus Antonin. 4 part. tit. 9, cap. 2, Ægi-Divu· dius in 2, d. 26, quxst. 1, art. 2, ubi Ar-^V gentinus art. 1 , Suarez lib. 6 de essentia gralix, cap. 12, Valentia in præsenti, Ri-Vifefi. palda lib. 6 de ente supernaturali, disp. sect. j DISP. IV, DUB, V. sect. 4, Beeanus tom. 2 sumrnx tract. 4, cap. I, el alii plures. Probaturprimoconclusio auctoritate Con­ cilii Viennensis relati in Clementina 1, de Summa Trinitat. et fide catholica, ubi sta­ tuitur in Baptismo infundi parvulis gratiam, rt virtutes·, et Tridenlini sess. 6, cap. 7, ubi dicitur justificari homines per voluntariam susceptionem gratix, et donorum. Constat au­ tem charitatem esse quandam virtutem, et peculiare donum :ergo ex mente Concilio­ rum distinguitur a gratia, quemadmodum aliae virtutes, et dona differunt ab ea : atqui distinctio inter gratiam, et alias virtutes est realis, ut ostendimus num. 74 ;crgo eadem distinctio invenitur inter gratiam, et cha­ ritatem. Eodem modo, ac Concilia, loquunDiç. tur August, lib. 1 de gratia Christi cap. 30, ubi inquit in justificatione infundi nobis gra­ tiam, et charitatem, et libro de spiritu, et litter, cap. 32, inquit : charitas Dei diffun­ ditur in cordibus nostris, non qua nos diligit, sed qua nos facit dilectores suos: sicut justitia Dei, qua ejus munere, justi efficimur; et fides qui fideles nos facit. Ubi eodem modo com­ parat charitatem cum justitia (quæ est gra­ tia sanctificans) sicut cum fide, aqua certum estrealiterdistingui. Et CatechismusRoma­ nus parte 2, num. 51, cui titulus est : Gratiæ divinæ, quæ Baptismo infunditur, adduntur celui i pedissequx virtutes, et statim subdit : Huic autem additur nobilissimus virtutum comitatus, qux in anima cum gratia divini­ tus infunditur. taB- 78. Nec satisfacit aliquorum interpretatio .^.asserentium Concilia non distinguere gra■^•tiam ab omnibus virtutibus, et donis infu' sis: sed nomine gratiæ significare præcipuum habitum supernaturalem, qui est charitas, eumque secernere a Fide, Spe, et cæteris virtutibus. Hæc, inquam, expositio non satisfacit : tum quia est voluntaria, et cui non præbent fuudamentum ipsa Concilia. Tumetiamquia jam fatetur virtutes distingui a gratia : ergo vel charitas non est virtus, quod est absur­ dam ; vel debet a gratia, sicut aliæ virtutes, differre : ridiculum enim est, quod præcipua virtus non comprehendatur sub voce virtutum. Tum etiam quia prædicta inter­ pretatio nequit congruere auctoritati Au­ gustini, qui expresse loquitur de charitate. Tum denique, quia non est verisimile, quod Concilia, et Patres in re dogmatica eandem rem diversis nominibus significent cum inu­ tili repetitione. Tum denique quia ConciSalmant. Curs, lheolog. tom. IX. 561 liuin Moguntinum cap. 7, de justificatione destruit prædictam evasionem,dumexpresse distinguit gratiam a charitate, sicut a fide, et spe : ita enim habet : Cum venia peccato­ rum homo etiam Dei gratiam, et per Spiritum sanctum una cum fide simul charitatem in corde diffusam, ac spem accipit. Et quamvis libenter fateamur Concilia non intendisse assertionem nostram diffinire; satis tamen ost, quod in suis locutionibus magis illi fa­ veant, dum eam supponunt, eique confor­ mantur : hoc quippe magnam probabili­ tatem ipsi conciliat. Sed quia testimonia evidenter non suadent, ideo § ni. Probatur conclusio ratione D. Thomæ. 79. Fundamentum praecipuum nostræ assertionis proponitur a Divo Thoma in’ præsenti, potestque ad hanc formam reduci : quoniam virtussupernaturalissupponitrea­ liter naturam ejusdem ordinis : sed chari­ tas est virtus supernaturalis, et gratia se habet ut natura in eodem ordine : ergo cha­ ritas supponit realiter gratiam : ergo differt realiter ab illa. Prima consequentia liquet ex præmissis : secunda vero legitime in­ fertur ex prima : nam prioritas, et ordo realis petit distinctionem realem inter ex­ trema. Minor vero quoad primam partem conceditur ab Adversariis, et quoad secun­ dam manet probata ex dictis dub. 3, cumseq. Major autem probatur tum auctoritate Phi-^ losophi 7, Physic, text. 17 : Virtus est quxdam dispositio perfecti :dico autem perfectum, quod est dispositum secundum naturam : ergo virtus supernaturalis perficit, etdisponitsub-' jectum conformiter ad naturam ejusdem or­ dinis, quam proinde supponere debet. Tum inductione facta in virtutibus humanis, vel Angelicis : omnes enim supponunt realiter naturam hominis, vel Angeli : ergo pariter virtutes ordinis divini supponunt realiter naturam divinam participatam in nobis. Tum etiam ratione, quia virtus disponit subjectum in ordine ad operationes ipsi convenientes, et proportionates : sed hæc proportio et convenientia attenditur per respectum ad naturam ipsius subjecti : hac quippe habitudine seclusa, nequit ulla pro­ portio, et convenientia subsistere : ergo vir­ tus supernaturalis debet supponere aliquam naturam, cui operationes supernaturales, ad quas disponit, sint proportionate, et con38 DE QllDDlTATE GRATIÆ. Γ62 venientes : atqui hujusmodi natura non est sola natura humana secundum se; huic enim non sunt connaturales operationes divinæ : ergo est aliqua allior natura elevans homi­ nem ad consortium naturæ Dei : atque ideo virtus supernaturalis debet hanc naturam ordinis divini realiter supponere. coiitif- Confirmatur primo : quia quilibet appetitus consequitur aliquam formam, seu nan.Tho. luram ut docet D. Thomas 1 p. quxst. 19, art. 1 ; sed virtus affectiva supernaturalis, qualis est charitas, est quidam appetitus : ergo consequitur aliquam formam; hujus­ modi autem forma ad quam consequitur, nonest natura humana secundum se, siqui­ dem charitas non appetit bonum consonum humanæ naturæ secundum se sumptæ : ergo prædicta forma est gratia sanctificans ele­ vans hominem ad consortium naturæ di­ vinæ : atque ideo charitas supponit realiter gratiam. Quam rationem proponit eleganIdcm. ter D.Thom .in 2 ad J nibald. d. 26, qurst. 1, art. 2, in corpore his verbis : « Cum chari.· tas quamdam inclinationem appetitus in • « bonum supernaturale importet, quæ quic dem inclinatio non proportionatur ad > esse naturæ; oportet, quod aliquod spiri« tuale esse præintelligatur in anima ante » charitatem, per quod homo fit divinitatis '< particeps : sic enim appetitus ejus poterit « per charitatem tendere in divina, et per <· alias virtutes ea quæ Dei sunt, operari ; unde sicut esse naturale præcedit incli« nationem naturalis appetitus ex viribus v naturalibus : ita gratia charitatem, et alias c virtutes. » confirConfirmatur secundo, etc. nam in ordine rn^“r naturali distinguuntur hæc tria, nempe, cmnio. natura, inclinatio, et motus, ut docet D. Thom. quxst. 27, de verit. art. 2, sicut in la­ pide aliud est natura, aliud gravitas seu in­ clinatio ad centrum, et'aliud motus ad ip­ sum : ergo pariter in ordine supernaturali distinguenda est gratia, qua habet rationem naturæ, et charitas, quæ inclinat ad bonum Dei, et amor quo movemur in ipsum. Cons­ tat autem quod in naturalibus inclinatio, et motus supponunt naturam : ergo pariter in ordine divino per participationem. Quæ ratio, et confirmationes desumuntur ex D. D.Dioii. Dionys. in 2, cap. cœlestis llierar. ubi dicit, quod non potest aliquis habere spiritualem operationem, nisi prius esse spirituale acci­ piat : sicut neque operationem alicujus na­ ture, nisi prius habeat esse in natura illa, ut refert D. Thom. loco proxime cit. ■ 80. Nec hujus argumenti robur infringes, Ei* si respondeas primo virtutes naturales (idemque est do appetitu, et inclinatione) ideosupponere naturam, quia cum sint acci­ dentia, debent præsupponere subjectum, atque ideo naturam illud constituens. Vir­ tus autem supernaturalis jam præsupponit subjectum, nempe substantiam creatam : et ideo non prærequirit aliam naturam præter naturam ipsius subjecti, quam ornat, el ad cujus pulchritudinem per operationes su­ pernaturales disponit. Id quod satis apparet in fide, et spe, quæ possunt homini com­ municari, licet nullam aliam naturam, quam hominis, præsupponant, ut patet in peccatore fideli. Ita Durandus, Estius, et^· alii. Hoc, inquam, non satisfacit, sed facile re-1^ fellitur. Tum quia virtus debet præsuppo­ nere naturam non ob solam conditionem generalem accidentis; sed etiam ob specia­ lem rationem ipsius virtutis, videlicet quia disponit ad operationes proprias, et conso­ nas ipsi naturæ : et propterea diversarum naturarum divers® sunt virtutes : atqui ope­ rationes supernaturales, ad quas superna­ turales virtutes disponunt, non sunt propriæ, et connaturales naturæ humanæ secundum se : ergo debent supponere ali­ quam naturam superiorem, quæ humanam naturam elevet ad ordinem divinum. Tum etiam quia cum virtus sit dispositio perfecti, et quodammodo habeat rationem ultimi : debet supponere subjectum non utcumque, sed constitutum in esse, et statu ejusdem ordinis cum virtute, ut vidimus ex D. Dio­ nysio : atqui substantia creata non habet ex se esse, et statum ejusdem ordinis cum vir­ tute supernaturali : ergo debet illi adjungi aliqua forma superior ipsam elevans ador­ dinem divinum : quæ forma est gratia sanc­ tificans. Cujus oppositum non evincitur exemplo fidei, et spei existentium in pecca­ tore : quoniam licet prædidi habitus queant per accidens ob indispositionem subjecti re­ parari agratiafquo pacto non habent statum virtutis) nihilominus semper ex se postulant naturam ordinis divini, videlicet graliam sanctificantem, illamque, quantum est de se, connaturaliter præsupponunt, tanquam primam radicem sui ordinis, et absque illa quasi manci, et defectuosi manent, ut op­ time observavit Ferrara 3 contra gent. ca- Ferra pite 53. Quod satis est ad robur noslræ ra­ tionis. Sicut etiam virtutes naturales,et alia accidentia, utputa quantitas, el color, sup­ ponunt DISP. IV, DUB. V. jK>nnnt per se aliquam naturam realiter a so distinctam; licet divinitus ab ea separari possint. ilùeh· 81. Nec refert, si cum aliis auctoribus *· respondeas prædictam rationem solum evin­ cere, quod virtus supernaturalis supponat naturam ejusdem ordinis ; minime vero quod realiter differat ab illa, sed solum vir­ tualiter, et quoad munera. Potest enim una, et eadem qualitas utcumque munus obire; cum utrumque sit accidentale, et valeat in forma eminenti, qualis est charitas, adu­ nari. In naturalibus vero ideo natura differt realiter a virtute, quia illa est substantia, et hæc accidens : cujus oppositum hic con­ tingit. c«fw· Hoc, inquam, non refert : quia forma, quæ in ordine supernaturali habet rationem naturæ, licet sit accidens, debet tamen esse communis radix eorum, quæ spectant ad talem ordinem, et tendere mediis virtuti­ bus in omnia illarum objecta, atque ideo debet ad omnes præsupponi : sicut in natu­ ralibus natura comparatur ad potentias : quod satis liquet ex dictis dub. 3. ubi id ex professo ostendimus. Atqui nulla virtus po­ test sic comparari ad caeteras alias virtutes; siquidem nulla est communis earum ra­ dix, nec versatur circa omnia objecta, sed determinatur ad objectum speciale, ut patet in ipsa charitate, de qua agimus : ergo forma, quae habet rationem natura? in or­ dine supernaturali, ita supponitur ad vir­ tutes hujus ordinis, ut cum nulla identificetur. Id quod potest in omnibus aliis virtutibus præter charitatem ostendi : nulla quippe est, quæ a gratia non distinguatur, ut ipsi adversarii concedunt. Unde inconsequenter loquuntur, cum id denegant charitati. Præterea, in quocunque ordine, inquo re­ pentur virtuscognoscitiva, et virtus appetitiva, intimior est illa natura, quam hæc : eo quod vis cognoscitiva supponitur ad affecti­ vam, sicut cognitio ad amorem : sed virtus co­ gnoscitiva ordinis supernaturalis ita suppo­ nit naturam hujus ordinis participatam per graliam sanctificantem, quod ab ea realiter distinguitur : ergo idem a fortiori de vir­ tute affectiva, qualis est charitas, dicendum est. Cætera constant, et minor constat tam in fide, quæ est virtus cognoscitiva viae, quam in lumine gloriæ, quod est virtus co­ gnoscitiva patriæ: et utraque virtus distin­ guitur a natura, seu gratia sanctificante, quam supponit. 563 Ad hæc : virtus appetitiva nequit con­ jungi, aut identificari cum natura, nisi me­ dia virtute cognoscitiva ; sicut nec amor po­ test dici, nisi prævia cognitione: sed charitas distinguitur realiter a virtute cognoscitiva, quam supponit, et hæc ulterius differt rea­ liter a gratia sanctificante, quæ habet ratio­ nem naturæ : ergo de primo ad ultimum charitas et supponit realiter gratiam, et ab ea realiter differt. § iv. Roboratur eadem doctrina alio argumento. 82. Secundo probatur conclusio alia ra-Ah>ra­ tione desumpta ex D. Thomo loco citato, quæ potest sic formari : quoniam forma quæ ordinatur per se primo ad esse, distin­ guitur realiter a virtute, quæ ordinatur per se primo ad operari : sed gratia sanctifi­ cans ordinatur per se primo ad esse ; cha­ ritas vero ordinatur per se primo ad ope­ rari : ergo gratia distinguitur realiter a charitate. Consequentia est legitima. Majo­ rem late ostendunt N. Complut, in lib. Physic, disp. 10, quxst. 4, ut probent nul­ lam substantiam creatam esse immediate operativam : quod nunc a nobis cira controversiamsupponitur.Minorquoad utram­ que partem suadetur : tum quia ita se habent esse, et operari in ordine superna­ turali, sicut esse, et operari in ordine na­ turali : ergo sicut esse, et operari in or­ dine naturali sunt actus per se primo in­ tenti in hoc ordine; et ideo unus respicitur perse primo a substantia,et alius a virtute immediate operativa : ita esse, et operari ordinis supernaturalis debent intendi per se primo in hoc ordine, ita quod unum res­ picietur per se primo a gratia, el aliud a charitate, et cæteris virtutibus. Confirmatur, et expenditur amplius hæc ConlIf_ ratio : quia aliqua forma supernaturalis æatnr, debet immediate afficere substantiam ani­ mæ in seipsa, eam supematuralizando, et constituendo in esse, atque ordine divino : quam formam appellamus gratiam sancti­ ficantem, ut constat ex dictis dub. 3. Deinde alia forma debet immediate afficere voluntatem, ipsam elevando, et consti­ tuendo proxime potentem ad eliciendum amorem Dei super omnia : quam formam vocamus charitatem ut ipsi adversarii fa­ tentur. In hoc quippe nulla repugnantia apparet, sed potius ordo, et maxima con- 564 DE Ql’IDDÏTATE GRATIÆ. gruentia : nam participatio immediata na­ turæ divinæ,qualis est gratia, debet imme­ diate allicere naturam creatam, quam per se primo elevat : el participatio immediata voluntatis divinæ, qualis est charilas, debet immediate afficere voluntatem creatam, quam per se primo confortat. Atqui anima, et voluntas realiter differunt, ut modo sup­ ponimus ex vera Philosophia : ergo gratia, elcharilas realiter distinguuntur. Patet consequentiamam eadem indivisibilis perfectio nequii immediate afficere subjecta realiter diversa. 83. Respondebis cum Durando in 2,d.*26, mo ex ç. 1, n. 5, rationem nostram recte probare raudo. in natura quæ est substantia, et proinde ne­ quit speciem capere ab operatione,quæ est accidens ; sed adæquate specificatur intra suum genus. Minime vero suadere in na­ tura accidentali : hæc quippe optime valet tam esse accidentale, quam operationem immediate, et per se primo respicere, ut pa­ tet in calore, qui constituit subjectum in esse calidi, et in ratione calefactivi, dat enim et esse aliquod accidentale, et virtu­ tem ad calefaciendum. Quare cum gratia sit forma, et natura accidentalis ; poterit si­ mul praestare subjecto et esse supernaturale, et vim proximam ad agendum in hoc or­ dine. Sed contra est primo : nam hæc evasio jicfcllilor. non enervat vim confirmationis nuper factæ, ut consideranti constabit. Secundo : quoniam licet esse, et operari possint ab eadem forma accidentali respici, quando unum respicitur per se primo, et aliud per se secundo, et cum subordinalione ad aliud, ut contingit in calore, qui per se primo respicit operationem ; inexistenliam vero respicit secundario, quatenus videlicet de­ servit, et subordinatur operationi : nihilo­ minus si esse, et operari respiciantur per se primo, nequeunt respici ab eadem forma, sive substantialis, sive accidentalis sit. Et ratio differentiæ est : quoniam esse, et ope­ rari inspecta cum subordinalione unius ad aliud non sunt plura specificaliva, sed unum : et ideo sufficienter attinguntur per eandem formam, seu virtutem . Quando vero respiciuntur per se primo, constituunt plura specificativa adæquata ; et propterea transfundunt diversas species, et diversificant formas, a quibus inspiciuntur. Unde sicut in creatis esse, el operari realiter dif­ ferunt : ita oportet, quod forma respiciens per se primo esse distinguatur realiter a forma, quæ respicit per se primo operatio­ nem. Gratia autem, el charilas ita compa­ ramur inter se, quod gratia ordinatur per primo ad essesupernaturale ; cum sit par­ ticipatio essentiæ Dei sub conceptu naturæ: charitas autem ordinatur per se primo ad operationem supernaluralem ; cum sit par­ ticipatio voluntatis Dei sub conceptu vir­ tutis. Quamobrem opus est, ut gratia a charitate realiter distinguatur. 81. Dices, hæc, si quid probant, evincere, 0b> quod nec per respectum ad divinam poten- u' tiam, valeat dari qualitas, quæ simul emi­ nenter habeat rationem gratiæ sanctifican­ tis, et charitatis : hoc autem non est dene­ gandum divinæ virtuti : ergo prædictæ rationes, utpote probantes plus quam opor­ tet, parvi facienda) sunt. Respondent Curiel et Ripalda locis cil.&k'X negando sequelam : quia existimant hacte­ nus dicta solum procedere juxta suavem rerum providentiam exigentem diversas qualitates, ut effectus gratiæ, et charitatis connaturalis præbeantur. Nos autem con­ cedimus sequelam, et negamus minorem : quia rationibus superius factis adeo convin­ cimur, ut existimemus eas concludere im­ plicantium prædictæ formæ per respectum ad quamcumque potentiam. Quibus accedit prædictam formam vel recipiendam esse in sola essentia, vel in sola voluntate : utrumqueenim est impossibile, sicut quod essentia, et voluntas sint idem. Si primum, non esset virtus immediate operativa, nec gereret officium charitatis, cujus est alleviare voluntatem ad amorem.Si secundum ; non communicaret esse supernaturale, nec esset radix virtutum existentium tam in intellectu, quam in voluntate ; et conse­ quenter non exerceret officium naturæ, el gratiæ sanctificantis, ad quam spectat hæc munia præstare. Præsertim quia si forma habens rationem naturæ possit sibi identificare rationem virtutis appetilivæ, pariter, imo a fortiori posset identificare munus virtutis cognoscitivæ : et consequenter si­ mul esset cognoscitiva, et appeliliva. Quod licet Ripalda non renuat, admittens possi­ bilitatem virtutis, quæsimul foret charitas, fides, prudentia, lumen gloriæ, etc. adeo tamen falsum apparet, ut apud Philosophos sine impugnatione corruat. 85. Ex dictis manent decisæ aliædifii- p* cultales, quas solent alii singillatim hic per-q«^ tractare. Prima est, quodnam sit subjectum gratiæ habitualis? Constat enim esse ipsam substantiam DISP. IV, DUB. V. substantiam anirn®, ut ex professo docet D.Tbo. D. Thom, in hoc quxst. art 4. Oppositum mi3 docuit 1). Bonavent. loco superius· cit. qui licet nobiscum gratiam a charitato distin­ guat, nihilominus docet utramque imme­ diate inhærere voluntati. In quo tamen ut $«re/. inquit Suar. num. 13, minus consequenter loquitur : nam si gratia se habet ut natura distinctaa virtutibus, debet in natura subs­ tantiali recipi, sicut ili® recipiuntur in Gftv potentiis. Videatur Gregor. Mart. art. 4. dub.l.ubi pluribus hanc partem confirmat. Secunda est, utrum distinctio realis inter gratiam, et charitatem sit entitativa, vel formalis ? Rationes enim superius fact® salis persuadent esse entitativam ; cum in­ veniatur inter entia completa, et existentia insubjectis realiter diversis. Et ita docent communiter Auctores num. 7Ί relati contra Albertum, et quosdam alios, qui oppositum affirmant. § V. Sententia negativa proponitur. 86. Oppositam nobis opinionem tuentur indi. Magister sent. in 2, d. 26, Alexander 3 p. Hajist. q. 62 i;eZ69, memb. 2, art. 4, Scotus distinet. Sana cit.unica. Durandus quxst. 1, Richard.art. Srd. 1’?· Gabriel art. 2, conci. 4, Macor. Gabriel. quxst. 1, Estius § 4, Marsel, q. 17, ari. 1, Bassolis rfist. 28, qu. 1, et alii Nominales. g»w>.·. Quibus exrecentioribus adhærent Bellarm. Se-tVlib. 1 de gratia cap. 6, Vega lib. 7, in Trident. cap. 25, Gaspar Cassilius lib. 1 dequafafiii.dripartita justitia, Coninchus disp. 21 de Como, charit. dub. 2, Lessius lib. 2 de perfect, diW·5’ vina num 76, el alii. PriEum Probatur auctoritate simul, et ratione °»ii- sub hac forma conjunctis : quoniam gratia r ’’ et charitas habent eosdem realiter effectus : ergo sunt eadem realiter forma. Conse­ quentia patet. Antecedens autem suadetur : nam Scriptura, Concilia, et Patres attri­ buunt charitati, quidquid nos attribuimus grati® sanctificanti : hæc igitur, et illa habent eosdem realiter effectus. Quod sic ex professo ostenditur : primo grati® sanc­ tificanti attribuitur regenerare nos in filios ijmo. Dei : etidem de charitate dicitur 1 Joan. 3 : 3' Videte qualem charitatem dedit nobis pater, IiltliS ut filii Dei nominemur, et simus. Et Matth. 5 : Diligite inimicos vestros, ut sitis filii pa­ tris vestri, qui in cadis est. Secundo grati® attribuitur remittere peccata ; et idem di­ Opinio « r 565 citur de Charitate Luc. 7 : Remittuntur ei peccata multa, quoniam d ilex it multum. Tertio grati® attribuitur conjungere nos specialiter cum Deo : et idipsum de chari­ tate dicitur 1 Joan. 4 : Qui manet in chari-1 Jaaatate, in Deo manet, et Deus in eo. Quarto grati® attribuitur facere nos diligibiles Deo : quod etiam charitati convenit, Sap. sap.s. 8 : Ego diligentes me diligo. Quinto grati® attribuitur sanctificare homines : et idip­ sum præstat charitas, ad Ephes, 1 : Elegit Ad Eph. nos in ipso, ut essemus sancti, et electi in conspectu ejus in charitate. Sexto grati® at­ tribuitur esse principium, et radicem om­ nis justitiæ ; et hoc etiam convenit chari­ tati, ad Rom. 13: Plenitudo legis est dilectio, Adtton. et 1 ad Corinth. Charitas patiens est, be-ladCor. nigna est, omnia suffert, omnia credit, omnia sperat.VA propterea charitas dicitur a Theo­ logis forma omnium virtutum, et August. Aasuy. tom. 10, serm. 1, in Domin. 2, post.Epiph. inquit : Sicut radix omnium malorum est cupiditas : ita radix omnium bonorum est charitas. Tandem grati® attribuitur esse perfectissimum Dei donum : et hæc excel­ lentia est propria charitatis, ad Coloss. 3 : AdCot. Super omnia charitatem habete, quod est vinculum perfectionis. Et 1 ad Corinthios1 adCnr. 13, ita anteponitur aliis donis, ut asserat Apostolus ea nihil esse, nisi adsit charitas. Omnia ergo, qu® nos attribuimus grati®, attribuit sacra pagina charitati. Confirmatur primo auctoritate Concilii £°"® Γ· 1 niaiur Tridentini sess. 6, capite 7, ubi postquam primo, contra Lulheranos determinavit justifica- τπ£ tionem nostram fieri per aliquid intrinse­ cum, statim declarat id fieri, cum per Spiri­ tum charitasdiffunderetur in cordibus eorum, qui justificantur, nullam mentionem fa­ ciens alterius form® a charitate divers® : ergo vel Concilium diminute processit, quod dici nequit , vel gratia sanctificans, et charitas sunt eadem forma. Quod satis ex­ primit Concilium can. 11 his verbis: Si quis dixerit homines justificari, vel sola im­ putatione justitix Christi, vel sola peccato­ rum remissione, exclusa gratia, et charitate, qux in cordibus eorum per Spiritum sanctum diffundatur, atque, illis inhxreat. etc. Non enim dixit, exclusis gratia, et charitate, qu® diffundantur, etinhæreant; sed dixit in singulari, exclusa gratia, et charitate, qu® diffundatur, et inhæreat : quo loquendi phrasi satis indicat se minime loqui de gratia, et charitate, ut de habitibus realiter diversis, sed tanquam de unica simplici 566 DE QU1DDITATE G RATI.E. qualitate, quæ ob diversa munera diversis nominibus insignitur. El tandem cup. 10, explicans, qualiter nostra justitia, seu gra­ tia augeatur, inquit : Hoc cero jusiitix in­ crementum petit sancio Ecclesia, cum orat, Da nobis Domine fidei, et charitatis augmen­ tum. Ubi cum nullam aliam tertiam for­ mam adducat, satis exprimit justitiam seu gratiam in tribus adæquate consistere, vi­ delicet in charitate per se, et in aliis ut in­ formatis per charitatem. 4on6rConfirmatur secundo auctoritate D. Ausecundo, gustim lib. de natura, et graha, capite ulυ Aug. finio, ubi ait : Charitas inchoata, inchoata justitia est ; char itas procéda, procéda jus­ titia est ; charitas magna, magna justitia est ; charitas perfecta, perfecta justitia est. Et paulo post subdit : Ipsa est gratia Dei per Jesum Christum Dominum nostrum. Et capite 42 dixerat : Charitas est verissima, plenissima, perfectissimaque justitia. Et tract. 5, in epistola 1 Joann. Charitas, in­ quit, est qux separat inter filios Dei, et filias perditionis. Et tractatu 32, in Joann, circa finem ait : His omnis tam magnis rebus pro­ posuit charitatem el libro 15 de Trinitate capite 18, asserit, Nullum esse isto Dei dono excellentius, nempe charitate. Et concione 1, in Psalm. 113, inquit: Nihil eminentius in Scriptura sacra invenire potest, quam charitas, Si autem gratia esset forma dis­ tincta realiter a charitate, ipsum perfectione antecelleret, ut ex se liquet. Quæ testimo­ nia adeo efficacia visa sunt Benedicto Pe­ reira capite 5 ad Roman, disp. 2, ut licet magis probet sententiam D. Thomæ asserat tamen oppositum opinionem esse Augus­ tini. Videantur alia testimonia SS. Patrum apud Suarez ubi supra num. 5 et Arauxo num. 26. occurri- 87. Ad argumentum respondetur ne“"."^'gando antecedens. Ad cujus probationem, ut respondeamus, recolenda sunt ea, quæ supra num.73,præmisimus,videlicet nomen charitatis in usu Scripturæ commune esse, et indifferenter attribui tam illi qualitati, quæ habet rationem naturæ, et vocatur gratia sanctificans, quam alteri qualitati, quæ est virtus voluntatis, et charitas appel­ latur. Unde quoties Scriptura deprædicat excellentias charitatis, interpretanda est juxta subjectam materiam .· nam excellen­ tias proprias virtutis operativæ attribuit charitati, quæ est habitus voluntatis: alias vero proprias naturæ, ut puta regenerare, et esse radicem virtutum, attribuit chari- tali, quæ est qualitas afficiens immediate substantiam animæ : quamvis utraque per­ fectio eadem voce significetur. Et hoc salis superque erat ad diluendum robur omnium auctoritatum, quin obligaremur illas sigillatim exponere. Adde Scripturam attribuere charitati excellentias propriasgratiæsancti­ ficantis, non quidem in sensu formali, sed solum concomitanter ob naturalem nexum inter utramque. Aliter tamen, et aliter hu­ jusmodi excellentia) gratiæ, et charitati conveniunt : nam gratiæ attribuuntur ut naturæ; charitati vero principio proximo, per quod gratia se maxime explicat in actus excellentissimos viæ, et per quos homo disponitur ad effectus proprios gra­ tiæ. Ex quibus haud arduum est singulasTestiae. auctoritates exponere ; nam prima vel™^’ (quod verosimilius apparet) interpretanda “1!a!? est de gratia sanctificante, quæ illo loco in- aaor signitur nomine charitatis : vel solum si­ gnificat charitatem, quæ est virtus, dispo­ nere, ut filii Dei efficiamur per gratiam : sicut proprietates disponunt, ut homo cons­ tituatur in esse naturali per formam. Et hoc pacto est a fortiori intelligendum illud testimonium Matthæi ; procedit enim de charitate, seu amore actuali, qui in om­ nium sententia differt a gratia sanctifi­ cante. Secunda etiam auctoritas loquitur de dilectione actuali, quæ solum remittit pec­ catum dispositive, præparando scilicet ad gratiam, quæ illud destruit formaliler. Tertia et quarta reddunt præcise sensum concomitantem ob inseparabilitatem inter charitatem, et gratiam : nam qui habet charitatem, et manet in Deo, et diligitur ab illo : sed hoc non excludit consortium alte­ rius formæ, quam gratiam appellamus. Quinta similiter exponi debet : nam chari­ tas sanctificat solum dispositive ; gratia vero formaliter : hæc ut natura, illa ut pro­ prietas. Alia testimonia sexto loco relata minime docent charitatem esse communem radicem omnium virtutum : praesertim cum primum testimonium, et auctoritas Au­ gustini loquantur de charitate actuali : sed solum tradunt charitatem esse complemen tum, et perfectionem virtutum, videlicet per directionem proximam in ordine ad ultimum finem. Ex quo tamen minime' evincitur quod sit natura, vel gratia , sed magis infertur oppositum. Denique Paulus locis ultimo relatis nunquam fecit compa­ rationem inter charitatem, et gratiam :sed comparavit DISP. IV, DUB. V. ' comparavit opera charitatis operibus alia­ rum virtutum, ut eorum excellentiam os­ tenderet, ad iliaque magis alliceret ; asse­ rens nihil prodesse, nisi ex imperio, et di­ rectione charitatis ordinentur in ultimum finem. Quod, et non aliud ibi praedicat, ut ex ipso contextu liquet. itai Ad primam confirmationem responde2$; mus Concilium Tridenlinum nihil circa S»· hanc difficultatem determinasse , sed ita loqui coluisse (quod ex adversariis ultroneus fatetur Bellarminus cap. 7), « ut indefini4 tam relinqueret quæstionem scholasticam 4dedistinctionegratiæacharitate, et solum «definiret, quod ab haereticis negabatur ; i nosjustificari per aliquid reipsa in anima « inhærens : ea siquidem causa fuit·, ut « Tridenlinum Concilium nunc gratiam, et j charitatem, nunc solam charitatem no« minaret. » Neque ex allatis testimoniis colligitur (ut Adversarii intendunt), quod Concilium in modo loquendi magis faveat eorum sententiæ : contrarium enim satis ostendimus num. 77. Unde ad primum res­ pondetur in ipso satis exprimi formam uni­ cam justificationis condistinctam a virtuti­ bus : sic enim habet ante verba nobis oppo­ sita : Unica formalis causa nostræ justifica­ tionis est justitia Dei, non qua ipse justus est, sed quæ nos justos facit : et ita non di­ minute processit. Cum vero docet hanc jus­ tificationem fieri dum charitas, etc. illa particula dum in rigore non identitatem, sed solam concomitantiam.et connexionem significat : et ita solum exprimunt causalilatem dispositivam. Secundum testimo­ nium minus adhuc premit, quia licet in eo gratia, et charitas nominentur in singulari ; tamen in aliis nominantur in plurali, et tanquam diversa extrema ejusdem copula­ tive, ut supra vidimus num. Ti. Quod caute fecit Concilium ob rationem proxime tac­ tam. Unde nihil potest ex vi hujus efficaci­ ter evinci. Ultimum, si quid probaret, sua­ deret gratiam sanctificantem non distingui afide,etspe, sicut neque a charitate : eodem quippe modo loquitur de omnibus his ha­ bitibus. Quod cum falsum sit, certum debet esse solum facere sensum concomitantem, abstrahendo a quæstione scholastica de dis­ tinctione gratiæ a virtute. Ad secundam confirmationem responde: ,r musPereiram immerito annumerasse D. Au­ gust. opinioni nobis adversæ : nihil enim continent relata testimonia, quo obligemur ad id asserendum. Nam S. Doctor phrasim 567 Scripturae edoctus solet gratiam sanctifican­ tem charitatis voce insignire ; vel ob natu­ ralem nexum inter utramque ; vel quia charitas ex primaeva institutione gratiam sonat, licet Theologorum usus prædictam vocem habitus elevanti voluntatem pecu­ liariter arrogaverit. Et hoc pacto possent omnes relatæ auctoritates interpretari de gratia sanctificante. Sed verosimilius est, et textui magis inhærens, quod S. Doctor non loquatur de aliquo dono habituali ; sed de amore actuali charitatis, quem certum est a gratia sanctificantedistingui. Comparat au­ tem August, prædictum amorem, non cum gratia, et aliis donis habitualibus ; sed cum aliis operibus virtutum, quibus ipsum lon­ gissime praeponit,ut supra interpretabamur auctoritates Apostoli. Unde non oportet ad singulas respondere. Videatur Suarius lib. 7, cap. 8, num. Ή. § VI. Reliqua ejusdem opinionis argumenta di­ luuntur. 88. Secundo arguitur : quia fustra fiunt secunper plura, quæ possunt fieri per pauciora : ^æar.‘ sed effectus gratiæ, et charitatis possunt 'tum. præstari pereandem formam : ergo frustra multiplicantur qualitates realiter diversae. Probatur minor : quia idem calor verbi gratia potest tribuere esse calidum, et esse calefaclivum : ergo pariter eadem forma supernaturalis potest constituere hominem Deo gratum, qui est effectus proprius gra­ tiæ, et constituere Dei dilectorem, qui est effectus charitatis. Præsertim quia ea, quæ in inferioribus sunt dispersa, sunt in supe­ rioribus unita : ergo si forma ordinis infe­ rioris, qualisesl calor, praestat illos effectus, aptius illos præstabit forma ordinis divini, qualis est gratia, vel charitas. Confirmatur primo : quia tota ratio asse- Confirrendi necessitatem gratiæsanctificantis su- primo. mitur ab operatione : si enim non daren­ tur operationes supernaturales, nobisque innotescerent; nullummotivumhaberemus ad excogitandam, et praedicandam hujus­ modi gratiam : sed ad eliciendas operatio­ nes supernaturales sufficiunt virtutes: ergo nulla est ratio, vel necessitas ponendi gra­ tiam a virtutibus, et præcipue a charitate realiter distinctam. Confirmatur secundo, et simul præclu- seditur responsio, quæ posset praecedenti con- cuu'-'"· DE QUIDD1TATE GRATI.E. DISP. IV, DUB. V. firmationi adhiberi : nam si ob aliquam | idem cum gratia. Prima vero recte infertur Per quod patet ad secundam confirmarationem requireretur gratia sanctificans, ex antecedenti : nam virtus debet propor­ tionem : nam gratia sanctificans constituitw,lia maxime ad constituendum hominem Deo tionné suo perfeclibili : sed voluntas est hominem Deo gratum, acceptum, et sim­ gratum, et acceptum, et simpliciter bonum : potentia immediate operativa : ergo quali­ pliciter bonum non utcumque, sed per mo­ sed ad hæc omnia suflicit charitas : ergo non dum naturæ, et radicis omnium virtutum tas in voluntate recepta debet immediate requiritur gratia sanctificans a charitate supernaturalium. Id autem non competit operari. Antecedens autem probatur, tum rea liter diversa. Suadetur minor : nam de charitati perse, et ratione sui, sed præsupquia opposita sunt circa idem : atqui gratia, ratione virtutis est facere bonum habentem : positive, et concomitanter, nempe ratione et peccatum opponuntur, istudque recipitur sed charitas est simpliciter perfectissima gratiæ, quam semper præsupponit, et co­ involuntate: ergo et gratia. Tum etiam inter virtutes : ergo facit hominem simpli­ mitatur. Unde formaliler solum perficit quia gratia est justitia hominis ; justitia citer bonum, perindeque Deo gratum, et voluntatem cui immediate inhæret ; alias autem recipitur in voluntate, ut docet Diacceptum. Aliunde etiam essentialiter ha­ vero potentias, et virtutes rectifient tantum I )!k\ vus Thomas 2,2, quxst. 58, art. 4, et D. Anbet esse mutuam amicitiam inter Deum, et I ·*'*’ selmus capite 3, de conceptu virginali. Tum imperative, quatenus earum operationes D.Tbo. hominem, ut satis aperte docet Divus Tho­ dirigit in ultimum finem, quem respicit preterea quia omnis habitus est perfectio mas 2, 2, quxst. 23, art. 1 ; ergo seclusis tanquam proprium objectum. Nec est de propria potentiæ : sed gratia est quidam aliis formis, et donis, si homo retineret ratione virtutis facere bonum habentem habitus,ut supra statuimus numero 16; ergo charitatem, maneret adhuc in amicitia di- , per modum naturæ, et in ordine entis ; sed debet aliqua potentia recipi, nempe in vo­ vina, et consequenter Deo gratus, et accep­ solum per modum dispositionis, et in ge­ luntate. Tum deinde quia id, quod recipitus : superfluit igitur alia forma a charitate j nere operativorum, ut colligitur ex ejus , tur immediate in substantia, non suscipit distincta. I definitione, quod est dispositio perfecti, magis, et minus : gratia autem suscipit maI gis,elminus: ergo non est immediate in Adargu- Respondetur argumento negando minonempe constituti in suo esse, ad optimum, meniaji rem . nam safis SUperqUe a nobis ostensum videlicet ad operationem perfectam, et naj anima, sed in voluntate. Tum denique quia I August, semi. 12, de verbis Apostol. capite est effectus proprios gratiæ sanctificantis.et I turx congruam, ut explicuimus § 3. Quod 18, docet gratiam comparari ad liberum charitatis non posse ab unica indivisibili optime tradit Divus Thomas in 2, dist. 26, D.Tht I forma communicari : nec oppositum sua­ quxst. 1, articulo 4 ad 3, his verbis : a Di­ arbitrium sicut sessorem ad equum : ergo deri exemplo caloris, quod jam diluimus et cendum, quod .bonitas, quam virtus hai est subjective in libero arbitrio seu voI luntate. numero S3. Ratio autem naturæ ordinatæ σ benti confert, est bonitas perfectionis in per se primo ad esse, et ratio virtutis im­ « comparatione ad opus : sed gratia confert . Confirmatur quia gratia sacramentalis mediate operativæ, quæ in inferioribus ! « animæ perfectionem in quodam divino " est eadem secundum speciem cum gratia distinguuntur, nequeuntidentificari nisi in « esse, et non solum respectu operis : se­ M». sanctificante, ut tradit Divus Thom. 3 parte forma superiori, in qua esse, et operari ct eundum quod quodam modo gratiam haquisl. 62, art. 2 ; sed gratia sacramentalis sint idem : cujusmodi est sola substantia « bentes Deiformes constituit. » est virtus immediate operativa, ut patet in divina, et non aliqua forma creata. Porro charitas (ut ita difficultatis aug­ gratia verbi gratia sacramenti Confirma­ Ad pri­ Ad primam confirmationem dicendum, mento occurramus) ealenus habet rationem tionis, quæ præstat speciale robur ad confi­ mam amicitiæ hominis ad Deum, quatenus sup­ tendam fidem : ergo idem de gratia sancti­ conlir- quod licet seclusis operationibus supernamaîiü- turalibus non possemus venire in notitiam ficante asserendum est. ponit consortium, et participationem di­ nem. gratiæ sanctificantis ; id tamen minime Huicargumento sunt, qui respondeant advinæ per gratiam : est enim de ratione contingeret exeo, quod gratia ordinetur per irn- mittendo antecedens, et negando utramque amicitiæ, quod sit mutuus benevolenti® se primo ad operandum ; sed quia esse so­ - consequentiam : existimant enim ex iden­ amor super alicujus boni communicatione let communiter per operationem explicari, titate subjecti minime colligi, quod gratia, fundatus, ut definit Aristoteles 8 Ethicor. et innotescere, ut inductive constat in aliis et charitas sint realiter eadem forma. Sed Et ideo data hypothesi, quod charitas ma­ naturis. Hinc tamen minime infertur nul­ consequenter ad superius dicta responde­ neret separata a gratia, non esset vere, et lam formam supernaturalem requiri præmus cum Divo Thoma articulo 4, negando complete amicitia, ut cui deficeret funda­ absolute antecedens. Et ad primam proba­ ter virtutes proxime operatives ; sed magis mentum hujus amoris : sed tantum foret tionem dicimus gratiam non opponi im­ colligitur oppositum : nam sicut in quo­ principium proximum illius dilectionis, mediate peccato actuali, quod recipitur in cumque ordine creato operatio supponit quæ si connotaret gratiam, esset amicitiæ voluntate, sed peccato habituali, quod est I esse. et ab eo distinguitur : ita requiritur amor. De facto autem charitas est vera ami­ macula relicta ex actuali, et subjectatur quod virtus ordinata ad operari supponat citia inter Deum, et hominem, et connotât immediate in essentia animæ, ut tradit formam ordinatam ad esse, et ab illa reali­ gratiam : quod præcise intendit Div. Thom. ‘'îtf. D. Thom. 1, 2, quxst. 83, articulo 2. Unde ter differat. Et hoc pacto comparantur gra­ loco citato. potius infertur oppositum. tia sanctificans, et quælibet virtus operative 89. Arguitur tertio : quoniam gratia7^ in ordine supernaturali. Præsertim cum in Ad secundam respondetur ex Divo Thoma sanctificans recipitur immediate in voIan-Mwm hoc ordine præter principia proxima respi­ 2, 2, quxst. 58, articulo 2 ad 1, duplicem tale : ergo est virtus immediate operativa ; cientia particulares operationes debeat assi­ esse justitiam, alteram specialem, et proprie ergo est idem realiter cum charitate. Hæc dictam, quæ est virtus ad alterum : et hæc gnari aliquod principium radicale, et comsecunda consequentia constat .· quia non subjectatur in voluntate, et de ea loquitur I mune.quodgratiam sanctificantem vocamus. I apparet, quænam aptior virtus possit esse idem Divus Thomas loco citato. Altera vero jus­ titia, quæ importat rectitudinem universa­ lem totius hominis, etcoincidit cum forma sanctificante, de qua loquitur Apostolus ad Romanos 3 : Justitia Dei per fidem JesuAdRo.n. Christi. Et hujusmodi justitia, non vero 3' prima coincidit cum gratia sanctificante. Sicut enim justitia particularis constituit debitam ordinationem unius ad alterum : ita gratia, seu justitia universalis consti­ tuit debitam ordinationem potentiarum ani­ mæ ad Deum. Sed hæc non recipitur in ali­ qua potentia, sed in anima, quæ est com­ munis radix earum. Ad tertiam negamus majorem: quia datur aliquis habitus ordinatus ad esse, qui proin­ de non potentias, sed substantiam debet immediate afficere : et hujusmodi est gratia sanctificans, ut hactenus ostensum est. Nec oppositum persuadet inductio in aliis habi­ tibus, quos libenter concedimus ordinari immediate ad operationem. Et desumitur hæc solutio ex D. Thoma quxst. 27 de ι-erit. D.Tho. art. 2 ad ~, ubi inquit : « Dicendum, quod a gratia est in prima specie qualitatis, « quamvis non proprie possit dici habitus, a quia non immediate ordinatur ad actum, a sed ad quoddam esse spirituale, quod in a anima facit, et est sicut dispositio, quæ « est respectu gloriæ, quæ est gratia con­ a summata. Nihil tamen simile in acciden­ « tibus animæ, quæ Philosophi sciverunt, a invenitur : quia Philosophi non cogno­ a verunt nisi illa animæ accidentia, quæ « ordinantur ad actus naturæ humanæ « proportionates.» Et in hac 1,2, quæst. 50, artic. 2, in corp, ait : « Sed si loquamur idem. a de aliqua superiori natura, cujus homo a potest esse particeps (secundum illud 2 D. Thomæ non esse ita rigorose intelligen- Uo· dam -, sed præcise stare in eo, quod sicut potentiæ naturales supponunt naturam, et illi debentur, ita virtutes prædictæ cum gratia eam supponant, et sint ipsi connaturales. Cum quo tamen cohæret, quoddimanatio in primo casu sit physica, et per ve­ rum influxum essenliæ in suas proprietates; in secundo vero sit solum moralis, quatenus gratia petit virtutes, licet non influat in eas. Nam contra est : tum quia hæc solutio est prorsus voluntaria, et nullum habet fundamentum r 1 RS DE QUIDDITATE GRATIÆ. Refelli- fundamentum in verbis D. Thomæ. Tum tur· etiam, quia directe illi adversatur : nam S. Doctor non solum tradit virtutes fluere a gratia, sed etiam asserit hanc influere in illas, et earum actus : quod falsum foret, si virtutes non dimanarent effective physice ab illa. Et ideo post verba relata in primo testimonio statim subjungit: Et secundum hoc gratia comparatur aJ voluntatem sicut mo­ vens ad motum. Et immediate in respons. ad 2, ait : Gralia est principium meritorii aperis mediantibus virtutibus : sicut essentia animx est principium operum vitx medianti­ bus potentiis. Aon posset autem gratia in­ fluere in actus virtutum, si prius non in­ flueret saltem per dimanationem in ipsas virtutes; cum gratia non sit immediate operativa : sicut ob hanc rationem essentia non influeret in actus potentiarum, si eæ non fluerent active per dimanationem ab illa : ergo dimanatio virtutum a gratia juxta mentem Divi Thomæ non est duntaxat moralis, sed physica. Quam similitudinem evidentius adhuc expressit idem Sanctus Ideo. Doctor in 2, disl. 26, quxst. 1, art. 4, in fine corporis, ubi ait : α Gratia essentialiter a fl virtute differt : oportet enim perfectiones perfectibilibus proportionatas esse : unde α sicut ab essentia animæ fluunt potentiæ a ab ipsa essentialiter differentes, sicut a accidens a subjecto : et tamen omnes a uniuntur in essentia animæ ut in radice: α ita etiam a gratia est perfectio essentiæ, α ut dictum est, et ab ea fluunt virtutes, quæ α sunt perfectiones potentiarum, ab ipsa σ gratia essentialiter differentes, in gratia « tamen conjunclæ sicut in sua origine per « modum, quo diversi radii ab eodem cor­ « pore lucente procedunt. » Quid expres­ sius pro nostra assertione? Cui etiam subsHlspal. cribunt Hispalens. in 2, dist. 26, quasi. 1, (Grc"C1’ar(' 3» Mfab. 2 (ubi etiam in eam inclinat Mart. Capreol. in respons. ad argumenta Aureoli Labat.’contra 1 conclusionem), Gregor. Mart. art. «ïpaMa’ *1’1’ In coro^ar^°’ Cabrera 3 parte, quxst. 2, ari. 13, disp. l,§et qwest. 62, art. 1, disp. 11, §5, et disp. 21, § 4, Labat disput. 2 de gratia dub. 2, conci. 2, Granad. controvers. 8 de gratia, tract. 4, disp. 8, Ripalda lib. 6 de ente supernaturali disp. 121, sect. 3. licet asserat oppositam opinio­ nem e*se communem inter recentiores. DISP IV. DUB. VI. § Π. Probatur eadem conclusio ratione. 94. Fundamentum nostræassertioniscon· linetur in verbis D. Thom, proxime relatis, et valet it.i formari : quoniam omnia, quae persuadent accidentia connaturalia nature, eamque comitantia in instanti suæ produc­ tionis, fieri per dimanationem ab illa ; mi­ litant etiam in gratia sanctificante, et iu virtutibus su pernatu ralibus, quæ simul cum ipsa producuntur : ergo sicut emanatio illo­ rum accidentium a natura est physica ; ita emanatio virtutum a gratia. Consequentia videtur manifesta. Antecedens autem sua­ detur sequenti discursu : nam in naturali­ bus natura se habet ut radix, et accidentia ut vires proximae; ita in supernaturalibos gratia se habet per modum radicis, cl reli­ qui habitus sunt virtutes proxime opera­ tive Praeterea sicut natura petit aliqua accidentia ad sui perfectionem taminessendo, quam operando; et hac ratione de­ terminat agens ad eorum productionem: ita gratia, cum se habeat per modum na­ turæ, postulat aliqua accidentia ad sui com­ plementum requisita, quæ non sunt alia, nisi habitus supernaturalis; et hoc pacto determinat Deum, ut ea producat. Tandem sicut natura comparatur ad accidentia si­ mul cum ipsa producta per modum termini primarii tam in intentione, quam in esecutione ; et ob hanc causam potest deferre causalitatem agentis usque ad illa : ita gra­ tia comparata ad virtutes simul camilla infusas præcediteas simpliciter cum in in­ tentione, cum in executione ; valetque proinde deferre causalitatem Dei usque aJ ipsas. Constat autem naturam ideo esse principium, a quo accidentia simul cum ea producta physice dimanant, quia compara­ tur ad ea per modum radicis illa exigenlb, et determinantis agens ad eorum productio­ nem, et deferentis hujus causalitatem nsque ad ipsa. Cum igitur hæc omnia conveniant gratiæ respectu virtutum simul cum ea in­ fusarum; sequitur omnia, quæ persuadent illa accidentia dimanare physice a natnra. militare in virtutibus supernaturalibusres- | pectu gratiæ. | Confirmatur primo : nam quando plora per eandem actionem ordine quodam causantur, quod primo producitur, defert can- '1 salitatem agentis ad alia, ac proinde est principium physicum eorum saltem per dimanationem dimanationem, et resultantiam, ut tradit Divus Thomas prima parte, qwestionc 77, articulo G. Sed gratia, et virtutes, quando si­ mul infunduntur, producuntur a Deo per eandem actionem, et ordine quodam, ita videlicet quod gratia se habet ut terminus primarius, et reliqua ut secundarii : ergo graliacomparatur ad virtutes simul cum ea infusas ut principium physicum saltem per dimanationem, et resultantiam. Minor, in qua sola potest esse difficultas, suadetur quoad utramquem partem. Prima qui­ dem : nam justificatio non est nisi unica actio Dei, ut satis liquet ex Concilio Triîr 1 dentino sm. 6, cap. 7, sed in justifica­ tione producuntur gratia, et virtutes in­ fusæ, ut tradit idem Concilium loco nuper citato : ergo omnia hæc producuntur a Deo per eandem actionem. Præsertim quia si in generatione naturali potest agens crea­ tum producere unica actione naturam, et accidentia ipsam comitantia ; pariter Deus in hac spirituali regeneratione per eandem actionem efficiet naturam hujus ordinis, vi­ delicet gratiam, et accidentia ipsi connatu­ ralia, nempe virtutes infusas. Nec enim reperitur minor efficacia ex parte actio­ nis divinæ, nec minor proportio ex parte termini attacti. Secunda etiam minoris pars est satis manifesta : quia virtutes nequeunt connaturaliter produci, nisi aliquam natu­ ram supponant, siquidem connaturalitas accidentium tam in fieri, quam in esse atten­ ditur per conformitatem ad naturam ; id quippe dicitur connaturale, quod est naturæ conforme : ergo cum gratia se habeat per modum naturæ, debet præsupponi simpli­ citer ad virtutes, atque idéo se habet ut terminus primarius, et illæ ut secundarius. H»· Confirmatur secundo : nam in divinis attributa, seu virtutes supponunt virtualiter nataram, et ab ea virtualiter dimanant : sed gratia est participatio formalis naturæ divinæ, et virtutes infusæ sunt participa­ tiones formales attributorum : ergo virtutes simul cum gratia infusæ eam realiter præsupponunt, et dimanant physice, ab illa. . Major, et minor sunt certæ. Consequentia vero probatur quia non ob aliam rationem attributa non dimanant realiter actualiter ab essentia divina nisi ob defectum distinc­ tionis realis inter illa : si enim realiter differrent, nihil desiderari posset ad veram, et physicam dimanationem attributorum a natura : sed gratia, et virtutes in aliis com­ parantur naturæ divinæ, et attributis; et insuper realiter differunt inter se, ut cons­ tat ex dubio pr:ece.d. ergo virtutes simul in­ fusæ cum gratia dimanant physice ab illa. 95. Huic argumento quidam occurrunt Adverncgando antecedens : quia ratio præcipua,^^. ob quam in naturalibus accidentia dima- pouslo. nent physice a natura, est quia hæc habet rationem substantia, de cujus conceptu est radicare aliquas proprietates, et in eas in­ fluere : gratia autem est vere accidens : et ideo nequit esse principium physicæ dimanationis. Idque vel ex eo constare videtur, quod natura in naturalibus non solum effi­ cit, sed etiam recipit sua accidentia : aliter enim non posset cum eis per modum radicis physice conjungi. Constat vero gratiam non recipere virtutes infusas ; cum illa sit im­ mediate in anima, et eæ inhaereant imme­ diate potentiis. Unde falsum est sic se ha­ bere gratiam, et virtutes infusas, sicut naturam, et accidentia ipsi connaturalia. Per quod etiam videtur occurri primae con­ firmationi : nam quod Deus ordine quodam producat gratiam, et virtutes·, solum suadet gratiam primario, et virtutes secundario a Deo produci; minime vero quod eæ dima­ nent a gratia. Ad secundam respondent ex ea ad sum­ mum evinci, quod illae virtutes dimanent physice a gratia, quæ sunt participationes formales divinorum attributorum, quales sunt fides, spes, et charitas. Virtutes autem morales non participantformaliterattributa Dei, cum in eo non reperiatur, verbi gratia, temperantia. Et ideo potius infertur has virtutes non comparari ad gratiam sicut ad radicem ex qua physice resultent. 96. Sed istæ responsiones facile refellun- confuta­ tur : quia in primis falsum est dimanatio­ tur. nem physicam solum reperiri in accidenti­ bus comparative ad substantiam : nam etiam potest convenire uni accidenti respectu alte­ rius : valet quippe unum esse principium, et radix, seu ratio proxima, ex qua alterum resultet. Qua ratione docent communiter Philosophi secundas qualitates dimanare a primis, et calorem a luce, et voluntatem ab intellectu, et sic de aliis. Unde ex eo, quod gratia sit accidens, minime excluditur, quod sit radix, ex qua aliqua accidentia eflluant per physicam resultantiam. Deinde esto, quod alia accidentia ob suam imperfectio­ nem non possent esse principium dimanalionis physicæ ; gratia tamen tantæ per­ fectionis est, ut id necessario postulet : nam in ordine supernatural! habet esse simpli- I • : iζ..·: I 574 DE QUIDDITATE GRATI.E. citer primum, et quasi substantiale : parti■cipat enim id, quod in Deo habet rationem naturæ. Et in hoc stat vis nostræ rationis : æquiparat enim gratiam naturæ in munere formalissimo naturæ, et radicis : quod satis ■est ad vcrifieandam assertionem, quidquid sit de aliis differentiis in esse entis, quas libenter admittimus ut impertinentes ad punctum præsentis difficultatis. Hujusmodi vero est conceptus recipiendi accidentia : is quippe non desideratur ex proprio conceptu di manationis physicae, sed ex generali ra­ tione accidentis, quod debet inesse substan­ tiae. Unde omnes asserunt potentias sensi­ tivas dimanare ab anima ; cum tamen plures probabiliter defendant eas non re­ cipi in anima, sed afficere immediate mate­ riam : et voluntas dimanat ab intellectu, licet ipsi non inhaereat, sed animae. Prae­ terquam quod gratia quodammodo recipit omnes virtutes infusas, in quantum perficit essentiam animæ, ut sit congruum sub­ jectum potentiarum in quibus recipiuntur n.Tho. virtutes ; et propterea Div. Thom. quxst. 2 de virtutibus art. 3 ad 19, dixit, quod gratia Dei dicitur esse forma virtutum, in quantum dat esse spirituale animx, ut sit susceptiva virtutum. Et quæst. 1, art. 2 ad 22, asseruit gratiam existentem in essentia animx per mo­ dum cujusdam habilitatis esse principium virtutis infusæ. Et prima parte, quæst. 77, artic. 7 ad 2, docuerat, quod unum accidens dicitur esse subjectum alterius, ut super­ ficies caloris, in quantum substantia uno accidente mediante, recipit aliud, et similiter dicitur de potentiis animx. Unde fit, quod non solum Deus concurrat effective ad attin­ gendum primario gratiam, et secundario virtutes ; sed quod has attingat media gratia ut principio in ipsas influente per dimanationem physicam. solutio Id etiam, quo occurritur secundæ consecnndæfirmationi nullius momenti est : nam si conurmotionis semel gratia habet, quidquid requiritur, ut Ctur.1’’ principium physicum per dimanationem virtutum Theologalium nulla est ratio, cur id ipsum non habeat respectu moralium : eæ quippe etiam sunt connaturales gratiæ nostræ, et ipsi debitae in primo generationis instanti : et ad dimanationem non requiri­ tur idem genus connexionis eorum, quæ dimanant, cum suo principio. Unde licet gratia non respiceret virtutes morales tan­ quam passiones, vel naturæ divinæ parti­ cipatae, vel naturæ divinæ in seipsa ; adhuc tamen in eas per dimanationem influeret : DISP. IV, DUB. VI. mas quæstiono quinta, de potentia, articulo I sicut a natura dimanant non solum illius I quinto; ergo idem, quod prius. proprietates, sed etiam accidentia commu- I nia, quæ ipsum individue comitantur, ut in | Trrw. Confirmatur tertio : quoniam quantitas est accidens connaturaliter debitum subs­ dubii limine praenotavimus. Videantur,qui 5 tantis corporeæ, ipsamquo comitatur vel diximus loco supra citato, num. 48. I tanquam passio, vel tanquam accidens in­ separabile, et tamen quando substantia per § ΙΠ. nutritionom producitur,quantitas illam con­ sequens non dimanat ab ea, sed fit per dis— Diluuntur objectiones contra fundamentum vm-l tinctam actionem; ut tradunt N. Complo­ Divi Thomx. tons, in M. Physic, disput. 22, quxst, 2 ; ergo quod virtutes infusæ sint connatura­ 97. Sed adversus rationem hactenus ex-h • 1 les et debitæ gratiæ sanctificanti, ipsamque pensam oppones primo : nam in Christo in prima sui productione comitentur; mi­ Domino gratia habitualis, et virtutes infusæ nime adstruit physicam emanationem ea­ comparantur ad gratiam unionis sicut acci­ rum a gratia. dens connaturale, et ipsi debitum in primo ttaaâi 98. Ut huic objectioni, et illius confirIncarnationis instanti : imo vero compa­ mationibus liquido satisfiat, observa primo, rantur ad ipsam sicut proprietas quædam eam consequens, ut asserit Divus Thomas 3, •’-j cJjetio-quod cum influere per dimanationem sit quoddam agere ; et agere consequatur ad quxst. 7, art. 13 ad 2, his verbis : Gratia esse non quidem existentiæ,aut subsistenhabitualis non intelligitur, ut prxcedens unio­ tiæ,sed ad esse specificum,et formale ; prop­ nem, sed ut consequens eam, sicut propridai terea primum principium cujuscumque diquxdam naturalis. Unde et August, dicit, manationis physicae debet esse natura, vel quod gratia est quodammodo Christo homini aliquid se habens ad instar illius : ad hanc naturalis. Et nihilominus gratia habitualiquippe spectat communicare primum esse non dimanavit physice a gratia unionis sed formale. tantum moraliter, ut tenet communior opi­ Præterea nota dimanationem physicam nio Thomistarum. Ex eo igitur quod vir­ reduciad genuscausæefficientis principalis: tutes infusæ comparentur ad gratiam habi- eo quod primum illius principium per seiptualem tanquam proprietates ipsi connatu- I sum, et absque extrinseca elevatione de­ raliterdebitæ, non evincitur, quod dimanent terminat agens ad productionem aliorum, physice ab ea. Unde etiam eliditur robur defertque illius causalitatem ad ipsa : quod auctoritatum, quas supra ex Divo Thoma ! et nihil aliud importat hæc emanatio.Porro adduximus : nam eodem modo loquitur de de ratione principii efficientis principalis gratia unionis, et gratia habituali inter se est præcontinere suum effectum : et ideo comparatis; ac de ista, et de virtutibosinprimum principium, a quo cætera dima­ fusis, ut illius testimonia conferens depre­ nant, debet ipsa præcontinere. Diximus hendet : ergo ubique vel neutro adstruet primum principium : quia alia principia solam emanationem moralem. intermedia forte non postulant tantam Confirmatur primo : quia species rerumc<* perfectionem, sed possunt influere cum sunaturalium sunt Angelo connaturaliterdebordinatione ad primum, quæ est quoddam bitæ in primo suæ creationis instanti, ul genus elevationis. ipsa perfectio intellectiva naturæ Angelica Tandem animadverte id, quod est pri­ persuadet, et satis exprimit Divus Thomas j,;. mum principium dimanationis, debere per prima parte, quxst ione 54. articulo 4, ubi ait, se intendi in actione, per quam attingitur: scientiam in Angelis non generari, sed natu­ nam, ut supra diximus, determinat agens raliter adesse : et tamen prædictæ species ad productionem aliorum ; atque ideo est non dimanant ab Angelo per resultantiam ratio, ob quam agens cætera attingat : quod physicam, ut cum pluribus docuimus trocminime contingeret, si ipsum non intende­ tactu", disputatione 5, dubio 4; ergodimaretur primario, ut satis ex se liquet. natio physica \irtutum a gratia non recte tWm. Ex iis ad objectionem respondemus graprobatur ex eo, quod illæ huic debeantur, X'A·. tiam unionis sum ptam sive pro unione media Confirmatur secundo ; nam motus creli s« ** ' nectente humanitatem cum Verbo, sive pro est ei naturaliter debitus, ipsumqueconse- *" ipsa Verbi personalitate, non habere ratio­ quitur : et nihilominus non emanat a cœlo; nem formæ, vel naturæ ; sed gerere mu­ sed est ab extrinseco, ut tradit Divus Tho­ mas 575 nia vel cujusdam modi substantialis, vel puri termini suppositantis humanitatem. Unde nihil potest ab illis immediate ef­ fluere per dimanationem physicam; sed tantum media humanitate, vel natura. Ab humanitate vero nequit dimanare gratia sanctificans, et quia altioris ordinis est, et quia in humanitate ut in principio activo non continetur, ut satis ex se constat. Præsertim cum humanitas facta fuerit per ac­ tionem diversam ab ea, per quam Deus illi gratiam infudit : quod destruit rationem dimanationis physicæ. Quapropter licet personalitas Verbi postulet pro sua digni­ tate, quod humanitas illa gratia exornetur ; et hac ratione gratia sit ipsi connaturalis : hoc tamen solum evincit dari ibidem dimanationem moralem, seu jus ad haben­ dam gratiam ; neutiquam vero effluxum per veram resultantiam physicam. Gratia autem comparatur ad virtutes simul cum ea productas per modum naturæ ; habetque ex hac parte quidquid desideratur, ut per phvsicam dimanationem effluant ab illa. 99. Nec hinc evacuatur robur auctorita-inCi*<*- nant a natura,comparantur ut proprietates ad illam, proindeque debent eam in omni statu comitari : ergo si lumen gloriæ non sic se habet ad gratiam, sequitur quod nec sit proprietas ejus, nec resultet ab illa. nispdli· Respondetur antecedens esse absolute lnr- falsum : nam plura accidentia communia dimanant a substantia in prima sui pro­ ductione, quæ de cursu temporis amittun­ tur : et aliquæ proprietates non effluunt a natura ex vi actionis primo eam producen­ tis, quæ postea ab illa affecta quodammodo dimanavit, ut constat in pedentia ridendi. Esto autem, antecedens verum esset in na­ tura, quæ est substantia, nequit tamen verificari universaliter in natura entitative accidentali, qualis est gratia sanctificans. Illa enim utpote per se subsistens majorem uniformitatem tam in modis quam in pro­ prietatibus habet : hæc vero, quia inhæret subjecto, potestque ipsi diverso modo com­ municari ; magnæ variationi in radicando sua accidentia, et virtutes subjecta est. Unde videmus gratiam pro diversitate sub­ jecti diversas virtutes, et effectus formales communicare : nam in nobis radicat quas­ dam virtutes, quas non radicat in Angelis, utputa temperantiam, et pcenitentiam : et nobis communicat filiationem adoptivam, quam non praestat Christo Domino. Idem ergo de eadem gratia, per respectum ad idem subjectum dicendum est : nam valet eidem diversis modis uniri, et consequen­ ter fundare proprietates longe distinctas, quæ hoc, aut illo tempore ab ea dimanent. Arauxo Videatur Arauxo disp. 1, procem, sect. 4, a num. 47, ubi aliam adhibet responsionem. 109. Secundo arguitur : quoniam virlu- semtes supernaturales sunt per se infusæ : sed'J1^ id, quod infunditur, non dimanat ab aliquo *»»· principio intrinseco, sed unice fit a Deo : ergo virtutes supernaturales non resultant physice a gratia. Et confirmatur: quia in­ tensio virtutum infusarum non dimanat a gratia : ergo nec ipsa) virtutes. Consequen­ tia liquet : quia virtus, et ejus intensio sunt ejusdem rationis. Et antecedens suadetur : nam fieri potest, ut gratia sit valde re­ missa, et virtus sit valde intensa, ut con­ tingit ineo, qui existens in peccato elicuit actus intensissimos fidei : hic enim si con­ vertatur cum actu charitatis remisso, habe­ bit gratiam remissam, et fidem satis in­ tensam ; ergo intensio virtutum non commensuratur cum gratia, et consequenter non etlluet per dimanationem ab illa. Respondetur ad argumentum negando sci», majorem : quia non est contra rationem virtutis per se infusæ, quod dimanet ab ali­ quo principio intrinseco, si istud etiam pro­ ducatur per infusionem, ut in nostro casu contingit. Sicut non adversatur rationi crea­ tionis, quod aliquid fluat a natura, si tam ipsa, quam id. quod effiuit, fiant per ean­ dem rem e nihilo producentem, ut constat in intellectu, et voluntate respectu animæ, et in quantitate, et aliis accidentibus res­ pectu caeli. Ad confirmationem respondemus inten­ sionem virtutum, quæ simul infunduntur cum gratia, eidem in sua intensione commensurari, et etiam secundum ipsam in­ tensionem a gratia effluere. Illæ autem vir­ tutes, quæ per accidens præcedunt gratiam, sicut per accidens secundum entitatem non dimanant ab ea, ita nec secundum inten­ sionem : unde non oportet, quod gratiæ in sua intensione commensurentur, sed valent illam excedere. Et ita accidit in casu, qui nobis objicitur. 110. Ultimo arguitur : quia si virtutes dimanarent a gratia sanctificante, prius et^J, intimius efflueret ab ea fides, quam chari­ tas : consequens est absurdum : ergo non dimanant ab ea. Sequela ostenditur : nam in quacumque natura intellectiva, qualis est gratia, prius, et intimius dimanat virtus proxime intellectiva, quam virtus affectiva, ut constat in intellectu, et voluntate com­ paratis ad animam nostram : ergo si fides, et charitas dimanant a gratiasicut a natura, sequitur, quod prius et intimiuseffluat fides, quam charitas. Falsitas vero consequentis ostenditur : DISP. IV, DUB. VI. ostenditur: turn quia major connexio in­ venitur inter gratiam, cl charitatem, quam inter gratiam, et fidem ; siquidem illæ ne­ queunt de loge ordinaria separari ; istæ vero separantur : datur enim fides sine gratia in peccatore, et gratia sine fide in beatis. Tum etiam quia si fides intimius, el prius flueret a gratia, quam charitas, per­ fectiori modo influeret, et viveret gratia per fidem, quam per charitatem, et actus iidei esset perfectior actu charitatis : eo quod natura se præcipue explicat in opera­ tione polentiæ, quæ prius, et intimius ab ipsa dimanat: qua ratione probant Thomislæintellectum, et ejus operationem ex­ cedere voluntatem, et illius actum. Consep.ite. quens autem est contrarium D. Thom. in­ fra quzstA 14, «r/.4,ubistatuit gratiam prin­ cipalius mereri per charitatem, quam per alias virtutes : contrariatur etiam Apostolo dicenti : Major autem horum est charitas : ergo fides non dimanat a gratia prius, et intimius, quam charitas. jç?» Huic argumento, quod propriam sedem * habet in tractatu de Merito, ubi illud ex professo diluemus, nunc breviter respon­ detur eandem difficultatem importare apud Adversarios, et ab illis dissolvendum esse ; sive enim fides, et charitas dimanent physiceagratia, ut nos asserimus, sive solum moraliter ut illi autumant, tamen prior est fides, quam charitas, et prius gratia influit per fidem, quam per charitatem, cum hæc dirigatur per illam, sicut quælibet vis affec­ tiva dirigitur per virtutem cognoscitivam. Dicimus ergo ex hoc principio solum colligi excessum secundum quid fidei supra chari­ tatem; cum quo cohærcl, ut charitas exce­ dat simpliciter fidem. Et ralioest :quoniam perfectio gratiæattenditur simpliciter penes conjunctionem hominis cum Deo tanquam eam ultimo fine supernaturali. Hanc autem conjunctionem assequitur gralia simplici­ ter per charitatem, quæ per suos actus con­ vertit hominem ad Deum tanquam ad finem superomnia dilectum, utpote cum respiciat proprium objectum, nempe Deum ipsum auctorem supernaturalem sub ratione for­ mali finis. Fides vero non ita attingit Deum, sed sub ratione summi veri : qui modus attingentiæ non conjungit hominem cum Deo tanquam cum fine super omnia dilecto, sed cohæret cum aversione ab illo, ut constat infideli existente in peccato mortali. Et propterea licet actus fidei præcedat actum charitatis;nihilominus non intelligiturpro 581 illo priori meritorius vitæ æternæ : hanc enim rationem participat fides a charitate referente illius actum ad Deum ultimum finem : quæ relatio et requiritur ad præ­ dictum meritum, et non convenit actui fidei ante imperium charitatis, ut ex se liquet. Unde fit, quod licet fides prius ordine OMoingenerationis oriatur a gratia, quam chari- Jiemj et tas : hæc tamen sit prior illa ordine intentionis, et intimius conjungitur cum gratia, ardentiusque appetatur ab ipsa. Imo adhuc in ordine generationis fides non est per se prior charitate, sed tantum per accidens, et per subrogationem in defectum luminis gloriæ. Hoc quippe est virtus, cui magis per se convenit ratio potentiæ cognoscitivæ supernaturalis dirigentis charitatem : et propterea inclinatio gratiæ non se explicat principaliter in actu fidei, sed in actu lu­ minis gloriæ, nimirum in visione clara Dei in seipso : qui actus est perfectior sim­ pliciter actu charitatis, ut tradunt N. Com­ plut. in lib. de Anima, disp. et quxst. ult. Unde exemplum illud intellectus, et volun­ tatis respectu animæ non est accommodan­ dum fidei eteharitati respectu gratiæ; sed charitati et lumini gloriæ. DUBIUM VII. Quanta sit perfectio gratix sanctificantis. Hujus difficultatis resolutio nequit con­ gruentius haberi, quam percomparationem gratiæ ad alia entia creata. Sed ut a facilio­ ribus nos breviter explicemus, viamque sternamus ad magis obscura, oportet aliqua prælibare. § I- Prxsupponuntur aliqua ad dubii resolu­ tionem. 111. Primo observandum est dupliciter Quibus posse aliquid dici perfectius alio : uno modo in aestimatione morali, quo pacto aurum perfecest perfectius formica : alio modo in esseliasali0· physico, et quoad speciem, qua ratione for­ mica est præstantior auro. Similiter potest perfectio rei bifariam considerari : primo absolute, et in se; secundo respective, et per comparationem ad aliud : plura enim sunt in se minus perfecta, quæ respective ad aliud sunt perfectiora seu magis con­ gruentia : sicut esse Angelum perfectius est absolute, et in se quam esse hominem ; el 582 DE QITDDITATE GRATIÆ. tamen respectu Petri melius est esse homi­ nem, quam Angelum. Tandem duobus mo­ dis potest aliquid adhuc in esse physico, et consideratum in se dici perfectius, quam aliud, nimirum vel simpliciter, vel secun­ dum quid. Tunc autem aliquid excedit simpliciter, quando hal et nobiliorem spe­ ciem, seu essentiam : tunc vero excedit secundum quid, quando excedit in hoc, aut 1110 conceptu quasi accidentali. Priori modo substantia est perfectior suis accidentibus naturalibus, utpote superans illa in specie: posteriori autem modo accidentia sunt per­ fectiora substantia, communicant quippe 1111 aliquam majorem actualitatem. Difficul­ tas ergo praesens principaliter non procedit de excessu gratiæ super alia entia solum in aestimatione morali, et secundum quid, et relate accepta ; sed de perfectione physica, considerata in se, et simpliciter tali. 112. Secundo supponendum est gratiam Sraiia fcfiior sanctificantem esse physice, et simpliciter accidec- perfectiorem omnibus accidentibus ordinis naturalis. Hanc suppositionem, licet Rii»s. palda disp. 227, dicat esse dubiam, et solo arbitrio æstimandam, docent satis commu­ niter Theologi, et quidem merito. Tum quia accidentia naturalia, et gratia conveniunt in ratione accidentis, et in modo habendi imperfecte existentiam : et aliunde gratia est forma ordinis simpliciter superioris, et perfectioris, cum sit ordinis divini :ergo gratia est simpliciter perfectior accidenti­ bus naturalibus. Tum etiam quia supposita convenientia in ratione communi, excessus simpliciter desumendus est ex differentia specifica uniuscujusque rei : ai sic est, quod nullum accidens naturale gaudet differen­ tia specifica ita perfecta, sicut gratia sancti­ ficans : nam differentia accidentis naturalis sumitur per habitudinem ad specificativum naturale; gratiæ vero differentia consistit in participatione formali naturæ divinæ, ut vidimus dub. 3, quæ ratio longissime præstat alteri : ergo gratiæ perfectio excedit simpliciter perfectionem accidentium na­ turalium. Quod majori confirmatione non indiget, et a fortiori constabit ex dicendis a n. 117. Excedit 113. Tertio præmittendum est gratiam ^“«‘•habitualem esse simpliciter perfectiorem superna-omnibus habitibus, et virtutibus ordinis turaii3· supernaturalis. Ratio sumitur ex dictis : quoniam in quocumque ordine natura est perfectior simpliciter iis, quæ ab ea dima­ nant vel tanquam proprietates, vel tanquam accidentia communia : hæc quippe compa­ rantur a ort.S), disp. 2, sed etiam recte Ssitz.'probat Suarez ibidem sect. 2. Quoniam per­ fectiori modo conjungit unio hypostatica humanitatem cum Deo, quam gratia : illa enim conjungit substantialiter, et in uni­ tate personæ, hæc vero solum accidentaliter : sed perfectio entitatum supernatura­ lium attenditur penes majorem conjunctio­ nem, et accessum ad Deum : ergo perfectior simpliciter est illa unio, quam gratia. Quod p.tto. satis expressit D. Thom. loco citato, art. 10 ad I, his verbis :« Gratia, quæest accidens, « est quædam similitudo divinitatis parti— « cipata in homine. Per Incarnationem · ’ autem humana natura non dicitur par« ticipasse similitudinem aliquam divinæ « naturæ, sed dicitur esse conjuncta ipsi a divinæ naturæ in persona filii : majus « autem est ipsa res, quam similitudo ejus α participata. » Et similia habet in eadem ûjeîan. 3 p. q. Ί, art. 13 ad 3. Unde Cajet. 3 part. q. 4, art. 1 ad 2 inquit : Procul dubio majus, nobilius, excellentlus, perfecliusque esi uniri Deo in persona, quam per gratiam, et glo­ riam consummatam. In quo amplius robo­ rando non immoramur in præsenti, ne dif­ ficultatem 3 part, tractandam nunc præveniamus. jtoriün 116. Supposito igitur, quod gratia ex'Lioii- cedatsimpliciter omnes formas accidentales tam naturales, quam supernaturales, et quod non adaequet perfectionem unionis hypostaticæ; videndum precise siiperest, 583 qualiter se habeat comparata ad formas, et naturas substantiales, Circa quod etiam supponimus cum D. Thom. q. 110, ari, 2 D.Tho ad 2, gratiam, et substantiam se mutuo ex­ cedere excessu secundum quid : nam si gra­ tia consideretur ut actualitas quædam ele­ vans naturam ad ordinem superiorem , nequit non illam saltem secundum quid antecellere : si vero substantia consideretur ut ens per se, cui gratia, ul existât, inniti­ tur; profecto explicat excessum aliquem supra gratiam. Difficultas autem est, utrum attentis omnibus, et librata hinc, et inde perfectione snbstantiæ creatæ, et gratiæ sanctificantis, hæc sit simpliciter, et abso­ lute perfectior, quam illa. Ubi rejiciendus occurrit Ripalda tom. 1, disp. 2\,sect. 2, Ripalda. ubi- tradit hoc dubium non posse solidis fundamentis, sed tantum conjecturis, et quadam arbitraria æstimalione resolvi : oppositum enim satis liquet ex communi Theologorum praxi, qui illud tractant, et amplius constabit ex iis, quæ statim dice­ mus. Fatemur tamen cum Ledesma infra referendo quæstionem hanc, licet optimam esse difficillimam. § Π. Eligitur vera sententia, et auctoritate munitur. 117. Dicendum est gratiamsanclificautem condaesse simpliciter perfectiorem omni forma il0‘ substantiali. Hanc conclusionem docent Le­ desma de perfect, divinis, quæst. 4, art. ί», lædesm. ■ . 7 , η b .· ■ Martin. sub art. unico, conclus. 3, Martinez in pre-cabrera. senti, art. 1, dub. 2, Cabrera 3 part, quæst. 64, art. 1, disp 1, § 2, Curiel infra quæst. 112, art. 1, dub. 1, § 2, Arauxo lib. 7 JZetaph. quæst. 1, art. 4 et in præsenti, quæst. 113, art. 9, dub. unico, et'disp. 3, præambula, sect. 5, conclus. 2, dicens sic sentire plures modernos doctissimos discipulos D. Thomæ, Aragon 2, 2, quæst. 23, art 3, dub. Aragon. ult. Granad. controv. 8, tract. 8, disp.5, 'valent’, lentia quæst. 4, punct. I, et alii. Probatur ex D. Thom. quæst. 112, art. I, Probaubi probans nullam creaturam posse per modum causæ principalis producere gra­ tiam habitualem (quod nos ex professo ibi ostendemus ) inquit : « Nulla res potest « agere ultra snam speciem : quia semper « oportet, quod causa potior sit effectu. Do« num autem gratiæ excedit omnem facul« tatem naturæ creatæ; cum nihil aliud 581 DE QUIDDITATE GRATIÆ. « sit, quam quædam participatio divinæ « naturæ. quæ excedit omnem naturam. < Et ideo impossibile est, quod aliqua « creatura gratiam causet. » Nihil autem concluderet S. Doctor, si gratia excederet naturam, et substantiam excessu præcise secundum quid : nam optime cohæret effec­ tam esse perfectiorem secundum quid sua causa principali, si semel illa ipsum exce­ dit simpliciter, et inductive potest ostendi : D.Tho. cr£° juxta D. Thom. gratia est simpliciter perfectior, quam substantia. Idem tradit S. Doct. çu.rs/. 113, art. 9, ubi inquit, an jus­ tificatio impii sit maximum opus Dei, et respondetin hanc modum : « Dicendum, quod « opus aliquod potest dici magnum duplie citer. Uno modo ex parte modi agendi : « et sic maximum opus est creationis, in « quoex nihilo fit aliquid. Alio modo potest v dici opus magnum propter magnitudi« nem ejus,quod fit: et secundum hoc majus « opus justificatio impii, quæ terminatur « ad bonum æternum divinæ parlicipatio« nis, quam creatio cœli, et terræ, quæ ter­ ft minatur ad bonum naturæ mutabilis. » Si autem cœlum, et terra (et idem est de aliis substantiis tametsi spiritualibus : nam D. Thom. nullam excludit, ut ex contextu liquet), essent simpliciter perfectiora, quam gratia; jam creatio cœli, et terræ excede­ rent justificationem impii, non solum ex parte modi agendi, verum etiam ex parte rei factæ : cujus oppositum statuit, et proI(lem bat D. Thom. ergo ex ejus mente gratia est simpliciter perfectior, quam substantia creata. Quod adhuc magis expressit in -1, d. 17, quxst. 1. art. 5, quæst tone \ ad 1. ubi hæc habet : Dicendum, quod verbum /lugustini, (de quo statim), intelligendum est quantum ad id, quod fit : quia in creatione fit res secundum esse naturæ, quod est minus, quam esse gratix, etc. Confie- Confirmatur ex aliis S. Patribus, et præaHisPa-c^Pue cx ^uous,‘no fiui pluribus in locis tribus, tradit nostram assertionem : nam lib. 2, ad DAus· ponifdciiijnt cap. circa finem ait : Gratia Dei non solum omnia sydera, et omnes cados, verum etiam omnes Angelos supergreditur. Et, tract. 72, in Joann, inquit : Prorsus majus hoc esse dixerim (videlicet justificare impium), quam est cirium et terra, et quæcumque cernuntur in cœlo, et in terra. Et, serm. 15, de verbis Apostoli, asserit : Melius est justum esse quam hominem esse. Idemque tradit in aliis locis loquens de gratia sub nomine charitatis. Quod etiam docent alii Patres, Origenes/ίύ. G, in Isaiam, Gre-Ori^. gorius lib. 3 Diahgi, cap. 17, Auselmus^^ lib. de libero arbitrio cap. 10, Bernard, serm. Bqow. 29, in Cantica, Nazianzenus orat. 40, ubi‘u 5’ hæc habet : Quemadmodum creavit nos Do­ minus, ita creatos instauravit, ac. refinxit, et quidem figmento diviniori, primum figmen­ tum superante. Qui excessus debet esse sim­ pliciter talis : alias idem posset dici dequolibet accidente naturali. Ad hæc accedit auctoritas sacræ paginæ, quæ non obscure nostram assertionem tra­ dit, dum sapientiam, hoc est, divinam gra­ tiam, omnibus rebus creatis anteponit, ut Proverb. 8 : Melior est sapientia cunclis^^A opibus pretiosissimis, et omne desiderabile ei non potest comparari. Et Sapient. 7: Prx-ty®L posui illam regnis, et sedibus, el divitias nihil esse duxi in comparatione- illius. Et Job 28 : Nescit homo pretium ejus. Ac deni-/^ que Divus Petrus in 2, cap. 1, gratiam jus- l tificantem maximum et pretiosum donum Dei antonomastice vocat : Maxima, inquit, et pretiosa nobis promissa donavit, ut perhzc e/ficiamini divinæ consortes naturæ. Et hinc provenit, quod gratia sanctificans appella­ tur absolute participatio divinæ naturae, et consortium ejus : quod de nulla substantia dici consuevit. Recolantur supra dicta nu­ mero 68 et 69. 118. Unde exclusae manent evasiones,Rijulit quibus Ripalda contendit robur horum tes- ‘ timonium elevare, vel quia loquantur in sola aestimatione morali ; vel quia in eis solum fiat comparatio gratiæ ad alia dona, quæ possunt communicari naturæ, non vero ad ipsam naturam ; vel denique quia inter­ pretari debent de gratia in concreto, qno pacto includunt ipsam substantiam, et ad­ dunt perfectionem supra illam considera­ tam secundum se. Hæ, inquam, evasiones praecluduntur expwô· eisdem testimoniis. Prima quidem : namD.du® Thom. hanc comparationem metaphysice tractat, et conditionem cum naturæ, cum gratiæ hinc, et inde perpendit, ut ipsa tes­ timonia satis evincunt. Et si loqueretur de sola æstimatione morali, idem posset asse­ rere de quolibet actu bono virtutis acquisitas, nec ita gratiam efferret. Secundaetiam excluditur : nam D. August, comparat gra­ tiam non cum donis accidentalibus, sed cum ipsis rerum substantiis, ut cum caelo, et terra, et Angelis. Et D. Nazianz. ex­ presse loquitur de gratia respective ad pri­ mum figmentum, quod fuit homo ipse, vel anima. DISP. IV, DUB. VII. anima. Tertia tandem seipsa corruit : quia relata testimonia non loquuntur do gratia in concreto, sed in abstracto : non enim di­ cunt, quod esse gratum sit perfectius, sed quod ipsa gratia sit excellentior tum aliis rebus, tum ipso subjecto, cui ineat. Et plane oppositus sensus, quem Ripalda illis attri­ buit, indignus est Patrum gravitate : nam eodem modo possent dicere, quod quantitas est perfectior cœlo : quantum enim com­ plectendo substantiam cœli majorem per­ fectionem exprimit, quam sola substantia, et sic de aliis : quod est ridiculum. § III. Eadem assertio ratione probatur. to 119. Fundamentum præcipuum nostræ assertionis continetur in relatis testimoaDitLniis, et potest in hunc modum formari : quoniam perfectio cujuscumque creaturae sumitur per majorem accessum et con­ junctionem ad increatam perfectionem Dei: sed gratia sanctificans magis simpliciter accedit ad increatam Dei perfectionem, quam quaelibet substantia creata : ergo gra­ tia sanctificans excedit simpliciter omnem substantiam creatam. Consequentia est le­ gitima. Major videtur manifesta : nam sicut illud est magis calidum simpliciter, quod magis accedit ad maxime calidum : ita illud debet esse simpliciter magis perfectum, quod magis accedit ad maxime perfectum, quod est D. Ο. M. juxta illud, primum in unoquoque genere esi causa, et mensura ex­ terorum. Minor autem ostenditur : quia gratia sanctificans accedit ad perfectionem divinam participando formaliter id, quod in Deo est maxime perfectum, nimirum conceptum naturæ divinæ : nulla autem substantia creata, vel creabilis participat conceptum adeo perfectum ; cum sit parti­ cipatio Dei non juxta modum proprium Dei, sed juxta exigentiam connaturalem ipsarum rerum : ergo gratia sanctificans magis simpliciter accedit ad perfectionem Dei, quam omnis substantia creata. bkfr Confirmatur : nam ideo Suarez num. 115 3· relatus, et omnes fere adversarii docent unionem hypostaticam esse simpliciter per­ fectiorem gratia sanctificante, quia natura creata intimius, et immediatius unitur Deo per unionem hypostaticam, quam per gra­ tiam sanctificantem, ut arguit Suarius loco citato: atqui intimius, el immediatius uni­ 585 mur Deo per gratiam, quam per naturam, sive substantiam : ergo gratia præstat sim­ pliciter omni naturæ, etsubstantiæ crealæ. Probatur minor : quia unio fundat conformitatem, et similitudinem : sed magis conformamur, et assimilamur Deo per gra­ tiam, quam per naturam: et ideo gratia constituit nos Deos per participationem, et facit nos filios adoptivos Dei, aliaque munia divina præstat, quæ nullo modo per natu­ ram consequi possumus : ergo intimius ac perfectius unimur Deo per gratiam, quam per naturam. 120. Huic argumento occurrit RipaldaDuærcsdupliciter. Primo respondet hominem per- P^*0fectius Deo conjungi per gratiam, quam per naturam: eo quod conjunctio per gratiam complectitur perfectiones tam naturales, quam supernaturales ; conjunctio vero per naturam solum explicat perfectiones natu­ ralis ordinis : unde mirum non est, quod illa conjunctio istam excedat, licet gratia non excedat simpliciter naturam. Secundo respondet conjunctionem, et accessum ad Deum, qui fit per gratiam, solum esse intentionalem, videlicet per cognitionem, et amorem ; non vero physicam, et enlitativam : quoad æmulationem, inquit, et imi­ tationem perfectionum : nam gratia seorsim a substantia non est vivens, libera, et intellectiva, atque ideo non adæquat per­ fectionem entitativam substantiae, cui ani­ mae hæc prædicata congruunt. Sed prima solutio vel non penetrat vim prima argumenti, vel destruit statum quaestionis effugiens ejus difficultatem : nam aliud est, quod conjunctio facta per gratiam supponat conjunctionem factam per naturam; aliud vero, quod eam includat. Primum quidem verum est, sed hoc potius est falsum : quo­ niam sicut gratia supponit realiter natu­ ram, et tamen ab ea essentialiter differt, et eam essentialiter non includat : unde præs­ tat locum, ut unam cum altera conferamus: ita licet conjunctio cum Deo per gratiam supponat conjunctionem cum ipso per na­ turam, nihilominus ab ea distinguitur es­ sentialiter, et illam in suo conceptu formali non complectitur, sed permittit, quod una cum altera comparetur. Quamobrem licet eæ conjunctiones non separentur realiter mutuo; possunt tamen per intellectum abinvicem abstrahi, et inter se conferri. Et hoc pacto procedit nostrum argumentum, quod proinde non diluitur hac solutione, sed in suo robore perseverat, ut jam videbimus. 586 DE QU1DD1TATE GRATIÆ. Secunda responsio plura continet falsa, Γ°ΐηη3 et nobis improbabilia. Tum quia homo per gratiam conjungitur Deo, acceditquead il­ lius perfectionem non solum intentionaliter media cognitione, et amore, sed etiam phy­ sice, et antecedenter ad omnem operatio­ nem. Quod satis liquet in parvulis bapti­ zatis, qui secundum illam dispositionem nequeunt Deum cognoscere, et amare : et nihilominus sunt vere filii Dei, participes naturæ divinæ. Deo grati, et modo specia­ lissimo ei similes : id quod sine temeritate, et errore negari non valet. Gratia igitur conjungit hominem cum Deo non solum intentionaliter, sed etiam physice. Tum etiam quia major conjunctio, seu accessus physicus creaturarum ad Deum consistit in eo, quod per suas entitatcs imitentur , et exprimant, aut aemulentur, ut ille Auctor loquitur, divinam perfectionem : at sic est quod gratia sanctificans per suam entitatem imitatur, et exprimit perfectionem divi­ nam , idque excellentiori modo præstat, quam omnis substantia creata : eo quod gratia, per suam entitatem est participatio formalis naturæ Dei sub conceptu proprio naturæ : quæ ratio nulli substantiæ creatæ potest convenire (si enim competeret, jam illa substantia esset supernaturalis : quod esse impossibile supponimus in præsenti): ergo gratia physice, et perfectius accedit ad perfectionem Dei, quam omnis substan­ tia creata. Tum præterea quia falsum est gratiam secundum suam entitatem non esse viventem, intellectivam, el liberam : nam oppositum evidenter suadent actus super­ naturales vitales , intelligentes, et liberi, qui ab ipsa gratia tanquam a natura, et prima hujus ordinis radice procedunt, ut satis liquet ex dictis dub. 3. Tum denique quia si prædiclus Auctor reducit totam per­ fectionem physicam animæ, vel Angeli ad hujusmodi prædicata, eo ipso sequitur gra­ tiæ excessus super illa : nam gratia est par­ ticipatio formalis vitæ per essentiam, et A(lKom.ide° ad Rom. 8, dicitur : Gratia Dei vitas θ· æterna : est principium nobilissimæ in­ tellectionis, videlicet visionis Dei in seipso : gaudet perfectissima libertate, siquidem ita attingit bonum, ut nequeat declinare ad malum : quæ omnia superant vitam, in­ tellectualitatem, et libertatem ordinis na­ turalis, ut ex se liquet. Objec121· Sed oppones : quoniam species An­ tio· geli superioris existons in Angelo inferiori est participatio formalis naturæ Angeli su­ Secunda perioris, sive, et in idem redit, est ipsa na­ tura per participationem ; sed Angelus su­ perior est simpliciter perfectior Angelo inferiori, ut ex se liquet : ergo si ratio a nobis facta aliquid probat, suadet quod prædictaspecies est simpliciter perfectior, quam Angelus inferior, cui inhæret : consequens est absurdum, ergo prædicta ratio nihil convincit. Declaratur vis hujus objectionis : nam magis accedit ad Angelum superiorem species illum quidditative repræsentans, quam substantia Angeli inferioris : eo quod prædicta species habet participative forma­ liter naturam, quam repraesentat ; non mi­ nus quam gratia habet participative natu­ ram Dei, quam imitatur : el tamen quia prædicta species est accidens, et Angelos inferior substantia ; hicest simpliciter per­ fectior, quam illa, magisque accedit abso­ lute ad perfectionem Angeli superioris : ergo cum gratia sit accidens, sequitur quod non excedat simpliciter substantias creatas, licet aliquo modo videatur magis accedere ad divinam perfectionem. Respondetur objectioni negando conse-fe?> quentiara. Et ratio disparitatis est : quo- ü niam substantia Angeli inferioris, et species superioris in inferiori existens pertinent, physice loquendo, ad eundem ordinem naturalem, et sunt, ut plures volunt, ejusdem immaterialitalis : constat autem, quod intra eundem ordinem substantia præstatsimpliciter accidentibus : ut propte­ rea Angelus inferior est simpliciter perfec­ tior, quam species repræsenlativa Angeli superioris. Hæc autem ratio non militat- in gratia sanctificante, quæ, ut supponimus,est ordinis divini, et habet specialem cognitio­ nem cum Deo, ut dub. 4 explicuimus. Ac­ cedit quod species non est participatio phy­ sica objecti, quippe quæ considerata secun­ dum suam entitatem non assimilatur illi, neque elicit physice ejus operationes : sed tantum dicitur habere ipsius naturam in quodam esse diminuto et intenlionali; quamobrem ex prædicto accessu, et con­ junctione ad superiorem Angelum, nonarguitur habere physice excessum simpliciter talem supra Angelum inferiorem. Gratia autem imitatur perfectionem Dei non pre­ cise intentionaliter, aut in ordine ad cogni­ tionem; sed physice, et entitative: sicut enim natura Dei in se considerata est prin­ cipium radicale videndi, et amandi Deum in seipso : ita gratia est physicum princi­ pium in nobis, ut eliciamus similes opera­ tione DISP. IV, DUB. VII. 9R 587 ■1 tiones el circa idem objectum. Per quod liquet ad id, quod inobjectione adhibetur : nam falsum est, quod species participet na­ turam objecti eo modo, quo gratia partici­ pat naturam Dei, ut patet ex modo (lictis. fcflid 122. Replicabis: quia absolute loquendo non minus gratia distat a Deo, quam spe­ cies Angeli superioris distat ab illo : sed propter liane distantiam licet Angelus su­ perior excedat simpliciter Angelum infe­ riorem ; species tamen illius hunc simpliciter non excedit : ergo gratia non excedet simpliciter substantiam, quamvis Deus, cu­ jus est participatio, ipsam excedat. Wvtw. Respondetur negando consequentiam : quia licet habens gratiam multum distet a Deo, tamen substantia creata multumetiam distat ab illo ; et facta comparatione inter utramque, major est hæc distantia, quam illa : quoi satis evincitur ex ipsaelevatione naturæ per gratiam. Angelus autem infe­ rior magis accedit physice ad Angelum su­ periorem, quam species i Ilum repræsentans; siquidem sunt simpliciter ejusdem generis. Unde replica peccatio eo, quod præcise com­ parat gratiam, et speciem, non vero subs­ tantiam creatam, et Angelum inferiorem. Et ideo sic debet formari : ita se habent gralia, et substantia creata ad Deum, sicut respectu Angeli superioris se habent species eum repræsentans, et Angelus inferior. Sed tum negaturantecedens .-nam quamvis gra­ lia magis distet a Deo, quam species ab An­ gelo superiori ; nihilominus Angelus infe­ rior minus distat a superiori Angelo, quam substantia creata distat a Deo. Et propterea attentis omni bus, prædicta species non exce­ dit Angelum, et gratia superat substantiam creatam. § IV. Aliud fundamentum nostrx sententix. 123. Secando probator nostra conclusio ratione satis efficaci : quoniam illa natura est simpliciter perfectior, quæ habet opera­ tiones simpliciter perfectiores : atqui operationespropriæ gratiæ sanclificantisexcedunl simpliciter operationes cujuscumque subs­ tantiæ creatæ : ergo illa est simpliciter per­ fectior, quam hæc. Major videtur per se nota : nam cum operari sequatur ad esse specificum, seu naturæ; illa proculdubio erit perfectior natura, quæ fuerit princi­ pium nobiliorum operationum. Et hoc pacto venamur perfectiones naturarum, et colligimus excessum unius supra aliam, utputa sensitivae supra vegetativam, et rationalis supra sensitivam : quia videlicet sentireest perfectius quam nutriri, aut augeri, et discurrere est nobilius, quam sentire. Minor etiam constat : quia visio, et amor Dei in seipso sunt operationes propriægratiæsanctificantis : sed prædictæ operationes excedunt simpliciter omnes operationes ordinis naturalis, siquidem attingunt excellentissimum objectum, et nobilissimo modo; ita ut nec perfectiusobjectum, necexcellentior attingentiæ modus possint excogitari in creatis : ergo operationes gratiæ sanctificantis præstant simpliciter operationibus cujuscumque substantiæ creatæ. Confirmatur primo : nam illa natura est Confirsimpliciter perfectior, aqua dimanant, et cui correspondent perfectiores virtutes, et potentiæ : at sic est, quod potentiæ, ac virtutesdimanantes a gratia, et quæ correspondent illi, sunt simpliciter perfectiores, quam potentiæ, et virtutes propriæ substantiæ creatæ: ergo gratia exceditsimpliciter omnem creatam substantiam. Major constat : quia nobiliori principio debentur nobiliora instrumenta, cujusmodisunt virtutes et potentiæ respectu naturæ. Minor etiam ostenditur ; quia charitas (ut alias potentias, et virtutes supernaturales omittamus) est perfectior simpliciter, quam voluntas, et omnis alia virtus acquisita ; siquidem attingit nobilissimum objectum, et sub perfoetissima ratione, videlicet summum bonum supernaturale sub ralione ultimi finis: et deinde subjicit sibi voluntatem, et omnes ejus inclinationes. Confirmatur secundo ex doctrina D. Tho-Roboramæ quxst.27 de verit. art. 3 ad 24, quia twamprincipium, cui correspondet finis nobilior, est perfectius alio principio, cui correspondet finis inferior : nam cum principium, et finis mutuo sibi correspondeant ; talis est ordo agentium, qualis est ordo finium ipsis correspondentium : sed finis proprius gratiæ sanctificantis excedit simpliciter omnes fines proprios naturarum substantialium : ergo gratiæ perfectio superat simpliciter aliarum naturarum perfectionem. Minor liquet : quoniam filius proprius, et peculiaris gratiæ sanctificantis est ipse Deus sub ratione summi boni tam naturalis, quam supernaturalis : finis autem particularis aliarum rerum vel est aliquid creatum, vel est ipse Deus sub aliqua ratione particulari : « •>;i «g .·:· jO 'JZ 4® /'j; ..’J, hi ? ·; de­ ??■ .'C; ··· ’··?. SB - &Sk : "'·■ ·H . ;■< *' d? ■ fl| kM 588 DE QUIDDITATE GRATIÆ. boni naturalis: sed Deus sub ratione summi boni lam naturalis, quam supernaturalis excedit simpliciter et alia bona creata, et seipsum sub ratione particulari boni natu­ ralis : ergo fines proprios naturarum subs­ tantialium. uii^i1”·7 Εχ quibus confirmatur tertio : quia ita se L habet substantia creata ad gratiam, sicut se habent operationes, virtutes, et finis subs­ tantiae ad operationes, virtutes et finem gratiæ : siquidem perfectio cujuscumque rei nequit congruentius, saltem a posteriori, explicari, quam per operationes, virtutes, el finem illius: atqui operationes, virtutes, el finis gratiæ sanctificantis excedunt sim­ pliciter operationes,virtutes, et finem omnis substantiae creatae, ut constat ex dictis : ergo gratia hanc simpliciter excedit in perfec­ tione. Prima 124. Huic argumento, et confirmationiT^?n* bus Poteôt responderi primo colligi potius ex eis, quod substantia creata sit simpliciter perfectior, quam gratia sanctificans : nam prima actualitas uniuscujusque rei est esse, n.Tho. ut tradit D. Thom. 1 part, quxst. 4, art. J ad 3, et secundum doctrinam D. Dionys. 5 de divinis nominibus, esse est simpliciter per­ fectius omnibus, quæ ad ipsum consequun­ tur, cujusmodi sunt virtutes, etoperationes: quamobrem perfectio cnjusvis naturæ non ex operationibus, sed ex ejus esse primo investiganda est. Constat autem, quod subs­ tantia creata habet nobilius esse, quam gratia sanctificans ; siquidem illa habet esse per se, et absolute tale, hæc vero utpote ac­ cidens solum habet esse in alio, et secun­ dum quid. Unde excessus gratiæ supra na­ turam tam in operationibus, quam in virtutibus, et fine, solum attestantur exces­ sum secundum quid, et compensatur per excessum naturæsupragratiamin existendo, qui est excessus simpliciter. Cui doctrina? idem suffragari videtur D. Thom. in hac quxst. 21 ad 2. ubi ait : alpsa participatio bonita­ ti tis, quæ est gratia, imperfectiori modo « habet esse in anima, quam anima seipsa « subsistat : est tamen nobilior, qunn na« tura animæ, in quantum est expressio, « vel participatiodivinæ bonitatis, non vero « quantum ad modum essendi. » Idemque aperte tradit in aliis locis, ut num. 131 vi­ debimus. Unde argumentum superius fac­ tum potest in nos retorqueri. EvertiSed contra est :* quoniam licet verum sit, W ■ 1 v* quod esse rei sit potissima ejus perfectio, falsum tamen est, quod perfectio tam essen­ tia?, quam existentia? uniuscujusque rei non recte colligatur ex virtutibus, operationi­ bus, et fine, quæ ipsi correspondent : oppo­ situm enim satis manifestatur ex dictis. Unde sicut operationes gratiæ (ut alia prae­ termittamus), excedunt simpliciter opera­ tiones naturæ; ita esse gratiae superat simpliciter esse naturæ : nam operari consequiluresse, et explicat illius perfectionem. Quamobrem quiconcedit operationes gratia? praestare simpliciter operationibus naturæ, ut admittit hæc responsio, inconsequent^ negat existentiam gratiæ excedere simpli­ citer substantiae existentiam. Nos autem utrumque affirmamus : quia licet in eodem ordine naturali, vel supernatural! esse per se sit perfectius simpliciter, quam esse in alio ; tamen esse in alio ordinis divini, cujusmodi est esse gratiæ, excedit simpliciter esse per se ordinis naturalis. Unde pariter theologizamur de essentia, et existentia gra­ tiæ sanctificantis : tum quia nobiliori essentiæcorrespondet nobilior actualitas existentiæ : tum quia sicut essentia gratiæ participat formaliter conceptum naturæDei, quæ antefertur omni naturæ; itaexistentia gratiæ formaliter participat conceptum exis­ tent iæ divinæ, quæ antecellit omnes existentias creatas. Imo existimamus existen­ tiam gratiæ esse perfectiorem simpliciter essentiaseu quidditate ipsius gratiæ, ut in naturalibus tradunt Complut, abbreviatiin lib. de Generat, disp. ult. quxst. 5, num. 6. 125. Nec istam responsionem impugnant, M quæ in sui favorem prædicta responsio ad-'” ducebat, quoniam aliud est esse, et aliudæ®'· modus essendi. Quamvis ergo modus es­ sendi per se explicet majorem perfectionem, quam modus essendi in alio ; nihilominus esse, sive existentia actuans quidditatem alteri inhaerentem potest esse perfectior, quam existentia actuans essentiam subsis­ tentem in se, ut in praesenti contingit. Quod evidentius fiet, si animadvertamusexistentiam accidentis non esse ipsam inhaerentium, sive unionem ejus ad subjectum, ut aliqui falso apprehendunt, sed esse aliam acluilitatem,quæ qui Iditatem accidentis jam inhae­ rentem supponit .-sicut existentia subsistentiæ non est subsistentia, sed alia actualitas, quæ ad essentiam substantia? terminatam per subsistentiam subsequitur. Unde fieri potest, quod modus essendi per se, nempe subsistentia, sit perfectior, quam modus es­ sendi in alio, videlicet, quam inhaerentia : et quod nihilominus existentia, sive actualitas DISP. IV, DLR. VII. litas rei inhærenlis superet simpliciter j existentiam, ol actuali intern rei subsistentis. Perfectio itaque cujuscumque rei per ejus j essentiam, et existentiam, atque operatioI nem simpliciter venanda est, in quibus I gratia excedit naturam ; non autem penes 1 modumexistendi, in quo natura superat gratiam. Et consulto I). Thom. in testimo­ nio, quod nobis objicitur, non dixit, quod gratia habet imperfectius esse, sed quod habet esse imperfectiori modo ; nec dixit, quod natura habet nobilius esse, sed quod est nobilior quantum ad modum essendi. Primum autem desiderabatur, ut natura I excederetsimpliciter gratiam. DÈfe- Ratio autem quare accidentia naturalia .^jC.hoc ipso, quod habent esse in alio, sint cito simpliciter minus perfecta, quam subjecI nictum, cui insunt, non sumitur præcise ex I ^'eorum dependentia a subjecto, sed ex quai litate dependentiae : quia videlicet totum eorum esse, et perfectio reducitur ad subsI tantiam : nullum quippe est accidens natuirale, quod non causetur ex principiis subs­ tantia, vel cui inest, vel cui postulat Dii?, naturaliter inhaerere, ut tradit D. Thom. 1 i p.q. 77, ari. 6, in corp, et propterea subs­ tantia excedit simpliciter accidentia ordinis i naturalis. Esse autem, et perfectio acciden­ tium ordinis supernaturalis non reducitur ad substantiam (hujus quippe vires, et exi­ gentiam superant eo ipso, quod sint super­ naturalia) : sed revocatur ad ipsam substan­ tiam increatam Dei, a qua derivantur, et cujus participationes sunt. Unde nihil pro­ hibet ex hoc capite, quod gratia sanctificans simpliciter excedat substantiam. Depen­ dentia vero, quam habet a subjecto, tan! quam a sola causa, ex qua educitur, et in I qua recipitur,solum arguit excessum secun­ dum quid : sicut hoc pacto forma substan­ tialis materialis dependet a materia prima, quam tamen excedit simpliciter. Quamvis I autem gratia sit simpliciter perfectior subs­ tantiis tam in essentia, quam in existentia; petit nihilominus modum essendi minus perfectum : quia ea, quæ sunt in Deo subs­ tantialiter, nequeunt nobis substantialiter communicari, sed tantum participantur per gratiam accidentaliter, et sub modo essendi imperfecto. De quo iterum in hoc dub. dicemus. 126. Secundo respondebis nostræ rationi j '■> perfectionem alicujus principii non tam ta investigandam esse ex operationibus,quam ex modo operandi, sicut videre est in poten- 589 tiis proxime operativis, et in ipsis operatio­ nibus, quæ potius mutuantur speciem, et perfectionem ex modo attingendi objectum, quam ex ipsis motibus, et objectis. Substan­ tia autem creata operatur ut quod, et sine dependentia ab alio subjecto : gratia vero solum influit ut quo, et ut innixa substantiæ. Unde cum operari ut quod sit perfectius, quam operari ut quo, sequitur quod subs­ tantia perfectius operetur, quam gratia, et consequenter, quod illam excedat in perfec­ tione. Hæc tamen responsio facile ex dictis Confota* f nf refellitur. Tum quia juxta illam jam habe­ tur. quod gratia excedat formas, et naturas creatas : nam istæ solum agunt ut quo (in­ fluere enim ut quod est proprium suppositi) et aliunde gratia elicit perfectiores opera­ tiones : hoc autem est, quod potissime in­ tendimus, quidquid sit de excessu gratiæ supra suppositum : ergo hæc solutio non evacuat vim nostræ rationis.Tumpræterea quia licet substantia agat ut quod, et gratia solum ul quo; nihilominus gratia perse, et ratione sui continet operationes supernaturales, substantia vero solum continet per se, et ratione su i naturales operationes : sed perfectio operationum debet præcontineri in suo principio, et illius excellentiam explicare : ergo sicut operationes supernaturales excedunt simpliciter naturales ope­ rationes : ita gratia excedit substantiam, li­ cet hæc agat ul quod, et illa ut quo. Tum denique nam ideo facta comparatione inter principium quod, et quo ejusdem ordinis naturalis illud est simpliciter perfectius, quam istud : quia tunc principium quo ha­ bet suam virtutem et virtutem proximam derivatam a principio quod, ut inductive potest ostendi in omnibus potentiis , et virtutibus : atqui facta collatione inter prin­ cipium quod naturale, et principium quo supernaturale, oppositum invenitur : nam gratia, quæ est principium quo, per se, et ratione sui habet virtutem ad eliciendas operationes supernaturales ; substantia vero, quæ est principium quoeas non conti­ net, nec elicit per se, et ratione sui, sed ratione gratiæ sanctificantis, quæ est talis adæquata ratio radicalis eliciendi hujusmodi opera : ergo gratia est simpliciter perfectior, quam substantia, quamvis ab ea excedatur secundum quid in modo operandi, sicut exceditur etiam in modo habendi esse, quod non negamus. 590 DE QUIDDITATE GRATLE. DISP. IV, DUB. VII. illud, quod esse participat juxta modum riatur in statuendo excessu entium super­ proprium creaturæ, ut ex ipsis terminis naturalium supra substantiam, et non tra­ liquet : atqui omnis entitas supernaturalis, Difficilis objectio enodatur. dat regulam universalem ad perpendendum, hoc ipso quod talis sit, participat suum esse quibus entitatibus conveniat prædictus ex­ juxta modum proprium ipsius Dei ; subs­ Prima 127. Sed contra hactenus dicta oppones : cessus, et quibus non. Unde ad objectionem tantia vero creata habet esse juxta modum, olyeciiù. nam θχ videtur inferri non solum gra­ respondemus cum Gregorio Martinez, et et exigentiam propriam : ergo omnis enti­ tiam esse simpliciter perfectiorem substan­ aliis Thomistis egregie doctis, quorum sup­ tas supernaturalis magis imitatur perfec­ tia, sed etiam quamcumque entitatem su­ presso nomino meminit Arauxo,concedendo tionem Dei , quam ’quælibet substantia pernaturalem. quantumvis minimam, et sequelam, et negando minorem : verius*®» creata. Minor liquet ex ipsa differentia quippe existimamus, quod omnis rebitas imperfectam ; hæc enim est etiam ejusdem essentiali inter entia naturalia et superna­ entitative,et specificesupernaturalis quam­ Ordinis cum gratia, et tendit in eumdem turalia : qua sublata, non esset ratio, cur vis minima sit aut modalis, excedit simpli­ finem : consequens autem est incredibile, quædam naturalia, quaedam vero superna­ et aperte falsum : ergo et antecedens.Minor citer qualicumque substantiam creatam. turalia dicerentur. videtur perspicua : quis enim dicet imper­ Quod potest suaderi : tum ex D. Thom. qui Tum præterea, quia illud est simpliciter fectissimam entitatem supernaturalem, ut­ licet hanc sententiam expresse non doceat, ’ perfectius,quod habet perfectiorem speciem, puta motum timoris, aut qualitatem flui­ illi tamen plurimum favet, ut vidit Suarez seu essentiam, quidquid sit de modo illam lib. G, cap. 13, num. 10. Nam in 4, d. 49, dam, qua eliciantur Sacramenta, esse habendi : sed quæcumque entitas superna­ simpliciter,et attentisomnibus perfectiorem quxst. 1, art. 2, quxsliunc. 1 ad 5, inquit : turalis habet speciem, et essentiam nobilio­ nobilissimis substantiis, quales sunt Ange­ Aliquod, accidens polest esse substantia nobi­ rem, quam omnis substantia creata : ergo lus, et anima rationalis? Nam prædictum lius, in quantum per ipsum substantia aliqua est simpliciter perfectior. Suadetur minor : accidens solum posset excedere rationem conjungitur alicui nubiliori se, et hoc modo primo quidem nam essentia cujuscumque beatitudo creata, et gratia, et hujusmodi, sunt supernaturalitatis : hæc autem affatim com­ entitalis supernaturalis participat aliquod aliquid nobilius natura animæ, cui inhxrel. pensatur per plures perfectiones naturales, prædicatum proprium Dei auctoris super­ Quoniam per Iv hujusmodi comprehendere q»·.? quæ Angelo, et animæ rationali conve­ naturalis : nulla autem substantia creata videtur reliquas omnes realilates supernaniunt. pertingit secundum suam essentiam ad hanc turalis ordinis : cum ista etiam afferant^» QuorunHuic objectioni varie occurrunt Auctores participationem, sed participat aliquid in­ nobis aliquam conjunctionem cum Deo. Et^. «htnres-nostræ sententiæ : quidam enim negant ponsio. . -i. · ferius : ergo quælibetentitas supernaturalis Augustinus, ut Suarius nuper relatusn. 11,,^ sequelam, quia rationes, quibus evincitur habet nobiliorem essentiam, quam omnis concedit.non solum gratiam sanctificantem, excessus gratiæ super alia entia naturalia, substantia creata. Secundo, quia illa essen­ et charitatem, verum etiam quodcunique^ non sic elucent in minutissimis entitatibus tia est simpliciter perfectior, quæ ordinatur supernaturale opus vita naturali præponit. & supernaturalis ordinis, quales sunt v. g. ex natura sua ad perfectiorem finem, siqui­ Præsertim quia SS. Patres cum tradunt motus, et relationes. Nam gratia, et con­ dem nobilitas cujuscumque medii consti­ excessum gratiæ supra naturam, gratiæ jungit per modum naturæ hominem cum tuitur per respectum ad finem : sed quæli­ vocabulo non solam sanctificantem forma­ Deo, et est radix aliarum perfectionum bet entitas supernaturalis ordinatur ex se liler. sed etiam omnia charismata superna­ supernaturalium : quorum nihil imperfec­ ad finem excellentiorem fine cujuscumque turalia ad illa ordinata comprehendunt, tissimis entitatibus supernaturalibus con­ substantiæ creata : hæc quippe solum ten­ atque significant : ergo sicut gratia sanctifi­ gruit. Unde licet hujusmodi entitates ex dit in finem naturalem ; illa vero ordinatur cans excedit simpliciter naturam, ita etiam parte ordinis, seu generis substantiam ad finem supernaturalem, qui excellentior proportionabiliter excedunt eam aliae enti­ creatam excedant, nihilominus attentis est, ut ex ipsis terminis liquet : ergo quæ­ tates supernaturales. omnibus cedunt absolute substantiæ. Sicut libet entitas supernaturalis est perfectior Tum etiam quia ratio præcipua in favo­ virtus intellectualis est ex parte generis secandum essentiam, quam quælibet subs­ rem gratiæ sanctificantis superius facta perfectior, quam virtus moralis; cum illa tantia creata. militat etiam in aliis entitatibussupernatQspectet ad genus intellectivum, et hæc ad Confirmatur : quia si quælibet entitas ralis ordinis, ut jam ostendimus. Nam per­ appetitivum : et tamen absoluto virtus mu­ supernaturalis non esset simpliciter perfec­ ralis antecellit intellectivam. Concesso igi­ fect io cujuscumque entis creati consistit in ts tior quam substantia creata, vel esset quia tur excessu gratiæ, vel etiam charitatis, aut accessu,etconjunctionèad Deum perexprestrf est accidens, vel quia habet minimam enti­ aliis valde perfectis habitibus supra subs­ sionemet imitationem perfectionisdivinæ: tatem, sed hæc non impediunt prædictum tantiam creatam, non sequitur idem attri­ sed quælibet entitas specifice supernaluraexcessum : ergo, etc. Suadetur minor : tum buendum fore aliis entitatibus imperfectis lis, quantumvis minima, magis exprimit, quia gratia sanctificans etiam est accidens, Ledesm.supernaturalis ordinis. Sic respondent Leet imitatur perfectionem propriam Dei, etqucdlibet accidens comparative ad subs­ Arauto’ desma,Granados, Arauxo locis citatis, et alii quam quælibet substantia creata : ergo ex­ tantiam habet minimam entitatem : et ta­ Doctores communiter. cedit simpliciter illam. Major relinquitur 128. Sed licet hæc doctrina sit satis pro­ men gratia est simpliciter perfectior, quam pr obata ex dictis § 3. Minor autem proba­ Nûd pla­ cet. babilis, et sufficienter occurrat objectioni substantia creata, ut jam probatum relin­ tur : quia magis exprimit, et imitatur per­ superius facta; nobis tamen non omnino quimus : ergo ex illo capite non impeditur fectionem Dei id, quod participat esse a Deo arridet, cum ex ea haud levis confusio subo­ excessus, quem intendimus.Tum etiam quia juxta modum proprium ipsius Dei, quam illud, 591 unio hypostatica excedit simpliciter omnem entitatem creatam : ut constat ex dictis num. 115, et nihilominus prædicta unio habet minimam entitatem, cum solum sit quidam modus : vel respectus transcendentalis : ergo idem proportionabiliter de mo­ dis, et realitalibus supernaturalibus dicen­ dum est. Respondere enim quod ille modus dnionis est excellentioris ordinis, non satis­ facit : nam sicut ordo hypostaticus excedit ordinem naturæ, etgratiæ, ita proportiona­ biliter ordosupernaturalisexcedit ordinem naturæ. Unde concedimus motum timoris supernaturalis, et modos, ac relationes su­ pernaturalis ordinis esse simpliciter perfec­ tiores quacumque substantia creata. Nec hoc incredibile videbitur, qui excellentiam prædicli ordinis penetraverit, et de digni­ tate divinæ gratiæ pro meritis judicium fecerit. 129. Dices : implicat quod illud, quod non objecest perfectum simpliciter, sit perfectius l10· simpliciter, quam id, quod est simpliciter perfectum, ut ex solis terminis constat : sed substantia creata utputa Angelus est sim­ pliciter quid perfectum ; entitates vero supernaturales modales, aut relativae non sunt quid perfectum simpliciter, sed tantum secundum quid : ergo implicat, quod sint perfectiores simpliciter, quam substantia creata. Minor ostenditur : quia bonum, et perfectum convertuntur cum ente : sed Angelus est ens simpliciter; entitatesvero supernaturales, modales, vel relativæ non sunt entia simpliciter, sed solum secundum quid ; siquidem supponimus, quod habent entitatem diminutam : ergo, etc. Respondetur, quod objectio hæc non so— Diluitur. Ium impugnat excessum harum entitatum supernaturalium supra substantiam crea­ tam, sed etiam excessum gratiæ sanctifican­ tis, et unionis creata supra naturam : nam etiam gratia est ens secundum quid compa­ rative ad substantiam, cum sit accidens, et unio hypostatica, cum sit modus. Unde sicut hoc non obstante, gratia, et unio sunt perfectiores simpliciter, quam substantia creata, ita de entitatibus diminutis super­ naturalis ordinis dicendum est. Licet ergo facta comparatione inter ens simpliciter, et ens secundam quid ejusdem ordinis, illud huic præslat in perfectione : tamen ens secundum quid supernaturalisordinis exce­ dit absolute ens simpliciter ordinis natura­ lis. Nam ea, quæ sunt formaliter in Deo, nequeunt participari in creaturis nisi acci- 592 DE QUIDDITATE GRATI.E. dentaliter, ut supra vidimus ex D. Thom. qua de causa habent in nobis imperfectum modum essendi, videlicet in alio, quo in ordine naturalis est proprius entium secun­ dum quid. At ex parte suae speciei, seu quidditatis pertinent ad ordinem entis simplici­ ter, nempe Dei in seipso, cujus sunt formales participationes, saltem mediatæ. Perfectio autem simpliciter talis debet esse essentia­ lis, seu quidditativa : et proplerea magis regulanda est penes essentias rerum, quam penes modos essendi.Unde cum entia super­ naturalia excedant substantiam ex parte essentiæ, licet excedantur in modo essen­ tiam habendi ; sequitur, quod sint simplici­ ter perfectiores, quam substantia, et imper­ fectiores illa secundum quid : sive, et in idem coincidit, quod habeant majorem per­ fectionem licet modo minus perfecto. Quod licet evidentius appareat in gratia sanctifi­ cante, de qua proinde Patres, et Doctores, expressumsermonem faciunt,militat tamen proportionabiliter in motibus, auxiliis, et quibusvis aliis ejusdem ordinis enlitatibus, ad quæ propterea illam doctrinam merito extendimus. incidens 130. Porro, si inquiras, an intelligenda «luæstio. sit non solum per comparationem ad subs­ tantias creatas seorsim sumptas, sed etiam ad eas collective acceptas, sive ad totum hoc universum ? Respondetur affirmative, ut satis expressit D. August, locis num. 117 citatis. Quod nonnulli probant ex eo, quod potius debet homo eligere destructionem sui, et totius mundi, quam destructionem gratiæ : ergo hæc perfectior est universo. Hoc tamen argumentum nullius est roboris : nam sl gratia posset absque peccato amitti, ut si Deus suspenderet, nulla prævia culpa, conservationem illius ; eligibilior profecto esset destructio gratiæ, quam destructio propria : nam destructo subjecto nullum bonum aut naturæ, aut gratiæ in eo re­ maneret : destructa vero gratia, persevera­ ret saltem bonum naturæ : et melius est habere aliquod esse licet non ornatum gra­ tia, quam nullo esse gaudere,ut ex se liquet. De facto autem ideo debet potius eligi des­ tructio universi, quam gratiæ, quia gratia non destruitur de facto nisi per peccatum, quod propter nullum bonum potest pru­ denter eligi. Ratio igitur legitima nostræ resolutionis habetur ex supradictis : quia excessus metaphysicus rerum sumitur pe­ nes eorum essentias : quare si substantiæ creatæ divisim, vel collective sumptæ non DISP. IV, DIB. VU. habent essentiam ita perfectam sicut gra­ tia, ut probatum a nobis est ; sequitur quod hæc excedat simpliciter , et metaphysice omnes substantias creatas quoquomodo ac­ ceptas, ac proinde totum hoc universum, imo et omnia, quæ a Deo Auctore naturæ sunt factibilia. Sicut Angelus superior su­ perat metaphysice omnes inferiores tam divisim, quam simul sumptos : quia in prædicatis specificisunumquemque illorum excedit. Diximus, et probavimiis gratiam excedere metaphysice etc. quia excessum ejus moralem super omnia naturalia omnes fere Adversarii citra controversiam conce­ dunt : et ideo non immoramur in prædicto excessu suadendo. § VI. Refertur opposita sententia, et illius motivis occurritur. 131. Contrariam nobis opinionem tuen- opia tur Scotus in 4, d. 10, quxst. 8, conci. 2, Richardus in 2, d. 2G, art.2, quxst. 2, Pbi-^& lippus Faber in 3, dist. 42, cap. 2, Lorca in hac I, 2, q. 113, art. 9, Fonceca 7 Metaph. disp. 12, sect. 4, conclus. 2, Ripalda tom. Ι,Ροκα disp. 21, sect. 2, Sfortia Pallavicinus disp. 6, de actibus humanis, quxst. 2, art. 12, Suarez in Metaph. tom 2, disp. 32, sect. 2. Sum. n. 32 (licet hanc sententiam videatur aliquomodo tacite retractare in lib. 6 de gratia, dum asserit nostram assertionem esse piam, et valde credibilem, et non posse argumento firmo impugnari). Eidem opinioni suffra­ gari videntur ex Thomistis, Capreolus in2, fecta contineri forma perfectior, quam sit illa, quæ continetur in potentia magis per­ fecta : et ita forma equi, quæ est perfectior, quam forma coeli, continetur in materia sublunari, quæ est imperfectior coelesti. Et e converso forma accidentalis continetur in potentia subjecti, quod est ens in actu, et perfectius, quam materia prima, in qua continetur forma substantialis, quæ est perfectior accidentali, ut ex se liquet. Ad secundam respondemus majorem verificari in potentia activa, de cujus ratione est con­ tinere in actu suum effectum, et ideo juxta qualitatem effectuum, quos continet, est magis, aut minus perfecta. In potentiis autem receptivis non sic contigit : quia fieri potest ut potentia minus perfecta recipiat formam perfectiorem, et e converso : nam prædicta receptio non exigit æqualitatem, sed proportionem, quæfrequenter reperitur inter extrema satis diversa, ut recte obser­ varunt Complut, in lib. ile Anima, disp. ult. CompL q. ult. Nec genus qualitatis, vel substantiæ physice loquendo habet speciem per respec­ tum ad inferiora, sed est quædam ratio ab­ soluta, licet imperfecta ex se : et ultimo constituta per actus differentiarum. 136. Tertio arguitur : quia facta compa-TerIloItt ratione inter extrema illud est simpliciter argamagis perfectum, quod minus dependet abmCulII!n· alio, cum independenlia quædam perfectio sit : atqui substantia minus dependet a gra­ tia, quam hæc ab illa : ergo substantia est simpliciter perfectior, quam gratia. Proba­ tur minor : tum quia gratia dependet abso­ lute, et in suo esse a substantia, hæc vero solum dependet in quodam esse tali, nempe in esse grati : plus autem est dependere ab­ solute in suo esse, quam dependere solum in tali esse. Tam etiam quia gralia nequii naturaliter existere sine substantia : et hæc potest naturaliter existeresine gratia; ergo substantia minus dependet a gratia, quam e converso. Confirmatur : nam quod est permanen- Confir_ tius, est simpliciter perfectius:sed substaa- uwuir. tia» est permanentior, quam gratia : ergo est perfectior simpliciter quam illa. Major probatur : quia major permanentia rei ori­ tur ex majori, et intimiori conjunctione c96 DE QUIDDITATE GRATIÆ. cum esse : ergo cum esse sit maxima aetnalitas, et perfectio rei, sequitur illud fore simpliciter perfectius, quod fuerit absolute magis permanens. Minor autem liquet ex­ perientia : nam faciliuscorrumpitur gratia, quam substantia : ergo hæc est permanentior, quam illa. Itespoib Ad argumentum respondetur perfectioar?u-d nom reruæ non tam regulandam esse penes esentum.dependentiam, quam penes qualitatem, et modum dependentiae. Gratia autem non dependet a subjecto, nisi in genere causæ materialis receptivae, quod nullam, vel satis levem perfectionem arguit in illo. Substan­ tia vero dependet a gratia in genere causæ finalis, et formalis, cum recipiat ab ea no­ bilissimum effectum, videlicet esse gratum, et filium Dei adoptivum : et melius est esse Deum per participationem, quam hominem per essentiam. Unde attentis omnibus plus gratia confert substantiæ, quam recipit ab ea: quod satis arguit excessum simpliciter supra illam : et in hoc sensu magis depen­ det substantia a gratia, quam e converso. Ad primam vero probationem in contrarium constat ex dictis gratiam in suo esse non de­ pendere absolute a substantia,nisi in genere causæ materialis : in aliis vero generibus perfectio gratiæreducitur in Deum tanquam in proprium principium. Ad secundam di­ cendum est, quod sicut hæc forma v. g. equi non potest esse natura sine hac por­ tione materiæ, et hæc portio materiæ valet esse naturaliter sine hac forma : ex quo ta­ men non colligitur, quod materia sit sim­ pliciter perfectior, quam illa. Et sicut genus potest abstrahi ab speciebus, hæc vero ne­ queunt præscindere a genere:et nihilomi­ nus genus non est simpliciter perfectius speciebus. Ita quod gratia ob generalem conditionem accidentis nequeat esse natu­ raliter sine substantia, non arguit hanc esse simpliciter perfectiorem. Et ratio est eadem utrobique : quia sicut forma substan­ tialis, et species supponunt materiam, et genus in genere causæ materialis, ex quo genere non desumitur perfectio simpliciter: ita et in eodem genere gratia supponit na­ turam. solvitur Ad confirmationem respondetur majorem non esse universaliler veram, ut patet in homine, qui est simpliciter perfectior sole, et aliis corporibus incorruptibilibus. Imo vero quo aliquid est perfectius, eo solet esse corruptioni magis obnoxium : quia depen­ det in suo esse a pluribus dispositionibus, quæ possunt do facili alterari, aut dissipari, ut in homine liquet. El hac de causa gratia de facto facile corrumpitur, quia obsuam perfectionem nequit consistere simul cum peccatis, in quæ homo plerumque labitur. Nec tunc proprie loquendo corrumpitur per actionem creaturæ : hæc enim nec eam produxit, nec illam conservabat : sed defi­ cit ad destructionem conversionis in Deum ultimum finem, quæ nequit cura peccato gravi ab eo line avertente componi. Subs­ tantia vero conjungitur naturaliter cum suo esse, et ideo habet majorem connexio­ nem cum illo, et difficilius potest ab eo se­ parari. Addimus etiam gratiam ex natura sua esse multo permanentiorem substantia: quia est de ordine rerum aeternarum, et petit in aeternum manere, firmatque ipsam naturam ut tradit D. Thomas · beatifîcæ ostendimus Tract. 2, disp. 5, dub. 2 ; ergo operationes propriæ gratiæ sancti­ ficantis sunt ejusdem rationis specifîcæ in omnibus subjectis nuper relatis. Confirmatur : quia ex omnibus in gratia Roboraexistentibus componitur unaspiritualis respub ica, sive unica Ecclesia, eique præsidet ua. Christus Dominus, qui, ut dicitur ad Coi. 2, AdCot est caput omnis principatus, et potestatis. Et “ ideo tota illa ccelestis multitudo Angelorum, et hominum beatorum dicitur unica sponsa Christi juxta illud Apocal. 21 : Vidi Ilierii-.xpoc.xL salem novam descendentem de cado quasi ~L sponsam ornatam viro suo, nempe Christo, cui Faulus 1, ad Cor. 7, ut uni viro virginem ladCor. castam despondebat omnes justos. Constat au- *' tem hanc unitatem præcipue consistere in gratia sanctificante, qua regeneramur in cives sanctorum et pervenimus ad sponsa­ lia cœlestia : ergo prædicta gratia est ejus­ dem speciei in omnibus, qui gratiam ha­ bent. Patet consequentia : quia si differret specie, non induceret unitatem, et conformitalem spiritualis vitæ, sed magis diver­ sitatem, quæ unius reipublicæ et unicæ sponsæ vinculum rescinderet. Ad hæc : omnes justi in Scriptura sacra vocantur filii Dei, et fratres spirituales, imo et fratres Christi, ut quilibet facile depre­ hendet : sed filiatio, et fraternitas fundatur super unitatem naturæ, quæ ab uno patre in plures filios diffunditur : ergo omnes :■ I - - 598 DE QUIDDITATE GRATIÆ. justi habent spîritnaliter eandem naturam : hæc autem convenit justis per gratiam : ergo omnes habent gratiam sanctificantem ejusdem speciei. Sicut e converso si homi­ nes, et Angeli, et Christus haberent diver­ sas specie gratias, nec essent filii ejusdem patris, nec vere essent fratres inter se :sed omnes differrent spiritualiter inter specie : quod cum vera spirituali consanguinitate, ut sic loqaamar, minime cohæret. Objectio 140. Nec referi, si contra hanc doctrinam objicias : nam gratiae sanctificantes exislentes in praedictis subjectis habent effectus, «lentear proprietates, et operationes specie distinc­ tas : ergo hujusmodi gratiæ differunt essen­ tialiter. Consequentia constat tam ex se, quam ex destructione praecipui fundamenti nostræ doctrinae. Antecedens autem suade­ tur : nam in primis gratia collata primis parentibus erat vera justitia originalis om­ nes animæ potentias mira consensione sub­ jiciens, et corpus immortale, atque incorrup­ tibile reddens : sed gratia communicata aliis hominibus hæc minime confert : ergo prædictæ gratiæ præstant effectus specie di­ versos. Præterea, quia gratia data post ad­ ventum Christi communicat spiritum filio­ rum : gratia vero collata in veteri testa­ mento non praestabat hunc spiritum, sed spiritum servitutis, qui cum vera filiatione non cohæret; siquidem servus est expers dominii, filius autem est hæres, ac domi­ nus omnium : ergo ista gratiæ conferunt effectus distinctos in specie. Quæ diversitas videtur habere fundamentum in epistolis AdRom.Panli, nam ad Rom. 8 inquit: Aon acce& pistis spiritum servitutis iterum in timore, sed accepistis spiritum adoptionis filiorum. AdGala.Et ad Galat. 4, docet Deum misisse filium, ut adoptionem filiorum reciperemus : ergo ante adventum Christi gratia non commu­ nicabat hujusmodi effectum. Deinde, quia homines per gratiam vere fiunt filii Dei, satis ostendimus dub. 3 ; sed Ansreli non fiunt Dei filii per gratiam, quam habent, ut D.ciirv. testatur D. Chrysost. hom. 22, in Genesim, docens Angelos in Scriptura nunquam fuisse appellatos filios Dei, reprehenditque illos, qui cap. 6 Genes, per filios Dei intelligunt Angelos. Et Chrysost. favere videtur Paulus AdHeb. ad Hcbr. 1. illis verbis : Cui aliquando A n1· gelorum dixit Deus, Filius meus es tu? ergo idem quod prius. Insuper quoniam gratia Christi Domini constituit ipsum in esse ca­ pitis cæterorum justorum, influitque moD.Tho. raliter in omnes, ut tradit D.Tho. 3 part. quæst. 8, art. 5 ; atqui gratia data aliis ho­ minibus hunc effectum non præstat, nec præstore potest : ergo, etc. Tandem quia gratia viæ est radix fidei, et spei : gratia vero beatorum est radix luminis gloriæ, et comprehensionis oliciuntquo operationes essentialiter diversas, quales sunt actus fidei, et actus visionis; ergo prædictæ gratiæ habent effectus essentialiter diversos. Omit­ timus fundamenta, quæ suadent visiones beatificas hominum, et Angelorum distingui essentialiter inter se : nam videri possunt loco supra citato. 141. Hæc objectio manet majori ex parte enervata ex dictis dub. 6, ubi declaravimus^^ eandem naturam accidentalem posse in di­ versis statibus, et subjectis radicare proprie­ tates, et elicere operationes essentialiter dis­ tinctas. Semper tamen debet communicare eundem effectum formalem, ab hoc quippe nequit separari quandiu existit insubjecto. Et hoc paeto gratia sanctificans ob connotationem diversorum statuum, vel ob varias modificationes, quas habet ex parte subjecti, valet diversas denominationes, proprieta­ tes, aut effectus etiam formales secundarios impertiri; retenta tamen unitate specifica ejusdem effectus formalis primarii. Et in hoc sensu nihil obest objectio proposita, ujt diluendo singulas ejus partes constabit. Ad primam dicimus gratiam nobis, et primis parentibus communicatam habuisse eundem effectum formalem primarium, nempe fa­ cere participes naturæ divinæ, seu Deosper participationem. Habuit etiam easdem ope­ rationes, videlicet credere, sperare, dili­ gere. etc. Præbuit tamen quosdam effectus primis pare'ntibus, quos nobis non commu­ nicat, quia in illis afficiebatur quodam modo intrinseco perfectionis, quo caret in nobis. Ad secundam respondemus cum Medi na 3, p. quæst. 23, art. 3, negando minorem : nam oppositum satis constat ex pluribus Scripturæ locis, in quibus Patres antiqui vocantur filii Dei, ut Exod. 1: Filius meusEni.i primogenitus Israël. Isaiæ 1 : Filios enutrivi. Matth. 15 : Non est bonum sumere panem filiorum, id est, Judæorum, et mittere canibus ’ nempe Gentilibus et alibi sæpe. Maxime, quia cum hæc adoptio consistat in jure ad hæreditatcm æternam ex gratia Dei adop­ tantis, et constat plures ex Patribus ha­ buisse jus ad hæreditatem æternam ex gra­ tia. cum plures fuerint prædestinati: negari nequit, quod vere fuerunt filii Dei adoptivi. Quod satis expressit Paulus ad Rom. 8,dum ads». omnis 1 DISP. IV, DUB. V1H, 599 tiam illam, et nostram, ut salis expres­ oronos prædestinatos, de quorum numéro sit D. Thorn, loco citato, in respons. ad 2, D.Tho. fuerunt antiqui Patres, vocat fratres ( hrisubi ait: Dicendum, quod diversi actus, quo­ li: Quos prxdcstinavit, inquit, conformes rum unus est causa alterius, non diversifieri imaginis filii sui, ut sit ipse prImogen ificanl habitum : actus autem personalis gra­ Ius in multis fratribus. Verum quidem est adoptionem filiorum in lege gratiæ excedere ti e, qui est sanctum facere formaliter haben­ tem, est ratio justificationis aliorum, quæ aliquo modo adoptionem filiorum in loge pertinet ad gratiam capitis. Et inde est, quod antiqua : non quia unusquisque justus ha­ per hujusmodi differentiam non divers i/icatur beat nunc excellentiorem, et intensiorem essentia habitus. Ad ultimam constat ex gratiam, quam fuerit in aliquibus Patribus; sed ob aliquas perfectiones accidentales. diet. dub. 6 : nam eadem gratia in specie potest esse radix diversarum virtutum, et Quia nostra gratia non solum confert jus ad liæreditatem, sed etiam possessionem, sive operationum : maxime quando habet diver, ingressum ad regnum : quæ illa non praes­ sosmodos, ut contingit in gratia viatorum, tabat, donec veniret temporis plenitudo. et patriæ. Gratia insuper hujus status alfert secum 142. Supposito igitur, quod de facto om­ explicitam notitiam secretorum coelestium ; nis gratia sanctificans sit ejusdem speciei, in illa vero non omnibus revelavit Deus ubicumque sit, videndum restat, utrum sit explicite sacra tiora mysteria, ut divinitatem possibilis alia gratia sanctificans, quæ di­ I Messiae, et Dei Trinitatem : et sic de aliis. versam, et excellentiorem speciem habeat. Propter quæ gratia hujus status constituit Nomine gratiæ sanctificantis (nequæstio fiat magis absolute homines filios Dei : quod de nomine), intelligiraus formam supernailla non i la excellenter præstabat, sed cum turalem, qualem descripsimus dub. 4, eam "“T** minori perfectione, ob quam videbantur videlicet, quæ ad minus sit participatio for­ ! Patres illius status cuidam servituti ob­ malis naturæ divinæ sub conceptu naturæ, noxii. Et hoc præcise evincunt testimonia, et sit radix, et primum principium quasi j quæ nobis objiciuntur : nam loquuntur de intrinsecum e irum, quæ ad ordinem suadoptione perfecta. pernaturalem spectant. Et procedit quaestio ,· Ad tertiam negamus minorem : contranon solum secundum legem ordinariam, [ tte rium enim habemus ex lib. Job in quo non sed etiam per respectum a.l quancamque ’ semel Angeli appellantur filii Dei, ut cap. potentiam. ' 2: Cum quadam die venissent /ilii Dei, id est <¥& Angeli, el cap. 38 : Ubi cas, cum me lauda­ §n. rent astra matutina, et jubilarent omnes /ilii Dei? nempe Angeli. Verum quidem est quod Præfertur negativa sententia, et ratione in iis locis septuaginta Interpretes non ver­ probatur. tunt filios, sed Angelos Dei. .Quod in causa i JAy. fuit, ut Chrysostomus, cui illa versio erat 143. Dicendum est repugnare aliam gra- conclufamiliaris, negaret Angelos appellari Dei tiam sanctificantem essentialiter diversam S10·. filios in Scriptura. Unde non irrationabilia gralia sanctificante, quæ nunc datur. Hæc ter arguebat eos, qui verba Gen. 6 : Videntes conclusio est omnino conformis menti Divi filii Dei filias hominum, etc. interpretaban­ Thomæ tam in præsenti, quam infra quis- D.Thô. tur de sanctis Angelis : nam incredibile tione 112, articulo 1. Cui proinde commu­ niter subscribuntThomistæ. Asturicencis /nAsiunc. videtur, quod septuaginta Interpretes eo relect. quæstione'd, folio 230, Arauxo dispu-' ιΙΛ ’ loco Angelos vocaverint filios Dei, cum ta­ tatione 1, præambula, sectione 4, et disputa­ men in nullo alio hunc titulum eis affixe­ tione 3, seclioneZ, Joannes a Sancto Thoma, rint. Paulus autem in illo testimonio loqui­ quæstione 112, disputatione 24, articulo 1, Curiel, tur de filiatione Dei non adoptiva, sed ubi Curiel dubio 2, § 2, Zumel dubio 4,^'tei’ naturali, quam merito Angelis negat. Montesinos articulo 2, Suarez libro 8, rfeSuarez. Ad quartam dicimus, quod ut gratia sanc­ gratia, cap. 3, num. 10 et alii. tificans constituat rationem capitis spiri­ Probatur ratione desumpta ex D. Thom. Ratio ox tualis,debet connotare in subjecto quasdam locis nuper citatis : quoniam gratia sancti- D-'1’b0· excellentias : quæ quia fuerunt in Christo, ficans est formalis participatio naturæ di­ et non sunt in nobis, propterea ipsi soli convenit ratio capitis. Sed hoc nullatenus I vinæ sub conceptu naturæ:sed non est pos­ arguit diversitatem specificam inter gra- I sibilis alia participatio formalis naturæ i g I I K I 600 DE QITDDITATE GRATI .E. divinæ diversa in specie ab illa, quam nunc habemus per gratiam : ergo repugnat gratia sanctificans diversa in specie ab ea, quæ modo datur. Major, et consequentia constant. Minor autem suadetur : quia vel prædicta diversitas specifica desumeretur ex parte naturæ. quæ participaretur; vel ex parte modi illam participandi : neque enim apparet, unde possit prædicta distinctio specifica desumi, nisi ex dictis capitibus : atqui participatio formalis naturæ divinæ neutro ex iis capitibus valet diversificari in specie :ergo impossibilis est alia participa­ tio formalis naturæ divinæ diversa in spe­ cie ab ea,quam nunc habemus per gratiam. Probatur minor : nam in primis impossi­ bilis est natura divina superior, vel diversa in specie ab ea. quæ nunc participatur per gratiam, ut satis ex se liquet : deinde mo­ dus, sub quo nunc participatur, est supre­ mus omnium excogitabilium : siquidem gratia participat naturam divinam imme. diate, formaliter, et prout est in se : ergo participatio formalis naturæ divinæ, quam nunc habemus per gratiam, neutro ex prae­ dictis capitibus valetdiversificari in specie. conGrConfirmatur : quia cuilibet naturæ finis niaUo· determinatus corresponde! : sed repugnat dari finem altiorem, vel perfectiori modo specifico attingibilem, quam finem, qui nunc corresponde!gratiæsanctificanti;ergo impossibilis est gratia sanctificans perfec­ tior in specie, quam gratia sanctificans, quæ nunc datur. Probatur minor : quia finis gratiæ nunc sanctificantis est Deus sub ra­ tione summi boni, tam in ordine naturali, quam in ordine supernaturali : modus vero ipsum attingendi est per immediatam pos­ sessionem ipsius, quæ consistit in visione beata : sed licet concedamus licentiam fin­ gendi, nequit excogitari vel altior finis, vel altior modus specificus ipsum consequendi: ergo. etc. primnm 141. Nec refert, si respondeas primo, gium ^cet 8rat*a nequeat diversificari in specie, vel ex parte naturæ, quam partici­ pat, vel ex parte finis in quem tendit ; valet nihilominus prædictam diversitatem sortiri exparte modi participandi naturam divi­ nam, et consequendi suum finem. Etenim prædictus modus participandi naturam di­ vinam formaliter, et prout est in se, non consistit in indivisibili, nec constituitur in specie atoma; sed est quasi genericus, sub quo plures alii specie distincti valent exco­ gitari. Nam cum essentia divina in seipsa considerata habeat modum essondi longe perfectiorem, et in infinitum distantem a modo illo, quo participatur per gratiam, relinquit spatium, ut sic dicamus, ut infini­ tos alios modos specie distinctos, et perfec­ tiores excogitemus. Non, inquam, satisfacit hæc responsio jPwth· quoniam modus specificus, quo gratia sane- dlta tificans participat de facto naturam divi­ nam, pertingit ad maximum quod sic per­ fectionis, quæ inter modos specificos eam participandi excogitari potest : ergo non est excogitabitis alius perfectior. Antece­ dens probatur ex dictis : quoniam prædictus modus imitatur modum formalem, quem natura divina habet in se; licet ipsius per­ fectionem non adaequet : atqui hujusmodi imitatio pertingit ad maximum quod sic perfectionis excogitabilis inter modos spe­ cificos participandi naturam divinam : eo quod nullus modus creatus potest naturam divinam participare per identitatem, vel adæquationem, vel convenientiam specifi­ cam, sed solum per imitationem formalem : ergo modus, quo gratia nostra participat naturam divinam, pertingit ad maximum quod sic perfectionis, quæ inter modos eam participandi excogitari potest. Unde falsum est, quod modus participandi naturam di­ vinam prout est in se, sit solum unus in genere, et habeat latitudinem specificam : oppositum enim convincit nostra ratio. Nam vel prædictus modus imitatur formaliter modum, quo natura divina est in se; et sic coincidit cum modo, quem gratia ha­ bet de facto : vel ad id non pertingit; et sic nonest modus proprius gratiæ : vel tandem imitatur altiorem modum ; et hoc repugnat, ut constat ex dictis. Ad hæc : si esset possibilis alius modus perfectior participandi naturam divinam,r^. non posset non consistere in majori accessa lttad Deum et in actualiori, ac immaterialiori imitatione illius moli, quem natura divina habet in se; retenta nihilominus semper inaequali, ac deficienti conditione gratiæ, quæ in infinitum distaret a perfectione increata : sed hoc non sufficit ad distinctio­ nem specificam : ergo non est possibilis modus participandi formaliter naturam di­ vinam distinctam in specie ab eo, qui tunc convenit gratiæ sanctificanti. Major videtur evidens : quia impossibile est, quod aliquis modus creatus adæquet perfectionem modi illius, quem natura divina habet in se : sed major, vel minor perfectio modi creati consistit DISP. IV, DL’B, VIII. consistit in majori, et actualiori accessu ad modum proprium perfectionis increatæ. Minor etiam ostenditur : nam de facto gra­ tia sanctificans magis, ac magis imitatur modum proprium perfectionis increatæ, recipitque novos, et actualiores modos per­ fectionis : est enim capax intensionis, seu augmenti, ut omnes Theologi docent : sed hoc non obstante prædicti modi non inducunt diversitatem specificam in substantia gra­ tis, sed eam retinent, et magis perficiunt, ut communiter tradunt Thomistæ, quos referunt, et sequuntur Complutens. in lib. degenerat, disput. 4, quxst. Ί et 9 · ergo ille modus participandi perfectius naturam di­ vinam non sufficit ad distinctionem specifi­ cam gratiæ. Unde obiter manet exclusum, quod hæc responsio tangebat : nam infinita distantia inter naturam divinam, et gra­ tiam sanctificantem solum evincit, quod gratia possit magis ac magis intendi ; non vero,quod inter illam, et naturam divinam valeant dari aliæ formæ perfectiores, et specie a gratia distinctæ. Sicut etiam inter intellectualitatem divinam, et gradum in­ tellectualitatis creatae datur distantia infi­ nita : et nihilominus nequit excogitari alius gradus medius essentialiter perfectior. φ«. 145. Dices : quia substantia creata, quæ estvirtualis participatio substantiæ divinæ, distat in infinitum ab ea, propterea data qualibet specie substantiali, potest dari alia, et alia species perfectior usque in infinitum fteçi. syncategorematice, ut arguunt Comploteu­ ses in libro Physic, disputatione 18, quxsHone3; ergo eadem distantia inter gratiam et naturam Dei evincit possibilitatem alte­ rius gratiæ perfectioris, et specie distinctæ, vel prædictus discursus nullius erit effica­ cis. Respondetur possibilitatem specierum substantialium in perfectione specifica abs­ que termino se excedentium non fundari in sola distantia a substantia divina; sed magisinqualitate, seu modo distantiæ. Nam substantia creata ita distat a Deo, quod non imitatur formalilcr aliquem modum pro­ prium ipsius; sed ideas, quas Deus de creaturis format juxta uniuscujusque con­ ditionem, et naturam. Unde quia ex parte ipsarum nullus certus terminus specificus valet præfigi, el aliunde nunquam pertin­ gunt adhuc analogice ad imitandum formaliter aliquem modum proprium Dei in seipso : propterea data qualibet specie subs­ tantiali, potest excogitari alia, et alia per­ 601 fectior sine termino. Gratia vero ita distat a Deo, quod nihilominus imitetur formaliter modum proprium, quem natura divina habet in seipsa, ut ostendimus dubio 3 et 4, et quia prædictus modus ex sua communi ratione importat certam determinationem, et pertingit ad maximum quod sic in imi­ tando perfectionem divinam; idcirco im­ possibilis est alia gratia sanctificans, quæ nostram superet in perfectione specifica : potest tamen ob infinitam distantiam ad ejus actualitatem, et immaterialitatem per intensionem syncalegorematice infinitam magis, ac magis accedere. Adde substantiam esse incapacem intensionis, et ideo majo­ rem,et minorem ejus accessum ad perfectio­ nem divinam inducere specificam distinc­ tionem. Quod non ita contingit in gratia, et aliis qualitatibus ob oppositam rationem. 14G. Nec refert secundo, si hactenus dic-Alia res tis occurras iterum cum Ripalda dicendo excogitabilesesse innumerabiles alios mo­ dos, quo gratia imitetur naturam divinam : nam fieri potest, inquit ille, quod quædam sit determinata ad solam speciem huma­ nam, alia ad solam naturam Angelicam, et alia sit utrique communis. Rursus fieri potest, quod quædam gratia differat realiter a charitate; alia quæ charitatemsibi identificet ; alia etiam, quæ non distinguatur a lumino gloriæ; et alia denique, quæ nativa virtute queat graliam sanctificantem, et ha­ bitus supernaturales in aliis suppositis effi­ cere. Quæ tam diversa munia satis suadent diversitatem specificam inter prædictas gratias. Hoc, inquam, non refert, et corruit facile Ejus ex dictis. Nam in primis diversitas specifica evers‘°* gratiæ sanctificantis nequit desumi ex sub­ jecto, seu potentia obedientiali ; cum hæc se teneat ex parte causæ materialis, el om­ nibus habitibus sit communis : sed desu­ menda est vel ex parte formæ, quæ partici­ patur, vel ex parte modi participandi illam : Angeli autem,et homines eandem naturam divinam, et eodem modo specifico in quali­ bet hypothesi por habitualem gratiam par­ ticiparent, ut constat ex dictis. Deinde priusquam dicamus unam graliam esse de­ terminatam ad naturam Angelicam, et aliam ad humanam, designanda est distinc­ tio specifica inter illas, ct radix exigendi diversa subjecta; alias incurritur evidens petitio principii. Præterea gratiam sancti­ ficantem non posse esse charitatem, lumen gloriæ, vel aliam immediate operativam DE QUIDDITATE GRATIÆ. 602 1 salis ostendimus dub. 5, ubi de hac re egi­ mus etiam per respectum ad potentiam absolutam. Nam sicut impossibile est ean­ dem formam esse substantiam,et potentiam immediate operati vani : ita repugnat eamdem formam allicere immediate substan­ tiam animæ, in qua esi gratia, et potentiam, in qua est virtus. Porro illa insignis effica­ cia, quam prædictus auctor arrogat gratiæ sanctificanti possibili in ordine ad produ­ cendum gratiam in alieno supposito, refel­ letur ex professo disput. 8, dub. 1. Unde non oportet horum impugnationi amplius insistere. § III. Eadem veritas alio fundamenta commu­ nitur. 147. Secundo probatur nostra conclusio : ui^fa^qnia si daretur gratia sanctificans specie damcu- distincta a gratia, quæ modo datur, esset D.Tho. principium operationum specie diversarum abiis, quarum gratia modo est principium : sed hoc repugnat : ergo et quod detur alia gratia specie distincta..Major est certa : quia natura, ut‘comma niter dicunt Philosophi, est propter operationem, ad eam quippe mediis virtutibus proximis concurrit, et in ea explicat propriam virtutem, et perfectio­ nem, ergo ad naturas essentialiter diversas nequeunt non consequi operationes essentia­ liter distincte : atqui gratia sanctificans habet rationem naturæ in ordine superna­ tural!, ut saepius in hac disputatione dixi­ mus :ergo gratia sanctificans specie distincta a gratia, quæ nunc datur, esset radix ope­ rationum specie differentium ab iis, quæ modo ad gratiam sequuntur. Minor proba­ tur : quia præcipuæ operationes cujuscumque gratiæ sanctificantis consistunt in vi­ sione, et amore Dei inseipso ; cum per eas consequatur, atque attingat ultimum finem supernaturalem, in quem ipsa gratia pecu­ liariter inclinat : at sic est, quod omnes vi­ siones beatificæ sunt tam de lacto, quam de possibili unius speciei atomæ, ut ostendi­ mus tractat. 2, disputatione c, dubio 2.Quod etiam de actu charitatis asserit Joannes a Joan, a Sancto Thoma 2, 2, disputatione 14, art. 3, s‘Th0' et ratio est satis manifesta; siquidem omnes visiones totum Deum in seipso, et sub eodem medio seu lumine, et omnes actus charitatis attingunt eundem ultimum finem supernaturalem, et sub motivo ejusdem Aliud bonitatis divinæ : ergo repugnat dari ope­ rationes essentialiter diversas, quarum dis­ tincte graliæ sint radices. Confirmatur : quia repugnat naturas specifice distinctas præstaro eundem effectum “*· formalem etiam secundarium : sed ad duas gratias sanctificantes, quantumvis lingantur distinete, sequitur idem effectus formalis secundarius : ergo repugnat, quod prædictæ gratiæ distinguantur in specie. Major est satis manifesta : quoniam effectus formalis secundarius corresponde! primario effectui, et ipsi commensuratur ; ergo sicut repugnat naturas essentialiter distinctas præstare eundem effectum formalem primarium, ut omnes Philosophi docent : ita repugnat, quod communicent eundem effectum secun­ darium. Minor autem ostenditur : nam constituere hominem filium Dei adoptivum est effectus formalis secundarius gratiæ sanctificantis, ul satis constat ex djctis dub. 1 et 2; atqui duæ gratiæ sanctificantes, quan­ tamvis fingantur diverse, communicarent hominibus eandem filiationem Dei adopti­ vam : ergo præstarent eundem effectum formalem. Suadetur minor : quia in prædiclo casu homines illis distinctis gratiis effecti essent vere fratres spiritualiter ; si­ quidem haberent eundem patrem, Deum videlicet adoptantem ; et acceptarentur ad eandem hæreditatem, æternam scilicet bea­ titudinem : constat autem ad veram frater­ nitatem desiderari, quod fratres sint filii ejusdem speciei, et rationis : eo quod di­ versitas filiationis non fraternitatem, etassimilationem, sed potius difformitatem, et elongationem inducit, ut ex terminis liquet: ergo gratiæ illæ præstarent eundem effec­ tum formalem secundarium. Ad hæc ·. effectus formalis primarius gra-gobon· tiæ sanctificantis est constituere Deum per1"^ participationem : nam sicut natura divina ‘ per essentiam constituit Deum per essen­ tiam : ita gratia, quæ est natura divina participative, Deum per participationem constituit : ergo duæ gratiæ sanctificantes specie distincte constituerent plures Deos per participationem specie diversos : conse­ quens est impossibile, ergo et quod illæ gratiæ essentialiter distinguantur. Cætera constant et minor subsumpta probatur : tum quia Deus per participationem habet supremam excellentiam participabilem : sicut Deus essentialiter sumptus habet per essentiam excellentiam omnium supre­ mam ; ergo impossibile estdari pluresDeos per DISP. IV, DUR. VIH. per participationem specie distinctos. Patet consequentia : quia ex prædicto casu jam Deas inferioris speciei careret suprema ex­ cellentia, et non compararetur ut Deus ad alterum Deum superiorem, sed magis ut creatura. Tum etiam quia ut dentur plures Dii per participationem specie diversi, re­ quiritur, quod plures naturæ divinæ specie diverse participentur, et non suflicit diver­ sus modus eandem naturam participandi : quia ubi eadem est natura licet modo di­ verso, praestet eundern effectum formalem quamvis modaliter distinctum : atqui natura divina participata est eadem in specie; tametsi gratiæ illæ, quæ finguntur, diversi­ mode illam participarent : ergo impossi­ bile est dari plures Deos per participationem specie distinctos. Unde in prædicto casu sequeretur manifesta contradictio : nam ex qua parte illæ gratiæ distinguerentur in specie, tribuerent effectus formales specie distinctos, atque ideo constituerent plures Deos per participationem specie diversos. Et qua parte tribuerent consortium ejusdem naturæ licet diverso modo, non possent constituere Deos essentialiter diversos, sed tantum modaliter. ,·^. 1-18. Dices : sicut natura divina per es■ό sentiam est una in specie, aut quasi specie, ita est etiam una numero : et hoc non obs­ tante possunt dari plures naturæ divinæ per participationem numero diversae : ergo etiam possunt dari plures naturæ divinæ per participationem specie distinctae. Unde sicut non est inconveniens, quod plures ho­ mines habentes gratias numero diversas, sint plures Dii per participationem numero distincti : ita non repugnabit, quod haben­ tes plures gratias differentes in specie sint plures Dii per participationem specie di­ versi. Nam si diversus modus participandi naturam in se simplicissimam, et unicam sufficit ad distinctionem numericam graliæ, et ad constituendos Deos per participationem numero diversos, cur non sufficiet ad dis­ tinctionem specificam graliæ, el ad consti­ tuendos Deos per participationem specie differentes ? Respondetur unitatem specificam, et nu­ mericam gratiæ sanctificantis habere ra­ tiones longe diversas : nam gratia, cum sit participatio formalis naturæ divinæsumit suam unitatem specificam ab eadem divina natura, vel a modo formali illam partici­ pandi. Unde cum natura divina sit in se una, et simplicissima, aliunde modus eam I 603 participandi importet certam, et determi­ natam rationem specificam ; quippe cum consistat in hoc, quod est participare natu­ ram divinam prout est in se, et quatenus radicat operationes ordinis divini : propte­ rea repugnat dari plures naturas divinas per participationem specie differentes, et quæ constituant plures Deos per participa­ tionem specie distinctos. Cæterum prædicta participatio nequit fieri per ipsas substan­ tias, aut essentias hominum, vel Angelo­ rum·, sed tantum fit per communicationem cujusdam formæ accidentalis ipsis substan­ tiis rerum superadditae,quæimilaturformaliter naturam divinam, a quo sumitur rei species, et essentia. Porro quælibet forma accidentalis individuatur a subjecto, cui in­ haeret,ab eoque desumit suam unitatem nu­ mericam,ut ostendimus TractA,disp.2,dub. 1. Unde cum gratia insit subjectis numero diversis ; nequit non ex hoc capite individualiter dividi. Et propterea gratiæ existentes in Angelis, et hominibus distinguuntur numero, licet eandem numero naturam increatam imitentur : quia videlicet non individuantur a natura, quam participant, sed a subjectis, quibus inhærent. Sicut vi­ siones, qua Petrus et Paulus vident idem numero objectum, distinguuntur numero : eo quod unitas materialis, qualis est numerica, non ab objecto, quod se habet ut forma extrinseca, sed a subjecto, quod compara­ tur per modum materiæ, desumenda est. Repugnat igitur dari plures Deos per par­ ticipationem specie diversos ; sed non repugnat, quod solo numero distinguantur. Et quamvis unus esset individualiter per­ fectior altero ; hic tamen excessus solum consisteret in majori intensione ejusdem formæ, retenta semper eadem ratione spe­ cifica : et consequenter uterque absolute haberet eandem excellentiam, et digni­ tatem.Per quod manet exclusa tacita quæ­ dam replica, quæ fieri poterat contra supe­ rius dicta. 149. Consulto omittimus evasiones, qtii-Quædanr bus Ripalda conatur diluere vim rationis evasiQ: superius factæ, quatenus assent possibilesciumur. esse visiones beatificas specie distinctas : liipdIlIa nam posset, inquit ille, una visio attingere essentiam sine attributis, et personis, et alia unum attributum absque alio, utputa misericordiam sine sapientia : quæ visio­ nes non possent non specie distingui tam inter se, quam a visione: quæ modo datur. Idemque dicendum esset de actu charitatis^ 604 DE QUIDDITATE GRATI.E. qui per hujusmodi visionem regularelur. naturalis creata, vel creabilis adæquat per­ Et consequenter non repugnat ex hoc ca­ fectionem gratiæ sanctificantis, ut statui­ pite dari gratias specie differentes, quæ sint mus dubio prxcedenli : insuper nulla forma radices praedictarum operationum. supernaturalis, quæ se habeat per modum virtutis proximæ, ipsam excedit in perfec­ Hæc, inquam, omittimus confutare: tum tione, ut ibidem declaravimus : tandem quia oppositam doctrinam late tradidimus nunc affirmamus non esse possibilem for­ loco supra citat, ubi Adversariorum argu­ mam supernaturalem se habentem ad mentis occurrimus. Unde ne actum agamus, instar naturæ, quæ specie distinguatur a ab hoc instituto nunc supersedemus, eo gratia : ergo ex nostra sententia manifeste remittentes lectorem. Tum etiam, et præ­ sequitur Deum non posse producere entita­ cipue, quoniam gratis admisso posse per tem perfectiorem gratia sanctificante. Faldivinam potentiam dari visiones Dei, qua­ sitas autem consequentis probatur : nam rum una attingat essentiam sine attributis, inde fieret Dei omnipotentiam de facto vel unum attributum sine alio ·, nihilomi­ exhauriri per productionem gratiæ sancti­ nus negari nequit, quod visio intuitiva Dei ficantis, siquidem non valeret perfectiorem videat connaturalitcr, et per se loquendo effectum producere : atqui implicat divi­ omnia, quæ sunt formaliter in ipso, et con­ nam omnipotentiam exhauriri per produc­ sequenter, quod sit ejusdem speciei cum his tionem alicujus entis increati : nullum visionibus, quæ de facto dantur. Quaelibet quippe ejus perfectionem adæquat, vel ter­ autem natura fundat, et radicat per se pri­ minum in producendo praefigit ; sed in in­ mo operationes connatural! modo elicien­ finitum distat ab ea, sicut finitum ab infi­ das, et juxta exigentiam ipsius naturæ : et nito : ergo absurdum est dicere, quod Deus secundum has operationes venamur a pos­ nequeat producere entitatem perfectiorem teriori naturæ conditionem, et speciem ; non autem secundum operationes, quæ eli­ ' gratia habituali, quæ modo datur. ciuntur præternaturaliter, et de potentia ! Respondetur concedendo sequelam intel-Be?»· lectam de perfectione specifica, et abslra- Sl0’ absoluta. Unde si omnes gratiæ sanctifi­ cantes possibiles debent radicare visionem hendo a modo unionis hypostatica? : nam hoc pacto optime evincitur ex inducta pro­ Dei in seipso, ut supra num. 147 probavi­ batione, cui favent plurima, quæ in tola mus ; et rursus omnis visio intuitiva Dei hac disputatione statuimus. Unde conce­ attingit per se loquendo idem omnino ob­ dendum est divinam omnipotentiam exhau­ jectum, et habet eandem essentiam, legi­ riri per productionem gratiæ habitualis, in time infertur omnem gratiam possibilem hoc videlicet sensu, quod nequit producere esse ejusdem speciei ; el consequenter re­ emitatem quæ illam excedat in perfectione pugnare, quod detur alia gratia specie a specifica. Hoc autem non oritur ex limita­ nostra distincta.Et in hoc sensu procedit ra­ tione divinæ omnipotentia?,sed ex maxima tio superius facta ; quidquid sit de possibi­ excellentia gratiæ sanctificantis, quæ per­ litate alicujus visionis prælernaturalis , quam aliunde supponimus repugnare. tingit ad imitandum naturam divinam se­ cundum modum, quem habet in se. Qui modus cum ex una parte sit excellentissi­ § IV. mus, et ex alia importet certam determi­ nationem, subterfugit multiplicationem, Satisfit motivis adversx opinionis. et divisionem specificam: et locum praeclu­ dit, ut excogitemus aliam formam specie opinio 150. Contrariam sententiam tuentur perfectiorem, quam gratia sanctificans.Sed Crhtra" Granados controvers. 8, tractat. 4, disputaquia divina natura ita est una, et simpli­ Grauad. tume 4, Ripalda tom. 1, disputatione 23, cissima in seipsa, quod nihilominus habet Siavedn itione 14 et torn 2, disputatione ultima, Primum serf. 39, Saavedra de Virgine Deipara vestig. infinitos quasi gradus actualitatis ; proplemenium.2, disp. 2, sect, 5, et alii Juniores. Quæ rea gratia illam formaliler participans po­ potest suaderi primo : quoniam ex nostra test magis, ac magis ad ejus actualitatem assertione sequitur Deum non posse produ­ accedere, et fundat intensionem syncategocere entitatem perfectiorem gratia sancti­ rematice infinitam. Quamobrem non est ficante. quæ modo datur : consequens est concedendum absolute, quod divina omni­ absurdum : ergo et antecedens. Sequela potentia exhauriatur per productionem ostenditur : nam in primis nulla entitas gratiæ sanctificantis, quæ de facto datur: nam DISP. IV, DUB. VIII, nam potest adhuc producere aliam gratiam intensive, cl individualité!· perfectiorem : el nunquam producet gratiam adeo inten­ sam, ut nequeat aliam, et aliam intensio­ rem usque in infinitum producere. Dicere autem divinam omnipotentiam esse quo­ dammodo exhaustam, quia nimirum non valet speciem perfectiorem producere, non est illum inconveniens : sed potius attesta­ tur excellentiam divinæ gratiæ, et virtutem maximam Dei, quæ potuit formam adeo perfectam producere. Unde Ecclesia in qua­ dam collecta canit : Deus qui omnipotentiam tuum parcendo maxime, ct miserando mani­ festas: parcit autem, et miseretur, cum communicat nobis gratiam, per quam pec­ cata dimittit. tü» Quæ illustrari possunt ex doctrina D. ^’Thom. 1 part, quæst. 2G, art. 6, ubi licet BB* incorpore statuat,quod simpliciter loquendo, qualibetre a se facta potest Deus facere aliam meliorem ; nihilominus in responsione ad 4, inquit: Dicendum,quod humanitas Christi ex hoc, quod est unita Deo, et beatitude creata ex hoc, quod est fruitio Dei, et beata Virffo ex hoc, quod est mater Dei habent quandam dignitatem infinitam ex bono infi­ nito,quod est Deus: et ex hac parte non potest aliquid fieri melius eis : sicut non potest ali­ quid melius esse Deo. Sicut ergo non est in­ conveniens asserere, quod nequit dari visio beata specie perfectior, quam visio, quæ modo datur, et quod repugnat maternitas majoris excellentia?, quam ea, quæ conve­ nit beatæ Virgini : ita non est absurdum affirmare, quod implicat alia participatio naturæ divinæ, quæ excedat gratiam nos­ tram in perfectione specifica. Id, quod satis [■Λ expressit D. Thom. eadem quæst. art. 3, ubi inquirit, utrum Deus sit omnipotens, et cum esset hoc argumentum, De Deo dicitur, quod omnipotentiam suam parcendo maxime, tl miserando manifestat : ultimum igitur quod potest omnipotentia divina, est parcere, tl misereri. Non respondet D. Th. negando consequentiam, sed in hunc modum : Di­ cendum. quod Dei omnipotentia ostenditur maxime in parcendo, et miserando: quia per hoc ostenditur Deum habere summam potes­ tatem, quod libere peccata dimittit: ejus enim, qui superioris legi astringitur, non est libere peccata condonare. Vel quia parcendo homi­ nibus, et miserando (pende verba) perducit eos ad participationem infiniti boni, qui est ultimus effectus divinæ virtutis. Hæc autem participatio fit simpliciter, et principalius 605 per gratiam sanctificantem, quæ est radix cæterorum bonorum, et participationem supernaturalium. Unde sine præjudicio divinæ virtutis asseritur non posse produci aliam formam specie perfectiorem : Aoe enim (ut loquitur D. Thom. arlic. nuper citato in corpore) omnipotentix non subditur, non propter defectum divinæ potentiæ ; sed quia non potest habere rationem factibilis, neque possibilis. Diximus ad argumentum superius factum concedendam esse sequelam abstrahendo a modo unionis hypostaticx : quia si semel da­ tur prædictus modus, superat simpliciter perfectionem specificam gratiæ sanctifican­ tis, ut observavimus dub. prxced. num.l 15. 151. Arguitur secundo; quia possibiles sefim. sunt uniones hypostaticae specie distinctae : ^“c2nr_* ergo repugnant gratiæ sanctificantes specie ’tum. diversæ. Antecedens suadetur : quia potest dari unio hypostatica pure spiritualis, ut si Deus assumeret naturam Angelicam : et potest dari unio hypostatica pure corporea, ut si assumeret naturam lapidis : constat autem spirituale, et corporeum distingui plus quam specie·: ergo possibiles sunt uniones hypostatica? specie distinctae. Con­ sequentiam probat Granados : quia gratia Granad. sanctificans est effectus physice dimanans ab unione hypostatica : ergo pro diversis specie unionibus constituenda? suntdiversæ in specie gratiæ. Respondetur admisso antecedenti ne- Sotvigando consequentiam : quoniam gratia ,ur‘ sanctificans non consequitur unionem hy­ postaticam per veram dimanationem phy­ sicam, sed tantum per sequelam logicam fundatam in sola exigentia, et condecentia morali. Porro unio hypostatica non fundat hanc exigentiam in quacumque natura as­ sumpta, sed solum in ea, quæ potest susci- . pere gratiam sanctificantem, et elicere ope­ rationes supernaturales, quibus tendat in ultimum finem hujus ordinis, cujusmodi sunt visio beatifica, et amor charitatis . Hæc autem capacitas non invenitur in na­ turis pure corporeis, ut ex se liquet, sed solum in natura intellectiva. Unde non infertur, quod diversæ gratiæ in specie de­ beant consequi illas diversas uniones;sed unionem ad naturam spiritualem conse­ quitur gratia sanctificans, unionem vero ad naturam pure corpoream nulla consequitur gratia. 152. Nec refert, si replices cum Ripalda: nam inter ipsas uniones hypostaticas Dei 606 DE QUIDDITATE GRATI.E. ad naturas spirituales potest dari distinctio specifica : si enim Deus assumeret naturam Angelicam, profecto illa unio differret in specie ab unione, qua assumpsit animam rationalem : eo quod prædicta unio est quidam modus substantialis, qui proinde debet esse talis juxta conditionem rei,quam modificat Idemque argumentum fieret, si persona divina terminaret diversas naturas Angelicas : tunc quippe distinguerentur specie modi unionis, sicut ipsæ naturæ terminatæ. Quæ omnes, cum essent capaces gratiæ sanctificantis, et hæc deberet habere speciem juxta modos unionis hypostaticae, a quibus exigeretur, el ad quos consequi­ tur ; plane infertur admittendas esse in prædictis casibus gratias sanctificantes spe­ cie distinctas. Diluitor. Hoc. inquam, non refert : negandum enim est, quod uniones hypostaticae perso­ nae divinæ ad animam rationalem, et na­ ram Angelicam, vel ad diversas naturas Angelicas distinguantur in specie. Nam prædictæ naturæ non subsunt prædictæ unioni ratione potentiae naturalis, in qua essentialiter differunt, sed ratione poten­ tiae obedienlalis, in qua univoce conve­ niunt : respiciunt enim idem agens, et eundum terminum, et eandem conditio­ nem, ut sic dicamus, unionis : hæc quippe non valet in his casibus diversificari ex conceptu generico corporeitatis, vel spiritualitatis, ut in modis unionis ad naturam corpoream, et spiritualem contingit. Unde ex hoc capite nequit colligi distinctio speci­ fica inter gratias sanctificantes. Esto vero, gratis concedamus prædictos modos unionis distinguispecie ; adhuc tamen non sequitur eamdem diversitatem in gratiis habituali­ bus admittendam fore. Et ratio est : quo­ niam gratia sanctificans non consequitur naturaliter ad unionem per modum pro­ prietatis illius ·. sed tantum moraliter, ut perfectio ipsi valde conveniens. Non est autem inconveniens, quod eadem perfectio tribuatur suppositis, et unionibus valde distinctis : quemadmodum de facto eadem specie gratia communicatur ChristQ Do mino, et puris creaturis ; licet unio suppo­ siti creati ad naturam, et unio Verbi divini ad humanitatem differant plus quam unio­ nes, quæ in replica recensentur. Cum enim gratiæ species non desumatur a suppositis, vel naturis, in quibus est, sed per respec­ tum ad naturam divinam, quam formali­ ter participat; quantumvis sit in suppositis diversis, vel consequatur distinctas unio­ nes, semper tamen relinet eandem unita­ tem specificam : quippe quæ semper parti­ cipat eandem naturam, sub eodem modo formali. Quod satis attestantur operationes ab ea procedentes : nam quantumcnmque fingantur uniones hypostatica»specie distin­ cto? ; nihilominus visio beatifica, el amor charitatis retinerent eandem speciem,si­ quidem tenderent in idem objectum for­ male, quod modo attingunt. Idem ergo de gratia affirmandum est. 153. Arguitur tertio :quoniam possibiles Tata sunt alias virtutes specie distinctae ab iis,^^ quæ modo daniur : ergo possibilis est alia gratia specie diversa ab ea, quæ modo existit. Consequentia est legitima : nam virtu­ tes comparantur ad gratiam, sicut proprie­ tates ad naturam : sed ex diversitate specifica proprietatum recte colligitur specifica va­ riatio naturæ : ergo si sunt possibiles vir­ tutes specie diversæ a virtutibus nunc exis­ tentibus, possibilis erit gralia specie distincta ab ea, quæ modo est. Antecedens probatur specialiter in fide Theologica : nam fides nunc existens innititur auctoritate Dei obs­ cura revelantis : sed possibilis est alius ha­ bitus innitens auctoritati Dei clare loquentis, seu evidentiae id attestanti : qui non posset non specie distingui a fide nunc exis­ tent!, siquidem haberet motivum adeo di­ versum : ergo, etc. Confirmatur primo : quia sicut natura c«irest unica, et infinita, et participatur per gj gratiam, ita lumen increatum est unicum, et infinitum, ct participatur per lumen su­ pernaturale creatum : sed lumen increa­ tum est participabile per diversa lumina specie, utputa per lumen propheticum, per lumen fidei, per lumen gloriæ, etc. ergo natura divina poterit participari per gratias specie diversas. Confirmatur secundo : nam perfectio in- &. finita est infinitis modis participabilis : sed rt-·'· natura divina est infinita : ergo potest par­ ticipari infinitis modis : participatur au­ tem per gratiam : hæc igitur valet specifice in infinitum multiplicari. Respondetur argumento negando antece-of(afidens intellectum de his habitibus, quæ sunt18*11? præcipuæ virtutes proximæ gratiæsanctificantis, et postulant consequi naturam divi­ nam habitam in nobis per participationem: quidquid sit, an possint dari aliqui habitus, qui nullam naturam ordinis divini perse supponant. Ad probationem autem in con­ trarium DISP. IV, DUB, VIII. trarium dicendum est fidem innitontem testimonio Dei clare loquentia, et testimonio Dei obscure revelantis esse absolute ejus­ dem speciei : quia habent idem simpliciter motivum, videlicet testimonium Dei non manifestantis objectum in seipso : claritas enim, vel obscuritas, quibus testimonium divinum nobis innotescit, solum habet ra­ tionem conditionis. Imo est conditio per accidens respectu fidei : nam conditio per se petita consistit in obscuritate objecti, sive in illius non manifestatione : sive divina revelatio sit in se evidens, sive non. Unde m D. Thom. 2, 2, quxst. 171, artic. 5 et lib. 3, contra gentes capite 154, asserit Prophetas, Apostolos, et Evangelistas habuisse hanc evidentiam in attestante : quæ tamen nec illorum fidem evacuavit, nec induxit aliam fidem specie diversam a nostra. c«ir- Ad primam confirmationem respondetur ■Jii- negando consequentiam. Et ratio disparite5r tatis est : quia solum lumen gloriæ attingit Deum prout est in se : cætera vero lumina attingunt ipsum modo longe diverso, atque inferiori, videlicet per species creatas, et connotando alias imperfectiones. Unde li­ cet omnia lumina creata supernaturalia sint participationes ejusdem luminis increati, queunt tamen ob diversum, et inadæqualum modum, quo illud imitantur diversificari in specie. Hoc autem non habet locum in gratia sanctificante : quia ex proprio con­ ceptu participat naturam divinam secun­ dum modum, quem habet in se, et quate­ nus est radix aliarum perfectionum, quæ sunt in Deo. Unde aditum præcludit, ut ex­ cogitetur alia gratia excellentior in specie. Quicumque vero habitus hanc perfectionem non attingens deficit eo ipso a proprio con­ ceptu gratiæ sanctificantis. Per quod etiam constat ad secundam con­ firmationem : nam licet perfectio infinita naturædivinæ possit participari infinitismodisinadæquatis, et inferioris ordinis; nequit tamen secundum illum modum, quem ha­ bet in se, participari, nisi unico modo spe­ cifico quo de facto invenitur in gratia sanc­ tificante, ut supra diximus. Qa-xi 154. Arguitur quarto : nam si gratia sanctificans est adeo perfecta, quod ex una parte excedit omnes species substantiales possibiles,et ex alia nequit excedi ab aliqua specie accidentali possibili, sequitur perfec­ tionem gratiæ sanctificantis esse simpliciter infinitam : consequens est falsum, et contra D. Thom. 1 parte, quxst. ", art. 2, ubi re­ 607 solvit omnem essentiam creatam esse sim­ pliciter finitam : ergo gratia sanctificans non habet speciem perfectiorem omni es­ sentia possibili. Sequela probatur : tum quia id, quod excedit perfectionem simpli­ citer infinitam nequit non habere infinitam simpliciter perfectionem, ut ex ipsis termi­ nis liquet : atqui collectio omnium specie­ rum possibilium importat perfectionem simpliciter infinitam ; siquidem est termi­ nus adaequatus virtutis activa» simpliciter infinite nimirum omnipotentia» : ergo si gratia sanctificans excedit omnes species possibiles, nequit non habere perfectionem simpliciter infinitam. Tum etiam, nam illa perfectio , qua nequit excogitari major, ne­ quit non esse infinita : si enim aliquo ter­ mino finiretur, eo ipso præstaret locum ad excogitandum aliam majorem perfectionem: ergo si gratia est ita perfecta, quod nequit excogitari alia perfectior species, sequitur habere perfectionem simpliciter infinitam. Tum denique nam ex eo, quod Deus sit sim­ pliciter perfectior omni eo, quod non est Deus, recte concluditur Deum esse infinite perfectum : ergo ex eo quod gratia sit sim­ pliciter perfectior omni eo, quod non est gratia ; optime evincimus, quod sit perfecta infinite. Respondetur negando sequelam : quia licet perfectio gratiæ sanctificantis sit satis argnmagna, ut omnia, quæ in hac disputatione raentl>· diximus, liquido ostendunt : adhuc tamen clauditur terminis essentialibus, nempe genere, et differentia; siquidem convenit univoce cum aliis qualitatibus tam natura­ libus, quam supernaturalibus, ab eisque per determinatam differentiam distingui­ tur : quidquid autem terminis clauditur, nequii esse simpliciter infinitum. Præser­ tim quia quælibet gratia data potest magis, et magis perfici intra propriam speciem suscipiendo novos modos actualitatis, ut in limine dubii præmisimus : quod satis os­ tendit nullam gratiam habere actu, et categorematice infinitam perfectionem. Ad primam autem sequelæ probationem res­ pondemus negando minorem : quia collec­ tio omnium creaturarum possibilium non importat aliquam unam perfectionem sim­ pliciter infinitam, sed multitudinem infi­ nitam finitarum perfectionum : sicut nec dicit aliquam essentiam, sed infinitas es­ sentias, quarum quælibet sit finita. Unde ut gratia dicatur excedere essentialiter, et quoad speciem omnes creaturas, el essen- at 4 ■ » 60S DE QUIDDITATE GRATIÆ. lias possibiles, satis est, quod habeat spe­ ciem nobiliorem quacumque specie creata seorsim, et singillatim accepta : id vero minime suadet inesse gratiæ perfectionem infinitam simpliciter : nam ad excedendum perfectionem finitam sufficit alia perfectio finita melior. Quare sicut ex eo, quod nu­ merus binarius verbi gratia sit perfectior omnibus numeris possibilibus, non argui­ tur, quod binarius sit infinitus in linea numeri .et quemadmodum ex eo,quod homo sit animal perfectius omnibus animalibus possibilibus, nequaquam infertur, quod homo sit infinitus in genere animalis : ita ex eo, quod gratia sit perfectior quoad spe­ ciem omnibus essentiis possibilibus, non colligitur, quod sit infinita simpliciter quoad speciem. Cominu- 155. Et ratio generalis hujus doctrina», ex dwtmæqua etiam constabit ad alias sequelae probaratto- tiones, est : quoniam dupliciter potest ali­ quid excedere aliud. Uno modo continendo formaliter, vel eminenter ejus perfectionem adaequatam tam genericam, quam specifi­ cam, et insuper addendo aliam differen­ tiam, aut quasi differentiam nobiliorem. Et quidem quod hoc modo excedit per­ fectionem omnium creaturarum possibi­ lium, nequit non esse actu, et simpliciter infinitum : nam eo ipso transgreditur omne genus, et ad nullam particularem perfectionem determinatur. Sed hic modus excedendi essentias possibiles est proprius solius Dei, qui omnem perfectionem crea­ tam adæquate eminenter continet; cum il­ lam possit producere. Nequit autem conve­ nire gratiæ sanctificanti, vel alii creaturæ : hæc quippe licet actu formaliter contineat, vel potius participet genus, in quo convenit cum aliis speciebus; nihilominus eorum proprias differentias specificas (penes quas præcipue attenditur rerum perfectio) nec formaliter, nec eminenter importat, sed magis removet a suo conceptu : eo quod species sub eodem genere contentæ se pro­ priis differentiis excludunt et quodammodo mutuo sibi opponunt. Quæ est doctrina r.Tho. D. Thom. 1 p. q. 55, art. 3 et q. 84, ari. 2, in corp, et ad 3. Alio modo dicitur unum excedere aliud, non quia illud contineat, sed quia licet mutuo se excludant, unum tamen est melius alio ; quod optime absque inclusione, vel continentia unius in alio cohæret. Angelus enim excedit essentialiter hominem : non quia importat formaliter, vel eminenter perfectionem propriam he­ minis, et addat aliam : sed quia perfectio ejus propria, licet non includat, et addat, sed simplex sit ; est tamen melior, quam quidditas hominis. Et hoc pacto gratia exce­ dit omnes creaturas possibiles : non quidem includendo earum perfectiones; sed quia perfectio simplex, quam dicit, est melior quacumque alia essentia singillatim ac­ cepta : et consequenter excedit essentialiter omnes collective sumptas: nam collectio non addit aliquod praedicatum specificum,, et essentiale supra singulas species. Videa­ tur D. Thom. locis citatis ubi tradit Ange­ lum, et animam rationalem non continere simpliciter perfectionem specierum infe­ riorum, quas simpliciter excedunt. Ad secundam sequelæ probationem cons­ tat ex modo dictis : nam in primis licet nequeant excogitari prædicata specifica creata perfectiora illis, quæ gratiæ sancti­ ficanti conveniunt; nihilominus prædicta prædicata important genus determinatum, et differentiam determinatam : unde cons­ tituunt speciem finitam, et non pertingunt ad perfectionem essentiae infinitae, quæ est suum esse absque omni determinativo. Deinde cum dicitur nullam essentiam crea­ tam posse excogitari perfectiorem gratia sanctificante ; idem est ac dicere nullam ex essentiis finitis esse gratia sanctificante præstantiorem : nam creatum, et finitum convertuntur : unde totus excessus gratiæ super alia entia continetur intra latitudi­ nem entis finiti, eamque finitam relinquit. Quod autem non possit excogitari alia es­ sentia perfectior, non provenit ex eo, quod essentia gratiæ infinita sit ; sed quia impor­ tat nobilissimum modum, quo possumus divinam perfectionem participare, èt imi­ tari, et qui subinde quasi in indivisibili consistit. Sicut nulla forma incompleta po­ test excogitari perfectior, quam anima ra­ tionalis : et tamen hoc non arguit infinita­ tem in illa. Ad ultimam respondetur infinitam Dei perfectionem non colligi ex eo, quod exce­ dat essentialiter utcumque perfectionem rerum possibilium, sed quia illam excedit, et simul continet absque determinatione ad ullum genus, et speciem. Gratia autem ex­ cedit essentialiter alia entia non continendo earum perfectionem, nec adaequando mo­ dum proprium substantiæ create, ut cons­ tat ex hactenus dictis. Unde ex prædicto excessu non infertur infinitas simpliciter, sed ad summum secundum quid. Hanc vero DISP. IV, DUB. VIII. non negamus, seel potius illi attribuimus, ut quæ decot maximam gratiæ perfectionem juxta -1, ubi exscriptura ostendi 156.dicta Dicesdub. : omne comparativum suppo-musabsolutum gratiam insigniri infinitudine, ·■ nit : ergo quadam non cohaeret, quod elplenitudine essendi. melior aliis rebus, gratia sit essentialiter ctquod non habeat earum bonitatem,et in­ super addat aliquam perfectionem : ergo Î perperam attribuimus illi excessum essen­ tialem super alia entia creata, et negamus, quod earum perfectionem contineat. >t2r. Respondetur negando utramque conse­ quentiam : nam oppositum evidenter cons­ tat in omnibus speciebus : Angelus enim est melior homine, ipsumqne essentialiter excedit ; et tamen nec formaliter, nec emi­ nenter habet perfectionem propriam homi­ nis, et similiter homo est specie melior omnibus animalibus possibilibus; et nihi­ lominus non includit formaliter, aut emi­ nenter eorum perfectiones. Nec id probatur ex illo proloquio : nam, quod unum sit melius alio, et comparativum supponat po­ sitivum, minime infertur, quod unum ha­ beat determinate perfectionem propriam alterius, et aliquid aliud :sed sufficit, quod i id, quod dicitur melius, sit ita bonum, ac aliud, secundum quandam æquivalentiara, I et insuper magis bonum : quod absque in! clnsione fieri optime valet. Quanquam enim duæ rationes sint valde disparatae, nullamqueinter se subordinationem, vel inclusio­ nem observent : nihilominus potest una esse ita bona, ac alia (licet non eadem bo­ nitate), et insuper illam excedere in per­ fectione. Absolutum enim in his compara­ tionibus est bonum, non quidem alterius extremi, sed proprium, alteri tamen æquii valens in aestimatione ejus, qui ponderat I rerum essentias. iJa 157. Arguitur quinto : quoniam forma sanctificans corporea, et forma sanctificans spiritualis nequeunt non specie distingui, ut supra de unione hypostatica spirituali, et corporea dicebamus : sed præter formam, ! seugratiam sanctificantem spiritualem,quæ de facto datur, est possibilis forma sanctifi­ cans corporea .· ergo præter gratiam sancti­ ficantem, quæ de facto exislit, potest dari alia gratia, seu forma sanctificans specie diversa. Cætera constant, et minorem, in h it qua est difficultas, late probat Saavedra foco supra citato, ubi statuit esse possibilem sanctitatem corpoream. Robur autem suaSalmant. Curs, theolog. tom. IX. ( 609 rum probationum, ad sequentia motiva re­ ducitur. Primo, quia corpus est immediate capax sanctitati# ; siquidem humanitas Christi Domini sanctificata est per hypostasirn divinam, aqua terminatur: ergo pos­ sibilis est aliqua forma creata, quæ corpus immediate sanctificet ; forma autem, quæ immediate afficit corpus, est corporea:ergo sanctitas corporea est possibilis. Secundo, quia sanctitas est ab omni immunditia libera, et perfecta, et incontaminata mundities, nt definit Dionys. cap. 12 de divinis nomini-DlOûys· bus : sed non repugnat forma corporea, quæ corpus ab omni immunditia, et deordinatione expurget : ergo non repugnat sancti­ tas corporea. Tertio, quia possibiles sunt virtutes, et perfectiones corporeæ ordinis supernaturalis, ut sunt habitus laudabiles residentes in appetitu, et dotes corporis gloriosi, et alia hujusmodi : ergo possibilis est aliqua forma corporea, quæ hujusmodi perfectiones radicet : hæc autem forma est vera sanctitas : ergo dabilis est sanctitas corporea. Qu«rZo,quia possibilis est sancti­ tas spiritualis, quæ animam sanctificet .-ergo similiter erit possibilis sanctitas corporea, quæ corpus sanctificet : id quippe exposcit paritatis ratio. Confirmatur : quia de facto B. Virgo Ma- Coufirria habuit sanctitatem corpoream : hæc igi- matar' tur est possibilis. Antecedens probatur ex pluribus testimoniis SS. Patrum, qui depraedicant Virginem sanctam corpore et Spiritu : idque præsertim asserunt eluci­ dantes illud Luc. 17 : Beatus venter, qui te portavit, et ubera, qux suxisti. Præ omnibus hoc apertius significat Ecclesia in quadam collecta dicens : Omnipotens sempiterne Deus, qui gloriosx Virginis Ilarix corpus, et ani­ mam, ut dignum filii lui habitaculum effici mereretur, Spiritu sancto coopérante prxparasli, etc. Propria enim Spiritus sancti ope­ ratio est sanctificare id, quod peculiariter disponit, et præparat ad finem supernatu­ ralem. Ad argumentum posset responderi mi- solviiui nime evincere oppositum ejus, quod inm|uinm. nostra assertione præcipue intendimus, ni­ mirum non esse possibilem aliam gratiam sanctificantem spiritualem, quæ a nostra essentialiter distinguatur, eamque excedat in perfectione : quidquid sit de possibilitate gratiæ sanctificantis corporeæ, et imperfec­ tioris, quæ respective ad spiritualem esset æquivoce gratia. Absolute autem concessa majori, negamus minorem. Ad cujus pro41 610 DE QUIDDITATE GRATLE. bationem ut perspicuo occurramus, et si­ mul extricemus plura satis obscura, dubia, et indigesta, qua' coacervavit citatus Auctor, D.Tbo. animadvertendum est ex D. Thom. 2, 2, v/. 81, art. 8, quod nomen « sanctitatis duo <·. videtur importare. Uno quidem modo s»„c‘iu· · munditiam : et huic significationi com,cm· c petit nomon Græcum : dicitur enim agios, « quasi sine terra. Alio modo importat fir­ ce mitatem : unde et dicitur aliquid esse u sancitum, quia est lege firmatum. Potest « etiam secundum Latinos hoc nomen, sanc« tus, ad munditiam pertinere, ut intelliv gatursanctus, quasi sanguine linctus:eo « quod antiquitus illi, qui purificari vole« bant, sanguine hostiæ tingebantur, ut isidcr. « dicit Isidorus in lib. 10 Ethymol. cap. α 18. Et utraque significatio competit, ut <1 sanctitas attribuatur his, quæ divino culc tui applicantur : ita quod non solum ho« mines, sed etiam templum, et vasa, et alia « hujusmodi sanctificari dicantur ex hoc, « quod cultui divino applicantur. Munditia e enim necessaria est ad hoc, quod mens e Deo applicetur : quia mens humana in« quinatur ex hoc, quod inferioribus rebus « conjungitur, sicut quælibet res ex perα mixtione pejoris sordescit, ut argentum σ ex commixtione plumbi. »* Ex quibus habetur nomen sanctitatis latissime diva­ gari, ex tendique non solum ad spiritum,sed etiam ad corpora, nedum viventia, sed etiam inanimata. Cum enim sanctitas signi­ ficet munditiam, et recessum a rebus pro­ fanis, per quas mens indisponitur, ut Deo possit sacrari, et uniri ; ambit quidquid ab usibus illicitis ablegatur, Deoque speciali­ ter deservit : sive concurrat physice, sive moraliter; et sive importet formam extrin­ secam, sive extrinsecam præcise denomi­ nationem ; ac tandem sive munus sanctifi­ candi obeat simpliciter sive tantum secun­ dum quid, ut salis liquet exemplis, quæ D. Thom. adducit. 1Γ8. Sed quia omnia, quæ sunt in aliquo ordine, debent ad aliquam radicem pri­ mam reduci ; necessum est, quod detur ali­ qua sanctitas sacrans, et sanctificans homi­ nem per modum formæ, et naturæ ; alia vero sanctificabunt dispositive, vel antecedenter, vel consequenter, uti se habent omnes virtutes supernaturales, quæ proinde sunt quædam sanctitates : specialiter ta­ men id competit Religioni, cujus actus est hominem Deo cum quadc.m firmitate sa­ crare, ut tradit D. Thom. loco citato. Porro sanctitas sacrans, etsanclilicansper modumQaiM formæ, et radicis debet esse illa, quæ mediate, et per seipsam excludit præci- ta puam animæ immunditiam, nimirum peo· catum mortale habituale, per quod homo a Deo recedit, et fit illi exosus, atque abomi­ nabilis. Hujusmodi autem peccatum non ' recipitur immediate in corpore, vel in ali­ qua potentia oporativa, sed afficit imme­ diate substantiam animæ, ut tradidimus tr. 13, disp. 16, dub. 5 per totum, et præ­ cipue num. 120. Undo sanctitas per modum formæ, et radicis, atque ideo sanctitas sim­ pliciter, debet immediate tangere prædic­ tum subjectum. Quod cum non conveniat alteri formæ,quamgratiæ sanctificanti,quæ de facto datur; sequitur prædictamgratiam esse sanctitatem per modum formæ, et ra­ dicis. Præsertim, quia cum sanctitas im­ portet quandam subjecti sacrationem, et ad Dei cultum dedicationem ; ea erit rigorosa sanctitas, quæ per modum formæ subjicit totum hominem Deo, et radicat omnem rectitudinem, quæ tam in potentiis spiri­ tualibus, quam incorpore reperitur, et aptat hominem ad Dei cultum : qualem esse gra­ tiam sanctificantem satis constat ex dictis dub. 6, ubi ostendimus omnia hæc dima­ nare physice a gratia tanquam- a prima radice ordinis supernaturalis. Alia autem quæcumque forma in corpore reperta, sive sit supernaturalis, sive non, nequitprædicta munia exercere : quamobrem non estsanctitas formalis, seu per modum naturæ, sed tantum dispositive. · 159. Ex quibus ad illius minoris probationem satis liquet : nam gratis admissa^ sanctitate corporea per modum cujusdam p«a dispositionis, minime infertur possibilitas-^, sanctitatis corporeæ per modum formæ : nam ut nuper vidimus, sanctitas per mo­ dum formæ est quæ immediate expellit immunditiam peccati habitualis, et sacrat Deo totum hominem : quod nequit ulla forma corporea per seipsam præstare, quamvis ad prædictos effectus disponat. Ad primum autem motivum in contrariumdicendum est corpus esse quidem capaxsanctitatis dispositivæ aut etiam moralis, per deputationem ad aliquem usum sacrum, non tamen sanctitatis formalis. Nec oppo­ situm suadetur exemplohumanitatisChristi Domini : nam licet subsistentia divinatam animam, quam corpus terminaverit, mu­ nus tamen sanctitatis formalis solum exer­ cuit respectu animæ. Corpus vero eatenus dicitur DISP. IV, DUB. VIH. dicitur sanclificasse, quatenus communi­ cavit ipsi aliquos effectus, qui ad sanctita­ tem formalem disponunt, eique valde con­ gruunt, utputa quod nullum haberet rnoturn inordinatum, et quod fuerit instrumentum conjunctum ad plurima opera supernaturalia. Ad secundum constat ex dictis immun­ ditiam, quæ per sanctitatem expurgatur, non esse immunditiam corporum; alias sol,qui mundissimus naturaliter est, habe­ ret sanctitatem corpoream, quod est ridi­ culum : sed esse immunditiam animæ per peccata:quod satis expressit quædam trans­ latio definitionis ibidem adductæ : dicitur enim sanctitas ab omni scelerelibera mun­ dities : scelus enim peccatum est. Quare cura expellereimifiediatc, et formaliter pec­ catum non competat illi formæ corporeæ; nequit hujusmodi forma esse sanctitas for­ malis, sed ad summum dispositiva. Ad tertium dicendum omnes illas quali­ tates supernaturales (esto, omnes superna­ turales sint), radicari in gratia sanctificante tanquam in prima radice hujus ordinis, ut explicuimus dub. 6 et nequeunt ad formam corpoream reduci. Ad quartum negatur consequentia : et disparitas constat ex ipsis terminis : nam immunditia peccati, quæ per sanctitatem abjicienda est, residet immediate in anima: et idcirco debet expelli per formam spiri­ tualem, non autem per formam corpoream: unde non hæc, sed illa queit esse formalis sanctitas. dir. Ad confirmationem respondetur ex nuper dictis admittendo antecedens intellectum de ’sanctitate dispositiva, aut etiam morali per deputationem ad sacrum usum; et illud negando, si intelligatur de sanctitate per modum formæ. Nec oppositum probant auctoritates, quæ nobis objiciuntur : fate­ mur enim B. Virginem esse sanctam cor­ 611 poro, et spiritu, et utrumque esse sacratis­ simum, atqueabSpiritusanctopræparatum; aliter tamen, et aliter. Nam erat sancta in anima per sanctitatem formalem imme­ diate, ac directe repugnantem peccato. Erat etiam sancta incorpore : moraliter quidem, quia fuit templum Dei, physice vero, quia habuit appetitum sensitivum exornatum virtutibus supernaturalibus, et fomitem perfecte ligatum, aut etiam extinctum. Qui­ bus charismatibus eam abuntantissime res­ persit Spiritus sanctus juxta illud Psal. 41 : Omnis gloria ejus filix regis ab intus, in fimbriis aureis circumamicta varietatibus. Præcipua enim, et quasi omnis erat intus in ejus anima : quamquam etiam corpus variis charismatibus seu fimbriis ab anima redundantibus ornaretur, ut optime tradit Angelicus Doctor 3 part. q.2~, art. 2. Alia D.Tbo. vero, quæ Saavedra adducit, nempe digni­ tatem Matris Dei esse formam sanctifican­ tem corpoream, et posse appellarinaturam ; B. Virginem habuisse potentiam generativamsupernaturalem ; et non potuisse adhuc de potentia absoluta maculari peccato ori­ ginali, aliaque sexcenta, concitant quidem admirationem vulgi;sed majorem gravium Theologorum indignationem. Quod nostra vero refert, admonitum desideramus lec­ torem inter plures approbationes, quæ li­ mina operis Saaveiræ exornant, reperiri etiam lectorum hujus Collegii Syngraphas laudatorias, in quibus R. P. F. Dominicus a S. Theresia subscribit. Sed virum hunc doctissimum scimus sæpe de hac impostura conquestum fuisse, dum ingenue asserebat se nunquam tale judicium vel tulisse, vel probasse. Quod vel insinuare sufficiat, ut videat prudens lector quanti facere oporteat approbationes, quibus Juniores quidam exoticas opiniones suffulciunt. Et hæc de quidditate gratiæ sanctificantis. DE QVIDDITATE GRATIÆ, 612 QUÆSTIO CXI De divisione graliæ, in quinque articulos divisa. Deinde considerandum est de divisione gratin. AKTICl'LUS I. f.’n/w rrelia ce nrcHienter dividatur per cratiam gratum fat icnlem. et gratam grabs datam. Ad primum sic proceditur. Videtur, quod gratia non con­ venienter dividatur per gratiam gratum facientem, ct gra­ tiam gratis (hum. Gratia enim est quoddam donum Dei, ut ex supra dictis patet. Homo autem ideo non est Deo gratus, <;u:a aliquid est ei datu n a Deo, sed potius c converso : ideo enim aliquid datur alicui gratis a Deo, quia est homo gratus ei : ergo nulla est gratia gratum faciens. Praeterea, quacumque non dantur cx meritis praecedenti­ bus, dantur gratis: sed et am ipsum bouum naturæ datur homini absque merito praxcdenlL quia natura prasuppot:i!ur ad meritum : ergo ipsa natura esi etiam gratis data a Deo : natura autem dividitur contra gratiam. Inconrcnienter igitur boc, quod est gratis datum, ponitur ut gratiæ dif­ ferentia : quia invenitur etiam extra gratiæ gentis. Praeterea, omnis divisio debet esse per opposita : sed etiam ipsa gratia gratum faciens per quam justificamur, gratis nobis a Deo conceditur, secundum illud 3 : . u>tificati gratis jer gratiam ipsius .· ergo gratia gratum faciens non debet dividi contra gratiam gratis datam. Sed contra est. quod Apostolus utrumque attribuit graliæ, scilicet et gratum facere, ctcssc gratis datum. Dicit enim quantum ad prinum 1 : Gratificavit nos in dilecto filio suo. Quantum vero ad secundum dicitur ad Si autem gratia, jam non cx operibus, ulioquin gratia jam ton est gratia. Potest ergo distingui gratia, quæ vel habet unum tantum, vel utcumque. Respondeo dicendum, quod sieul Apostolus 13 : Quæ a Deo sunt, ordinata sunt In hoc autem rerum ordo consistit, quod quædam per alia in Deum reducantur, ut Ram. ad Ephes. Rem. 2 : ad Rem. Diony& dicit in ltb. carlesl. Hierarch. Cum igitur gratia ad hoc ordinetur, ut homo reducatur in Deum, ordine quo­ dam. hoc agitur, ut scilicet quidam per alios in Deum redu­ cuntur. Secundum boc igitur duplex est gratia. Una quidem per quam ipse homo Deo conjungitur, quæ vocatur gratia gratum faciens. Alia vero per quam unus homo cooperatur aiteri ad hoc. quod ad Deum reducatur. Hujusmodi auteui donum vocatur gratia gratis data : quia supra facultatem nat iræ, el supra meritum personæ homini conceditur. Sed quia non datur ad hoc, ut homo ipse per eam justificetur, sed potius ut ad justificationem alterius cooperetur.· ideo non voratur gratum faciens. Et de hac dicit Aposlol. 1 ad 12: Unicuique datur manifestatio spiritus ad utilitatem, scilicet aliorum. Ad primum ergo dicendum, quod gratia non dicitur tacere gratum effective, sed formaliter. scilicet quia per hanc homo justificatur, et dignus efficitur vocari Deo gratus, secundum quod dicitur ad 1 : Dignos nos fecit in par­ tem sortis sanctorum in lumine. Ad secundum dicendum, quod gratia secundum quod gratis datur, excludit rationem debiti. Potest autem intclligi duplex debituiu. Unum quidem cx merito proveniens, quod refertur ad personam, cujus est agere meritoria opera, secundum illud ad Roni. 4: Et qui operatur, merces imputatur secundum debitum, non secundum graiiam. Aliud est debitum secundum conditionem naturae, puta, si dica­ mus debitum esse homini, quod habeat rationem, et alia, quæ ad humanam pertinent naturam. Neutro autem modo dicitur debitum propter hoc. quod Deus creatura* obligetur, sed potius in quantum creatura debet subjici Deo, uc in ea divina ordinatio impleatur : quæ quidem est, ut talis natura Corinth. Col. tales conditiones, vel proprietates habeat, ct quod talia operans talia consequatur. Dona igitur naturalia carcul primo debito, non autem curent secundo debito : sed dora supernaturalia utroque debito carent, et ideo specialius sibi nomen gratia» vcndicanl. Ad tertium dicendum, quod gratia gratum faciens addit aliquid supra rationem graliæ gratis data·, quod etiam ad rationem gratia· perlinet. quia seilicct hominem gnima facit Deo : et ideo gratia gratis data, quæ hoc nou facit, retinet sibi nomen commune, sicut in pluribus aliis contin­ git. El sic opponuntur duæ partes divisionis, sicut gratos faciens, et non faciens gratum. Conclusio est affirmativa. Quæ D. Thom, in hoc, et quarto articulo tradit, ex professo explicuimus toni. 3, in arbore Prædicainent. virtutum § 17, per totum : unde non oportet circa eorum expo­ sitionem immorari. ARTICULUS II. Urum gratia convenienter dividatur per operantem, et coeperantem. · Ad secundum sic proceditur. Videtur, quod gratia incon­ venienter dividatur per operantem, et cooperantem. Gratia enim accidens quoddam est, ut supra dictum est : sed acci­ dens non potest ajere in subjectum : ergo nulla debet dici operans. Præierea. Si gratia aliquid operetur in nobis, maxioe operator in nobis justificationem : sed hoc non sola gratia Joan. operatur in nobis. Dicit enim August super illud 14 : Opera, quæ ego facio, et ipse faciet. Qui creavit te sine te» non justificabit te sine te : ergo nulla gratia debet dici simpliciter operans. Præterea. Cooperari alicui, videtur pertinere ad inferios agens, non autem ad principalius : sed gratia principalios operatur in nobis, quam liberum arbitrium, secundum illsd 8 : Non est currentis neque volentis, sed miserentis Dei : ergo gratia non debet dici coopérant. Praeterea. Divisio debet dari per opposita : sed operari, et cooperari non sunt opposita, idem enim potest operari, et cooperari : ergo inconvenienter dividitur gratia per operantem et cooperantem. Respondeo dicendum, quod sicut supra dictum est, gratia dupliciter potest intelligi. Uno modo divinum auxilium, quo nos movet ad bene volendum, ct agendum Alio modo habituale donum nobis divinitus inditum. Utroque autem modo gratia dicta convenienter dividitur per operamem, et cooperantem. Operatio enim alicujus effectus non attribui­ tur mobili, sed moventi. In illo ergo effectu, in quo mens nostra est mota ct non movens, solus autem Deus movens, operatio Deo attribuitur, ct secundum hoc dicitor gratia operans. In illo autem effectu, in quo mens nostra et movet, et movetur, operatio non solum attribuitur Deo, sed etiam anima·, ct secundum hoc dicitur gratia coopérant Est autem in nobis duplex actus. Primus quidem interior vo­ luntatis : et quantum ad istum actum voluntas sc habet ct mota, Deus autem ut movens, et præsertim cum voluntas incipit bonum velle, quæ prius malum volebat. El ideo secundum Rom. QUÆSTIO CXÏ. eundum quod Deu< movct bumonom monietn ad hune jcüüi, dicilurgMltaopcraiK. AIîbî aulcm adiis est exterior, qui turn a voluiitalc luipertftif, ut supra habituai est, consequens est, quoi! ail hune a< u.n operalioatlribuatur voluntati. Et quia cliain ad hune KtaïuDcus nos ailjuxat cl interim confirmando volunta­ te), di adactum perveniat, et exterius facultatem operandi («bendo, icspcelu hujusmodi actus dicitur gratia cooperaus, I'mle post pra-missa verba sabdil August. Ul autem wliiuus,operatur: nim aiileimvnlumus, ul |>crilriamtis, nobi< cooperatur. Si igitur gratia arripiatur pro gratuita Dei uotiooe, qua woict nos ad bonum meritorium, convenien­ ter diuditur gratia p«!r operantem, el cooperantem. Hi vero accipiatur gratia pro habituali dono, sic est duplex gratiæ rfeclus, sicut et cujuslibet ulterius formæ .· quorum primus est esse, secundus est operatio: sicut caloris operatio est facere calidum, el exterior calefactio. Sic igitur habitualis fnlil, In quantum animam sanat, vel justificat, sive gratam Rofacit, dicitur gratia operans : in quantum vero est principium operis meritorii, quod ex libero arbitrio pro­ cedit. dicitur rooperans. Ad primum ergo dicendum, quod secundum quod gratia e.;> qmxljm qualitas accidentalis, non agit in animam effec­ tue, sed formaliter : sicut albedo dicitur facere albam superSciem. Ad secundum dicendum, quod Deus non sine nobis nos jjsiilicat .-quia permotum liberi arbitrii dum justificamur, hei jnsiiti.c consentimus. Ille tamen motus non est causa critiæ, sed effectus : unde tola operatio perlinet ad gratuo. Ad tertium dicendum, qo d cooperari dicitur aliquisaliai non solum sicut secundarium agens principali agenti, sed sicut adjuvans ad pnesupposilum finem : homo autem pergralian· operantem adjuvatur a Deo, ut bonum velit. Et ideo prasuppositojaui flue, consequens est, ut gralia nobis c«x.pcrclnr. Ad quartum dicendum, quod gratia operans, cl coopérons est eadem gratia, sed distinguitur secundum diversos effec­ tas, ot ex supra dictis patet. Conclusion affirmativa. Doctrinam D. Thomae in hoc articulo quantum attinet ad divisionem gratiæ auxiliantis exponemus disputatione sequenti, dub.7,§ let 2, quantum vero pertinet ad di­ visionem gratiae habitualis secundum quod justificat hominem, et dicitur operans, fuse explicabimus toto Tractat, de justificat, et secundum quod est principium operis me­ ritorii, et coopérons vocatur, elucidabimus in Tractatu de Merito, et præcipue disp. 3 per totam. Responsio ad 4 refertur ad gra­ tiam habitualem, ut satis constat ex corpore articuli, et ex iis, quæ docet Divus Thom. art. scq. et præsertim in resp. ad 2. ARTICULUS III. l'Inmgratià conrenientcr dividatur in prxrcnientem, ct subsequentein. Ad tertium sic proceditur. Videtur, quod gratia inconve­ nienter dividatur in praevenientem, el subsequentein. Gra­ tii enim est divinæ dilectionis effectus.·sed Dei dilectio tnnqttam est subsequens, sed semper praeveniens,secundum ilind I Joan. 4: Non quasi nos dilexcrimus Deum, sed quia ips? prior dilexit nos : ergo gratia non debet poni præveflieas, ct subsequens. Præterca. gralia gratum faciens est una tanlumin homine, ad ravi sil sufficiens, secundum illud 2 Corinthios 12: Suffi­ cit tibi gralia ir.ea : sed idem non potest esse prius, ct pos­ terius .ergo gratia inconvenienter dividitur in præscuientem ct subsequentein. G13 Praeterea, gratia cognoscitur per effectus : sed infiniti sunt effectus gratia·, quorum unus præcedil alium : ergo si penes hos gratia deberet dividi inpræveiiientrrn.ctîubseqtjeniem, videtur, quod infinita: essent species graliæ: infinita autem relinquuntur a qualibet arte : non ergo gralia convenienter dividitur in praevenientem, et subsequentem. Sed contra c-t, quod gratia Dei ex ejus misericordia prae­ in 1'sal. venit : sed utromque 58 legitor, misericordia ejus praeveniet me, et iterum misericordia ejus sobsequetor me : ergo gralia convenienter dividitur in praevenientem. etsubsi-quenlem. Respondeo dicendum, quod sicut gratia dividitur in ope­ rantor, el cooperantem secundum diversos effectus, ita etiam in praevenientem, et subsequentem, qualitercumque gratia accipiatur.Sunt autem quinque effectas gratiæ in no­ bis, quorum primus est, ul anima sanetur : secundus, ut bo­ num velit : tertius est, pt bonum, quod vult efficaciter cnoperetnr .· quartus est, ul in bono perseveret : quintus est, ut ad gloriam perveniat. Et ideo gratia secundum quod causai in nobis primum effectum, vocatur praeveniens respectu secundi effectus : et prout causât in nobis secundum, voca­ tur subsequens respectu primi effectus. Et sicut nuas effectus est posterior uuo effectu, et prior alio, ita gratia potest dici praeveniens, et subsequens secundum eumdem effectum res­ pectu diversorum .· et hoc est, quod August, dicit in libro dc natura ct gratia : Praevenit, nt sanemur, subsequitur, ut sanati vegetemur : praevenit, ut vocemur, subsequitur, ut glorificemur. Ad primum ergo dicendum, quod dilectio Dei nominat aliquid æternam, et ideo nunquam potest dici nisi praeve­ niens : sed gratia significat effectum temporalem, qui potest praecedere aliquid, et ad aliquid subsequi : et ideo gratia potest dici praeveniens, et subsequens. Ad secundum dicendum, quod gratia non diversificatur per hoc, quod est praeveniens, et subsequens secundum es­ sentiam, sed solum secundum effectum, sicut ct deoperante. et coopérante dictum est. Quia etiam secundum quod gratia subsequens ad gloriam perlinet, non est alia nun.ero a gra­ tia praeveniente, per quam nunc justificamur. Sicut enim charitas viæ non evacuatur, sed perficitur iu patria : ita Ctiam cl de lumine gratiæ est dicendum, quia neutrum iu sui rat.onc imperfectionem importat. Ad tertium dicendum, quod quamvis effectus gratiæ pos­ sint esse infiniti numero, sicut sunt infiniti actus humani, tamen omnes reducuntur ad aliqua determinata in specie: et praeterea omnes conveniunt in hoc, quod unus alium prae­ cedit. Conclusio est affirmativa. Quæ hic tradit D. Thom. licet satis pers­ picua sint, magis explicabimus disp. seq. dub. 1, §4, ubi etiam exponemus, an hæc divisio coïncidât cum præcedenti. ARTICULUS IV. Utrum gratia gratis data convenienter ab Apostolo dici· datur. Ad quartum sic proceditur. Videtur» quoi gralia gratis data inconvenienter ab Apostolo distinguatur. Omne enim donum, quod nobis a Deo gratis dalur. potest dici gralia gratis data : sed infinita sunt dona, quæ nobis gratis a Deo conceduntur tam in bonis animæ. quam iu bonis corporis, qua* tamen nos Deo gratos non faciunt : ergo graliæ gratis datæ non possunt comprehendi sub aliqua certa divisione. Præterca, gralia gratis data distinguitur coutra gratiam gratum facientem, sed tides perlinçt ad gratiam gratum fa­ cientem,quia per ipsam justificamur, secundum illud Λο/μ. 5: Justificati igitur ex fide, etc., ergo inconvenienter ponitur fides inter gratias gratis datas, præsertim cum alia* dilutes ibi non ponantur, ut spes, et duritas. Præterca, operatio sanitatum, el loqui diversa genera lin­ guarum, miracula quædam sunt. Interpretatio ctiam sermo­ num ad sapientiam, vel scientiam perlinet, secundum illud Dan. 1: Pueris deditDcusscientiam, el disciplinam iu omni ? 614 DE QÜ1DD1TATE GRATIÆ. computantur inter gratias gratis datas, secundum quod vixi* nieraniur inter dona Spiritus saucii, prout scilicet ites» hominis est bene mobilis per Spiritum sanctum ad et,qe& sunt sapientiæ et scientiæ .- sic cuiui suul doua Spiritus sancti, ui supra didiun est. Sed computantur inter gratias gratis datas, secundum quod iiuimrtaul quandam abundan­ tiam scientia', et sapientia', ut homo possit non solutu in libre, et sâpÎentiA : ergo inconvenienter dividitur gratia saniuium, et genera lingturum contra operationem virtu· tum, et interpretatio sermonum contra sermonem sapientias et scientia?. Pnotcrea, sicut sapientia, ct scientia sunt qihnlam dona Spiritus Sancti, ita etiam luteUcctus, cmisitimn. pietas et fortitudo, vi limor, ut supra dictum est . ergo hæc etiam debent poni inter gratias gratis datas. Sed contra esi, quod Apostolus dicit 1 ad Corinth. 12. Alit parSpinto* · 19. Ea vero, quibus responsio hactenus ■««· impugnata nitebatur, nihil probant : quia "ζlicet eadem indivisibilis actio creata prius, «« hoc est magis intimius , et immediatius dependeat a Deo, quam a cratura : nihilo­ minus in nullo signo a quo, vel in quo reali, vel rationis procedit a Deo, in quo simul non procedit a creatura : et consequenter ut procedens a Deo non habet sufficientem prioritatem, ut comparetur per modum principii ad seipsam, quatenus a creatura procedit. Nam ad illud prius sufficit, quod terminet influxum Dei sub ratione com­ muni entis, quæ est realiter, ac rebus inti­ mior, quam ratio entis particularis, sub qua attingitur a creatura. Sed ad hoc pos­ terius requiritur distinctio realis inter id, quod habet rationem auxilii, et illud pro quo auxilium desideratur, et quod unum praecedat realiter aliud, et queat ab eo se­ parari .-quorum neutrum salvatur in ea­ dem indivisibili operatione, ut constat ex nuper dictis. Per quod etiam liquet ad exemplum causalitatisfinis: nam amor non dicitur movere voluntatem per modum elevantis, et tra­ hentis ad bonum. Et quia hæc tractio est vitalis, exerceri necessario debet per actum ipsius voluntatis. Unde per eundem intran­ sitive actum, quo voluntas elicitur a fine, movet seipsam in eundem finem : et per consequens coincidunt in eadem indivisibili entitate molio finis, et voluntatis causali­ tas, nec una valet ab altera separari. Com­ paratur enim non per modum causæ, et effectus, sed ut duo respectus ad distincta principia : quæ optime possunt in eadem entitate adunari. Sicut eadem actio respicit causam efficientem, et objectum, et eadem unio materiam, et formam, et eadem rela­ tio duo extrema. Nec est inconveniens, quod intimius respiciat unum terminum, quam alium, ac proinde quod prius, hoc est magis, et intimius dependeat ab uno illorum. Operatio autem, et auxilium non sic comparantur ; sed ut causa, et effectus realiter separabilis : ac proinde opus est, quod realiter distinguantur. · I Salmant. Curs, theolog. torn. LX. 625 § ni. Aliorum responsio confutatur. 20. Tertio occurrunt nostræ rationi alii Tertia Auctores opinionis adversae concedendo ac-ArJS’ tus supernaturales indeliberatos esse active r^pnoa potentiis nostris, el non habere rationem S1O‘ auxilii ad semetipsos, sed desiderari aliud auxilium ab eis distinctum; asserunt tamen hoc auxilium esse ipsum Deum, qui simul cum potentiis creatis ad actus supernatura­ les concurrit, et supplet influxum auxilii inhærentis. Unde consequenter asserunt primum auxilium intrinsecum actuale con­ sistere formaliter in operationibus supernaturalibus indeliberatis, quatenus influunt in actus liberos subséquentes. Quidquid enim per modum auxilii actualis ad actus indeliberatos præsupponitur, vel non est aliquidintrinsecum, velsaltemnon inhæret. 21. Sed contra hanc responsionem pers- Ecfeiii· tat in suo robore argumentum superius turfactum : quia cum dicitur intellectum, v.g. adjuvari per concursam Dei supplentis vires auxilii creati; vel significatur Deum peculiari modo uniri intellectui per modum principii dantis illud posse, et illam effica­ citatem proximam, quæ posset aliunde ab auxilio creato mutuari ? Vel solum denota­ tur Deum concurrere pure simultanée per modum agentis supernaturalis attingentis immediate supernaturalitatem intellectio­ nis; et relinquendo intellectui creato, ut attingat ejusdem operationis vitalitatem, et alia prædicata, quæsupernaturalitatem non explicant? Si eligatur primum cum Suario infra referendo, adhuc salvatur veritas nostræ assertionis : nam gratis admisso, et non concesso, quod Deus queat uniri intel­ lectui nostro per modum principii, et auxi­ lii in ordine ad efficiendum supernaturales operationes; tunc ipse Deus se habebit per modum auxilii intrinseci : ad rationem quippe gratiæ intrinsecæ non est necessa­ rium, quod donum gratuitum inhæreat, aut informet; sed sufficit intime uniri alia unione, quaecumque illa sit. Et proplerea personalitas divina unita humanitati, et species increata unita intellectui, et Spiri­ tus sanctus unitus voluntati per modum ponderis, habent veram rationem gratiæ intrinsecæ, quamvis non uniantur per in­ formationem, vel inhærentiam, ut satis constat ex dictis disp. 1. cap. 1, § 3. Si ergo Deus seipso unitur intellectui creato in ra42 626 DE GRATIA ACTUALI. tione principii elevantis ipsum ad opera­ tiones supernaturales, præstatque, seclusis imperfectionibus, quidquid auxilium inhae­ rens communicare posset : plane infertur primum auxilium actuale gratiæ intrinseca? non consistere formaliter in aliqua opera­ tione creata, nec ab illa processum intrin­ secum totius salutis primitus inchoari, sed ab alio auxilio intrinseco, quodcumque illud sit. Diximus gratis admisso, et non concesso, etc. quia dubio sequenti ostende­ mus ex professo Deum non uniri per mo­ dum auxilii intrinseci dantis intellectui posse, et efficacitatem proximam ad actus supernaturales : per quod falsitas respon­ sionis nuper datæ amplius apparebit. comi2-· autem cum Ripalda, et aliis eliganuatnr tur secunda dilemmatis pars, eam possugrauo* mus efficaciter confutare tam ex Theologia?, inpaida.quam ex Philosophia? principiis. Primo : quia, esto, actus supernaturales fieri pos­ sent absolute per illud auxilium extrinsecum, et pure concomitans, quale iste Auc­ tor describit : nihilominus servata com­ muni, et suavi providentia ordinis gratiæ, petunt aliquod principium intrinsecum creatum ejusdem ordinis, ut sic observetur debita proportio inter actum primum, et secundum ·. qua ratione probant communi­ ter Theologi existere de facto in potentiis anima? habitus operatives supernaturales, qui sunt principia supernaturalium opera­ tionum ·. sed Deus in communi adultorum justificatione procedit secundum commu­ nem, et suavem providentiam ordinis gra­ tia?; nec adest urgens, vel apparens ratio ad oppositum asserendum : ergo de facto actus supernaturales indeliberati fiunt ab intellectu creato adjuto aliquo auxilio in­ trinseco, et non per puram subordinationem ad auxilium extrinsecum concursus simultanei. Præsertim quia nullatenus re­ pugnat dari auxilium actuale intrinsecum, quod suapte natura sit qualitas fluida, et facile transiens, ut dub. 3 ostendemus. Secundo : quia sicut intellectus nequit vivere per actum, nisi influat in actum, ut num. 14 diximus; ita nequit viveresupernaturaliter per actum supernaturalem, nisi influat in ipsam actus supernaturalitalem : sed intellectus creatus sibi relictus nequit in supernaturalitalem influere : ergo in­ tellectus creatus sibi relictus nequit super­ naturaliter vivere: atqui intellectus eliciens actus supernaturales indeliberatos vivit supernaturaliter ; sicut eliciens actus natu­ rales indeliberatos, naturaliter vivit: ergo intellectus prædiclos actus supernaturales eliciens non relinquitur sibi ipsi; sed ele­ vatur intrinsece per aliquod supernaturale auxilium. Nec satis est dicere, quod intel­ lectus non relinquitur sibi ipsi, sed adju­ vatur auxilio extrinseco concursus simul­ tanée supernaturalis, sive attingentis supernaturalitatem actus. Hoc enim nihil est: quia connotatio illius e.xtrinseci concursus non immutat intellectum, sed ipsum in sua nuditate relinquit ; atque ideo non præstat illi, ut præcontineat in se actum superna­ turalem, quem antea non continebat : ergo illa supernaturalitas actus est pure ab ex­ trinseco, atque ideo erit supernaturalitas mortua : sicut communiter Adversarii as­ serunt species intelligibiles, et habitus in­ fusos esse qualitates non vitales, quia non fluunt a natura viventi, sed proveniunt ab agente extrinseco : et consequenter intel­ lectus non vivet supernaturaliter peractus supernaturales indeliberatos a se elicitos. Quod quam absurdum sit, liquet ex ipsis terminis : nam intellectio, v. g. indeliberata supernaturalis unit vitaliter, et su­ pernaturaliter intellectum cum objecto su­ pernatural? : quemadmodum universaliter loquendo, intellectio unit vitaliter intellec­ tum cum objecto cognito. Unde intellectus vivit supernaturaliter per cognitionem su­ pernaturalem, sicut naturaliter per natu­ ralem. Tertio refellitur prædictaresponsio:quia si intellectus propria? nuditati relictus pos­ set influere in actus supernaturales indeli­ beratos, sequeretur intellectum posse pro­ priis viribus efficere actus supernaturales : consequens est omnino absurdum, utpote destruens supernaturalitalem ipsorum ac­ tuum, quæ consistit in excessu supra om­ nes vires naturæ : ergo antecedens est fal­ sum. Sequela ostenditur : quia id potest intellectus per proprias vires, quod potest per semetipsum propria? nuditati relictum. 23. Nec refert, si respondeas intellectura non relinqui propria* nuditati,.sed adjuvari^ gratia extrinseca concursus simultanei su- ». pernaturalis, qui est supra omnem exigen­ tiam naturæ. Hoc, inquam, non refert : quia responsio hæc petit principium : hoc enim est incon­ veniens, et absurdum, quod deducitur ex opposita sententia, nimirum concursum simultaneum Dei cum intellectu ad actus supernaturales non esse specialem gratiam; sed DISP. V, DUB. II. [«ea· sed concedendum osse absoluto, quod intel’g* lectus queat propriis viribus, quas ex vi ilws» creationis accepit prædiclos actus elicere, au:. Id autem ostenditur : quia concursus simultaneus Dei cum creatura ad actus, ad quos illa habeat potentiam, et efficacitatem proxi­ mam in suo ordine, non est specialis gra­ tia, sed spectat ad providentiam commu­ nem : atqui intellectus juxta dicendi mo­ dum, quem impugnamus, habet potentiam, elefficacitatem proximam in suo ordine ad supernaturales operationes ; ergo concur­ sus simultanées Dei cum intellectu ad hu­ jusmodi opera non habet rationem gratiæ specialis. Major constat ex dictis disp. 2, fere per totam, et insuper probatur : nam ideoconciirsussimultaneusDei cum homine ad actus naturales non habet rationem gratiæ specialis, quia homo habet in suo ordine posse, et efficacitatem proximam ad dictos actus : hoc est, habet vires sufficientes ad attingendum actum secundum eas ra­ tiones, quæ causæ particulari proximæcor­ respondent : quamvis nequeat attingere illum secundum alios conceptus, qui sunt proprii effectus Dei, utputa secundum uni­ versalem rationem entis, vel quoad ulti­ mam existentiæ actualitatem. Minor etiam liquet ad hominem : quia si intellectui creato deficeret in suo ordine potentia, et efficacitas proxima ad actus supernaturales ; non posset eos elicere, nisi prius in ordine compleretur, et elevaretur : quod tamen renuit Adversarius admittere. Inde enim videtur sibi salvare intellectum posse fieri potentem ad actus supernaturales sine mu­ tatione intrinseca: quia existimat intellec­ tam non dici impotentem defectu alicujus intrinseci, sed quia non connotât extrin­ secum Dei concursum : eo vero connotato, potens absolute appellatur, et transit de impotente ad potentem absque intrinseca mutatione, ut ipse discurrit t. 1, disp. 34. Oatfr- Confirmatur primo : quia concursus Dei, 81Lqui est juxta exigentiam naturæ, nequit esse gratia specialis : sed si intellectus crea­ tus haberet efficacitatem proximam ad ac­ tas supernaturales, exigeret concursum Dei simultaneum ad prædiclos actus : ergo prædictus concursus non haberet rationem gratiæ specialis : ac per consequens possetnatura absque speciali gratia concur­ rere ad actus supernaturales : quod est hæresis damnata in Cone. Arausic. 2, can. 5 et 6, et in Trident, sess. G, can. 3, ubi diffinitur hominem indigere gratia Dei ad 627 actus conducentes ad salutem, quales sunt omnes supernaturales operationes, ut fu­ sius diximus disp. 3 a num.83.Ca?tera cons­ tant, et minor ostenditur : quia naturam exigere concursum Dei ad aliquam opera­ tionem nihil aliud est, quam naturam seipsa appetitu innato propendere in præ­ dictam operationem : nam hujusmodi ap­ petitus secum affert exigentiam aliorum comprincipiorum, sive intrinseca sint, sive extrinseca, et nihil aliud est illa exigere, quam operationem appetere : atqui intel­ lectus Rabens in suo ordine posse, et effica­ citatem proximam ad aliquem actum, eo ipso propendit in ipsum appetitu innato ; cum qnælibet virtus proxima naturaliter appetat suum exercitium : ergo si intellec­ tus creatus haberet posse, et efficacitatem proximam in suo ordine ad actus superna­ turales, eo ipso exigeret concursum simul­ taneum Dei ad prædiclos actus. Confirmatur secundo : quia si natura sfenullo dono supernaturali affecta, conno- caD'Jl>· tando extrinsecum Dei concursum efliceret actus indeliberatos supernaturales, qui postea, ut Adversarii admittunt, influerent in actus supernaturales liberos, quibas homo disponitur ad salutem ; sequeretur naturam nullo supernaturali dono affectam esse primum principium intrinsecum sa­ lutis, ac proinde salutem esse in nobis, et ex nobis, sicut si a natura nullo dono su­ pernatural! affecta, sed connotante concur­ sum Dei simultaneum, fluerent potentiæ, aut habitus supernaturales, qui in subsé­ quentes actus supernaturales influerent, non posset non dici naturam esse primam salutis radicem. Nec enim minus subordinantur naturæ actus vitales ab ea eliciti, quam potentiæ ab ea dimanantes : nec ma­ gis confert naturæ concursus Dei simultaneus in actus, ac concursus simultaneus in potentias : nam ulrobique relinquit naturæ, ut influat secundum sibi propria, et intrin­ seca. 24. Confirmatur tertio : quia Pelagius Terti·, cum suis asseclis non negavit concursum1'1^'?" Dei simultaneum ad actiones creatas, sed illum tandem asseruit concedens attempe­ randum esse ipsorum operum qualitati, ut ostendimus disput. 1, cap. 4, §4. et satis constat ex Juliano Pelagii discipulo, quem Augustin, introducit ita loquentem : Ut igitur prima fidei noslrr fundamenta co­ gnoscas, noster Deus factor est omnium, qux non erant, et dispensator omnium, qux sunt. 628 • .Γ DISP. V, DUB. II. DE GRATIA ACTUALI. Unde minime diffiterentur admittere ne­ cessitatem concursus divini ad primos actus indeliberatos conducentes ad salutem; quos Adversarii appellant prima auxilia : hunc quippe concursum non solum Fides sancit, iviapiussed ratio etiam naturalis evincit. Et tamen Concilia , et Patres damnant Pelagianos gaui tanquam gratiæ actualis ( de hac quippe xnmbci vrant præcipuæ controversia?) desertores, el *n*m*cos- Ergo signum manifestum est Concilia, et Patres præter concursum Dei simultaneum desiderare aliam gratiam ac­ tualem ad omnes actus salutares, sive indeliberati, sive liberi existant. Præsertim quia actus liberi supernaturales non ideo indigent gratia intrinseca, quia liberi sunt, sed quia sunt supernaturales, et conducunt ad salutem : quæ ratio urgentius militat in primis actibus indeliberatis, siquidem su­ pernaturales sunt, ut supponitur, et insu­ per determinant ad actus supernaturales subséquentes, cornparanturque ad eos per modum principii. Prima igitur gratia in­ trinseca, quam Concilia statuunt, non con­ sistit in actibus vitalibus a natura imme­ diate procellentibus, sed in aliquo alio prævio, quo Deus antecedenler ad omnem naturæ influxum producit. Et hoc est, quod Cone, decernit Aurausicanum 2, can. 20, his Arao< verbis : Multa in homine bona ftunt, qux non facit homo : nulla vero facit homo bona, qux Deus non prxstet, ut faciat homo. Quo etiam sensu accipiendum est illud Psalm. 120: Auxilium meum a Domino, qui fecit ccejum, et terram. Non enim dixit Propheta, Auxi­ lium meum a Domino, et a me, seda Do­ mino, qui fecit cœlum, et terram; ut indica­ ret non minus auxilium Dei esse unice effective a solo Deo, ac effectus illi, qui per creationem fuere producti. Quod disertis i> Bern ver^s tradit D. Bernardus lib. de gratia, et libero arbitrio, asserens Deum solum ope­ rari in nobis exordium salutis, non per nos, neque nobiscum.. ultina 25. denique posset rationi nostræ tanrespon- dem occurri dicendo hominem solum concjns’im- currere inslrumentaliter ad illos primos pugna- motus supernaturales. Sed hæc solutio fa­ cile refellitur tum ex his, quæ adversus Vegam num. 14, statuimus : tum ex doc­ trina tradita Tract. 2, disp. 4, dub. 4, § 6, ubi eandem evasionem impugnavimus : ad quem locum remittimus Lectorem, ne ac­ tum agere videamur. Præsertim, quod licet gratis concederemus hominem concurrere inslrumentaliter ad primas operationes su- pernaturales indeliberatas ; adhuc funda­ mentum nostræ assertionis in suo robore persistit : quia instrumentum physicum debet elevari per aliquid intrinsecum, et ejusdem ordinis cum effectu, ut modo sup­ ponimus ex vera Philosophia, quam docent N. Complut, in lib. Physic, disp. 12, quid. 1. Quocirca potius in co intrinseco homi­ nem elevante, quam in prima operatione indeliberata, quæ illud intrinsecum suppo­ nit, ratio primi auxilii intrinseci consti­ tuenda est. § iv. Refertur contraria sententia el prxeipuum illius fundamentum diruitur. 26. Oppositam nihilominus opinionem ûpw tuentur Curiel in præsenti dub. 1, § 6,Montesinos disp. 31, § 1, Mascarenas disp. auxiliis part. 4, Vasquez 183, cap. 3, Suarez lib. 3, de auxiliis cap. 3, Arrubal. 1 ] art. disp. 70, cap. 3, Tannerus tom. 2, Ami disp. 6, quxst. 3, Ripalda tom. 1, disp. 34, et torn. 2, disp. 104, ubi alios recentiores^^ adducit. Et probatur primo : quia primum «ΰζ. auxilium intrinsecum gratiæ actualis for­ maliter sumptum consistit in vocatione, sive illuminatione, qua homo excitatur ad suam conversionem : sed vocatio, et illu­ minatio formaliter sumptæ consistunt for­ maliter in aliqua operatione vitali : ergo primum auxilium intrinsecum gratiæ ac­ tualis consistit formaliter in prædictaope­ ratione. Consequentia est legitima. Minor etiam constat : quia vocatio, et illuminatio sunt actus, quibus homo quasi somno prius deditus incipit attendere ad divina juxta illud Apostoli ad Ephes. 5 : Exurge qui dor­ mis : atqui actus, quo homo attendit, et ad­ vertit ad aliquod objectum, est operatio vitalis ab ipso homine elicita, ut est perse notum, et salis liquet ex iis, quæ num. 14 contra Vegam statuimus : ergo vocatio, et illuminatio formaliter sumptæ consistunt formaliter in aliqua operatione vitali. Præ­ sertim quia si vocatio non consisteret in prædicta operatione, homo a Deo vocatus ad divina non magis ea adverteret, quam si non vocaretur; et consequenter deobligaretur ipsi obedire, et minime peccaret non consentiendo , quod est absurdam. Major autem videtur expressa determinatio Concilii Tridentini ses.s. 6, cap. 5, ubi hæc cat. habentur : « Declarat praeterea ipsius justificationi? tificationis exordium in adultis a Dei per Λ Christum Jesum praeveniente gratia su­ mendum esse, hoc est, ab ejus vocatione, qua nullis existentibus eorum meritis, vocantur ; ut qui per peccata a Deo aversi erant, per ejus excitantem, atque adju­ vantem gratiam ad convertendum se ad « suam ipsorum justificationem eidem gra­ c tiæ libere assentiendo , et cooperando « disponantur, etc. » Confirmatur primo : quia illa est prima Cdr.l. gratia auxilians intrinseca ad quam Con ­ cilia, ut devitent gratiam dari ex meritis, reducunt totam seriem auxiliorum inter­ norum : sed in hac reductione sistunt ul­ timo, nempe in divina excitatione facta per illuminationem Spiritus sancti : hæc igitur illuminatio est primum auxilium internum gratiæ actualis : et consequenter cura illu­ minatio sil formaliter actio vitalis; sequi­ tur prædictum auxilium in hujusmodi operatione consistere. Cætera constant, et minor suadetur tum ex Concilio Tridentino tam loco nuper citato, quam can. 3 et 4 ejusdem sessionis, quibus primum gratiæ auxilium vocat inspirationem, et excitatio­ nem.Tum etiam ex Concilio Arausicano -2, can. 6, ubi diffinit dari nobis auxilium ad credendum, et ut velimus credere per ins­ pirationem Spiritus sancti, et can. 7, decla­ rat auxiliumgratixesse illuminationem Spi­ ritus sancti. Tum denique ex Conciliis Milevitano can. 4, Moguntino in decretis fidei et Coloniensi de Sacramento Pœnitentix pag. 289, quæ eodem modonalliram primi auxilii exponuunt, sistuntque semper in aliqua illustratione intellectus. Sf. Confirmatur secundo : nam SS. Patres, rato, qui adversus Pelagium, et ejus sequaces disputarunt, totum negotium, et seriem auxiliorum internorum reduxerunt, lanquam ad primum auxilium supra omnem exigentiam naturæ, vel meriti collatum, ad vocationem, et illustrationem intellectus: ergo in hac consistit formaliter primum auxilium : alias Patres et Concilia dimi­ nute in hoc negotio procederent. Antece­ dens, relictis aliis pluribus testimoniis, DM probatur tum ex D. August, lib. de Spiritu el Utera cap. 34, ubi inquit : Visorum sua­ sionibus agit Deus, ut velimus, et credamus ; visorum autem suasio quxdam illuminatio est. Et de verbis Apostoli cap. 13, post me­ dium ait: Spiritu Dei aguntur Filii Dei, sed Spiritu illuminante, exhortante, etc. Tum ex D. Prospero Augustini discipulo in lib. 629 2, de vocat, gentium cap. 9. ubi hæc habet :d.pws. Gratia principaliter prxeminet suadendo ex­ hortationibus, movendo exemplis, terrendo periculis, incilando miraculis, dando intel­ lectum, inspirando consilium, corque ipsum illuminando, et fidei affectionibus imbuendo. Ubi ut vides, præcipuam eminentiam gra­ tiæ (quæ in primo auxilio maxime lucet) collocavit in inspirationibus, suasionibus, aliisque vitalibus operationibus.. Confirmatur tertio ex Ripalda : quia si Terih. Pelagius admisisset necessitatem cogitatio-BipaI'u nis supernaturalis a Deo productae, et requi­ sitæ ad actus liberos conducentes ad salu­ tem, neutiquam damnaretur a Conciliis, et Patribus tanquam gratiæ auxiliantis ever­ sor : ergo satisfacit Conciliorum, et Patrum intentioni, salvatque eorum decreta, et illo­ rum damnationem devitat , qui fatetur necessariam esse cogitationem aliquam supernaturalem a Deo immissam ad actus conducentes ad salutem ; quamvis neget necessitatem alterius atixilii intrinseci in­ fluentis in has operationes : ergo juxta Con­ cilia, et Patres non oportet admittere aliud auxilium intrinsecum gratiæ actualis, præter actus supernaturales indeliberatos, qui­ bus homo ad subséquentes actus liberos excitetur. 27. Huic argumento, et confirmationibusNoüpr» argu­ respondetur primo animadvertendo voca­ menti solu­ tionem posse bifariam accipi, nempe for­ tions. maliter, et causaliter. Et quidem priori modo accepta consistit formaliter in aliquo actu intellectus, quo homo incipit ad divina attendere : posteriori autem modo sumpta consistit formaliter in aliquo praevio, et intrinseco, quod prædictam attentionem causât, et inducit. Cujus distinctionis ratio satis constat ex supra traditis : nam cum vocatio formaliter sumpta sit actus vitalis supernaturalis, nequit non supponere in intellectu aliquod principium supernatu­ rale ipsam inferens : quod quia actuale est, et vocationem formalem causal, meritopotestappellari vocatio, saltem causaliter.Frequenter enim nomen termini, vel actionis tribuitur principio, et e converso : sicut D. Thom. quxst. de Verit. art. 2 ad2, et opusc. D.Tho. 13, notitiam actualem, seu considerationem objecti appellat verbum, non quia verbum formaliter sit, sed quia illud causât, et sibi annexam habet. Et eadem ratione dicitur Psal. 26 : Dominus illuminatio mea, et salus mea .-quia licet Deus non sit formaliter il­ luminatio, vel salus nostra·, nos tamen il- P 630 DISP. V, DUB. II. DE GRATIA ACTUALI. luminat, ct salvos facit. Immo ob eamdem causam Baptismus solet illuminatio dici : quoniam primi luminis consortium tradit, et divinarum illustrationum principium l»Pk>n. est, ut dicit D. Dionys. Eccles. Hierarch, c. 3. Sic ergo in usu Conciliorum, et Patrum ntraque vocatio confundi solet, et incomplexa voce plerumque exprimitur : tum quia se mutuo comitantur : tum quia vocatio formalis, quæ notior est, necessa­ rio supponit vocationem causalem, a qua procedit. Qua etiam de causa vocationis nomen formali potius, quam causali fre­ quentius attribuitur. <««rri- Quo supposito ad argumentum respondemrnîô" tur distinguendo majorem : Primum auxi­ lium gratix actualis formaliler sumptum consistit in vocatione formali, nego majorem ; in vocatione causali, concedimus : et con­ cessa minori, negamus consequentiam : quæ ut legitime inferretur ex præmissis, debe­ ret major verificari de vocatione formali. Ad probationem autem in contrarium desump­ tam ex Concilio Tridentino dicendum est Concilium nomine vocationis comprehen­ dere tam vocationem causalem, quæ consis­ tit formaliter in auxilio intellectui ante omnem operationem supernaturalem im­ presso, quam vocationem formalem, quæ est formaliter intellectus operatio . Utraque enim pro eodem auxilio moraliter reputa­ tur : tum quia se mutuo comitantur : tum quia utraque requiritur ad actus liberos subséquentes, quibus homo se disponit ad salutem.Quod si inter utramque vocationem fiat melaphysica comparatio ; exordium salutis a vocatione causali (qua homines, nullis eorum meritis existentibus, a Deo vocantur) desumendum est, ut constat ex iis, quæ supra tradidimus : et oppositum nullo modo colligitur ex Concilio. nitwinr 28. Ex quibus liquet ad primam confirronflra. Hiationem : nam gratia auxilians, ad quam reducunt Concilia seriem omnium auxilio­ rum internorum, et in qua ultimo sistunt, est quidem divina excitatio,seu illuminatio. Sed hæc moraliter accepta complectitur tam primam intellectionem supernatura­ lem, quam auxilium ei prævium, a quo in­ tellectio procedit : metaphysice autem, et primitus considerata non consistit formaliter in operatione,sed in auxilio antecedenti, quo intellectus elevatur ad operandum. Et de excitatione, sive illuminatione hoc pos­ teriori modo sumpta loquuntur communiter | Concilia agentia contra Pelagianos : nam i I licet illuminatio ex vi vocabuli frequentius usurpetur pro operatione; ad intentionem tamen Conciliorum magis referebat contra­ ria usurpatio. Concesso enim dari aliquod auxilium unice a Deo productum, et præ­ vium ad omnem operationem; liquido sta­ tuitur necessitas divinæ gratiæ, quam Con­ cilia contra Pelagianos firmant. Quod non ita salvant, qui admittunt primas ope­ rationes conducentes ad salutem procedere i immediate a natura nullo auxilio intrinseco ! adjuta. Et eodem modo respondendum est secundæ confirmationi : quamvis enim Patres asserant negotium salutis inchoari a sancta illuminatione, aut cogitatione ; nihilominus non excludunt principium intrinsecum ejusdem cogitationis : sciebant enim, quod sufficientes non sumus aliquid cogitare ex nobis, quasi ex nobis, sed sufficientia nostra ex Deo est : quod præsertim intelligendum est in iis, qux ad Beligionem, et pietatem spectant, ut loquitur August, lib.de Prxdest. Sanet, cap. 2. Unde pro hujusmodi cogita­ tionibus, sive deliberate sint, sive indeli­ berate, necessario admittendum est aliquod principium intrinsecum dans sufficientiam, et posse proximum. Et hoc, inquit D.Thom. ad locum citatum Apostoli lect. 1, est contra Pelagianos dicentes, quod inchoatio boni ope­ ris est ex nobis. Quod si aliquando Patres videantur primitatem in negotio salutis attribuere sanctecogitationi,minime tamen excludunt ejus principium, nempe auxi­ lium actuale, sed loquuntur de primatu comparative ad alias operationes condu­ centes ad salutem : inter quas libenter con­ cedimus primam esse sanctam cogitatio­ nem. Ad ultimam confirmationem dicendumuiii» est.quodsi Pelagius asseruisset necessariam esse aliquam illuminationem supernatura­ lem ad actus conducentes ad salutem, el voluisseconsequenter procedere; necessario debuisset admittere aliquod auxilium præ­ vium, et intrinsecum ab eadem cogitatione diversum : sicut e converso ex eo, quod ne­ gaverit necessitatem prædicti auxilii, con­ vinci tu r negasse prædictam supernaturalem cogitationem. Non enim cohæret operatio­ nem vitalem esse supernaturalem, et quod a natura omni auxilio nuda immediate procedat; sive, et in idem redit, quod non procedat a principio intrinseco supernatu­ ral!. Si autem Pelagius, negato illo auxilio, cogitationem supernaturalem admitteret, minime 631 minime satisfaceret Patribus, et Conciliis; i minus vocationis, el locutionis divinæ : quocirca possunt vocatio, locutio, et illumi­ sed ansam novam praeberet, ut de ejus nm! Ligua, el lubrica mento suspicaretur. Nam natio Dei passivesumptedenominari.Actus 1 licet concedendo cogitationem esse super­ vero intellectus, quos homo prædicto lu­ naturalem, recte fidei connivere videretur, mine, et speciebus adjutus elicit, et quibus et verbis æquivocis, quod sæpe fecit, fran­ incipit ad divina attendere, non habent geret invidiam : nihilominus negando ne­ proprie loquendo rationem vocationis acti­ cessitatem auxilii interni ad eandem cogi­ va, vel passi væ : sed magis important con­ tationem, larvam tandem deponeret, et ceptum disciplinæ, et eruditionis, atque verum se proderet auxiliantis gratiæ ever­ auditionis Deo vocanti adhibite. sorem,negans factis,quod verbo concesserat. 30. Quæ omnia amplius explicari valent ninstraQuas inconsequentiæ notas sæpe incurrunt ex iis, quæ contingunt in locutione Dei ad pr”*_ Pelagius, el ejus discipuli, ut pluribus pos­ Prophetas. Nam sicut Deus homines, in dens semus ostendere. Videatur D. August, epist. quibus nulli habitus supernaturales præ- trina' 1-13 ad Anastasium contra quosdam, qui existunt, vocat communicando ipsis aliquas nimium arrogant humanæ voluntati : ubi subitaneas illustrationes ad instar corusca­ cum dixisset hujusmodi homines excludere tionum : ita loquitur Prophetis, conferendo necessitatem orandi,statim advertit, et sub­ eisdem repentinas quasdam illustrationes, junxit : Non quia hoc audent aperte dicere,, non quidem permanenter, sed ad modum transeuntis, ut expresse tradit D. Th. 2, 2, d.tùo. sed eorum sententiam, velint, nolint, hac uti­ que sequitur. Recolantur, quæ de vaferrima q. 171, ubi ait : « Lumen dupliciter alicui u i nesse potest : uno modo per modum Pelagianorum, ne palam deprehenderen­ « formæ permanentis, sicut lumen corpotur, obscuritate, observavimus disp. 1, cap. 4, § 3. « raie est in sole, et in igne : alio modo 29. Secundo possemus eidem argumento (( per modum cujusdam passionis, sive im« pressionis transeuntis, sicut lumen est in cum suis confirmationibus aliter respon­ ses dere, vel amplius explicare doctrinam hac« aere. Lumen autem propheticum non r?\" tenus traditam, observando vocationem, a inest menti prophète per modum formæ « permanentis : alias oporteret, quodsemsive illuminationem supernaturalem, qua « per Prophète adesset facultas prophè­ Deus hominem ad suam conversionem te tandi, quod patet esse falsum. » Et post excitat, posse dupliciter considerari, active pauca concludit : « Relinquitur ergo, quod scilicet, et passive. Priori modo considerata « lumen propheticum insit animæ Prophè­ est formaliter, et in recto actio increata Dei te te per modum cujusdam passionis, vel aliquod objectum nobis proponentis, nobisee impressionis transeuntis. » Et nihilomi­ que lumen communicantis, insimulque vel nus non obstante, quod cognitio prophetica novas species infundentis, vel antiquas difiat subitanee, et ad instar primorum mo­ Etaii· versimode coordinantis. Quamvis enim tuum supernaturalium indeliberatorum, vocatio, sicut et locutio ex generali ratione quibus homines ad suam salutem vocantur : fan locutionis solum importet meram propositamen præter actum increatum locutionis tionem sive manifestationem objecti , ut Dei ad Prophetam, et præter actum crea­ patet in Angelis, et hominibus, qui lumen intellectivum, aut species eis, quibus lo­ tum, quo Propheta attingit objectum reve­ latum, adest lumen aliquod creatum, et quuntur, non communicant : locutio tamen, et vocatio Dei simul cum conceptu mani­ inhaerens, quod est terminus divinæ locu­ festationis habet conceptum infusionis lu­ tionis (et idcirco locutio passiva vocatur) et simul est principium auditionis, sive eru­ minis, et specierum, quibus indigemus ad ditionis, qua Propheta objectum revelatum eliciendum cogitationem supernaturalem. cognoscit, ut tradit D. Th. tum loco nuper D.Tho. Posteriori autem modo considerata consistit citato, tum qu. 173, sequenti art. 2 ad 3, ubi formaliler in lumine, et speciebus vel de inquit quod « homo naturali virtute nequit novo productis, vel de novo coordinatis, « formare species, ut sini ordinate ad quæ terminant immediate vocationem, et « repræsentandas intelligibiles veritates, locutionem activam Dei. Nam generaliter « quæ hominis intellectum excedunt : sed loquendo, actio divina passive sumpta sup­ « ad hoc necessarium est auxilium superponit formaliter pro termino actionis Dei : « naturalis luminis, o Tum etiam inqu. 12, lumen autem, et species supernaturales, aut supernaturaliter coordinate sunt ter- 1 de veril. art. 1 ad 4, ex argumentis sed ' 632 DISP. V, DUB. II. DE GRATIA ACTUALI. • mitra, ubi ait : <. Sic ergo locutio, qua Deus v Prophetis loculus esse dicitur in Scriplu« ris, non solum attenditur quantum ad <- species rerum impressas, sed etiam ·.. quantum ad lumen inditum, quo mens ’ Prophète de aliquo certificalur. » Pari­ ter ergo in intellectionibus indeliberatis supernaturalibus, quibus homo incipit ad divina attendere, præter vocationem active sumptam, qua? est actio Dei increata, et praeter intellectionem creatam, quæ se ha­ bet, ut auditio, et attentio ; necessario est constituendum aliquod lumen supernatu­ rale homini impressum, quod simul sit terminus vocationis divinæ, et principium auditionis create : et hoc lumen appellamus vocationem Dei passive consideratam. Et plane necessitatem speciei supernaturalis ai supernaturalem cognitionem admittit,et Soarex. docet Suarias 3 p.disp. 19, sect. 3, qui loco supra citato tradit (nescimus, an consequen­ ter) nullum auxilium intrinsecum, et in­ hærens requiri ad primos actus supernatu­ rales indeliberates. Videantur, quæ diximus disp. 3, dub. 3, num. 53. Tradita 31. Ex his ergo ad argumentum superius doctrina factum, et omnes confirmationes facile, et aPwra breviter respondetur : concedimus enim primum auxilium gratiæ actualis consistere formaliter in vocatione, qua homines, ut loquitur Tridenlinum, a Deo ad propriam salutem vocantur : concedimus etiam totum processum auxiliorum internorum ad hanc Dei vocationem tanquam ad primum auxi­ lium in hoc ordine revocandum esse, et in eo ultimo sistendam fore. Negamus tamen, quod vocatio consistat formaliter in aliqua operatione ab homine elicita : hæc quippe non vocatio, aut illuminatio est, sed magis habet rationem auditionis, eruditionis, ac disciplinae. Vocatio ergo active sumpta est actus increatus, et in Deo manens, passive autem accepta consistit in lumine,et specie­ bus vel denuo productis, vel denuo coordinatis, ut nuper explicuimus.Exquibus prior vocatio habet rationem auxilii extrinseci; posterior vero est primum auxilium intrin­ secum actuale. Nec adversus hanc doctri­ nam urget aliqua ex auctoritatibus, quæ nobis objiciuntur; sed potius ex omnibus illis colligitur argumentum contra nos fac­ tura in Adversarios retorquendum esse. Quoniam primum auxilium gratiæ actualis intrinseca? consistit formaliter in vocatione supernatural!, ut Concilia, et Patres decer­ nunt : atqui vocatio non consistit formali­ té? in prima operatione supernatural!, sed in aliquo talem operationem antecedenti,ut nuper declaravimus : ergo primum auxi­ lium gratiæ actualis intrinseca? non consisj tit formaliter in aliqua operatione. 32. Dices : si vocatio Dei saltem passive e#.i accepta, non consisteret formaliler in aliqua operatione intellectus, fieri posset hominem actu a Deo vocari, et actu nil cognoscere, vel advertere : quidquid enim distinguitur ab intellectione, eamque antecedit, estabea realiter separabile : consequens implicat contradictionem, et reddit prorsus inutilem prædictam vocationem ; siquidem nullam novam hominis advertentium importat; sed eum relinquit in statu,in quo praeexistebat : ergo vocatio, saltem passive sumpta, con­ sistit formaliter in aliqua operatione. I Respondetur negando sequelam: nun-s^J quam enim homo a Deo vocatur in actu secundo, quin simul attendat, et aliquid de novo cognoscat. Quod non accidit, quia vo- ' catio etiam passive sumpta sit formaliler intellectio, vel advertentia; sed quia Deus non dicitur vocare in actu secundo, nisi quatenus infert reipsa actualem cognitio­ nem, et facit hominem actu attendere : ob quam etiam rationem causa actu causans est inseparabilis ab effectu, licet ab eo dis­ tinguatur, ipsumque realiter antecedat. Polest itaque illud intrinsecum, quod Deus communicat intellectui, et in quoasserimus consistere primum auxilium intrinsecum, dupliciter considerari : uno modo quoad solam suam entitatem : et hac ratione non implicat, quod separetur ab actu cognitionis create : quia solum habet dare posse proxi­ mum ad prædictam cognitionem, dicilurque vocatio in actu primo. Allero modo, ut habet sibi annexum auxilium efficax, descendilque ex voluntate Dei intendentis effi­ caciter cognitionem creatam, seu primam attentionem : et hoc pacto connectitur inî fallibiliter cum illa, et dicitur vocatio actua­ lis. Communiter vero, et perse loquendo, prædicta vocatio passive sumpta petit auxi­ lium efficax, et infert reipsa attentionem, subindeque absolute appellanda est vocatio actualis. Nam ex parte objecti importat species sufficienter repræsenlanles, et ex parte principii affert posse, et virtutem proximam, ut supra vidimus : cumque in­ tellectus sit potentia naturalis, quæ positis omnibus requisitis ad agendum necessario operatur, sequitur prædictam vocationem inferre necessario, naturaliter, et per se loquendo 633 cujus principii creati viventis : ita non po­ test concurrere simultanée ad operationem supernaturalem vitalem creatam, quin con­ note! aliquod principium creatum supernaturale vitale : quod in nostro casu est in­ tellectus creatus aliquo supernatural! lu­ mine adjutus. 34. Arguitur tertio : quia si primum Tcr:ium auxilium actuale non esset realiter aliqua meuium. operatio, indigeret alio auxilio, per quod determinaretur, et applicaretur adoperan­ dum : consequens est falsum, tum quia inde foret illud auxilium non esse primum, ut supponitur : tum quia hoc inducit pro­ cessum in infinitum : ergo primum auxi­ lium gratiæ actualis consistit formaliter in aliqua operatione : hæc quippe seipsam determinat formaliler ad agendum. Confirmatur : nam quidquid distingui-s„iviiur tur ab operatione, queit persistere, quando homo non operatur : sed primum auxi­ lium gratiæ actualis tandiu durat, quandiu homo operatur, et non citius, neque am­ plius: alias non esset auxilium actuale, sed virtus habitualis: ergo hujusmodi auxilium non distinguitur realiter ab operatione. Ad argumentum respondetur admittendo Conflrsequelam, et negando minorem : nam cum maliD· primum auxilium actuale sit quædam vir­ tus dans posse, et actum primum ad opera­ tionem supernaturalem, non repugnat ipsi, quod ab operatione absolute separetur : et ideo, ut operationem actu causet, debet connotare aliud auxilium dans asere, seu reducens ejus virtutem activam ad actum agendi ; quod auxilium vocant Thomiste physicam præmotionem : de quo ex professo dicemus disp. ", per totam, et præcipue dub.ô. Nec inde sequitur aliquod ex incon­ venientibus minori insertis: non primum, quia præmotio physica supponit auxilium communicans primum posse ad actussupernaturales ; atque ideo in auxiliorum serie non tollit ejus primatum. Nec secundum : quia auxilium dans posse non eget alio auxi­ lio dante virtutem ; sed in eo ultimo sisti­ tur. An autem fieri possit, quod ratio auxi­ lii sufficientis, seu dantis posse, et ratio auxilii efficacis, seu prædeterminantis coe­ ant simul in eadem entitate ; vel semper sint entit ites diversa?, parum nostra refert ad decisionem præsentis dubii. Sed hujus difficultatis decisio ex dicendis per totam disputationem magis constabit. Ad confirmationem respondemus majorem non esse universaliter veram : nam uuiio. loquendo attentionem actualem : quamvis melaphysice non repugnet, quod ab ca rea­ liter separetur. § V. Citera ejusdem opinionis argumenta diluuntur. sta. 33. Ab aliis hujussententiæ motivis faci*^*lius nos explicabimus, quia minoris moas.‘ menti sunt. Arguitur ergo secundo : nam hoc ipso, quod Deus ut auctor supernatura­ lis concurrat simul cum homine ad aliquam operationem, nequit non prædicta operatio supernaturalis evadere : operatio quippe naturalis supernaturalem Dei concursum minime exposcit : atqui concursus Dei cum creatura ad operandum non est influxus in ipsam creaturam, sed attingit immediate ejus operationem : ergo licet Deus non communicet creaturæ aliquidsupernaturale prævium, et inhærens, potest operatio eva­ dere supernaturalis : et consequenter ad primos actus supernaturales indeliberatos non erit necessarium aliquod auxilium in­ trinsecum ab eisdem actibus realiter di­ versum. fc&zr Respondetur omissa majori,distinguendo <■’· minorem; et si intelligatur de concursu Dei pure, et præcise simultaneo,concedatur; si vero de concursu Dei adæquato, negetur. Etenim sicut in ordine naturali priusquam Deus simultanée concurrat cum creaturis ad earum operationem, communicat eis esse, et virtutes operatives, quibus consti­ tuuntur in actu primo, et continent suas operationes : ita in ordine supernatural! antequam Deus simul cum homine ad actus supernaturales concurrat ; impertitur ei per alium concursam, quem prævium ap­ pellamus,aliquam virtutem operativam vel admodum habitus, vel ad modum disposi­ tionis se habentem, perquam constituitur in actu primo ad eliciendum supernaturales operationes. Unde licet verum sit, quod hoc ipso, quod Deus ut auctor supernaturalis ad aliquam operationem concurrat, prædicta operatio supernaturalis evadat : hoc tamen non contingit ex eo, quod Deus simultanée præcise influat ; sed quia prius influxit præ­ cise communicando supernaturalem virtu­ tem. Qua seclusa nequit Deus supernatura­ lem concursum simultaneum exhibere : nam sicut nequit influere simultanée in operationem vitalem absque consortio ali­ « . .5 _ 631 DE GRATIA ACTUALI. auxilium efficax, seu præmotio physica distinguitur realiter ab operatione, sine qua tamen non valet consistere, ut infra dicemus dub. 6. Auxilium autem dans posse ad actum queit ab ipso separari, et de facto aliquando separatur, ut constat in pluribus auxiliis sufficientibus ad actus supernaturales liberos, quibus multoties non utimur, sed propria operatione fraudamus : ex quo potius convincitur eorum ab operatione distinctio. Sunt tamen hujusmodi auxilia generaliter loquendo, brevis duca­ tionis, tandiuque consistunt,quandiu durat, vel duraret operatio, ad quam eliciendam homini conferuntur, ut magis declarabi­ mus dub. -1. Auxilia vero collata ad primos actus indeliberatos intellectus eos per se loquendo, et connaturaliter inferunt : quia homo eis adjutus se habet per modum agen­ tis naturalis, et necessarii, exigitque deter­ minate auxilium efficax ad actu operandum, ut supra diximus. . Qiurtum 35. Arguitur quarto : quia cognitio sumeatum ΡβΓη3ίι1Γα|ΐ5 indeliberata (pro qua adstrui’ mus necessitatem auxilii intrinseci dantis posse proximum ad illam) procedit effective non a solo intellectu, sed etiam ab objecto media specie intelligibili, juxta commune illud proloquium. Ab objectu, et potentia paritur notitia : atqui species naturalis po­ test influere immediate in actum superna­ turalem absque aliquo intrinseco sibi su­ peraddito : ergo pariter intellectus potest immediate, et absque aliquo supernaturali auxilio sibi impresso influere in eundum actum; et consequenter primum donum su­ pernaturale gratiæ actualis consistere for­ maliter in prædicta operatione. Cætera constant, et minorem late probat Ripalda disp. 3-1, de ente supernaturali sect. 16. Reduciturque probationis pondus ad hunc discursum : nam in primis pro cognitione entitative supernaturali non requiritur indispensabiliter supernaturales ' species, sed sufficit species naturalis, ut nos ipsi docui­ mus in hoc Tr. disp. 3, dub. 3, nu. 53 ; deinde non apparet quid possit speciei naturali superaddi, quod sit de linea speciei, et pertineat ad genus repræsentativum : quidquid enim intellectui infunditur præter species, est lumen intellectivum, et se tenet ex parte ipsius intellectus, non autem ex parte objecti : ergo species naturalis potest immediate et absque aliquo sibi intrinsece superaddito in supernaturalem cognitionem influereI I i ' . ; , ! ; : i ' , j ; Hoc argumentum potest in Adversarios retorqueri, quorum plures negant posse lw· dari supernaturalem cognitionem absque specie supernaturali, ut vidimus loco citato: pariter ergo non poterit dari absque prin­ cipio proximo supernaturali : atque ideo primum donum intrinsecumgratiæ actualis non consistit formaliter in prædicta opera­ tione. Respondetur tamen concessa majori, negando minorem. Ad cujus probationem dicendum est objectum non influere in su­ pernaturalem cognitionem per species na­ turales, ut naturales sunt; sed quatenus habent aliquid supernaturale de linea ob­ jecti. Hoc autem consistit in peculiari quai dam earum dispositione, et coordinatione, | ratione cujus habent supernaturale objec­ tum repraesentare, Nam licet quaelibet spe­ cies naturalis repræsentet seipsa aliquod objectum naturale simpliciter,et ad hoc non egeat aliquo sibi superaddito : nihilominus ut species repraesentent aliquod objectum complexum, sive aliquam veritatem super­ naturalem, debent peculiariter coordinaii, et uniri : et hoc fit per aliquid sibi superad­ ditum de linea objecti, de ordine superna­ turali. Sicut licet mons repræsentetur suf­ ficienter per speciem montis, et aurum per speciem auri : mons tamen aureus non repræsentatur per illas species divisive acceptas, sed per easdem peculiari dis­ positione coordinates : quæ coordinatio non est lumen se tenens ex parte objecti ' in esse cognoscibilis. Quam doctrinam tradit Divus Thomas 2, 2, q. 173, art. D.fr 2 ad 3, ubi asserit hominem non posse vir- * . tute propria coordinare species intelligibiles, quatenus repræsentant objectum su­ pernaturale ; sed ad hoc egere auxilio su­ pernaturalis luminis. Cum ergo species non deserviant supernaturali cognitioni, nisi quatenus supernaturaliter coordinantur, sequitur, quod non influant in supernatu­ ralem cognitionem immediate per id, quod habent de linea naturali, sed ut lumine su­ periori perfusae. Idemque proinde de po­ tentia intellectiva dicendum est. Adde posse satis probabiliter dici, quodAiw lumen actuale supernaturale de novo in-1*®*· tellectui infusum, conferat tam intellectui, quam speciei naturali vim proxime effecti­ vam supernaturalis intellectionis, et ex parte utriusque se teneat ; quin intellectus, vel species habeant immediate in prædic­ tam operationem influere. Pro cujus intel­ ligentia recolenda sunt, quæ tradunt N. Compl. DISP. V, DUB. III. 635 à (|f|! Compl. in lib. de Anima disp. 18, q. et expendi nuis Tr. 2, disp. 2,dub. 3, videlicet miod quamvis species intelligibilis, quæ est accidens influat immediate in cognitionem; lamen, quando est substantia, non influit nisi medio intellectu : ut contingit in intel­ lectione, qua Angelus se per propriam es­ sentiam cognoscit. Consequitur enim intel­ lectus Angeli ad ejus essentiam, ut est radicaliter activa tam per modum principii, quam per modum objecti : et ideo prædicta essentia sub neutro munere influit imme­ diate in intellectionem, sed utcumque in­ fluxum præstat medio intellectu tanquam virtute immediate activa tam in genere in­ tellectivo, quam intelligibili. Sicut ergo essentia Angeli, quia est substantia, nullo molo efficit immediate intellectionem; sed media aliqua virtute proxime activa : ita quia res naturalis nequit elicere immediate actum supernaturalem ; propterea tam in­ tellectus, quam species naturalis non in­ duunt immediate in supernaturalem intel­ lectionem ; sed egent alia virtute superna­ turali sibi impressa. Et quemadmodum intellectus unicus existens tenet se tam ex parte principii inlelligendi, quam ex parte objecti cogniti, et utrumque reddit proxime activum; ita auxilium supernaturale denuo intellectui communicatum tenet se non so­ lum ex parte intellectus, sed etiam ex parte speciei naturalis, et communicat utrique vim proxime effectivam supernaturalis intellectionis. Unde licet species natura­ les saltem ut supernaturaliter coordinate exerceant immediate per seipsas munus repræsentaiidi intellectui objectum ; munus tamen influendi effective in intellectio­ nem supernaturalem non præstat imme­ diate per seipsam, sed medio auxilio ac­ tuali supernaturalis luminis. Nec difficultas alicujus momenti adversus hanc doctri­ nam occurrit, cui non sit facile respondere ex iis, quæ traduntur locis superius cita­ tis. 36. Ultimo arguitur : quia primum auxi­ lium intrinsecum gratiæ actualis non est ipse Deus, ut intime assistens potentiis, easqueper semetipsum adjuvans; nec con­ sistit formaliter in aliqua qualitate fluida, et transeunti : ergo solum restat, quod sit formaliter aliqua operatio indeliberata su­ pernaturalis: hæc quippe, qua parte influit insubsequentes actus deliberatos, habet ra­ tionem auxilii ; et qua parte non supponit aliamgratiam intrinsecam, nequit non esse primum auxilium. Huic argumento cons­ tabit ex iis, quæ dicemus in duobus dubiis sequentibus. DUBIUM III. Utrum primum auxilium intrinsecum gra­ tiæ actualis sil formaliler ipse Deus ut in­ time assistens intellectui; an vero quædam qualitas fluida ipsi inhxrens? Ex dictis dubio præcedenti constat intel­ lectum nostrum (et idem proportionabiliter intelligendum est de voluntate) non posse· elicere primam operationem supernatura­ lem absque aliquo principio superiori, per quod sublevetur ad supernaturaliter agen­ dum : et quod vocamus primum gratiæ ac­ tualis auxilium. Nunc videndum est, quid sit illud, in quo prædicti auxilii ratio for­ malis consistit. § IPrior assertio primo fundamento fulcitur. 37. Dicendum est primo auxilium inter- Prima num, quo intellectus sublevatur ad eliciendum primam supernaturalemoperationem, non esse formaliter Deum, ut eidem intel­ lectui intime assistentem, vel unitum. Hæc conclusio est omnino consona doctrinæ D. Th. pluribus in locis, et præcipue I p. D.Tte. q. 12, art. 5, et 2, 2, q. 175, art. 2, ubi sta­ tuit necessitatem luminis gloriæ creati, et inhærentis ad eliciendam visionem beatifi­ cam ; et in eadem 2, 2, q. 23, art. 2, ubi docet actum charitatis non posse elici im­ mediate ab Spiritu sancto nobis intime unito, et defectum charitatis supplente ; et 3 p. q. 9, art 1, ubi tradit Christum Domi­ num non potuisse elicere actus scientia? su­ pernaturalis per scientiam increatam sibi unitam : ac denique 2 contra gentes, c- 59, ubi ostendit animam non posse intelligere per intellectum separatum intime sibi as­ sistentem. Nam rationes, quibus S. Doctor prædicta asserta confirmat, aequaliter evin­ cunt nostram conclusionem. Quam proinde communiter tuentur omnes Thomistæ, quos dedimus dub. prxc. n. 12. Fundamentum praecipuum nostræ assertionis est Deum non posse elevare potentiam, eique vires intrinsecas communicare, quin ipsi unia­ tur per modum virtutis, et formæ : quæ unio utpote subordinationem, et incomple- C36 DE GRATIA ACTUALI. tionem importans, summæ Doi perfectioni repugnat. Cetorum quia hoc motivum late expendimus Tr. 2, disp. 4, dub. 5, eoque rursus utemur in tr. de Charitate, ut osten­ damus Spiritum sanctum non posse volun­ tati loco charitatis uniri ; ideo : Funda38. Probatur alio fundamento magis Jtnenftan· speciali, quod potest ad sequentem formam reduci : quoniam repugnat Deum uniri per modum luminis cum intellectu creato in ordine ad eliciendum eam intellectionem, ad quam ipse Deus non concurrat etiam per modum speciei intelligibilis: atqui respectu primæ intellectionis supernaturalis indeli­ berate, quam in negotio salutis elicimus, Deus non habet rationem speciei intelligi­ bilis : ergo nec unitur in ratione luminis cum intellectu, nec illum elevat per semetipsum in ordine ad eliciendum prædictam intellectionem. Consequentia est legitima. Minor vero, præterquam quod admittitur ab Adversariis, facile ostenditur : quoniam nequitspecies intelligibilis uniri intellectui, quin eidem repræsentei objectum, quod in prædicta specie immediate, directe, et pri­ mario relucet :sed objectum quod primario, directe et immediate relucet in Deo, ut ha­ bet rationem speciei intelligibilis, est ipse Deus.prout est in se, ut tradunt communiter Theologi 1 p. q. 12; ergo non potest Deus uniri intellectui creato per modum speciei intelligibilis, quin eidem repraesentet semetipsum, prout est in se : atqui intellectui nostro in prima illa indeliberata, atque im­ perfecta intellectione, quæ inchoat salutis negotium, non repræsentatur Deus, prout est in se, sed alio modo longe imperfectiori, ut satis ex se liquet : ergo Deus non habet rationem speciei intelligibilis in ordine ad hujusmodi intellectionem. Major autem probatur : quia lumen intellectivumdistinctum realiter ab specie intelligibili compa­ ratur ad eam, et ad totum ordinem intelligibilem per modum purae potentiæ ; siqui­ dem nullam formam prædicti ordinis actu includit, sed est in potentia, ut per omnes determinetur : atqui Deus in nullo ordine potest comparari per modum puræ poten­ tiæ ; cum in omni ordine sit actus purus : ergo Deus nequit habere rationem luminis intellectivi in ordine ad illam intellectio­ nem, ad quam non concurrit per modum speciei intelligibilis. •ConGr- Confirmatur, et declaratur : quia lumen mali0· intellectivum, seu tenens se ex parte intel­ lectus completur, et determinatur per spe- DISP. V, DUB. JI1. ad aliquam subsistentiam creatam, et quod ciem intelligibilem se tenentem ex parte per illam in aliquo vero sensu non deter­ objecti, ut recte declarant N. Complut, in cAJ. minetur : ita explicari nequit, quod Deus lib. de Anima disp.\S,q,5, alias nulla esset I comparetur per modum luminis intellectivi ratio admittendi species intelligibilis : quod in ordine ad aliquam speciem intelligibiest contra communem Theologorum, el lom creatam,et quod per illam aliquo modo Philosophorum sententiam .-atquirepugnat non completur. Et sicut illud prius ob im­ Deum in aliquo ordine compleri, et deter­ perfectionem sibi indispensabililer an­ minari per aliquid creatum ; cum hujusmo­ nexam Deo repugnat, ita et hoc posterius. di denominationes essentialiter supponant Inde apparet manifesta disparilas inter imperfectionem in re, quæ compleri, et | casum argumenti, et exemplum in ejus determinari dicitur: ergo repugnat Deum responsione allatum : nam quod Deus ne­ habere officium luminis intellectivi ad il­ queat efficere actionem vitalem absque conlam intellectionem, pro qua desideratur notatione alicujus principii creati simul species intelligibilis creata. / influentis, non provenit ex eo, quod in­ 39. Nec refert, si respondeas primo nul-fed fluxus, et concursus Dei aliquo modo insuo lam involvi imperfectionem in eo, quod I genere com picatur per concursum creaturæ: Deus gerens vires luminis intellectivi dica! sed quiaactio vitalis essentialiter dependet tur determinari, el compleri per speciem a principio conjuncto, cui inhæret : est enim intelligibilem, aut etiam esse in potentiaal egressus non utcumque, sed per modum illam : quia per hujusmodi locutiones (quæ dimanationis, et conjunctionis. Lumen au­ metaphoricæ sunt) non significatur Deam tem intellectivum distinctum realiter ab in seipso compleri, determinari, aat ullum specie intelligibili manet in potentia, ut per potentialitatis vestigium habere, sed tan­ ipsam speciem intra proprium genus com­ tum debere connotare concursum alterius pleatur, et determinetur : nam prædicta principii ad in te Ilee tionem desiderari, nem­ pe speciei intelligibilis. Id autem non magis species se habet ut semen objecti complens, dedecet divinam perfectionem, quam con­ et fecundans fœminam intentionalem, notare concursum principii creati viventk nempe intellectum, et quæ se tenent ex ut actionem vitalem valeat efficere:quoi parte ejus, cujusmodi quodlibet lumen in­ communiter Theologi admittunt. Præsertim tellectivum. quia cum species impressa non pertineat ii. !· Urgetur hoc amplius : etenim ex lumine formaliter ad ordinem intellectivum, sei intellectivo, etspecie intelligibili constitui­ ad intelligibilem ; optime cohæret Deum tur unicum principium adæquatum intel­ per seipsum supplere munus luminis in­ lectionis, juxta illud commune proloquium: tellectivi, et quod officium speciei intelli­ Ab objecto, et patentia paritur notitia : ergo gibilis formæ create demandet, quin ullam necessarium est, quod lumen intellectivum, imperfectionem incurrat. et species inter se uniantur, et quod com­ Hæc, inquam, responsio non satisfacit,Pnà parentur ut extrema constituentia aliquod sed procedit ex non inlelligentia nostræ raanum, nempe principium adæquatum in­ tionis : quoniam licet ordo intellectivus, et tellectionis : sed in hac comparatione speordo intelligibilis distinguantur,elhabeant ciesse habet ut forma ultimo complens, et munia satis diversa : nihilominus ita inter determinans alia principia, quæ supponit, se comparantur, ut ordo intellectivus dis, nimirum intellectum, et lumen intellecti­ tinctas ab ordine intelligibili necessario se vum : ergo hujusmodi lumen comparatur habeat ad illum per modum potentiæ ulte­ ai speciem intelligibilem ut quid poten­ rius complebilis, et determinabilis : et tiate, et ulterius complebile, et determina­ consequenter explicat imperfectionem Dea bile per speciem. El quidem non metapho­ repugnantem. Sicut licet conceptus essentia;, rice, sed intra ordinem intentionalem : qui et subsistentiæ sint satis diversi; tamen licet non sit physicus, est tamen realis, et essentia realiter distincta a subsistentia ne­ distinctus ab ente rationis. Desumiturque cessario completur, et determinatur per : hæc doctrina ex D. Th. in \,dist.3o,q. art. 1 ad 3, ubi inquit : Oportet, quod hæc illam : quia subsistentia ex genere suo ne| rpecies. quæ est intellecta in actu, perficiat cessario supponit essentiam, et eam ultimo ; complet, et determinat in linea substantiæ. ! intellectum in potentia : ex quorum conjunc­ tione e/Jicitur unum perfectum, quod est in­ Ergo quemadmodum non est intelligibile. quod Deus comparetur per moium essentis tellectus in actu. Cum ergo summæ Dei ai G37 perfectioni repugnet comparari in aliquo ordine ut quid potcntiale, et ulterius com­ plebile, ac determinabile per aliud; sequi­ tur Deum non posse habere rationem lu­ minis intellectivi in ordine ad illam in­ tellectionem ad quam non concurrit per modum speciei intelligibilis. 40. Nec iterum refert, si secundo res-Alia res­ pondeas lumen intellectivum, et speciem P®5*®· intelligibilem non comparari inter se per modum actus et potentiæ, sed ut extrema pure identificabilia : non enim uniuntur intra proprium genus per inhærentiam, aut informationem :sed persimplicem iden­ titatem, 'ut diximus Tract. 3, disp. 2, dub.2. Unde sicut ob hanc rationem non repugnat, quod Deus ut habet rationem speciei intel­ ligibilis, uniatur cum lumine intellectus creato, licet ipsum non actuet, vel infor­ met,ut explicuimus tract. 2, disp. 2, dub. 2, sic etiam ut habens rationem luminis in­ tellectivi poterit uniri cum specie intelli­ gibili creata, quamvis per ipsam non actuetur, vel informetur. Utrumque enim Deo repugnat, et actuare, etactuari : etsi potest uniri in ratione speciei, quin actuet ; pari­ ter poterit uniri in ratione luminis, quin actuetur : id quippe paritatis ratio convin­ cit. Hæc, inquam, evasio facile præcluditur. confotaPrimo .-quia identitas, quam lumen intel- tur· lectivum, et species intelligibilis habent in esse repræsentativo non excludit quidem distinctionem victualem, immo nec distinc­ tionem realem potentialem, sed eam neces­ sario permittit, et conservet, ut diximus loco citato ex Tract. 3, num. 95. Non enim ita uniuntur, ut prædicta essentialia lumi­ nis fiant prædicta quidditativa speciei, aut e converso : sed retinent impermixtas, et inconfusas suas rationes formales. Et con­ sequenter ita uniuntur per identitatem, ut nihilominus lumen intellectivum sit ex se quid potentiate, et determinabile per spe­ ciem, et non pertingat ad ultimam actuali­ tatem generis intellectivi adæquate sumpti, prout nimirum ambit ea,quæ se tenent tam ex parte principii, quam ex parte objecti : species autem intelligibilis e converso sup­ ponit lumen intellectivum, et ultimo illud complet, ac determinat in ratione princi­ pii.Quamobrem licet identitas inter lumen, et speciem in esse repræsentativo excludat ab specie, quod sit intrahuncordinem forma actu realiter informans (qua de causa per unionem ad lumen non limitatur) nihilo- -638 DE GRATIA ACTUALI. minus est forma virtualiter informans, quatenus per conjunctionem identicam cum lumine ipsum complet, actual, et determi­ nat tanquam extremum ex se potentiate, et determinabile, et per speciem aetuatum, et determinatum. Deo autem non solum re­ pugnat determinari, vel actnari in ordine physico, et per actualem, seu formalem in­ formationem, sed etiam in ordine repraesentalivo, et per informationem æquivalentem, et virtualem : nam in utroque est actus purus per nihil a se distinctum com­ plebitis, aut determinabilis. Everti- Secundo, et principaliter : quia quamvis piiof1' sPecies intelligibilisexgeneresuo non petat uniri per inhærentiam, aut informationem, sed possit, et debeat intra ordinem repræsentativum cum praecisione acceptum uniri intellectui per identitatem : nihilominus species intelligibilis, quæ est accidens, an­ tequam intelligatur uniri in esse representativo, et exercere munera propria speciei, debet indispensabiliter uniri lumini intel­ lectivo in esse naturali, ipsumque aliquo modo efficere, ut explicuimus loco citato num.Ti ; species autem intelligibilis primæ cognitioni supernaturali deserviens est vere accidens, ut satis ex se liquet, et Adversarii admittunt. Unde non potest uniri lumini intellectivo, quin ipsum indispensabiliter, quin de materiali, actuet, et afficiat in esse physico : et consequenter, quin prædictum lumen comparetur ad eam tanquam quid potentiate, et ulterius determinabile. Ex quibus liquido constat ad exemplum contra hanc doctrinam adductum : nam cum spe­ cies ex genere suo dicat perfectionem, ct si fuerit actus purus per se subsistens, cujusmodi est essentia divina, queat intel­ lectui per identitatem uniri absque -ulla physica informatione, vel inhærentia : prop­ terea potest Deus uniri lumini intellectivo creato per modum speciei intelligibilis, quin ullam imperfectionem incurrat : actuare enim, aut etiam informare pure intelligibiliter nulla imperfectio est; sed potias arguit infinitam actualitatem. E converso vero cum lumen intellectivam distinctum realiter ab specie intelligibili de­ beat actuari, et compleri per illam, ut cons­ tat ex dictis : quæ indigentia (ita quocum­ que ordine sit) præsefert non levem imper­ fectionem : et rursus cum species, quæ est accidens, debeat necessario lumen intellec­ tivum physice afficere : idcirco repugnat Deum uniri cum specie accidentali per mo­ dum luminis intellectivi, sive, ct in idem I redit, implicat, quod Deus per modum I luminis influat in illam saltem intellectioI' nem ad quam concurrit species creata. I -II. Nec tandem refert, si ultimo res- j pondeas, quod licet species debeat complere^ lumen intellectivum, ipsumque determi|* nare, aut aliquo modo etiam informare; I nihilominus hujusmodi imperfectiones non debent refundi in Deum unitum per mo­ dum luminis, sed solum in intellectum creatum : sufficit enim speciem intelligibi­ lem exercere suam causalitatemsive inhaerentiæ, sive determinationis erga intellec­ tum ; nec opus est, quod illam explicet respectu cujuscumque luminis, aut comprincipii. Sicut etiam intellectio est ultima actualitas tam in linea intellectiva, quam intelligibili : comparatur enim ad utram- { ! que per modum existentiæ, utdiximus Tract. 4, disp.\,dub.2, num. 21, et tamem quando species intelligibilis est ipsa essentia divina unita intellectui, ut contingit in visione beatifica; tunc intellectio non exercet mu­ nus existentiæ respectu speciei, sed tantum respectu intellectus creati, ut explicuimus Tract. 3, disp. 1, dub. 2, num. 105. Pariter ergo fieri potest, quod licet species intelli­ gibilis ex genere suo actuet lumen intellec­ tivum : nihilominus quando pars luminis, ut sic dicamus, est ipse Deus, sicut in casu dubii contingeret; tunc species non actual utrumque lumen,seddumtaxat lumencreatum, videlicet intellectum. Sic etiam, ut alio exemplo utamur, quamvis in probabili aliquorum opinione subsistentia creata non solum compleat naturam, ut sit principium operandi, sed etiam recipiat ipsas opera­ tiones : tamen cum subsistentia est divina, ut accidit in Christo Domino; tunc quidem complet naturam, munus tamen recipiendi non exercet ; sed operatio adæquate in na­ tura recipitur, quin ulla imperfectio in subsistentiam refundatur. Hæc, inquam, responsio non satisfacit,^·;· sed refellitur ex dictis :tum quia totus ordo ’ intellectivus adæquate sumptus, cum dis­ tinguitur realiter ab ordine intelligibili, e=t impotentia ad hunc ordinem, debetqae per ipsum ultimo compleri, et determinari: ergo species intelligibilis exercet munus actus, et formæ non solum respectu hujus, aut alterius luminis partialis ; sed etiam respectu luminis adæquate accepti : et con­ sequenter si Deus unitur intellectui nostro I in ordine ad intellectionem, ad quam con­ currit DISP. V, DUB. III. currit species creata, nequit non actuation», et informationi prædictæ speciei, saltem in ordine intentional» substerni. Tum etiam quia species intelligibilis illud præcipue lumen determinat, et complet, quod præstat potentiam proximam ad attingendum objectum in prædicta specie repraesentatum : in hoc quippe consistit determinatio , et complementum speciei, quod nimirum ali­ quod objectum lumini proxime intellectivo offerat, et repraesentet : sed si Deus unire­ tur per modum luminis, præstaret poten­ tiam proximam intellectui ad attingendum objectum supernaturale, quod in speciebus relucet (suppleret enim munus hujus po­ testatis proximm, qua caret intellectus) ergo species creata præcipue compleret, et de­ terminaret Deum unitum in ratione luminis. Tum etiam quia si ex lumine intellectivo, et specie intelligibili deberet fieri unicum principium adæquatum intellectionis, ut supra vidimus ; illud præcipue lumen debet comparari per modum extremi in prædicta principii constitutione, quod habet princi­ palius in intellectionem influere : sed si Deus uniretur in ratione luminis intellec­ tivi, haberet præcipuam luminis rationem : ergo Deus compararetur cum specie per modum extremi ipsi unibilis. Constat au­ tem iri hac comparatione, et constitutione principii speciem se habere per modum actus, etformæ, ut satis evincit communis modus concipiendi : ergo Deus non posset subterfugere rationem potentiæcomplebilis, et determinabilis, saltem in ordine repræsentativo. 42. Exempla autem in contrarium adducta nihil probant. Non quidem primum : quia primarius effectus intellectionis'creatæ nonest existere, sed unire vitaliter actualiter intelligentem cum objecto : conse­ quenter autem tribuit existentiam iis, quæ supponuntur non existere in ordine repre­ sentative, quatenus ea perducit adultimam hujus ordinis actualitatem : et hac ratione intellectio dicitur existentia cum intellec­ tus, et luminis intellectivi, cum etiam spe­ ciei intelligibilis crealæ. Quando vero spe­ cies intelligibilis est divina, supponitur ex­ istens non solum in esse physico, sed etiam in ordine intentionali (quia videlicet existit formaliter in ordine divino, et continet eminenter quamcumque existentiam crea­ tam) tunc nullo modo habet ab intellectione creata existere; sed tantum comparatur ad eam per modum principii pure effectivi, aut G39 I etiam per modum causæ formalis specifica; tivæ extrinsec®. Hæc quippe munia perti! nent indispensabiliter ad speciem, non vero actuari, vel existere per intellectionem alie­ nam : præsertim cum exerceret munus for­ malissimum speciei, seclusis imperfectio­ nibus, ut explicuimus Tract. 2, disp. 2, dub. 2, num. 59. Cæterum effectus, aut quasi effectus formalis primarius speciei intelli­ gibilis, a quo separari non valet, est com­ plere, actuare, et determinare lumen in­ tellectivum proximum, et subinde habere I rationem actus, et formæ respectu illius. Unde nequit Deus uniri per modum lumi­ nis cum specie creata quin per ipsam actuetur, et determinetur saltem in esse representativo, ut constat ex dictis. Nec etiam secundum exemplum urget : tum quia multo probabilius est subsistentiam creatam non recipere immediate operationem, sed solum complere naturam, ut sit subjectum, in quo adæquate operatio recipiatur. Tum quia esto subsistentia creata concurreret immediate ad recipiendum ; primarius ta­ men ejus effectus non est recipere, sed complere, et ultimo terminare naturam intragenussubstantiæ nominaliter sumptæ. Unde subsistentia divina, si creatam sup­ pleat, optime valet prastare hoc posterius munus, quamvis illud prius non commu­ nicet ob annexam imperfectionem. Species autem creata nullo modo potest uniri lu­ mini increato, nisi ipsum aliquomodo ac­ tuet, et determinet, ut hactenus ostensum est. 43. Obj icies primo : nam species non com- objecplet, et determinat habitum ; siquidem mul-tÎ0BCS· toties habitus acquiritur, vel infunditur post species, easque supponit: et tamen habitus habet rationem luminis intellectivi, et se tenet ex parte intellectus : ergo falsum est, quod species debeat complere, et actuare lumen intellectivum. Secundo .-quando spe­ cies intelligibilis est naturalis, et lumen intellectivum est supernaturale, lumen ele­ vat speciem, et influit immediate in intel­ lectionem,ut diximusdub.prxeed. num. 35; sed id, quod aliud elevat per modum virtu­ tis immediate operativa?, se habet ut forma, complementum alterius, et non e contra, ut satis ex se liquet : ergo species naturalis non complet, actual, vel determinat lumen supernaturale : cum ergo Deus uniatur in- · tellectui loco supernaturalis luminis ; se­ quitur, quod nullo modo compleatur, et 1 determinetur per speciem naturalem : qua- 6-10 DE GRATIA ACTUALI. lem osse speciem, quæ primæ intellectioni supernatural! deservit, admisimus loco ci­ tato. Occurri- Respondetur primæ objectioni negando [rhLr. majorem. Ad cujus primam probationem dicendum est, nihil referre ad hoc, quod species compleat, et determinet habitum, quod supponatur ad ipsum, si semel ex ge­ nere suo se habet ut forma in ordine inten­ tional!, ut hactenus diximus. Semper enim habitus, et quodlibet lumen intellectivum est extremum ulterius com ple bile, et de­ terminabile per speciem, et hoc pacto in­ greditur constitutionem principii adæquati intelligendi. Unde sicut materia prima ac­ quisita per nutritionem supponit formam ejus, qai nutritur : et nihilominus, quia ex genere suo est potentia actuabilis per for­ mam, actuatur reipsa per formam, quam in exeeutione supponit : ita proportionabiliter habitus intellectivus completur, et de­ terminatur per species, licet ad easdem in exercitio consequatur. Quod licet verificetur in omni habitu, multo magis cernitur in habitu supernatural! : hic enim habet indolem potentiae, cum communicet intel lectui posse proximum ad eliciendum su­ pernaturalem intellectionem, et constituat ipsum in ratione proxime determinabilis vel per species supernaturales, vel per spe­ cies naturales ut supernaturaliter coordi­ nates, ut in nostro casu contingit : quamobrem opus est, ut prælictus habitus per easdem species aliquomodo compleatur. solvitur Ad secundam respondemus ex dictis n. 35 iCcmMia· speciem intelligibilemduomuneraexercere, alterum principii effectivi respectu intellec­ tionis, alterum vero causæ formalis com­ plentis, et determinantis lumen intellecti­ vum. Ex quibus illud primum non exercet indispensabiliter immediate per seipsam, sed potest illud præstare media alia virtute sibi superaddita. Posterius autem nequit non per semetipsam immediate exercere; siquidem persemetipsam unit objectum cum intellectu, et lumine intellectivo : et hoc pacto prædictum lumen determinat, et intentionaliter actuat. Quamvis ergo species intelligibilis naturalis in ratione principii effectivi actuetur, et elevetur per lumen su­ pernaturale : nihilominus in ratione formæ intelligibilis actuat, et determinat lumen intellectivum. Et consequenter si Deus sub i munere luminis intellectivi uniretur cum specie intelligibili creata; ita elevaret, et actuaret ipsam in ratione principii efficien- | I tis, quod simul compleretur, et actuaretur peream, ut habet rationem formæ intelli­ gibilis. Cumque hoc posterius nequeat Deo ! convenire ; ideo absolute repugnat Deum per modum luminisuniri cum aliqua specie creata. § Π. . Eadem conclusio alia ratione munitur. -14. Ut secundum veræ sententiae fundamentum proponamus, recolenda sunt, quæ dub. pr.Tccd. statuimus, nempe auxilium, ren quo intellectus adjuvatur, et elevatur adJ:£. eliciendam primam supernaturalem ope- ώ“· rationem, non consistere in solo concursu Dei simultanée ; sed dmportare aliquidprævium, et se tenens ex parte principii creati. Quibus suppositis, probatur conclusio : quo­ niam intellectus medio auxilio, quo adju­ vatur, et elevatur ad supernaturaliter ope­ randum, transit de non esse proxime po­ tentem ad esse proxime potentem elicere operationem supernaturalem : sed hic tran­ situs nequit fieri persolam subordinationem ad Deum, ut intime assistentem intellectui: ergo prædictum auxilium non consistitformaliter in Deo ut assistente intellectui, eumque sibi subordinante. Probatur mi­ nor ; quia intellectus cum transit de non esse proxime potentem ad esse proxime poten­ tem, intrinsece mutatur ; siquidem aliter se habet nunc, ac antea se habebat : sed subordinatio ad Deum est quid extrinsecum, et nihil de novo ponit in intellectu : ergo hujusmodi transitus fieri nequit per prædictam subordinationem. 45. Respondent primo Adversarii ne- pno gando minorem. Ad cujus probationem dieunt intellectum transire de non esse poteniem proxime adesse proxime potentem elicere intellectionem supernaturalem abs­ que intrinseca mutatione, aut alicujus novæ realitalis receptione; sed per solamconnotationem Dei sibi intrinsece assistentis, et specialiter uniti in ratione principii. Fre­ quenter enim ad novam denominationem non requiritur nova forma denominans, sed sufficit forma antiqua connotando de novo aliquid extrinsecum. Sic enim in communi Thomistarum opinione pater tran­ sit de non esse relatum ad secundum filium ad esse relatum absque intrinseca muta­ tione, vel additione relationis novae, sed per solam connotationem novi termini, vi­ delicet DISP* V, DUB. III. 641 P i delicel lilii secundi. Et similiterspecies An­ gelica, quæ ante non ropræsentabat actu aliquod individuum, quoit fieri actu reprae­ sentans absque additione, vel mutatione intrinseca, sed per solam connotationem praedicti individui ut actu existentis in re­ rum natura. Idenique aliis pluribus exem­ plis explicari posset. Sic ergo intellectus prius impotens elicere operationem fit actu potens absque mutatione intrinseca, per hoc, quod connotai Deum sibi de no\o assistentem, et sibi specialiter unitum in ratione principii. Sed contra arguitur explicando vim ra­ 6U tionis superius factæ: quoniam licet aliquod extremum valeat subire novam denomina­ tionem intrinsecam absque intrinseca sui mutatione; implicat tamen, quod detur denominatio realis nova absque muta­ tione alicujus extremi, vel connotati : rebus enim eodem prorsus modo se habentibus nunc,ac antea se habebant, non adest ullum fundamentum ad novam denominationem, ut consideranti constabit, et satis liquet ex ipsis exemplis, quæ nobis objiciuntur : quamvis enim nondetur mutatio intrinseca exparte patris, aut speciei Angelicæ; adest tamen ex parte termini, vel objecti. At sic est, quod in casu nostro nulla adest mutatio exparte Dei, ut ex se liquet : nec ex parte intellectus, ut hæc solutio admittit. Ergo impossibile est, quod intellectus ex vi hu­ jus extrinsecæ subordinationis transeat de non esse potens ad esse potentem elicere supernatuialem operationem. Desumitur151 que hæc ratio ex D. Thoma in 2, dist. 26, qusstione 1, articulo 1, ubi hæc habet : Similiter si accipiatur gratia ut donum gratis datum, oportet, quod aliquid creatum intelligatur : est enim quoddam donum gratis da­ tum, quod quidem increatum est, scilicet Spiritus sanctus. Sed quod hoc donum nunc habeatur, cum prius non haberetur, hoc non wsui mutatione contingit, sed ex mutatione ejus, cui datur. Unde oportet, quod ex hoc ipso, quod Spiritus sanctus alicui datur, ali­ quid ipsi creaturx accrescat, quod prius non habebat, secundum cujus adeptionem Spiri­ tum sanctum habere dicitur. Unde gratia qualitercumque significetur, ostendit aliquid matum in anima esse, quod gratis datur. ~ t 4G. Confirmatur primo aperiendo discrimen inter exempla, quæ nobis opponun­ tur, et casum nostri argumenti : etenim licet forma antiqua queat, connotando ali­ quid extrinsecum , communicare noxam Salmant. Curs, theolog. tom. IX· intrinsecam denominationem, nihilominus prædicta denominatio debet esse juxta con­ ditionem ipsius formæ, et ejus naturæ, ac virtuti sese accommodare. Unde forma ab­ soluta nequit communicare denominatio­ nem formaliler relativam; nec relatio valet præstare denominationem formaliter abso­ lutam ; nec accidens potest conferre deno­ minationem formaliter substantialem. Et ratio generalis est : quia denominatio in­ trinseca se habet ut effectus form a lis formæ: effectus autem formalis, si sit primarius, est ipsa forma communicata subjecto; si vero fuerit secundarius, debet primario communicari : quamobrem opus est, quod denominatio intrinseca sit juxta conditio­ nem formæ, a qua communicatur. Ex qui­ bus fit, quod ad denominationem formaliter supernaturalem requiritur forma, quæ for­ maliter, et in recto sit supernaturalis; et quod non sufficiat forma naturalis super­ naturalem terminum connotans. Atqui in­ tellectus noster, seclusa omni realitate in­ trinseca informante, vel inhærente, non est forma formaliter supernaturalis. Ergo repugnat, quod intellectus conferat hujus­ modi denominationem ; sive, quod ita deno­ minetur a semetipso ; quantumvis connotet Deum specialiter sibi assistentem in ratione principii. Confirmatur secundo evertendo hujus Major responsionis motivum : nam, esto posset intellectus elevari per subordinationem adcversio. Deum sibi unitum in ratione principii ; repugnat tamen intellectum sic subordinari absque intrinseca mutatione : ergo primum auxilium elevans intellectum ad supernaturaliter operandum importat ali­ quid intellectui intrinsecum per modum informantis, vel inhærenlis. Consequentia constat. Antecedens autem suadetur : quia intellectum specialitersubordinari Deo im­ portat specialem relationem intellectus ad ipsum Deum, quæ non convenit generaliter omnibus rebus, in quibus existi t Deus per essentiam, praesentiam, et potentiam : sed omnis relatio nova consurgit ex mutatione fundamenti, vel termini; et in præsenti non adest ulla mutatio ex parte termini, qui est Deus, ut satis ex se liquet .-ergo da­ tur prædicta mutatio ex parte fundamenti, nempe ex parte intellectus. Quæ mutatio non consistit formaliler in receptione ipsius relationis ; sed in receptione alicujus abso­ luti, quod est ratio formalis fundandi pro­ xime relationem et quod appellamus auxi43 h « 3 V· 5 ; - • ·* 612 DE GRATIA ACTUALI. lium intrinsecum. Et consequenter complicatorie asseritur intellectum sine ulla intrinseca mutatione, sed per solam subordinationem ad Deum fieri potentem ad supernaturaliter operandum; namipsaspecialis subordinate importat essentialiter mutationem. Atina 47. Secundo respondent alii concedendo «•ali· necessariam esse mutationem alicujus exp;uu:. , . . . . ■* . tremi, seu positionem novi connotati, ut intellectus de novo dicatur potens supernaluraliter operari : hoc autem connotatum dicunt consistere in ipsa operatione super­ naturali, quæ subsequitur : nam per res­ pectum ad ipsam potest dici, quod Deus specialiter assistit intellectui, et quod hic specialiter Deo subordinatur ; quamvis neuter intrinsece mutetur. Prædib Sed hoc facile refellitur : Primo, quia inœoÎüpti- tellectus antecedenter ad omnem operatiociter nem fit proxime potens in actu primo ad supernaturaliter operandum : sed hæc de­ nominatio nova supponit necessario muta­ tionem alicujus extremi, ut hactenus osten­ sum est : ergo prædicta denominatio petit mutationem distinctam ab operatione. Se­ cundo, quia antecedenter ad operationem dantur omnia requisita, ut intellectus sit potens in actu primo prædictam operatio­ nem elicere ; siquidem actus primus adæquate acceptus præsupponitur ad actum secundum : ergo connotatum vel mutatio requisita ad prædictam denominationem nequit in ipsa operatione consistere : alias operatio praecederet realiter seipsam, quod est impossibile. Tertio, et urgentius, quia fieri potest, ut intellectus sit potens in actu primo elicere supernaturalem operationem, et quod nulla operatio sequatur : siquidem omnis actus primus est separabilis, saltem per divinam potentiam ab actu secundo : ergo connotatum, vel mutatio requisita, ut intellectus dicatur de novo potens ad super­ naturaliter operandam, non consistit formaliler in prædicta operatione.Çhiarto, quia id, quod vel in recto, vel in obliquo intrat constitutionem auxilii requisiti ad aliquam operationem , nequit in ipsa operatione consistere, ut satis liquet ex dictis dub. prxced. ergo connotatum desideratum, ut Deus dicatur unitus intellectui in ratione principii, et auxilii non potest esse opera­ tio, pro qua est necessarium prædictum auxilium. 48. Denique occurrunt alii rationi nos­ træ dicendo mutationem desideratam, ut intellectus subeat illam novnm denomina-riti.y tionem vel subordinali, vel adjuti, vel po·^' tentis in actu primo, esse mutationem tem­ poris. Nam si Deus, inquiunt, statuit ab æterno communicare se intellectui per modum principii, vel auxilii ad supornaturaliter operandum pro hac determinata ducatione>1, hoc ipso, quod adveniat prae­ dicta ducatio .1, adest sufficiens mutatio,et connotatum extrinsecum, ut Deus denomi­ netur unitus intellectui, et hic dicatur Deo specialiter subordinates, quamvis nullam patiantur intrinsecam mutationem. Sed nec hæc responsio satisfacit, sed facile^? confutatur ex dictis. Tum quia fieri potest, ur’ ut intellectus adjuvetur, et elevetur adsu­ pernaturalem operationem, et quod nulla adsit mutatio ex parte temporis : idque con­ tingeret casu, quo Deus nihil aliud pro­ duxisset nisi unicum Angelum, vel animam rationalem : ergo vane recurritur ad mo­ tationem temporis, ut explicetur, qualiter intellectus fiat de novo potens supernatu­ raliter operari absque intrinseca sui muta­ tione. Quod argumentum urgentius debet premere Adversarios, qui communiter as­ serunt tempus nondistinguirealiterarebus durantibus, ut videre est apud N. Complut, ctÿ in lib. Physic, disput. 21, quxst. 3, atque ideo nequeuntassignarevariationem realem ex parte temporis, nisi eam prius assigna­ verint ex parte rerum, quæ durant : sup­ ponimus autem hujusmodi res esse solam animam rationalem cum suis potentiis, et elevari ad primum actum simpliciter. Tum etiam quia fieri potest, quod intra eamdem prorsus du rationem intellectus unius homi­ nis elevetur, et intellectus alterius non ele­ vetur : ergo assignanda est aliqua specialis mutatio, ratione cujus dicatur unus homo specialiter elevari : sed hæc non est mutatio temporis ; siquidem tempus, ut supponi­ mus, æqualiter se habet ad utcumque : ergo vane fit recursus ad prædictam varia­ tionem. Nec satis est dicere, quod unus ex his hominibus connotât speciale decretum Dei statuentis ipsum pro tali ducatione ad­ juvare : nam divinum decretum, seu actus liber Dei importat in obliquo aliquodcon­ notatum se tenens ex parte creatura : atqui omnia, quæ ex parte illorum hominum concurrunt, tam intrinseca, quam extrin­ seca, supponuntur æqualia : ergo non adest fundamentum, ut dicamus Deum ha­ bere decretum circa unum hominem, et non circa alium, vel quod uni communica­ tur; DISP. V, DUB. ΠΙ. tur, in ratione principii, et non alteri ; nisi dicamus, quod uni confert auxilium aliquod intrinsecum, ut inhaerens quod al­ teri non communicat, ut § .w naturalem fiat actu potens, debet aliquid conferre ad prædictam denominationem,et effectum : alias perinde se haberet, ac si nullo modo esset, ut satis ex se constat : atqui mutatio temporis est prorsus impo­ tens ad hujusmodi denominationem : ergo mutatio requisita, ut intellectus subeat prædictam denominationem, nequit con­ sistere in sola temporis variatione. Proba­ tur minor : quia per hoc, quod dicimus intellectum fieri de noro potentem etc. signi­ ficamus, quod intellectus incipit continere physice formaliter, virlualiler, aut emi­ nenter operationem, quam antea actu pro­ xime non continebat : sed ad hujus physi­ cam continentiam impertinensprorsus est, quod adsit hæc, vel illa du ratio ; cum con­ tinentia physica non fundetur in circunstantiis extrinseco occurrentibus ; sed in aliquo esse, et perfectione intrinseca : nam quanto unumquodque nobilius esse habet, tanto plura, et perfectiora continet : ergo variatio temporis impertinenter prorsus se habet ad prædictas denominationes. Per quod obiter exclusa manentaliqua exempla, quæ nobis objici possent : procedunt enim in legum duratione, abrogatione, dispen­ satione, aut aliis· prædicatis moralibus,quæ dependere valent ex circunstantiis extrinsecis, inter quas tempus merito computa­ tur. De quo latius dicemus in Tradat, de Justificat, disputatione 2, num. 157. 49. Sed oppones : nam in opinione pro■ habili, quæ pluribus Thomistis arridet, humanitas Christi Domini unitur Verbo divino absque modo unionis, vel alia realitate intrinseca ipsi humanitati intrinsece superaddita : et tamen humanitatem esse unitam Verbo est denominatio realis nova, et intrinseca : ergo dicendum est vel non requiri aliquam mutationem realem, ut detur nova denominatio realis intrinseca, vel sufficere mutationem temporis. . ±,_ Et confirmatur : nam intellectum lumine :γ·ζ gloriæ perfusum uniri essentiæ divinæ tan­ quam speciei est nova denominatio realis intrinseca : et nihilominus non exposcit mutationem realem ex parte intellectus ; siquidem absque modo unionissibi superad­ dito fit idem intelligibiliter cum ipsa spe­ 643 cie ; nec ex parte prædictæ speciei, ut ex se liquet : ergo idem, quod prius. Ad objectionem respondemus multo pro- objecbabilius esse, quod humanitas Christi uni-1'^'^ tur Verbo divino per modum quendam unionis substantialis sibi intrinsece super­ additum, ut insinuant N. Complut, in lib. Compl Physic, disp. 6, quxsl. 2, num. 33, et ex professo ostendemus in tract, de Incarna­ tione. Videatur inierim Godoy tom. 1, in 3 part, tract. 2, disp. 11, ubi hanc partem egregie propugnat. Et fundamentum ad ita asserendum est idemmet, quod in præsenti expendimus, nimirum non posse dari no­ vam denominationem realem intrinsecam absque mutatione reali, saltem alicujus ex­ tremi, vel connotati se habentis per se ad prædictam denominationem. Unde objectio facta in Adversarios retorquenda est : con­ firmat enim doctrinam hactenus traditam. Thomistæ vero, quibus oppositus dicendi modus magis probatur, haud obscuram tradunt rationem disparitatis : nam licet Immanitatem esse actu unitam sit nova de­ nominatio realis, et humanitas non immu­ tetur per modumsubstantialemsibi de novo superadditum ; immutatur tamen sufficien­ ter pro qualitate prædictæ denominationis. Etenim humanitatem esse verbo unitam non denotat, quod verbum uniatur huma­ nitati per modum formæ, sed solum per modum termini : ad immutandum autem prædicto modo humanitatem sufficit ipsum verbum humanitatem per semetipsum in­ trinsece, et substantialiterterminans : nam eo ipso Immanitas intrinsecam patitur alietatem, et transit de non esse actu unitam ad esse unitam in actu : non quidem muta­ tione rigorosa, quæ est actus potentiæ receptivæ, sed mutatione denominationi proportionata, ratione terminabili tatis passivæ. Id vero minime contingit in nostro casu : nam ratio auxilii elevantis, et adjuvantis non se habet per modum lerraini substan­ tialis ; sed magis significat unionem per modum formæ in esse physico. Quare cum Deus non possit hoc posteriori modo uniri intellectui, ut ipse Adversarii admittunt ; immutatio illa realis, quæ ad novam deno­ minationem desideratur, nequit in com­ municatione divinæ essentiæ per modum formæ consistere. Uniri autem Deo, vel potiusipsisubordinari tanquam agenti,non importat ullam intellectus mutationem,quæ ab ipso Deo immediate, et formaliter pro­ veniat ; siquidem Deus sub munere princi- pii efficientis se habet extrinseco. Unde obligamur distinctam mutationem in in­ tellectu admittere, illamque constituere in impressione alicujus forma', vel realitalis creatæ, ut postea dicemus. Diluitor Per quod posset confirmationi occurri.: cuncl quæst. 85, art. I, nihil potest ex præI dicto exemplo adversus doctrinam con­ cludi ob evidentem rationem disparilatis. Ad tertium exemplum dicendum est membra externa non concurrere active ad motus locales ; sed solum habere passivam habilitatem, ut moveantur a potentia loco­ motive, quæ vel est sensus, aut intellectus, vel appetitus, ut aperte significat D. Tho. D.Tho. I 1 part, quæst. Ίο, art. ad 3 et quæst. 78, art. 1 ad 4. Unde mirum non est, quod membra externa moveantur absque prin­ cipio intrinseco activo sibi inhærente : huI jusmodi enim vis non debet existere in mobili, sed in movente. Intellectas autem concurrit active ad eliciendam supernatu­ ralem intellectionem : quamobrem petit actuari per aliquam virtutem intrinsecam ejusdem ordinis. Ad quartum respondent N. Complut, in Compi. lib. de anima disp. 10, quxst. 5, colorem, cum sit per se objectum visibile, posse, quantum est ex se, producere speciem visi­ bilem. Omnis quippe forma.inquit D.Thom. 3 de anima lect. 10. in quantum hujusmodi est principium agendi sibi simile. Unde cum color sit quædam forma (videlicet objectum per se determinativum alicujus sensus) ex I se habet, quod habeat similitudinem in me­ dio. Petit tamen color, ut actu videatur, quod medium, per quod diffusurus est species, sit diaphanum in actu, ac perinde perfusum luce, ut tradit Aristot. lib. 2 de anima teætu 07. Cum ergo color ad sui actualem visionem egeat lumine, non qui­ dem ut forma intrinseca, sed ut extrinseco complemento, vel connotato ; idcirco ex sola extrinseca subordinatione, vel potius conjunctione ad lucem immutat sensum in actu secundo, licet per lucem intrinsece non mutetur. Intellectus autem est ab in­ trinseco insufficiens ad eliciendum super­ naturalem intellectionem : quamobrem ne­ quit prædictam impotentiam exuere, nisi per intrinsecam aliquam virtutem in se compleatur, ut constat ex dictis. Ad ultimum respondemus humanitatem Christi Domini ex hoc ipso, quod est unita verbo divino, manere aptam, ut assuma­ tur in instrumentum ad patrandum cuncta miracula, quæ Christus voluerit. Nunquam tamen illa in uctu secundo exequ i tur, nisi prius elevetur per aliquam motionem transeuntem intrinsecam proportionate!!! miraculo patrando: quia prædicta human 652 DE (IRAΓΙΑ ACTUALI. tas qnanquain Verbo unita, caret potentia, efficacitate proxima ad opera miracnlosa, et supernaturalia. Nec D. Thom. qui nobis objicitur, insinuat oppositum, sed potius docet nostram sententiam : asserit enim, quod Christus Dominus operabatur prae­ dicta miracula ut instrumentum Verbi Dei sibi personaliter uniti: instrumenta autem ex sententiaS. Doctoris elevantur per aliquid fluidum, et incompletum, ut attingant ef­ fectum principalis agentis, ut videre est in eadem 3 part, qwest. 62, fere per totam, et apud N. Complutens. in lib. Physic, disput. 12, quxst. I. Unde prædictum exemplum nostram sententiam confirmat, et in Adver­ sarios retorquendum est. Bcsfon- 63. Ad confirmationem respondetur, S’cfn- quod licet intellectus, absolute loquendo, finnaL magis subordinetur Deo, quam calor subs­ tantiae, et quam semen generanti ; nihilo­ minus nonsubordinatur eodem modo.Nam calor subordinatur substantiae ut virtus ejusdem ordinis, et respective ad effectus sibi ut in talis ubstantia radicatos propor­ tionates : unde mirum non est, quod pos­ sit absque nova elevatione praedictos effectus attingere. Et similiter semen est virtualis participatio generantis ad attingendum sibi simile : quocirca semel decisum ma­ net cum sufficienti proportione, el efficaci­ tate ad producendum prædictum offectum. Intellectus autem nude sumplus non est virtualis participatio Dei Auctoris super­ naturalis ; sed tantum sortitur vires natu­ rales proximas a Deo naturali Auctore, et in ordine ad effectus naturales : habetque proinde proximam impotentiam ad ope­ randum in ordine altiori. Alias sicut est connaturale calori producere substantiam, et semini attingere prolem : ita esset con­ naturale intellectui semel producto elicere supernaturales operationes. Et quemad­ modum concursus Dei cum calore, et se­ mine ad attingendum prædictos effectus non est specialis gratia, sed generalis pro­ videntia : ita concursus Dei cum intellectu creato adoperandum supernaturaliter non haberet rationem gratiosi, etsupernaturalis beneficii, sed ad providentiam rebus connaturalem reduceretur. Quæ concedere est incidere in hæresim Pelagii. Unde confir­ matio retorquenda est in Adversarios : nam magis impotens est intellectus ad operan­ dum supernaturaliter, quam calor ad pro­ ducendum substantiam, et semen ad attin­ gendum foetum : ergo licet calor, et semen DISP. V, DUB. ΠΙ. rum ultimo determinantur ad eliciendum non indigeant nova virtute, ul praedictos visionem beatificam, et amorem illi coroffectus valeant producere ; intellectus i respondenlem : durant enim perpetuo, tamen eam exposcit, ut queat supernaluraI sicut effectus, pro quibus communicantur. liter operari. I Sed quidquid de hoc sit, respondetur se­ cundo majorem solum veriiicari in hoc § V. sensu, quod videlicet nulla res, aut quali­ tas tendat directe, et perse primo m non ! Cxtera ejusdem opinionis fundamenta eliI esse; cum quo tamen recte cohærct, ul il­ dunlur, · | lud non me respiciat indirecte ; vel ipsum, ut proprius loquamur, admittat : ita qui­ 64. Quarto probatur hæc sententia argu-Q^ dem ut appetat esse pro du ratione sibi con­ : mento,quo convincitur Ripalda ad asseren-p^£ veniente, et ea transacta admittat juxta dum qualitatem illam fluidam, inqua assej propriam naturam non esse; quamvis ip­ ruimus consistere primum auxiliumintrinI sum positive non appetat. secum, nec dari de facto, nec esse possibilem I 65. Pro cujus intelligentia observandum i etiam per respectum ad divinam poten­ tiam. Nam impugnandi doctrinamThomisI Rr est appetitum rerum ad esse partiri in eliticam ardor compulit illum Auctorem, nt I j-'citum, et innatum. Appetitus elicitus est actus regulatus cogitatione proponente con­ in re satis pervia videret repugnantiam, ' venientiam essendi, el desiderans ipsum cui alias plura impossibilia nullum afferunt I esse. Et quidem secundum hunc appetitum scrupulum, aut apparentem difficultatem. possent res, quantumlibet corruptibiles Sed qui admittit possibilitatem unius sim­ appetere esse iu perpetuum, saltem condiplicis qualitatis, quæ simul sit fides, et tionate, et inefficaciter; refugiuntque quan­ lumen gloriæ, habitus intellectivus, et af­ tum est de se, non esse / atque illis secun­ fectivus, tendens aequaliter in objectum dum hunc appetitum applicanda præcipue naturale et supernatural ; in re profecto est sententia Augustini, quæ nobis _in levissima cespitavit. Adeat domesticum argumento opponitur. Appetitus autem in­ Suarium locosupra citato,ubi possibilitatem natus nihil aliud est, quam propensio, qualitatis fluidæ non prorsus ejurat. Arguit proportio, et coaptatio rei ad bonum sibi ergo in hunc modum : quia non estposcorrespondons : quocirca non magis exten' sibilis qualitas, quæ suapte natura postulat lenditur, quam ipsa proportio. Unde si res .cito deficere : sed qualitas fluida, et collata non habet proportionem ad essendum, nisi per modum transeuntis ex suapte natura pro determinata duratione, non appetit postulat cito deficere : ergo prædicta quali­ esse semper, sed pro tali duratione. Nec tas non est possibilis. Probatur major:quia tamen sequitur, quod appetat positive non quælibet res sibi relicta appetit esse, ut ini «se, saltem, ut habet rationem privationis, quit August, lib, 11 de civit. Dei, cap. 27, Dlç ί et mali, sed solum infertur, quod non ap­ salis apparet, quantum refugii natura non petat ulterius esse, sive (et in idem redit) esse: ergo nulla qualitas ex suapte petit quod non habeat proportionem ad ultra natura cito deficere. Minor etiam liquet: durandum. Longissime enim differunt hæc quia qualitas fluida, et collata per modum duo, appetere non esse post talem durationem, transeuntis ex sua natura est parum stabi­ el non appetere esse post illam : primum enim lis : ergo petit cito deficere : alias non esset, significat appetitum tendentem in non esse: cur fluida, et transiens appellaretur. secundum vero solum denotat carentiam ap­ Respondetur primo hoc argumentum^ I petitus ad esse semper. Illud prius nulli rei procedere ex non intelligentia naturæ qua­ convenit, cum non esse, quatenus tale, non litatis fluidæ, ct transeuntis : hæc enim non I habeat rationem boni respectu naturæ par­ ita appellatur, quia petat, aut non petat | ticularis, ac proinde nequeat terminare ap­ brevi deficere ; sed quia habet esse viale, ! petitum: hoc vero posterius pluribus rebus ct quasi intentionale, et promovens actuacommune est ; nulla quippe appetit innate liter subjectum ad ulteriorem terminum. bonum sibi non conveniens, et perfectionem Unde possunt dari qualitates fluidæ, quæ sibi improportionatam. Quæ quia non dis­ simul sin» æternæ, ut patet cum in quali­ tinxit Adversarias, ex carentia appetitus ad tate, qua ignis inferni elevatur ad torquen­ semper essendum positivum minus recte dum inæternurn damnatos, tum in auxilio intulit appetitum ad non essendum. I actuali, quo intellectus, et voluntas beato­ rnm 653 Unde ad ejus argumentum respondeturApptiadari non solum qualitatem fluidam, de qua in praisenti, sed etiam plura alia entia, ni·*· quibus non debetur esse nisi pro determi­ nata, et brevi duratione : qua transacta, naturaliter deficiunt, non quia eorum na­ tura appetat non esse, sed quia sibi non veridical vires ad ulterius essendum : et ideo eorum appetitus satis occurritur per hoc, quod habeant esse pro duratione sibi proportionata. Hujus autem generis sunt plura, quæ ex D. Thom. § 3 adduximus. Quibus addimus qualitatem illam, quæ ge­ neratur per primum actum virtutis, esse fluidam, citoque deficere, nisi per repetitio! nem actuum ultra conservetur. Motus I etiam, tempus, et alia entia successivasunt satis fluida, confinuoque secundum partes saltem ditabuntur; quin huic defectibilitati ; opponatur appetitus innatus, quem habent i cunctæ res ad essendum. Sicut Adversarius ! nequit universaliter denegare possibilita! tem aliquorum entium transeuntium, et , brevi deficientum : ita, nisi voluntarie, i nequit asserere repugnantiam qualitatis fluidæ, in qua diximus primum auxilium actuale intrinsecum consistere. 66. Sed replicabis : nam licet dentur Κί.1)ία ' entia parum durantia, et cito defectibilia ; id tamen non provenit ex eo, quod ex na­ tura sua petant cito deficere : sed quia vel recipiuntur in subjecto corruptibili, ad cujus destructionem deficiunt ; qua ratione pereunt accidentia mixtorum; vel subja­ cent contrariis, qua de causa corrumpuntur ipsa mixta ; vel ob defectum causæ conser­ vantis ; quo pacto deficit impulsus in ab­ sentia impellentis. Atqui qualitas, de qua loquimur, nequit ob aliquod ex relatis ca­ pitibus deficere ; siquidem recipitur in subjecto incorruptibili, nempe in intel­ lectu ; et caret omni contrario ; et connotât causam præsentem, videlicet Deum agen­ tem infinitæ virtutis. Nulla igiturest ratio, ob quam prædicta qualitas dicatur fluida, et cito deficiens. Respondetur, quod licet plura entia defi- ne«p<» ciant in actu ob defectum vel causæ conser- si" vantis, vel subjecti recipientis, vel ob actionem contrarii, et ita eorum corruptio proxime oriatiir ex aliquo illorum defec­ tuum : nihilominus ipsa entia ex natura sua habent defeclibilitatem radicalem, quia nimirum postulant dependere a prædictis principiis, atque ideo non petunt, nec appe­ tunt existere, nisi pro determinata, et (354 DE GRATIA ACTUALI. brevi duratione. Quod manifeste cernitur in impulsu eorum, quæ violenter proji­ ciuntur : postulat enim praedictus impulsus procedere a causa extrinseca, et nonconti­ nuo influente. Et hoc pacto se habet qua­ litas. de qua loquimur : quamquam enim recipiatur in subjecto incorruptibili, et careat contrario; petit tamen, quod causa a qua producitur, nempe Deus O. M. non communicet ipsi perpetuam, aut longam durationem, sed satis brevem : unde sus­ pensio divini concursus, per quem pro­ xime corrumpitur, est juxta conditionem prædictæ qualitatis. Et ratio a priori hujus doctrinæest: quoniam quælibet res postulat conservari a Deo juxta conditionem finis, ad quem ex natura sua ordinatur : finis autem prædictæ qualitatis non est. ut sit, vel ut permanentor, et habitualiter plures operationes eliciat, sed solum ut elevet in­ tellectum ad determinatam operationem : unde hoc ipso, quod prædictum finem asse­ quatur, non postulat conservari a Deo : et consequenter juxta ejus naturam, et con­ ditionem cessat divinus concursus ; eoque suspenso evanescit prædicta qualitas. Ature67. Sed adhuc urgebis: quia vel prædicta qualitas connectitur necessario cum operatione, vel non ? Primum dici non po­ test: alias prædictaqualilas destrueret libertatem.Sicut enim Thomistæ dicunt præmotionem physicam relinquere libertatem illæsara,quia licet necessarioconnectalur cum acludamen non connectitur per modum vir­ tutis dantis posse,sed solum per modum ap­ plicationis, vel reductionis ad exercitiurmita a contrario sensu,si hæc qualitas,quæ juxta nostram sententiam, dat posse proximum ad actum, necessario cum eo connectitur; sequitur, quod destruat libertatem. Si au­ tem dicatur secundum ; nulla est ratio, quare cessante actu debeat evanescere dicta qualitas : nam pereunto uno aliquo ex­ tremi), non est necessarium perire aliud extremum, quod cum eo non connectitur necessario. Con(jr. Et confirmatur : nam etiam potentiæ, et nutor, habitus proxime operative ordinantur ad operationem : et tamen ex eo, quod cesset operatio, vel repugnet ejus exercitium, non propterea statim evanescunt potentiæ, et habitus : conservantur quippe in beatis potentia generaliva, et habitus, v. g. pcenitentiæ; quamvis exercitia hujusmodi prin­ cipiis correspondentia perfectioni praedicti status repugnent ; ergo ex eo, quod ope- ratio, ad quam eliciendam qualitas illa ordinatur, cesset, vel deficiat, non sequitur, quod prædicta qualitas evanescat : el con­ sequenter nequit hoc pacto salvari, quod sit qualitas fluida, et per modum tran­ seuntis. g Ad replicam respondetur prædictamqua-Hfjiio litatem necessario connecti cum actu deter-a!hfc minato, non quidem ad hunc sensum, quod ea posita, necessario sequatur actus, vel quod ea per se solam actum infallibili­ ter inferat. Fieri enim potest, el frequenter fit. quod ea posita non subsequatur reipsa actus : idque sæpe accidit, cum communica­ tur ad actus deliberatos,si ad ipsos simul non conferatur auxilium efficax. Unde salis li­ quet prædictam qualitatem nullo modo destruere libertatem. Sed dicitur connecti necessario cum actu determinato: quia nimirum non habet vires, nisi ad elicien­ dum prædictum actum, nec descendit a Deo, nisi ut intendente determinate ejus exerci­ tium ; nec producitur ad essendum, sed unice ad operandum. Unde hoc ipso, quod vel consequatur prædictum finem, vel ab eo frustretur, statim periti cessat enim ipsius finis proximus adæquatus. Ex quibus constat ad confirmationem :û«n> nam potentiæ naturales non producuntur, ‘^7 nec conservantur per actionem propriam; *>■-sed ad productionem, et conservationem naturæ : quæ actio, el conservatio non in­ tendit per se primo operationem, sed na­ turæ existentiam, et perfectionem : unde hoc ipso, quod conservetur natura, debent ejus potentiæ simul conservari : et ita ac­ cidit in beatis. Præsertim quia finis proxi­ mus potentiarum, nempe operari, non repugnat beatis absolute, licet aliquorum exercitium dedeceat eorum statum, et ideo cesset ibidem. Qualitas autem fluida, de qua loquimur, descendit a Deo cum tanta de­ terminatione non solum ad operationem, sed etiam ad ejus circumstantias intentionis, et durationis, ut eis transactis non possit absolute prædictam operationem elicere: non enim producitur a Deo utcumque, sed ut movente ad opus determinatum, eleum iis circunslantiis determinatis. El quod de potentiis naturalibus diximus,applicandum etiam est habitibus infusis: nullus enim est, qui per se loquendo non producatur ad productionem gratiæ : hæc quippe se habet per modum naturæ in ordine divino, ut explicuimus disp. prxced. dub. 6. Nul­ lus etiam habitus manet in patria, cui re­ pugnet DISP. V, DUB. III. i I ; [ 1 • I ' pugnet attingentia sui objecti primarii, quamvis ab exercitio hujus vel alterius ac­ tus particularis deficiat, utsuis locis ostendi solet. Çùta 68. Quinto arguit Suarez : quia hæc ^qualitas fluida, quam adstruimus, vel est idem realiter cum præmotione physica, qua Thomislæ docent omnem causam se­ cundam generaliter applicari ad operan­ dum, vel distinguitur realiter ab ea : neutrumdici potest: ergo non datur hujusmodi qualitas. Probatur minor : nam si prædicta qualitas est eadem realiter cum præmolione, destruet libertatem : nam qua parte est virtus, dat posse proximum ad opera­ tionem, et qua parte est promotio, connec­ titur necessario cum illa : actus autem primus necessario connexus cum aliqua operatione, non relinquit libertatem ad illam, ut patet in lumine gloriae. Si autem distinguatur realiter a præmotione; absque fundamento in Patribus, et Conciliis ads­ truimus tot auxilia actualia, et eadem fa­ cilitate, et voluntarietate poterimus indu­ cere alia innumera. [•/eiat Respondetur eligendo pro nunc secundam dilemmatis partem, loquendo de auxilio dante posse proximum ad singulos actus. Id autem non asserimus absque funda­ mento rationis, et auctoritatis : nam quod debeat poni aliquod auxilium dans posse, et sufficientiam ad actus supernaturales, satis constat ex dictis : quod autem debeat concedi aliud auxilium præmovens dans actum, et efficaciam, constabit ex dicendis dub. 5 : denique quod hæc duo auxilia rea­ liter distinguantur, est valde probabile ; siquidem habent munera satis diversa, et primum est realiter separabile, et frequen­ ter separatura secundo. Nec hinc sequi­ tur, quod possimus, et mullo minus, quod debeamus ajia innumera auxilia multipli­ care: quia ad unicam operationem sufficit unum auxilium dans posse, et aliud auxi­ lium inferens agere. Diximus, eligendo pro nunc secundam dilemalis pariem .-quia non paucis Thomistis arridet, quod quoties se­ quitur operatio, toties auxilium sufficiens, et efficax in eadem entitato qualitatis fluidæ coincidunt, quæ secundum unam rationem elevat potentiam, et secundum aliam eam præmovet ad agendum, ut insinuavimus Tract. 13, disp. 5, dub. 2, a num. 36. Sed modo non vacat id examinare, nec opor­ tet, ut nostram assertionem huic dicendi modo alligemasiet ideo pro nunc amplecti­ 655 mur partem dilemmatis faciliorem. Diximus etiam,loquendo de auxilio dante posse ad sin­ gulos actus : quia licet primus actus supernaturalis intellectus, de quo loquimur in hoc dubio sit communiter saltem loquendo necessarius, cui proinde nihil obesi, quod ejus principium necessario influat ; et con­ sequenter non repugnet ex hac parte, sed sit verosimile, quod auxilium sufficiens, et auxilium efficax pro eo requisita in ea­ dem entilate coïncidant : nihilominus alii actus subséquentes libere eliciuntur, et pro iis actibus facilius adstruitur auxilium suf­ ficiens distinctum realiter ab efficaci, et separabile quantum est de se, ab opera­ tione. Quamobrem hanc partem modo am­ plectimur, ne assertioni verissimæ adjicia­ mus novam difficultatem non necessariam. 69. Ultimo arguitur: quia donum per- ultimum severantiæ est specialissimum, et nobilissimum auxilium : et tamen donum perseverantiæ non importat aliquam qualitatem fluidam animæ inhærentem ; sed solum Deum illi intime assistentem, et unitum : ergo idem de aliis auxiliis, et consequenter de eo, qnod ad primam operationem supernaturalem requiritur, dicendum est. Respondetur primo, omittendo præmis-So|Vjlür sas, et negando consequentiam : quia nos Primo· non probamus necessitatem auxilii inhærentis ad primam supernaluralem opera­ tionem ex generali auxilii conditione, vel ex majori ejus nobilitate : sed ex qualitate subjectæ materiæ : quia videlicet prædic­ tum auxilium requiritur ad constituendum intellectum in actu primo proximo, ut su­ pernaturaliter operetur : quod fieri non potest absque aliqua forma inhærente, ut hactenus declaravimus. An autem dentur Alhsoauxilia extrinseca. et quod inter illa ipse Ιπ1,°· Deus computetur, nosira non refert ; sed libenter id admittimus juxta ea, quæ dub. I statuimus. Secundo respondeturex dictis disp. 3, dub. II, donum perseverantiæ ne­ cessario importare aliquam formam intrin­ secam, videlicet gratiam sanctificantem : est enim conjunctio ejusdem gratiæ cum ultimo fine. Quandoque vero addit supra prædictam gratiam auxilium actualeintrinsecum, cum videlicet homo assequitur glo­ riam per proprios actus supernaturales : pro iis enim requiri aliquam gratiam actualem inhærentem satis constat ex hac­ tenus dictis : nec ex dono perseverantiæsic acceptæ argumentum in oppositum formari valet. Quandoque vero perseverantia nui- 656 DE GRATIA ACTUALI. Ium auxilium actuale internum exposcit : ' § I. quia nimirum salvatur homo absque pro­ pria operatione, ut accidit infantibus, et Decisio dubii quoad actus supernaturales vo­ amentibus, juxta illud Sapient. 1 : Raptus luntatis indeliberatos. es/. ne malitia mutaret intellectum ejus : el 70. Dicendum est primo auxilium actuale Cceda· tunc solum importat auxilium specialissi­ requisitum ad primum actum supernata- ,H1· ma? protectionis gratiam conjungentis cum ralem voluntatis indeliberatum non con­ morte. Ex quo tamen ad auxilium requisi­ sistere formaliler in gratia actuali intel­ tum pro operatione supernaturali nequit lectui inhærenle ; sed importare novum fieri argumentum ob evidentem rationem gratiæ auxilium in voluntate intrinsece disparitatis. receptum. Hæc conclusio est D. Aug. et D. The. locis statim referendis, quos sequun­ DUBIUM IV. tur communiter Thomistæ. Fundamentum pnW1. præcipuum est : quoniam Pelagius admisit^Mj* .In ad actus supernatu rales voluntat is requi­ necessitatem gratiæ internæ illuminantis tu. ratur auxilium actuale ipsi voluntati inhominem circa ea, quæ facienda vel cre­ hxrens ; vel sufficiat auxilium impressum denda sunt : et tamen quia negavit neces­ intellectui. sitatem ulterioris gratiæ receptæin volun­ tate, eamque roborantis in ordine ad actus Decisio hujus dubii haud obscure colligi­ pertinentes ad salutem, impugnatur, el tur ex præcedentibus : quod proinde brevi­ damnatur a Patribus tanquam sinistre,et ter absolvemus.l To cujus luce observandum diminute de gratia sentiens : ergo præter est. quod posita illa supernaturali illustra­ auxilia vocationis, et excitationis recepta in tione ex parte intellectus, quam dubiis intellectu, necessario admittendum novum pra?cedcntibus expluicuimus, et quam Con­ gratiæ auxilium receptum in voluntate, cilia, el Patres vocationem, sive excitationem eamque elevans in ordine ad supernatura­ appellant ; statim per se loquendo sequitur les operationes. Consequentia patet : et in voluntate aliquis effectus, quo in bonum utraque præmissa probatur ex testimoniis supernaturaliter cognitum inclinat (hunc D. Aug. in quibus expresse habetur. Major quippe ordinem postulat naturalis inter quidem in lib. de gratia Christi, cap. 10, has potentias consensus) : et hic subitus af­ fectus inspiratio, seu divinus impulsus dici ubi introducit Pelagium dicentem : « Ope­ consuevit. Prædictus autem affectus, cum re ratur in nobis Deus velle, quod bonum primo excitatur, est motus indeliberatus : « est, velle, quod sanctum est ; dum nos terquia non fît ex præcedenti aliqua consulta­ « renis cupiditatibus deditos, et mutorum tione : potest tamen esse liber, nimirum si « mere animalium tantummodo præsentia per cognitionem indifferentem reguletur, « diligentes, fuluræ gloriæ magnitudine, ut in Angelis accidit : ut plurimum vero est « et præmiorum solicitatione succendit; actus necessarius, quia cognitionem omnino « dum revelatione sapientiæ in Dei desideterminatam etiam in regulando conse­ « derium stupentem suscitat voluntatem ; quitur, ut in nobis frequenter experimur. « dum nobis, quod tu alibi negare non Post hunc vero affectum solent sequi alii « audes, suadet, quod bonum est. » Quibus actus simpliciter deliberati : supponunt verbis ita gratiam, quæ intellectum tam enim hominem constitutum in actu primo practice, quam speculative illuminat, com­ sufficienti, ut per proprium consilium ad plexus est, ut nihil ulterius in hac parte de­ utramlibet partem se determinet. Dubium sideranti videatur. Minor etiam habetur in igitur procedit circa auxilium actuale ad eodem loco : nam immediate subjungit omnes hos actus, cum supernaturales sint, Augustinus : « Quod manifestius nihil requisitum. Sed claritatis gratia prius de « aliud eum dicere gratiam, qua Deus di­ actibus indeliberatis, postea vero de deli­ te citur operari in nobis velle, quod bonum beratis agemus. Versaturque difficultas « est quam legem atque doctrinam ? Et circa hominem, qui non habet habitus su­ « post pauca : Sed nos, inquit, eam gra­ pernaturales actibus eliciendis corresponce tiam nolumus. Et cap. 12, in fine: Hæc dentes : quid enim in homine prædictis « gratia, si doctrina dicenda est, certe sic habitibus exornato dicendum sit, dubio se­ « dicatur, ut altius, et interius eam Deus quenti constabit. « cum ineffabili suavitate credatur infun­ dere, DISP. V, DUB. IV. « dere, non solum per eos, qui plantant, . et rigant extrinsecus, sed (diam per se« ipsum, qui incrementum ministrat oc­ cultus, ita ut non ostendat tantummodo « veritatem, verum etiam impertiat chari> talem. » Ubi charitatis vocabulo non so­ lum specialem virtutem sic dictam, sed etiam quamlibet gratiam promoventem ad bonum affectum, juxta consuetam S. Docloris phrasim, complexus est. Recolantur, quæ diximus disp. 1, cap. 4, § 4. c*t Confirmatur ex Concilio Milevitano sub ■ Innocentio I, can. 4, ubi ex scriptis S. Au­ gustini hoc decretum adversus Pelagianos decerptum est : « Item quisquis dixerit ean« dem gratiam per desum Christum Domi■■ num nostrum propter hoc tantum nos « adjuvare ad non peccandum, quia per « ipsam nobis revelatur, el aperitur intel« ligentia mandatorum, ut per ipsam in« lelligamus, quid appetere, quid vitare » debeamus, non autem per illam nobis * præslari, ut quod faciendum cognoveri« mus, diam facere diligamus, atque va» leamus, anathema sit. Cum enim dicat < Apostolus : Scientia inflat, charilas vero » ædificat. 1 ad Corinth. 8, valde impium « est, ut credamus ad eam, quæ inflat, nos » habere graliam Christi ; ad eam , quæ » ædificat, non habere : cum sit utrumque * donum Dei, et scire, quid facere debea« mus, et diligere, ut faciamus, ut ædifî< cante charitate, scientia non possit in! flare. » In quibus verbis aperte supponitur Pelagium admisisse gratiam illustrationis, vocationis, et excitationis pertinentem ad intellectum : et tamen anathematizatur ut impius; quia negavit ulteriorem graliam perlinentem ad voluntatem : ergo præter illam primam, hæc posterior gratia neces­ sario admittenda est. Recolantur, quæ dixi­ mus disp. 1, cap. 4, a num. 151, ex quibus hoc nostrum fundamentum majus robur accipit. iru 71. Nec refert, si cum Vasquio infra re^'ferendo , et ejus sequacibus respondeas primo errasse Pelagium, quia non admisit if. ullam veram gratiam internam ; sed solam externam manifestationem, sive prædicalionem mysteriorum fidei : et in hoc daraV natura Patribus, et Conciliis. Hoc, inquam, non satisfacit, sed facile refellitur. Tum quia licet Pelagius in primo, autetiam secundo sui dogmatis stain om­ nem gratiam internam negaverit, eam tan­ dem Catholicorum argumentis convictus Salmant. Curs. theulog. tom. IX. 657 admisit, explicans consistere in intellectus illuminationibus, ut ostendimus loco supra citato. Tum etiam quia id manifeste cons­ tat ex verbis D, August, nuper relatis, in quibusS. Doctor supponit Pelagium admi­ sisse gratiam internam consistentem in no­ titia legis, eldoctrinæ, sive in intellectus illustrationibus ; et totam controversiam revocat ad ulteriorem gratiam, quam pro voluntate desiderat. Tum præterea quia si Pelagius in hoc posteriori statu persisteret in negando gratiam interiorem pertinen­ tem ad intellectum; Augustinus ipsum etiam in hac parle impugnaret ostendens prædictæ graliæ necessitatem :quod tamen non facit, sed supposita necessitate prædic­ tæ gratiæ, et quod Pelagius eam concede­ bat, pergit ulterius, ut eum compellat ad­ mittere aliam gratiam pertinentem ad vo­ luntatem. Tumdeniquequiaeodem lib. cap. 11, confutat Pelagium ex eo, quod D. Pau­ lus post insignes revelationes indiguit ulte­ riori gratia ad superandum carnis stimu­ lum juxta illud 2, ad Corinth. 12 : Xe magnitudino revelationem extollat me, etc. et tamen prædictæ revelationes non importa­ bant extrinsecam præcise prædicationem, sed etiam internam illustrationem, ut ex se liquet : ergo nec receditur ab errore Pela­ gii, nec Augustini menti satisfit concedendo necessitatem interioris gratiæ consistentis in sanctis cogitationibus, nisi ulterius con­ cedatur necessitas alterius auxilii pertinen­ tis ad voluntatem. Quod evidentius constat ex eodem S. Doc- d.au? tore in eodem lib. cap. 24, ubi adversus Pe­ lagianos concludit : « Legant ergo et intel« ligant, intueantur, atque fateantur, non « lege, atque doctrina insonante foriuse« eus, sed interna, atque occulta, mirabili, « ac infallibili potestate operari Deum in « cordibus hominum non solum veras re« velationes, sed etiam bonas voluntates.» Ubi supponit existentiam tum gratiæ extrinsecæ consistentis in doctrina forinsecus insonante, tum gratiæ intrinsecæ mirabili vi operantis veras revelationes, et nihilo­ minus ulterius exposcit gratiam, quæ ope­ retur bonas voluntates. Ergo juxta Augusti­ num præter gratiam sanctæ cogitationis inhærentera , admittenda est alia gratia, quæ voluntatem afficiat. « Istam ergo Dei « gratiam (prosequitur August, cap. 26) in « divinis eloquiis manifestatam etiam Pe« lagius manifeste fatetur, seque tandiu « contra sensisse non operiat impudentis44 658 DE GRATIA ACTUALI. a simo pudore, sed dolore saluberrimo « aperiat. ut sancta Ecclesia non turbetur « pertinaci ejus obstinatione , sed voraci « correctione betetur. Cogitationem, etelec.. tionem ( perpenda/ prudens lector lire t verba) sicut sunt discernenda, discernat : α quia scientia inflat, charitas ædificat. Et « tunc scientia non inflat, quando charitas « ædificat. Et cum sil utrumque donum Dei, « sed unum minus, alterum majus: non hic « justitiam nostram super laudem justi ii« catorisnostri extollat, ut horum duorum, « quod minus est, divino tribuat adjutorio, « quod autem majus est, humano usurpet « arbitrio. ■» I bi S. Doctor apertissime distinguit inter gratiam pertinentem ad cogi­ tationem. sive intedlectum, ei spectantem ad electionem, seu voluntatem : et supponit Pelagium concessisse primam , et negasse secundam, perperamque proinde de gratia sensisse : ergo qui omnem gratiam actua­ lem internam revocant ad sanctam cogitationem, et non concedunt ulteriorem gra­ tiam pro voluntatis operibus, non videntur recedere a prædicto errore Pelagii. Aliud 72. Nec deinde refert , si cum eodem percit’ Vasquez respondeas secundo Pelagium aliYasq’ quantulum a fratribus correctum admisisse tandem gratiam internam consistentem in intellectus illustratione; non quidem ut simpliciter necessariam, sed tantum ut utilem ad opera conducentia ad salutem : in quo profecto erravit, et impugnatura Patribus. Hæc, inquam, evasio nulla est, sed evi­ denter confutatur ex testimoniis Augustini nuper relatis. Primo, quia S. Doctor in re­ latis auctoritatibus non curat, utrum pia cogitatio, seu doctrina interior admittatur a Pelagio tanquam simpliciter necessaria, vel tanquam præcise utilis ad recte operan­ dum : sed absolute ipsum impugnat in eo, quod supposita gratia internie illuminatio­ nis pertinente ad intellectum, non admittat ulteriorem gratiam pertinentem ad volun­ tatem : quod vel sola lectione prædictorum testimoniorum liquido constat ; ergo sive gratia recepta in intellectu asseratur sim­ pliciter necessaria, sive tantum utilis; quandiu ultra illam gratiam non admittitur alia gratia interior ad voluntatem spectans, non receditur ab errore Pelagii. Secundo, nam hæc duo asserta valde diversa sunt : Sancta cogitatio non est simpliciter necessa­ ria, sed tantum utilis ad salutem : et gratia actualis interna consistit unice, et adæquate i ; ■ | : in sancta cogitatione. Ergo August, potuit ( idque reipsa locis citatis præstitil) exami­ nare veritatem secundo propositionis, abs­ trahendo ab examine prioris. Ergo sive pia cogitatio dicatur esse simpliciter necessa­ ria. ut inquit Vasquez ; sive lanium utilis ad salutem, ut aiebat Pelagius; juxta Au­ gustini sententiam necessario concedenda est aliqua ulterior gratia perlinens ad vo­ luntatem, et distincta a sancta cogitatione. Et consequenter vane recurrit Vasquez ad priorem difficultatem, quando examinamus secundam : nam vel illud prius concedat, vel neget; hoc posterius juxta Augustini sententiam tenetur admittere, ne sub eis­ dem argumentis involvatur cum Pelagio. 73. Nec præterea refert, si cum eodem.tunVasquio tertio respondeas piam cogitatio-^ nem a Pelagio admissam fuisse cognitio­ nem speculativam, quæ in mera objecti no­ titia sistebat; non vero practicam, et quæ laudabilem voluntatis motum induceret,se vero adstruere sanctam cogitationem prac­ ticam, quæ det vires sufficientes ad actas voluntatis. Cui responsioni addit Suarez^3· prolog. 5, cap. 3, quod licet Pelagius admi­ serit revelationes tam internas, quam ex­ ternas, nihilominus nunquam confessus est, quod haberent rationem gratiæ adju­ vantis :quia non juvabant intellectum, ut doctrinam revelatam convenienti modo vo­ luntati proponeret. Cujus, inquit, signum est, quod Augustinus perpetuo Pelagio ob­ jicit eum non recedere a commendatione legis et doctrinæ. Hæc, inquam, responsio non satisfacit. Tum quia cognitio, quæ præmiorum sollici­ tatione succendit, quæ stupentem suscitat voluntatem, et suadet, quod bonum est, nequit non esse vere notitia practica, cum piares effectus habeat extra intellectum: atqui pia cogitatio, quam admisit Pelagius erat hujusmodi, ut evidenter constat ex ejus verbis num. ΊΟ relatis : ergo Pelagius concessit piam cogitationem, necdum spe­ culativam, sed etiam practicam. Tum etiam quia ealenus Vasquez salvat piam cogitatio­ nem, in quo constituit omnem gratiam ac­ tualem internam, esse notitiam practicam, quatenus asserit conducere ad affectum vo­ luntatis : sed eandem conducentiam admit­ tebat Pelagius, ut ex ejus verbis satis liquet: ergo nullum adest fundamentum, ut piam cogitationem Pelagii dicamus fuisse noti­ tiam pure speculativam, et asseramus sanc­ tam cogitationem Vasquii esse cogitationem practicam : DISP. V, DUB. IV. practicam : sod merito possumus (quantum est ex parte verborum) eundem utique sen­ sum attribuere. Tum denique quia Pelagius loquebatur do cogitatione boni, ut loquuntur alii Philosophi : sed apud omnes Philoso­ phos, qui vel nullo fidei radio respergun­ tur, bonum cognitum sollicitat ad sui amo­ rem. et habet quandam efficaciam supra voluntatem : ergo non est credibile Pela­ gium denegasse hanc conditionem sanctæ cogitationi, quam concedebat. Per quod evanescit id, quod ex Suario addebatur : quoniam notitia boni eatenus adjuvat voluntatem, quatenus prædictum bonum attingit, et voluntati proponit : nec alium influxum attribuit Vasquez suæ piæ cogitationi : sed Pelagius admisit piam co­ gitationem, quæ bonum attingeret, et ipsum voluntati proponeret, ut constat ex ejus verbis supra relatis : ergo Pelagius conces­ sit gratiam internam adjuvantem eo adju­ torii genere, quod et non majus agnoscit Vasquez : et consequenter dicendum est vel Pelagium concessisse eam gratiam adju­ vantem, quam tenemur admittere, eisdemque subinde impugnationibus cum Pela­ gio subjacere. Præsertim quia August, eatenus infert Pelagium non recessisse a commendatione legis, et doctrinæ, et con­ sequenter non admittere veram gratiam adjuvantem, quatenus omnem gratiam ac­ tualem internam reducebat ad notitiam intellectus, qua veritas credendorum, et agendorum homini revelatur : sed Vasquez nullam actualem gratiam admittit præter eandem notitiam, saltem pro primis, et indeliberatis actibus voluntatis : ergo non statuit veram gratiam adjuvantem distinc­ tam a lege, et doctrina. Per quod illud mo­ tivum, quod Suarez insinuat, refellitur. Vi­ deantur dicta loco supra citato. Ultima 74. Tandem non refert, si ultimo pro S^.Vasquio respondeas errorem, quem Augus­ te. tinus in Pelagio reprehendit, consistere in eo, quod solam sanctam cogitationem esse Dei donum concedebat ; charitatem vero , hoc est, rectum voluntatis affectum esse Dei donum negabat existimans ad eum sufficere naturales vires liberi arbitrii. A qua sen­ tentia plurimum abest Vasquez : asserit enim esse donum Dei speciale non solum piam cogitationem, sed etiam ipsam piam affectionem , et Dei gratiam actualem non sistere in intellectu, sed sese extendere ad voluntatem. Hoc, inquam, nihil refert : quoniam Au­ 659 gustinus non ex alio principio convincit Pelagium asseruisse voluntatis affectionem esse ex naturalibus viribus voluntatis, nisi quia Pelagius asserebat auxilium gratiæ consistere in sancta cogitatione in intellectu recepta, et negabat necessitatem ulterioris auxilii roborantis, et elevantis voluntatem ad proprios actus : sed Vasquez concedit etiam illud primum, et negat hoc secundum; siquidem asserit, quod ut voluntas eliciat primam operationem supernaturalem, non indigere aliquo sibi intrinsece superaddite; sed quod sufficienter determinatur per sanc­ tam cogitationem in intellectu receptam : ergo ex ejus sententia colligitur, quod vo­ luntas per proprias vires eliciat prædictam operationem. Respondere quippe volunta­ tem non elicere propriis viribus prædictam operationem, quia indiget sancta cogitatione prævia, quæ est donum Dei ; minime satis­ facit : nam etiam Pelagius concedebat cum omnibus Philosophis ad actum honestum voluntatis requiri cognitionem, quæ objec­ tum voluntati proponat; et prædictam co­ gnitionem esse Dei donum fatebatur, ut vi­ dimus num. 70, et nihilominus quia nullas vires intrinsecas superaddendas essevoluntati credebat ; ideo asseruit, vel convinci­ tur asseruisse voluntatem per proprias vi­ res physicas elicere operationem conducen­ tem ad salutem. In quo (licet erraverit) majori tamen consequentia processit, quam Vasquez : nam cognitio objecti, quantumcumque perfecta sit, non præstat vires phy­ sicas voluntati. Ut ergo errorem Pelagii declinemus, necessario debemus concedere, quod supposita sancta cogitatione adhuc voluntas indiget aliquo auxilio sibi intrin­ seco superaddito, ut queat in primam ope­ rationem prorumpere. 75. Dices hinc fieri, quod opinio Vasquii ohje.·non distinguatur ab errore Pelagii : id au-ιίΓ“η^*’ tem incredibile est in Doctore catholico, et sive, qui pro viribus studuit graliæ necessitatem ostendere. Respondetur nostra non referre Vasquium a Pelagii erroribus vindicare : nec tamen ipsum ulla censura ferimus : sed solum intendimus ab inconvenientibus , quæ ex ejus opinione colliguntur, falsitatem suæ opinionis ostendere, ut consequen­ tis absurditas sit destructio antecedentis. Videant, quorum interest, discrimen, quo Vasquez a Pelagio longe distare probetur. Possemus etiam positionem prædicti Auc­ toris aliis argumentis evertere : quia ni- 660 DE GRATIA ACTUALI. mirum ipse non adstruit necessitatem sanctæ cogitationis entitative supernaturalis, sed w sufticere existimat cogitationem entitative naturalem datam per Christum. Consulto tamen ea in præsenti subticemus. Tum quia eis usi fuimus disputatione2, dub. '2, et disp. 3, dub. 9, tum quia plures ex Auctoribus, contra quos agimus, necessitatem sanctæ cogitationis supernaturalis agnoscunt. (p'Jr'"· Secundo probatur nostra conclusio ίϊΰ ,Γό ratione desumpta ex dictis in duobus dubiis præccdenlibus: quoniam potentia naturalis nequit supernaturalem operationem eli­ cere, nisi prius constituatur in actu primo per aliquid intrinsecum, quod eidem su­ pernaturales vires communicet : sed hoc intrinsecum nequit esse vel sancta cogitatio, vel aliud auxilium in intellectu receptum ; siquidem haec omnia sunt exlrinseca vo­ luntati, utpote recepta in potentia realiter distincta : ergo praeter sanctam cogita­ tionem, et auxiiium ipsi respondens, debet superaddi voluntati aliud novum, et dis­ tinctum adjutorium : hoc autem auxilium non consistit in operationibus voluntatis, ut procedunt a Deo, vel in concursu Dei simultaneo, ut dub. 2 probavimus; nec consistit in ipso Deo, ut unito voluntati in ratione principii, ut dub. 3 exposuimus : nec tan­ dem consistit in aliqua forma permanenti ; siquidem loquimur de operationibus, quæ ante infusionem habituum infunduntur : restat ergo, quod consistat formaliter in aliqua qualitate fluida per modum tran­ seuntis. Evasiones autem , quibus posset huic argumento occurri, præclusimus ex professo locis proxime citatis. ConGrConfirmatur : quia ubi est novus, etdismatlir' tinctus virtutis defectus, ibi nova, et dis­ tincta virtus constituenda est, quæ prædic­ tum defectum suppleat : sed præter defec­ tum, seuvulnusignorantiæ, qui inintellectu reperitur, reperitur in voluntate defectus, et vulnus infirmitatis, ut tradit D. Thom. 1,2, quxst. 85, art. 3; ergo præler gratiam intrinsecam receptam in intellectu,et repa­ rantem ejus defectum per notitiam creden­ dorum, et agendorum, admittenda est nova el distincta gratia in voluntate intrincese recepta, quæ ejus vires fulciat, et corrobo­ ret, ipsiusque infirmitati succurrat. Quam D.Tbo. rationem, et doctrinam tradit D. Thom. supra quxst. 109, art. 2, ubi cum posuisset hoc argumentum : « Intellectus potest co« gnoscere verum per seipsum, sicut et « quælibet alia res potest suam naturalem « operationem per se facere : ergo mullo « magis potest homo per seipsum facere, el « velle bonum; respondet S. Doctor : Ad α tertium dicendum, quod etiam verum « non potest homo cognoscere sine auxilio « divino, sicut supra dictum est :ot tamen « magis est natura humana corrupta per « peccatum quantum ad appetitum boni, « quam quantum ad cognitionem veri, o Statuerat autem in corpore articuli, quod homo quantum ad cognitionem veri, et amorem boni, quando sunt.operationessu­ pernaturales, indiget non solum auxilio Dei moventis (hoc quippe etiam pro natura­ libus operibus est necessarium), sed etiam auxilio adjuvante, et conferente vires. Si ergo intellectus ob vulnus ignorantiae indi­ get gratia intrinseca ad attingendum verum supernaturale, ut Vasquez admittit; multo magis voluntas, quæ majus infirmitatis vulnus perpessa est, indigebit gratia eam intrinsece fulciente, el roboranle, ut elicere queat supernaturalem operationem. § Π. Desolvitur difficultas quantum ad actus vo­ luntatis supernaturales deliberatos. M 77. Dicendum est secundo voluntatem ad Alii eliciendum operationes supernaturales deliberatas indigere auxilio intrinseco dis­ tincto tam a sancta cogitatione, quam ab actibus supernaturalibus indeliberatis ; consistereque prædictum auxilium in qualitate fluida per modum transeuntis. Hæc conclu­ sio traditur communiter aThomistis, inter quos videri possunt Alvarez disputa tionelA, k\1ini Ledesma quæst. unie. art. 16, folio 319, brera 3 parte quæstionc 62, articulo primo, disputatione 9, § 4. Et secunda illius pars, nempe prædictum auxilium esse qualitatem fluidam, liquet tum ex prima ejusdem as­ sertionis parte, tum ex dictis dub. prxced. § 3, unde in ea probanda non immorabi- protu· mur. Prior autem pars probalur primo Concilio Tridentino sess. 6, cap. 5, ubi do- co«, cet exordium justificationis nostrae desumi Trid a vocatione, ut qui per peccatum aversi era­ mus a Deo per ejus excitationem, et adjuvan­ tem gratiam disponamur ad conversionem. Et can. 3, decernit : >S’i quis dixerit sine prxeeniente Spiritus sancti inspiratione, at­ que adjutorio hominem credere, sperare, etc. posse, anathema sit. Quibus in locis præter gratiam excitantem, et vocantem, quæ per­ tinet DISP. V, DUB. IV. linet ad piam cogitationem, sive illumina­ tionem intellectus, et præter gratiam inspi­ rationis, quæ spectat ad primos motus indoliberalos voluntatis, statuit dari gratiam adjuvantem utique ad actus deliberatos, quibus homo disponitur ad salutem : ergo gratia actualis requisita ad actus superna­ turales deliberatos non consistit unice in sancta cogitatione, vel in motibus volunta­ tis indeliberatis, sed ulterius importat no­ vum, et distinctum auxilium. fair- Confirmatur ex Divo Augustino qui eandem doctrinam tradit pluribus in locis, et præcipue lib. 1, ad Simplicianum, quxst. 2, et lib. de gratia Christi cap. 45, ubi refert, et commendat sequentem sententiam Divi D.Amb. Ambrosii lib. 6 in Lucam cap. 96 : « Et ideo « quod ibi scriptum est : Respexit eum (vi­ delicet Petrum) Dominus; intus actum est, in mente actum est, in voluntate ac­ a tum est. Misericordia Dei latenter sub­ venit, cor tetigit, memoriam revocavit, « interiori gratia sua visitavit Petrum, a interiori lumine usque ad exteriores « lacrymas movit, et produxit affectum. « Ecce quemadmodum Deus adjuvando ad« est voluntatibus, et actionibus nostris. » In quibus verbis præter motus indelibera­ tos revocandi memoriam, et tangendi cor, ponit S. Doctor interiorem gratiam moven­ tem, et producentem alium affectum , uti­ que deliberatum. Ratio 78. Secundo probatur ratione : quia auxi­ fedjttfllâ- lium ultimo complens voluntatem, ut eli­ Is. ciat actus supernaturales deliberatos, debet eam intrinsece constituere in actu primo ad producendum per modum causæ principa­ lis prædictos actus : sed actus indeliberati tam sanctæ cogitationis, quam subiti affec­ tus ad id non sufficiunt : ergo ultra præ­ dictos actus constituendum est novum, et distinctum auxilium, ut voluntas queat ac­ tus supernaturales deliberatos elicere. Con­ sequentia est legitima : nam eo usque gra­ tia est admittenda, quousque defectus na­ turæ suppleatur. .Major etiam est certa : quia voluntas concurrit per modum causæ principalis ad suas operationes, saltem quoad species consideratas, utc/ub. prxced. explicuimus : sed causa principalis consti- , luitur in actu primo per aliquam virlulem intrinsecam : ergo auxilium ultimo com­ plens voluntatem, ut actus supernaturales I eliciat, debet eam intrinsece constituere in j actu primo ad producendum per modum j causæprincipalis prædictosactus.Minor au- 661 tom probatur :nam in primis sancta cogita­ tio recipitur intrinsece in intellectu, et non afficit intrinsece voluntatem : ergo nequit ‘ esse virtus intrinsece constituens volunta­ tem in actu primo ad eliciendum actus de­ liberatos. Præsertim quod sancta cogitatio non influit in actus deliberatos, nisi mediis actibus indeliberatis, ad quos excitat im­ mediate: sed adactus indeliberatos requi­ ritur auxilium distinctum a sancta cogita­ tione, ut § prxced. vidimus : ergo multo minus prædicta cogitatio sufficit ad actus deliberatos. Deinde virtus intrinsece consti­ tuens voluntatem in actu primo ad produ­ cendum per modum causæ principalis ac­ tus deliberatos, debet esse ejusdem , vel majoris perfectionis, ac ipse actus : causa quippe princpalis continet formaliter, vel eminenter effectum producendum : atqui I actus voluntatis indeliberatos multoties est minus perfectus, quam actus deliberatus, ut contingit, cum quis ex subita simplici erga Deum affectione transit ad amorem chari­ tatis perfectum, et efficacem : ergo motus indeliberatus nequit esse virtus constituens voluntatem in actu primo ad eliciendum actus deliberatos. Confirmatur : quoniam auxilium consti- confirtuens voluntatem inactu primo ad elicien- niaIur· dum actus supernaturales indeliberatos, debet realiter distingui ab eisdem actibus : auxilium quippe communicatum ad ali­ quam operationem influit realiter in illam, quod absque reali distinctione fieri non potest : atqui actus indeliberatus multoties non distinguitur ab actu deliberato : ergo actus indeliberatus non habet rationem auxilii ad actum deliberatum. Minor liquet: nam sæpe sæpius actus, qui cum incepit, fit indeliberatus ; cum continuatur delibera­ tus fit : eo quod in sui primo egressu non ' connotavit propriam consultationem , el consilium ex parte intellectus, quæ postea queit in sui conservatione importare. 79. Sed adversus hanc rationem, et con- Mnitifirmationem oppones primo : nam qualitas fluida, nuam nos asserimus esse auxilium ron'.ra ad eliciendum actus deliberatos, est minus(,ro\ifn<· perfecta, quam ipse actus; siquidem hic est ^rl3tu· qualitas completa, ct directe collocabitis in praedicamento; qualitas autem illa fluida est quid incompletum, et per modum tran­ seuntis : ergo vel voluntas non constituitur per prædictam qualitatem in actu primo sufficienti ad joroducendum per modum causæ principalis prædictam operationem ; - 662 DE GRATIA ACTUALI. \el potest constitui per actus indeliberatos, licet ii sint minus perfecti, quum delibe­ rati : et consequenter corruit fundamen­ tum, ut id negemus. Secundo : quia falsum est, quod virtus ultimo, et proxime complens aliquod prin­ cipium ad agendum per modum causæ prin­ cipalis, debeat esse æque perfecta, ac effec­ tus producendus : potentia enim generati va hominis verbis gratia, ultimo et proxime complet illum, ut alterum hominem per modum causæ principalis producat : et ta­ men prædicta virtus est minus perfecta, quam homo generandus : ergo ex eo, quod motus indeliberatus sit minus perfectus, quam deliberatus, non tollitur, quod sit virtus ultimo, et proxime complens volun­ tatem, ut actum deliberatum per modum causæ principalis producat. Tertio : quoniam motus indeliberatus concurrit in genere causæ efficientis ad ac­ tus deliberatos ; sicut assensus praemissa­ rum influit effective in assensum concluCompl. sionis, juxta doctrinam N. Complutens. in Logica disp. 17, qwest. 2; atqui non concur­ rit per modum virtutis instrumentariæ ·, siquidem prædictus motus multoties est qua­ litas completa, et in suo genere permanens, quod est contra rationem instrumentariæ virtutis : ergo influit in actus deliberatos per modum virtutis principalis. Quarto : quia aliquando motus indelibe­ ratus est simpliciter perfectior, quam actus deliberatus, et simul distinguitur realiter ab eo, ut contingit, cum homo ex subito affectu spei Theologicæ movetur ad actus deliberatos misericordia?, vel alterius vir­ tutis moralis : ergo in hoc casu nihil deficit actui indeliberato, ut queat esse auxilium adaequatum, et sufficiens ad actum delibe­ ratum. Notanna 80. Hæc consulto rationi nostræ oppofecthh" su^nus» ut ex eorum enodatione illius ronumcno-bur magis appareat. Pro cujus luce anidaiionc. madvertenjum est( qUOd cum asserimus ad actus deliberatos requiri auxilium a motibus indeliberatis diversum, minime intendimus excludere a prædictis actibus omnem prorsus rationem auxilii. Libenter quippe concedimus hujusmodi motus dis­ ponere, et in suo genere determinare vo­ luntatem, ut subséquentes, et deliberatos actus eliciat : quia prædicti motus habent ordinem causalitatis ad actus subséquentes, eaque intentione imprimuntur homini a Deo, ut ulterius procedat in suæ solutis ne­ gotio : neque homo intelligitur constitutus in actu primo, saltem morali ad se moven­ dum, usquedum habeat aliquam cogita­ tionem ex parte intellectus, et aliquem affectum ex parte voluntatis : spectatque ad Deum supernaturalem Auctorem in prae­ dicto actu primo agentia libera constituere. Quod aperte supponit Concilium Tridenti- coec. num locis supra relatis, traduntque com- Tri'1, muniter SS. Patres, et præcipue D. Thom. D.ifc. supra qwest. 109, art. 2 ad 1, et ita docent inter alios Thomistas Alvarez disp. cit.^nmconci. 2, etZumel tom. 1 rariarum disp. 1, Zsad. conci. 5. Cum ergo asserimus requiri no­ vum, et distinctum auxilium, tantum de­ notamus motus indeliberatos non habere rationem auxilii adæquati, et omnino suf­ ficientis, ut voluntas actus deliberatos eli­ ciat. Deinde observa qualitatem fluidam, quam asserimus esse auxilium ultimo complens, et constituens voluntatem in actu primo ad eliciendum prædictus operationes, posse bifariam considerari : uno modo quantum ad tendentiam specificam in objectum ; al­ tero modo quantum ad conditionem essendi. El quidem priori modo considerata est ejus­ dem rationis inadæquatæ cum habitu, in cujus locum subrogatur; participat enim vim ad eliciendum actum aliquem ex iis, quæ correspondent habitui quamvis sub ratione magis restricta : non enim continet omnes operationes ab habitu eliciendas, sed unam tantum, aut aliam. Posteriori autem modo accepta importat minorem permanentium, non quia motus vere sit, aut ens simpliciter incompletum, sed quia determinetur ad unam operationem , qua cessante, vel non subsequuta, cessat finis prædictæ qualitatis, et consequenter ipsa evanescit, ut dub. prxced. § 5, explicuimus. Tandem nota operationem dupliciter etiam considerari posse quantum ad actualitatem, secundum quam excedit potentias, et habitus. Secundo quantum ad tendentiam specificam in objectum ; quantum ad hoc potest in potentia, vel habitu adæquale contineri. Quam distinctionem late expli­ cuimus Tract. 13, disp. 3, dub. unico, ad quem locum lectorem remittimus. 81. His suppositis, ad primam objectio-Ctcamnem respondetur negando antecedens intelleclum de qualitate fluida, et de opera-J*****· tione consideratis secundum tendentiam specificam in objectum. Nam sicut habitus, et operatio ipsi adæquata (quæ reipsa mul­ tiplex DISP. V, DUB. IV. tiptex est) important tendentiam ad idem objectum, el sub eadem specifica ratione : ita qualitas fluida, quæ inadæqtialo parti­ cipat rationem habitus, importat eandem specificam rationem quam dicit operatio prædictæ habitus rationi inadequate res­ pondens. Et sicut major actualitas, in qua operatio habitum excedit, non tollit, quo­ minus absolute producatur ab eo, tanquam a virtute agendi principali (ad id quippe sufficit, quod considerata secundum suam speciem in eodem habitu contineatur) ita et ob eandem proportionabililer rationem excessus aliquis operationissupra auxilium non impedit, quominus ab eo tanquam a virtute principali procedat. Diximus exces­ sus aliquis : quia revera operatio non ex­ cedit auxilium in eo, quod objectio prætendit : non enim operatio est magis perma­ nens, quam auxilium, sed potius ab eodem insuaduratione dependet. Et sicut operatio constituitur directe, in genere qualitatis, et sub specie dispositionis; sic auxilium in eodem genere, atque specie collocatur. Di­ citur tamen qualitas fluida, et per modum transeuntis : quia operationi eliciendae in sua ducatione commensuratur : quocirca se habet ad instar motus. Unde excessus , si quis est, operationis supra auxilium non in ratione entis completi, vel incompleti, per­ manentis, aut transeuntis, sed in alia per­ fectione constituendus est, ut dub. sequenti magis declarabimus. Setwda Ad secundam objectionem dicendum est, ÜIlilir,quod quando agens supponitur præcontinere perfectionem effectus producendi, op­ time potest agere principaliter per virtutem ipso effectu imperfectiorem : quae’ in eo eventu non se habet tanquam virtus ele­ vans, aut vires conferens; sed potius tan­ quam virtus agenti naturaliter subordinate, ab eoque vires recipiens. El ita accidit in exemplo hominis generantis, et in omnibus agentibus naturalibus. Quando autem agens non præcontinet effectum, vel nullo modo agit per modum causæ principalis, vel si principaliter acturum est: debet prius ele­ vari per virtutem, quai effectum formaliter, aut eminenter contineat, ipsumque adæquet in perfectione; quia in eo eventu non solum se habet ut virtus agendi proxima, sed ut ratio agendi totalis, et adæquata. Cum ergo voluntas ex se non præconlineat inactn perfectionem operationis deliberatæ supernaturalis ; et aliunde supponimus, quod ad eam concurrat per modum causæ 663 principalis : necessario concedendum est, quod auxilium voluntatem elevans sitæque perfectum saltem quoad speciem , ac ope­ ratio elicienda. El consequenter si actus in­ deliberatus non adaequat perfectionem ac­ tus deliberati ; merito excluditur a ratione auxilii omnino sufficientis ad eum elicien­ dum. 82. Ad tertiam, relicto Granados contretersia 8, de (/ralia tract. 8, disp. 2, sect. 6, Granad. ubi cum aliis propugnat rnotus indelibe­ ratos non influere effective physice in actus deliberatos, sed tantum formaliter. Res­ pondetur primo concedendo præmissas, et negando consequentiam : quia licet causa efficiens rigorosa dividatur in causam prin­ cipalem, et inslrumentalem ; nihilominus id, quod concurrit effective per quandam reductionem, non oportet quod sit deter­ minate virtus principalis, vel instrumentalis, sed satis est, quod virtutem agentis principalis compleat , et determinet. Sic enim species intelligibilis concurrit in ge­ nere cause efficientis ad intellectionem , non quidem per modum virtutis principa­ lis, vel inslrumentalis, sed ut complens causam effectivam intellectionis. Et hoc pacto dicuntur motus indeliberati concur­ rere active ad actus deliberatos : quia vide­ licet licet non habeant rationem virtutis rigorose activae erga illos, complent tamen voluntatem, ut fiat proxime potens ad eos eliciendos. Et consequenter ex eo, quod motus indeliberati non concurrant per modum causæ inslrumentalis ad actus de­ liberatos, minime infertur, quod influant per modum causæ principalis : ita quippe induunt active, quod tamen nec principa­ liter nec inslrumentaliter agent, sed tan­ tum complendo, et determinando causam principalem. Et idem proportionabiliter accidit in assensu præmissarum comparato ad assensum conclusionis : nec amplius intendunt Complutenses loco citato. Respondetur secundo, omittendo præ­ missas, et distinguendo consequens : et si intelligatur de causa principali in suo ge­ nere, admittatur; si autem intelligatur de causa principali absolute, el omnino suffi­ cienti, negetur. Etenim sicut ccelum verbi gratia concurrit per modum causæ princi­ palis ad generationem mixtorum : et tamen ultra cadum requiruntur aliæ causæ prin­ cipales, particulares, et proxima», quæ simul cum cado ad prædictam generationem con­ currant : ita licet motus indeliberatus con- 664 DISP. V, DUB. IV. DE GRATIA ACTUALI. currat per modum causa? principalis ad motum deliberatum, non excludit concur­ sum ulterioris virtutis proxima), el parti­ cularis, per quam influxus motus indeliberati, qui frequenter indifferens est ad plures actus deliberatos, determinetur ad unum. Quod etiam cernitur in exemplo, quod nobis objicitur : nam licet assensus præmissarum concurrat active principali­ ter ad assensum conclusionis ; nihilomi­ nus ultra illum assensum ponitur alia virtus activa proxima, utputa habitus scien­ tiae, et species intelligibiles, qua? ad assen­ sum conclusionis immediate concurrat. ultim» Ad ultimam respondemus motum indesatisiit. liberatum, a quo inchoatur salutis nego­ tium, esse communiter, et per se loquendo minus perfectum, quam motus deliberati, quibus homo proximius, et immediatius ad suam justificationem disponitur. Sicut enim natura procedit ab imperfectis ad perfectiora : sic Deus secundum commu­ nem providentiam ordinis gratiæ incipit ab auxiliis, et motibus perfectis, et sistit in perfectioribus : quamvis in casu aliquo ex­ traordinario id non observet, sed subito pauperem ditet. Ad robur autem rationis nostræ, et impugnationem opinionis ad­ versa? satis est, quod motus indeliberatos, communiter loquendo, sit minus perfectus, quam actus deliberatus : hinc enim legi­ time infertur voluntatem per motum indeliberatum non constitui in actu primo omnino sufficienti ad actum deliberatum, sed exposcere ulterius auxilium. Sicut etiam ex eo, quod motus indeliberatus quandoque non distinguatur a deliberato . legitime colligitur admittendam esse qualitatem fluidam , quæ a motu tam indeliberato , quam deliberato differat, et constituat vo­ luntatem in actu primo proxime ad ntrumque : quod Adversarii universaliter negant. Immo vero licet motus indeliberatus dis­ tinguatur realiter a deliberato, ipsumque simpliciter excedat in perfectione; adhuc ulterius auxilium admittendum est : quo­ niam prædictus motus indeliberatus ex una parte non continet formaliter, vel eminen­ ter perfectionem specificam actus deliberati; et ex alia parte solum se habet per modum principii, et complementi generalis, et in­ differentis ad plures actus deliberatos, ut numero prxcedenti explicuimus. . § IIL Satisfit argumentis opinionis adversa. 83. Contraria sententia nullum auxilium opuu intrinsecum actuale agnoscit, nisi motos intellectus, et voluntatis : et consequenter asserit auxilium ad actus voluntatis indeliberatos consistere in sancta cogitatione, et ipsos motus indeliberatos,esse auxilium a l actus deliberatos. Ita Vasquez 1 p. disp. \^. 88 a cap. 6, et in hac 1, 2, disp. 185, per multa capita, Suarez lib. de auxiliis cap. 3, et alii plures Juniores, quos refert, et sequi­ tur Ripalda disp. 101, de ente superna-Wk turali sect. I. Probatur primo ab auctoritate : sancti Patres communiter docent piam co-«ta? gitationem esse auxilium ad actus volunta-*^ tis, et priores motus voluntatis esse auxi­ lium ad subséquentes, nec alterius auxilii recordantur : ergo opus non est admittere aliud auxilium a sancta cogitatione, et mo­ tibus indeliberatis diversum. Antecedens probatur ex Augustino aliorum in hac parte d.as^ antesignano : nam lib. de peccatorum me­ ritis et remissione cap. 19, inquit : « Cum « autem ab illo illius adjutorium depre« camur ad faciendam , perficiendamque σ justitiam, quid aliud deprecamur, quam ut aperiat, quod latebat, et suave faciat, « quod non delectabat? >· Et lib. 2, de bono perseverantiæ cap. 8, inquit : « Non itaque « in hominum, sed in Dei est potestate, ut « habeant homines potestatem filios Dei « fieri : ab ipso quippe accipiunteam, qui '< dat cordi humano cogitationes pias. » Et lib. de spiritu, el littera cap. 34, ait : « Υι­ ό sortira suasionibus agit Deus, ut velimus, α et credamus; sive extrinsecus per evan« gelicas exhortationes, sive intrinsecus, « ubi nemo habet in potestate, quid ei νέ­ α niât in mentem. Sed consentire, veldis« sentire propriæ voluntatis est. » Et in lib. ad Simplicianum quæst. 2, asserit sanc­ tam cogitationem esse affeclricem bonœ vo­ luntatis. Et similia repetit aliis pluribus in locis. Quem imitantur alii Patres Prosperp^ in duobus libris de vocat, gentium per multa Bi­ Capita, Fulgentius in lib. de Incarnat, ci gratia a cap. 18 usque ad 31, N. OyrillusD Cwi. Alexandrinus lib. 1, in Joan. cap. 7, Chry-pj·’^ sost. hom. -15, in Joan, et serin. ", in Peit-VUm. lecostem. Bernardus lib. de gratia ct libero arbitrio non longe a fine, et alii commu­ niter. Confirmator J '665 Confirmatur primo ex D. Thom. qui sica autern vocatur, quæ physico modo in­ ^‘eandem sententiam docet in 2, dist. 28, fluit, videlicet prabendo vires, et efficacita­ i ‘ yiiar.4. l,art. 1, incorporo, ubi docet, quod tem proximam ad agendum, et sublevando gratia potest accipi pro quocumque excitapotentiam. Primasolet dici gratia excitans, liro voluntatis exhibito homini ab ipsa di­ secunda adjuvans : et utriusque concursum vina providentia, sive sit admonitio homi­ desiderant Concilium Trident, locis n. 26 nis, sive ægritudo corporis, vel aliquid relatis, et alia Concilia, et Patres, ut affec­ I hujusmodi, et hoc asserit esse auxilium tus supernaturalis consequatur, Quando sufficiens, ut homo possit in Deum converti. ergo asserunt Patres piam cogitationem .■ Unde quidquid illud fuerit (inquit) quod esse auxilium Dei (quod tantum docent in t « hominem excitaverit ad convertendum locis, quæ nobis objiciuntur) minime in­ « se, ut gratiam gratum facientem accipiat, tendunt prædictam cogitationem esse auxi­ j < gratia gratis data dici potest : et sic sine lium tntdequaque sufficiens ad supernatu­ « gratia data homo se ad gratiam non præralem effectum : sed tantum intendunt « parat. » Quod magis declarat in respon­ (quod non negamus) esse auxilium morale sione ad 2, ubi ait : « Dicendum, quod requisitum ad prædictam operationem. « homo non potest se ad gratiam præpaQuod inter alios perspicue docet August, « rare, nec aliquod bonum facere sine Dei locis supra relatis numero 71, ut Pelagium ■ auxilio : el ideo rogandus est, ut nos ad compellat admittere ulteriorem gratiam, t se convertat, et etiam alios. Nec tamen quæ voluntatis infirmitatem corroboret : « oportet, ut illud auxilium semper sit per ■ unde non oportet, quod auctoritatibus, quæ ! « aliquem habitum infusum : sed potest modo objiciuntur, singillatim respondea­ • « esse per multa, quæ exterius sunt salutis mus : continent enim sensum nuper expo­ < occasio, et per ipsum actum interiorem, situm. Et eodem modo interpretandi sunt ■ < quem Deus in nobis causal. » Similia alii Patres, ut constat, aliis intérim præhabet dist. 17, q. 1, art. 2, quæstiunc. 1 et termissis ex S. P. N. Cyrillo Alexandrino, tpœsliunc. '2 ad 2, in quibus locis nullum qui in lib. 1, de adorat, et cultu, nostram, et auxilium actuale constituit, nisi vel occa­ Augustinianam sententiam eleganter con­ siones, et admonitiones externas, vel ali­ firmat ex cap. 19 Genes, ubi refertur An­ quem motum interiorem. gelos, cum vellent Loth, et ejus uxorem, ac j-kn- Confirmatur secundo ex Concilio Colofilias a civitate, ne perirent, educere ; ap­ niensi in Enchirid. tractatu de sacramento prehendisse eorum manus, et quasi com­ ’ & Poenitentiae, ubi declarat gratiam prævepulisse ad egressum. « Manifesto argu­ I nientem, quæ est auxilium sufficiens , ut et mento (inquit S. Doctor) tibi hoc esse homo incipiat se ad justificationem dispo« potest nos non verbis solum incitari, et ! nere, esse cognitionem Dei , et nostri pec« adhortationibus menti immissis, ut a ’ cuti. Et Episcopi Africae apud Sardiniam « peccato recedamus, sed tanta benigniexules in epistola Synodi, quæ est inter « tate erga nos uti servatorem totius mundi opera Fulgenti i column. 2, inquiunt : « A « Deum ut actu ipso, efficaciterqne nobis c Deo itaque est nobis omnis gratia boni « auxilia præstet, secundum quod scrip­ < sermonis, et operis, a quo nobis etiam te tum est : Apprehendisti manum dexteram « ipsius cogitationis bonæ manifestum est « meam, et in consilio tuo deduxisti me. » < sufficientium tribui : divinæ quippe graCum enim humana natura non satis valida est, neque per se sufficit, ul malum fugere < tiæ bonam cogitationem Beatus assignaqueat, una nobiscum quodammodo conten­ I μ vit Apostolus, quando dicebat : Non quod dit Deus, duplicique beneficio afficere co­ « sufficientes sumus cogitare aliquid ex nognoscitur, admonition ibus nimirum persua­ « bis, quasi ex nobis. » Ubi nullius gra­ dens, et subsidium præslans fortius, quam tiæ actualis mentio habetur, quæ distingua­ ut ab impediente, aut imperante malo su­ tur a sancta cogitatione, vel ab indeliberato perari possit. Nihil evidentius pro ulriusvoluntatis affectu. que auxilii physici videlicet, ct moralis I ?. -o· 81. Ad argumentum respondetur gratiam necessitate dici potuit. ^.actualem requisitam ad actus supernatuAd primam confirmationem responderi Sensus rales aliam esse moralem, et aliam physi­ posset D. Th. eis locis docuisse opinionem, cam : moralis dicitur, quæ morali modo quam deinde in posterioribus scriptis re­ ! concurrit ad operationem . utputa sua­ tractavit, ut docent plures Auctores, quos dendo, et alliciendo ex parte objecti : phy­ 666 DE GRATIA ACTUALI. dedimus $8. Ratio fundamentalis est : quoniam nempe ; utrum præter habitus supernatu­ actus, qui prædictis virtutibus correspon­ !i»t voluntas verbi gratia elevetur, ac perrales requiratur auxilium gratiæ excitantis. dent. Hæc assertio habet non leve funda­ fciitur per habitum charitatis (idem pro­ Sed titulus a nobis præfixus universalior mentum in sacra Scriptura : nam Eccle­ portionabiliter intellige de aliis potentiis, est, et amplius quid investigat : inquirimus siastes 9, dicitur : Non est velocium cursus, rthabitibus eis inhaerentibus) adhuc tamen enim, utrum ad singulos actus supernatu­ nec fortium pradium. Quibus verbis signifi­ I non habet vires sufficientes ad producendum rales requiratur auxilium actuale gratiæ catur non sufficere velocitatem, et fortitu­ ' actum charitatis : ergo indiget novo auxilio adjuvantis, et dantis posse proximum, dis­ dinem ad cursum, et victoriam, qui sunt actuali, quod sibi prædictas vires commu­ tinctum ab omnibus habitibus supernatu­ actus prædictis viribus habitualibus natu­ nicet. Consequentia liquet : nam si semel ralibus, tametsi eis homo præditus suppo­ habitus, aut alia qualitas permanens non raliter respondentes ; sed desiderari majas natur. Quæ difficultas universalius patet, auxilium, ut exponit D. Hieron. ibidem, etD.fe confert vires omnino sufficientes ad elicien­ et ad plura se extendit, ejusque decisio priosuper Ezechiel. cap. 4, ad illa verba : Et < dam actum ; vel homo nullo modo prædicSopiO- r*s resolutionem a fortiori confirmat. Unde tum actum producet, quod est absurdum ; facta est, ubi docet Prophetam indiguisse ’kHnc’ *n Præsenli supponimus , quod quamvis vel elevandus, et adjuvandus est per novum virtute Dei, ut progrederetur in campum; dubio. homo habeat habitus infusos, adhuc indiget auxilium actuale. Antecedens autem pro­ licet habuerit virtutem progressivam in suo gratia excitante, sive congrua cogitatione, batur: quia in actu charitatis tria inter genere sufficientem. Quod amplius prose­ qua ipsemet habitus ad proprias operatio­ aliaconsiderari possunt, videlicet tendentia quitur Ilieremiae cap. 25. asserens nos sem­ nes applicetur, et velut evigilare cogatur, specifica in objectum virtutis charitatis, et per indigere Dei auxilio, ncc posse sufficere, yega. Quod præter unum Andream Vegam lib. 6, actualitas per modum exercitii, et denique quod semel collatum est. Eandem assertio­ Sujrcz· in Trident, cap. Ί, docent communiter alii nem docent Innocentius I, in rescripto adfau existentia : atqui licet habitus habeat vires Theologi, ut videre est apud Suarium lib. Cone. Carthag. ubi ait : « Omnes sancti ? sufficientes ad producendum actum secun­ Aonies' auxiliis cap. Alvarez disp. 88, et.Mon« sine adjutorio Dei nihil se agere posse dam tendentium specificam in objectum : Conc. tesinos disp. 31, q. 4. Et merito quidem : « testantur. » Et in rescripto ad Concilium eo quod actus sic consideratus est ejusdem cadcl" tum qu**1 ad minus intendunt Concilium Milev. inquit : « Necesse est, ut restituta rationis cum habitu : caret tamen prædictis Tnd. Arausio, can. 9 et 25, et Tridenlinum sess. « nobis pristini statusliberlate pergratiam, viribus in ordine ad attingendum actualita6. cap. 5. Tum etiam quia habitus, cum non '■ eam gratiam quæramus : quippe qui netemactus, ut ostendimus loco supra citato, operatur, esi quasi consopitus: unde indi­ ·. que alias diaboli tentationes, et machinas, et in ordine ad producendum existentiam, get aliqua motiune, sive applicatione, qua « nisi gratia adjuvante possumus evitare. » at probant N. Compl, abbreviati in lib. de incitetur ad operandum : et hæc dicitur graUbi præter omnes habitus infusos, qui ad jtneral. disp. ultima q. 2, § 3, et q. 5, § 2 ; D.Aug. tia excitans. Quod expressit August, in justificationem, sive restitutionem primi ergo homo elevatus per virtutem charitatis qu.nst. 2, ad Simplicia num, his verbis : Quis status concurrunt, exposcit novum auxi­ non habet vires sufficientes ad producen­ potest credere, nisi aliqua vocatione, hoc est, lium gratiæ, ne dum excitantis, aut conco­ dam actum hujusmodi virtuti corresponaliqua rerum testificatione tangatur? Quis mitantis, sed etiam adjuvantis, ut homo denlem. habet in potestate tali viso attingi mentem queat actus prædictis virtutibus responden­ ,·±- Confirmatur primo declarando amplius suam, quo ejus voluntas moveatur ad fidem ? tes elicere. Quod expressius adhuc tradit , robur rationis factae : nam causa habens Idemque de aliarum virtutum actibus, et de D. August, pluribus in locis, et præcipue r-iz vires omnino sufficientes ad producendum singulis negotiis inlelligendum est. Suppo­ lib. de natura, et gratia cap. 26, circa finem, aliquem effectum adæquat illius perfectio­ sita igitur hac gratia auxilii excitantis, et ubi ait : Sicut oculus corporis etiam plenis­ nem : ubi enim inadæquatio, et excessus quod voluntas v. g. habeat habitum super- ! sime sanus, nisi candore lucis adjutus, non invenitur, nequit virtus, et proportio undenaturalem, utputa charitatem, inquirimus 1 potest cernera, sic homo etiam perfectissime quaque sufficiens reperiri, ut ex termi­ an requiratur ulterius auxilium physice nis constare videtur : atqui habitus charijustificatus, nisi tclerna lucejustiliz divinitus adjuvans, ut actum habitui correspondenadjuretur, recte non potest vivere. Unde sic lalis non adæquat perfectionem existentiæ, tem eliciat. docent D. Thom. locis infra referendis, et dî> etactualitatis, quæ in charitatis actu inve­ communiter S. Doctoris discipuli. Capreol. niuntur : ergo habitus charitatis non habet in 2, dist. 1, qu. 2, conci. 3, Ferrara 3, con-F(fW1 vires sufficientes ad eliciendum charitatis tra gentes cap. ΊΟ, §. Circa illam propositio-^', actum : et consequenter indiget novo auxi­ nem, Navarrete, tom. 2, contra 19, conci. 2,trij»a lio actuali, ut prædictum effectum attingat. Alvarez disp. 88, num. 12, Cabrera 3p. q. 62, Probatur minor in primis quoad existen­ tiam : nam habitus secundum suam essen­ tiam consideratus non adæquat actualitatern, et perfectionem existentiæ propriæ ; siquidem comparatur ad eam per modum perfectiblis, et potentiæ ad suam perfectio­ nem, et actum : sic enim essentia, el existentia cujuslibet rei in quolibet ordine com­ parantur : atqui existentia habitus non excedit actualitatem, et perfectionem existenliæ actus, ut ex se liquet .-ergo habitus se­ cundum suam essentiam consideratus non adaequat existentiam actus eliciendi : ali­ unde autem existentia habitus non est vir­ tus operativa, sed mera conditio ad agen­ dum, ut probant N. Complut, ubi supra q. 6, § 1 ; nihil ergo habet habitus per quod adæquet perfectionem existentiæ actus pro­ ducendi. Deinde probatur eadem minor quantum ad actualitatem effectus: quia licet eadem tendentia specifica in objectum con­ veniat tam actui, quam habitui ; nihilomi­ nus prædicta tendentia convenit actui per modum actualis exercitii, et unionis poten­ tiæ cum objecto : atque ideo est mullo ma­ gis actualior, quam prout in habitu reperitur : alias non magis constitueretur potentia in actu per operationem,quam per habitum, quod est absurdum : habitus ergo non adae­ quat perfectionem actus secundum actuali­ tatem considerati. 89. Quam doctrinam tradit DivusThom. Bobcra1, p. q. 8, art. 1, et q. 45, art. 5, et lib. 3, D.Tho. contra gentes cap. 66, ubi eam probat sex acutissimis rationibus, quorum duas tan­ tum referemus, quia multum explicant, et corroborant hactenus dicta. « In omnibus, « inquit, causis agentibus ordinatis, quod « est ultimum in generatione, et primum « in intentione, est proprius effectus primi « agentis : sicut forma domus, quæ est pro« prius effectus ædificatoris, posterius pro« venit quam præparatio elementi, et la« pidum, el lignorum, quæ fiunt per artifi« ces inferiores, qui subsunt ædificatori : « in omni autem actione esse in actu est « principaliter intentum, et ultimum in « generatione : nam eo habito quiescit « agentis actio, et motus : est igitur esse « proprius effectus primi agentis : et omnia, « que dant esse, hoc agunt, in quantum « agunt in virtute Dei. Amplius (subjicit « aliam rationem) ultimum in bonitate, et « perfectione inter ea, in quæ potest agens « secundum, est illud, in quod potest ex « virtute agentis primi : nam complemen- tens operari ; nec actualis operatio, si seor ■ procedere inomni ordino tam naturæ. quain auxilio, ut queat proximo elicere operatio­ sim accipiantur, adæquant perfectionem gratiæ : atque ideo videri minus aptam ad nes hujusmodi virtutibus respondentes : id probandam specialem assertionem ·, cui con­ principii actualis, sive ejus, quod ita est quippe evincit eadem proportionis, et pari­ potens operari, ut simul sit sua operatio ·. gruentius foret speciale fundamentum ap~ tatis ratio. quippe quod unit eminenter aliasduas illas lare. Confirmatur tertio : quia instrumenta rationes. Hoc autem, inquit, discrimen in­ Respondetur prædictam rationem ideo divinæ virtutis, cum actu agunt, recipiunt potius aptissimam, et eflicacissimain esse, terest inter habitum infusum, auxilium, et aliquam virtutem fluidam, per quam ele- ■ quia procedit in principiis universalibus, et operationem, quod habitus solum imitatur vantur, et proportionantur ad agendum : | quæ ubique evincunt necessitatem novi divinam omnipotentiam quantum ad con­ sed homo in qualibet operatione se habet Qt auxilii sufficientis supra habitus, el quali ta­ ceptum principii operativi; operatio autem instrumentum divinæ virtutis : ergo quam­ les permanentes, juxta illud D. Hieronymi : quantum ad rationem exercitii ·. auxilium vis homo supponatur elevatus [x?r virtutes, .Von potest sufficere, quod semel collatum est. autem quantum ad efficaciam principii ac­ et qualitates permanentes ; adhuc indiget Et quamvis assertio nostra sit specialis; tualis, quod utrumque munus tam princi­ nova aliqua virtute fluida, quam vocamus fieri tamen potuit, et debuit, ut principiis pii operativi, quam operationis cum qua­ actuale auxilium. Consequentia constat. generalibus, atque adeo certioribus, ejus dam eminentia complectitur. Taliter enim Major autem est communis doctrina Thoveritatem ostenderemus, imitati D. Th. hac confert potentiæ vires ad operandum, quod mistarum desumpta ex Divo Thoma, 3p. M 1,2, qu. 109, art. 1, ubi eodem modo se I simul easdem cum operatione reipsa con­ q. 62, art. 4, in corp, ubi ait : u Ponendo, gerit, et alibi sæpe. jungit. Unde auxilium excedit perfectionem « quod sacramentem est causa instrumentam habitus, quam operationis. Et conse­ « talis gratiæ, necesse est simul ponere, « quod in sacramento sit quædam virtus quenter non infertur vel quod potentia ac§ Π. tuata per hoc auxilium alio auxilio commu­ « instrumentalis ad inducendum sacramen- ! nicante vires indigeat, vel quod actuata per u talem effectum. Et hæc quidem virtus Objectio contra prxcedens fundamentum, et « proportionatur instrumento. Undecomhabitum possit absque novo auxilio opera­ illius enodatio. « paratur ad virtutem absolutam, et perfectionem elicere. Quam doctrinam tueri vi­ σ tam, sicut comparatur instrumentum ad dentur plures Thomistæ, qui absolute do­ 92. Sed adversus nostram assertionem,et « agens principale. Instrumentum enim f·· ;· adversus ejus fundamentum oppones primo: cent potentiam actuatam per auxilium esse .«non operatur, nisi in quantum est mo­ causam principalem operationis : nam ad -■■e· quoniam nulla virtus operativa, quantumti tum a principali agente, quod per seopecausam principalem spectat continere for­ vis actualis fingatur, adæquat actualitatem α ratur. Et ideo virtus principalis agentis maliter, vel eminenter perfectionem effec­ -- operationis, et perfectionem existentiæ : α habet permanens, et completum esse in r tus. 5rideantur Ledesma quxst. unie. dcLcdesm. ergo vel dicendum est, quod posito quolibet « natura : virtus autem instrumenlalisha- I auxiliis art. 3, ante quartam conclusionem, auxilio, requiritur aliud, et sic usque in in­ Cabrera ubi supra num. 89, Zumel disp. 5, Cabrera « bet esse transiens ex uno in aliud, et in- , finitum ; vel dicendum est non requiri hu­ « completum : sicut et motus est actus imde auxiliis fol. 145, N. Philipp, disp. 3, τκηΚ. jusmodi adæquationem ut potentia, et ha­ « perfectus ab agente in patiens.«Quod late dub. 7, et alii. PTrinûa bitus queant operationem elicere. Si enim 93. Hæc tamen responsio non satisfacit, Dispiideclarant N. Complutens. in lib. Physic, potentia elevata per auxilium potest suum sed deficit in pluribus. Tum quia funda- e"!' disp. 12, quæst. 1. Majorem etiam tradit actum producere, quamvis ejus actualita­ mentum, cui innititur, falsum est, nempe idem Sanctus Doctor loco citato ex quæst. tem, et existentiam non adæquet ; quare 3, de potentia, illis verbis : α Sic ergo auxilium actuale, de quo loquimur, particielevata per habitum non poterit eandem α Deus est causa omnis actionis, prout operationem efficere? præsertim cum habi­ I paredivinam omnipotentiam, nedumquoad « quodlibet agens est instrumentum divinæ conceptum principii operativi, sed etiam tus non minoris perfectionis sit, ac auxi­ quantum ad munus operationis. Hujusmodi « virtutis operativæ. » Et in hac 1,2qu$st. lium. 6, art. 1 ad 2, ubi ait : α Deus movet hoenim auxilium neque est formaliter opera­ Huic objectioni occurrit perdoctus quidam tio, nec eam infaUibiliter infert, sed est « minem ad agendum non solum sicut pro­ Junior discipulus D. Thom. negando ante­ principium ab ea simpliciter separabile, et ci ponens sensui appetibile, vel sicut immacedens : existimat enim auxilium Dei ac­ quod multolies actu separatur : unde nulla « taris corpus; sed etiam sicut movensiptuale continere eminenter perfectionem est ratio, cur dicatur participare divinam « sam voluntatem : quia omnis motus cujuslibet operationis eliciendæ, atque ideo omnipotentiam in ratione principii, secun­ « tam voluntatis, quam naturæ ab eo pro­ non indigere novo auxilio, ut eam eliciat. dum quod est formaliter sua operatio. Tum ie cedit, sicut a primo movente in quantum Pro quo observat omnipotentiam, quam etiam quia ideo habitus non adæquat per­ habitus supernaturales, auxilia, et opera­ « natura est quoddam instrumentum Dei tiones diversimode participant, dicere tres fectionem operationis, quia hæc est actua­ n moventis : ita non est contra rationem lior, quam ille, et importat existentiam, quasi conceptus objectives ratione nostra dis­ tione cujuscumque causæ officientis sii con­ tinere aliquo modo in actu suum effectum (implicat enim efficere in actu secundo, quod aliquo modo non continetur in actu primo) aliter tamen et aliter convenit hæc continentia causæ principali, ac instrumen­ tal!. Principalis enim continet perfecte fornialiter, quod eminenter rationem illam, quam perse respicit, et principaliter pro­ ducit, ut potest inductive ostendi, et docent communiter Philosophi. Causa autem iiutrumentalis, quatenus talis, non continet perfecte, et adæquate rationem, quam at­ tingit, sed deficienter tantum, et imperfecte: alitor enim exueret rationem instrumenti, et eo ipso causa principalis constitueretur, (juod satis liquet in omnibus instrumentis: potentia enim nutritiva non adæquat per­ fectionem substantiæ, nec virtus sacramen· talis perfectionem gratiæsanctificantis,quas instrumentaliter attingunt. Sublevanda ta­ men, et promovenda est causa inslrumentalis per aliquid intrinsecum : nam hoc sub­ lato nec poterit agenti principali subordina­ ri, nec effectum aliquomodo præcontinere, ut latius explicant N. Complutenses in libro Physicorum disputatione 12, quxstioneprima. Ex quo fit, et nota tertio, quod licet re­ pugnet causam recipere in se illum effec­ tum, quem sub omni ratione principaliter producit, ut supra numero prxcedenti dixi­ mus : fieri tamen potest, ut in se recipiat effectum, quem secundum aliquam, aut aliquas rationes, et præcipue secundum ul­ timam actualitatem, insirumentaliter tan­ tum attingit. Et ratio differentiae est:quo­ niam unumquodque recipit secundum quod est in potentia passiva : causa autem, quæ secundum omnem rationem producit prin­ cipaliter aliquem effectum, non est in po­ tentia passiva ad illum, sed eum continet in actu formali, vel eminenti : unde im­ possibile est, quod eum in se recipiat. E converso autem causa instrumentalis non continet formaliter, vel eminenter effec­ tum, sed tantum secundum quid, et valde deficienter; atque ideo optime cohæret, quod maneat simpliciter in potentia passiva ad illum : unde fieri potest, quod recipiat in se effectum, quem insirumentaliter attingit.Et quamvis in prædicto effectu,utputa in operatione vitali, attingat principaliter .aliquam rationem, verbi gratia tendenliam specificam in objectum : quam proinde seorsim, et secundum se consideratam non posset in se recipere : nihilominus si eodem effectu DISP. V, DUB. V. cffectu producat instrumentaliter alias ra­ tiones,verbi graliaactualitatem, etexisten­ tiam ; optime valet acluari per prædictum effectum ut hujusmodi rationibus vestitum : has quippe, et effectum ut eis circumlatum, ' non continet in actu perfecto. Neque natura intendit producere, vel recipere operatio­ nem sumptam præcise quoad tendenliam ’ specificam : hæc quippe sufficienter præhabeturin potentia, vel virtute operativa : sed intendit efficere, et recipere eundern respectum ut actuatum per existentiam, et ultimum sui exercitium ; quæ prout sic non continetur actu perfecte in potentia , vel virtute, ut constat ex dictis. ό 95. Ex his ad objectionem respondetur concedendo antecedens, et negando conse^quentiam quoad utramque partem. Nam i;i>licel auxilium non contineat perfecto actuaiitatem, et existentiam operationis, eam tamen continet per modum virtutis, aut elevationis inslrumentariæ. Unde non se­ quitur, quod indigeat ulteriori auxilio dante majorem virtutem elevantem : nam licet instrumentum egeat virtute sibi superad­ dita; ipsa tamen elevatio illam non expos­ cit, sed potius per semelipsam elevat, et proportional causam inferiorem., et de se impotentem ad operandum, ut inductive potest ostendi. Nec sequitur, quod potentia, vel habitus, aut alia qualitas permanens queant sine nova elevatione, aut virtute superaddita attingere existentiam, et actua­ litatem operationis : quia hujusmodi vir­ tutes permanentes non sunt ipsa elevatio ad attingendum tales rationes ; sed tantum sunt instrumenta elevabilia. Quamobrem indigent actualiori virtute collata per mo­ dum auxilii transeuntis, ut ad productio­ nem perfectissimæ actualitatis, quæ in operatione reperitur, proportionetur. Nec tandem sequitur, quod potentia nequeat in se recipere operationem, quam elicit, ut contra Juniorem supra citatum inforaba­ mus : nam licet causa principalis contineat perfecte suum effectum, quem proinde re­ cipere in se non valet : causa tamen ins­ trumentalis, cujusmodi est potentia elevata per auxilium respectu existentiæ, et actualitatis.operationis, eum non continet per­ fecte : atque ideo ipsum recipere potest. I nde magis liquet, quam merito asseruerit D. Thomas omnem causam creatam elicere instrumentaliter suam operationem, saltem secundum aliquem conceptum acceptam. Si enim ad ipsam adæquate sumptam concurSalmant. Curs, theolog. tom. IX. rerel precise per modum causæ principa­ lis, eo ipso contineret adæquate in actu ejus perfectionem, proindeque non esset in po­ tentia passiva ad eam recipiendam : ergo a contrario sensu si omnis causa creata vita­ lis recipit suam operationem ; signum est, quod eam perfecte non continet, et quod non attingit per modum causæ principalis omnes conceptus in ea repertos, sed tamen insirumentaliter. Ad id quod ultimo in hac objectione di­ cebatur, nempe habitum esse præstantiorem auxilio, respondetur admittendo, quod auxilium sit minus perfectum, quam habi­ tus, si comparentur quantam ad universa­ litatem tendentiæ specifieæ in objectum, ut supra insinuavimus num. 88, vel quantum ad modum essendi, vel denique in esse entis. Nihilominus si quantum ad actualitatem conferantur, auxilium præeminet habitui : nam auxilium est magis actuale, descenditque a Deo, quatenus specialiter præcontinct existentiam, et ultimam actualitatem cujusvis actionis creatæ. Unde aptius est ad producendum insirumentaliter hujusmodi formalitates. Idque frequenter accidit in aliis instrumentis, et virtutibus instrumen­ tariis ; nam virtus elevans multoties habet minorem perfectionem in esse entis, ac instrumentum, quod elevatur : ut accideret, si Deus uteretur Angelo tanquam instru­ mento ad producendam formicam. 96. Nec refert, si opponas, quod gratis concesso causam secundam attingere instrumentaliter suam operationem quantum ad actualitatem, et existentiam; minime infertur, quod habitus infusus debeat dentio elevari per aliquod auxilium actuale ip.-i superadditura, ol ab ea realiter diversum : sufficit enim ipsemet habitus, quatenus pri­ se, et intransitive habet rationem virtutis inslrumentariæ in ordine ad aliquem con­ ceptum operationis. Quod declarari pote, t exemplo caloris : hic enim elicit suam ca­ lefactionem et principaliter, et instrumentaliler : principaliter quidem, quatenus ca­ lefactio producit calorem secundum se, sistendo ibi : instrumental iter vero, quatenus calefactio attingit eundem calorem, ut est dispositio ad formam substantialem : sub hac quippe ratione calefactio excedit virtu­ tem propriam caloris agentis, solumque procedit ab illo, quatenus agit instrumentaliter in virtute substantiæ. Et nihilomi­ nus calor præstal hoc posterius munus abs­ que nova elevatione sibi realiter superaddita, 674 DE GRATIA ACTUALI. ut tradunt Complutens. in libro Physic, disput. 10, quxst. ô. Idem igitur in nostro casu dicendum erit, et consequenter super­ flue adjicimus novum auxilium. Præsertim cum superfluum sit fieri per plura, quæ fieri possunt per pauciora. 11 iiitur. Hoc. inquam, non refert, sed facile di­ luitur ex dictis. Nam licet virtus instru­ mentais non debeat adæquare perfectionem effectus principalis agentis ; ad eam tamen, quantum fieri potest, debet accedere, eidemque proportionari. Effectus autem, ad quam in nostro causu creatura concurrit instrumenta liter, excedit ejus virtutem ra­ tione maximæ actualitatis, in qua creaturæ agenti praeeminet. Unde virtus instrumen­ taria ad hanc actualitatem attingendam re­ quisita debet esse valde actualis, et maxime imitari actualitatem Dei principalis agentis. Hoc autem convenit auxilio actuali, non autem habitui, aut alteri qualitati perma­ nenti : eo quod habitus commensuratur per se cum actu considerato secundum speciem et tendentiam in objectum ; non vero cum ejus existentia, et actualitate, et sub illa priori ratione participat increatam Dei vir­ tutem. Auxilium vero, quod de novo adji­ cimus, ordinatur per se primo ad actuali­ tatem, ct existentiam operationis, casque saltem imperfecte, et vialiter praecontinet : atque ideo non imitatur Dei virtutem præ'Cipue quantum ad tendentiam specificam in objectum, quæ sufficienter præhabetur in habitu; sed magis quantum ad conti­ nentiam existent!®, et ultimæ actualitatis, quæ in habitu non præcontinetur. Unde non frustra, sed necessario superadditur hujusmodi auxilium. Per quod satis liquet ad exemplum in contrarium adductum : nam etiam calor indiget novo auxilio actuali, ut queat eli­ cere calefactionem secundum existentiam, el actualitatem consideratam : quod nun­ quam negarent N. Complutens; Ad eandem vero calefactionem, ut instrumentaliter est inductiva substantiæ, non exposcit novam elevationem actualem : quia pro hujusmodi effectu nihil interest, quod virtus elevans sit, vel non sit adeo actualis ; sed tantum desideratur, quod calor influat per subordinationem ad substantiam principaliter agentem. Et quia calor habet prædictam subordinationem ex eo, quod dimanaverit a substantia, ipsiqueex natura sua adjunc’ fuerit per modum virtutis proximæ ilf-tunropterea hacdimanatione supposita, · -4 non indiget elevari per novam virtutem, aut motionem instrumontariam. Oppositum autem contingit in nostro casu, ut constat ex dictis. Adde substantiam creatam non esse im­ mediate operativam per actionem, sed tan­ tum dimanationem. Unde pro illo instanti, in quo passiones ab ea dimanant, commu­ nicat ipsis omnem virtutem elevantem, quam communicare valet : postea vero nullam immediate exerit actionem elevativam, vel confortantem. Quamobrem obli­ gamur dicere, quod calor accepit in sua dimanatione virtutem instrumentariam ad producendum substantiam : nec possumus admittere, quod denuo elevetur pernovum substantiæ influxum, et per novam recep­ tionem virtutis, ut optime declarant N. Complut, in lib. Physic, disp. \Û, quxst. b, Deus autem, postquam produxit habitus infusos, queit ipsis novam virtutem adji­ cere : idque reipsa præstat communicando novum auxilium actuale, ut in assertione statuimus. Addi etiam valet non potuisse communicari creaturæ virtutem permanen­ tem ad producendum esse, nisi constituere­ tur in ratione principii universalisessendi: quod repugnat. Videatur Alvarez disp. 19Aiwa, de auxiliis num. 5. DISP. V, DUB. V. tum quia S. Doctor ubique asserit exislen- | Itum esse effectum solius Dei, ul I pari, qurd. 3, artic. in corpore, et lib. 2, contra ijtntts, cap. 21, ct lib. 3, cap. 66, et quxst. 7, df potentia ari. 2, et alibi sæpe : quod verificari non valet, si admittamus creaturas esse causam effectivam, saltem instrumentalem existent!®. Tum etiam quia idem S. Doctor 1 part, quxst. 45, art. 5, probat, quod creare est solius Dei, quia esse, quod est terminus proprius creationis, produci­ tur a solo Deo : ergo a contrario sensu, si creatura potest esse instrumentum ad pro­ ducendum esse, pariter poterit esse instru­ mentum ad creandum, quod reprobat Divus Thomas ibidem. Tum denique quia absur­ dum est, quod eadem causa comparetur ad eamdem offectum totalem per modum causæ principalis, et instrumentalis, cum hujus­ modi causæ habeant rationes satis opposi­ tas : ergo cum creaturæ concurrant princi­ paliter ad suas operationes, negandum est, : quod in easdem influant instrumentaliter, quatenus important existentiam : sed hu­ jusmodi effectus ratio soli Deo, unico agenti attribuenda est. taj» 98. Ul huic objectioni occurramus, et mae^-gis demonstremus robur rationis superius p L-;x faclæ, observa primo, quod licet Deus possit nonuticreaturis vel tanquam causis princi­ palibus, vel tanquam instrumentis in or­ § III. dine ad productionem plurium effectuum : nihilominus eis de facto utitur, quoties vel Alteri objectioni emergenti ex dictis occur­ ex parte effectus, vel ex parte modi eum ritur. attingendi non adest repugnantia in eo, 97. Deinde nostræ assertioni, et illiusseczii quod mediis creaturis fiat, ut contingit, fundamento oppones secundo, quod Jicetg. quando effectus per solam creationem pro­ admittatur habitus infusos, et generaliter Is. ducitur. Et hac ratione, quamvis posset omnem virtutem creatam non producere Deus hæc inferiora per se solum efficere, principaliter existentiam, et actualitatem admittit tamen ad eorum productionem in­ suarum operationum; perperam tamen ex fluxum coelorum, ut ostendunt N. Complut, hoc infertur, quod debeant concurrere ins­ abbreviat! tractat, de Cœlo, disput. 4, quxst. I trumentaliter, atque ideo quod petant ele­ 1 ei 4, et licet posset per semetipsum mo­ vari per aliquam motionem, vel auxilium. vere immediate ccelum, illud tamen de facto Fieri enim potest, quod nullo modo active, movet mediante Angelo, ut declarant prævel principaliter, vel instrumentaliter ad dicli Auctores in eodem tract, disp. 3, quxst. hujusmodi rationes concurrant; sed tantum 3, cujus ratio traditura D. Thom. 1 pari, materialiter, et quasi dispositive, efficiendo quxsl. 103, ari. 6, his verbis : « Cum per videlicet subjectum receptivum, et detergubernationem res, quæ gubernantur, minativum talium formalitatum. Quod v sint al perfectionem perducendæ; tanto quantum ad existentiam docet Bannez 1 erit melior gubernatio, quanto major part, quxst. 3, art. 4, dub. 4, ubi mordicus ♦ perfectio a gubernante rebus gubernatis defendit, quod juxta sententiam D. Thom. Dr­ ' communicatur. Major autem perfectio esse nullo modo producitur ab agente creato, * est, quod aliquid in se sit bonum, et < etiam sit aliis causa bonitatis, quam si reprehenditque S. Doctoris discipulos, qui c esset solummodo in se bonum. Et ideo oppositum opinantur. Idque sibi persuadet: tum 675 sic Deus gubernat res, ul quasdam alia­ rum in gubernando causas constituat. (( Sicut si aliquis Magister discipulos suos a non solum scientes faceret, sed etiam α aliorum Doctores. » Deinde observa nullam inveniri repu­ gnantiam in eo, quod esse, et actualitas ope­ rationis producatur instrumentaliter ab eadem causa creata, quæ hujusmodi opera­ tionem secundum speciem acceptam prin­ cipaliter producit. Quoniam id, quod fit per eductionem, est attingibile per actionem creaturæ, saltem instrumentaliter, et cum subordinatione ad Deum principaliter agen­ tem, ut inductive potest ostendi ; sed exis­ tentia cujuslibet operationis fit per eductio­ nem, non minus ac ipsa operatio; siquidem existentia non fit per se, sed ad productio­ nem ejus, quod existit : nulla est ergo repu­ gnantia in eo, quod existentia operationis producatur instrumentaliter ab eadem crea­ tura, quæ eandem operationem principa­ liter producit. Videatur Cajetanus 1 pari. Cajeun. quxst. 8, art. 1. 99. Ex iis respondetur ad objectionem Solvitor retorquendo illam in ejus Auctorem : nam0bJCLll0‘ creatura concurrit de facto, saltem inslrumentaliter, ad illas rationes, quibus non repugnat, quod attingantur inslrumentaliter a creatura : sed nulla est repugnantia in eo, quod creatura producat instrumentalitcr existentiam suæ operationis : ergo creatura illam instrumentaliter producit. Major constat ex primo notabili, et minor ex secundo : consequentia autem est legiI tima. Unde liquet, quod supposita prædicta non repugnantia, et quod habitus infusus non producat principaliter existentiam suæ operationis ; merito intulimus, quod eam attingat instrumentaliter. Cumque de ra­ tione instrumenti sit actuari, et elevari per aliquam motionem derivatam ab agente principali ; necessario sequitur præter hatus infusos requiri hujusmodi motionem ad eliciendum actus, qui prædictis habitibus correspondent. El hanc motionem merito vocamus novum, et distinctum auxilium. 100.Nec refert, si cum quodam Thomista Replica. Juniore, cui Bannez sententia arridet, dicas existentiam nec de facto, nec de possibili posse produci per actionem creatam : exis­ timat enim produci per actionem creativam, quam nulla creatura adhuc inslrumenlaliter elicere valet, ut docent communi­ ter Thomistæ ex Div. Thom. 1 parte,quest. 45, art. 5. Movelurque ad ita sentiendum « « DISP. V, DUB. V. 676 ex eo, quod ultimus, el universalissimus actus, cujusmodi est existentia, debet ita proportionabiliter a Deo dependere, ac dependet prima et universalissima poten­ tia, videlicet materia .prima : sed hæc ita dependet a Deo, ut petat ab ipso creari, ct per nullam actionem creatam valeat princi­ paliter, aut instrumentaliter attingi : idem ergo de existentia dicendum est. la-s( Per quod palet ad confirmationem : nam ut voluntas elevata per habitum charitatis libere, et meritorie eliciat amorem Dei, satis est, quod principaliter, atque ideo meritorie, et libere inlluat in prædictum actum secundum speciem acceptum; licet instrumentaliter, vel cum quadam necessitate(orta videlicet ex suppositione influendi libere,et principaliter in substantiam actus) concurrat ad existentiam, et actualitatem illius. Minime quippe obstat merito opera­ tionis id, quod est de ratione cujusvisactio­ nis creatæ, nimirum produci a creatura iastrumentaliter quantum ad actualitatem, et existentiam, et dependentor a motione Dei elevante, ut significavit D. Thom. in 2 adAnnibal. dist.28, quxst. unica art. 4 ad 3, his verbis : « Dicendum, quod potestas nos» tra nihil operari potest sine Deo, qui ope■' ratur in omni natura, et voluntate. Unde •i cum dicimus aliquid esse in nobis, non < excludimus Dei auxilium. » Et 1 part, quæst. 105, art. 4 ad 3, inquit : « Dicent dum, quod si voluntas ita moveretur ab - alio, quod ex se nullatenus moveretur, « opera voluntatis non imputarentur ad « meritum, vel demeritum. Sed quia per <: hoc, quod movetur ab alio » (nempe Deo, de quo procedebat difficultas) « non exclu■ dilur, quin moveatur a se, ut dictum est : < ideo per consequens non tollitur ratio < meriti, vel demeriti : » et similia tradit eadem 1 part, quxst. 83, art. 1 ad 2 et lib. 3, contra gentes, c. 149. Potestque hæc respon­ sio confirmari exemplis, tum sacerdotis absolventis, vel consecrantis, qui illam ac­ tionem secundum substantiam elicit prin­ cipaliter, et eamdem quatenus est Sacramentalis, instrumentaliter producit : et tamen ipsam elicit cura merito, et libertate. Tam etiam Christi Domini, cujus charitatis amor, quatenus terminabatur ad Deum ut bonum secundum se, fuit necessarius, et non meritorius; et quatenus terminabatur ad Deum, secundum quod in actu exercito est ratio diligendi creaturas, fuit liber, el meritorius : meruitque simpliciter per ipsum sibi gloriam corporis, ot nobis glo57V). riam animæ, et alia præmia,ut tradit D.Th. ’ " in 3, dist. 18, quxst. 1, art. 2 in respons. ad itwb.2 et ad 5, et latius explicant Alvarez 3 part. iMLdisp. 45, et Bannez 2, 2, q. 24, artic. 3. De quo rursum dicemus disp. 7, num. 303. 679 10L Arguitur tertio : quia char itas nobis Tcniom infusa est participatio formalis voluntatis Dei : sed voluntas Dei, ut vivat in actu se­ cundo, et quasi eliciat suam operationem, non indiget auxi lio, vel virtuteasedistincta; siquidem Deus nullum habet adjutorem, ut dicitur Job. 26 et Isai. 40 ; ergo charitas nobis infusa potest per semetipsam, et abs­ que novo auxilio operationem sibi correspondentem elicere : idemque de aliis vir­ tutibus, et earum actibus dicendum est. Et explicatur vis hujus argumenti : namvoluntus di vina,quatenus distinguitur virtualiter, vel eminenter a sua operatione, non expli­ cat tantam actualitatem, ac ipsa operatio : et nihilominus non indiget auxilio, ut prædiclam operationem quasi eliciat : neque enim tale auxilium designari potest : ergo ex eo, quod virtus operativa creata sit mi­ nus actualis, ac ejus operatio, minime in­ fertur, quod indigeat novo auxilio ad eam eliciendam. Respondetur huic argumento, concessis præmissis, negando consequentiam. Et ratio S|,J· disparitatis constat ex dictis : nam voluntas Dei non est in potentia passiva ad suam operationem ; sed absque omni distinctione formali, vel victuali est ipsamet operatio : omnis quippe linea divina pertingit a prima quasi potentialitate usque ad ultimum ac­ tum, ut diximus Tract. 3, disp. 4, dub. 2, § 2. Unde virtus increata nullum exposcit auxi­ lium, quod sibi conferat majorem actuali­ tatem ; sed est ipsa purissime actualitas in abstracto. Charitas autem creata participat inadæquate voluntatem Dei, videlicet quan­ tum ad conceptum principii ,* non vero quoad munus operationis, et ultimæ actualitatis : unde est minus actualis, quam ope­ ratio , et ejus existentia ; relinquitque voluntatem in potentia passiva ad earum receptionem. Quamobrem indiget novo au­ xilio actuali conferente vires ad producen­ dum existentiam, et actualitatem operatio­ nis. Unde argumentum in Adversarios retorquendum est : nam ideo voluntas di­ vina non indiget auxilio ad operandum, quia est ita actualis, ac ipsa operatio, vel, ut proprius loquamur, quia est ipsa opera­ tio in actu secundo : si enim ab ea format­ ter, vel virtualiter differret, eo ipso mane­ ret in potentia saltem virtuali ad illam, nec posset se per semetipsam ad exercitium re­ ducere : atqui nulla virtus creata est ope­ ratio, vel ita actualis, ac actus secundus : ergo nulla virtus creata habet actualitatem 680 DE GRATIA ACTUAU. àuifidenlem ad operandum, sed indiget novo auxilio. Per quod patet ad illam argumenti expli­ cationem . negandum enim est suppositum majoris : non enim voluntas divina, et ejus operatio differunt virtualiter : nee etiam differunt eminenter in hoc, quod habeant majorem, vel minorem actualitatem. Sed distinctio eminentialis ibidem reperta con­ sistit in eo, quod salvetur in Deo ratio pro­ prii, et veri conceptus principii operat ivi, et operationis, seclusis tamen imperfec­ tionibus, cujusmodi est major, vel minor actualitas. qri . .. 105. Arguitur quarto : nam causa mate,/ M vt-'T; » miis, formalis, et finalis, ut causent in actu secundo, non indigent novo auxilio, aut quasi auxilio sibi superaddito, sed suf­ ficienter causam per id, quod habent in actu primo : ergo idem dicendum est de causa efficienti, ut paritatis ratio convincit. Confirmatur primo : nam multoties finis est minas perfectus, quam actus voluntatis, i;i quem influit, ut contingit, cum voluntas appetit, verbi gratia, divitias : et tamen ut prædictus finis influat in propriogenere non indiget novo auxilio : ergo licet virtus per­ manens sit minus actualis, quam operatio, potest in eam absque novo auxilio influere. Confirmatur secundo : quia cum passio' nes dimanant ab essentia, explicatur ali­ quo modo major actualitas, quam illa, quæ praeexistebat inactu primo : et nihilominus non requiritur novum auxilium, ut passio­ nes effluant ab essentia ; sed sufficit illud, quod ad productionem essentiæ concurrit : ergo quamvis operatio sit actualior, quam virtus activa sibi correspondons, nullum tamen exposcit auxilium elevans ab ea vir­ tute distinctum. Ad argumentum respondet quidam perdoctus Junior discipulus D. Thom. negando majorem : existimat enim quamcumque causam creatam, ut actu causet in proprio genere, indigere novo, et speciali ejusdem generis auxilio, et consequenter docet ma­ teriæ addendum esse aliquid de linea mate­ riæ, et formæ aliquid de linea formæ, et fini aliquid de linea finis. Quod præcipue sibi persuadet ex eo, quod aliter salvari t non potest actualis subordinatio, et depen­ dentia, quam omnis causa creata debet ha­ bere a Deo, cum actu, et prout actu in pro­ prio genere causât. Quod ut defendat, et qualitatem prædictorum auxiliorum, plura comminiscitur satis difficilia, et incerta . DISP. V, DUB, V. elconducentia ad consequendum ultimum I Quatnobrem ejus opinio sic universaliter finem, nempe bonum ut sit satiativum ap­ accepta nobis non arridet, nec illius funda­ petitus, ut significavit D. Thom. loco citato mentum probatur. Nam sicut ad hoc, ut his verbis : Quod non appetitur ut bonum I materia, verbi gratia,causet in proprioge­ i perfectum, quod est ultimus finis, necesse est, nere, non requiritur, quod Deus influat in ! ul appetatur ut tendens in bonum perfectum : genere causæ materialis : ita nec oportet, quia semper inchoatio alicujus ordinatur ad quod materia recipiat auxilium aliquod consummationem ipsius. Quamvis autem hujus ordinis : sed satis est, quod nequeat I causare ; nisi connotando actionem Dei quodlibet bonum particulare queat quasi in actu primo movere voluntatem, eam productivam totius compositi,et concursum, tamen in actu secundo non alliciet, nisi quo adjuvat causas secundas. Idemque de prius compleatur per relationem in finem causa formali dicendum est. Unde concedi­ ultimum, quæ proinde se habet in hoc ge­ mus materiam, et formam causare in actu nere per modum auxilii. Nec oportet hanc secundo absque novo auxilio in proprio or­ relationem supperaddi a parte rei prædicto dine, et negamus consequentiam. Ratio au-Ws» tem disparitatis fundatur in earumdem^i fini particulari, sed sufficit superaddi in causarum natura : nam materia, et forma te· apprehensione, sive, et idem redit, quod causant compositum communicando ipsi bonum particulare apprehendatur cum tali proprias enlitates : ad quod eædem entitates ordine ad finem ultimum. Nam sicut finis, sufficiunt connotando actionem agentis, ut ut moveat, non exposcit actu in re existere: ex se liquet. Causa vero efficiens impertitur ita nec auxilium, sive complementum finis eidem composito, et actioni, qua agit, actua­ I petit actualem existentiam, nisi in appre­ litatem, et existentiam ; quas proindedebet hensione. In hoc ergo sensu admittimus in actu primo præcontinere : cumque ad hoc causam finalem secundam, ut actu causet non sufficiant virtutes operativæ permanen­ indigere auxilio, sicut eo proporlionabiliter tes,ut supra ostendimus; sequitur,quod prae­ indiget causa efficiens. ter hujusmodi virtutes debeat recipere ali­ ivi- 107. Ex his etiam constat ad primam quod aliud actuale auxilium. râ confirmationem, quibus addimus, quod 106. Si autem loquamur de causa finali quoties voluntas recte appetit finem inter­ secunda, sive intermedia (quæ se habet in medium,. toties prædictus finis est perfectior ordine ad finem ultimum, sicut agens se­ volilione, quam finalizat. Nam voluntas cundum in ordine ad primum) satis verorecte appetens non appetit illud bonum se­ simile est, quod debeat in suo genere com­ cundum se ; sed appetit medium per pru­ pleri, et quasi adjuvari per aliquod velut dentiam praestitum, ut habens bonitatem auxilium, ut in actu secundo voluntatem moralem objeclivam : non enim voluntas alliciat, ut colligitur ex D. Thom. in hac 1, recte appetens cupit divitias secundum se ; 2, quxst. 1, art. 6, in corpore, ubi inquit : sed quod divitiae amentur consone, et con­ Ultimus finis hoc modo se habet in movendo formité? ad rationem. Quamvis autem bo­ appetitum, sicut se habet in aliis motionibus num appetitum secundum se consideratum primum movens. Manifestum est autem,quod sit minus perfectum, quam volilio : illam causæ secundæ moventes non movent, nisi tamen excedit, quatenus est quoddam bo­ secundum quod moventur a primo movente. num morale : nam prout sic transcendit Unde secunda appetibilia non movent appe­ ordinem physicum, spectat ad ordinem titum, nisi in ordine ad primum appetibile, superiorem, ut declaravimus Tract.3, disp. quod est ultimus finis. Quibus verbis satis 1, dub. 2, num. 32. Praesertim cum in acti­ etiam expressit naturam, et conditionem bus voluntatis recte ordinatis non fiat pro­ auxilii, vel quasi auxilii, quo elevantor cessus, et ordo ab extremo in extremum, fines intermedii. Nam sicut auxilium de hoc est a voluntate in objectum, sed ab ex­ genere causæ efficientis est aliqua virtus tremis in medium, nempe a voluntate, et effectiva, ita auxilium de genere causae fi­ objecto in operationem : quia recte appe­ nalis debet esse aliqua bonitas allecti va : tens non intendit, quod objectum sit, sed sicut enim agens movet efficiendo per vir­ quod sit volitum juxta regulas rationis : tutem ; ita finis movet alliciendo per boni­ atque ideo ipsemet effectus includitur in tatem. Porro bonitas finis intermedii con­ fine proximo,quem volens amat. Unde finis sistit non solum in ea perfectione, quae ipsi recte appetentis non est bonum particulare secundum se : sed potius ipsa volitio, ut secundum se inest ; sed etiam in ordine, et 681 moraliter bona, est finis tum voluntatis, tum objecti amati, tum ipsius volitionis physice sumpte, ut fusius exposuimus Tract. 13, disp. 13, dub. unico § 11. Quod si voluntas aliter appetat, non est inconve­ niens admittere, quod finis intermedius sit minus perfectus, quam volitio : sed in hoc pervertitur ordo rerum, et committitur peccatum. | Ad secundam confirmationem dicendumDiiniiur est, quod si dimanalio passionum esset actioSCWI"14· distincta ab actione productiva essentiæ, ut plures autumant; necessario deberet ad­ mitti novum, atque distinctum auxilium, ul ratio a nobis facta satis evincit. Sed quia oppositum est verum, et traditur frequen­ ter a D. Thom. ut probant N. Complut, in Compi. lib. Physic, disp. 10, quæst. Ί, ideo conces­ sis præmissis, neganda est consequentia ob manifestam disparitatem. Nam essentia in dimanatione passionum non agit per ac­ tionem , atque ideo supervacanee novum auxilium ad agendum : sed tantum dicitur agere, quatenus postulat passiones, et est terminus interjacens, per quem causalitas agentis usque ad passiones producitur : unde satis est, quod connotet auxilium pro prædicta causalitate communicatum. Cujus oppositum accidit : cum agens incipit agere per novam, et rigorosam actionem, ut su­ pra ostendimus. Nec probatio in majori inserta contrarium probat : nam major illa actualitas, quæ in dimanatione passionum explicari videtur, non est explicatio novæ actionis, vel termini primarii ; sed expli­ catio termini secundarii, et producti ex vi actionis præcedentis pro quasupponit auxi­ lium jam fuisse communicatum. Sicut au­ tem unica actio utrumque terminum attin­ git primarium videlicet, et secundarium : ita unicum auxilium sufficit ad utrumquo producendum : nam auxilium influit per actionem. 108. Quinto, et ultimo arguitur : quia si ultimum præter omnem habitualium principiorum n’^“'u virtutem, requireretur novum auxilium ac­ tuale communicans posse completum ; se­ queretur tolli de medio libertatem : con­ sequens est contra fidem: ergo tale auxilium non est necessarium. Probatur sequela : tum quia si hujusmodi auxilium dans posse requiritur, plane infertur, quod qui illo carent, non possint operari : et consequen­ ter non omittunt operationem libere, sed necessario. Tum etiam quia virtus operativa necessario connexa cum operatione, ne- 682 DE GRATIA ACTUALI. quit libere eam elicere, ut ex terminis \ dum est, et urget in omni sententia. Ad se­ constare videtur : atque ideo hujusmodi cundam probationem negamus minorem, auxilium, quod asserimus, ex una parte quia auxilium, de quo in præsenti, non est est virtus operativa. cum det posse proxi­ ex se efficax, sed tantum sufficiens, et quod mum ; et ex alia necessario connectitur multoties operationem, pro qua datur, non cum operatione ; siquidem communicatur consequitur : unde dat posse proximum per modum motionis ad unicam tantum omnino separabile ab operatione ; atque operationem determinate : ergo hujusmodi ideo ex nullo capite libertatem lædit. Dici­ auxilium non influit libere in operationem, tur esse motio determinata ad unam opera­ nec relinquit locum, ut ista libere evadat. tionem, non quia cum illa necessario, aut Per quod præclusæ manent omnes respon­ infallibiliter connectatur ; sed quia communicatur per modum transeuntis, et non ha­ siones, quibus Thomistæ explicant, quali­ bet vim nisi ad eliciendum unicum actum. ter præmotio physica non officiat libertati : Cæterum ex una parte est separabilis ah nam præmotio non dat posse, sed tantum operatione sibi correspondent!, et ex alia applicat ad agendum : unde nec illius ca­ relinquit in voluntate potestatem ipsi in­ rentia infert impotentiam ad actum, nec natam ad eliciendum actum oppositum:quo illius praesentia destruit potentiam ad ac­ et nihil amplius desiderari potest, ut vo­ tum oppositum ; sed sive adsit, sive nege­ luntas tali auxilio adjuta libere agat. Unde tur, relinquitur potestas indifferens et in præsenti non indigemus doctrina illa indemnis. Cujus oppositum accidit in hoc alias verissima Thomistarum. auxilio : nam dat posse, et posse ad unum Ad confirmationem respondemus hocDiaiu determinatum. auxilium multoties separari a præmotione Conflr- Confirmatur : quia vel hoc auxilium difphysica, sive auxilio efficaci, ut nuper di­ n.atio. fert a præmotione physica, vel non ? Pri­ ximus : in quo casu evidens est prædicta mum dici non potest : quoniam multiplica­ auxilia realiter distingui. An autem fieri rentur auxilia actualia absque necessitate. possit, quod eadem qualitas fluida sit simul Secundum autem destruit libertatem : nam virtus sufficiens, et auxilium efficax, et hoc ponit posseomninodeterminatumad unum, aliquando contingat, constabit ex dicen­ sicut præmotio determinatur. Prædictum dis dubio sequenti. ergo auxilium admittendum non est. OccurriRespondetur argumento negando seque'mcnta ^am· CQÎQS Primam probationem dicen­ DUBIUM VI. dum est hujusmodi auxilium completivum præexistentis virtutis habitualis communi­ Utrum præter omnia auxilia dantia virtu­ cari a Deo toties, quoties instat obligatio, tem, requiratur aliud auxilium prævium aut necessitas operandi : unde ex ejus ne­ applicans ad agendum. gatione nequit homo illam sibi excusatio­ nem prætendere. Qualiter autem hoc auxi­ Postquam explicuimus necessitatem, et lium omnibus adsit, haud arduum est conditionem auxilii constituentis potentias intellectu, si loquamur de auxiliis, et ope­ in actu primo proximo ad supernaturali­ rationibus ordinis naturalis ; proiisautem, ter operandum, succedit, ut investigemus, quæ ad supernaturalem ordinem spectant, an præter hujusmodi auxilium requiratur consulantur, quæ diximus disput. 3, dub. 8 aliud, quo potentia ad agendum applicetur. et quæ latius dicemus disp. seq. dub. 3. Sed pro majori difficultatis luce Quod si Deus, ut absolute potest, denegaret hujusmodi auxilia, eo ipso deobligaretur i homo elicere operationem sibi prajceptam : § R quippe cum careret virtute sufficienti ad operandum. Nec hoc majorem difficultatem Aperitur status quxstionis. habet in homine prædito habitibus infusis, ac in illo, qui hujusmodi habitibus desti­ 109. Conveniunt communiter Theologis^· tuitur ; quem tamen certum est non elici­ contra Durandum et Dolam, quod licet turum operationem supernaturalem nisi homo habeat virtutem operativam super- ««®· adjuvetur aliquo auxilio actuali, et dante naturalem omnino proximam et sufficien- e:’ivirtutem, ut diximus dub. 3. Unde quod tem ad eliciendum supernaturalesoperatiû- ai nobis hic objicitur ab omnibus dissolven- | nes ; adhuc tamen eget concursu Dei simul- DISP. V, DUB. VI. lanee, cl immediate* easdem operationes attingente : atque ideo non totum negotium meo peragi, quod Deus creaturas, earum' que virtutes operativas produxerit ; sed insuper exigi, quod ad opera ipsis corresi pondentia actu, et immediate concurrat. Quod efficaciter persuadetur tum ex sacris ■ litteris, quæ hanc veritatem saepissime ini. enicant, ut Joan. 5 : Paler meus usquemodo operatur, quasi diceretur : Paler non tan­ tum operatus est in mundi exordio, quando creavit rerum principia; sed modo etiam j ;<_xagit, et operari non destitit, juxta illud Isaiæ I 26 : Omnia opera nostra operatus es in nobis i Domine. Tum etiam quia non minus se ! extendit influxus Dei in genere causæ effi­ cientis, ac in genere causæ exemplaris ; siquidem agens, et idea debent mutuo proporlionari : sed omnis actio, et effectus creatus dependet immediate a Deo in ge­ nere causæ exemplaris tanquam ens per participationem ab ente per essentiam : ergo pariter dependet immediate a Deo in genere causæ efficientis : ergo Deus influit immediate, saltem simultanée, in omnem actionem, et effectum creaturæ. Tum prælerea quia licet Deus produxerit,el conservet virtutesoperativas causarum secundarum; potest adhuc earum actiones impedire, ut patet in igne fornacis Babylonicae, qui pue­ ros sibi applicatos non combussit : hoc autem non contingeret, si Deus non aliter influeret, quam communicando virtutem operalivam ; contingit vero ex eo, quod supposita prædicta virtute, ulteriorem in­ fluxum in operationem suspendit : ergo creaturæ, ut actu operentur, indigent con­ cursu simultaneo, et actuali Dei imme­ diate attingentis earum operationes. Tum deinde nam ex opposito fieret creaturam esse primum agens : si enim sol semel productus nullo indiget concursu Dei ad illuminandum : ergo sol est primum illu­ minans : primitas quippe in quocumque genere consistit in influxu excludente de­ pendentiam, et subordinationem ad aliud actu concurrens. Tum denique quia si Deus postquam virtutes operativas produxit, non præstat novum influxum in earum opera­ tiones ; frustra justi, qui habitibus supernaturalibus exornantur, postulant Dei ad­ jutorium, juxta illud Psalm. 69 : Deus in adjutorium meum intende, et Psalm. 34 : facurge in adjutorium mihi, et alibi sæpe : consequens est impium : ergo præter om­ nes virtutes,et auxilia pertinentia ad actum 685 primum, requiritur concursus Dei simultaneus attingens immediate operationes creaturæ. 110. Quamvis autem Theologi in hac sup-Diflkptpositione facile conveniant, haud leve tamen dissidium habent in statuendo neces- litlm sitatem ulterioris concursus divini, quem «Lm. prævium appellant : praesertim pro actio­ nibus liberis, et supernaturalibus, de qui­ bus agimus in præsenti. Pro quo, ut recte observat Suar. lib. 3, de auxiliis c. 51, n. 7», Suarez, animadvertendum est longe differreJiæc duo, nimirum auxilium præveniens, et con­ cursum prævium; licet voce tenus videan­ tur coincidere. Quia nomine auxilii præve- 5otânientis juxta communem Theologorum acceptionem intelliguntur principia, quæ supernaturalem operationem praecedunt : inter quæ præcipue computatur aliqua in­ terior illuminatio, quæ gratia excitans dici solet. Et quia hujusmodi auxilium præ­ veniens spectat ad actum primum adæquatum, absque quo non intelligitur homo proxime potens ad operationes liberas su­ pernaturales : propterea omnes Catholici admittunt necessitatem praevenientis auxi­ lii, quod postulat Ecclesia in oratione, Ac­ tiones nostras quxsumus, Domine, aspirando præveni : ct in alia oratione, ΓοΙα nostra, qux præveniendo aspiras, etc. Sed dubium præsens de hoc auxilio non agit : supponit quippe omnia auxilia pertinentia ad actum primum, sive physice, sive moraliter tan­ tum concurrant : inter quæ auxilium præ­ veniens, ut vidimus, recensetur. Nomine igitur concursusprxvii intelligitur novum auxilium diversum tam ab habitibus, et auxiliis constituentibus hominem in actu primo, quam a concursu Dei simultaneo, mediatque quodammodo inter illa. Quod satis ab effectu, pro quo inducitur, suade­ tur : nec enim est vis operativa, nec actua­ lis operatio, sed est motio vim operalivam operationi conjungens : applicat quippe vi­ res activas ad exercitium. Necessitatem au­ tem hujusmodi auxilii non omnes agnos­ cunt : unde plurimi illud excludunt, sola virtute operativa, et concursu simultaneo contenti. Nostri autem erit in præsenti il­ lius necessitatem examinare. 111. Pro quo tamen, et ne alibi discu- Beterlienda hic præveniamus, observa longe di- “unetnin versum esse statuere necessitatem auxilii prævii applicantis virtutem operativam ad duljiL operationem ; ac decernere, quod prædic­ tum auxilium physice, et non morali modo F <584 DE GRATIA ACTUALI. DISP. V, DUB. VI. 685 concurrat; et quod ab intrinseco, et innato linæ, et Societatis rationem reddere coacti x·.; aimiter uinnes Tliomist.e, Capreolus in 2, pondero, et non solum ex aliqua accidentali sunt, eamque aliquibus assertionibus ex­ g>ibl.28, quæst. I, art. 3 ad 12, Cajelan 1, suppositione pariat effectum. Neque enim, Uem et communior sentent ia elicitur et presserunt, nostram conclusionem convin­ part, quæst. 45, artic. 5 ct quæst. 106, art.6, qui pra?dilTinitÎonesæternas, et omnino ab­ probatur. cuntur tunc admisisse : nam prima eorum Ferrara lib. 3, contra nentes cap. 70, Solo solutas admittunt, et scientiam mediam, propositio erat hujusmodi : « Fatemur, j lib. 1, de natura, et gratia cap. 16, Francis112. Dicendum est præter omnia auxiliacMg. ejusque usum in negotio praedestinationis « quod ad pietatis opera, quibus homo ad I eus Davila in toto fere opere, et præcipue ia tam habitualia, quam actualia communi­ procul aversantur, ac proinde concedunt u justificationem disponitur, necessarium ’·;·· cap. 13, el 22, r/ 27, Conradus l 2, quæst. 8, cantia virtutem, et constituentia potentias necessarium esse auxilium praevium, quo σ est auxilium præveniens gratiæ efficacis, ■ '" art. 1 el quxst. ’.), art. 6, Medina ibidem in actu primo proximo, ut possint elicere liberum arbitrium ad operandum movea­ « per quod Deus facit, ut homo pie ope­ ; u .■ qurst. 109, ari. 2, Bannez 1 part, quæst. I l, operationes supernaturales, requiri aliud tur, compelluntur statim admittere praedic­ (i retur. Quod quidem auxilium est inter­ art. 13, dub. 2, cum sequent, et quæst. 19, auxilium actuale prævium applicans po­ tum auxilium physice, et efficaciter ex se art. 3 el 4, ct quæst. 22, art. 2 et 5, et in 2,2, j « num, supernaturale, intellectui, et vo­ tentias, ut actu agant. Hæc conclusio colli­ concurrere : locus quippe adhuc restat dis­ « luntati intrinsecum, et donum peculiare J.. juzst. 10, art. l.Nuno Cabezudo 3 part. gitur ex sacris litteris, et traditur satis cutiendi, an hujusmodi auxilium moveat ''"‘pi.Tst.io2, art. 5, quæst. 2, Cabrera ibidem α distinctum ab auxilio sufficienti : nec se liberum arbitrium solum moraliter, alli­ aperte a D. Augustino, et D. Thoma; quo­ quæst.S, art. 4, per plures disput. et quæst. « tenet solum ex parte objecti, sed etiam ciendo videlicet cum quadam latenti ener­ rum sicut et Scripturæ plura testimonia »\.iâ,arl. l.disp. 8, cum sequentibus. Zumel « ex parle potentiæ. Sic refert RipaldaRipalda gia, quæ assensum infallibiliter consequa­ possemus statim proferre : ea tamen con­ Ipart. quxst. 11, art. 13 et quæst. 19, art. disp. 113, de ente supernat. sect. 11, tur ; an vero determinet etiam voluntatem gruentius argumentis infra faciendis inse­ 9,tl quæst. 33, art. 5, et 1, 2, quæst. 111, num. 83. Sed quidquid sit de hoc, quod physice per modum ponderis, et inclinatio­ remus, ut urgentius opprimant Adversarios. ^•«ùrt.3, disp. 5, et lib. 1 opusc. disp. 4,Nazaparum nostra refert. Modo vero sufficiat auctoritas Catechi»miP«K’.r ’"· rius 1 part. quæst. 25, art. 3, controversial, nis ad nnum, relinquendo tamen potentiam 113. Probatur conclusio ratione : Romani prima parte Symboli de primo Fidei ad oppositum in sensu diviso. Nam certius niam hoc ipso, quod Deus faciat volunta-nisfuu^•Gonzalez ibidem disp. 58, Arauxo 1, 2, articulo numero20, ubi hæc habentur est, quod Deus ante omnem usum scientiae ifursl. 111, art. 5, dub. 6. num. 35 et in J/etem facere actus supernaturales, applicat solum autem Deus universa, quæ sunt, pro­ mediae habeat decreta absoluta de actibus [--' Uiip/i. lom. 2, quæst. 9, art. 4, Ledesma de voluntatem ad supernaturaliter operan­ videntia sua tuetur,atque administrat,verum humanis, iliaque in tempore per auxilia t auxiliis in principio unicæ quæst. art. 1 el dum : sed Deus facit voluntatem facere ac­ etiam qux moventur, et agunt aliquid, intima praevia exequatur ; quam quod hujusmodi fi iw.5. Alvarez de auxiliis disput. 83, cum setus supernaturales : ergo Deus applicat vo­ virtute ad motum, atque actionem ita impel­ auxilia dicenda sint præmotiones physicae, ' 5iVt. quent. et super Isaiam cap. 10, Navarrele luntatem ad supernaturaliter operandum : lit, ut quamvis causarum secundarum e//ivel morales : nam illud primum sanctum ihu 0)71.2, emit rovers. 21, Joan, a S. Thoma 1, ergo præter omnia auxilia communicantia cientiam non impediat, pr.cveniat tamen : est apud omnes Thomistas ; at circa poste­ ώ:. ~,düp. 24, art. 2 et 3. Labat torn. 4, disp.2, virtutem, admittendum est aliud auxilium rius versatur inter eos aliquod tametsi leve cu m ejus occu 11 iss im a v is a d singula peri ineat, ■-■-dub, 3, Gonet. in tract, de actibus humanis applicans ad agendum. Hæc secunda con­ et quemadmodum .Sapiens testatur, attingat dissidium, ut infra disp. 7, per totam, et disp. 6, art 2, et alii plurimi. Quibus etiam sequentia recte infertur ex prima : nam a fine usque ad fmem fortiter, et disponat praecipue dub. 5 videbimus. Quod notatum • J· consentiunt ex extraneis D. Bonavcnt. in auxilia communicantia virtutem non fa­ omnia suaviter. Quibus verbis præter pro­ voluimus : primo ut obiter ansam cujusdam 2, dist. 26, quæst. 9, versic. Despondeo. Triciunt quod voluntas faciat, sed tantum ductionem, et conservationem rerum, quæ gloriolae recentioribusillis praescinderemus, gosus in comment, ad Bonavcnt. 1 part, quod sit factiva, sive operative. Prima vero collationem virtutum, et auxiliorum spec­ qui cum videant unum, aut alterum Thoquxst. 14, art. 5 et 6, dub. 1, quæst. 15, manifeste, et legitime deducitur ex prætantium ad actum primum complectitor, mistam non admittere praemotiones phy­ ort. 2. Adrianus in 4, tract, de Sacramento missis. Major autem videtur per se nota ex attribuitur Deo., quod omnia, quæ agunt, sicas, sed solum morales, sibi de triumpho Pœnilentiæ, quæst. 3, § Ex his respondeo. ipsis terminis, quia ininlelligibile est, quod applaudunt : quasi qui præmotiones physi­ ad agendum impellat : qui impulsus consis­ Oy· Estius in 2, distinet. 26, § 22, Cardinalis Deus faciat, ut faciamus, et quod nos non cas non admittat, eo ipso scientiæ mediae, > tere nequit in concursu simultaneo; cum > ;Sfortia Palavicinus 1, 2, disp. 6, de actibus applicet ad agendum : sicut impossibile ejusque usui cpnniveat, et manus porrigat | hic non précédât actum agendi : atque ideo kumanis quxst ione 2, art. 12, ubi aperte re­ est, quod ego faciam cultellum, verbi gra­ prædiclus impulsus importai concursum Adversariis. In quo tamen vehementer de­ cedit a sententia recentiorum suæ Societa­ tia, scindere, et quod cultellum non appli­ cipiuntur : nam sive præmotio prævia sit diversum tam ab auxiliis imperativis,quam tis ; inquirit enim ; An voluntas prxmovcacem ad scissionem. Minor denique expese physica, sive moralis ; asseritur tamen om­ a simultaneo concursu : entque proinde tur per aliquam motionem intrinsecam, et habetur in sacra Scriptura, nam Ezechiel nino independent a directione scientiæ me­ concursus prævius applicans ad agendum. 36 : Faciam, ut in præceplis meis ambuletis, quibusdam prænotatis respondet : Major diae, infertque infallibiliter operationem, F’orro hujus Calechismi auctoritas,licet ca­ et judicia mea custodiatis, et operamini. Quo difficultas est, an ista motio Dei feri possit nonica non sit, est valde magna apud om­ pro qua datur, anteceditque prioritate caupersolum decretum mere extrinsecum; an : testimonio saepissime utitur Augustinus adnes Catholicos : editus enim fuit jussu Con­ salitatis determinationem crealuræ : quo necessario fat per aliquod intrinsecum re­ I versus Pelagianos, el eorum reliquias, et cilii Tridcntini ; compositus a viris doctissi­ nihil amplius videtur desiderari ad ever­ præsertim in libro de gratia,et libero arbiceptum in ipsa causa creata. Hoc secundum mis, autequam dissidium in hac causa esset tendum Molinæ asserta. Secundo id adnoaffirmant omnes fere Thomistæ : primum I trio cap. 16, ubi inquit : α Certum est nos ■tavimus, ut majori perspicuitate, et faci­ inter D. Thomæ, etMolinæ discipulos; ap­ « velle, cura volumus : sed ille facit, ut ve­ cero asserunt communiter alii recentiores. liori methodo procedamus, descendendo probatus post examen a Pio V, et Grego­ « limus bonum, de quo dictum est, quod Sed ego sententiam Thomistarum puto ve­ « paulo ante posui, quod præparatur vo­ videlicet ab universalibus ad magis specia­ rio XIII, ac denique receptus in omnibus ram, cui Sanctus Thomas, et Aristoteles ma­ « luntas a Domino. Certum est nos facere, lia. Unde in præsenti solum investigamus, fere Conciliis Provincialibus, quæ post Trinifeste adhxrent. Idemque reipsa tuebantur « cum facimus : sed ille facit, ut faciamus utrum requiratur prædictum auxilium ap­ dentinum congregata sunt : ut merito asse­ femanliqujores Jesuitæ, BcIIarminus, Salme« præbendo vires efficacissimas voluntati, plicans ad agendum ; quidquid sil de modo, fFf ron, Henricus, Henriquez, Michael Marcus, ruerit Possevinus lib. 7 Bibliol. cap. 12, « qui dixit: Faciam, ut in justificationibus quo applicat ; hunc enim infra loco citato L. et alii, qui scientiam mediam in sui exortu omnia, quæ in prædicto Catechismo conti­ « meis ambuletis, et judicia mea observe­ operosius declarabimus. ejurarunt. Et quod pluris est, illi Theologi, nentur, auctore Spiritu sancto dicta fuisse. « tis, et faciatis. Et post pauca : Ille facit, ut qui coram Clemente ATII, pro doctrina MoUnde nostram assertionem docent una­ nimiter 686 DE GRATIA ACTUALI. « faciamus, cui dicit hemo : Pone Domino e custodiam ori meo : hoc est enim dicere : « Fac, ut ponam custodiam ori meo. » Araus Quam doctrinam diffinit Concilium Arausi­ canum can. 9, his verbis : Quoties bonum agimus, Deus in nobis, atque nobiscum, ut operemur, operatur. °nintr 11·*’ R^P^dent primo Adversarii satis nrimo esse, ut verificentur hujusmodi locutiones, sarii^ Qll°d Reus nobis praestiterit omnia princi­ pia requisita ad operandum, eaque in illa occasione excitet, in qua per scientiam me­ diam præscit effectum consecutura : nam eo ipso facit moraliter, quod faciamus. Rcspon-. Sed contra est : tum quod hanc doctrinam crersio. refellit D. Thom. lib. 3, contra gentes, cap. 89, ubi ait : « Quidam vero non intelligen« tes, qualiter motum libertatis Deus in « nobis causare possit absque præjudi« cio libertatis voluntatis, conati sunt has ;I » 696 DISP. V, DUB. VI. DE GRATIA ACTUALI. et præcipue dub. 3.Tum etiam quia ea gra­ tis admissa, nequivit Deus praevidere, quod i n hypolhesi data Petrus ex vi gratiæ ipsi communicata? consentiet, et Paulus dissen­ tiet : nullum quippe intellectui divino offerebatur ex partegratiæ principium de­ terminans ad cognoscendum consensum Petri, potius quam Pauli: eo quod in hypothesi data omnia principia, quæ actum scientiæ mediæ antecedunt, præsupponunturæqualia.Tum præterea quia licet collatio gratiæ in actu exercito supponat scientiam mediam ; nihilominus gratia illa, quæ ante determinatum actum scientiæ mediæ offerebatur intellectui divino, et sub qua Deus praevidebat futurum esse consensum, non supponebat scientiam mediam, ut ex se liquet : alias procederemus in infinitum: et tamen sub eadem gratiajvidebatur Petrus consensurus, et Paulus dissensurus : ergo diversitas illa actualis determinationis conditionate futuræ, quam Deus per scien­ tiam mediam præscivit, non praevidebatur ut dependens a gratia sicut a primo prin­ cipio : et consequenter in solam innatam voluntatis libertatem revocanda erit. Tum deinde, quia quod Deus per scientiam me­ diam praeviderit gratiam communicandam Petro in tali occasione habituram esse effec­ tum, et eandem gratiam, et in eadem occa­ sione Paulo conferendam illum non fore sortiturum ; minime variat gratiam in se­ ipsa, nec ullam ei majorem energiam in­ trinsecam, vel efficacitatem confert ; sed ad summum est aliqua determinatio extrin­ seca. Sicut quod Deus praeviderit, quod Pau­ lus, si ei praesentetur tale objectum, pecca­ bit, nullas vires, aut efficacitatem commu­ nicat objecto ad incitandum ad peccatum . alias Deus tali scientia utens, si objectum Paulo offerret,ad peccandum incitaret,quod est absurdum. Id autem, quo gratia consti­ tuitur in ratione principii liberae determi­ nationis, debet esse aliqua perfectio intrin­ seca: ergo præscientia media nihil confert, ut Deus conferens præcise aequalem gratiam dicatur primum principium liberae deter­ minationis. Tum denique, et praecipue, quia determinatio illa actualis, quæ in volitione Petri reperitur, est aliquod prae­ dicatum physicum, per quod Petrus physice differt a Paulo : sed gratia Petri in præ­ dicta hypothesi (esto sit major, et diversa moraliter in ratione beneficii) est tamen prorsus aequalis in perfectione physica, ut supponitur : ergo ex vi hujus non evitatur, quod determinatio actualis reducatur ad voluntatem Petri tanquamad primum prin­ cipium physicum: quod est omnino falsum; cum solus Deus sit primum principium physicum cujuscumque perfectionis. Sed hoc infra disp. 7, dub. 3 βίο, latius consta­ bit, ubi ex professo ostendemus hanc volun­ tatis applicationem, sive præmotionem esse determinate physicam : quod in præsenti principaliter non intendimus, sed solum, quod detur vera applicatio, sive physica sit, sive moralis. § v. Ultimum argumentum pro sententia Divi Thoma. 133. Ultimum fundamentum nostræ as- risa sectionis, aliis pluribus omissis, potest sub^ hac forma proponi : quoniam Deus concur· n,;’ rit ad operationem voluntatis creatæ omni illo influendi modo, qui possibilis est, el divinam non dedecet perfectionem : sed concurrere applicando voluntatem creatam ad suum exercitium, medio auxilio præmovente, est modus influendi posssibilis, et divinæ perfectioni non repugnans : ergo Deus concurrit applicando voluntatem ad exercitium, medio auxilio præmovente: ergo datur hujusmodi auxilium præter omnia alia, quæ ad actum primum spec­ tant. Utraque consequentia liquet. Major autem est certa : quia tam infinitas actua­ lis, et universalitas influxus Dei, quam summa voluntatis creatæ a Deo dependentia postulant, quod Deus concurrat ad opera­ tionem voluntatis omni eo influendi modo, qui possibilis est, et Dei perfectioni non opponitur. Minor autem est expressa doc­ trina D. Th. q. 3, de potentia art. ", in cor­ pore, ubi hæc habet : « Sciendum namque « est, quod actionis alicujus rei res alia « potest dici causa multipliciter. Uno modo « quia tribuit ei virtutem operandi : sicut « dicitur in 8 Physic, quod generans movet « grave, et leve, in quantum dat virtutem. « per quam consequitur talis motus. Et « hoc modo Deus agit omnes actiones na« turæ : quia dedit rebus naturalibus virα tutes, per quas agere possent: non solum « sicut generans virtutem tribuit gravi, el « levi, et eam ulterius non conservat, sed « sicut continue tenens virtutem in esse : « quia est causa virtutis collatæ, non solum σ quantum ad fieri, sicut generans, sed etiam t etiam quantum ud esse : ut sic Deus pos- . , sit dici causaactionis, in quantum causât, ■ elconservat virtutem naturalem in esse. « Nam etiam alio modo conservans virtu« tem dicitur facere actionem : sicut dici« tur, quod medicinas conservantes visum u faciunt videre. Sed quia nulla res potest « seipsam movere, vel agi, nisi sit movens « non motum ; tertio modo dicitur una « resesse causa actionis alterius, in quan« tum movet eam ad agendum : in quo non < intelligitur collatio, aut conservatio vir« tutis aclivæ, sed applicatio virtutis ad ac« tionem : sicut homo est causa incisionis « cultelli ex hoc ipso, quod applicat acu« men cultelli ad incidendum movendo i ipsum. Et quia natura inferior non agit i nisi mota, eo quod hujusmodi corpora « inferiora sunt alterantiaalterata, ccelum « autem est alterans non alteralum, et « tamen non est movens, nisi motum, et « hoc non cessat, usquedum perveniatur « ad Deum : sequitur de necessitate, quod « Deussit causa actionis cujuslibet rei na■ turalis, ut movens, et applicans virtutem < ad agendum. » Et in fine concludit : Sic ergo Deus est causa actionis cujuslibet, in quantum dat virtutem agendi (sub hac conti­ nentur auxilia pertinentia ad actum pri­ mum) et in quantum conservat eam, et in quantum applicat actioni. Et ne putaremus ipsum tantum loqui de actionibus agentis naturalis, et necessarii, tandem adjecit : Sequitur, quod ipse, nempe Deus, in quolibet operante immediate operetur, non exclusa operatione voluntatis, et naturx. 134. Hoc testimonium est adeo manifestum, ut eo convictus Suarez asseruerit D. Thomam in prioribus scriptis docuisse nostram assertionem : illam tamen retrac­ tasse in scriptis posterioribus, quibus prae­ cipue standum est : nam 1 p. q. 105, re­ censet cunctos modos dependentiae causæ secundae a prima ; et tamen non meminit hujus applicationis, seu praemotionis : quod est signum, ait Suarez, virtualis, et latentis retractationis. j,; Cæterum hæc responsio est prorsus vo»£» luntaria, et videtur procedere ex minus Ka- attenta lectione. Nam m primis non ideo 11 dicendus est Divus Thomas revocare ali­ quam sententiam in aliis scriptis expres­ sam, quia ejus explicite non meminerit in Summa Theologiae : summa quippe, quæ brevis esse debet, non semper explicat par­ ticulares veritates, sed solum statuit gene­ 697 rales radices : unde ex eo, quod Divus Thom. in summa expresse non egerit de D.Tho. auxilio applicante voluntatem, quod in quæstionibus disputatis aperte statuerat, minime infertur, quod illud in summa ne­ gaverit. Secundo, et præcipue, quia tantum abest, ut sanctus Doctor in summa retrac­ taverit hanc sententiam, quod potius illam apertis verbis explicuit, ut cuilibet ipsum non oscitanter legenti constabit. Nam in eodem loco, quem nobis opponit Suarez, inquit articulo δ: Deus movet non solum res ad operandum, quasi applicando formas, et virtutes, verum ad operationem : sicut etiam artifex applicat securim ad scindendum, qui tamen interdum formam securi non tribuit, sed etiam dat formam creaturis agentibus. Ubi aperte supponitDeum influere in actio­ nes creaturæ, non solum producendo formas operatives, verum etiam quasi applicando: et illa dictio quasi non diminuit, sed ex­ plicat modum agendi;sicut cum inscriptura dicitur : Videmus gloriam ejus, gloriam quasi unigeniti a patre. Deinde in eodem articulo in responsione ad 3 inquit : « Di­ te cendum, quod Deus non solum dat for« mas rebus, sed etiam conservat eas in « esse, et applicat ad agendum. » Et in quæst. 83, art. 1 ad 3, dixerat : « Liberum « arbitrium non est sufficiens ad aliquid « volendum, nisi moveatur, et juvetur a « Deo : quia est prima causa movens natu« rales causas, et voluntarias. » Et in hac 1, 2, q. 107, art. 1, inquit : « Sic igitur « actio intellectus, et cujuscumque entis « creati dependet a Deo inquantum ad duo. « Uno modo, in quantum ab ipso habet « perfectionem, sive formam, per quam « agit : alio modo, in quantum ab ipso mo« vetur ad agendum. » Et in eadem q. art. 9, addit : « Homo in gratia existent non « indiget alio auxilio gratiæ, quasi alio « habitu infuso. Indiget tamen auxilio gra- ’ « tiæ secundum alium modum, ut scilicet « a Deo moveatur ad recte agendum : et « hoc propter duo. Primo quidem ratione « generali propter hoc,quod sicutsupradic« tum est, nulla res creata potest in quem« cumque actum prodire nisi virtutis moα tionis divinæ. » Et super 1, ad Corinth. 15 cap.lect. 1 ,in fine inquit:« Deus non so­ it Ium infundit gratiam, qua nostra opera « grata fiunt, et meritoria, sed etiam moσ vet ad bene utendum gratia infusa. » Quæ testimonia sunt adeo manifesta, ul 1 evidenter evincant D. Thom. nec in summa, C ** % ·· %. 698 DE GRATIA ACTUALI. nec in posterioribus scriptis retractasse assertionem nostram, quam in quæst ionibus disputatis docuerat ; sed eam ubique summa consequentia tenuisse. Evincunt etiam injuste Suarium finxisse hanc in Sancto Doctore palinodiam. Vrgeiur 135. Sed domus huic Auctori, quod Anmtio. gehcus Doctor non perstiterit in ea sen­ tentia; persistamus tamen nos in ratione, qua utitur, et salis urgenti. Quoniam in modo, quo Deus concurrit ad operationes causarum secundarum, debent reperiri, seclusis imperfectionibus, omnes illi in­ fluendi modi, qui in causis secundis reperiuntur : id quippe exposcit summa Dei per­ fectio in agendo : atqui inter modos, quibus agentia creata concurrunt, invenitur modus agendi per motum, et applicationem, ut patet in eo, qui scindit, applicando cultel­ lum ad scissionem, et in omnibus artifici­ bus, qui agunt movendo, et applicando ins­ trumenta artis ad effectum intentum : ergo Deus agit actiones creaturarum applicando, et præmovendo creaturas ad agendum. Atiae^ccurr^ praedictus Auctor admitluctoris tendo, quod possit Deus sic influere in actiones causarum naturalium (quamvis nec id judicat necessarium) et quod valeat eo­ dem modo influere in actiones hominis non liberas : negat tamen, quod possit ad volitionem liberam concurrere : nam prædicta motio determinaret hominem ad unam partem, et sic non maneret cum sufficienti indifferentia, et potestate ad oppositum. Everti- Hoc inconveniens (cujus meminimus ,ur’ disp. 1, cap. 4, § 5, et cap. 5. § 2,) saepe sæD.Ang. pius diluit Augustinus ostendens optime cohaerere, quod homo a Deo moveatur, et tamen ipse stans sub illa applicatione se libere moveat. Unde in libro de correptione, cap. 2, versans illud Apostoli ad Romanos 8, Spiritu Dei aguntur, inquit : « Intelli— « gant, si filii Dei sunt, spiritu Dei se agi, « ut quod agendum est, agant. Et serin. 13, « de verbis Apostoli post medium : ait : Tu « te vis agere? A te ipso vis agi? Non qui « spiritu suo aguntur, sed quotquct spi« ritu Dei aguntur, hi filii sunt Dei. Dicet « mihi aliquis : ergo agimur, non agimus. « Respondeo, imo et agis, et ageris, et « tunc bene agis, si ab eo agaris. Spiritus « enim Dei, qui te agit, agentibus adjutor « est. Ipsum nomen adjutoris præscribit « tibi, quia et tu ipse aliquid agis. » Quam D.Tho. doctrinam edoctus Angelicus Praeceptor eam frequenter inculcat diluens unicum hoc motivum Adversariorum : nom loco citato eu? q. 3, de potentia in responsione ad decimum tertium, inquit : « Dicendum, quod « voluntas dicitur habere dominium sui « actus, non per exclusionem causæ primæ: « sed quia causa prima non ita agit in vo« luntatem, ut eam de necessitate ad unum « determinet. Et loco citato ex 1, p. art -1, « resp. ad 3 : Dicendum, inquit, quod si u voluntas ita moveatur ab alio, quodexsc « nullatenus moveatur, opera voluntatis u non imputarentur ad meritum, vel deu meritum. Sed quia per hoc, quod move« tur ab alio non excluditur, quin moveatur « ex se ; ideo per consequens non excludi« tur ratio meriti, vel demeriti. Et I, 2, « quæst. 9, art. 4, in responsione ad 1. in« quit : Dicendum, quod de ratione volun« tarii est, quod principium ejus sil intra : « sed non oportet, quod hoc principium « intrinsecum sit primum principium non « motum ab alio. Unde motus voluntatis « etsi habeat principium proximum intrin« secum, tamen principium primum est ab « extra : sicut et primum principium motus « naturalis est ab extra, quod scilicet movet « naturam. » Et idem tradit in respons. ad 2. Ex iis refellitur illa Suarii respon-1^. sio : quoniam Deo concurrenti ad actum^. voluntatis creatæ attribuendus omnis mo­ dus influendi possibilis, qui voluntatis li­ bertati non repugnat : sed modus influendi per auxilium præmovens, et applicans vo­ luntatem ad agendum est possibilis, ut li­ quet in agentibus creatis, quæ influunt ap­ plicando instrumenta; et insuper prædictus modus non repugnat libertati voluntatis : ergo Deus hanc applicat ad agendum. Cætera constant ex dictis. Et minor quoad se­ cundam partem, in qua sola est difficultas, asseritur a D. Augustino, et Divo Thoma locis nuper relatis : nam ideo repugnaret voluntati libere agenti applicari, et præmoveri a Deo ad agendum, quia voluntas libere agens seipsam movet, et ad agen­ dum applicat : sed optime cohaeret, quod voluntas agatur a Deo, et quod ipsa agat; quod promoveatur, et quod ipsa moveat, ut loquuntur S. Doctores : ergo applicari, et promoveri voluntatem ad agendum non repugnat libertati. 137. Confirmatur , et declaratur : quia actus verbi gratia amoris elicitas a volun-™^tate potente elicere actum odii, et conno- tu­ tante judicium indifferens ad utramlibet, nequit DISP. V, DUD. VI. nequit non esse actus liber ; tametsi ne­ queat conjungi simul eum actu odii : liber­ tas quippe actus non consistit in prædicta conjunctione, quæ prorsus impossibilis est, et chimcrica ; sed consistit in respectu transcendental i ad principium potens for­ mare contrarium diclamen et elicere ac­ tum oppositum, At sic est, quod auxilium Dei præmovens, et applicans voluntatem ad actum amoris, licet excludat actum odii, minime tamen excludit judicium indiffe­ rens, vel potestatem voluntatis ad elicien­ dum odium : ergo amor elicitus a voluntate sic præmota et applicata est actus liber : et ! consequenter non contra rationem volun­ tatis libere agentis, quod a Deo applicetur ad agendum. Probatur minor : tum quia ilia applicatio, et præmotio Dei ad amorem non magis determinat, et coarctat indifferen­ tiam judicii, et voluntatis potestatem, quam ipse amor actu elicitus; siquidem hic est ultimata, et actualissima voluntatis deter­ minatio :sed amor a voluntate elicitus, li­ cet cum odio nequeat conjungi; reliquit nihilominus judicium indifferens, et po­ testatem voluntatis sufficientem ad elicien­ dam odium ; alias exercitium libertatis libertatem destrueret, quod est absurdum : ergo similiter applicatio, et præmotio, qua Deus voluntatem cum amore conjungit, relinquit indifferentiam rationis, et potes­ tatem voluntatis ad eliciendum actum oppo­ situm ; licet præmotio nequeat cum actu contrario conjungi. Tum etiam quia illa præmotio ad amorem nullum prædicatum importat contrarie, aut contradictorie op­ positum vel potentiæ voluntatis ad elicien­ dum odium, vel indifferentiae judicii; siqui­ dem nec dat, nec aufert ullam potentiam ; sed tantum reducit potentiam (quam præsupponit, et non destruit) ad exercitium compossibile cum potestate ad oppositum : ergo prædicta applicatio ita infert amorem, et excludit odium, quod nihilominus non destruit indifferentiam rationis et potesta­ tem arbitrii. Recolantur, quæ diximus tract. 4, disp. 10, dubio 5 et tract. 10, disp. 2, dub. 1, ubi hanc doctrinam fuse expo­ suimus, quam latius prosequemur infra disp. 7, per totam ostendentes, in quo con­ sistat efficacia gratiæ actualis, et qualiter cum libertate concilianda sit. 69» § VI. Refertur opinio contraria et aliquibus ejus argumentis occurritur. 138. Molina 1 p. quxst. 14, art. 13, disp. Opinio 7, Suarez inopuscul. lib. 3, cap. 13 et tora. Cp"alra* 2, de gratia lib. 5, fere per totum. fessius Molina. in disp.apologetica de gratia efficaci, et com-Lessius. muniter omnes Juniores Molinæ discipuli tuentur voluntatem suppositis auxiliis eam constituentibus in actu primo, non indigere ulteriori auxilio, quo ad agendum præmoveatur; sed ipsa posse tam se, quam auxi­ lia sufficienter determinare : unde nullum admittunt concursum Dei prævium , sed tantum simultaneum. Quod probant primo: F«n. 7. 63, tino, et aliis Patribus necessarium esse sed si voluntas indigeret auxilio determi­ art. 5. Quia ergo subséquentes voluntatis legebat. Ut ergo Tridentinum Calvini erro­ nante ; determinatio illa applicans non esset actus sunt a voluntate ut operante ex praerem damnaret, convenit cum ipso in ad­ libera, siquidem antecederet actum volun­ supposito consilio, et deliberatione ; idcirco mittendo necessitatem auxilii voluntatem tatis : ergo necessitas auxilii prædetermidicitur, quod voluntas ad hos actus se de­ ad agendum præmoventis, et aliunde deffinantis non cohæret cum libertate. terminat. Sed per hoc minime excluditur, nivit prædictum auxilium nullum volun­ quod a Deo ad eundem actum præappliceConfirmatur secundo : quia omne auxi­ Se­ tati praejudicium inferre. Si enim Conci­ lium requisitum ad actum liberum debet cundo. ara.'I° tur, et præmoveatur, ut § præcedenti expli­ lium auxilium applicans, et præmovens cuimus. Et quod D. Thom. hoc tantum in subordinari voluntati quoad usum : alias necessarium esse non judicant, magis di­ prædictis locis intendat, ex sola eorum lec­ voluntas non posset libere uti tali auxilio, recte, et immediate damnaret Calvinum tione constabit. sed ageret necessario : atqui auxilium ap­ declarando auxilium præmovens, et appli­ X®- 140. HU. AigULllU cans necessarium non esse ad agendum : Arguitur bUCUllUU secundo .: quia bl si pidilUl præter plicans non subordinatur voluntati quoad sicut Molinæ discipuli in hac difficultate * auxilia constituentia voluntatem in actu usum, siquidem voluntas nequit illud a se discurrunt. Quod tamen non fecit : sed as­ primo, requireretur aliud auxilium appli­ expellere, vel eo semel posito non uti :ergo seruit auxilium movens cum libertate co­ cans voluntatem ad agendum ; destrueretur tale auxilium nequit pro actu libero desi­ haerere. Maneat igitur Concilia , et Patres voluntatis libertas : consequens est contra derari. mentionem auxilii præmoventis, et appli­ fidem : ergo non requiritur hujusmodi auConfirmatur tertio : nam posito tali au- Terli(k cantis sæpenumero fecisse, ejusque necessi­ silium. Probatur sequela : tum quia poten­ xilio, voluntas vel potest ei dissentire, vel tatem satis liquido declarasse. Quod magis tia libera habet dominium sui actus, atque non?si primum: ergo tale auxilium non declarabimus loco citato, et præcipue o ideo suppositis omnibus requisitis ex parte applicat voluntatem ad unam partem, sed num. 208. actus primi, potest se determinare ad se­ erit necessarium ulterius auxilium de novo Ad confirmationem respondetur D. Tbo-trœn· cundum : sed si requireretur auxilium ap­ applicans, et sic usque in infinitum. Si se­ mam adeo aperte docere nostram assertio-1^' plicans, voluntas constituta in actu primo, cundum : ergo tale auxilium destruit li­ nem in locis pro illa citatis, ut infructuo- feL · non posset absque tali auxilio se determi­ bertatem. Nullum igitur novum auxilium sum sit de ejus mente dubitare , aut ipsum nare ad actum secundum : ergo destruitur requiritur distinctum ab iis, per quæ volun­ nobis objicere. Testimonia autem ab Ad­ libertas, si hujusmodi auxilium requiritur. tas constituitur in actu primo. versariis nihil habent nostræ doctrina con­ Tum etiam quia libertas consistit in indif­ 141. Respondetur argumento negando Dilui­ trarium : in eis quippe non intendit Sanc­ ferentia vel contrarietatis, vel contradic- ! sequelam : nam ut voluntas libere agat, non tor argu­ tus Doctor, quod aliquis actus voluntatis tionis, hoc est, in eo, quod voluntas maneat requiritur, quod possit conjungere auxilium mentum. fiat independenter a motione applicante: indifferens vel ad duos actus contrarios, i verbi gratia ad amorem cum actu odii, vel sed solum statuit differentiam inter pri­ vel ad unum actum, et omissionem illius : cum amoris omissione, sed sufficit, quod mum voluntatis actum, et alios actussuper­ sed auxilium præmovens voluntatem des­ valeat elicere odium, vel habere omissionem naturales. Constituitque discrimen in hoc, truit utramque indifferentiam : nam præamoris divisim, et secundum se : auxilium quod licet uterque actus dependeat a Deo motio ad amorem est inconjungibilis cum autem applicans non destruit hujusmodi præmovente; et uterque valeat esse liber: I odio, et cum carentia amoris; siquidem potestatem, ul§ præcedenti explicuimus : nihilominus primus actus est liber, e! noa amorem infallibiliter, atque efficaciter in­ atque ideo neque libertatem destruit. Pro deliberatus, secundus vero simul est delibe­ fert : ergo hujusmodi auxilium destruit li­ quo recolenda sunt, quæ de sensu composito, ratus, et liber. Ut enim actus liber sit, suffi­ et diviso diximus Tract. 4, disp. 10, agentes bertatem. Tum præterea quia suppositio cit , quod connotet indifferentiam judicii, omnino antecedens destruit libertatem : sed de præmotione extrinseca, seu decreto Dei quod utrique actui convenire potest. Cæteauxilium applicans est suppositio omnino i efficaci, ubi eaedem difficultates militant ac rum ut actus sit deliberatus, requiritur,quod antecedens; siquidem antecedit actum vo­ i in auxilio. Nam quia de hac re satis copiose fiatex præcedenti consilio, et deliberatione: disputavimus, deobligamur in præsenti aliluntatis, et causatar a solo Deo, voluntate quæ quia primus voluntatis actus non sup­ quid adjicere, ne actum agere videamur : passive se habente, et non potente illud a ponit, idcirco non est indeliberatus, quam­ quamvis infra non poterimus non illam se abjicere : ergo hujusmodi auxilium ne­ vis sit liber. Supplet tamen Deus in illo quit cum libertate componi. Tum denique I doctrinam ad incudem iterum revocare, ut priori actu deliberationem proprii consilii, quia cum duo aliqua extrema sunt necessa­ I ex professo explicemus, in quo consistat imprimendo dictamen practicum, per quem efficacia divini auxilii, quam hic obiter, et rio inter se connexa ; voluntas quæ necessa­ subsequens voluntatis actus dirigatur, el extremis, ut aiunt, digitis attingimus. Re­ rio habet unum extremum, necessario etiam reguletur. Et hac ratione prædictus actus, colantur etiam, quæ de sensu diviso, et habet aliud : sed præmotio ad amorem, el quamvis sit a voluntate libere, physice, et ipse amor necessario connecluntur; et vo­ composito Calvinistico observavimus disp. Qualiter vitaliter? non elicitur ab illa ut moraliter luntas nequit non habere præmolionem sibi I 1, cap. 3, § 3. Ad primam igitur sequelæ'^m^ se movente: sed in Deum physice, et mo­ a Deo impressam : ergo necessario habet ' probationem dicendum est voluntatem ha- proprii raliter præmoventem specialiter revocatur. amorem : eteonsequenter tali auxilio affecta i here dominium proprii actus, etse ad illum doidl determinare, supposita tamen priori deter- "l0m· Qua non manet cum libertate. k_. i Tr * S’ I i '■ I 1 I I f. 702 DE GRATIA ACTUALI. minatione primacausæ applicantis,ut tradit p.Tbo. D. Thom. 1 p, q. SS, art. 1 ad 3, his verbis : « Dicendum, quod liberum arbitrium est « causa sui motus : quia homo per liberum « arbitrium seipsum movet ad agendum. « Non tamen hoc est de necessitate, quod sit « prima causæ sui id, quod liberum est : « sicut neque ad hoc, quod aliquid sit causa « alterius, requiritur, quod sit primacausa <■ ejus. Deus igitur est prima causa movens, u et naturales causas, et voluntarias ; et si< cut naturalibus causis movendo eas, non « aufert, quin actus ejus sint naturales : « ita movendo causas voluntarias, non au« fert,quin actionesearumsint voluntaria, « sed potius hoc in eis facit : operatur enim »* i : j μ « b: •Ί1 u t 706 DE GRATI.' ACTUAI.I. cante ad amorem, possit tunc absolute prædictum amorem elicere. Præsertim quia potestas adæquate talis, est effectus formalis auxiliorum adæquate sufficien­ tiam, et constituentium voluntatem in actu primo : unde hujusmodi potestas non con­ fertur per auxilium pare applicans, aut per ejus carentiam aufertur. Neque oppo­ situm evincit sequela probatio : nam licet voluntas nequeat simpliciter agere absque eo, quod est necessarium simpliciter ad agendum per modum virtutis; bene tamen potest simpliciter agere absque eo, quod est necessarium per modum applicationis, seu reductionis ad exercitium, ut constat ex exemplis nuper adductis : visus enim bruti nunquam videt, nisi ad videndum applice­ tur : el tamen cum non applicatur, et cum non videt, valet absolute videre. Auxilium autem applicans a nobis intentum, nullam dat virtutem, sed virtutem, quam adæquate præsupponil reducit ad exercitium. Unde ex carentia auxilii applicantis ad amorem minime infertur, quod voluntas non possit simpliciter amare; sed solum, quod non amabit. Quamobrem legitima est responsio numero 141 data, q»am tradunt communi­ ter Thomistæ. rei i r?. Nec refert impugnatio contrariorum : quo11 niam cum auxilium applicans non deserviat ad communicandum novam potentiam, sed ad inferendum actionem, minime incurri­ mus petitionem principii, quo dicamus voluntatem carentem auxilio ad amorem non esse amaturam, esse tamen potentem amare:sive, et in idem redit, quod volun­ tas prædicto auxilio carens manet potens in sensu diviso, et per modum principii ha­ bitualis, non tamen in sensu composito, et per modum principii actualis. Sed hoc pos­ terius non requiritur, ut voluntas dicatur absolute, et simpliciter potens, ut constat cx dictis, Et falsum est omne, quod spectat ad ordinem oporativum, et non est actio, esse virtutem operativam : nam inter hæc datur medium,quod tam operationem, quam virtutem operativam suo modo attingit : auxilium quippe applicans connectit virtu­ tem operativam operationi; quamvis for.malifer nec virtus, nec operatio sit, ut su­ pra diximus. An autem mera conditio debeat appellari, nec ne? parum nostra in­ terest, dummodo asseratur conditio irrdispensabiliter requisita ob rationes superius assignatas. 149. Ad primam confirmationem respon­ detur negando minorem : quoniam volua-omn, tas constituta in actu primo per auxilia adæquate sufficientia est simpliciter, ct^ adæquate sufficiens, sive habeat auxilium applicans, sive non. Ad probationem autem in contrariumdistinguendaestmajor:///uJ principium est simpliciter sufficiens, ultra quod nun requiritur aliud per modum prin­ cipii, et virtutis, concedimus majorem : Ul­ tra quod non requiritur aliud per moduip applicationis, vel reductionis ad exercitium. negamus majorem. Optime quippe cohaeret, quod principium operativam sit adæqual? sufficiens, et potens ad agendum; et quoi nihilominus requiratur aliquid aliud, ul actus, vel terminus prædicto principio cor­ respondons ponatur in exercitio: nam hoc. quod ulterius desideratur, non se tenet ex parte virtutis, et sufficientiae, sed magis ex parte exercitii. Quod satis liquet in con­ cursu Dei simultaneo, sine quo creatura nunquam operabitur, et quod est neces­ sarium simpliciter, ut actio creatura in exercitio eliciatur : et nihilominus sine prædicto concursu stat principium operativum creatum adæquate sufficiens ad agen­ dum. Sicut ergo virtus creata, cum qui Deus actu simul non concurrit, potest esse simpliciter sufficiens ad operandum ; licet prædictus concursus sit indispensabiliter . requisitus ad agendum : ita eadem virtus potest esse simpliciter sufficiens, quamvi: auxilium præmovens sit necessarium ad agendum, et actu non conferatur. Et ratio est eadem utrobique : quia videlicet neuter concursus desideratur ad constituendum virtutem creatam in actu primo, sed tan­ tum ad reducendum prædictam virtutem ad exercitium. Adde hanc confirmationem ad summon evincere, quod voluntas carens auxilio pramovente ad amorem non sit sufficiens per * modum principii actualis, et cum potentia consequenti, atque in sensu composito : mi­ nime vero quod non sit sufficiens per mo­ dum principii habitualis, et cum potentia antecedenti, atque in sensu diviso. El hw posterius desiderabatur, ut voluntas abso­ lute, et simpliciter non diceretur princi­ pium sufficiens : illud autem primum non obest, ut constat ex supra dictis. Ad secundam confirmationem responde­ tur negando majorem : nam sicut licet fiat suppositio, quod in instanti/1 detur caren­ tia amoris, adhuc amor est simpliciter in eodem instanti possibilis : ita et a fortiori farta DISP. V, DUB, VI. iielasuppositione,quod in prædicto instanti detur carentia auxilii applicantis ad amo­ rem, adhuc amor pro eodem instanti possi­ bilis simpliciter perseverat : majorem quippe oppositionem habet amor cum amo­ ris carentia, quam cum carentia auxilii applicantis ad amorem. Et ratio est, quo­ niam possibilitas amoris sumitur absolute, dsimpliciter per respectum ad principia, quæ per se respicit; non autem perconnotationem circumstantiarum accidentaliter occurrentium : cuncta autem principia per se inspecta ab amore perseverant in eodem instanti, in quo adest carentia auxilii appli­ cantis ad amorem : quamobrem amor per­ manet simpliciter possibilis. Ad probatio­ nem autem in contrarium dicendum est, quod licet ex positione rei possibilis præcisiveconsideratae, etabstrahendo acircumstantiisaccidentaliter occurrentibus, nullum per se sequatur impossibile, vel inconve­ niens : plerumque tamen accidit, ut facta aliqua suppositione accidentali, plurima absurda sequantur ex positione ejus, quod est absolute, et simpliciter possibile. Id, quod satis constat exemplis sæpenumero in hoc dubio repetitis : nam in primis in eo­ dem instanti /1 ,in quo Petrus habet gratiam, potest committere peccatum mortale, et hoc eslabsolute, et simpliciter possibile : et ta­ men data illa suppositione, si peccatum reipsa poneretur; maximum sequeretur ab­ surdum, nempe conjunctio peccati mortalis eum gratia, quæ est prorsus impossibilis. Similiter in instanti, in quo Deus non con­ currit simultanée cum creatura ad agen­ dum, potest hæc simpliciter agere; alias creatura solum posset agere, quando actu agit, quod est ridiculum : et nihilominus si facta suppositione, quod Deus simultanée non concurrat, creatura actu ageret ; mani­ festum sequeretur inconveniens, videlicet creaturam non habere a Deo ullam depen­ dentiam in agendo. Tandem in instanti, in quo equus non comedit ; potest absolute co­ medere, et comestio est illi simpliciter pos­ sibilis : et tamen si facta suppositione, quod in illo instanti non comedit, in eodem ins­ tanti comederet ; inferretur evidens impli­ catio contradictionis, ut ex ipsis terminis liquet. Quæ exempla satis aperte suadent possibilitatem actus desumendam esse per habitudinem ad principia per se requisita, et non per respectum ad circumstantias accidenlaliter occurrentes : alque ideo actum manere simpliciter possibilem, quotiea per­ 707 sistunt principia per se illius, quamvis accidentaliter occurrantaliæcircumstantiæ, cum quibus, vel cum propriis principiis, ut subsunt hujusmodi circumstantiis, conjungi non valeat, ut in casu confirmationis con­ tingit. 150. Ad ultimamconfirmationem,concesso .... . diruitur. antecedenti,negamus utramque consequen­ tiam : nam antecedens, nempe Impossibile est voluntatem carentem auxilio applicante ad amorem amare, ex vi suæ dispositionis, et collationis terminorum facit sensum compositum; siquidem modus cadit super extrema dicti simul sumpta, et per modum unius : atque ideo significat voluntatem non posse conjungere carentiam auxilii præmoventis ad amorem cum ipso amore : quod quia verissimum est, merito prædictam propositionem absolute concedimus. Pro­ positiones vero primæ, et secundae conse­ quentiae reddunt ex vi suæ dispositionis sensum divisum ; cum disjungant extrema dicti, vel saltem compositionem non expri­ mant : et consequenter significant volunta­ tem carentem auxilio præmovente ad amo­ rem carere etiam potentia, et facultate ad ipsum amorem securidum se : quod quia, falsum est, ut constat ex dictis, æquojure utramque consequentiam negamus. Unde prædictum enthymema eodem vitio laborat, ac istud : Impossibile est voluntatem caren­ tem amore amare : ergo voluntas carens amore non potest amare : et istud: Impossibile est hominem non deambulantem deambulare : ergo homo, qui non deambulat, non habet potentiam ad ambulandum.Utriusque autem defectus est satis evidens : nam in antece­ denti faciunt sensum compositum; signifi­ cant enim fieri non posse, quod amor, et ca­ rentia amoris, deambulatio, et carentia deambulationis simul coexistant : quod est verissimum. At inconsequenti redduntsensum divisum ; exprimunt enim, quod dum abest actus amandi, et deambulandi, non adsit potentia ad exercendum hujusmodi operationes: quod est omnino falsum. Idem igitur ad enthymema, quod nobis objicitur, et ad alios paralogismos, quibus velut tech­ nis, et cavillis frequenter nos irretire con­ tendunt Adversarii, dicendum est. DE GRATIA ACTUA1.I. 708 § VIII. Reliqua ejusdem opinionis argumenta diluuntur. Quartam 151. Arguitur quarto : nam quodlibet aumSm. xilium voluntati impressum manet adhuc indifferens, ut inferat, vel non inferat ope­ rationem : ergo vel rationes a nobis facta» nihil evincunt; vel si quid suadent, pro­ bant, quod dato quolibet auxilio, requiritur aliud, et aliud praecedentia auxilia determi­ nans, et sic usque in infinitum, quod est absurdum : ergo ut hoc inconveniens vite­ tur, dicendum est, quod suppositis auxiliis constituentibus voluntatem in actu primo, ipsa voluntas sine novo auxilio se determi­ net adactura secundum. Utraque consequen­ tia constat. Et antecedens probatur : tum quia posito quocumque auxilio, potest ad­ huc Deus impedire omnem operationem creaturae; alias auxilium necessitaret Deum ad agendum : ergo quodlibet auxilium vo­ luntatis impressum est adhuc indifferens,ut inferat, vel non inferat operationem. Tum etiam quia quodlibet auxilium voluntati impressum distinguitur realiter a concursu simultaneo; cum hujusmodi concursus sit formaliter vel aclio Dei increata, vel actio elicita a creatura : ergo quodlibel auxilium separari valet a concursu Dei simultaneo : sed nequit dari actio creata absque simul­ taneo Dei concursu : ergo auxilium volun­ tati impressum manet indifferens, inferat, vel non inferat operationem. ConfirConfirmatur : nam si ob aliquam ratio­ ’ll'0· nem requireretur hujusmodi auxilium ap­ plicans, maxime ad determinandum crea­ turam : atqui concursus Dei non determinat creaturam, sed potius offertur indifferens, ut ab ipsa determinetur : ergo non requiri­ tur auxilium applicans. Probatur minor : quia concursus Dei est concursus causæ uni­ versalis : sed concursus causæ universalis progreditur ab ea indifferens, ut per causas particulares ad speciales effectus determi­ netur : ergo concursus Dei non determinat creaturam, sed magis a creatura determi­ natur.Quod satis aperte significat scriptura : Zacba.i.nam Zachariæ 1, dicitur : Convertimini ad me, et ego convertar ad vos : quod frustra exposceret Deus, si ipsius concursus volun­ tatem creatam ad conversionem determiBcspon- naTret- i y. 1 I tîH · ·> , 4 ■ t I 710 DE GRATIA ACTUALI. « so. Dolor quippe ille, quo sibi displicet, a quando sentit correctionis aculeum, exci« tat eum in majorem orationis affectum, « ut Deo miserante, incremento charitatis « adjutusdesinat agere pudenda, etdolenda, « el agat laudanda atque gratanda. Hæc est « correctionis utilitas, quæ nunc major, « nunc minor pro peccatorum diversitate « salubriter adhibetur, et tunc est salubris, « quando supernus medicus respicit. Non « enim aliquid proficit, nisi cum facit, ut « peccati sui quemque pmniteat. Et quis hoc « dat, nisi qui respexit Apostolum Petrum « negantem, et fecit flentem? » Idem ergo de prædicatione, et notitia divinæ justitiæ, aliisque auxiliis externis, aut etiam inter­ nis moventibus ex parte objecti, dicen­ dum est. vninom 1Γ3. Ultimo arguitur: quia plures rammoin. tioncs ex his, quas in hoc dubio construxi­ mus, ut ostenderemus necessitatem‘auxilii applicantis ad actus supernaturales,probant æqualiler necessitatem divini concursus applicantis ad actus peccaminosos saltem secundum esse materiale consideratos, idque plures Thomistarum admittunt : con­ sequens est absurdum : ergo prædictæ ra­ tiones nihil evincunt. Probatur minor : tum quia nequit Deus applicare voluntatem ad materiale peccati,quin applicet ad formale : eo quod concursus efficax infert actum se­ cundum omnes circunstantias, quæ hic, et nunc occurrunt : et actus vestitus cum om­ nibus circunstantiis hic, et nunc occurren­ tibus est formaliter peccaminosus : sed Deus nequit causare formale peccati, ut omnes Catholici docent :ergo absurdum est, quod applicet ad materiale illius. Tum etiam, quia in actu odii Dei non distingui­ tur materiale a formali ; siquidem odium Dei secundum suam entitatem, et specifi­ cam differentiam importai liberam aversio­ nem a Deo : ergo Deus nequit suo concursu applicare ad materiale odii Dei, quin ap­ plicet ad formale : hoc autem posterius est omnino absurdum : ergo et illud prius. Tum prælerea quia si Deus causaret mate­ riale peccati influxu morali, videlicet sua­ dendo, et alliciendo,non posset non causare formale illius : ergo si causât physice, et efficaciter materiale, nequit non eodem modo causare formale : eflficacior quippe causa est, quæ movet physice, quam quæ in movet moraliter. Tum denique quia CalviZvingL nus, Zvinglius, Beza, et eorum sequaces Pexa, nunquam docuerunt Deum intendere, vel causare peccatum, quatenus peccatum est . siquidem peccatum, quatenus tale, est quoddam malum, et nemo intendens ad ma­ lum operatur, ut inquit D. Dionysius cap. 4, de divinis nominibus : el tamen prædicli hærelici damnantur in Concilio Tridentin. sess. 6, can. 10 el 17, quasi asseruerint Deum esse causam peccati : ergo ut Deus dicatur causa peccati (quod est prorsus falsum, et absurdum), sufficit, quod causot peccatum secundum esse materiale. Palet consequentia : quia ex opposito fieret vel Concilium injuste damnasse illos homines, vel eorum asserta non calluisse, vel tandem . nihil contra eorum mentem determinasse. I Hoc argumentum tangit satis gravem et^^ prolixam difficultatem, eam tamen necli-J££ bet, nec oportet in præsenti discatere : quia illi latissimam dedimus operam Tract. 4, disput. 10, dub. 7, ubi ostendimus Deum absoluto, et positivo decreto prædiflinire materiale peccati, et Tract. 13, disput. G, dub. 4, ubi statuimus dari in peccatis com­ missionis aliquam malitiam positivam, el eodem Tract, disp. 12, dub. 2, ubi declara­ vimus qualiter potentia peccandi, quatenus talis non producatur a Deo quamvis sit aliquid positivum. Quibus locis satis pers­ picue occurrimus difficultatibus, quas ar*r gumentum proxime facium attingit, et aliis pluribus, quæ ex eodem principio scatu­ riunt. Si quid autem novum adhuc scrupu­ lum injicit, et præcipue circa Calvinismum, aut etiam Jansenium.quæ frequenter æque, ac infructuose Adversarii nobis objiciunt, illud disp. 1, cap. 3 § 3 et 4, satis dispun­ ximus, et deinde disp. 7, radicitus demete­ mus, ostendentes concordiam, qua D. Au­ gustinus , et D. Thomas componunt gratiæ efficaciam cum libertate præferendam om­ nino esse concordiæ, quam Molinae disci­ puli prosequuntur. Unde in præsenti ad argumentum propositum breviter respon­ demus concedendo majorem intellectam de esse materiali peccati pure materialiter, el specificative sumpto; et negando minorem eodem sensu intellectam : causât quippe Deus suo auxilio prævio omnes rationes entis imbibitas in actu peccaminoso, qua­ tenus explicant rationem entis; non vero quatenus exprimunt malitiam peccati. Nam sub priori ratione continetur sub objecto adæquato divinæ omnipotentiae ; sub pos­ teriori autem illam continentiam subter­ fugit, et duntaxatcontinetur intra objectum potentiæ defectivæ. Nec in hac parte aliqua difficultas DISP. V, DUB. VL ■liilicullas urget in concursu præmovente, qaæeodem fero modo non militet in con­ cursu simultaneo ; quam tamen attingere materiale peccati materialiter acceptum omnes fere Adversarii admittunt. Imo ur­ gentius premunt (si vere pungerent), in potentia ad peccandum, quæ quatenus talis, non est a Deo ; et tamen secundem totam suam entitatem a Deo producitur : nullum quippe ens invenitur, quod sub ratione entis a primo ente non fiat, ut argumenta­ bamur loco supra citato. n 151. Ad primam autem probationem in ELeontrarium dicendum est Deum suo auxilio ■·- applicante causare actum peccaminosnm se“ cQiidumomnescircunstantias hicet mine oc­ currentes, quæcontinentur intra latitudinem divinæ virtutis; secus vero si intra hanc lati­ tudinem non comprehendantur. Unde quia ultima differentia moralis actus peccaminosi, prout explicat malitiam, et fundamen­ tum prœdictædifferontiæ in esse fundamenti consideratum non continetur intra latitu­ dinem virtutis divinæ, sed solum intra ob­ jectum potentiæ ad peccandum : propterea prædictæ rationes non revocantur in Deum præmoventem, sed in potentiam creaturæ defectibiliteroperantis : quanquam rationes entis, etmaliliæ non distinguantur formaliter, vel virtualité?, sed tantum quoad mu­ nera, et expressiones. Malitias enim, qua­ tenus talis est ens non utcumque, sed ens sub expressione essendi a potentia defec­ tiva : sub qua ratione non procedit a Deo, siquidem ipsa potentia defectiva sub hac expressione non fit a Deo ; sed convenit creaturæ rationali ex seipsa, ut declaravi­ mus loco citato. Quod potest explicari tum exemplo concursus simultanei producentis entitatem actus peccaminosi secundum om­ nes circumstantias, quæhic, et nunc occur­ runt: et tamen non producentis malitiam, ïum exemplo voluntatis, quæ non attingit verumsub ratione veri, licet attingat bonum, cum quo verum absque distinctione virtual! identificatur : quia verum, quatenus tale addit bonoquandam expressionem, nempe cognoscibilitatem.sub qua a voluntate nequit attingi, cum cognoscitiva non sit. Idem ergo de entitate, et malitia identificatis in actu peccaminoso dicendum est : illa enim nullam expressionem dicit, quæ Deo re­ pugnet ; hæc vero expressionem importat sub qua solum dicit ordinem ad creaturam, et nullo modo respicit Deum. Quam doc­ trinam tradit Div. Thom. hac 1, 2, quæst. 711 79, art. 2, cl in I, distinct. 37, quest. 2, a> tic. 2 ad 5, et alibi sæpe. Per quod etiam liquet ad secundam pro- s<> bationom : nam ultima differentia odii Dei, tu“,h· tametsi rationem entis importet, et sic ac­ cepta sil a Deo prævie, et simultanée influ­ ente ; tamen secundum conceptum maliliï· importat illam entitatem sub expresso res­ pectu ad potentiam defectivam : et hoc pacto est extra latitudinem divinæ virtutis, et reducitur unice in creaturam tanquam in primum principium. Ad tertiam probationem concesso ante- Tcfn cedenti negamus consequentiam. Et ratio disparilatis est : quoniam applicatio phy­ sica est magis præcisiva, quam applicatio moralis, quæ per consilium vel suasionem fit ; illa enim (præcipue cum applicat ad esse materiale actus mali) solum respicit bonitatem, entitatem, vel actualitatem. ait etiam moralitatem generieam, quæ sunt rationes universalissimo influxui primæ causæ respondentes : hæc autem complecti­ tur omnes circunstantias quoquomodo oc­ currentes ; siquidem omnis prudenter consilians, vel suadens cuncta prospicere tene­ tur, ne peccatum succedat. Deinde influxus physicus Dei circa materiale peccati conve­ nit Deo ut causæ universali, secundum quam rationem solum tenetur conferre creituræ media necessaria ad agendum, non obligatur ei specialiter succurrere, aut illius defectus vitare. At influxus moralis conve­ nit Deo ut provisori speciali, qui eo ipso debet creaturæ profectui consulere, atque illius defectus vitare. Quod si de judicio practico.quo pravus effectus voluntatis diri­ gitur, et quod habet rationem dictaminis. et suasionis fiat idem argumentem ; eadem solutione diluendum erit : nam etiam Deus applicat physice ad prædictum judi­ cium secundum esso materiale considera­ tum : et non ad esse formale, aut falsitatem pravi dictaminis, moraliter vero neutrum attingit. Ex quo fit, quod licet respectu ac­ tuum supernaturalium statuerimus auxi­ lium infallibiliter applicans, abstrahendo ab hoc, quod prædictum auxilium applicet physice, vel moraliter, ut num. 11J obser­ vavimus : nihilominus respectu entitatis actus peccaminosi nequit admitti in con­ cursu præmovente talis præcisio ; sed hu­ jusmodi concursus ad talem effectum appli­ cat physice determinate, et nullo molo moraliter. Ad ultimam probationem respondetur 7/ P I DISP. V, DUB. VIL DE GRATIA ACTUALI. p!f;Calvinum, el asseclas docuisse Deum esse Auctorem peccati non solum quantum ad esse materiale, sed etiam quantum ad for­ Exponitur, quid sit gratia operans. malissimum malitia) : quod absque exter­ nis testibus, satis liquet ex libro 1 suarum 156. Primus, qui inveniturgratiamactua- cniu institut. capite 2, numero 2 et 3, et libro 3, lem divisisse in operantem, et cooperantem, capite 23, § S et 9, ut ostendimus disputa­ fuit D. Augustin, in libro de gratia, et liberu nn. arbitrio c. 17, ubi hæc scripsit : ipse, nempe L' tione 3, capite 3, § 3. Et quidem id conse­ quenter asseruit ad errorem alium, quem Deus, ut velimus, operatur incipiens, qui vo­ prædicabat, nempe homines non agere li­ lent ibus cooperatur perficiens . propter quodail bere, sed solum spontanee : quo supposito Apostolus : Certus sum, quoniam qui operatur vel peccata non sunt, vel fiunt a Deo. Et in nobis opus bonum, perficiet usque in diem hæc falsa dogmata damnat Concilium Tri- I Christi Jesu. Ut ergo velimus, sine nobis . dentinum locis citatis. Quod si incredibile operatur : cum autem volumus, et sic volualicui videatur homines illos existimasse ,I mus, ut faciamus nobisçum cooperatur. AuDeum intendere malum, ipsumque efficere, I gustinum sequuti postea sunt Scholastici quatenus malum est, advertat non esse mi- .I' cum Magistro in 2, dist. 26, et Theologi nus incredibile, quod homo sine libertate cum D. Thom. in hac 1, 2, quxst. Ill, er/. agat, et nihilominus peccet : quod tamen 2. Et quidem gratiæ operantis frequenter dubio procul haeretici illi docuerunt. Præ- I meminit Scriptura, ut Isaiæ 26 : sert i m cum ipsi dicerent Deum intendere, opera nostra operatus est nobis Dominus, et i ad Philipp. 2: Deus est qui operatur in nobis et producere malitiam, ut induit speciem cujusdam boni, nempe medii necessarii ad i velle, et perficere, et alibi sæpe. Unde Conci- Cw. ostensionem suæ justitiæ : sicut ille, qui j lium Arausic. canon. 2, diffinit : Multa in Xn*' eligit dicere mendacium ad consequendum homine bona fiunt, qux non facit homo : multa vero bona facit homo, qux non aliquod bonum temporale. In quo licet er­ raverint ; salvarunt tamen specie tenus, prxstet Deus, ut faciat homo. Porro gratiæ dictamen illud naturali lumine notum, quod operantis nomine non intelligitur gratia nemo respiciens ad malum operetur. Sed hanc quoquo modo influens in operationes nos­ calumniam, quam Adversariorum plures tras : nam in hac acceptione quælibet gra­ intentant, jam satis excussam iterum pro­ tia actualis operans dicitur, cum aliquo pulsabimus infra disputatione dubio 4, modo influat : nec gratia operans speciale membrum constituet. Gratia vero operans particulariter sumpta pertinet ad aliquem motum, quem Deus in nobis sine nobis DUBIUM VIL. operatur, juxta verba relata Augustini : Ul De vuriis divisionibus gratiæ actualis. velimus sine nobis operatur. Quem imitatur Div. Gregorius lib. 16 Moral, cap. 11, ubiDGrt. 155. Actualis gratia, cujus essentiam, et llukiinquit : Superna pietas prius agit in nobis plex gra aliquid sine nobis, ut subséquente quoque :iæâc- existentiam hactenus explicuimus, multi­ tUJiis pliciter dividur a Doctoribus : partiuntur nostro libero arbitrio, bonum, quod jam ap­ divisio quippe illam in operantem, etcooperantem, petimus, agat nobiscum. In his conveniunt in excitantem, pulsantem, vocantem, et Auctores; adeo tamen dissident in expli­ adjuvantem, in praevenientem, et comitan­ cando, quod sit gratia operans, ul merito tem, et subsequentem ; et denique in suffi­ dixerit Alvarez disp. 81, in principio tolAhiru cientem, et efficacem. In quibus divisioni­ esse in hac parte sententias, quot capita. bus exponendis plurimum insumunt labo­ Pro cujus resolutione observandum est ex ris, et varios dicendi modos prosequuntur. D. Thom. loco superius citato duplicem ac­ Nos autem pressius procedemus : tum quia tum distinguendum esse in voluntate(idemdifficultates hic occurrentes ut plurimum que proportionabiliter dicendum est de in­ ex æquivocatione vocum procedunt : tum tellectu) quorum primus fertur in bonum quia suppositis his, quæ hucusque tradidi­ non ex praecedenti consilio, vel determina­ _ mus, haud arduum est veritatem in præ­ tione, sed subito, et indeliberate, ut cum fi* senti paucioribus explicare. Sed ut major primo incipimus velle bonum, qui prius s^r. distinctio claritati deserviat, singillatim de malum amabamus. Secundus vero fertur in hisgratiæ membris sermonem instituemus. bonum supposita priori determinatione, et consilio. consilio. Primus versatur circa finem, vel binum in communi ; secundus circa media, rei bona particularia. Ille appellatur inte­ rior; hic autem dicitur exterior : non quia ille a voluntate, et hic a potentiis externis eliciatur : sed quia ille intimius, prius, et immediatius a voluntate procedit ; hic vero fila voluntate medioalio actu priori, et sibi magis intimo. Hoc supposito. -,-.-.i 157. Dicendum est primo gratiam actua?Jem operantem respectu voluntatis (et idem proportionabiliter intellige de gratia ope­ rante respectu intellectus) consistere formaliter in qualitate fluida, qua Deus causât actum primum voluntatis, sive actum indeliberatum, et interiorem. Hanc conclusionem docent inter alios Arauxo in hac quxst. ari. 5, dub. 7, num. 25, et Joan, a S. Thom. ibidem art. 1, § Nihilominus resolu­ tio. Probatur auctoritate simul, et ratione D.Thom. loco citato art. 2, in corpore, ubi inquit : « Gratia dupliciter potest intelligi. Ino modo divinum auxilium, quo nos movet ad bene volendum, et agendum. « Alio modo habituale donum nobis divi­ nitus inditum. Utroque autem modo gra­ tia dicta convenienter dividitur per ope• rantem, et cooperantem. Operatio enim 1 alicujus effectus non attribuitur mobili, sed moventi ; in illo ergo effectu, in quo mens nostra est mota, et non movens, - solus autem Deus est movens ; operatio « Deo attribuitur : et secundum hoc dicitur gratia operans. » Et post pauca: « Est au- | tem, inquit, in nobis duplex actus. Pri- I e musquidem interior voluntatis. Et quan« tum ad istum voluntas se habet ut mota, Deus autem ut movens : et præsertim cum voluntas incipit vello bonum, quæ '· prius malum volebat. Et ideo secundum « quod Deus movet humanam mentem ad « hunc effectum, dicitur gratia operans. » Gratia autem actualis, qua Deus nos adju­ vat, el facit facere, est quædam qualitas fluida potentiæ operativæ impressa, ut juxta doctrinam ejusdem D. Thom. statuimus dub. 3, num. 50 et dub. prxced. a num. 120 ; ergo gratia operans respectu voluntatis est qualitas fluida impressa, et causans actum indeliberatum, quo primo afficitur ad bo­ num. 158. Id, vero magis perspicuum fiet referendo, et refellendo breviter præcipuos dicendi modos, quibus alii Auctores gratiam operantem declarant. Nam in primis gratia operans nequit formaliter consistere -( 713 i in ipso actu indeliberato, quatenus a Deo dependet, ut Montesinos, et Ripalda expo- Monas, nant : cum enim prædictus actus sit vita- K'pal,,,‘· I lis, et supernaturalis; nequit non effluere a potentia constituta in actu primo super­ natural! distincto ab ipsa operatione eli­ cienda, ut late ostendimus dub. 2. Deinde nequit consistere in ipso Deo intime assis­ tente, et unito potentiæ per modum auxilii, 1 ut Suarez, Curiel, et alii affirmant : qniasuarcz. Deus nequit nobis uniri per modum virtu- Cuncl' lis operativæ, ut dub. 3 statuimus. Praete­ rea non valet consistere in sola sancta cogi­ tatione, ad quam sequitur affectus indeliberatus, ut autumat Vasquez: tum quia illa Vavj. cogitatio non præstat vires physicas volun­ tati ad præcontinendum, et eliciendum supernaturalem effectum : tum quia eamdem et non minorem gratiam admisit Pelagius, ut satis liquet ex dictis dub. 4. Insuper ne­ quit consistere in motione ad quemcumque actum interiorem, ut volunt Medina art. 2, Medina. Kicârd et Ricardus Taper art. Ί, contra Lutherum : quoniam plures sunt actus interiores, in quibus voluntas se movet : gratia autem operans specialiter dicta pertinet ad actus, in quibus voluntas se habet non ut movens, sed ut mota. Tandem consistere non potest in qualitate fluida, quatenus præcise con­ fert effectum formalem applicandi, ut tra­ dunt Gonet disp. 3, art. 2, conclus. 3, et Al- Gonet. varez loco superius citato : qui subindeAi'arcz· inferunt prædictam qualitatem, quatenus infert operationem, et simul cum voluntate influit, esse gratiam cooperantem. Nam gratia operans sic accepta pertinet ad om­ nes operationes voluntatis tam indeliberatas, quam deliberatas, ut praedicti Auctores admittunt: et tamen D.Thom. gratiam ope­ rantem specialiter dictam asserit unice per­ tinere ad primam, ac indeliberatam volun­ tatis operationem, quam actum interiorem appellat ob maximam ad potentiam infi­ mitatem, et quia alium actum non præsupponit. Dicere autem cum Gonet, quod D, Thom. nomine actus interioris intelligat solam voluntatis applicationem absurdam est, et contra mentem S. Docloris : tum quia applicatio, ut præintelligitur ad actum, non est actus, ut ex se liquet : tum quia Div. Thom. per actum interiorem expresse si­ gnificavit operationem a voluntate elici­ tam : Præsertim, inquit, cum voluntas inci­ pit velle bonum, qux prius malum volebat. Maneat igitur gratiam actualem operantem specialiter dictam consistere formaliter in 714 DE GRATIA ACTUALI. qualitate fluida inferente, et causante pri­ mam, et indeliberatam voluntatis opera­ tionem, per quam incipit ad bonum con­ verti . Prima 159. Sed objicies primo : quoniam gratia operans pertinet ad illum effectum, in quo voluntas se habet non ut movens, sed ut mota, ut tradunt D. August, et D. Thom. atqui voluntas in primo actu se habet ut movens : cum enim praedictus actus sit vi­ talis, et voluntatis, nequit non a voluntate ut se movente procedere : ergo gratia ope­ rans non consistit in qualitate fluida, ut infert prædictum actum ; sed in eadem, qua­ tenus in genere causæ formalis reddit po­ tentiam applicatam : ad hunc quippe effec­ tum voluntas pure passive se habet. Nec satisfacies respondendo, quod licet prima voluntatis operatio-sit ab eadem se movente physice et vitaliter ; non tamen se movente moraliter, et applicative, cum praedictus actus supponatur esse necessa­ rius, et indeliberatus. Hoc, inquam, non satisfacit : quoniam omnis volitio libera debet procedere a voluntate se movente libere, et applicative; siquidem de ratione agentis liberi est, quod suppositis omnibus requisitis ex parte actus primi se applicet ad agendum : atqui primus voluntatis ac­ tus potest esse liber, ut patet in Angelis, et Christo Domino : ergo primus voluntatis actus est a voluntate se movente non solum physice, et vitaliter, sed etiam moraliter, et applicative. l'îiuitar Respondetur sustinendo traditam respon­ sionem, quæ optima est et ad mentem D. Thomæ. Nec evertitur inserla impugna­ tione: nam longe diversa sunt actum esse liberum, et esse deliberatum ; procedere a voluntate agente cum indifferentia, et pro­ cedere ab eadem se moraliter applicante. Ut enim actus liber evadat, satis est, quod reguletur per cognitionem indifferentem, et quod eliciatur a principio potenti non ope­ rare saltem in sensu diviso : ut autem sit actus deliberatus, requiritur, quod sit ex alio præsupposito, ex quo voluntas se mo­ veat, quodque præsupponat propriam deli­ berationem, et consilium. Primus ergo voluntatis actus potest esse liber, si cogni­ tione indifferenti in proponendo reguletur, ut in Angelis, et Christo Dominocontingit : nequit tamen esse deliberatus; siquidem non præsupponit alium actum, nec regula­ tur per dictamen ortum ex proprio consilio, sed per cogitationem specialiter a Deo im­ DISP V, DUB. VH. ad amorem chnritatis; quem tamen volun­ tas absque charitate non eliciet. Cumque prædictæ qualitates ultimo compleant, et determinent voluntatem, potius in eis, quam in sancta cogitatione ratio gratiæ operantis constituenda est. Præsertim cum ipsa sancti cogitatio nequeat esse primum auxilium intrinsecum; sed gratiam ali­ quam operantem pro sui elicientia postulet, ut ex dictis dub. 2, liquet. ηή, 161. Ultimo possent nobis opponi aliqua ^' testimonia D. Thom. in quibus videtur do­ cere gratiam actualem non esse qualitatem, sed animæ motum, sive operationem, ut docet 1, 2, quxst. 110, ari. 2, cl quæst. Ill, art. 2, in corpore, et in respons. ad !. Sed hic jam exposuimus dub. 3, § 1, ubi decla­ ravimus legitimam Sancti Doctoris senten­ tiam. pressam. Et ideo concedimus, quod primus actus sit a voluntate se movente physice, vitaliter, et libere : negamus tamen, quod sit a voluntate absolute se movente : nam hoc posterius denotat deliberationem, et applicationem ortam moraliter a proprio supposito : quod nunquam in prima volun­ tatis operatione invenitur, ut latius expo­ suimus in Tract, de Angelis disp. 11, dub. unico fere per totum, et præcipue a num. 23. Ex quibus fit omnem primum volun­ tatis actum supernaturalem esse effectum proprium gratiæ operantis ; sive talis actus sit omnino necessarius, sive liber. Fit etiam primam Angeli volitionem non potuisse esse peccaminosam : quia fuit specialiter a Deo determinante voluntatem perdictamen unice moraliter a Deo causatum. Attingit tamen Angelus per illam finem simul, et media : id quippe exposcit ejus natura; § H. sicut et quod sine discursu cognoscat prin­ cipium, et conclusionem. Quod in nobis ob Quid sil gralia cooperaris, declaratur. inferiorem modum operandi non accidit : sed quemadmodum distinctis intellectioni­ inia 162. Quæ § praecedenti tradidimus, viam bus praemissas, et conclusiones cognosci­ facilem aperuere ad exponendum gratiæ mus, ita diversis volitionibus finem, et cooperantis naturam. Cujus haud obscure media appetimus. Quamobrem primus ac­ meminit Sacra Pagina pluribus in locis, et tus in nobis est effectus gratiæ operantis: in. præcipue .Marci ultim. Domino coopérante, Êa secundus vero gratiæ cooperantis, ut§wIri et 1 ad Corinth. 15 : Aon ego, sed gratia Dei quenti dicemus. Crl5. mecum. Ex quibus gratiæ cooperantis notio160. Objicies secundo : nam voluntas na-AjbA· Ηγ. nem desumpsit D. August, locis supra citatis, turaliter. et necessario movetur ad bonum ubi ait : Cooperando Deus in nobis perficit, sibi propositum absque indifferentia : sed ijuod ojwrando inempit :quia ipse, ut velimus, prima cognitio nobis a Deo immissa propo­ operatur incipiens, qui volentibus cooperatur nit voluntati bonum absque indifferentia, perficiens. Dubium autem est, in quo gratia saltem contrarietatis, ut modo supponimus: cooperans formaliter consistat? Circa quod ergo posita tali cogitatione, voluntas neces­ innumerae sunt Auctorum sententiæ, qui­ sario, et naturaliter fertur in prædictum bus praetermissis. bonum : ergo superfluit qualitas fluida vo­ 163. Dicendum est secundo gratiam ac­ luntati supperaddita : et consequenter gra­ tualem cooperantem respectu voluntatis tia operans, non in qualitate fluida, sed in (idem proportionabiliter inlellige respectu sola cogitatione formaliter consistit. intellectus) consistere formaliter in quali­ Respondetur majorem ad summum veri-Sito». tate fluida voluntati impressa, et causante ficari suppositis omnibus requisitis, quæ ex actum, qui cum deliberatione fertur in boparte voluntatis ad eliciendum actum desi­ taiw. num. Hanc assertionem docent Arauxo ubi derantur ; inter quæ (cum actus eliciendus supra, et Joan, a S. Thoma ari. 2. Probatur est supernaturalis) præcipue recensentur ratione : quia gratia actualis pertinens ad qualitas fluida supernaturalis voluntatem illum actum, in quo voluntas non se movet elevans, ut dub. 2 et 4, explicuimus, et si­ i expropria deliberatione, sed ex instinctu mul qualitas fluida, vel alia motio volun­ Dei, dicitur operans : eo quod solus Deus tatem ad operandum reducens, ut dub. 6 i cum deliberatione operatur : ergo gratia declaravimus. Quapropter licet sancta co­ actualis spectans ad illam operationem, in gitatio sollicitet ad amorem boni apprehensi: qua voluntas cum proprii suppositi delibe­ nunquam tamen voluntas illum eliciet, ratione se movet, dicitur gratia cooperans; nisi prius hujusmodi qualitatibus fluidis siquidem in ea tam Deus, quam voluntas afficiatur. Sicut etiam visio beatifica excitat ad 715 applicative, oleum deliberatione operantur : ergo sicut gratia operans consistit formaliler in qualitate fluida inferente actum indeliberalum, sive volitionem erga finem, aut bonum in communi : ita gratia coope­ rans consistit formaliter in qualitate fluida inferente actum deliberatum, sive electio­ nem mediorum, et affectum erga bona par­ ticularia. Et hoc tradit D. Thom. art. 2 citato, ubi post verba superius relata inquit: α Alius autem est actus exterior, qui cum a « voluntate imperetur,consequens est,quod « ad hunc actum operatio attribuatur vo­ α luntati. Et quia etiam ad hunc actum (( Deus nos adjuvat et interius confirmando· « voluntatem, ut ad actum perveniat, et « exterius facultatem operandi praebendo, « respectu hujusmodi actus dicitur gratia « cooperans. » Nomine enim actus impe­ rati, et exterioris intelligit volitionem de­ liberatam, quæ exterior dicitur, quia sup­ ponit alium intimiorem actum, nempe amorem finis; et imperata vocatur, quia ex prædicto amore indeliberate ortum ducit. Ad eam autem eliciendam asserit Deum nos adjuvare et per subministrationem gratiæ interioris, quam cooperantem absolute vo­ camus, et per externam protectionem, et remotionem impedimentorum, quam gra­ tiam cooperantem cum addito dicimus, nempe cooperantem extrinsece. 161. Roboratur amplius nostra conclusio Diversi impugnando breviter modos, quibus alii piandi" Auctores gratiam cooperantem exponunt, gratiam Qiudam enim existimant consistere vel in rantem ipsis actibus deliberatis, quatenus sunt a Deo, vel in ipso Deo intime unito voluntati in ratione auxilii, vel denique in solasancta cogitatione, quatenus motum indeliberatum inducit. Sed hos omnes dicendi modos late exclusimus locis § præced. citatis. Et præ- Va?,( sertim displicet posterior, quem valde pers­ picue rejicere solet D. Augustin, nam lib. p.Aug·. degratia Christicap. 10 Pelagium introducit sic loquentem : Operatur in nobis velle, quod bonum est, dum revelatione sapientia? in de­ siderium Dei stupentem suscitat voluntatem. August, autem e converso in lib. de Spiritu, et littera cap. 3 inquit : Ut bonum diligatur, charilas Dei diffunditur in cordibus nostris : perspicue docens ad bonum affectum aliud auxilium præter cogitationem, voluntati superaddendum esse. .Atii solius vocis sono ducti putant gra­ tiam operantem nihil aliud esse, quam concursum Dei simultaneum. Sed falluntur : . i 1 •vI ·· fiw 7L Ï; <■ f f· . ·. • kf . Kt Ô ’Γ V 1 » r 3 •J > J I * -i T ;♦ C' | pl $ r /1 { 716 DE GRATIA ACTUALI. nam licet gratia cooperans concursum Dei simullaneum vel complectatur, vel conno­ tet; nihilominus præter hunc concursum importat aliquid prævium voluntatem ro­ borans, et usque ad operationem delibera­ tam perducens : tum quia id satis expressit D.Tlnx D. Thom. verbis supra citatis : Deus, in­ quit, nos adjuvat et interius confirmando voluntatem, ut ad actum perveniat, et exte­ rius facultatem operandi prxbendo : et res­ pectu hujusmodi actus dicitur gratia coope­ rans. Præsertimquiaut voluntassupernaturalem operationem deliberatam eliciat, non sufficit, quod adjuvetur concursu superna­ tural! Dei simultaneo ; sed debet prius ele­ vari per aliquamsupernaturalem virtutem, ratione cujus actum supernaturalem præcontineat, ut latius ostendimus dubio 2, § 3. curicL Alii deinde ut Curiel in præsenti dub. 2, Gonzal. § β gt Joannes Gonzalez 1 parte, disp. 58, sect. 3, asserunt gratiam cooperantem esse actum indeliberatum voluntatis, medio quo trahitur ad consensum liberum. Sed nec hic dicendi modus potestsustineri : turn quia gratia cooperans habet infallibilem connexionem cum operatione deliberata; siquidem Deus per talem gratiam coopera­ tur, et influit in praedicti actus elicientiam: affectus autem indeliberatus sibi relictus non habet necessariam connexionem cum assensu deliberato, siquidem multoties re­ sistimus subitæ inspirationi, et affectui : ergo gratia cooperans nequit in affectu in­ deliberato consistere ; sed necessario super­ addenda est motio, vel qualitas fluida, quæ motum indeliberatum cum deliberato con­ jungat. Tum etiam quia affectus indelibe­ ratus nequit inferre assensum deliberatum nisi media cognitioneindifferenti ; cum hæc sit regula immediata liberæ volitionis :sed cognitio indifferens non præstat vires suffi­ cientes, etefficacesadassensumdeliberatum supernaturalem, ut contra Vasquez statui­ mus dub. 4 ; ergo gratia cooperans non con­ sistit in affectu indeliberato. Alvarez Tandem alii asserunt gratiam cooperanGoûet.’ tem consistere in qualitate fluida, quatenus effective concurrit ad omnem nostram ope­ rationem : quod tuentur Alvarez, Gonet locis § prxced. citatis. Cæterum hic dicendi modus est contra D. Thom. art. sxpe citato: ■ nam juxta hos Doctores gratia cooperans influit in omnem operationem tam delibe­ ratam, quam indeliberatam, et tam interio­ rem, quam exteriorem : cum tamen D. Thom. doceat gratiam operantem habere pro speciali effectu actum indeliberatum, et interiorem ; gratiam vero cooperantem respicere actum deliberatum, et exteriorem, ut sola articuli lectione constabit, et liquet ex dictis § pr.rcedenti. Relinquitur ergo gratiam cooperantem consistere formaliter in qualitate fluida inferente non quamlibet voluntatis operationem, sed determinante consensum liberum, quem D. Thom. ob rationem superius assignatam actum exte­ riorem appellat. 165. Ex quibus infertur contra plures excw· Auctoribus nuper relatis gratiam actualem lint£ operantem et cooperantem non esse eamdem realiter gratiam, vel qualitatem cum sola diversa connotatione, vel respectu; sed esse duas qualitates fluidas realiter distinc­ tas. Et ratio liquet ex dictis : nam pro qua­ libet operatione supernatural! datur quali­ tas fluida tum ad elevandum potentiam, ut ostendimus dub. 3, tum ad præcontinendum ultimam actualitatem operationis, ut dixi­ mus dub. 5, tum ad tollendum suspensio­ nem potentiæ creatæ, et subordinandum eam Deo, utstatuimusdub. 6;constatautem, quod motus indeliberatus, et deliberatus sunt frequenter operationes realiter dis­ tinctae : ergo gratia requisita ad motum in­ deliberatum, quæ dicitur operans, distin­ guitur realiter a gratia requisita pro motu deliberato, quæ cooperans appellatur. Præ­ sertim cum D. August, et alii Patres com­ muniter doceant contra Pelagium gratiam ad singulos actus dari, ut fusius ostendimus duobus dubiis prxced. 166. Cui doctrinæ non opponiturD.Thom.ûbjwii'i in hoc art. in respons. a 1 4, ubi ait : Dicen-%^ dum, quod grat ia operans, et coopérons est '“· eadem gratia, sed distinguitur secundum di­ versos effectus , ut ex supra dictis palet, nempe ex corpore articuli. Nam hæc verba referenda sunt ad gratiam habitualem, de qua dixerat S. Doctor : « Si vero accipiatur α gratia pro habituali dono, sic est duplex « gratiæ effectus, sicut et cujuslibetalterius « formæ : quorum primus est esse, secuna dus est operatio. Sicut caloris operatio « est facere calidum, et exterior calefactio. « Sic igitur habitualis gratia, in quantum « animam sanat, vel justificat, sive gratam α Deo facit, dicitur gratia operans: inquan« tum vero est principium operis merito« rii, quod ex libero arbitrio procedit, di« citur cooperans. n De hac ergo gratia habituali intelligendus est Div. Thom. cum asserit DISP. V, DUB. VII. 717 hæc quippe non est infallibiliter victrix, usserit gratiam operantem, el cooperantem esso eamdem gratiam cum diversis effec­ cum solum moveat inadæquate, et frequen­ tibus.‘eadem quippe gratia habitualis proje­ tor effectum deliberati consensus non as­ tai effectum formalem, qui abusive dicitur sequatur, ut supra vidimus. Ut ergo dicatur Quidsit victrix, exposcit sibi adjungi novum adju- p.ft ! operatio; et influit deinde in genere causæ efficientis cooperando libero arbitrio, ut in torium gratiæ actualis, et efficacis, quod de August, charitatem appellat, et præter illam< etio.a" notisad prædictum articulum observavimus. • At effectus proprii gratiæ operantis, et coodelectationem exposcit in lib. de Spirituel perantis actualis sunt diversæ operationes, ittera cap. 3, his verbis : « Cum id, quod uempe volitio indeliberata, ei deliberata, ut « agendum, et quod nitendum est, cœperit S. Doctor ante praemissa verba asseruerat. « non latere, nisi etiam delectet, clametur, Adquamlibet autem operationem requiritur « non agitur, non suscipitur, non bene vigratia, vel motio actualis, ut tradit idem « vitur. Ut autem diligatur, charifasdiffunD. Thom. quxst ione 109, artic. 1 in corpore, « ditur in cordibus nostris, non per libei his verbis : « Quantumcumque natura ali« rum arbitrium quod surgit ex nobis, se I ; n?. perficiendamquejustitiam, ut tradit D. Au­ illa qualitas habet ex se efficaciam ad infe­ gustin. lib.de. gratia, et libero arbitrio cap.YI-, rendum infallibiliter affectum deliberatum ; sed adjutorium collatum ad faciendam, qua energia destituitur delectatio sibi re­ perficiendamquejustitiam consistit innoti­ licta ; cum solum sit victrix, quatenus subs­ tia boni, et in victrice delectatione, ut docet tat prædictæ motioni. Et ideo licet victrix idem S.Doctor in lib. de peccator, meritis, et delectatio valeat dici gratia cooperans : ni­ remissione cap. 19 his verbis : Cum ab illo hilominus tribuendo singula singulis, præillius adjutorium deprecamur ad faciendam, cipua ratio gratiæ cooperantis non in de­ perficiendam que justitiam, quid aliud depre­ lectatione, sedin auxilio, vel qualitate fluida camur, quam ut aperiat, quod latebat et suave formaliter, et in recto consistit. faciat, quod non delectabat ? Et eodem loco asserit Deum permitterepecccatum, quando § 1Π. non tribuit vel certam 'scientiam, vel victri­ Explicatur divisiu gratix actualis in exci­ cem delectationem. Cum ergo boni notitia, tantem et adjuvantem. et victrix delectatio sint actus hominis; se­ quitur, quod juxta mentem D. Augustini 1G8. Succedit, ut declaremus divisionem Gralia gratia cooperans non consistit formaliler in qualitate fluida operationes antecedente, sed I gratiæ actaidisinexcilantem, et adjuvantem ·, excitans, quam tradunt inter alios Div. August, lib. \'ans.u' in prædictis operationibus. Wiiiw. Respondetur victricem delectationem esse de peccator, meritis dicens : Bonam, et D‘Au«quidem adjutorium ad perficiendam justi­ piam voluntatem, nisi Deo excitante, et ad­ tiam mediis actibus deliberatis. At victrix juvante haberenon possumus. El D. Bernard. delectatio non importat præcise simplicem, lib. de gratia, et libero arbitrio his verbis : et indeliberatam delectationem in bono : Conatus nostri cassi sunt, si non adjuventur, z l 4' 718 DISP. V, DUB. VII. DE («RATIA ACTI AI. 1. ci nulli, si non excitentur. Eamque aperte •Cftikc. supponit Concilium Trident. sess. 6, cap. 5, ’’ ubi ait : lispmuntur, inquit, ad justitiam, dum excitati divina gratia, et adjuti (idem ex auditu concipientes libere moventur in Deum. Habetque hujusmodi divisio fundamentum in sacra Scriptura : nam in quibusdam locis docet nos excitari, et vocari a Deo interius Apoui. pulsante, ut Apocal. 3 : Ecce ego sto ad osAdEph. Dum, ct pulso. Et ad Ephes. 5 -.‘Surge, qui p>aim ·' ‘n °^*s ver0 divinum adjutorium 69. exposcit, ut Psal. 69 : Deus in adjutorium meum intende : Domine ad adjurandum me festina, et alibi sæpe. Difficultas autem est circa legitimam hujus divisionis intelligcntiam. Nou i Pro cujus luce observa primo gratiam excitantem posse usurpari pro quocumque dono nos solicitante, et trahente ad perfec­ tam conversionem : et hac ratione innu­ mera beneficia tam interna, quam externa complectitur, quibus ad Deum afficimur, i>.prosp.ut eleganter Div. Prosper libro adversus Collator, capite 14, his verbis : « Trahit << igitur ad Deum contemplatio elementov rum, et omnium, quæ in eis sunt, orna« tissima pulchritudo. Invisibilia enim σ ejus a creatura mundi per ea, quæ facta « sunt, intellecta conspiciuntur. Trahit « rerum gestarum cognitio : et divinorum « operum relaluræ animum audientis in<· flammant, narrantes laudes Domini, et « virtutes ejus,et mirabilia ejus, quæ facit. « Trahit timor : principium enim sapienα tiæ timor Domini. Trahit lælitia : quo« niam lætatus sum in his, quæ dicta sunt ;.· mihi, in domum Domini ibimus. Trahit « desiderium : quoniam concupiscit , et « deficit anima in atria Domini. Trahit dev lectatio lectionis : Quam dulcia enim << faucibus meis eloquia tua super mei, et « favum ori meo. Quis perspicere, aut « enarrare possit, per quot affectus visita— « tio Dei animum ducat humanum, ut quæ fugiebat, sequatur ; quæ oderat, diligat ; « quæ fastidiebat, esuriat : ac subito com­ mutatione mirabili, quæ clausa ei fue" rant, sint aperta ; quæ onerosa, sint le­ via; quæ amara, sint dulcia,quæ obscura, « sint lucida ? » Hoc autem modo si gratia excitans accipiatur, nequit speciale mem­ brum gratiæ actualis constituere, cum tot objecta, notitias, et affectus complectatur. Pressius ergo consideranda est, pro eo vi­ delicet auxilio, quo Deus primo hominem interius pulsat, et vocat : hoc quippe inter J i ! 1 ; j ' ’ j , : cuncta alia nomen graliæ excitantis, pul­ santis, et vocantis (quæ idem reipsasunt) titulo peculiari meretur, ut ex se liquet, el admittunt communiter Doctores. Secundo observa gratiam adjuvantem bifariam etiam usurpari : uno modo generali, et lata acceptione, pro omni auxilio, quo Deus nos adjuvat in negotio salutis, sive intrinsece, sive extrinsece, sive antecedenter, sive consequenter : qua ratione cuncta auxilia, et ipsam gratiam excitantem com­ plectitur, nec peculiarem speciem gratiæ actualis importat. Altero modo accipitur stricte, el specialiter pro eo auxilio, quo jam excitati et vocali adjuvamur, et promovemur ad perfectam concursionem : quo pacto gratiam excitantem supponit, et ab ea distinguitur, ut colligitur ex Tridentina sess. 6, cap. 5. His suppositis. 169. Dicendum est tertio gratiam exci- Reohtantem esse idem realiter auxilium cum*1®^ gratia operante ; et gratiam adjuvantem esse idem realiter auxilium cum gratiacooperante : el consequenter gratiam excilantem consistere formaliter in qualitate fluida causante primum motum indeliberatum.et gratiam adjuvantem consistere formaliler in qualitate fluida causante subséquentes motus deliberatos. Hæc secunda assertionis pars satis liquet ex dictis duplici § proce­ denti, ubi eam firmavimus.Prior autem col­ ligitur manifeste ex Div.Thoma: nam cum Sanctus Doctor in hac quæstione 111, varias divisiones gratiæ actualis adduxerit, hujus divisionis non meminit : quod minime fa­ cit, quia ipsam spreverit, quam sciebat fuisse traditam ab Augustino: sed quia· nomine gratiæ operantis, et cooperantis excitantem etiam, et adjuvantem compre­ hendit: quam proinde non oportuit diverso articulo declarare. Et hæc pars probatur facile ex dictis : quoniam gratia excitans specialiter dicta est primum auxilium, quo Deus inchoat nostram conversionem, et nos revocat a somno peccati, vel etiam insensi­ bilitatis : atqui primum auxilium intrinse­ cum est reipsa gratia operans ; siquidem habet pro effectu motus indeliberatos, quos prædicta gratia excitat : ergo gratia excitans peculiariter dicta est idem realiter cum gra­ tia operante. Similiter gratia specialiter adjuvans est illud auxilium, quo Deus ho­ minem jam vocatum adjuvat, et promovet ad perfectum consensum, sive ad consum­ mationem suæ conversionis : sed hujusmodi auxilium est gratia cooperans : siquidem aspicit 719 170. Adversus nostram assertionem pos- Dlspelaspicit tanquam proprium effectum motum | set opponi gratiam exci tantem, et vocantem deliberatum, in quo perficitur, et consum­ esse formaliter excitationem,et vocationem, obje«iomatur conversio, et cui gratia cooperans quæ non sunt qualitates fluidæ, et emor­ deservit : ergo gratia adjuvans est idem tua?, sed operationes vitales. Sed hoc argu­ realiter cum gratia coopérante. ii- Confirmatur, et declaratur amplius, tamentum diluimus dub, 2, § 4, ubi de hac re cite occurrendo aliquibus objectionibus : egimus ex professo. Posset etiam opponi quoniam licet omnis intellectio superna­ gratiam adjuvantem non prævenire, sed turalis sil quædam vocatio passiva, et at­ comitari affectum deliberatum, ut ipsum tentio ad Deum ; nihilominus proprie lo­ nomen adjutorii significare videtur : atque quendo sola prima intellectio potest appel­ ideo non consistere in qualitate fluida prælari excitatio : non enim excitari, atque via, sed in concursu Deisimultaneo. Cæte­ evigilare dicitur homo jam expergefactus ; rum hæc difficultas,si quæ est,militat etiam sed ille solum, qui prius dormiebat, juxta in gratia coopérante, de qua egimus § præillud Apostoli: Surge, qui dormis, et illumi­ cedenti, et ex didis in hac disputatione fere nabit te Christus : constat autem, quod pri­ per totam facile excluditur : nam cum in­ mus actus intellectus est omnino indelibefirmitas potentiæ naturalis ad eliciendum ratus; cum non proveniat ex applicatione supernaturales operationes proveniat tam voluntatis proprii suppositi,sed ex motione ex defectu virtutis præcontentivæ, quam ex Dei speciali : ergo gratia specialiter, et pro- I indifferentia potential! agentis creati : ne­ prie excitans habet pro effectu primum, et quit gratia adjuvans adæquate consistere in indeliberatum actum intellectus : atqui gra­ solo concursu Dei simultaneo, sed etiam, tia operans respicit per se eundem effec­ ac principalius complectitur qualitatem tum, ut § 1 explicuimus : ergo gratia ope­ fluidam elevantem potentiam, et reducen­ rans, et excitans sunt idem realiter auxi­ tem potentiam ad actum. lium : quod dicitur operans, quia per illud solus Deus moraliter operatur ; et excitans § iv. appellatur, quia per ipsum trahit hominem ad primam attentionem. Declaratur divisio gratiæ actualis in praeve­ Similiter quamvis Deus adjuvet horni- ! nientem et subsequentem. nem in operatione conducente ad salutem ab ipso quoquo modo elicienda ; nihilomi­ 171. Tertio dividitur gratia actualis in Gralia nus tunc proprie eum adjuvare dicitur, praevenientem, et subsequentem. Quæ diquando homo agit ut homo, hoc est, cum visio sicut et præcedentes desumitur ex sa- suba­ propria deliberatione, et consilio, atque cris literis : nam de praeveniente dicitur qnens· ideo cum elicit actus deliberatos : nam ad­ I Psalm. 58 : Misericordia ejus praeveniet me, psalm, et Psalm. 20: Quoniam praevenisti eum in Pj^;u jutorium unius supponit, vel comitatur operationem alterius. Cum ergo homo in benedictionibus dulcedinis . De subséquente 2θ· vero dicitur Psalm 22 : Et misericordia ejus psalm. primo actu non agat deliberate, sed solus Deus dicatur tunc operari ; sequitur, quod subsequetur me. Ex quibus locis desumpsit 22· gratia specialiter adjuvans non respiciat hanc divisionem Div. August, in lib. de p Aug. per se actus indeliberatos, sed solum de­ natura, et gratia cap. 32, ubfait: Praevenit, ut sanemur ; subsequitur, ut sanati vegete­ liberatos, in quibus homo moraliter ope­ mur : prævenit, ut vocemur ; subsequitur, ut ratur , et moraliter adjuvatur . Eundem glorificemur. Unde illam communiter do­ autem effectum habet gratia cooperans , cent alii Patres, et Theologi cum Magistro ut § 2 statuimus. Ergo gratia adjuvans, et in 2, dist. 26 et D. Thom. in præsenti artic. gratia cooperans specialiter dictæsunt idem 3. El quod pluris est, eam firmat Concilium conr. realiter auxilium. Quæ intelligenda sunt Tridentinum sess. 6, cap. 16, his verbis : Tr‘(l tum de gratia operante et excitante, tum Ipse Christus Jesus tanquam caput in mem­ de gratia coopérante, et adjuvante respectu bra, ct tanquam vitis in palmites in ipsos ejusdem potentiæ ; si enim ad diversas spe­ justificatos jugiter virtutem influit. Quæ vir­ ctent, realiter distinguntur, sicut ipse ope­ tus bona eorum opera antecedit semper, et co­ rationes, quibus deserviunt : atque ideo mitatur, et subsequitur ; et sine qua nullo gratia operans,et excitans ad primum actum pacto Deo grata, et meritoria esse possunt. intellectus differt realiter a gratia operante, et excitante ad primum voluntatis affectum. I Quæ verba licet explicite procedant de gra- 720 DE GRATIA DISP. V, DEB. VII. lia habituali, in actuali etiam suum locum patria?) operans et coopérant prxvenietili, d habent, ut communiter observant inter­ subsequent i non respondeant : tamen secun­ pretes D. Thom. ad locum supra citatum, dum alias acceptiones penitus idem sunt: et ubi Sanctus Doctor de sola gratia habituali hoc modo magister in littera sumit : el ad videtur loqui, sed reipsa actualem etiam Annibal. distinet. 26, articulo 1 ad 1, ubi comprehendit. His suppositis, quæ omnes ait : Dicendum , quod distinctiones gratix admittunt, explicandum superest, in quo operantis, et cooperantis omnes sunt prxvrutraque gratia consistat,et qualiter hæc par­ nient is,et subsequent is. Quid autem sit gratia titio intelligenda sit. operans, et cooperatis jam explicuimus § ordûîn172. Pro quo animadvertendum est plu1 et 2. Quo supposito probatur conclusio adjusii- res actus in negotio salutis intervenire. ratione : quoniam gratia simpliciter, et enim reperiuntur aliqui realiter præveniens est illa, quæ omnem netu con- Primo . , 1 motus inone 1, et alii. Prima assertionis pars, in Hûtio qua poterat esse difficultas, probatur : quo­ prμο on; niam auxilium collatum ad effectum miraculosum nequit non esse speciale : mira­ culum quippe non est, quod fit per auxilia generalia, et communia alicujus ordinis : atqui conversio Divi Pauli, verbi gratia, fuit miraculosa, ut docet Divus Thomas D/xho. infra quæstione 113, articulo 1 ; ergo auxilium pro illa collatum fuit speciale : auxilia autem communicata ad communes, et ordi­ narias conversiones sunt ob oppositam ra­ tionem generalia: ergo in ordine superna­ turali gratia actualis, sive auxiliaris recte dividitur in generalem, et specialem. Confirmatur primo : quia auxilia com-Ciwjrmunicata justo ad vincendas communes !i-;t ’· tentationes, sunt generalia in ordine super­ naturali, sicut ipse effectus vincendi : sed aliquando datur etiam auxilium ad supe­ randum extraordinariam, et gravissimam tentationem , cui justi solis communibus auxiliis prævenli certo succumberent : ergo auxilium supernaturale recte dividitur in I generale, et speciale. Quæ confirmatio de48 »· ’ DE GRATIA ACT L A 1.1. p.' i præstat posse agero ; efficax est, quæ iifTcrt jg infallibiliter ipsum agere. Illa est sine qua non possumus agero, hæc est, cum qua infallibiliter agimus. Desumpserunt Theologi **·»' hanc divisionem ex Magno Augustino in libro de correptione el gralia, capite 11, ubi •iK docet Adamo in statu innocentiæ collatum fuisse auxilium sufficiens, quo posset per­ severare in bono, non vero auxilium efficax, quoinfallibiliter perseveraret: prædestinatis vero utrumque adjutorium conferri, quo videlicet possint perseverare, et actu infallibilitcr perseverent. Verba Sancti Doctorissunt hæc : « Tale quippe erat adjutoσ rium, quod desereret, nempe Adamus, « cum vellet, et in quo permaneret, si vellet : non quo fieret, ut vellet. Hæc est t prima gratia, quæ data est primo Adam : ' sed hæc potentior est in secundo Adam, v Prima est enim, quæ fit, ut habeat homo « justitiam, si velit : secunda ergo plus « potest, qua etiam fit, ut velit ; et tantum «ί velit, tantoque ardore diligat, ut carnis σ voluntatem contraria concupiscentem vo­ a luntate spiritus vincat. Nec illa quidem a parva erat, qua demonstrata est potentia cr liberi arbitri : quoniam sic adjuvabatur, « ut sine hoc adjutorio in bono non ma­ neret ; sed hoc adjutorium, si vellet, de­ « sereret. Hæc autem tanto major est, ut parum sit homini per illam reparare per­ « ditam libertatem ; parum sil denique non posse sine illa vel apprehendere bonum, • c vel permanere in bono,si velit, nisi efficia­ e tur, ul velit.Et post pauca: Si hoc adjuto­ . a rium (nempe sufficiens, et sine quo non) a vel Angelo,vel homini, quam primo facti « sunt, defuisset; quoniam non talis natu­ « ra facta est, ut sine divino adjutorio pos­ « set permanere, si vellet : non utique sua a culpa cecidissent. Adjutorium quippe de­ a fuisset, quo manere non possent. Nunc v autem quibus deest tale adjutorium, jam 'j pœna peccati est; quibus autem datur, « secundum gratiam datur, non secundum a debitum : et tanto amplius datur per d Jesum Christum Dominum nostrum, qui­ a bus id dare Deo placuit, ut non solum « adsit, sine quo permanere non possu­ « mus, etiamsi velimus; verum etiam tan­ a tum, ac tale sit, ut velimus. Est quippe « in nobis per hanc Dei gratiam in bono recipiendo, ct perseveranter tenendo, virtutem. Et Isatæ 5 dicitur : Ha­ bitatores Hierusalem, et viri Juda, judicate inter me, et vineam meam. Quid est, quod ultra debui facere vinex mex, et non feci? etc. Quæ reprehensio justa non foret, nisi Ju­ daei habuissent gratiam sufficientem ad con v ers i ο n em. G ra li am e liant efficacem πιαnifesteevincunt uliatestimonia,ulJoan.O: JsOmnis, qui audivit a Patre, et didicit, cenil ad me. Et cap. 10 : Nun rapiet quisquam de manu mea, et non peribunt in xternum. Et Ezechielis 30 : Spiritum meum ponam in me- ùto. dio vestri, et faciam, ut in prxceplis meis A ambuletis, et judicia mea custodiatis, d ole­ remini. Quo testimonio frequentissime Au­ gustinus urget Pelagianos, ut graiiameilicacem agnoscant. Quod etiam suadetur breviter ratione Iatius expendenda in sequentibus disputationibus : quoniam mulli sunt, qui non habent gratiam efficacem ad conversionem; alias omnes converterentur : et tamen iidem ha­ bent gratiam sufficientem, ut resipiscant; siquidem se non convertendo peccant, et nullus omittendo peccat, nisi habeat vires sufficientes ad faciendum, quod omittit : ergo datur gratia sufficiens. Deinde si non daretur auxilium efficax, tolleretur de me­ dio certitudo divinæ prædestinationis:hæe quippe innititur efficaciæ divinæ voluntatis, et auxiliorum gratiæ : ergo datur gratia efficax. Gratia igitur actualis, sive auxilians recte dividitur in sufficientem et effica­ cem. Confirmatur, et declaratur : nam eodem proportionali modo loquendum est de satis­ factione passionis Christi Domini, ac de auxiliis gratiæ ; siquidem hæc sunt effectas illius : sed passio Christi prodest omnibus hominibus quantum ad sufficientiam; et aliquibus, nempe electis quoad efficaciam: ergo similiter dantur auxilia sufficientia, et efficacia, quæ prædicta» passioni, et modo quo nobis prodest correspondent. Minor asseritur a Divo Thoma pluribus in locis, et præcipue in teri ia distinctione 13, quxstioM 2, articulo 2,quaestiuncula 2adb, ubi inquit; « Christus satisfecit pro tota humana na« tura sufficienter ; non tamen efficienter: « quia non omnes illius satisfactionis par­ ti ticipes fiunt : quod ex eorum importuni« tate est, non ex insufficientia satisfactio« nis. » Et tertia parte, quxstione"$,art.~ adi, ait : « Passio Christi prodest quidem « omnibus quantum ad sufficientiam, et ad « remissionem culpæ.et adeptionem gratiæ, « et gloriae : sed effectum non habet, nisi α in illis, qui passioni Christi conjungun« turper fidem et charitatem. 183. Scrupulus autem, qui Paulum Ben-^ nium, et Antonium Delphinum, aliosque w movet, ne hanc divisionem, saltem quoad'o-rf voces, voces, admittant; nempe nomina gratix I sufficientis, et efficacis non reporiri in vete­ ribus Conciliis, immo nec in Tridentino, quod accuratius egit de gratia, et libero ar­ bitrio, ut Lutlioranorum errori occurreret. Hic, inquam, scrupulus facile dispellitur. Nam licet in Conciliis non inveniantur illæ eædem voces, inveniuntur nihilominus prorsus Equivalentes, et eandem rem omninosignificantes. In Concilio enim Arausicano 2, cap. 19, dicitur : Cum sine gratia ikisalutem non possit homo custodire, quam accepit ; quando sine Dei gratia poterit re­ parare, quod perdidit ? Gratia autem, quæ dat posse custodire, et posse perseverare est reipsa gratia sufficiens. Et in eodem Con­ cilio dicitur : Divini est muneris, cum rede cogitamus, et pedes nostros a falsitate, et injustitia tenemus: quoties enim bona agi­ mus, Deus in nobis, ut operemur, operatur. Hæc vero gratia, qua Deus facit, ut opere­ mur, est gratia efficax, ut ex se liquet. Et similiter inTridentino sessioneG, capite 11, dicitur : Deus impossibilia non prxeipit, sed prreipiendo movet et facere, quod possis, et petere, quod non possis, et adjuvat, ut possis. Ubi clare constat sermonem esse de gratia sufficienti ad præceptorum adimpletionem. Efficacem autem gratiam satis aperte sup­ ponit idem Concilium canone 4, dum de­ finit liberum arbitrium a Deo motum, et excitatum aliquid cooperari assentiendo Deo excitanti, atqtfe vocanti. Motio enim, qua Deus cooperatur assensum, efficax est, si­ quidem effectum sorti tur. Conveniens autem fuit, ut Theologi pro suis disputationibus assignarent terminos non ita complexos gratix sufficientis, et gratix e/ficacis ad exdicandum id ipsum, quoi Concilia pluri)us vocibus significant. Et hæc de gratia supernaturali actuali in communi, ejusque divisionibus dicta sufficiant. DISPUTATIO SEXTA. De gratia actuali sufficienti. Post notitiam auxiliorum gratiæ in com­ muni, rectus ordo postulat, ut de præcipuis ejus speciebus, gratia videlicet sufficienti, et efficaci sermonem instruamus. Et quamvis possemus eas sub eadem disputatione com­ prehendere, illasque ad invicem in singulis dubiis comparare, quo mutuo sese expone­ rent : majorem tamen, ut credimus, clari­ tatem conciliabimus,si seorsimunamquam­ que consideremus. Et ideo in hac disputa­ tione agemus de gratia sufficienti, et in sequenti de efficaci. Omnia autem, quæ de qiiidditate gratiæ sufficientis poterant in præsenli disquiri, jam in præcedenti dis­ putatione discussa sunt : nam in ea late os­ tendimus gratiam actualem ad actus super­ naturales desideratam non consistere in actibus indeliberatis, nec in Deo intime unito potentiis,nec in concursu simultaneo, nec in solis habitibus, sed in qualitate fluida elevante potentias, easque constituente in actu primo proximo ad producendum actus supernaturales tam secundum tendentiam specificam in objectum, quam secundum ultimam actualitatem consideratos. Unde quæ hic dicenda supersunt, tantam respi­ ciunt existentiam prædiclæ gratiæ, et modumquo praeparatur, et distribuitur : quam­ vis ex his non parum ejus quidditas hacte­ nus explicata innotescet. . DUBIUM I. An de facto detur gratia actualis, vere suffi­ ciens separata ab efficaci. Ut omnes termini dubii recte intelligantur, et aperiamus, in quo consistat hujus difficultatis punctum, opus est nonnulla breviter praelibare. § I- Prxmittuntur aliqux observationes. 1. Auxilium sufficiens supernaturale, ut Duplex vidimus disp. prxeed. num. 173, est, quod effectus . i 1 C dat posse adii· aliquem supernaturalem ef-suflkieafectum, et sine quo non potest prædictus tis’ effectus haberi. Hujusmodi autem effectus vel potest esse tota salus hominis, ut com­ plectitur justificationem, perseverantiam, et gloria» consecutionem : vel potest esse aliquis peculiaris actus supernaturalis, ut puta assensus fidei Theologicæ. Et quia effectus priori modo consideratus quamplura auxilia complectitur,quæ non possent non hic aliquam confusionem inducere ; idcirco considerationem nostram ad auxi­ lium sufficiens pro hoc, aut illo actu res­ tringemus : quamvis dubii resolutio omni- 726 bus auxiliis sufficientibus proportionabili­ ter applicanda sit. Porro gratia dupliciter potest dici vere sufficiens ad aliquem ac­ tum : uno modo proxime, ct immediate, quia videlicet præstat vires adaxpiatas ad illum, et ipsi immediate commensuratur ; altero modo remote, et mediate, quia ni­ mirum communicando vires adæquatas ad unum actura, habilitât, et disponit ad aliura. quamvis ex se non præstet vires omnino sufficientes ad illum. Et hoc pacto auxilium immediate sufficiens ad actura in­ feriorem verbi gratia ad attritionem, est mediale, et remote sufficiens ad actum per­ fectiorem, utputa ad contritionem : quia si quis prædicto auxilio utens actum attri­ tionis eliciat, eo ipso disponitur ad conse­ quendum, saltem imperative, auxilium proxime sufficiens, quod pro contritione desideratur. In quo sensu solent dicere Thomistæ. quod auxilium sufficiens ad unum actum est efficax respectu alterius : quia videlicet auxilium efficax ad actum imper­ fectiorem præstat sufficientiam saltem me­ diatam ad perfectiorem. In præsenti ergo sufficientiam veram, abstrahendo tamen a modo, quo adest, consideramus. Anxi2. In quo supponimus dari aliquod auxiΙΐαηι :μ<{uod ’"lium sufficiens, quod de facto nunquam separetur ab efficaci. Hujusmodi est auxilium ciCns nun* sufficiens ad primum actum supernaturale indeliberatum, quo Deus nos exsuscitat, et abetii- evigilare facit : nam cum Deus per prædicraci‘ tum auxilium incipiat hominem movere ad actum deliberatum, opus est, quod ad tale auxilium aliqua attentio indeliberata succedat : alias perinde se haberet, ac si homini impressum non fuisset : maneret quippe homo ita dormiens, et inattendens sicut antea. Auxilium autem, ad quem se­ quitur operatio, pro qua exhibetur, vel effi­ cax est, vel adjunctum sibi habet auxilium efficax. Quamobrem auxilium sufficiens, sive constituens potentiam in actu primo ad eliciendum actum indeliberatum nun­ quam de facto separatur ab auxilio efficaci ad eundem actum:quamquam absolute non repugnet, quod stante prædicta sufficientia, Deus deneget ulteriorem concursum effica­ cem, et nulla sequatur operatio. Similiter plures Thomistæ, quibus subscribemur in Tract, de Justificat, disp. 2, dub. 6, et tract, de Charitate, non agnoscunt aliud auxilium proxime sufficiens ad eliciendum actum charitatis, vel contritionis, nisi gratiam sanctificantem infusam per modum auxilii : GraCa «fnpliciicrpo· itelfliri SUlli♦ii'ns. DISP. VI, DOB. I. DE (1 RATI A ACTUALI. adultus vero, cui gratia sanctificans infun­ ditur, reipsa convertitur : atque ideo in prædicto casu, el respectu perfeclæ conver­ sionis gratia proxime sufficiens semper coincidit cum efficaci. Dubium ergo est,an idem contingat in omni gratia sufficienti. 3. Consulto autem indubii tituloinqui-D-i^ riraus, an de facto detur, etc. quia præsensp(î^ difficultas non respicit possibilitatem abso-^^ lutam, sed solum præsentem providentiam, jifeTum quia illi, quos Adversarios in ejusde- 13 cisione habebimus, admittunt possibilem esse gratiam internam pure sufficientem; imo vero sicut dicunt omnem gratiam in statu naturæ integræ fuisse sufficientem, el non pure sufficientem , ita asserunt omnem gratiam in statu naturæ integræ fuisse suffi­ cientem et nullo modo efficacem. Tum etiam quia evidens est posse Deum constituere vo­ luntatem in actu primo omnino sufficienti ad eliciendum supernaturalem operatio­ nem , quo casu voluntas haberet auxilium sufficiens : et deinde posse Deum suspendere suum concursum, ne operatio sequatur; quo casu voluntas careret auxilio efficaci : ergo illud est ab hac absolute separabile. Et sic proportionabiliter accidit in igne forna­ cis Babylonis : nam cum habuisset virtu­ tem sufficientem, et satis præsentem ad comburendos pueros ; eos tamen non com­ bussit : quia Deus substraxit concursum ef­ ficacem. Supposita igitur possibilitate auxi­ lii sufficientis distincti.et separati ab efficaci; investigamus, an de facto sic quandoque conferatur. 4. Consulto etiam titulus dubii loquitur ojzj de gratia actuali: tum quia hanc per se respicit præsens disputatio. Tum etiam quia ,s£gratiam habitualem, seu justificantem e«e^:’ vere sufficientem, licet aliquando separetur ab efficaci, admittunt plures ex iis, cum quibus disputamus, ut observatGonet disp. GaR 4, de voluntate Dei art. 5, numero 153,quam­ vis Ripalda oppositam assertionem Bajanis ut eis communem attribuat torn. 3, ώ’φ.23, sect. I. Tnm denique quia gratiam sanctifi­ cantem comitantur virtutessupernalurales: sed quælibet virtus supernaturalis est in suo genere sufficiens ad producendum ac­ tum sibi correspondentem, non minos quam habitus naturales sunt virtutes pro­ xime sufficientes ad actus, qui sibi corres­ pondent : ergo gratia sanctificans præslat veram sufficientiam ad plures actus super­ naturales ; quamvis multoties non adsit auxilium efficax ad eosdem eliciendas. Quod Quod ut |K*r se notum relinqui mue, quam­ vis posset hilissiine confirmari testimoniis iacræ Scripturæ, in qua nihil frequentius I edocemur,quam Deum ut piissimurn patrem providere omnibus justis auxilia, et vires, quæ ad consequendam salutem desideran<4 lur. Cujusmodi est illud Psal. 33: Timete a Dominum omnes sancti ejus : quoniam non isl inopia, seu nihil deest timentibus eum: quod saltem de auxiliis sufficientibus neces­ sario est intelligendum. Tota ergo difficul­ tas reducitur ad gratiam actualem. i jæ. Denique meditato in tituloadjecimus,sqxirata ab efficaci : quia cum adest gratia effi-" war cax, adesse etiam sufficientem omnes citra ^‘controversiam admittunt. Sicut enim ex actu ad potentiam est legitima consequen­ tia : ita ex praesentia auxilii efficacis, quo agimus, recte evincitur praesentia auxilii sufficientis, quo possumus agere. At oppo­ situm non ita elucet : imo omnes fere Ad­ versarii ex separatione, et negatione auxi­ lii efficacis, contendunt probare, quod non detur de facto aliud auxilium veresufficiens. In quo (et est præsentis difficultatis punc­ tum) an errent, videndum est. His sup­ positis. § Π. Conclusio affirmativa et catholica statuitur. v. Dicendum est dari de facto gratiam actualem interiorem vere sufficientem ad actussupernaturales. quae multoties separatur ab efficaci. Hanc assertionem, ut om­ nino certam putius supponunt communiter Theologi, præsertim antiquiores, quam revocent ad examen. Ex modernis autem w*t. eam late propugnat Gonet, et Ripalda locis y^ supra citatis, et Joannes Nicolai in speciali ΐ>Λί. de hac re controversia, quam inseruit Pantheologiæ Raynerii torn. 2, verbo Gratia fol. 288. Probant autem prædicli Auctores com­ munem assertionem innumeris Scripturæ, Conciliorum, et Patrum auctoritatibus, el diversis argumentis e ratione desumptis. Nos autem in re Theologis communi pres­ sius procedemus : unde unicam tantum ra­ tionem efformabimus, eamque variis, et selectioribus testimoniis, prout oportuerit muniemus : sic enim ab eis sigillatim ex­ pendendis deobligamur. Consulat, qui plura desiderat, Joannem Nicolai, el Ripaldam. Probatur unico fundamento : quoniam gratia actualis supernaturalis v ere sufficiens Orin- est, qua horno potest supernaturaliter ope­ Ratio fnndarari ; gratia vero efficax est, qua actu, et uieniainfallibiliter operatur : atqui de facto mul- lis. toties homo potestsupernaturaliter operari, et actu non operatur : ergo de facto datur gratia actualis supernaturalis vere suffi­ ciens separata ab efficaci. Consequentia est legitima. Major liquet ex terminis. Minor autem, quam Adversarii negant,ostenditur: nam qui de facto peccat omittendo actum supernaturalem sibi præceptum, potest su­ pernaturalem operationem elicere : et ta­ men actu non elicit : siquidem omittendo peccat; ergo de facto multoties homo potest supernaturaliter operari, et actu non ope­ ratur minor, et consequentia hujus secundi syllogismi constant. Major autem probatur: quoniam nemo peccat omittendo actum, quem elicere non potest ■ ubi enim stat im­ potentia ad actum, carentia actus non est libera ; sed omnino necessaria : et conse­ quenter nequit esse peccaminosa : ergo a contrario sensu omnis, qui de facto peccat omittendo actum supernaturalem sibi præ­ ceptum, potest absolute eundem actum elicere. Quæ ratio desumitur ex D. August. D Λπ?> serm. 191, de tempore, sive serm. 3, in I festo Trinitatis, ubi inquit : « Execramur « eorum blasphemiam, qui dicunt impossi« bile aliquid homini esse præceptum, et « mandata Dei non a singulis, sed ab orn­ ei nibus in communi posse servari, λ Et si­ milem sententiam repetit ex D. Hieronymo D. Thom. « in 2, dist. 2, quæst. 1, ari. 3, I « et 1, 2, quæst. 109, art. 4 ad 2, el quæst. « 24, de veritate articulo 1 I ad 1, et quod« lib. 7, art. 17. 6. Confirmatur : quia gratia actualis in- contirterior, cui homo resistit, non est efficax, ":ali0· ' sed solum sufficiens ·. atqui de facto in statu naturæ lapsæ multoties homo resis­ tit gratiæ actuali interiori : ergo de facto datur gratia actualis interior separata ab efficaci. Cætera constant, minor autem pro­ batur : nam Actor. 7, dicitur : 0m, nempe_ Judœi, semper Spiritui sancto resistitis : ubiAe or‘ sermonem esse non solum de Spiritu sancio exterius admonente per Prophetas, sed etiam interius vocanle per gratiam tradit D; Thom. quem summopere pro se stare B T1)o< contendunt Adversarii : nam 1 ad Thessalonic. cap. 5, lect. 5, inquit : « Aliquis « dicitur extinguere spiritum in se, vel in « alio, cum aliquis aliquid boni ex fervore « Spiritus sancti vult facere, vel etiam cum « aliquis bonus motus in ipso surgit, et ipse “F l' F ■ i .Τ'-T ■i’s ■· I 4 .<-2 * ·> i , 11 'ί « ‘η <*! Iff Η . L' • > DE GRATIA ACTUALI. DISP. VI, DUB. I. cessariain esse libertatem, et potestatem < impedit. Actor. 7 : Vos semper Spiritui cere. Nec aliud genus libertatis exposcunt, ad utrumlibet, ibique occurrimus objectio­ <· sancio resistitis ; gratia autem, quæ exnisi illam, quæ eximit voluntatem a coac­ nibus, quibus possemus hic præpediri. « suscitat bonum motum, interior est. » Et tione, et violentia; non vero quæ conferat 8. Respondent secundo non semper imquodlib. 2, art. 6, postquam prænotavit, potestatem ad opposita. potentiam excusare a jieccato, sed solum quod tripliciter quis adjuvatur a Deo ad Sed hæc responsio, et doctrina est hære- epa­ : ' quando est omnino antecedens, et cognos­ credendum, primo per interiorem vocatio­ tica, ut tradit D. Thom. quæst. 8, de mato citur ab homine : si enim ignoretur, et nem. secundo per doctrinam, et praedica­ art. unico his verbis : Opinio, qua quidam pureconcomitanter se habeat, minime ex­ tionem exteriorem, tertio per exteriora dicunt voluntatem hominisex necessitate mo· o.Tfc cusat : quia non influit in omissionem, ne­ miracula, concludit : « Si Christus visibilia veri ad eligendum, nec tamen cogi, est hrreque esi causa illius. Unde qui destitutus - miracula non fecisset, adhuc remanebant tica : tollit enim rationem meriti, ac demeriti, omni auxilio sufficienti omittit actum præ­ « alii modi attrahendi ad finem, quibus subvertit amnia principia Philosophic mora­ ceptum peccat; et non excusatur ex impo­ « homines acquiescere tenentur. Tenebanlis. Si enim ex necessitate movetur ad volen­ tentia : quippe qui non omittit, quia non «turenim homines credere auctoritati ledum, tollitur deliberatio, exhortatio, et prrpossit agere, sed quia non vult agere. Cujus ». gis perfecta, ut significat August, lib. 4, centra Julianum cap. 8, ubi ait : Ut videli­ cet intelligamus, docentibus vobis, ideo non omnes sa/txw fieri, quia ipsi nolunt petere, cum Deus velit dare : nolunt quærere, cum Deus velit ostendere : nolunt pulsare, cum Deus velit aperire. Quam doctrinam ut ve­ ram supposuimus in Tract. 13, disp. 20. dub. 1, num. '2~, eamque ex professo firma­ bimus infra dubio 3. legiHinc ad objectionem facile constat : conjeaieniscedimus enim hominem lapsum in sensu solutio, composito prædicti status non habere auxi­ lium proxime sufficiens ad suam conver­ sionem, nempe gratiam habitualem : nega­ mus tamen, quod non possit absolute elicere actus, quibus convertatur. Quoniam habet plurima auxiliaactualia cum prædictostatu com possibilia, quibus si recte utatur, cre­ dendo, sperando, petendo, pulsando, ac denique faciendo totum, quod est in se ex viribus prædictorum auxiliorum ; certo, et infallibiliter consequetur a Deo gratiam habitualem, per quam et statum lapsus des­ truet, et actum conversionis sibi præceptum eliciet. Quod si Deus hanc gratiam, urgente prædicto præcepto, negat ; ideo est : quia homo prius defecit in usu praeceden­ tium auxiliorum. (Quamvis etiam multo­ ties, licet homo abusus fuerit praedictis auxiliis, et per repetita peccata indignum gratia sanctificante se fecerit ; Deus omnino misericorditer hujusmodigratiam ipsi com­ municet.) Constat etiam hominem lapsum non solum esse inexcusabilem ab omissione conversionis, quando urget præceptum ; sed etiam posse per aliquid intrinsecum ad Deum converti, etdictum præceptum adim­ plere : quod responsio supra tradita mi­ nime componebat, ut supra num. 9 vidi­ mus. Nam licet homo lapsus non habeat auxilium proximé sufficiens ad suam con­ versionem; habet nihilominus plura auxi­ lia remota, quibus si recte utatur gratiam habitualem infallibiliter impetrabit. Quo­ modo autem eum hac doctrina cohæreat dari plures homines, imo populos integros, qui sint infideles negative, dub. 3 constabit. Bcplica. 22. Dices : si homo, qui facit totum, quod est in se ex vi præcedentium auxiliorum, consequitur ulterius auxilium ·. sequitur, quod omnis, qui elicit actum attritionis su- pernaturalis, infallibiliter consequatur gra­ tiam sanctificantem : consequens est absur­ dum : ergo et antecedens. Sequela ostendi­ tur : nam inter actus praecedentes gratiam habitualem attritio est, quæ magis, seu proximius ad justificationem disponit : ergo qui elicit attritionem, facit totum, quod est in se ex vi auxiliorum præcedentium gratiam sanctificantem : ergo si facienti to­ tum, quod est in se ex vi auxiliorum ρητcedentium, Deus infallibiliter confert ulte­ rius auxilium ; sequitur, quod omnis, qui elicit attritionem, gratiam sanctificantem infallibiliter consequatur. Falsitas autem consequentis etiam liquet : nam plures ha­ bent veram, et supernaturalem attritio­ nem : et tamen adhuc non consequuntur gratiam sanctificantem : alias qui cum at­ tritione accedit ad sacramentum pcenitentiæ ; antequam absolveretur, haberet gra­ tiam sanctificantem : quod est omnino falsum. Respondetur negando sequelam.Quoniam dupliciter possumus intelligere, quod peccator eliciat attritionem. Primo in eo statu, in quo possit eam conjungere cum sacra­ mento, quod attritis conferat gratiam, ut secundum præsentem providentiam, et ins­ titutionem Christi Domini contingit. Et in hoc sensu non dicitur homo facere, quod est in se ex vi auxiliorum præcedentium jus­ tificationem, nisi reipsa, saltem cum po­ test, recipiat sacramentum. Unde non se­ quitur inconveniens, quod sequelæ impro­ batio evincere intendit. Ubi autem quis cum attritione sacramentum recipit, infal­ libili terconsequitur justificationis gratiam : non quia attritio secundum se sive ex pro­ priis illam necessario physice, autmoraliter inferat ; vel quia homo eliciens attritionem faciat omne, quod ex vi auxiliorum justifi­ cationem antecedentium absolute potest : sed quia Deus ob merita Christi Domini sie misericorditer in lege gratiæ disposuit. Per quod obiter diluitur sequelæ probatio. Secundo potest considerari in statu, in quo vel attritioni cum sacramento non sit pro­ missa gratia, ut in lege veteri contingebal, vel homo non possit attritionem cum sacra­ mento conjungere, ut secundum præsentem providentiam per accidens aliquando con­ tingit. Et in hoc sensu negamus, quod homo faciat omne, quod ex vi auxiliorum justifica­ tionem præcedentium valet, eliciendo præ­ cise attritionem : unde non sequitur, quod infallibiliter, et immediate justitiam con­ sequatur DISP. VI, DUB. I. sequatur. Potest enim plures alios actus elicere, in corwnque elicientia, aut repeti­ tione perseverare, ut credere, sperare, urare, et pulsare ad ostia divinæ miseri­ cordi». Quod si, ut debet, faciat ; dubitan­ dum non est, quod consequetur gratiam justificantem, quæ est principium perfeclæ conversionis, Non quia prædicti actus illam gratiam physice inferant, vel quia eam me­ reantur, sed quia ex Dei misericordia, ex cujus auxiliis procedunt, habent vim im­ petrandi. Quam doctrinam haud obscure tradit Divus Thomas 2, 2, quæstione 83, ar­ ticulo 16, ubi inquirit : Utrum peccatores orando impetrent aliquid a Deo? Et respon­ det affirmative : non quasi ex justitia, in­ quit, quia peccator hoc non meretur, sed ex pura misericordia : observatis tamen quatuor præmissis conditionibus, ut scilicet pro se petat, necessaria ad salutem, pie, et ]>erseveraziter.Deoralioneautemhabentehujusmodi conditiones dixerat articulo præcedenti : Et ideo ponuntur quatuor conditiones, quibus concurrentibus semper aliquis impetrat, quod petit, ut scilicet pro se petat, necessaria ad sa­ lutem, pie, et perseveranter. Unde attritio­ nem huic orationi, aliisque pietatis operi­ bus conjunctam non dubitamus consequi imperative Dei gratiam vel dandam in sa­ cramento, ut in præsenti statu per se lo­ quendo contingit ; vel extra sacramentum, utolim contingebat, et nunc etiam per ac­ cidens, ubi quis nequit ad sacramentum accedere. De qua attritione, ut a contritione distinguitur, inquitConcilium Tridentinum sess. 1-1, cap. 4 : Hoc enim timore utiliter concussi Ninivitæ ad Jonx prædicationem, plenam terroribus poenitentiam egerunt, et misericordiam a Domino impetrarunt. Videantur, quæ infra dicemus Tract. 16, disp. 6, num. 76. Quanta vero debeat esse horum actuum continuatio, aut perseverantia, aut multiplicatio, ut gratiam justificationis in­ tra, vel extra sacramenta infallibiliter im­ petrent, nequit a nobis metaphysice deter­ minari : sed ad Dei dispositionem spectat. Quædam enim, inquit Divus Thomas quæs­ tione citata articulo 15, non negantur, sed ut congruo dentur tempore, differuntur, ut .lugustinus dicit super Joannem. Quod tamen potest impediri, si in petendo non perseveret. Videantur, quæ diximus loco supra citato ex Tractatu 13 α numero 28, quibus major lux accedet ex infra dicendis dubio 3 per totum. Salmant. Curs, theolog. tom. IX. ! § IV. Adversariorum motivis occurritur. 23. Oppositam sententiam asserentem error nullam de facto dari gratiam interiorepi f mis?’ pure sufficientem ; sed omnem veram gra­ tiam interiorem esse efficacem videtur te­ nuisse Michael Baius, ut evincit Ripalda)l'diael loco citato. Illam etiam docuit Cornelius Comci. .Jansenius lib. 3 de gratia Salvatoris cap. 13, et Antonius Arnaldus Doctor Sorbonicus in Arnaid. libro, quem Constitutionis Innocenta X de­ fensionem appellat. Sed praecipui hujus assertionis fautores sunt hæretici nostri temporis : quorumdicta citatusRipalda lato calamo transcripsit sect. 2 ; sufficiat audire Calvinum in antidoto ad Tridentinum sess. caiviu. 6, § Porro, ubi ait : Motus Spiritus sancti sic est efficax, ut fidem semper gignat, qua sola autumat hominem justificari. Et Petrus Molineus ejusdem furfuris homo scripsit : Pessimum, quod in opinionibus istis nuperis reperio, est. gratia ista sufficiens, quam dici­ tur Deus dare omnibus hominibus, ut refert Malderus Episcopus Antverpiensis 12, fol. Maldcr. 485. 24. Probant hanc sententiam citati Auc- Primam tores innumeris testimoniis Scripturæ, etmentum SS. Patrum, et præcipue D. Augustini, et31^^0’ D. Thomæ, ex quibus tamen, ut prolixita­ tem vitemus, selectiora tantum, et urgentiora ponderabimus ; eaque ut magis pre­ mant, si premunt, sub forma argumenti proponemus. Arguitur ergo primo : nam auxilium sufficiens est, quod præstat potes­ tatem ad agendum : sed de facto potestas ad agendum provenit ab auxilio efficaci : ergo de facto nullum datur auxilium sufficiens, quod efficax simul non sit. Minor, in qua sola est difficultas, probatur primo ex Scrip­ tura Joan. 22 : Xenio potest venire ad me, joan.22. nisi Pater, qui misit me, traxerit eum: au­ xilium autem, quo homo trahitur ad Chris­ tum est efficax :ergo nemohabet potentiam, ut ad Christum veniat, nisi ab auxilio effi­ caci. Secundo ex Divo Augustino in libro de gestis Pelagii, ubi inquit : Sine gratia Dei nemo recte vivit, sine gratia Dei id, ad quod adjuvat, fieri non potest : gratia autem, qua recte vivimus, est efficax; sine qua tamen asserit August, fieri non posse id, ad quod adjuvat : potestas ergo ad agendum provenit a gratia efficaci. Tertio, nam D. Thom. i«D.Thom. præsenti q. 109, fere per totam nihil fre­ quentius inculcat, quam hominem non posse 49 738 DISP. VI. DUB. 1. DE GRATIA ad Deum converti, nisi a Deo convertente: sed convertit hominem ad se per auxilium efficax : ergo potentia hominis, ut in Deum convertatur, est ab auxilio efficaci. Prosior- Respondetur negando minorem : quon‘,ur· iriam auxilium efficax est pura reductio virtutis operat i væ praeexistentis ad actum agendi : unde non pra-stat potentiam, sed aliunde, et per alia auxilia constitutam supponit, ut disp. prxced. dub. 6 insinuavi­ mus, et magis constabit ex infra dicendis disp, seq. per totam. Nunquam tamen redu­ cetur potentia, vel virtus operativa ad ac­ tum agendi, nisi applicetur per auxilium efficax. Et ideo auxilium sufficiens se solo præstat potestatem antecedentem,et in sensu diviso, quæ est potentia simpliciter : auxi­ lium autem efficax dat potestatem conse­ quentem, sive actui infallibiliter conjunc­ tam. Unde ex denegatione auxilii efficacis salum sequitur impotentia consequens, et in sensu composito, quæ est potentia secun­ dum quid. Et in hoc sensu procedunt testi­ monia, quæ ad probationem minoris addu­ cuntur : cum enim asserunt neminem posse venire nisi a Patre trahente, neminem posse converti nisi a Deo convertente etc. loquuntur de potestate consequenti, el cum effectu infallibiliter conjuncta : hæc enim prout talis, est effectus gratiæ efficacis. Cum hoc autem recte cobæret, quod homo auxilio efficaci carens habeat potestatem anteceden­ tem, et in sensu diviso, quæ est effeclusgratiæ sufficientis. Quæ interpretatio satis aperte colligitur ex D. Thom. nam sicut asserit non posse hominem converti, nisi Deo convertente : ita frequenter tota illa quæstio et præcipue art. 1 docet nullam creaturam posseoperari, nisi a Deo movea­ tur : et tamen certum est plures causas se­ cundas naturales, priusquam moveantur a Deo habere potentiam sufficientem ad ope­ rationes sibicorrespondentes. Loquiturergo S. Doctor de impotentia consequenti, in sensu composito, et secundum quid :cum qua recte cohæret antecedens, in sensu di­ viso, el simpliciter. 25. Arguitur secundo : quia illa gratia, ad Se^undu:n ar- quam infallibiliter sequitur operatio, est guinenlUlH. efficax : sed nulla est gratia interior, ad quam de facto non sequatur infallibiliter effectus : èrgo nulla est gratia interior, quæ non sit efficax .-ergo nulla est pure suffi­ AugttSl. ciens. Probatur minor : tum quia Augusti­ nus 6x praesentia gratiæ interioris colligit effectum operis infallibiliter secuturum : 739 ■caus.it ; sed quia gratia facit, ut arbitrium ! « gnum aliquid Pelagiani se scire putant, sic enim ait serin. 13: Jj/ts, siugeris.ctbw « quando dicunt : Non juberet Deus, quod infallibiliter operetur. Quæ motio apud agis, si a bono ageris, et epist. 107 ad Vita­ « sciret non posse ab homine fieri. » Qui­ August, est adeo efficax, et infallibilis, ut lem : Gratia dat merita ipsa, cum datur, bus ipse respondet : « Quis hoc nesciat ? sed dicat in lib. degestis Pelagii cap. 3 ; « Proet lib. 1 ad Simplicianum quæst. 2 : Illud « jubet aliqua, quæ non possumus, ut no« cukhibio plus est agi,quam regi. Qui enim autem nescia, quomodo dicatur frustra Drum « venimus, quid ab illo petere debeamus. » regitur, aliquid agit : qui vero agitur, misereri, nisi nos velimus. Si enim Deus mi­ « Ipsa est enim fides, quæ orando impetrat, . agere aliquid in se vix intelligitur. Τη­ seretur, jam volumus. Ad eandem quippe mi­ « quod lex imperat. » Sentit ergo S. Doctor sericordiam pertinet ut velimus. Ubi ut vides ν men tantum prostat voluntatibus nostris connexionem, seu consecutionem infallibi­ • gratia Salvatoris, ut non dubitet Apostohominem non habere auxilia sufficientia lem adstruit inter gratiam interiorem, ei ad plura præcepta, ad quæ tenetur. « lus (licere : Quotquot Spiritu Dei aguntur, ejus effectum. Tum etiam quia idem S. Confirmatur urgenter destruendo funda- conttro ii sunt filii Dei. » Doctor ex negatione effectus colligit gra­ mentum nostræ assertionis : nam si dare- maU0‘ -n i Aliter ergo, ct satis perspicue ad prædicta tiam interiorem non fuisse communica­ tur gratia sufficiens separata ab efficaci, ma­ v"’· testimonia respondetur duplicem secundum tam : ita enim habet in lib. de prædestinaxime ut per eam possit homo adimplere Augustinum esse gratiam interiorem, ut tione Sanet, cap. 8 : Qui credunt pridicatort vidimus disp. prxced. dub. ult. § ult. nempe præcepta supernaturalia, ad quæ tenetur : forinsecus insonante, intus a Patre audiunt, efficacem, quam vocat congruam, et secun­ sed multoties homo non potest adimplere atque dicunt : qui autem non credunt, foris dum propositum ;et pure sufficientem, quam divina præcepta, ad quæ tenetur : ergo nul­ audiunt, intus non audiunt, neque dicunt. El appellat non congruam , et non secundum lum est fundamentum ad asserendum dari lib. de gratia Christi cap. 3 inquit : Qui propositum. Quando ergo S. Doctor ex prægratiam sufficientem separatam, vel distinc­ novit, quid sit, quod fieri debeat, et non fa­ sentiagratiæ colligit effectum infallibiliter tam ab efficaci. Probatur minor ex D. Au- idem, gustino, qui pluribus in locis significat ho-Aai'b'· cit, nondum a Deo didicit secundum gratiam, mox futurum, et quando ex hujus negatione sed secundum legem. Hæc autem Augustini infert absentiam illius ·, loquitur de gratia mines cognoscentes, volentes, et conantes consecutio nulla foret, si omnis gratia in­ efficaci. Hæc quippe habet prædictam con­ adimplere divina præcepta, non posse ea terior infallibiliter suum effectum, pro quo nexionem ·. non vero gratia pure sufficiens, observare, et tamen illa non observando datur, non consequeretur. peccare. Nam in libro de perfectione justitix ut ipsimet Adversarii admittunt in gratia Respondetur negando minorem : quia A!^ Adamo collata, quæ perseverare potuit, et | cap. 3, respondens ad 9 objectionem Cæplurima sunt auxilia, quibus homo resistit, tamen non perseveravit. Et quod hæc sit lestii inquit : « Per arbitrii libertatem fac­ et quæ propria operatione defraudat, ut su­ er tum est, ut esset homo cum peccato. Sed ΙΆ5?. legitima D. Augustini sententia constat ex pra vidimus num. 6. Ad probationes autem « jam pœnalis vitiositas subsecuta ex liber­ lib. de gratia Christi cap. 13, ubi vim, et in contrarium respondent Ripalda loco ci­ fundamentum illationum, quas locis citatis « tate fecit necessitatem. Unde ad Deum tato sect. 26 et alii Molinæ discipuli illam proponit, explicat his verbis : « Sic enim (( fides clamat : De necessitatibus meis educ consecutionem inter gratiam, et coopera­ « docet Deus eos, qui secundum propositum « me. Sub quibus vel non possumus intionem nostram, quam tanta energia pon­ •j (pende verba) vocati sunt, simul donans, (( telligere, vel cum quod intellexerimus, derat Augustinus, non fundari in enlitale et quid agant scire, et quod sciunt agere. (( volumus, non valemus adimplere. » Et ipsorum auxiliorum, sed in ipsa coopera­ « Unde ad Thessalonicenses sic Apostolus serni 4, de verbis Apostoli docet, quod cum tione arbitrii vel exercita, vel per scien­ «4 loquitur : De charitate autem fraternitatis Christus dixit Paulo, sufficit tibi gratia mea. tiam mediam prævisa : unde cum nos possi­ « non opus habetis vobis scribi : nam ipsi significavit, Volo, ut velis : sed non sufficit, mus cuilibet auxilio dissentire, illudque ί vos a Deo didicistis, ut diligatis invicem. ut velis : quasi indicans hominem etiam inefiicax reddere, salvare sibi videntur om­ « Atque ut probaret eos a Deo didicisse, volentem, et desiderantem non posse adim­ nia auxilia ex se tantum esse sufficientia. « subjunxit : Etenim facitis illud in omnes plere legem Dei. Quo etiam sensu tractatu 26. Sed hæc responsio petit principium, fratres in universa Macedonia. Tanquam 34, in Joannen asserit : Forte conaris, et non et non satisfacit Adversariorum argumento, v hoc sit certissimum indicium, quod a Deo potes. Et Psalm. 106, loquens de peccatore . OCR nec consonat menti D. Augustini. Si enim b didiceritis, si id, quod didiceritis, fecerivolente vincere vitia mquit : Conatur, et illa consecutio toties ab Augustino intenta, " tis. Isto modo sunt omnes secundum pro­ non potest. Et Psalm. 52, ait : « Homo ple­ et inculcata fundatur in gratia, et libero ci positum vocati. « rumque sibi ignotus est :quid ferat, et arbitrio jam simul cooperantibus ; nihil ïtrtiom 27. Arguitur tertio : quia nemo petit id, « quid non ferat, ignorat : et aliquando aliud, dicet Augustinus, quam gratiam ope­ (·^· quod jam habet :sed homo petit a Deo au« præsumit se ferre, quod non potest, etc. ' xilia, quibas possit adimplere d«vina præ­ rari, si operetur, et liberum arbitrium ope­ « Proinde Petrus præsumpsit, nescio quid, cepta : ergo homo non habet auxilia, quibus rari, si operetur : et ita ex operatione ean­ (C quod in illo nondum erat, usque ad mor­ possit præ licta præcepta observare : atqui dem operationem colliget. Quo quid absur­ « tem se cum Jesu Christo perseveraturum. gratia sufficiens præstat potestatem ad ob­ dius, et magis puerile ? Id vero non inten­ « Vires suas ignorabat. » Ubi apertissime servandum divina præcepta: ergo homo dit Augustinus, sed modo longe diverso significat D. Petrum non habuisse vires non habet gratiam sufficientem. Minor sufficientes ad perseverandum, et non po­ procedit, ut ipsa ejus testimonia clamant: primi syllogismi, in qua sola est difficultas, tuisse vitare peccatum negationis. nam comparando gratiam Dei, et operatio­ DAu?. probatur ex D. Augustino in lib. de gratia, Confirmatur secundo : quoniam Judaei Co l'irnem arbitrii, ex gratia infert arbitrii ope­ et libero arbitri > cap. 16, ubi inquit : « Matenebantur legem observare, eamqtie non Ul ΊΙ1 r rationem. Non quia sola gratia operationem CG Ι.Ι·!θ. causal ; J fil MK |! < 1 I· b • p* L μ ·’ j Î * : il 7-10 L t; DISP. VI, DUB, I. DE GRATIA ACTUALI. observando peccabant : et tamen Judæi non cap. 19, eas destituere omni lumine veritatis, habuerunt auxilia sufficientia ad suæ legis ct divino adjutorio. Quæ falsa essent, si Deus observationem ; ergo ex obligatione obser­ induratis, et exeæcatis gratiam sufficientem vandi praecepta supernaturalia minime in­ interiorem impertiretur. fertur, quod habeamus auxilia sufficientia 28. Hoc argumentent, et ejus confirmatiodistincta ab efficacibus. Probatur minor ex ! nes tangunt difficultatem infra dub. 3, ex DAo?. D. August, lib. de Spiritu et littera cap. 19, professo examinandam, an videlicet Deusta ubi ait : Lex data est, ut gratia quxreretur : omnibus, et singulis hominibus conferat augratia data est, ut lex impleretur. Ubi con­ I xilia sufficientia ad salutem : et profecto non traponit beneficium collatum Judæis, quod I impugnant nostram conclusionem, quæso­ est lex, beneficio communicato Christianis, lum indefinite asserit dari de facto aliquam quod est gratia : Judæi ergo habuerunt le­ gratiam sufficientem separatam ab efficaci, gem, qua quærerent, non gratiam, qua le­ quidquid sit, an omnes homines, et in omni gem observarent. Unde serm. 6, de verbis statu, et sub omni dispositione prædictam Apostoli cap. 7, inquit : Lex jubebat, et non gratiam recipiant. Sed nihilominus opor­ implebat : quia caro, ubi non erat gratia, in­ tet illis breviter occurrere : quia impu­ victissime resistebat. Quod expressius adhuc gnant. saltem ex parte, fundamentum nos­ item. tradit D. Thom. 1, 2. q. 98, art. 6, ubi dis­ træ assertionis. Ad argumentum igitur tinguit bonos, et malos Judæos veteres : dicendum est potius ex ipsa oratione con­ asseritque pluribus collatam fuisse legem vinci dari aliquam gratiam sufficientem in auxilium, posterioribus vero ad super­ distinctam ab efficaci. .Nam si Augusti­ biam convincendam : ergo quibusdam sal­ nus asserit posse homines servare divina tem Judæis nulla gratia intrinseca sufficiens præcepta, quia possunt orare, et orando communicata fuit; sed sola lex extrinseca. 1 consequi auxilia, quæ ad prædictam obser­ Et eadem 1, 2, quxst 106, artic. 2 ad 2, do­ vationem requiruntur; profecto supponit cet legem novam iram Dei non operari, dari de facto auxilium ad orandum neces­ sarium : alias eodem modo etæque immequia quantum est de se, dat auxilium suffi­ ciens ad non peccandum : atqui lex vetus I diate, essemus impotentes ad orandum, ac iram Dei operabatur, ut expresse tradit ί ad observandum præcepta : et consequenter oratio non esset medium ad prædictam ob­ n.Tho. Apostolus ad Hom. 4 ; sentit ergo Divus Thomas quod in veteri lege non dabantur servationem. Fatemur ergo hominem non auxilia intrinseca sufficientia ad non pec­ petere id. quod evidenter cognoscit se ha­ bere : sed nihilominus ad petendum, sicut candum. Et in respons. ad 3, addit ex Au­ gust. veterem legem in tabulis lapideis oportet, debet aliquam gratiam habere. Et scriptam dici ab Apostolo ministrationem quia frequenter hac gratia non utitur, sed mortis; legem vero novam scriptam in tabu­ multoties ab orando desistit, cum orare pos­ lis cordis carnalibus appellari ministratio­ sit ; sequitur habere aliquam gratiam suffi­ nem Spiritus, quia per donum Spiritus ope- i cientem distinctam, etseparatam ab efficaci. ramur recte, et a mortis damnatione libe­ Quam doctrinam aperte tradit D. August DJîi ramur. Quæ differentia non subsisteret, si ' in testimonio, quod nobis objicitur, ait enim: in lege veteri collata fuissent auxilia suffi · 1 Ipsa fides orando impetrat, quod lex imperat. cientia ad legis observationem. Cum autem asserit, quod non possumus Terito. Confirmatur tertio : quia sunt quidem servare aliqua præcepta, vel loquitur depo­ homines adeo mali, ut eos vocet Scriptura testate per vires naturæ, quæ insufficientes obduratos, et cxcxcatos, quos tamen obligari sunt ad præcepta supernaturalia; vel depo­ divinis præceptis, certius est, ut dubitari testate supernatural! omnino proxima, quæ nequeat : sed obdurati, et excæcati nullam opus non est, ut semper nobis adsit, ut su­ gratiam interiorem recipiunt : hæc ergo pra exposuimus a num. 18. inefficaciter colligitur ex obligatione ser­ Ad primam confirmationem respondetur A4 i vandi divina mandata. Probatur minor ex negando minorem, quam minime docet D. August. Augustino pluribus in locis : nam asserit in August, in testimoniis, quibus eam suadere lib. 1, ad Simplicianum quæst. 2 : Deum contendunt Adversarii. Nam cum in primo nolle illorum misereri, et tract. 53, in Joan. testimonio asserit hominem non posse im­ eos deserere non adjuvando, et Psalm. 147, plere præceptum, cum vult, et quod illa ne­ eos non vocare, nec eis aperire sensum, nec cessitas provenit ex peccato præcedenti, lo­ infundere gratiam, et lib. de perfect, juslitix quitur ad mentem Ccelestii, cujus objectioni occurrit. I , ^occurrit. Porro Pelagianus illo asserebat u hominem posse per vires naturæ omnia Doi præcepta adimplere; siquidem ea observare °αί· tenetur: cui respondet Augustinus negando, quod possit, etiam si vellet, voluntate utique, et volitione pure naturalibus, de quibus lo­ quebitur hæreticus : et simul docet, quod ad hanc impotentiam se reduxit natura hu­ mana excludendo per Adami peccatum jus­ titiam originalem, qua poterat. Minime ta­ men asserit Augustinus, quod simus prorsus impotentes ad praeceptorum observationem : sed potius designat gratiam sufficientem orationis, qua saltem mediale possimus : quia videlicet orando consequimur auxilia immediate concurrentia ad hujusmodi ora­ tionem : Unde inquit, ad Deum fides clamat, de necessitatibus meis educ me. Fides autem, el plurima, quæ illam comitantur, gratiam supernaturalem, et sufficientem important. Eundem sensum continet secundum tes­ timonium : nam solum intendit non suffi­ cere velle naturale, imo nec velle superna­ turale imperfectum ad observantiam divinæ legis. Et ideo postquam dixit : Non sufficit, ut velis, subjunxit : Adjuvandus es, ut plene velis, et impleas, quod velis : et postea : si vis evadere legem minantem, fuge ad Spiri­ tum adjuvantem. Clama ad Deum tuum, ut adjuvet te.Ubi aperte supponit auxilium suf­ ficiens immediate ad orandum, quod est suf­ ficiens mediate ad observandum præcepta. In aliis duobus testimoniis, in quibus asserit : Conaris,et non potes, Conatur,et non potest, loquitur etiam vel de conatu natu­ rali, qui insufficiens est ad servandum su­ pernaturalia præcepta, vel de conatu su­ pernatural! imperfecto, cui opus est adjicere novas, et majores vires ad vincenda vitia, •et ad perfectam legis observationem. El ideo in libro de natura, el gratia cap. 16, monet hominem orare ut habeat tantam voluntatem, quanta sufficit ad implenda mandata. Sic quippe adjuvatur, ut faciat, quod juvetur, et cap. 17, inquit : Qui ergo vult facere Dei mandatum, et non potest, jam quidem habet voluntatem bonam (ecce aliquod auxilium gratiæ faciens voluntatem bonam) sed adhuc parvam, et· invalidam; poterit autem, cum magnam habuerit et robustam. Ultimum testimonium eodem modo in­ terpretandum est : mm licet D. Petrus, et alii putaverint habere gratiam omnino adæquatam ad actus excellentes , cujusmodi esset victoria illius gravissimæ tentationis circa negationem Christi : illam tamen ali­ 711 quando non habuerunt. Sed nihilominus ex vi gratiæ, quam habebant,potuerunt orare, et orando consequi prædictam gratiam. Quod aperte significat August, loco proxime citato cap. 17, dicens : Ipsam charitatem (nempe robustam) Petrus nondum habuit, quando timore Dominum ter negavit. Et ta­ men quamvis parva et imperfecta non deerat, quando dicebat: Animam meam pro te po­ nam. Qua gratia si Petrus uteretur orando, auxilium omnino, et immediate consequere­ tur pro tentationis victoria. Ad quod reme­ dium illum exhortans Christus in horto,cum jam tentatio esset in proximo, dixit : Si­ mon dormis? adjiciens : Vigilate, et orate, ne intretis in tentationem. Spiritus quidem promptus est, caro autem infirma. Quæ verba etsi ad filios Zebedæi simul dormientes etiam dixerit, specialiter tamen Petro dicta observat Evangelium ; nempe ut peculiari ratione præmoneretur de periculo ac re­ medio. 29. Adde primo, quod cum D. Augustinus Major toties repetit homines non posse servare gem divinam, vel vincere tentationes, non loquitur de potentia absoluta ; sed solum D.Ang. de quadam impotentia morali, quæ consis­ tit in magna difficultate : cum qua optime cohæret dari gratiam sufficientem ad eam absolute superandam. Quam responsionem tradit D. Anselmus in lib. de concordia gra-n./wrt. lix, et liberi arbitrii cap. 3, his verbis : « Quod autem quidam experimento existi­ α mant probare, nihil valere liberum ar­ « bitrium : quia multi immenso conatu ni­ « tuntur, ut bene vivant : et quadam (ut « aiunt) impossibilitate obstante, nihil pro­ « ficiunt ; aut post profectum irrecuperabi« liter deficiunt : non destruunt, quod ra­ « tionabiliter monstratum est, liberum sci­ « licet arbitrium cum gratia valere. Ut « autem nitentes non proficiant, aut post « profectum deficiant, non impossibilitate, « sed aliquando gravi, aliquando facile su­ « perabili difficultate fieri existimo. Saepis­ « sime namque asserere solemus impossi­ « bile nobis esse, quod sine difficultate α perficere non valemus. » Eandemque doctrinam prius tradiderat D. Gregor. Na-D. Gcg. zianzenus orat. 36, quæ est de Theologia. NjZI"uAdde secundo impotentiam illam toties assertam ab Augustino solum importare carentiam potentiæ consequentis, sive effectui indissolubiliter conjunctæ : et hæc potentia in quantum talis non provenit a solo auxiliosufficienti.sed importat auxilium efficax : '-I r <: », I V. t ♦•.'■ , · -’I* 9Γ- I Ή •I ; %! <. ; DE GRATIA ACTUALI. DISP. VI, DUR. I. denti salvare obduratos, el eis auxilia dis­ quod licet non semper adsit, potest tamen minorem : nam potius oppositum imlicatiXr..·: tribuero; quod nihilominus voluntate con­ inedia oratione impertiri. Quam interpresacra Scriptura pluribus in locis, et præcisequenti nolit eos ad regnum admittere, talionem colligimus ex eodem S. Doctore pue cap. 12 Sapientiæ, ubi summe exagge­ iBblrahatque auxilium efficax, quo conver­ in lib. de gratia, et libero arbitrio cap. 16, rat obdurationem, et cæcitatom Paleslinoterentur. Hoc autem licet generale videatur ubi inquit : « Certum est enim nos mandata rum his verbis Aon ignorans, quoniam « servare si volumus : sed quia præparatur in omnibus reprubis, specialiter tamen nequam est ratio eorum, et naturalis malitia « voluntas a Domino, ab illo petendum est, procedit in obduratis : tum quia ob majora ipsorum, et quoniam non poterat mutare ca­ « ut tantum velimus, quantum sufficit, ut i gitatio illorum in perpet num: semen mimerai peccata sese magis indignos auxilio efficaci U volendo faciamus. Certum est nos velle, ! maledictum ab initio. Et nihilominus asse-o: :-r. faciunt : tum quia propter resistentiam ac­ « cum volumus : sed ille facit, ut velimus tualem sunt incapaces plurium auxiliorum rit Deum prædictis hominibus adstitisse, ut « bonum, de quo dictum est, quod paulo ( sufficientium moralium, utputa prædicaad ipsum , utique per gratiam , converte« ante posui, quod præparatur voluntas a I rentur ; nam subdit : Labat locum prnilen- lu. tionis, inspirationis, etc. Quod autem D. u Domino. De quo dictum est, a Domino August, non neget obduratis omnem pror­ liæ. Et rursus Veniam dabas peccatis illou gressus hominis dirigentur, et viam ejus I rum. Et tandem : St enim inimicos servosus gratiam, satis liquet ex libro 83 quæsd volet. De quo dictum est, Deus est, qui lionum, quæstione G8, ubi loquens de Pha; rum tuorum cum tanta cruciasti attentione, ·< operatur in nobis et velle, et operari. i dans tempus, et locum, per quæ possent mu­ raone, quem Scriptura significat fuisse « Certum est nos facere, cum facimus : sed valde obduratum, inquit: « Nunquid ergo tari a malitia, etc. Quæ nequeunt intelligi « ille fecit, ut faciamus præbendo vireseffi< latebat Pharaonem, quantum boni coride gratia pure exteriore, sive de admoni­ « catissimas voluntati, qui dixit : Faciam, , tionibus, flagellationibus, et miraculis: secutæ fuerunt lerræ illæ per adventum « ut in praeceptis meis ambuletis, et judicia Joseph? Illius ergo rei geslæ cognitio nam cuncta hæc nequeunt hominem emol­ « mea observetis,et faciatis.» Et paulo post : ' lire, nisi Deus ejus cor aliqua interiorigra« vocatio ejus fuit, ut populum Israel mi­ u sericorditer tractans, non esset ingratus. « Cui dicit homo.· horno· Pone Pono Domine Domini· cn^indinm custodiam tia respergat : qua prorsus negata, non « ori meo : hoc est enim dicere : Fac, ut poQuod autem huic vocationi obtemperare essent omnino inexcusabiles Palestini : tf noluit, sed exercuit crudelitatem in eis, α nam custodiam ori meo. » respondent quippe se non potuisse conver­ quibus humanitas, et misericordia de­ Diluitur 30. Ad secundam confirmationem respontere. Unde prædictum testimonium nos « bebatur, meruit pcenam. » Ubi, ut vides, "coiair- detur negando minorem : quam tot testiedocet modum expendendi auctoritatesDiv. n.ati-. monia D. Thomæ minime evincant. Nam concedit S. Doctor fuisse in Pharaone gra­ Augustini, quæ in contrarium adducuntur. imperfectiones illæ, et ut sic dicamus, in­ tiam interiorem vocationis, nempe cogni­ Nam ex una parte asserit Scriptura, quod sufficiently, quibus sancti Doctores legem tionem, quæ potuit ipsum trahere ad pcenon poterat mutari cogitatio illorum inpernitentiam. antiquam deprimere videntur, non eo ten­ 1 petuum. Et ex alia parte ait : Deumeiscomvurtaw 31. Arguitur quarto : quia gratia vere dunt, ut negent auxilia sufficientia intrin- i municasse subsidia, per quæ possent mutari a -•iiTO.sll^ciens includit efficacem : ergo nulla da­ seca collata tempore legis; sed tantum ut , malitia. Quæ videntur inter se contraria, tur gratia interior vere sufficiens, quæ non asserant prædicta auxilia non dari per le- j re tamen non sunt : quoniam posteriora sit efficax. Probatur antecedens : nam suf­ iiiifei- gem, aut ex vi legis. Cum quo tamen recte verba intelliguntur depotestaleantecedenti,. ieteri? cohæret, ut Patres antiqui habuerint præ- ; in sensu diviso, et quoad sufficientiam. Lificiens est, quod habet omnia requisita ad agendum:sed ad agendum requiritur auxi­ legis. dicta auxilia ex meritis Christi, el per fidem ; cet enim Deus dederit Palestinis auxilia lium efficax : ergo gratia vere sufficiens in­ in Messiam. In quo plurimum excedit lex ! sufficientia, quibus saltem mediate possent cludit efficacem. Evangelica, quæ ipsum Christum præsen- jI conveni; substraxit tamen auxilium effiConfirmatur : quia necessarium est, sine tem habet, et affert ex se gratiam, caque '■ cax, quo reipsa converterentur:atque ideo· quo finis haberi non potest : sed auxilium mediante scribitur in tabulis cordis, non in i habuerunt impotentiam consequentem : non efficax est necessarium ad salutem : ergo tabulis lapideis, ul lex Mosaica. Desumitur- j enim conjungi valet actualis conversio cum salus non potest consequi absque auxilio v.Tiio. que hæc responsio ex Divo Thoma supra j carentia auxilii efficacis. Ipsi vero per in­ efficaci : ergo sola illa gratia præstat verum quxst. 98, art. 1 ad4, ubi ait : « Dicendum, i numera, et repetita peccata, quibus resis­ posse, et sufficientiam ad salutem, quæ in­ « quod quamvis lex vetus non sufficeret ad ( tebant, rebelles se exhibuerunt lumini, obcludit auxilium efficax. « salvandum homines : tamen aderat aliud I firmando voluntatem in malo, et deme­ ^lllur Hoc argumentum, et confirmationem jam « auxilium a Deo hominibus simul cum rendo, atque spernendo auxilia, per quæ diluimus disp. prxced. dub. G, § 7, ubi de­ converterentur. Quæ pessima dispositio « lege ; per quod salvari poterant, scilicet ; claravimus, qualiter ex eo, quod requira­ constituit statum obdurationis, et excaeca­ « fide Mediatoris, per quam salvati sunt . tur auxilium efficaciter applicans, minime tionis. « antiqui patres ; sicut etiam nos justifica­ colligatur, quod alia auxilia dantia virtu­ u mur. Et sic Deus non deficiebat homini­ Cum ergo Augustinus asserit, Deumdesetem non sint vere sufficientia. Unde in eo « bus, quin daret eis salutis auxilia. » Qui- | rere obduratos, nolle eorum misereri, non eo: nunc dissolvendo parum immorabimur. In vocare, destituere illos omni adjutorio, etc. bus verbis adeo elucet, quæ sit mens D. primis ergo in Adversarios retorquendum Augustini, et Divi Thomæ in testimoniis, Intelligendus est de voluntate consequente, est : ipsi enim docent Adamum habuisse quæ nobis objiciuntur, ut supervacaneum et de gralia efficaci ; non autem de volun­ gratiam sufficientem ad perseverandum, et sit ea singillatim interpretari. tate antecedenti, et de gratia sufficiente. Et tamen certum est caruisse auxilio efficaci; Ad ultimam confirmationem negamus sensus est Deum ita velle voluntate antece­ denti 743 alias non defecisset. Similiter quilibet jus- Retor­ tus potest salvari per veram gratiam habi- '|llc",r· tualem interiorem sufficientem, quam actu habent:et nihilominus plures justi, nempe omnes reprobi, non habent auxilium efficax, quo salventur. Quæ evidenter suadent gra­ tiam sufficientem non includereomnia quo­ quo modo ad agendum necessaria. Per quod obiter rejicitur Molinistarum responsio , qui eatenus argumentum aperte dissolvere sibi videntur, quatenus asserunt, quod po­ sita semel gratia sufficienti, ipsum liberum arbitrium eam facit efficacem, ipsi videlicet cooperando , quin aliud auxilium deside­ retur, ut docet Lessius in opuscufode gra-Abscr,!a ,. ~ , ° quoruntia efficaci cap. 10, asserens absurdum non damçoesse concedere, quod liberum arbitrium ε,ϋυ°· reddat gratiam Dei efficacem. Hoc,inquam, omnino explodendum est : quoniam vere non satisfacit Adversariis, qui in scriptis Augustini aut parum versati sciunt absur­ dissimum esse apud Augustinum, quod Deus conferat donum quasi imperfectum, et in­ differens ; et quod creatura faciat, quod dona Dei sint perfecta, et determinata : si­ militer, quod gratia non faciat arbitrium operari ; sed potius arbitrium faciat gra­ tiam influere. Subcentum est (inquit S. Doc- A1,sus1· tor in lib. de correct, et gralia cap. 12, in « fine) « infirmitati voluntatis humanæ, ut « divina gratia indedinabililer, et insepa­ « rabiliter ageretur : et ideo quamvis in­ (( firma non deficeret, neque adversitate « aliqua vinceretur. Et post pauca : For­ « tissimo, nempe Adamo, dimisit, atque « permisit facere , quod vellet : infirmis « servavit, ut ipso donante invictissime, <( quod bonum est vellent, nec hoc deserere « invictissime nollent. » Sed hoc operosius disp. sequenti tractabimus. Ad argumentum ergo breviter responde­ mus negando antecedens. Ad cujus probatio­ nem dicendum est principium sufficiens in­ cludere omnia requisitaex parte actus primi ; non vero quæ spectant ad secundum. Unde cum auxilium efficax pertineat ad actum secundum per modum reductionis, vel ap­ plicationis ; minime ex eo, quod non detur auxilium efficax, sequitur carentia auxilii vere sufficientis, seu dantis posse. Ad confirmationem dicendum auxilium efficax non requiri ai salutem non per mo­ dum principii dantis posse, sed per modum applicationis : et ideo quamvis negetur auxi­ lium efficax , adhuc potest persistere vera sufficientia ex parte principii. In quo casu 711 DE GRATIA ACTI ALL efficacem ad utrumque statum extendunt, magis Arislotelicos, quam Augustinianos dicere. Cæterum prædicta differentia non solum Divi Thomæ, sed etiam Molinæ discipulis’!^ ingrata est; meruitque omnium impugna-'^»» tiones. Inter assertores autem gratiæ perse §V. in omni statu efficacis, qui ante, et post Jansenium doctrinam ejus proxime relatam Consectarium procedentis ductrino. impugnarunt, praecipui sunt Estius in l, dist. 41, § 14, ubi præclara D. Thomæ tes­ Discri- 32. Ex dictis infertur falsum esse discritimonia refert, Thomas Angelus in opusjJSnwtæen, quod Cornelius Jansenius, et ejus disculo, cui titulus est : Mens Augustini degra-ïmi. a^“n,cipuli statuunt inter gratiam auxiliantem tia Adami. Thomas Bravardinus Archiepisgratiam in statu naturæ integræ, et in statu naturæ copus Cantuariensis, Leonardus Coquæus, ! ”in”eæ lapsæ : nempe omnem gratiam auxiliantem Ysambertus Doctor Parisinus, Labat 2 uk græ.w in statu naturæ integræ fuisse sufficientem, parte tract. 2. disput. 3, dub. 4, § 5. Noster jiriiun et nullam efficacem ; omnem vero gratiam Philippus disp. de gratia dub.8, et GonetGet'· auxiliantem in statu naturæ lapsæ esse effi­ disp. 5, de voluntate Dei, art. 7, et disp. 5,de cacem, et nullam esse pure sufficientem. In statu naturo lapso art. 3. Ex Molinistisvero describendo autem conditionem gratiæ ef­ late agit contra Jansenium Ripalda lib. 2$>& ficacis hujus status convenit Jansenius in de statu naturo lapso disp. 24. At hic auctor pluribus cum Thomistis : asserit enim gra­ post prolixum laborem nihil contra Jansetiam ex se habere efficaciam, subjicere sibi nium in hac parte concludit : non enim imvoluntatem, inferre ex se infallibiliter con­ pugnatdifferentiam ab illo assertam, nempe sensam, et esse inconjungibilem cum dis­ gratiam status innocentiæ esse ex se indif­ sensu. At in explicando conditionem auxi­ ferentem, gratiam vero hujus status esse ex liorum , quæ Deus communicavit in statu se efficacem : sed alio prorsus divertit, to­ innocentiæ, omnino fere convenit cum Mo­ tos nervos intendens, ut gratiam per se ef­ linæ discipulis : autumat enim prædicta ficacem demetat. In quo quamvis satis cal­ auxilia esse ex se indifferentia, subjici usui lide se gerit impugnans sub Balanorum voluntatis, non denominari efficacia nisi ab larva Thomistas; egit tamen inutiliter, ne effectu, scilicet a consensu ad nutum arbi­ dicamus infeliciter :nam Jansenius non er­ trii subsecuto. Ex quo principio plures Janravit admittendo gratiam per se efficacem Janse- senistæ consequenter inferunt, et docent in hoc statu ; sed erravit negando in aliquo quin- discretionem unius ab alio in statu innostatu gratiam efficacem, et pro hoc statu doque centiæ revocandam non esse in gratiam, gratiam sufficientem ab efficaci distinctam; zat. sed in arbitrium : potuisse tunc unum ho­ sententia quippe, quæ auxilia per se, el ex minem gloriari adversus alium : potuisse se efficacia deprædicat, certissima est, et etiam hominem in eo statu reddere gratiam communis inter Div. Augustin, etD. Thom. pro beneficiis acceptis, sed non indiguisse discipulos utpote quæ Augustinum habet oratione ad perseverandum : hominem in patronum ; et Pelagianos, et Semipelagia­ eo statu, si perseveraret, non accepturum nos, eteorum reliquias prosternit, ut liquet majus donum, quam non perseverantem : ex dictis disp. 1, cap. 4, § 5, et cap. 5, §2, et denique omnia absurda, quæ adversus magisque constabit ex dicendis tota disp. VII Molinam opponi solent, oppressi necessi­ Unde Innocentius X, post editam adversus ίων tate consequentiæ (quam vel nequeunt, vel quinque Jansenii propositiones constitutio- 1 nesciunt declinare) non renuunt pro statu nem, semel, et iterum declaravit se mi­ innocentiæ admittere. Hanc differentiam nime intendisse doctrinam de gratia per inter auxilia pro statu innocentiæ, quæ seipsam efficaci directe, vel indirecte attin­ Jansenius vocat gratiam sanitatis et auxilia præ præsenti statu, quæ appellat gratiam gere. Ediditque circa hoc speciale decretum in Congregatione generali S. Inquisitionis medicinalem, proposuit in lib. 8 de gratia Salvatoris cap. 2, asserens esse basim doc­ habita die 23 aprilis anno 1654. , trinae a D. August, traditæ , et veram cla­ 33. Discrimen ergo utriusque gratiæ a vim, quæ aditum ad ejus scripta reserat : Jansenioassignatum (supposita notitia auxi- pEr ncc dubitat Thomistas, qui gratiam perse lii sufficientis, et efficacis, quam hactenus exposuimus, ilabilur impotentia consequens, simul cum potestate antecedenti»et sufficienti absolute. Recolantur . quæ diximus loco citato. ViLcdcsui. deatur etiam Ledesma de auxiliis quost. unica, art. 16. DISP. VI, DUB. I. exposuimus, el amplius infra subjiciemus) facile ex didis refellitur. Nam in primis, quod pro hoc statu datur gratia ex se effi­ cax, ipse Jansenius admittit : quod aulem etiam in hoc statu adsit gratia sufficiens, satis liquet ex dictis in hoc dubio : datur igitur in hoc statu utraque gratia. Similiter quod in statu innocentiæ fuerit auxilium sufficiens, tradit ipse Jansenius : quod vero etiam adfuerit aliqua gratia efficax, liquido convincitur. Nam gratia efficax est, quæ conjungitur cum effectu, abstrahendo a modo connexionis : Adamus autem habuit auxilia cum operationibus supernaturalibus I conjuncta : elicuit enim nonnullas opera­ tiones supernaturales, antequam ab innocentiæstatu decidisset quæ operationes abs­ que auxilio applicante, sive efficaci fieri non possunt, ut disput. prxced. dub. 6, de­ claravimus : ergo Adamus habuit utraque auxilia et sufficientia, et efficacia ad supernaturaliter operandum. Unde constat dis­ crimen a Jansenio assignatum, prout om­ nem gratiam ad singulos actus requisitam comprehendit verificari non posse ; sed ad summum respective ad perseverantiam. Quamvis enim Adamus non habuerit auxi­ lium efficax ad perseverandum, sed tantum sufficiens,e contra vero omnes prædestinati habeant auxilium efficax ad perseveran­ dum, et non praecise sufficiens : nihilomi­ nus Adamus habuit auxilium non solum sufficiens, sed etiam efficax ad aliquem ac­ tum, utputa ad amandum Deum supernaturalem auctorem, cum illum brevi saltem tempore dilexerit : et e converso in hoc statu plures habent auxilium pure suffi­ ciens ad prædictum amorem, et destituun­ tur auxilio efficaci ; siquidem nunquam diligunt. 34. Quod amplius roborari, et declarari potest sequenti discursu: etenim homo in wfnia· præsenti statu naturæ lapsæ ex triplici ca­ pite indiget adjutorio divino tam sufficienti, quam efficaci : primo ob generalem depen­ dentiam, quam agens secundum habet a primo agente : secundo ob excessum ope­ rationum supernaturalium supra vires na­ turales : tertio ob infirmitatem, et debilita­ tem naturæ, quæ quamvis supponatur suf­ ficiens in actu primo, deficit tamen in actu secundo, nisi a Deo efficaciter, et indeclinabiliter ad bonum agatur. Constat autem, quod licet homo in statu innocentiæ, non indiguisset auxilio gratiæ efficacis ob ter­ tium titulum ; eral enim integer, et sanus : /4o illo tamen opus habebat ob duo priora capita : siquidem eral agens secundum, et eliciturus fuerat supernaturales operatio­ nes. Ergo sicut homo in præsenti statu in­ diget duplici auxilio Dei, nempe sufficienti, quo fiat proxime potens, et proportionates ad supernaturaliter operandum, et insuper alio auxilio efficaci, quo applicatur ad agen­ dum per modum agentis secundi : ita ob easdem rationes primus homo utroque au­ xilio indigebat ; quamvis ei necessarium non esset auxilium sanans naturam, et cor­ roborans ipsam sufficientiam supernatura­ lem, qua pollebat. Quemadmodum, verbi gratia, homo infirmus duo postulat ad pugnandum, nempe sanitatem, et arma : robustus vero quamvis remediis ad sanita­ tem non indigeat, eget tamen armis. Et si uterque clavum in alto fixurus esset, neces­ sario adjuvandus esset adjutorio, sive ad­ miniculo scalæ ; infirmus autem ulterius exigeret sanitatem. In utroque igitur statu et integritatis, et naturæ lapsæ requiruntur auxilia tam sufficientia, quam efficacia ; sed in hoc statu ob plures titulos, quam in illo. Quam doctrinam perspicue, et optime D.Tho. tradit D. Thom. supra quæst. 109, art. 2, in corp, ubi inquit : « Natura hominis po- tia. « test dupliciter considerari : uno modo « in sui integritate, sicut fuit in primo « parente ante peccatum : alio modo secun« dum quod est corrupta in nobis post pec« catum primi parentis. Secundum autem « utrumque statum natura humana indiget « auxilio divino ad faciendum, vel volen­ te dum quodeumque bonum, sicut primo « movente, ut dictum est (nempe art. 1, « ubi asseruit auxilium efficaciter applicans) « sed in statu naturæ integræ, quantum ad « sufficientiam operativæ virtutis poterat « homo per sua naturalia velle, et operari « bonum suæ naturæ proportionatum . « quale est bonum virtutis acquisilæ : non « autem bonum superexcedens, quale est « bonum virtutis infusæ. Sed in statu na« turæ corruptæ etiam deficit homo ab hoc, « quod secundum suam naturam potest, ut « non possit totum hujusmodi bonum ίσι­ α plere per sua naturalia. Quia tamen na« tura humana non est totaliter per pecca« tum corrupta,ut scilicet toto bono naturæ « privetur: potest quidem etiam in statu « naturæ corruptæ aliquod bonum parti« culare agere (sicut ædificare domos, plan« tare vineas, et alia hujusmodi) non taσ men totum bonum sibi connatural©, it i 740 Calum­ nia Jansenii retundi- DE GRATIA ACTUALI. DISP. VI, DEB. I. ·< quod in nullo deficiat : sicut homo infirtionem physicum transforment, omni statui ' 3d. Ad hæc: cuncta absurda, et incon« mus potest per seipsum aliquem motum venientia, quæ inferuntur ex opinione nehominum lapsorum, et innocentium, eæ vi « habere, non tamen potest perfecte mocausæ primæ, et indi/fcrenliæ voluntatis ne­ »i igante gratiam ex se efficacem in statu natu­ « veri motu hominis sani, nisi sanetur ræ lapsæ, et quorum non pauca collegit cessariam, magis profecto Aristotelici, quam . auxilio medicinæ. Sic igitur virtute graipse Jansenius in libro 3, degralia Christi, Augusliniani sunt) audiamus non solum . tiæ superadditæ virtuti naturo indiget ul earn opinionem impugnaret ; militant Thomarn, sed Augustinum. Ergo S. Doctor « homo in statu naturo integro quantum æqualiter, si negetur gratia ex se efficax in revocat pluribus necessitatem, et existen-f^_ ·< ad unum,scilicet adoperandum, et volen­ tiam auxilii efficacis ad omnipotentiam Dei, ■-·-■> statu integritatis : ergo prædicta gratia in ·< dum bonum supernaturale. Sed in statu qui cum habeat supremumjdominiumsupra utroque statu admittenda est : et Jansenius . naturo corruptæ quantum ad duo, scili­ voluntates nostras, illas, prout vult, ei quo inconsequenter processit illam admittens « cet ut sanetur, et ulterius ut bonum su­ vult.infallibiliter, et invictissime inflectit: pro hoc statu contra Molinæ sequaces, et pernaturale virtutis operetur, quod est quæ ratio procedit independenter ab infir­ negans pro illo contra D.Augustinum, et D. meritorium. Ulterius autem in utroque mitate per culpam, et quemcumque statum Thomarn, et utriusque Doctoris discipulos. statu indiget homo auxilio divino, ut ab comprehendit. Sic habet in Enchiridio cap. D·4* Probatur antecedens : nam ex Molinæ opi­ 4 ipso moveatur ad bene agendum. » Ubi 96 : « Deus non ob aliud veraciter vocatur nione sequitur in primis Deum non esse in summa tria docet D. Thom. primo in j « omnipotens, nisi quia quidquid vult, po­ primam causam determinationis creaturas, I omni statu tam integritatis, quam naturo a test, nec voluntate cqjuspiam ereaturæ, neque habere supremam, et omnipolentislapsæ necessariam esse virtutem super­ « voluntatis omnipotentis impeditur effec­ simam potestatem supra voluntatem crea­ naturalem, ut homo possit supernatura­ « tus. Et cap. 102, inquit: Quantælibel sint tam : et idem inconveniens urget in inte­ liter operari : atque ideo adstruit gratiam a voluntates Angelorum, et hominum, vel gritatis statu, si .Molinæ doctrina ad illum sufficientem utrique statui communem. bonorum, vel malorum : vel quod Deus, transferatur. Deinde ex Molinæ opinione Secundo in omni statu necessarium esse j a vel aliud volentes, quam Deus, omnipo­ sequitur discretionem unius ab alio non a tentis voluntas semper invicta est. El lib. auxilium divinum, quo homo moveatur ad esse revocandam in gratiam, prout a Deo agendum ; et consequenter docet auxilium de correct, et gratia cap. ait: Sine dubio descendit; sed in facultatem arbitrii deter­ efficax, sive applicansad agendum, in utro­ « habet humanorum cordium, quocumque minantis gratiam ad unum et idem pror­ que statu requiri. Tertio ponit differentiam « voluerit inclinandorum omnipotenlissisus sequitur, si gratia in statu innocentiæ inter unum, et alterum statum, dicens ho­ « mam potestatem. Elcap. 20,docet: Deum fuit prorsus indifferens, et subjecta libero minem integrum posse præcepta supernaarbitria. Præterea ex opinione Molinæ se­ « dominari voluntatibus hominum Et de­ turalia servare absque additione novæ vir­ nique in lib. de gratia, et libero arbitrio quitur eum, qui consentit vocationi, non ’ tutis ; hominem vero lapsum indigere i cap. 21 , inquit : Agit omnipotens Deus magis obligari ad agendas gratias Deo,quam gratia sanante, ut ipsa præcepta naturalia qui dissentit ; siquidem uterque idem, et « in corde hominum etiam motum volunobservet. Per quæ prorsus evertit opinio­ non diversum auxilium accepit : quod in­ « tatis eorum, ut per eos agat, quod per nem Jansenii, et fundamentum illius. conveniens etiam infertur ex gratia prorsus « eos agere ipse voluerit. » Quæ verifiindifferenti in statu integritatis. Insuper ex Quam doctrinam iterum tradit in eadem canda sunt in quocumque hominis statu, quæst. art. 9, ubi docet hominem sanum, .Molinæ opinione sequitur hominem solum cum ubique Deus sit omnipotens, et habeat accipere a Deo auxilium possibilitatis, sive et reparatum per gratiam sanctificantem supremum dominium supra hominis vo­ potestatem adagendum, non vero auxilium adhuc egere motione Dei efficaci propter luntatem. Quamobrem ex hoc generali operationis, sive hoc, quod est actualiter duo : « primo quidem ratione generali principio concludit in epist. 103 : Natura agere, et determinari : ex quo ulterius fit, « propter hoc. quod sicut supra dictum est, humana etiamsi in illa integritate, in qua minus bonum attribui Deo, el majus bonum ait : « Per hoc quod dicit, sitio, tem orabam , ubi inquit : « Non quidem « ostenditur ejus ardens desiderium de sa­ « dixit, quid orabat : sed quid melius in­ (I lute generis humani \,ad Timolh, 2: telligere debemus, quam pro ipsis, nempe « λ ult omnes homines salvos fieri. Vehe­ « Judæis crucifigentibus? Crucifixo enim « mens autem desiderium consuevimus K maxime detrahebant, quem velut homi­ « exprimere· per sitim. » quem quasi vicerant , illude­ a nem , 45. Ex quibus etiam refellitur secundaD)ruiIr Dirait# bant. De qua cruce ille dixit : Paler ig­ responsio : tum quia, ut nuper vidimus, « nosce illis, quia nesciunt, quid faciunt. Christus Dominus oravit pro salute om­ JIO. « El quoniam , in profundo malignitatis nium hominum : sed oratio ad aliquid im­ reddebant ipsi mala pro bonis, ille in petrandum est quædam ordinatio ad illud a summo benignitatis reddebat bona pro consequendum : ergo mors Christi Domini a malis. » Quid magis pium ? quid vero-. fuit non solum pretium ex se sufficiens ad similius? quid dulcius? Quid ergo renuunt omnium hominum salutem, sed etiam pre­ Adversarii doctrinæ firmissimæ, et piissitium ad hujusmodi effectum directum, et mæ colla cedere? Præsertim cum inter pro eo consequendo oblatum. Tum etiam quinque propositiones Cornelii Jansenii, quia dictiones pro et propter denotant finem quas Innocentius damnavit, hæc fu it quinta: saltem materialem, et effectum, ad quem Semipelagium est dicere Christum pro omni­ aliquid ordinatur, ut cum dicitur hominem bus omnino hominibus mortuum esse, aut sumere pharmacum pro salute, vel propter sanguinem fudisse. salutem consequendam : sed in locis supra relatis dicitur, quod Christus mortuus est pro salute hominum : quod vividius adhuc § in. exprimit Augustin, lib. 2, de symbolo adCa- D.Aug techum. cap. 8, his verbis : Videtis vulnera, Objectiones contra prxcedentem rationem, qux inflixistis, agnoscitis id latus, quod pu­ et earum enodatio. pugistis : quoniam et per vos, et propter vos 46. Sed licet præcedens fundamentum Friæa apertum est; nec tamen intrare voluistis: 'tjttiic-sit adeo forte, aliqua nihilominus possunt ergo mors Christi respicit tanquam finem illi opponi. Primo objicitur : quoniam san­ effectum omnium hominum salutem : at­ guis Christi non est effusus pro omnibus, que ideo est pretium non solum ad illam sed pro aliquibus tantum, ut constat ex versufficiens, sed ad ipsam actu ordinatum. .Xiiih bis Christi Domini Matth. 26 : Hic est sanTum denique quia Christus Dominus fre­ ! ' ■ guis novi testamenti, qui pro multis effunde­ quenter expressit desiderium salvandi ho­ tur: ergo passio Christi quamvis ex sesuffimines, ut cum dicebat Matth. 23: Hierusa­ cientissima ad omnium hominum reme­ lem, Hierusalem, quoties volui congregare dium, non est oblata pro omnibus. filios tuos, et noluisti : ergo vel dicendum est |iair.i. Confirmatur primo : quia passio Christi expressionem prædicti desiderii esse si­ mulatam, et hypocrisi plenam, quod est pro illis est oblata, pro quibus, vel propter horribilis blasphemia ; vel credere oportet quos Deus misit Christum in mundum : sed Christus solus est missus pro electis, ut tra­ Christum Dominum vere desiderasse om­ Uog. nium hominum salutem : desiderium au­ dit Div. August, serm. 6, de verbis Apos­ tem est quædam ordinatio, et directio : toli cap. 8, ubi inquit : Ergo et misit Deus ergo Christus Dominus obtulit opera, pas­ (ilium suum propter Prxdeslinatos. vocan­ sionem, et mortem pro omnium hominum dos, justificandos, glorificandos : ergo passio salute. Christi solum fuit oblata pro electis. Confirmatur secundo : quia non perit Ad hæc : de summa Christi Domini cha­ • — cUHdO. unus ex illis, pro quibus mortuus est Chris­ ritate illud præsumendum est, quod ean-,.ι·£ tus, ut affirmat Divus Augustinus epistola dem charitatem magis decet, ipsamque ma- ' 102, ad Evodium : ergo Christus non est gis exaggerat : atqui magis decet, et exag­ mortuus pro illis, qui pereunt : atque ideo gerat charitatem Christi Domini dicere, per passionem suam non meruit reprobis quod obtulit mortem suam tanquam pre­ auxilia sufficientia ad salutem. tium sufficiens non solum pro salute prae­ Ad objectionem respondetur negando midestinatorum, sed etiam omnium homi­ n«p7d norem. Ad cujus incertam probationem num, modo tamen diverso infra dicendo : S.10”dicendum est primo ly pro multis idem vaergo ita asserendum. Quo discursu utitur Salmant. Curs, theolog. tom. IX. D. Aug. 753 Iere, ac pro omnibus, ut constat ex usu Scripturæ. Sic enim ad Rom. 5, dicitur : Ad torn Sicut per inobedienliam unius hominis pec- °' calores constituti sunt multi, etc. quod ta­ men ipsi Adversarii interpretantur de om­ nibus hominibus. Secundo dicendum est cum Divo Thoma ad locum Matthæi: x San­ « guinem Christi effusum fuisse et pro « multis, et pro omnibus : quia si conside­ « retur sufficientia, ipse est sufficientia pro a peccatis nostris, et non pro nostris tan­ « tum, sed lotius mundi. Sed si considere­ « mus efficaciam, effectum non habet, nisi « in his, qui salvantur: et hoc ex culpa a hominum. » Itaque licet Christus obtu­ lerit voluntate antecedenti, et Deus etiam voluntate antecedente acceptat erit illam passionem pro omnibus, ex qua oblatione et acceptatione proveniunt nobis omnibus auxilia sufficientia ad salutem : noluerunt tamen voluntate consequenti, quod omni­ bus cum effectu justificationis, vel perseve­ rari tiæ proficeret. Unde fit, quud licet intuitu prædictæ passionis Deus præparaverit, et quantum est de se, offerat etiam auxilia sufficientia ad salutem : nihilominus non omnibus conferantur auxilia efficacia, quibus actu salventur. Ex qua D. Thom. doctrina constat ad occnrriulramque confirmationem : nam cum gastinus tam in illis locis, quam in aliis Hrmapluribus asserit Christum solum pro præ- tl0ai' destinatis venisse, et mortuum fuisse, nul­ lumque ex his, pro quibus Christus mor­ tuus est, perire, loquitur de voluntate con­ sequential de efficaci applicalione passionis Christi pro solis electis : minime vero ex­ cludit voluntatem antecedentem salvandi omnes, neque auxilia efficacia ex prædicto affectu , et passione omnibus hominibus p.æparata. Quæ distinctio, el interpretatio necessario admittenda esi : lum quia ea non admissa, Augustinus sibi aperte contradi­ ceret, siquidem in locis § prxcedenti allega­ tis expresse docet Christum pro salute om­ nium hominum orasse, et pro omnibus mortuum fuisse. Tum quia certum omnino est Christum Dominum ordinasse Sacra­ menta Baptismi, et Pœnilenliæ ad salutem omnium hominum, ut constat ex illis ver­ bis : « Euntes in universum mundum præ« dicate Evangelium omni creaturæ. Qui « crediderit, et baptizatus fuerit, salvus « erit, » et cælera, el ex illis. Quorum re­ miseritis peccata, etc. valor autem omnium Sacramentorum, et gratia, quam causant, » 1 DE GRATIA ACTUALI. proveniunt ex meritis Christi Domini : quo sensu docent communitor omnes Patres Sa­ cramenta fluxisse ex latere Christi penden­ tis in cruce : Christus ergo mortuus, et oblatus est pro salute omnium hominum ; ita quidem ut omnibus proficeret quoad sufficientiam, aliquibus autem nempe elec­ tis quantum ad sutlicientiam, el efficaciam, 47. Sed replicabis (et sit secunda objectio) oiocoio. nam Christus ρΓο eis tantum se obtulit, pro quibusoravit Patrem : atqui non oravit pro omnibus hominibus, sed solum pro electis : ergo non se obtulit pro omnium remedio, et salute. Probatur minor verbis ipsius jfion r Christi Joan. 17 : .Von pro mundo rogo, sed pro his, quos dedisti mihi, adjuncta exposiP.Au?. tione Augustini tractat. 107 in Joan, ubi ait : Mundum vult modo intelligi, (pii vivunt se­ cundum concupiscentiam mundi, et non sunt in ea sorte gra fix, ut ab illo eligantur c.v mundo. Non itaque pro mundo, sed pro his, quos dedit ei Pater, rogare se dicit. Confirmatur : nam si Ecclesia sciret, qui­ nam essent reprobi, non oraret pro illis, ut jiism. expresse docet August, lib. 21 de Civitate Dei cap. 21, his verbis : ST de aliquibus ita certa Ecclesia esset, ut qui sunt illi, etiam nosset, qui licet in hac vita sunt constituti, tamen praedestinati sunt in aeternum ignem ire cum diabolo, tam proeis non oraret,quam pro ipso.Sed quia de nullo certa est, mat pro omnibus. Christus autem certo sciebat/qui erant reprobi : ergo pro eis non oravit. sotntieRespondetur huic replicæ negando mi­ norem. Ad cujus probationem dicendum est, quod licet Christus Dominus oraverit aliquando pro omnibus hominibus, nihilo­ minus speciales quasdam orationes fudit non pro omnibus, sed pro electis. Et hujus­ modi fuit illa oratio, quam pro Apostolis fecit post ccenam : fundebat quippe illam ex affectu efficaci, et voluntate consequenti, ut media efficacia pro ipsis a Patre obtine­ ret. Quo orationis genere fatemur Christum non orasse pro reprobis, seu mundi amato­ ribus. Oravit tamen ex affectu inefficaci, et desiderio antecedenti, cui correspondent auxilia sufficientia, ipsaque pro illis conse­ cutus. Et eodem modo exponendus Divus Thomas 3 parte, quxst. 21, art. 4 ad 2, ubi docet Christum non orasse pro omnibus crucifixoribus, nempe ex affectu absoluto, et efficaci, quod Pater peccatum illis dimit­ teret. Ad confirmationem respondetur ex dictis Ecclesiam non fore oraturam pro iis, quos certo sciret damnandos infallibiliter esse, I I oratione, cui consecutio auxiliorum effici1 cium responderet : et hoc tantum intendit I Augustinus. Nihil tamen prohiberet quod ■. pro eisdem oraret ex affectu charitatis, ul I scilicet auxilia sufficientia consequerentur : j hæc enim et cum futura damnatione comj possibilia sunt, et deservirent, ul reprobi j pauciora peccata committerent, el Deus mi| nus offenderetur. j 48. Objicitur terlio: quoniam illis tantum Tenii ] Christus meruit media, sive auxilia suffi-05****0-! cientia ad salutem, qui per Christum rc| dempti sunt : sed plures homines non sunt ! redempti per Christum : ergo Christus non I meruit, vel non ordinavit merita sua, ut I Deus omnibus hominibus præpararet, et I offerret auxilia sufficientia ad salutem. MiI nor probatur ex D. Prospero fidelissimoD.Prrç D. August, discipulo, qui eam docet in res­ ponsione ad primam objectionem Vincentianam his verbis : Quod ad magnitudinem, et potentiam pretii, et quod ad unam pertinet causam generis humani, sanguis Christi re­ demptio est totius mundi. Sed qui hoc saecu­ lum sine fide Christi, et sine regenerationis Sacra mentopertra nseu nt, redemption is alieni sunt. Constat autem innumeros esse barba­ ros infideles, qui absque fide, et baptismo ( pertranseunt saeculum istud : ergo omnes ii alieni sunt a redemptione Christi. Respondetur negando minorem absolute. Dilmur. Cujus probationi, ut occurramus, animad­ vertendum est, quod redimere bifariam ac­ cipi potest : uno modo prout idem valet, ac offerre pretium sufficiens pro liberatione captivi : altero modo prout idem importat, ac captivum actu de servitute liberare. Si ergo in materia præsenti redimere duplici­ ter accipiatur : primo pro oblatione meri­ torum sufficientium, ut Deus intuitu eorum præparet, et offerat hominibus auxilia suf­ ficientia, quibus a servitute peccati eruan­ tur : secundo pro applicatione actuali, et efficaci meritorum ad affectum redemptio­ nis. Nam omnes homines in Adamo peccan­ tes duplicem servitutem, el miseriam con­ traxerunt, nempe carentiam salutis, et impotentiam consequendi illam. Unde du­ pliciter possunt redimi : uno modo acci­ piendo potestatem consequendi salutem mediis auxiliis sufficientibus : allero modo accipiendo aclualiter ipsam salutem medio auxilio efficaci. Et quia Christas Dominus meruit, quod Deus omnibus hominibus of­ ferret auxilia sufficientia ad salutem, obtulitque DISP. VI, DUB. II. litque pro hoc offectu pretium condignum ; propterea dicitur,et estuniversalisomnium hominum redemptor. Sod quia specialiter ordinavit merita sua, ut Deus prædeslinatis conferret auxilia efficacia; idcirco dicitur peculiariter redemptor prædestinatorum, non autem omnium reproborum, et infide­ lium : hos enim redemit dando tantum po­ tentiam consequendi salutem; illos vero dando potentiam salutem consequendi, et ipsam salutem actualem. Cum igitur Div. Prosper docet infideles alienos esse a re­ demptione Christi, loquitur de hac poste­ riori redemptione ; sed priorem non dene­ gat, neque excludit. Quod satis liquet ex verbis, quæ immediate subjungit : Cum ita­ que, ait, propter unam omnium naturam, el unam omnium causam a Domino nostro in veritate susceptam, recle omnes dicantur re­ dempti; et tamen non omnes a captivitate sunt eruti, redemptionis proprietas haud dubie penes illos est, de quibus princeps mundi mis­ sus est foras, et jam non vasa diaboli, sed Christi sunt membra. Ubi, ut vides, aperte fatetur recte dici, quod homines sunt re­ dempti per Christum propter sufficientiam, et oblationem pretii : el solum intendit, quod electi majori proprietate dicantur re­ dempti, eo quod sunt aclualiler eruti a Diaboli servitute. § IV. Aliud argumentum expenditur pro communi sententia. ifura- 49.Secundo probatur nostra conclusio alia 110 ratione desumpta ex verbis Apostoli 1 ad iidTim.Timoth. 2 : Deus vult omnes homines salvos fieri, quæ potest sic formari : nam qui vult alicui aliquem finem, vult etiam illi media necessaria, ut possit consequi talem finem : eo quod finis non est consequibilis nisi per media : sed media necessaria, ul homo pos­ sit consequi salutem, sunt auxilia sufficien­ tia : ergo si Deus vult salutem omnibus hominibus, ut testatur Apostolus ; sequitur, quod etiam ipsis velit auxilia sufficientia ad salutem et consequenter quod prædicta au­ xilia praeparet, et offerat, quantum est ex se. omnibus hominibus. Desumiturque hic Γ'.Τάί·. discursus ex D. Thom. 3, contra gentes cap. 159, ubi ait: Deus, quantum in se est, paratus est omnibus dare gratiam : vult enim omnes homines salvos fieri. Et super epist. IÎH ad Hebraeos cap. 12, lect. 3, inquit : Deus vult omnes homines salvos fieri : et ideo gra­ tia nulli deest ; sed omnibus, quantum in se esi, se communicat. 50. Nec refert primo, si respondeas cum Eff„. Adversariis verba Apostoli referenda esse ε*®®ad omnes homines in statu naturæ integræ, non vero in statu naturæ lapsæ : quia nunc privamur auxiliis sufficientibus in poenam præcedentis peccati originalis. Non, inquam, hoc refert, sed facile con- Prwfafutatur tum ex ipso contextu : nam postquam Apostolus dixit : Qui omnes homines vult salvos fieri, et ad agnitionem veritatis venire, slatim adjecit rationem : Unus enim Deus,unus et mediator Dei, el hominum homo Christus Jesus, qui dedit redemptionem semetlpsum pro omnibus. Quasi diceret Deum velle omnes salvos fieri, quia Christus pro omnibus mortuus est. Constat autem Chris­ tum Dominum venisse post lapsum Adami, ut homines a peccati servitute redimeret : ergo sicut nullus est hominum pro quo, supposito Adami peccato Christus mortuus non fuerit : ita nullus est, quem Deus non velit, adhuc supposito prædicto peccato, salvum facere. Tum etiam quia scopus Divi Pauli eo loco est movere, ut oremus pro omnibus hominibus, quia Deus vult omnes salvos fieri : sed nos non oramus pro ho­ minibus, quatenus pertinebant ad statum innocentias, sed quatenus spectant ad præsentem dispositionem naturæ lapsæ : ergo adhuc supposito prædicto statu Deus vult omnes homines salvos fieri : alias Aposto­ lus nobis proponeret orationem.impertinentem. Qua enim consecutione inferretur orandum esse pro hominibus lapsis, quia Deus voluit salvos facere innocentes? Tum etiam quia Marc, ultimo Christus Dominus liare, præcepit discipulis : Predicate Evangelium ulluu' omni creaturæ, hoc est, omnibus homini­ bus : sed praedicatio Evangelii ordinatur ad salutem eorum, quibus prædicatur : ergo Deus vult omnes homines post Adami lap­ sum salvos fieri ; iis enim, et non homini­ bus in statu innocentiae prædicandum est Evangelium, ut ex se liquet. 51. Nec refert secundo, si cum Adversa-Aliaev.*riis dicas verba Apostoli intelligenda esse MQ· secundum distributionem incompletam non pro singulis generum, sed pro generibus singulorum, aut interpretanda in hoc sensu, quod Deus vult salvare omnes homines, qui salvantur : sicut præceptor diciiur docere omnes pueros civitatis; non quia singulos Cia â· kr V •2D DISP. VI, DUB. II. DE GRATIA ACTUALI. doceat, sed quia nullus edocetur, quem prae­ ceptor non doceat. contuia- Non, inquam, hoc satisfacit, sed refelli!ur< tur ex dictis § 2, quoniam Apostolus monet orandum esse pro omnibus, et quia Deus vult omnes salvos fieri, et quia Christus dedit semetipsum redemptionem pro omni­ bus : ubi aperte significat eosdem prorsus Deum velle salvos fieri, quos Christus rede­ mit. et pro quibus Christus mortuus est : | sed ut loco citato vidimus, Christus mor- i tuus est pro omnibus, et singulis homini­ bus : ergo Deus vult omnes, et singulos ho­ mines salvos fieri. Quod intelligendum est non de voluntate consequenti, efficaci, et inferente infallibiliter salutem : sed de voluntate antecedenti, inefficaci, et dante auxilia sufficientia ad salutem. Hæc quippe omnes homines, nullo excepto complectitur, i ut tradit Divus Prosper insignis Divi Aug. | discipulus, quem imitari deberent Adver­ sarii, cum adeo affectent sequi Augustinum. 1' Prosp. Inquit ergo Prosper ad objectiones Vincen- j lianas, object. 2 : « Sincerissime credendum « est u (cavillos, et sophisticas interpreta­ tiones expungit) α atque profitendum Deum velle, ut omnes homines salvi fiant; si­ quidem Apostolus, cujus ista est senten­ tia, solicite præcipit, quod in omnibus Î Ecclesiis piissime custoditur, ut Deo pro omnibus hominibus supplicetur. » Et ad caput tertium Gallorum addit : en53. Merito autem Augustinus interpre­ affirmat Christum Dominum mortuum tationem istam, etsi non rejecerit, in scrip­ fuisse, et orasse pro solis electis; pro alio­ tis suppressit, vel saltem non ita expressit, rum vero salute non magis deprecatum utpote tunc minus necessariam, el forte fuisse, quam pro diaboli liberatione : et con­ non adeo opportunam. Agebat enim contra sequenter solos electos esse, quibus Deus Pelagianos, etSemipelagianos, qui commu­ velit salutem, et præparat auxilia suffi­ niter abutebantur illo testimonio Apostoli cientia ad ejus consecutionem. Pro qua ad persuadendum, quod Deus communi præ­ doctrina stant aliquo modo Gregorius deGri,g (1,. cise, et indiscreta providentia volebat om­ Arimino in 2, dist. 46, quxst. 1, et Gabriel Arimin. nes salvare, quin in ipso alia specialis, et A'asquez 1 parte, disp. GG et 97, et Alarcon Akirrou. efficax voluntas circa praedestinatos reperitract. 4, disp. 5, cap. 9, quatenus sub illa retur. Ex quo ulterius inferebant auxilia voluntate generali Dei erga omnium salu­ gratiæ (quæ tandem admiserunt) esse pror­ tem non comprehendunt parvulos in utero sus communia, et solum pertinere ad pos­ materno morientes, pro quibus nullum sibilitatem, nulla vero esse specialia, effi­ agnoscunt remedium, ut a peccato originali cacia, et inferentia ipsum agere. Unde tan­ mundentur. Fundamenta præcipua hujus dem concludebant, quod supposita illa sententiæ sunt illa, quæ contra nostras ra­ voluntate Dei omnibuscommuni, etauxiliis tiones objecimus, et diluimus : unde pauca prorsus indifferentibus, et pertinentibus supersunt, quibus occurramus. Arguitur Primnm tantum ad posse; discretio unius hominis ergo primo : quoniam Deus nullum præpa-n ab alio revocanda erat in usu liberi arbitrii, ravit remedium pro parvulis, qui in utero L qui pro suo nutu tam se, quam auxilia sibi cbmmunicata ad exercitium perducebat. i materno moriuntur : ergo Deus non offert omnibus, et singulis hominibus auxilia Quibus principiis specialem prædestinatiosufficientia ad salutem. Consequentia liquet. nis providentiam, et beneficium impugna­ Et antecedens probatur : quia remedium bant. His ergo erroribus ut obviam iret necessarium, ut parvuli a peccato originali Divus Augustinus, et ne populo videretur expientur, est baptismus : sed parvuli, qui cum illorum actionibus communicare in in utero materno• moriuntur,* non sunt ca■exponendo Divi Pauli testimonium, inter­ paces baptismi : ergo Deus nullum insti­ pretationem contraxit ad negotium prætuit remedium pro parvulis in utero dece­ destinationis, et gratiæ efficacis : quo supdentibus. ,posito non potuit, nec debuit Apostolum 55. Respondet Labat in prxsenti 'dispute‘ llopoitcommuniter interpretari in universali face 3, dub. 3, negando antecedens : quia præ- sio. a nobis intenta, sed cum limitationibus UbJt. dicti parvuli non omni remedio destiluunsupra relatis. Unde elucet differentia causæ, in qua versabitur Augustinus, et in qua 1 tur : possunt enim salvari, si simul cum ■ DE GRATIA ACTUALI. matre pro Christo interficiantur : possunt etiam diviso matris utero baptizari.. ittsiffi- Sed hæc responsio difficultati non satis 'ros' occurrit : tum quia multoties parvuli mo­ riuntur matre sup^rstite : ergo non potest remedio parvulorum occurri per matris mortem, aut per uteri materni abscissionem. Tum etiam quia sæpius moriuntur parvuli, antequam possit eorum mors na­ turaliter praevideri, vel praeveniri : nam parum post animationem ob aliquod semi­ nis vitium, aut maximam debilitatem, ma­ tre etiam inscia, deficiunt : ergo nequit eorum saluti consuli abscindendo uterum matris. Tum denique quia prædictus casus sæpe contingit apud infideles negative tales, qui nullam notitiam habent remedii bap­ tismi a Deo provisi ; et consequenter nihil minus cogitant, quam uterum matris abs­ cindere. Per quod etiam a fortiori refellitur id, quod dicitur de remedio parvulorum per mortem matris in odiumChristi : quoniam frequenter matres sunt in illis regionibus, ubi regnat ignorantia mvsteriornm w r· i summa z iP · V fidei, nullusque adversus illam desævit; vel in illis provinciis, ubi omnino regnat prædicta fides, atque ideo nemo contra il­ lam armatur, nullumque matribus immi­ net martyrium : ergo in his, et aliis pluri­ bus casibus, qui excogitari possunt, nulla­ tenus parvulis subveniri polest per matrum OAng martyrium. Unde Augustinus non semel asserit de his parvulis, quod non potuerint salvari, ut lib. de natura, et gratia cap. 8, ubi inquit : « Recte ergo ea damnatione, « quæ per universam massam currit, non « admittitur, nempe parvulus, in regno « coelorum, quamvisChristianus non solum « non fuerit, sed nec esse potuerit. » Et D. DTb0 Thom. 1, indist.6,quæst. l.art. 1, absolute dicit parvulos in utero morientes esse inca­ paces remedii his verbis : u Dicendum, quod « non est defectu divinæ misericordiæ, « quod in maternis uteris existentibus non « exhibeatur remedium; sed quia non sunt « capaces remedii, per quod secundum le« gem communem participes passionis « Christi efficiantur, a quo est remissio pec« catorum : quia non possunt subjici ope« rationi ministrorum Ecclesiæ, per quos « talia remedia ministrantur. » Metior Respondetur ergo ad argumentum, quod hcet Deus præviderit de salute omnium ho­ minum, et ad remedium peccati originalis instituerit Sacramentum Baptismi, quod quantum est de se, potest omnibus parvulis applicari t nihilominus non voluit, quod hujusmodi remedium existeret semper sub proxima applic.ibilitate; nec id intendimus in conclusione supra posita. Quoniam sicut Deus voluit voluntate antecedenti salutem omnium adultorum : cujus voluntatis effec­ tus sunt auxilia sufficientia omnibus oblata, ut salutem consequi possint : et nihilomi­ nus voluntate consequente non voluit salu­ tem omnium adultorum, sed solum prae­ destinatorum ; cujus voluntatis effectus in reprobis est carentia auxilii efficacis, quo salutem reipsa consequerentur. Ita etiam Deus voluit voluntate antecedenti salutem omnium parvulorum, et pro ea instituit ge­ nerale remedium Baptismi, quod quantum est de se, potest omnibus applicari : et ni­ hilominus voluntate consequenti non voluit, quod omnibus parvulis applicaretur baptis­ mus ; imo nec quod esset omnibus proxime applicabitis. Et ratio est eadem utrobique : quia ni- Feldmirum sicut salus adultorum secundum se * est quoddam bonum, ita etiam salus om­ nium parvulorum secundum se:unde utra­ que terminat voluntatem Dei antecedentem, et pro utroque sunt instituta remedia, et auxilia de se sufficientia. Et quemadmodum salus omnium adultorum, attentis omni­ bus circumstantiis, est impeditiva majoris boni, quod splendet in effectibus justitia» erga reprobos, et misericordiæ erga prae­ destinatos, atque in varietate providentia? divinæ intra ordinem gratiæ : quamobrem salus omnium adultorum non est volita voluntate consequenti, nec pro ea fuere instituta auxilia omnibus communia. Ita enim salus omnium parvulorum, et appli­ catio actualis, sive proxima applicabilitas baptismi respectu omnium esset, attentis omnibus circunstantiis, impeditiva majoris boni : tum quia non daretur varietas in parvulis, sicut in adultis : tum quia pro­ xima applicabilitas baptismi ad parvulos morientes intra uterum maternum fieri non potest nisi perturbando ordinem natu­ ræ, et introducendo miracula, vel provi­ dentiam extraordinariam. Qua de causa prædicta salus, vel proxima remedii appli­ cabilitas non est volita voluntate conse­ quenti pro omnibus parvulis, sed solum pro aliquibus. Cui tamen recte cohæret, quod praedicti parvuli, antequam morian­ tur. possint absolute baptizari, etsalvari, et quod non sint in statu damnationis, sicut dæmones : quia ex una parte baptismus instilntus DISP. VI, DUB. III. institutus est pro omnibus viatoribus exislentibusin peccato originali, non pro dam­ natis; et ex alia parte parvuli, antequam moriantur, possunt absolute vivere, nasci, et lavacro baptismi regenerari : atque ideo offertur illis, saltem remote auxilium ad eo­ rum remedium sufficiens. xvun. 5G. Arguitur secundo : quia operatio Dei c^aen- a'lextra non corresponde! voluntati anteto. cedenti, sed consequenti, ut tradit Divus Thomas in I, distinctione 47, quæstione 1, articulo 2 ; sed operatio præparans media, et auxilia sufficientia est operatio Dei ad extra : ergo non correspondet voluntati antecedenti, sed consequenti : atqui Deus non vult voluntate consequenti salutem om­ nium hominum : ergo Deus non præparat, nec offert omnibus hominibus auxilia suffi­ cientia ad salutem. caiflrConfirmatur; quoniam ita se habet Deus mur. voien5 voluntate antecedenti salutem ho­ minis secundum se, sicut judex volens vi­ tam homicidæ secundum se : et sic se habet Deus volens voluntate consequenti damna­ tionem reproborum, sicut judex volens vo­ luntate consequenti suspendium homicidæ : atqui judex habens prædictam voluntatem consequentem non præparat, nec offert ho­ micidæ media sufficientia, quibus ille possit suspendii pcenam evadere : ergo Deus vo­ lens voluntate consequenti damnationem reproborum non offert, nec præparat re­ probis auxilia sufficientia, per quæ valeant damnationem vitare, et salutem consequi. otairri- Respondetur argumento, quod operatio aem* De* exlra potest comparari ad princi­ pale volitum ad extra; et hoc pacto non correspondet voluntati antecedenti, sed con­ sequenti : vel potest comparari ad volitum minus principale; et hac ratione bene po­ test voluntati antecedenti correspondere. Principale autem volitum ad extra in or­ dine auxiliorum est ipsa salus, et perseve­ rantia, aut auxilium efficax, quæ cum illa indispensabiliter connectitur : volitum au­ tem minus principale suntauxilia sufficien­ tia, quæ solum præstant posse consequi sa­ lutem. Unde licet ex voluntate antecedenti, qua Deus vult salutem omnium hominum, non sequatursalutisconsequutio, velauxilii efficacis collatio, quia hæc respondent vo­ luntati consequenti, quod præcise docet Divus Thomas loco citato : nihilominus a voluntate illa antecedenti causantur auxilia sufficientia tanquam effectus prædictæ \oluntatis ut expresse tradit Sanctus Doctor ibidem his verbis : » Hujus voluntatis, D.Tho. v nempe antecedent is, effectus est ipse ordo « in finem salutis, et promoventia in finem « omnibus communiter proposita tam na « turalia, quam gratuita. » Ad confirmationem omissis præmissis, nnuitur negamus consequentiam. Et ratio disparitalis est : quoniam judex non est provisor generalis : ac proinde licet simplici volun­ tatis antecedentis affectu velit homicidam vivere, in quantum homo est, nihilominus obligatus est absolute disponere, et offerre media, quibus homicida possit poenam eva­ dere. Imo tenetur ad oppositum, ex eo quod ex officio ipsi tantum incumbit poenis pro delictis infligere. Deus autem est provisor generalis in ordine gratiæ : atque ideo ta­ liter vult reprobis pcenam, quod nihilomi­ nus eadem voluntate antecedenti, qua vult omnibus hominibus salutem, velit etiam, praeparet, et offerat auxilia sufficientia, per quæ saltem consequi valeant. 57. Arguitur ultimo : quia si Deus om-L|;i(!i;ni nibus hominibus olïerretauxiliasufiicientia ad salutem, eadem auxilia omnibus homi­ nibus reipsa conferret ; alias prædicta obla­ tio simultas esset, et ad nihilum deservi­ ret; cum homines absque auxilio sufficienti recepto nequeunt auxilia sibi oblata impe­ trare, aut alio modo consequi : atqui Deus non confert reipsa omnibus hominibus auxilia sufficientia ad salutem, ut patet in pluribus barbaris, el infidelibus negative, qui nullum auxilium supernaturaie un­ quam receperunt : ergo Deus non offert omnibus hominibus auxilia sufficientia ad salutem. Hoc argumentum tangit gravissimam, et difficillimam quæstionem, pro qua opus est sequens dubium examinare. DUBIUM III. drum Deus conférai reipsa omnibus, el singulis adultis auxilia gratae super­ naturalis sufficientia ad salutem. 58. Pro hujus dubii decisione recolenda Nola , sunt, quæ in limine praecedentis observa­ vimus circa differentiam interdare, prout idem est ac offerre, et prout est corrclativum ad recipere. Unde in præsenti suppo­ nimus Deum omnibus, et singulis dare auxilia supernaturalia sufficientia ad salu­ tem, prout dare significat offerre. Inquiri­ mus autem utrum ita det prædicta auxi- ί. DISP. VI, DUB. ΠΙ. DE GRATIA ACTUALI. 760 lia. ut in singulis hominibus aliqua reci­ piantur : quod significamus per ly conferat reipsa etc. retringimusque in hoc sensu dubium ad solos adultos : nam quod in singulis prædicta auxilia non recipiantur, est adeo evidens, ut examine non indigeat, præsertim suppositis, quæ diximus a num. 42. Qua etiam ratione excludimus ab hoc dubio eos, qui perpetua amentia laborant : de quibus eadem ratio habenda est. ac de parvulis quantum ad auxilia intrinsese re­ cepta, ut consideranti constabit. N,.:.v2 59. Deinde recolenda sunt, quæ num. 41 diximus de differentia inter auxilia proxime sufficientia ad fidem, vel salutem, et auxilia remote sufficientia. Qua diversitate suppo­ sita, supponimiis etiam, quod non omnes, et singuli homines recipiunt auxilia proxime sufficientia ad fidem , vel justificationem. Honom- Cum enim nemo possit proxime credere "absque aliqua propositione explicita mysinui.t teriorum supernaturalium, et hæc non omproxime mbus hat; sequitur non omnes homines heads?"habere auxilia proxime sufficientia ad acinicm tum fidei, ac perinde neque ad conversio­ nem supernaturalem, neque ad justificatio­ nem : hæc quippe fidem necessario præsupponunt. Quod aperte tradit D. Thom. 2, 2, quT>l. 10, art. 1, docens plures homines laborare infidelitate pure negativa, ob de­ fectum videlicet eorum, quæ ad credendum requiruntur. Quam doctrinam amplectun­ tur jam communiter Theologi apud Godoi tomo 1 in 1 partem quæst. 23, tract. 8, disp. ultim. num. 37. Unde merito titulus non in­ quirit, an omnes recipiant auxilia proxime sufficientia ad salutem, sed solum auxilia sufficientia, abstrahendo a modo, quo suffi­ cientia sunt. Idque satis est ad resolutio­ nem præsentis difficultatis : nam qui in ea partem negativam amplectuntur, negant, quod generaliter in omnibus adultis aliquod auxilium supernaturale recipiatur, sive re­ mota sint, sive sufficientia proxime; sicut e converso, qui affirmativam propugnant, satis eam evincere sibi videntur ostendendo singulos homines recipere aliquod auxi­ lium supernaturale sufficiens, quamvis non præstet sufficientiam proximam ad fidem, vel salutem. Et in hoc sensu præsens diffic iltas procedit. Nota a. 60. Tandem præsupponendum est quem­ libet hominem, qui inexcusabiliter obligalurad eliciendum aliquem actumsupernatu­ ralem. habere, vel habuisse in se auxilium supernaturale sufficiens proxime, vel re- • mote ad prædicti actus elicientiam. Quod salis liquet ex supra dictis dubio 1, cl ad­ mittitur communiter a Theologis in præ­ senti. His suppositis circa præsentem diffi­ cultatem sunt duæ opiniones contraria»adeo probabiles non solum secundum se, sed etiam in Schola Divi Thomæ, et quæ mu­ niuntur tanta rationum vi, et Doctorum auctoritate, ut facilius esset utramque problematice defendere, quam unam præal­ tera propugnare. Sed quia prior ille proce­ dendi modus est parum utilis. 1 Eligitur pars affirmativa, et SS. Patrum auctoritate fulcitur. 61. Dicendum est Deum omnibus, et singulis hominibus conferre auxilia superna­ sio. turalia sufficientia ad salutem ; atque ideo nullum esse hominem rationis compotem, in quo aliquod auxilium supernaturale non recipiatur. Hæc conclusio est magis con­ formis menti D. August, et D. Thom. et aliorum SS. Patrum, ut statim videbimus. Illamque ex Thomistis tuentur Ferrara 3,Femn. contra genies cap. 159, § Ad hujus eviden­ tiam, Sledina I, 2, quæst. 109, art. 10, injie-liu. commentario, et præcipue in responsione ad 4 et 6, Nazarius parte \,quæst. 2'3, articulo3,£m^ cunt rovers. 3, conclus. 2 et 4, Joannes Nicolai viobi. in opuscul. inserto Pantheologiæ Raynerii, verbo Gratia cap. fere per totam, et spe­ cialiter §4, Arauxo 1, 2, quæst. 89, artic. 6,Answ et quæstione 112, artic. 3, dub. 3, in solutione argument, quamvis in aliis locis lubrice, et non ita consequenter loquatur. Idem Arauxo 2, 2, quæst. 2, artic. 3, dubio 2, in 1 et 2, respons. ad 2, Alvarez disput. 112, conclus. 2, et in explicatione 3 conclusionis Joan. Thoma 1 parte quæstione 23, disputat. 10, artic. 3, numero 40 et 41, Zumel I, 2, quæst. Zkk1 112, artic. 3, disp. 5, conclusione 4, Cabrerat4brerî 3ρ. quæst. 18, artic. 4, dispul. 6, dub. 5, ubi asserit oppositam sententiam esse fal­ sam, improbabilem, minus tutam, et a di­ vina misericordia alienam. In quo tamen ipse graviter excessit : nam prædicta opi­ nio probabilissima est, et satis communis inter graves Theologos, ut num. 90 vide­ bimus, habetquê pro se satis difficilia argu­ menta, ut ex dicendis constabit. Excessit etiam per oppositum, quamvis non adeo graviter, Gonet disp. 5, de reprobat, art. 6, num. 243, asserens paucos esse ex Schola D. Thom. 761 D. Thomæ , qui noslræ assertioni adhæ- I Sicut ipsa imago Dei renovatur in menle reant : nam profecto non tot Thomistas re- I tf credentium per testamentum novum , α quam non penitus impietas aboleverat : fert, nec referre potest pro sua opinione, quot pro nostra adduximus. Et perperam I α ita ibi (nempe in mente infidelium) lex α Dei non ex omni parte deleta per injuspro se retulit Alvarez, et Joannem a S. Thom. atque Zumelum : nam priores illi « litiam, profecto inscribitur renovata per duo expresse docent nostram assertionem « gratiam, » utique supernaturalem, licet locis superius citatis. Zumel autem licet op- 1 imperfectam. Sentit ergo, quod infidelibus, positam docuerit 1 parte, quæstione23, illam atque ideo omnibus, et singulis hominibus tamen aperte retractavit ubi supra, et spe­ ratione utentibus communicantur actu auxi­ cialiter § sed profecto, ubi ait : « Quamvis lia aliqua supernaturalia sufficientia ad salutem. Quod etiam tradit pluribus aliis « ea, quæ olim diximus, suam habeant in locis, quæ toti dubio inseremus. Alia « probabilitatem, re tamen melius inspecta ejusdem S. Doctoris testimonia infra da­ «sanciendum est juxta ea, quæ diximus bimus. « conclus. 3 et 4. » Quod potius confirmat nostram sententiam. Immo aliqui ThomisConfirmatur testimoniis aliorum Sancto- Coo?r’ tæ, qui pro contraria referuntur, solum rum Patrum, et præsertim eorum, qui fue- es aliis runt Divi Augustini discipuli, et assertionegant receptionem auxilii proxime suffi­ nem nostram satis aperte docent D. ProsperD.Prosp. cientis ad fidem ; minime vero negant uni­ libro 2 de vocatione gentium, cap. 4, inquit : versaliter receptionem alicujus auxilii suf­ a Sed nec præteritis quidem sæculis hæc ficientis supernaturalis in singulis homini­ « eadem gratia, quæ post Domini nostri bus : atque ideo nobis non refragantur. Ex « Jesu Christi resurrectionem ubique dif­ extraneis etiam consentiunt D. Bonaven« fusa est, defuit mundo. Quamvis enim tura in 2, disl. 28, artic. 2, quæst. 1, Car•^f thus. ibi quæst. 2, Ægidius quæst. 1, art. 3, « speciali cura, atque indulgentia Dei po­ ^• Alexander 3 parte quæst. 65, memb. 5, art. « pulum Israeliticum constet electum, non « ita se tamen æterna creatoris honestas ab nient. 3, Bellarminus de gratia el libero arbitrio « aliis hominibus avertit; ut ad cognoscen­ cap. 7, Valentia tom. 2, disp. 8, quæst. 3, te dum se, atque metuendum nullis signifi­ 1W» puncto 3, conclus. 2, Granados controversia « cationibus admoneret. » Quod latissime 8, de gralia tract. 6, disp. 1. sect. 5, Aversa eo libro confirmat, et tandem cap. 31, con­ 1 parte qu. 23, sect. 5, conci. 3, Ripalda cludit : « Elaboratum est, quantum Domi­ tom. 1, de ente supernatural* disp. 20, sect. « nus adjuvit, ut non solum in novissimis 12, cum sequent, et alii plures. Immo ean« diebus, sed etiam in cunctis retro sæculis Cnnc. n.i dem assertionem docet Concilium Colou probaretur gratiam Dei omnibus homi­ ■ niense in Enchir. de sacram, pœnitentiæ α nibus adfuisse, providentia quidem pari cap. 16, quod licet adhuc ab Apostolica Sede approbatum non fuerit, habet tamen apud « et bonitate generali , sed multimodo « opere, diversaque mensura : quoniam omnes non levem auctoritatem. « sive occulte, sive manifeste est, ut Apos­ Proba62. Probatur primo auctoritate Div. Augustini in libro 83 quæstionum quæstioneQ2, « tolus ait 1 ad Timolh. 4 : Salvator om­ ubi ait : a Hæc vocatio, quæ sive in singu« nium hominum , maxime fidelium. n Dona autem, in quorum collatione Deus os­ « lis hominibus, sive in populis, sive in tenditur salvator, nequeunt esse beneficia « ipso genere humano per temporum op­ pure naturalia, sed debet importare ali­ « portunitates operatur, alta»., et profundae quam supernaturalem gratiam sufficien­ « ordinationis est. » Vocatio autem, quæ tem saltem remote ad salutem. Unde ipse allæ, et profundae ordinationis est, nequit Divus Prosper ponderans auctoritatem non esse gratia supernaturalis : ergo cum Apostoli dixit : « Dicendo enim, qui est D. Augustinus docet hanc recipi ( operari α Salvator omnium homin un, confirma­ enim non potest, nisi actu conferatur ) in te vit bonitatem Dei super universos homi­ singulis populis, et hominibus ; aperte se­ α nes esse generalem. Adjiciendo autem, quitur ex sententia Augustini omnes, et « maxime fidelium , ostendit esse pariem singulos homines recipere aliquod auxi­ « generis humani, quæ merito fidei divi­ lium gratiæ supernaturalis sufficientis sal­ « nitus inspiratae ad summam atque aeter­ tem remote ad salutem. Et libro de Spiritu, « nam salutem specialibus beneficiis pro­ et littera cap. 27, loquensde gentibus, qui­ σ vehatur,« nempe auxiliis proxime suffibus nullus adhuc fidei radius illuxerat, ait : I H y •il 762 DE GRATIA ACT PALI. cientibus ad eandem salutem, et auxiliis efficacibus. Alia ergo auxilia inefficacia, et remote sufficientia omnibus hominibus sive fidelibus sive infidelibus conferuntur, râui. Clarissime etiam nostræ suffragatur Oros· sententiæ Paulus Orosius Divi Augustini propugnator strenus in Apologia de libertate, ubi inquit : « Mea semper hæc est fidelis, « atque indubitata sententia Deum adjuto­ « rium suum non solum in corpore suo, <1 quod est Ecclesia, cui specialia ob cre­ « dentium fidem donantur; verum univer­ « sis in mundo gentibus propter longaniH men sui, æternamqueclementiam submi­ « nistrare : non ut tu asseris cum discipulo vel supponit possibilitatem conditionis ; « congregare filios tuos, et noluisti ? Quid vel irrisorie promittit, præsertim quando a ergo ? Ecce relinquetur vobis domus conditio exposcit, et implicat ipsam rem a vestra deserta. Vides, quod Dominussaloblatam : ut si quis diceret cæco, dabo tibi « vare nos vult : nos autem quia nos non oculos, si me videris. Unde ex vi auctori­ « ei adjungimus, manemus in interitu. tatis Apostoli supra relatæ non solum evin­ « Deus enim paratus est ad salvandum citur præparatio auxiliorum sufficientium a hominem, non involuntarium, neque nopro singulis hominibus, ut dubio præce« lentem, n Ubi, ut vides, reducit Chrydenti asseruimus ; sed etiam concluditur sostomus carentiain adimpletionis volun­ actualis receptio illorum in singulis homi­ tatis Dei antecedentis ad hominem no­ nibus adultis, ut intendimus in præsenti. lentem, et Deo non cooperantem : qucd UrgçnConfirmatur primo : quia ex prædicto falsum esset, si omni auxilio intrinseco pogna- testimonio colligunt communiter SS. Patres destitueretur, quo Deo salutem volenti uo· non stare per Deum, quod omnes, et sin­ guli homines salutem supernaluralem non cooperari valeret, tametsi omnia auxilia consequantur, sed per ipsos homines, qui ipsi offerrentur. Sicut falso diceremus Deo prædictum finem intendenti non coo­ Deum negarecæco aliquod beneficium, quia perantur : hoc autem falsum esset, si Deus non videt per potentiam visivam sibi prasingulis hominibus aliquod auxilium super­ paratam ; si caecus neque habebat prædic­ naturale intrinsecum non conferret : ergo tam potentiam, ut supponitur, neque ali­ illud reipsa communicat singulis adultis. quod principium intrinsecum sufficiens ad Minor constat : quia data hypothesi, quod illam consequendam. nullum auxilium recipiatur in homine, non 68. Confirmatur secundo : nam suppo rt stat in manu, aut voluntate hominis ten­ sito, quod Deus velit voluntate antecedenti dere ullo modo in beatitudinem supernaconferre singulis hominibus auxilia suffi­ turalem : quamvis enim possit homo viri­ cientia ad salutem ; nulla est ratio neque bus propriis operando bene moraliter ten­ ex parte Dei. neque ex parte hominis, quare Deus DISP. VI, DUB. III. Deus non conferat reipsa omnibus, et sin­ gulis hominibus aliqua auxilia suflicientia saltern remote ad salutem ; vel quare ha­ beat voluntatem consequentem negandi aliquibus adultis omne prorsus auxilium supernaturale : ergo qui admittit priorem illam voluntatem, absque fundamento ne­ gat in omnibus, et singulis adultis recipi aliquod supernaturale auxilium sufficiens saltem remote ad salutem. Probatur ante­ cedens : nam in primis ex parte Dei non impeditur major manifestatio suorum at­ tributorum per hoc, quod conferat prædicta auxilia ; sicut impeditur si omnibus, et singulis hominibus non solum offert, sed etiam confert auxilia efficacia : qua ratione Theologi communiter docent, quod licet Deusvoluntateantecedenli voluerit omnium hominum salutem, nihilominus volun­ tate consequenti voluit eam aliquibus de­ negare, sicut et auxilia efficacia ad eam consequendam, scilicet ut splenderet at­ tributum justitiæ in punitione peccato­ rum. Hæc, inquam, major divinæ perfec­ tionis manifestatio non impeditur ex com­ muni, el universali collatione auxiliorum siipernaturalium sufficientium remote ad salutem ·. quia cum ea optime cohæret ne­ gatio auxiliorum efficacium : qua supposita homines certissime peccabunt, apparebitque tam defectibilitas liberi arbitrii, quam excellentia divinæ justitiæ in peccatorum vindicatione. Aliunde autem hæc auxilio­ rum sufficientium collatio maxime decet divinæ misericordiæ viscera, quæ adeo large se effundunt, ut neminem adultorum absque supernatural! aliquo auxilio relin­ quant. Quod autem ex parte hominum non detur ratio, vel dispositio obstans prædictorum auxiliorum communicationi, etiam liquet : nam si quod obstaculum esset, ma­ xime peccatum, quod prædicta auxilia de­ meretur : atqui licet Deus potest juste in peccati pœnam suam gratiam a peccatore substrahere, sicut el ipsum annihilare ; nihilominus de facto non ita se gerit : immo potius supposito originali peccato, et innu­ merabilibus, ac gravissimis peccatis perso­ nalibus adhuc suam gratiam communicat peccatoribus : ergo ex parte hominum non datur ratio, vel dispositio, quæ auxiliorum supernaluralium sufficientium communi­ cationem impediat. Si autem dicatur impedimentum hoc con­ sistere in ignorantia invincibili mysterio­ rum nostræ fidei, qua barbari plures labo- 765 rant; nihil refert : quoniam licet prædicta ignorantia sit inconjungibilis cum auxiliis, quæ proxime ad credendum sufficiunt ; con­ jungi tamen potest cum auxiliis remote sufficientibus : hæc quippe prædictam igno­ rantiam minime excludunt, ut ex dicendis magis constabit. 69. 1 nde obiter manent exclusæ duæ ob- Prima jectiones, quibus Adversarii argumentumobjet,'°superius factum labefactare sibi videntur. Prima est : quoniam Deus voluntate antece­ denti vera, et sincera voluit salutem om­ nium hominum non solum adultorum, sed etiam parvulorum, ut constat ex dictis dub. prxced. et nihilominus ex prædicta volun­ tate minime colligitur, quod prædicti par­ vuli recipiant aliquod auxilium superna­ turale sufficiens;siquidem innumeri absque baptismo decedunt : ergo idem de adultis dicendum est. Secunda sic se habet : quia Deus voluntate antecedenti vera, et sincera c 11 ' voluit omnibus, et singulis hominibus au­ xilia supernaturalia sufficientia ad salutem non solum remote, sed etiam proxime : inde vero non sequitur, quod omnes, et singuli homines recipiant auxilia proxime suflicientia ad salutem : ergo nec recte col­ ligitur, quod recipiant auxilia suflicientia remote. Hæ, inquam,. objectiones diluuntur exDiiuitur dictis. Ad primam enim dicendum est, quod prillja· licet Deus voluerit voluntate antecedenti salutem omnium hominum; tamen nec antecedenter, nec consequenter voluit in­ vertere ordinem, et providentiam causa­ rum naturalium; sed potius tam anlecedenter, quam consequenter voluit, quod per se loquendo observaretur prædictus ordo. Porro hoc discrimen intercedit inter parvu­ los, et adultos, quod illi nequeunt præparari proxime, vel remote ad salutem per opera­ tionem propriam, cum sint illius pro tali statu incapaces : sed debent consequi salu­ tem dependenter ab operatione aliorum, qui ipsis applicent sacramentum baptismi. Adulti autem possunt disponi ad salutem media operatione propria elicita depen­ denter ab aliquo auxilio supernatural! sibi impresso : quod auxilium potest Deus lar­ giri, et connaturaliter sæpe largitur inde­ pendenter ab operatione extrinseca aliorum hominum. Licet enim auxilia proxime sufli­ cientia ad fidem, communiter loquendo, non distribuantur, nisi supposita prædicatione externa mysteriorum fidei : nihilo­ minus alia auxilia imperfectiora, et remo- J a ·. I j * 1.1Ί i c.. r 766 DE GRATIA ACTI'A 1.1. tioraa prædicta prædicatione nondependent, sed sæpe referuntur a Doo independenter ab illa, ut ex dicendis constabit. Quia ergo -applicatio auxilii sufficientis pro parvulis, nempe baptismi mediis ministris confe­ rendi, fieri non poterat, quin ordo natura•lis providentiæ inverteretur, tam in eo, quod nemo parvulorum intra uterum ma­ ternum moreretur, quam in eo, quod ubique ■essent homines, qui formam baptismi sci­ rent, et vellent parvulos baptizare : propterea licet Deus voluntate antecedente vera, •et sincera voluerit salutem omnium par­ vulorum secundum se, et eis praeparaverit remedium generale ad salutem ; nihilomi­ nus attentis omnibus circunstantiis, noluit voluntate consequenti, quod omnibus par­ vulis applicaretur baptismus, vel eis fieret proxime applicabilis, ut dubio præcedenti explicuimus. E contra vero quia in eo, quod omnibus, el singulis adultis commu­ nicentur aliqua auxilia supernaturalia re­ mote sufficientia ad salutem nulla providen­ tia invertitur; siquidem naturalis salvatur indemnis, et supernaturalis magis splen­ det : merito arguitur, quod si Deus volun­ tate antecedenti voluit prædicta auxilia conferre, ut Adversarii admittunt; per nul­ lam voluntatem consequentem voluerit op­ positum : subinde, quod de facto prædicta auxilia communicet. sohiiur Εχ Qu^us liquet ad secundam objectiosccuuda. nem : nam cum auxilia proxime sufficien­ tia ad salutem vel includant fidem, vel sint ad eandem fidem proxime sufficientia; et fides communiter loquendo non habeatur, nisi media praedicatione, et propositione externa credibilium, quam certum est, et experientia constat non adesse pluribus barbaris : merito asseritur, quod Deus ita voluntate antecedenti voluerit singulis ho­ minibus auxilia proxime sufficientia ad salutem, quod voluntate consequenti, et attentis omnibus ea impertire voluerit. Au­ xilia autem remote sufficientia solum importantaliquasillustrationes, vel affectiones supernaturales valde imperfectas, quas Deus per se ipsum, et independenter a prædicatione externa potest homini communicare, et quarum communicationem nihil est ex parte hominis, quod impediat. Quamobrem, qui asserit Deum voluntate antecedenti voluisse prædicta auxilia remota singulis adullis conferre inconsequenter, et absque urgenti fundamento negat ea de facto recipi in omnibus adultis. DISP. VI, DUB. ΙΠ. § ni. 767 Sed hæc responsio nullius momenti est : personale : et ita fieri non valet, quod pec­ nam ut aliquis dicatur posse elicere aliquam catum veniale conjungatur cum solo origi­ Proponitur alia ratio desumpta ex doctrina pperalionem, vel producere aliquem effec­ nali. Ut ergo salvetur prædicta inconjunDiei Thomas. tum mediis auxiliis sibi oblatis, opus est, gibilitas peccati venialis cum solo originali, et i nexe usab i litas a conversione, sive ordi­ 70. Tertio probatur nostra conclusio ex TtnJ quod prædicta auxilia, el eorum oblatio­ nem, ac præparationem cognoscat, insimul, natione in debitum finem (quæ sufficiunt doctrina, quam tradit D.Thom. supra el quod habeat aliquam facultatem, per ad intentionem Divi Thomæ), opus non est 89, artic. 6, in corpore, ubi probat non posse w. quam valeat consequi prædicta auxilia : ei concedere aliquod auxilium supernaturale peccatum veniale cum solo originali con­ quippe, cui auxilia, et eorum oblatio mi­ intrinsecum. jungi : « quoniam homini pervenienti ad nime innotescunt, non magis prosunt præ­ Hæc responsio plura continet vera, nem- p^’rn' α usum rationis, primum, quod tunc cogi­ dicta auxilia præparata, et oblata, ac si pe inconjungibilitatem peccati venialis cum « tandum occurrit, est deliberare de se­ præparata, et oblata non fuissent : atqui solo originali salvari independenter ab α ipso. El si quidem seipsum ordinaverit in Adversariorum opinione plures homi­ auxilio supernaturali saltem in illis, qui α ad debitum finem, per gratiam conscnes pervenientes ad usum rationis desti­ Deum supernaturalem invincibiliter igno­ (1 quetur remissionem originalis peccati. tuuntur omni auxilio intrinseco superna­ rant : et similiter homines sola facultate « Si vero non ordinet se ad debitum finem, turali·, sine quo nequii homo auxilia sibi voluntatis præditos esse inexcusabiliter secundum quod in illa ætate est capax præparata ullo modo cognoscere, vel ad ea obligatos ad conversionem in Deum ulti­ α discretionis, peccabit mortaliter non fa­ consequenda se movere : ergo in prædicta mum finem naturalem, quam tamen nun­ « ciens, quod in se est. etc. » Ubi Sanctus opinione salvari nequit, quod omnis homo quam elicient, nisi prius expellatur pecca­ Doctor loquitur non solum de pueris bapti­ perveniens ad usum rationis possit, media tum originale per gratiam sanctificantem. zatis. vel inter fideles nutritis, sed gene­ conversione sui in debitum finem, conse­ Unde fatemur pro prædicta conjungibiliraliter de omnibus, et singulis hominibus qui gratiam sanctificantem : quod tamen late salvanda opus non esse ad auxilia su­ tam fidelibus, quam infidelibus : alias suo expresse docet D. Thom. loco citato. In qua pernaturalia recurrere ; ut constat ex dic­ discursu intentam a se assertionem minime evasione amplius refutanda non immora­ tis loco citato, el tractatu de peccatis disputa­ evinceret. Hoc supposito sic arguitur : om­ mur, quia eam satis præclusimus dub. 1 hu­ tione 20, dub. 1, § 5. Cæterum prædicta nis perveniens ad usum rationis ita se ha­ jus disputationis cum adversus Jansenislas solutio argumentum supra facium non bet, quod possit, media ordinatione sui in illa utentes ageremus. enervat, sed in suo robore relinquit :quippe debitum finem, consequi graliam sanctifi­ (Aiiod 72. Respondent secundo intentionem Di­ quod non innititur in eo, quod Div. Thom. cantem : ergo omnis perveniens ad usum ‘tfll· vi Thomæ eo loco solum esse adstruere tradit de incompossibilitate venialis cum rationis habet, vel recipit in seipso ali­ inconjungibilitatem peccati originalis cum solo originali ; sed in eo, quod docet de po­ quod auxilium gratiæ supernaturalis suffi­ solo veniali : hanc autem satis superque testate, quam habet quilibet perveniens ad cientis : ergo hujusmodi gratia non solum salvnri independenter a potentia intrinseca usum rationis, ut se in Deum ordinet, et ut offertur, sed etiam reipsa confertur omni­ ad conversionem supernaturalem, cumsola media tali ordinatione gratiam sanctifican­ bus et singulis hominibus, saltem in primo potentia intrinseca ad naturalem conver­ instanti usus rationis. Hæc secunda conse­ tem consequatur. Nam occasione illius dif­ sionem. Cum enim certum sit plurimos quentia patet ex prima. Prima necessario ficultatis duo statuit Sanctus Doctor : primo puerosad usum rationis pervenientes igno­ hominem pervenientem ad usum rationis colligitur ex antecedenti : quoniam homo rare invincibiliter Deum finem, et aucto­ per vires naturæ nullum actum elicere po­ inexcusabiliter obligari ad conversionem rem supernaturalem ; sequitur, quod ad test, quo gratiam sanctificantem consequa­ in debitum finem : secundo posse hominem conversionem supernaturalem non obligen­ tur, ut ostendimus disputai. 3, dubio 6 el media tali conversione, consequi gratiam tur inexcusabiliter, sed tantum ad natura­ 9 ; ergo si omnis homo perveniens ad usum sanctificantem. Et hoc posterius sufficit ad lem. Porro omnes homines quantumvis robur rationis a nobis factæ, quæ perinde rationis media ordinatione sui in debitum lapsi, possunt potentia antecedenti se in sic instauratur : quoniam homo per vires finem potest consequi gratiam habitualem, Deum ut naturalem finem convertere, ut naturales, et independenter ab omni au­ sequitur, quod recipiat in se aliquod au­ diximus disputatione 2, dubio 4, numero 129. xilio intrinsece recepto nequit elicere ac­ xilium gratiæ supernaturalis sufficientis, Unde urgente præcepto, sicut urget in pri­ tum, medio quo gratiam sanctificantem quo prædictam ordinationem eliciat. Ante­ mo usus rationis instanti, prædictam con­ consequatur : sed omnis homo perveniens cedens autem est expresse D. Thom. loco versionem non eliciant, peccant. Aliunde ad usum rationis potesl elicere actum, me­ citato, et aliis pluribus, quæ statim expen­ autem peccatum originale, in quo homines dio quo assequatur graliam sanctificantem demus. supponuntur exislere, nequit vel cum con­ ut tradit D. Thom. loco citato : ergo omnis 71. Respondent primo Adversarii pae-Pr» versione illa naturali conjungi, vel per homo perveniens ad usum rationis habet rum pervenientem ad usum rationis posse eam solam expelli. Sed ad hunc expulsio­ aliquod auxilium supernaturale intrinsece quidem se in debitum finem convertere, nis effectum necessaria est gratia sanctifi­ receptum. non quidem per potentiam intrinsecam cans, ut diximus loco citato, numero 145. 73. Nec refert, si dicas D. Thomam non objectio mediis auxiliis actu receptis, sed per poten­ Unde si fit conversio, adest prædicta gra­ asserere, quod homo possit media conver-c' tiam extrinsecam mediis auxiliis a Deo tia : et si non fit conversio, adjungitur sione indebitum finem gratiam sanctifican­ oblatis : quæ, si non impediret peccando, peccato originali novum peccatum mortale tem consequi ; sed solum, quod si se ita actu consequeretur. Sed 768 DE GRATIA ACTI’Λ 1.1. ordinaverit, prædictam gratiam consequelur. Hoc autem ideo est : quia nunquam homo convertitur, quin prius ipsi gratia sanctificans infundatur, per quam expelli­ tur peccatum ipsi conversioni repugnans. Ex hoc vero minime sequitur, quod omnis homo perveniens ad usum rationis habeat aliquam gratiam supernaturalem ; sed tan­ tum quod omnis, qui perveniens ad usum rationis convertitur in Deum ultimum fi­ nem, habeat gratiam sanctificantem. Respon- Hoc, inquam, non refert : quia D. Thom. rler»1^ aPerle supponit prius esse simpliciter, quod giiimuin homo aliqua conversione, saltem imper­ sensum. fecla, se convertat in debitum finem, quam quod gratiam sanctificantem consequatur : et aliunde docet ad pra^dictamconversionem infallibiliter subsequi gratiam sanctifican tem : sed hæc nequeunt verificari nec de sola conversione viribus naturæ facta ; si­ quidem ad hanc non sequitur gratia sancti­ ficans : nec de conversione, quæ supponat gratiam sanctificantem infusam, et pecca­ tum expulsum; siquidem hæc est simplici­ ter posterior infusione gratiæ, et expulsio­ ne peccati : ergo loquitur de aliqua alia conversione facta, vel factibili per aliud auxilium a gratia sanctificante distinctum, et omnibus pervenientibus ad usum ratio­ nis communicatum. Minor, et consequentia liquent. Major autem constat tum ex relato n.Tno. D. Th. testimonio, tum ex aliis locis, ubi eandem materiam tractat : nam quxst. 5 de Malo articulo 2 ad 8, inquit : α Postquam « vero usum rationis habent, tenentur sa« lutis suæ curam agere. Quod si fecerint, « jam absque peccato originali erunt, gratia « superveniente. » Et gratia supervenit ad conversionem, atque ideo illam absolute supponit. Et quxst. Ί, articulo 2 ad 8 ait : « Postquam habet usum rationis, peccat « mortaliter, si non faciat, quod in se est a ad quaerendum suam salutem : si autem « faciat, gratiam consequetur , per quam « immunis erit ab originali peccato, o Ly consequetur, et ly erit effectum simpliciter posteriorem significant. Et quxslione 24 de idem. Veritate articulo 12 ad 2 inquit : Statim cum usum liberi arbitrii acceperit, si se ad gratiam prxparaverit, graliam habebit. Prius est ergo simpliciter ad gratiam sanctifican­ tem in primo instanti usus rationis se præparare, quam gratiam illam habere. Et quxstione 28, articulo 3 ad 4 ait : « Cum « enim adultus esse incipit, si quod in se « est, faciat, gratia ei dabilur, per quam a « peccato originali erit immunis. » Ergo prius est in illo instanti facere, et posse fa­ cere, quod in se est, quam gratiam sanctifi­ cantem recipere. Et similia docet universa­ liter Sanctus Doctor de illis, qui invincibili fidei ignorantia laborant -.nam ad Rom, 10, inquit: « Si qui tamen eorum fecissent, « quod in se est, Dominus eis secundum «suam misericordiam profuisset. » El in 4, dist. 20, qu. unie. art. 1, quxsliunc. 1, in corpore ait : « Deus, qui dat omnibus abun« danter, nulli gratiam denegat, qui quod « in se est, facit, ut se ad graliam præpa« ret. » 74. Ex quibus omnibus testimoniis evi- fia dens nobis apparet propter rationemsæpiusdJ inculcatam.quod D. Thom. sentiat in omnibus, et singulis hominibus ad usum ratio­ nis pervenientibus recipi aliqua auxilia supernaturalia sufficientia saltem remote ad salutem : quoniam nequit homo absque aliquo auxilio intrinsece recepto elicere opus ad quod infallibiliter sequatur gratia sanc­ tificans, ut ex eodem D. Thom. ostendimus locis supra citatis : sed D. Thom. docet om­ nes, el singulos homines ad usum rationis pervenientes posse aliquid facere.adquod in­ fallibiliter consequatur gratia sanctificans: hoc enim important illæ locutiones, gra­ tiam consequitur, gratiam habebit, gratia ei dabitur, etc. Ergo secundum D. Thom. om­ nis homo ad usum rationis per veniens Jiabet aliquod auxilium supernaturale inhærens, quo possit se ad gratiam disponere faciendo quod est in se, curam sux salutis agendo, et prxparando se ad graliam, ut lo­ quitur Sanctus Doctor. Explicatur hoc amplius : etenim ad nul­ lam praeparationem, vel dispositionem po­ sitam solis naturæ viribus sequitur infallibil.ter gralia sanctificans, nec ex natura rei, nec ex aliqua lege, vel promissione divina, ut fuse ostendimus disputatione citata. Ergo illa conditio si faciat, quod in se esi, implicat aliquam gratiam supernatu­ ralem, non quidem habitualem, et sanctifi­ cantem ; cum hæc sit ipsa res sub conditione promissa ; sed actualem, et auxiliantem. Cum igitur D. Thom. asserat, quod omnes, et singuli homines pervenientes ad usum rationis faciendo, quod est in se, conse­ quantur graliam; plane infertur, quod juxta mentem D. Thomæ omnes, et singuli homines pervenientes ad prædictum instans recipiant aliquod auxilium supernaturale. 75. Quæ D. Thomæ doctrina confirmari potest DISP. VI, DUB. ΙΠ. ;jf pulcstex illo .loan. I : Illuminat omnem hominem venientem in hunc mundum, adjuncta a' alioruinSS.Patrumexpositione.Nammundi al nomine,inqueindicitur homo venire, signi­ ficatur rationis usus, ut interpretatur S. P.N. £-■ Cyrillus Alexandrinus : prius enim, quam' vis homo sit physice in mundo, non tamen moraliter : quia non est capax rationis, et meriti. Porro illuminationis voce significa­ ri irradiationem aliquam supernaturalem «^•docent communiter alii Patres Augustinus, Ambrosius statim referendi, Cyprianus lib. g l[co»fr« Judxos, Maximushom. 4 dc Pascha, ftw.Chrysost. Theopylact. Euthymius, Beda, Êhl'D. Thom, et alii ad prædiclumlocum. Ergo & omnes, qui ad usum rationis perveniunt, ' aliquam illuminationem supernaturalem recipiunt. Unde Augustinus lib. 1 de Genesi contra Munichxos cap. 3, inquit : Intélligainus aliam lucem esse, in qua Deus habitat. Unde est illud lumen, de quo dicitur inEvanl/elio: Erat lumen verum, quod illuminat mnnem hominem venientem in hunc mundum. Et post pauca : « Illud autem lumen non " irrationabilium animalium oculospascit, ·.■ sed pura corda eorum, qui Deo credunt, « et ab amore visibilium rerum, et tempo■< ralium se ad ejus præcepta servanda con­ ti vertunt. Quod omnes homines possunt, si « velint :quia illud lumen omnem hominem α illuminat venientem in hunc mundum. » Ubi, ut vides, tradit S. Doctor, quod omnes homines possunt credere, et ad Deum se convertere : quia Deus illuminat omnem hominem venientem in huncmundum. Ipsa ergo illuminatio praestat potentiam saltem mediatam omnibus hominibus, ut possint credere, et ad Deum converti. Quodintelligi non potest de illuminatione ut praecise prae­ parata, et oblata : nam prout sic illumina­ tio non magis præstat omnibus hominibus potentiam, quam ipsa fides, et charitas, quæ omnibus etiam offeruntur, et praepa­ rantur. Deinde dicendo : Quod omnes ho­ mines possunt, si velint, et culpae hominum attribuit, quod non illuminentur a luce, quæ omnem hominem illuminat : si autem nullum prorsus auxilium reciperent, per homines non staret non illuminari, siqui­ dem non possint velle eam illuminationem absque omni prorsus supernaturali auxi­ lio. Supponit ergo Augustinus omnibus in huncmundum venientibus conferri aliquod auxilium supernaturale, per quod pos­ sint saltem mediate credere ; et ad Deum se convertere. Eodem fere modo loquiSalmant. Curs, theolog. tom. IX. 769 tur Divus Ambrosius serm. 8 in Psal. 118. 76. Sed objicies : nam Divus Augustinus Obje.e Concessis merito pulsus honoribus, moveturque illa intentione, qua vult omnes quia supponit omnibus a Diabolo tentatis Ardens invidia pellere nititur, homines salvos fieri : atque ideo prædicta conferri aliquod gratiæ supernaturalis au­ Quos cudo Deus advocat. gratia est talis conditionis, ut homines ea xilium. Tum præterea ex Paulo Orosio in £«■ Iluc custos igitur pervigil advola, etc. utentes valeant ad eandem beatitudinem Apologia de libertate, ubi ait : Itaque cum accedere, et ad illam saltem remote se dis­ videas hominibus ignaris tantam Diaboli in­ Quibus verbis satis aperte significatur ponere : quod gratiæ naturali non convenit, cubuisse nequitiam in disperdendum , nullam Deum Angelos sanctos mittentem, et Ange­ sed tantum supernaturali. Unde sicut in­ Λ inc credis Dei in custodiendogratiamprxfmstentio diaboli, dum barbaros contra legem j los ipsos ex una parte, Diabolum vero ex se?Tum denique ex Divo Cyrillo Hierosoly-V.c». naturalem tentât, el eos magis, ac magis | alia oppositis directe intentionibus agere : mitano: Magnum igitur commilitonem,et au­ Diabolum, ut homines a supernaturali avertere a supernaturali fine : ita intentio xiliatorem apud Deum habemus, magnum beatiludine arceat ; Deum autem, et Ange­ Dei,dum gratiam hominibus ad resistendum doctorem, magnum protectorem nostrum. Non los, ut homines ad illam perducant.Cumque Diabolo subministrat, est homines ad præ­ metuamus ergo dxmonem. ad hunc finem congruentiora sint auxilia dictum finem trahere saltem remote, et 78. Nec refert, si respondeas relatos Pa- Enà supernaturalia, utpote ejusdem ordinis cum quoad sufficientiam mediatam, et imper­ tres vel loqui de hominibus fidelibus, quibus illo, satis verosimiliter aifirmatur nonnulla fectam. Per quod manet exclusum id, quod ut a Diabolo resistant, communicantur su­ supernaturalia auxilia intervenire, atque addebatur in favorem dictæ evasionis. pernaturalia auxilia : vel sermonem insti­ immisceri in custodia, quam SS. Angeli ftsdi- 79. Confirmatur : quia inter alia subsituere de auxilio gratiæ mere naturalis, quod circa singulos homines etiam infideles dia, quæ hominibus conferuntur,’ ut resisDeus omnibus, et singulis hominibus tam |ΙψΝ· . obeunt. fidelibus, quam infidelibus præstat, ad ob­ tant Dæmonum tentationibus, recensetur lür· Sanctorum Angelorum custodia, ut tradit servationem legis naturalis. Et hæc posterior 80. Confirmatur secundo praecludendo coufirinterpretatio, vel ex eo universalis apparet : tacitam evasionem : quoniam si videremus D. Thom. loco supra citalo : quos singulis quoniam Diabolus non tentât barbaros, et aliquem virum catholicum frequenter agere barbaris, et infidelibus destinatos esse est infideles, ut agant contra præcepta super­ ■nez. adeo certum, utBannez 1 parte quxst. 113, cum infideli de negotio salutis ; prudenter naturalia, quæ invincibiliter ignorant, ac judicaremus Deum mediante homine catho­ art. 2, asserat vix posse a temeritate excu­ proinde violare nequeunt, sed solum ut pec­ lico communicare infideli illi aliquas inspi­ sari, qui oppositum assereret : sic enim cent contra legem naturalem : nam huic rationes, et illustrationes supernaturales, docent communiter Patres, et Theologi. tentationi repellendae sufficiunt ordinis na­ quibus posset, saltem mediate, et remote Biys. Unde Divus Dionysius Areopagita de cœlesti converti : sed idem fundamentum præstat turalis auxilia. Hierarchia cap. 4, inquit : « Theologia nobis convictus Sanctorum Angelorum cum Neutra, inquam, responsio, sive expositio^ « Hierarchiam nostram (id est hominum infidelibus sibi commissis : ergo eidem pru­ satisfacit. Non prima : quoniam Patres lo- “* « gubernationem) Angelis attribuit ; cum denter possumus aflirmare.Probatur minor quuntur absolute de omnibus hominibus, « populi Judæorum principem Michaelem ex Divo Augustino lib. 1, de peccator, meri- D Aag. immo Orosius loquitur expresse de barba­ « appellet, aliosque aliarum nationum. Statis, el remissione cap. 25, ubi de Angelo, et ris : deinde necessitatem, et praesentiam « tuit enim Altissimus terminos gentium homine hominem docentibus eodem modo gratiæ fundant in imbecillitate naturægra­ «secundum numerum Angelorum Dei.» discurrit his verbis : « Illud, quod in Evantiæ destitutæ, et in astutia, et suggestionibus Atqui Angelorum protectio, et magisterium « gelio positum est: Erat lumen verum, diaboli : quæ rationes æqualiter, immomapræcipue consistit in illuminationibus, qui­ « quod illuminat omnem hominem venien­ gis urgent in infidelibus, quam infidelibus, bus hominum sibi commendatorum mentes te tem in hunc mundum, ideo dictum est : ut ex se liquet : ergo gratia, quam ad resis­ illustrant,dissipando suggestiones a Diabolo « quia nullus hominum illuminatur, nisi tendum Diabolo dicunt necessariam, non immissas, et ad veram Dei notitiam animos « illo lumine, quod Deus est : ne quislimitatur ad solos fideles, sed ad cunctos perducendo, ut tradit idem Dionysius loco « quam putaret ab eo se illuminari, a qua homines extenditur. Nec etiam secunda: citato concludens,omnes Angelos, qui singu­ « aliquid audit, ut dicat.Non dico, si quem lis gentibus præsunt ad illud ipsum princi­ quoniam gratiam illam, de qua loquuntur, « quam magnum hominem, sed neque si pium, nempe Deum eos qui ultro, ac sponte appellant auxilium divinægratiæ, et Dei mi­ « Angelum ei contingat habere doctorem. sequantur, deducere. Ergo quemadmodum sericordiam ; quibus elogiis non concursum, « Adhibetur enim sermo veritatis extrinseDiaboli intentio eo præcipue colliniat, ut vel auxilium mere naturalem, sed super­ « eus vocis ministerio corporalis. Verunhomines a supernaturali beatiludine aver­ naturalem gratiam significare solent. Ma­ « tamen neque qui plantat, est aliquid, tat, et elonget : ita Angelorum cura id præxime quia Deus prædictam gratiam imper­ « neque qui rigat, sed qui incrementum serlim agitur, ut homines ad finem super­ titur, ut homines Diaboli intentionem « dat Deus. Audit quippe homo dicentem, naturalem saltem mediale, et remote acce­ retundant : Diabolus autem homines « vel hominem, vel Angelum, sed ut sen­ dant : quod absque auxiliis gratiæ super­ tentât ex invidia , sciens homines or­ (( tiat,et cognoscat verum esse, quod dicitur, naturalis fieri non potest, vel saltem non dinatos esse ad supernaturalem beatitu­ « illo lumine intus mens ejus aspergitur, ita congrue fit. Quod significare videtur dinem, quam ipse amisit, intendens eos a « quod in æternum manet, quod etiam Ecclesia in hymno SS. Angelorum. prædicto fine divertere : ergo Dous tribuit « in tenebris lucet. » Ex hac tamen hominibus prædictam gratiam, ne Diaboli hominum per Angelos instructione non tentationibus succurabendose faciant masis, □ 9 i A «. ·. i·· •1 772 DE GRATIA ACTI'ALI. infertur, quod singuli homines illumi­ nentur immediate circa credenda : quia licet id fieri posset, et extraordinarie quan­ doque contingat : nihilominus communiter, et juxta ordinariam providentiam ordinis gratiæ a Deo de facto praescriptam, homines non fiunt proxime potentes ad credendum, nisi media praedicatione externa ministro­ rum Evangelii, ut ipsa experientia liquet. vbj 105. Sed inquires, quibus temporibus, qualibusve occasionibus Deus hæc auxilia interna communicet ? Respondetur rem hanc (utpote dependentem ex divina vo­ lunt ite,quæ non plene nobis innotescit)non posse rationibus metaphysicis definiri ; sed solum prudentialiter, et per respectum ad occasiones, in quibus urget necessitas divini adjutorii. Nihilominus tenendum est Deum impertiri prædictum auxilium omnibus adultis in primo instanti usus rationis, ut possint inchoare negotium sa­ lutis, et nec apparenter possint; Deo oppo­ nere, quod per ipsum steterit, quod salu­ tem non obtinuerint, juxta illud Ecclesiast. 15: .Ve dixeris : Per Deum abest. Deinde confertur homini prædictum auxilium, quoties inexcusabiliter obligatur ad adim­ pletionem alicujuspræcepti supernaturalis; et prius nullum accepit auxilium conferens vires in ordine ad prædictum tempus, et occasionem. Nemo enim inexcusabiliter te­ netur ad adimpletationem præcepti, nisi habeat vires sufficientes ad illam: præcepta autem supernaturalia excedunt naturales hominis vires : et ideo nemo inexcusabili­ ter tenetur exequi præceptasupernaturalia, nisi qui aliquo supernaturali auxilio adju­ vantur, ut ex professo ostendimus dub, 1. Diximus : Et prius nullum accepit, etc. quia ut citato loco declaravimus, multoties homo recipit auxilium non tantum,ut tunc exequatur opus, sed etiam ut se disponat ad adimpletionem præceptimox futuri: quamobrem hæc sciens,vel advertens recepto au­ xilio non utitur,voluntarie se reddit indis­ positum ad præcepti adimpletionem : atque ideo ipsi imputatur omissio, quamvis tem­ pore futuro non habeat auxilium internum. DIS}’. VI, DUB. II'. ITæterea satis ero iibilo est Deum coni! tenditur : nam juxta doctrinam præcedon- 1 ordine ad prædictum tempus; non vero ad manicare prædictum auxilium, quoties lia corollarii necessario dicendum est exci­ tempus post mortem, ex quo incipit dam­ homo urgetur aliqua gravi tenlatione, ut tationes hujus vitæ esse numero finitas, el nationis status. Quod si prædicta auxilia re­ sic excessus tentationis supra debilitatem determinatas : demus ergo, quod ultima futavit, ipse se reddit impotentem in sensu naturæ recompensetur per additionem ali­ conferatur aliquo tempore ante mortem : composito, et per impotentiam volitam in cujus gratiæ interioris, ul supra § 3 decla­ tunc homo in tempore sequenti auxilium causa, quam praenovit, et vitare valuit. ravimus. Et hac ratione pie credi polest nec habebit, nec habere poterit : ergo erit 107. Ex quibus tandem colligitur omnem OmiH> Deum articulo mortis, vel paulo ante im­ extra statum salutis. hominem adultum peccatorem sive fidelem, adaUiK recipit pertiri omnibus hominibus aliqua auxilia Hæc tamen facile diluuntur. Ad primam sive infidelem, sive obduratum, sive non^i'ii^i. quo pas*;;i enim objectionem dicendum est illis verbis interiora supernaturalia ut tentationes, obduratum, possédé peccatis pœnitere, et sasive angustias, quas occasio illa ex se affert, tantum significari, quod Deus sil ad januam lutem consequi. Quod satis liquet ex d ictis superare queant : el simul valeant, quam­ animæ; et quod non semper, sed tempori­ nam posse pœnitere, vel converti est habere quam peccatores, et infideles fuerint, de bus opportunis pulset, ad instar hominis auxilium sufficiens,saltem remote, ad poeni­ peccatis compungi, et se convertere, saltem j h'2 prudentis, quia ita se gerere solet. Ad se­ tentiam,elconversionëm: atqui omnes adul­ imperfecte, in Deum, qui semper est paraI cundam respondetur sensum illius Concilii ti, quicumque sint, recipiunt prædictum au­ tus ulteriora auxilia communicare. ] esse eundem, quem tribuimus verbis Scrip­ xilium,ut hactenus ostendimus : ergo omnes Denique hujusmodi auxilia dispensanj turæ, quibus prædictum decretum inniti­ quanquam maximi peccatores sint, pœni­ tur, vel subtrahuntur, quomodo, quando, i tur. Per quod sufficienter salvatur necessi­ tere, el converti valent. Unde 1). Thom. 3 D.Tbn. et ubi Deus decrevit, et novit, quod expe­ tas gratiæ, et possibilitas salutis, quem p. quxst. 86, art. 1, .in corp, ait : « Dicendiens est ea largiri vel non conferre ad « dum, quod hoc, quod aliquod peccatum Concilium componere studebat : nam licet manifestationem suæ misericordiae, et ad « ’per poenitentiam tolli non possit, potest non pulset semper, pulsat tamen tempori­ hominum remedium, juxta illud Psalm. α icontingere dupliciter. Uno modo, quia bus opportunis, ut homo valeat ad suam Adjutor in opportunitatibus, in tribulatione. justificationem promoveri, et incilari. Ad I « aliquis de peccato pœnitere non posset : Unde August, libro contra epist. fundam. χ « alio modo quia pcenitentia non posset M3, tertiam dicimus, quod licet homo possit cap.'Xi, naturam humanam alloquens in­ « delere peccatum. Primo quidem modo singulis momentis ad Deum converti, po­ quit : Neque tamen sine misericordia dere­ « non possunt per pcenilentiam deleri pec­ testate desumpta a potentia Dei, et ab auxi­ licta est, quæ certis rerum, temporumque « cata daemonum, et etiam hominum dam­ liis sibi præparatis, et oblatis, quod tantum mensuris vagaris, ut redeas. « natorum : quia affectus eorum sunt con­ probant inductæ Scripturæ auctoritates : 106. Cæterum adversus doctrinam hujus p(;a a firmati in malo : ita quod non polest eis nihilominus opus non est, quod in singulis secundi consectarii oppones primo: quo-^j· a displicere peccatum , in quantum est momentis possit converti per potestatem niam.lpoeflL3,dicit Deas: Ego sto ad ostium, s.