SYNOPSIS THEOLOGIÆ MORALIS ET PASTORALIS, Αυ mentem S. Thom,e et S. Alphonsi, Hodiernis moribus accommodata. T. 1. — De Pænitentiâ, Matrimonio et Ordine. I Jus proprietatis auctor sibi vindicat. INCARNATÆ SAPIENTIÆ, QUÆ ATTINGIT A FINE USOUE AI) FINEM FORTITER, ET DISPONIT OMNIA SUAVITER, VI RG INIO UE IΜ Μ ACU LATÆ, SEDI SAPIENTIÆ, HOC OPUS DEDICAVI. “ Deus patrum meorum, et Domine misericordiæ, qui fecisti omnia verbo tuo, et sapientia tua constituisti homi­ nem, ut dominaretur creaturæ quæ a te faéta est; ut dispo­ nat orbem terrarum in œquitate ci justitiâ, et in directione cordis judicium judicet : da mihi sedium tuarum assistricem sapientiam et noli me reprobare a pueris tuis, quoniam servus tuus sum ego, et filius ancillœ tuæ ; homo infirmus, et exigui temporis, et minor ad intellectum judicii et legum. ” (Sap. IX, 1-6.) “ Sedes Sapientiæ, ora pro nobis. ’ SYNOPSIS THEOLOGIÆ MORALIS ET PASTORALIS AD MENTEM S. TlIOM E ET S. ALPHONSI 'HODIERNIS MORIBUS ACCOMMODATA. TOMUS PRIMUS De Pænttentiâ, De ffîatrimonio et Ortitne, Auctore Ad. TANQUEREY EDITIO SEPTIMA. Typis Societatis Sancti Joannis Evangelistæ DESCLIiE et SOCII ROMÆ- TORNACI (Belg.) 1920 PARISIIS Quinta editio Synopsis Theologiæ Dogmatic» et Moralis, auctore Ad. TanQUEREY. Nihil obstat. A. B ER RUÉ. Imprimatur : Parisiis, die 6a Aprilis 1919. t LEO-ADOLPHUS CARD. AMETTE Arch. Paris. Nihil obstat. V. Canhxeau Can., Cens, libr Imprimatur. Ioniaci, die 14 Augusti 1919. t A. M. Epus Tornaccn. APPROBATIO EMINENTISSIMI Hrancisci Garùinalis Hicharfi, ARCHIEPISCOPI PARISIENSIS. Quantum prosit ad rectam clericorum in scientiis theologicis institutionem doétrina e purissimis fontibus hausta, clarâ et scicntificâ methodo exposita, et simul nostri temporis necessitatibus moribusque accommodata neminem latere potest. His porro dotibus pollet, prout Nobis relatum ac probe compertum est, opus cui titulus Synopsis Theologiis Dogmatica et Moralis, in quinque volumina distributum, quibus mox sextum et ultimum addetur, quod conscripsit D.Tanquerey, e presbyteris Sodalitatis Sancti Sulpitii, theologiæ professor in Nostro Seminario. In hoc enim opere diligentius excussa sunt Sacræ Scripturæ loca, juxta votum Leonis ΑΊΙΙ, qui valde exoptat ut “ divinæ Scripturæ usus in universam theologiæ influat disciplinam ejusque prope sit anima”1; nec Patrum aut Conciliorum, quippe quæ et ipsa veritates revelatas contineant, testimonia neglecta sunt. Et quia, juxta praeceptum Apostoli, Christi minister oportet potens sit exhortari in doclrind sanâ et eos qui contradicunt arguere, contradictores inducit auCtor, contradictores, dico, nostri præsertim temporis, quos præcipue interest hodie con­ futari, eorumque argumenta, ex ipsis eorum libris plerumque deprompta, quam trita sint, licet novis forsan conceptibus et verbis involuta, patefacit, quam debilia sint, demonstrat. Ad rem vero moralem quod attinet, praecipuam auCtor dat operam, ut, juxta ipsius Domini verba, proferat de the­ sauro suo nova et vetera : vetera, nimirum ipsa principia, quæ ab aeterno sunt, et quæ, dum cetera fluxa moventur, immota manent; nova, nimirum novas explanationes novasque con­ clusiones, quibus novas aCtuum, contraCluum, jurium ofn ciorumve formas, quæ in dies hodiernis temporibus multi­ plicantur, explicat, judicat, indeque orta quæsita solvit. Sic * Encycl. Providentissimus, De Scripturâ sacrà, 19 nov. 1893, § Illud autem maximi. de jure proprietatis, contra hodiernos ejus osores, de condi­ tione opificum modisque eam in melius adducendi, de no­ vissimis circa operariorum laborem contradlibus, multa di­ serte et opportune disserit audior. Unde non tantum Nobis gratum est, quod hoc opus, jam in multis Ecclesiæ catholicae partibus divulgatum, etiam in Nostro Seminario alumni præ manibus ad usum schola­ rum habent, sed etiam illud toti nostræ diœcesis clero enixe commendamus. Datum Parisiis, die 18 Februarii 1905. ►p Franciscus Card. RICHARD, ARCHIEP. PARISIENblS. In hâc novâ editione ea praesertim immutavimus quæ ex Codice juris canonici emendanda erant. Si in decursu operis benigni lectores quædam animadverterint adhuc reformanda, ea nobis manifestare non dubitent, ut eadem sedulo corri­ gere valeamus. Issiaci, prope Parisios, in festo Purificationis B. Mariae Virginis 1920. Ad. Tanquerey. Inûej rerum ANALYTICUS. Elenchus auctorum sæpius allegatorum . . . xviii. De Paenitentiâ. Objeftuin et divisio Traflatiis......................................... i Pr/ENOtanda de Virtute Pænitentiæ .... Genuina pænitentiæ notio................................................. 2 Controversia de natura hujus virtutis .... Falsa protestandum notio................................................. 6 De pænitentiæ necessitate.................................................8 Quandonam præceptum pænitentiæ obliget . . . 2 5 n De .Sacramento Paenitenttae. PARS PRIOR DOGMATICA. Prænotanda................................................................................. 14 Sacramenti Pænitentiæ n< tio............................................... 14 Hujus partis divisio................................................................. 14 CAPUT I. — De potestate clavium Ecclesiæ collatâ. Art. I. De ipsa potestate clavium, quatenus veri: fuit Ecclesiæ collata........................................................... 16 Status quæstionis...........................................................16 Thesis Scriptura probatur.................................................. 19 Solvuntur difficultates.................................................. 26 Thesis traditione probatur........................................... 29 Appendix de pcenitentiali disciplina...................................41 Art. II. De ministro potestatis clavium • 47 § I. De potestate ordinis ad remittenda peccata . . . 48 Thesis........................................................ . . 48 Solvuntur difficultates.................................. . . 50 §11. De potestate jurisdiflionis . • · 53 Status quæstionis.......................................... • · 53 Theol Mor. t. — Thesis. Corollaria . CAPUT II. 54 De Pænitentis actibus. Art. I. De confessione peccatorum .... Status quaestionis................................................. 58 6f Confessio Sacramentalis est jure divino necessaria . Thesis infertur ex Scriptura................................. 62 66 Ex testimoniis quatuor priorum sæculorum . E factis et testimoniis a sæc. V° ad XIIun* Confessio secreta ab initio in usu fuit Confessionis utilitas ratione ostenditur . 79 Art. II. De contritione......................................... 82 Doétrina Tridentina................................................. £ I. Natura et necessitas contritionis .... § II Efficacia contritionis cum aut sine absolutione . S6 Efficacia contritionis perfectæ.......................... Notio et sufficientia attritionis................................. 93 Attritio est verus et utilis dolor ad gratiam præparans 97 \rt. III. De Satisfactione......................................... I QO IOO Doétrina Tridentina.................................................. Errores................................................................. Post remissa peccata, plerumque remanet luenda poena temporalis...................................................... IOJ Opera satisfaCloria................................................. 105 Pænitentes absolvi possunt antequam satisfactionem sa ιο6 cramentalem impleverint.............................. CAPUT III. — De ipso Sacramento Pænitentiæ. Art. I. De existentia Sacramenti Pænitentiæ . Doélrina Tridentina................................................. Ritus quo exercetur potestas clavium est verum Sacra mentum, a Baptismo distinctum .... Art. II. De elementis constitutivis hujus Sacramenti § I. De materià Sacramenti Pienitentice Status quætionis................................................. Tres pænitentisaétus sunt materia Sacramenti Pænitentiæ § II. De forma Sacramenti Pœnitcntüe Conspeétus historicus......................................... De requisitis ad validitatem et liceitatem De forma conditionatà.......................................... Art. III. De effectibus Sacramenti Pænitentiæ . § I. De remissione peccatorum mortalium . * . 109 109 I ΙΟ 116 124 127 128 INDEX RERUM ANALYTICUS. § II. De remissione pcence peccato débitez . . . .130 § III. De meritorum reviviscentia................................. 13f Scholion De remissione peccati venialis. . . .134 Conclusio : Comparatio inter virtutem et Sacramentum Pænitentiæ.......................................................................jj6 PARS ALTERA MORALIS. CAPUT I. — De Pænitentis officiis. Ari. I. De Contritione...................................................... r4l ■j I. De dotibus Contritionis.......................................... 141 Scholion : De sacramento Pænitentiæ valido et informi. 151 De Contritione in ordine ad Sacramentum . . .152 > II. De dotibus propositi...................................................... 155 De proposito quoad mortalia.............................................. 155 I )e proposito venialia vitandi.................................. 158 Art. II. De Confessione...................................................... 160 § I. De praapto confessionis...................................................... 160 De divino præcepto.............................................................. 160 De præcepto ecclesiastico...................................................... i6r De dotibus confessionis...................................................... 164 § II. De integritate confessionis..............................................166 Utrum hæc integritas sit necessaria? . . . .166 Utrum hæc integritas se extendat ad speciem peccato­ rum? ............................................................................... 175 ad numerum peccatorum?.............................................. 178 ad circumstantias eorum?.............................................. 180 ad peccata dubia?............................................................... 184 De mendacio et aliis defectibus integritati contrariis . 187 § III. /V causis ab integritate materiali excusantibus. . 189 De impotentia physica...................................................... <9° De impotentia morali............................................................. 193 Quid de exquisitione nominis complicis? . . . 197 § IV. De mediis ad integritatem confessionis procurandam. 198 Quid de examine conscientiæ?..................................... 198 Quid de iteratione confessionum et de confessione ge­ nerali ............................................................................... 203 Art. III. De Satisfactione.................................................. 21i Prænotanda de notione el speciebus Satisfactionis. . 211 § I. De obligatione poenitentiam imponendi . . . .211 Existentia, gravitas et tempus hujus obligationis . .211 §11. Ζλ qualitatibus Sacra mentalis panitentia . . .214 Ea debet esse salutaris et proportionala gravitati crimi­ num, quantitati pœnæ et facultati pænitentium . . 214 INDEX RERUM ANALYTIGUS. Causae minuendi pænitentiam.......................................... Praélica corollaria.......................................................... § III. De commutatione pernitentia.................................. § IV. De adimpletione pœniteniiæ.................................. Utrum et quomodo sit adimplenda? . . . . 218 222 CAPUT II. — De Confessario. 22g Art. I. De potestate in confessario requisita 229 Praenotanda de potestate ordinis et jurisdictionis . 230 § I. De approbatione.................................................. Quid sit? Utrum necessaria? Quomodo conferatur? 230 > II. De jurisdiflione ordinaria vel delegata 234 Quinam habeant jurisdictionem ordinariam? 234 Quænam sint ejus proprietates? .... Quomodo ipsa acquiratur et amittatur? . Quid etiam de jurisdictione delegata? . 242 § III. De jurisdictione quam Ecclesia supplet . 242 In periculo mortis.................................................. In casu erroris communis......................................... 244 In casu jurisdictionis speculative probabilis . 245 § IV. De approbatione et jurisdictione Regularium quoac extraneos et domesticos.................................. 247 Quoad absolutionem ipsorum Regularium . 25° § V. De approbatione et jurisdictione quoad Moniales Quid de earum Confessario ordinario et extraordinario et utriusque qualitatibus.......................... SI § VI. De Casuum reservatione................................. De potestate reservandi......................................... Quænam conditiones requirantur ad peccatum reser 2^8 vandum.............................................................. De præcipuis casibus reservatis tum Papalibus, tun 260 Episcopalibus, tum etiam regularibus. De absolutione a casibus reservatis Episcopo et Papæ Corollaria.................................................................. 270 Art. II. De Officiis ministri................................. 270 I. De ojficiis ministri in genere................................. De officiis ipsius ante confessionem. Quid de obligatione confessiones audiendi, ex justiti vel ex caritate?............................................. Quid de obligatione sese præparandi ad confessione audiendas, ex parte intellectus et voluntatis? . 274 De officiis ministri in confessione .... 2 So Judex, interroget................................................. DoClor, doceat et moneat. .... 288 Medicus, vulnera curet......................................... Minister et judex,absolutionem det vel deneget vel diflera INDEX RERUM ANALYTICUS. xiij. De officiis ministri post confessionem .... 295 De correétione defeôtuum seu errorum .... 295 De obligatione, subjeéto, objeéio et læsione sigilli sa­ cramental is .................................................................. 298 De schedula confessionis...................................................... 308 J5II. De officiis confessarii quoad variapanitentium genera. 31 o I )e ratione agendi cum pueris, rudibus,semi-fatuis,mutis et surdis........................................................................... 310 De ratione agendi cum occasionariis, consuetudinariis et recidivis...................................................................... 314 De ratione agendi cum piis personis et moribundis . 329 De modo juvandi moribundos............................................. 338 § III. De abusibus vitandis in administrativae sacramenti Poenitentia . . . ................................. 342 De absolutione complicis et de pœnis contra absolven­ tes complicem latis.................................................. 342 De sollicitatione ad turpia..................................................... 349 APPENDIX DE INDULGENTIIS. Art. I. De Indulgentiis in genere..................................... 360 Quid et quot sint Indulgentiæ?..................................... 360 Habetne Ecclesia potestatem indulgentias concedendi? 363 Quinam in Ecclesia possunt concedere Indulgentias? . 373 De subjeéto indulgentiarum............................................. 375 Quid de suspensione, translatione et cessatione Indul­ gentiarum? . . 379 Art. II. De Indulgentia jubilaei......................................381 Art. III. De Indulgentiis in specie..................................... 389 Quænam sint regulæ ad discernendas veras Indulgen­ tias ab apocryphis?......................................................3S9 De Indulgentiâ in articulo mortis..................................... 391 De Indulgentiâ altaris privilégiât!..................................... 394 De Via Crucis, de Rosario, de Scapularibus necnon de heroico aélu caritatis....................................................... 395 DE MATRIMONIO. Prænotanda : Notio et partitiones Matrimonii . . 405 Divisio traélatûs de Matrimonio......................................407 CAPUT I.— De Matrimonio ut contractu. Errores confutandi . . ................................. 409 Art. I. De NATURA MATRIMONIALIS CONTRACTUS . . 410 .5 1. Matrimonium consistit in contractu stabili, non autem in unione libera et revocabiH...................................... ’,10 xiv. INDEX RERUM ANALYTICUS. . *-Probatu historice et philosophice .... . Confirmatur argumentis theologicis. §11. Contractus consistit essentialiter in consensu . . Quænam sint dotes consensûs matrimonialis? Quid de consensu conditional©? .... Art. II. De proprietatibus Matrimonii . § I. Unitas Matrimonii ... . . . § II. /ndissolnbilitas Matrimonii.......................................... An et quatenus Matrimonium sit indissolubile ex jure • divino?.............................................................. An et quatenus sit indissolubile ex jure naturali? . • In quibusnam casibus solvi possit Matrimonium?. • • Quid de divortio civili?.......................................... Quid de separatione quoad torum et habitationem? • CAPUT II. 410 416 419 420 429 429 437 437 445 453 465 474 De Matrimonio ut Sacramento. Art. I. De ipso Sacramento Matrimonii . § I. De existe» tiâ Sacramenti Matrimon i'i . . . . An Matrimonium sit honestum?................................. An coelibatus sit præstantior statu Matrimonii? §11. De natura Sacramenti Matrimonii .... An Sacramentum matrimonii sit ipse contraétus Matri­ monialis? ..........................................• · · · De ministro Sacramenti Matrimonii . . . . De hujus materia et forma................................................. An Matrimonium apud infideles sil aliquando Sacra­ mentum? § III. De ejfe'clibits Sacramenti Matrimonii § IV. De potestate leges ferendi circa Matrimonium . Quænam sit potestas Ecclesiæ?............................. Quænam sit potestas Status?......................................... De jure auétoritatis civilis in matrimonium infidelium . Art. II. De Matrimonii celebratione Sectio I. De pr.-eviis ad celebra γιονem Matrimonii. § I. De Sponsalibus Natura sponsalium . EfTedtus sponsalium . Dissolutio sponsalium Ratio agendi circa sponsalia § II. De examine Sponsorum. § III. De Bannis . Notio et obligatio Bannorum Circumstantias seu modus promulg tionis Bannorum . Dispensatio a Bannis. Obligatio revelandi impedimenta 484 484 494 495 498 499 502 5<-y>.................... 508 *65 5*7 5*7 529 * 53 535 535 537 INDEX HERUM ANALYT1CUS. De matrimoniis conscientiæ et morgana! icis . § IV. De consensu parem inn......................................... ‘‘ V. De dispositionibus ad licitam Matrimonii receptionem. 545 546 548 Sectio IL De celebratione Matrimonii . 552 Quo ritu, quo tempore et in quo loco hæc fieri debeat? 553 CAPUT III. — De impedimentis Matrimonii Art. I. De impedimentis prohibentibus . . . -557 De impedimento vetiti Ecclesiae................................. De impedimento voti............................................................. 5S9 De impedimento mixtæ religionis : proinde de Matri­ moniis mixtis.................................................................. 562 Art. II. De impedimentis dirimentibus . . . «572 § I. Pncnotanda de impedimentis dirimentibus in genere . 572 Quid, ad quid et quot sint Impedimenta dirimentia? . 572 Quinam possint ea ferre?..................................................... 575 Quinam ipsis subjiciantur?............................................. 575 Quænam causæ ab impedimentis dirimentibus excusent? 577 Num licet contrahere cum impedimento dubio? . . 578 § II. De impedimentis qutc consensum afficiunt . . . 579 I. De amentiâ et ætate...................................................... 579 II. De impedimento erroris..............................................582 III. De impedimento conditionis servilis . . . 584 IV. De impedimento vis et metus..................................... 584 § III. De impedimentis qme afficiunt habilitatem contrahen­ tium absolute............................................................... 588 I. De impedimento ligaminis..................................... 588 II. De impedimento voti...................................................... 592 III. De impedimento ordinis......................................... 594 IV. De impedimentis qute habilitatem contrahentium rela­ tive afficiunt.................................................................. 596 I. De impedimento consanguinitatis. . . . 59b II. De impedimento cognationis spiritualis . . 612 III. De impedimento cognationis legalis . . . 615 IV. De impedimento affinitatis . . . . 017 V. De impedimento publicae honestatis . . . 623 VI. De impedimento disparitatis cultus . . . 627 λΠΙ. De impedimento raptus............................................. 629 VIII. De impedimento criminis..................................... 632 § V. De impedimento clandestinitatis..................................... 637 De forma secundum decretum Tametsi .... 637 De formâ novi juris secundum decretum Ne temere et Codicem . • 64.; xvj. INDEX RERUM ANALYTICUS. CAPUT IV. — De dispensationibus et revalidatione Art. I. De dispensationibus Matrimonii .... 649 § I. Notio et species dispensationum................................. 649 § II. De auflore dispensationum.......................................... 652 De S. Pontifice et Congregationibus romanis. . . 652 De Episcopis vnriisque eorum facultatib"* . . 655 Facultates ex Codice concessæ............................................. 656 De Induitis olim concessis............................................. 657 £ III. De causis dispensationum............................................. 659 Principia generalia............................................................. 659 Præcipuæ causæ dispensationum..................................... 668 § IV. De modo petendi dispensationes..................................... 673 Ad quem speélet dispensationem petere? . . . 673 A quo dispensatio obtineri debeat? .... 674 Formulæ ad petendas dispensationes .... 674 De iis quæ in libello supplici exprimi debent. . . 677 De dispensationum vitiis et eorum sanatione . . . 680 §V. De modo exsequendi dispensationes . . . .681 De praecipuis clausulis dispensationibus annexis . . 684 Art. II. De revalidatione Matrimonii .... 686 § I. De revalidatione in genere............................................. 686 Quid agere debeat sacerdos advertens Matrimonium esse invalidum?.......................................................... 686 Quid conjuges putativi?...................................................... 687 § II. De simplici revalidatione..............................................688 De revalidatione ob defeétum consensûs. . . . 688 De revalidatione ob defeétum formæ .... 689 De revalidatione ob aliud impedimentum . . . 689 § III. De revalidatione Matrimonii per sanationem in ra­ dice ........... 690 APPENDIX : De lege civili quoad Matrimonium. Principia de modo agendi quoad leges civiles hac in re. 695 Præcipuæ leges civiles de Matrimonio in Angliâ et Sta­ tibus foederatis............................................................. 697 Præcipuæ leges civiles de Matrimonio in Gallia . . 707 Leges Italicæ de Matrimonio............................................. 714 Leges Germanicæ de Matrimonio..................................... 717 DE ORDINE. Divisio Traélatûs............................................................. 723 Art. I. De ministro Ordinis............................................. 723 Quisnam sit Episcopus proprius quoad Ordines? . . 724 De regulis canonicis quoad ordinationem per singulos gradus....................................................................... 725 INDEX RERUM ANALYT1CUS. xvij. Quoad interstitia......................................... . 726 Quoad tempus cl locum ordinationis .... 727 Quoad prævium examen ... . . 727 Art. II. De subjecto ordinationis .... 728 Prcenotanda de requisitis ad validam et licitam ordina lio nem....................................................................... 7 2 S De vocatione ad statum clericalem..................................... 729 Notio et necessitas.................................................. 729 Signa divinæ vocationis.......................................... 732 Obligatio clericalem vocationem sequendi . . 735 De litteris dimissoriis et testimonialibus . . · - 737 De cetate ordinandorum...................................................... 738 De titulo ordinationis...................................................... 738 De obligationibus in ipsa ordinatione injunilis. . . 741 Art. III. De irregularitatibus............................................. 742 Notio, species et subjeétum irregularitatis . . · 742 De irregularitatibus ex defeélu............................................. 743 De irregularitatibus ex deliéto............................................. 74^ De cessatione irregularitatum . .... 748 ELENCHUS AUCTORUM QUI IN HOC VOLUMINE SÆPIUS CITANTUR. AHa et Decreta Concilii Plenarii Americæ Latinae, in Urbe cele­ brati A. D. 1899, Romæ, 1900. Acia et Decreta S. Concil. recentiorum, Collectio Lacensis, Friburgi. Acta S. Sedis in Compendium opportune redaéla, Romæ, ab an. 1865. Aertnys, C. S. S. R., Theologia Moralis, juxta doftrinam S. Alph. M. de Ligorio, ed. 4’, 'Fornaci, 1896; Theologia Pastoralis, ed. altera, Tornaci, 1893. Aichner. Ep. Brixinensis, Compendium Juris ecclesiastici ad usum cleri, ed. 8’, Brixinæ, 1895. (A. d’) Aies, La théologie de Tertitllien, Paris, 1905. Allègre, Le Code civil commente à l’usage du Clergé, 8e éd., Paris, 1902. (S.) Alphonsus Maria de Ligorio, Ecclesiæ Doélor, Theologia Mo­ ralis, ed. Heilig, Mechliniæ, 1845; Praxis Confessarii; Homo Apostolicus {Id. A.). American Ecclesiastical Review (monthly), ed. by Rev. H. J. He li­ ter, New-York. (L’) Ami du Clergé, Revue de toutes les questions ecclésiastiques, Langres, 1879 sq. Amort, De origine, progressu, valore acfruclu Indulgentiarum, 1735. Analecta Juris Pontificii, Dissertations sur différents sujets du Droit Canonique, Liturgie et Théologie, Rome, 1855 et suiv. (De) Angelis, Praleiïiones Juris Canonici, Romæ, 1877-1887. (D’) Annibale Card., Summula Theologia Moralis, ed. 4a, Romæ 1896; In Constit. Apostoliae Sedis Commentarii, Prati, 1S94. (De) Augustinis, de Panitentiâ. Ballerini-Palmieri, S. J., Opus Theologicum Morale absolvit et edi­ dit D. Palmieri, 3· ed., Prati, 1900. Bangen. InstruDio praclica de Sponsalibus et Matrimonio, Monas­ terii, 1858. Bargilliat, PralePliones Juris Canonici, ed. 18 *, Parisiis, 1903. Batiffol, Etudes d'hist. et de thiol, positive, 3*· éd., Paris, 1904. Baudry-Lacantinerie, Précis du Droit Civil, f éd., Paris, 1899. (De) Becker, De Sponsalibus et Matrimonio, Bruxellis, 1896. Benedictus XIV, Btiliarium, Romæ, 1760-1761 ; De Svnodo diœcetanâ, Bassani, 1767; Institutiones ecclesiastica, Romæ, 1750. Berardi, De Ilectdivis et Occasionariis, ed. 5®, Faventiæ, 1897; Praxis Confessoriorum, ed. 2“, Bononiæ, 1887. Beringer, S. J., Les Indulgences, leur nature et leur usage, 2e éd.. Paris, 1890. Billot, S. J., De Ecclesia Sacramentis, Romæ, 1895, ELENCHUS AUCTORUM. xix. Billuart, Ο. P., Summa S. Thome? hodiernis Academiarum moribus accommodata, Parisiis, 1872. Bishop. New Commentaries on Marriage, Divorce and Separation, Chicago, 1891. Boudinhon, sur l’histoire de la Pénitence, in Revue d'histoire et de lilt, relig., tome II, 1897. Bouquillon, Theologia Moralis Fundamentalis, 3* ed., 1902. Bovon, Morale chrétienne, Lausanne, 1897. Brahm, C. S. S. R., Opusculum de Reticentia voluntaria peccatorum in confessione, Bruxellis, 1900. Branchereau, De la vocation sacerdotale, Paris, 1896. Brillaud, Traité Pratique des Empêchements et des Dispenses de Mariage, 2e éd., Paris, 1884. Browne, Elements of the Lain of Domestic relations, Boston, 1S90. Bucceroni, S. J., InstitutioncsTheologiie Moralis, Romæ, cd. 4% 1900; Enchiridion Morale, Romæ, 1887; Commentarii de Constit. Apostolicce Sedis, Bened. XJ P Sacramentum Panitentiie, secundum omnes decisiones SS. RR. Congr., Romæ, 1890. Cambier, De divina institutione confessionis, Lovanii, 1884. Cangiamilla, Sacra Embryologia, sive de officio sacerdotum, medico­ rum et aliorum circa ceternam parvulorum in utero existentium salu­ tem, Monachi, 1764. (Le) Canoniste Contemporain, ou La discipline actuelle de Γ Eglise, Paris, 1878 sq. Capellmann, Medicina Pastoralis, ed. lat. 4·, Aquisgrani, 1896. (S.; Carolus Borromæus, Acta Ecclesia Mediolanensis, Lugduni, 1863. Carrière, S. S., Pridedtones theologica majores de Matrimonio, Parisiis, 1837. Casey. Notes on a history ofauricular confession, Philadelphia. 1S99 Catechismus Concilii Tridentini, seu Catechismus Romanus, Tor­ nati, 1890. Ciolli, Directoire pratique du Jeune Confesseur, trad, de l’italien par Mazoyer, Paris, 1S99. Collationes Brugenses, opus periodicum, Brugis, 1896-1902. Collectanea Constitutionum. Decretorum, Indultorum ac Instructio­ num S. Sedis ad usum Societatis Missionum ad Exteros, Parisiis, 1S80 ( ColleCl. Paris.). Collectanea Λ’. Cong. de Propaganda Fide, seu Decreta, Inst/ tectio­ nes, Rescripta pro Apostalicis Missionibus, ex tabulario ejusdem S. Cong. deprompta, Romæ, 1893 ( ColleCl. P. F.). Collet, Tractatus de Panitenfia, af. Migne, Theologia Cursus Completus, t. XXII, Parisiis, 1840. Concilii Plenarii Baltimorensis II ACla et Decreta, Baltimore, 186S. Concilii Plenarii Baltimorensis III ACla et Decreta, Baltimore, 1886. Corluy, Spicilegium Dogmatico-biblicum, Gandavi, 18S4. ELENCHUS AUCTORUM. Corpus Juris Canonici Academicum, emendatum <7 notis P. Lancellotli illustratum, Coloniae, r 773Corradus Pyrrhus. Praxis dispensationum ipostolicariim, 3* ed., Venetiis, 1669; vel ap. Migne, Theol. Curs., XIX, coi. 9 sq. Decreta authentica C. S. Rituum. Romæ, 1898 sq. Decreta authentica 5. Cong. Indulgentiarum, Romæ, 1S83. Decretales Gregorii IX, in Corpore Juris insertæ. Decretum Gratiani, ibidem. Denzinger, Enchiridion Symbolorum et Definitionum qua de rebus fidei et morum a Cone lEcumenicis et S. Pontificibus emanarunt, Wirceburgi, 1900. Deshayes, Questions pratiques de Droit et de J [orale sur le Mariage, Paris, 1898; Nouvelle Méthode pratique pour la recherche des Empê­ chements de Consanguinité, 2' éd., Paris, 1898. Devas. Studies of Family-Life, London, 1886. Drouin, Ο. P., De Re Sacramentariâ, Venetiis, 178g. Dubois, Pratique du Zèle ecclésiastique, Paris, anglice redditum Zeal in the Work of the Ministry, New-York, 1882. Duchesne, Histoire ancienne de ΓEglise, Pai is, 1906. Elbel Bierbaum, 0. S. I·’., Theologia Moralis per modum Conferentiarum, novis curis edidit Bierbaum, O. .S'. /<, Paderbornæ, 1894. Eschbach, C. S. Sp., Disputationes Physiologico-Theologica, ed. altera, Romæ, 1901. Esmein, Le Mariage en droit canonique, Paris, 1891. Excerpta ex Rituali Romano pro administratione Sacramentorum ad commodiorem usum Missionariorum in Septent. America Fade­ rate Provinciis, Baltimoræ, 1884. Fagnanus, Jus Canonicum, sive Commentaria in libros DecretaHum, Vesuntione, 1740. Feije, De Impedimentis et Dispensationibus matrimonialibus, ed. 3*, Lovanii, 1885. Ferraris, Prompta Bibliotheca canonica, juridica, moralis, etc·, ed. novissima operâ et studio Monachorum S. Benedicti, Parisiis, 1852-57. Fonsegrive, Mariage et Union libre, Paris, 1904. (S.) François de Sales, Introduction à la Vie dévote, Paris, 1879. Frassinetti, The New Parish Priest's Practical Manual, transi from the Italian by W. Hutch, 2,ld ed., London, 1885. Funk, Zur altchristlichen Bussdisciplin, Paderborn, 1897. Gasparri, Traflatus Canonicus d: Matrimonio, ed. 2*, Parisiis, 1892; Traflatus Canonicus de Sacra Ordinatione, Parisiis, 1.893. Gaume, Manuel des Confesseurs, 11e éd., Paris, 18S0. Génicot, S. J., Theologice Moralis Institutiones, ed 3*, Lovanii,1900. Giraldi, Expositio Juris Pontificii, juxta recentiorem Ecclesia disci­ plinam, Romæ, 1829. Gousset Card., Théologie Morale, 9* éd., Paris, 185 ELENCHUS AUCTORUM. xx Gury-Ballerini. S. J., Compendium Theologia· Moralis ab auflore recognitum et .7. liallerini adnotationibus locupletatum, ed. Γ, Romæ, 1877. Gury-Dumas, S. J., Compendium Theol. Moralis P. Gary, multis correflionibus auflum ... ab 11. Dumas, ed. 6*, Lugduni, 1899. Habert, Theologia Dogmatica et Moralis, t. VII, Parisiis, 1722; Pratique du Sacrement de Pénitence, Paris, 1748. Haine, Theologia Moralis Elementa ex S. Thoma aliisque probatis Dofloribus, ed. y', Romæ, 1899. Hallier, De sacris eleflionibus et ordinationibus, ex antiquo et novo Ecclesia usu, ap. Migne, Theol. Cursus, XXIV, coi. 139 sq. Heiss, De Matrimonio Traflatus quinque, usui Tenerabilis Cleri Americani accommodati, Monachi, 1861. (De) Herdt, Sacra Liturgia Praxis, ed-9a, Lovanii, 1894. Hilarius a Sexten. Tra fla tus Pastoralis de Sacramentis, Mogunliæ, 1895. Hilgenfeld, Die Ketzergeschichte des Urchrîstentums, læipzig, 1884. Hogan, S. S., Clerical Studies, Boston, 1S98, gallice redditum curâ Boudinhon, Paris, 1902 : Les Etudes du Clergé. Icard, S. S., Pralefliones Juris Canonici habita in Seminario S. Sulpitii, Parisiis, 1886. (P) Janet, La Famille, Leçons de Philosophie Morale, 15e éd.,Paris, 1894. Joder, Formulaire matrimonial,gyxite pratique du Curé pour tout ce qui concerne le Sacrement de Mariage, 4' éd., Paris, 1897. Juenin, De Panitentià. Kenrick, Theologia Moralis,zà. 2-*, Mechliniæ, 1861. Konings, C. SS. R., Theologia Moralis, ed. 71, Neo-Eboraci, 1888. Labbæus, Sacrosanfla Concilia ad Regiam editionem exafla, curâ P. Labbai et Cossartii, Parisiis, 1671. Lacroix, S. J., Theologia Moralis, Venetiis, 1747. Laurain, De l'intervention des laïques, des diacres et des abbesses dans Tadministration’de la Pénitence, Paris, 1897. Laymann, S. J., Theologia Moralis, Lugduni, 1674. Lea, A history ofauricular confession and indulgences, Philadelphia et London, 1S96. Lehmkuhl, S. J., Theologia Moralis, ed. 9', Fri burgi Brisgoviæ, 1898. Lemaire, Le mariage civil, Paris, 1904. Leo XIII, Pont. Max., Allocutiones, Epistola, aliaque Afla, B rugis et Insulis, 1887 sq. (S.) Leonardo da Porto Maurizio, II Discorso Mistico Morale, Modena, 1876. Lépicier, Les Indulgences, leur origine, leur nature, leur développe­ ment, Paris, 1903. Loiseaux, Traité Canonique et pratique du Jubilé, Tournai, 1859. xxii. ELENCHUS AUCTORUM. Lucidi, De Visitatione Sacrorum Liminum, ed. 3‘> auéla et emen­ data per P.J. Schneider, S. J., Romæ, 1883. (De) Lugo Card., S. J., Disputationes scholastica et Morales, Pari­ siis, 1868-1869. Mansella, De Impedimentis matrimonii dirimentibus ac de processu judiciali in causis matrimonialibus, Romæ, 1881. Many, S. S., De absolutione complicis; De Sollicitatione, ap. Cano­ niste, 1895; De Sacra Ordinatione, Paris, 1904. Marc, C. SS. R., Institutiones Morales Alphonsiana, ed. ioa, Ro­ mæ, 1900. (A. de) Margerie, De la Famille, Leçons de Philosophie Morale, 2r édit., Paris, 1869. Melata, De indulgentiis, Romæ, 1892. Mœhler, Symbolik, opus galliee et anglice redditum. Monsabré, O. P., Confèrences sur le Mariage, Carême 1887; anglice transi, cura M. Hopper, New-York, 1890. Morino, C. M., Theologia Moralis ad mentem S. Alphonst, ed. 5*, Taurini, 1899. Morinus, C. Orat., Commentarius historicus de disciplinâ in adminislraiione sacram. Poenitentia, Parisiis, 1651. Müller, Theologia Moralis, ed. 7% Vindobonæ, 1894. Nardi, De Onanismo conjugali, Tolosæ, 1876; hujus operis Excepta habes ap. Billuart (ed. Palmé), Appendices, p. 549-570· Noldin, S. J., Summa Theologia Moralis, De Sacramentis, Oeniponte, 1901; De Sexto Præcepto et de Usu Matrimonii, ed. 2®, 1900. Nouvelle Revue Théologique, (yV. R. Τ'), Tournai, 1869 sq. Ojetti, S. J., Synopsis Rerum Moralium et Juris Pontificii, Romæ, 1899. O Kane, Notes on the Rubrics of the Roman Ritual, fifth ed., Dublin. Palmieri, S. J., De Sacramento Panitentia, Romæ, 1879; De Matrimonio christiano, 1880. Pelle. Le tribunal de la Pénitence devant la théologie et Γhistoire, Paris, Oudin, 1903. Perrone, S. J., De Matrimonio christiano libri tres, Leodii, 1868. Pesch, Prælectiones : de Panitentiâ; de Matrimonio. Piat Montensis, Pralefliones Juris Regularis, Tournai, 1898. Pignataro, De disciplina panitentiali priorum Ecclesia suculorum, Romæ, 1904. Pisani, Les nullités de mariage (Letouzé, 1905.) Planchard, Dispenses Matrimoniales, Angoulême, 1882. Pratique progressive de la Confession, Paris, 1899. Putzer, C. SS. R., Commentarium in Facultates Apostoiicas, con­ cinnatum ab A. Konings, ed. 4“ curante J. Putzer, Neo-Eboraci, 1897. Raccolta di Orazioni e Pie Opere, per le quali sono state concesse d ii S. Pontefici le SS. Indulgenze, Roma, 1898. ELENCHUS AUCTORUM. xxilj. Reiffenstuel, Q. M. S. VJus canonicum universum, Venetiis, 1755. Reuter, S. J., Neoconfessarius practice instructus, Ratisbonæ, 1S70. Rituale Romanum, Tornaci, 1901. Roskovany, De Matrimonio in Eccl. Catholica, Aug. Vind., C yq-, De Matrimoniis mixtis, Pestini, 1870. Rosset, De Sacramento Matrimonii Traflatus dogmaticus, moralis, canonicus, liturgicus et judiciarius, S. Joannis Maunanæ et Parisiis, l89S’ Rota, Enchiridion confessarii et judicis ecclesiastici, seu ratio com­ pendiosa judicandi in utroque foro de abusu Sacr. Poenitentia, Tau­ rini, 1884. Rousseau, Renseignements pratiques sur la législation canonique du mariage, Paris, 1905. Sabetti, S. J., Compendium Theologia- Moralis, ed. 12', Neo-Eboraci et Ratisbonæ, 1896. Salmanticenses, Collegii Salmantice nsis Cursus Theologice Moralis, Venetiis, 1764. San (de), de Poenitentia. Sanchez, S. J., De sancio Matrimonii sacramento disputati· num tomi tres, Lugduni, 1669. Santi, Prcelecliones Juris Canonici, ed. 2', Ratisbonæ, 1892. Scavini, Theologia Moralis universa, a J. A. Del Cecchio Rotis, Appendicibus aliisque quampluribus ad hodiernam fraxini aucla et illustrata, ed. i$a, Mediolani, 1896. Schmalzgrüber, S. J., Jus ecclesiasticum universum, Romæ, 18431845. Schneider, S. ]., Rescripta authentica S. Congr. Indulgentiis sacris­ que Reliquiis preeposita, necnon Summaria Indulgentiarum, Ratis­ bonæ, 1885. Segneri, Il Parroco, Il Conjessore, Il Pen iten te istruiti, Torino, 1898. Smith, The Marriage Process in the United States, New-York. 1893. Sporer -B’crbaum, O. S. F., Theologia Moralis, Decalogalis et sa eramen talis, Paderbornæ, 1901. Stang, Pastoral Theology, Bruxelles et New-York, 1897. Stoz, S. J., Tribunal Poenitentice, seu libri duo, prior depanitente ut reo, posterior de confessario ut judice, Dilingæ, 16S4. Suarez, S. J., Opera omnia, ed. nova ab André, Parisiis, 1856 sq. Surbled, La Morale dans ses rapports avec la Médecine et P Hygiène, 3" éd., Paris, 1892. Swete, Penitential discipline in the first tree centuries, in Journal of theological Studies, april 1903. Téphany, Traité des Dispenses Matrimoniales, Paris, 1S75. (S.) Thomas Aquinas, Doctor Angelicus, Opera omnia jussu impenshque Leonis XIII I’. \I. edita, Romæ 18S2 sq.; Opera omnia studio ac labore S. E. Prêtté édita, Parisiis, 1871 sq. xx:v. ELENCHUS AUCTORUM. Timon David, Traité de la Confession des Enfants et des feu nés Gens, 3e éd., Paris, 1875. Tixeront, La théologie anténicéenne, Paris, 1905. Turgeon, Le Féminisme français, Paris. 1902. Vacandard, ap. Revue du Clergé français, t. XIV, XX, XXIV. Vacant Mangenot, Dictionnaire de Théologie Catholique, Paris, 1899 et sq. Vindiciæ Alphonsianæ, sen Docloris Ecclesice S. Alphonsi M. de Ligorio doclrina moralis vindicata, Romæ, 1873. Viva, Damnata Theses ab Alexandro VII, Innocentio XI et Alexandro VIII, necnon Jansenii, ed. 11“, Patavii, 1727. Watkins, Holy Matrimony, London, 1895. Wernz, S. J., Jus decretalium, t. IV, Jus matrimoniale, Romæ, 1904. Westermarck, Origine du Mariage dans l'espece humaine, Paris, Guillaumin, 1895. Zelle, S. J., La Confession d'après les Grands Αία lires, 3e éd., Paris, 1897Zitelli, Apparatus Juris Ecclesiasticijuxta recenlissimas SS· Urbis Congregationum resolutiones, ed. 2*, Romæ, 1888; De dispensationi­ bus Matrimonialibus, Romæ, 1887. N. B. Quando citamus aliquem auctorem, quin mentio fiat Tractatûs, v. g. 5. Alphons. n. 675, intelligitur hic agi de Tractatu S. Alphonsi super eamdem materiam de quâ disserimus in hac parte nostræ Synopsis. » Objectum et divisio Tractatus I. Objectum. Spiritualis vita, quæ in Baptismo confer­ tur, per Confirmationem roboratur, et in sacra Communione nutritur, per peccatum mortale amitti potest et aliquando amittitur; reparatur autem per sacramentum Pernitentia, quod ideo merito vocatur sacramentum reconciliationis, secunda post naufragium tabula peccatori oblata, et baptismus laboriosus, qui nonnisi arduis laboribus nos a peccato mundat. Pænitentia est simul actus, virtus et sacramentum. Ali­ quem pænitentiæ actum esse necessarium, post peccatum commissum, recta ratio demonstrat. Injuria enim Deo irrogata reparari debet; aliunde, transacto actu peccaminoso gravi, homo remanet ab ultimo fine aversus, donec per pænitentiam a peccato liberetur. Quare, etiam ante insti tutum pænitentiæ sacramentum, aliquis pænitentiæ actus requirebatur ad justificationem recuperandam per peccatum mortale amissam ’. Ad actus pænitentiæ exercendos, infunditur in justifi­ catos, juxta communem sententiam, virtus pænitentiæ quæ nos inclinat ad detestationem et expiationem peccati. Præterea Christus instituit sacramentum, quo, positis qui­ busdam pænitentiæ actibus, et mediante sacerdotis absolu­ tione, remittuntur peccata post baptismum commissa. ' Ad rem Tridentinum (sess. XIV, cap. i) : “Fuit quidem Pænitentia universis hominibus, qui se mortali aliquo peccato inquinassem, quovis tempore ad gratiam et justitiam assequendam necessaria, illis etiam qui Baptismi sacramento ablui petivissent, ut pen ersitate abjecta et emendatâ, tantam Dei offensionem cum peccati odio et pio animi dolore detestarentur.” Theol. Mox. I. — i ΜΚΗΠ» DE PÆNITENTIÆ 2 2. Divisio. De hujusmodi sacramento agemus in hoc Tractatu, paucis tamen praenotatis de virtute pænitentiæ. Duæ erunt partes : in priori, quæ est præsertim dogmatica, exponemus divinatu institutionem et naturam sacramenti Pænitentiæ; in posteriori, quæ moralis est, declarabimus officiapænitentis et confessarii; in Appendice, pauca trademus de Indulgentiis, quibus minuitur aut tollitur pcena tempo­ ralis peccato debita. Pars dogmatica De potestate clavium Ecclesiæ concessa. De actibus pænitentis ad exercitium hujus potestatis requisitis. De ipso i De materiâ et formà. • sacramento I De effectibus. Pars moralis Pænitentis officia Contritio. Confessio. Satisfaéiio. De Confessario De ejus potestate. De ejus officiis. Appendix : de Indulgentiis. PRÆNOTANDA DE VIRTUTE PÆNITENTIÆ. I Antequam de sacramento Pænitentiæ agamus, pauca de virtute pænitentiæ prænotanda sunt : i° de ejus notione, 2° de ejus necessitate. Nam, etiam post institutum sacra­ mentum, necesse est aétus pænitentiæ exercere sive intra, sive extra sacrum tribunal. I. Genuina pænitentiæ notio.1 3. i° Etymologica notio. Pænitentia, juxta plcrosquc antiquos auélores, derivatur a vocibus poenam tenere, ideoque designat actum quo poenam subimus ad satisfaciendum pro peccatis. ' Thorn., 3 p., q. 85; Suarez, de Pænitent., disp. I et VII; Mari­ nus, Commentar, in admin. Pænitentiæ, lib. I.c. 1-2; Billuart, diss. IL, Billot, De Pænit., th., 6; L. de San, de Pænit., P. 1, cap. 1-6; Pesch, n. 87 sq. DE VIRTUTE PÆNITENTIÆ. Ί Verius autem recentiorcs dicunt pænitcntiam originem ducere a pcene, seu penitus, et etymologice designare aliquid intimum, quod cor ipsum afficit Apud profanos auctores, hæc vox tria præsertim signi­ ficat : (a) interiorem tœdii vel displicentia sensum ; ita apud Ciceronem, lib. de Seneétute, dicitur : “ Num igitur, si cen­ tesimum vixisset annum, cum suæ scncéiutis pæniteret?” (b> dolorem ob faélum antea admissum, sive bonum sive malum : “ Pænitere tunc dicere solemus, cum quæ ipsi fecimus aut quæ de nostra voluntate nostroque consilio faôta sunt, ea nobis post incipiunt displicere sententiamque in iis nostram demutamus”2; (c) dolorem conceptum de aliquo crimine seu deliôto ; “ Alexandrum regem \idemus, ait Cicero 3, qui cum interemisset Clytum familiarem suum, vix a se manus abstinuit : tanta vis fuit pænitendi! ” Hoc ultimo sensu auétores sacri sæpissime vocem panitentiam usurpant, quatenus nempe significat animi dolorem de peccato commisso. 4. 20 Theologica notio. Pænitentia, cujus scopus est reparare injuriam per peccatum Deo irrogatam, definitur : virtus supernaturalis et moralis, peccatorem inclinans ad detestationem proprii peccati, quatenus est offensa Dei, et ad firmum emendationis satisfaclionisque propositum. In quâ definitione quatuor præsertim includuntur : natura, objectum, actus et subjectum hujus virtutis. (A; Natura pænitentiæ, quæ. est : (a) virtus supernatu­ ralis. Speculative et in se dari posset naturalis habitus pænitentiæ. actibus repetitis acquisitus; sed de facto pæni­ tentia in christianis supernaturalis esse debet : hi enim ad supernaturalem statum evecti sunt, ideoque nonnisi sub influxu gratiæ actualis, et ex motivo supernatural! revela­ tione cognito, pænitere possunt sicut oportet. Imo, juxta communiorem sententiam, hæc virtus supernaturaliter in­ funditur, simul cum aliis virtutibus, eo ipso instanti quo anima justificatur. ’ Cfr. M. Rréal et A. Bailly, Dictionnaire étymol. latin, Paris, 1898, p. 240. Aulus Gellius. Noct, attic., I. XVI1, c. I. 3 Cicero, in IV Tuscul. quæst. 4 DE PÆN1TENTIA. (b) Et moralis, non autem theologica : non enim imme­ diate versatur circa Deum, nec innititur uni e divinis attri­ butis; sed versatur circa peccatum quatenus emendabile, ejusque motivum est honestas expiationis seu satisfadtionis Deo offenso exhibendæ. (B) ObjeSlum duplex est : (a) objectum materiale, seu circa quod pænitentia versatur, est quodlibet personale pec­ catum, quatenus est divini juris læsivum, proindeque delen­ dum et congrua satisfactione reparandum. Hinc non datur pænitentia proprie dicia de peccato originali, neque de pec­ catis alienis ; nam id solum potest proprie retraCtari quod fuit propria voluntate patratum. Sed pænitentia late sumpta, quatenus est peccati odium et detestatio, circa peccata aliena versari potest, cum ea odio prosequi tenea­ mur. Quo sensu Christus pænitens fuit in quantum nostra peccata odio habuit et pro illis satisfecit. (b) Objectum formale seu motivum hujus virtutis est honestas quæ in reparandâ offensa Deo illata invenitur. Hoc est motivum, ut ita dicam, speciale seu propriam pæni­ tentiæ. Potest tamen aétus detestationis peccati ex aliis motivis oriri, caritatis, gratitudinis, spei, timoris Dei, etc. quia peccatum hisce variis virtutibus opponitur. (C) Acias proprii pænitentiæ sunt detestatio et dolor pec­ cati commissi, propositum non peccandi de cætero, ac satis­ facito seu saltem satisfaciendi voluntasτ. Latiori sensu, actus pænitentiæ vocari possunt illi omnes atSlus quibus reparatur peccatum, v. g. oratio, jejunium, sui ipsius abnegatio aliique actus virtutum, quatenus ordinabiles sunt ad satisfaciendum pro peccato. (D) Subjeclum remotum pænitentiæ est quilibet homo peccati reus aut capax ; nam aClus pænitentiæ proprie diétæ supponit quidem aétum peccati ; sed habitus, quo ' Horum atfluum genesis sic intelligi potest : quando primum pecca­ tor apprehendit peccatum commissum ut malum, voluntas illud abo­ minatur ac detestatur, quia malum est; dein animadvertit hoc malum esse sibi pratens, in se vel in effectibus, et de eo dolet ; non potest autem sincere de peccato dolere, nisi firmiter illud in posterum vitare velit; et insuper, cum præteritum malum sit reparandum, jam sponte oritur voluntas satisfaciendi, ut infra declaratur. DE VIRTUTE PÆNITENTIÆ. 5 homo promptus redditur ad dolendum dc proprio peccato, inveniri potest in omnibus qui peccati sunt capaces, quippe qui prompti esse debent ad dolendum dc peccato, si forte commissum fuerit. Subjectum proximum est voluntas, quia odium peccati est actus quo voluntas a peccato avertitur ; hic autem volun­ tatis actus supponit præviam intellcSlus cognitionem, quâ peccatum ut malum apprehenditur; insuper sæpe in appe­ titum sensibilem influit, ibi causando sensibilem dolorem seu tristitiam; sed voluntas manet sedes propria pænitentiæ. 5. 3° Controversia de naturà hujus virtutis. (A) Omnes theologi concedunt pænitentiam esse virtutem, sed quidam negarunt eam esse specialem virtutem. Pauci, ut Guiielmus Antissiodorensis et F. Mayronus, docuerunt peccata detestari non per specialem virtu­ tem,sed per virtutem cui opponuntur, v. g intemperantiam detestari per virtutem temperantia». Alii, ut Durandus, dixerunt pæniten­ tiam nihil aliud esse nisi caritatem, quatenus de peccato dolet prout est offensa Dei. Quidam, post Cajeianum, tenuerunt pæni­ tentiam esse complexum trium virtutum, caritatis, quæ odit pecca­ tum, religionis, quæ peccata confitendo Dei dominium agnoscit, justitiæ vindicative quæ satisfactionem præstat. (B) Communiter tamen docent theologi, post S. Thornam, pænitentiam esse specialem virtutem. Etenim ibi est spe­ cialis virtus ubi occurrit actus laudabilis propter speciale motivum seu objeétum formale elicitus; atqui actus pænitendi est certe actus laudabilis, cum tendat ad destructio­ nem peccati præteriti, atque elicitur propter speciale moti­ vum, quia videlicet peccatum est offensa Dei : hoc enim motivum ad omnia peccata sese extendit, ac differt a motivo aliarum virtutum, proindeque est motivum speciale. Ergo pænitentia est virtus specialis. Hæc autem virtus ad Justitiam commutativam refertur, non quidem tanquam pars subjectiva, sed ut pars potentialis 1 ; per eam siquidem peccator aliquo modo reparat * Partes subjefiiva alicujus virtutis sunt veluti species in quas divi­ ditur, seu partes quæ plene participant rationem illius virtutis; paries potentiates, seu ad nexat, eæ sunt quæ ordinantur ad aliquos secunda­ rios aftus, nec habent totam rationem hujus virtutis, sed solum aliquid de ejus perfeitione. — Licet autem pænitentia sit species quædam justitiæ, aliquid participat aliarum virtutum, ut egregie declaratur a 5. Thomâ (q. 85, a. 3, ad 4) : Pænitentia est cum Jide passionis 6 DE PÆNITENT1A. injustitiam erga Deum commissam, non quidem ad per­ feram aequalitatem, sed meliori quo fieri potest modo. Quod sic declarat S. Thomas (3, q. 85, a. 3) : “ Simpliciter justum est inter æquales, eo quod justitia est aequalitas quædam... Justum autem secundum quid dicitur quod est inter illos quorum unus est sub potestate alterius, sicut servus sub domino, filius sub patre, uxor sub viro. Et tale justum consideratur in pænitentiâ. Unde pænitens recurrit ad Deum cum emendationis proposito, sicut servus ad domi­ num, secundum illud 1 : “ Sicut oculi servorum in manibus dominorum suorum, ita oculi nostri ad Dominum Deum nostrum, donec misereatur nostri et sicut Ji/iusaà patrem, secundum illud2 : “ Pater, peccavi in coelum et coram te”; sicut uxor ad virum, secundum illud 3 .· “ Fornicata es cum amatoribus multis; tamen revertere ad me, dicit Dominus”. 6. 40 Falsa Protestantium notio. (A) Exponitur. Hæc fluit ex modo quo concipiunt peccatum et justificationem. Cùm homo, juxta Lutherum, necessario peccet, pænitentiâ proprie non consistit in mutatione voluntatis, quæ mala remanet, sed in mutatione sensûs {sentiment') relate ad Deum; videlicet sensus terroris, agnito peccato incussus, mutatur in fidem seu fiduciam quâ quis credit propter Christum sibi condonari peccata, et ita justificatur. Calvinus autem hanc notionem correxit, asserens pænitentiam esse vitæ novæ inceptionem ex fiduciâ ortam, seu “veram ad Deum vitæ nostræ conversionem, a sincero se­ rioque Dei timore profectam, quæ carnis nostræ veterisque hominis mortificatione et spiritûs vivificatione constet” 4. Ambo contendunt nullam satisfactionem Deo solvendam esse, cùm Christus pro nobis abundanter satisfecerit. Moderni autem Protestantes, propius veritatem catholiChristi, per quam justificamur a peccatis, et cum spe veniæ, et cum odio vitiorum, quod pertinet ad caritatem. In quantum vero est vir­ tus moralis, participat aliquid prudentia, quæ est direefliva omnium virtutum; sed ex ipsa ratione justiti.e, non solum habet id quod justitiæ est, sed etiam ea quæ sunt temperantia et fortitudinis, in quantum scilicet abstinet ab eis quæ delectationem causant, quod ad temperan­ tiam pertinet, et sustinet dura, quod pertinet ad fortitudinem. ’ Ps. CXXII, 2. — · Luc., XV., 21. — 3 Jerem., III, 1. 4 Institut., 1. Ill, c. 3, n. 4. DE VIRTUTE PÆNITENTIÆ. 7 cani accedentes, fatentur vitæ novæ inceptionem esse con­ ditionem praeviam ad justificationem, et veram pænitentiam compleéli humilem confessionem delicti coram Deo, horro­ rem peccati commissi, atque vitæ emendationem'. 7. (B) Confutantur Lntherani. Poenitentia genuina ct salutaris non solum est propositum novæ vitæ, sed etiam pec­ catorum commissorum detestatio. Certum est. (a) Quidquid enim dicatur de sensu etymologico voca­ bulorum poenitentia, vel μετάνοια 2, certum est usu biblico vocabula hujusmodi non tantum simplicem consilii muta­ tionem, sed etiam prætcritæ vitae detestationem, significare ; sic v. g. dicebat pius Job^: “ Ideo insipienter locutus sum... idcirco ipse me reprehendo, et ago pænitentiam in favilla et cinere ” ; iterum ait Psalmista 4.· “ Sacrificium Deo spiritus contribulatus; cor contritum et humiliatum, Deus, non despi­ cies’’; nec aliter Prophetæ : “Convertimini, et agite pæni­ tentiam ab omnibus iniquitatibus vestris... et facite vobis cor novum, et spiritum novum ” 5. Porro in his et similibus textibus, praeter vitæ mutationem invenire est peccati de­ testationem ; quid est enim seipsum reprehendere, cor con­ tritum habere, a peccatis pænitentiam agere, etc. nisi vitam præteritam detestari? — Praeterea, 5. Paulus pænitentes Corinthios alloquens, explicite tristitiam commemorat ut veræ pænitentiam elementum6: “ Nunc gaudeo, non quia contristati estis, sed quia contristati estis ad pænitentiam... Quæ enim secundum Deum tristitia est, pænitentiam in salutem stabilem operatur”. (b) Consonat ipsa ratio : qui enim resipiscit, ct vitam in ' Cfr. Bovon, Morale chrétienne, Lausanne, 1897, t- I, p. 224-237. ■ Vox μετάνοια (μετά, trans, νους, mens) etymologice idem sonat ac transmentatio, seu mentis mutatio, sed ex usu loquendi apud auctores tum sacros tum profanos, tristitiam ct dolorem de praeterito etiam signi­ ficat, ut constat ex Lexicis etiam a Protestantibus editis, Schleusncr, Robinson, Thayer, etc. Cfr. Marinus, op. cit., lib. 1, c. 2. Idem dici potest de voce pænitentiâ; ex dictis enim supra, hoc vocabulum aliquando significat displicentiam ; quod confirmatur ex his Ovidii versibus (I. 1 de Ponto, Eleg. I): “ Pænitet : oh! si quid miserorum creditur ulli; Pænitet, ct facito torqueor ipse meo”. 3Job, XLII, 3 6. —4 Ps. L, 19. —sEsech., XVIII, 30 sq. 6 II Cor.. VU, 9-10. 8 DE PÆ NITENTI A. melius mutat, idcirco consilium revocat, quia priorem vitam malam esse intelligit; utquid enim novam duceret, nisi priorem æquitati contrariam esse videret? Atqui sicut amare bonum tenemur, ita et malum odisse, præsertim si fuerit a nobis commissum. Ergo pænitcntia peccati de­ testationem importat. Aliunde reconciliatio cum personâ offensa plus requirit quam cessationem injuriæ; qui enim ab hominibus veniam petit, primum detestationem ac dolo­ rem injuriæ prius illatæ manifestare debet, ut, hoc dolore mota, persona offensa injuriam condonare velit. Eodem igitur modo peccator sese cum Deo habere debet. II. De pænitentiæ necessitate.1 8. i° Status quæstionis. Quæstio est de homine lapso seu peccatore, et de necessitate tum medii tum prezccpti. Illud autem necessarium est necessitate medii, quod est medium, et quidem necessarium, justificationis adçoque salutis, sine quo proinde, etiam inculpabiliter omisso, salus obtineri nequit; id necessarium est necessitate frieccpli, quod ita præscribitur, ut ejus omissio, si culpa­ bilis, sit peccatum, si autem inculpabilis, saluti non no­ ceat. a) Jamvero omnes Catholici docent pænitentiam in genere, id est quamdam peccati detestationem ac retractationem, necessariam esse necessitate medii, posito peccato mortali; controvertitur tantum utrum requiratur formalis aCtus pænitentiæ, an sufficiat virtualis, qualis continetur in aCtu caritatis pcrfeétæ. Scotistœ tenent virlualcm actum pænitentiæ sufficere; multi Thomiste? putant requiri aétum formalem; Suarez autem distinguit, dicendo actum formalem per se requiri, quando quis de suis peccatis cogitat, sed per accidens remissionem peccati per actum virtualcm pænitentiæ obtineri posse, quando quis, ex oblivione vel inconsidcratione, de peccatis suis non cogitat; quam opinionem ut probabiliorem amplcCtimur. ; b) Ticloria 2 negat esse speciale præceptum pænitcndi, *5. Thom., 3 p., q. 86, a. 2; Suarez, disp. IX el XV; Salmant., disp. IV, dub. 2; disp. V, dub. 6; Drouin, q. 1, c. 3; Palmieri, th. 7; de Augustinis, th. n; Sasse, th. 6. sTr. de Septem Sacram , q. 121. DE VIRTUTE PÆNITENTIÆ. 9 ideoque impænitcntiam esse speciale peccatum : textus enim Scripturæ, ait, intelligi debent de necessitate medii, quæ non est semper conjuncta cum præccpto : ita, v. g., gra­ tia sanctificans, licet ad salutem necessaria, non cadit sub præccpto. Sed hæc opinio communiter a theologis rejicitur. 9. 20 Thesis · Supposito peccato mortali, certum est actum saltem virtualem pænitentiæ necessarium esse necessitate medii in praesenti rerum ordine; commu­ niter tenetur eumdem necessarium esse necessitate præcepti. Dixi: posito peccato mortali, quo nempe averti­ mur a Deo, fine ultimo; si peccatum sit veniale tantum, pænitentia, quamvis exoptabilis, necessaria non est ad salu­ tem; in pressenti ordine, quia nonnulli theologi putant Deum posse, de potentia suâ absoluta, condonare peccatum et gratiam infundere absque ullo actu peccatoris; attentis autem suis attributis, præsertim sapientia, justitia et sancti­ tate, non potest. (A) Quoad necessitatem medii, (a) Script. Id enim ne­ cessarium est necessitate medii quod ita cum fine conjunc­ tum est, ut sine eo finis obtineri nequeat; atqui, posito peccato gravi, salus ita cum pænitentiâ conjungitur, ut sine eâ haberi non possit, ut ex his et similibus testimoniis colli­ gitur : “ Si pænitentiam egerit gens illa a malo suo, quod locutus sum adversus eam, agam et ego pænitentiam super malo quod cogitavi ut facerem ei... si fecerit malum in oculis meis, ut non audiat vocem meam, pænitentiam agam super bono quod locutus sum ut facerem ei ” 1 ; “ Si autem impius egerit pænitentiam ab omnibus peccatis suis... vita vivet et non morietur... si autem averterit se justus a justi­ tia suâ, et fecerit iniquitatem secundum omnes abominatio­ nes, quas operari solet impius, numquid vivet? Omnes justitiae ejus, quas fecerat, non recordabuntur; in prævaricatione quâ prævaricatus est, et in peccato suo quod pec­ cavit, in ipsis morietur”2. Xcc aliter in Nov. Testamento : “Si pænitentiam non egeritis, omnes similiter peribitis ”3; “ Pænitemini igitur, et convertimini, ut deleantur peccata vestra”·», quasi diceretur : conditio necessaria ut deleantur ’ Jerem., XVIII, S-10. 4Alt., Ill, 19. 2 Ezcch., Will, 21-27. — 3 Luc.. XIII, 5. -4 10 DE PÆN1TENTIA. peccata vestra est quod pænitentiam agatis. Ergo, in præsenti ordine, pænitentia cum remissione peccati jungitur sicut medium cum fine. (b) Tradit. Ex Tridentino superius allegato : “ Fuit quidem pænitentia universis hominibus, qui se mortali ali­ quo peccato inquinâssent, quovis tempore ad gratiam et justitiam assequendam necessaria ”. Ex quo sequitur pæni­ tentiam necessariam esse necessitate medii, cum omni tem­ pore, etiam antequam lex positiva condita fuisset, ad remis­ sionem peccati requireretur. fc) Rat. theol. Peccator salvari nequit nisi prius a Deo remissionem peccati sui impetraverit; atqui sine pænitentiâ Deus peccata remittere nequit : sapientia enim vetat ne sibi reconciliet, nec in suam amicitiam recipiat quem a se volun­ tarie aversum, et in peccati amore obstinatum cognoscit : hoc enim nihil aliud esset nisi peccatum ipsum fovere et præmiari ; insuper justitia prohibet ne offensa remittatur sine aliqua reparatione; sanctitas ne sibi uniat aliquid impu­ rum peccato adhuc adhærens. Jamvero qui graviter pecca­ vit, etiam ex fragilitate, manet a Deo aversus, habitualiter saltem, usquedum pæniteat, neque offensam Deo irrogatam pro posse reparat, sed in eâ perseverat, et peccato adhærere pergit; ergo Deus peccatum remittere nequit, attentis suis attributis, nisi peccator per aôlum pænitentiæ ad Deum sese convertat; ergo sine pænitentiâ peccator salvari nequit. 10. (B) Quoad necessitatem prœccpti. (a) Script. Textus allati rem jam demonstrant; Deus enim, necessitatem pæ­ nitentiæ tam emphatice declarando, minandoque gravis­ simas pœnas impænitentibus, satis clare manifestat se velle ut omnes pænitentiam agere teneantur, l’ræterca, teste Scripturâ, qui pænitcre renuit, inobedientiæ convin­ citur, et quidem gravis, cum gravi puniatur poenâ : “ Quia vocavi et renuistis, extendi manum meam, et non fuit qui aspiceret,... ego quoque in interitu vestro ridebo Aliunde Christus sub forma præccpti pænitentiam prædicavit : '* Exinde coepit Jesus prædicare et dicere : Pænitentiam agite; appropinquavit enim regnum coelorum ”2. — Frustra ’ Prov., I, 24-33. — ’ Mati., IV, 17. DE VIRTUTE PÆNITENTIÆ, Π autem objicitur gratiam, licet ad salutem necessariam, non cadere sub speciali præcepto; gratia siquidem non est vir­ tus, sed medium ad virtutem, idcoque non præcipitur dircélc; pænitentia autem specialis virtus est, ex dictis, proindeque sub præcepto cadit. (b) Rat. Quisque tenetur, vi j'ustitia:, reparare injuriam alteri illatam; atqui homo, per peccatum mortale, gravem injuriam Deo irrogavit ; ergo, ex præcepto justitiæ, ad hanc injuriam compensandam tenetur pænitentiam agendo. Accedit alia ratio : cuique præcipitur spiritualis salutis curam habere; atqui peccator animam suam salvare nequit, nisi de peccatis gravibus pæniteat; ergo vi caritatis erga seipsum, pænitentiam agere tenetur1. 3° Quandonam præceptum pænitentiæ obliget? 11. Imprimis præceptum pænitcndi considerari potest ut negativum et affirmativum : quatenus negativum, prohibet ne quis in peccatis sibi complaceat ; quo sensu obligat semper ct pro semper; quatenus affirmativum, præcipit ut quis de pec­ catis commissis doleat, et tunc obligat tempore opportuno, tum per se, id est vi ipsius virtutis pænitentiæ, tum per acci­ dens, seu vi alius præcepti ad quod implendum quis tenetur. (A) Per se (a) non obligat statim post peccatum commis­ sum. Nam hujusmodi præceptum est affirmativum, ex diélis ; atqui de naturâ præcepti affirmativi est ut non sta­ tim et pro semper obliget, sed determinato tempore, quando videlicet opportunitas se præbet. — l’ræterea, si statim obli­ garet, qui non statim pænitentiam ageret eo ipso peccaret et toties novum committeret peccatum quoties, hujus obli­ gationis conscius, non pænitcrct; atqui hoc adversatur com­ muni fidelium sensui, qui de istis peccatis minime se accu­ sant, et confessariorum qui de eis non interrogant. 12. (b) Obligat autem certe articulo mortis, aut etiam in valde probabili periculo mortis vel perpetua amentia: tunc enim quisque tenetur, ratione justitiæ erga Deum et cari­ tatis erga seipsum, Deo reconciliari suæque saluti providere, ’ Exinde infert 0'. Thomas (3 p., q. 84, a. 7, c. et ad i) pænitentiam esse jure naturali praescriptam : “ Ex naturali enim ratione homo movetur ad pænitendum de malis quæ fecit, sed quod hoc vel illo modo pænitentiam agat, est ex institutione divinâ IM· DE PÆNITENT1A. cum secus aut certo aut valde probabiliter aliud tempus opportunum non supersit. (c) Probabilius etiam obligat aliquoties in vita. Ita com­ munius contra Durandum, Cajetanum, Vasques, paucosque alios, qui contendunt non posse assignari tempus, intra quod obliget hoc præccptum extra mortis articulum. Xain dilatio nimia conversionis ab auctoribus sacris graviter re­ prehenditur : “ Non tardes converti ad Dominum, et ne differas de dic in diem : subito enim veniet ira illius, et in tempore vindiclæ disperdet te’’ 1 ; “ Secundum autem duri­ tiam tuam et impoenitens cor, thesaurizas tibi iram in die * ” -. — Aliunde dilatio conversionis est periculosa saluti, ira. quia in nova peccata facile inducit3, meritum de condigno impossibile reddit ac periculo damnationis exponit, si mors subito occurrat: est etiam Deo injuriosa, quum per longum tempus peccator ejus inimicus maneat, et usque ad mortem differat compensationem injuriæ Deo illatæ, ita contemnens Dei gratiam, quæ ad conversionem cum movet. Itaque voluntaria dilatio pænitentiæ per notabile tempus est pecca­ tum novum, scilicet peccatum impænitentiæ, 13· Quale autem tempus sit notabile et sufficiens ad novum pec­ catum constituendum accurate definiri nequit. Dilatio per pluri­ mos annos communiter ut notabile tempus consideratur, eo magis quia praecepto ecclesiastico, quod juris divini determinativum esse videtur, peccator tenetur semel saltem in anno confiteri peccata, ideoque pænitentiam agere. Juxta Laymann’· multosque alios, qui praecepto annuae confes­ sionis satisfacit, pænitentiam ultra debitum tempus non differt, quia Ecclesia, tempus confessionis determinando tempus etiam pæni­ tentiæ videtur determinavisse. Et hæc sententia valde probabilis est, eo magis quia generatim Fideles non putant se novi peccati esse reos, nisi pænitentiam ultra annum distulerint. Attamen 5. Alphonsus * huic sententiae non omnino acquiescit, 1 Eccli. V, S-9. — ’ /iom. 11, 4.5. 3 Rede enim ait 5. Gregorius M. (Moral, lib. XXV, cap. 9, ap. Migne, P. L., LXXV1, 334) : “ Peccatum namque quod pænitcntia non diluit, ipso suo pondere mox ad aliud trahit." Cujus ratio est quia qui diu manet in statu peccati mortalis, iis efficacibus gratiis privatur, quæ necessariæ sunt ad graves tentationes superandas. Cfr. 5. Thom., i. 2., q. 109, a. S. 4 De Sacr. Poenitent., c. 2, n. 6. 5 5. A 'phons. lib. VI, n. 437, et Homo Apostol., tr. XIV, n. 10. I | I 1 1 1 1 DE VIRTUTE PÆNITENTIÆ. 13 sed putat unum mensem esse notabile tempus in pænitentiæ dila­ tione, tum ob obligationem eliciendi aétum caritatis semel in mense, quam peccator adimplere non potest quin de peccatis doleat, — tum quia per totum annum existens in mortali vitare nequit pericu­ lum in alia peccata facile relabendi. Addit tamen, et hoc pro praxi notandum est, peccatores præsertim rudes, ab hoc peccato dilatae pænitentiæ, ob inadvertentiam, ut plurimum, imo fere sem­ per, excusari posse. 14. (B) Per accidens obligat quoties peccator ex alio præccpto tenetur statum gratiae recuperare : (a) ad sacra­ menta ministranda, si sacerdos sit, vel ad sacramenta vivo­ rum recipienda; (b) ad graves tentationes superandas, si peccator conscius sit se eisdem resistere non posse, nisi actum contritionis eliciat; (c) ad eliciendum caritatis actum erga Deum, si urgeat obligatio hoc praeceptum adimplendi. — Praeceptum autem sanctificandi festa et diem dominicam non importat obligationem aétum pænitentiæ eliciendi, cum status gratiæ non requiratur ad diem Domini servandam. Enixe igitur hortandi sunt peccatores ad cito pænitendum, non asserendo quidem dilationem pænitentiæ esse novum peccatum mortale, sed ostendendo impænitentiam esse peccatori periculosam et Deo injuriosam1, ut supra. * Inter loca Scripturæ et Patrum quæ allegari possunt, hæc præsertim attendantur : Proverb., I, 22-23; Isa., 1, 2-31; Jerem., II, III, IV; XVIII, 5-17; Ezech., XVI11, 21-32; Matt., 111, 8-12; Luc., XI11, 2-5; Ail., Ill, 19-26, etc.; — S. Ambrosius, De Pænitentiâ.lib. II, ap. Migne, P. L., XVI, 495 sq.; S. Augustinus, sermo 20, ap. Migne, XXXVIII, 140-141 etc. — Cfr. Bourdaloue, Carême, sermon pour le Lundi de la 2e semaine, sur l’impënitence finale; Massillon, Carême sur l’Impén. finale; ll’iseman, Sermons on Moral Subieds, On delay of repentance; Newman, Sermons to Mixed Congreg., Negleêt of divine calls and warnings. X&XiSSgiSXi Pars prior dogmatica Praenotanda. i° Sacramenti Pænitentiæ Notio. Ante Christi adventum Pænitentia non erat sacramentum; quo securius vero fideles peccatorum post baptisma commissorum remis­ sionem consequerentur, Dominus pænitentiam ad dignitatem sacramenti erexit, Ecclesiae tradendo potestatem ministcrialem peccata remittendi, atque determinando /uStus a peccatoribus praestandos ad veniam obtinendam. Pænitentia, prout sacramentum, a theologis definiri solet : Sacramentum Novœ Legis a Christo institutum, quo, per juri­ dicam sacerdotis absolutionem, homini contrito, confesso et satisfactionem promittenti, remittunturpeccata post baptismum commissa. Dicitur (a) quo per juridicam sacerdotis absolutionem, ut sic declarentur/?r//z« hujus sacramenti, videlicet sacerdotis absolutio; mi­ nister, seu sacerdos; et modus quo ministratur, nempe judicialis forma; (b) homini contrito, etc., quibus verbis designantur tum subjeflum, tum subjecti dispositiones, contritio, confessio et votum satisfaciendi, quæ, juxta multos, sunt etiam materia proxima sacra­ menti; (c) remittuntur peccata etc., et ita exprimuntur non solum effeflus praecipuus, sed etiam materia remota sacramenti, videlicet omnia peccata, sive mortalia, sive venialia, post baptismum com­ missa. Quam definitionem ex dicendis legitimam esse con­ stabit. 16. 2° Hujus partis divisio. In parte dogrr.aticâ hujus Traétatûs, existentiam seu divinam institutionem sacramenti Pænitentiæ demonstrare intendimus, necnon ejus naturam declarare PARS PRIOR DOGMATICA. ------ Il ■ — ■ ■■ » ■ ·ΙΙ — ■— I ------ · ■ I 15 ■■ ·Ι —— ■ — ■ I Ad quod præstandum tria expendemus : I. Potestatem clavium Ecclcsiæ concessam; II. A flu s pænitentis ad exercitium hujus potestatis re­ quisitos ; Ili. Naturam sacramenti, prout ex his duobus inferri potest. Ratio divisionis haec est : juxta Tridentinum, Domi­ nus sacramentum Pænitentiæ tunc præcipue instituit quando potestatem remittendi peccata, quæ potestas clavium dicitur, apostolis contulit : hanc igitur exponere ante omnia necesse est. Quia vero hæc non exercetur nisi positis qui­ busdam pænitentis aétibus, nempe confessione, contritione et satisfactione, de iis postea agendum est. Cum autem ex potestate clavium et ex aéïibus pænitentis constituatur ipsum sacramentum, de eodem, per modum corollarii, dispu­ tare oportet, describendo ejus materiam et formam necnon effectus *. ’ In hâc novâ editione, partem dogmaticam recognovimus benigne coopérante P. Callon, theologia· dogmatica· professore in Seminario S. Sulpitii Parisiensi. Caput t DE POTESTATE CLAVIUM ECCLESIÆ COLLATA. Duo expendemus : i° num hæc potestas vere a Christo collata fuerit ; 2° quinam ministri eam exercere valeant. Art. I. De ipsa potestate clavium, quatenus vere fuit Ecclesiæ collata. Status quæstionis. Natura hujus potestatis declaratur. (A; Potestas clavium, prout hic sumitur, est potestas judicandi de statu conscientiae interno, seu potes­ tas remittendi ac retinendi peccata, non solum in foro externo coram Ecclesiâ, sed etiam in Joro interno coram Deo ; ideoque est potestas regendi fidelium conscientiam ej usque interiores relationes relate ad Deum immutandi. Duplex est : (a) potestas novas statuendi obligationes quas implere debeat pænîtens ut a suis peccatis liberetur, seu potestas poenas imponendi; (b) potestas debita spiritua­ lia solvendi coram Deo, seu remittendi peccata. ( B) Quæ quidem potestas est : (a) supernaturalis, ab ipso Deo delegata, qui solus tanquam causa principalis peccata remittere valet; (b) in suo genere suprema, cùm sitquædam participatio divinæ potestatis; (c) vere efficax, id est, ligans aut liberans ipsam conscientiam, (d) Attamen non est abso­ luta, cùm eius exercitium et efficacia pendeat a certis con­ ditionibus ab ipso Deo statutis, quas servare debeant tum minister tum pænitens; (e) nec infallibilis, cùm Dei minis­ ter, etsi aufloritative de statu interno præ humanâ infirmitate errare valeat, Deus utique ratam habet in cælis ministri sententiam, sed tantum positis ponendis, seu impletis conditionibus requisitis ex parte ministri et cx parte pænitentis. DE POTESTATE CLAVIUM ECCLESIÆ COLLATA. 17 l8. 2° Errores, Prætcr Montanistas ct Novatianos, cie quibus mox suo loco agemus, Protestantes potestatem cla­ vium diverso modo impugnaverunt. I Iorum principium generale est justificationem, i leoque peccatorum remissio­ nem, fieri per fident seu fiduciant (supra, n. 6 . a) Lutherus quidem diu anceps mansit, nunc agnoscens, tunc rejicieris hujusmodi sacramentum; (piam haesitationem imitati sunt ejus discipuliAttamen absolutio, juxta ipsos, vim solum habet declarandi, non autem efficiendi peccatorum remissionem, (b) Cal­ vinus aperte sacramenti existentiam negavit, docens Pænitentiam non vere a Baptismo, vel Baptismi memoria distingui : juxta ipsum siquidem, per Baptismum non deletur peccatum, sed solum testi­ monium praebetur peccata fide remissa fuisse, seu potius non impu­ tari. Accidit autem postea baptizatum terreri subsequentibus pec­ catis, et tunc juvat in ejus memoriam revocare Baptismum antea collatum, ut pignus justificationis pro totius vite cursu accepte; quæ baptismi memoria nihil aliud est nisi Panitentia, quâ renovatur peccati displicentia novæque vitæ propositum (c) Anglicani agnoscunt a presbyteris absolvi posse tum moribundos tum publice communicaturos, imo utilitatem confessionis admittunt, non autem ejus necessitatem1*3, ^d) -Ritualistic praeterea docent absolutionem 1 Hinc in Conf. AugustanA (a. 12) legitur : “ De Pænitentiâ docent, quod lapsis post Baptismum contingere possit remissio peccatorum, quocumque tempore cum convertuntur; et quod Ecclesia talibus redeuntibus ad pænitentiam absolutionem impertiri debeat ”. (Apud Schapf, Creeds, vol. III, p. 14). “ Absolutio proprie dici potest sacra­ mentum Pænitentiæ, ut etiam scholastici theologi eruditiores loquun­ tur ” {Melanchthon, Apolog., art 5). Cfr. Pfisterer, Luthers I.ehrevon der Beichte, Stuttgard, 1857. ’ “ Sic autem cogitandum est, quocumque baptizemur tempore, nos semel in omnem vitam ablui et purgari : itaque quoties lapsi fuerimus, -epetenda erit Baptismi memoria, et hac armandus animus, ut de pec­ catorum remissione semper certus securusque sit; nam, etsi administra­ tus præteriisse visus sit, posterioribus tamen peccatis non est aboli­ tus {Calvinus, Instit., 1. IV, c. 15}. 3 Ante communionem, hæc ab Anglicanis ministris dicuntur : “ Si in medio vestrum quis reperiatur cujus conscientia in angoribus et in angustiis versetur, atque consolatione vel consilio indigeat, ad me vel ad alium prudentem, doélum ac in lege Dei peritum sacerdotem con­ fugiat; confiteatur et detegat secreto peccata sua suosque angores, ut monita salutaria, consilia nccnon solatia recipere possit, et per nos Dei et Ecclesia' ministros, fidentiam ct absolutionem obtineat ”, Cfr. Bhtnl, The sacraments, London, 1868, p. 190; Morgan Dia, The sacramental system, New York, 1893, p. 92-104. — Protestantium doctrinam expositam vide ap. Vacant, Di9°^, gallice, L’Eucharistie et la Pénitence dans les six premieis siècles, trad. M. Decker E. Ricard, 1910. 30 PARS DOGMATICA. CAPUT I. (n. 824 sq.) : ex hoc enim logice sequitur Ecclesiæ vere et proprie uniri idem esse ac Deo ipsi conjungi, qui solus est sanctificationis auélor (b) Quod quidem ex eo firmatur quod Ecclesia, juxta doctrinam S. Pauli, est corpus Christi, ita ut esse membrum Ecclesiæ idem sit ac esse membrum Christi, (c) Idem docent Patres antiquissimi, qui, cum S. Ignatio, asserunt eos qui Deo et Christo intime uniuntur esse cum episcopo, et eos qui pænitcntiâ ducti redierint ad unitatem Ecclesiæ, eo ipso Dei esse et secundum Christum vivere *. Lucidius rem delarant Patres tertii et quarti sæ­ culi, ut infra dicemus. (B) Ex comparatione institutâ ab antiquis Patribus, Herma aliisque, inter baptismum et pænitentiam quoad effecius quos producunt : sicut enim baptismus interne et coram Deo abluit peccata, ita pariter et pænitentia, etsi diverso modo. Quibus prænotatis, thesim probabimus triplici testimonio­ rum genere : 1° testimoniis implicitis secundi sæculi ; 2° testimoniis explicitis in controversia cum Montanistis ; et 3° in controversia cum Novatianis. Per modum appendicis, dicemus 40 de disciplinâ pœnitentiali per quatuor priora sæcula. Animadvertimus tamen quædam documenta priorum Saeculorum, et quidem maximi momenti, periisse, ut inferri potest ex eo quod Callixti decretum, de quo infra, nonnisi imperfeéte novimus, nempe ex scriptis Tertulliani qui illud impugnat. Unde si argumentum historicum pro prioribus sæculis mancum apparet, id tribuendum est, ex parte, pau­ citati documentorum; ideoque ea quæ obscura sunt eluci­ dari debent tum ex praxi Ecclesiæ tum e documentis subsequioris ævi. ; I I. Secundi sæculi testimonia expenduntur. 37. Primævâ Ecclesiæ ætate, toti erant Doôtores in proougnandis fundamentalibus fidei dogmatibus, nempe unitate -'ei, divinitate Christianae religionis, divinitate Christi, obedientiâ episcopis præstandû, etc. — Insuper, sub influxu ’ Phtlad.. III. DE POTESTATE CLAVIUM ECCLESIÆ COLLATA. 31 enthusiasm! et fervoris in primis christianis communitatibus vigentis, non pauci fideles putabant peccata gravia vix a fidelibus committi posse, ideoque parum de pænitentia cogi­ tabant. — Expericntiâ tamen compertum est ipsos baptizatos non esse impeccabiles, imo et quosdam in gravissima peccata aliquando labi. Exinde quæstio orta est num et quomodo hæc peccata deleri possint. Quidam rigoriste putabant peccata post baptismum commissa esse irremis­ sibilia. Contra quos, Patres secundi sæculi docuerunt pec­ cata, post baptismum commissa, per pænitentiam deleri posse : non diserte tamen, sed obiter et obscure, si res judi­ catur tantum ex documentis quæ supersunt. 38. 1° Id innuit S. Ignatius martyr, dum scribit an cir­ citer 107 : “ Quotquot enim Dei et Jesu Christi sunt, hi sunt cum episcopo ; et quotquot pcenitentiA duéti redierint ad unitatem Ecclesiæ, et hi Dei erunt, ut secundum Jesum Christum vivant”1. Pariter in DoclrinA duodecim Apostolo­ rum (Didachè) legitur 23 4: *' Dic autem dominica convenientes frangite panem et gratias agite, postquam delicia vestra con­ fessi estis, ut sit mundum sacrificium vestrum”; ibi enim confessio peccatorum, seu exomologesis, exhibetur ut me­ dium quo peccata tolluntur : “ ut sit mundum sacrificium Quod confirmatur ex testimonio 5. Irenceiz : hic enim nar­ rat mulieres quasdam, a Marco mago et hæretico fuisse seduôlas et corruptas. Jamvero quædam inter eas, conversæ ad Ecclesiam Dei, peccata sua confessae sunt, et publi­ cam pænitentiam seu exomologcsim fecerunt; aliæ autem publicâ exomologesi perterritæ, desperantes a vitâ Dei abeesserunt. Ex quo merito infertur pænitentiam tunc habi tam fuisse ut medium ad vitam divinam recuperandam. 39- 2° Sed opus præcipuum, in quo doctrina pænitentialis hujus ætatis exponitur, est Hcmuc Pastor, opus scriptum valde probabiliter annis 140-154 a fratre Pii, Romani Pon­ tificis 4. 1 Ad Philadclph., n. 3; p. 267 ed. Punk (Patres Apostolici), 1901. * Didache, an. 98-120? n. 14, p. 33 ed. Punk. 3 Contra hæreses, lib. I, cap. 13, η. 5-7, P. G., t. Vil, 587 591. 4 Cfr. z/. d'Atos, La discipline pénitenticllc d’après le Pasteur d’Hermas. in Recherches de Se. relig., 1911, pp. 103-139, 240-265. 32 PARS DOGMATICA. CAPUT I. (a Imprimis author inquirit mini, post baptismum,poeni­ tentia locus detur. Audivit enim Hernias a quibusdam doétoribus aliam pænitentiam non esse nisi eam quæ fit in baptismo. “ Reéte audisti, inquit Pastorx; sic enim res se habet. Debuit enim qui accepit remissionem peccatorum non amplius peccare, sed in castitate permanere ” 2 . Atta­ men Deus, cum sit valde misericors, pergit Pastor, pæniten­ tiam concedit pro omnibus peccatis hucusque commissis, et quidem ad modum privilegii extraordinarii. Una tantum datur pænitentia : non enim licet pænitere et iterum pecca­ re, ne ita fideles in peccatum inducantur 3. Remissio autem ad omnia delicta se extendit, etiam apostasiam et adulte­ rium 4. 40. by Hanc autem pænitentiam fieri duce et auspice Ecclesui,constat pr.usertim ex analogia Ζζζ/'/Ά, quæ, ut ait I fermas, est Ecclesia. Nam per baptismum ingredimur turrim, per peccatum ab eâ expellimur, sed per pænitentiam iterum in structuram turris intramus : ·* Propterea enim intermissio •edificationis faéla est, ut hi (peccatores), si pænitentiam egerint, intrent in structuram turris. Si autem non egerint pænitentiam, tunc alii intrabunt et illi in perpetuum abji­ cientur ” 5. Non agitur proinde de pænitentià mere privata, sed de eâ quæ fit sub pastoribus ecclesiasticis, et concluditur per reconciliationem cum Ecclesia, ideoque cum ipso Deo. (c) Necessitatem et efficaciam pænitentiæ in foro interno ad vitam spiritualem recuperandam, ita declarat6 : u Quotquot autem non I ■ Hic Pastor, juxta quosdam, est angelus Dei : juxta alios, ipse Christus. J Pastor, Mand. 1V, 3, 2, p. 479 ed. Punk. 3 Mandat. IV, 3, 4-7, p. 479-481 ed. Punk. 4 Simii. Vi, 2, 3-4, et VI11, 2, 8-9; VIII, 6, 6; pp. 547, 561, 569. — Modus panitendi postea describitur : “ Oportet pænitentem cruciare animam suam et humiliare fortiter in omni aiflu suo et affligi in omni­ bus tribulationibus variis; cumque sustinuerit tribulationes sibi superve­ nientes, omnino miserebitur qui creavit omnia contlrmavitque, et reme­ dium aliquod ei dabit; et hoc certe, si viderit cor pænitentis mundum ab omni negotio ”. Itaque requiritur imprimis cor contritum et humi­ liatum, deinde patiens acceptatio tribulationum, tandem mutatio vitee (Simii. VII, 4, p. 555 ed. Punk.) ■* Simii. IX. 14, 2, p. Oo- ed. hunk. * Simii. VI !, b, 6. p. :6ç DE POTESTATE CLAVIUM ECCLESIÆ COLLA1A. 33 agent pænitentiam, vitam suam amiserunt; quotquot ex iis pæniten­ tiam egerunt, boni evaserunt et habitationem acceperunt m primis muris; quidam etiam in turrim ascenderunt. Vides igitur, inquit, pænitentiam peccatorum vitam habere, impænitentiam vero mor­ tem ”. 41. Hernias igitur supponit Ecclesiæ inessc potestatem pænitentiam imponendi et peccatores coram Deo reconci­ liandi; modum vero hujus reconciliationis non describit, quia ejus scopus erat mores Christianos instaurare, non autem omnia describere quæ ad disciplinam pænitentialem speélant. Quod hic autem prætcrmisit, scriptores tertii sæculi tam expresse affirmant, ut exinde merito inferatur potestatem clavium non fuisse ignotam sæculo secundo. II. Testimonia Patrum tertii saeculi contra Montanistas. Pænitentia, quam Hermas tanquam remedium extraordi­ narium tradiderat mediante sæculo secundo, exhibetur ut remedium ordinarium incunte sæculo tertio. — Insuper Ecclesiæ potestas remittendi peccata diserte affirmatur. 42. 1° Id constat ex lucresi Montanistarum, qui, circa exitum saeculi secundi, auôtore Montano, rati finem mundi et extremum judicium instare, in Phrygia rigorismum prae­ dicabant, præsertim vero contendebant apostasiam, homi­ cidium et adulterium ab Ecclesia nunquam esse remittenda. Quibus nomen et auéloritatem sui ingenii dedit Tertul­ lianus, an. circiter 202. (A) Hic quidem dum adhuc erat catholicus, librum scrip­ serat de Peenitentid, in quo duo distinguit pænitentiæ gene­ ra : prior ante baptismum a catechumenis agitur; posterior fidelibus competit qui, post baptismum, in peccata gravia lapsi sunt. Ægre de hac loquitur, ne baptizati, spe veniæ, ad liberius peccandum inducantur, et animadvertit hanc pænitentiam semel tantum concedi : “ Collocavit in vestibulo pænitentiam secundam, *quæ pulsantibus patefaciat, sed jam semel quia jam secundo; sed amplius nunquam, quia pro­ xime frustra ” ‘. * De Pænît., c. 7, P. L., t. 1, p 1241. — Cf. A d'Alès, La Théologie de Tertullien, p. 339 355; 478-491. I HUOL. MoR. I. — 2 PARS DOGMATICA. CAPUT I. 43. (B) Sed, in Tr. de PudicitiA, quern jam Montanista scripsit (an. 217-222), Tertullianus contendit quædam pec­ cata esse irremissibilia. (a; Occasio hujus tractatûs fuit edictum Callixti. in quo R. Pontifex declarabat se remissurum deinceps peccata for­ nicationis et adulterii : “ Audio, ait Tertullianus, edictum isse propositum, et quidem peremptorium. Pontifex scilicet naximus, quod est episcopus episcoporum, edicit : Ego et ncechice et fornicationis delicia pænitentiâ funciis dimitto ” ». jiquidem tunc vigebat consuetudo, in aliquibus saltem ecclciis, non absolvendi a tribus gravissimis peccatis, nempe dololatriâ aut apostasia, fornicatione aut adulterio, et homiidio; non quia Ecclesia carebat facultate ea remittendi, ed quo efficacius fideles ab istis removerentur. Horum riminum reis imponebatur quidem pænitentiâ publica, et pes eis relinquebatur quod veniam ab ipso Deo impetraent; sed absolutio ab his peccatis dari non solebat : quæ >roindc erant peccata veluti Deo reservata. — Callixtus .utein, timens ne adulteri in desperationem caderent, præatum cdiélum promulgavit, de duobus aliis peccatis tacens, bi tanquam auctoritatem habens loquitur; nam, teste TerLilliano, ediétum est peremptorium; suam vero auétoritatem esumit ex verbis Christi : Tu es Petrus, etc. 44. (b) Tertullianus montanista eum acerbe reprehendit. Ldmittit quidem episcopis inesse potestatem quædam pecata dimittendi, ea nempe quæ non sunt ad mortem2; sed sserit peccata quædam esse ad mortem seu irremissibilia, iter quæ fornicationem ct moechiam seu adulterium recenet. Aliunde, inquit3, Callixtus non remittit idololatriam ec homicidium; cur ergo adulterium dimittit? Fatetur imen Tertullianus hæc tria peccata posse a Deo ignosci. mo agnoscit Ecclesiæ hanc potestatem competere, scd ddit ejus exercitium non expedire : “ Sed habet, inquis, * Hoc decretum novimus ex ipso Tertulliano, De pudic., c. 1, p. 220 :1. Vind.; P. L., t. II, p. 981. ’ Peccata hujusmodi quæ dicuntur leviora seu minora aut media :late ad tria crimina reservata, non sunt ea quæ hodie venialia voca­ tus, sed mortalia quæ publicà pænitentiâ expiabantur. 3 De pudic., c. 5, p. 227 ed. Vind.; P. L., t. II, p. 988. I I I DE POTESTATE CLAVIUM EGCLESIÆ COLLATA. 35 I potestatem Ecclesia delicia donandi. Hoc ego magis ct agnosco et dispono, qui ipsum Paracletum in prophetis novis habeo dicentem : potest Ecclesia donare deliétum; sed non faciam, ne et alia delinquant”1. Ergo hæc potestas absol­ vendi ab omnibus peccatis, post baptismum commissis, tam inconcussa existimabatur ut ab ipsis Montanistis agnosce­ retur. Neque negabant verba : “Tu es Petrus... quodeumque ligaveris, etc. ”, includere potestatem peccata remittendi, sed dicebant eanidem transmissam fuisse non episcopis, sed spiritualibus 2, seu discipulis Montani qui Spiritu duceban­ tur; ita errabant potius circa sacram hierarchiam, et oppor­ tunitatem dimittendi peccata quam circa potestatem absol­ vendi in se spectatam. Non obstante Tertulliani eloquentia, Callixti decretum· in Ècclesiam universalem mox receptum fuit, et, mediante sæculo tertio, prævaluit usus absolutionem adulteris imper­ tiendi. 2° Quod quidem aliis testimoniis confirmatur : Origenes distincte agnoscit episcopis et sacerdotibus inesse potestatem dimittendi peccata, ct quidem coram Deo : “ Sed is in quem Jesus insufflavit, quemadmodum in apostolos... is dimittit quæ dimitteret Deus, ct insanabilia peccata retinet”. Primum quidem (an. 233) agnoverat tria peccata esse irremissibilia, nempe idololatriam, fornicatio­ nem et homicidium 3; sed postea, ab anno 244. docet hæc graviora crimina semel posse pænitcntibus remitti·». Ex quo inferri potest tempore Origenis in Ecclesia Alexandrina hâc in re immutatam esse disciplinam. 45. 46. (B) Aliunde ex libris liturgicis et canonicis hujus temporis patet potestatem dimittendi peccata episcopis in ipsâ ordinatione fuisse concessam, (a) Ita, inter Canones ■ De pudic., c. 21, p. 269 Vind.; P. L., II, 1024. ■* De pudic., c. 21, p. 270-271; P. L., II, 1026. 5 De oratione, 28, P. G., NI, 527‘53°> *hi enim eos undet “ qui nescio quomodo sibi arrogant ea quæ sacerdotalem superant dignitatem... glorianturque quasi possint etiam idololatriam condonare, adulteriaque et fornicationes 1 emittere’ 4 In Levit., XV, 2, P. G,X11, 561; C. Celsum, 111, 51. 36 PARS DOGMATICA. CAPUT 1. Hippolyti, tertio ineunte sæculo, legitur (can. 3) : “ Tribue etiam illi, Domine, episcopatum et spiritum clementem ad redimenda peccata; et tribue illi facultatem ad dissolvenda omnia vincula iniquitatis dæmonum ”. — Pariter, in Consti­ tutionibus ecclesiæ Ægyptiacæ, tertio exeunto sæculo, similia reperire est : “ Offerat sacrificium sanélæ Ecclesiæ tuæ, et in sanôto animo ... peccata dimittat juxta praeceptum tuum, ordinationes faciat juxta dispositiones tuas, et in virtute potestatis Apostolis tuis conlatae, omnia poenarum vincula solvat ”». (b) Quod etiam infertur ex opere Didascalia Apostolorum, quod ante finem tertii saeculi in ccclesiâ syriaeâ recipieba­ tur. Ibi enim (cap. 5-10) traditur episcopo officium incum­ bere graviter quidem increpandi peccatores, eisque pæni­ tentiam imponendi, sed postea eos reconciliandi per mahûs impositionem, quia potestatem habet ligandi atque solvendi. Neque ullum excipitur peccatum; sed c contra afferuntur Scripturæ textus, ex quibus constat Deum condonasse pec­ cata Manasse, qui idololatriam et homicidium commiserat, necnon mulieris adulteræ 12. 47. Conclusio. Tertio sæculo quamdam potestatem remittendi peccata Ecclesiæ inesse agnoscunt ipsi Montanistæ,atque aperte docent libri 1 iturgici et canonici : et exinde merito infertur camdem doélrinam sæculo secundo fuisse re­ ceptam : si enim Tertullianus novisset hanc doctrinam fuisse recenter in Ecclesiam inveétam, id sane dixisset dum tam acerbe impugnabat Callixtum ; aliunde preces ordinationis et canones superius allati de potestate clavium non fuissent universim recepti, nisi fidei Ecclesiæ consentanei fuissent. Et ita confirmatur interpretatio quam dedimus testimo­ niorum secundi sæculi. 1 Ambo hæc documenta invenies inter Monumenta Ecclesia liturgica (quæ ediderunt F. Cabrol et H. Leclercq), Parisiis, t. I, p. XXXI. 2 Textum syriacum hujus operis edidit Lagarde, Lipsiæ, 1854; galli­ cam versionem publici juris fecit Nau in Canoniste contemporain, t. XXIV, 1901, pp. 78, 137, 205. 273, 336, 401, 543, 643; t. XXV, 1902, pp. 14, 73, 138, 193. Eamdein doctrinam invenies in Constitutioni­ bus apostolicis; cfr. Funk, Die Apostolischen Konstitutionem, eine litterar-historische Un tersu- hung, Kottenburg, 1891. DE POTESTATE CLAVIUM ECCLESIÆ COLLATA. 37 III. Patrum doctrina contra Novatianos. 48. Nova autem quæstio orta est de absolutione lapso­ rum, seu eorum qui in apostasiam lapsi erant tempore Decianæ persecutionis (an. 250). Christiani multi idolis sacrificaverant, et sacrificati vocabantur; alii ab officialibus libellum acceperant in quo declarabatur ipsos sacrificasse, etsi revera ab idolorum cultu* abstinuissent; quare libellatici dicebantur. Sedata tempestate, multi ex lapsis reconcilia­ tionem et absolutionem quaerebant, a confessoribus et mar­ tyribus petentes libellos pacis quos sacerdotibus exhibebant ut statim in pacem Ecclesiæ reciperentur. Exinde orta est quæstio num lapsis absolutio concedenda esset, sicut Callixtus eam moechis concesserat. 49. i° Ecclesiæ doctrina. (A) S. Cyprianus, tum in epistolis tum in libro de Lapsis, ita respondet, (a) Iis lapsis qui verâ pænitentiâ et Christi confessione suum peccatum expiaverunt, pax neganda non est : “ Cum ergo abluerint omne dcliéhim.et maculam pristinam assistente sibi Domino potiore virtute deleverint, jacere ultra sub diabolo non debent qui extorres facti et bonis suis omnibus spoliati, ere­ xerunt se et cum Christo stare coeperunt”1. Pariter si periculosâ infirmitate laborent, statim reconciliari possunt, “ut exomologesi faétâ et manu cis a vobis in pænitentiam impositâ, cum pace a martyribus sibi promissâad Dominum remittantur ” 2 (b) Sed, extra hos casus, lapsi longam agere debent pænitentiam antequam absolvantur, nec approbandi sunt sacerdotes qui, exhibi­ tis litteris pacis a martyribus datis, statim lapsos ad communionem acceperunt : “ Nam, cùm in minoribus peccatis agant peccatores pænitentiam justo tempore, et secundum discipline ordinem ad exomologesim veniant, et per manus impositionem episcopi et cleri jus communicationis accipiant, nunc, crudo tempore, persecutione adhuc perseverante, nondum restituta Ecclesiæ ipsius pace, ad communicationem admittuntur, et offertur nomine eorum, et non- ■ Ep. XXV', p. 538 ed. l'ind., P. L., t. IV, p. 274. a Ep. XIX, 2, p. 525 cd. I’. L, 1. IV, p. 260; cfr. ep. XVIII p. 524 ed. l iutt., et P. L., 259. 38 PARS DOGMATICA. CAPUT I dum pænitentiâ aétâ, nondum exomologesi faétâ, nondum manu eis ab episcopo et clero imposita, eucharistia illis datur ” '. 50. (B) Romanic Ecclesiæ responsum. Cùm autem nonnulli de hoc conquererentur, S. Cyprianus ad presbyteros et diaconos Romæ, sede pontificiâ vacante, scripsit, totam rem exponens; hi, autem ejus agendi rationem approbarunt atque antiqud praxi Romance Ecclesiæ confirmarunt; caute et prudenter erga lapsos agebant, “ ut nec pronam nostram improbi homines laudent facili­ tatem, nec vere pænitentes accusent nostram quasi duram crudeli­ tatem ” ’. (C) Decretum Cartilagineuse. Postea hæc agendi ratio approbata fuit a Concilio Carthaginensi (an. 251), cui multi episcopi interfue­ runt. Discrimen institutum est inter libellaticos et sacrificatos : priores post aliquam pænitentiam reconciliabantur, posteriores tantum in exitu vitæ : “ Et ideo placuit..., examinatis causis singu­ lorum, libellaticos interim admitti, sacrificatis in exitu subveniri, quia exomologesis apud inferos non est”3. Ita apostasia jam non erat peccatum reservatum. Ii vero qui per vitam pænitentiam agere noluerunt, et solum tempore periculosæ infirmitatis exomologesim deprecantur, non recipient communionem et pacem, quia “ nec dignus est in morte accipere solatium qui se non cogitavit esse moriturum ”4. 51. 2° Novatianorum error. (A) Exponitur. Quæ tamen decreta non placuerunt Novato et Felicissimo, qui Romam profugerunt, et Novatiano adhæserunt : hic presbyter, dolens quod non fuerat eleétus S. Pontifex, ab Ecclesiâ secessit, (a) Novatianus ipse docuit Ecclesiam non posse remittere peccatum apostasiæ : qui error dam­ natus fuit in Concilio Romæ habito an. 251, sed per multos annos supervixit, (b) Ejus discipuli, Novatiani, postea docuerunt omnia peccata ad mortem non posse ab Ecclesiâ dimitti. 52. (B) Nova tinnisnuis a Patribus impugnatur. Con­ tra quos scripserunt, inter alios, 5. Ambrosius et S. Pa­ danus. Ambrosius, in lib. de Pænitentiâ5, contra Novatianos circiter 384), probat Christum Ecclesiæ contulisse potestatem omnia peccata dimittendi, et quidem coram ' Ep. XVI, 2, p. 518 ed. Vind.\ P. L., t. IV, p. 251-252. Ep. XXX (alias XXXI), p. 556 ed. Vind.·, P. L., t. IV, p. 315. — I lane epistolam scripsit Novatianus, postea rigorismi et schismatis fautor ; el jam aliqua severitatis nota in ejus epistola apparet 3 Ep. LV, 17, p. 636 ed. Vind. < Ibid. 23, p. 641-642 ed. Vind. 5 Migne, P. L., t. XVI, p. 465-524. DE POTESTATE CLAVIUM ECCLESIÆ COLLATA. 39 Deo : ex verbis Joannis 1 : “ Quorum remiseritis peccata...”, et ex verbis Matthæi 23: “Tibi dabo claves regni cælorum... ”. Peccata autem remitti coram Deo demonstrat ex analogia cum baptismo : “ In baptismo utique remissio peccatorum omnium est : quid interest utrum per pænitentiam an per lavacrum hoc jus sibi datum 3 sacerdotes vindicent. Unum in utroque mysterium est. ” Posteaque addit in pænitentiâ sicut in baptismo conferri gratiam. — Tandem ostendit nulla peccata esse irremissibilia, explicando textus Scripturæ ab adversariis allatos45, de quibus jam supra egimus, n. 32-33. 53. S. Padanus, Barcinonensis episcopus, in epistolis tribus ad Sempronianum novatianum scriptis fan. circi­ ter 3S0), doétrinam catholicam diserte propugnat contra Novatianos. (aj Probat non solum apostolis, sed eorum successoribus concessam fuisse a Deo potestatem peccata dimittendi : “ Nunquam Deus non pænitenti comminaretur, nisi ignosceret pænitenti. Solus hoc, inquies, Deus poterit Verum est : sed et quod per sacerdotes suos facit, ipsius potestas est. Nam quid est illud quod Apostolis dicit : Quee ligaveritis in terris, etc... ? Cur hoc, si ligare hominibus ac solvere non licebat? An tantum hoc solis Apostolis licet? Ergo et baptizare solis licet ” 5. (b) Quia vero Novatiani dicebant inutilem fore baptismum, si pænitcntibus remissio peccatorum datur, S. Pacianus ostendit discrimen esse inter utrumque sacramentum : “ Baptismus enim sacra­ mentum est dominicae passionis; pænitentium venia, meri­ tum confitentis. Illud omnes adipisci possunt, quia gratiæ Dei donum est, id est gratuita donatio; labor vero iste paucorum est qui post casum resurgunt, qui post vulnera convalescunt, qui lacrymosis vocibus adjuvantur, qui carnis interitu reviviscunt ” 6. (c) Cùm hæretici contenderent remissionem peccati esse incita­ mentum ad peccandum, respondet Pacianus : “Quid ais? Ergo qui ■ 3 ' 4 5 ‘ P. L., XVI, 467. P. I.., XVI, 476. De pænit, 1. I, c. 8, P. L., XVI, 477. P. L·., XVI, 480-482, 496, 499. Ep. I ad Sympron., n. 6, P. I.., t. XIII, 1057. Ep. III ad Sympron., n. 8, P. L., XII, ιοϋ8. 40 PARS DOGMATICA. CAPUT I. sæpius remedium criminis monstrat, crimen ostendit? Et medicus· ille cum curat assidue vulnerari docet? Deus nec peccare vult hominem semel, et tamen liberat a peccato. Nec utique cùm libe­ rat, peccatum docet; sicut nec qui ab incendio liberat, incendium monstrat”1 (d) Tandem ostendit omnia peccata posse remitti : l' Quacumquesolveritis, inquit; omnino nihil excipit. Quacumque, inquit : vel magna, vel modica”’. — Quia vero opponebatur con­ demnatio incestuosi, respondet hunc non fuisse Satanæ traditum ad mortem æternam, sed ad pænitendum : “ Deinde vides quod hic ipse peccator incestus non morti traditur, sed Satanæ, ad emendan­ dum, ad colaphizandum, ad pænitendum. Denique ait, Ad interi­ tum carnis, non tamen animæ, non etiam spiritûs ; sed ad solius carnis interitum, tentationes scilicet, carnis angustias, detrimenta membrorum ” 3. 54. Multi alii Patres quarti sæculi hanc absolvendi potes­ tatem tanquam veritatem inconcussam tradunt 4. — Nec ulterius progredi necesse est, cùm, fatentibus adversariis, potestas clavium jam a sæculo quinto ab Ecclesia exercita fuerit. Ex controvcrsiâ cum Novatianis inferre licet hic haberi novam ampliationem decreti Callixti : non solum fornicatio, sed etiam apostasia immo et homicidium, potestate clavium remittuntur ita ut nullum amplius peccatum Deo reservetur. Occasione enim arrepta hæresis novatianæ, Patres quarti et quinti sæculi diserte asserunt nulla peccata esse irremissi­ bilia. 55. Conclusio generalis. Ex faétis et testimoniis supra allegatis historice constat Protestantes omnino errare dum affirmant Ecclesiam per priora sæcula peccatores non reconciliâsse nisi in foro ecclesiastico, , ut constat ex probatis in tractatu de EcclesiA. — Quinam vero hâc potestate induti fuerint, ex doiïrinA et praxi Ecclesiæ determinari debet2. 75. 2° Traditione. (A) Secundo sæculo, nonnisi quædam vestigia colligere possumus, ob rationes jam allatas ubi de ipsâ potestate clavium. .S'. Ignatius constanter com­ mendat et præcîpit obedientiam episcopo praestandam, nec promittit peccatoribus remissionem peccatorum nisi redeant ad episcopum; cx quibus infertur potestatem absolvendi, quæ potestatem judicialem involvit, nonnisi ab episcopis aut dependenter ab eis exercitam fuisse. 76. (B) Id autem diserte affirmatur sæculis tertio et quarto, statim ac errores hâc de re oriuntur. Ita, teste Tertul­ liano, Callixtus sibi vindicat potestatem remittendi peccata, et quidem vi textus “ Quodcumque ligaveris ”. — Montanistæ contendunt quidem hanc auctoritatem spiritualibus com­ petere 3, sed eorum error ab universali Ecclesiâ rejicitur. Tertullianus ipse, dum adhuc catholicus, exomologesim ■ A<7., XX, 28. Hi sunt sacerdotes, id est episcopi et presbyteri, ut cx factis allatis constat. Per quatuor priora sæcula, hæc potestas fere exclusive ab episcopis exercebatur; quarto autem sæculo, presbyteris quibusdam, nempe pænilentiariis, concessa est auctoritas confessiones audiendi et peccatores absolvendi; a quinto ad octavum sæculum hæc potestas ad plures alios presbyteros extensa est; et jam a sæc. VI11 ad omnes sacerdotes. (Tixeront, 111,253) 3 Quod sic declarat Tertullianus, De pudicitia, c. 21 : "Et ideo Ecclesia quidem delicia donabit; sed Ecclesia Spiritûs per spiritalem hominem, non Ecclesia numerus episcoporum ”. 50 PARS DOGMATICA. CAPUT I. describens, dicit peccatores ingemiscere, lacrymari et “ pres­ byteris advolvi ” ’. S. Cyprianus, Tertulliani discipulus, peccatores ad pænitentiam hortatur, “ durn satisfaélio et remissio faéta per sacerdotes apud Dominum grata est”1 2*. Alii cum 5. Ambrosio explicite dicunt solis sacerdotibus inesse potestatem ligandi atque solvendi, ideoque remittendi peccata : “Jus enim hoc solis permissum sacerdotibus est. ReCte igitur hoc Ecclesia vindicat, quæ veros sacerdotes habet : hæresis vindicare non potest, quæ sacerdotes Dei non habet ” 3. Jam diximus (n. 46), episcopis, ipsâ ordina­ tione, conferri potestatem absolvendi. 77.Idem asserunt Patresgreeei. Origenes diserte asserit potesta­ tem remittendi peccata apostolis eorumque successoribus collatam fuisse, vi verborum “Quorum remiseritis”...; et ex contextu locis­ que parallelis constat hos successores esse sacerdotes : ita loquitur de peccatore qui “non erubescit sacerdoti Domini indicare pecca­ tum suum, et quaerere medicinam”4. — *6. Athanasius, in Frag­ mento ex libris contra Novatianos, scribit : “ Quemadmodum homo a sacerdote baptizatus, Spiritûs sanéli gratiâ illuminatur; ita qui confitetur in pænitentia, per sacerdotem Christi gratia remissionem accipit”5.— Quarto saeculo, Constantinopoli instituti s\xntpresbyteri pcenitentiarii, quorum munus erat pænitentiam imponendi et eon fitentes absolvendi6. 78. Solvuntur difficultates. (A) Pauca tantum animadvertere liceat de pneumaticis. Non diffitemur quidem quosdam, in primaeva Eccle­ sia, specialibus charismatibus fuisse donatos, quæ describuntur a S. Paulo7; sed nullibi dicitur ipsis concessam esse potestatem remittendi peccata. — Tertullianus, jam montanista faétus, hanc potestatem spiritualibus adseribit, sed, non obstante ejus ingenio, hæc assertio mox universim reprobata fuit, etiam a S. Cypriano, ejus discipulo. Nil igitur exinde deduci potest contra nostram thesim. 1 De Pænitent., n. 9. — ’ De Lapsis, c. 29. 3 S. Ambros., De Pænit., lib. I, c. 2, P. L., t. XVI, p. 468. 4 Origenes, in Levit., horn. 11, n. 4, A G., t. X11, p. 418; cfr. 560, 561 ; t. XI, p. 528, 529; t. XIII, 1846. 5 A G., t. XXVI, p. 1315. 6 Sacrales, H.E., l.V,c.i9, P.G.LXVII, 614-615. Probabile est etiam Romæ pariter constitutos esse pænitentiarios ineunte sæculo quarto. Quidam tamen catholici id negant, putantes pænitentiæ impositionem et peccatorum absolutionem, in Ecclesiâ occidentali, fuisse episcopo reservatam. Ita Vacandard, in Revue du Clergé français, t. XLII, 1905, P· 361 ; cujus tamen argumenta confutat Batiffol, ibid., p. 449. 7 I Cor., XII, 3-11; XIV, 2-40; Ephes., IV. 11. DE POTESTATE CLAVIUM ECCLESIÆ COLLATA. 51 79. (Bj Nonnulli objiciunt confessores et martyres privilegium obtinuisse libellos pacis concedendi, ideoque remissionem peccato rum. — Verum est quidem libellos pacis ab eis datos fuisse, quo facilius lapsi veniam consequerentur; sed ex epistolis S. Cypriani evidenter constat hanc martyrum intercessionem fuisse quidem unum c motivis propter quæ pænitentia mitior aut brevior impone­ batur, sicut hodie vi communionis sanélorum conceduntur indulgentiæ, sed minime fuisse veram absolutionem a peccatis. Fatetur quidem lapsos posse precibus martyrum juvari; sed quibusnam et quandonam reconciliatio concedi debeat, episcopi judicare debent1. Jamvero hæc doétrina approbata fuit non solum ab episcopis africanis, sed etiam ab Ecclesiâ Romana, ut jam supra notavimus, n. 50. Exinde non parum confirmatur thesis, cum constet ipsos martyres nonnisi privilegio intercessionis ad peccatorum condonationem ali­ quid contulisse. 80. (C) Alia tamen difficultas exsurgit ex interventu diaconorum in administratione pænitentiæ. 5. Cyprianus, de lapsis scribens qui in periculo mortis erant, dicit eos exomologesim facere posse apud presbyterum, aut, si presbyter desit, apud diaconum ’ .· “ Si incommodo aliquo et infirmitatis periculo occupati fuerint, non exspeélatâ praesentia nostrâ, apud presbyterum quemdam quem­ cumque praesentem, vel, si presbyter repertus non fuerit et urgere exitus coeperit, apud diaconum quoque exomologesim facere delicti sui possint, ut manu eis in pænitentiam impositâ, veniant ad Domi­ num cum pace, quam dari martyres litteris ad nos faétis desidera­ verunt”. Res diversimode explicatur, ta? Quidam, cum Aforino, putant sanélum Doétorem revera tenuisse diaconos esse extraordinarios pænitentiæ ministros in casibus urgentioribus. (b) Alii dicunt hic agi de reconciliatione externà cum Ecclesia, quæ quoad peccatores, praecedere debebat administrationem viatici. Quæstio enim erat de lapsis qui libellum pacis a martyribus acceperant, simulque gravi infirmitate laborabant, et in periculo mortis versabantur. Episco­ pus permittit presbyteris, et, si desini, diaconis pænitentiam infirmis imponere, per impositionem manuum, ut, pænitentia accepta, atque aétu contritionis elicito, morituri possint communionem accipere, et ita ad Dominum accedere cum pace; sæpe enim diaconi, defi­ cientibus sacerdotibus, viaticum ministrabant moribundis qui actu contritionis perfeélæ justificati fuerant. Quod confirmatur canone 32 C. Illiberitani (306) : “ Apud presbyterum si quis gravi lapsu in ruinam mortis inciderit, placuit agere pænitentiam non debere, sed potius apud episcopum; cogente tamen infirmitate, necesse est ' Epistolæ, 9, 10, n, 13, 17, 26, 30, etc., P. L., t. IV, pp. 252, 255, 357, 260, 270, 304-305. ‘ Epist. 12 ad clerum de Lapsis, /». Z,., t. IV, p. 259. 52 PARS DOGMATICA. CAPUT I. presbyterum communionem præstare debere et diaconum, si ei jusserit sacerdos ”. Ita explicatur quomodo nonnulli diaconi, antequam viaticum ministrarent, audirent confessiones, ut videlicet peccato­ res excitarent ad contritionem; quod inferri potest ex Odonis, episcopi Parisiensis, statutis (Γ197), ubi legitur' : “ Item prohibetur distriéle ne diaconi ullo modo audiant confessiones, nisi in arflissimâ necessitate; claves enim non habent, nec possunt absolvere 81. (D) Objicitur etiam aliquando monachos, qui sacerdotio ini­ tiati non erant, confessiones audiisse. Resp. Fatemur equidem Medio Ævo, præsertim in Oriente, rem aliquando se ita habuisse, quia videlicet populus Christianus, pravis moribus sæcularium sacerdotum scandalizatus, regularibus peccata confiteri sæpe mallebant, etiam iis qui sacerdotes non erant : hic autem erat abusus ex ignorantia ortus qui non diu perseveravit. k j 82. (E) Urgent : Medio Ævo invaluit usus ut in periculo mortis, deficiente sacerdote, confessio laicis fieret; hanc praxim commen­ darunt doétissimi theologi, imo ejus necessitatem docuerunt, v. g. , Lanfrancus * Petrus *Lombardus , Rob. Pullus4, Albertus * . Magnus S. *Thomas , aliique; ergo etiam laici absolvere possunt. Rcsp. Præfati Doétores minime docent laicos potestatem habere absolvendi, quamvis teneant, in casu necessitatis, utile aut necessa­ rium esse peccata laico confiteri. Hanc opinionem acceperunt ab auétore libri de verâ et falsâ pænitentiâ, qui 5. Augustino immerito adseribebatur; en verba Pseudo-Augustini7 : “ Qui vult confiteri peccata ut inveniat gratiam, quærat sacerdotem (pii sciat ligare et solvere... Tanta itaque vis est confessionis, ut si deest sacerdos, con­ iiteatur proximo... Etsi ille cui confitebitur, potestatem solvendi non habeat, fit tamen dignus veniâ ex sacerdotis desiderio, (pii crimen confitetur socio”. Ex quo sequitur laicos potestate absolvendi carere. Idem tenet 0’. Thomas (1. c.) ubi dicit : ‘‘Sed quando necessitas imminet, debet facere pænitens quod ex parte, suâ est, scilicet conteri, et confiteri cui potest; qui, quamvis sacramentum perficere non possit, ut faciat id quod ex parte sacerdotis est, absolu­ tionem scilicet, defeétum tamen sacerdotis summus sacerdos sup­ plet”. Eaici igitur, dum confessiones audiebant in casu necessita­ tis, potestate absolvendi non gaudebant; sed Christus ipse,occasione * Apud Mansi, XXII, 653; cfr. Laurain, p. 88 sq. ubi multa alia documenta invenies. ’ De Celandi confessione, ap. Migne, t. 150, p. 629 sq. J Sentent. lib. IV, dist. 17. 4 Sentent, lib. VI, cap. 51, 301-302, ap. Migne, t. 186, p. 897. 5 In IV Sentent., dist. 17, art 58-59. 6 In IV Sentent., dist., 17, q. 3, a. 3, sol. 2. ’ Ap. Migne, P. L., t. 40, p. 1122. DE POTESTATE CLAVIUM ECCLESI/E COLLATA. 53 hujus humilis confessionis, remissionem peccatorum bene dispositis impertiebatur. Attamen, propter hunc interventum, diaconi a qui­ busdam theologis hujus retatis vocabantur ministri extraordinarii sacramenti Pænitentiæ'. Ex hoc pariter inferri potest quantum necessaria confessio exis­ timata fuerit, cimi, deficiente sacerdote, coram laico facienda dice­ retur. 83. (F) Nil dicimus de abbatissis, quæ aliquando potestatem momalium confessiones audiendi usurparunt; hoc enim tanquam absonum et absurdum reprobatum est in utrâque Ecclesia. Græcâ et Latina, “quia, ut aiebat Innocentius ill, licet Beatissima Virgo Maria dignior et excellentior fuerit Apostolis universis, non tamen illi, sed istis, Dominus claves regni cælestis permisit”3. § II. De POTESTATE JURISDICTIONIS. 84. Status quaestionis. (A) Præter potestatem ordinis, in ministro Pænitentiæ desideratur potestas jurisdictionis, a) Jurisdictio ecclesiastica in genere definitur potestas re­ gendi subditos in iis quæ ad finem supernaturalcm spectant. Differt a potestate ordinis : hæc enim est potestas minis­ trandi sacramenta, sacra ordinatione collata, et indelebiliter subjeéto inhaerens; dum jurisdiétio est potestas regendi, externo aCtu superioris collata, quæ revocari potest. Quæ quidem triplex est : legislative^ ad leges fao.nAKS, judiciaria ad sententias auéloritative ferendas, et coafliva, ad pœnas contra delinquentes infligendas. (b) Jam vero jurisdictio, quæ ad sacramentum Pænitentiæ requiritur, est judiciaria, cùm hoc sacramentum sub formâ judiciali ministretur. Potestas autem judiciaria duplex esse potest, fori externi, quando directe et primario publicam Ecclesiæ utilitatem respicit;fori interni, quando directe et primario privatam cujuslibet fidelis utilitatem respicit. Cùm igitur sacramentum Pænitentiæ primario ad privatorum sanctificationem institutum fuerit, jurisdictio ad ejus administrationem necessaria, est fotestas judiciaria fori interni, • Quas opiniones Scholasticorum late exponit Vacant, Dnflion. de Théologie, t. L p. 182-180. 1 Ap. Migne, P. L., t. 216, p. 356; pio Ecclesiâ orientali, vide A G t. 119, p. 1066; cfr. Lauram, op. cit., p. 1-67. 54 PARS DOGMATICA. CAPUT I. et quidem foripanitentialis, ut sic distinguatur a jurisdic­ tione fori interni extra-pœnitentialis, quæ extra confessio­ nem sacramcntalcm exerceri potest, v. g., dispensando in voto, tollendo censuram cum effeCtu in foro interno tantum. (c) Unde jurisdictio confessarii definiri potest potestas supematuralis, externo superioris aclu collata, qmi sacerdosju­ dicium exercere potest erga subditos in foro interno acpeenitentiali. Confertur autem designando subditos in quos exerceri valeat potestas absolvendi, vel locum ubi legitime exerceatur. (B; Jamvero nonnulli veteres theologi, ut Durandus, tenuerunt jurisdictionem dari ipsâ ordinatione, quamvis agnoscerent ejus usum Ecclesiæ prohibitione ligari; quam opinionem ut antiquatam rejiciunt communiter theologi. Longius etiam a veritate distabat Synodus Pistoriensis, dum asserebat conveniens quidem, non autem necessarium esse, ad validitatem absolutionis, ut confessarius juris­ dictione polleret *. 85. Thesis : Praeter potestatem ordinis requiritur, ad validam absolutionem, potestas jurisdictionis, quæ non accipitur vi solius ordinationis, sed superiorum eccle­ siasticorum concessione. 1° Prius, videlicet jurisdiCtionem ad validam absolutio­ nem requiri, a Tridentino explicite declaratur, supra, n. 68. Praeiverat Decretum pro Armenis2 : “ Minister hujus sacra­ menti est sacerdos habens auctoritatem absolvendi, vel ordi­ nariam, vel ex commissione superioris”; id est jurisdiCtionem ordinariam aut delegatam. (A) Ratio hujus asserti desumitur, ut reCte tradit Tridentinum, ex ipsâ natura absolutionis. Siquidem potestas remittendi vel retinendi peccata per modum judicii exer­ cetur; atqui potestas judicialis valide exerceri nequit nisi in subditum, id est in cum qui judicis auctoritati seu juris­ dictioni subjeCtus fuit a legitimo superiore; sicut, in rebus civilibus, non quilibet judex quamlibet causam cognoscere potest, sed quisque eas causas cognoscit quæ explicite vel implicite a legitimo superiore assignantur; si enim judices indiscriminatim quaslibet causas traCtarent, nulla esset infe­ riorum ac superiorum subordinatio, sed totus justitiae ordo turbaretur. * Ap. Densing., n. 1400. — 3 Ap. Denzing., n. 594. DE POTESTATE CLAVIUM ECCLESIAE COLLATA. 55 Ex hoc pariter intelligi datur cur jurisdictio in ceteris sacramentis ad licitam, non autem ad validam administrationem requiratur, dum ad validam absolutionem necessaria est : alia enim sacramenta per modum judicii non confe­ runtur, nec proinde jurisdictionem ex se postulant. 86. (B) Res etiam historice constat. Ex diCtis enim, potestas remittendi peccata primis Ecclesiæ sæculis, ab Episcopo cujusque dioecesis exercebatur, et quidem in pro­ prios subditos, ut patet ex epistolis 5. Cypriani; quare S. Doctor reprehendit sacerdotes qui lapsos reconciliave­ rant, inconsulto Episcopo — Postea vero, a quarto et quinto sæculis, aucto fidelium et peccatorum numero, Epis­ copi designare coeperunt presbyteros pænitentiarios speciali alicui ecclesiæ addictos, qui ibi exciperent confessiones pænitentium 2. — Quando in pagis et villis paroeciæ institutæ fuerunt, potestas absolvendi, sicut cetera ecclesiastica munera obeundi, parochis commissa est. Hinc, quando Cone. Lateranense IV decretum tulit de annuâ confessione, præcepit ut fideles confiterentur proprio sacerdoti, id est parocho in subditos jurisdictionem habenti aut sacerdoti ab eo vel a legitimo superiore delegato.— Regularibus quidem, paroeciam non habentibus, data est facultas confessiones excipiendi, sed vi delegationis a S. Pontifice vel Ordinariis concessæ 3. Semper igitur necessaria fuit aliqua jurisdictio ad exercendam absolutionis potestatem. 87. 2° Posterius autem, videlicet hancjurisdictionem non conferri vi solius ordinationis, sed superiorum concessione, ex jam probatis sequitur. Nam 1 'ridentinum (1. c.), declarando absolutionem sacerdotis jurisdiétione carentis esse nullius momenti seu valons, supponit posse esse sacerdotem, qui jurisdictione carcat; atqui si jurisdiétio vi solius ordinatioCyprian., ep. 11, P. L., IV, p. 257. — Constat pariter ex can. 4 C. Carthaginensis II : Si quisquam in periculo fuerit constitutus ct ’ 5. se reconciliari divinis altaribus petierit, si episcopus absens fuerit, debet utique presbyter consulere episcopum, et sic periclitantem ejus præcepto reconciliare”. (Ap. Bruns, t. 1, p. 119.) - Thomassin, Ane. et nouv. discipline de Γ Eglise, Bar-le duc, 1864, L 1, P. 1,1. II, ch. 10 et xi, p. 381 sq. et ch. 23-26. - Thomassin, op. cit., c. 12, p.401 sq. 56 PAKS DOGMATICA. CAPUT I. nis concederetur, amitti non posset, cùm potestas ordinis, sicut ipse sacerdotalis character, sit indelebilis; ergo juris­ dictio non ab ipsA ordinatione profluit. Quod etiam sic declarari potest. Omnis jurisdiétio est vel ordi­ naria, id est annexa officio vel muneri quod conceditur, vel delegata, seu ex speciali commissione superioris ecclesiastici obtentâ; atqui neutra vi solius ordinationis confertur; non prior, quia nemo vi ipsius ordinationis determinatam diœcesim aut parochiam accipit; non posterior, quia superiores ecclesiastici hanc specialem commis­ sionem vi ordinationis concedere non intendunt, sed postea speciali ac distinCto aétu missionis conferunt. 88. Objicitur quidem Apostolis collatam fuisse a Christo comple­ tam potestatem absolvendi, proindeque jurisdictionem, his verbis : “ Accipite Spiritum S; quorum remiseritis etc."; atqui eadem verba neo-ordinatis sacerdotibus dicuntur; ergo et ipsi eamdem potes­ tatem accipiunt vi ordinationis. — Pesp. Apostoli a Christo accepe­ runt utramque potestatem ordinis et jurisdiétionis non praecise vi verborum “ Accipite etc.”, sed vi intentionis Christi, quæ sufficien­ ter manifestatur præcedentibus verbis “sicut misit me Pater, et ego mitto vos". Unde licet verba “ Accipite" neo-sacerdotibus dicantur, non exinde sequitur eos accipere potestatem jurisdictio­ nis, quia Ecclesia his verbis eam concedere non intendit; neganda est igitur paritas. i° JurisdiPlio variis modis limitari potest a legitimis superioribus, præsertim vero a R. Pontifice, qui supremam jurisdiétionem habet in universâ Ecclesia. Etenim superiores ecclesiastici, qui jurisdictione ordinariâ pollent, eam concedere possunt vel non ; ergo a fortiori possunt eam conferre modo plus minusve limitato, prout in Domino id expedire judicaverint. Hinc jurisdiétio limitari potest quoad homines, quatenus facultas absolvendi certis hominibus aut hominum generibus restringatur ; quoad locum, v. g., intra limites unius parœciæ; quoad tempus, ita ut elapso certo tempore expiret; quoad peccata, quatenus superior sibi reservare potest absolutionem a quibusdam gravioribus peccatis. 89. Corollaria. 90. Quod historice constat. Quando episcopi presbyteris permi­ serunt a peccatis absolvere, sibi quædam gravissima reservarunt. Ita, in synodo Parisiensi (an. circiter 1200) statuitur ; “Sacerdotes majora reservent majoribus, in confessionibus, sicut homicidia, sacrilegia, peccata contra naturam, incestus, et stupra virginum, injeCtiones manuum in parentes, vota fraôta, etc.” Eodem fere DE POTESTATE CLAVIUM ECCLESIÆ COLLATA. 57 tempore, C. Londinense decernebat “ ut qui scienter in dispendium cujuslibet pejeraverint, non absolvantur... nisi ab episcopo diœcesano, vel ejus auéloritate, praeterquam in articulo mortis”’. — Insuper, ipsi episcopi atrociora quædam crimina absolvere non solebant, sed ea S. Pontifici remittebant. Exemplum habetur in can. 13 Cone. Avenionensis (1209) Contra publice perjuros, seu conviétos de perjurio, et eos qui pertinaciter in excommunicatione per sex menses perseveraverint... specialem et novum canonem promulgamus, scilicet ut nulli episcoporum liceat hujusmodi ana­ thematizatos absolvere, sed ad Sedem Apostolicam, sicut sacrilegi et incendiarii, absolvendi mittantur”'. — '1’andem ipsi Romani Pontifices sibi reservârunt quædam graviora crimina, ut ita fideles ab his perpetrandis efficacius deterrerentur. Ait enim Tridentinum, cap. 7 : “ Magnopere ad christiani populi disciplinam perlinere sanc­ tissimis Patribus nostris visum est, ut atrociora quædam et gravioia crimina non a quibusvis, sed a summis dumtaxat sacerdotibus absolverentur; unde merito Pontifices maximi pro supremâ auétoritate sibi in ecclesia universali tradita causas aliquas criminum graviores suo potuerunt peculiari judicio reservare”. 91. 2° Communiter tenetur jurisdictionem requiri etiam ad absolutionem peccatorum venialium. Hoc quidem nega­ runt multi veteres theologi, etiam primi nominis, ut 5. Tho­ mas et Scotus12, quia venialia etiam aliis sacramentis, in quibus non requiritur jurisdictio, remitti valent. Alii dixe­ runt quoslibet sacerdotes ab Ecclesia accipere jurisdiétio nem ad absolvendum a venialibus vi consuetudinis, absque speciali concessione; quod olim verum esse potuit, sed hodie in desuetudinem abiit; nam Innocentius XI decreto Cum ad aures 3 prohibuit ne Episcopi permitterent ut venia­ lium confessio fieret simplici sacerdoti non approbato ab episcopo aut Ordinario. Hinc hodie communiter·» docetur jurisdictionem requiri etiam ad venialium absolutionem ; nam in Sacramento Pænitentiæ etiam venialia remittuntur per modum judicii : atqui judex validam sententiam ferre nequit absque jurisdictione ; ergo. 1 Hos canones, aliosque permultos invenies ap t'/iomass-in, op. cit., P. I, 1. II, ch. 13-14, ι· h P· 406-417. * 5. Thom.y in 4, dist. 18, q. 2, a. 3, sol. 1 ad 3; Scofns, in 4, d. 18, q. 4, a. 2, sol. 3. 3 4Ap. Denzin^er, n. 1086. 4 Dico communiter, quia pauci cum liat/erini, Opus Morale, De P.rnit. n. 555, contrarium tenent et decretum Innocenta intelligunt de liccitate, non autem de validitate absolutionis. Potestas clavium, ex dicStis, modo judiciali exercenda est, ideoque quosdam a6tus supponit ex parte pænitcntis. Tres vero actus præcipuos exomologcsis superius descripta com­ plectebatur : confessionem peccatorum non solum coram Deo, sed etiam coram ejus ministris; contritionem, seu peccati odium et detestationem; satisfactionem, id est longam et laboriosam deliéti expiationem : de quibus seorsim di­ cendum. Art. I. De confessione peccatorum. Confessionis notio. (A) Iu veteri Lege, etsi nondum institutum fuisset pænitentiæ sacramentum, nullaque esset confessio sacramentalis, agnoscebatur tamen quaedam pecca­ torum confessio, et quidem triplex : — (a) Confessio Deo faéta, ad facilius remissionem peccatorum obtinendam : “ Qui abscondit scelera sua non dirigetur, qui autem confessus fuerit et reliquerit ea, misericordiam consequetur ”1 : (b) confessio generalis quâ supremus Pontifex iniquitates populi Israel semel in anno publice recitabat : “Tunc offerat hircum viventem ; et posita utrâque manu super caput ejus, confiteatur omnes iniquitates filiorum Israel”’; (c) confessio magis specifica, quæ fiebat sacerdotibus, quando sacrificium pro peccato offereba­ tur, quia vidlima diversa erat pro peccatorum diversitate, vel etiam quando restitutio facienda erat3, (d) Judæi, qui a Joanne baptiza­ bantur, sua peccata confitebantur <, ut sic efficacius propositum pæ­ nitentiam agendi manifestarent : hæc autem confessio non erat sacramentalis5. 92. Status quæstionis. i° (Bj Postquam vero institutum est pænitentiæ sacramen­ tum, confessio peccatorum fuit unus ex aétibus ad remissio­ nem peccatorum requisitis, et sæpc vocata est exomologesis. ’ Prov., XXVIII, 13; cfr. Eccli., IV, 31. —’ Levit., XVI, 20-21. 3 Levit., IV, 3-35; V, 1-T3; VI. 1-7; Num., V, 6-7. 4 Matt., Ill, 6. 5 Cfr. Vacant., in Dictionnaire de la Bible, vocabulo confession. DE PÆNITENT1S ACTIBUS. 59 Jam vero vox græca εξομολογησις, quæ apud Patres frequenter invenitur, duo significat : totam aflionem pcenitentice, seu longam et laboriosam seriem aéluum quibus remissio peccatorum obtinebatur; et primam partem hujus pænitentiæ, nempe peccatorum declaratio nem, sive sit publica, sive sit privata seu auricularis. Hoc ultimo sensu intellecta, confessio sacramentalis est accusatio propriorum peccatorum, post baptisma commissorum, legitimo sacerdoti facia, ad veniam per potestatem clavium consequendam. 93. 2 Errores de confessionis necessitate. Hanc negârunt Protes­ tantes eorumque præcursores : — (a) Wicleffus, dicens : “Si homo fuerit debite contritus, omnis confessio exterior est sibi superflua et inutilis ” ; quæ propositio damnata fuit a C.Constantiensi’; (b) Lutherus, qui tamen sibi consistens non fuit, asserens modo confessio­ nem esse “ cruentissimam carnificinam, quæ miseras torquet cons­ cientias”, modo “afflictis conscientiis optimum remedium”-; (c) Calvinus3, qui contendit auricularem confessionem, prout existit apud Romanistas, non a Christo, sed ab Innocentio ΙΙΓνη Cone. Lateranensi fuisse institutam, et rem esse Ecclesiæ noxiam ; id) moderni Protestantes, etiam Ritualistic, qui, licet ejus utilitatem agnoscant, tamen ejus necessitatem * . rejiciunt 94. Argumenta, quibus hodierni protestantes divinam institutio­ nem simul et necessitatem confessionis impugnant, ab historia desumuntur et ad hæc reducuntur ; (a) Inveniuntur quidem, apud auétores sacros et Patres, testimonia quædam de confessione ; sed ibi agitur de confessione coram Deo, non autem apud sacerdotes faôtâ ; (b) aliunde confessio, quam antiqui Patres commemorant, non est auricularis, nec proinde sacramentalis, sed publica et ad reparandum scandalum communitati datum; (c) a sæculo septimo, in Panitentialibus, describitur quidem auricularis confessio, sed ex modo quo peragitur, ex multis precibus recitatis, jejuniis ad hanc requisitis, aliisque adjunétis, clare colligitur eam fuisse valde extra­ ordinariam; (d) ceterum, etiam sæculo XII, de ejus necessitate 1 Denying., n. 483. • Apud Moehler, Symbolik (La Symbolique, Symbolism), § 33. 3 Cf. Jnstit., 1. Ill, c. 4. 4 "Absolutio in ecclesia anglicana -- nos enim sacramentum Pæni­ tentiæ in sensu Romanorum (catholicorum) non habemus — fidelium privilegium tantum censeri debet. Nulla adest obligatio peccata secreto aperiendi presbytero, cum lex generalis non sit; quique ita agunt, de alliori perfeélione in religionis officiorum observantia gloriari non pos­ sunt; quique a confessione abstinent, jure accusari nequeunt se ab officio defecisse ”, (Morgan Pix, op. cit., p. 90). 60 PARS DOGMATICA. CA PUT II. dubitatur, et quidam asserunt confessionem Deo faélam sufficere, quin opus sit sacerdotibus confiteri. Ex quibus patet nonnisi sæ­ culo XIIIconfessionem auricularem tanquam necessariam habitam fuisse '. 95· 3° Doftrina catholica. Contra hos errores, Tridtntinum- exponit doftrinam catholicam (a) de divina insti­ tutione ct necessitate confessionis sacramental is : — “ Ex institutione sacramenti Pænitentiæ jam explicata universa Ecclesia semper intellexit, institutam etiam esse a Domino integram peccatorum confessionem, et omnibus post Baptismum lapsis jure divino necessariam existere : quia Dominus noster Jesus Christus, e terris ascensurus ad cælos, Sacerdotes sui ipsius vicarios reliquit, tanquam præsides et judices, ad quos omnia mortalia crimina defe­ rantur, in quæChristi fideles ceciderint : quo, pro potestate clavium, remissionis aut retentionis peccatorum sententiam pronuntient. Constat enim, Sacerdotes judicium hoc, incognita causa, exercere non potuisse, neque æquitatem quidem illos in poenis injungendis servare potuisse, si in genere duntaxat, et non potius in specie, ac sigillatim, sua ipsi peccata déclarassent. Ex his colligitur, oportere a pænitentibus omnia peccata mortalia, quorum post diligentem sui discussionem, conscientiam habent, in confessione recenseri, etiamsi occultissima illa sint ”. Tria hic asseruntur : divina institutio confessionis, ejus necessitas, necnon ejus objeflum, videlicet omnia peccata mortalia post baptismum commissa, quorum conscientia habetur. 96 (b) Quoad modum vero confitendi, secretum aut publicum, addit S. Synodus : — “ Ceterum, quoad modum confitendi secreto apud solum Sacerdo­ tem, etsi Christus non vetuerit, quin aliquis in vindiélam suorum scelerum et sui humiliationem, tum ob aliorum exemplum, tum oh Ecclesiæ offensre ædificationem, deliéla sua publice confiteri possit; non est tamen hoc divino praecepto mandatum, nec satis consulte humanà aliqui lege praeciperetur, ut deliéta praesertim secreta, publica essent confessione aperienda. Unde cum a sanébssimis et antiquissimis Patribus, magno unanimique consensu secreta confessio sacramentalis, quâ ab initio Ecclesia sanila usa est, et modo etiam utitur, fuerit semper com­ mendata; manifeste refellitur inanis eorum calumnia, qui eam a divino mandato alienam, et inventum humanum esse, atque a Patri* Quæ argumenta fuse exponit Lea, op. ciL, L I. p. 168-273. ‘ Trident., sess. XIV, cap. Ç. * DE PÆN1TENT1S ACTIBUS. 61 bus in Concilio Lateranensi congregatis initium habuisse, docere non verentur. Neque enim per Lateranense Concilium Ecclesia statua, ut Christi fideles confiterentur, quod jure divino necessa­ rium et institutum esse intellexerat; sed ut præceptum confessionis, saltem semel in anno, ab omnibus et singulis, cum ad annos discre­ tionis pervenissent, impleretur.” Ex ’quibus colligitur confessionem, sive secretam sive publicam, esse vere sacramentalem ; neque tamen expedire ut præcipiatur con fossio publica delictorum præsertim occul­ torum. Aliunde asseritur, etsi non definiatur,confessionem secretam ab initio Ecclesiæ in usu fuisse. Ad quod melius intelligendum, sciendum est hanc quæstionem diligenter a theologis et episcopis Concilii fuisse perpensam ; qui­ dam censebant secretam seu auricularem confessionem a Christo institutam esse; alii vero putabant Christum confessionem quidem instituisse, sed nullo modo determinasse utrum secreta an publica esse deberet’. Concilium rem definire noluit, sed solummodo declaravit modum confitendi secrete non esse alienum ab institu­ tione Christi, id est, juxta Suarez non esse contrarium nec repu­ gnare divino præcepto, imo esse consentaneum. Quare duplex erit thesis : prior de ipsâ confessi mc; poste­ rior de modo confitendi. 97. Thesis ia : Confessio sacramentalis est jure divino necessaria iis omnibus qui gravia peccata post baptis­ mum commiserunt, eisque obligatio incumbit omnia et singula mortalia peccata confitendi. Dc fide est ex Tridentino 3 .· “ Si quis negaverit confessio­ nem sacramentalem vel institutam vel ad salutem necessa­ riam esse jure divino, aut dixerit, modum secrete confitendi soli Sacerdoti, quem Ecclesia Catholica ab initio semper observavit et observat, alienum esse ab institutione ct man­ dato Christi, ct inventum esse humanum; A. S. — Si quis dixerit in sacramento Pænitentiæ ad remissionem peccato­ rum necessarium non esse jure divino confiteri omnia et singula peccata mortalia, quorum memoria cum debit.ï et diligenti praemeditatione habeatur, etiam occulta... A. S.” ' Cfr. Theiner, AAa genuina C. Trid., I. I. pp. 531, 540, 549, 557, 562, 580, 592, etc. * Suarez, De Pænil., disp. XXI, seéL II, 11. 12. 5 Sess XIV, can. 6 7. 62 PARS DOGMATICA. CAPUT IL. Diximus : (a) “ confessio sacramcntalis”, abstrahendo a quæstione utrum publica sit, an privata seu auricularis; certum est confessionem publicam non requiri, imo sæpe inopportunam esse, ut ait Ίridentinum ; sed si de faéto quandoque adhibeatur, in ordine ad absolutionem, hæc quoque erit confessio vere sacramentalis; (b) “jure divino necessaria ”, et quidem stride, sub pcenâ damnationis quia confessio non est praeceptum mere ecclesiasticum, sed divi­ num, quatenus implicite continetur in potestate remittendi peccata modo judiciali; hæc autem necessitas oritur ex præcepto positivo, ideoque quasdam patitur exceptiones, de ,quibus infra dicemus; (c) “peccata gravia”, seu mortalia, cum venialia possint absque confessione remitti; hic autem notare expedit multa peccata, quæ hodie ut mortalia a theologis habentur, a quibusdam Patribus vocari venialia seu minuta : ita Casarius Arelat. inter minuta peccata com­ memorat juramenta, perjuria, detractiones, otiosos sermones, odium, iram, gulam, invidiam etc.1 ; jamvero illa sola peccata accusare tenebantur fideles, quorum gravitatis conscii erant. Nomine autem peccatorum gravium comprehenduntur pec­ cata interna et occulta, ut expresse ait Tridentinum. (d) Om­ nia autem mortalia et singula distincte accusari debent, in quantum fieri potest. Fundamentum hujus doctrinæ in Scriptura habetur ; plena probatio cx Traditione desumitur; ratio autem hujus dogmatis convenientiam ostendit. § 1. Confessionis institutio et necessitas ex Scriptura infertur2. 98. i° Ex verbis 0'. Matthai de potestate clavium, nec- 1 Minuta enim peccata recensens, ait ; “Cogitemus ex quo sapere coepimus quid pro juramentis, quid pro perjuriis, quid pro malediilis, quid pro detractionibus, quid pro otiosis sermonibus, quid pro odio, quid pro ira, quid pro invidia, quid pro concupiscentia malâ, quid pro gulâ, quid pro somnolentia, quid pro sordidis cogitationibus, quid pro concupiscentia oculorum, quid pro voluptuosâ deleilatione aurium...” (Sermo 257, P. L., XXXIX, p. 2220). ’ Cambier, De divinâ institutione confessionis (thesis), Lovanii, 1884; i'almieri, Th. 33, p. 401-419; Z, .de San, n. 756-780; Mangenot, Di it. de Théol., t. III, verbo Confession. DE PÆNITENT1S ACTIBUS. 63 non .S'. [oannis circa potestatem remittendi et retinendi peccata, legitime infertur divina institutio confessionis Christus enim sacramentum Pænitentiæ instituit per modum judicii, ita ut sacerdos non possit, pro libitu, ligare aut sol­ vere, remittere aut retinere, sed solum juxta leges aequitatis et prudentiæ. Atqui tale judicium proferri nequit sine præviâ confessione omnium mortalium; nam judicium æquum et sapiens ferri non potest nisi causa cognita, et quidem in particulari ; et aliunde causa regulariter cognosci nequit absque pænitentis confessione, qui solus peccata sua secreta revelare potest, aut etiam externorum peccatorum veram malitiam, quæ ex interno actu voluntatis pendet. Præterea potestas Apostolis eorumque successoribus collata ampleélitur facultatem tum remittendi tum retinendi peccata; porro talis potestas indiscriminatim exerceri nequit : antequam spiritualis judex sententiam ferat, debet scire utrum peccata commissa fuerint an non ; imo eorum numerum et gravitatem cognoscere tenetur, necnon pecca­ toris interiores dispositiones, ut prudenter judicare valeat utrum remitti an retineri debeant, et qualis satisfactio impo­ nenda sit. Porro ad hoc generaliter requiritur integra et distbifla mortalium confessio : secus plerumque judicium nec æquum nec prudens erit. Ergo Christus, concedendo Ecclesiæ potestatem remittendi peccata per modum judicii, eo ipso instituit confessionem. 99- 2° Ex iisdem textibus colligitur confessionem necessariam esse omnibus qui in peccatum grave lapsi sunt, (Aj Etenim, ex verbis “ Quorum remiseritis...” Dominus in Ecclesiâ suâ tribunal constituit ad remissionem aut retentionem peccatorum; porro quando princeps tribunal statuit in regno suo ad causarum cognitionem, satis clare manifestat hanc esse viam jure communi necessariam ad lites terminandas : nam, si judices non possent reos cogere ad se sistendum coram tribunali, eorum potestas vana esset, cum posset impune contemni. Ita si Christus, sacrum tribunal instituendo, non præcepisset peccatoribus ad hoc recurrere, sed reliquisset aliud medium ordinarium quo justificari possent, sacerdotum potestas ilhisoria esset : 64 PARS DOGMATICA. CAPUT II. quis enim humili confessioni et laboriosæ pænitentiæ sese subjiceret, si præsto esset aliud medium minus laboriosum ad veniam peccatorum consequendam? — Quæ sane con­ clusio firmatur ex loco parallelo, ubi dc potestate clavium agitur. Potestas enim peccata remittendi nihil aliud est nisi quædam specialis attributio seu exercitium potestatis clavium, ut jam dictum est, n. 24. Potestas igitur peccata remittendi eamdem vim habet ac potestas clavium. Porro potestas clavium supponit vim obligandi omnes fideles, in peccatum mortale post Baptismum lapsos, ut ad illam recurrant pro istiusinodi vinculi solutione : “ Tibi dabo claves regni caelorum; quodeumque ligaveris super terram, erit ligatum et in cælo...” Sicut enim nemo in domum, quæ clausa est, ingredi potest, nisi janitor ostium aperiat, ita nemo, cui porta cæli per peccatum mortale clausa est, regnum Dei ingredi potest, nisi porta a janitore, cui Christus claves tradidit, aperiatur; secus potestas clavium illusoria esset : quid enim prodest claves habere, si absque cis, invito ostiario, aditus patet? Ergo potestas remittendi peccata, sicut ipsa potestas clavium, vim habet obligandi peccatores ut ad sacrum tribunal recurrant. (B) Confirmatur ex Johannei textus ultima parte “ et quorum retinueritis retenta sunt"; cujus sensus est : si reti­ nueritis vos, retineo et ego. Peccatum igitur non remittitur a Deo, Apostolis retinentibus; et ideo peccator Apostolicâ potestate eget pro veniâ assequendâ; nam aliter, Apostolis retinentibus, Deus non retineret; vana evaderet /Xpostolorum potestas, et falsa Christi verba. Ergo potestas reti­ nendi peccata supponit apostolos eorumque successores posse obligare peccatores ut ad sacrum tribunal recurrant, ad consequendam remissionem peccati mortalis post Bap­ tismum commissi. j . ! ; 1 1 100. In medium proferuntur quidam alii textus qui ad confessio­ nem sacramentalem speétare videntur; dc quibus pauca adnotare 1 liceat. (a) In libro Actuum (XIX, 18) legitur : “ Multique credentium veniebant confttentes et annuntiantes actus suos. ’ Non pauci theologi, cum Bellarmino^ putant hic agi de fidelibus et de confes­ sione sacramentali ; nam giteca vox *έξομολογούαεχ ' hic adhibita DE PÆNITENTIS ACTIBUS. 65 ea est quâ Græci utuntur ad confessionem sacramentalem desi­ gnandam. Multi vero alii, quales sunt Beelen, Patrizi, tenent hic sermonem esse dc Judæis et Gentilibus nondum baptizatis sed, ob visum prodigium, conversis et credere incipientibus; proinde non de confessione sacramentali, sed de illâ generali peccatorum accu­ satione, qurc baptismum præcedebat. Hanc ultimam sententiam ut probabiliorem habemus. (b) Allegantur etiam verba Jacobi' : “ Confitemini ergo alter­ utrum peccata vestra.” Multi sane Patres- et theologi hæc inteiligunt de confessione sacramentali; proferuntur enim post verba de remissione peccatorum per sacram unctionem : sensus est igitur infirmos debere confiteri peccata sua, et vox alterutrum designat unum e sacerdotibus in præcedenti versiculo designatis. — Sed non pauci alii, ut Bcelen, censent hic agi de confessione fa&â viro prudenti, ad petendum ab eo consilium et auxilium ejus orationis impetrandum. Quæ pariter interpretatio vere probabilis est. § II. Confessio sacram en ta lis ex Traditione PROBATUR 3. IOI. Status quæstionis. (a) Contendunt Protestantes confessionem non esse jure divino institutam, cùm, etiam sæc. XI1°, inter Doctores quæstio agitaretur utrum sacerdo­ tibus peccata confitenda essent, an soli Deo; ut constat ex verbis Decreti Gratiani (1150)-» : “Quidam Deo solummodo confiteri debere peccata dicunt, ut Græci. Quidam vero sacerdotibus confitenda esse percensent, ut fere lota sancta Ecclesia. Quod utrumque non sine magno fruétu intra sanôlam fit Ecclesiam, ita dumtaxat ut Deo, qui remissor est peccatorum, peccata nostra confiteamur, et hoc perfectorum est... sed tamen Apostoli institutio nobis sequenda est, ut confiteamur alterutrum peccata nostra, et oremus pro invicem ut salvemur. Confessio itaque, quæ soli Deo fit, quod justorum est, purgat pec­ cata. Ea vero quæ sacerdoti fit, docet qualiter ipsa purgentur peccata. ” ' Jacob., \’, 16. Inter quos Origencs, homil. 2 in Levit., P. G., t. X11, p. 419. Morinus, op. cit., lib. II ; Palmier;, th. 33-35. p. 401-449; Cambier, op. cit., p. 96-323: /.. de San, 11. 779-870; Pignataro, op. cit., p. 25-56; Pelle, op. cit., p. 279-449; l'acandard, La Confession sacramentelle dans l’Eglise primitive, Paris, Blond, 1903; id., ap. Mangenot, Diet, de Théo!., verbo Confession. ■ De pænitent., dist. I, c. <90, p. 1189 ed. Friedberg. illEOL. Mok. I. —3 66 PARS DOGMATICA. CAPUT II. (b) Respondemus autem, tempore Gratiani, aliquot dubia hâc de re orta esse, quia confessio, etsi antiquissima, pars erat disciplinæ pænitentialis quæ tunc temporis paulatim in desuetudinem abibat; unde facium est ut quidam, pauci tamen numero, de ejus necessitate et divina institutione dubitarent. Sed hujusmodi dubia primævis Ecclesiæ tempo­ ribus non vigebant, ut mox ostendemus. Tria præsertim stadia in confessionis historic delineari possunt : i° quatuor prioribus sæculis praevalet pænitentia publica, cujus pars erat confessio peccatorum sive publica sive occulta; 2° a quinto ad duodecimum, pænitentia minus rigorosa evadit, et confessio privata fit frequentior; 30 a sæ­ culo duodecimo, cessante pænitentia publica, sola remanet privata confessio et satisfaélio. Duo priora stadia delineare sufficit. I. Confessio sacramentalis per quatuor priora sæcula floruit. Duplex argumentum afferemus : prius e disciplinâ pœnitcntiali; posterius e Patrum testimoniis. 102. i° Probatur argumento generali ex ipsa pænitentiali disciplina desumpto. Talis siquidem erat hujusmodi disciplina ut aliquam confessionem, sive publicam sive occultam, necessario supponeret. (A) Fabia exponuntur. Disciplina pænitentialis consiste­ bat in complexu operum poenalium quæ Ecclesia christiano peccatori imponebat, et ex indole hujus obligationis necessi­ tas confessionis clare apparet. Etenim : (a) hæc obligatio erat strictissima, sub pœnA æternæ damnationis : quando fulcies de severitate hujus pænitentiæ querebantur, Patres respondere non dubitabant medium non dari inter hanc et poenas inferni; (b) aubtoritate Dei ipsius imponebatur : quando martyres lapsis libellos præbebant quibus a pænitentiA liberarentur, S. Cyprianus aliique episcopi id repro­ bant, asserentes neminem posse dispensare a lege divi­ nitus statuta; (c) obligatio pænitendi se extendebat ad omnia peccata quæ Ecclesia tanquam gravia existimabat ideoque non solum ad gravissima crimina, nempe ad apos- DE PÆNITENTIS AGT1BÜS. 67 tasiam, fornicationem et homicidium, sed ad communia delicia, quæ a receptione sacræ communionis arcebant, v. g., furta, impudicitiae, fraudes, judicia temeraria, violatio fidei, etc., quatenus distinguuntur a levioribus culpis quæ potes­ tati clavium non subjiciuntur ’; — nec solum ad publica et externa, sed etiam ad occulta et interna, prout docet S. Pa­ danus : “ Addo etiam non solum manus in homicidio pleéli, sed et omne consilium quod alterius animam impegit in mortem; nec eos tantum qui thura mensis adolevere profa­ nis, sed omnem prorsus libidinem extra uxorium thorum et complexus licitos evagantem ” 2 (d) Modus pænitendi arbitrio peccatoris non relinqueba­ tur, sed ab ipsa EcelesiΛ determinabatur : ad consequendam peccatorum remissionem, peccator ab Episcopo aut ejus vices gerente primum inter pænitentes recipi debebat, eique se subjicere quoad tempus et modum pænitendi. 103. (B) Conclusio eruitur. Porro hæc omnia necessario supponunt aliquam peccatoris confessionem episcopo faciam, sive agnoscendo veritatem peccatorum quæ auctoritati ecclesiasticae denuntiata fuerant, sive spontanee confitendo delicia a se commissa : quomodo enim Ecclesiæ minister potuisset inter pænitentes accipere posteaque absolvere eos quorum deliéla ejus judicio subjecta non fuerant ? Aliunde hæc confessio ut necessaria ad salutem, et quidem jure divino, existimabatur; et, ut diximus, ad omnia peccata gravia se extendebat. Ergo ex ipsà institutione disciplinæ pænitentialis constat thesis nostra, quæ cæteroquin multis Patrum testimoniis confirmatur. 104. 2° Probatur testimoniis Patrum. Antequam singula afferamus, prænotamus aliquem fuisse progressum in expo­ sitione hujus dogmatis et in praxi confessionis, (a) Divina institutio et necessitas confessionis non explicite, sed impli­ cite tantum in allatis Scripturæ textibus continentur : non' Ίertul., De pudicitia, c. 18, P. L., 1017; c. 19, P. L., 1028; Ô. Cyprian., epist. IX, n. 2, P. L., IV, 251; X. Padanus, Ep. ad Sem­ pronianum, c. 24; P. L., XIII, 1079; Paraenesis ad pænit., c. 4, P. L., XIII, 1083. - Paraenesis ad pænit., c. 5, 6, 7, P. L., XIII, 10S4 sq. PARS DOGMATICA. CAPUT II. nisi modo generali et confuso designatur materia confessio­ nis. (b) De tempore quo urget confessionis præceptum nil statuitur, (c) Pariter nil Christus definit circa modum con­ fitendi, secretum aut publicum, (d) Tandem præceptum ligat tantum cos qui conscii sunt peccati mortalis; jamvero, ut supra diélum est, n. 97, his temporibus tanquam minuta habebantur multa peccata quæ hodie, propter Christiana: conscientiæ educationem, ut mortalia agnoscuntur h Multi proinde fideles, qui immunes erant a gravioribus peccatis, ad sacramentum Pænitentiæ non accedebant : tunc enim usus non vigebat confitendi venialia, devotionis causa. Ke) Ex altero capite, non pauci peccatores a confessione deterrebantur ob laboriosam et diuturnam pænitentiam quæ tunc imponi solebat ; et, cum nullum speciale tempus præfiniretur ad confessionem instituendam, multi eam p'us æquo differebant. Confessio igitur minus frequens erat quam nostris tempo­ ribus, ideoque non sæpe a Patribus commemoratur. 105. (A) Sæc. secundo, S. Irenœus de confessione loquitur tanquam necessariâ ad gratiam recuperandam Narrat enim quasdam mulieres a Marco, mago et haeretico, fuisse cor­ ruptas, et addit : “ Hæ sæpissime convcrsæ ad Ecclesiam Dei, confessae sunt et secundum corpus exterminatas se ab eo vclut cupidine, et inflammatas valde illum dilexisse ” 2. Hanc autem confessionem esse necessariam infertur ex sequentibus : “ Quædam quidem etiam in manifesto exomo­ logesim faciunt; quædam autem reverentes hoc ipsum, in silentio sensim semetipsas retrahunt, desperantes a vitâ Dei ” 3; nam quæ, ob pudorem, peccata sua confiteri nolue­ runt, gratiam Dei non receperunt et in desperationem lapsæ sunt. 106. ÏB) Sæculo tertio, plura jam habemus testimonia, in Ecclcsiâ tum latinâ tum græcâ, non solum de confessione publica, sed etiam de privatâ. ' Attamen notatu dignum est Sanctum Paulum ut a regno caelorum excludentia habere quædam ex peccatis quæ 5. Casarius a-stimat esse ‘minuta”. —’C. haeres., I. i, c. 13, n. 7, P. G , t. VII, p. 5J7. J Ibid., n. 7, p. 591. DE PÆN1TENTIS ACTIBUS. ôa _________________ _______________________________________* (a) Publicani confessionem describit .£ Cyprianus : “Confitean­ tur singuli, quæso vos, fratres dileélissimi, deliélum suum, dum adhuc qui deliquii in sæculo est, dum admitti confessio ejus potest, dum satisfactio et remissio faéta per sacerdotes apud Dominum grata est ”*. Ibidem ’ laudat eos qui, licet idololatriam externe non commiserunt, “quoniam tamen de hoc cogitaverunt, hoc ipsum apud sacerdotes Dei dolenter et simpliciter confitentur”. Hic sane agitur de confessione sacramentali, quam sequitur peccatorum remissio, faéta sacerdotibus, et in quâ manifestantur etiam interna peccata seu cogitationes (b) Origenes de variis mediis loquens, quibus obtineri possit pec­ catorum remissio, sacramentalem confessionem sic commemorat1 : “ Est adhuc et septima, licet dura et laboriosa per pænitentiam remissio peccatorum, cum lavat peccator in lacrymis suis stratum suum, et fiunt ei lacrymæ panes die ac no6te, et cum non erubescit sacerdoti Domini indicare peccatum suum et quærere medicinam ”... Hujus confessionis necessitatem diserte asserit atque comparatione illustrat4 : “ Vide ergo quid edocet nos Scriptura divina, quia opor­ tet peccatum non celare intrinsecus. Fortassis enim sicut ii qui habent intus inclusam escam indigestam, aut humoris vel phlegma­ tis stomacho graviter et moleste immanentis abundantiam, si vomue­ rint, relevantur; ita etiam hi qui peccaverunt, si quidem occultant et retinent intra se peccatum, intrinsecus urgentur, et propemodum suffocantur a phlegmate, vel humore peccati. Si autem ipse sui accusator fiat, dum accusat semetipsum et confitetur, simul evomit et deliélum, atque omnem morbi digerit causam ”. (c) Quibus verbis addi possunt quæ scribit 5. Petrus Alexandri­ nus de occulto raptore5 : “ Deinde per confessionem peccatum suum sacerdoti manifestans, nitens in contrarium,eleemosynas scili­ cet faciens, curabit infirmitatem ”. 107. (C) Sæculo quarto, frequentius adhuc Patres de utroque confessionis genere disserunt. (a) Ita, apud Latinos, 5. Ambrosius, ad pænitentiam et confessio­ nem peccatores sic hortatur : “ Et nos ergo non erubescamus fateri Domino peccata nostra. Pudor est ut unusquisque crimina sua prodat; sed ille pudor agrum suum arat, spinas tollit perpetuas1*... Sed si vis justificari, fateie deliétum tuum. Solvit enim criminum nexus verecunda confessio peccatorum ” L Hic autem agi de con' ■ 4 5 ° ’ De Lapsis, c. 29, P. L., t. IV, 489. - · Ibid., c. 28, P. L., IV, 488. llomil. m Levit., II, 4, P. G., t. XII, p. 410. Homil. 11 in Ps. XXXVII, n. 6, P. G.. XII, 1386. Ap. Mai, Spicilegium Romanum, t. VII, p. 465. De pænitcnt., 1. II, c. 1, P. L., t. XVI, p. 497. Ibid., c. 6, p. 507. 70 PARS DOGMATICA. CAPUT II. fessione non soli Deo facta, sed etiam ejus ministris, ex sequentibus patet ‘ : “Nonnulli ideo poscunt pænitentiam, ut statim sibi reddi communionem velint. Hi non tam se solvere cupiunt quam saceriotcm ligare : suam enim conscientiam culpâ non exuunt, et sacer­ dotis induunt, cui præceptum est : .Vo/ite saucium dare canibus”... Ibi enim supponitur sacerdotes esse judices, eosque peccato ligari, si citius absolvunt. •S' Padanus, qui tam explicite asseruerat potestatem remittendi peccata sacerdotibus inesse, supra n. 53, non minus diserte confes­ sionis, etiam occultorum peccatorum, necessitatem urget : “ Quid facies, tu qui decipis sacerdotem? Qui aut ignorantem fallis, aut non ad plenum scientem probandi difficultate confundis? Rogo ergo vos, fratres, etiam pro periculo meo, per illum Dominum quem occulta non fallunt, desinite vulneratam tegere conscientiam. Pru­ dentes ægri medicos non verentur, ne in occultis quidem corporum partibus etiam secaturos, etiam perusturos... Peccator timebit? Peccator erubescet perpetuam vitam præsenti pudore mercari?... Quod si fratrum oculos erubescitis, consortes casuum vestrorum timere nolite ” ’. 108. (b) Inter græcos, hæc speciali notatu sunt digna. Aphraates, sapiens Persa dictus, de pænitentiæ et confessionis necessitate ita loquitur (an. circiter 340) : “ Ita eum qui a Satana percussus fuit, non debet pudere deliéium suum confiteri, illudque relinquere, et pænitentiam in remedium postulare. Qui vulnus suum prodere erubescit, gangrænâ corripietur, totumque corpus damno inficiet; quem autem non pudet vulnus manifestare, sanabi­ tur et ad prælium iterum descendet... Ita prorsus ei qui in agone nostro superatus est, hæc superest via sanitatem recipiendi, ut scilicet dicat : Peccavi... Vos igitur, medici, qui insignis Medici nostri estis discipuli, non debetis medicinam iis denegare quibus curatione opus est Hic sane agitur de confessione sacerdotibus faélâ, qui nomine spiritualium medicorum designantur; et quidem de confessione occulta; nam sacerdos peccata accusata non debet aliis manifestare; sacerdotes enim ita alloquitur : "Cumque ipsam (infirmitatem spiritualem) vobis revelaverit, nolite eam publicare, ne propter illum ab inimicis et ab iis qui nos oderunt, innocentes in culpâ esse judicentur”-. — Brevius, sed non minus direéle 5. Gregorius Nyssenus1* 3: “ Qui autem latenti ablatione sibi alienum usurpat, si deinde per enuntiationem peccatum suum sacerdoti ape­ ruerit, vitii studio in contrarium mutato ægritudinem curabit”. 1 Ibid., c. 9, p. 517-518. * Parænesis ad pæniteniam, P. L., t. XIII, p. 1086. 3 Demonstratio VII, n. 3 4; Patrol, syriaca, curante Graffin, t. I, p. 318-319. 4 Ep. canonica, can. 6, P. G., t. XLV, p. 234. DE PÆNITENTIS ACTIBUS Conclusio. E praefatis testimoniis inferre licet Ecclesiam, publicam pænitentiam imponendo, eo ipso conicssionis necessitatem affirmasse, non quidem verbis, sed modo praético; nec primario, sed secundario, nempe seriem aéluum praescribendo ad remissionem peccatorum necessa­ riam, inter quos inveniebatur confessio quæ eo magis neces­ saria reputabatur quod esset veluti janua quâ christiani peccatores viam salutis denuo ingredi valebant. ioç. II. Confessio sacramentalis a sæc. V° ad ΧΙΓ:η. Jam a sæculo V°, prima vestigia invenimus cujusdam immutationis in disciplinâ pænitentiali sive in genere sive quoad confessionem : paulatim videlicet abrogatur obligatio longam ct laboriosam pænitentiam perficiendi ante absolu­ tionis susceptionem, non obstantibus paucorum hæsitationibus, idcoquc, frequentior fit confessio. no. i° Immutatio disciplinæ pænitentialis. Cujus præcipua causa ex eo desumitur quod fideles, pænitentiæ severitate perterriti, exomologesim magis ac magis differe­ bant, sæpe usque ad mortem. Exinde duplex nata est difficultas. ni. (A) Quoad moribundos : si absolutio peccatoribus denegatur antequam pænitentiam compleant, ex hac vità sine communione migrabunt; si vero conceditur, eo ipso quoad eos saltem aboletur pænitentia. Re mature perpensa, post non paucas disceptationes, Innocentius I mitiorem agendi modum approbavit : “Quaesitum est quid de his observari oporteat qui post baptismum omni tem­ pore incontinentiae voluptatibus dediti, in extremo fine vitæ suæ pænitentiæ simul et reconciliationem communionis exposcunt... Tribuetur ergo cum pænitentia extrema communio, ut homines hujusmodi vel in extremis suis permittente Salvatore nostro a per­ petuo exitio vindicentur 112. (B) Quoad sanos, difficultas pariter oriebatur ; vel enim absolutio morte instante tantummodo concederetur, vel mutanda erat antiqua disciplina; hic etiam mitiorem solutionem amplexa est Ecclesia. ‘ P. L., XX. 498; Densing., n. 95. Ibi etiam alia datur ratio, “et ne Novatiani haeretici negantis veniam asperitatem et duritiam sequi videamur 72 PARS DOGMATICA. CAPUT II. ia Jain enim sæculo quinto mitior evadit satisfaélinseu pæniten­ tia peragenda ante absolutionis susceptionem. Augustinus testa­ tur suo tempore duplicem esse pænitentiam, unam mitiorem pro peccatis occultis, etiam gravissimis ut adulterio, alteram strifliorcm pro peccatis publicis : sed hæc etiam mitigabatur Pariter 5. Leo, publicam pænitentiam a privata distinguens, priorem imponit pro idololatria, homicidio et fornicatione, sed declarat alia peccata gra­ via, v. g., comedere de escis immolatitiis, posse jejuniis et manus impositione purgari; alibi peccatores hortatur, qui inter publicos pænitentes non recensentur, ut quotannis, præsertim ante Pascha, mitiorem pænitentiam peragant, in quâ supplicationibus sacerdo­ tum juvabuntur’. Quod et lucidius exponit 5. Casarius Arelatensis : “ Et ille quidem qui pænitentiam publice accepit poterat eam secretius agere; sed, credo, considerans multitudinem peccatorum suorum, videt se contra tam gravia mala solum non sufficere, ideo adjutorium totius populi cupit expetere”3. — In Ecclesiâ græcâ similis mitigatio invenitur : haud raro absolvitur pænitens antequam satisfactionem compleverit, immo statim post peraélam confessio­ nem; leviora fiunt opera satisfacloria pænitenti imposita, eaque perfici possunt modo secreto, nisi agatur de publicis et gravioribus peccatis, v. g. fornicatione4. (b) Eodem tempore non semel tantum, sed sæpe absolutio pænitentibus conceditur. Ita 5. Chrysostomus peccatores benigne exci­ piebat, ita ut in synodo ad Quercum ab episcopo Isaacio insimu­ latus fuerit “ quod licentiam peccantibus præbeat, sic docens : si iterum peccasti, pæniteat iterum; et quoties peccaveris, veni ad me, ego te sanabo”5. 5. Basilius et S. Joannes Climacus etiam sup­ ponunt monachos satis frequenter absolvi 6. (c) Mox ad omnes fideles, etiam non ægrotantes, extenditur pri­ vilegium moribundis olim concessum nempe absolutionem acci­ piendi statim confessione peracta, quia nempe, ob perturbationes temporum, reapse aliquo modo in periculo mortis versantur. Ita ’ Sermo LXXXII, n, P. I.., XXXVIII, 511 ; cfr. De fide et operibus, 48; Enchiridion, 80; Cont. Iit. Petii., 111,44• Epist. CLXVIl, inquisit. 19, P. L., LIV, 1209; Epist. CVIII, 2, P. L., LIV, ιοί 1 ; Sermo XLI II, 2, 3; XLIV, 1 ; XLIX, 1,2; L, 1, 2; P. L., LIV, 282, 285, 301, 305 sq. 3 Sermo CCLXI, 1, P. L., XXXIX, 2227. 4 Pseudo-Areopagita, epist. VIII, 1, P. G., Ill, 1088; De ecclesiast. hierar., Ill, 2-3, 7. P. G. 111, 436, 452; S. Joannes Cliniae., Liber ad Pactorem, P. G., LXXXVIII, 1196. 5 Labbanis, Concilia, t. II, p. 1328. 1 5. Basil., Regnlæ brevius tractatae. interrog. 229, 288; P. G. XXXI, 1236, 1285. S. Joan. Climac., Scala, grad. IV, P. G. LXXXVIII, 705. DE PÆNITENTIS ACTIBUS. 73 inter statuta S. Bonifacii (+ 755) legitur (η. XXXI) : “ Et quia varià necessitate praepedimur canonum statuta de conciliandis pænitcntibus pleniter observare, propterca omnino non dimittantur. Curet unusquisque presbyter statim post acceptam confessionem pæmtentium singulos data oratione reconciliari. Morientibus vero sine cunctainine communio et reconciliatio praebeatur”' 113. 2° Consectaria quoad confessionem. Ex hâc im­ mutatione disciplinæ pænitentialis, inter IXun'ct XIIur" sæculuni, orta sunt quædam dubia in mente fidelium, saltem in quibusdam regionibus, circa necessitatem confessionis sacerdotibus faétam : cùm enim hæc esset veluti præparatio ad opera satisfactoria, quibusdam videbatur ejus obligatio­ nem cessare jam aboletâ publicâ pænitentiâ. Et ita expli­ catur textus Gratiani supra allatus. His paucorum dubiis non obstantibus, necessitas confessionis sacerdotibus facta in EcclesiA prædicari non desiit. 114. (A) Omnes Doflores illius temporis hanc necessitatem dare asserunt, ut constat præsertim ex operibus Alcuini et statutis Theodulphi. Prior directe exponit obligationem peccata confitendi sacerdoti, et non soli Deo’. Posterior asserit crimina publica deflenda esse secundum canonum et sanétorum Patrum institutio­ nem, peccata vero occulta pænitentiâ privata expianda esse; hæc incipit a confessione in quâ pænitens declarat quidquid a juventute recordari possit ex omnibus modis quæ gessit; si pudore aut obli­ vione irretitus videtur, interrogari debet circa odio capitalia peccata, nempe gastrimargiam (gulam), fornicationem, acediam sive tristi­ tiam, avaritiam, vanam gloriam, invidiam, iram, superbiam; postea, si promittit se deliéta expiaturum et vitaturum, statim absolvitur. Verum est quidem argumenta tunc temporis a Doétoribus allata ad probandam necessitatem confessionis, quam ex verbis Christi et Apostolorum direéte probare conabantur, apodiélica non fuisse; ideoque Abælardum putasse hanc obligationem esse tantum ecclesiasticam. Hæc autem difficultas evanuit cum S. Thomas validum attulit argumentum, non dircôte quidem ex verbis Domini, sed indirecte, ex ipsâ naturâ potestatis clavium. 115. (B) Ecclesia ipsa hanc necessitatem variis modis inculcavit : (a) statuendo, jam a quinto sæculo, sacram communionem certis 1 Λ LXXX1X, 823. ’Epist. CXIl, P. L., C, 338; cf. De confessione peccatorum ad pueros S. Martini, P. L., Cl, 649. Alibi, De psalmorum usu, 1,3,9, P. L., CI, 470, 478, recenset peccata de quibus confessarii pænitentes interrogare possunt 74 PARS DOGMATICA. CAPUT II. temporibus recipiendam esse, et aliunde peccatoribus necessitatem incumbere peccata confitendi ante communionem; ideoque confessariorum augendo numerum, quo facilius paenitentesad eos recurrere valerent. (b) Librospanitentiales edendo, in quibus exponebatur quænam pomæ cuique peccato responderent, et tradebantur formulæ ad interrogandos pænitentes Hujusmodi libri jam sæculo sexto in Hibernia et Anglià recepti, ineunte sæculo septimo, a S. Colum· bano in Galliam et Italiam introduéli sunt, et quidem eo fine ut ostenderetur viam ordinariam peccatorum veniam consequendi esse confessionem privatam, quam sequebatur absolutio. Qua­ propter frequentiores jam fuerunt confessiones primum quidem in monasteriis, moxque inter ipsos fideles. n6. (c) Panas canonicas ferendo contra eos qui sine confessione peccatorum moriebantur; ita, v g., Concilium Chalcidense {Kent) in Angliâ habitum, an. 787, explicite loquitur de confessione sacer­ dotifacta, ejusque necessitatem his verbis inculcat · “ Si quis autem quod absit) sine pænitentiâ aut confessione de hâc luce discessit, pro eo minime orandum est (d; Tempora definiendo pro confessione faciendâ. Secundum regulam Chradegangi, Metensis episcopi, canonici bis in anno con­ fiteri debent episcopo, unâ vice in initio quadragesimae ante Pascha, altera vice a medio mense Augusto ad Kalendas Novembris3. Alia concilia tempora præfiniunt ipsis laicis; sic C. Strigonense (Gran), an. 1114, statuit laicos debere peccata confiteri et commu­ nionem accipere ter in anno, festis Paschæ, Pentecostes et Nativi­ tatis Domini4. Hinc C. Parisiense VI præcipit sacerdotibus ut in suis paroeciis maneant, “ ne homines sine confessione et infantes sine baptismatis regeneratione plerumque môriantur”5. Ita paula* Quosdam ex his libris invenies ap. Morinum, op. cit., Appendix; præcipue vero ap. //. G. Schmitz, Die Bussbiicher und die Bussdisciplin der Kirche, 1883; Die Bussbiicher und das Kanonische Bussverfahren, 1898. Cf. B. Urat, Les livres pénitentiaux et la pénitence tarifée, Brignais 1910; Tixeront, III, 387 sq. — Pauca, exempli gra­ tia, excerpere liceat ex Pænîtentiali 5. Columbani, (an. circiter 600) : “ Si quis igitur per cogitationem peccaverit, id est concupierit homi­ nem occidere, aut fornicari, aut furari, aut clam comedere et inebriari; vel certe aliquem percutere... majora dimidio anno; minora quadra­ ginta diebus, in pane et aquà pæniteat... Si quis furatus fuerit, anno pæniteat. Si *qu s percusserit per rixam fratrem suum, et sanguinem fuderit, tribus annis pæniteat, etc.” (P. L., LXXX, 225). - Mansi, XII, p. 949. ' Mansi, XIV, p. 320. 4 Hefele, trad. Delarcq, t. VII, p. 128. * Can. 29, ap. Mansi, XIV, p. 558. DE PÆN1TENTIS ACTIBUS. 75 tini via parabatur statutis C. Lateranensis JV (1215), in quibus decretum est fideles saltem semel m anno proprio sacerdoti sua peccata confiteri debere. Conclusio. (A) Ecclesia igitur totà suâ agendi ratione profitetur a primis saeculis, confessionem sacramentalem esse medium divinitus institutum,et quidem necessa­ rium iis omnibus qui post baptismum graviter peccaverunt. Id apparet : (a) primum indirecle ex eo quod confessio habetur ut conditio prævia ad satisfactionem et absolutio­ nem peccatorum necessaria ; (b) postea magis directe quando, mitigata pænitentiali disciplina, Ecclesia confessionem habet tanquam conditionem necessariam ad privatam pæ­ nitentiam et absolutionem. Si qua orta sunt dubia, hæc explicantur tum ex reluctantia quorumdam fidelium, tum ex insufficentiA argumentorum quibus propugnabatur doc­ trina; sed Ecclesia ipsa nunquam de hAc obligatione dubi­ tavit. (B) Attamen admitti potest ac debet quidam profectus in frequentia confessionis et modo confitendi : hæc enim, utpote a Christo non distincte declarata, auctoritati Ecclesiæ relinquebantur, pro diversitate et opportunitate tem­ porum, definienda. 117. 118. Thesis /I:' : Confessio secreta seu auricularis, quæ hodie sola praevalet, etiam ab initio in usu fuit. Cer­ tum est. Ad thesim probandam, methodo ascendente utemur, sta­ tuendo nempe rem jam a sæculo quinto esse omnino cer­ tam, et ab hoc sæculo ad tempora apostolica regrediendo. •· 119. 1° Sæculo quinto privatam confessionem in usu fuisse certissime constat e testimonio 5. Leonis Magni. Audiens siquidem Pontifex nonnullos sacerdotes publice legisse pec­ cata pænitentium libellis scripta, hanc praxim condemnat tanquam illicitam usurpationem, apostolica regula contra­ riam ; “cum reatus conscientiarum sufficiat solis sacerdo­ tibus indicare confessione secretà ”. Quamvis enim pænitentibus liceat publice peccata quaedam confiteri, humilita­ tis causâ, id tamen minime præscribitur, ne ita quidam a confessione arceantur : “ Sufficit enim illa confessio quæ 76 PARS DOGMATICA. CAPUT II. primum Deo offertur; tunc etiam sacerdoti qui pro dcliélis pænitentium precator accedit. Tunc enim plures ad pæni­ tentiam poterunt provocari, si populi auribus non publicetur conscientia confitentis ” Ex quo sequitur jam tempore S. Leonis duplicem fuisse confessionem sacramentalem, publicam, quæ quandoque fidelibus permittebatur, et priva­ tam, seu auricularem, quæ peccatoribus præcipiebatur. 120. 2° Quarto sæculo vigebat etiam secreta confessio, etsi quandoque indirecte panderentur occulta peccata sus­ ceptione publias pcsnitentics. (A) Confessionem esse secretam testantur, inter alios, 5. Aphraates, (supra, n. io8), qui, sacerdotes alloquens eis praecipit ne aliis manifestent peccata in confessione re­ velata : “ Cùmque ipsam (infirmitatem spiritualem) vobis revelaverit, nolite eam publicare, ne propter illum ab ini­ micis et ab iis qui nos oderunt, innocentes in culpâ esse ju­ dicentur ”12*4. — S. Ambrosius ipse secreto confessiones au­ diebat; hæc enim de eo scribit Paulinus, diaconus, in hujus sanôti Vita3 : “ Erat etiam gaudens cum gaudentibus et flens cum flentibus; siquidem quotiescumque ille aliquis, ob percipiendam pænitentiam, lapsus suos confessus esset, ita flebat ut et flere illum compelleret... Causas autem crimi­ num quas illi confitebantur, nulli nisi Domino soli, apud quem intercedebat, loquebatur Idem confirmatur institutionepœnitentiariorum seu sacer­ dotum, quorum munus speciale erat privatas confessiones audire. (B) Attamen, etsi confessio in se occulta esset, aliquando peccator, suscipiendo publicam pænitentiam, eo ipso indi­ recte coram Christiana communitate confitebatur se gravium delictorum reum esse4. Pariter canonicarum poenarum 1 Epist. i68 ad episcopos Campaniæ, P. L., L1V, 1211. Demonstratio VII, n. 3-4 (Patrol, syriaca, curante Graffiti, t. I, p. 318-319). s P. L., XIV, 40. 4 Aliquando etiam indirecte prodebatur peccatum complicis, prout evenit tempore Nectarii (391) in ecclesia Constantinopolitanâ, ubi, oc­ casione confessionis cujusdam mulieris, notum est grave delictum ali‘ujus diaconi qui cum ea peccaverat. Ad tales abusus praecavendos, de pænitentis actibus. 77 impositio, v. g. clerici depositio, indirecte pariter manifesta­ bat etiam occulta delicta. Tunc enim forum internum non penitus a foro externo distinguebatur : Christiani, se invi­ cem considerantes tamquam membra ejusdem corporis, minus invite sua peccata manifestabant, ut, fratrum preci­ bus et satisfactionibus adjuti, facilius Dei misericordiam consequerentur. 121. 3° Saxulo tertio, idem constat ex variis testimo­ niis, Ita Origenes de confessione privatà, quæ publicam præcedit pænitentiam, scribit1 : “ Tantummodo circumspice diligentius cui debeas confiteri peccatum tuum. Proba prius medicum, cui debeas causam languoris exponere... Si intellexerit ct praeviderit talem esse languorem tuum, qui in conventu totius Ecclesiæ exponi debeat et curari, ex quo fortassis ct ceteri ædificari poterunt et tu ipse facile sanari, multa hoc deliberatione ct satis perito medici illius consilio procurandum est ex quo patet jam tempore Origenis distinctionem fuisse inter publicam et privatam con­ fessionem, et utramque fuisse in usu. Pariter 5. Cyprianus supponit secretam esse confessio­ nem, dum loquitur de iis qui “ quamvis, nullo sacrificii aut libelli facinore constricti, quoniam tamen de hoc vel cogita­ verunt, hoc ipsum apud sacerdotes Dei dolenter ct simplici­ ter confitentes exomologesim conscientiæ faciunt ”2. Quoad sæculum secundum, non invenimus quidem cxplicitum testimonium, cùm textus S. Irenæi supra allegatus, n. 105, æque intclligi possit de publica aut secreta confes­ sione. Sed, cùm jam tertio sæculo, privata confessio in usu esset apud Græcos ct Latinos, nec ullum hac de re inveniatur alicujus mutationis vestigium, merito infertur Nectarius abolevit officium pænitentiam, imo, juxta quosdam, ipsam obligationem peccata confitendi ante communionem. Quidquid est, hæc aboletio diuturna non fuit; nam successor Nectarii, S. Joannes Chrysostomus, peccatores hortabatur ad confitenda peccata et ad pri­ vatam pro eisdem pænitentiam Cf. Batiffol, op. cit., p 149 sq.; P. Galtier, S. Jean Chrysostome et la confession, in Recherches de Sc. Reliy, 1910, pp. 209, 313. ' Homil. 11 in Ps. 37, n. 6, P. G., XII, 1386. ’ De lapsis, 28, P. L., IV, Joitmet, Enchiridion, n 553 78 PARS DOGMATICA. CAPUT II eam usque ad apostolica tempora ascendere, prout reapse docet S. Leo, n. 119. 122. Conclusio, (a; Privata igitur confessio semper in usu fuit, etsi non absolute secreta, cùm peccata aliquo modo indirecte manifestarentur publicae pænitentiæ impositione. Ouâ manifestatione fovebatur Christiana humilitas et solidaritas, dum videlicet omnes fideles precibus et operibus pænitentes juvarent. Attamen non pauca erant incom­ moda : quidam verecundiâ a confessione deterrebantur, alii indiscreta confessione scandala excitabant. (b) Ad quos abusus tollendos, Ecclesia paulatim publi­ cam confessionem postcaque publicani pænitentiam abole­ vit ; ita tutius servata sunt jura cujuslibet christiani, et gra­ dation fideles frequentius ad sacrum tribunal accesserunt. I fA *2 123. Totum contrahitur argumentum. Primum qui­ dem Protestantes asserebant Innocentium III confessionis inventorem fuisse, ejusque necessitatem promulgâsse in C. Lateranensi (1215). Historice autem probatum est integros traélatus de sacramentali confessione multo ante Innocentium editos esse, non pauca Concilia de ejus utili­ tate aut necessitate statuta condidisse, in libris pænitentialibus, Græcis et Latinis, totum ordinem confessionis descriptum fuisse, cum catalogo peccatorum etiam occul­ torum, et poenarum eisdem inflictarum. Qua in re devicti, nonnulli contendebant auricularem confessionem a Leone Magno (f 461) in Ecclesiam invectam fuisse; sed non minus luculenter ostensum est, ex Patribus tum Latinis tum Græcis, et ex ipsâ institutione pænitentiariorum, secre­ tam seu auricularem confessionem in usu fuisse sæculis anterioribus, quarto nempe et tertio. Cùm autem sæculo secundo jam de confessione sermo sit, nil prohibet quin admittamus hanc aliquando fuisse occultam. Ccteroquin ipsa publica confessio, tunc certo vigens, erat vere sacramentalis, cum ordinaretur ad veniam peccatorum obtinen­ dam, mediante pænitentia a sacerdotibus imposita. Ita, a testimoniis evidentioribus ad obscuriora procedentes, histo­ rice demonstratur confessionem sacramcntalcm ab initio in Ecclesiâ fuisse adhibitam, camque a Christo promanare, DE PÆNITENTIS ACTIBUS. 79 quippe quæ indivulse conneétatur cum potestate clavium quam Dominus Apostolis tradidit. § III. Confessionis utilitas ratione ostenditur* 1. 124. Positâ divinâ confessionis institutione, ejus convenientia ostendi potest : 1° Ex parte Dei. Peccatum siquidem includit aCtum superbiœ et inobedientiœ qui reparari debet; atqui meliori nequit reparari modo quam per peccatorum sinceram con­ fessionem; qui enim dixerat saltem æquivalenter : non ser­ viam, per confessionem Deo se subdit dicens : peccavi, et deliCta sua recogitans in amaritudine animæ suæ, ministroque Dei candide ac humiliter aperiens, superbiam edomat et offensam Deo irrogatam in quantum fieri potest com­ pensat : siquidem “ cor contritum et humiliatum, Deus, non despicies ”. 2° Ex parte hominis, (a) Confessio pacem et securitatem animis præbct ; unum e præcipuis bonis quibus frui possu­ mus est profecto pax animæ; atqui peccator vix pacem ani­ mique securitatem invenire potest, nisi in confessione sacramentali; quamvis enim dolorem de peccatis concipere nita­ tur, et pro cis satisfacere, nescit tamen utrum amore vel odio dignus sit, nam nemo judex in propriA causA; ex ad­ verso, si omnia gravia peccata Dei ministro humili confes­ sione pandit, hic de eis judicare potest, necnon de dispositio­ nibus pænitentis et de æquitate satisfactionis jam præstitæ vel præstandæ, sicque evanescunt animi angores et conscientiæ remorsus2, (b) Pariter confessio a peccatis deterret: nam si desolatione desolata est terra, quia nemo est qui recogitet corde, qui conscientiam suam frequenter discutit ’ P.EtHix, De la confession : pourquoi on se confesse et pourquoi on ne se confesse pas? Paris, 1892; Bougaud, Le Christianisme et les temps présents, 6e éd., 1902, t. V, ch 6, p. 145-182. 1 Quod candide fatentur non pauci Protestantes, v. g. E. Naville (apud de Baitdry, La Religion du Cœur, p. 84 sq.) : “ Quis enim pec­ cator cupiditatis oculos ad tribunal pænitentiæ non convertit? Quis non concupivit, in amaritudine animæ suæ et incertitudine divinæ re­ missionis, ex ore ejus qui Christi auéloritatis particeps est, hæc verba audii e : Vade in pace, remissa sunt peccata tua”? 80 PARS DOGMATICA. CAPUT II. ut omnia peccata a sc commissa confiteatur, hujusmodi periculum evadit ; siquidem conscientiam scrutando, occa­ siones peccandi videt et fugit, media ad tentationes supe­ randas discit; præterea obligatio omnia, etiam secretissima, aperiendi eum vigilantiorem efficit, ita ut nullum sit effica cius frænum ad coercendos peccatores quam sacramentalis confessio, (c) Confessio etiam virtutum praxim maxime promovet : cùm enim debiles et inconstantes simus, amico et duce indigemus in vitâ spirituali : “ Fluctuamus inter varia consilia, inquit Seneca (Ep. 52); nihil libere volumus, nihil absolute, nihil semper. Nemo per se satis valet ut emergat; oportet manum aliquis porrigat, aliquis educat.. Non duce tantum opus est, sed adjutore et ut ita dicam coaétore ”. Atqui in confessione sacramentali invenimus amicum fidelissimum, cui, sub secreti inviolabili sigillo, deliéta, infirmitates et vulnera cordis aperire possumus; ducem spiritualem qui vias Domini nos edocebit, ostendendo quid vitare, quid agere debeamus non generali modo, ut fit in prædicatione, sed speciali, nostris infirmitatibus accommodato, juxta illud : “Surge, et ingredere civitatem, et ibi dicetur tibi quid te oporteat facere” adjutorem, qui zelo Dei flagrans, nos veluti coget ad vitia expellenda virtutesque colendas. Hinc Leibnitzius' ait : “ Totum autem hoc institutum divina sapientia dignum esse negari non potest, et si quid aliud, hoc certe in Christiana religione præclarum et laudabile est quod et Sinenses ac Japonenses sunt admirati ; nam et a peccatis multos deterret confitendi necessitas, eos maxime qui nondum obdurati sunt, et lapsis magnam consolationem præstat, ut adeo putem pium, gra­ vem et prudentem confessarium magnum Dei organum esse ad animarum salutem; prodest enim consilium ejus ad regendos affec­ tus, ad animadvertenda vitia, ad vitandas peccatorum occasiones, ad restituendum ablatum... ad dubia eximenda, ad erigendam mentem afflictam, ad omnia denique mala aut tollenda aut miti­ ganda; et cum fideli amico vix quidquam in rebus humanis præstantius reperiatur, quanti est, cum ipsâ sacramenti divini inviolabili religione, ad fidem servandam opemque ferendam astringi ”* 3? * Ail., IX, 7. — · Systema theol., Parisiis, 1819, p. 270. 3 Nec aliter loquuntur hodierni Anglicam non pauci, inter quos H. P. Ldddon, ut ex ejus epistolis constat : “ ChristChurch, Oxford, March 1883. - Carissime X., Ab anno 1847 confessorem adivi quotiescumque opus habui, et numquam hoc me DE PÆNiTENTlS ACTIBL’S. ?1 3° Ex parte societatis. Societas enim, sine legum custodiâ, secura vix consistere potest; atqui ad legum custodiam confessio multum inservit; prudens enim confcssarius legum humanarum simul ac divinarum observantiam urget, socie­ tatem domesticam, quæ societatis civilis est fundamentum, recte ordinat, lites et dissidia componit, inimicos reconci­ liat, bonorum ablatorum restitutionem procurat, scandala prævenit vel reparat; imo confessio hanc æqualitatem, de quâ nostra aetas gloriatur, maxirne promovet, cùm lex confitendi omnes afficiat, reges seu praesides æque ac sub­ ditos, nobiles ac divites æque ac pauperes, nec in sacro tribunali ullum fiat discrimen inter diversæ conditionis pænitentes ». 125. Objiciunt quidem adversarii confessionem sacramentalem ansam praebere multis abusibus et sæpe pænitentibus æque ac ministris perniciosam esse. — liesp. Aliquando, abusus in hanc praxim />er accidens irrepere concedimus, sed raro; nam Ecclesia, tum gravibus pœnis pleétendo sollicitantes ad turpia, tum excom­ municando absolventes complicem in peccato turpi, cogendoque illos qui ad malum sollicitati fuerint ut confessarium denuntient, ne tales abusus multiplicarentur sapienter providit. Pauca vero incom­ moda, quæ aliquando ex hominum fragilitate vel perversitate oriuntur, ratio sufficiens esse nequeunt cur deleatur institutio, quæ aliunde tum privatis hominibus tum societati ipsi tot et tanta confert beneficia; si enim res, quibus homines abutuntur, statim tollendæ essent, quid tandem in societate civili vel ecclesiastici remaneret? piguit. Nihil melius quod animam reficiat esse posse videtur; et abso­ lutio, quæ confessionem sequitur, est potestatis absolvendi forma magis direifta ac authentica, quam illae universaliores formulæ, quæ in officio quotidiano et in Eucharistiae administratione adhibentur. Expertus sum quoque, quod ad me attinet, doctrinam Episcopi Butler relate ad tutiorem viam sectandam circa rationem se habendi, hujusmodi praxim apertissime confirmare... Minister terrenus, qui absolutionem imperti­ tur, est indubie finitus et imperfectus, dum Summus Sacerdos Noster cælestis infinite intelligens et bonus. Attamen minister hic, vi mis­ sionis a Christo receptæ, subsidio nobis venit, ut omni cordis ac animi nisu, nostrorum peccatorum, si velimus, nos pænitcat, quod propriis viribus difficulter adimpleremus”. ‘ Hanc socialem confessionis utilitatem agnoverunt Increduli et Protestantes; ita Voltaire, Üiélion. philos , art. catéch. du Curé; protestans atuflor operis Letters of Atticus, leti. 5 th. PARS DOGMATICA. Art. II. De Contritione. . Doctrina Tridentina. Ad remissionem peccato­ rum consequendam per potestatem clavium, non sufficit confessio, sed requiritur contritio, ut reétc docet Tridentinum1 .· — “ Contritio, quæ primum locum inter dictos pænitentis aétus habet, animi dolor ac detestatio est de peccato commisso cum proposito non peccandi de cetero. Fuit autem quovis tempore, ad impetran­ dam veniam peccatorum, hic contritionis motus necessarius; et in homine post Baptismum lapso, ita demum præparat ad remissio­ nem peccatorum, si cum fiduciâ divinæ misericordiae et voto prae­ standi reliqua conjunélus sit, quæ ad rite suscipiendum hoc sacra­ mentum requiruntur... Docet præterea, etsi contritionem hanc aliquando caritate perfcflam esse contingat, hominemque Deo reconciliare, priusquam hoc sacramentum actu suscipiatur; ipsam nihilominus reconcilia­ tionem ipsi contritioni, sine sacramenti voto quod in illà includi­ tur, non esse ascribendam. Iliam vero contritionem imperfeftam, quæ attritio dicitur, quoniam vel ex turpitudinis peccati conside­ ratione, vel ex gehennæ et poenarum metu communiter concipitur, si voluntatem peccandi excludat, cum spe veniæ, declarat, non. solum non facere hominem hypocritam et magis peccatorem, verum etiam donum Dei esse, et Spiritus sanéli impulsum, non adhuc quidem inhabitantis, sed tantum moventis, quo pænitens adjutus viam sibi ad justitiam parat. Et quamvis sine sacramento Pænitentiæ per se ad justificationem perducere peccatorem nequeat ; tamen eum ad Dei gratiam in sacramento Pænitentiæ impetrandam disponit. Hoc enim timore utiliter concussi Ninivitæ ad Jonæ prædicationem plenam terroribus pænitentiam egerunt, et miseri­ cordiam a Domino impetrarunt. Quamobrem falso quidam calum­ niantur catholicos Scriptores, quasi tradiderint sacramentum Pæni­ tentiæ absque bono motu suscipientium gratiam conferre, quod nunquair Ecclesia Dei docuit, nec sensit; sed et falso docent con­ tritionem esse extortam et coactam, non liberam et voluntariam ”. Duo praesertim in hâc Tridentinâ declaratione exponun­ tur : 1° natura et necessitas contritionis; 2° ejus efficacia ad remittenda peccata cum aut sine reali susceptione sacra­ menti Pænitentiæ. Trident., sess. XIV, cap. 4. DE PÆNITENTIS ACTIBUS. § I. Natura *3 et necessitas contritionis1. Contritionis notio. (A) Contritio, a voce conte­ rere. etymologice aClionem designat quâ solidum corpus ad minimas partes reducitur; metaphorice autem illam disposi­ tionem quâ cor peccato induratum frangitur et emollescit. 127. Hinc Catech. fiomanus (de l’ænit., n. 33) ; “ Reéte autem contri­ tionis nomen peccati detestationi... ad significandam vim doloris impositum est, duélâ similitudine a rebus corporeis quæ minutatim saxo aut duriore aliquâ materia confringuntur : ut eo vocabulo declararetur corda nostra, quæ superbia obduruerunt, pænitentiæ vi contundi atque conteri”. Vocatur etiam cordis compunilio, quia quemadmodum ferro tumida ulcera secantur, ita corda, quasi scalpello contritionis adhibito, inciduntur, ut peccati mortiferum virus queant elicere; quare et scissio cordis a Joele propheta appel­ lata est : “Convertimini ad me in toto corde vestro... et scindite corda vest ra ” ’. (B) Quoad rem. contritio a Tridentino definitur 3 : “ animi dolor ac detestatio de peccato commisso cum proposito non pec­ candi de cetero". Dicitur (a) animi dolor, seu affliftio. tris­ titia, intus animum angens et crucians; cùm enim pecca­ tum sit summum malum morale, peccator sincere ad Deum revertens, de delictis a se commissis non potest non tristari. Quæ quidem tristitia, licet primario interna, communiter exterius manifestatur; nec tamen lacrymæ aliave moeroris signa hujusmodi requiruntur, cùm voluntas sincere dolere valeat, quin talia signa exhibeantur. (b) Detestatio de peccato commisso, id est, odium peccati, procedens ex cognitione ejus malitiæ malorumque effec­ tuum, conjunctum cum retraClationc pravae voluntatis, ita ut peccator sincere dicat : si possem de novo agere, vellem non peccasse. Dolor et detestatio ita conneétuntur ut qui suum detestatur peccatum de eo doleat, et qui de eo dolet illud necessario detestetur; videlicet, juxta communem ' .S'. Thom., Supplem., q. I, a. i; Suarez, disp. IV; Salmantic., disp. VII; Bellarminus, 1. II. c. 4; Drouin, q. IV, c. i; Billuart, diss. IV, a. 1; de Augustinis, p. I, .1. 4; Palmieri, th. 30; Billot. th. 12; L·. de San, n. 473 sq. ‘Joel, II, J2. — 3 Sess. XIV, cap. 4 84 PARS DOGMATICA. CAPUT II. sententiam, dolor est consequentia detestationis, sicut delec­ tatio consequitur amorem; primum quidem detestamur peccatum, quia ut malunt illud apprehendimus; deinde concipientes illud malum esse prœsens, sive in se sive in suis consectariis, de eo dolemus. Hinc in Beatis odium peccati existit sine dolore; nam non apprehendunt pecca­ tum ut malum pressens^ cum jam immunes sint a peccato ejusque consectariis. (c) Cum proposito non peccandi ; nam vera pænitentia res­ picit non solum præteritas culpas ut abolendas, sed etiam futuras ut praecavendas ; nemo enim vere peccata detestalur, quin eo ipso velit ea in futurum vitare : si nolit ea vitare, non veniam, sed indignationem meretur. 128. Thesis : Vera contritio, qualis superius definita fuit, necessaria est ad veniam peccatorum consequen­ dam, sive intra sive extra sacramentum. i° Script. Id constat ex omnibus textibus supra allatis, ubi de necessitate pænitentiæ, n. 9-10. Pænitentia enim, quæ ibi requiritur tanquam conditio necessaria ad justifica­ tionem, nihil aliud est nisi conversio ad Deum, aversio a viâ iniquitatis, immutatio cordis et vitæ, cor contritum et humi­ liatum. Quæ quidem omnia supponunt animi dolorem ac detestationem peccati, cum proposito emendationis. Quæ quidem dispositio, etiam post instituta sacramenta, necessaria manet; nam, quando Judæi aut Gentiles ad christianam fidem convertuntur, prima dispositio ab eis requisita post fidem, est pænitentia seu contritio : “ Pænitentiam agite, ct baptizetur unusquisque vestrum... Pænitemini igitur, et convertimini, ut deleantur peccata vestra... Pænitcntiam itaque age ab hac nequitia tuâ; et roga Deum, si forte remittatur tibi hæc cogitatio cordis tui... Ergo ct gentibus pænitcntiam dedit Deus ad vitam”1. — Quare gaudet Apostolus quod Corinthii contristati sunt ad pæni­ tcntiam : “ Nunc gaudeo, non quia contristati estis, sed quia contristati estis ad pænitentiam... Quæ enim secundum Deum tristitia est, pænitentiam in salutem stabilem ope­ ratur ” 2 * Λ<7., II, 38; 111. 19; VIII, 22; XI, 18. Il Cor., VII, 9-10. DE PÆNITENTIS ACTIBUS. 85 129. 2° Traditione. 'l ota enim pcenitentialis disciplina, quam supra exposuimus (n. 57 sq.), eo fine instituta fuerat ut, frequenti recogitatione peccatorum et laboriosi eorum expiatione, necnon Ecclesiæ precibus, in pænitentibus animi dolor ac detestatio peccati necnon vitæ emendandæ desiderium vivide excitarentur. Quod quidem constat tum e testimoniis jam allatis (n. 57 sq.), tum ex sequentibus. S. Justinus1 asserit quidem Deum pænitentibus veniam ex mise­ ricordia concedere; sed simul docet eos decipi qui dicunt, etiamsi peccatores sint, Deum tamen non imputaturum illis peccatum, modo eum cognoscant. Quod probat exemplo David, qui nonnisi contritione justificatus est. “ Quod si tali viro, inquit, remissio non ante concessa est quam pænitentiam ageret, sed tum demum cum sic flevit, seque ita gessit magnus ille rex et unctus et pro­ pheta; quomodo impuri ac prorsus complorati, nisi lamententur ct plangant, spem habere possint non imputaturum ei^ Dominum peccatum ”? 130. Ita etiam Tertullianus, exemplo prodigi ostendit Deum peccatori parcere, “ sed si paniteat ex animo, si famem tuam cum saturitate mercenariorum paternorum compares, si porcos immun­ dum relinquas pecus, si patrem repetas vel offensum’*’. Pariter 5. Cyprianus veniam pænitentibus promittit, “actà pænitentiâ et professa frequenter suorum detestatione faétorum, si lacrymis, si gemitibus, si fletibus dolentis ac vere pœnitentis animi signa prodi­ . *derint" Nec aliter 5. Ambrosius : “Et si tu amarissime fleas, Christus ad te respiciet, culpa discedet. Usus enim doloris ablegat luxuriam criminis, erroris delicias. Ita, dum dolemus admissa, admittenda excludimus, et fit quaedam de condemnatione culpæ disciplina innocentia;”4. Hujus pænitentiæ necessitatem sic alibi docet : “ Pænitudo enim lapsis necessaria est, sicut vulneratis sunt necessaria medicamina. Sed quanta putas, et qualis necessaria pænitentia? Quæ aut æquet crimina, aut certe excedat... Cùm hæc certa fide, sicut est, animo conceperis, quia necesse est prae­ varicatricem animam tartareis pœnis, et gehennæ ignibus tradi, nec aliud remedium constitutum esse post unum baptismum quam pænitentiæ solatium ; quantamvis aflliétionem, quantum vis laborem subire esto contenta dummodo ab æternalibus pœnis libereris’’5. Dialogus cum Tryphone, n. 141; P. G., t. VI, p. 798-799 • Tertullianus, De Pænit., c. 8, P. L, t. I, p. 1243. J Ep. XXXI, P. L., t. IV, p. 315. 4 De Pænitent., 1. II, c. 10; P. L., t. XVI, p. 519. 5 De lapsu virginis, n. 33-34, P· L., t. XVI, p. 376-377. 86 PARS DOGMATICA. CAPUT II. 5. Chrysostomus integrum de Compunftione edidit traétatum, ubi, inter alia, hæc habet : “ Quid enim, dic mihi, corporis viribus opus est, quando cor conterere debemus, cum vigiles precari oportet, cum peccata recogitare, arrogantiam et tumorem deponere, men­ tem deprimere? Hæc quippe sunt quæ Deum nobis placant, nec multo egent labore.” Postea necessitatem hujus pænitentiæ decla­ rat; hæc enim possibilis, imo et facilis evadit, si cogitemus, inquit, peccatores impænitentcs ad gehennam damnari ; “ si gehennam semper præ oculis habeamus, necnon angelos ubique locorum tunc discurrentes, atque ex universo orbe congregantes eos qui in gehen­ nam abducendi sunt: si cogitemus etiam quantum malum, gehenna seposita, excludi a regno cadorum” Duo igitur docent Patres, nempe contritionem sitam esse in pa­ cati retraflatione vitæque emendatione; et hanc esse ad salutem necessariam. § II. Efficacia contritionis cum aut sine ABSOLUTIONE AD REMITTENDA PECCATA. 131. Historica expositio. Ex hucusque dictis certo constat, Christianum, culpæ mortalis reum, non posse justi­ ficari nisi duas conditiones impleat : contritionem habeat et se potestati clavium subjiciat. Sed, jam a sæc. V°, quæstio agitata est, quænam sint partes contritionis, et quænam absolutionis in remissione peccatorum. (A) 5 Augustinus asserit contritionis simul et absolutionis effica­ ciam, sed utriusque partes nonnisi comparatione declarat : sicut, inquit, Lazarus a mortuis suscitatus vinculis irretitus manet donec Christus jubeat eum solvi, ita peccator, per contritionem a peccatis mundatus, aliquo modo vinculis ligatus manet donec.Ecclesia abso lutione eum solvat’. (B; Quam expositionem, nimis obscuram et vagam, expolire co­ nati sunt Scholastici, distinguendo inter contritionem perfefiam et imperfectam, absolutionem in re et in voto, diverso tamen modo3. (a Hugo a S. Victore declarat contritione non remitti peccata nisi votum accedat absolutionem suscipiendi; absolutione vero concedi pænæ æternæ remissionem *. Quod tamen falsum est, ciim pecca* 0’. Chrysost., De Compunilione, lib. I, n. 10; P. G., l. XLVI1, p. 410. * Sermo 67, P. L., XXXVIII, 434 3Quorum opiniones expositas vide in Diet deThéol.f Vacant), 1,171-182. 4 “ Impietas peccati rectissime obduratio cordis accipitur, quæ pri­ mum in compunctione solvitur, ut postmodum in confessione peccatum ipsum, id est debitum damnationis absolvatur ”, (De Sacramentis, l. Il, p. XIV, c. 8, P. L., CLXXVI, 564-570). DE PÆNITENTIS ACTIBUS. 87 tum mortale remitti nequeat nisi simul remittatur pæna aeterna eidem adnexa. (b) Petrus Lombardus docuit contritione perfecta remitti pecca­ tum et peccati poenam, absolutione vero authentice peccata dimissa ostendi'. Quæ quidem opinio errori Protestandum viam parabat, asserendo vim absolutionem esse declarativam tantum. (c) Propius veritatem accedit Gulielmus Parisiensis ; asserit qui­ dem attritionem, seu contritionem informem, id est non informatam caritate, per se non sufficere ad justificationem, sed esse præviam dispositionem quæ facile convertitur in contritionem caritate infor­ matam, et ita peccatorum remissionem inducere; absolutione di­ rumpi vincula peccatorum, in iis autem qui gratia fruuntur gratiam ipsam augeri ’. (d) 5. Thomas distinctius exponit discrimen inter contritionem caritate perfectam et attritionem, atque hanc sufficere ad remissio­ nem peccatorum asserit, accedente tamen sacerdotis absolutione : “ Quando aliquis accedit ad confessionem attritus, non plene con­ tritus, si obicem non ponat, in ipsâ confessione et absolutione, sibi gratia et remissio peccatorum datur ”3. Addit tamen (quod hodie rejicitur) attritionem non sufficere ex se, sed ratione bona: fidei, ita ut si quis sit conscius hujus defeètûs, eum tamquam fidionem accu­ sare debeat. Cetcroquin docet absolutione augeri gratiam, si hæc jam habetur. (e) Longius processit Scotiis, docens parvam etiam attritionem, eam scilicet quæ ex metu inferni concipitur, sufficere ad remissio­ nem peccati, accedente absolutione, dummodo pænitens adu pec­ cato non adhaereat : “ Parum attritus, etiam attritione, quæ non habet rationem meriti ad remissionem peccati, volens tamen reci­ pere sacramentum pænitentiæ, sicut dispensatur in Ecclesia, et sine obice in voluntate peccati mortalis... recipit effectum sacramenti, scilicet gratiam pænitentialem, non quidem ex merito... sed ex paélo Dei assistentis sacramento suo ” .* Paulatim scholastica doctrina a theologis subsequioris ævi expolita est; hodie communiter admittitur contritione perfeclâ, cum voto suscipiendi sacramentum, statim peccatorem justificari, nec tamen inutilem esse absoConclusio. ' “ Peccata dimittunt vel retinent (sacerdotes), duin dimissa a Deo vel retenta judicant et ostendunt (Lib. IV Sent., dist. XVIII, P. L, C.XC1I, 885-889). ’ Gulielm., De sacram, pænitentiæ, c. 5-8, inter Opera, Parisiis, 1676, t. I, p. 462-470. 3 5. Phom., in IV Sent, dist. 22, q. 2, a 1; cfr. Supplementum, q. 10, a. 1; q. 18, a. 1. 4 Scotus, IV Sent., dist. 14, q. 4, n. 7. PARS DOGMATICA, 88 11' - ■ —---------- ’ ‘ " - " * I - - — CAPUT II. * ■ -■ ■ ■ — ■ ■ ------ --------------------------- , lutionem, cùm hæc gratiam in justificatis augeat; aliunde attritionem sufficere cum reali susceptione absolutionis. Ita conciliantur quæ primæva Ecclesia jam implicite sua praxi inculcaverat, nempe necessitas et efficacia tum con­ tritionis tum absolutionis. Ita etiam melius apparet quo­ modo Sacramentum Pænitentiæ sit simul peccatoribus re­ medium, et ferventibus spiritualis profectûs medium efficax. 132. Doctrina hodie communiter recepta. Duplex distinguitur contritio, perfecta et imperfecta : prior, quæ ex motivo caritatis perficitur, et ad justificationem sufficit etiam absque reali susceptione sacramenti; posterior, quæ concipitur ex motivo a caritate diverso, v. g., ex turpitudine peccati vel poenarum metu, nec ad justificationem sufficit nisi simul sacramentum Pænitentiæ suscipiatur. — Pauca igitur de caritate, seu de amore Dei in memoriam revocanda sunt : nam caritati perfeétæ respondet contritio perfecta, et caritati imperfeéhe vel timori respondet contritio imperfeéla. (A) Duplex Dei amor distingui potest : (a) amor imper­ fectus, seu mercenarius, quem theologi amorem spei seu concupiscentia vocant, quo videlicet Deus amatur super omnia concupiscibilia non propter se, sed propter bona quæ largitur, non quia bonus est in se, sed quia bonus est nobis, imo summum bonum, cujus fruitione beati aliquando erimus; (b) amor perfectus, seu gratuitus, quo Deus dili­ gitur propter se et super omnia; qui pariter duplex est, amor benevolent ice, quo Deum diligimus ut infinite perfcétum, ejus perfectionibus congaudemus, eique bonum optamus, desiderando videlicet eum ab omnibus cognosci et amari; et amor amicitia, qui, prætcr benevolentiam, importat mutuum amorem, seu redamationem, inquantum scilicet qui diligit, diligitur a Deo. Notandum est tamen motivum amoris amicitiae esse infinitam Dei bonitatem in se, non autem ejus bonitatem erga nos; seu aliis verbis, amore amicitiæ diligimus Deum propter se, scientes tamen Deum diligere diligentes se; hinc mutua redamatio non est motivum amicitiæ, sed solum una ex ejus conditionibus. (B) Jamvero, quoniam ad eamdem virtutem pertinet pro­ sequi unum oppositorum et fugere aliud, ita ad caritatem DE PÆNITENTIS ACTIBUS __ J J - - _ . II· ■ ■ _ .... — ^·,ι ■ ■— » — ■ ~ 8& ■■ — II— ■ ■ 1 ■■ —Il , ■ pertinet diligere Deum et detestari peccatum, quatenus Deo oppositum : tot sunt igitur contritionis species quot sunt amoris species. Quibus positis, certum est contritio­ nem quæ ex amore perfecto concipitur, sive benevolentiœ', dummodo sit supernaturalis ac super omnia, sive amicitiæ, esse perfeiSiam, statimque peccata remittere; ita, v. g, qui de peccato dolet, quatenus est offensa Dei Summi Boni et super omnia dileéti, contritionem pcrfe&am habet 2. Controvertitur autem num contritio ex amore spei ct gratitudinis concepta, aut ex virtutibus pænitentiæ, obedientiæ vel religionis, ad contritionem sufficiat, ut infra exponetur. Ceteroquin ad justificationem non requiritur actus con­ tritionis intensus, seu vehemens, quidquid in contrarium dixerunt quidam antiqui theologi; dummodo enim contritio sit appretiative summa, id est, peccatum quis doleat ut sum­ mum malum, ad remissionem peccatorum sufficit, licet non sit valde intensa : “ quantumcumque parvus sit dolor, ait 5. Thomas 3, dummodo ad contritionis rationem sufficiat, omnem culpat delet ”. Divisio. Quibus prænotatis, tria probabimus : i° contri­ tionem perfeTtam absque reali susceptione sacramenti pec­ catorem justificare; 2° attritionem sufficere cum absolutione ad justificationem; y attritionem proinde esse vere utilem non autem damnandam hypocrisim. 133. Thesis I" : Contritio perfecta peccata gravia re­ mittit. absque sacramenti Pænitentiæ reali susceptione, non tamen sine ejus voto. Certum est. ’ Pauci theologi dixerunt amorem be/ievolcnthe non sufficere ad contritionem perfectam, sed decipiuntur putantes hujusmodi amorem vel non esse supei naturalem, vel, si supernaturalis sit, non esse super omnia. 8 Disputant autem theologi utrum necessesit illam contritionem pro­ cedere ex motivo infinitæ bonitatis, quatenus est aggregatio omnium perfectionum, an sufficiat ut eliciatur ex motivo cujuscumque attributi divini offensi, puta misericordiæ, sapienti.e. Judicio nostro, quæstio est magis speculativa quam practica; nam ex se omnia divina attributa cum ejus infinita bonitate conneCluntur, et aliunde qui peccata detesta­ tur utpote unum ex divinis attributis lædens, aha attributa non exclu­ dit, proindeque contritionem vere perfectam habet. 3 Suppi , q. 5, a. 3. 90 PARS DOGMATICA (A) Hoc enim diserte proponit Tridentinum' : “ Docet præterea, etsi contritionem hanc aliquando caritate perfec­ tam esse contingat, hominentque Deo reconciliare: ... ipsam nihilominus reconciliationem ipsi contritioni, sine sacra­ menti voto quod in illa includitur, non esse ascribendam (B) Scriptura multipliciter docet eos qui ad Deum toto corde convertuntur, cumque vere diligunt, statim justificari, seu peccatorum remissionem consequi : (a) “ Ego diligen­ tes me diligo ” 2; “ Impietas impii non nocebit ei, in qua­ cumque die conversus fuerit ab impietate suâ ” 3. Unde sic : in V. Testamento adulti peccatores deliciorum remis­ sionem obtinere poterant sine sacramento Pænitentiæ quod nondum existebat : secus salvari non potuissent. Atqui si id obtinere poterant, certe per aôtum nobilissimum, qualis est pænitentia caritate perfeéla; textus enim allati demons­ trant Deum diligere, proindeque gratiâ sanctificante ornare, cos qui ipsum diligunt, et impietatem remittere eorum qui ad se convertuntur; ergo, (b) Nec res aliter se habet in N. Lege, post institutum Pænitentiæ sacramentum; Chris­ tus enim, sine ullâ restriClione, discipulis dixit : “ Si quis diligit me. sermonem meum servabit : et Pater meus diliget eum, et ad cum veniemus et mansionem apud cum facie­ mus "4; ex quo clare colligitur eum qui diiigit Christum statim frui divina inhabitatione, quæ sine gratiâ habituali non habetur. Idem probant verba Joannis : “ Deus caritas est; et qui manet in caritate, in Deo manet et Deus in eo ”5. Confirmatur verbis Christi ad mulierem peccatri­ cem6 : “ Remittuntur ei peccata multa, quoniam dilexit multum Frustra objiciunt adversarii non ante fuisse remissa peccata quam Christus diceret : remittuntur ei peccatat proindeque caritatem non justificare per se, sed solum accedentibus verbis Domini. Nam verba hujusmodi solummodo declarabant peccata mulieris fuisse jam remissa, ut clare colligitur ex verbo græco άφεωνται, quod est ' Sess. XIV, cap. 4. ’ Prov., VIII, 17. J Exech., XXXIII, 12. * Joa , XIV, 23; cf. Joa., XIV, 21. * / /oa.t IV, 16. — 4 Luc.. VII, 47. DE PÆNITENTIS ACTIBUS. 91 praeteriti temporis et significat remissa sunt; remanet igitur ut ejus deliéta condonata fuerint ex eo quod multum dilexerit i 1 (C) Ratio ipsa hujus rei convenientiam ostendit. Quam­ vis enim contritio perfcCta ex se non possit offensam Deo per peccatum mortale irrogatam adaequate compensare, nec remissionem peccati mortalis mereri, decet ut Deus contritis corde indulgentiam concedat; nam talis dispositio est perfectissima quæ a peccatoribus haberi possit, et cum amorem Dei purum importet, ad divinam amicitiam optime cos disponit; hinc, in A. Lege, ex misericordiâ Dei, ad justificationem sufficiebat; atqui institutio sacramenti Pænitentiæ vim et efficaciam caritatis non minuit, nec arCtiorem viam salutis fecit, sed potius faciliorem reddidit; ergo rationabiliter asseritur contritionem perfectam statim justi­ ficare. 134. Diximus tamen non sine sacramenti quia, cum, ex diCtis, sacramentalis confessio sit in N. Lege necessaria, peccator non potest vere esse contritus, quin velit deliCta sua clavium potestati subjicere. Non requiritur tamen ut hujus­ modi votum sit explicitum; sufficit implicitum, quale inve­ nitur in generali voluntate omnia adimplendi quæ ad salu­ tem necessaria sunt. Ex hoc pariter sequitur hominem sic justificatum teneri peccata sua mortalia, per contritionem jam remissa, sacerdoti accusare tempore opportuno; secus enim votum sacramentum suscipiendi non esset sincerum. Absolutio autem sacerdotis in hoc casu non inutilis dicenda est; gratiam videlicet operabitur ex opere operato, quæ non remittet quidem peccata, nec faciet pænitentem ex injusto justum, sed ex justo magis justum. Præterea, accusando hujusmodi peccata, pænitens sc humiliat coram Deo et Ecclesia, de peccatorum remissione securior fit, pro peccatis suis satisfactionem præbct, consilia accipit, et pænitentiam perficiendo sacramentalem, a pœnâ forsan adhuc debitâ ' Thesis ex Patribus confirmari posset, ex textibus nempe ubi affir­ mant efficaciam pænitentiâe ad remissionem peccatorum consequen­ dam Cfr. Tertullianus, De paenit., c. 4, P. L., t. 1, p. 1233; 0'. Cy­ prianus, De Lapsis, c. 36, P. L., t. IV, p. 493; 0' Padanus, ep. 3 ad Syinpronian., n. 8, P. L., t. XIII, 1028; 0. Chrysostomus, In 11 Timoth., homil. 7, n. 3, P. G., t. LXII, p. 640, etc. 92 PAUS DOGMATICA CAPUT II. partialiter saltem liberatur. Nec desunt exempla Scripturae, quibus similis recursus commendatur Christus enim quos a leprâ sanaverat, ad sacerdotes misit », et Paulum jam con­ tritione pcrfeétâ justificatum ad Ananiam ire mandavit2. I ; f ; I j T 1 1 I 1 I I b r ' I km , I ’ . t 4 ?*] * * 1 ‘ 135. Quæstîo disputata. Dubitatur vero num alia motiva, præter caritatem perfeétam, sufficiant ad contritionem perfectam, et ad remissionem peccatorum extra sacramentum. Satis communiter negant theologi. Attamen Scotistœ dicunt motivum contritionis periectæ esse omne motivum quod speétat ad Deum, v. g., quod desumitur ex virtutibus pænitentiæ, religionis aut obedientiæ : his enim virtutibus, peccatum detestamur tanquam offensam Dei, ejus juribus et voluntati oppositum. 1 locantem sufficit ad contritionem perfectam. — Suarez et Card, de Lugo hanc sententiam ut probabilem habent, etsi eam non ampleélantur3. Huic opinioni favent etiam nonnulli hodierni auétores, Hurter, Palmieri, Egger, juxta quos amor spei et gralitudinis ad perfeétam contritionem sufficere potest4. Revera hic amor ut nobilissimus a sacrâ Scriptura com­ mendatur; imo vix repentur tum in sacris Litteris tum apud Patres expressio caritatis erga Deum, quæ hoc motivo non informetur; sic Psalmista dicebat : “ Quemadmodum desiderat cervus ad fontes aquarum, ita desiderat anima mea ad te, Deus ”5; ubi exhibetur Dei dilcélio ut est bonus nobis; item 5*. Paulus6 : “ Desiderium habens dissolvi et esse cum Christo ”; quæ verba ad amorem spei referuntur. Aliunde ille amor est valde perfeétus, et in gloriam Dei maximecedit : si enim eum diligamus ut beati tudinem nostram, eo ipso testamur ipsum solum tam perlectum esse ut nos beatificare valeat. Unde censemus hanc opinionem esse misericordi.e divinæ valde consentaneam; eâque admissa, multo melius intelligilur quomodo Judaei, qui dura cervice erant, justificari potuerint absque sacramento, pariter quomodo Acatholici, qui in bona fide versantur, veniam peccatorum suorum obtinere valeant : multo enim facilius elicitur amoris aCtus ex gratitudine et spe, quam ex divina bonitate m se speétatâ. Hæc tamen opinio non est communis 7, et in praxi conandum est ex amore spei et gratitudmis ad amorem caritatis ascendere. Quod aliunde non tam difficile est; nam contritio caritate perfeéta consistere potest cum dolore de peccatis ob alia motiva minus perfeéta concepto, videlicet spem, gratnudinem, meturn poenarum; imo communiter anima quasi pedetentim ex inferioribus ’ Luc., XVII, 14. — 8 Ail., IX, 7. Snares, disp. IV, seél. 2, n. 13; Lugo, disp V, seél. I, n. 3. 4 Hurter, n 570; Palmieri, th. 2z; Genicot, n. 269. Pt. XLI, 2. — 6 Philipp. 1, 23. Cfr. Lugo, disp. V, seél. I, n. 3, et Billot, th. 13. DE PÆNITENTIS ACTIBUS. 93 ad superiora assurgit motiva. Quod inferri potest ex Tridentino (sess. XIV, c. 4), ubi de timore poenarum dicitur : “ Hoc enim timore utiliter concussi Ninivitæ ad Jonæ praedicationem plenam terroribus pænitentiam egerunt, et misericordiam a Domino impe­ trarunt ”. 136. Thesis IT : Ad remissionem peccatorum conse­ quendam vi sacramenti Pænitentiæ non requiritur con­ tritio perfecta, sed sufficit attritio. Certum est contra quosdam antiquiores theologos (supra, n. 131). t° Thesis declaratur. Contritio imperfecta attritio dici­ tur; nam, ut ait X. Thomas \ in corporalibus attrita dicun­ tur quæ aliquomodo diminuta sunt, sed non adhuc perfecte comminuta, contrita autem quæ per divisionem ad minima reducuntur; ideoque attritio, in spiritualibus, signi­ ficat quamdam displicentiam de peccatis commissis, sed non perfeétam ; contritio autem, perfeétam. — Definiri potest dolor ct detestatio peccati procedens ex motivo supernaturali, a caritate distincto. Juxta Tridentinum2, attritio supernaturalis cx duplici præsertim motivo concipi potest, “vel cx turpitudinis pec­ cati consideratione, vel ex gehenna et pœ narum metu ”, • gehennæ autem metus involvit etiam metum amittendi æternam beatitudinem, ut alibi 3 docet idem Concilium Prius motivum nobilius est, cùm consideret peccatum utpote oppositum rectitudini ordinis moralis; illa autem conside­ ratio supernaturalis esse debet, innixa videlicet motivis fide cognitis v. g., ex eo quod peccatum mortale sit injustitia contra Deum, inobedientia, ingratitudo, aliquid viro Chris­ tiano indignum, foedans animam etc. — Posterius tamen motivum, scilicet metus gehennæ vel poenarum supernaturalium, licet minus nobile, est tamen bonum et utile. Ad quod intclligcndum, duplex Dei timor distingui potest : îmxïoï filialis, seu castus, quo quis cx amore et reverentia Deum offendere timet; servilis, quo timetur Deus propter pcenas quas minatur. Qui pariter subdividitur : alius est simpliciter servilis, vi cujus quis non solum ab opere malo Thom., Supplementum, q. 1, a. 1. • Trident., sess. XIV, cap. 4. Ibid., can. 5. ’ 5. 94 PARS DOGMATICA. CAPUT II. abstinet sed etiam affcétum ad peccatum deponit; alius est serviliter servilis, quando quis opus malum vitat, retinens tamen peccandi affeétum. Jamvero timor filialis certo bonus et honestus est, dum e centra timor serviliter servilis est malus, cùm affectum peccandi retineat. 137. 2° Thesis probatur. (A) Constat ex Tridentino; a) textu superius allegato, n. 126 : ibi enim declaratur dupli­ cem esse contritionem : perfectam, quæ peccatorem Deo reconciliat priusquam sacramentum actu suscipiatur; imper­ fectam seu attritionem, quæ “ cum ad Dei gratiam in sacra­ mento pænitentiæ impetrandam disponit ”. Non diffitemur quosdam auctores rigidos verbum disponit intel­ lexisse de dispositione remotà, non autem de dispositione proxima ad justificationem. Id vero prohibet parallel ismus inter contritio­ nem (quæ certe est dispositio proxima) et attritionem. Aliunde, si Concilium verbo disponit, non autem sufficit, usum est, id faétum est ne damnaretur opinio jam antiquata Petri Lombardi; sed mens Concilu satis evidenter constat ex disputationibus inter Patres Tridentinos habilis '. (b) Confirmatur aliis decretis ejusdem Concilii; docet enim Tridentinum per sacramentum pænitentiæ peccata vere remitti'1. Aliunde damnata est hæc Baii propositio : " Peccator pænitens non vivificatur ministerio Sacerdotis absolventis, sed a solo Deo ”3. .Atqui si contritio perfeéta ad absolutionem prærequireretur, peccatores nunquam vivi­ ficarentur sacerdotis ministerio, cùm jam contritione justifi­ cati fuissent. (c) Tandem nemo dicere potest salutis viam arétiorern et diffici­ liorem esse sub Nova quam sub A. Lege; atqui, si simul cum con­ fessione contritio peifuCta ad remissionem peccatorum necessaria diceretur, pejor esset Christianorum quam Jud.eorum conditio, cum hi sola contritione, sine confessione, justificarentur. 138. (B) Idem infertur ex universali Ecclesia praxi se­ dulo moribundos absolvendi. Jam dictum est, n. 65-67, severe reprehensam fuisse praxim absolutionem denegandi pecca­ toribus, in periculo mortis constitutis, etiam quando gravis­ sime deliquerant; ct, juxta receptam hodie disciplinam, * Cfr. Theiner, Afta genuina, t. I, p. 531-600. ’ Sess. XIV, can. 3. — 3 Ap. üeiizinç., n. 938. DE PÆNITENTIS ACTIBUS. 95 nulli moribundo denegatur absolutio, dummodo hic proba­ biliter sit attritus. Jamvero hæc praxis antiqua simul ct universalis, explicari nequit nisi admittatur cum absolutione sacerdotis sufficere attritionem. Si enim requiritur contri­ tio perfeéla, cur tam necessaria prædicatur absolutio sacer­ dotis? Omnes enim concedunt sola contritione perfeélâ, cum voto sacramenti, absque reali ejus susceptione, justifi­ cari peccatores. Si igitur moribundi contritionem habent, non indigent absolutione; si solummodo sunt attriti, inu­ tilis est absolutio. Admissâ vero thesi nostra, res facile explicatur : sola enim attritio, quæ non justificat sine sacra­ mento, peccata remittit accedente sacerdotis absolutione : hæc igitur omnibus necessaria est qui solummodo sunt attriti. 139. 30 Exponitur controversia de necessitate alicujus amoris cum attritione. Omnes quidem concedunt attri­ tionem, necessariam ad peccatorum remissionem in sacra­ mento pænitentiæ consequendam, conjungi debere cum fide, secus non esset supernaturalis; et cum spe veniæ, secus nullum esset propositum melioris vitæ. Sed quæstio est num attritio ex solo metu gehennæ concepta, sufficiat, absque aniore Dei, ad justificationem consequendam in sacra­ mento Pænitentiæ. Ratio dubitandi est quia Tridentinum, describens conditiones ad justificationem modo generali requisitas, aliquem amorem requirit1 : “ Disponuntur autem ad ipsam justitiam, dum. excitati divinâ gratia,... libere moventur in Deum... in spem eriguntur,... Deumque tam­ quam omnis/wj/z/zl·? fontem diligere incipiunt ”... Omissis aliis opinionibus2, duo hodie adhuc exstant hâc de re systemata. ' Sess. VI, cap. 6. ’ Praetermittimus opinionem quam propugnant Juenin (De Paenit., q. III, c. 4, a. 2) cl Habert (Theol. dogm. et mor., De pænit., c. S, a. 4), juxta quos contritio ex caritate intensA justificat sine sacramento, et contritio ex caritate retnissâ cum sacramento justificat; necnon opinio­ nem Billuart (diss. IV, a. 7), qui contendit amorem amicitia: justificare sine sacramento, et amorem benevolentia: requiri ad justificationem cum sacramento. Hæ enim opiniones jam sunt antiquatae, et merito : ex iis enim sequeretur contritionem perfectam etiam cum absolutione sacerdotis necessariam esse; caritas enim remissa et amor benevolen­ tiae ad contritionem perfectam spectant, ex supra diitis, n. 132. 96 PARS DOGMATICA. CAPUT 11. (A Alii, post Pallaviciniet Bossuet', tenent simul cum attritione requni initialem amorem Dei propter se diledti, non quidem amo­ rem prædominantem, quo Deus propter se super omnia diligitur, sed incipientem, qualis habetur ab eo qui nititur contritionem ex caritatis motivo elicere, et revera Deum diligere incipit, non ita tamen ut propterea omne peccatum grave velit fugere; accedente autem metu vel spe, voluntas sincere gravia delidta detestatur, eaque vult fugere, ita ut hujusmodi detestatio partim ex amore, partim ex metu oriatur. 140. (B) Alii vero tenent non requiri alium amorem nisi amorem spei seu concupiscentia; sed, juxta quosdam, hic amor debet expli­ cite elici *; secundum alios, sufficit ut implicite eliciatur1*3 : jamvero semper implicite continetur in sincerâ attritione quæ voluntatem peccandi excludit. Non potest enim quis vere detestari peccatum, cum spe veniæ et desiderio gratiæ, quin eo ipso incipiat aliquomodo amare Deum ut sibi bonum. Sic autem arguunt : si species quædam amoris nobi­ lioris requiri probaretur, constaret vel ratione, vel auctoritate. Atqui (a) non ratione; nam amoi se habet relative ad justificationem ut medium ad finem; ideoque modo sit medium aptum ad finem obtinendum, sufficit. Porro quilibet amor in attritione appretiative summâ inclusus, est medium aptum ad finem oblinendum, scilicet sacramentum cum fructu recipiendum; ope enim hujusmodi amo­ ris, attritio voluntatem peccandi excludit, includitque spem veniæ, et fit dispositio proxima ad justificationem in sacramento recipien­ dam. Ergo non probatur ratione amorem nobiliorem requiri præter amorem in attritione appretiative summâ inclusum, (b) Nec auctoritate; textus enim Tridentinus supra citatus “ Deus tanquam omnis justitia fontem diligere incipiunt”, de amore spei mtelligi potest, nam Deus amatus ut justificationis noslræ audior, est Deus prout est bonus nobis. Aliunde omnes aditis hic descripti a Tridentino non sunt absolute necessarii ad justificationem cum sacra­ mento : quidam necessarii sunt sive intra sive extra sacramentum, alii solum extra sacramentum, ut jam notaverat Suarez : ibi enim Concilium disserit de dispositiomous ad justificationem in genere; at ubi agit in specie de sacramento Pænitentiæ, declarat alti itionem ex metu gehennæ, quæ sine sacramento non sufficit, peccatorem ad gratiam in sacramento obtinendam disponere. — Hanc igitur opi­ nionem ut mullo probabiliorem amplectimur. 1 Cf. Pallavicini, de Pænitcnt. c. 12; Bossuet, De doélrinâ C. Trid. circa diledlionem in sacr. Pænitentiæ requisitam. ’ Ita Toumely, De sacram pænit., q. V, a. 3; IVirceburgenses, De sacram, pænit., disp. H, c. 3, art. 3-4. 3 .Su. ez, disp. XX, sect. 2; Lugo, disp. V, η. 133; S. Alphons., 1. V1, η. 442; Palmieri, th. 32, Corol!.; Tepe, n. 557 ; Kenrük, tr. XVI1, n. 23 DE PÆNITENTIS ACTIBUS. 97 141. Exortis autem acerbis dissensionibus inter contritionistas et attritionistas, Alexander VII. enixe cupiens vinculum pacis inter fideles servare, die 5 maii 1667, sub pœnâ excommunicationis r præcepit ut : “Si deinceps de materiA attritionis præfatæ scribant... non audeant alicujus theologicæ censurae alteriusve injuriae aut contumeliae nota taxare alterutram sententiam, sive negantem necessitatem aliqualis dilectionis Dei in praefatâ attritione ex metu gehen­ næ conceptâ, quæ hodie inter scholasticos communior vide­ tur, sive asserentem dictæ dilectionis necessitatem, donec ab hâc S. Sede fuerit aliquid hâc in re definitum”. Jamvero nihil adhuc definitum est, et unusquisque in suam sententiam abire potest. Attamen sententia quæ nil requi­ rit præter ipsam attritionem, communis evasit, et moraliter certa. In praxi vero nulla adest difficultas; statim ac constat pænitcntem vere esse attritum, et peccata super omnia detestari, hic absolvi potest : Nam, teste Scriptura, “timor Dei initium dileCtionis ejus ”2; et qui veniam a Deo sperat, jam cum diligit tanquam justitiæ fontem. Expedit tamen ut ipsi proponantur motiva contritionis perfeCtæ, tum quia perfeCtiora sunt, tum majoris securitatis gratia. 142. Corollarium. Pœnitens, recipiendo sacramentum, fit ex attrito contritus, non quidem eo sensu quod attritio fieri possit contritio, cum hi sint duo aétus specie distincti, sed (a) quia attritio simul cum sacramento æquivalet con­ tritioni quoad effeétum produétum, nempe peccati remissio­ nem; (b) et insuper quia attritus absolutionem recipiendo, simul gratiam habitualem et virtutem caritatis accipit, quâ fit contritus in habitu, potens aétum contritionis pcrfeôtæ elicere. M3. Thesis IIP : Attritio concepta ex foeditate peccati, amissione æternæ beatitudinis et æternæ damnationis incursu, est verus et utilis dolor ad gratiam praeparans. De fide est ex Trident, contra I.uthcranos qui contendebant 1 Quæ tamen excommunicatio non fuit renovata in Bullà Sedis, ideoque amplius non viget. ’ Pecti., N X V, 16. Theol. Mox. I. — 4 .ipostolica 98 PARS DOGMATICA. CAPUT II. timorem servilem (supra, n. 136) non esse verum * et hones­ tum, sed facere hominem hypocritam et magis peccato­ rem 1 : “ Si quis dixerit eam contritionem, quæ paratur per discussionem, collcélionem et detestationem peccatorum, quâ quis recogitat annos suos in amaritudine animæ suæ, ponderando peccatorum suorum gravitatem, multitudinem, foeditatem, amissionem æternæ beatitudinis, et æternæ damnationis incursum, cum proposito melioris vitæ, non esse verum et utilem dolorem, nec præparare ad gratiam, sed facere hominem hypocritam et magis peccatorem... A. S.”2. 'A Script. Ille timor bonus et utilis est qui in sacris litteris commendatur et præcipitur; atqui talis est timor simpliciter servilis: “Sanctum et terribile nomen ejus : ini­ tium sapientiae timor Domini ” 3; “ Timor Domini expellit peccatum : nam qui sine timore est, non poterit justifi­ cari ”4; “Nolite timere eos qui occidunt corpus, animam autem non possunt occidere; sed potius timete cum qui potest et animam et corpus perdere in gehennam ” 5. Qui­ bus verbis frequenter utuntur Patres ad ostendendum timo­ rem gehennæ esse vere salutarem. 144. (B) Traditione. Sæpe Patres timorem judicii et gehennæ proponunt Lanquam motivum detestandi et fugiendi peccatum. Ita Chrysostomus. qui etiam notat timorem esse bonum ex ipsis Christi sermonibus : “ Nisi bonum esset timor, non multos impendisset Christus sermones et longos, de pœnâ et supplicio illic futuris loquens. Timor nihil aliud est quam murus et munimentum et turris inexpugna­ bilis ” 6. Nec minus eloquenter Augustinus : “ Ergo pœnam times, castitatem nondum amas, caritatem nondum habes : serviliter times; formido est mali, nondum dileélio boni. Sed time tamen, ut ista formido custodiat te, ut perducat 1 Propositionem Lutheri. a Leone X damnatam, habes ap. Denzinger, n. 630. Eumdem errorem renovavit Synodus Pistoriensis, ap. Dent., n. 13S8. 3 Sess. XIV, can. 5. — 3 Ps. CX, 10. — 4 Eccli., I. 27. 5 Λfaith. X, 28; cf. Luc. XII, 4. 0 Homil. XV ad pop. Antioch., η. 2, P. G., t. XI.IX, p. 156. DE PÆN1TENT1S ACTIBUS. 99 ad dilectionem. Timor enim iste quo gehennam times, et ideo mala non facis, continet te; et sic volentem peccare animum interiorem non sinit ” '. Et alibi addit : “ Timor quasi locum praeparat caritati... Si autem nullus est timor, non est quâ intret caritas ” 2. 145. (C) Rat. theol. Attritio ex metu gehennæ tria importat : voluntatem fugiendi pœnant, quæ per modum finis se habet; peccati detestationem, quæ est medium ad finem ; ordinationem hujus medii ad finem obtinendum ; atqui hæc tria bona sunt et utilia : (a) honestum est inferni pœnas fugere, cum sint aliquid malum et odio dignum; (b) peccati detestationem bonam esse pariter nemo est qui neget; (0 ordinare autem fugam peccati ad vitationem pœnæ, tanquam ad finem, non est malum, cùm Deus ipse poenarum comminatione utatur ad nos a peccato deterren­ dos; aliunde peccator, qui peccatum fugit propter poenam vitandam, non excludit altius inotivum ; si enim excluderet, esset metus serviliter servilis. Quin imo hæc in se imperfecta dispositio sponte suâ ad perfectionem tendit, eamque virtualiter continet. Nam qui ex gehennæ metu efficaci odit peccatum, hoc detestatur tanquam gehennæ causam, et proinde est dispositus ad faciendum quidquid oportet ut, vitando peccatum, et infernum vitet. Porro ad hoc agen­ dum requiritur ut sibi proponat firmiter servare omnia præcepta quorum primum et præcipuum est præceptum dilectionis Dei super omnia; ergo timore gehennæ inducitur ad Deum ipsum amandum. Xcc dicatur in hoc casu pænitentem magis pienam quam culpam detestari; nam qui fugit peccatum quia causât infernum, detestatur • peccatum magis (piam gehennam, non in hoc sensu quod disponi debeat ad potius incurrendum damnationem quam ad peccandum, cum fieri nequeat ut absque peccato damnetur ; sed in hoc diverso sensu quod in praxi magis attentus esse debeat ad vitandum pec­ catum, cum vitando peccatum vitet gehennam, et nullo modo gehenna umenda sit, si peccatum vitetur. — Res exemplo decla­ ratur : filius prodigus, qui patrem dereliquerat, et substantiam suam dissipaverat vivendo luxuriose, fame, seu timore dolorum et * 5. August., sermo CLX1, c. 8, P. L., t. XXXVlli, p. 882. • In Epist. 1 Joan., trad.. 9, c. 4, P. L., t. XXXV, p. 2047. 100 PARS DOGMATICA. CAPUT II. mortis ad pænitentiam duélus est, patremque denuo adivit : jamvero si timore serviliter servili egisset, affeétum ad luxuriosam vitam servans, ejus quidem agendi ratio laude non fuisset digna; sed, quia timore perculsus vere etiam peccatum, tanquam miseriæ suæ causam, odio habuit, veniam obtinuit et in priora jura redinte­ gratus est; ita peccator, qui ex metu gehennæ vere peccatum, ut gehennæ causam detestatur, et, ut eam fugiat, sincere vult Deo servire, laudabiliter agit, et, accedente absolutione, peccatorum veniam consequitur. Art. III. De Satisfaêlione’. 146. Satisfactio (satis,facere}, si etymon speCcatur, est actus quo quis tantum facit quantum satis sit ad iratum placandum. Satisfaétio autem, quatenus est pars sacra­ menti, definitur : voluntaria toleratio pœnœ a confessario imposita, ad compensandam injuriam Deo illatam, redimendamque poenam temporalem, etiam post remissum peccati.:n ordinarie debitam. 147. Doctrina catholica de satisfactionis necessitate duo præcipue complectitur : 1° Ecclesiæ jus et officium inesse christiano peccatori satisfaflionem imponendi delictis proportionatam (contra Protestantes); 20 votum satisfa­ ciendi sufficere ad remissionem peccatorum concedendam (contra Jansenistas). Prius sic a Tridentino declaratur : “ Demum quoad satisfactionem, quæ ex omnibus Pænitentiæ par­ tibus, quemadmodum a Patribus nostris christiano populo fuit per­ petuo tempore commendata, ita una maxime nostrâ ætate, summo pietatis prætextu impugnatur ab iis qui speciem pietatis habent, virtutem autem ejus abnegarunt : sanCta Synodus declarat, falsum omnino esse, et a verbo Dei alienum culpam a Domino nunquam remitti, quin universa etiam poena condonetur. Perspicua enim et illustria in sacris Litteris exempla reperiuntur, quibus, præter divi­ nam traditionem, hic error quam manifestissime revincitur. Sane et divinæ justitiæ ratio exigere videtur, ut aliter ab eo in gratiam recipiantur, qui ante Baptismum per ignorantiam deliquerint ; aliter Thom., Suppi , q. 12 sq ; Suarez, disp. XXXVI1-VH1; Kellar minus, 1. IV, c. 1 sq.; Morinus. I. 111 sq ; Sabnantic., disp. X XI; Drouin, q. XI; Killuart, disp. IX; de A.ugustinis, th. 21; Palmieri th. 36 40; Hurter, n. 6i? »q. ; Egger, n. 584 sq. * 5. DE PÆNITENTIS ACTIBUS. 101 vero, qui semel a peccati et dæmonis servitute liberati, et accepto Spiritus sanCti dono, scienter templum Dei violare, et Spiritum sanCtum contristare non formidaverint. Et divinam clementiam decet, ne ita nobis absque ullâ satisfaClione peccata dimittantur, ut occasione acceptà, peccata leviora putantes, velut injurii et contu­ meliosi Spiritui sanCto, in graviora labamur, thesaurizantes nobis iram in die iræ Procul dubio enim magnopere a peccato revocant,et quasi fræno quodam coercent hæ satisfaCtoriæ pœnæ, cautioresque et vigilantiores in futurum pænitentes efficiunt : medentur quoque peccato­ rum reliquiis, et vitiosos habitus, male vivendo comparatos, contra­ riis virtutum aCtionibus tollunt. Neque vero securior ulla via in Ecclesia Dei unquam existimata fuit ad amovendam imminentem a Domino pœnam, quam ut hæc pænitentiæ opera homines cum vero animi dolore frequentent. Accedit ad hæc, quod, dum satis­ faciendo patimur pro peccatis, Christo Jesu, qui pro peccatis nostris satisfecit, ex quo omnis nostra sufficientia est, conformes efficimur, certissimam quoque inde arrham habentes, quod si compatimur, et conglorificabimur ” *. Duo sunt igitur præcipua motiva cur satisfactio necessaria sit : ut reparetur offensa Deo irrogata, et ut cautiores vigilantioresque in futurum pænitentes efficiantur. 148. Errores Protestantium et Jansenistarum. (A) Protestantes^ etsi pænitentialis disciplinae severitatem in primis Ecclesiæ sæculis negare non valeant, eam tamen ut ecclesiasticam institutionem habent, ejusque divinam institutionem ac necessitatem negant : nam, inquiunt, peccatum a Deo condonari nequit quin simul pœnæ peccato debitae plena sit remissio; præterea, si satisfactiones nostræ dicuntur necéssariæ, eo ipso injuria irrogatur infinitæ satisfaction! Christi, quippe quæ insufficiens appareat. Radix hujus erroris est theoria de justificatione per solam fidem : si enim sola fides plene ad justificationem sufficit, inutilia evadunt opera satisfaCtoria. (B) Ex adverso autem Janséniste, rigorismo faventes, pænitentialem disciplinam priorum aetatum instaurare volebant, et contende­ bant pænitentes non esse absolvendos, nisi prius peraCtâ laboriosa diuturnâque pænitentiâ ipsis injuncta. Contra hunc duplicem errorem duplex erit thesis. 149. T/iesis Γ . Pœna peccato debita non semper tota simul remittitur a Deo, sed. sublata per absolutionem sacerdotis culpâ pœnaque æterna. plerumque luenda manet poena temporalis. Pe fide est contra Protestantes ■ Trident.y sess. XIV, cap. S 102 PARS DOGMATICA. CAPUT II “Si quis dixerit totam pœnam simul cum culpâ remitti semper a Deo, satisfacticnemque pænitentium non esse aliam quam fidem, quâ apprehendunt Christum pro eis satisfecisse, A. S.”. ex Trident . * 150. i° Script. (A) Christus enim voluit potestatem clavium exerceri per modum judicii, (supra, n. 20); atqui hæc potestas includit non solum facultatem peccata remittendi, sed etiam poenas injungendi, juxta illud : “ Quodcumque ligaveris..” 1 Objiciunt quidem Protestantes peccatum non condonari nisi simul poena remittatur. Quod quidem Scripturæ contrarium esse tum factis, tum dictis luculenter demonstratur, (a) Adamum pænituisse et in statum gratiae restitutum fuisse Sapientia nos edocet atqui tamen poenas temporales luendas habuit : “Quia audisti vocem uxoris tuæ... in laboribus comedes ex eâ cunctis diebus vitae tuæ... in sudore vultus tui vesceris pane, donec revertaris in terram”3. Moyses et Aaron veniam peccati incredulitatis a Deo obtinuerunt, nec tamen, in pœnam peccati, terram promissam ingressi sunt : “ Dixitque Dominus ad Moyseu et Aaron : quia non credidistis mihi... non introducetis hos populos in terram quam dabo eis”4. David adulterii et homicidii veniam impetravit, quando dixit : Peccavi Domino; sed nihilominus pœnam temporalem gravissimam subire debuit : “Dominus quoque transtulit peccatum tuum; non morieris ; verumtamen quoniam blasphemare fecisti inimicos Domini, propter verbum hoc filius qui natus est tibi, morte morie­ tur”5. Quæ quidem pœnæ non solum in emendationem, ut Pro­ testantes volunt, sed etiam in castigationem peccati infliélæ sunt, ut ex contextu patet, et ex eo quod non solum adulti sed etiam infan­ tes in pœnam peccati moriuntur, (b) Nec minus clare Deus verbis voluntatem suam manifestavit :41 Nunc ergo, dicit Dominus, con­ vertimini ad me in toto corde vestro, in jejunio, et in fletu et in planctu" ‘ “ Peccata tua eleemosynis redime, et iniquitates tuas misericordiis pauperum” Facite ergo fructus dignos pæniten­ tiæ’*. Huc etiam pertinent textus alibi citati (de Terbo Ineam., n. 206 vel 1161) quibus demonstratur nos salvari non posse, nisi cru­ cem nostram tollamus, cum Christo patiamur, et in carne nostra adimpleamus ea quæ desunt passionum Christi; ex his enim et similibus testimoniis colligitur Dominum non ita pro nobis satisfe­ cisse, ut ab obligatione satisfaciendi liberemur, sed ut cum eo magis efficaciter peccata expiare valeamus. ’ Trident., sess XIV, can. 12.— · Sap, X, 1-2. * Gen , Ill, 17-19. — 4 Num., XX ‘ Joel. II. 12. — 3 Dan., IV, 24. III, 8. ♦ DE PÆNITENTIS ACTIBUS. 103 151. 2° Tradi, Pa :es orc unanimi talis pænitentiæ necessitatem docuisse Protestantes ipsi fateri coadti sunt; ita Chemnitius12 ait : “ Nec vero nescius sum veteres ali­ quando nimis largiter et verbis nimium magnificis discipli­ nam canonicam commendare, ut quod Tertullianus dicit satisfactionibus illis peccata expiari, Cyprianus illis dicit peccata redimi, ablui, sanari et judicem placari; Ambrosius, pœnas gehennæ illis compensari; Augustinus, Deum illis de peccatis præteritis propitiari Quod sane constat ex disciplina pænitentiali quæ primis sæculis vigebat, ο iA, Prioribus sæculis, pænitentia magis diuturna et labo­ riosa erat; per plurcs annos sæpe durabat, et aliquando per totam vitam. (a; In ecclesiis Asiie Minoris, sæculo terno, tres distinguebantur pænitentium ordines : audientes, qui stabant in porta ecclesiæ, seu in porticu; ibi audiebant leCtioncm scripturarum et sacras concio­ nes, sed prohibebantur missæ adesse; — substrati,s&ugenupleclentcs, qui missæ assistebant intra ecclesiæ ambitum, a portis usque ad ambonem, sed prostrati : eis episcopi et presbyteri manum impone­ bant: — consistentes, qui sacro aderant stantes cum fidelibus, sed a sacra communione arcebantur . Quarto sæculo, his ordinibus additi sunt flentes, qui cilicio et cinere induti, stabant ad limen ecclesiæ, lacernis et gemitibus orantes Christianos ingrcdienles ut pro se precarentur. (b) In Occidente, erant pariter vani ordines pænitentium, quorum tamen numerus non esi cognitus. Jam audivimus Tertullianum describentem exomologesim m Africa vigentem (n. 57). Quæ Romæ vigebat a Sozomeno ita exponitur3 : Illic enim in propatulo est pænitentium locus, in quo illi stant incesti et veluti lugentes. Pcractisquc jam missarum solemnibus, exclusi a communione sacrorum, quæ minatis præberi mos est, cum gemitu ac lamentis pronos se in terra abjiciunt. Tum episcopus cum lacrymis ex adverso occurrens, pariter ipse humo provolvitur, et universa eccle­ siæ multitudo simul confiions, lacrymis perfunditur... Privatim autem unusquisque suà sponte se macerans, aut jejunus aut illuvie, aut ciborum abstinentia vel aliis quibus jussus est modis, tempus quantumcumque ipsi ab episcopo est constitutum exspectat 1 Exam. C. Trident., p. 4. 2 Cfr. 5. Gregor. Thaumat.. ep canonica; P. G., t. X, p. 1019-1048. 3 Sozom.. Ii. E., 1. V 11, cap. ιό; P. G., t. LXVll, p. 1459-0.·. 104 PARS DOGMATICA. CAPUT 11. Ceteroquin pænitentia imposita valde laboriosa erat; C. Agathen se (an. 506), can. 15, jubet pænitentes comas deponere, vesti­ menta mutare’; C. Barcinense (an. 540) præcipit (can. 6-7) ut tonso capite et religioso habitu utentes, jejuniis et orationibus vitæ tempus peragant, ut epulis non intersint nec negotiis operam dent, vitam­ que frugalem in suis domibus agant». .S'. Leo Magnus eos prohibet mercaturam agere, advocati munus gerere, militare3; 5. Sindus eos hortatur ut abstineant ab usu matrimonii et a secundis nuptiis4. Itaque status pænitentium sat similis erat statui monachorum. 152. (B) A sexto sæculo, pænitentia mitior et brevior evasit, simul ac frequentior. 'l'une editi sunt libri panitentiales (supra, n. 115) in quibus determinabatur poena cuique peccatorum generi inflicSta. Pauca jam retulimus exempla; quaedam alia hic subjicimus e Pœnitentiali Theodori A pro voluntario homicidio, septem annos peccator pæniteat; pro truncatione pedum aut manuum, unum annum; pro vul­ nere, 40 dies; pro voluntario perjurio, aliosque inducendo in perju­ rium, septem annos; pro maximo furto, tres annos; pro magno, unum annum, si fiat restitutio, et duos annos, si non restituatur; pro modico furto, viginti dies; pro adulterio, septem annos; pro simplici fornicatione, duos annos; pro detraélione, 40 dies, etc. Paulatim tamen imminutæ sunt pœnæ impositæ, et confessio faéta est frequentior ac minutior peccatorum declaratio. Ι53· 3° Ratio convenientiam satisfactionis ostendit, (a) Ex parte Dei : Deus enim qui per peccatum offenditur, non est solum persona privata, sed legislator et totius humanæ societatis reétor; atqui decet quidem Deum, ut personam privatam, offensam sibi irrogatam dimittere; sed simul legis­ latorem decet ut delicta non remittat absque pœnâ tempo­ rali, tum ut in futurum leges a pænitentc melius serventur, tum ut alii a malo deterreantur et sic bonum societatis pro­ moveatur, tum denique ut jura non solum misericordiæ sed etiam justitiæ, quoad fieri potest, salventur. (b) Ex partepœniientis, nam, ut ait Tridentinum 6, “ pro­ cul dubio magnopere a peccato revocant, et quasi fræno Bruns, op. cit, t II, p. 149. ’ Ibid., p. 27. 3 5. Leo, ep. 167 ad Rusticum, cap 10-13; ·*· D, t. LIV, 1206 4 Strictus ad Himer., ep. Tarraconens., cap. 5; s Ap. Morinunt, op cit., Appendix, p. 41. ‘ Trident., sess. XIV, cap. S. * Ap. DE PÆNITENTIS ACTIBUS. 105 quodam coercent hæ satisfaéloriæ pœnæ, cautioresque et vigilantiores in futurum pænitentes efficiunt ; medentur quoque peccatorum reliquiis, ct vitiosos habitus male vivendo comparatos, contrariis virtutum aéhionibus tollunt”. Si ex adverso peccata, absque ullâ satisfactione dimitterentur, ut levia existimarentur, ct facilitate ipsâ veniæ multi ad pec­ candum iterum provocarentur. Nec dicatur per baptismum totam poenam simul cum culpâ tolli : non enim par est conditio eorum qui per baptismum regenerantur et eorum qui per pænitentiam Deo reconciliantur; priores ante baptismum per ignorantiam deliquerunt, aut saltem non cum tanta malitia; posteriores,qui semel a peccati et dæmonis servitute liberati, gratiam et dona Spiritus acceperunt, scienter templum Dei violave­ runt et Spiritum S. contristaverunt, nec proinde eâdem facilitate veniam accipere merentur, ut arguit Tridentinwn1. 154· Corollaria. (A) Omnia solaque opera bona et poena­ lia possunt esse satisfaftoria. Etenim ut aliquod opus sit vere satisfaciorium, necesse est ut praeteritam offensam reparet et a culpis futuris præservet; atqui ita est de bonis operibus poenalibus, et quidem solis; nam (a) compensant offensam Deo irrogatam; siquidem, quamvis Deo proprie nihil subtrahi possit, tamen peccator, quantum in ipso est, aliquid ei subtrahit, ejus majestatem offendendo; unde oportet, ad reparandam hujusmodi injuriam, aliquid subtrahi a peccante in honorem Dei ; ct ideo oportet ut opus satisfaélorium sit bonum, ut in honorem Dei sit, et poenale, ut per hoc aliquid peccatori subtrahatur; si autem esset bonum et non poenale, esset quidem opus meritorium, sed non satisfaflorium; (b) similiter etiam opus poenale a culpà futura præservat, quia non facile homo ad peccata redit ex quibus pœnam expertus est. Addi tamen potest vix esse, in præsenti statu naturæ lapsæ, aliquod opus supernaturaliter bonum quod non sit simul arduum et poenale; cum enim sponte ad creaturas tendamus et ad illicita, quoties propter Deum supernaturalitcr agimus, opus difficile proindeque poenale efficimus. • Hanc fuisse antiquorum Patrum mentem late ostendit op. cit., lib. 111. Mortuus, 106 PARS DOGMATICA. CAPUT II. 155. (B) Prcecipua autem opera satisfafloria sunt eleemo­ syna, jejunium et oratio. Etenim (a satisfaclio debet esse talis per quam aliquid nobis subtrahamus ad honorem Dei; atqui non habemus nisi tria bona, nempe bona animæ, bona corporis et bona fortunæ; ex bonis quidem fortunæ subtra­ himus aliquid per eleemosynam; ex bonis corporis per jeju­ nium; ex bonis animæ per orationem, quâ facultates nostras Deo submittimus. (b; Præterea tres sunt peccatorum radices, scilicet concupiscentia carnis, concupiscentia oculo­ rum et superbia vitæ ' ; atqui contra concupiscentiam carnis ordinatur jejunium; contra concupiscentiam oculorum ordi­ natur eleemosyna; contra superbiam vitæ, oratio 2. His tamen poenis, sponte susceptis, addi debent, juxta Trident, (can. 13), pœnæ a Deo infliclœ et patiente· toleratæ : sæpe enim Dominus permittit nos variis vexari adver­ sitatibus, ærumnis, animi vel corporis doloribus, quibus patienter toleratis, præsertim si Christo conjungimur patienti ac morienti, amplam satisfaciendi opportunitatem habemus; quod pænitentiæ genus eo efficacius est quo majori alacri­ tate et amore illud amplectimur. 156. Thesis IP : Pænitentes, qui votum satisfaciendi habent, absolvi possunt antequam sacramentalem satis­ factionem impleverint. Certum est contra Jansenistas. A. /:.i praxi Ecclesiæ patet injunéla- pænitentiæ impletionem non esse conditionem ad remissionem peccatorum consequendam, sed tantum ad uberiorem pœnæ temporalis peccat debitæ condonationem, (a) Constat enim jam primævis sæculis, in multis saltem casibus, absolutionem datam fuisse ante satisfaélioncm impletam : 1) in periculo mortis ; scribit enim Innocentius I ad Decent.·3 : “ Si quis ægritudinem incurrerit atque usque ad desperationem devenerit, ei est ante tempus Paschæ relaxandum, ne de sæculo absque communione discedat”; 2) urgente persecutione ; ita .S’. Cy­ prianus scribit 4 : “ Merito trahebatur dolentium pænitentiâ • / Joa., II, 16. - * 5. Thom., Suppi., q. 15, a 4 Ep. 54 ad Cornelium, η. 2. DE PÆIIITENTIS ACTIBUS. J07 tempore longiore, ut infirmis in exitu subveniretur... At vero nunc non infirmis, sed fortibus pax necessaria est, nec morientibus sed viventibus communio a nobis danda est, ut quos excitamus et hortamur ad proelium, non inermes et nudos relinquamus, sed protectione corporis et sanguinis Christi muniamus 3) quando periculum erat ne, dilata absolutione, pænitentes ad luereticos transirent ; hinc 0. Cy­ prianus ait' Quorum si pænitentiam respuamus haben­ tium aliquam fiduciam tolerabilis conscientiae, statim cum uxore, cum liberis, quos incolumes reservaverant, in hæresim vel schisma, diabolo invitante, rapiuntur.” Insuper in C. Ancyrano (an. 314) statutum est (can. 5; “ ut Episcopi, modo conversionis examinato, potestatem habeant vel utendi clementia, vel plus temporis adjiciendi Ex his omnibus colligitur, etiam in casu pænitentiæ publicæ, abso­ lutionem aliquando concessam fuisse ante expictam satisfaélionem, a fortiori igitur quando agebatur de peccatis occultis. (b) Certum est insuper longe ante Jansen ianam hæresim viguisse in Ecclesiâ praxim absolvendi pænitentes, satis­ factione nondum completa. Ita, an. 1479, a Sixto IV dam­ nata fuerat ut scandalosa et hæretica hæc propositio Petri Oxomcnsi : “ Non sunt absolvendi pænitentes, nisi peracta prius pænitentiâ eis injunétâ ” 1 2. Merito igitur ab Alexan­ dro VIII, p dee. 1690, reprobata fuit hæc jansenistarum propositio : “ Ordinem præmittendi satisfactionem absolu­ tioni induxit non politia aut institutio Ecclesiæ, sed ipsa Christi lex et præscriptio, naturâ rei ad ipsum quodammodo dictante ” 3. (B) Rat. conven. Deus enim perfecte contritis statim peccata remittit, etiam nondum satisfactione plene solutâ ut constat exemplo David, qui prius veniam peccati conse­ cutus est, et postea pœnam subiit temporalem, necnon verbis Scripturæ, ubi asseritur Deum peccata dimittere eo ipso die quo iniquus ab iniquitate suâ fuerit conversus·». 1 Ep. 52 ad Antonianum, n. 15. Ap. Dcnzing, n. 614. — J Densing., n. 1173. 4 Esech., XXXIII, 12. 108 PARS DOGMATICA. CAPUT II Atqui Ecclesia, in administratione sacramenti Pænitentiæ, divinâ potestate utitur Deumque imitari potest et debet; ergo pænitentes absolvere potest antequam satisfactionem impleverint. -- v Ex diôtis dc potestate clavium et tribus pænitentis actibus inferre licet pamitentiam esse vere sacramentum : ejus existentiam, elementa constitutiva, et effectus breviter decla­ rabimus. Art. L De existentiâ sacramenti Pænitentiæ1. 157. Doctrina Tridentina. Contra Protestantes, qui communiter negabant Pænitentiam esse sacramentum a baptismo distinctum, Tridentinum duo declaravit : a) Pæ­ nitentiam esse sacramentum a Christo institutum; (b et quidem a baptismo vere distinctum : — “ Dominus autem sacramentum Pænitentiæ tunc præcipue insti­ tuit, cum a mortuis excitatus, insufflavit in Discipulos suos dicens : “ Accipite Spiritum sanétum, quorum remiseritis peccata, remit­ tuntur eis : et quorum retinueritis, retenta sunt”. Quotam insigni l'aéto et verbis tam perspicuis, potestatem remittendi peccata, ad reconciliandos fideles post Baptismum lapsos, Apostolis et eorum legitimis successoribus fuisse communicatam, universorum Patrum consensus semper intellexit; et Novatianos, remittendi potestatem olim pertinaciter negantes, magna ratione Ecclesia Catholica, tanquam hæreticos explosit atque condemnavit. Quare verissimum hunc illorum verborum Domini sensum sancta hæc Synodus pro­ bans et recipiens, damnat eorum commentitias interpretationes, qui verba illa ad potestatem prædicandi verbum Dei et Christi Evangelium annuntiandi, contra hujusmodi sacramenti institutio­ nem falso detorquent. Celerum hoc sacramentum multis rationibus a Baptismo differre dignoscitur; nam præterquam quod materia et forma, quibus sacra­ menti essentia perficitur, longissime dissidet; constat certe, Baptis­ mi ministrum judicem esse non oportere; cum Ecclesia in nemi1 Λ’. Thom., 3, q. 84, a. 1; Stiares, disp. XVII, sed. 1; 1. I, c. 9; Drouin, q. 11, § 3: Billuart, d ss. I, ait. 1; Z.. de Sun, n. 289-300. Bellarminus, Billot, th. 2; 110 PARS DOGMATICA. CAPUT III nem judicium exerceat, qui non prius in ipsam per Baptismi januam fuerit ingressus. “Quid enim mihi, inquit Apostolus, de iis qui foris sunt, judicare? ’’ Secus est de domesticis fidei, quos Christus Dominus lavacro Baptismi sui corporis membra semel effecit; nam hos, si se postea, crimine aliquo contaminaverint, non jam repetito Baptismo ablui, cum id in Ecclesia Catholica nullâ ratione liceat, sed ante hoc tribunal tanquam reos sisti voluit; ut per sacer­ dotum sententiam non semel, sed quoties ab admissis peccatis ad ipsum pænitentes confugerint, possent liberari. Alius est præterea Baptismi, et alius Pænitentiæ fructus : per Baptismum enim Christum induentes, nova prorsus in illo eftic· mur creatura, plenam et integram peccatorum omnium remissio nem consequentes : ad quam tamen novitatem et integritatem pet sacramentum Pænitentiæ, sine magnis nostris fletibus et laboribus, divina id exigente justitia, pervenire nequaquam possumus : ut merito Pænitentia laboriosus quidam Baptismus a Sanétis Patribus dictus fuerit. Est autem hoc sacramentum Pænitentiæ lapsis post Baptismum ad salutem necessarium, ut nondum regeneratis ipse Baptismus.”1 Utrumque assertum in unâ eâdemque thesi propugnabimus. 158. Thesis : Ritus quo potestas peccata dimittendi exercetur, est verum N. Legis sacramentum, a Baptis­ mo distinctum. De fide est e.v Trident. - : “ Si quis dixerit in Catholica Ecclesiâ Pænitentiam non esse vere et proprie sacramentum pro fidelibus, quoties post Baptismum in peccata labuntur, ipsi Deo reconciliandis, a Christo Domino nostro institutum ; A. S.” — “ Si quis sacramenta confun­ dens, ipsum Baptismum Pænitentiæ sacramentum esse dixerit, quasi hæc duo sacramenta distinéta non sint.. A. S.” — Thesis breviter probatur, quia, per modum corol­ larii, infertur ex dictis circa potestatem clavium 159. i° Scriptura. Ad sacramentum N. Legis tria re­ quiruntur et sufficiunt, ut probatum est in 7'r. de Sacra­ mentis : signum sensibile, gratiæ productivum, a Christo permanenter institutum. Atqui hæc tria in ritu quo pec­ cata remittuntur invenire est: (A) signum sensibile, nam,cx diétis, peccata remittuntur actu judiciali, qui duo saltem importat, nempe sensibilem peccatorum manifestationem et externam judicis sententiam pænitentem absolventis. Præterea hujusmodi signum a baptismatis ritu distinguitur; ’ Sess. XIV, cap. 1-2. — ’ Scss. XIV, can. 1-2 * DE IPSO SACRAMENTO. Ill nain Baptismus ablutione confertur, dum Pænitentia sub forma judicii; in Pænitentiâ possunt judicialiter· retineri peccata, non sic in Baptismo. (B) Gratiæ produflivnm : peccata enim gravia, ex diôtis, per hunc ritum vere remittuntur; atqui deleri non possunt sine infusione gratiæ sanctificantis; nam, cx probatis in Tr. de Gratia (n. 132), justificatio essentialiter consistit in collatione gratiæ habitualis; ergo hujusmodi ritus est gra­ tiæ productivus.— Hæc autem gratia differt a gratia baptis­ matis, cum sit proprie remissiva peccati ac possit pluries con­ cedi, dum gratia in Baptismo collata est regeneratwa, ac semel tantum confertur. C) A Christo permanenter institutum ; demonstravimus enim hanc potestatem Apostolis collatam fuisse ab ipso Christo redivivo, quando dixit : “ Accipite Spiritum S. ” Eamdcm vero esse in Ecclesia perpetuam constat : (a) ex generali principio, ab ipsis Protestantibus concesso, omnes nempe prærogativas, quæ ad Ecclesiam non solum fundan­ dam, sed etiam conservandam, neccssariæ sunt, Apostolis collatas fuisse non pro se tantum, sed etiam pro successo­ ribus; atqui non minus necessaria est potestas remittendi peccata hodie quam Christi tempore, cum homines facile in peccatum labantur; ergo talis potestas fuit permanenter concessa; quod jam animadvertebat 5. Padanus, et exinde contra Novatianos ita arguebat 1 : si potestas remittendi peccata non fuit apostolorum successoribus transmissa, cur dicitis potestatem baptizandi in perpetuum fuisse conces­ sam ? (b) Ex historia, quæ luculenter ostendit hanc facul­ tatem ab Ecclesia fuisse perpetuo vindicatam et exercitam, ut probant testimonia jam allata. 160. 2° Traditione. Ex Patribus, qui sæpe Pæniten­ tiam cum Baptismo conferunt, et asserunt utroque peccata remitti gratiamque conferri, licet diverso modo. Jam supra retulimus verba S. Ambrosii, n. 52. Item S. Hieronymusasserit peccata remitti “ sanguine Salvatoris aut in dono Baptismatis aut in Pænitentiâ, quæ imitatur Baptismatis ‘Ep. i* ad Sempron., n. 6; P. I.., t. XIII, p. 1057. ’Dialog. I adv. pelag, n. 33; P. L., t. XX111, p. 527. 112 PARS DOGMATICA. CAPUT III. gratiam per ineffabilem clementiam Salvatoris ”. Nec aliter 5. Augustinus1 : “ Si a catechumeno faéhim est (homicidium), Baptismo abluitur; si a baptizato, Pænitentiâ et reconciliatione sanatur”. Ex his et aliis testimo­ niis quæ citari possent, sequitur Pænitentiam, non minus quam Baptismum, verum esse sacramentum, cum in utroque peccata deleantur gratiaque infundatur. — Ceteroquin, ex totâ descriptione pænitentialis disciplinæ constat maximum esse discrimen inter baptismum et pænitentiam : hæc enim multo magis laboriosa erat quam præparatio ad baptismum. l6l. 3° Rat. convenientiaeDecebat siquidem divi­ nam misericordiam remedium instituere non solum contra originale peccatum, sed etiam contra aétualia peccata post Baptismum commissa; homo enim, etiam regeneratus, multis tentationibus obnoxius remanet et facile labitur; atqui optimum sane remedium est sacramentum, vi cujus de condonatis peccatis certiores esse possimus, per senten­ tiam judicialem a ministro Dei latam, et sic pacatiores reddi : si enim de propriâ suâ pænitentiâ cuique judican­ dum esset, via dubiis et anxietatibus lata pateret; vi cujus etiam Christi sanguis ad nos defluens mundat nos ab ini­ quitatibus nostris, et alacriores reddit ad pleniorem satis­ factionem pro peccatis offerendam, necnon ad media adhi­ benda quibus in futurum nova delicta præcaveri valeant; ergo conveniens fuit institutio hujus sacramenti. Art. II. De elementis constitutivis hujus sacramenti. Quando Scholastici suam generalem theoriam de materiâ et forma sacris ritibus accommodarunt, docuerunt sacra­ menta duplici elemento essentiali constare, nempe materiâ et formâ; quem loquendi modum Ecclesia usurpavit, præsertim in Conciliis Florentino et Tridentino. Quænam sit igitur materia et forma hujus sacramenti inquirere oportet. Jamvero utrumque Concilium declaravit tres actus pænitentis esse quasi materiam sacramenti Pænitentiæ, formam vero esse verba absolutionis. ‘ De conjug. adult, lib. Il, c. i6; P. L., t. XL, p. 482. •Cf. Catech. Roman., de l’ænit. n. 14. DE IPSO SACRAMENTO. § I. De materia sacramenti 113 Pænitentiæ1. 162. i° Status quæstionis. Duplex in sacramentis distin­ guitur materia : remota et proxima. Materia Pænitentiæ remota, seu potius removenda, ut quidam aiunt theologi, vel ut aliis magis placet, materia circa quam versatur sacra­ mentum, sunt omnia peccata post baptismum commissa, sive mortalia, sive venialia, sive jam per absolutionem remissa, sive non. Mortalia nondum accusata et absoluta sunt materia necessaria, seu necessario subjicienda clavibus Ecclesiæ; venialia vero et mortalia jam remissa, sunt mate­ ria sufficiens et libera, id est quæ potest, sed non necessario debet clavium potestati subjici, ut fusius declarabitur in parte morali. Sed quæstio oritur de materiâproximâ hujus sacramenti; disputant theologi in quo scilicet essentialiter consistat, utrum in tribus pænitentis aélibus, an in absolutione aut aliâ aélione. Tres præsertim hâcde re prodierunt sententiæ. 163. (A) Nonnulli antiquiores theologi, ut Gulielmus Antissiodor. et Alexander Alens, putarunt materiam proximam sitam esse in impositione manus a sacerdote faétâ, dum pænitentem absolvit. Sed hæc opinio communiter a theologis rejicitur. Triplex quidem commemoratur hujusmodi impositio apud auétores ecclesiasticos’: prima, quæ adhibebatur quando pænitentia publica imponebatur: secunda, quæ super pænitentes repetebatur, quoties ab ecclesiâ post catechumenos dimittebantur; tertia tandem in reconciliatione pænitentium. Sed iste ritus non ut essentialis habebatur, ut clare colli­ gitur ex canone C. Arausicani I, ubi dicitur : “ Qui recedunt de corpore, pænitêntiâ excepta, placuit sine reconciliatorià manus impositione eis communicari, quod morientis sufficit consolationi, secundum definitionem Patrum”; jamvero si manûs impositio necessaria fuisset ad remissionem peccati, certe morientes eâ pri­ vati non fuissent. 164. (B) ScotistcE, quibus assentiunt Maldonatus, Ballerini, Berardi aliique 3, docent totam essentiam sacramenti ' .S'. Thom., 3, q. 84, a. 2; Snares, disp. XVI11, setfl. 3; Salman/., disp. I, dub. 2; Billuart, diss. I, a. 2; Palmieri, th. 14: Billot, th. 3; L. de San, n. 300-343. 5 Cf. Sirmundus, 11 istoria pænitent. publicæ, c. V11 ; Palmieri, p. 159. *Sco/us, in 4 dist. 14, q. 4 ct dist. 16, q. 1; Maldonat, de Pænitent., p. Ill, th. 7; Ballerini-Palmieri, de Pænit., n. 5 sq.; Berardi, Praxis Coniessar., t. IV, n. 2. t 114 PARS DOGMATICA. CAPUT III. in absolutione consistere, quæ quatenus externa est cæremonia, materiam constituit, et quatenus vim habet signifi­ candi, est forma. Juxta Scotum veteresqne ejus discipulos, tres actus pænitentis sunt non solum disposi'tiones ad vali­ dam et fruéhiosam sacramenti receptionem, sed etiam conditiones sine quibus præcedcntibus non potest minister sufficienter cognoscere causam et sententiam ferre; qua­ propter concludunt exteriorem harum dispositionum mani­ festationem esse vere de necessitate sacramenti. Secundum recentiores Scotistas, hujusmodi aélus sunt tantum disposi­ tiones ad dignam sacramenti receptionem requisitae : quare nccesse non est ut a&u exteriori manifestentur. Sic autem arguunt : a imprimis res a Tridentino non fuit definita, ut a quibusdam Thomistis asseritur; nam, ut narrat C. Pallavieini', Synodus tres pænitentis aélus non materiam, sed quasi-materiam appellavit, nec eos ad essen­ tiam, sed solum ad integritatem sacramenti necessarios esse declaravit, (b) Sacramentum est id quod proprie confert gratiam; atqui sola absolutio Sacerdotis proprie gratiam sacramentalcm confert ; ergo sola proprie est essentia sacra­ menti. (c) Certum est, ex praxi Ecclesiæ, posse sacramcntalem absolutionem iis dari qui nullum exterius edunt signum contritionis; atqui, si tres pænitentis aétus essent materia sacramenti, hoc invalidum esset, cum materia Λ’Μ$7bilis esse debeat ; ergo hujusmodi aétus non sunt materia sacramenti, sed solum dispositiones, et tota essentia sacra­ menti in absolutione consistit. (C) Communior tamen sententia, quam propugnant non olum 5. Thomas, ejusque discipuli, sed et Suarez, Salmantieenses, De Lugo, Bellarminus, aliique multi, tenet tres actus pænitentis esse vere materiam proximam sacramenti. 165. 20 Thesis : Tres pænitentis actus, contritio, con­ fessio et satisfactio sunt materia proxima sacramenti Pænitentiæ. Ita communius. A) Florentinum, in Decreto ad Armenos, post declaratam necessitatem materiæ et formæ in quolibet sacramento, hæc addit : “ Quartum sacramentum est Pænitentiæ, cujus quasi * Historia C. Trident., lib. XII, c. 12. DE IPSO SACRAMENTO. 115 materia sunt actus pænitentis, qui in tres distinguuntur par­ tes”. Similiter Tridentinum 1 : “ Sunt autem quasi mater:a hujus sacramenti ipsius pænitentis actus, nempe contritio, confessio et satisfaétio. Qui quatenus in pa nitente ad integritatem sacramenti, ad plenamque et perlectam pec­ catorum remissionem ex Dei institutione requiruntur, hac ratione Pænitentiæ partes dicuntur Unde sic : duo præfata Concilia materiam et formam ceterorum sacramento­ rum distincte commemoraverunt, et quando de Pænitcntiâ egerunt, nullam aliam materiam designarunt nisi tres actus pænitentis; ergo illi actus sunt vere materia proxima hujus sacramenti, nisi forte dicatur hujusmodi materiam fuisse ex industria praetermissam : quod vix admitti potest in re tanti momenti. Nec objiciatur Concilia dixisse quasimateriam, non autem materiam ; “ neque vero hi actus quasi materia a S. Synodo appellantur, quia vcr.e materiæ rationem non habeant, sed quia ejus generis materiæ non sint, quæ extrinsecus adhibeatur, ut aqua in Baptismo, et chrisma in Confirmatione”2. Videlicet Pænitentia est sacramentum sui generis, cujus materia non est corporeum elementum, ut in quibusdam aliis, sed ipsa virtus pæniten­ tiæ ad dignitatem sacramenti evecta, proptereaque dicitur quasi-materia. (B) Insuper Christus hoc sacramentum instituit per modum judicii, in quo duo elementa constitutiva invenire licet, nempe materiam ipsius judicii quam pænitens pr.æbct, et sententiam quæ a judice fertur; atqui materia judicii tribus pænitentis actibus præbetur, videlicet humili pecca­ torum confessione, quam sincera contritio comitatur et satis­ factio sequitur; ergo hujusmodi aiStus sunt vere materia proxima sacramenti. Objicitur quidem absolutione tan­ tum, non autem his actibus, gratiam conferri, proindeque illos ad sacramenti essentiam non pertinere; sed immerito, nam licet tales actus cx se gratiam non conferant, tamen ’ Trident., sess. XIV, cap. 3; cfr. can 4. 'Catech. C. Trident., de l’ænit., n. 17. — Hinc X. Thomas ipse hoc dicendi modo usus est : “ Quartum sacramentum est Pænitentia, cujus quasi-materia sunt actus pænitentis”. (De arlic. fidei et ecd. sacra­ mentis, t. XXVII, p. 1S0 cd. rivés.) 116 PAHS DOGMATICA. CAPUT III. quia ex positiva Christi institutione ad dignitatem materiæ sacramcntalis cveéli sunt, vere concurrunt cum forma quâ, ut ita dixerim, fecundantur, ad gratiam producendam. Nec dicere juvat contritionem non esse quid sensibile; licet enim non sit sensibilis immediate et in se ipsâ, mediate tamen fit sensibilis quatenus per adtus exteriores confes­ sionis, satisfactionis aliaquc doloris signa manifestatur1* 3 Aliunde sufficit ut materia sit virtualiter sensibilis; proinde etiam homo sensibus destitutus, qui antequam in hunc statum incideret, verbis aut signis contritionem manifestavit, eo ipso exhibet contritionem virtualem. His tamen non obstantibus, libenter fatemur Scotistarum opinionem probabilitate non carere, neque in praxi despi­ ciendam : proinde in casu extremæ necessitatis, etiamsi externa contritionis signa desint, pænitens sub conditione est absolvendus. § II. De forma sacram. Pænitentiæ2. 166. Docet TridentinuvTS “sacramenti Pænitentiæ for­ mam, in quâ præcipue ipsius vis sita est, in illis ministri verbis positam esse : ego te absolvo, etc.; quibus quidem de Ecclesiæ S. more preces quædam laudabiliter adjunguntur: ad ipsius tamen formæ essentiam nequaquam spectant”. Hæc est quidem forma hodie in Ecclesia occidentali adhibita; cum vero antiquitus aliæ formæ usurpatæ fuerint, abs re non erit i° has breviter describere, posteaque expen­ dere 2° quid in forma hodiernâ ad validitatem et liceitatem requiratur, 30 num forma conditionata sit valida et licita. I. Conspectus historicus diversarum absolutionis formarum. 167. i° Facta exponuntur. (A) In utrâque Ecclesià, per decem priora saecula, formae absolutionis adhibita fuerunt deprecative, nempe : “ Deus, ei condona, eum absolThom., 3 p., q. 90, a. 2, ad. 1. Thomas, 3 p., q. 84, a. 3; Suarez, disp. XIX; De Lugo, disp. 13; Salma ntic., disp. Ill; Marinus, I. VIII; Drouin, q. II, c. 3; Billmut, diss. I, a, a. 3; de Augustinis, th. 23; Palmieri, th. 12; Billot, th 3 Trident., sess. XIV, cap. 3. 1 0'. -o. DE IPSO SACRAMENTO. 117 ve, etc. non autem indicativæ : “ Ego te absolvo, tibi con­ dono, etc. ” Quod constat : (a) ex testimonio Patrum, qui, cum S. Leone, dicunt in sacramento pænitentiæ indulgentiam Dei supplicationibus sacerdotum obtineri ; * (b) sed præsertim ex Sacramentariis et Pœnitcntialibus, ubi nonnisi deprecativæ formulæ inveniuntur; ita, in Sacramentario Gelasiano, ad reconciliandum publice pænitentem hæc pronuntiatur oratio : “Omnipotens sempiterne Deus, confitenti tibi huic famulo tuo pro tuâ pietate relaxa, ut non plus ei noceat conscientiæ reatus ad poenam quam indulgentia tuæ pietatis ad veniam-”. Posteaque variæ super eum recitantur orationes. Ibidem, ad reconciliandum privatim pænitentem ad mortem, variæ effunduntur preces, quæ ita concluduntur : “Respice propitius super hunc famulum tuum remissionem sibi omnium peccatorum totà cordis confessione poscentem3.” — Idem constat ex variis Pœnitentialibus superius allegatis, n. 114. Similes formulæ reperiuntur apud Æfz/z'/^zrzzz/z *(+831), atque auétores sequioris ævi, usque ad decimum sæculum. Attamen, sæculis oélavo et nono, inveniun­ tur etiam formulæ imperativa deprecativis conjunélæ, v. g. :“Sis namque absolutus a Deo Patre et Filio et sanélo Spiritu, ab omni­ bus luis peccatis”a. 168. (B) A sæculo undecimo, in Ecclesià latinà incipit transitus a formulis deprecativis ad indicativas, ambæque simul in iisdem docu­ mentis inveniuntur. Ita, in quodam ordine Pænitentiæ formulis deprecativis hæc additur6 : “Nos etiam, secundum auctoritatem nobis indignis a Deo commissam, absolvimus vos ab omni vinculo deliôlorum vestrorum, etc. ” Pariter, in ordine Ecclesiæ Remensis, sæc. XII, absolutionis forma legitur simul deprecativa et indicativa’ : “Omnipotens Deus, qui beato Petro apostolo suo, ceterisque discipulis suis suam licentiam dedit ligandi atque solvendi, ipse vos absolvat ab omni vinculo deliétorum; et, quantum nostræ fragilitati permittitur, sitis absoluti ante tribunal Domini nostri Jesu Christi, habeatisque vitam æternam...” — Etiam initio sæculi XIII adhuc vigebat forma deprecativa; hæc enim scribit Gulielmus *Parisiensis : ‘‘Neque more judicum forensicorum pronuntiat confessor absolvi· mus te, sed magis orationem facit super eum, ut Deus absolutionem et remissionem atque gratiam sanctificationis 'ribuat”. Quod * S. Leo, ep. 108 ad Theodor., I’. I.., t. LIV, p. 1011. s Ap. Aligne, P. L., t. LXXIV, p. 1097. — 3 Ibid., p. 109S. 4 P. L., t. CV, pp. 697, 704. s Ita in Pænitentiali Egberti, archiep. Eboracensis (an. circiter 7 i2)» ap. Morinum, op. cit., Appendix, p. 19. ° Magna Bibliotheca Patrum, Coloniæ, 1618, t. 423 424. ' Ap. Morinum, op. cit., p. 48; cfr. p. 71. » De sacram. Pænit., c. 19, Vcnetiis, 1591, p 472, coi. 2. 118 PARS DOGMATICA. CAPUT III. panier constat ex Opusculo 18 S. Thomæ, c. 5; cum enim adversa­ rius dixisset : “vix triginta anni sunt, quod omnes hâc solâ forma deprecativa utebantur ”, Angelicus Doétor id absolute non negat, sed solum hoc modo corrigit : “ Quomodo de omnibus potest testi­ monium perhibere, qui omnes non vidit?” — Paulo post autem forma indicativa communiter in Ecclesia Latina recepta luit; atta­ men, antequam pronuntietur, recitantur preces “ Misereatur, Indul­ gentiam, Dominus noster Jesus Christus te absolvat”, quæ sunt veluti commemoratio antiquæ disciplinæ. 169. C In ecclesia orientali, post sæculum XI1L forma mansit deprecativa, imo et hodie apud quosdam manet. Ita, cum Morinus interrogaret quemdam græcum sacerdotem, qui in Collegio Romano græcis adolescentibus erudiendis præerat, hic respondit absolutionis formam Græcis usitatam hanc esse : “ Domine, remitte, dimitte, condona peccata hujus N., quia tua est potentia, etc.1 Hodie quidam Orientales, ut Ajr/ et Maronitic, Romanæ Ecclesiæ uniti, formam indicativum ab Ecclesiâ latinâ mutuaverunt; alii vero formam deprecativam retinent. — Rutheni vero, quanquam schis­ matici. forma utuntur quæ est simul deprecativa et indicativa. 170. 20 Conclusiones ex factis deducendae. (A) Cum I Hurler (n. 626} indubitanter tenemus formam deprecativam validam fuisse, ubicumque modo generali prævaluit ; non enim censemus absolutiones datas in magnâ Ecclesiae parte, per multa Saecula, invalidas fuisse. Aliunde forma depre­ cativa, cum intentione absolvendi, ct attentis circumstantiis, ostendit sacerdotem esse Dei ministrum ct nonnisi auctori­ tate ejus absolvere, non autem impedit quin sacerdos sit judex vereque ministcrialitcr absolvat. Nec ægre hæc mutatio in forma conciliari potest cum sententia in Tr. ae Sacramentis n. 84) exposita, videlicet non omnes sacramen­ torum formas fuisse a Christo in specie infima determina­ tas; nam, si Ecclesia jus habet determinandi in specie hujus­ modi formas, nil prohibet quin forma deprecativa, cum intentione sententiam judicialem ferendi, sit valida. Qui autem aliter sentiunt, videant quomodo suam theoriam cum fade is conciliare possint. (B) Quidquid sit. cum jam a pluribus sæculis Ecclesia * Morinus, 1. VIII, c. 12, n. 7, p. 547· — Ha etiam Densingcr (Ritus Orient..!. I.p. lot : “ Forma absolutionis apud Orientales (catholicos et non catholicos) si solos Armenos excipias, deprecativa est.” Cfr. Vacant. DRt de Théol.,t. I, p. 205-214, ubi varix describuntur Orien­ talium ferme DE IPSO SA CH Λ MEN TO. 119 occidentalis indicativæ forrnæ usum præscripserit, merito de valorc forrnæ deprccativæ in Ecclesiâ latinA dubitaretur. Ceterum fatemur formam indicativam magis convenire potestati judiciali, quæ ministris Ecclesiæ competit. Sedulo igitur in praxi adhibeatur formula quæ in Romano Rituali invenitur. II. De requisitis ad validitatem et liceit-atem’. Quæstio expendi potest quoad verba ipsa, et quoad modum quo proferri debent. i° De verbis ad validitatem ct ad licettatem requisitis-. 171. (A) Ad validitatem. a Ut certo constet de valore sacramenti, hæc verba requiruntur ct sufficiunt : "Absolvo te a peccatis tuis ”. Ea enim verba ad validitatem requirun­ tur et sufficiunt, quæ effeétum sacramenti, modum quo effi­ citur et subjeélum recipiens satis declarant; atqui præfata verba effeflum,id est, remotionem peccati distincle declarant, cum peccata sint vincula quibus peccatores ligantur, et verba absolvo te a peccatis hujusmodi vincula dissolvant; ' In his et sequentibus, non solum speculativas sed etiam praclicas quaestiones de forma exponimus, ne bis de eodem subjecs, Opusc. V, De ineritis mortificatis; Salmantic., de Merito, disp. V; Billuart, diss. HI, a. 5; Palmieri, th. 19; de Augustinis, p. I, ait. 10; Billot, p. 94-108. ’5. 132 PARS DOGMATICA. CAPUT III. tificata autem dicuntur ea opera quæ, in statu gratiæ faâa, per subscquens mortale peccatum impediuntur a suo effcélu, quatenus hominem ad vitam æternam ducere non amplius valent. Jam vero quaestio est utrum merita sic mortificato, reviviscere possint. Affirmative respondent theologi com­ muniter, sed de modo et gradu quo reviviscant, controvertitur. 192. Thesis: Remisso per pænitentiam peccato, opera prius in caritate facta, et persubsequens peccatum inortificata. reviviscunt. Ita communiter. (a) Scripturâ solâ res probari nequit; sed Patres duobus textibus utuntur ad proponendam suam de reviviscentiâ doétrinam. Primum allegant hæc verba ep. ad Hebt\cos : “ Non enim injustus Deus ut obliviscatur operis vestri et dileflionis, quam ostendistis in nomine ipsius, qui ministras­ tis san&is et ministratis”1; atqui, ut arguunt Patres et theologi, hic agitur de operibus in gratia faélis et mortifica­ tis; nam Apostolus Hebræos alloquitur, quorum nonnulli in peccatum lapsi fuerant; ergo Deus non obliviscitur bonorum operum eorum qui pænitentiam agunt, sed ea remunerat. Ad rem S. * Epiphanias : “ In quo vides, quemadmodum et instaurationem illam secundam fieri non posse omnino pro­ nuntiaverit, neque tamen a salute illos excluserit quos pec­ cati sui pæniterct; sed et saluti propinquos esse dixerit, et Deum rccle ab iis faftorum esse susceptorem, qui deliétorum suorum absolutam pænitentiam capesserent. ” Idem Patres deducunt ex alioloco3: “Tanta passi estis sine causft, si tamen sine causa ” ; ait siquidem Hieronymus, in h. loc.1 : “ Quicumque ob Christi fidem laboraverit et postea lapsus fuerit in peccatum, sicut priora sine causa passus fuisse dicitur dum peccat, sic rursum non perdit ca, si ad pristinam fidem revertatur”. (b) Ex I'ridentino etiam thesis colligi potest : nam decla­ rat bona opera justi “ vere mereri augmentum gratiæ et vitæ æternæ consecutionem, si tamen in gratid decesserit 5; porro 1 Hebr., VI, 10. — ’ 5. Epiphan., Hæres., 59, n. 2; P. L., XLI, 1019. J Galai. III, 4. 4 Comment, ad Gal., I. I, c. 3; P. L., t. XXVI, p. 350. s Trident., sess. VI, can. 32. DE IPSO SACRAMENTO. 133 ibi non exigitur ut a prima justificatione quis usque ad rriortcm sine interruptione perseveret, sed solum ut in gratia decedat; ergo si quis mortaliter peccaverit et postea ipsum pæniteat, ejus merita reviviscunt. (c) Ratione suadetur. Opera in caritate lacta, si secunhnn se spectentur, semper in acceptatione divina manent, et ideo dumtaxat mortificari dicuntur quia per peccatum i suo effectu impediuntur, quatenus mortaliter peccans indignus est vitâ ;eternà; atqui tale impedimentum per pænitentiam tollitur: ergo opera prius mortificata, per pæni­ tentiam recuperant vim in vitam æternam perducendi eum jui ea perfecit Aliunde Deus non vult aliqua pœnâ eternâ punire peccatum remissum; atqui si merita prius comparata non restituerentur, culpa remissa, peccatum pœnâ .eternâ puniretur: nam privatio gloriæ iis meritis respondentis esset vera picna, et quidem æterna; ergo. 193. I >c modo autem et gradi/ quo merita reviviscunt disputatur inter theologos, et nil certi definiri potest : (a) Prima opinio tenet, cum Raunez (2. 2. q. 24. a. 6), opera mortificata reviviscere solum eo sensu quod gloria justo a peccato resurgenti dabitur duplici titulo, videlicet tum propter merita præ cedentia, tum propter nova ab ultima justificatione comparata, non tamen major quam hisce ultimis debetur: erit tamen aliquod præ mium accidentale pro operibus præcedentibus, quatenus de illorum 'evivisçentiâ gaudebunt electi. Quæ tamen opinio merito rejicitur. ]iium ipsam reviviscendam negare videatur : quid enim prodest luplici titulo camdem gloriæ quantitatem accipere? (b) Secunda opinio docet omnia opera mortificata restitui quidem ttatitn post pænitentiam, quoad meritum vitee /eterme, non autem quoad quantitatem gratiec habitualis antea babitæ; videlicet gratia psa habitualis antea amissa non restituetur nisi in mortis instanti, iut post mortem, primo glorificationis instanti. Ratio est quia gratia in justificatione non datur nisi secundum cujusque disposi­ tionem et cooperationem non autem secundum merita prius acquisita. Ita Reatus et SalmaHlieenses. (c) Juxta tertiam opinionem, quam propugnant Dom. Solus ct ' .S’. Thom.' 3, q. 89, a. 5. ~ Ouod principium ita exponit 5. Thomas, q. 89, a. 2 : “ Forma? quæ possunt recipere magis et m'inus, intenduntur et remittuntur secundum diversam dispositionem subjeéli... Et inde est quod secundum quod motus liberi arbitrii in pænitentiû est intensior vel remissior, secun­ dum hoc pænitens consequitur majorem vel minorem gratiam”. 134 PARS DOGMATICA. CAPUT III. Ledesma, merita ita reviviscunt secundum praesentis dispositionis gradum, ut si quis actum contritionis eliciat ut quinque, decem gradus gratiæ recipiat, quinque ratione praecedentium meritorum, et quinque ratione actualis dispositionis. td) Suarez autem (op. cit., disput. II) cum multis modernis, tenet omnia merita antea comparata statim peccatori pænitenti restitui sive quoad jus ad gloriam, sive quoad gratiam. Nam hujusmodi merita, ex dictis, semper in acceptatione Dei manent, et a suo effectu nonnisi per peccatum mortale impediuntur; ergo, remisso peccato, impedimentum statim tollitur, et nihil prohibet quin merita præterita statim omnem suum consequantur effectum. Hanc opinionem ut benigniorem libenter amplectimur, sed simul fatemur solutionem hujus quaestionis a solâ voluntate Dei pendere, quæ ex Scriptura et Traditione nobis sufficienter non innotescit. Scholion : De remissione peccati venialis1. I 194. Hucusque de peccati mortalis remissione directe egimus : pauca tamen de venialium remissione subjungere expedit. (A) Peccatum veniale sine gratiâ remitti nequit; nam, ex dictis in Tr.de Gratia, nil supernaturale sine gratiâ peragi potest; atqui remissio peccati venialis est aliquid supernaturale, cum tollat impedimentum quo retardamur a fine supernatural!. Hinc in C. Arausicano II, can. 14 {Denzinger, n. 157), legitur : “Nullus miser de quâcumque miseria liberatur, nisi qui Dei misericordiâ praevenitur 195. (B) Peccatum veniale conjunctum mortali sine gratia habi­ tualis infusione remitti nequit. Nam cujuslibet culpæ remissio supponit amicitiam divinam; est enim favor gratuito concessus, non debitus; atqui amicitia divina peccatori non redditur nisi per infusionem gratiæ habitualis. Sed peccatum veniale in eo qui jam in statu gratiæ versatur, remitti potest per se sine habitualis gratiæ infusione; nam, ut ait 5. Thomas (q. 87, a. 2), unumquodque tolli­ tur per suum oppositum; atqui oppositum peccati venialis non est gratia habitualis, quæ per eum non amittitur, sed fervor caritatis; ergo peccatum veniale tolli potest ex se per atium ferventem sine infusione gratiæ. Quod comparatione illustratur : sicut enim cor­ pus dupliciter contingit maculari, per privationem decoris vel per superindudionem luti aut pulveris, ita etiam anima dupliciter ma­ culatur, privatione decoris gratiæ vel inordinatâ inclinatione ad temporalia seu peccato veniali : prior macula nonnisi infusione gratiæ tolli potest, posterior autem removetur eo ipso quod aétu fervoris cessat inordinata adhæsio ad temporalia. ‘5. * an Thomas, 3 p. q. S7; Suarez, disp. XI-XH; de Augustinis, p. I, · DE IPSO SACRAMENTO. 135 196. (C) Peccata venialia justi remitti possunt ex opere operato et ex opere operantis : (a) ex opere operantis, videlicet per actum contritionis aut caritatis pcrfeétæ, juxta omnes, imo probabilius per aéluin attritionis. Aliquam requiri contritionem ad remissionem peccati venialis sic probat Angelicus Doctor (q. 87, a. 1) : peccatum veniale, quamvis non sit aversio a Deo ultimo fine, aliquam dcordinationem continet, quatenus retardat afleétum hominis, ne prompte in Deum feratur; atqui talis deordinatio tolli nequit nisi disposi­ tione contraria, nempe detestatione et retractatione peccati : si voluntas enim in illâ inordinatâ adhaesione rebus temporalibus per­ severet, peccatum ipsum animai adhærebit, cum, manente causa, maneat effeétus. Optima sane dispositio est contritio perfeéla, cum peccatum etiam mortale tollat; sed probabilius sufficit etiam attritio; nam venialia, si mortalibus comparentur, levia sunt, nec proinde eadem dispositio requiritur ad venialium quam ad mortalium remissio­ nem; sufficit igitur contritio minus perfeCla seu attritio. Aliunde attritus de veniali protinus fit contritus per caritatem habitualem, ut diélum est de attrito sacramentum pænitentiæ suscipiente, supra n. 142. Nec necesse est ut hæc attritio formalis sit; virtualis satis est, puta cum aliquis hoc modo fertur in Deum, ut quidquid sibi occur­ reret quod eum ab hoc motu retardaret, displiceret ei, et doleret se commisisse, etiamsi aétu de eo non cogitet. (b) Ex opere operato, per susceptionem sacramentorum, dummodo non sit obex, id est virtualis aut aétualis complacentia peccati ve­ nialis; quod quidem certum est de Baptismo, Pænitenliâ et Extrema Unétione, quæ peccatorum remissionem ut effeétum proprium habent; probabilius etiam de aliis asseritur, quæ ad sanélificationem animarum instituta sunt, ideoque ad fervorem caritatis fovendum, cui venialia peccata opponuntur. Sacramentalia autem, ut alibi diximus, venialia indireile remittunt, contritionis et caritatis sensus m anima excitando. 197.(D) Potest unum veniale peccatum sine, aliis remitti, si quis videlicet vere de uno doleat, non autem de ceteris. Unde tunc solum plena obtinetur omnium venialium remissio cum nullus retinetur afieétus ad venialia. Ex diCtis enim non remittitur pecca­ tum veniale nisi virtualiter saltem detestetur, et aliunde unum rétractai i potest quin alia displiceant. Conclusiones partis dogmaticae. 198. i° Christus vere instituit sacramentum Pænitentiæ Ecclesiæ tradendo potestatem clavium seu potestatem remit­ tendi et retinendi peccata, simulque christiano peccatori imponendo officium sesc submittendi huic potestati confes- 1?6 PARS DOGMATICA. CAPUT 111. s.ionc gravium peccatorum, quam comitari debent contritio et votum satisfaciendi. 2° Sacramentum igitur Pænitentiæ ab initio vigebat, cum omnibus suis partibus essentialibus, sed modus idem minis­ trandi diversus fuit secundum diversa tempora. 3° Hodierna pænitentialis disciplina paulatim invaluit ex duplici præsertim causa, nempe lucidiori intelligentiâ tum divince misericordice erga peccatores, tum efficacité absolu­ tionis. Scholion : comparatio instituitur inter virtutem et sacramentum Pænitentiæ. χρ9· Ex diétis in parle dogmatica hujus Tractatus inferri potest in quo conveniant et in quo discrepent virtus et sacramentum pæni­ tentiæ : — (a) Ratione natura. Virtus et sacramentum versantur circa unum idemque objeétum, nempe peccatum personale quatenus retraflanduni et congruâ satisfaélione delendum. Quare in iisdem aflibus substantialiter consistunt, confessione, contritione et satisfaélione, diverso tamen modo eliciendis. Confessio, quam requirit virtus, est solummodo confessio coram Deo, ideoque mere interna esse potest; confessio, in sacramento, coram sacerdote fieri debet, ideoque aliquo vsibili signo manifestari. Contritio, in utroque casu, importat detestationem et dolorem peccati commissi, necnon firmum propo­ situm non peccandi de cetero; sed, in sacramento, aliquo signo sen­ sibili manifestari debet, dum, in virtute, potest esse mere interna. Cum sacramento sufficit attritio, dum virtus sola non remittit peccatum mortale sine contritione. Satisfactio, ut sit sacramentalis, ab ipso confessario determinari debet; extra sacramentum, ab ipso peccatore seligi potest, dummodo moralitcr proportionetur peccato commisso. Sacramentum plura elementa complectitur quam virtus: nam, pra-ter tres actus superius expositos, requirit sacerdotis absolutionem. qu.un regulariter pr.eccdere debet integra mortalium manifestatio ministro facta. Aliunde tamen non tam perfecta contritio exigitur, quando recipitur absolutio. Virtus et sacramentum indefinite iterari possunt sive quoad eadem sive quoad diversa peccata zoo (b) Ratione effeflûs. 1 n utroque casu, effectus intentus idem est. nempe remissio peccati per infusionem gratiæ sanctificantis; itaque utrumque dici potest secunda post naufragium tabula. Sed diversus est modus operandi : virtus est solum causa disponens, quæ non producit, sed impetrat remissionem peccati ex opere operantis: i DE IPSO SACRAMENTO. 137 139 sacramentum est vere causa efficiens, licet secundaria et instrumen­ tais, in quantum, ex virtute passionis Christi, vere confert gratiam peccati remissivam ex opere operato. (c) Ratione necessitatis. Utrumque necessarium est, posito pec­ cato gravi, diversimode tamen. Virtus necessaria est necessitate medii, et quidem jure naturali, non solum in voto, sed etiam in re; sacramentum, utpote positiva institutio, necessarium est quidem necessitate prcccepti divini, imo, juxta quosdam, necessitate medii, sed solum in voto; qui igitur non potest ac7u recipere absolutionem, salvari potest per coivrilioncm perfeétam cum voto sacramenti. 'd) Ratione subjefli. Subjeétum virtutis est quilibet peccator etiam paganus ; dum subjeétum sacramenti est solum peccator baptizabis, cùm baptismus sit janua omnium sacramentorum. (e) Ratione antiquitatis. Virtus, quæ jure naturali requiritur, necessaria fuit omni tempore, statim ac peccatum aliquod mortale fuit commissum ; sacramentum, utpotc positive institutum, neces­ sarium non fuit nisi tempore (pio hujus necessitas fuit sufficienter promulgata. Ikecsunt præcipua discrimina; cetera jam cx diétis patent, aut melius intelligentur cx dicendis in Parte morali. Pars altera moralis 201. Declaratis in parte dogmaticd iis præsertim quæ de sacramento Pænitentiæ credenda sunt, exponenda manent quæ magis ad praxim speélant. Quanti momenti sit hujus rei studio diligenter incum­ bere ii omnes nôrunt qui curam animarum habent : frequen­ ter enim in sacro tribunali sedent, ibique, sive ad peccato­ res a vitiorum cœno erigendos, sive ad pias personas ad altiorem perfectionem evehendas, accuratâ et abundanti scientia pollere debent, eo magis quia multiplices ac intri­ catas quæstiones de omni re ad spiritualem vitam spcClantes, soli et frequenter absque morâ, solvendas habent. Jainvero doctrina praei ica de sacramento pænitentiæ ad duo capita refertur, nempe pænitentis officia, nccnon confessarii potestatem et officia. Contritio. Pænitentis I Confessio. officia Satisfaélio. Potestas Con fossari i approbatio, jurisdiétio. i quoad omnes pænitcntes. Officia - quoad diversos pænitcntes. I quoad abusus vitandos. 202. Omnia pænitentis officia ad tria reducuntur, nempe contritionem, confessionem et satisfaflionem, de quibus seorsim dicemus. Art. I. De contritione. Declaratis supra, n. 127, notione et necessitate contri­ tionis, duo expendere satis erit, videlicet dotes quibus vestiri debet contritio ad veniam peccatorum consequendam, necnon dotes propositi in contritione inclusi. § I. De DOTIBUS CONTRITIONIS1. 203. Contritio, sive perfeéta sive imperfeéla, quibusdam vestiri debet conditionibus, ut suos producat effectus cum vel sine sacramenti receptione. Siquidem debet esse (a) sin­ cera, seu interna, cum sit animi dolor; (b) supernaturalis, id est sub influxu gratiæ afluatis elicita, et ex motivo super­ natural! concepta, cum ad finem supernaturalem, remis­ sionem videlicet peccatorum, ordinetur; (c) universalis, nempe ad omnia peccata mortalia sese extendens, cum eadem sit ratio de omnibus, nec possit unum remitti quin omnia remittantur, ac proinde rctraélentur ; d) appretiative summa, quatenus peccatum ut summum malum æstimari ac detestari debet, proinde magis quam quodlibet aliud malum; (e) in ordine ad sacramentum, quoties remissio pec­ catorum absolutione obtinenda est. — De quibus seorsim dicemus. '5. Thom., Supplement., q. 2-3; Sitares, disp. XX, sect. 2; disp. V et XIV; X. . Itp/ions., 11. A, tr. XVI, cap. 2; Collet, ap. Migne, Theol. Curs., XXI1, 196-214; fjdimk., n. 283 sq.; Hilarius Se.iten., S 37, η. IV; Honings, n. 1349 *135°; tialt. /J., n. 42-142; Genieot, n. 272-279; Noldin, n. 244-251. 142 PARS ALTERA MORALIS. CAPUT I. I. De Contritione sincerâ sen vere interna. 204. i° Principium : Contritio debet esse sincera seu interna, id est vere in corde seu voluntate concepta; nec proinde sufficit mere externa, vel ficta contritio. Cer­ tum est. ta) Juxta Tridentinum contritio est animi dolor, ideoque mente concipi debet; necnon detestatio peccati : atqui de­ testatio est actus voluntatis. (b) Quoties in Scriptura de contritione agitur, toties re­ quiritur conversio cordis, quæ, juxta usum loquendi biblicurn, voluntatis conversionem significat : “ Convertimini ad me in toto corde vestro... et scindite corda vestra,* et non vestimenta vestra ” “ Facite vobis cor novum, ct spiritum novum ” 3. (c) Quod aliunde rationi consentaneum est; nam contri­ tio, utpote reparatio peccati, ab illo fonte procedere debet a quo peccatum prodiit; atqui peccatum ex corde seu ex voluntate procedit, teste ipso Christo : “ De corde enim exeunt cogitationes mala;, homicidia, adulteria, fornicatio­ nes, furta, falsa testimonia, blasphemiæ ” ·» ; ergo ex corde, seu voluntate, procedere debet contritio. 205. 2° Corollaria. (A Contritio mere existimata non sujjicii; aliis verbis, qui bonâ fide putat se esse attritum, dum revera non est, remissionem peccatorum non consequitur, quamvis, propter bonam fidem, a peccato sacrilegii immunis sit. Ita communiter contra quosdam antiquos theologos, quos sequitur Ballerinr'. Nam con­ tritio mere existimata non est verus animi dolor, (piem Triduilinum requirit ad remissionem peccati; sufficit quidem ut quis sit in bonà fide, ac proinde a peccato sacrilegii immunis; sed non sufficit ad tollendam aversionem a Deo jam existentem, nec proinde ad remis­ sionem peccati. Quandoque tamen inveniuntur peccatores timoratæ consciende qui optant habere dolorem et dolent quod non doleau t, qui videlicet attritionem elicere conati sunt, sed timent ne ipsis desit propria dispositio; tunc inquirat confessor num serio velint peccatum relin* Sess. XIV, cap. 4. — 1 Joci, 11, 12-13. 3 Esech. XVIII, 31. — 4 Mattii. XV, 19. ■ Ball. Λ, η. 52 sq., cum auéloribus ibidem allegatis.— Palmieri, qui Opus Morale Ballerini edidit, animadvertit (in notâad η. 76) hanc opi­ nionem, quamvis olim a theologis magni nominis propugnatam, hodie merito communiter rejici. DE PÆ.N 1TENT1S OFFICIIS. 143 quere ac inediis uti ad occasiones peccati vitandas; si affirmative respondeant, judicari potest eos esse vere attritos, quamvis eorum dolor non sit sensibilis. 206. (B) Mera affirmatio pienitentis non semper sufficit ut judicetur attritus, sed, ut prudens judicium efformetur, nccesse est adplures circumstantias attendere, (a) Ratio prioris est quia pænitens potest vel decipi vel confessarium decipere; quoti contingere potest præsertim quando ad sacrum tri­ bunal accedit non proprio motu, sed quia ad hoc urgetur superiorum, vel parentum, vel amicorum persuasione, aut ex habitu, vel ex regulâ; vel quando imaginatione et sensibilitatc movetur potiusquam rationabili motivo. (b) Ratio posterioris est quia vera dispositio pænitentis e multis circumstantiis dignosci potest : ex indole pæniten­ tis, e motivis quibus ad confitendum impellitur, e cura quam in præparationc adhibuit vel e mutatione vitae aut fugâ occasionum peccandi, vel usu remediorum antea prae­ scriptorum. Itaque in dubiis casibus confessarius ad hæc omnia attendat, ut fusius infra declarabitur, ubi de offiriis confessarii, nempe de absolutione deneganda aut dif­ ferenda. 207. (C) Contritio, ut sit pars sacramenti, aliquot sensibi­ libus signis manifestari debet ; quod fit régularité, per ecitationen alicujus formulæ. Nulla specialis formula requi­ ritur, sed valde expedit eam recitare quæ in catechismo invenitur; cavendum est tamen ne pueri et rudes totam suam contritionem in externa ejus recitatione reponant. 208. 30 Controversia. Hic quæri potest utrum formalis aélus contritionis requiratur ad sacramentum pænitentiæ rite suscipien­ dum, vel sufficiat virlualis contritio, in amore Dei inclusa. Hæc quidem, si sit perfeéta, sufficit ad remissionem peccati extra sacra­ mentum; sed controvertilur utrum sufficiat ad susceptionem sacra­ menti. Negant communius theologi cum Suarez'; nam contritio est pars essentialis ac materia proxima sacramenti; atqui materia proxima sacramenti debet esse formalis aélus ab ipso Christo insti­ tutus, nec sufficit alius virtualiter tantum contritionem complectens. — Nonnulli tamen, ut Lugo et Ballerini , affirmant; nam qui amo­ ris aflum eliciunt certe obicem non ponunt Sacramento; ergo ejus 1 Suarez, disp. XX, seel. 6, η. 2. ‘ Lugo, disp. V, η. <)2 s<|. ; L'ait. P., n. So sq 144 PARS ALTERA MORALIS. CAPUT I. effertum recipiunt. — Flæc autem controversia sat inutilis esse videtur; nam qui amat Deum super omnia, ac peccata sua confi­ tetur, eo ipso peccata sua detestatur formaliter, quamvis hanc de­ testationem verbis explicitis non exprimat. II. De Contritione supernatural!. 209. i° Principium : Contritio supernaturalis esse debet ratione principii et ratione motivi. Certum est. (A) Rat. principii, id est elicita sub influxu gratiæ artualis, mentem illuminantis et voluntatem adjuvantis. Nam con­ tritio, utpotc dispositio proxima ad justificationem asse­ quendam vel augendam, est opus supernaturale ; atqui, cx dirtis in Tr. de GratiA (n. 50), nullum opus supernaturale esse potest sine gratia artuali. — Hæc autem gratia nemini oranti denegatur; unde a Deo fiducialiter postulanda est. (B) Rat. motivi, seu propter motivum quod ad Deum referatur, juxta omnes, et insuper fidei lumine apprehen­ sum, ut communiter tenetur contra paucos, ut Ballerini1. Nam (a) proportio esse debet inter medium et finem obti­ nendum; atqui finis obtinendus, scilicet remissio peccati per infusionem gratiæ sanctificantis, est omnino super­ naturalis; ergo artus contritionis debet esse supernaturalis; porro supernaturalis cx integro non esset, nisi sub influxu motivi fide cogniti eliceretur; nam ex unâ parte, artus valorem suum e motivo principaliter sumit, et ex altera, motivum non est supernaturale nisi revelatione cognosca­ tur. (b) Praeterea Innocentius XI, 2 mart. 1679, hanc (57) propositionem damnavit 2 : “ Probabile est sufficere attri­ tionem naturalem, modo honestam”; ergo probabile non est talem sufficere attritionem. Ballerini quidem contendit sufficere ut motivum apprehendatur ab eo qui fide supernaturali sit præditus, quin tamen illud motivum fide proprie dirtâ percipiatur. Sed in praxi vix est ulla difficultas; nam de farto omnia motiva contritionis, quæ Tridentinum enume­ rat et fidelibus proponuntur, sunt objertum fidei proprie dirtæ, et fidei lumine apprehendi possunt ac solent. Nulla igitur difficultas ex communi sententia oritur. * Bail. A, n. 48. ’Apud Densingrr, n. 1074. — Quam propositionem dilucide exposi­ tam vide ap. l'iva, Damnatæ Theses, in propos. 57. DE PÆNITENTIS OFFICIIS. 210. 2° Corollaria. 145 (A) Ad contritionem vere superna- turalem sufficiunt omnia motiva quæ fide cognoscuntur, vide­ licet non solum amor Dei perfectus et imperfectus, sed etiam turpitudo peccati, timorgehennæ et pænarum. — Hæc enim vere supernaturalia sunt, ut ex eorum expositione patebit. (a) Turpitudo peccati est illa moralis fceditas quæ oritur ex oppositione ad ordinem supernaturalem, et considerari potest cx parte Dei, cx parte Christi, ex parte animae peccantis1. Ex parte Dei, peccatum mortale, dc quo præsertim agi­ tur, est rebellio contra Deum, qui est supremus Dominus; injustitia, qui.i adversatur juri stridlo quod Deus habet ut sit finis noster ultimus; irreligio, quia opponitur juri quod habet ut honoretur : “ per præ varicati on em legis Deum inhonoras”2; ingratitudo, quia est supremus benefaclor (creator, conservator, redemptor, sandlificator), ejusque beneficiis utimur ad eum offendendum, et quidem eo ipso tempore quo nos beneficiis cumulat; contumelia quum pec­ catum committamus in conspcdlu Dei : “ tibi soli peccavi ct malum coram te feci ”3; contemptus Dei, quum vilissima creatura Deo praeferatur, juxta illud 4 : “ me dereliquerunt fontem aquæ vivæ, ct foderunt sibi cisternas dissipatas, quæ continere non valent aquas”; impænitentia si per lon­ gum tempus quis peccato adhaereat Ex parte Christi, peccatum mortale est deicidium, cum mortem Domini causaverit, et, in quantum fieri potest, renovet : “rursum crucifigentes sibimetipsis Filium Dei ”5; sacrilegium, quum sit violatio templi divini, juxta illud6: “ templum Dei sanéhim est, quod estis vos Ex parte animæ, peccatum mortale est spirituale suicidium quum mortem inferat animæ; deformitas et deturpatio, cum animam privet supernaturali ejus pulchritudine; submissio diabolicæ tyrannidi, quum peccator servum diaboli sese constituat : “ a quo enim quis superatur, hujus et servus est ” 7. ’ Cfr. Lelnnk., vol. T, n. 225-226; Reuter, Nco-conf. n. 12: Manning, The Love of Jesus to Penitents, ch. Ill; Tanquerey, De peccatis, n. 463-465. ’ Roni. II, 23. — 3 Ps. L, 6. — *Jerem. II, 13. — 5 Hebr., VI, 6. V Cor., Ill, 17. — U Pet., II, 19. 146 PARS ALTERA MORALIS. CAPUT I. 211. (b) Timor pœnarum æternarmn, ct spes æternam bcatitudinem consequendi certe sunt, juxta omnes, motiva supernatural ia. Sed controvert iuir num metus pœnannn hujus vitæ sit etiam supernaturalis ac sufficiens ad contritionum. Jamvero certum est pœnas temporales in se spectatas, quatenus peccatorum naturalibus malis afficiunt, non esse motivum supernaturale; ita amissio faaiæ, sanitatis aut bonorum mere temporalium, aut timor carceris vel mulélæ aliaque motiva hujusmodi perse non sufficiunt ad contri­ tionum : non enim causant peccati detestationem, quatenus est offensa Dei, nec peccatorem ad Deum convertunt, ut videtur exemplo Antiochi, qui frustra dolebat de peccatis propter pessimum morbum quo afficiebatur *. — Sed, si pienæ temporales spectentur in lumine fidei, ut castigatio a Deo vindice pro peccatis intenta, ac veluti inchoatio aeternorum suppliciorum, jam motivum superna­ turale præbent, et, juxta communem ac moral iter certam senten­ tiam, ad attritionem sufficiunt. Ita, v. g., Ninivitce pænitentiam egerunt propter metum excidii urbis3, et, juxta Ί'riden//num \ mise­ ricordiam a Domino impetrarunt; ita pariter Deus sæpe tempo­ rales castigationes Judæis minabatur, ut eos ad se reduceret. i I I I Quidquid sit, certum est considerationem temporalium damnorum utilissimam esse ad ducendos obduratos pecca­ tores ad altiora et meliora motiva : si enim his transeunti­ bus malis terreantur, cur non timerent æterna, si, sugge­ rente confessario, de cis cogitent? 212. (B) Non requiritur cxpiicitus achts fidei ac spei, dis­ tintus ab ipso contritionis aclu. 11 une requiri affirmaverant pauci theologi, eo quod Tridentinum, de dispositionibus ad justificationem disserens·», hos actus fidei ac spei enumerat. Id autem communiter rejicitur a theologis, quia Concilium, de contritione disserens, eos non requirit; aliunde, juxta S. Alphonsum (n. 439), qui accedit ad confessionem vere pænitens, necessario elicit explicite (si non reflexe, saltem exercite) aétus fidei ct spei; cum enim accedit ad recipien­ dam remissionem peccatorum, procul dubio explicite etiam credit virtute sacramenti illa remittenda, et explicite sperat Deum sibi remissurum peccata propter merita Christi. Ergo non requiritur actus fidei vel spei ab ipso contritionis actu distinétus. — Expedit tamen ut hujusmodi actus recitentur tanquam præparatio ad contritionem. 'II Machab., IX, 11-29. — 5Jon., Ill, 4. 3 'Trident., sess. XIV, cap. 4. — 4 Trident., sess. VI, cap. 6. DE PÆNITENTIÆ OFFICIIS. 147 III. De contritione appreliative summâ. 305. i° Principium : Contritio debet esse appretiacive, non autem intensive summa. Certum est. Appretiative summa ea est quâ pænitens peccatum mor­ tale practice (estimât maximum omnium malorum, et paratus est omnia sustinere potiusquam Deum offendere: intensive summa ea est quæ vehementia suâ superat omnem alium dolorem. Non rcquirilm actus contritionis intensive summus, sed sufficit actus etiam remissus, dummodo excludat omnem affectum ad peccatum mortale. Nam intensitas actus non variat eius speciem; et, ut reéle ait 5. Thomas’, “ quantumcuinquc parvus sit dolor, dummodo ad contritionis rationem sufficiat (i. c. peccatum super omnia detestemur), omnem culpam delet ”. Remanet igitur probandum requiri con­ tritionem appretiative summam. ■'a) Contritio eam dispositionem involvere debet quà, mediante saltem absolutione, peccator Deo placeat; atqui nisi quis diligat Deum plus quam patrem, i. e. nisi consen­ tiat privari potius omni bono creato quam Dei amicitia, non potest Deo placere, juxta illud Christi2 : “ Qui amat patrem aut matrem plus quam me, non est me dignus”. b Ex Tridcntinol contritio excludere debet omnem affeftum ad peccatum et omnem peccandi voluntatem; atqui id præstarc nequit, nisi sit summa appretiative; nam nisi quis peccatum æstimet maximum omnium malorum, quandoque eliget peccatum potius quam malum quod ut maximum apprehenditur; ergo, (c) Refla ratio postulat ut appretia­ tive maximo odio prosequamur id quod est reapse maximum malum; atqui peccatum, ut pote offensa Dei objefiivc saltem infinita, ac privans hominem maximis bonis, est omnium malorum maximum; ergo summe detestandum. 214. 20 Corollaria : (A) Ad contritionem appretiative summam, non requirifur, neque expedit explicita comparatio peccati cum aliis malis in particulari, (a) Non requiritur; sicut enim lide firmiter credimus revelata quin divinam auéloritatem comparemus cum ceteris aucto­ ritatibus, ac Deum diligimus super omnia quin eum cum creaturis conferamus, ita pariter peccatum super omnia mala detestari possu­ mus quin illud cum cœtcris malis comparemus. ' Supplem., q. 5, a. 3. — ’ Mall. X, 37. — Sess. XIV., cap. 4. 148 PARS ALTERA MORALIS. CAPUT I. (b Non expedit; nam, ut ait .S’. Thomas', sicut deleétabilia pius •-lovent in particulari considerata quam in communi, ita terribilia plus terrent, si in particulari considerentur; imprudens igitur foret proponere quædain mala in specie, v. g. crudelissimum mortis ge­ nus, gravissimam injuriam vel totius fortunæ amissionem, ne forte hæc particularia mala plus moveant pænitentem quam spiritualia damna. Hæc enim omnia mala sunt hypothetica, non imminentia, neque etiam probabilia; si quandoque occurrant, gratia Dei dabi­ tur ad hæc patienter subeunda; interea cuique diei sufficit malitia sua. Satis est ut pænitentes penes se statuant facere, occasione data, ac gratia Dei juvante, ea omnia quæ conscientia tunc tempo­ ris diélabit; multa siquidem impossibilia apparent quæ, dum occur­ runt, gratia Dei faciliora evadunt3. 215. (B) Ad contritionem appretiative summam non requiritur dolor sensibilis, seu dolor qui in appetitum sensitivum redundet, et in teneros cordis affeétus, suspiria ac lacrymas erumpat; nec proinde dolor magis sensibilis (piam ille qui sæpesentitur propter tempora­ lia damna, v. g. cognatorum et amicorum mortem; contritio enim in sensibilitate non residet, sed in voluntate, præeunte judicio intelleélûs; aliunde sensibilis emotio non est in nostra potestate, et fieri potest ut quis, absque sensi bili dolore,vehementiusdoleatquam alius qui ad emotiones hujusmodi pronus est. Sensibilia doloris signa non sunt quidem despicienda, imo quandoque vehementioris con­ tritionis vere sunt indicia; sed praesertim expendendum est num pænitens peccatum æstimet malum ceteris gravius, ideoque paratus sit cetera damna in genere pati potiusquam Deum graviter offen­ dere. IV. De universalitate contritionis. 216. i° Principium : Contritio universalis esse debet quoad peccata mortalia, non autem necessario quoad venialia. Certum est. 1 Quodlibet. I, a. 9. 3 Imprudenter ergo ageret confessarius qui fragilem pænitentem, as­ serentem se esse bene dispositum, sic alloqueretur : “ Esne tu revera paratus ad abstinendum ab omnibus et singulis his peccatis, non solum aliquot diebus, sed etiam per totam vitam? Si talis vel talis occurrat tentatio, quid facies? Considera quantam violentiam tibimetipsi in­ ferre debeas, quantam vigilantiam, et quidem continuo, exercere; co­ gita non sufficere media ordinaria, sed desiderari extraordinaria, jeju­ nia, mortificationes, etc. Esne paratus ad hæc omnia? Hæc enim aut similia verba non ad excitandam, sed potius ad destruendam contritio­ nem idonea sunt. Sed potius hortandus est ut media viribus suis proportionata adhibeat, ac confidenter ad Deum recurrat in gravioribus tentationibus. — Ita fere Berardi, De Recidivis, cd. 5', n. 49. DE PÆNITENTIS OFFICIIS. 149 (A) Quoad mortalia, detestari debemus non solum ea om­ nia quæ declarata sunt, sed etiam ea quæ propter oblivionem vel legitimam rationem omissa fuerunt. Etenim (a) detes­ tari debemus peccata, quatenus sunt offensa Dei ejusque amicitiâ nos privant; atqui hæc ratio ad omnia mortalia sese extendit, etiam ea quæ propter legitimam rationem de­ clarari non potuerunt; nam singula mortalia Deum gravi­ ter offendunt, et quidem ita ut divinâ amicitiâ nos privent, ut constat ex superius diélis (n. 210); ergo omnia et sin­ gula detestari debemus. (b) Præterea contritio ad remissionem peccati ordinatur; atqui, in pr.esenti rerum ordine, unum peccatum mortale nen potest sine aliis condonari, cum non remittatur nisi per infusionem gratiæ sanéiificantis,quæ non potest animam introire, in quâ maneat unum mortale peccatum; revera nemo amicus ct inimicus Dei simul esse potest : jamvero qui gratia sanélificante ornatur, eo ipso est amicus Dei, dum qui unum mortale retinet ejus est inimicus; ergo non potest unum mortale sine aliis condonari; ergo contritio ad omnia mortalia extendi debet, cum nullum mortale absque contri­ tione remittatur. (c) Hinc sæpe Scriptura peccatores urget ad omnia pec­ cata rctraélanda, ut veniam obtinere valeant1 : “Converti­ mini, et agite pænitentiam ab omnibus iniquitatibus vestris, et non erit vobis in ruinam iniquitas. Projicite a vobis omnes prævaricationcs vestras... et quare moriemini,domus Israel?·’ 217. (B) Quoad venialia, non requiritur ut contritio ad omnia extendatur; venialia enim Dei amicitiam non des­ truunt, nec nos separant ab ultimo fine, ita ut unum possit remitti sine alio. Aliunde genuinus dolor concipi potest de uno veniali quin concipiatur de altero, saltem quando hæc peccata sunt diversi generis; v. g. dolcrc possum de men­ dacio, propter specialem malitiam ei insitam, quin dolcam dc levi acSlu superbiæ vel intemperantiae. 218. 2° Corollaria : (A) Non requiritur utpernitens sin­ gula mortalia percurrat et formaliter ac distinite de singulis doleat, sed sufficit ut virtualiter et implicite ea detestetur 1 Ezech., XVIII, 30-31. 150 PAKS ALTERA MORALIS motivo omnibus communi. Sunt enim motiva contritionis ex st universalia, ca videlicet propter quæ peccatum detes­ tamur quatenus opponitur consecutioni ultimi finis, vel quatenus Deum offendit infinite bonum et infinite perfectum etc.; porro hæc motiva, quando vere concipiuntur, ad om­ nia et singula peccata sese extendunt, idque sufficienter, licet virtualiter et implicite; ergo nccesse non est ut singula mente percurrantur, ac de singulis formalis actus contritionis eliciatur. Quod aliunde sæpe valde difficile est, et in qui­ busdam casibus, v. g., in materia castitatis, periculosum. Quoties autem id fieri potest absque periculo, suadendum est, utpotc utile ad vividiorem contritionem excitandam. Hæc autem ratio evidenter non valet, si quis peccatum aliquod mortale oderit propter specialem ejus turpitudinem : tale enim motivum non sese extendit ad alia peccata diversæ speciei; v. g. si quis furtum oderit, propter specialem ejus turpitudinem, exinde non sequitur eum detestari aétuin intemperantiae. Hinc omnino expedit ut pænitentes, majoris securitatis causa, dolorem concipiant ex motivo universali, ut sic retrac­ tari possint etiam illa peccata de quibus actu non cogitant. Quod aliunde omnino facile est ei qui jam sincere de uno mortali dolet : statim ac peccato non amplius adhæret, haud ægre illa omnia respuit quæ æternæ bcatitudinis amissionem causare valent. 219. i B) Qui scienter ac volenter sola venialia accusat, nullam de eis contritionem habens, graviter peccat; nam eo ipso sacramentum nullum reddit, propter defeélum contri­ tionis, et ita gravem irreverentiam committit. — Quod ta­ men vix unquam eveniet in praxi, cum talis homo, eo ipso quod mortalia vitet, sit habitualiter bene dispositus; unde rarissime continget ut ad sacrum tribunal accedat, scienter ac volenter contritione carens. — Cæterum, ad sacramenti validitatem, sufficit ut in casu quoddam peccatum præteritæ vitæ accuset, de quo sincere dolet. i 220. (C) Qui sciens ac volens indiscriminatim accusat ve­ nialia de quibus dolet et alia de quibus certe novit se non dolere, probabilius non peccat. Nonnulli quidem contendunt uni vcnialiter peccare, quia aliquo modo decipit confessa- DE PÆN ITENTIS OFFICIIS. 151 rium, implicite dicens se de his peccatis dolere co ipso quod ea confitetur, dum revera nullam contritionem de eisdem concepit. — Sed hæc ratio non valet; nam confessorius ex communiter contingentibus intelligere valet pænitentem hujusmodi quædam venialia accusare, non tanquam sacra­ menti materiam, sed quo melius a dirchore cognoscatur, vel humilitatis causa, vel propter alias rationes. Melius quidem esset in hoc casu pænitentem aperte declarare sc non esse contritum de tali vel tali peccato quod accusat; sed ad hoc stride non tenetur. In praxi contritionem concipere conctur ex motivo universali, quod ex se omnia venialia complec­ tatur, v. g., ad vitandas Purgatorii poenas, vel quia pecca­ tum Deo displicet; tunc certo nullum erit peccatum, et insuper uberior fruélus c sacramento percipietur. 3U Scholion : De sacramento Picnilentiie valido et informi. 221. Post dicta de contritionis dotibus, breviter expendi potest num sacramentum Pænitentiæ possit esse validum ut sacramen­ tum, et simul informe, i. e. gratiam non producens, propter aliquem obicem; proindeque utrum, remoto obice, gratia sacramenti revi­ viscat. Quâ de re controvertitur inter theologos. (A; Quidam' dicunt unicum esse casum in quo id occurrere pos­ sit, et ita suam sententiam exponunt : si quis duo mortalia commi­ serit, v. g. unum furti, alterum blasphemiæ, et postea blasphemiæ immemor, solum furtum accuset et de eo doleat ex speciali hujus pec i P > ’ 5. Thomas, scribens eo tempore quo lex confitendi proprio sacer­ doti adhuc vigebat, hæc habet : “ peccaret autem sacerdos, si non esset facilis ad praebendam licentiam alteri confitendi, quia multi sunt adeo infirmi quod potius sine confessione morerentur quam tali sacerdoti confiterentur. Unde illi qui sunt nimis solliciti ut conscientias subdi­ torum per confessionem sciant, multis damnationis laqueum injiciunt, e.t per consequens sibi ipsis ”. {Supplem., q. 8, a. 4 ad 6.) ’ Apud S. Thom., Suppi., q. 9, a. 4, ubi has conditiones accurate ex­ positas invenies; cfr. Opusculum LVl I (ed. Rom. LXIV), p. 416-444; t. XXVUÏ» ed. Vivès, De modo confitendi DE PÆNITENTIS OFFICITS. 165 riam aut ex nimio affectu ad confessarium, crit valida quam­ vis illicita. (b) Simplex et nuda, ncmpc non artificiose composita, nec superflua compledbens, quæ ad confessionem non spectent, ut sunt v. g. peccata aliena, vel longæ narrationes prorsus inutiles; hinc confessarius non interroget de nomine et fa­ milia pænitentis,sed solum de statuet conditione,in quantum hæc ad cognitionem ejus peccatorum inservire possunt. 251. (c) Humilis et dolorosa, seu cum propriæ indignita­ tis sensu et sincero dolore, exemplo publicani1, qui percu­ tiebat pedtus suum, dicens : “ Deus, propitius esto mihi peccatori non autem de peccatis aut bonis adlibus glorian­ do; hinc pænitentes sua peccata non excusent, eorum ma­ litiam aliis tribuendo (v. g. conjugi, parentibus, fratribus, vicinis). Si quis autem jam modo historico sacerdoti peccata sua enarrave­ rit, absque dolore, non tenetur ad eadem distincte accusanda eidem sacerdoti, qui postea ut confessarius eligitur, dummodo hic distinc­ tam horum peccatorum servet memoriam, sed sufficit universim accusare quod antea fuit enarratum; si vero confessarius nonnisi confusam horum retinuerit notitiam, controvertitur utrum nova distincta accusatio requiratur : affirmat 0’. Alphonsus (n. 502) quia prima confessio non fuit sacramentalis, secunda autem non est inte­ gra, nisi sit distindla; negat tamen Lugo' *, eo quod “posterior accusatio, relata ad memoriam quam habet confessarius de illis pec­ catis distindte prius auditis, sit sufficiens notitia, qualis in confessario desideratur”. — Unde res vere dubia est, proindeque pænitens non est cogendus, sed hortandus ut distincte sua peccata de novo accuset, præsertim cum confessarius possit exinde opportunas interrogationes facere, et salutaria monita præbere. (d) Fidelis et integra, id est vera et sincera, nullum grave peccatum reticens, neque pariter accusans peccata quæ revera non sunt commissa, sed certa ut certa, dubia ut dubia candide exponens, prout cognoscuntur; de quo fusius infra. (e) Discreta seu prudens, aliorum peccata aut defcdlus absque necessitate non manifestans; pudicis et cautis ver­ bis peccata etiam turpia exprimens, in quantum fieri potest; • Lue., XViU, 13. ' Lugo, disp. XVI, n. 638; cfr. Ball. P., n. 468-471; vide tamen quæ in contrarium docent Vindic. Alphons., p. 480-484. 166 PARS ALTERA MORALIS. CAPUT i. inutiles circumstantias omittens, præsertim si périculosæ, odiosæ aut scandalosæ sint. 252. (f) Vocalis, id est verbis expressa, non autem nutu, signis aut scriptis; quod requiritur non ex ipsà sacramenti essentia, aut divino præcepto, sed ex consuetudine quæ vim legis obtinuit, ita ut graviter peccaret, juxta communem sententiam, qui, absque ullâ causa, vellet tantum per signum aut scripturam confiteri, dum facile voce uti potest. Justa vero existente causa, confessio signis aut scripto licite fieri potest, v. g. si pænitens sit mutus aut, propter ægritudincm, nonnisi cum magnâ difficultate loqui potest; — aut, propter nimiam verecundiam vel scrupulos, integre sua peccata declarare nequiret; — item si confessanus sit surdaster et non possit pænitentem audire, quin adstantes illum etiam audiant. In his autem casibus, pænitens, si non est mutus, saltem dicat : “de peccatis quæ in hac charta scripta sunt, me accuso”: quod tamen ad validitatem non absolute requiritur. 253· (g) Secreta, non autem publica, sed soli sacerdoti faéta. Valida quidem esset publica confessio, quæ revera in primis sæculis viguit : sed, teste Tridentino (cap. 5), nemo tenetur divino præcepto deliéta sua publice confiteri, nec satis consulte humana aliqua lege præciperetur, ut delicta præsertim secreta, publicâ essent confe_ssione aperienda. Quod quidem adeo verum est ut, juxta commu­ nem theologorum doélrinam, pænitens ab integritatis lege dispen­ setur quando non potest sua peccata confiteri nisi publice, aliis audientibus. § II. De integritate confessionis1. I. De necessitate integritatis in confessione. 254. i° Status quæstionis. (A) Duplex integritas in confessione inveniri potest : (a) materialis, seu objefliva, quæ est accusatio uni eidemque sacerdoti fafta omnium et singulorum peccatorum gravium, quæ post baptismum commissa sunt, nec unquam in valida confessione decla­ rata; b) formalis, seu subjecliva, est accusatio omnium mortalium quæ pænitens hic et nunc moraliter potest ac tenetur confiteri. Siquidem contingere potest ut, propter Thom., Supplem., q. 6, a. 1-3; q. 9i a< 2; Suarez, disp. XXII; disp. XVI; Salmant., cap. 8; Lacroix, η. 915-1139; Billuart, diss. V; 5. Alphons., n. 465-478; Elbel-Bierbaum, Confer. VI-VII; Konings, n. 1359-1366; Kenrici., n. 36.57; Lehmk., n. 301-326; Ball. P., n. 346-364; Berardi, Praxis, n. 4488-4531; Genicot, n. 283-291; Nob din, n. 261-270. *5. DE PÆN1TENTIS OFFICIIS. 167 justam causam, v. g. ignorantiam, oblivionem vel moralem impossibilitatem, quis non confiteatur omnia mortalia ab ultima confessione commissa : tunc confessio erit quidem formaliter, sed non materialiter integra. Jamvero integritas materialis ad validam absolutionem non semper requiritur : Christus enim, pro suâ sapientia ac misericordiâ, noluit nos obligare ad id quod physice vel moralitcr impossibile est; idcoquedantur causæ excusantes a materiali integritate, ut infra dicemus. Sed formalis in­ tegritas jure divino necessaria est ad validam peccatorum absolutionem, ut ex sequenti principio patebit. 255. (B) Materia necessaria confessionis sunt omnia et singula mortalia, post baptismum commissa ct nondum declarata in valida confessione. Sed venialia post baptis­ mum commissa, et peccata jam remissa sunt materia suffi­ ciens ct libera, quatenus subjici possunt clavium potestati et absolvi. Unde duplex erit principium : prius circa inte­ gritatem necessariam, posterius circa materiam sufficientem ct liberam. 256. 20 Principium i,tm ; Jure divino necessarium est confiteri omnia et singula peccata mortalia, etiam oc­ culta, post baptismum commissa, quorum memoria, post diligens examen, habetur. (A) Tridentinum 1 hanc necessitatem integrae confessionis sic definit : “ Si quis dixerit, in sacramento Pænitentiæ ad remissionem peccatorum necessarium non esse jure divino, confiteri omnia et singula peccata mortalia, quorum memoria cum debita et diligenti praemeditatione habeatur, etiam oc­ culta, et quæ sunt contra duo ultima Decalogi praecepta, ct circumstantias, quæ peccati speciem mutant... A. S.” Con­ cilium tamen agnoscit peccata, quæ memoriam fugiunt a Deo remitti 2 : “ Reliqua autem peccata, quæ diligenter cogitanti non occurrunt in universum câdcm confessione inclusa esse intclliguntur : pro quibus fideliter cum Pro­ pheta dicimus 3 ; “Ab occultis meis munda me, Domine.” De quA exceptione aliisque ejusmodi infra dicemus. * Sess. XIV, can. 7. — * 3 Ps. XVIII, 13. i Trident., ses·». XIV, cap 5. 168 ft I" F' it' I! PARS ALTERA MORALIS. CAPUT I. 257. (B) Ratio hujus necessitatis desumitur ex ipsâ voluntate Christi, qui ita decrevit, ut constat ex supra diôiis, n. 97. — Convenientia autem hujus perfcétæ inte­ gritatis desumitur ex duplici confessoris officio : (a) qua­ tenus judex, sacerdos æquam non potest ferre sententiam, nisi causa integre cognita, saltem substantialiter; quod qui­ dem ita verum est ut, in judiciis humanis, si inveniatur aliqua substantialis omissio, judicium ut nullum declaretur vel reformetur a superiori auôioritate ; atqui confessarius causam integre, etiam substantialiter, cognoscere nequit, nisi pænitens omnia et singula mortalia, etiam occulta, manifestet; nam unum mortale tanti momenti est ut aeter­ nam damnationem causare valeat; aliunde unum non remittitur sine ceteris; ergo omnia et singula sunt sincere o o exponenda. (b) Ut medicus, sacerdos non potest spiritualibus pænitentis vulneribus mederi, nisi cognoscat ea omnia saltem quæ mortem animæ inferre valeant; medicus enim corpo­ ralis generatim vulnus aut morbum sanare nequit, nisi noverit alias graves infirmi ægrîtudinës, quum unus morbus ex adjunctione alterius gravetur, et medicina, quæ uni morbo competit,alteri nocumentum præstarc possit ; ita pari­ ter spiritualis medicus ægre potest pænitentem curare, nisi noverit omnes ejus graves spirituales morbos, seu omnia mortalia, quum unum pariter ex adjunctione aliorum aggra­ vetur, et illud quod uni peccato esset conveniens medicina, alteri incentivum praestaret. Ncccsse est igitur omnia mortalia declarare, ut remedia variis peccatis proportionari valeantl. 258. Notandum. Cum materialis integritas confessio­ nis necessaria sit necessitate praccpii, non autem necessitate medii, admitti possunt in hujus legis interpretatione opiniones vere ac solide probabiles, ut reôte notat 5. Alphonsus 2 : “ Nec obstat hic dicere, quod in sacramentorum materia non pos­ simus sequi opiniones solum probabiles, quia hoc procedit cum agitur de valorc sacramenti, secus de integritate; et in Thomas, Suppl , q. 9. a. 2. ‘ S. Alphcnsus. H. A., tr. XVI, n. 29 • Ita fere S. DE PÆNITENTIS OFFICIIS. 169 quantum Ad valorem, certum est sufficere integritatem for­ malem ”. 259. Corollaria. Exinde solvi possunt duæ quæstiones inter theologos disputatæ : (A) Num accusari debeant pec­ cata in ipso baptismo commissa \puta ob defectum fidei, vel attritionis in adulto baptizato? In hoc casu baptismus est quidem validus et charaflerem imprimit, gratiam autem non producit, propter obicem Juxta principium supra expositum, peccatum, quod ante characteris impressionem completum est, non debet accu­ sari, quia est vere ante baptismum commissum; sed pecca­ tum, quod post impressionem characteris perseveravit, accusandum est, utpotc post baptismum commissum aut saltem continuatum. Jamvcro peccatum sacrilegii, in re­ ceptione baptismi commissum, incœptum est quidem ante charaCtcris impressionem, sed, plerumque saltem, post cha­ racterem receptum perduravit; ac proinde sub hoc respectu accusari debet. — Quidam tamen dicunt vix discerni posse utrum hujusmodi peccatum post baptismum receptum per­ severaverit vel non, ideoque ut materiam dubiam habendum esse, nec necessario declarari debere. Sed sane expedit ut in sequenti confessione accusetur; et plerumque fideles, qui talis peccati conscii sunt, putant se teneri ad illud decla­ randum. 260. (B) Num adultus, qui sub conditione rebaptizatus est, teneatur confiteri peccata ante conditionatum baptismum commissa? Distinguendum est : (a) Adultus catholicus, sub condi­ tione rebaptizatus, non tenetur peccata jam sincere accu­ sata iterum confiteri : si enim prior baptismus validus fuit, validæ fuerunt pariter absolutiones datæ; si vero invalidus, posterior baptismus omnia peccata abluet. — Peccata autem nondum ab eo accusata debent déclarai i, propter rationem mox afferendam quoad non catholicum. (b) Adultus acatholicus, ad veram fidem conversus, et sub * 5 Thom , 3, q 69, a. 10, ad 2; Lugo> d sp. XVI, sect. I ; 5. Alphons., n 427; l.ehnik., n. 262; Genicot, n. 258; Xoldin, n. 224; Mulier, hb HI, § ni, n. 6. 170 PARS ALTERA MORALIS. CAP ITT I. conditione rebaptizatus, præteritæ vitæ peccata regulariter confiteri debet. Nam 5. C. Officii, in casu Caroli Wippcrman, qui sub conditione rebaptizatus est, post conversionem ab erroribus lutheranis, declaravit 17 Junii 1715 1 : “ejus præteritæ vitæ peccata confiteatur, et ab iis sub conditione absolvatur”. Ita pariter decretum est in Synodo Westmonasteriensi I, pro Angliâ, cum approbatione S. Officii, 17 dec. 1868 a; pro Statibus Fcederatis America, in Instruc­ tione data episcopo Philadelphiensi 20 Jul. 1859 3. 4 k In præfatis itaque regionibus, confessio regulariter imponenda est cum eâ tamen moderatione quæ legum positivarum propria est. In aliis regionibus, confessio hæc valde consulenda est, quo certior sit peccatorum antea commissorum remissio 4. Ratio autem hujus decisionis hæc esse videtur : qui baptismum suscipit, sive certo sive dubie validum, præsumitur valide baptizaitis, usquedum contrarium probetur, ideoque subest jurisdictioni Ecclesiæ; nam, ritum externum suscipiendo, Ecclesiam visibilem ingressus est, et omnibus obligationibus, quibus Ecclesiæ membra ligantur, se subjicit, easque implere tenetur, donec probetur baptis­ mum fuisse invalidum; atqui una ex his obligationibus est confiteri peccata; ergo hanc obligationem adimplere tenetur. Ordo sequendus in reconciliatione hæreticorum, de quorum baptismo dubitatur, hic est : hæresim abjurent et fidei professio­ nem emittant, deinde sub conditione baptizentur, ac tandem conditionate absolvantur. Attamen confessio ipsa baptismum praece­ dere potest, dummodo absolutio post baptismum detur, pænitente summatim repetente peccata ante baptismum accusata5. 261. Principium 2U>·1 : Omnia peccata venialia, post baptismum commissa, et peccata tam mortalia quam 'Acia S. Sedis, IV7, 320-324; cfr. Collcftanea P. p r L. I' .1’ k· I n n. 644. ‘ Ibid., n. qçc. — 3 Ibid., n. i68q. 4 Recenter quidem vulgatum est (Analefia eccles., 1899, p. 489) decretum 5. C. Propa%. Fidei, jam 12 Julii 1869 datum, ubi dicitur : “ Quoad dubium litteris diei 29 elapsi mensis Maii propositum, atque sacramentalem confessionem attingens a neo-convcrsis exigendam, observandum occurrit responsum 5. O., feria V, loco IV, diei 17 Decem­ bris elapsi anni, licet Episcopis Angliæ tantummodo rogantibus datum, universalem legem continere, proindeque non solum in Angliâ, sed in aliis etiam regionibus obligare ”. Sed professores romani theologiæ moralis putant hoc non esse proprie decretum, sed tantummodo pri­ vatum responsum Emi hujus Cong. Præfeéli, ideoque vim legis non habere. Cf. Bucceroni, Casus conscientia.·, 120, p. 517-521. i Ita 5. C. Officii, 7 Dec. 1874, ap. Colleft. P. F., n. 957. DE P/ENITENTIS OFFICIIS. 171 venialia jam directe remissa sunt materia sufficiens et libera confessionis. (A) Hujusmodi peccata esse materiam liberavi, id est non necessario accusandam, manifesto constat; siquidem Tridentinum declarat venialia taceri citra culpam, multisque aliis remediis expiari posse1; peccata autem jam remissa, eo ipso quod remissa sunt, non necessario iterum subjici debent Ecclesiæ clavibus. (B) Eadem peccata esse materiam sufficientem, id est a quâ absolutio obtineri possit, sic demonstratur. (a) Quoad venialia, habemus imprimis fidelium fraxim, qui venialia jam a longo tempore accusant : porro Ecclesia hanc praxim non solum non reprobat, sed potius promovet; ait enim * Tridentinum “ Venialia, quibus a gratia Dei non excludimur, et in quæ frequentius labimur, quamquam refle et utiliter, citraquc omnem praesumptionem in confes­ sione dicuntur, quod piorum hominum usus demonstrat, taceri tamen citra culpam multisque aliis remediis expiari possunt”. Et merito quidem venialia sunt materia suffi­ ciens confessionis sacramcntalis; si enim sola mortalia accusarentur, quicumque ad sacrum tribunal recurreret, reus esse judicaretur gravium deliétorum; et sic confessionis onus gravius redderetur 3. (b) Quoad peccata jam remissa, Benedicius XI hæc habet 4 : “ Ceterum licet de necessitate non sit iterum eadem confiteri peccata; tamen... propter erubescentiam, quæ magna est pænitentiæ pars, ut eorumdem peccatorum ite­ retur confessio reputamus salubre". Revera, cum iterari pos­ sint aôlus pænitentiæ,ut magis ac magis peccatorum reliquiæ abstergantur, cur non possint deliéta jam remissa iterum clavibus subjici, ut magis ac magis deleantur ct expientur? Nec dicatur in rebus humanis neminem posse bis in eodem tribunali judicari et absolvi ; nam, cum remissio peccati fiat per infusionem gratiæ, simulque cum diminutione pœnæ conjungatur, iterum accusari possunt peccata jam remissa ' XIV, cap. 5. — ’ όλτ-Γ. XIV, c. 5. De utilitate venialia accusandi præclarc disserit Francisais lesius, Introduction à la vie devote, p. II, c. 19. 4 Const. Inter cunilas, 1304, Extravag. Connu. 1. 5, t. 7, c. 1. Sa- I 172 PARS ALTERA MORALIS. CAPUT I. ad majorem gratiæ infusionem pœnæque remissionem; aliunde judicium iterari potest, quatenus confessor judicare valet utrum dispositiones pænitentis ad absolutionem suffi­ ciant an non. 262. Ex hoc sequitur in confessione ordinaria licite posse omitti venialia, sive omnia, sive pauca; pariter in confessione generali, non necessaria, omitti posse illa mortalia quæ jam directe absolutione sacramentali remissa sunt. Insuper, si materia libera declaretur, non necesseestut infima species cujuslibet peccati exponatur; nam si nulla est obligatio hæc peccata accusandi, a fortiori non neces­ sarium est ea in specie declarare. » 263. Corollaria. (A) Materia autem insufficiens confes­ sionis sunt omnes illi morales defeôhis, seu imperfeftiones''· ad malitiam peccati non pertingentes, aut indcliberati actus, v. &· ncgleôlus divinae inspirationis circa opus supererogatorium, distractiones involuntariæ sive in se, sive in causâ. Siquidem imperfectio est voluntaria actio vel omissio, quæ divino consilio, non autem præcepto,adversatur, v. g. quando quis, gratiâ sollicitatus, neglexit audire missam per hebdomadem, aut visitare SS. Sacramentum, dum ad id facien­ dum gratiâ traheretur; jam vero talis actus, quum præcepto non adversetur, non est peccatum. Pariter aCtus indelibcratus, etiamsi legi vel præcepto opponatur, non est pec­ catum, quia non est aétus humanus. Jamvero quidquid peccatum non est, materia sacramenti Pænitentiæ esse nequit. Attamen sæpe in his imperfectionibus latet aliquod veniale pec­ catum intentionis leviter malæ, v. g. vanitatis, aeedire, cujus plus minusve conscii sunt pænitentes qui de his se accusant. Hinc ccnfessarius impedire non debet quominus pii pænitentes has imper­ fectiones declqrent, tum quia iis admisceri solet culpa venialis, tum ut melius dirigantur; sed potius hortandi sunt ut dicant quo motive hos aélus perfecerint; et, si nihil aliud accusent, benigne inducan­ tur ad iterum confitendum aliquod vitæ præteriiæ peccatum. 264. t B) Materia confessionis dicitur dubia, si non con­ stat utrum aCtus sit peccatum vel non, utrum, v. g., sit deliberatus an non, utrum sit peccatum veniale an mera imperfeCtio. imperfeftionis cfr. L'Ami du Clergé, iqoi, p. 337-3 |2; Revue du Clergé Français, déc. 1900, p. 71-84. ' De Conceptu DE PÆNITENTIS OFFICIIS- 173 Jamvero qui non accusat nisi materiam dubiam, non potest absolvi modo absoluto, quia sacramentum nullitatis periculo exponeretur; imo non debet regulariter conditionate absolvi absque ratione sufficienti, ut infra exponemus ubi de conditionatâ absolutione. I Igitur in praxi, quando pænitens vel nullum peccatum accusat, vel solum peccatum dubie commissum, (a) confessarius eum inter­ roget de peccatis quæ communius committuntur, v. g. contra cari­ tatem, vel patientiam, aut veracitatem, aut officia ejus statui propria; (b) si nihil certi obtineat, suadeat pænitenti ut declaret aliquod certum peccatum vitæ anteaélæ, sive mortale, sive veniale; quod facilius erit, si confessor ipse has aut similes quæstiones propo­ nat : “nonne in præteritâ vitâ peccavisti contra obedientiam paren­ tibus debitam, vel caritatem erga proximum? nonne motibus iræ consensisti, etc.?” — Si pænitens nullum certum peccatum tunc accuset, de necessariis ad salutem interrogetur ; nam adest haud improbabilis suspicio eum forsan ignorare ea quæ necessaria sunt necessitate medii : quo casu, non potest absolvi nisi prius in­ struatur. ut infra dicetur’. 265. (C) Exinde intelligi datur quo sensu sufficiat accu­ satio generica, quando agitur de materiâ libera. Triplex esse potest hujusmodi accusatio : (a) accusatio omnino vaga et indeterminata, verbis signisve expressa, v. g. peccavi, accuso me de omnibus peccatis vitæ præteritæ, quin determinetur utrum hæc peccata fuerint gravia vel non; quod pariter signis fieri potest, v. g. tunsione pe&oris, vel suspiriis aut lacrymis; (b) accusatio peccati gravis in genere, v. g. peccavi graviter, quin tamen peccati genus vel species determinetur ; (c) accusatio generica sim­ pliciter, indicando virtutem vel legem contra quam offen­ sum est, quin determinetur species infima, v. g. peccavi contra caritatem, contra justitiam, vel contra quartum præceptum. (a) Si agitur de accusatione omnino indeterminata, triplex datur opinio : 1) Quidam, cum Ballerini·, putant hanc accusationem sufficere tum ad validitatem, tum ad liceitatem. Nam quod in necessitate sufficit ad validitatem sacramenti, id, etiam extra necessitatem, suf­ ficere debet, quum essentia sacramenti eadem maneat in utroque Reuter, Neo-Confessarius, n. 117. ’ Gury-Ballerini, n. 421, n. b. 'Cfr. Ça 174 PARS ALTERA MORALIS. CAPUT I. casu. Insuper ία sufficit ad lîceitateni; nam, ut ait Buccerotii', stante certâ sacramenti validitate, illiceitas aliunde oriri non potest, quam ex positivo divino præcepto; atqui hoc præceptum non ha­ betur in casu materiæ liberæ; ergo licita est in hoc casu accusatio indeterminata. — 2) Alii e contra tenent indeterminatam accusatio­ nem non solum non licere, sed etiam validitatem sacramenti dubiam reddere; ita Laymann, Suarez, Lehmkithl * ; nam, ex usu et praxi Ecclesiæ, specifica peccatorum, etiam venialium, confessio per lon­ gum tempus viguit, extra necessitatis casum; jamvero hæc consue­ tudo legis divinæ interpres esse videtur; itaque, quamvis venialium accusatio non sit necessaria, si quis vult ab eis absolvi, tenetur in specie eadem explicare. — Aliunde sacramentum Pænitentiæ per modum judicii confertur; atqui natura judicii postulat ut materia sit determinata, in quantum fieri potest; in casu quidem necessita­ tis, sufficere possunt essentiales formalitates, sed in casu ordinario requiruntur et>am minus essentiales : unde ex eo quod in articulo mortis indeterminata accusatio sufficiat, minime sequitur eamdem extra casum necessitatis sufficere, etiam ad validitatem. 3) Tertia tandem opinio, quam propugnat Noldin (n. 228-229), contendit indeterminatam hujusmodi accusationem sufficere qui­ dem ad validitatem, propter argumenta primæ opinionis, non autem ad liceitatem. ut constat ex argumentis secundæ sententiæ. Unde in praxi omnino suadendum est ut, etiam in mate­ ria libera, specifice unum saltem peccatum declaretur; sic enim melius validitati sacramenti providetur, necnon pænitentium spirituali bono, quippe qui contritionem facilius concipiunt, ac magis praélica consilia accipere valent, si peccata magis determinate accusent. — Attamen, si pænitentes ita rudes aut memoria carentes sint, ut nihil ab cis extorqueri possit nisi generica confessio, aliquando possunt sub conditione absolvi, ne secus diu absque beneficio sacra­ menti maneant. 266. (b) Accusatio secundi generis, scilicet peccavi gra­ viter, vel accuso me de peccatis meis mortalibus, multo proba­ bilius valida est, imo et licita, quando fit ad cautelam, post declarata peccata nondum remissa; nam peccatum mortale, etiam modo generali declaratum, non est materia indeter­ minata, sed sufficienter concreta, ut de eâ judicium ferri possit, aliunde, quum agatur de materiA liberâ, nullâ lege * Laymann, lib. V, tr. 6, c. 5, n. 14; Suarez, disp. XXIII, sect. I, η. io; Lehm., n. 255. ’ Bucceroni, n. 675. DE PÆNITENTIS OFFICIIS. 175 præcipitur peccata magis specifice d< clarare. Ita Lehmkuhl (η. 264) cum multis aliis. 267. (c) Juxta omnes, tertii generis accusatio, videlicet " contra talon virtutem peccavi", quin infima species ac nu­ merus declarentur, omnino sufficit in materiâ liberâ, quum certo judicium dc tali materiâ proferri possit. Imo hæc praxis omnibus suadenda est qui solum venialia accusant, præsertim si dubie commissa fuerint, ut sic validitati ac efficacitati absolutionis tutius provideatur. Caveatur tamen ne hæc declaratio merâ consuetudine fiat, sed cum debitâ attentione ac dolore sincere concepto. II. De ambitu seu extensione integritatis. Quæstio expendi potest quoad i° speciem peccatorum, 2° eorum numerum, 30 circumstantias, 40 peccata dubia; ξ° per modum conclusionis, dicemus dc mendacio in confes­ sione commisso. i° Dc integritate quoad speciem peccatorum. 268. Principium: Ad integritatem confessionis requi­ ritur ut mortalia accusentur secundum speciem infi­ mam, in quantum moraliter fieri potest. Certum est. (A) Probatur : (a) Tridentinum enim declarat1 “ sacer­ dotes judicium hoc, incognitâ causa, exercere non potuisse, neque æquitatem quidem illos in poenis injungendis servare potuisse, si in genere dumtaxat, et non potius in specie, ac sigillatim sua, ipsi (pænitentes) peccata déclarassent ”, Jamvero vox in specie de ultimâ, seu de infini 1 specie pro­ prie in teli igitur. (b) Ratio est quia peccata specie diversa malitiam omnino distinétam præ se ferunt, ut exponitur in Tr. de Peccatis; ita v. g. malitia judicii temerarii diversa est a malitia detrac­ tionis vel cofttumeliæ; atqui confessarius non potest rcéte de statu pænitentis judicare, nisi cognoscat specialem mali­ tiam peccatorum quæ declarantur; ergo. Proinde non sufficit dicere: contra caritatem peccavi; sed exponendum est utrum quis peccaverit per judicium temerarium, vel odium, vel discordiam, aut scandalum, etc. * Sess. XIV, cap. ς. I • % * J 176 PARS ALTERA MCRALIS. CAPUT I. 269. (B) Declaratur. Dixi tamen “ in quantum morali· ter fieri potest" ; nam (a) multi dantur pænitentes, qui, pro­ pter ignorantiam, non distinguant minutiores species quo­ rumdam peccatorum; hi nequeunt specialem malitiam accusare quam ignorant, et cujus valde probabiliter rei non sunt, quum eam non apprehenderint. Unde non tenetur confcssarius eos minutim de his interrogare, ne confessio­ nem exosam reddat, contra intentionem Christi. Quod præsertim occurrit quoad peccata cordis ct oris; ita v. g. multi non distinguunt inter deleétationem morosam, complacen­ tiam peccati commissi et desiderium peccati committendi, eaque omnia sufficienter accusare putant, si dicant : cogitationes turges in mente habui eisque consensum greebui ; pariter, quoad colloquia prava, nullum discrimen instituunt inter narrationem obscænam, jaéiantiam de peccatis commissis et provocationem ad malum, eaque omnia comprehendunt hac generali accusatione : sermones turges habui. Jam vero, si constet eos non apprehendisse diversas malitias horum peccatorum, et timeatur ne minutæ interrogationes eos perturbent vel tædio afficiant, ab his interrogationibus confessarius pro tempore abstinere potest * ; postea vero, occasione data, melius eos instruere conabitur. (b) Quandoque etiam pænitens ab infimâ specie accusanda excu­ satur ob defeôlum memoriæ. Qui vero non recordatur speciem infimam, tenetur geneticam declarare; v. g. qui scit se contra cari­ tatem peccasse, quamvis non recordetur quomodo, tenetur dicere : contra caritatem graviter peccavi. Iterum qui conscius est se pec­ casse mortaliter, quamvis non recordetur quale peccatum commi­ serit, dicere debet ; graviter peccavi. 270. Corollaria : (a) Ad integritatem confessionis non sufficit aPlum internum exprimere, sed aclus externus peccati declarandus est; v. g. qui proximum injuste occidit, non satisfacit præcepto integritatis dicendo : desiderium habui innocentem occidendi. Nam, quamvis a6tus internus quoad malitiam sit ejusdem speciei ac actus internus, tamen, ex communi sapientium ac fidelium æstimationc moraliter ab * Ita Berardi, Praxis, η. 4505; Génicot, 284; Merino, not. 1 ad n. 453· Quibus jam præerat Lugo, qui in Præfat. ad Tr. de Pænit., scribit : “ Ad praxim hujus sacramenti considerandum non solum est, quid utcumque verum quasi in abstraélo sit, sed quid etiam moraliter et humano modo fieri possit ac deceat; ita ut remedium hoc, suavitate ac dulcedine plenum, non fiat suà difficultate impossibile, vel horrorem nimium ingerat human® fragilitati ” DE PÆNITENTIS OFFICIIS. 177 co differt; et merito, nam diéla vel faéla sane differunt a cogitationibus et desideriis, majoremque malitiam suppo­ nunt; præterea frequenter internam augent malitiam, ut diétum est de Aftibus Humanis, n. 162. Aliunde, absque declaratione aélûs externi, confcssarius vix munere suo fungi potest circa occasiones vitandas, restitutionem impo­ nendam ct remedia præbenda : hæc enim omnia ab aclu externo pendent. Quod verum est non solum de peccatis commissionis, sed etiam de peccatis omissionis; v. g. qui sacrum omisit die festo, non satisfaceret dicendo : desiderium habui sacrum omittendi. •t 271. (b) Controvertitur autem num exprimi debeat cffcclus mortaliter malus ex peccato secutus, v. g. blasphemia in ebrietate prolata, mors secuta c veneno propinato. — Juxta omnes, per accidens datur obligatio talem effectum confitendi, si ex effeélu secuto incurratur censura, aut reservatio aut obligatio restituendi; ita si quis abortum procu­ raverit, effectu secuto, hoc declarare debet, propter censuram huic effeétui annexam. Seclusis his casibus, triplex est opinio; alii probabilius cum 5. Alphonso (n. 149) affirmant, dummodo effeétus malus fuerit, sal­ tem in confuso, prævisus ’, nec voluntas prava retraélata fuerit, ante­ quam effeétus produceretur; nam talis effeétus, utpote prævisus, est voluntarius in causa, ac proinde peccatum. Ita qui se inebriat praevidendo se missam omissurum, tum ebrietatem tum sacri omis­ sionem confiteri tenetur. Excipitur tamen casus quo mala voluntas ante effeétum retraélata fuerit, v. g. si ebrius, antequam rationis usum amiserit, jam peccatum suum retraélavit, quamvis postea, propter liquorem absorptum, rationis usum amittat et sacrum omit­ tat : tunc enim effeétus est solum materialiter malus; sufficit igitur declarare : ebrius fui et sacrum omittere volui. Alii, cum Lugone-, probabiliter negant, quia tota malitia aéius est in causa, non autem in effeélu qui ex eâ sequitur ; siquidem non potest aélu peccare qui aélu moraliter non agit: atqui is qui causam peccaminosam posuit, moraliter non agit tempore quo effeéhis ! f6 «*· 4« ' Notandum est tamen id quod in confuso tantum praevidetur non ess»; tam peccaminosum quam id quod clare et distinéle. Cfr. 1’tcur Alorads/e, ap. Anu du Cierge, t XX (iSqS), p. 1025-1030 et 1121- 1129. ’ Lupo, disp. XVI, sect. 9. cum auéloribus quos allegat n. 440 — — ■» 178 PARS ALTERA MORALIS. producitur, cunt aétu dormiat vcl distraélus sit; ergo ille effectus non est proprie peccatum; ergo sufficit causam accusare, quin cfieétus declaretur. 272.Quidam, cum D'Annibale', sic distinguunt : si effedtus hujusmodi novum peccatum inducat, et talis sit ut ex causa positâ sequi possit vel non, declarandus est; v. g. si quis, propter ebrieta­ tem, omisit sacrum die festo, vel blasphemavit, vel occidit, debet significare se, vino indulgendo, hæc pericula prævidisse, et revera ebrium omisisse sacrum, blasphémasse, occidisse. Secus, effectus malus non est necessario declarandus; v. g. ei qui domum alterius incendit, vel venenum homini propinavit, sat erit dicere: domui alienæ ignem admovi, vel alicui venenum dedi. In hac opinionum varietate, pænitentes non cogendi,sed tantum hortandi sunt ad effeétum malum declarandum. In praxi vix adest ulla difficultas, cum plerique fideles, harum distinctionum ignari, generatim declarent illos effec­ tus malos quorum conscii sunt. 2° De integritate quoad numerum peccatorum. 273. (A) Principium : Ad integritatem confessionis, pænitens tenetur etiam numerum peccatorum morta­ lium distincte manifestare, in quantum moraliter co­ gnosci valet. Certum est. Id constat ex Tridentino definiente omnia ct singula mor­ talia, quorum memoria cum debitâ ct diligenti præmeditatione habeatur, esse accusanda; et declarante eos qui secus faciunt, et scienter aliqua retinent, nullius peccati veniam consequi 2 if H' >11 » »· 274. (B) Corollaria: a Quando pænitens certo novit numerum peccatorum, illum sincere confiteri debet, non majorem nec minorem; secus esset sacrilegum mendacium. Hinc dici non debet : sexies circiter blasphcmavi, quando certus cognoscitur numerus; vox enim circiter rem dubiam facit, ct ita confcssarius decipitur. (b) Quando, post diligens examen, numerum certum non novit, dubet accusare numerum probabiliorem, id est, qui magis ad veri­ tatem accedat, addendo particulam circiter, vel plus minusve. Hæc autem clausula, juxta 0’. Alphonsum (n. 466), non habet sensum absolutum, sed respeébvum ad numerum cui additur; videlicet ' D'Annibale, n. 303 et not. 23; Morino, n. 453. ’ Trident., sess. XIV, can. 7 et cap. c. DE PÆNITENTIS OFFICIIS. area 1er intelligatur : 2-4; circiter decies : 8-12; circa triginta: 27 33; circa centum : 95-105; circa mille: 950 1050. Jamvero si pænitens postea cognoscat se errâsse, numerum minuendo, non tenetur erro­ rem corrigere in alia confessione, nisi numerus notabiliter superet numerum approximativum, ita ut includi non possit in particula circiter; ita, si dixit circiter decem, et postea noverit se duodecies peccâsse, ad nihil tenetur; secus, si de faéto quindecies peccaverit. — Qui vero bona fide notabiliter numerum exaggeravit, non tenetur confessionem repetere, quia plus continet minus. (c) Si pænitens non possit etiam approximativum numerum reco­ lere, ^^consuetudinem peccandi diu fovit, sufficit ut consuetudinis Jurationem indicet, addendo, si fieri potest, quoties circiter in die, vel hebdomade, vel mense peccaverit : facilius enim id recolitur quam integra peccatorum summa. — Imo quando consuetudo talis est ut singuli aétus sint indeliberati, quamvis consuetudo ipsa sit graviter culpabilis, utpote non retraélata, prout sæpe occurrit in blasphemantibus, necesse non est numerum blasphemiarum expli­ care, sed sufficit dicere : habeo inveteratam consuetudinem blasphe­ mandi inadvertenter quoties se præbet occasio ’. Item, juxta Lugonem\ quando homines rustici vel plebeii confitentur colloquia de rebus turpibus cum sociis, quæ quidem passim totâ die, dum simul laborant, aliqui miscere solent tam circa viros quam circa mulieres, tam circa conjugatas, quam circa solutas, sufficit expli­ care consuetudinem et species principales, quin numerus declare­ tur, cum id sit moraliter impossibile. 275. d) Quando agitur dc peccatis internis, sive cogita­ tionibus sive desideriis, quæ quotidie valde frequentia fue­ runt, sufficit nane frequentiam modo generali exprimere, dicendo v. g. per unum mensem frequenter in dic gravia mala inimico imprecatus sum; vel, per duos menses sæpe in die pravis desideriis consensum præbui. Tunc enim confessarius, audito temporis spatio, moraliter loquendo conjicere potest qualis fuerit peccatorum numerus. — Spe­ culative loquendo pænitens dicere deberet quoties circiter hujusmodi desideria interrupta fuerint; sed in praxi rudes id facere nequeunt, cum ad hoc non advertant. 276. (e) Qui bond fide peccata sua modo indeterminato ct confuso, quoad numerum, accusaverunt, quia tunc melius ca explicare non poterant, probabiliter non tenentur ad iterandam confessionem, si postea, doctiores facti, hunc sparer, Theol. Sacram, de Pænit., n. 455; Gdnicot, n ' Lugo, disp. XVI, n. 575. 1 Ita PARS ALTERA MORALIS. 180 CAPUT I. numerum distinctius apprehendunt; nam peccata quæ de­ claraverunt, juxta cognitionem quam tunc temporis habe­ bant, directe remissa sunt, utpotc sufficienter contenta in hàc confusâ accusatione; atqui non datur obligatio iterum confitendi peccatum jam per absolutionem directe re­ missum x. 30 De integritate quoad circumstantias peccatorum 277· Inter circumstantias, quaedam mutant peccati spe­ ciem, quia videlicet novam malitiam constituunt specifice distinctam a malitia ipsius peccati : v. g. circumstantia rei sacrce, in furto, addit peccato injustitiæ malitiam specialem sacrilegii; aliæ autem solummodo malitiam aggravant intra eamdem speciem, sive ratione intensitatis, sive ratione durationis, aut modi etc.: ita peccatum homicidii certo aggravatur circumstantiis quibus mors infligitur, v. g. prius amputando manus pedesque, aut oculos effodiendo. A De circumstantiis speciem mutantibus. 278. Principium : Ad integritatem confessionis necesse est accusare circumstantias speciem peccati mu­ tantes, si nova malitia sic inducta gravis sit et ut talis apprehendatur. Certum est. < Definit enim Tridentinum necessarium esse confiteri “circumstantias quæ peccati speciem mutant”. Ratio est quia illæ circumstantiæ, eo ipso quod speciem mutant, novum etdistinilum peccatum constituunt, quum distinctam legem violent vel distinclæ virtuti adversentur. Si vero malitia nova, peccato superaddita, gravis non sit, vel, etiamsi objective gravis, ut talis a subjeôto non appre­ hendatur, peccatum grave non constituit, nec proinde neces­ sario declarari debet 279. Corollaria. Præcipuæ circumstantiæ, quæ speciem mutare valent, breviter tantum hic exponuntur 3, cum in variis Traélatibus fusius declarentur : ’ Ita Lugo, disp. XVI, n. 577-588; Génicot, n. 285. 3 Sess. XIV, can. 7. 3 Ad fusiorem hujus rei expositionem cfr. Lugo, dùp. XVI, n. 144390; Suarez, disp. XXII, sed. 4; Salmantic., cap. S, n. 51-114 DE PÆNITENTIS OFFICIIS. 181 (a) Circumstantia persona, peccantis speciem mutat, quando pec­ catum externum contra castitatem committitur a persona Deo con­ secrata voto castitatis vel ordine sacro : tunc enim est sacrilegium personale; — vel quando persona peccans est conjugata : est enim adulterium; — aut quando quis scandalizat personam cujus spiri­ tualem curam habet vi muneris sui, v. g. si parochus peccat cum parochianis, parentes cum filiis, magister cum discipulis : hi enim ex justitia vel pietate tenentur subditorum spirituale bonum pro­ movere, ideoque contra alterutram virtutem peccant. (b) Pariter circumstantia persona cum quâ vel contra quam peccatur speciem mutat in materiâ castitatis, si quis peccat cum conjugata (adulterium), vel cum cognati aut affini (incestus); — in materiâ caritatis vel justitiae, si quis odio habuerit, vel percusserit aut ca­ lumniatus fuerit parentes, vel filios, aut avos, nepotes affinesve in primo gradu : tunc enim offenditur pietas. (c) Circumstantia loci speciem mutat, quando sacrilegium ex hoc inducitur, v. g. quando aétus externus contra castitatem in ecclesia committitur, aut ibidem res sacræ surripiuntur. (d) Circumstantia finis mutat speciem, quando in se est graviter peccaminosa, v. g. si quis turpia proferat cum intentione innocen­ tem personam seducendi. (B) De circumstantiis quæ speciem non mutant. 280. Quid certum? Ut certa ab incertis secernamus, hæc statuimus : juxta omnes, non sunt necessario accusandæ circumstantiæ quæ notabiliter non aggravant peccati malitiam. Aliunde accusari debent circumstantiæ sive scandali, sive erroneæ conscientiæ, sive quantitatis, etc. quæ aliquod peccatum ex veniali faciunt mortale ; v. g. leviter turpia loqui coram innocentibus pueris, qui exinde occasio­ nem sument graviter peccandi, — asses decem furari cum quis putat hoc esse grave peccatum, — quantitas furti, quatenus necessaria est ad dignoscendum utrum peccatum sit grave vel leve. Item manifestari debent circumstantiæ quæ censuram aut reservationem importent. 281. Quid disputetur? Sepositis autem his casibus, controvertitur utrum circumstantiæ notabiliter aggravantes peccati malitiam, intra camciem speciem, sint necessario accu­ sanda. (a) Suarez, Billuart, Collet, Lacroix aliique ' affirmant. 1 ) Quamvis 1 Suarez, disp. XXII, sect. 3, η. 5; Billuart, diss. VII, a. 2, § 3; Collet, n. 321, ap. Migne, p. 484; Lacroix, n. 977, aliique ab his aucto­ ribus allegati. ·· 4 182 h ■ t. r i PARS ALTERA MORALIS. enim id expresse non doceat Tridentinum, id tamen insinuat; siqui­ dem declarat ideo circumstantias peccati esse accusandas quia secus fieri nequit utconfessarii “degravitate criminum reéte censere pos­ sint, et pœnam, quam oportet, pro illis pænitentibus imponere”’; atqui eadem ratio militat pro circumstantiis notabiliter aggravanti­ bus; nam quædam cx eis malitiam peccati plus augere videntur quam nonnullæ circumstantiae quæ mutant speciem; ita qui delibe­ rate ac crudeliter mutilat innocentem, ejus manus et brachia ampu­ tando oculosque effodiendo, et postea eum occidit, gravius peccat quam qui subito ira motus uno iôhi alium occidit in ecclesia. .Aliunde multo major pænitentia imponenda est ei qui furatus est mille aureos quam ei qui viginti tantum. 2) Id expresse docet Caiechistnus Romanus, optimus Concilii in­ terpres’ : “ Neque vero solum peccata gravia narrando explicare oportet, verum etiam illa, quæ unumquodque peccatum circumstant, et pravitatem valde augent vel minuunt”. 3) Consonat ipsa ratio; nam. si pænitens has tacet circumstan­ tias, implicite negat peccatum suum tantam habere gravitatem : cum enim duplex sit modus illud peccatum committendi, unus ordinarius,alter extraordinarius et cum peculiari deformitate, quando pænitens simplici modo peccatum confitetur, confessor nec potest nec debet intelligere eum ahter peccasse quam ordinario modo, *e ita decipitur quoad peccati gravitatem3. (b) Pauci alii cum Sparer (n. 410), putant necessario confitendam esse circumstantiam quid, v. g. quantitatem furti, quia substantia­ lem integritatem peccati attingit, non autem alias. 282. (c) Communior tamen opinio ' negat ·» cum X. Thomà, S’. Alphonso et plerisque modernis. Nam 1) dum Tridentinum explicat necessitatem confitendi mortalia, eorumque circumstantias, semper hanc addit limitationem “ circumstantias, qua speciem peccati mutant" : atqui talis limitatio videtur excludere alias circum­ stantias; si quis enim, necessitatem confitendi peccata exponens, semper adderet hanc limitationem “peccata quæ sint mortalia”, certe excludere videretur omnia venialia; ita pariter Concilium obligationem confitendi circumstantias limitando ad eas quæ speciem mutent, alias excludere merito videtur. Nec dicatur Concilium implicite obligationem docuisse alias circumstantias confitendi, propter argumentum superius (n. 2S1) allatum: nam confessarius judicium prudens efformarc potest statirh ac speciem peccati novit, cum circumstantiæ, etiam notabiliter aggra' Sess. XIV, cap. 5. — 2 I)c Sacram. Pænitent., n. 39. 3 Ita fere Suarez, n. to. 4 N. Thom., in 4 dist. 16, q. 3, a. 2. quæstiunc. 5 ; Opttsc. 7 (alias to) ad Lectorem Bisunt., q. 6; Lugo, disp. XVI, n. 107; X. Alphons., n. 468; Gury-Ball., n. 484 cum notis; Kenrick, 44 etc. DE PÆNITENTIS OFFI< IIS. 183 vantes, substantialiter malitiam peccati non augeant; quidditasenim peccati sumitur ex ejus specifica determinatione; ergo decla­ rando speciem, sufficienter declaratur essentia peccati. Quoad pænitentiam imponendam, non requiritur omnimoda, sed solum quædam æqualitas vel proportio inter peccatum et satisfa&ioneni; porro hæc proportio sane determinari potest cognitâ specie peccati, quin manifestentur circumstantiæ etiam notabiliter aggra­ vantes. 2) Catechismus .Romanus, inspeélo contextu, nostræ opinioni non adversatur, quia ex exemplis ibidem allatis constat hic agi de illis circumstantiis quæ peccatum ex veniali mortale faciunt, vel speciem mutant; ait siquidem, post verba ab adversariis citata : “quædam enim circumstantiæ adeo graves sunt ut peccati mortiferi ratio ex illis tantum constet”; postea asserit necessitatem declarandi cir­ cumstantiam personæ sacræ in homicidio, vel conjugatæ in fornica­ tione; aliaque exempla adducit, ad illas circumstantias pertinentia quæ speciem mutent. Ibidem præscribit confitendas esse circums­ tantias -valde minuentes : porro omnes fatentur id verum esse solum de eis quæ mutant speciem, vel peccatum e mortali faciunt veniale. Ergo Catechismus rite intelledlus potius nostræ sententiæ favet 3) Aliunde Christus noluit confessionem esse carnificinam con­ scientiarum, teste Tridentino; atqui si necesse esset omnes circums­ tantias notabiliter aggravantes declarare, tum confessarii tum pænitentes in angustiis versarentur, cum saepe difficile sit determinare quænam circumstantiæ sint notabiliter aggravantes, ac proinde necessario accusandæ. 283. Adfiraxim quod spcélat, fideles solent notabiliores circumstantias declarare; et hoc quidem generatim fidelibus suadendum est, non ut præceptum sed ut consilium, tum ad majorem conscientiae pacem, tum ad uberiorem fructum ex absolutione percipiendum. Excipitur tamen materia casti­ tatis, de quà nihil est ulterius inquirendum praeter id quod necessarium est ad speciem peccati cognoscendam, ne forte scandalizentur pænitentes1 et ipsi confessarii tentationibus exponantur.— I line, si pænitentes bonâ fide circumstantias hujusmodi in præviis confessionibus reticuerint, ad iterandas confessiones non sunt cogendi, cum obligatio eas accusandi sit saltem valde dubia. ’ Non solum scandalizari possunt pænitentes in hoc casu, sed etiam sacrilegas confessiones facere; quidam enim has aggravantes circums­ tantias in materia turpi referre maxime horrescunt easque reticent, etiamsi falso existiment has ad integritatem confessionis pertinere et exponendas esse. Cfr. Gaume, Manuel des Confesseurs, n. 00. Λ ,z < I 184 PARS ALTERA MORALIS. CAPUT I. 284. Attamen, Juxta omnes,per accidens adest obligatio eas declarandi, quando confessarius legitime de illis interro­ gat. Jamvero jus habet de eis interrogandi, quando id necessarium est ad réélum judicium de statu pænitentis ferendum, v. g. ad cognoscendum utrum pænitens sit con­ suetudinarius vel non, utrum in occasione proximâ versetur, vel sit recidivus. Constat ex damnatione prop. 58 ab Innocentio XI (2 martii 1679) : “Non tenemur confcssario interroganti fateri peccati alicujus consuetudinem ’ r; eadem enim est ratio de occasione proximâ et frequenti relapsu ac de consuetudine. 40 De integritate confessionis quoad peccata dubia. 285.Ad perfectam sinceritatem confessionis sane optan­ dum est ut peccata accusentur prout nota sunt, certa ut certa, dubia ut dubia. Juxta omnes, id suadendum est om­ nibus, scrupulosis exceptis, ad conscientiæ tranquillitatem et uberiores fruélus ex sacramento percipiendos. ■— Sed quaerunt insuper theologi utrum adsit stricta obligatio pec­ » cata dubia declarandi. 286. Principium : Quando peccatum est vere dubium, vel dubie mortale’, post diligens examen, non est stricta obligatio illud confitendi. Ita communiter. >1 r’ r FI» r» 111 i I1*3 ' Etenim lex materialis integritatis in confessione ad licitam, non autem ad validam administrationem sacramenti speétat, proindeque hic applicari possunt principia probabilismi in Tr. de Conscientia exposita. Juxta probabitistas, lex dubia non obligat; atqui in hoc casu lex confitendi dubia est, cum dubitetur vel de ipsâ existentiâ peccati, vel de ejus gravitate. Quod confirmari potest ex Tridentinot ubi decla­ rat accusanda esse mortalia quorum, post diligens examen, conscientia habetur; porro conscientia supponit scientiam, 1 Ap. Densing., n. 1075. — Hanc propositionem expositam vide ap. Viva, Damnatæ Theses, in prop. 60, n. 16-18. 3 Peccatum est vere dubium, quando serio dubitatur utrum fuerit commissum, v. g. utrum quis consensum præbuerit pravæ cogitationi; dubie mortale, quando fuit certo commissum, sed de ejus gravitate serie dubitatur, v. g. ob levitatem materiæ, vel ob imperfectionem advertentiæ aut consensus. DE PÆNITENTIS OFFICIIS. 185 seu cognitionem moraliter certam : ideoque conscientia non habetur peccatorum dubie commissorum; si vero peccata fuerint certe commissa et sint dubie mortalia, non habetur conscientia eorum gravitatis. Juxta aquiprobabilistas, in conflictu duarum opinionum œque aut fere æque probabi­ lium, melior est conditio possidentis; porro in hoc casu liber­ tas possidet, non autem lex, cum hæc non possit ligare, nisi constet peccatum fuisse commissum et simul esse grave. Attamen œquiprobabilistæ et probabiliorista contendunt accu­ sanda esse hujusmodi peccata, si probabilius sit ea fuisse commissa ac simul gravia esse. 287. Practica conclusio. I In praxi generatim suadenda est peccatorum dubiorum accusatio. Si vero dubium ver­ satur circa gravitatem peccati certo commissi, distinguen­ dum est : (a) si dubitatur utrum materia sit gravis, rudes et ignari monendi sunt ut dubia peccata confiteantur, nisi sint scrupulosi, quia vix possunt mortalia a veniali­ bus discernere; dolii autem possunt quidem sibi elïormare conscientiam, sed ad dubia declaranda suaviter hortandi sunt. (b) Si dubitatur utrum fuerit plena advertentia plenusve consensus, timorati possunt ab accusandis dubiis abstinere, quia præsumitur cos non graviter consensisse; scrupulosi ab hâc accusatione omnino abstinere debent; laxi aut in mor­ talia frequenter labentes ad dubia confitenda inducendi sunt, quia, ex communiter contingentibus, hi plenum consensum præbuisse censentur1. 288. Quæstiones disputatæ. A Si peccatum fuit certo commissum ac mortale, dubitatur autem utrum fuerit accu­ satum : (a) juxta omnes, declarari debet, si dubium sit mere negativum, i. e. si nulla sit ratio positiva saltem probabilis quod tale peccatum jam accusatum fuerit; mtn dubium mere negativum non destruit obligationem moraliter certam tale peccatum clavibus submittendi. (b) Si vero dubium sit vere positivum ac serio probabile (quod verificatur quando quis diligenter examen ac confessionem instituere 1 Cfr. 5*. Alphonse n. 476; Lacroix y n. 612. solet), controvertitur. Juxta probabilislas, lex confitendi in hoc casu dubia est nec proinde obligat; juxta cequiprobabilislas, manet obligatio tale peccatum confitendi; nam in dubio melior est condi­ tio possidentis : porro obligatio confitendi in hoc casu possidet, cum peccatum grave certo fuerit commissum. Attamen S.Alphon· sus hanc opinionem moderatur, addendo (n. 477) eum, qui diligens fuit in peccatis suis confitendis, non teneri ad confitendum, si dubitat num aliquod mortale omiserit, postquam multum elapsum est tempus a tempore quo illud patravit, cum possit in hoc casu certo moraliter credere jam de illo confessum fuisse. In praxi putamus pænitcntem non cogendum, sed solum suaviter inducendum esse ad confitenda peccata certo com­ missa ct probabiliter accusata. 289. (B) Si peccatum ut dubium accusatum fuerit et postea ut certum cognoscatur, controvertitur utrum adsit obligatio illud iterum accusandi ut certum. (a) Multi theologi probabilius affirmant cum 5. Alphonse (n. 478 :, quia accusatio dubia substantialiter differt ab accusatione certâ; quando igitur error agnoscitur, reparari debet. (b) Nonnulli tamen probabiliter negant, cum Lugone et Lehmkuhl', siquidem hoc peccatum jam fuit directe remissum ; nam confessa­ rius, illud audiendo, implicite dixit : si vere peccatum commisisti, ego te absolvo; atqui peccatum de faéto fuerat vere commissum; ergo directe remissum fuit; jamvero peccatum directe remissum non debet necessario clavibus iterum subjici. — Quod analogia con­ firmatur; qui dixit se circiter decies peccasse, non tenetur accusatio­ nem repetere, si postea certior fiat se undecies peccâsse, quamvis undecimum peccatum ut dubium declaratum fuerit in formulâ cir­ citer; ergo a pari qui peccatum ut dubium accusavit, non tenetur idem ut certu-m postea manifestare. Hæc ratio solida omnino videtur, ideoque turbandi non sunt fideles qui peccatum hujusmodi iterum accusare ne- esse mortale, quamvis postea noverit illud esse mortale cx genere suo, v. g. qui bonâ fide pollutionem ut leve peccatum taélus accusaverat : nam peccatum declaravit, uti in suâ conscientia erat tunc, et nunc est, et nihil novi occurrit, nisi quod cognoscat nunc materiam hujus peccati esse gravem. ' Lu;a, üisp. XVI, n. 78-83; Lehmk., n. 318; Bail. A, n. 3S1 ; Genicot, η. içi. > ' ί Æ PÆNITENTIS OFFICIIS 187 5° De mendacio et aliis defectibus integritati contrariis. Quibus expositis de ambitu integritatis in confessione, pauca remanent dicenda dc mendacio aliisque defedlibus huic integritati contrariis. 290. Principium : Mendacium, in materia ad confessio­ nem pertinente, est grave sacrilegium, quoties versatur circa materiam necessariam ad integritatem confessio­ nis, aut circa dispositiones ad absolutionem necessarias. Certum est. Etenim tale mendacium est injuriosum sacramento, quum ejus efficaciam destruat : si enim negatur mortale quod declarari debet, aut affirmatur contritionem adesse, quæ revera non habetur, nullum peccatum remittitur, ct ita fit injuria tum sacramento, tum sanguini Christi a quo sacra­ menta suam virtutem derivant; — perniciosum ipsi pœnitenti, qui privatur gratia sacramenti. Dicitur : mendacium in materia ad confessionem pertinente; nam mendacium in aliis materiis, v. g. falsam historiam narrando, quam­ vis dicatur in sacro tribunali et inter confitendum, non accipit gra­ vitatem mortalem ex illa circumstantia temporis et loci. Additur : quoties versatur circa materiam vel dispositiones necessarias, nam negare aliquod peccatum veniale, vel mortale quod nullo modo per­ tinet ad confessionem præsentem, non videtur esse peccatum grave, quum ex se non impediat effeélum sacramenti. 291. Corollaria : (A) Oui peccatum mortale recens ut antiquum accusat, non positive mentiendo, sed rem indubio relinquendo, v. g., confessionem generalem instituendo, in quâ cx industria non distinguit mortalia post ultimam con­ fessionem patrata, ab eis quæ antea commissa fuerant, — per se substantiali integritati confessionis satisfacit, quia circumstantia temporis in hoc casu non mutat peccati spe­ ciem ; aliunde, si confessarius non sufficienter cognoscit, cx liâc confusa accusatione,· statum pænitentis, potest eum interrogare et tunc pænitens tenetur sincere respondere. Dixi per se; quia per accidens talis agendi ratio substan­ tialiter confessionem vitiaret, si species peccati non intelligeretur, si, v. g., confessarius non posset discernere utrum peccatum turpe commissum fuerit ante vel post matrimo­ nium, ante vel post votum castitatis I 188 I < I ■ Ï PARS ALTERA MORALIS. CAPUT I. Cæterum talis agendi ratio reprobanda est, cum perfeXæ sinceritati adversetur ac viam parare possit sacrilegio. 292. (B) E contra graviter peccat, juxta communem sententiam, qui peccatum mortale nondum accusatum con­ fitetur ut antiquum jam antea dcciaratum, sive explicite dicendo : “accuso me dc tali peccato quod antea jam decla­ ravi”; sive œquivalenter, hâc utendo formula : “ dein me accuso dc peccatis vitæ prætcritæ, præsertim de hoc...” Nam hic loquendi modus non est mentalis æquivocatio, sed verum mendacium, quo vere decipitur confessarius, in re gravi ad confessionem spcXantc; hic enim exinde conclu­ dit tale peccatum grave non esse materiam necessariam. Contradicunt quidam post Balkrini', quia hoc mendacium ut Uve existimant, cum confessarius non decipiatur circa scitu neces­ saria; concedunt tamen graviter peccare eum qui, unico mortali oneratus, illud accusaret ut antea remissum, quia tunc confessarium deciperet circa statum suae conscientiae Quæ ratio contra eorum sententiam militare videtur; nam etiam, quando adsunt alia mor­ talia, decipitur confessarius circa rem scitu necessariam, videlicet existentiam unius peccati mortalis in conscientia pænitcntis.— Unde a communi sententia non est recedendum. 293. (C) Qui venialia confessario ordinario accusat, mor­ talia vero alteri, (a) sane mortaliter peccat, si absolutionem a venialibus obtineat antequam a mortalibus absolutus fuerit, quia priorem absolutionem sine debitis dispositioni­ bus sacrilege accipit; (b) si vero prius absolvatur a morta­ libus ac postea a venialibus, per se non peccat, dummodo id faciat verecundiæ causâ aut ne forte periculo exponatur grave peccatum reticendi, non autem ad liberius peccan­ dum. — Dicitur per se, quia graviter peccant per accidens juvenes qui ita agunt ut statum clericalem vel religiosum ordinem ampleXantur 3, a quo eceteroquin arcerentur : tunc enim confessarium decipiunt in re gravi ad vocationem pertinente. Unde in praxi confessarius non curiose inquirat utrum forsan pænitens alium sacerdotem adierit, sed e contra totâ agendi ratione ostendat sibi minime displicere quod pænitentes alium confessarium adeant; imo quandoque eis præ1 Ballerini-Gury, not. ad n. 448; Bucceroni, n. 715; Génicot, n. 288. ’ Génicot, n. 288. — ’ I ta Sabetti, p 743, q. 5. DE PÆNITENT1S OFFICIIS. 189 beat occasionem ad extraneos confessores accedendi; secus, Π41 pauci periculo exponuntur sacrilegas confessiones faciendiτ. 294. (D) Per se non peccat qui vocem simulat ne a con­ fessore agnoscatur, dummodo omnia sua mortalia aperiat; nam nccesse non est ut pænitens nomination agnoscatur. Imosæpe expedit ut confessarius nil dicat ex quo appareat pænitentem sibi esse notum, cum non pauci liberius con­ fiteantur sacerdoti, a quo putant se non cognosci. — Dicitur per se, quia si id fit ex industrie a consuetudinario vel reci­ divo, ad decipiendum confessarium et facilius absolutionem extorquendam, peccatum est per accidens. (E) Pænitens tenetur interroganti confcssario sincere respondere, quoties hic legitime interrogat, v. g. de habitu, relapsu, occasione proximâ, uno verbo de iis sine quibus prudens judicium ferri nequit. Si vero interrogatio indis­ creta sit, v. g. circa nomen, patriam, habitationis locum etc., pænitens non tenetur respondere, quum hæc ad sacramentalem confessionem non speôtent. § III. De caesis ab integritate materiali EXCUSANTIBUS2. 295. Principium generale : Impotentia physica vel mo­ ralis excusat ab integritate materiali confessionis, quamdiu perseverat. Certum est. Probatur. Etenim lex de integritate confessionis est divina quidem, sed positiva; atqui lex positiva, etiam di­ vina, ad id quod est impossibile aut etiam difficillimum non obligat, juxta illud : ad impossibile nemo tenetur. Declaratur. Impossibilitas autem, sive physica sive moralis, vera esse debet, ct quidem non solum respectu unius, sed etiam respeétu cujusvis confcssarii, qui sine gravi 'Cfr. Zclle, La Confession, p. 205 sq. ; Brahm, De reticentia volunt, peccat , p. 73 sq. * Suarez, disp. XXIH J 7..ν<ό>, disp. XVII; Sabnant., cap. 8, n. il 5137; Lacroix, η. ιτ4°·ιι64ϊ BHluart, diss. Vil, a. 2, § 1-2; Kenrick, n. 61; Marc, n. 1697-1702; Müller, § 122; Konings, n. 1367-1369; Sabetti, n. 750-751; Scavini, n. 306-307; Lehntk., n. 327-340; Ball. P., n. 349-449; Haine, q- 47 *S 2î Gtlnicot, n. 292-297; A’oldin, n. 271-276. » I ·· 1 ! 190 4 «F »· PARS ALTERA MORALIS. incommodo adiri possit. — Insuper nullum incommodum, confessioni intrinsece adnexum, ab integritate materiali excusat; ut est v. g. verecundia etiam maxima, timor re­ prehensionis, amissio famæ apud confessarium etc. Chri­ stus enim, confessionem instituendo, voluit ea omnia incom­ moda pænitenti imponere, quæ confessioni intrinseca sunt et necessario cum câ connexa. Unde solummodo illa magna incommoda ab integritate excusant, quæ sunt ipsi confessioni extrinseca, nec cum câ necessario conneéluntur. 296. Hæc impotentia excusat tantum quatndiu perse­ verat, ita ut, cessante impotentia, jam vigeat obligatio pec­ cata in proxima confessione declarandi. Nam peccata, propter legitimam causam omissa, remittuntur quidem indirecte, sed non directe; atqui omne peccatum nondum directe remissum debet potestati clavium subjici. — Hinc damnata fuit ab Alexandro VII (24 Sept. 1665) propo­ sitio n : “Peccata in confessione orpissa seu oblita, ob instans periculum vitæ, aut ob aliam causam, non tenemur in sequenti confessione exprimere ” x. Monendi sunt igitur de hâc obligatione pænitentes qui integram confessionem peragere non valent. Hæc autem obligatio non urget quamprimum, sed solum tempore proximae confessionis, nisi forte adhuc perseveret causa excusans; câ autem cessante, sacrilegium committe­ retur si scienter ac volenter reticeretur peccatum nondum directe remissum. Quum duplex sit causa excusans ab integritate mate­ riali, impotentia scilicet tum physica, tum moralis, de utra­ que seorsim dicendum. I. De impotentia physica. Hæc impotentia ex triplici præsertim causa oritur : ex defectu temporis aut virium, — cognitionis — vel loquela. 297. i° Ex defeclu virium ve! temporis, videlicet (a) si infirmus incœptâ confessione deficiat, vel sit in periculo deficiendi antequam confessio finiatur, vel a fortiori si jam * Ap. Densing., n Cfr. Viva, Damnat. Theses, in liant propos.; Vacant, Diet. de Théol., t I, col. 736. 9 DE PÆNITENT1S OFFICIIS. 191 sit sensibus destitutus; (b) si sacerdos ipse sit probabiliter moriturus antequam totam confessionem audire valeat; (c) instante naufragio, incendio vel pugna, ita ut omnes quibus mors imminet non possint audiri. Quo casu suffi­ cere potest brevis confessio alicujus peccati minus infa­ mantis, vel etiam sola petitio absolutionis cum contritione aliquo signo sensibili manifestata, v. g. manus attollendo vel pectus percutiendo; tunc omnes simul possunt generali formula absolvi : Ego vos absolvo ab omnibus censuris et bcccatis vestris. — Si tamen milites possent singulatim audiri, v. g. die vel nocte ante prælium, id sane melius esset, etiamsi non omnia peccata confiteri possent, quia melius ad absolutionem sese præpararc possent. Ceterum in omnibus præfatis casibus, magis curandum est de excitanda contritione, quæ omnino essentialis est, quam de materiali integritate, quæ in his circumstantiis non absolute requiritur. Minime vero excusat magnus pænitentium concursus aliquo die festo solemniori; nam si hæc ratio admitteretur, multi ex industria ad sacrum tribunal accederent tempore magni concursus, et peri­ culum adesset indignos absolvendi; aliunde pænitentes, quorum confessio audiri nequit, ad aliam diem differri possunt. Pro praxi, in regionibus ubj magnus adest pænitentium concur­ sus sive quolibet Sabbato, sive pridie Festorum, ut sæpe contingit in magnis civitatibus Statuum Foederatorum, maxime expedit ut confessarii alios seligant dies ad piorum confessiones audiendas'. 298. 20 Ex defectu cognitionis, videlicet (a) quando quis, præmisso serio examine, alicuius peccati mortalis non recor­ datur, ex oblivione, ex inadvertentiâ non graviter culpabili, ' Reifle igitur Concil. Pieu. Baltimor. II, n. 291 : “ Pastores anima­ rum enixe hortamur et obsecramus, ut apud confessionalia ad pæni­ tentes audiendos præsto sint singulis Sabbatis, Festorumque vigiliis, vespertino saltem tempore, et Dominicis festisque diebus mane ante primam missam. His enim hot is non deerunt pænitentes, modo con­ fessarius suo ipse muneri non desit. Sin autem fidelium numerus major sit, quam ut omnes, qui accedunt, uno die audire possit, alia etiam tempora, alios dies elipat, quos huic tam necessario operi impen­ dat. Gravissimum quippe crimen foret, si pastoris negligentia, aut desidia, vel unus e grege fidelium hoc sacramento fraudaretur. Neque ii facile animum inducent ut ad confitendum redeant, qui semel atque iterum hoc ministerium ipsi sacerdoti ingratum ac molestum esse deprehenderint ”. / * . 192 PARS ALTERA MORALIS. CAPUT I. quæ non ex negligcntîâ oriatur, vel ex infirmitate naturæ. Nec tenetur qui infirma præditus est mcmoriâ sua peccata scribere, ut ea diligentius accuset : hoc enim est medium extraordinarium ad quod nemo obligatur; (b) si quis, ex ignorantia haud graviter culpabili, putat peccatum mortale quod commisit, aut veniale esse, aut non esse hic et nunc accusandum ; cessante autem hujusmodi ignorantiâ, jam urget præceptum illud declarandi. 299. 30 Ex defeclu loquelœ, si quis videlicet sit mutus, vel ignarus idiomatis regionis in quà versatur : — (a) si quis sit mutus nec sufficienter cdoéius ut possit integre per signa confiteri, tenetur nutibus manifestare peccata sua, in quan­ tum fieri potest; imo, juxta multos1, ea scribere debet. Hæc tamen obligatio scripto manifestandi peccata non est urgenda; nam cum probabilitate ab aliis negatur 2, eo quod videtur esse medium extraordinarium, nec satis cum secreto confessionis consistens. Hinc si scribatur confessio, curet confessarius ut scriptura statim deleatur, ne forte in aliorum manus veniat. — Propter eamdem rationem confessarius generatim reéte abstinebit ab interrogationibus scripto faciendis, nisi tamen id postulet ipse mutus, majoris solatii ac utilitatis gratiâ. 300. (b) Si quis sit ignarus idiomatis confessarii, nec possit alium adire confessarium, a quo intelligatur, peccata sua, meliori quo fieri potest modo, verbis vel signis confiteatur. Licet quidem, sed necesse non est uti interprete, ob periculum revelationis, et si nullum peccatum in specie manifestari possit, ad absolutionem sufficit pec­ catum manifestare in genere, ut constat ex responso 5. Officii, 28 febr. 1633’. ' Ita Lugo, disp. XV, n. S7; 5. Alphonsus. n. 47g; Lacroix, n. 1194. ’ Ita Tolelus, hb. V, c. 6, n. 3; Ball. P., n. 391 ; Lehmk., n. 328. 3 “ Utrum in regionibus longinquis. Catholicus multis annis inconfessus, signis duntaxat, ob idiomatis defectum, petens absolutionem, possit absolvi absque ope interpretis? K. Non esse opus interprete in casu proposito, sicut etiam posse et debere absolutionem peccato­ rum impertiri exhibenti signa quæ potest... dummodo sufficiant ad exprimendum aliquod peccatum in specie. In casu vero quo quis conatur quantum potest exhibere signa peccatorum in specie, nequeant autem omnino intelligi, absolvi posse per solam manifestationem pec­ catorum in genere ”. ό". C. S. Officii, ap. Bucceroni. Enchiridion, n. 504. Aliud decretum 5. C. de P. l·'. invenies ap. Colleftanea. n. qci. DE PÆNITENTIS ACTIBUS 193 Attamen, in articulo mortis, tutius est unum saltem veniale pec­ catum declarare per interpretem, si pænitens de suâ perfeétà con­ tritione dubitet : imo 5. Alphonsus (n. 479) putat hoc praecipi ex caritate erga seipsum, quæ postulat ut tutiora adhibeantur media, si probabiliter necessaria sint ad salutem : id tamen a multis reji­ citur, utpote innixum antiquatæ opinioni quæ ut dubium habebat valorem sacramenti, etiam in periculo mortis, quando nullum spe­ ciale peccatum clavibus subjicitur. Unde, in praxi, consulenda quidem, sed non urgenda est hujusmodi praxis.· Ceterum si confessio per interpretem fiat, hic moneatur de obli­ gatione servandi secretum; et, ut interpres ipse peccata pænitentis non cognoscat, ita procedi potest : interpres avertat faciem suam a pænitente, et recitet ipsi in suo idiomate interrogationes generales a confessario propositas circa præcepta Decalogi et Ecclesiæ; interea pænitens ad singulas interrogationes significet confessario signo conventionali, v. g. digitorum compressione, an peccaverit necne, et quoties, in quantum fieri potest'. II. De impotentia morali. 301. Notio et conditiones. Ila-c adest quoties confessio integra fieri nequit sine gravi damno spirituali vel temporali, ipsi confessioni extrinseco. De quo hæc tamen notanda sunt : — (a) Periculum talis damni non est facile fingendum, sed solido fundamento inniti debet, (b) Existente tali periculo, pænitens tenetur ad alium confessarium quaerendum, cui possit, absque damno, integre confiteri; quod in civitatibus saltem plerumque omnino facile est. (c) Si confessio commode differri possit, cum spe eam integram faciendi, absque gravi damno, pænitens eam differre tenetur; habetur autem ratio sufficiens eam non differendi, si urgeat præceptum annuae confessionis, aut moralis necessitas communicandi vel celebrandi, aut si secus pænitens diu (ultra triduum, juxta quosdam; per unam diem, juxta alios2) in statu peccati mortalis remanere cogeretur, (d) Illa sola peccata taceantur quæ celare necesse est ad damnum avertendum; cetera omnia candide declarentur. Notandum pariter varias impotentiae moralis causas fidelibus in condonando exponere gcncratim non expedire, ne ’ Cû. Haine, q 49· ’ Cfr. 5. Alphons, n. 4S7 ; Noldiny n. 273. ; I | I j jrtM M ; : i t j Σ 1 1 J ' I i t | 1 C I F I * ς 194 PARS ALTERA MORALIS. CAPUT I. forte seipsos decipientes periculo exponantur multa reticen­ di : hæc confessario, non fidelibus scitu necessaria sunt. 302. 2° Præcipuæ causæ. Quibus positis, grave dam­ num, sufficiens ad peccatum aliquod reticendum, ex triplici causa oriri potest : ex parte pcenitentis, confessorii, vel tertii. r >1 k (A) £x parte pœnitentis, quando rationabiliter timetur ne, ex integrâ confessione, pænitens graviter diffametur, non quidem apud confessarium (hoc est enim confessioni intrinsecum) sed apud alios : (a) si pænitens in iis adjunétis confiteatur in quibus circumstantes, qui removeri non possunt, peccata audituri sunt, v. g. in nosocomio, quando alius infirmus prope adjacet confitenti. Quod verificatur etiam in casu surdi vel surdastri, cujus surditatem confessarius ad­ vertit tantum in progressu confessionis, et quidem in talibus adjunc­ tis in quibus hic ad sacristiam duci non posset, quin suspicio orire­ tur quod grave peccatum commiserit; tunc enim confessor absti­ nere debet ab interrogationibus et levem pænitentiam imponere *, ne secus circumstantes intelligant gravia peccata a pænitente fuisse commissa. Quando vero surditas ante confessionis incœptionem advertitur, pænitens regulariter ducendus est ad sacristiam vel alium locum, ubi, absque periculo revelationis, interrogari possit, nisi con­ suetudo vel prudens ratio obstet. 303· (b) Si confessio, ut sit integra, valde prolixa esse debet, et quidem in iis adjunétis in quibus adstantes valde probabiliter ex eâ prolixitate inferre valeant pænitentem reum esse multorum ac gra­ vium peccatorum; v. g. si ægrotus, qui jam confessus est et viati­ cum suscepturus, agnoscit se sacrilegii reum esse ac plures confes­ siones repetendas habet, sufficit pro tempore pauca mortalia audir ', ne secus adstantes rem suspicari valeant; item sacerdos mox cele­ braturus et prolixâ confessione indigens, quæ admirationem et sus­ piciones populi excitaret; aut etiam puer, (;ui ante primam com­ munionem, fidelibus jam in ecclesia congregatis, confessiones suas repetere deberet, propter sacrilegium commissum. In his aut simi­ libus casibus, sufficit pauca mortalia declarare, ceteraque accusare in proxima confessione. (c) Si gravi de causa pænitens timeat ne confessarius legem sigilli frangat, sive direéle (quod rarissime accidit), sive indireèle, v. g. altius erigendo vocem, quando mortalia accusantur, ita ut adstantes eum audire possint; aut ne, ex indiscretione confessarii, pænitens privationem officii vel sustentationis subeat. (d) Si serio timeat ne, minute recogitando peccata, præsertim turpia, morosæ delectationi indulgeat; aut, ne quædam peccata * Sæpe confessarius potest pænitentiam imponere, quæ a circumstan­ tibus nor. advertatur, v. g. pænitenti ostendendo rosarium vel coronam precatoriam.. üE PÆNITENTIS ACTIBUS. 195 declarando, ad turpia sollicitetur a confcssario, quia, v. g., scit id sibi vel aliis jam contigisse. Quæ tamen admodum raro contingunt. (e) Si agatur de scrupuloso, qui, materiali integritati insistendo, majores experietur anxietates. 304.(B) Ex parte confessorii, (a) si, integram audiendo confessio­ nem, confcssario mors vel lethalis morbus immineat, v. g.. tempore pestis, incendii, naufragii, vel quia insequuntur hostes; (b) si confessarius, propter suam fragilitatem, valde probabiliter timeat ne, diligentius interrogando, pænitentem vel seipsuin scandalizet ; (c) si pænitens ipse serio timeat ne, integrâ confessione, in peccatum inducatur confessarius cujus fragilitatem perspectam habet ; quod sane rarissime occurret. 305. (C) Ex parte tertii, (a) si grave periculum sit ne confessa­ rius utatur notitia per confessionem acquisita, in damnum temporale vel spirituale proximi, v. g., ejiciendo e domo suâ famulam, cum quà pænitens peccavit; (b) aut si confessarius suum peccatum confiteri non posset, quin peccata in confessione audita manifestaret, v. g., si, statim post auditam confessionem, diceret se graviter peccâsse nomen complicis inquirendo : ita enim manifestaretur pænitentem aliquod mortale cum complice commisisse. 30ό. 3° Quæstio disputata. Controvertitur num adsit obligatio peccatum confitendi quod integre explicari non possit sine diffamatione complicis apud confessarium. — Quod sæpe contingere potest de peccatis quæ committuntur inter conjuges, parentes et filios, cognatos vel affines, vel socios in iisdem negotiis. — Quæstio etiam extenditur ad casum quo peccatum integre declarari nequit sine manifes­ tatione personae contra quam peccatum commissum est, v. g., si quis percusserit sororem ex peccato gravidam, et ita procuraverit abortum. Jamvero omnes concedunt tunc pænitentem teneri alium adire confessarium, qui complex ignotus sit, si commode fieri potest. Ab hàc tamen obligatione excusat necessitas vel magna utilitas, v. g., si urgeat periculum mortis, aut praeceptum annuæ confessionis, — si specialis adsit utilitas sacram communionem mox recipiendi, — si quis secus per totam diem in mortali manere cogeretur, - aut pænitens nonnisi reluctanter alteri confcssario posset suam conscien­ tiam aperire, — vel privaretur speciali solatio quod apud ordinarium confessarium invenit. — Omnes pariter dicunt pænitentem non posse nec teneri peccatum declarare, quod non sit materia necessaria confessionis (quia vel jam accuTheol. Mok. i. — 7 ι96 PARS ALTERA MORALIS, CAPUT I. satum, vet . eniale tantum), si illud confitendo grave com­ plicis peccatum manifestatur. Extra hos casus, res con­ tra vertitur. 1 » 307. (A) Non pauci tenent, cum Navarro, Valentia, Medina, Ballerini et aliis *, reticeri posse et debere illam circumstantiam c.x quâ complex detegeretur, v. g., circumstantiam incestus in peccato luxuriæ; nam præceptum naturale servandi famam -proximi præferendum est legi positivæ integritatis confessionis, præsertim quum hujus legis observatio solummodo ad tempus differatur. 308. (B) Communior tamen ac verior opinio, cum S. Thomà, Lugone, 5. Alphonso ac plerisque modernis2 docet requiri in hoc casu integram confessionem. Nam præceptum caritatis velat tan tum ne fama alterius lædatur sine legitima causâ; atqui hic adest legitima causa; nam ex unâ parte læsio famæ fit apud solum confessarium, qui rem omnino secretam sub secretissimo sigillo servare tenetur, ideoque non ut grave incommodum spectari potest; aliunde gravia sequuntur incommoda, si reticeantur peccata cum noto com­ plice commissa; nam cum multa sint peccata hujusmodi, (inter conjuges, inter parentes et filios, inter cognatos et affines), sæpe locus daretur anxietatibus et dubiis, quæ pænitens ipse solvere de­ beret: pænitentes privarentur illis beneficiis quæ ex integrâ confes­ sione oriuntur, particularibus consiliis, exhortationibus, etc.; qui laxam conscientiam habent mulla peccata tacerent sub prætexlu quod complex a confessario cognosci possit, et ita paulatim lex inte­ gritatis labefaétarelur. Aliunde, in praxi, fideles, harum distinctionum ignari, plerumque absque hæsitatione peccata hujusmodi declarant, et si ea reticent, sæpe sunt in malâ fide ac putant se sacri­ lege confessos fuisse. — Si qui tamen hâc de re explicite interrogent, ac valde repugnent illas circumstantias mani­ festare ex quibus complex cognosceretur, obligatio eas confi­ tendi non est urgenda, quia prior opinio probabilitate non caret. Exinde etiam sequitur sæpe excusari matres et uxores, quæ in confessione manifestant peccata filiorum et virorum, ad consilium petendum vel dolorem leniendum; non autem id facere permittatur, nisi in quantum ad carum spirituale bonum vere confert. * Auctores veteres qui hanc sententiam sequuntur, recenset Lugo. disp. XVI., n. 393; cfr. Ball. Λ, η. 442-444. 3 S. Thom., In 4, dist. 16, q. 3, a. 2, quæstiunc. 5, ad 5 ; Lugo, dtsp. XVI, n. 394 ; Snares, disp. XXXIV, sect. 2, n. 3 ; 5. Alphons., n. 409. licet Brevi Suprema, 7 jul· 1745’, Constitutione Ubi primum 2 jun. 1746, Constit. Ad eradicandum, 28 sept. 1746; imo suspensionem ferenda sententia contra delinquentes statuit his verbis : “ Confessarios requirentes nomen complicis sub pœnâ denegandae absolutionis, graviter peccare et incurrere suspensionem ab audiendis confessionibus, sed ftrendæ tantum sententia.*2”. — Si confessarius requirat nomen compli­ cis sine comminatione denegandæ absolutionis, mortaliter etiam peccat, nisi sit causa gravis excusans, quin tamen pcenam canonicam incurrat. — Ratio hujus prohibitionis est quia praxis hujusmodi odiosum reddit sacramentum, et sine causa inducit pænitentes ad infamandum complicem. 310. Non prohibetur tamen confessarius illas interrogationes facere quæ necessariae videntur ad integritatem confossionis, vel ad detegendam naturam occasionis proximæ, etiamsi per accidens exinde cognoscatur complex : v. g. utrum complex in eadem domo maneat, utrum sit voto ligatus, cognatus vel affinis; hæc enim et similia cognoscere debet confessarius propter bonum pænitentis, cl ex dictis supra n. 197) id licitum cst3. Potest etiam confessarius, gravissima de causa, v. g. ne meinbrum alicujus communitatis aut collegii socios corrumpat, obiigare pænitentem ad complicem denuntia.;d”m superioribus, exigerent designari Ap. Deuzin^., n 1323. Hinc idem Pontifex (De I I K II ! I I I | I ( J*’ || ; S' H *r · * 1 S . l t ! . 198 PARS ALTERA MORALIS. CAPUT I. v. g. patri, hero, magistro, etc. Non expedit tamen ut confessarius se offerat ad hanc denuntiationem faciendam, nec rogatus hoc mu­ nus assumat, nisi tamen pænitens nolit alteri rem manifestare; quo casu petat a pænitente ut, extra confessionem sibi de hoc loquatur. Ratio est quia secus confessio odiosa ut. saltern aliis qui hâc de re audiunt. — Hinc, si confessarius sit simul superior, qui solus effica­ citer malo imminenti occurrere possit, exigere potest ut, extra con­ fessionem, sibi manifestetur complicis nomen. 311. (B Præterea, in Bullâ Apostolicce Sedis, a Pio IX promul­ gata 12 001. 1869. excommunicatio latæ sententiæ, S. Pontifici sim­ pliciter reservata, fertur contra ‘‘docentes vel defendentes tanquam licitam praxim inquirendi a pænitente nomen complicis, prouti damnata est a Benedicto XIV”. Hinc tria requiruntur ad incur­ rendam hanc excommunicationem : za) docere hanc praxim esse licitam : qui igitur de faélo inquirunt nomen complicis, quin tamen doceant id licitum esse,censuram non incurrunt: (b) docere id licere sub pœnâ denegandie absolutionis, nam hæc verba in Const. ZAwdicli Xll·' inveniuntur: (c temere id docere, i. c. scienter ac volen­ ter, ita ut a censura excuset metus vel ignorantia, etiam crassa ct supina, dummodo non sit affectata. Insuper qui noverint aliquem deliquisse in do- irinâ istà, vel in praxi quæ suspicionem pravae doélrinæ ingerat, tenentur, exceptis pænitentibus in propriâ causa, reum denuntiare infra mensem S. Officio vel Episcopo. § IV. De mediis ad integritatem confessionis PROCURANDAM. Duo sunt inedia ad integritatem confessionis procurandam necessaria : prius quidem ordinarium et per se necessarium, scilicet conscientice examen; posterius extraordinarium ct per accidens necessarium, videlicet praeviarum confessionum iteratio vel generalis confessio. I. De conscientiae examine confessioni praemittendo .* Ί ria exponenda sunt : i° necessitas hujus examinis; 2° di­ ligentia, 30 methodus in eo adhibenda. 312. 10 Necessitas hujus examinis : Pænitens qui graviter peccavit, regulariter tenetur sub gravi ad diligens exa­ men instituendum ante confessionem. Certum est. 1 Suarez, disp. XXII, sect, ii; Lugo, disp. XVI, η. 590-595; Salmant., cap G, η. 3-7; Collet, η. 297, ap. Aligne, C. Theol., col. 478; Sloz, Tribunal Pænitent . p. I, p. 1, n. 1-119; S. Alphons., n. 471; honings, n. (372-1374; Hilar. Sexten, § 38, p. 267; Marc, n. 17031704: Lehmk., n. 341-344; Génicot. n. 301-303; .Voldin, n. 277-278 DE PÆNITENTIS ACTIBUS. 199 (A) Probatur. Hæc obligatio logice deducitur ex ipsâ lege integritatis, ut constat ex ipso Tridentino1 : “Ex his colligitur oportere a pænitentibus omnia peccata mortalia, quorum post diligentem sui discussionem, conscientiam ha­ bent, in confessione recenseri Etenim qui tenetur ad finem, eo ipso tenetur ad inedia per se necessaria ad finem assequendum; atqui diligens examen, regulariter loquendo, medium est necessarium ad integritatem confessionis procurandam iis qui graviter pec­ caverunt; si enim plura mortalia commiserint, generatim ea omnia recordari nequeunt, propter humanæ memoriæ imbe­ cillitatem, nisi per aliquod tempus diligenter conscicntiæ intimos recessus exploraverint. Præterea, si hujusmodi pænitens in examine deficiat, multa sequuntur incommoda: jactura temporis pro confessario, qui multas interrogationes tunc proponere debet, necnon pro aliis pænitentibus qui diutius exspectare cogun­ tur, — ac periculum mortalia ex oblivione omittendi pro ipso pænitente, cum anxietatibus quæ exinde sequuntur ct obligatione accusandi peccata sic omissa. — Sedulo igitur fideles instruantur dc hac obligatione. (B) Declaratur. Didium est : (a) qui graviter pec­ cavit; nam qui moraliter certus est se ab ultima confessione non peccasse mortaliter, stridie loquendo ad diligens examen non tenetur, sed solum ad detegendam materiam sufficientem pro validitate sacramenti; hortandus est tamen ad dili­ gens examen dc venialibus instituendum, quo uberiores frudtus ex absolutione percipiat. (b) Regulariter tenetur; nam dantur exceptiones ex duplici capite, tum quia tempus deficit, ut in morientibus accidere potest, tum quia hoc examen non est necessarium, attentis dispositionibus pænitentis, v. g. quia quotidie sua peccata serio examinare solet, vel, post eorum commissio­ nem, statim ad confessionem recurrere. 313. 2° Diligentia in examine habenda : Ad illud examen requiritur illa diligentia quam homines prudentes in re gravi adhibere solent; id est non stricte requiritur summa ’ Sess. XIV, cap. 5. 200 fl Γ I PARS ALTERA MORALIS. CAPUT I. diligentia, quæ in re maximi momenti a cautissimis viris adhibetur, sed sufficit ordinaria, seu mediocris, qualem pru­ dentes habent in rebus gravis momenti. Christus enim noluit confessionem esse onus grave ct odiosum, sed voluit eam humanae conditioni ct infirmitati accommodare; atqui, si summa diligentia in examine conscientiæ exigeretur, confessio nimis esset molesta atque occasionem præbcrct multis anxietatibus circa sacramenti validitatem, quum pauci sint qui habitualiter hujus diligen­ tia? sint capaces.— Hinc ad summam diligentiam stride quis non tenetur, etiamsi prævideat sic nova mortalia detegi posse. — Pariter nemo tenetur ad scribenda peccata sua, præsertim quum aliquod adsit periculum ne scriptum in alienas manus incidat. Unde qui gravem negligentiam in examine committit circa peccata mortalia, per se graviter peccat ct reus es', sacrilegii, cum sese exponat scienter ac volenter periculo quædam mortalia omittendi in suâ confessione. Negli­ gentia autem levis non invalidât sacramentum, etiamsi de facto quædam mortalia omitterentur. Ad discernendum autem utrum negligentia fuerit gravis an levis, hæc regula a nonnullis theologis traditur1 : si post confessionem reperiatur plura mortalia omissa fuisse quam accusata, negligen­ tia ut gravis haberi potest; si vero multo plura declarata fuerunt quam omissa, negligentia levis censeri potest. Hæc est regula objectiva; sed attendendum est etiam ad sub­ jectivas dispositiones pænitentis, utrum necne, tempore examinis, conscius fuerit gravis negligentiæ, ac præviderit se plura mortalia omissurum esse. Dixi per se graviter peccat ; quia non pauci excusantur a peccato gravi, eo quod, propter ignorantiam aut animi levitatem, putaverint satis esse interrogationibus confessarii sincere respondere: hi quidem instruendi sunt; sed, stante bonâ fide, gravis sacrilegii rei non fuerunt. 314. Corollarium. Diligentia requisita diversa est pro diversispœnilentiuni conditionibus, videlicet pro diverso conscicntiæ statu, temporis diuturnitate quod ab ultimâ confcs’ όΛ·σ., I. c., iG; Sporer, n. 367: /\’ol'ί 317. (a) Imprimis tempus opportunum et a reliquis occu­ pationibus vacuum pænitens seligat, et divinum lumen imploret, quum sine gratia Dei non possit salubriter suæ conscientiae latebras explorare. (b) Quo facilius in suorum peccatorum notitiam venire possit, aliquem ordinem observet ; si a longo tempore non sit confessus, successive percurrat præcepta Dei et Ecclesiæ, peccata capitalia, et statius proprii obligationes : his præser­ tim insistat, monente confessario, quum, experientiâ teste, multi sint qui de proprii statûs officiis vix cogitent.— Si a brevi tempore confessus sit, sesc examinet circa officia erga Deum, proximum et seipsum : hoc enim brevius est et in casu plene sufficit. 318. c) Circa quodlibet præccptum, aut quamlibet vir­ tutem expendat quœnain peccata commiserit, et quoties,cogi­ tatione, verbo et opere, conscientiam scrutando præsertim de illis peccatis in quæ frequentius labi solet. Insuper cir­ cumstantias mutantes speciem, in quantum fieri potest, sedulo investigare debet. — Expedit rudes examen incipere ab operibus, et de his ascendere ad verba et cogitationes vel desideria, quia sæpe interna peccata non recogitant nisi quatenus cum externis conncéiuntur. Qui summani diligentiam in examine adhibere volunt, non solum varia Decalogi præcepta percurrunt, sed etiam rem omne studium, et diligentiam suam contulisse : (quoniam sacer­ doti maxime verendum est, ne semel dimissi, amplius non redeant) audiendi erunt, præsertim vero si emendandæ vitæ studium aliquod præ se ferant... Si enim, audita confessione, judicaverit, neque in enumerandis peccatis diligentiam, neque in detestandis dolorem pænitenti omnino defuisse, absolvi poteritM DE PÆNITENTIS OFFICIIS. 20.2 recordari nituntur quibus in locis fuerint, qua?nam negotia gesserint, et quomodo domi, in ecclesia, in suis cum proximo relationibus quotidie se habuerint; sed, ut notavimus, hæc exquisita diligentia non est de præccpto. (d) Multi, præsertim ignari, facilius sua peccata detegunt, si utantur aliquo peccatorum catalogo, qui neque longior neque brevior sit : non longior quidem, ne cogantur mul­ tum tempus in hoc examine terere; neque brevior, ut ibi inveniantur præcipua saltem peccata quorum rei esse po­ tuerunt. Hinc catalogus hujusmodi, ut sit vere utilis, variis pænitentium generibus accommodari debetT. II. De confessionum iteratione et de confessione GENERALI 2 Quando substantialis defectus in confessione commissus est, reparari debet sive confessionis iteratione, sive confes­ sione generali. i° De confessionis iteratione. 319. Prænotanda. Confessio potest esse incompleta tan­ tum, vel invalida. (A) Incompleta, seu materialiter non integra, dicitur quando aliquod peccatum mortale ex causa legitima omissum fuit, v. g. ex ignorantia, vel inculpabili oblivione. Quo casu confessio complenda est quidem, pec­ catum nondum accusatum declarando; sed proprie non est iteranda, cum valida fuerit, ree proinde peccata jam accu­ sata necessario repetenda sunt. ' Ita, ytxo junioribus, cfr. Timon-David, Traite de la Confession des Enfants cl des Jeunes Gens, Paris, 1875, t. I, p. 150-177; Jagers. Instruirions for first confession, St-Louis. 1890, p. 133 sq.; Mother J/. Loyola, First Confession, New York. 1901, p. 34-37; —pro /dis perwnis, cfr. Pratique progressive de la Confession. Paris, 1900, t. I, p. 20-24; t. 11, p. 19-23; pro sacerdotibus, cfi. Gaduel, Avis et Examen de conscience, anglice redditum : Examination of Conscience for the use of priests, New York, 1885 ; -- pro fidelibus in genere, qui gene­ ralem confessionem instituunt, cfr. How to make the Mission, by a Dominican Father, New \’’ork, 1897, p. 62-73; /Conings, General Con­ fession made easy, New York, 1879 'Suarez, disp. XXII, seil. 6-7; Lugo, disp. XVI, n. 596-663; Salmantic., c. 9; Lacroix, n. 1203-1228; A. Alphons., n. 498-505; Marc, n. 1706:713; Lehmk.. n. 345-35G Honings, n. 1375-1380; A, n. 460-477; Hilar, a Sexfen, § 38, p. 270-278; G/nicot, n. 305-310. 204 PARS ALTERA MORALIS. CAPUT I. Si pænitens, statim post absolutionem, peccatum mortale inculpabiliter omissum confitetur, iterum absolvi debet, ut directe absolutione hoc peccatum remittatur. Quamvis enim stricte loquendo hæc absolutio ad proximam confes­ sionem differri possit, si pænitentem ad eumdem confessarium rediturum esse praevideatur, melius est tamen formu­ lam absolutionis iterare; nam secus pænitens cogitur vel ad eumdem confessarium redire, vel, si alium confessorem adierit, ad idem peccatum accusandum. 320. (B) Invalida autem est confessio, quando una ex essentialibus coiiditionibus ad ejus valorem necessariis defi­ cit. Jam vero talis in validitas vel ex parte confessarii, vel ex parte pænitentis accidere potest : — (a) Ex parte confessarii, si potestate ordinis vel jurisdic­ tionis carebat, — vel formam omisit aut substantialiter mutavit, — aut intentionem absolvendi non habuit, — vel nullum peccatum audivit aut intellexit, ob surditatem, som­ num, ebrietatem, distractionem vel aliam rationem hujus­ modi. Quos tamen defectus pænitens non potest nec tene­ tur corrigere nisi quatenus sibi noti sint. Ex parte pænitentis, defectu examinis, si graviter negligens fuerit in mortalibus investigandis, — defectu sinceritatis in confessione x, si scienter ac volenter aliquod peccatum grave reticuerit, vel in re gravi ad confessionem ’ Hic sinceritatis defeélus, qui haud raro occurrit præsertin in junio­ ribus ac feminis etiam devotis, relate ad peccata turpia, oritur præcipue (a) ex quadam verecundia, vi cujus peccata hujusmodi pænitentes declarare erubescunt confessario cui noli sunt, maxime in locis ubi unus est tantum confessarius; {b) ex quàdam festinatione in audiendis con­ fessionibus, vel duritia aut rigore, vel e contra ex consuetudine excu­ sandi pænitentes (dicendo v. g. non voluntarie fecisti etc.), ita ut hi, confessori contradicere nolentes, vix consensum revera datum confiteri audeant. Cfr. Camele, Opusc. de rcticentiâ peccatorum, 1897; Zelie, La Confession. Paris, 1897, liv. 1, p. 15-81; Brahm, Opusc. de Reti- fessionum exaggerant, quia e paucis faélis sibi notis, tempore quo mis­ sio datur, inierunt praxim esse communem; quod contradicunt exper­ tissimi ac piissimi confessarii, ut reêle notat Bucceroni, in fine Instit. Theol. Moral., vol. Il, p. 537 ed. 1900; cfr. Génicot, n. 305; in fine, not. i. DE PÆNITENTIS OFFICIIS. spcélante mentitus fuerit, — defectu contritionis aut firmi propositi, — defeélu scientia, si quis veritates ignorabat quæ necessariæ sunt necessitate medii. Iterum confessio est vel simpliciter invalida, quando pæni­ tens, tempore quo recipit absolutionem, non est conscius hujus substantialis defectus; vel invalida simul et sacrilega, quando pænitens talem defectum cognoscit et vult, ita ut vere sacrilegium committat absolutionem accipiendo. 321. Principium : Confessio sacramentalis per se re­ peti debet quoties certo moraliter constat eam sacrile­ gam vel invalidam esse. Certum est. Etenim ex præcepto Christi omnia mortalia clavibus Ecclesiæ subjici debent, ut vi absolutionis directe absolvan­ tur; atqui peccata, declarata in confessione sacrilega aut invalidâ, non fuerunt vi absolutionis remissa; ergo iterum subjici debent potestati clavium, ut absolvantur. Si vero dubitatur tantum de validitate confessionis, con­ sulenda est, sed non striéle imponenda confessionis iteratio; nam quando aéhis certo positus fuit, et dubitatur utrum validus sit vel non, standum est pro ejus valorc, usquedum contrarium probetur. In praxi autem, quando tale dubium oritur, solvi potest cx agendi modo ac dispositionibus pæni­ tentis : si sit diligens ac timoratæ conscientiæ, non tenetur confessionem repetere, quia merito praesumitur cum essen­ tialibus dispositionibus non caruisse; si sit laxæ conscien­ tiæ et valde negligens in praeparatione confessionis, præsumptio contra cum stat, proindeque suaviter ad repeten­ das confessiones inducendus est. Diftum est : per se repeti debet; quia si pænitens est in bond fide (quod facile occurrit quando confessio fuit simpli­ citer invalida), ac simul prævidctur cum forsan non assensurum mandato confessionem iterandi, expedit cum non monere dc invaliditate hujus confessionis, saltem hic et nunc : tunc enim non peccat formaliter, et peccata non­ dum valide accusata indirecte remittuntur per absolutio­ nem quam bonâ fide accipit. 322. Modus quo confessio est iteranda. (A) Si confessio iteretur apud novum confessorium, distinguendum est : (a) si confessio fuit non solum invalida, sed etiam sacrilega, accusai i debet sacrilegium I t» IF 206 PARS ALTERA MORALIS. CAPUT I. in priori confessione voluntarie commissum, — deinde peccatum vel peccata in eadem confessione reticita, si ex defeétu sinceritatis invalida fuit, - postea omnia mortalia in hâc et in subsequentibus confessionibus invalide declarata, necnon varia sacrilegia quæcom­ missa sunt sacramenta accipiendo in statu peccati mortalis. Ratio est quia novus confessarius, priorum confessionum nullam habens notitiam, debet omnia mortalia cognoscere quæ in valida confes­ sione nondum rite accusata fuerunt. Dixi tamen omnia mortalia accusanda esse quæ fuerunt invalide declarata; nam, si quis, sacrilegii immemor propter memoriædebi­ litatem vel animi levitatem, quasdam confessiones validas fecerit, eas repetere non tenetur, quum peccata in his accusata rite fuerint absoluta. (b) Si vero confessio invalida tantum fuerit, non autem sacrilega, illa sola confessio repeti debet quando talis defeétus agnoscitur, non autem subséquentes, quæ validæ fuerunt. 323. (B) Si confessio apud eitindem confessarium instituatur, qui jam singula peccata audivit, de eis jam judicavit, et ea saltem incon­ fuso recordatur, aut saltem recordatur pænitentiam pro eisdem im­ positam, sic distinguendum est : — (a) quando confessio fuit sacri­ lega, sufficit ut pænitens dicat : me accuso de sacrilegio quod commisi in tali confessione, tacendo tale peccatum, quod nunc accuso (si ex defeétu sinceritatis sacrilega fuit), et iterum me accuso de omnibus peccatis in eadem confessione et in subsequentibus jam declaratis, necnon de sacrilegiis quæ commisi, absolutionem et communionem recipiendo v. g. decies ... Ratio est quia præviæ confessiones, quamvis invalidæ, fuerunt sacramentales; unde si con­ fessarius recordetur saltem in confuso peccata prius accusata, noti­ tiam habet sufficientem ad judicium ferendum. (b) Si confessio non sacrilega, sed simpliciter invalida fuerit, suffi­ cit ut pænitens modo generali se accuset de mortalibus accusatis in tali confessione, quæ invalida fuit propter talem vel talem rationem, quam exponit. 324. Si vero confessarius non meminerit stalûs pænitentis, nec pænitentiæ injunétæ, neque hæc a pænitente edoceri possit, omnes quidem fatentur absolutionem fore validam, quin distinéla confessio repetatur; sed controvertitur num in hoc casu confessarius licite absolvat : negat 5. Alphonsus (n. 502) quia sacerdos debet sibi for­ mare judicium, saltem in confuso, de statu pænitentis, antequam absolvat; affirmant Lugo et Ballerini', quia sufficit ut sacerdos sciat se de iis peccatis antea judicasse et statuisse pænitentem esse absolvendum. Quæ opinio vere probabilis est, ac proinde, cùm agatur de licito, non cogendi sunt pænitentes ad distinélam contessionem iterandam. * Logo, disp. XVI, n. 636; Ballerini Λ, n. 472; Genicot, n. 306. DE PÆNITENTIS OFFICIIS. 325. Corollaria. (A) 5/ pænitens peccata declard confessorio surdo, tel surdastro, vel distracto, vel dormienti, distinguendum est : (a) si id fecerit bona Jide, valida est confessio, dummodo confessarius ali­ quot saltem peccata intellexerit, et tunc repetenda sunt tantum ea peccata quæ constat non fuisse audita; si autem nescitur quænam audita fuerint, confessio tota repeti debet, si brevior sit; si vero sit prolixior, non est necessario integre repetenda, quia lex integritatis non censetur obligare cum tanto incommodo, (b) Si vero quis ex industria surdo, vel dislraéto, vel dormienti confiteatur, ut audire non possit omnia peccata, confessio per se est sacrilega, propter sinceritatis defectum, ideoque repetenda. Dicitur per se, quia si quis id fecerit propter ignorantiam, nesciens talem confessionem esse sacrilegam, idem dici potest ac de eo qui in bonâ fide versatur. 326. (B) Rustici, pueri et indocti, qui bond fide confessi sunt peccata sua solum in confuso, non distincte speciem et numerum explicando, valide quidem absoluti sunt, quia materialis integritas ad essentiam sacramenti non pertinet; sed quæstio est num postea suas confes­ siones complere teneantur, si doétiores fiant, explicando speciem et numerum omissum. Affirmat 5. Alphonsus (n. 504) cum plerisque theologis, quia secus praesens confessio non esset vere integra; ne­ gant tamen pauci cum Tamburini, Berardi, Ballerini', propter varias rationes : (a) quia cum hi rustici soleant vitam uniformem habere, prudens confessarius e confessione unius anni facile conji­ cere potest quantum in præcedentibus annis peccaverint; (b) quia peccata in confuso accusata, prout tunc cognoscebantur, directe absoluta sunt, nec proinde potestati clavium subjici indigent. In praxi igitur hi sane inducendi sunt, si fieri potest, ad praeteritas confessiones complendas; si vero id ipsis nimis onerosum videatur, non sunt inquietandi. 327. (C) Quando pænitens frequenter in eadem mortalia relapsus est, absque ullâ emendatione, et sine ullà resistentia primis quæ occurrunt tentationibus, sæpe præsumi debet prævias confessiones sine sufficienti dolore ac proposito facias fuisse, proindeque repe­ tendas; nam qui in confessione vere dolet et proponit emendatio­ nem, saltem aliquem conatum adhibet ante relapsum, et generatim per aliquod tempus a peccato abstinet. Aliter vero dicendum si per aliquod tempus perseveraverit, vel ante casum primis tentatio­ nibus restiterit ‘. 3 Tambur., Methodus Confess., lib. 3, c. 2, n. 9; Berardi, 11. 4522; Ball. P., n. 475; Ginicot, n. 307. Lugo autem (disp. XVI, n. 588) distinguit inter numerum et speciem : si numerus in confuso bonâ tide fuit accusatus, ad nihil tenetur pænitens, ut diximus supra (n. 158); si vero confusio versatur circa speciem, pænitens doClior faClus suam con­ fessionem complere debet; nam in priori casu peccata, utpote speci­ fice accusata, direéle remissa sunt; in posteriori, solummodo indirecte. * Ita 5. Alphonsus, n. 505 ; de quo fusius infra dicetur, ubi de recidivis. / 208 PARS ALTERA MORALIS. CAPUT I. 2° De confessione generalir. Notio et utilitas. Confessio generalis est repetitio • omnium vel plurium confessionum, completions proinde vel totam vitam, vel partem vitæ notabilem. Necessaria, utilis vel nociva esse potest secundum varias circumstantias. (A) Necessaria est, ac proinde regulariter injungenda, quando certo mora liter constat plures e præviis confessio­ nibus invalidas vel sacrilegas fuisse, ut supra (n. 211) expo­ situm est. (B) Utilis est ac proinde consulenda, iis omnibus qui, quamvis ad eam striCtc non teneantur, uberiores fructus ex câ percipere valeant, videlicet : — (a) Iis qui rationabiliter dubitant de valore præteritarum confessionum, ad pacem conscicntiæ consequendam ct tol­ lendas animi anxietates, quæ sæpe a bono retardant, dum­ modo tamen non sint scrupulosi. (b) Iis qui novam ac perfectiorem vivendi rationem insti­ tuere volunt, v. g. recens conversis, iis qui statum religiosum vel clericalem ingrediuntur; nam, generalem confessionem tunc instituendo, malitia peccati multo manifestius appa­ ret, ct major in peccatum horror insurgit; humilitas cx infirmitatis nostræ cognitione multum crescit; intensior contritio ac firmius propositum concipitur; peccati occa­ siones melius prævidentur ac præcavcntur; majores gratia? accipiuntur, vires proinde augentur; jucundissima pax et tranquillitas animo accedit, ac novus impetus datur ad vitam perfectiorem ducendam. 329. (c) In quibusdam vitæperiodis, quibus major gra­ tiæ infusio desideratur, v. g. ante primam communionem, ante matrimonium contrahendum, tempore missionis pu­ blic®, spiritualium exercitiorum, vel jubilæi. In his tamen aut similibus circumstantiis non ut necessaria proponatur, præsertim iis qui generalem confessionem jam semel aut 328. 1 Prætcr amflores allegatos ubi de iteratione confessionis, cfr. Aertnys, Theol. Pastoralis, n. 245-261: Mach, Trésor du Prêtre, Tr. XIV, c. 10; Gousset, η. 443-447; Gaumc, Manuel des Confesseurs, ch. V, a. 10, ubi (n. 428) invenies methodum instituendi generalem confessionem, ex operibus 5. Lconardi a Portu Mauritio desumptam. DF. P/ENITENTIS OFFICIIS. 209 iterum instituerunt : his enim sufficit ab ultimâ generali confessione sua peccata repetere. Improbandi sunt igitur confessarii qui a novis pænitentibus regulariter exigunt generalem peccatorum accusationem, sub praetextu eos melius dirigendi : hoc enim sæpe confessionem odiosam reddit, ct finis intentus, scilicet animarum directio, aliis modis obtineri potest. Notandum est pariter confessionem generalem, quæ invitis imponitur, quando non est neces­ saria, sæpe plus nocere quam prodesse. 330. (d) in morbo periculoso, si vires ægroto suppetant; haud raro enim contingit ut nonnulli ex eis, qui sacrilegas confessiones antea fecerant, usque ad ultimum morbum ex­ pedient ad eas repetendas. Hinc benigne interrogandi sunt num anxietates habeant circa vitam prætcritam, aut timeant coram Supremo J udicc sese sistere, et suaviter ad generalem confessionem exhortandi sunt, ut quiete et confidenter mor­ tem obire valeant. Quandoque etiam expedit ut confessa­ rius, ipsis ignotus, ad eos mittatur, cui liberius, si velint, suam conscientiam manifestent. 331. (C) Nociva autem esse potest ac proinde regulariter prohibenda confessio generalis : (a) scrupulosis ac nimis timoratis, qui jam semel confessionem hujusmodi perege­ runt; nam, post quamlibet novam generalem accusationem novi angores novique scrupuli nascuntur, eo quod peccata aliqua se non exposuisse aut non rite exposuisse timeant. (b) Iis qui viviild imaginatione præditi sunt (præsertim feminis), et simul multum ct graviter contra castitatem pec­ caverunt, præcipue si qua inclinatio supersit ad carnales voluptates; nam distindla ac minuta recordatio istorum peccatorum, cum circumstantiis aggravantibus quæ tunc imaginationi naturaliter occurrerent, hos pænitentes in peri­ culum interne peccandi probabiliter induceret. 332. Modus excipiendi generalem confessionem, (a) Imprimis con­ fessarius benigne inquirat cur p^enitens velit confessionem generalem instituere, ut sciat utrum sit necessaria, vel utilis tantum : si enim necessaria sit, accuratior esse debet. Aliquando tamen detegit confessionem hujusmodi, quæsolummodo utilis habebatur, de facto necessariam esse; hinc permittat pænitentem ea omnia exponere quæ ejus conscientiam onerant, eumque opportunis interrogatio­ nibus benigne adjuvet. itl 210 PARS ALTERA MORALIS. CAPUT I. b) Jam ab initio pænitentem humanissimis verbis hortetur a- · 213 — - - — <<■ losus sæpius brevi temporis intervallo redit cum novis cul­ pis, ex oblivione omissis, et absolvitur, neccssc non est novam imponere pænitentiam, quando confessarius judicat eam, quæ jam injunfta est, sufficere pro hâc nova absolutione. Sed plerumque non expedit absolutionem tam frequenter scrupulosis impertiri. — Quidam etiam dicunt camdcm pænitentiam imponi posse pænitenti qui, statim post abso­ lutionem, peccatum accusat ex oblivione omissum1; quia judicare potest eam sufficere etiam pro novo peccato recens accusato; quod vere probabile putamus, quoties hoc pecca­ tum substantialiter non mutat statum conscientiæ pænitentis. Attamen contradicit S. Alphonsus (n. 513), quia non potest idem opus, jam injundtum per modum satisfactionis, iterum imponi eodem titulo. Unde melius est in praxi levem saltem imponere pænitentiam, dummodo praevideatur pænitentem libenter eam accepturum esse. Didium est etiam “pænitenti quem absolvit", quia, si nulla datur absolutio, necesse non est pænitentiam injungere, cum sacramentum non conficiatur; id tamen valde utile est, ut pænitens sic melius ad absolutionem præparetur ac brevior imponi possit satisfadlio, quando suam confessionem complebit. 33S. II. Gravitas hujus obligationis. (A) Si agitur de peccatis mortalibus nondum declaratis, hæc obligatio per se gravis est; nam in hoc casu gravis fit injuria sacramento, — necnon pænitenti qui gravioribus poenis temporalibus luendis obnoxius manet, ct remedio opportuno contra futura peccata privatur. (B) Si vero agitur de venialibus tantum, vel de mortalibus jam declaratis, pro quibus pænitentia olim injunéta et adimpleta fuit, controvertitur; nonnulli dicunt obligationem etiam in hoc casu esse gravem, ne mancum remaneat sacramentum; probabilius ta­ men cum Lugone * alii tenent confessarium tunc non peccare mor­ taliter, si, secluso contemptu, pænitentiam non injungat; nam non videtur esse gravis deordinatio levia absolvere peccata absque ullà satisfactione, quum sacramentum in hoc casu incompletum maneat solummodo in re levi. - Cæterum hæc controversia ad praxim vix refert; nam prudens confessarius non voluntarie omittet levem • Lacroix, n. 1239; Hali. I\, n. 494; G/nicot, n. 3x1. ’ Lugo, disp. XXV, n. 49. PARS ALTERA MORALIS. 214 pænitentiam in hoc casu imponere, et, si ex oblivione omittat, nu’· Ium peccatum committit. 339. III. De tempore quo imponi debet. Regulariter loquendo pænitentiâ ante absolutionem injungi debet, ut constat ex Rituali Romano, secundum quod satisfactionis impositio sequitur opportunas correptiones et praecedit abso­ lutionem. Et merito; nam judicialis ordo postulat ut reus satisfaClionem promittat antequam absolvatur. Si tamen ex oblivione omissa fuerit, statim post absolutionem injungi potest, quia tunc moraliter absolutioni unitur. Si vero hic defeétus nonnisi post paucos dies advertatur, in proxima confessione pænitentiâ imponi potest, quæ ad peccata in utra­ que confessione declarata extendatur; non autem certum est exinde integrari sacramentum, quod incompletum fuerat propter satisfaction is defeéhim, quia jam deficit unio mora­ lis inter absolutionem antea datam et impositionem pæni­ tentiæ. Quidquid sit, pænitentes de hoc non sunt inquie­ tandi, cum satisfaClio iu re ad validitatem absolutionis non requiratur. § II. De QUALITATIBUS SACRAM ENTALIS PÆNITENTIÆ1. 340. I. Principium : Confessarius debet, pro qualitate criminum et pænitentium facultate, salutares et conve­ nientes satisfactiones injungere. Certum est ex Tridentino superius (n. 336) allegato. 1° 1 lujusmodi satisfactiones salutares esse debent, i. e. ad salutem ct spirituale bonum pænitentis promovendum aptae; ideoque tum vindicative, ad punienda et expianda peccata praeterita, tum medicinales, ad praecavendos futuros relapsus. Jamvero omne opus supcrnaturaliter bonum poenale est seu vindicativum, quum arduum sit opera nostra ad Deum re­ ferre. Ut autem sit medicinale, animae vulneribus debet mederi et vitiosos habitus, male vivendo comparatos, con­ trariis virtutum a&ionibus tollere. Quapropter curet conThoni., Supplem., q. 15; Suarez, disp. XXXVIII, seôL 4-6; Lugo, disp. XXV, η. 60 67; Sahnant., cap. 10, η. 26-47; Lacroix, η. 1233 sq.; Billuart, I. c.; 5. Alphonsus, 1. c.; Lehmk., n. 355-362; Ballerini P-, I· c.; Hilarius a Sexien, 1. c. : Génicot, n. 312 sq. ; No!din, n 289 sq ; Ami du Clergé, I. c., 1048 sq.; Gaume, Manuel, n. 402 sq. ‘5. DE PÆNITENTIS OFFICIIS 215 fessanus “quantum fieri potest, ait Rituale, u‘. contrarias peccatis pænitentias injungat : veiuti avaris eleemosynas, libidinosis Jejunia, vel alias carnis afflictiones, superbis humi­ litatis officia, desidiosis devotionis studia”. Quod tamen non est ita intelligendum ut pro singulis peccatis ab eodem pænitcntc accusatis diversæ satisfactiones injungantur, sed ut pro peccato graviori, in quod frequentius pænitens relabitur, contraria imponatur pænitentiâ. 341· 2° Debent esse convenientes, i. c. proportionatæ gra­ vitati criminum, quantitati pœnee quæ manet exsolvenda, necnon facultati pcenitenlium. (A) Gravitati criminum proportionatæ : ad hoc enim con­ fessarius tenetur ut judex ct medicus. I line graviter peccat confessarius qui, absque justâ causa, levem injungit pæni­ tentiam pro peccatis certo mortalibus1; si enim sunt dubie gravia, non requiritur gravis satisfaélio, cum in dubio odiosa sint restringenda. Jamvero, juxta hodiernam disciplinam, gravis censetur pænitentia quæ respondet operi quod sub gravi ab Ecclesia imponitur vel imponi potest, v. g. missam semel audire, jejunare, recitare rosarium, imo et tertiani rosam partem, seu quinque decades, officium 1>. M. Virginis legere, vel septem Pænitentiales Psalmos, Litanias SanClorum cum sequentibus orationibus, viam crucis obire, medi­ tari vel pium librum legere vel alia opera perficere per quadran­ tem. Levis autem pænitentiâ censetur psalmus Miserere vel unus e consuetis psalmis, litania Lauretana vel SS. Nominis Jesu aut SS. Cordis, aéius fidei, spei et caritatis, quinquies Pater et Ave. Attamen pænitentiâ in se levis potest fieri gravis si pænitens non semel, sed pluries eam recitare debet. Si non unum, sed plura mortalia commissa sunt, regulariter gra­ vior injungi debet pænitentiâ, et quidem eo gravior quo plura et graviora sunt peccata; non tamen proportione arithmetica, ita ut pro centum mortalibus centuplo major sit; si res enim ita se habe ret, jam moraliter impossibile esset pænitentiam adimplere. 342. (B) Proportionatæ quantitati pœme, quæ exsolvenda manet : — (a) Posito quod contritio vehementior fuerit, eo ipso minuitur pcena temporalis exsolvenda, ideoque minor esse potest pænitentiâ. Ex ’Juxta D'Annibale (n. 347). tunc tantum confessarius peccat mor­ taliter quando levissimas pro gravissimis peccatis pænitentias in­ jungit. 216 PARS ALTERA MORALIS. CAPOT I. hoc tamen non sequitur nullam injungendam esse satisfactionem, quando dolor est valde intensus, quia nescit confessarius utrum ita vehemens sit ut totam temporalem pœnam deleat. Aln ndequi ita est dispositus libenter gravem pænitentiam accipiet. (b) Levior etiam injungi potest satisfactio tempore Jubilæi, vel occasione indulgentiæ plenariæ lucrandae, quia indulgentiis exstin­ guitur vel minuitur temporalis pcena. Imo olim quidam theologi contendebant in his circumstantiis omnino omitti posse sacranientalem pænitentiam : quod tamen improbarunt Benedicius XIV Leo XII, monendo aliquam pænitentiam jubileum lucraturis impo­ nendam esse’. (c) Quidam sanéti levem pænitentiam injungere solebant, quia ipsi pro pænitentibus jejunio, macerationibus aliisque arduis operibus satisfaciebant; quod fieri potest; nam, vi communionis sanctorum satisfadiones unius alteri prodesse possunt. (C) Proportionatæ facultatipænitentium, seu, ut ait Rituale, “habitâ ratione status, conditionis, sexus, ætatis et •dispositionis pænitentium aliis verbis, secundum eorum vires et dispositiones. 343. (a) Secundum pænitentis vires; ita ergrotis levis pænilentia in­ jungenda est, quia graviorem adimplendi capaces non sunt; si vero spes affulgeat recuperandæ sanitatis, expedit ut aliud opus injunga­ tur conditionate (i. e. si convaluerit) perficiendum. Quando ægroti sunt valde debiles, confessarius laudabiliter eos adjuvat ad statim pænitentiam adimplendam; secus eam oblivisci possent. — Ita pa­ riter non sunt imponenda jejunia pueris aut junioribus, qui robusti non sunt, vel opificibus continuo labore defatigatis; nec prolixae orationes aut peregrinationes famulis et ancillis, aut etiam mulieri­ bus sub potestate viri constitutis; nec eleemosynæ pauperibus; nec ullum opus quod cum officiis proprii status pugnet. Neque injungi debent pænitentiæ perpetuæ, v. g. ingressus in religiosum ordinem, — aut ad diuturnum tempus, v. g. ad annum, ad quinque menses, etc. quia tales pænitentiæ anxietatem gene­ rant, et, post aliquod tempus, in oblivionem facile cadunt; et si id facerent varii confessores, innumeris vinculis ligarentur pænitentes, magno cum animarum detrimento. Neque intricatæ esse debent pænitentiæ; secus enim oblivioni dabuntur. — Hinc, si præscribatur recitatio alicujus orationis per sex vel octo dies, expedit pæni­ tentem monere ut, si hanc recitare una die omiserit, possit eam subsequent! die recitare, ut ita vitentur anxietates. Uno verbo, nil nimis arduum imponatur sive in se, sive relative ad varios pæni­ tentes; v. g. regulariter non jubeantur pueri veniam a parentibus ' Renedifl. XIV, Constit. Inter praleritos; Leo A7/, Const. Caritate Christi. ■ DE PÆNITENTIS OFFICIIS. 217 petere ob inobedientiam vel ob furtula, ne confessio ipsis odiosa reddatur. 344. (b) Secundum dispositionespænitentis; videlicet non injungatur satisfactio quam pænitens probabiliter non acci­ piet vel non perficiet; v. g., non jubeatur, per modum pæni­ tentiæ, inimicos invisere vel veniam ab eo quem offendit petere, quando praevidetur id omnino ipsi repugnare. Hinc, admonentibus S. Carolo Borromao et 5. Francisco Salesio, aliquando juvat eum interrogare an possit pænitentiam sibi imposi­ tam peragere; alioquin eam confessarius minuet vel mutabit. “Tu­ tius est, ait Gersonius',cum parvâ pænitentiâquæ sponte suscipitur et verisimiliter adimplebitur, ducere confessos ad purgatorium, quam cum magna non implendà præcipitare in infernum”. Experientia enim constat multos a confessione deterreri timore nimiam pæniten­ tiam accipiendi* 3. II. Causæ minuendi pænitentiam. Ex jam dictis constat causas esse quæ excusent a pæni tentiâ peccatis proportionatâ injungenda, sive modicam pro gravibus delictis imponendo, sive minus gravem quam mul­ titudo peccatorum mercatur. Eas exponere juvabit. 345. 1° Ex parte pænitentis, præcipuæ sunt : (a) infirmi­ tas corporalis, vel debilitas mentis, ex quâ fit ut nonnisi ægre proport ionatam pænitentiam implere possit. (b) Infirmitas moralis, ex quâ valde timetur ne pænitens, quamvis sufficienter attritus, gravem pænitentiam non per­ solvat; tunc autem expedit ut, prætcr leve opus supererogatorium injunctum, aliud addatur quod sit jam aliunde * S. Car. Horroïn., Instruct. Confess, ap. Ada Eccles. Milan., t. I, p. 655-656 cd. Lugdunensis, 1683; S. Franc. Sales., Avertissement aux Confesseurs, CEuvres, t. VI, p. 143 ed. Vives. • Régula Mor., p. 2, c. de Pænit., ap. A- Alphons., n. 509. 3 Ad rein S. Thomas, Suppl., q. 18, a. 4 : “ El quia pœnæ satisfaôoriæ infligendæ medicinæ sunt, sicut medicinæ in arte determinate non omnibus competunt... ita pœnæ satisfaôloriæ in canonibus determina­ tae non competunt omnibus, sed variandæ sunt secundum arbitrium sa­ cerdotis divino instinélu rcgulatum. Sicut ergo medicus aliquando prudenter non dat medicinam ita efficacem quæ ad morbi curationem sufficiat, ne propter debilitatem naturæ majus periculum oriatur, ita sa­ cerdos divino instinctu motus non semper totam pœnam quæ uni pec­ cato debetur, injungit, nç infirmus aliquis ex magnitudine pœnæ despe­ ret, et a pænitentiâ totaliter recedat”. Cfr. 6'. Alphonsus, n. 510, cum auctoritatibus ibidem allegatis. 218 PARS ALTERA MORALIS. CAPUT I. praescriptum, v. g. missæ auditio dic dominicâ, abstinentia a carne die Veneris. (c) Extraordinaria contritio, quâ poena luenda minuitur, ut supra. fd) Spes fundata alliciendi peccatorem ad frequentiorem sacramentorum usum, si minor injungatur pænitentia, cum per receptionem Pænitentiæ ct Eucharistiae minuatur pcena temporalis peccatis debita; aut eum inducendi ut voluntarie sibi majores prenais infligat. 346. 2° Ex parte confessarii, voluntas pro pænitentibus satisfaciendi, qualis erat in quibusdam sanétis, v. g. S. Fran­ cisco Xaverio, qui cruentis flagellationibus pænitcntium deli / Cor. IV, 7. 222 PARS ALTERA MORALIS, CAPUT I. (e) Invidiosis: reparatio damnorum quæ invidiâ sua aliis intulerunt, oratio pro iis quibus invident, aliqua meditatio vel pia leétio de motivis caritatis. (f) Iracundis : per aliquod tempus tacere quando oriuntur primi iræ motus, fuga occasionum, mortificatio stiperbiæ quæ sæpe ad iracundiam movet, consideratio malorum quæ frequenter ex ira sequuntur. (g) Pigris et acediosis : consideratio brevitatis hujus vitæ ac proinde necessitatis bonum operandi, dum tempus est; assiduitas et perse­ verantia in quibusdam precibus per aliquod tempus recitandis, major conatus per duos vel tres dies. Hæc quidem per modum exempli'; cetera invenies apud audtores Theologice asceticce. § III. De COMMUTATIONE P.ENITENTI.E2 Quando pænitentia injuncta moraliter adimpleri nequit, sub quibusdam conditionibus mutari potest. 357. I. Principium : Sacramentalis pænitentia jam injuncta, justâ de causa mutari potest, non quidem ab ipso pænitente, sed a confessario auctoritatem habente. Certum est. I 1 ° Mutari non potest etiam in perfeciiorem ab ipso pernitente; nam mutatio pænitentiæ importat novum judicium, quod ferri non potest nisi a judice; aliunde nullum opus potest elevari ad dignitatem et efficaciam satisfactionis sacramen­ talis nisi auctoritate ipsius ministri. 2° Mutari potest sive ab eodem confessario sive ab aliojuris­ dictionem habente; nam pænitentia injungitur per modum legis particularis; porro lex mutari potest sive a legislatore sive ab ejus successore. Controvertitur utrum pienitentia imposita a superiore ob casus reservatos possit ab inferiore commutari, \ffirmant nonnulli proba­ biliter cum I'asquez *; nam, ablata reservatione per superioris abso­ lutionem, quilibet confessarius potest de his peccatis ferre judicium ac proinde novam imponere pænitentiam. Multi autem probabilius negant cum Lugone et Λ'. Alphonsof nam accessorium sequitur principale; atqui judicium in causà principali, scilicet in peccatis ’ Cfr. Ami du Clergé, t. XXII, 1900, p. 1049-1050. Suarez, disp. XXXVIII, sedi. 10; Lugo, disp. XXV, n. 95-11,; Salutant., n. 71-99; aliique audlores superius allegati. 3 Casyues, q. 94, a. 2, dub. 3., n. 9; Elbel-Bierb., n. 242; Ball. P., n.532. 4 Lugo, n. 104; S. Alphons., n. 529. DE P/ENITENTIS OFEICI1S. 223 reservatis, ad superiorem solummodo spcétal; ergo pariter judicium de accessorio, nempe de pænitentia. — Attamen .S’. Alphonsus con­ cedit id fieri posse si gravis accedat causa et non sit facilis accessus ad superiorem : tunc enim merito pnesumitur superioris consensus. Quod admitti potest, propter eamdem rationem, si pænitens nonnisi reluôlanter superiorem adiret. 358. II. Conditiones ut pænitentia mutari possit. Moralis unio esse debet inter pænitentia: commutationem et absolutionem; nam elevatio alicujus operis ad dignitatem satisfaction is sacramentalis fieri nequit, etiam a ministro, nisi quatenus est judex, seu quatenus absolutionem profert. Hinc (ai idem con fessanus certo potest pænitentiam mutare statim post absolutionem, antequam pænitens discedat, quia judicium jam prolatum adhuc moraliter perseverat. Imo graves auctores, ut Logo', probabiliter tenent id posse fieri, extra confessionem, etiam post notabile tempus, dummodo confessarius peccatorum recorde­ tur saltem in confuso; nam etiam in hoc casu pænitentia moraliter unitur cum absolutione : si enim absolutio hodierna potest uniri cum confessione facta ante octo dies, mutatio pænitentiæ. etiam post octo dies, cum absolutione præteritâ moraliter etiam unitur: nec judicium omnino completum dici potest, nisi sententiae executione, seu pænitentiæ adimpletione. Contradicit tamen 5. Alphon­ sus (n. 529, dub. 3) quia, si tale adsit intervallum, novum fit judi­ cium novaque requiritur absolutio ut pænitentia mutari possit. Hanc opinionem sequi expedit saltem relate ad eos qui frequenter confitentur; si agatur vero de iis qui nonnisi raro sacrum tribunal accedunt, d.ugonis opinio potest, absque scrupulo, in praxim adduci, quum hic non agatur de validitate sacramenti. (b) Si vero commutatio pænitentiæ ab alio confessario petatur, hic eam mutare nequit nisi in sacro tribunali, post aliquam confessio­ nem auditam, et cum nova absolutione : secus nulla unio esset inter satisfactionem et absolutionem. 171 4 2° Ad commutationem faciendam requiritur insuper sufficiens cognitio stalûs pcenitentis : secus nova pænitentia nec proportionata nec medicinalis esse potest. 359. Unde si pænitens eumdem confessarium adeat, qui saltem in con­ fuso statûs pænitentis recordetur, necesse non est confessionem repetere; si alium adeat confessorem, probabilius opus non est inte­ gram repetere confessionem, sed sufficit vel declarare pænitentiam jam prius impositam, vel summariam confessionem instituere : hoc enim sufficit ad statum pænitentis cognoscendum relate ad pæni­ tentiam injungendam. *5 PARS ALTERA MORALIS. 224 CAPUT I. 360. 3° Requiritur etiam justa causa, quæ potest esse vel notabilis utilitas pænitentis, vel difficultas in executions prioris *pænitentiæ . Unde fieri potest mutatio, etiamsi non postuletur a pænitente, dummodo tamen hic consentiat; potest siquidem mutationi obstare, si eam ut gravamen spectat. Faétâ autem commutatione, multo probabilius pænitens potest, si velit, satisfactionem prius injunCtam eligere, quia commutatio, utpote pænitenti favens, sub hâc conditione fieri censetur : nisi pænitens ad priorem redire velit1. § IV. De adimpletione pænitentiæ2. Dicemus tum de obligatione tum de modo pænitentiam implendi. 1. De obligatione pænitentiam adimplendi. 361. i° Existentia hujus obligationis : Pænitens tene­ tur acceptare et adimplere pænitentiam rationabiliter sibi injunctam a confessario. Certum est. Etenim (a) Cone. Lateranense IV, post enuntiatam legem annuae confessionis, addit 3 : “ et injunctam sibi pænitentiam studeat pro viribus adimplere”. Aliunde, teste Tridentino (supra, n. 336), confessarius jus et officium habet pæniten­ tiam imponendi; atqui tale jus inutile esset, nisi pænitens teneretur eam acceptare et implere, (b) Aliunde pænitens obligatur, non secus ac confessarius, ad integritatem sacra­ menti procurandam; atqui, ex diétis, pænitentia sacramcntalis est pars integrans sacramenti ; ergo. 362. Corollaria. a) Hæc tamen obligatio non urget si confessio invalida sit, vel absolutio data non fuerit : tunc enim sacramentum non existit, nec proinde ulla ex eo oritur obligatio. * r Bi Attamen, si confessarius medicinalem quamdam pænitentiam imponat, tanquam futuræ absolutionis conditionem, perfici debet, Atphons., H. A., tr. XVI, n. 61, cum auétoribus ibi allegatis. Suarez, disp. XXXVIII, seel. 7-9; Lugo, disp. XXV, η. 68-94; Satinant., η. 48-70; Lacroix, η. 1273 sq.; X. Alplionius, η. Sl5~5zT> ' Ita A. ccterique auctores jam allegati. 3Ap. Denzing., n. 363. 225 non quidem ut pars integrans sacramenti, sed ut præparatio ad ibsolutionem. Idem dici debet, si pænitentia praescribatur in con­ fessione, quam absolutio non sequitur, eo fine ut minor injungi possit tempore quo absolvitur pænitens, prout sæpe fit : tunc enim impleri debet ratione absolutionis non acceptæ, sed accipiendæ. (b) Si pænitens existimet satisfactionem nimis onerosam esse, rogare potest ut mutetur vel minuatur, et regulariter confessarius ejus desiderio acquiescet. Si tamen confessa­ rius eam moderari nolit, pænitens potest sine absolutione recedere, et alteri sacerdoti peccata sua confiteri, vel pæni­ tentiam acceptare et ab alio confessario postulare ut eam commutet. 363- 2° Gravitas hujus obligationis : Pænitens tenetur sub gravi ad implendam pænitentiam quæ legitime sub gravi injungitur. Certum est. (A) Probatur. Etenim confessarius, ut judex, potestatem habet praecipiendi sub gravi ea quæ in re gravi ad integri­ tatem sacramenti pertinent; atqui pænitentia ad integrita­ tem sacramenti spcdlat, et quidem in re gravi, quando pro gravibus deliciis imponitur; ergo. 364. (B) Declaratur. Jamvero confessarius censetur sub gravi obligare, quando satisfactionem gravem imponit pro mortalibus peccatis nondum accusatis, nisi contrarium dicat; nam gravitas obligationis gravitati materiae propor­ tionali debet. Potest tamen confessarius, juxta communiorem sententiam, pro gravibus peccatis gravem pænitentiam sub levi tantum imponere, quia quilibet legislator potest gravem materiam præscribere sub levi. Id tamen non expedit, juxta S. Alphonsum (n. 518), nisi quando jam alia pænitentia sub gravi imposita est; tunc addi potest alia gravior sub levi, ad consulendum pænitentis infirmitati. Quando pænitentia levis est, sub levi tantum obligat. Si vero saiisfaélio in se gravis pro venialibus vel mortalibus jam remissis imponatur, probabilius sub levi tantum obligat, quia confessarius censetur noluisse sub gravi obligare: aut si voluit, potestatem suam excessit, quum pænitentia gravitati peccati proportionari debeat. Excipitur tamen casus quo gravis pænitentia injungitur pro levibus peccatis, quæ ad mortalia valde disponunt, ut periculum istud re­ moveatur; hoc autem fit non per modum satisfactionis pro peccatis, sed ad urgendam naturalem obligationem proximas occasiones vitandi. — 226 PARS ALTERA MORALIS. CAPUT I. 365. Corollarium. Qui culpabiliter omùttt sive partem sive circumstantiam pænitentiæ, peccat graviter vel non, prout hæc pars aut circumstantia notabilis est vel non. Ad dijudicandum autem utrum sit notabilis necne, inquirendum est utrum, omnibus attentis, in se aut relate ad pænitentem gravem aut levem molestiam causet, ex judicio prudentum; v. g. si quis jubeatur rosarium recitare coram imagine B. Virgin is, hæc circumstantia levis est; si jubeatur reci­ tari brachiis extensis, gravis esse videtur. In praxi, hujus­ modi circumstantiæ nonnisi cum magnâ circumspectione imponantur. II. De modo pænitentiam adimplendi. 366. i° Principium : Pænitentia eo modo persolvi debet, in se aut in suis circumstantiis, quo a confessario . injuncta est. Certum est. Pænitentia enim imponitur per modum præcepti eccle­ siastici, proindeque tanquam lex ecclesiastica adimpleri debet tum in se, tum in suis circumstantiis. 367. 20 Corollaria. A) Quoad tempus (a) pænitentia adimpleri debet tempore assignato, vel, si nullum tempus statutum fuerit, quamprimum moralitcr : id enim requirunt intentio confessarii. integritas sacramenti ipsumque pæni­ tentis bonum. — Non autem stride requiritur ut ante abso­ lutionem vel communionem impicatur. (b) Peccat igitur graviter qui gravem pænitentiam sub gravi impo­ sitam, absque ratione, per longum tempus differt. Quodnam vero tempus sit longum disputant theologi; dilatio pei tres aut sex men­ ses multis videtur esse gravis, dum quidam putant eam esse gravem, solummodo quando sic pænitens exponitur periculo eam omnino omittendi. Etiam quando determinatum est tempus a confessario, dilatio brevis non erit grave peccatum. Si vero pænitentia levis sit. nulla dilatio, quantacumque sit, grave erit peccatum. Omni­ bus vero suadendum est ut. statim post peraCtam confessionem, adimpleatur, ne forte in oblivionem cadat. (c) Si pænitentia tempore statuto persoluta non fuerit, remanet onus eam quamprimum peragendi, cum tempus non ad linien­ dam. sed ad urgendam obligationem præs η· 2*4· » Sess. XXIII, cap. 15 de Reformatione. 230 PARS ALTERA MORALIS. CAPUT II 373. Tria igitur ad validam administrationem sacramenti in ministro desiderantur : ordo sacerdotalis, jurisdiflio ct approbatio. De priori satis alibi diftum est : de dtiubus aliis dicendum est sequenti ordine : — De approbatione; De jurisdiélione sive ordinariâ sive delegata; De jurisdiélione quam Ecclesia supple., De jurisdiélione regularium; De jurisdiélione quoad moniales; De limitatione jurisdiétionis, seu casuum reservatione. § I. DE APPROBATIONE1. Exponemus i° ejus notionem; 2° necessitatem; 30 modum eam conferendi. 374. I. Notio. i° Approbatio judicium authenticum Ordinarii de idoneitate sacerdotis ad excipiendas confessiones. Dicitur : (a) judicium, id est aélus intellefliis, externis tamen signis manifestatus; (b) authenticum, seu a legitimo «' * F » F ' superiore prolatum, et quidem modo auéloritativo; legitimus autem superior in hâc materiâ est Ordinarius, seu ille qui episcopalem, vel quasi-episcopalcm jurisdictionem habet, proindeque vicarius generalis, vicarius capitularis (in Stati­ bus Foederatis administrator dioecesis), aut prælatus regula­ ris quasi-episcopali potestate in aliquo territorio gaudens; (c) de idoneitate sacerdotis .... nempe dc dotibus requisitis ad utiliter confessiones excipiendas; quæ dotes sunt praeci­ pue, ex parte intclleélûs : scientia, quâ principia ac rcgulæ theologiæ moralis noscuntur; nccnon prudentia, ad eadem particularibus casibus applicanda; ex parte voluntatis : morum integritas ac pietas. 375· 20 Ex quibus apparet discrimen inter approbationem et juris­ dictionem : prior pronuntiat sacerdotem idoneum esse, posterior confert potestatem in subditos; approbatio necessaria est tantum jure ecclesiastico, jurisdiélio autem jure divino, cum Christus ipse hoc sacramentum instituerit sub forma judicii. I» ’ Suarez, disp. XXVIII; Lugo, disp Salman tic, cap. 11, n. 86-110; Lacroix,w. 1485-1547; Billuart, diss. VI,a. 5; Elbel-Hierb'.î Confer. XI, n. 278-287; 5. Alphotts., n. 542-552; I.ehmk ., n. 379 sq.; Kenrick,\\. 121 sq.; Hilar. Sexten, p 326-334; Haller. P., n. 546-587; Noldin, n. 329*333: Vacant, Did. de Théol., 1, 1700-1707. DE CONFESSA Η ΙΟ. 231 Hinc approbatio absque jurisdictione existere posset: ita olim Regulares exempti jurisdictionem a S. Pontifice accipiebant, saltem juxta communiorem sententiam ‘, approbationem vero ab Episcopo loci. Nunc autem simul conferuntur approbatio seu judicium idoneitatis et jurisdictio. Exinde factum est ut hæc verba pro miscue sumantur; imo in quibusdam Pontificiis Constitutionibus approbatio designat non solum judicium de idoneitate, sed etiam licentiam seu facultatem audiendi confessiones, proindeque juris dictionem a. 376. II. Necessitas approbationis. i° Juxta Codicem (can. 877) approbatio necessaria est omnibus confessariis, etiam regularibus, ad confessiones licite audiendas : "Tum locorum Ordinarii jurisdictionem, tum Superiores religiosi jurisdictionem aut licentiam audiendarum confessionum ne concedant, nisi iis qui idonei per examen reperti fuerint, nisi agatur de sacerdote cujus theologicam doctrinam aliunde compertam habeant ”. Quæ lex merito condita est, ut a sacro tribunali arcerentur ministri inhabiles et indigni. 2° Doctores et lectores S. Theologiae ab hâc lege non eximi expresse declaratum est a Pio V 3. Qui vero parochiale beneficium obtinent, cui adnectitur cura animarum, speciali approbatione non indigent; nam eo ipso quod ad hoc munus deputantur, implicite idonei agnoscuntur ad audiendas confessiones. Aliunde in parochum assumi non debet qui non sit doctrinà et prudentia præditus (can. 453), ct Ordinarius ad novum periculum doctrina adigere potest parochum, imo et Canonicum de quorum idoneitate enas­ cuntur dubia. 30 Regulares exempti hodie indigent approbatione ad excipiendas confessiones Regularium sui ordinis ; * sed in * Quidam tamen dicunt, jam a tempore Tridenlini, jurisdictionem simul cum approbatione ipsis Regularibus ab Episcopo fuisse datam ; cfr. Aertnys, n. 225. ’ Cfr. Aertnys, n. 224, cum auctoribus ibi allegatis. 3 Constit. Romani Pontificis, 8 aug. 1571. 4 Regulares exempti ii sunt qui vota edunt solemnia, ut Franciscani, Dominicani, Benedutini, et etiam quædam Congregationes hoc speciali privilegio gaudentes, ut Conyreg. SS. Redemptoris. De iis omnibus qua- ad Regularium approbationem spectat, fuse disserit Piat Afontensis, Prælcct. Juris Regularis, Tornaci, 1898, t. II, p. 170-205 ; cfr. Com­ pendium ejusdem operis, auctore Γ. af> \ppeltern. 1903, p. 549-560. r I s H PARS ALTERA MORALIS. 232 CAPUT II. hoc casu de eorum idoneitate judicent Superiores religiosi (can. 877). 377. 4° Communiter ac certo moraliter tenetur approbationem requiri etiam ad absolvendum a venialibus; nam Jn nocentius XI decreto Cum ad aures ’, 12 febr. 1679, prohibuit ne Episcopi permit­ tant ut venialium confessio fiat sacerdoti non approbato ab Episcopo. 378. III. Modus quo confertur. i° Approbatio obtineri debet ab Ordinario loci in quo confessio excipitur, non autem ab Episcopo pænitentis vel confessarii. Id certo hodie constat e pluribus Pontificiis Constitutionibus2, et ex Codice, c. 874. Quod quidem sapienter statutum est; nam appro­ batio supponit cognitionem non solum sacerdotis appro­ bandi, sed etiam fidelium pro quibus approbatur; porro hanc cognitionem habere censetur solus Episcopus loci ubi confessiones audiuntur. — Hinc sacerdos in unâ dioecesi approbatus non potest valide absolvere in aliâ, nisi ab Episcopo hujus dioecesis approbetur. — Ex quo pariter sequitur Episcopum approbare posse non solum suos sub­ ditos, sed etiam extraneos sacerdotes, ad confessiones exci­ piendas in suâ dioecesi. Ordinarius autem loci potest id facere sive per se, sive per alium ad id specialiter deputatum, v. g., per archipresbyteros, aut vicarios foraneos, aut per Superiores Regularium relate ad subditos suos, etc. Res enim tota judicio Episcopi committitur a Tridentino. 379. 2° Episcopus approbationem conferre potest vel prcevio examine 3, vel absque examine, quando aliunde ido- f ’ Ap. Denzing., n. 1086, in fine. - Ita Constit. Urbani VI11 Cum sicut accepimus, 12 sept. 1628 ; Clementis X Superna, 21 jun. 1670; Innocentii XII, 19 apr. 1700, Cum sicut non, ubi hæc leguntur : “ Confessarii tam sæcularcs quam regu­ lares... nullatenus confessiones audire valeant sine approbatione Ordi­ narii et Episcopi diœcesani loci in quo ipsifarnitentes degunt et confes­ sorios eligunt... nec ad hoc sufiragari approbationem semel vel pluries ab aliis Ordinariis locorum...” Cfr. Constit. Bened. XIV, Apostolica Indu Ita, 5 aug. 1744. In inultis locis, nullum aliud exigitur examen ab iis qui in Semina* « λ I #x a»· · rxrx r» ♦ · · i « v z"x ·χ u + 1 -x λ *«· · 4· «x ■ · ■ I I · * _1 — a —. — —. _ DE CONFESSARIO. 233 neitatem confessarii novit; patet ex Tridentino declarante sacerdotem approbari posse ab Episcopis “ per examen, si illis videbitur esse necessarium, aut (si) alias idoneus judicetur", et ex Codice superius allegato n. 376. Regulares ipsi ad hoc examen subeundum cogi possunt. — Tum sæculares, tum regulares ad novum examen obligari possunt, si id opportunum judicaverit Episcopus1. 380. 3° Ordinarius approbationem revocare non debet ei qui vere idoneus permanet, cùm in hac re tanquam judex agat, qui juxta veritatem judicium ferre tenetur; peccat igitur, si eam absque causa revocet aut suspendat 2. Atta­ men is, cui etiam injuste approbatio negata fuit, non potest valide absolvere, ut constat ex hac propositione 13 ab Alexandro VII damnata3, 24 sept. 1665 : “Satisfacit præ­ cepto annuæ confessionis, qui confitetur regulari Episcopo praesentato, sed ab eo injuste reprobato”. — Cæteroquin Episcopus non tenetur cuilibet idoneo conferre jurisdictio­ nem : hoc enim ejus arbitrio relinquitur. 381. 40 Approbatio limitari potest quoad tempus, locum aut genus personarum quarum confessiones approbatus exci­ pere permittitur : res enim tota judicio Episcopi committitur. § II. De jurisdictione sive ordinaria SIVE DELEGATA4. 382. Jurisdictio ordinaria ea est quæ alicui ex jure com­ petit vi ipsius officii quod exercet; delegata ea est quæ alicui legitime confertur ab eo qui ordinariâ jurisdictione gaudet. I. De Jurisdictione ordinariâ. 1° De iis qui ordinariam jurisdictionem habent. 383. Principium : Ii omnes jurisdictionem ordinariam obtinent quibus confertur officium cui ipso jure adnexa est. Certum est 5. ' Codex, c. 877. — ’ Codex, c. <880, 3 Apud Densing., n. 984; cfr. Viva, op. cit. in propos. XIII ; Cacant, Diet, de Théol., t. 1, p. 736-737. ' 5. Thom., Supplein., q. 8, a. 4-5 ; Suarez, disp. XXV-XXVl ; Lugo, disp. XIX; Satinant., cap. it, η. 4-85; Lacroix, η. 1548-1574; Billuart, diss. Vi, a. 2-3; 5. Atphons., n. 537-569; A fare, n. 1749-1752; Lehmk., n. 372-386; Konings, n. <393-1394; Ballerini P., n. 588 sq.; /Laine, q. 71-72; Génicot, n. 325-329; iVotdin, 334-344. 5 Codex, c. 197. PARS ALTERA MORALIS. 234 CAPUT II. Hi autem sunt S. Pontifex pro totâ Ecclesiâ, S. P. E. Car­ dinales, Ordinarius loci pro suo territorio, pro suâ parochiâ, Parochus, aliique qui loco parochi sunt, insuper et canonicus pænitentiarius ecclesiæ quoque collegiatæ ct Superiores religiosi exempti pro suis subditis L (A) Pontifex pro universali Ecclesia, et quidem pro utro­ que foro, ut probatum est in Tr. de Ecclesiâ, n. 198-202, omnes Cardinales (et non tantum Pænitentiarius major, ut olim), pro foro interno, et ubique terrarum — Nuntii aut Delegati Apostolici, jam non habent nisi jurisdictionem delegatam, juxta tenorem sui mandati. 384. (B) Ordinarius loci, ideoque qui hoc nomine desi­ gnantur : Episcopus pro suâ dioecesi, in utroque foro, depen­ dentor tamen a Rom. Pontifice, qui ejus jurisdictionem limitare potest; vicarii generales, item in utroque foro, dependenter tamen ab Episcopo, ita ut, eo mortuo, horum . facultates eo ipso expirent; mortuo Episcopo, vicarius capi­ tularis, (in Statibus Foederatis administrator diœcesis\ pro utroque foro. Insuper, ex Codice, c. 401,“Pænitentiarius canonicus tum ecclesiæ cathedralis tum ecclesiæ collegialis obtinet a jure potestatem ordinariam, quam tamen aliis delegare non potest, absolvendi etiam a peccatis et a censuris Episcopo reservatis, in dioecesi extraneos quoque, et dioecesanos extra territorium quoque dioecesis”. 385. (C) Parochus in suâ parochiâ, in foro interno tan­ tum; quæ potestas competit etiam vicariis perpetuis seu coadjutoribus cum jure successionis; et parochis amovibilibus, qui in Galliâ succursalistes dicuntur. 386. (D) Superiores religiosi exempti, scilicet abbates, praepositi generales, provinciales ac superiores locales juris­ dictionem habent a jure. 3 et ad normam Constitutionum, ordinariam in suos subditos; nam vi sui officii, ipsis cura incumbit animarum suorum subditorum. 387. Corollarium. 'I ribus modis pænitentes fieri possunt subditi eorum qui ordinaria jurisdictione pollent : ~ - - - - - _ —— —— · - - - — — — ——— - · — ■ 1 . . · —- - - - —■ 1 Codex, c. 873. ’ Codex, c. 873 ct can. 239, S 1, n, t. * Codex, c. 873, § 2. - - DE CONFESSARIO. 235 (A) Ratione domicilii aut quasi-domicilii ; videlicet ii omnes qui domicilium vel quasi-domicilium habent in aliqua dioecesi, aut parochiâ, eo ipso subjiciuntur ordinariæ juris­ dictioni Episcopi hujus dioecesis vel parocho hujus loci. Jamvero domicilium acquiritur commoratione in aliqua parœciâ aut quasi-parœciâ, aut saltem in dioecesi, vicariatu apostolico, præfecturâ apostolicâ; quæ commoratio vel conjuncta sit cum animo ibi perpetuo manendi, si nihil inde avocet, vel sit protracta ad decennium completum1; quasi-domicilium autem commoratione uti supra, quæ vel conjuncta sit cum animo ibi manendi saltem per sex menses, vel sit reapse pertracta ad majorem anni partem (seu ad sex menses)2. — Qui duo habet domicilia, vel domicilium in uno loco et quasi-domicilium in altero, utriusque Ordinarii vel parochi ordinariæ jurisdictioni subjicitur. (B) Ratione privilegii status, seu cooptationis : (a) qui sunt de familia Cardinalium, reputantur eorum subditi; hinc Cardinales eligere valent in confessarium, tam pro se quam pro suâ familiâ, quemlibet sacerdotem, qui, si jurisdictione careat, eam ipso jure obtinet3; (b) pariter novitii, domestici ac perpetuo commensales alicujus monasterii vel doinûs religiosæ reputantur subditi superioris hujus domus. (C) Ex Codice 4, vagi, qui nullum domicilium habent, et peregrini, qui alibi domicilium habent, sed per aliam diœcesim vel parochiam iter faciunt, necnon et catholici cujusque ritus orientalis valide ac licite absolvi possunt non solùm a parochis locorum ubi pro tempore versantur, sed ab omnibus utriusque cleri sacerdotibus ad audiendas confes­ siones approbatis in aliquo loco, sive ordinariâ sive delegatâ jurisdictione instructis. 2° De proprietatibus jurisdictionis ordinance. 388. (A) Qui ordinariâ jurisdictione pollent, suos subdi­ tos valide, absolvere possunt, ubicumque sint, etiam extra proprium territorium, ct extra diœcesim, quin indigeant approbatione Episcopi illius loci ubi confessiones audiunt 5; * Codex, c. 92, § i. - ’ Codex, c. 92, g 2. » Codex, c. 239. - < Codex, c. 881. — s Codex, c. 881, § 2. 236 PARS ALTERA MORALIS. CAPUT II. ratio est quia jurisdictio ordinaria est non solum localis, sed etiam personalis, ac proinde sequitur personas, quocumque ierint. (B; Possunt Ordinarii locorum suam jurisdictionem sacer­ dotibus tum saecularibus tum religiosis etiam exemptis delegare. (C) De jure parochi jurisdictione gaudent pro suo terri­ torio 1 tantum; sed de consuetudine, in quibusdam regionibus2* valide audiunt confessiones non solum in paroecia suâ, sed in totâ dioecesi, nisi obstet lex particularis. Id autem licite facere nequeunt sine licentia parochi vel capcllani illius loci ubi confessiones excipiunt. Num vero possint hodie alios sacerdotes delegare ad confessiones audiendas in suâ parochiâ infra (n. 392) expendemus. 30 De acquisitione et amissione ordinance jurisdictionis. 389. Ordinaria jurisdictio incipit cum beneficii vel officii possessione, et cum ejus amissione desinit. Nam, ut dictum est, ipsi officio adnectitur. Jam vero amittitur officium renuntiatione, privatione, amotione, translatione, lapsu tem­ poris praefiniti 3, et, post sententiam condemnatoriam vel dcclaratoriam, excommunicatione, suspensione ab officio, interdicto 4. II. De Jurisdictione delegata. i° Ejus natura. Jurisdictio delegata in duobus preesertim differt ab ordinariâ : (a) qui ordinariâ potitur,jure et nomine proprio eam exercet, dum delegatus agit nomine et jure principalis, a quo jurisdictionem accepit; (b) ordinaria jurisdictio ubique terrarum valide exercetur in subditos, absque novâ approbatione, dum delegata exerceri nequit extra territorium pro quo concessa est. 390. 1 Codex, c. 873. ’ Ita Lehmk., η. 376, ait : “ In Gcnnaniâ jam a pluribus sæculis ea consuetudo viget, vi cujus parochi censeantur prô totâ dioecesi appro­ bati”. Baller. P., n. 556 : “ Concludi posse videtur quod, ubi alia non vigeat consuetudo et Episcopus expresse non restringat, parochus poss'it per totam diœcesiin confessiones audire”. In praxi igitur sedulo legantur Statuta diœcesana et IJtteree, quibus Facultates conceduntur. ·> Codex, c. 183. — 4 Codex, c. 873, § 3. DE GONFESSARIO. 237 391. 20 De jure concedendi jurisdictionem delegatam. (A) In genere hæc statuit Codex (can. 199) dc potestate delegandi et subdelegandi. “ Qui jurisdictionis potestatem habet ordinariam, potest eam alteri ex toto vel ex parte delegare, nisi aliud expresse jure caveatur.— Etiam potestas jurisdictionis ab ApostolicA Sede delegata subdelegari potest sive ad actum, sive etiam habitualiter, nisi electa fuerit industria personæ aut subdelegatio prohibita. — Potestas delegata ad universalitatem negotiorum ab eo qui infra R. Pontificem habet ordinariam potestatem, potest in sin­ gulis casibus subdelegari. — In aliis casibus potestas juris­ dictionis delegata subdelegari potest tantummodo ex con­ cessione expresse factâ, sed articulum aliquem non jurisdictionalem etiam sine expressa commissione judices delegati possunt subdelcgare. — Nulla subdclegata potestas potest iterum subdelegari, nisi id expresse concessum fuerit ”. (B) Quoad forum pœnitcntiale : (a) 5. Pontifex delegare potest pro totâ Ecclesia. Insuper qui delegantur a S. Pon­ tifice, etiam modo transitorio, v. g., delegati apostolici qui ad aliquam missionem pro tempore exercendam deputantur, alios subdelcgare possunt sive ad actum, sive etiam habitua­ liter. (b) Ordinarius loci in quo confessiones excipiuntur (quo nomine veniunt vicarius generalis, Administrator, Vicarius et Præfectus Apostolicus, itemque ii qui prædictis deficientibus interim ex juris præscripto succedunt in regi­ mine) sacerdotes tum saeculares tum regulares in suo territorio delegare valet, ut constat ex can. 874 : “Jurisdictionem delegatam ad recipiendas confessiones quorumlibet sive saecularium sive religiosorum confert sacerdotibus tum sæcularibus tum religiosis etiam exemptis Ordinarius loci in quo confessiones excipiuntur...” (c) Canonicus pœnitentiarius, quamvis ejus jurisdictio sit ordinaria, facultate delegandi non gaudet {Codex, c. 401). 392. (d) Unde, promulgato Codice, controversia orta est dc potestate delegandi parochis competente. 1) Commu­ niter tenetur eos hodie hâc potestate non amplius gaudere : Codex enim non alium nisi Ordinarium loci designat tanquam fontem a quo accipienda sit delegatio, et positive hanc facultatem delegandi denegat canonico paenitentiario; * L * IP 238 PARS ALTERA MORALIS. CAPUT II. unde silendo de pastore, valde probabiliter eaindem facul­ tatem ei denegat; — aliunde, jam a tribus sæculis, tota jurisprudentia eo tendit ut Ordinarius loci constituatur pro saecularibus unicus fons delegatæ jurisdictionis ». 2) Pauci tamen putant parochos posse, in quibusdam casibus urgen­ tibus. delegare alienos sacerdotes ad audiendas confessiones suorum subditorum, vi principii generalis quod potestatem habentes ordinariam possunt eam delegare Hanc opi­ nionem non putamus satis probabilem, cum ipse Codex ex­ presse facultatem delegandi canonico pænitentiario deneget. In praxi autem vix aliqua est difficultas; nam Episcopi parochis in finibus dioecesis degentibus concedere solent facultatem advocandi parochos in locis contiguis suæ dioe­ cesis ministerium exercentes eisque jurisdictionem conferre; aliunde recursus ad Episcopum hodie facilis est. 393· 3° De variis modis delegandi jurisdictionem. Duobus modis acquiri potest jurisdictio delegata : ab homine et a jure. Ab homine^zw a Superiore jurisdictionem ordinariam habente, aut a delegato qui subdelegare valeat. Hæc autem delegatio accipi debet ab Ordinario loci, in quo absolutio datur, non autem ab Ordinario pænitentis vel delegati 3. Ut jurisdictio valide obtineatur, (a) requiritur concessio expressa sive, sive verbis, nec sufficit praesumpta; (b) quæ concessio libera esse debet, non autem vi aut minis extorta4; c) item signis externis debet manifestari; nec sufficit scri­ bere ad jurisdictionem petendam, sed responsum delegantis accipi debet. ’ J. Creusen ct A. Vermecrsch, Summula novi juris, 1918, n. 346 ; A. Boudinhon, Rev. du cl. fr., 15 apr. 1919. p. 96, ct 1 jul. 1919, p. 73. - F. Girerd, Le pouvoir des curés de déléguer pour les confessions, in Rev. du cl.fr., 15 mart. 1919, p. 401 ; 1 jun. 1919, p. 377. 3 Codex, c. 874, § i. 4 Juxta omnes, illicitum est jurisdictionem gravi metu extorquere, ac plcrique Canonist.e tenent jurisdictionem ita extortam invalidam esse; ita Reiffensfuel, 1. 1 Decret., tit. 40, η. 62; Sc/tmalsigrueber, ibid., η. 19; De Angelis, ibid., n. 6. De hoc tamen nonnulli dubitant, ut Pirhing, η. 33· Lacroix, η. 1554· Cf. c. 103.— Plerumque nulla erit difficultas in praxi, cum Ecclesia suppleat jurisdictionem in casu erroris communis et dubii speculativi, ut infra exponetur. DE CONFESSARIO. 239 Superior vero jurisdictionem duplici modo concedere potest : directe, quando ipsi sacerdoti committit potestatem absolvendi; indirecte, quando p.vnilenti conceditur facultas quemlibet sacer­ dotem sibi in confessarium eligendi *. 394. (B) A jure seu ex Codice : (a) Cardinales ct Episcopi, sive residcntiales sive titulares, ab accepta authentica notitia peractæ canonicæ provisionis sibi suisque familiaribus eligere possunt sacerdotem confessionibus excipiendis, qui, si juris­ dictione carcat, eam ipso jure obtinet, etiam quod spectat ad peccata ct censuras reservatas quoque, exceptis tantum censuris Sedi Apostolicæ specialissimo modo reservatis et illis quæ adnexæ sunt revelationi secreti S. Officii2. (b) Sacerdotes quicumque transmarinum iter arripientes, dummo­ do a proprio Ordinario, vel ab Ordinario portûs sive initialis sive intermedii, confessiones excipiendi facultatem habeant, possunt toto itinere durante, valide et licite absolvere, tum fideles secum navi­ gantes, tum fideles qui quâvis ex causa ad navem accedant, tum eos qui ipsis ad terram obiter appellentibus confiteri petant eosque valide ac licite absolvere etiam a casibus Ordinario loci reservatis 395· (c) “ Omnes utriusque cleri sacerdotes ad audiendas con­ fessiones approbati in aliquo loco, sive ordinaria sive delegati jurisdictione instructi, possunt etiam vagos ac peregrinos ex alia diœcesi vel parœciâ ad sese accedentes, itemque catholicos eu jus­ que ritûs orientalis, valide et licite absolvere (d) Capellani militum audire possunt confessiones militum etiam extra diœcesim Episcopi approbantis, quando milites sunt in castris aut in itinere; durante bello amplissimas facultates accipiunt non solum quoad milites, sed etiam quoad fideles regionum in quibus exercitum comitantur5. 4° De acquisitione et amissione jurisdictionis delegatæ. 396.Jurisdictio delegata incipit eo instanti quo ejus con­ cessio scripto aut verbis authentice delegata innotescit. 397. Cessat autem : revocatione delegantis delegato di­ recte intimata aut renuntiatione delegati deleganti directe Ita, tempore Jubilæi, S. Pontifex generatim concedit sæcularibus ct regularibus facultatem sibi eligendi confessarium. 3 Codex, c. 239 ct 349. — 3 Codex, c. 883. — « Codex, c. 881. 5 Ita, v. g., 5. Panitent., 18 dec. 1914 (Λ. A. S., VI, 712), capellanis militum concessit ut, dum exercitum comitantur, excipere possint confessiones quorumcunque fidelium ad se accedentium et in eorum favorem uti facultatibus sibi pro foro conscientiæ concreditis. 240 PARS ALTERA MORALIS. CAPUT II. intimatâ et ab eodem acceptatâ1; revocari autem nequit sine gravi causâ2; expleto mandato, elapso tempore aut exhausto numero casuum pro quo concessa fuit 3; attamen, pro foro interno, actus per inadvertentiam positus elapso, tempore vel exhausto casuum numero, validus est 4; insuper/■ si aliqua confessio incoepta est, perdurat jurisdictio usqucdum pænitens absolvatur; cessante causa finali delegationis5; aliquando morte delegantis vel ejus cessatione ab officio, videlicet quando delegatio facta est ad casum particularem et confessio nondum incoepta est; non vero quando conce­ ditur usque ad revocationem (quod fit communiter), vel usque ad beneplacitum sedis. § III. De jurisdictione quam supplet Ecclesia6. 398. Quando deest jurisdictio, sive ordinaria, sive dele­ gata, eam supplere potest Ecclesia; non potest quidem id supplere quod ejus auctoritati non subest, v. g. defectum materiæ aut formæ in sacramentis; sed quum jurisdictio ejus potestati subsit, eam extraordinarie suppeditare potest, quando non fuit regulariter collata. Hæc jurisdictio quam supplet Ecclesia, differt a jurisdictione ordinarii aut delegata, in eo quod confertur solum in ipso actu confessionis posteaque extinguitur, dum altera ante confessionem datur et post absolutionem permanet. Jamver© tres sunt potissimum casus in quibus Ecclesia de facto jurisdictionem supplet : i° in articulo mortis ; 2° in casu erroris communis; 30 in casu jurisdictionis probabilis. I. De Jurisdictione in periculo mortis. 399. Principium : Omnis sacerdos, etiam non appro­ batus, valide absolvere potest eos qui versantur in arti­ culo vel periculo mortis, ab omnibus censuris et peccatis. Certum est. 1 Codex, c. 207. — 3 Codex, c. 880. 3 Codex, c. 207. —4 Codex, c. 207. —5 Codex, c. 207. 6 Suares, disp. XXVI, sect. 4 et 6 ; Lugo, disp. XVIII, n. 15-40 et disp. XIX, n. 28-35 Sabnantic., cap. 11, n. 72-77 ; Lacroix, 1548, 1559; Billuart, diss. VI, a. 4 ; 5. Atphons., n. 560-563 et n. 571-574; Müller § 137; Lehntk., n. 387-392; Haine, q. 73; Ball.P., n. 591-599 et n.628-638; Mare, 1753-1756; Ginicot. n. 330-332; Noldin, <45-351. DE CONFESSARIO 241 i° Principium, quatenus ccrtum est, probatur hâc decla­ ratione Tridentini * .· “ Pie admodum, ne hâc ipsâ occasione aliquis pereat, in eâdcm Ecclesiâ Dei custoditum semper fuit, ut nulla sit reservatio in articulo mortis; atque ideo omnes sacerdotes quoslibet pænitentes a quibusvis peccatis et censuris absolvere possunt Concilium loquebatur de articulo mortis; sed præcisiùs loquitur Codex : “ In periculo mortis omnes sacerdotes, licet ad confessiones non approbati, valide et licite absolvunt quoslibet pænitentes a quibusvis peccatis aut censuris, quan­ tumvis reservatis et notoriis, etiamsi praesens sit sacerdos approbatus2”. Jamvero tale periculum adesse censetur, quando prudenter timetur ne mors brevi occurrat, v. g. in morbo gravi, difficili operatione chirurgica, laborioso partu, in longâ ac periculosa navigatione, etc. (a) Dicitur “omnes sacerdotes"; quibus verbis, ut pote amplissimis, significatur quilibet sacerdos, etiam non approbatus, irregularis, suspensus, excommunicatus etiam vitan­ dus, schismaticus, hæreticus, apostata, dummodo sacerdotali charactere vere insigniatur. (b) Dicitur “ a quibusvispeccatis et censuris",quia in mor­ tis periculo omnis reservatio cessat, ne quis hac occasione pereat. Si quis tamen, censura specialissimo modo S. Pon­ tifici reservata irretitus, postea convalescat, recurrere debet ad S. Pænitentiariam vel ad Episcopum aliumvc facultate præditum; si vero absolutus fuerit a censura ab homine, debet recurrere ad illum qui censuram tulit3. 400. 20 Controvertebatur olim num in articulo mortis sacerdos non approbatus valide absolveret si adesset aut adesse posset approbatus. Nunc vero res decisa est ex Codice, canone allegato. « II. De errore communi. 401. “ In errore communi aut in dubio positivo et probabili sive juris sive facti, jurisdictionem supplet Ecclesia pro foro tum externo tum interno (can. 209)”. Vi hujus canonis non amplius requiritur cum errore coni' muni titulus coloratus ideoque evanescunt omnes difficultate * antea de hoc titulo motæ. * Scss. XIV, cap. 7. — 3 Codex, c. 882. — 3 Codex, c. 225 G 242 PARS ALTERA MORALIS. CAPUT II Graviter vero peccat, imo et incurrit suspensionem ‘, sacerdos qui extra necessitatis casum absolvit, certo sciens se carere vero jurisdictionis titulo, seu jurisdictione et quidem legitime a superiore competente collatâ. Error autem est communis, quando confcssarius a plerisque fidelibus alicujus loci censetur habere jurisdictionem; est privatus, quando a paucis tantum existimatur eâ pollere. 402. Jure ac merito Ecclesia communi utilitati vult pro­ videre; sed, quando error est privatus, non supplet juris­ dictionem, quia paucorum utilitas non est ratio sufficiens cur recedatur a regulis generalibus; aliunde qui ita deceptus est, ab aliis instrui potest, ct ita admissum defectum corrigere. Π. De Jurisdictione speculative probabili. F · i' · 4°3- Jurisdictio speculative probabilis adest quando, antecedenter ad confessionem, sacerdos, juxta interpretationem legis non certam, sed vere probabilem, seu cum dubio posi­ tivo juris, jurisdictione gaudet in casu. 404. Jam vero in hoc casu confcssarius valide agit, quia Ecclesia certo supplet jurisdictionem, si revera desit, ex Codicis c. 209. Imo licite agit sacerdos qui cum probabili jurisdictione absolvit, saltem quando accedit ratio gravis, ut ait .S’. Alphonsus (n. 573) : Ecclesia enim libenter supplet jurisdictionem, justa accedente causa; sed non censetur velle confcssarios probabili inniti jurisdictioni sine causâ rationabili. — Non pauci autem, cum Lugone ct Ballerini , * putant id licere, etiam absque speciali ratione, cum certum sit in hoc casu suppleri jurisdictionem; et hæc opinio est vere probabilis. 405. 2° Jurisdictio autem dubia ea est cujus incertitude pendet a facto, v. g., quando dubitatur num jurisdictio a Superiore concessa fuerit, num adhuc perduret vel expiraverit, utrum talis censura sit reservata necne. Nunc etiam in hoc casu Ecclesia supplet jurisdictionem, ex eodem canone 209. • Codex, c. 2366. • Lugo, disp. XIX, n. 30; Ballerini Γ., n. 631-635; cx adverse ef. Vindic. Alphons., p. 48 5-501. DE CONEESSARIO. § IV. De 243 approbatione et jurisdictione Religiosorum ». Quâ de re Codicis regulas exponimus. 406. (A) Religiosi etiam exempti jurisdictionem ad reci­ piendas confessiones sæcularium aut religiosorum accipiunt ab Ordinario loci in quo confessiones excipiuntur : eadem vero uti nequeunt sine licentia saltem præsumptâ sui supe­ rioris. Ordinarii autem jurisdictionem habitualitcr non concedant nisi religiosis a proprio superiore praesentatis, nec eam sine gravi causa denegent iis qui a superiore praesen­ tantur; quod tamen fieri non debet sine praevio examine quo idonei reperti fuerunt, excepto casu sacerdotis cujus theolo­ gica doctrina aliunde comperta fuit2. 407. In religione clericali exempla ad recipiendas confessiones professorum, novitiorum, aliorumve iu religiosa domo diu noctuque degentium causa famulatus aut educationis aut hospitii aut infirmée valetudinis, jurisdictionem delegatam confert quoque proprius eorumdem Superior ad normam constitutionum ; cui fas est eam concedere etiam sacerdotibus e clero sæculari aut alius religionis 3. 408. In religione laicali exempta, Superior proponit confessarium, qui tamen jurisdictionem obtinere debet ab Ordinario loci, in quo religiosa domus reperitur4. 409. Quoad novitiatus et Seminaria hæc notetur restrictio : “ Magister novitiorum ejusque socius, superior Seminarii collegiive sacramentales confessiones suorum alumnorum secum in eâdem domo commorantium ne audiant, nisi alumni ex gravi et urgenti causâ in casibus particularibus sponte id petant 5 Item Superiores religiosi possunt, jure servandis servatis, confessiones audire subdi­ torum, qui ab illis sponte suâ ac motu proprio petant, at sine gravi causâ id per modum habitûs ne agant6. Imo “omnes religiosi superiores districte vetantur personas sibi subditas quoquo modo inducere ad conscientiæ manifestationem sibi peragendam. Non tam prohibentur subditi quominus libere ac ultro aperire animum suum superioribus valeant?”. 410.(B) De absolutione ipsorum Regularium, (a) In singulis religio­ nis clericalis domibus deputentur plures confessarii legitime appro­ bati cum potestate absolvendi etiam a casibus in religione reservatis8. ’ Agitur tum de religiosis votorum simplicium, tum dc religiosis Ordi­ num seu regularibus. Cfr. Codex, c. 488, 804· ’ Codex, c. 874, 877· — 3 Codex, c. 875, S 1. 5 Codex, c. 891. 4 Codex, c. 875, § 2 1 Codex, c. 530. - 1 Coaex, c. 518, § j. 6 Codex, c. 518, § 2 IF· PARS ALTERA MORALIS. CAPUT II. 411. (b) Religiosus, etiam exemptus, ad suæ conscienriæ quie­ tem, adire potest confessorium ab Ordinario loci approbatum, etsi inter designatos non recensitum, ct confessarius potest religiosum aliquem absolvere etiam a peccatis et censuris in religione reser­ vatis ». 412. (c) Etiam in laicalilms virorum religionibus deputetur con­ fessarius ordinarius et extraordinarius; ct si religiosus aliquem specialem confessorium expostulet, illum superior concedat, nullo modo petitionis rationem inquirens neque id ægre ferre de­ monstrans § V. De approbatione et jurisdictione quoad RELIGIOSAS. > t rl » i i· i *I H 413. Religiosæ duplicis sunt generis : aliæ vota solemnia emittunt ct dicuntur moniales; aliæ autem vota simplicia et sorores appellantur 3. Duplex confessarius utrisque assi­ gnatur : ordinarius ct extraordinarius. 414. (A) De ordinario religiosarum confessario. (a) Ne­ cessitas specialis jurisdictionis ita in Codice asseritur 4 : “ Revocata qualibet contraria particulari lege seu privilegio, sacerdotes tum saeculares tum religiosi cujusvis gradûs aut officii, ad confessiones quarumcunque religiosarum ac novitiarum valide et licite recipiendas peculiari jurisdictione indigent... Hanc jurisdictionem confert loci Ordinarius, ubi religiosarum domus sita est”. : -< Singulis 415. (b) Duitas confessarii ita declaratur religiosarum domibus unus duntaxat detur confessarius ordinarius, qui sacramentales confessiones universæ commu­ nitatis excipiat, nisi propter magnum ipsarum numerum vel aliam justam causam sit opus altero vel pluribus 5”. 416. Attamen quædam dantur exceptiones ut in tuto maneat libertas alios confessarios adeundi in certis circumstantiis : (a) “si qua religiosa, ad animi sui quietem et ad majorem in viâ Dei pro gressum, aliquem specialem confessarium vel moderatorem spiri­ tualem postulet, eum facile Ordinarius concedat, qui tamen invigilet ne ex hac concessione abusus irrepant; quod si irrepserint, eos caute ct prudenter eliminet, salvâ conscientiæ libertate6”, (b) Religiosæ omnes, cum graviter ægrotant, licet mortis periculum absit, quemlibet sacerdotem ad mulierum confessiones excipiendas ' Codex, c. 519. — ’ Codex, c. 528. — 3 Codex, c. 488, n. 7. 4 CotU'x, c. 876. - s Codex, c. 520, § 1. — « Codex, ibidem, § 2. DE CONFESSARIO. 245 approbatum, etsi non destinatum religiosis, arcessere possunt, eique, perdurante gravi infirmitate, quoties voluerint, confiteri, nec Antistita potest eas sive directe sive indirecte prohibere *. 417. (c) Collatio jurisdictionis sic determinatur : i) “ Si religiosarum domus Sedi Apostolicæ immediate subjecta sit vel Ordinario loci, hic eligit sacerdotes a confessionibus tum ordinarios tum extraordinarios; si Superiori regulari, hic confessarios Ordinario présentât, cujus est eosdem pro audiendis illarum monialium confessionibus approbare, et superioris negligentiam, si opus sit, supplere23". 418. 2) Religiosarum confessarius ordinarius suum mu­ nus ne exerceat ultra triennium \ Ordinarius tamen eum ad secundum, imo etiam ad tertium triennium confirmare potest, si vel ob sacerdotum ad hoc officium idoneorum penuriam aliter providere nequeat, vel major religiosarum pars, earum quoque quæ in aliis negotiis jus non habent ferendi suffragium, in ejusdem confessarii confirmationem, per secreta suffragia, convenerit; dissentientibus tamen, si velint, aliter providendum est 3”. 419. (B) De extraordinario confessario. Juxta Codicem 4 : (a) extraordinarius confessarius cuique religiosarum commu­ nitati detur, qui quater saltem in anno ad domum religiosam accedat, et cui omnes religiosæ se sistere debent, saltem benedictionem recepturæ; (b) insuper ordinarii designent aliquot sacerdotes pro singulis domibus, ad quos pro sacra­ mento pænitentiæ in casibus particularibus recurrere eæ facile possint quin necessarium sit ipsum Ordinarium toties quoties adire; (c) si qua religiosa aliquem ex iis confessariis expetat, nulli Antistitæ liceat per se vel per alios, directe aut indirecte, petitionis rationem inquirere, petitioni verbis aut factis refragari, aut quavis ratione ostendere se id ægre ferre. Antistita autem quæ contra hæc præscripta se gesserit, a loci Ordinario moneatur; si iterum deliquerit, ab eodem officii privatione puniatur, illico tamen certiore factâ S. Cong. de Religiosis 5. 420. (C) Ile iis quee utrumque confessarium spectant. (a) Quoad dotes *requisitas/ in munus confessarii religiosarum ' Codex, c. $23 ’ Codex, c. 525. 3 Codex, c. 526. — 4 Codex, c. 521. — s Codex, c. 2414. 246 PARS ALTERA MORALIS, CAPUT II. et ordinarii et extraordinarii deputentur sacerdotes, sive e clero saeculari, sive religiosi de Superiorum licentia, morum integritate ac prudentia praestantes; sint insuper annos nati quadraginta, nisi justa causa, judicio Ordinarii, aliud exigat, nullam potestatem in easdem religiosas in foro externo habentes 1 ”. 421. (b) Quoad novam deputationem : Confessarius ordi­ narius non potest renuntiari extraordinarius, nec præter casus supra recensitos rursus deputari ordinarius in eadem communitate, nisi post annum ab expleto munere; extra­ ordinariusvero immediate ut ordinarius renuntiari potest2. 422. c) Quoad regimen communitatis, confessarii religio­ sarum tum ordinarii tum extraordinarii interno vel externo communitatis regimini nullo modo sese immisceant 3. 423. (d) Quoad amotionem confessariorum, “ loci Ordi­ narius potest, gravem ob causam, religiosarum confessariuin tam ordinarium quam extraordinarium amovere, etiamsi monasterium regularibus subdatur et ipse sacerdos a confes­ sionibus sit regularis, nec tenetur causam amotionis cuiquam significare, exceptâ Apostolicâ Sede, si ab eâ requiratur; de amotione autem debet Superiorem regularem monere, si moniales Regularibus subdantur 4 § VI. De limitatione jurisdictionis seu casuum RESERVATION E 5. r »· I» 424. Prænotanda. i° Jurisdictio variis modis limitari potest a legitimis superioribus, praesertim vero a R. Pontifice, qui supremam jurisdictionem habet in universa Ecclesia. Etenim superiores ecclesiastici eam concedere possunt, vel non; ergo a fortiori possunt ' Codex, c. 524, § i. — 9 Ibid, §2. — 3 Ibid, §3. — 4 Codex, c. 527. 5 Suarez, disp. XXIX-XXXl ; Lugo, disp. XX; Salmant., cap. 13; Lacroix, η. 1599-1698; Pauwels, de Casibus reservatis, ap. Aligne, I heol. Curs. t. XVIII, p. 935-1604; Stoz, lib. II, Appendix; Elbelliierbaum, Conf. 13-14; 5. Alphons., n. 578-602; Kenrick, η. Ί 53-180; Hall. P., Appendix ad t. V, De casuum reservatione ; Bucceroni, Com­ mentarii de casibus reservatis, Romæ, 1889; Lehmk., n. 402-417; Mare, n. 1766-1779 ; Müller, £ 141-145; Konings., n. 1400-1403; Glnin. 342-35°; Noldtn, n. 361-376; Legoux, Supplementum de Casi­ bus reservatis, ad calcem operis cui titulus : Décrets du C. de Rouen et Statuts Synodaux, Coutances, 1890, p. 105-126. DE CONFESSARIO. 1 247 eam conferre modo plus minusve limitato, prout in Domino id expedire judicaverint. Hinc jurisdictio limitari potest quoad homines, quatenus facultas absolvendi certis hominibus aut homi­ num generibus restringitur, v. g. quando dicitur feminis vel monialibus exceftis; quoad locum, v. g. intra limites unius parœciæ; quoad tempus, ita ut elapso certo tempore expirct; quoad peccata, quatenus superior sibi reservare potest absolutionem a quibusdam gravioribus peccatis; de quo ait Trident, (cap. 7) : “Magnopere ad christiani populi disciplinam pertinere sanctissimis Patribus nostris visum est, ut atrociora quædam et graviora crimina non a quibusvis, sed a summis dumtaxat sacerdotibus absolverentur; unde merito Ponti­ fices maximi pro supremâ auctoritate sibi in ecclesia universali tradita causas aliquas criminum graviores suo potuerunt peculiari judicio reservare ”. 425. 2° Quando jurisdictio limitatur quoad peccata, adest casus reservatus, qui definiri potest peccatum, cujus absolutio non permittitur cuivis confessario, sed manet penes Superiorem legitimum aut ejus delegatum. Reservatio igitur in eo con­ sistit quod negatur alicui sacerdoti potestas absolvendi a quibusdam peccatis gravioribus, concessa facultate a ceteris absolvendi; directe igitur confessarium afficit, ejus pote­ statem restringendo, et indirecte tantum poenitentem. 426. 30 Peccata duplici modo reservari possunt : cum censura et sine censurdl. Priora pariter duplici modo reservantur : propter censuram, quando censura potius quam peccatum reservatur et exinde, censura sublatà, peccatum a quovis confessario remitti potest; vel propter peccatum, quando peccatum ipsum propter se reservatur, et, censura sublatâ vel non incursA, peccatum manet reservatum2, et propter peccatum. Quæ distinctio præ mente habenda est praesertim ubi de absolutione a censuris agitur. 427. Quibus positis, dicemus i° de potestate reservandi ; 2° de conditionibus ad reservandum requisitis; 30 deprcecipuis casibus reservatis; 40 de absolutione a reservatis. * Censura, de quA in speciali Tractatu agitur, est poena spiri­ tualis ac medicinalis, quA homo baptizatus, delinquens et contumax, pci Superiores ecclesiasticos, quorumdam spiritualium bonorum usu privatur. Triplex distinguitur : excommunicatio, suspensio et inter dictum. J Hæ notiones sunt ad mentem Codicis. Cfr. can. 894 et 2363. 248 PARS ALTERA MORALIS. CAPUT II. I. De potestate reservandi. 428. i° Existcntia hujus potestatis. De fide est, cx Tri· dentino », Episcopis inesse potestatem sibi reservandi casus, non solum quoad externam politiam, sed etiam coram Deo : “ Si quis dixerit Episcopos non habere jus reservandi sibi casus, nisi quoad externam politiam, atque ideo casuum reservationem non prohibere quominus sacer­ dos a reservatis vere absolvat; A. S. ” — Quod etiam patet ex Codice, c. 893, infra allegato, n. 429. Finis autem propter quem casus reservantur est duplex : (a) pœnalis, ut graviora delicta gravius puniantur, dum delinquentes coram judice superiori comparere coguntur, et ab eo difficiliorem pænitentiam accipere; (b) medicinalis, tum quia difficultas absolutionis obtinendae a peccatis reser­ vatis magis deterret, tum quia Superiores ecclesiastici, utpote doctiores ac prudentiores, magis idonei censentur ad graviores morbos spirituales curandos. Hodie tamen hic ultimus finis raro attingitur, cum plerumque delinquentes ab ordinariis confessoribus absolvantur, qui facultatem a reservatis absolvendi a Superioribus obtinent. 429. 2° De iis qui peccata reservare possunt. Potestas reservandi iis omnibus competit qui ordinario jure possunt audiendi confessiones potestatem concedere aut ferre censuras. Certum est ex Codice : “Qui ordinario jure possunt audiendi confessiones potestatem concedere aut ferre censuras, possunt quoque, excepto Vicario Capitu­ lari et Vicario generali sine mandato speciali, nonnullos casus ad suum avocare judicium, inferioribus absolvendi potestatem limitantes. Hæc avocatio dicitur reservatio ca­ suum 2 ”. Hinc (A) Summus Pontifex casus reservare potest pro totâ Ecclesia; cum enim suprema potestate in universam Ecclesiam polleat, majores causas ad suum tribunal evocare potest pro utroque foro, ac consequenter easdem episco­ porum judicio subtrahere, ut dictum est in Tr. de EcclesiA, 'n. 199-202. 430. (B) Episcopi casus sibi reservare possunt pro suis dioece­ sibus, sed “ peccata ne reservent nisi, re in Synodo dioecesis * Sess. XIV'·, cap. 11. — 3 Codex, c. 893, § 1. DE CONFESSARIO. 249 animarum discussa, vel extra Synodum auditis Capitulo Cathedrali et aliquot cx prudentioribus ac probatioribus su;e dioecesis anima­ rum curatoribus, vera reservationis necessitas aut utilitas compro­ bata fuerit *. (C) “Inter superiores religionis clericalis exempta: unus Superior generalis, et in monasteriis sui juris Abbas cum proprio cujusque consilio, peccata subditorum reservare possunt2”. (D) Parochi per se casus pro suâ parochia reservare possent; hodie vero, quum de facto jurisdictionem non conferant, eam limitare non possunt. II. De conditionibus ad peccatum reservandum requisitis. 431. i° Ut peccatum aliquod reservation! subjaceat, quatuor conditionibus vestiri debet; requiritur ut sit : — (A) Mortale, non solum ratione objecti, sed etiam ratione subjecti, id est cum plena advertentia ac pleno consensu commissum; frustra enim venialia reservarentur, cum nulla sit obligatio ea confitendi. — Insuper peccator cognoscere debet specialem malitiam propter quam peccatum reserva­ tur; V. g. si incestus in secundo gradu reservatur, reservatio non incurritur ab eo qui peccat cum consanguinea, si nesciat incestum in hoc gradu a simplici fornicatione specifice dif­ ferre; quæ tamen ignorantia dc facili non est supponenda. (B) Externum simul ac internum;quamvis enim Ecclesia interna peccata reservare posset, quum hic agatur de foro interno, hoc facere non consuevit, ne locus detur anxieta1 Codex, c. 895. Jam sapienter has regulas dederat Benedictus XIV, De Synodo diœccs., lib. V, cap. 45 : (a) Decet ut Episcopi facultate casus reservandi non utanyur nisi in Synodo, quamvis eam quandocumque voluerint exercere valeant ; cautius enim agent, si probos et longâ experientiâ edoctos sacerdotes in consilium adhibeant, (b Ni­ mium faciles esse non debent ad reservationes multiplicandas; sed solum atrociora et graviora crimina, decem aut duodecim ad summum, sibi reservare; secus confessionem odiosam reddent, (c) Peccata quæ frequenter committuntur, etiamsi carnalia sint, nonnisi cum magnâ circumspectione reservanda sunt, propter periculum infamke quod incurritur ab iis qui saepe ad extraordinarios confessarios accedere, vel pluries ad ordinarios redire coguntur, (d) Peccata mere interna, quan­ tumvis gravia, nunquam reserventur, (e) Peccata jam S. Pontifici reservata non sibi superflue reservent. ’ Codex, c. 896. 250 PARS ALTERA MORALIS. CAPUT II tibus, quæ sæpe occurrunt cie cogitationibus, utrum videlicet quis eis consenserit vel non. Imo, juxta communem sen­ tentiam, actio externa secundum se gravis esse debet;si ergo esset levis, quamvis actus internus grave peccatum esset, reservatio non incurreretur, v. g. si quis graviter clericum percutere intendens, leviter eum tangeret. — Necesse tamen non est ut peccatum sit publicum, vel in alicujus notitiam venerit; sufficit ut exterius committatur, quamvis occulte. 432. (C) Completum, seu consummatum in specie quæ reservatur; nam reservatio, utpote poenalis et odiosa, est restringenda. Unde ubi homicidium est reservatum, mera criminis attentatio (vulnus infligendo vel venenum prae­ bendo) non sufficit,sed requiritur ut mors sequatur. Excipe tamen si hæc ipsa attentatio reservetur, v. g. non solum duellum perpetrantes, sed etiam ad illud provocantes, in casum reservatum incidunt. (D) Certum, id est certo reservatum, certo commissum et certo mortale; hinc si serio dubitetur utrum lex reservans se extendat ad hunc casum, vel utrum peccatum revera commissum fuerit, vel utrum sit grave subjective vel objective, non incurritur reservatio : odiosa enim sunt restringenda. 433. 20 Controvertebatur olim utrum necne impuberes, — id est mares ante annum decimum quartum, feminæ ante duodecimum, — reservationem incurrant. Nunc apparet evidenter de mente esse Codicis ut peccata impuberum non reserventur1. r r’ »'Ί I I» 434· 3° Num ignorantia excuset a reservatione. (A) Si peccatum reservatur propter censuram, communiter tenetur nec censuram nec reservationem incurri ab iis qui censuram ignorant, dummodo hæc ignorantia non sit crassa vel supina2, sed incurri ab eis qui censuram cognoscunt, quamvis censuræ reservationem ignorent. 435· (B) Si peccatum reservatur propter se, crescit diffi­ cultas. (a) Quidam affirmant non incurri reservationem 3f quia reservatio est poena medicinalis, statuta ad deterrendos ’ Can. 897 et 2230. — · Codex, c. 2229, § 3, n. 1. 3 Salmant., Tr. XVIII, cap. 6, n. 12; Ball. P., n. 727 sq. ; n. 369. Noldin, DE CONFESSARIO 251 homines a certis gravioribus peccatis; atqui reservationem ignorans non deterretur ab his peccatis; ergo pro eo cessat linis reservationis, proindeque ipsa reservatio. — Ili tamen fatentur pænitentem, qui reservatum commisit, regulariter de reservatione monendum esse, ut in posterum ab hoc peccato deterreatur, (b) Communior autem sententia tenet, cum S. Alphonse (n. 581), reservationem etiam ab ignoran­ tibus incurri; nam reservatio non est directe poena respiciens pænitcntes, sed restrictio jurisdictionis respiciens confessarios; hinc nihil possunt sacerdotes in peccatis reservatis, quia carent jurisdictione super illis. — In praxi : si agitur de casu papali, probabile est S. Pontificis voluntatem esse ut ignorantes non incurrant reservationem ; nam Benedicius XIV, in Const. Sacramentum Pænitentiæ, reservans peccatum falsae denuntiationis, id fecit “ ut tam nefaria audacia et tam detestabile facinus metu magnitudinis pœnæ coerceatur”; quæ quidem verba significant reservationem esse pœnalem et medicinalem, ac proinde non incurri ab ignorantibus. — Si vero agitur de casu episcopali, multi Episcopi declaraverunt ignorantiam a reservatione non excusare, dum pauci alii significarunt eam excusare. Eorum igitur intentio in qualibet dioecesi sedulo inquiratur. 436. 40 De conditionibus servandis in reservatione. 1) “Casus reservandi sint pauci omnino, tres scilicet vel, ad summum, quatuor ex gravioribus tantum et atrocioribus criminibus externis specifice determinatis”; 2) “ipsa vero reservatio ne ultra in vigore maneat, quam necesse sit ad publicum aliquod inolitum vitium exstirpandum et collap­ sam fortechristianam disciplinam instaurandam’ ”;3)“pror­ sus ab iis peccatis sibi reservandis omnes abstineant quæ jam sint Sedi Apostolicæ etiam ratione censuræ reservata et regulariter ab iis quoque quibus censura, etsi nemini reservata, a jure imposita sit2”; 4) “statutis semel reservationibus quas vere necessarias aut utiles judicaverint, curent locorum Ordinarii ut ad subditorum notitiam, quo meliore eis videatur modo, eadem deducantur, nec facultatem a reservatis absolvendi cuivis et passim impertiant3 ■ Codex, c. 897. J Codex, c. 898. — ’ Codex, c. 899. I ? I »■ iF 252 CAPUT II. III. De præcipuis casibus reservatis. Triplicis generis distinguuntur casus reservati : papales episcopales ct regulares, prout reservantur Papcc, Episcopo, vel Superiori regulari. i° Casus papales duplicis sunt generis : alii propter censurant reservantur, et de his agitur in Tr. de Censuris; unus autem propter se x, calumniosa scilicet denuntiatio con­ fessarii de crimine sollicitationis, quando videlicet quis confessarium innocentem tanquam reum sollicitationis ad turpia, apud judices ecclesiasticos, falso accusat sive per se sive per alium. Qui casus ita reservatur, ut ab eo absolvere nequeant etiam ii qui potestatem obtinent absolvendi a casibus spe­ cialiter R. Pontifici reservatis, nisi expresse in concessione enumerentur : hinc specialissime reservatus dici potest. 436. 437. 2° Casus episcopales duplicis sunt generis : (A) alii Episcopo reservantur Jure communi, ratione censura;; et hi sex sunt, in Codice recensiti. (a) Professi votorum simplicium perpetuorum itemque omnes cum aliqua ex prædictis personis matrimonium etiam civiliter tantiim contrahere præsumentes; (b) procurantes abortum, effectu secuto; (c) Pro quatuor aliis vide Tract, dc Censuris. Ii I' · h! 1 Γ t B' ΓΒ) Alii Episcopo reservantur jure particulari, sive per Concilia plenaria aut provincialia, sive per Statuta diœcesana; quæ proinde attente legere opportet, ut quisque apprime sciat quinam casus in suâ propriâ diœcesi reser­ ventur. In Statibus America: Foederatis duo casus Episcopo reservantur pro omnibus dioecesibus, videlicet excommunicatio lata (a) contra eos qui, postquam divortium civile obtinuerint, matrimonium ausi fuerint attentare; (b) contra catholicos qui coram ministro cujuscumque sectæ acatholicæ matrimonium contraxerint vel attenta’ Codex, c. 894. — Cfr. Benedict. XIV, Constit. Sacram. Pernitentur. — Ut casus reservetur, falsa denuntiatio canonica esse debet, seu apud judices ecclesiasticos; si fiat apud alios, est reservatum tantum propter censuram annexam. DE CONFESSARIO. 253 verint ’. Prætcrea in singulis dioecesibus quidam casus speciales reservantur : de quibus Statuta lege*3. 3° Casus regulares in unaquaque religione assignantur. De iis autem non est cur simus solliciti cùm omnis confes­ sarius possit ab iis absolvere religiosos {Codex, c. 519). IV. De absolutione a casibus reservatis. i° De absolutione a casibus episcopalibus. 438. A casibus Episcopo reservatis absolvere possunt : (a) ordinaria potestate ipse reservans, ejus in munere successor, vel ejus superior, dummodo in reservantis subditos veram jurisdictionem habeat (v.g.S. Pontifex); nam hi omnes possunt reservare; ergo et a reservatis absolvere, quum eadem potestas sufficiat ad tollendam ac ad statuendam reservationem. 439. (b) Delegata potestate ii omnes qui hanc spe­ cialem facultatem obtinuerunt a legitimo Superiore, ab eo nempe qui potest delegare. Jamvero hæc in Codice^, statuta sunt. 440. 1) Quoad peccata reservata : “ Facultas absolvendi a reservatis ipso jure competit canonico pænitentiario “ habitualiter impertiatur saltem vicariis foraneis, addita, præsertim in locis dioecesis a sede episcopali remotioribus, facultate subdelegandi toties quoties confessarios sui distri­ ctus, si et quando pro urgentiore aliquo determinato casu ad eos recurrant ”; “ ipso jure a casibus, quos quoquo modo sibi Ordinarii reservaverint, absolvere possunt tum parochi, aliive qui parochorum nomine in jure censentur, toto tem­ pore ad præceptum paschale adimplendum utili, tum singuli missionarii quo tempore missiones ad populum haberi con­ tingat “ quævis reservatio omni vi caret : cum confessionem ' Ita in Cone. Plen. Balt. Ill, η. 124 ct 127. 3 Ita, v. g., in diœces. Trentonensi et Wïbningtonensi suspenduntur ipso facto, suspensione Ordinario reservatâ, sacerdotes qui proprin nomine bonorum ecclesiasticorum titulum per tres menses retinuerint, vel rem quamcumque ad Societatem legalem ecclesiasticam {Church corporation'), sine Episcopi licentiâ vendere attentaverint {Synod. Trenton., η. 3«7ΐ Synod. Wilmingt., n. 259). J Codex, c. 899-900. ? ... 254 PARS ALTERA MORALIS. CAPUT II. peragunt sivc ægroti qui domo egredi non valent, sive sponsi matrimonii ineundi causa; - quoties vel legitimus Superior petitam pro aliquo determinato casu absolvendi facultatem denegaverit, vel, prudenti confessarii judicio, absolvendi facultas a legitimo Superiore peti nequeat sine gravi pæni­ tentis incommodo aut sine periculo violationis sigilli sacramentalis; — extra territorium reservantis, etiamsi duntaxat ad absolutionem obtinendam pænitens ex eo discesserit". 441. 2) Quoad censuras reservatas : “ reservatio censura: in particulari territorio vim suam extra illius territorii fines non exserit, etiamsi ccnsuratus ad absolutionem obtinendam e territorio egrediatur; censura vero ab homine est ubique locorum reservata ita ut censuratus nullibi absolvi sine debitis fa< u fatibus possit1 ”. 442. 3) Insuper in articulo et periculo mortis, quilibet sacerdos ab omnibus reservatis absolvere potest2. Remanet tamen obligatio, pro pænitente si convalescat, recurrendi ad Superiorem, saltem in casu censuræ ab homine. 443- 4) “In casibus urgeiitioribus 3, si nempe censuræ latæ sententiæ exterius servari nequeant sine periculo gravis scandali vel infamiae, aut si durum sit pænitenti in statu gravis peccati permanere per tempus necessarium ut Supe­ rior competens provideat, tunc quilibet confessarius in foro sacramental i ab eisdem, quoquo modo reservatis, absolvere potest, injuncto onere recurrendi, sub pœnâ reincidentiæ, intra mensem saltem per epistolam ct per confessarium, si id fieri possit sine gravi incommodo, rcticito nomine, ad S. Pænitentiariam 4 vel ad Episcopum aliumve Superiorem ’ Codex, c. 2247, S 2— ’ Codex, c. 882. 1 Sub nova legislatione casus urgentior pro peccato reservato sine censura vix aut ne vix quidem potest evenire. Cfr. Codex, c. 899, § 2. 1'1 « 1 4 Confessarius hâc aut simili forma uti potest, quando ad Majorem Pænitent. scribit : — Eminentissime Princeps, Titius contraxit censu­ ram speciali modo vel simpliciter reservatam (hic describitur causa censura, v. g. propter lectionem librorum hærcsim propugnantium, vel • propter sectæ massonicæ adseriptionem etc.). Cum ipse non posset confessarium debitis facultatibus munitum adire, nec sine absolutione dimitti, et aliunde rite dispositus videretur, absolutionem a me recepit. Ad obediendum vero Ecclesiæ decretis, hisce litteris per me, infrascriptum confessarium, ad S. Sedem recurrit, paratus accipere mandata DE CON FESSA R ΙΟ. 255 præditum facultate et standi ejus mandatis.— Nihil impedit quominus pænitens, etiam post acceptam, ut supra, absolu­ tionem, facto quoque recursu ad Superiorem, alium adeat confessarium facultate præditum, ab eoque, repetita confes­ sione saltem delicti cum censura, consequatur absolutionem; quâ obtenta mandata ab eodem accipiat, quin teneatur postea stare aliis mandatis ex parte Superioris supervenien­ tibus. — Quod si in casu aliquo extraordinario hic recursus sit moraliter impossibilis, tunc ipsemet confessarius (excepto casu quo censuratus fuit absolvens complicem), potest abso­ lutionem concedere sine onere dc quo supra, injunctis tamen dc jure injungendis, et imposita congrua pænitentiâ et satisfactione pro censura, ita ut pænitens, nisi intra congruum tempus a confessario praefiniendum pænitentiam egerit ac satisfactionem dederit, recidat in censuram 1 ”. 2° De absolutione a casibus papalibus. Ab his casibus absolvere possunt : 1) potestate ordinariâ tum S. Pontifex, tum Major Pænitentiarius; 2) potestate dclegatâ Episcopi et sacerdotes delegati a S. Sede, vel ab alio Superiore facultatem subdelegandi habente : "A (censura) reservata Sedi Apostolicæ (possunt absolvere) hæc aliive qui absolvendi potestatem ab eâ impetraverint sive generalem, si censura simpliciter reservata sit, sive spe­ cialem si reservata speciali modo, sive denique specialis­ simam. si reservata specialissimo modo2”. Ita etiam dele­ gatio semper requiritur ad absolvendum a peccato reservato Sedi Apostolicæ sine censura. 444. ac implere pænitentiam, quam in pœnam delicti Eminentia Vestra præscribere dignabitur. Eminentia· Vestræ manus reverenter deosculans, summâ quâ par est devotione permaneo, Eminentiæ Vestræ Obsequiosissimus et humillimus servus. Nitide indicetur ad quem et in quo loco dirigendum sit responsum. Litteræ sigillo muniantur, ct ita externe inscribantur (linguà verna· culâ, ne curiositas excitetur) : Eminentissimo ac Reverendissimo DD. Cardinali Majori Pænitcntiario, Palazzo della Cancellaria Apostolica, Roma. ' Cpz/c.v, c. 2254. — ’ Codex, c. 2253, £ 3· 256 PARS ALTERA MORALIS. CAPUT II. 445· 3) Qui *n Periculo mortis constituti, a sacerdote, specialis facultatis experte, receperunt absolutionem ab aliquâ censurâ specialissimo modo Sedi Apostolicæ reservata, tenentur, postquam convaluerint, intra mensem obligatione recurrendi, sub pœnâ reincidentiæ, ad S. Pænitentiariam vel ad Episcopum aliumve facultate præditum eorumque man­ datis parendi x. 446. 4) In casibus urgentioribus, sequenda est regula jam superius exposita de casibus episcopalibus, n. 443. Præterea facultas dispensandi ab irregularitatibus omni­ bus ex delicto occulto provenientibus (eâ tamen excepta quæ attingit eos qui voluntarium homicidium perpetrarunt aut fetûs humani abortum procuraverunt, omnesque coopé­ rantes, et etiam eâ quæ esset· deducta ad forum judiciale) competit cuilibet confessario in casibus occultis urgentioribus in quibus Ordinarius adiri nequeat et periculum immineat gravis damni vel infamiæ, sed ad hoc duntaxat ut pænitens ordines jam susceptos exercere licite valeat 2 30 Notanda quoad casus sive papales sive episcopales. 447· (a) Quando pænitens peccatum reservatum (a Papa au episcopo) accusat, statim confessarius expendat utrum adsint necne omnes conditiones ad incurrendam reservationem necessariæ. Si constat peccatum vere esse reservatum, ac simul confessor debitis facultatibus caret, tunc, nisi sit urgentia, moneat pænitentem ut vel Superiorem adeat, vel post paucos dies redeat, quando videlicet necessariæ facultates obtentæ fuerint : hoc ultimum generatim eligent pænitentes; quo casu cetera peccata declarare eis permitti potest. 448. (b) Confessarius, specialibus facultatibus carens, qui scienter, extra necessitatis casum, a peccatis reservatis absolvit, graviter peccat; attamen absolutio valida est, si simul cum reservatis aliud peccatum declaratum est : directe enim remisso peccato non rese:· vato, indirecte alia remittuntur. Si vero ex inadverténtià aut ex ignorantia id factum fuerit, posteaque confessarius id animadvertat, debet pænitentem admo­ nere de errore commisso, si facile fieri potest, ut error reparetur ; ' Codex, c. 2252. — ’ Codex, c. 990. ‘V~ DE CONFESSARIO. 257 secus, in bonâ fide eum relinquat. — Si pænitens ipse postea cognoscit (quod raro occurrit) se a peccato reservato indirecte tantum fuisse absolutum, hoc peccatum accuset confessario speciali facultate munito; cetera autem peccata repetere non tenetur. Quoad censuras, “ si confessarius, ignorans reservationem, pæni­ tentem a censura ac peccato absolvat, absolutio censuræ valet, dummodo ne sit censura ab homine aut specialissimo modo reservata 1 ”. 449. (c) “ Petens absolutionem debet casus omnes indicare; secus absolutio valet tantum pro casu expresso; quod si absolutio, quamvis particularis petitio facta sit, fuerit generalis, valet quoque pro reticitis bonâ fide, excepta censura specialissimo modo Sedi Apostolicæ reservata, non autem pro reticitis mala fide 2 (d) Valde probabiliter reservatio tollitur per confessionem nullam aut sacrilegam, factam apud confessarium qui facultate gaudet a reservatis absolvendi, dummodo non reticeatur ipsum peccatum reservatum; cum enim Superior jam de casu reservato judicaverit ac congrua remedia proposuerit, cessavit reservationis ratio. — Idem dic probabiliter, si peccatum reservatum, in confessione non sacrilega, ex oblivione omissum fuerit; nam Superior, per absolu­ tionem indirectam, reservationem censetur abstulisse. Excipitur tamen, juxta 5. Alphonsum , * confessio invalida, sive culpate sive inculpate facta in jubilceo, cùm Pontifex non conferat facultatem a reservatis absolvendi, nisi ut fideles jubilæum lucren­ tur. Si vero confessio valida fuerit, quamvis peccatum reservatum ex oblivione omissum fuerit, reservatio tollitur L 450· (e) Quando alicui confessario conceditur facultas a reser­ vatis absolvendi, quædam apponuntur conditiones, sive generales, sive speciales. 1) Generales sub hâc formula exprimi solent : injunctis de jure injungendis. Sex numerantur : reparatio damni ; reparatio scan­ dali; remotio occasionis peccandi ; promissio de crimine non amplius perpetrando; promissio adimplendi quæ Superior præscripsit vel postea praescribendum judicabit; acceptatio specialis pænitentiæ. 2) Speciales autem variæ sunt secundum varios casus, et inve­ niuntur in pagella a Superiore missâ, quæ proinde sedulo legenda est. ( odcX, C 2247· — Codex, C. 22.|Q. - Lib VI, n. 598. — < Cfr. Lugo, disp. XX, n. y9 258-270 PARS ALTERA MORALIS. CAPUT II. (f) Nulla specialis forma requiritur pro absolutione a peccatis sine censurâ reservatis. — Si agitur de peccatis cum censurà reser­ vatis, non requiritur pariter specialis forma, ciim consueta contineat hæc verba : “ab omni vinculo excommunicationis, suspensionis et interdicti”. Dicitur enim in Codice : “Absolutio censuræ in foro sacramentali continetur in consuetâ forma absolutionis peccatorum in libris ritualibus præscriptà; in foro non sacramentali quolibet modo dari potest, sed ad excommunicationis absolutionem regula­ riter formam adhiberi convenit in eisdem libris traditam 1 ”. Art. II. De Ministri Officiis. Dicemus : I de ejus officiis quoad omnes pænitentes in gene­ re; 11 de ejus officiis quoad variapænitentium genera; J11 dc quibusdam abusibus vitandis. § I. De ministri officiis in genere. Praenotanda 451. i° Præcipuutn munus quod confessarius in sacro tribunali exercet, sane est judicis officium : id enim aperte sequitur ex eo quod sacramentum Pænitentiæ ad modum judicii ministrari debet. Quia vero hoc sacramentum non solum ad præterita peccata delenda institutum est, sed etiam ad futui a præcavenda, confessarius partes medici etiam agere debet, opportuna remedia suggerendo. Quum autem una ex humanis infirmitatibus sit ignorantia, quæ nonnisi salu­ tari doétrinâ curari possit, nccesse est ut officio dofioris fun­ gatur, ignorantes instruendo. Hæc autem varia munera eo tendunt ut vitam spiritualem generent vel nutriant; proin­ deque confessarius vere est pænitentium spiritualis pater, suaque munia fruéluose exercere nequit nisi paterno affeétu cos diligat, S. Pauli vestigiis inhærens, qui de fidelibus sibi commissis dicebat 3 : “ Filioli mei, quos iterum parturio do­ nec formetur Christus in vobis”. — “Cum possemus vobis oneri esse ut Christi apostoli, sed facti sumus parvuli in medio vestrum, tanquam si nutrix foveat filios suos”. 1 Codex, c. 2250, § 3. S. Alphons., Praxis Confcssarii, cap. I; Ixhmk., n. 418 : Berardi, Praxis, η. 4701 ; Gau me, Manuel, ch. I ; Stang, Pastoral Theol., Bk. II, ch. 4. § 26-28: Aertnys, Theol. Pastoralis, n. 26 sq. » Galat. IV, 19;/ /'/tess. 11 DE CONFESSARIO. 271 452. 2° Dum autem confessarius sua varia munera exercet, tria respicere debet : (A) bonum sacramenti; videlicet quatenus fidelis minister, procurare debet, in quantum fieri potest : (a) validitatem sacramenti, quæ non solum a rc. /)<· prudentiA in confesserio requisite 2 462. (a) Notio. Scicntiæ accedere debet prudentia, quæ in genere est facultas optima quæque media ad finem consequendum eligendi. Jamvero finis quem confcssarius intendere debet est gloria Dei ct salus animarum; hinc pru­ dens est confcssarius qui facultate pollet generalia principia ct praecepta variis pænitentibus applicandi, pro circumstan­ tiarum varietate, ita ut cos tuto ad christianam perfectionem ct vitam æternam perducat. Ad hoc autem requiritur ut diversos pænitentes tractet non eodem modo, sed pro diversa eorum indole ct conditione, juxta illud Apostoiiâ : ‘‘Omnia omnibus faélus sum. ut omnes facerem salvos”. 463. (bi Necessitas. Quæ· quidem prudentia requiri­ tur : in interrogationibus, quæ cujusque pænitentis indoli, ætati ac conditioni adaptari debent, cavendo præsertim ne simplices et innocentes ignota peccata doceat; — in judicio ferendo de moralitate et gravitate aétionum, attentis non solum externis circumstantiis, sed etiam subjcéb’vis cujus­ que dispositionibus; — in contritione excitanda, motiva pro­ ponendo juxta singulorum ingenium, indolem ac peccata; — in remediis suggerendis, quæ vere diversis spiritualibus mor’ 11 in nna e , quæslionibus quibus Episcopi respondere debent, dum relationem status ecclesiarum suarum conficiunt, luec est “an habean­ tur conferentiæ theologia? moralis, seu casuum conscientia?... ct quot vi< ibus habeantur, ct qui illis intersint et quinam profectus ex illis habeatur”. Cfr. Cone. Plen. Halt. Ill, η. 189-193; Collett. P. 7- ,n. ioS. .S'. Alphons., H. A., I r. .XXI, n. 4; Haber!, Pratique du Sacr. de Pénitence. Paris, 1748, Tr. I, c ; Hilar. Sexlen, p. 394398: Aertnys, Th. Past., n. 9-1 it 278 PARS ALTERA MORALIS. CAPUT II. bis medeantur, causam tollendo peccatorum; — in consiliis praebendis sive ad varia statuum officia adimplenda, sive ad progressum in virtutum praxi; — in satisfaftionibus impo­ nendis non solum pro criminum qualitate, sed etiam pro pænitentium spiritualibus morbis et viribus; — in absolutione danda, differenda aut negandà, reéte judicando de disposi­ tionibus pænitentium, præsertim quando de occasionariis et recidivis agitur; — in excipiendis confessionibus mulierum, vitando quidquid alios vel seipsum scandalizare posset, ac pænitentibus ipsis aliquid detrimenti causare. Uno verbo in omni fere gressu cautus ct circumspectus esse debet; nam “ars artium regimen animarum”. it |l > r* 464. (c) Media quibus prudentia acquiritur. Imprimis prudentia ab eo postuletur qui est audor sapientiæ; quum enim sit virtus super­ naturalis, oratione obtineri et augeri maxime potest. —Conditiones autem, quæ ad hujus virtutis augmentum desiderantur, sunt, praeter scientiam, de quâ diélum est : puritas intentionis, quâ soli Deo pla­ cere velit, non autem hominibus; animas sanctificare et salvare, nor vero sibi conciliare : Deus enim illuminare solet eos qui nihil nisi divinam gloriam quaerunt, dum obcæcat vanos ac superbos; — circumspeFlio, quâ non solum unicum rei aspeétum consideret, sed va­ rias personarum ac casuum circumstantias, necnon principia quæ his circumstantiis sunt applicabilia; hinc non sit praeceps in judicio, sed debitum tempus rei considerandæ consumat, et, si aliquod du­ bium maneat, non magis affirmet quam noverit; — docilitas mentis, quæ junioribus præsertim necessaria est : hæc autem postulat ut, sibi ipsis merito diffidentes, doétorum et expertorum frequenter consilia expetant, ut eorum scientiâ ac experientia utantur : “ Nul­ lus in his quæ subsunt prudentiæ sibi quantum ad omnia sufficit”, ut reéte ait 5. Thomas; — diuturna praxis, cum scientiâ et circum­ spectione conjunéta; qui enim per longum tempus attente conscien­ tiarum latebras scrutaverint, et sæpe ab efleétibus ad causas ascen­ derint, aut vice versa a causis ad effeétus descenderint, inulto melius norunt quomodo interrogare oporteat; quando pænitentes monere aut in bonâ fide relinquere; quibus modis in eorum animos sibi viam parare; quodnam judicium de dispositionibus ferre, etc.; experientia enim magistrarum optima est. C. Bonitas vitee in confessario requisita'1. 465. Notio et necessitas. Hæc bonitas non consistit solum in statu gratiæ, qui certo requiritur ad vitandam 1 Habert, op. cit., Tr. I, ch. 2, p. 9-40; Hilar. Sexten, § 44, p. 387391; Gaume, Manuel, n. 1-28; 129-166. DE CONFESSARIO. 279 sacrilegam hujus sacramenti administrationem; sed in complexu earum virtutum, quæ ad hoc munus fructuose obeundum desiderantur. Siquidem peccatorum ulcera, etiam turpissima, ita traélare debet, ut ipse non contami­ netur; præterea alios in viam sanétitatis ducere debet Porro, nisi speciali bonitate polleat, difficillime maculas vitabit, dum frequenter excipit confessiones eorum qui turpia accusare solent; aliunde ægre alios in perfectionis via ducet, si ipsi sit ignota. 466. Præcipuæ virtutes, quæ confessario necessariæ sunt ad munus suum fructuose obeundum, sunt : ia) Supernaturalis zelus animarum, quo pænitentes speciali cari­ tate diligat tanquam spirituales filios sibi a Deo commissos, ut eos ad æternam beatitudinem perducat, — et fratres sanguine Christi redemptos, quibus merita et satisfactiones Domini applicare debeat, virtutes Christianas in eorum cordibus formando vel augendo. Quare non præferet divites et nobiles pauperibus et rudibus, devo­ tas aut devotulas mulieres viris peccatis gravibus oneratis : omnes paterno afleétu ampleétetur, maxime vero eos qui miseriores sunt ac graviorum peccatorum rei. Mansuetum ct benignum se omnibus oster.det, induens viscera misericordiæ, non solum quando interro­ gat et instruit, sed etiam quando corripit : “Cum sæpe plus erga corrigendos agat benevolentia, quam austeritas; plus exhortatio, quam comminatio; plus caritas, quam potestas’”. (b) Patientia, quæ sane necessaria est ad ignorantes et rudes ins­ truendos, ad disponendos eos qui imparati accedunt, præsertim si mullum peccaverint ac vix contritionis scintillam habeant; ad beni­ gne excipiendos eos qui prolixas instituunt confessiones, præsertim si confessarius jam per longas horas in sacro tribunali sederit. — Cogitet igitur de patientia Christi, et præ oculis habeat sæpe eve­ nire ut ex impatientiâ confessor magis ac magis turbetur, et pæni­ tentes periculo peccata reticendi exponantur. (c) Fortitudo, ne ex vano timore ac pusillanimitate monere ac cor­ ripere omittat præsertim divites, nobiles ac potentes, eisque saluta­ ria remedia præscriberc. (d) Eximia puritas, ne dum aliorum sordes mundat, ipse macu­ letur. Hinc, in confessione mulierum, ab omni verbo affeéluoso gcneralim abstineat; cautus ct brevis sit in interrogando de materiâ castitatis; oculos in vultum pænitentium non figat, mmiamque fa­ miliaritatem, sive intra sive extra confessionem devitet. Neque in præterità castitate nimis confidat, aut pænitentium sanélitate; nam, ' Trident, sess. XI11, cap. I de Reformat. — De paterna caritate erga pænitentes præclare disserit ό’. Alphons., II. A., Tr. XXI, η. i-j. I t >4 280 PARS ALTERA MORALIS. CAPUT IT teste 5. Augustino, etiam sanélissi rniviri ceciderunt, et quo sanc­ tiores sunt mulieres, eo magis alliciunt *. 11. De officiis confessarii in ipso confessionis actu. In ipso confessionis aélu quatuor praesertim praestare debet confessarius : i° ut judex, debet causam instruere et cognos­ cere per legitimas interrogationes; 2° ut doElor, pænitentem docere et monere; 30 ut medicus, ejus vulnera curare, euin disponendo ad absolutionem eique remedia praescribendo; 4° ut minister simul et judex, absolutionem dare aut differre. 1° De obligatione interrogandi pænitentes2. Quum confessarius sit judex, sententiam ferre nequit nisi causam cognoscat : ad hoc autem sæpe non sufficit ut pæ­ nitentem audiat, sed requiritur ut cum interroget. 467· Principium : Confessarius pænitentem interro­ gare tenetur, per se sub gravi, quoties probabiliter judi­ cat eum, sive culpabiliter, sive inculpabiliter, omittere quædam scitu necessaria ad absolutionem. Certum est. Probatur : (a) \ucloritate Cone. Latcran. ! I 'aientis3 : “ Sa­ cerdos autem sit discretus et cautus... diligenter inquirens et peccatoris circumstantias et peccati ”. Legitur pariter in Rit. Romano2 : “ Si pænitens numerum et species et circum­ stantias peccatorum explicatu necessarias non expresserit, eum sacerdos prudenter interroget ”. (b) Rat. theol. Confessarius enim, ut judex, cognoscere debet tum peccata quæ pænitens commisit tum ejus dispo­ sitiones; atqui haud raro pænitens, præ ignorantia aut con* Ita 5. Thomas (Opusc. LVII, De modo confitendi, p. 439, t. XXVIII ed. Vives) hæc Augustini verba referens : “Sermo brevis et rigidus cum mulieribus est habendus. Nec tamen quia sanctiores fuerint, ideo minus cavendae. Quo enim sanctiores fuerint, eo magis alliciunt, et sub prætextu blandi sermonis immiscet se viscus impiissimæ libidinis”. Ibidem S. Augustinus declarat magnos Prælatos corruisse, de quorum casu non magis præsumebat quam Hieronymi et Ambrosii. 1 N. Thom., in 4, dist. XIX, q. 2, a. 3 in Expos, textus; Suarez. cap. 12, O J-------- Γ ... . n n. 14-28; 5. Alphons., n. 629; Marc, n. i8o| 1807; Lehnik., n. 418-422; Hilar. Sexten, p. 413-421; Aerlnys, Th. Pastor., n. 27-47; Noliiin, n. 395-396; Konings, n. 1424-1426; Segneri, op. cit., ch. 2. * Ap. Deming., n. 363. — 1 Ordo ministrandi Sacr. Pænit. --------------------- 1................................................................................ DE CONFESSA HIO- 281 fusione, peccata, vel saltem numerum aut circumstantias peccatorum tacet; sæpius nil dc propriis dispositionibus dicit; ergo hæc omnia scire nequit confessarius, nisi inter­ rogando. — Præterca, ut medicus, opportuna remedia prae­ scribere debet; jamvero ca suggerere nequit, nisi de occasioiribus ac consuetudine nccnon aliis peccati causis interro­ get, quum pleriquc pænitentes de his omnino taceant. 468. Corollaria, a) Confessarius interrogare non tenetur pæni­ tentes qui ex unâ parte sufficienter instruéli videntur, et ex alteri diligentes sunt in confitendo, quales esse solent qui frequenter sacra­ menta recipiunt, nisi tamen in aliquo casu ex eorum accusatione probabilitas oriatur aliquid scitu necessarium omitti. — E contra ordinarie interrogandi sunt qui raro sacrum tribunal accedunt, præsertim si parum instruéli videantur, quia merito præsumitur eorum accusationem integram non esse. Improbanda est igitur praxis eorum (pii nunquam pænitentes interrogant, imo nec sinunt eos confessionem ad exitum perducere, sed, paucis peccatis auditis, statim absolutionem impertiuntur . talis agendi ratio sæpc animos perturbat, nedum eos tranquillet, et causa est cur taceantur etiam gravia peccata. (b) Confessarius non tenetur ad majorem sollicitudinem in inter­ rogando quam pænitentes in confitendo; imo striéle loquendo, ad minorem tenetur, cum integritas confessionis dircélc pænitentem et nonnisi indirecte confessarium obliget. Proinde non tenetur adhi­ bere nisi ordinariam et mediocrem diligentiam, quæ diversæ capa citati pænitentium proporlionctur. Ita non tam accurate examinan­ dus est rudis et incultus quam bene instructus, nec ægrotus quam sanus et robustus, quia illi ad tam minutum examen non obligantur *. (c Si. ex levi negligentià, inadverlentiâ, memoriæ labilitate, aut distiactione, vel defatigatione, confessaiius aliquid inquirere omittat quod t \ se necessarium sit ad integritatem confessionis, nullum aut leve erit peccatum; nam ad impossibile nemo tenetur : jamvero quando multæ excipiuntur confessiones morali ter impossibile est hos delectus semper vitare. Item, quando adhibita fuit mediocris diligentia, non peccat qui ab ulterioribus inteirogationibus abstinet, ne confessionem odiosam reddat, quamvis prævideal majori dili­ gentia plura peccata detegi posse : melius est enim confessionem materiali integritate carere quam odiosam multis lien. • 469. De qualitatibus interrogationis. I uteriogatio debet esse mode rata, discreta, opportuna. (a) Moderata, id est non dc curiosi» aut inutilibus, quæ confessioni extranea sunt, sed de iis tantum quæ ad statum conscicntiæ speélant. I line non de omnibus peccatis interroget confessarius, sed solum de ■ Quod optime declarat /./<<’<>, disp XV I, η. 594 282 PARS ALTERA MORALIS. CAPUT II. iis quæ verisimiliter a pænitente commissa sunt, juxta cujusque con­ ditionem ac dispositiones. Pariter quemque interroget secundum scientiam quâ præditus est,non autem secundum scientiamqua pollet ipse confessarius : proindeque si pueri, ignari, semifatui, etc. nonnisi confusam peccatorum notitiam habent, incassum aliquid magis prae­ cisum exquiret : quanto magis interrogat, tanto minus hi intelligunt. Nec confessarius existimet necessarium esse certum proferre judi­ cium de gravitate aut levitate omnium peccatorum quæ declaran­ tur : dummodo scientiâ competenti polleat et dispositionum pæni­ tentis sufficientem notitiam acquirat, ordinariam diligentiam adhi­ bendo, judicium sapiens eflbrmare potest, et cætera Deo relinquere. Cæteroquin, etiamsi in judicio efformando de gravitate deli&orum erraverit, absolutio valida est. Plerumque non expedit a rudibus quærere num tanquam mor­ tale habuerint tale vel tale peccatum a se commissum : haud rare enim respondebunt, non secundum rei veritatem, sed secundum id quod menti eorum occurrit. Attamen, in quibusdam casibus, præsertim quando agitur de castitate, ac timetur ne forsan direétâ quæstione scandalizetur pænitens, petere poterit confessor utrum id agendo conscius fuerit se graviter peccare. 47°· (b) Discreta, seu prudens, tum in rebus de quibus interrogatur, tum in modo interrogandi, vitando ea omnia quæ pænitcntes proba­ biliter scandalizare possent, aut ea docere quæ ignorare melius est. Quod præsertim attendendum est in materia castitatis quoad ju­ niores, qui forsan peccata hujusmodi adhuc non cognoscunt' Aliunde,quum experientia constet peccata contra castitatem a qui­ busdam non accusari, nisi de eis interrogatio fiat, expedit quasdam quæstiones hâc de re proponere, prudenter tamen. Videlicet con­ fessarius utatur primum generalibus terminis, ita ut pænitens, si reus sit, intelligat; si vero innocens, nil novi discat; v. g. numquid peccasti contra modestiam, decentiam, puritatem? — Postea a levio­ ribus peccatis incipiat, et, secundum accepta responsa, ad graviora transeat; v. g. interroget de cogitationibus, — de verbis auditis vel prolatis, — de aspeétibus,— nimiis familiaritatibus, — taélibus cum seipsis, cum aliis, ejusdem vel alterius sexus, etc. Nutandum esi tamen non paucos, rudes et ignaros, cogitationes et aétiones non declarare, quia nesciunt accusanda esse peccata mere interna; unde, etiam quando negative respondent de cogitationibus, de immodestis actionibus quæstio proponi potest; postea, si affirmative respondent, quæri potest utrum de his rebus etiam cogitaverint ante vel post aétiones commissas, et desiderium habuerint eas sæpius perficiendi 1 “ Sed caveat ne curiosis aut inutilibus interrogationibus quemquam delineat, præsertim juniores utriusque sexus, vel alios, de eo quod DE CONFESSA RIO. 2Q3 Sedulo vitentur cum junioribus, qui innocentes præsumuntur, illa verba quæ periculosam curiositatem excitare valeant, prout sunt pollutio, fornicatio, sodomia, bestialitas, etc. Quoad personas conjugatas, inquiri potest utrum officia sua erga alterum conjugem impleverint, quin expresse de debito conjugali mentio fiat, — vel numquid aliquid ipsos remordeat quoad matrimonii usum; si negative respondeant, nil amplius inquirendum, nisi specialis sit ratio; si affirmative, illas quæstiones proponere sufficiat quibus cognosci possit utrum voluntarie media sumant ad impediendam prolis conceptionem vel nativi­ tatem. Uno verbo, in hâc materiâ, servanda est hæc regula ab omnibus fere tradita : Melius est in multis deficere quoad integritatem, quam in uno abundare cum probabili ruina pienitentis. 471. (c) Opportuna, i. e. convenienti tempore ac modo faéta. Ante confessionem, si ignotus sit pænitens, benigne inquiratur a quo tempore confessus sit — an absolutus — an circa vitam præteritam perfeile quietus? — Si inquietus sit, paternis verbis inducatur ad causam suæ anxietatis exponendam, dicendo v. g. omnem solli­ citudinem facile candidâ confessione expelli posse, et omnia pecCi.ta, etiam gravissima, contritis corde dimitti. — Possunt quidem ab initio interrogationes fieri de statu et conditione; sed sæpe me­ lius fiunt in decursu confessionis, datâ opportunitate, ne ab initio pænitens quæsitis obruatur. In ipso adlu confessionis, generatim paucas et breves tantum quaes­ tiones proponat, v. g. de numero et circumstantiis speciem mutan­ tibus; sed non nimis frequenter interrumpat pænitentem, ut hic possit ex ordine omnia confiteri quorum recordatur. Patienter ac benigne audiat peccata quæ accusantur; si inutilia referuntur, co­ miter dicatur hæc dicere necessarium non esse; si maxima peccata declarantur, nullum detur admirationis vel horroris signum,sed po­ tius pauca dicantur de misericordia divinâ, quæ gravissima delicta dimittit; si pænitens hæret et nonnisi ægre sua peccata confitetur, paucis humanioribus verbis ad perfedam sinceritatem inducatur, et nonnullis quæstionibus juvetur. Ab omni increpatione abstineatur antequam confessio finiatur. Post auditam confessionem, interrogari debet pænitens de iis quæ probabiliter omisit, percurrendo ea quæ ipse declaravit. Si agitur de iis qui valde timidi sunt, sæpe prodest, post paternam exhorta­ tionem, immediate ante absolutionem, paterno afleétu quærere utrum aliquid eorum conscientiam oneret : sunt enim qui omnia peccata non detegant nisi postquam, humanissimis verbis, confes­ sarius eorum fiduciam sibi conciliaverit. —Si tunc accusetur pecca­ tum antea reticitum, mitissime agat confessor, ac contritionis mo­ tiva proponat, non solum quoad hoc peccatum, sed etiam quoad malitiam illud reticendi 284 PARS ALTERA MORALIS. CAPUT 11. 472. Corollarium. Exinde inferri potest quid agere debeat confcssarius, quando de sinceritate pænitentis dubi­ tat, vel moraliter certus est ab eo reticeri grave peccatum. In foro pænitentiæ receptum est axioma : credendum esi pœnitenti tam pro se quam contra se laquenti. Quod quidem omnino valet, quando solum dubitatur de sinceritate pæni­ tentis; nam ipse est reus simul et testis, ejusque testimonium per se melius est quam quodeumque aliud, cum melius noverit quam quilibet alius utrum peccaverit vel non, ct utrum peccatum commissum jam fuerit remissum vel non. — Si vero res sit moraliter certa, dubitatur utrum præfatum axioma applicari possit. Unde : — 3 (a; Si confessarius solummodo dubitet de sinceritate pænitentis, potest quidem diligenter eum interrogare, et hortari ad perfectam sinceritatem; sed si pænitens affirmat se omnia accusasse, absol­ vendus est, vi præfati axiomatis. (b) Si certo moraliter noverit peccatum grave commissum fuisse, quod reticetur, imprimis expendere debet utrum pænitens sit in bonà fide, ignorans hujus peccati gravitatem, aut putans se habere motivum illud pro tempore reticendi, an probabiliter hoc pecca­ tum apud alium confessus fuerit: nam si quid hujusmodi praesumi possit, credendum est pænitenli. Si vero nihil hujusmodi probabiliter praesumatur, distinguendum est ex quo fonte confessarius peccatum noverit : — si propria expe­ rientia sciat peccatum commissum, v. g. homicidium perpetratum viderit, pænitentem convincere debet, et si hic omnia negare pergat (quod raro continget), sine absolutione dimittendus est, utpote in dispositus. Si id noverit ex aliorum testimonio, extra confessio­ nem, debet specialiter pænitentem de hoc peccato interrogare; si vero pænitens negat, probabilius absolvi potest, quia potius pæni tenti credendum est quam aliis qui forsan decepti sunt;probabi liter tamen -S’. Alphonsus (n. 631) docet in hoc casu absolutionem denegandam esse, si testes adeo graves sunt ut rem moraliter cer­ tam reddant. — Tandem si id noverit r.v alterius confessione (v. g., sponsæ, uxoris, etc.), confessarius non potest specialiter de hoc peccato interrogare, sed solum generaliter, prout interrogari solent persona· ejusdem conditionis, ne forte violetur sacramentale sigil him. Neque expedit in hoc. casu a complice licentiam petere hac notitia utendi ad reum convincendum : hoc enim confessionem odiosam redderet. Si vero pænitens generaliter interrogatus pec­ catum tacet, melius est dare absolutionem, saltem sub conditione, ne forte suspicio oriatur denegari absolutionem propter complicis confessionem. Probabiliter tamen .S'. Alphonsus (1. c.) asserit absolutionem denegandam esse. DE CONFESSARIO. 285 2° De obligatione docendi et monendipænitentes'1. Confessarius tenetur non solum interrogare pænitentes, sed etiam eos instruere ac monere, si ignorent veritates scitu necessarias, sive speculativas, sive practicas. (A) De obligatione docendi ignorantes. 473- Principium : Confessarius docere debet pæniten­ tes eas veritates quæ necessariae sunt ad sacramentum rite suscipiendum, nisi absolutio in aliud tempus differri possit. Certum est. Cum enim sit minister sacramenti, procurare debet ejus validam ac licitam administrationem ; cum sit doctor, ea docere tenetur quæ necessaria sunt ad ejus validam ac lici­ tam susceptionem. Quibus positis : — (a) Pænitens qui, sive culpabiliter sive inculpabiliter, ignorat veritates necessarias necessitate medii, de his in­ struendus est antequam absolvi possit; nam incapax est justificationis, ac proinde absolutionis. Jamvero duae sunt veritates quæ certo necessanæ sunt necessitate medii, scilicet existentia Dei, ejusque Providentia, seu fides quod Deus existât et remunerator sit: nullus igitur absolvi potest sine fide explicita harum veritatum. Sed insuper probabile est fidem m mysteria 55. Trinitatis et In­ ca > nationis necessariam esse necessitate medii; et cum in rebus hujusmodi tutior sententia sequenda sit, nemo absolvi potest, extra casum extremæ necessitatis, quin expressam fidem concipiat horum mysteriorum; secus sacramentum exponitur periculo nullitalis *. Si vero de moribundo agitur, quem de his instruere impossibiles t, conditionaliter absolvi potest ac debet : et si postea supervisent, instruendus est, et iterum absolvendus. Non requiritur tamer, ut scientifica habeatur horum mysteriorum notitia; sed sufficit ut cre­ datur, quoad Trinitatem, tres esse personas distinftas, Patrem et 1 Suarez, disp. XXXI I, sect. 4; Lugo,disp.XX11, n. 23-37; Salma nt., cap. 12, n. 32-45; Stoz, lib. II, n. 126-131; 5. Alphons., n. 608-016; Lehmk., n. 442-446; Multer, £ 1 50; Ball. Ρ.,η. 811-831 ; Hilar. X \ten, § 46. Ρ· 4θ7-4>2; GInicot, 357'359; Noldin, η. 393'3943 Hinc 5. Offic., 25 jan. 1703, declaravit “missionarium teneri adulto etiam moribundo, qui incapax omnino non sit, explicare mysteria Eidei quæ sunt necessaria necessitate medii, ut sunt præcipue myste­ ria Trinitatis et Incarnationis” (Called. P. F., n. 549). Quod decla­ ratum est de adulto relate ad baptismum; sed ratio eadem est quoad absolutionem. 286 PARS ALTERA MORALIS. CAPUT II. Filium et Spiritum Sanétum, et has très esse unum‘Deum; quoad Incarnationem, Filium Dei hominem faéium suâ morte nos rede­ misse. Brevi igitur ac facile confessarius has edocete potest. 474. (b) Pariter instrui debet, antequam absolvatur, qui ignorat dispositiones necessarias ad sacramentum fructuose recipiendum, videlicet contritionem, firmum propositum et modum integre confitendi; secus enim periculo exponitur invalide aut illicite absolutionem recipiendi. Si vero pæni­ tens jam alias pluries frustra monitus fuerit, differri potest absolutio, quo in eis discendis diligentior sit. 475· (c) Si pænitens nescit veritates qua necessaria sunt necessitate pracepti, — v. g. mysteria fidei in Symbolo contenta, Decalogi et Ecclesiæ præcepta, doétrinam de Sacramentis quæ recipere dehet. aliaque necessaria ad reétam vitæ christianæ institutionem, — ab­ solvi nequit nisi serio promittat quamprimum moraliter hæc omnia, pro captu suo, discere; nisi enim id promittat, eo ipso est indispo­ situs, cum præceptum grave adimplere nolit. — Confessarius, qui curam animarum non habet,de his pænitentem instruere non tenetur, nisi forsan ex caritate; si simul parochus est, vel curam animarum habens, ex officio et ex justitia. debet ei præbere media hujus scientiæ acquirendæ, assignando locum et tempus pro instructione accipienda. (d) Si pænitens ignorat ea qua ad officium suum recte implendum necessaria sunt, regulariter absolvi nequit nisi paratus sit vel offi­ cium relinquere, — vel requisitam scientiam acquirere, interim abstinendo ab iis muneribus exercendis, quibus grave damnum probabiliter proximo inferretur. Nam qui hoc promittere non vult est indispositus, cum proximo periculo se exponat grave damnum causandi ; ita judex, medicus, parochus, ignorantiâ laborantes, fortunis civium, corporum sanitati ac animarum saluti graviter nccere possunt. — Diétum est regulariter, quia si nulla sit spes monitionem profuturam esse, neque scandalum timeatur, monitio de officio relinquendo omitti potest, dummodo urgeatur obligatio quamprimum necessariam scientiam acquirendi. (B) De obligatione monendipœnitentes. 476. Principium : Quando ignorantia pænitentis circa liceitatem alicujus rei versatur, monitio facienda est, si, omnibus inspectis, ei vel communitati profutura sit; se­ cus, pro tempore omitti debet. Certum est. Ratio est quia confessarius bonum pænitentis ac bonum generale communitatis sibi commissae procurare tenetur; si igitur monitio utrique prosit, certo fieri debet; si commu DE CONFESSARIO. 287 nitati prosit ac pænitcnti noceat, videndum est ex quA parte sit majus bonum; jamvero generatim bonum commune bono particulari præferri debet. Si vero nocitura prævidcatur, ab câ pro tempore abstinendum est. 477. Corollaria, (a) Si pænitens, ex erronea conscienjudicet aliquid esse peccatum quod revera non est tale, aut grave quod de facio leve est, dc hoc errore monendus est, quum sit ipsi nocivus : nam formaliter gravia peccata com­ mittit. Quod verum est etiamsi prævidcatur eum forsan, ex hac monitione, saepius commissurum peccata venialia. (b) Si e contra pænitens ut licitum habeat quod vere pro­ hibetur, vel ut leve quod revera grave est, distinguendum est : si ignorantia sit vincibilis ct graviter culpabilis, serio monen­ dus est; id enim ipsi nocere nequit, cum, propter culpabi­ lem negligentiam, jam réussit culpae mortalis; sed potius prodesse potest, cum ex hàc monitione vires haurire pos­ sit ad malum vitandum; ita v. g. monendus est paterfami­ lias qui dubitat num sub gravi teneatur filios christiano modo educare. — Si vero ignorantia sit invincibilis, seu inculpabilis, monendus est quidem pænitens quoties spera­ tur fruélus, saltem pro futuro, nec timentur graviora incom­ moda; nam malum etiam materiale est deordinatio, ac per se nocet tum individuis, viam parando peccato formali, tum societati, ordinem a Deo institutum perturbando1. Ubi autem prudenter majora incommoda sive ipsi pænitcnti, sive tertiæ personæ imminent, in bonA fide relinqui debet : secus enim peccatum e materiali fiet formale; porro e duo­ bus malis minus est tolerandum quo majus vitetur. — In dubio utrum monitio utilis an nociva futura sit, generatim omittenda est, nisi bonum quod speratur multo superet malum quod timetur. 478. Reni paucis exemplis declaramus, (a) Si pænitens bonà fide matrimonium invalide contraxerit, non monendus est generatim antequam revalidari possit matrimonium, ne forte interea fomialiter peccet. — Si pænitens monitionem est suscepturus, sed simul prævidcatur grave damnum aliis obventurum (v. g. filiis, casu quo putativi conjuges separentur), monitio omittenda est .* 1 Quod dilucide exponit Vieux Moraliste, ap. iS99, p. 1169 sq. — ’Lugo, disp. XXII, η. 27. Ami du Clergé, XXI, 286 PARS ALTERA MORALIS. CAPUT II. Filium et Spiritum Sanétum, et has tres esse unum’Deum; quoad Incarnationem, Filium Dei hominem faélum suâ morte nos rede­ misse. Brevi igitur ac facile confessarius has edocere potest. 474. (b) Pariter instrui debet, antequam absolvatur, qui ignorat dispositiones necessarias ad sacramentum fructuose recipiendum, videlicet contritionem, firmum propositum et modum integre confitendi; secus enim periculo exponitur invalide aut illicite absolutionem recipiendi. Si vero pæni­ tens jam alias pluries frustra monitus fuerit, differri potest absolutio, quo in eis discendis diligentior sit. 475- (c) Si pænitens nescit veritates qua necessaria sunt necessitate praecepti, — v. g. mysteria fidei in Symbolo contenta, Decalogi et Ecclesiæ præcepta, doétrinam de Sacramentis quæ recipere debet, aliaque necessaria ad reétam vitre christianæ institutionem, — ab­ solvi nequit nisi serio promittat quamprimum moraliter hæc omnia, pro captu suo, discere; nisi enim id promittat, eo ipso est indispo­ situs, cum præceptum grave adimplere nolit. — Confessarius, qui curam animarum non habet,de his pænitentem instruere non tenetur, nisi forsan ex caritate; si simul parochus est, vel curam animarum habens, ex officio et ex justitia debet ei præbere media hujus scientiæ aequi rendæ, assignando locum et tempus pro instructione accipienda. (d) Si pænitens ignorat ea qua ad officium suum recte implendum necessaria sunt, regulariter absolvi nequit nisi paratus sit vel offi­ cium relinquere, — vel requisitam scientiam acquirere, interim abstinendo ab iis muneribus exercendis, quibus grave damnum probabiliter proximo inferretur. Nam qui hoc promittere non vult est indispositus, cum proximo periculo se exponat grave damnum causandi; ita judex, medicus, parochus, ignorantiâ laborantes, fortunis civium, corporum sanitati ac animarum saluti graviter nccere possunt. — Diétum est regulariter, quia si nulla sit spes monitionem profuturam esse, neque scandalum timeatur, monitio de officio relinquendo omitti potest, dummodo urgeatur obligatio quamprimum necessariam scientiam acquirendi. (B) De obligatione monendipænitentes. 476. Principium : Quando ignorantia pænitentis circa liceitatem alicujus rei versatur, monitio facienda est, si, omnibus inspectis, ei vel communitati profutura sit; se­ cus, pro tempore omitti debet. Certum est. Ratio est quia confessarius bonum pænitentis ac bonum generale communitatis sibi commissæ procurare tenetur; si igitur monitio utrique prosit, certo fieri debet; si commu ΌΕ CONFESSARIO. -j_____________ ___ ____ 287 nitati prosit ac pænitcnti noceat, videndum est ex quâ parte sit majus bonum; jamvero generatim bonum commune bono particulari præferri debet. Si vero nocitura praevideatur, ab eâ pro tempore abstinendum est. 477. Corollaria, (a) Si pænitens, ex erroneâ conscientiâ,judicet aliquid esse peccatum quod revera non est tale, aut grave quod de facio leve est, dc hoc errore monendus est, quum sit ipsi nocivus : nam formaliter gravia peccata com­ mittit. Quod verum est etiamsi praevideatur eum forsan, cx hac monitione, saepius commissurum peccata venialia. (b) Si e contra pænitens ut licitum habeat quod vere pro­ hibetur, vel ut leve quod revera grave est, distinguendum est : si ignorantia sit vincibilis et graviter culpabilis, serio monen­ dus est; id enim ipsi nocere nequit, cum, propter culpabi­ lem negligentiam, jam réussit culpæ mortalis; sed potius prodesse potest, cum ex hâc monitione vires haurire pos­ sit ad malum vitandum; ita v. g. monendus est paterfami­ lias qui dubitat num sub gravi teneatur filios christiano modo educare. — Si vero ignorantia sit invincibilis, seu inculpabilis, monendus est quidem pænitens quoties spera­ tur fruélus, saltem pro futuro, nec timentur graviora incom­ moda; nam malum etiam materiale est deordinatio, ac po­ se nocet tum individuis, viam parando peccato formali, tum societati, ordinem a Deo institutum perturbando1. Ubi autem prudenter majora incommoda sive ipsi pænitenti, sive tertiæ personæ imminent, in bona fide relinqui debet : secus enim peccatum e materiali fiet formale; porro e duo­ bus malis minus est tolerandum quo majus vitetur. — In dubio utrum monitio utilis an nociva futura sit, generatim omittenda est, nisi bonum quod speratur multo superet malum quod timetur. 9 478. Rem paucis exemplis declaramus, (a) Si pænitens bonâ fide matrimonium invalide contraxerit, non monendus est generatim antequam revalidari possit matrimonium, ne forte interea formaliter peccet. — Si pænitens monitionem est suscepturus, sed simul prævideatur grave damnum aliis obventurum (v. g. filiis, casu quo putativi conjuges separentur), monitio omittenda est’. ' Ouotl dilucide exponit Kieux Moraliste, ap. iSçjçh p. 1169 sq. — 'Lugo, disp. XXII, n. 27. Ann du Clergé, XXI, 1 288 PARS ALTERA MORALIS. CAPUT IL b) Monendus est .autem pænitens, si secus periculum sit ne fir­ metur in pravâ consuetudine, quam postea nonnisi ægre superabit; v. g. si puer falso putet pollutionem non esse grave peccatum; — si ignorantia inducit vel relinquit periculum formalis peccati, v. g. si agitur de proxima occasione peccati; si ignorantia versatur circa prima principia morum vel proximas conclusiones, quia tunc prae­ videtur brevi cessatura; ideoque monitio utilis est pro futuro; — quando illud exigit bonum commune, v. g. si agitur de scandalo vi­ tando, aut de gravi damno temporali aut spirituali quod tota com­ munitas ex culpâ administratorum passura sil; — quando, ex ad­ junctis, silentium confcssarii ut positiva approbatio rei malae intelligi potest. I line, si pænitens interrogat, raro confessarius veritatem dissimulare potest; non tenetur tamen plus dicere quam rogatur; v. g. si quis, post votum simplex castitatis, matrimonium contraxit, et inquirit utrum matrimonium sit validum et debitum reddi possit, affirmative responderi potest, quin addatur illicitum esse petere debitum. 3° De obligatione disponendi pænitentes ». Confessarius, quatenus pater et medicus, tenetur indispo­ sitos ad absolutionem disponere, ac spiritualiter vulneratis remedia praebere, ut futura peccata praecaveant. (A) De obligatione indispositos ad absolutionem disponendi. 479. Principium : Confessarius ex caritate tenetur, in quantum fieri potest, indispositos ad absolutionem præparare, motiva contritionis proponendo. Certum est. (a) Ex caritate enim tenetur bonum pænitentis procurare ct ab eo gravia damna avertere; atqui grave damnum in­ currit peccator qui sine absolutione dimittitur, cum peri­ culo exponatur diu in statu mortalis peccati manendi, et forsan a confessione deterreatur. Aliunde absolvi nequit indispositus; ergo, in quantum fieri potest, i. c. si adsit spes fundata ac simul tempus cum disponendi ad contritionem, confessarius ex caritate id præstarc debet. (b) Quam obligationem Kit. Romanum inculcat2 : “Et * Lugo, disp. XXII, n. 49; Lacroix-, Trait. Theol. de Offic. Confessarii, I. Ill; 5. Alphons., n. 608; Praxis, n. 10; Reuter, η. ιιό; Müller,§ 153; Mare, n. 1811-1812; Hilar. Sexten, p. 421-424; Rail. P., n. 3I3 *3 22 el 832; Lehnik., n. 447-455; Salvatori, Istruzione pratica pei Confessoii novelli; anglice redditum cura IV. Hutch, London, 1885, Part. II; Gaume, η. 217-218. ’Ordo administrandi Sacr. Pænit. DE CON FESSA RIO. 289 ad dolorem et contritionem efficacibus verbis adducere cona bitur, atque ad vitam emendandam ac melius instituendam inducet, remediaque peccatorum tradet”. Pariter Leo XII' enixe hortatur confessarios ad illud officium implendum eosque vituperat qui id praetermittunt : “ Sistunt se quidem multi pænitentiæ ministris prorsus imparati, sed pcrsæpc tamen hujusmodi, ut ex imparatis parati fieri possint, si modo sacerdos viscera indutus misericordiæ Christi Jesu, qui non venit vocare justos, sed peccatores, sciat studiose, patienter et mansuete cum illis agere. Quod si prastare prœtermittat, profeiïo non magis ipse dicendus est paratus ad audiendum ceteri ad confitendum accedere”. — Hanc obligationem esse per se gravem docet S. Alphonsus (n. 608 2 480. Corollaria, (a) Si confessarius prudenter judicat pænitcntem bene dispositum esse, striéle ad nihil tenetur. Expedit tamen ad contritionem hortari omnes de quibus probabiliter dubitatur utrum sint sufficienter dispositi, aut saltem inquirere an elicuerint aéluin doloris et firmi propositi; ita enim securius et abundantius frudtus sacramenti percipitur. (b) Ad excitandos indispositos ad contritionem, confessarius sin­ gulorum ingenio se accommodet, motiva proponens quæ eorum captui proportionentur : vitæ brevitatem, propinquitatem mortis quæ omnibus voluptatibus honoribusque finem imponit, horam ejus incertam, detrimentum animæ æternæque salutis discrimen, dicendo v. g. : “ Visne reprobus esse? Si huic peccato adhæres, ad infer­ num pergis, et si in hoc statu morieris, æternis devoveberis crucia­ tibus”. Commemoret etiam Dei beneficia in nos collata, ejusque misericordiam, qui filios prodigos ampleéti paratus est. necnon san­ guinem Christi pro nobis effusum : “Quis unquam pro te facit quod Christus? Et tu vis eum tradere? Ut tibi aliisque placeas, vuin de ' Encycl. Caritate Christi, 25 dec. 1825. 1 “ Quocirca nescio quomodo a culpa excusari possint desides illi confessarii, qui statim ac noverint pænitentem non satis dispositum, dimittunt, nullâ aut valde modica præmissâ diligentia ad eum cuiandum. Dico enim quod confessarius tenetur ex rigorosâ obligatione caritatis eum disponere quantum valet”. Et addit : “Nec ei cut.v esse debet quod alii pænitentes expedient; nam tunc confessarius non tenetur attendere ad bonum aliorum, sed tantum ad bonum sui pæni­ tentis”. Quod verum est quidem, si alii sint confessarii ad alios pæ­ nitentes audiendos, aut si hi patienter et absque gravi incommodo expedlare valeant: nam si longa mora grave incommodum aliis atfet ret, qui forte in majori necessitate versantur, confessarius e duobus malis minus cligeie debet. Cfr. Halt. i\, n. 832. PARS ALTERA MORALIS. 290 CAPUT II. novo in corde crucifigere non dubiius? Nonne potius creaturis, voluptatibus, honoribus renuntiare debes quam Deo et Christo?” His aut similibus quæ facile confessor inveniet, si legat et oret, non paucos pænitentes, gratia juvante, movere poterit ’. B; De obligatione remediapreebendi contra relapsum. 481. Confessarius ut medicus debet causam morborum spiritualium investigare, et salutaria remedia præscribere ut futuri lapsus præcavcantur. (a) Causam morborum investigare debet : secus non possunt radi­ citus extirpari; et nisi extirpentur, malos effectus iterum producent, sicut mala arbor malos fructus affert. Prudenti igitur interrogatione discrete inquirat confessarius de circumstantiis locorum ac personarum, quibus ad peccatum indu­ catur pænitens, nccnon de pravis ejus habitibus; ut sic detegat utrum præcipua peccati causa sit octasio externa, et quænam; vel causa interna, videlicet superbia aut vana gloria, — inordinatus — _. . * * 4 - - »4 « · ■'V 1 4M Λ - * % 4· · · 4M 1 · ♦ 4M 1 4M XM · · X% 1 · · 4M ·' 4M 4M · « · · · · Ϊ Λ · MM XM mI M Λ r DE CONFESSARIO. 291 aliarum peccandi occasionum; conversatio cum piis ac bonis; necnon adseriptio in aliqua Sodalitate, ubi inveniuntur, præter consor­ tium cum piis fratribus, adjuvamenta ad vitam Christiane instituen­ dam. 7) Praxis quarumdam carnis castigationum, ac passionum mortifi­ catio etiam in rebus licitis, quo facilius atque efficacius illicita res­ puantur : “ Qui autem sunt Christi, carnem suam crucifixerunt cum vitiis et concupiscentiis” ’. 8) Adus caritatis erga Deum frequenter per diem repetiti; specia­ lis devotio erga SS. Sacramentum, SS. Cor Jesu, B. Mariam Virgi­ nem, Angelum custodem; quæ ut melius exerceatur, pauca deter­ minanda sunt opera, quæ fideliter et constanter fiant non autem præscribantur multa opera vel preces, quæ pænitentes obruant eisque tædium brevi afferant. Particularia autem remedia ea sunt quæ cuique vitio opponun­ tur; nam contraria contrariis curantur, et consuetudo consuetudine vincitur. Nimis prolixum esset ea hic referre; de his agemus ubi de Vitiis et Virtutibus'. 40 De obligatione concedendi, negandi vel differendi absolutionem*. Pera&is omnibus supra descriptis, confessarius ut judex sententiam ferre debet, et absolutionem impertiri, negare aut differre, prout status pænitentis postulaverit. (A) De absolutione concedenda. 483. Principium : Absolutio generatim per se conce­ di debet sub gravi, ex justitia, pænitenti gravis peccati reo, qui certo moraliter est bene dispositus. Certum est. Etenim confessarius, pænitentis confessionem excipiendo, quasi-contraélu sesc obligat ad sententiam secundum Chris­ ti institutionem ferendam; atqui, juxta Christi institutio­ nem, bene dispositis per se concedi debet absolutio, cum * Galat., V, 24. ’ Interea legi possunt, præter au&ores Theologiæ asceticæ, Lacroix, n. 1825; Du Jardin, De officio sacerdotis, quâ judicis et medici, ap. Aligne, Theol. Curs., XXII, 1288-1350; Reuter, n. 56-9S; Lehmk., n. 448-454· J Suarez, disp. XXXII, sect. 5; Lugo, disp. XXI I,n. 38-48; Salmant., cap. 12, n. 29-45; Lacroix, Tr. theol de Offic. confess., 1. I, c. 4; 5. Alphons., n. 462 sq. et 604-606; Hilluart, diss. VI, a. 10, § 4; Lehmk., n. 428-431; Müller, § 154; Duccet ont, Comment, de absol. danda, diff., deneganda, Romæ, 1889; Noldin, n. 400. 292 PARS ALTERA MORALIS. hoc sacramentum ad peccata remittenda institutum fuerit. Ergo debet per se dispositos absolvere vi taciti contraélus, proinde exjustitia ; et quidem sub gravi, si pænitens sit in statu peccati mortalis, quia injuste maximo bono privatur. 484. a) Dicitur tamen gene/atim ac per se, quia regularilei abso­ lutio statim concessa magis prodest quam si differatur; qui enim absolvitur, e periculoso peccati statu emergit, gratiam saeramentaJem accipit proindeque jus ad gratias actuales tempore opportuno obtinendas; quare efficacius tentationibus resistere valet ct ad virtu­ tum praxim tendere. Attamen aliquando ac per accidens differri potest absolutio etiam sufficienter disposito, quando prudenter judi­ cat confessai ms id vere utile esse pænitenti. Nam ex unâ parte pænitens, licet jus habeat au absolutionem, non habet sinVtum jus ut statim absolvatur; et ex altera confessarius, cum sit non solum judex, sed medicus, majorem pænitentis utilitatem intendere debet; atqui aliquando dilatio utilior est pænitenii, præsertim o< casionario aut recidivo, ut ex difficultate absolutionem obtinendi majorem pec­ cati horrorem concipiat ac firmius propositam illud vitandi. Sed generat un hæc dilatio non proderit nisi pænitens ei consentiat: nam si rem ægre fert, timendum est ne a confessione alienetur. In praxi igitur confessor inquirere debet utrum pænitens in hoc casu libenter yost paucos dies redire paratus sit. Nec unquam expedit absolutionem differre ad longum tempus, v. g. ad mensem aut quindecim dies; «pria grave est incommodum diu in peccato mortali manere, tum proptei periculum mortis, tum propter amissa merita. (b) I )icitur gravis peccati reo, quia si sola venialia vel mortalia jam remissa accusantur, aliquoties differre pænitentem etiam rite dispo­ situm, non est peccatum grave, quia gravis ei injuria non irrogatur; imo, si id ex rationabili causa fi.it. nullum erit peer atuin. (c) Dicitur certo moraiiter esi dispositus: hic agitur de certitudine morali late sumptâ, quæ prudens dubium ex< ludat, non autem necessario omne dubium; nam «piando agitur de dispositionibus pænitentis, absoluta certitudo haberi nequit. sed sufficit illa persua­ sio quæ valde probabilis sit. · ( f' I’ ► p I B De absolutione deneganda. » 485. Principium : Absolutio deneganda est iis qui certo inoraliter sunt incapaces vel indigni. Certum est. I * In utroque enim casu absolutio invalida est; jamvero scienter et volenter ministrare sacramentum modo certe in­ valido est grave sacrilegium. Jamvero incapaces sunt perpetuo amentes, — nondum baptizati, — qui jam certo mortui sunt,—aut nesciunt veri­ ΌΕ CONFESSARIO. 293 tates necessarias necessitate medii, — vel certo non sunt moraliter praesentes. 486. Indigni'autem seu indispositi censeri possunt, juxta 5. Leonarduni a Portu Mauritio : (a) qui peccandi occasionem proximam ac liberam scienter ac volenter dimittere nolunt; (b) qui graves inimicitias vel odium scienter ac volenter deponere nolunt; (c) qui restitutionem vel damno­ rum reparationem necessariam facere, quando valent, parati non sunt; (d) qui artes seu occupationes graviter peccaminosas relinquere recusant; (e)qui ad pravum habitum corrigendum laborare renuunt; (f) qui remedia ad relapsum vitandum vere necessaria adhibere no­ lunt; (g) qui scandalum, quod aliis pnebuerunt vel præbent, auferre parati non sunt'. — Quibus addi possunt modo generali ii omnes qui gravem obligationem sibi nolam adimplere nolunt; vel qui in­ tegre sua peccata confiteri recusant, nisi gravi ratione, saltem puta­ tiva, ab integi itate materiali excusentur. In his enim aut similibus casibus deest essentialis conditio ad validitatem et liceitatem abso­ lutionis -equisita, videlicet contritio. Antequam vero absolutio denegetur, confessarius hos pec­ catores ad contritionem exhortari debet, ut supra diximus; si enim, prius imparati, dcin ferventi exhortatione attritio­ nem concipiunt, jam statim absolvi possunt. Insuper non­ nisi benignis verbis confessor denegare debet absolutionem, rationem exponendo cur concedi nequeat ac declarando se libenter absolutionem concessurum statim ac pænitens dis­ positus erit. (C) De absolutione differendâ. | . ' I 487. Principium : Absolutio differenda est iis qui plane dubie sunt dispositi, nisi gravis ratio urgeat eos sub con­ ditione absolvendi. Certum est. Etenim non licet sacramentum periculo nullitatis expo­ nere, nisi gravis sit ratio : id enim prohibet reverentia sacra­ mento debita. 488. t Porro dubie dispositi censentur, juxta 5. Leonardu>n : (a) qui * t^uod sic breviter contrahit Rit. Romanum (Ordo minist. Sacr. Pænitentiæ) : "Ne absolvat eos qui talis beneficii sunt incapaces; quales sunt : qui nulla dant signa doloris, qui odia et inimicitias depo­ nere, aut aliena, si possunt, restituere, aut proximam peccandi occasio­ nem desereie, aut alio modo peccata derelinquere, et vitam in melius emendare nolunt; aut qui publicum scandalum dederunt, nisi publice satisfaciant, ct scandalum tollant". * » 294 PARS ALTERA MORALIS. eodem aut pejori modo relapsi sunt, quin remedia a confcssario praescripta adhibuerint, et absque serio conatu emendationis; (b) qui frigide tantum respondent se dolere, præsertim si jam sæpius re­ lapsi sunt; (c) si magnum affeélum ad peccatum ostendunt, aut ma­ gnam utilitatem magnamve voluptatem ex peccato hauserunt, vel in passionibus satisfaciendis totum studium conferunt; (d) quando sua peccata temere excusant, vel cum confessario contentionem atque altercationem instituunt, aut de peccato commisso jaétare videntur; (e) quando ad sacramentum accedunt non spontanee, sed solum parentum aliorumve jùssu, aut ex mera consuetudine, aut ad aliis placendum, vel ex timore ne famam amittant; (f) si recusant pæni­ tentiam moderatam ac viribus proportionatam. Quandonam autem dubie dispositi tonditionaliter absolvi possint jam expositum est n. 182. 489. Corollarium. Quando adsunt utrinque rationes serio ac solide probabiles, ita ut prudenter judicetur pæni­ tentem esse dispositum, prudenter tamen de ejus disposi­ tione dubitetur, confessarius prudenter absolutionem differ: vel sub conditione concedit, prout ex variis adjundlis dila­ tio utilis vel nociva pænitenti prævidetur. Videlicet si di­ latio valde probabiliter pænitenti utilis judicatur, quia, post aliquod tempus, melius dispositus ad sacrum tribunal acces­ surus est, benigne dimitti debet; si vero probabiliter non est reversurus, quia firma fide aut virtute non est præditus, post ferventem ad dolorem ac firmum propositum exhorta­ tionem, sub conditione absolvi potest, juxta plerosque theo­ logos1. Nam ad absolvendum non requiritur semper mo­ ralis certitudo, sed sufficit aliquando prudens judicium, quod in casu habetur. Quod erui potest ex his verbis Catechismi Cone. Tridentini (n. 50) : “Si enim, auditâ confessione, judicaverit, neque in enume­ randis peccatis diligentiam neque in detestandis dolorem pænitenti omnino defuisse, absolvi poterit”; jamvero si prudenter judicatur pænitentem esse contritum, judicatur non omnino dolorem defuisse. Huic conclusioni contradicere videtur 5. Alphonsus, dum dicit (n. 459) : “Ut confessarius possit pænitentem absolvere, debet esse 1 Ita Suarez, disp. XXXI I, secft. 2, n. I; Sporer, n. 801; Faurc, Dubitat, theologicæ, ed. 4“ Lovanii, 1865, dub. I-1I, p. 9-22; Lchmk., n. 428; Génicot, n. 367. — Quidam tamen ex his aueftoribus, Faure et Génicot, longius procedere videntur ac docere semper et sine conditione absolvi posse eos qui probabiliter sunt dispositi ; communiter tenetur, et merito, id licere tantum propter gravem rationem, et quidem conditionaliter. Cfr. Vindicia Alphons., p. 710-752. DE CONFESSARIO. 295 moraliter certus de ejus dispositione”; sed alibi tradit (n. 4.V) sub conditione absolvi posse pænitentem, de quo dubitatur utrum sit rite dispositus, si prudenter timeatur quod non amplius ad confes sionem redibit, et in peccatis suis tabescet. Unde dici potest priori S. Dodoris assertione contineri regulam generalem, posteriori autem exceptionem. III. De officiis ministri post confessionem. Duo sunt : corrigere defectus, seu errores, si qui occurre­ rint; et screare sigillum. i° De obligatione corrigendi defectus, seu errores1. 490.Triplex defeélus occurrere potest; (a) circa valorem 'aeramenti, v. g. si confessarius non absolverit, vel sine juris­ dictione absolverit, aut indispositum absolverit; (b) circa Integritatem sacramenti, v. g. si confessarius de specie et numero peccatorum necessarias interrogationes omiserit, vel nullam pænitentiam imposuerit; (c) circa obligationes pænitentis, v. g. si dc occasione peccati removendâ non monuerit, vel ad debitam restitutionem non obligaverit, aut c centra ad indebitam restitutionem obligaverit. (A) De errore circa validitatem sacramenti. 491. Principium : Error invalidans sacramentum, ex gravi culpa confessarii commissus, et cum gravi damno pænitentis adhuc perseverante, ex justitia sub gravi reparari debet, etiam cum gravi damno confessarii. Certum est. Nam confessarius, ex quasi-contraélu cum pænitentc, proindeque ex justitia, tenetur reCle disposito validam abso­ lutionem impertiri; si igitur ex gravi culpa invalide absol­ verit, eo ipso est injustus damnificator, ideoque ad reparan­ dum grave damnum injuste illatum sub gravi tenetur, etiam cum gravi incommodo. Dicitur : (a) ex gravi culpà, quia si sine culpâ vel cum levi tantum error fuerit commissus, puta ex oblivione vel quàdam negligenlià, adest quidem obligatio damnum reparandi, saltem ex caritate, sed non cum magno incommodo; — nisi tamen pænitens esset in gravi 1 .Suarez, disp XXXI1. sect.6; Luj'o} disp. XXII, n. 50-77; Salmant., cap. 12, n. 46-56; Λ'. Alphons., n. 619-622; Billuart, diss. VI, a. 10 § 8; Bail. P., n. 836-861; Lchmk., n. 470-474; Noldin, n. 410-414 296 PARS ALTERA MORALIS. CAPUTIL periculo moriendi in statu peccati mor.alis, quia versatur in arti­ culo mortis vel in probabili periculo non amplius confitendi, quia longum ac periculosum iter est aggressurus. (b) Ex culpa confessarii; nam si error ex parte pænitentis pro­ veniat, (plia v. g. scienter erat indispositus, confessarius tenetur quidem ad reparandum damnum ut cooperator, sed non tam striéte, excepto casu extremæ necessitatis, quia pænitens aliter sibi providere potest, novam confessionem instituendo. (c) Cum gravi damno adhuc perseverante; nam, si damnum leve est. v. g. quia pænitens mortalia non accusaverat: vel si damnum non perseverat, quia pænitens alium confessarium adiit, a quo valide fuit absolutus, jam non urget obligatio. 492. Modus reparandi defectum, a Si immediate aut brevi post confessionem detegantur defectus, et pænitens sit adhuc moral iter præsens, potest iterum absolvi, etiam absque prævià monitione, dummodo constet eum esse rite dispositum; si nimis distet, ad sacrum tribunal revocetur, si id absque incommodo fieri possit; secus, ipse confessarius pænitentem adeat et absolvat. (b) S vero error reparatus non fuerit immediate aut post breve tempts, confessarius inducat pænitentem ut sibi iterum < onfiteatur; eum hortetur ut doleat non solum de accusatis in præsenti confes­ sione, sed de præteritis, præsertim de accusatis in ultimâ confes­ sione; eumque rite absolvat (c) Si vero id fieri nequeat, confessarius, obtentâ prius a pænitente licentia cum eo loquendi de re ad confessionem spcélante, eum de invalidante absolutionis moneat, ut error reparari valeat. (B) De errore circa integritatem sacramenti. 493· Quando error versatur non circa validitatem, sed circa integritatem sacramenti, distinguendum est : (a; Si error fuerit positive commissus, ita ut pænitens ex verbis aut agendi ratione confessarii circa aliquam doctri­ nam deceptus fuerit (v. g. intellexerit tale peccatum leve esse quod revera grave est, vel necessarium non esse singula mortalia accusare), confessarius tenetur errorem corrigere, etiam extra confessionem, prius obtentâ pænitentis liccntiâ. dummodo id sine gravi damno aut scandalo fieri possit. Nam quisque tenetur reparare damnum quod positive intu1 Neque ab hoc officio excusatur sacerdos eo quod moribundo viati­ cum administraverit; nam valde probabile est, sed non certum, viatico remitti peccata mortalia ejus qui in bonft tide versatur (Z>e Sacramen­ tis, n. 54); jamvero, quando de æternâ salute agitur, tutior pars est sequenda. Cfr. Lehmk., n. 471, not. 1. DE CON FESSA HIO 297 lit ac ejus causam removere : quod in casu fieri nequit nisi errorem corrigendo. — Si vero id fieri nequeat sine gravi damno, non tenetur pænitentem monere extra confessio­ nem : nam grave damnum ab integritate materiali excusat, et error postea in confessione corrigi potest. (b) Sf error negative admissus fuerit, v. g. ex eo quod confessarius de specie ct numero interrogare omiserit vel propria remedia praescribere, confessarius defeélum reparare non debet extra confessionem. quia ex unâ parte talis dcfeétus est accidentalis et facile reparabilis, et ex alterA monitio extra confessionem sæpe molestiam pænitcnti affert. Quando autem pænitens ad cumdem confessarium redierit, defeétus corrigendus est, cum id sine gravi in­ commodo fieri possit. (C) De errore circa obligationespaniântis. 494. Quando error admissus fuit circa obligationes pænitentis, cum damno temporali tertii vel ipsius pænitentis. quod in latcriâ restitutionis occurrere potest, distinguen­ tem est : a) Si confessarius positive ac culpabiliter (quod de culpà gravi intclligendum est pænitentem in errorem induxerit, v. g. asserendo restitutionem faciendam esse, quando talis obligatio minime urgebat, aut vice versâ, sub gravi ex justi­ tia tenetur, etiam cum gravi incommodo, errorem corrigere, sive intra, sive extra confessionem (prius obtenta licentia). Nam quisque tenetur præcavere ne ex suA actione aliis damnum sequatur ; et, si id facere culpabiliter omiserit, aut tunc solum monuerit, quando pænitens jam impotens faôhi' est ad injustitiam reparandam, confessarius damnum ipsum ex hâc aélionc secutum repat are tenetur, cum vere sit causa efficax, injusta ct culpabilis hujus damni, quatenus injustus cooperator seu consulens. — Si vero confessarius tempore opportuno errorem correxerit, ad nihil tenetur, quia jam non est causa efficax damni. Qui autem sine gravi culpa positive errorem hujusmodi commiserit, tenetur quidem ex justiti pænitentem monere, sed non cum gravi incommodo; si vero errorem culpabiliter non correxerit, quando commode id facere potuisset, ad 298 PARS ALTERA MORALIS. CAPUT 11. restitutionem tenetur, non quidem ratione erroris, qui incul­ pabilis est, sed ratione omisses retraPlationis, quæ vere est causa damni injusta et efficax. 495· (b) Si confessarius negative tantum se habuerit', etsi culpabiliter, omittendo monere pænitentem de restitutione facicndâ, — non ex justitia, sed tantum ex caritate tenetur postea pænitentem monere. Etenim non obligatur ex justi­ tia in sacro tribunali præcavere damnum tertii, sed solum bonum pænitentis procurare; proinde si de restitutione facicndâ tacet, injustitiæ non est reus; nisi tamen pænitens a confessario postulaverit ut ipsum moneret de obligatione restituendi; tunc enim silentium positivæ affirmationi æqui· valet. Ex caritate autem tenetur pænitentem monere, cum majori vel minori incommodo secundum gravitatem damni et culpæ; nam præcavere debet ne ex tali omissione pæni­ tens ad v:ola.idam justitiam incitetur. 2° De sigillo sacramentalix. 496. Sigillum sacramentale seu confessionis est strictis­ sima obligatio sub secreto servandi ea quæ sacramentali con­ fessione cognita sunt. Vocatur sigillum, quia epistolæ quæ ut omnino secretæ haberi volunt, sigillo obsignari solent.— Dicemus de obligatione, subjecto, materiâ ac violatione sigilli sacramental is. » f I V . h r »» I ΪΊ (A) De obligatione sigilli sacramentalis. 407. Principium : Strictissima est obligatio sub gravi tacendi, extra confessionem, peccata quæ auriculari confessione sacramentali cognita sunt, nisi pænitens loquendi licentiam dederit. Certum est. — 1 læc obligatio quoad substantiam oritur ex jure naturali et divino, sed magis explicite determinata fuit jure ecclesiastico. (a) Px jure naturali. Inter confcssarium et pænitentem paclum implicitum existit, vi cujus hic peccata sua non con'5. 77row.,Supp!em.,q.11 ; S«ar«r,disp. XXXI11 ; /.vço.disp. XXI11; Salmantic., cap. 14; Morinus, hb. II, c. 19; Stoz, hb. II, n. 183-331 ; Lacroix, n. 1933-2001; 5. Alphons., n. 633-661 ; Billuarl, diss. VIII; Elbel-Bierb., Confer. XIX-XX; Leh>nk.,n. 456-475; Marc, n. 1860-1869; Bail. P., n. 899-1024; Génicot, n 379-393; Noldin, n. 415-426 DE GONFESSAR1O. 299 fitetur nisi sub conditione quod omnino secreta serventur : hoc est secretum commissum, ad quod servandum ex justitiâ tenentur ii omnes qui vi officii sui consilia aliis præbent, v. g. advocati, medici; ergo quicumque hoc secretum viola­ verit, per se graviter contra justitiam peccat. — Præterea confessarius, peccata revelando quæ ex confessione novit, injuste pænitentis famam lædit, quotiescumque saltem hujus peccatum occultum manet. 498. (b) Ex jure divino, saltem implicito. Etsi enim Christus hâc de re nil explicite dixerit, voluit certe sacra. mentum Pænitentiæ ita ministrari ut fideles ab eo non arce­ rentur. Atqui, si occulta peccata confcssario credita mani­ festarentur, multi fideles a sacro tribunali arcerentur: merito enim timerent ne, tali manifestatione, aliorum, præsertim parentum, cognatorum, amicorum æstimationem amitte­ rent; sæpe pax familiarum turbaretur, si unius conjugis secreta delicta alteri manifestarentur, vel parentum peccata filiis nota fierent, etc.; imo quandoque quorumdam crimi­ num notitia in aures judicum perveniret, cum maximo pænitentium periculo et damno. Quæ quidem omnia con­ fessionem odiosam, scandalosam ac vere nocivam sæpe redderent. Ergo Christus, Pænitentiæ sacramentum insti­ tuendo, voluit implicite saltem occulta deliéta, in confessione declarata, sub secretissimo sigillo servari. 499· (c) Ex jure ecclesiastico. Antiqua est lex secreti sacramentalis, et auriculari confessioni coæva, etsi non fuerit ab initio tam striéle servata. Ouamdiu viguit confessio publica, nulla erat obligatio tacendi peccata publice accu­ sata. Sed quoties peccata occulta privatim accusabantur, lex secreti vigebat. Ita 5. Ambrosius, teste Paulino nulli nisi soli Domino loque­ batur peccata quæ pænitentes ipsi secreto confessi fuerant : pariter 5. Augustinus dicit peccata secreta secreto corripienda esse ’ : “ In secreto debemus corripere, in secreto arguere; ne volentes publice arguere, prodamus hominem S. Leo reprobat tanquam apostolica regula contrariam praxim publice legendi occulta delicia in confes­ sione accusata “ ne multi a pænitentiæ remediis arceantur, dum aut i I i ’ Migne, P. L., t. XIV, 40. ’ Serm. 82, cap. 8, ap. Migne, P. I *- 300 PARS ALTERA MORALIS erubescunt aut metuunt inimicis suis sua fa il· a reserari, quibus pos­ sint k^um constitutione percelli”’; Sozomenus autem, describens qualitates quibus ornari debeat pænitentiarius, cujus munus erat confessiones audiendi, ait eum taciturnitate ac prudentia pollere debere’; cur vero taciturnitate, nisi ut occulta deliéta sub sigillo servaret ? Lex autem explicita ct universalis dc secreto servando lata fuit a Coucil. Later. IV, quod dc confcssario hæc sta­ tuit 3 : “ Caveat autem omnino, ne verbo, aut signo, aut alio quovis modo aliquatenus prodat peccatorem... qui pecca­ tum in pænitentiali judicio sibi deteélum praesumpserit revelare, non solum a sacerdotali officio deponendum decer­ nimus, verum etiam ad agendum perpetuam pænitentiam in arctum monasterium detrudendum ”. Notandum est tamen hanc duplicem pœnam depositionis et perpetuapœnitentiœ in monasterio peragendæ esse ferenda, non lata sententice. I i Λ i p* Tandem, fidelium ac confessorum sensu, necnon theolo­ gorum consensu, lex secreti striélissima evasit, ita ut hodie sedulo vitanda sit omnis revelatio quæ confessionem odio­ sam redderet. 500. Corollaria, (a) Violatio sigilli duplicem, et ali­ quando triplicem malitiam importat : contra religionem, seu contra reverentiam sacramento debitam ; — contra justitiam, revelando secretum commissum; — sæpc etiam contra justitiam alio modo, manifestando dcliébim occultum proximi. (b) Hujusmodi lex tam stricta est ut in nullo casu rela­ xari possit sine libero ct certo pænitentis consensu. Potest quidem pænitens libere de jure suo cedere, cum secretum in ejus gratiam institutum fuerit ; sed consensus non potest præsumi ; debet indubiis signis explicite vel implicite dari. Insuper confcssarius raro ct prudenter utetur consensu etiam libere dato, ne confessio odiosa reddatur aliis qui nesciunt hunc consensum datum fuisse. 501. Hinc nullus finis, quantumvis bonus ct utilis, sigilli viola­ tionem excusat : Ep. 168 ad Episcopos Campania», ap. Migne, t. I-IV, 1211. • Soeom., H. E., lib. VII, c. 16. ap. Migne, Γ. ( ‘. LX\ II, i58 1 Ap. Denzing., n. 363. st|. DE CONFESSARIO. 301 i) Non bouton ipsius confessarii, sivc temporale, cum confcssarius potius mori debeat quam sigillum kedere, vestigiis inhaerens S.Joannis Nepomuceni, qui, propter sacramentale silentium invicte custoditum, martyrii palma decoratus est'; — sive spirituale, cum ab integritate materiali confessionis excusetur, quando non potest sua peccata integre declarare quin sigillum lædat; quod tamen raro occurrit, cum sæpius inveniri possit confcssarius cui pænitens sit ignotus. Ratio est quia bonum publicum spirituale totius commu­ nitatis, ad quod necessaria est sigilli sacramentalis custodia ex diiSlis, praeferri debet bono privato sive temporali, sive etiam spirituali. .2) Nec bonum ipsius pcenilcnfis; v. g. si ex ejus confessione mihi notum est eum esse innocentem, id declarare nequeo, ne forte cum affirmo unum esse innocentem et de alio taceo, intelligatur hunc alium esse reum. -· Neque bonum tertia persona : v. g. si confes­ sione Pauli homicidæ noverim Petrum non esse homicidii reum, id dicere non possum, ne forte suspicio oriatur me ita loqui ex viola­ tione sigilli et Paulus ipse de crimine accusetur. 3) Nec bonum ipsius Reipublica, g. in casu proditoris, quia per inviolabilem sigilli custodiam modo generali Reipubliae bono melius providetur quam per ejus læsionem ; aliunde bonum spiri­ tuale bono temporali praeferendum est. Hinc confessarius, coram tribunali interrogatus de iis quæ confessione noverit, potest ac debet etiam cum juramento dicere se nihil hâc de re scire : hæc est enim restriélio quam omnes intclligere possunt, si velint, cum notum sit confessariis fas non esse secretum sibi commissum revelare7. Attamen, in his omnibus casibus, confcssarius qui confes­ sione novit grave damnum sibi, vel alicui privato, vel Reipublicæ imminere, pænitentem monere potest ac debet ut per se, vel per alium illud damnum impediat, v. g. rem supe­ riori manifestando; et recusanti id facere absolutionem denegare potest, utpotc indisposito; sed secretum revelare ipse nequit, absque liberâ pænitentis licentia. (c) Pariter adeo striéla est obligatio servandi secretum ut in hâc materiâ opiniones mere probabiles sequi non ’ Cfr. Breviar. Rom., Pro aliq. locis, die 16 maii. ■ In multis Statibus sigillum sacramentale lege civili ut inviolabile agnoscitur, ibique confessariis declarare sufficit se nil respondere posse, cum sigillo seu secreto professionali ligentur : ita in Gallia. Sed in quibusdam aliis, v. g. in Angliâ (cfr. Stephen, Comment, on the Laws of England, London, 1895, vol. Ill, p. 579), hoc privilegium minime agnoscitur, ideoque confessarii dicere debent se ml scire. — In Statibus America Eaiieralis, lex communis eadem est ac in Angliâ, sed in quibusdam Statibus, lex particularis sigillo favet. 302 PARS ALTERA MORALIS. CAPUT II. liceat; quia hic non agitur de solo licito, sed de damno spi­ rituali totius communitatis necessarie cavendo. Quare, sive agitur de probabilitate juris, v. g. quando controvertitur utrum hoc vel illud sub sigillo cadat; sive de probabilitate fafli, v. g. quando dubitatur num aliquid ex confessione vel alio modo cognitum sit, sequenda est opinio sigillo favens, dummodo sit vere probabilis. 502. (d) Attamen hæc obligatio oritur tantum ex confessione vere sacramentali, i. e. faôlâ in ordine ad absolutionem obtinendam, non autem ex simulata confessione, ad eleemosynam petendam vel sedu­ cendum confessarium faôlâ, sine intentione sacramentum susci­ piendi : de solâ enim sacramentali confessione valent rationes superius allatæ. — Sed etiam in hoc casu, nonnisi gravi de causa confessarius notitiâ sic acquisita uti debet, v. g. in sui defensionem, si injuste Episcopo denuntiatus fuerit a persona cui eleemosyna merito denegata fuit; nam præcaveri debet, in quantum fieri potest, scandalum fidelium qui forte putant confessionem fuisse vere sacra­ mentalem. Hinc etiam ea quæ, extra confessionem, sacerdoti manifestantur direflionis spiritualis causâ, non cadunt sub sigillo sacramentali, sed solum sub secreto commisso. (B) Dc subjecto sigilli. ■ 503. Principium : Ad sigillum servandum tenentur non solum confessarius, sed etiam ii omnes qui casu vel industria seu illegitime, mediate vel immediate, aliquid ex sacramentali confessione audierunt. Certum est. Etenim ii omnes sacramentalis secreti participes fuerunt; ergo obligationis illud servandi participes sunt. 504. Corollaria. Ad sigillum servandum tenentur : — (a) Clericus vel laicus, qui fingens se esse sacerdotem, confessionem excepit ejus qui bona fide ipsi confitetur, saltem juxta communem sententiam, quæ in praxi est omnino servanda, ex diétis supra (n. 501); confessio enim, quamvis invalida, fit in ordine ad absolu­ tionem, ideoque sigillo protegi debet. (b) Confessarius, qui etiam extra sacrum tribunal, a pienitente con­ sulitur de peccatis accusandis in confessione sibi facienda; nam talis consultatio est inchoata confessio; non autem probabilius ille qui consulitur de confessione alteri faciendà, quia hæc non est inchoata confessio; sed in hoc posteriori casu viget nihilominus lex secreti commissi. (c) (tui legerit confessionem alterius scriptam, jam ccnlessario tradi­ tam, sive dum in manu confessarii versatur, sive post absolutionem DE CONFESSARIO. 303 in confessionali reliôtam, vel a confessario amissam; nam in his omnibus circumstantiis immediate cum confessione conneélitur. Si quis autem legerit chartam in quâ pænitens sua peccata descripsit per modum examinis conscientiæ, antequam eâ usus fuerit in ipso aélu confessionis,non tenetur sigillo, sed solum lege secreti naturalis. (d) Interpres ad confessionem peragendam adhibitus; vel qui rogatus alterius confessionem scripsit; adstantes qui, sive casu, sive ex in­ dustria peccata in confessione declarata audiunt; aut ii omnes qui a confessario vel ab aliis audierunt peccata in sacro tribunali accu­ sata. Imo quicumque conantur confitcntem audire eo ipso legem sigilli violant. (e) Superiores, a quibus petitur extra confessionem facultas a re­ servatis absolvendi, quatenus nil dicere aut agere possunt ex quo notum fiat quisnam subditus in reservatum peccatum inciderit. (f) Consultor, seu theologus, ad quem casus conscientiæ refertur cum veniâ pænitentis : tunc enim fit particeps secreti. Ipse autem pænitens non tenetur lege sigilli sacramentalis, quæ in favorem pænitentium, non autem confessariorum statuta est; sed lege secreti naturalis ac religiosi, tacere debet quæ audivit in con­ fessione, si sine damno confessarii manifestari nequeant. — Hinc prudens confessarius cavebit ne ea dicat quæ nolit aliis nota fieri : sæpe enim pænitentes inter se de auditis in sacro tribunali confabulantur. (C) De objefto sigilli. 505. Principium : Ea omnia sub sigillo cadunt quæ in confessione, vel occasione confessionis sacramentalis cognita fuerunt et revelari nequeunt quin confessio odiosa reddatur. Certum est. Patet ex ipso fine propter quem institutum est sigillum; siquidem institutum est eo fine ut fideles a confessione non arcerentur; atqui quod confessionem odiosam reddit sive ipsi pænitenti, sive aliis, eo ipso quosdam fideles ab eâ deterret; ergo. 506. Corollaria. Quædam direlie, quædam autem indi­ recte cadunt sub sigillo. Direfle sub sigillo cadunt ea omnia quæ declarantur ut materia confessionis, vel ad pleniorem ejus mtelligentiam; videlicet omnia peccata, mortalia aut venialia, præterita aut proposita, i. e. ea quæ pænitens committere intendebat. Neque excipiuntur publica pec­ cata, quæ ex confessione cognoscuntur, tum quia confessarius suo testimonio ea confirmat et magis publica reddit, tum quia pæni­ tentes timerent ne confessarius ipsorum peccata revelaret sub prætextu quod publica sint. ΊΊ1101.. Mo». I. — 10 304 |ί · η PARS ALTERA MORALIS. CAPUT II. Non violaret tamen sigillum qui diceret aliquem pænitentem con­ fessum esse venialia, aut eum ita innocenter vivere ut solum pauca venialia committat; nam nemo, sine speciali privilegio, a venialibus omnino immunis esse potest. Sed revelare non licet aliquod ve­ niale in specie, aut etiam dicere talem pænitentem multa venialia accusasse. 507. Indirecte sub sigillo cadunt ea omnia quæ ducere possunt in notitiam peccatorum pænitentis, vel gravamen ei afferre, qualia sunt : — (a) Circumstantia peccatorum,sive utiles, sive superfluæ, quas pæ­ nitens exponit ad sua peccata melius declaranda, etiam post abso­ lutionem receptam, dummodo cum ipsâ confessione conneôlantur (v. g. theatrorum frequentatio, quorumdam librorum leôlio), et ali­ quid peccaminosi habeant : hæc enim omnia quid unum moraliter effbrmant cum peccatis ipsis. — Non cadunt tamen sub sigillo illæ circumstantiæ, quæ, licet ad confessionem utiles, nihil peccaminosi aut odiosi præ se ferunt, v. g. quod talis pænitens sit conjugatus, magistratus, miles, etc.; neque peccata publica aliena quæ pæni­ tens commemorat ut sua explicet, v. g. si dicat se mala precatum esse auétori alicujus criminis publice patrati. (b) Defectus pænitentis sü\à. confessione manifestati, v. g. illegitima nativitas, inurbanitas, ignorantia; proindeque peccata in ipsâ con­ fessione commissa, licet non accusata, v. g. impatientia, contumeliæ in ipsum confessarium; nam revelatio horum defectuum certe pænitenti gravamen affert. Non autem sub sigillo cadunt defeétus naturales aliunde noti, v. g. surditas. Quoad scrupulositatem, est materia sigilli, si accusatur ut defeétus moralis, vel ad declaranda alia peccata, aut si eo innotescit quod multa ut peccata accusantur quæ peccata non sunt : quia tunc est vere defeétus solâ confessione notus. Si vero innotescit ex modo loquendi et respondendi, est materia secreti naturalis, si aliunde publice non cognoscitur. (c) Pænitentia imposita, nisi sit levissima, quia secus occasio da­ retur suspicandi pænitentem reum esse mortalium vel multorum venialium. 508. (d) Peccata complicis, sive legitime sive imprudenter confes­ sario revelata, aut peccata aliorum declarata quo melius propria peccata exponantur (v. g. patrem odivi, quia matrem percusserat); talis enim manifestatio confessionem odiosam redderet. Hinc con­ fessarius hac notitia uti nequit ad complicem monendum aut corri­ gendum, nisi cum expressa pænitentis licentia : imo hâc licentiâ sponte data rarissimo utetur, ne complex suspicetur violari sigillum. (e) Virtutes et dona Dei, bonaque opera pænitentis non sunt materia sigilli, nisi manifestentur ad melius declarandum peccatum, v. g. gratiæ abusum; eorum enim manifestatio confessionem odiosam non reddit. Hæc autem omnia sunt objeélum secreti naturalis, DE CONFESSARIO. 305 durante pænitentis vitâ; eo autem mortuo, gravi de causâ revelari possunt, v. g. pro beatificatione sanélorum. (f) Absolutio negata est materia sigilli, cum hujus rei manifestatio sit certe odiosa; hinc, si parentes, magistri, aliique confessarios in­ terrogant de absolutione data filiis, discipulis, etc., ad ipsos pæni­ tentes remittendi sunt. — Quamvis absolutio data sub sigillo non cadat, imprudenter agit confessarius dicendo se talem absolvisse, quia, quando tacebit, suspicio orietur absolutionem denegatam fuisse. — Accessio ad confessionem non est materia sigilli, tum quia extra confessionem cognoscitur, tum quia odiosa non est ; non violat igitur sigillum qui dicit : Titius mihi confessus est, vel mihi non confessus est. Si quis tamen clam alicui confiteatur, hoc est objeétum secreti naturalis. (D) De Iasione sigilli. 509. Principium : Violatur sigillum quoties manifes­ tantur res sub sigillo contentae cum probabili periculo notam faciendi personam quæ eas accusavit, aut quoties quis utitur notitia ex confessione habita cum gravamine pænitentis, vel periculo reddendi confessionem odiosam. Certum est. Declaratur. Duplici modo læditur sigillum : direfte, quando expresse revelatur quod est materia sigilli simul­ que persona designatur quæ id fecerit; neccsse non est ut persona sit audientibus nota, dummodo sit sufficienter deter­ minata; neque necesse est ut audientes sciant sacerdotem loqui dc rebus in confessione auditis, sed sufficit ut revera ita loquatur e notitiâ sacramentali. — Indirecte violatur di­ cendo, aut faciendo, aut omittendo aliquid ex quo objeétum sigilli cognosci possit, etiam probabiliter, aut confessio odiosa reddi. Direfla sigilli revelatio nostris diebus inaudita est. Dici tamen nequit secretum hujusmodi nunquam direfle violatum fuisse; refer­ tur enim aliquoties, licet rarissime, sigillum etiam directe fraéhim fuisse’; sed faétis hujusmodi tam pauca narrantur, etiam de pravis ’ Unum ex his factis refertur in Vila S. Thoma a Villanova, ap. Alla Saniloruni, t. XLV, p. 894-896. Videlicet homicida quidam crimen suum ignoto sacerdoti confessus est, qui de fadlo frater erat occisi; confessarius, post interrogationes de nomine homicidæ et circumstan­ tiis criminis, hæc omnia manifestavit alteri fratri laico, ut judicibus eadem nota faceret. Quapropter homicida morte damnatus fuit; quum autem ante supplicium sua peccata confiteri nollet, Thomas a Villanova cum adiit ab eoque didicit ipsum confiteri nolle, quia ex violatione 306 PARS ALTERA MORALIS. CAPUT II. sacerdotibus, ut merito dici possit non sine speciali Dei providentia sacramentale sigillum tam fideliter custodiri. Direéta sigilli violatio nullam admittit parvitatem mate­ riae; nam etiam venialium diredla manifestatio valde odiosa esset pænitentibus eosque a sacramento arceret. — Indircéta autem violatio aliquando parvitatem materiæ admittit, quando videlicet gravamen exinde oriens est valde modi­ cum. Sed cauti omnino esse debent confessarii, cum etiam indireôta alicujus pænitentis dcfeétûs manifestatio facile magnum gravamen aut scandalum præbeat. 510. De variis modis indirecte violandi sigillum. Indirecte læditur sigillum verbis et factis : — Verbis : (a) Si confessarius, narrando aliquod faélum, tales refert circumstantias, ut pænitens probabiliter cognosci possit; v. g. pri­ mus qui mihi confessus est adulterium commiserat; — vel si faéto publico extra confessionem cognito addatur quædam circumstantia solâ confessione nota; —aut, si post paucas confessiones auditas, dicat se audivisse tale grave peccatum; nam exinde singuli pæni­ tentes aliquam suspicionem incurrunt. (b) Si dicatur talem pænitentem non fuisse absolutum, vel non­ nisi post aliquod experimentum : nam exinde infertur ejus peccata gravia fuisse. (c) Si confessarius parentes vel superiores pænitentis admonet, ut specialiter tali tempore vel loco vigilent. (d) Si unus pænitens præ aliis laudatur pro puritate conscientiæ, ita ut suspicio in alios conjiciatur; non autem si laudatur simplici­ ter, absque ullâ comparatione, quamvis melius sit nihil in specie dicere de qualitatibus pænitentium sola confessione notis. (e) Si altâ voce increpatur vel interrogatur pænitens, vel si confes­ sarius, audito peccato, gemit ct exclamat; ex quo intelligi possit eum graviter peccasse. Six. (f) Si duo confessarii ejusdem pænitentis de ejus peccatis, absque speciali licentia, confabulantur; vel, si confessarius de his sigilli damnatus fuerat. Re maturius investigata, confessarius suum crimen confessus est ct ad perpetuum carcerem damnatus, dum homi­ cida liberatus est, quia judices agnoverunt nullum reum probari posse e violato sacramentali sigillo. — Sed unum vel alterum exemplum non­ nisi firmat regulam generalem, quæ adeo universalis est ut, durante Gallicâ perturbatione, quamvis multi sacerdotes ad sæcularia vota transierint, nullus ex eis referatur sacramentale sigillum violasse. Tur­ piter igitur errat Lea (History of Confession, vol. I, p. 412-427), dum asserit frequenter sigillum læsum fuisse, et pleraque fatfla ab eo relata ad rem non pertinent. wyv- DE CONFESSARIO. 307 loquitur cum aliis qui hæc peccata aliunde sciunt, v. g. cum paren­ tibus, aut cum altero conjuge; imo, si cum ipso pæmtente extra confessionem, absque ejus licentia, de auditis in confessione loqui­ tur; non autem si pænitens ipse de confessione suâ loqui incipit, (piia tunc implicite dat licentiam loquendi. (g) Si revelatur pravum habitum, confessione notum, grassari in aliquâ congregatione, vel monasterio, vel parochià, nisi in hoc ultimo casu, pagus sit valde amplus (plus quam 3000 incolas continens); nam infamia hujus peccati in totam communitatem redundat; ita v. g. si de aliquo monasterio dicitur : ibi committuntur sacrilegia: vel de parvo oppido : hic grassatur adulterium, sodomia, fornica­ tio, etc. — Hincconcionator, qui parvam communitatem monialium vel religiosorum alloquitur, non debet describere aliquod peccatum particulare ab uno vel altero e membris accusatum, ne pænitentes putent id fieri propter peccatum quod declaraverunt; potest tamen modo generali describere defeélus in omnibus monasteriis committi solitos. (h) Parochus, qui missionariis vel extraneis sacerdotibus nota facit præcipua vitia in communitate grassantia, ut ea corrigant, non vio­ lat sigillum, si locus sit amplus ac vitia satis communia; sed, si ex notitia confessionis diceret in paucis familiis prævalere incestum, vel aliud vitium, sigillum læderet. 512. Factis violatur sigillum : (a) Si quis, post auditam confessio­ nem, agendi rationem erga pænitentem mutat, durioribus verbis eum alloquendo, vel pristina benevolentia eum privando; v. g. si claves arcæ non amplius committit famulo, quem ex confessione infidelem invenit’; aut etiam rationem agendi mutat quoad alios, v. g. complices pænitentis increpando vel expellendo. (b) Si quis notitia ex confessione accepta utitur ad externam gubernationem, quoties prudenter timetur periculum revelationis, vel gravamen pænitentis, aut scandalum ex suspicione violati sigilli. Hoc enim prohibitum est a Clemente VIIIet a 5. Congreg. Inqui­ sitionis'; et merito, quum talis agendi ratio ex se tendat ad pæni­ tentes a perfeétâ sinceritate deterrendos. 1 Disputatur utrum in hoc casu confessarius possit in ipsa confessione famulo præcipere ut sponte reddat claves; affirmat Elbel (n. 514), ne­ gat Lugo (n. 123), quia talis jussio gravamen afferret pænitenti, et hanc opinionem probabiliorem putamus. ’ Clemens VIII decreto 26 maii 1593 pro Superioribus Regularibus edito, ait : “Tam Superiores pro tempore existentes quam confessarii, qui postea ad Superioris gradum fuerint promoti, caveant diligentis­ sime, ne e;l notitia quam de aliorum peccatis in confessione habuerunt, ad externam gubernationem utantur”. (Inter Urbani VIII Conslitut. ap. Bullariurn Magnum, t. IV, p. 68). S. Inquisitio 18 nov. 1682 hoc principium ad omnes confcssarios extendit, hanc propositionem dam­ nando : “Scientia ex confessione acquisita uti licet, modo fiat sine 308 c. r J PARS ALTERA MORALIS. CAPUT II. Non licet igitur hâc notitia uti ad removendum indignum ab offi­ cio, ad negandum ei suffragium, ad pænitentem in cubiculo inclu­ dendum ne exeat ad peccandum, ad famulum dimittendum, etc. Potest tamen confessarius uti scientiâ confessionis, quando nul­ lum timetur periculum revelationis, nullumque gravamen pro pæni­ tente aut aliis : ad bonum ipsiuspænitentis, videlicet pro eo ferven­ tius orando, vel benignius cum eo agendo, quia id pænitenti ingra­ tum esse nequit; ad bonum aliorum, experientia acquisita utendo ad prudentiorem administrationem sacramenti, sive quoad interroga­ tiones faciendas, sive quoad consilia praebenda; aut ad concionandum modo magis praélico, dummodo tamen nil dicatur quod odio­ sam reddat confessionem; ad propriam emendationem, proprios mores reformando, diligentius officiis suis fungendo ac vigilantius occasiones peccandi fugiendo. 513. (c) Non licet recusare confessionem audire pænitentis, qui e præviâ confessione indispositus cognoscitur, v. g. quia occasionem peccati proximam et liberam dimittere non vult : hoc enim est ma­ ximum gravamen pænitenti; potest tamen ab initio confessionis eum dimittere, si eumdem indispositum inveniat, quamvis melius sit eum disponere, si fieri potest. (d) Sacerdos qui ex confessione tantum novit sibi parari insidias vel vinum quo usurus est ad missam, esse veneno infeétum, fugere nequit vel missam omittere, si exinde alii conjicere possent ita vio­ lari sigillum, vel si ipsi pænitenti gravamen inferatur; si vero neu­ trum ex his verificatur, fugere vel a missa abstinere potest. Ceterum in omni casu confessarius, intra sacrum tribunal, licentiam petere potest hâc notitia utendi ad vitam servandam; si pænitens autem licentiam recuset, vitam suam exponere debet confessarius potiusquam sigillum violare. Attamen, si certo constaret pænitentem has insidias revelasse in sacro tribunali eo praecise fine ut confessarius fugere non possit, confessio hujusmodi non est sacramentalis, nec proinde ad sigillum obligat. 514. Corollaria : (a) de schedula confessionis dandà vel neganda. In quibusdam regionibus schedula confessionis in usu est, i. e. scri­ ptum testimonium de confessione instituta tali die a tali persona· datur praesertim iis qui paschalem communionem peragere vel ma­ trimonium celebrare volunt, et ita scribitur : “ Audivi talem in condireflâ aut indirecta revelatione et gravamine pænitentis, nisi aliud multo majus ex non usu sequatur, in cujus comparatione prius merito condemnatur. Additâ deinde explicatione sive limitatione, quod sit intelligenda de usu scientiæ ex confessione acquisitæ cum gravamine pænitentis, seclusâ quacumque revelatione, atque in casu quo multo majus gravamen ejusdem pænitentis ex non usu sequeretur”. — Sta­ tutum est “dictam propositionem, quatenus admittit usum scientiæ cum gravamine pænitentis omnino prohibendam esse, etiam cum diôtâ explicatione sive limitatione”. (Ap. Densing., n. loSy.} Λ DE CONFESSARIO. 309 fessione, die’ nihil autem dici debet de absolutione data vel denegata. Jamvero schedula hujusmodi concedi potest iis omnibus qui con­ fessionem sacramentalem peragunt, sive absolvantur, sive non; hinc denegari nequit pænitenti indisposito, qui eam petit extra confessio­ nem ; si enim negaretur, confessarius notitia confessionis uteretur cum gravamine pænitentis. Neque pariter denegari potest indispo­ sito, intra tribunal petenti, quando pænitens in iis circumstantiis versatur in quibus dari solet, quia hoc esset implicite dicere pæni­ tentem non fuisse rite confessum; extra has circumstantias, dene­ gari potest vel concedi, secundum leges prudentiæ; hodie raro expedit eam denegare, quotiescumque pænitens unum saltem pec­ catum serio accusavit, ne ex tali denegatione per longum tempus a sacramentis arceatur. Si vero pænitens simulatam tantum et irrisoriam confessionem peragit, vel si schedulam petit quin ullum peccatum confiteatur, generatim schedula deneganda est; nam ex unâ parte non læditur sigillum, quod ex sacramentali tantum confessione oritur, et ex altera schedulam tradendo confessarius aliquo modo cooperatur indignae susceptioni Matrimonii vel Eucharistiæ. - Dixi generatim, quia si ex denegatione schedulæ, ubi hæc ad matrimonium requiri­ tur, scandala prudenter timerentur, dari posset schedula in quâ declaretur talem ad sacrum tribunal accessisse tali die. 515. (b) Si confessarius in casu difficili consilio indigeat, recurrere potest ad theologum cui pænitens ignotus est, vel, si id fieri nequeat, casum ita proponere ut periculum revelationis absit, v. g. casum ut fi (Slum exponendo ac proinde omittendo circumstantias ex quibus cognosci possit pænitens. Potest etiam a pænitente licentia peti consilium capessendi ab alio confessario de re ad confessionem speétante; si vero hæc denegatur, ac simul adest periculum revela­ tionis, confessarius, divino implorato lumine, probatos consulat auc­ tores ac difficultatem meliori quo potest modo solvat. Notandum, (c) Quo melius servetur sigillum, confessarii vitare de­ bent in colloquiis sermones miscere de rebus in confessione auditis; quod in quibusdam Statutis dicecesanis injungitur; ita in Synodo Mechliniensi: “ Distriéle injungimus confessariis, ut in communibus colloquiis nunquam intermisceant verba' de rebus in confessione auditis, nec confitentium scrupulos, internas vexationes et ineptias referant, tacito etiam pænitentis nomine, sub praetextu quod res ejusmodi non sint peccata’”. —KX * Statuts Synodaux de Paris, 1902, n 423. a Quod decretum suum fecit Synodus Trentonensis 2*, n. no. C. Bien. Balt. II, n. 290. Cfr. 310 PARS ALTERA MORALIS. CAPUT II. § II. De officiis confessarii quoad vard\ PÆNITENTIUM GENERA. 516. Prænotanda. Quum diversi sint pænitentes qui ad sacrum tribunal accedunt, diversus esse debet modus cum eis agendi, singulorumque ingenio et indoli, nccnon aetati, sexui, conditioni ac indigentiis accommodatus : non enim eodem modo traCiari possunt qui levi et qui constanti sunt animo, scrupulosi et laxi, juvenes et senes, viri ac mulieres, magistratus et opifices, recidivi ac pii. Confessarius igitur omnia omnibus fieri debet, ut omnes faciat salvos. Hinc non solum Theologiae Morali studere debet, sed praélicæ Psychologice, habitibus, passionibus et virtutibus, necnon Pastorali theologice, ubi fusius exponitur generalium princi­ piorum applicatio variis pænitentium generibus; et insuper Tr. cie Variis Statuum obligationibus; necnon Theologice Asceticce, ut personas pias in viam perfeétionis dirigat. Hic autem pauca tantum adnotabimus de iis pænitentium generibus, in quorum confessione specialis difficultas com­ munius invenitur, pro ceteris remittentes ad probatos aucto­ res qui hâc de re fuse scripserunt1. — Agemus videlicet : ic de iis qui speciali inslruflione indigent, pueris, rudibus, semifatuis, surdis ac mutis; 2 de iis quibus difficilius est contritionem concipere, occasionariis, habitudinariis et recidivis; 3' de iis qui speciali curà indigent, piis et moribundis. rJ I. De agendi ratione cum iis qui speciali instructione indigent3. i° De confessione puerorum. ! r * 517. (A) Jam diximus præcepto confessionis teneri pueros qui usum rationis adepti sunt; jamvero generatim sufficientem discre* 3·. Alphons., Praxis confessarii; M. Fornarius, Institutio confcssariorum; Reuter, Neo-Confessarius, parte 1I-III; Lacroix, lib. VI, η. 1794-1932; Gaume, Manuel des Confesseurs; Ciolli, Direttorio pratico del confessore, gallice redditum curà Masoyer, Directoire pra­ tique du Jeune Confesseur, Paris, 1899; Aertnys, Theologia Pastora­ lis, Tornaci, 1S93; Hilar, a Sexten, Tr. Pastoralis de Sacram., Moguntiæ, 1S95, § 47-57; Lehmk., n. 476-522; Berardi, Praxis Confessariorum; Dubois, Pratique du zèle ecclésiastique, anglice redditum : Zeal in the Work of the Ministry. De spirituali curà rudium et parvulorum lege aurea opuscula Λ. Au­ gustini, De catechizandis Rudibus, ap. Aligne, P. L., XL, 310-347; <11 DE CONFESSARIO. 311 tionem consequuntur circa annum septimum; id tamen pendet non ex solâ ætate, sed etiam ex ingenii acuitate et educatione, aliisque temporis ac loci circumstantiis; v. g. maturi fiunt prius in calidio­ ribus quam in frigidioribus regionibus. — Usu rationis relate ad confessionem gaudere censentur, quando peccata sua distinéie ex­ plicant, quæstionibus a confessario propositis apte respondent, et intelligunt gravia deliéta æternis puniri suppliciis; e contra si nihil dicere possunt nisi formulas memoriæ commendatas, si ad omnes quæstiones propositas affirmative respondent, absque ullo discri­ mine, et quamvis ita sibi contradicant, merito censentur rationis usu carere. In dubio autem utrum discretionem sufficientem consecuti sint, extra mortis periculum, non tenentur confiteri. 518. ( B) Speciali benignitate ac paterno affeflu excipiendi sunt pueri, ut, nedum deterreantur a sacro tribunali, potius libenter ad illud accedant suaque peccata sincereconfiteantur. — Ipsis suadeatur pri­ mum sua peccata explicare; deinde opportunis juventur quæstioni­ bus : num tacuerint aliquod peccatum ob verecundiam, — utrum ma­ tutinas et vespertinas preces recitaverint, — num diebus dominicis aut festivis missæ sacrificio interfuerint, utrum in eo confabulavejint, — an juraverint, blasphemaverint aut indecora verba usurpa­ verint, — utrum parentibus inobedientes fuerint, aut debita reve­ rentia erga eos caruerint; — num cum aliis rixati fuerint, iracundiæ vel invidiæ viam dederint, alios percusserint vel ignominioso nomine appellaverint, aut pravum exemplum præbuerint; — utrum aliquid turpe audierint, dixerint vel patraverint, quod coram parentibus dicere aut facere erubescerent; — num parvula furta commiserint an mendacia commiserint, joco vel vel damnum aliis intulerint; ad aliis nocendum; — utrum carnem diebus vetitis comederint; — an scholam catholicam frequentent ac catechismo studeant, etc. * Caveat confessarius ne nimius sit in interrogando, ne pueri horro­ rem concipiant confessionis. De castitate illas solum quæstiones proponat, quæ innocentium curiositatem non excitent, et tamen reis occasionem præbeant dcliéla sua manifestandi : quidam enim pueri et puellæ hâc de re nil dicunt, nisi interrogentur. 519. (C) Post auditam confessionem, pueri instruendi sunt de mediis ad vitanda peccata adhibendis, et de peccati foeditate, quin tamen ut grave exhibeatur peccatum quod est tantum leve’; sed doceantur fugere etiam levia deliéla, ut Purgatorii poenas evitent, Gersonii, De Parvulis ad Christum trahendis; cfr. Reuter, n. 99-118; 192 sq.; Statuts Synodaux de Raris, 1902, n. 407-409. * Optimum catalogum peccatorum, quæ communius a pueris commit tuntur, invenies ap. Mother M. Loyola, First Confession, p. 34-36. ’ Aliquando pueri peccant mortaliter subjective in iis quæ sunt de se levia, quia e modo loquendi parentum aliorumve intellexerunt hæc esse gravia : prudenter corrigatur hæc erronea conscientia. 312 F ' Κ A’ PARS ALTERA MORALIS. CAPUT II. placeantque Christo Jesu, qui pro ipsis tam acerbos cruciatus et ipsam mortem passus est. Ad contritionem hortandi sunt non longâ exhortatione, quam forsan mente distraéli non intelligent, sed quae­ stionibus eorum captui accommodatis, v. g. : “Fili, possesne per quadrantem inferni ignem sustinere? — Christum pro te passum et mortuum visne de novo crucifigere?— Patrem tuum coelestem, qui tot beneficia tibi contulit ac quotidie confert, visne graviter offen­ dere? — Nonne doles de peccatis quibus infernum meruisti, Jesum ac Deum offendisti? etc.” — Si venialia tantum accusaverint, simili modo eos alloquere de Purgatorio aliisque malis ex hujusmodi pec­ catis orientibus’. Pænitentia eorum ætati conveniens injungetur, levior quam pro adultis, quam statim peragant, ne in oblivionem cadat. 520. (D) Quoad absolutionem (a), certo denegari nequit pueris, qui gravia peccata commiserunt, si alias satis videantur dispositi, ut reéte docet 5. Alphonsus3; hinc omnino reprehendenda est praxis eorum qui sine absolutione eos dimittunt qui ad primam communionem adhuc non sunt admissi, ut supra diximus, (n. 244). (b) Si autem dubium sit an usum rationis habeant, aut sufficienter sint dispositi, sub conditione absolvendi sunt in periculo mortis, vel urgente præ­ cepto annuæ confessionis, et aliquoties in anno, ne maneant in statu peccati, si forte graviter peccaverint; extra hos casus, cum simplici benedictione benigne dimittantur ad tempus, (c) Si vero nonnisi venialia accusaverint, eos ad contritionem excitet, et si sufficienter sunt dispositi, absolvendi sunt, ne sacramental i gratiâ careant; si dubie dispositi post exhortationem maneant, aliquoties, non autem quoties confitentur, conditionate absolvantur, ut gratiam sanctifi­ cantem recuperent, si forte gravi peccato, cujus sunt immemores, eam amiserint. I 2° Γ ' L à Pl 411 De confessione rudium, semi-fatuorum et mutorum. 521. (A) De rudibus. Hic agitur non de iis qui, licet inculti in rebus humanis, bene in rebus ad salutem speélantibus instruCti sunt; sed de iis qui ignari sunt in negotio salutis. Jam diCtum est (n. 473 sq.) quomodo ante vel post absolutionem instruendi sint. Hic tantum pauca dicenda sunt de quibusdam difficultatibus quæ in eorum confessione occurrunt. (a) Quidam vix habent quid accusent; quod oriri potest ex defeétu materiæ, examinis aut cognitionis; si primum, i.e. si de faétoagra’ Et sane, cum in pueris neque affetflus ad peccata, neque passiones inveteratæ adsint, quid minimum sufficit ut, ope divins gratiæ, quæ certe non deerit, rite disponantur. Cfr. Berardi, De Recidivis, n. 191 ubi etiam invenies methodum, sub formâ dialogi, ad pueros dispo­ nendos. ’ Praxis Confess., η. 91. DE CONFESSARIO. 313 vioribus peccatis abstinuerunt, propter continuos labores, et aliunde leviora deliéta accusare non solent, doceantur quomodo venialia confiteri et in futurum vitare possint, necnon quantum prosit anteaétæ vitae graviora iterum declarare et detestari. Si ex defeétu examinis, benigne juventur ad latebras suæ conscientiæ scrutandas, ut supra, n. 316, diétum est. Si ex defeétu cognitionis, instruantur in ipso tribunali de iis quæ necessaria sunt ad absolutionem valide ac licite accipiendam, et postea de aliis quæ necessaria sunt de præcepto. (b) Alii contritionem vix concipere possunt, quia de motivis ægre cogitare valent; hæc motiva igitur simplici sermone, ad modum dialogi, eis proponantur, ut diximus de pueris. 522. (B) De semi-fatuis. Perpetuo amentes absolutionem reci­ pere nequeunt; sed de semi-fatuis aliter dicendum. (a) Si certo inter bonum et malum distinguere possunt, quamvis subobscure, et aliunde bene dispositi videntur, absolvi possunt non solum semel, sed pluries in anno. Sed cum, ob ingenii tarditatem et memoriae debilitatem, veritates etiam necessarias vix memoriâ retinere valent, curabit confessarius eos ita disponere ut necessarios aétus fidei, spei et contritionis eliciant; ita v. g. procedere potest : “Credisne in unum Deum? Credisne eum malos punire ac bonis præmia largiri? Credisne tres esse personas in Deo, distinélas ac perfeéte æquales, et Filium Dei propter nos hominem faélum fuisse suoque sanguine nos redemisse, etc.?” Eodem modo quoad mo­ tiva contritionis procedatur. (b) Si dubitatur de sufficienti usu rationis et utrum possit graviter peccare vel non, meliori quo fieri potest modo instruendus ac dispo­ nendus est semi fatuus, et sub conditione absolvendus in periculo mortis, imo aliquoties in vita, saltem semel in anno, ne in peccato mortali maneat, si forte aliquod commiserit. 523. (C) De mutis et surdis, (a) Hi striéle non tenentur ad scri­ bendam suam confessionem, supra, n. 299; sed ad id faciendum suaviter inducantur, si scribere valeant, cum sic melius procuretur integritas confessionis. (b) Cum hodie surdi-muti sat facile instrui possint, curare debet pastor vel confessarius ut, quantum fieri potest, ad eas scholas mit­ tantur ubi christianam doétrinam discere valeant, quo melius sua peccata confiteri ac detestari possint. (c) Si vero hisce novis methodis instruéli non fuerint, confessarius primum ab eorum familiaribus inquirat quaenam peccata frequen­ tius committant; deinde eos in aliquem locum occultum ducat, ubi signis quædam peccata saltem modo confuso declarare suamque contritionem exprimere conentur; signis quibusdam, v g. oculos ac manus ad cœlum erigendo, eos ad contritionem exhortetui, et absolute vel conditionate absolvat, prout certus vel dubius erit de eorum dispositionibus. 314 ♦· PARS ALTERA MORALIS. CAPUT II. II. De agendi ratione cum occasionariis, consuetudinariis et recidivis’. Specialis invenitur difficultas in his absolvendis, quia, nisi velint occasionem peccati removere, pravam consuetu­ dinem eradicare aut relapsus vitare, vere contriti esse non videntur. Ouod ut melius intclligatur, de singulis seorsim dicendum est. i° De Occasionariis. Exponemus notionem et species occasionum peccandi; necnon modum agendi cum occasionariis. 524. Notio et species occasionum. (A) Notio. Occa­ sio peccandi est persona vel res externa ad peccatum alli­ ciens. Unde distinguitur ab illis principiis internis, quæ ad peccatum inclinant, prout sunt concupiscentia, habitus mali. etc. Distinguitur etiam a periculo peccandi, quod tum externum tum internum esse potest : proinde latius patet periculum quam oCcasio peccandi, seu aliis verbis omnis occasio peccati est periculum, sed non omne periculum est occasio. — Attamen occasio externa non est vere peri­ culosa nisi sit simul interna propensio ad malum. Unde, in praxi, duo concurrunt ad occasionem constituendam : externum objetftum ad peccatum alliciens, ct interior incli­ natio ad peccatum. 525. (B) Species. Occasio peccati duplex est : remota ct proxima, (a) Prior ea est quæ leve tantum peccandi peri­ culum constituit, quia quamdam, sed non magnam vim habet alliciendi ad peccatum, ita ut qui in cà versantur plerumque non peccent. De hâc nulla est specialis difficultas : tales enim occasiones ubique existere.constat, ita ut ad eas vitan­ das necessc esset de hoc mundo exire. ’ Cum Veteres nonnisi obiter hanc rem tangant, Moderni ac Recentiores praesertim consulendi sunt : S. Alpltons., n. 452-464; Praxis Confess., η. 63-80; Lacroix, η 1819-1832; Billuart, diss. VI, a. 10, § 5-6; Reuter, n. 168-188; Konings, n. 1429-1481; Marc, n. 1819-1831; Aertnys. n. 298-351; Bail. P., n. 167-312; Lelunk., n. 485-494; HH. Sexier., § 55-56; Muller, § 156-157; Génicot, n. 369-374; Noldin, n. 401-409; sed praesertim Berardi, de Recidivis et Occasionariis, qui fuse de iis dissent. (b) Posterior, seu proxima, ea est quæ grave periculum peccandi constituit, ita ut in cà versantes frequenter in pec­ catum incidant ». Hic agimus tantum de occasione mor­ tale peccatum committendi. Cum autem hujusmodi peri­ culum plus minusve certum esse possit, animadvertimus regulas infra traditas strictius intelligendas esse de iis qui in certo peccandi periculo versantur, mitius autem de cis qui in probabili solum versantur periculo; non enim mathema­ tice, sed moraliter applicandæ sunt. Jamvero gravitas hujus periculi duplici modo dignosci potest : experientiâ, si quis videlicet in iisdem circumstantiis antea positus plerumque aut saltem frequenter peccavit; v. g. si quis cauponam ingrediens scepius inebriatur, occasio est proxima ; si raro admodum, est remota; —ex communiter contingentibus, etiam deficiente experientia; etsi enim per­ sona quædam nunquam peccaverit, aliquando prævideri potest eam valde probabiliter peccaturam, si tali pcriculosæ occasioni exponatur; v. g. si quæ junior puella, animo levis ct voluntate infirma, sola cum vitioso viro per longum tem­ pus cohabitatura sit, valde timendum est ne, datâ humanâ infirmitate, in peccatum incidat; talis igitur cohabitatio, etiam ante omne peccatum commissum, est occasio proxima. 526. (C) De occasionis proximes speciebus. Occasio pro­ xima subdividitur ex parte personœ, durationis et causes. (a) Ex parte personœ, occasio proxima est absoluta vel relativa : absoluta, quando, attenta hominum fragilitate, grave periculum pro omnibus constituit, v. g. leôlio libri valde obscæni, diuturna cohabitatio cum concubina; relatira, quando grave periculum non inducit pro omnibus, sed tantum pro tali vel tali persona, propter ejus specialem fragilitatem aut præteritos lapsus; ita ingressus in cauponam pro eo qui ibi frequenter inebriatur, est pro eo occasio pro­ xima, non autem pro omnibus; diuturnum colloquium cum ' Quidam tamen, cum Batlerini (n. i6S)et Génicot (n. 371-372), illam tantum proximam censent, in quà desit solida probabilitas hominem eâ uti posse sine peccato, seu aliis verbis eam quæ inducat periculum peccandi moraliter certum. Quam restriélionem confutatam vide ap. Berardi, op. cil. De Occasion., η.9-12; Aertnys, ap. N.R.T., t. XXXII, :90ο, p. 500 sq. I I ί . i f | I L 316 PARS ALTERA MORALIS. i CAPUT II. ·__________________________________ puellâ occasio proxima est pro juvene qui impuro amore eam prosequitur, non autem pro omnibus. (b) Ex parte durationis, occasio est continua, seu in esse, quando semper aut saltem habitualiter hominem comitatur, v. g. boni alieni injusta detentio, obscceni libri vel piéùiræ retentio, aut vitiosa persona in eâdem domo habitans; — vel interrupta, seu absens, quando per intervalla solum occurrit aut aditur; v. g. ingressus in cauponam ubi quis ebrietatis periculum incurrit ; accessus ad convivia, in quibus habitualiter detraélio committitur; conversatio cum amasiâ, quæ sub eodem teélo non vivit. (c) Ex parte causa, occasio est voluntaria vel necessaria : voluntaria, quando libere dimitti potest absque gravi in­ commodo, v. g. accessus ad theatra, conversatio cum pra­ vis sociis, ludus aleatorius, etc.; necessaria, quando absque gravi incommodo dimitti nequit, sive physico, sive morali. Jamvero physice necessaria est occasio, si nullomodo dimitti possit, v. g. si quis in navi vel in carcere cum pravis sociis detineatur, si concubinarius sit in articulo mortis et tempus deficiat ad concubinam expellendam ; moraliter necessaria dicitur, si dimitti nequit absque gravi damno temporali vel spirituali, v. g. sine amissione officii vel muneris, sine scan­ dalo, etc. ut fusius infra exponetur. . I ï 527. (D) Pracipuœ occasiones peccati. Quo melius -intelligantur regulæ de occasionariis, præcipuas occasiones recensere expedit, animadvertendo tamen has non esse semper et pro omnibus pro­ ximas, sed de eorum proximitate judicandum esse secundum notio­ nem superius traditam; de iis fusius agitur in variis Traélalibus Theologice Moralis. · (a) Contra fidem : Leétio ephemeridum, periodicorum vel libro­ rum acathohcorum; — intimior ac frequentior cum acatholicis con­ suetudo; — scholarum ac collegiorum frequentatio, in quibus nulla vel lalsa religio docetur; — famulatus apud haereticos, vel irreligio­ sos heros; — assistentia concionibus acatholicis; — matrimonia mixta, etc. (b) Contra castitatem : concubinatus; — cohabitatio personarum diversi sexus, quæ legitimo matrimonio minime junguntur; — cum pravis sociis colloquia; — quædam choreæ, quæ propter personas, saltationis genus, circumstantias loci ac temporis sunt magis periculosæ; theatrorum frequentatio, eorum præsertim quæ tum rebus exhibitis tum choreis scenicis {ballets) libidinem incendunt; - leétio librorum obscoenorum vel eroticorum; — retentio statuarum, ima- DE CONFESSARIO. 317 ginurn et photographiarum, quæ hodie apud juvenes facile mores corrumpunt; — quidam ludi minus honesti inter personas diversi sexus; — frequentiores ac protraétæ visitationes adamantium, præ­ sertim (piando solus cum sola per longas horas manent, ut sæpius fit in quibusdam regionibus, cum magno animarum detrimento; — pericula domestica, quæ sive ex familiae membris vel ex famulis, aut ex heris oriuntur; — quædam artes quæ periculosæ sunt propter prava colloquia vel intimiores relationes inter personas diversi sexûs, etc. (c) Contra temperantiam : cauponæ et popinæ; — frequentatio eorum qui ebrietati indulgent, præsertim sabbato aliisve diebus qui­ bus operarii salarium accipere solent; — quædam festivitates, sive religiosæ sive civiles; — quandoque convivia nuptialia, et in qui­ busdam regionibus vigiliæ apud mortuorum corpora {wakes}; pota tio ad æquales haustus (anglice habit oj treating}, etc. (d) Contra justitiam : quædam officia publica et politica, quæ facile medium injuste ditescendi præbent; — quædam mercaturæ. ac Bursæ speculationes, quæ a fraude non sunt immunes, etc. 528. De modo agendi cum occasionariis. Distinguen­ dum est inter occasionem proximam liberam ct necessariam (A) De occasione peccandi liberâ. Qui scienter ac volenter recusat occasio­ nem proximam et voluntariam deserere, verâ contri­ tione caret, proindeque absolvi nequit. Certum est. Principium : Probatur : (a) Qui scienter ac volenter in proximâ occa­ sione versatur, ac simul gravem non habet rationem in eâ manendi, eo ipso ostendit se amare periculum peccandi, idcoque peccatum ipsum, cum praevideat se in hâc occa­ sione probabiliter peccaturum; nam qui vult finem, i. e. vitationem peccati, eo ipso vult media, i. c. vitationem gra­ vis peccandi periculi. Porro qui amat peccatum non est vere contritus; ergo absolvi nequit. — Hinc merito Scrip­ tura 1 : “ Qui amat periculum, in illo peribit i. e. qui scienter, ct absque ullâ necessitate se exponit periculo pec­ candi, privatur abundanti gratiâ neccssariâ ad resistendum, et in peccatum incidit. (b) Quapropter, 2 martii 1769, ab jnnocentio Ad damnata est hæc propositio 61 : " Potest aliquando absolvi, qui in proximâ occasione peccandi versatur, quam potest et non 1 Ecdi., III, 27. 318 PARS ALTERA MORALIS. CAPUT IL vult omittere, quinimo direéle et ex proposito quærit, aut ei se ingerit ” '. 529. Declaratur : diétum est scienter ac volenter; nam aliquando pænitentes, propter ignorantiam vel animi levita­ tem, conscii non sunt se in proxima occasione versari ; quod præsertim occurrere potest quando agitur de occasionibus interruptis et relativis, v. g. de quibusdam lectionibus, visi­ tationibus, spectaculis, sociis, etc. Jamvero si in tali casu confessor prævideat monitionem his pænitentibus inutilem, imo ct nocivam fore, cos in bonâ fide relinquere potest, juxta principia superius exposita (n. 477) atque absolvere, dummodo aliunde constet cos sincere sua peccata detestari : quod facere possunt in casu, cum ipsis persuasum sit vel occasionem non esse proximam, vel non esse gravem obli­ gationem eam relinquendi. Postea vero, si iterum in eâdem occasione peccant, paulatim instruendi sunt de hac occa­ sione fugiendâ : quod sane melius intelligent, si propriâ experientiâ norunt se frequenter propter eamdem peccare2. 530. Corollaria, (a) Qui versatur in occasione proxima libera ei continuâ (v. g. in concubinatu) regulariter non est absolvendus, ante­ quam defacio occasio remotafuerit. I ta commun i ter cu m 5. Alphonse (n. 454). Nam, etiamsi pænitens possit esse contritus antequam occasionem removerit, valde timendum est ne, si statim absolvatur, occasionem de facto non tollat : ablatio enim talis occasionis est res magnopere ardua, et non fit nisi quis magnam vim sibi inferat; porro, si occasio non aufertur ante absolutionem, pænitens de facili post absolutionem se decipiet; nam occasio semper præsens sæpe mentem excæcat et voluntatem debilitat, ita ut propositum antea sincere elicitum inefficax reddatur. Hinc confessarius, ut medicus, ordinarie absolvere non debet pænitentem, ne forte eum periculo relapsûs exponat3. Dixi regulariter; sunt enim casus in quibus prudenter dari potest Denzing., n. 1078; cfr Viva, op. cit., in Proposit. XLI Alex. VI1, ubi hæc Innocentii propositio exponitur. 3 Cfr. Berardi, op. cit. vol. 11, η. 32 sq., ubi particulares casus exhi­ * Ap. bentur. 3 Contrarium quidem pauci tenent {Ball. P., n. 176; Génicot, n. 373; Noldin, n. 408), quia confessarius jus non habet tale remedium præscribendi, cum non constet illud esse necessarium; admittunt tamen pru­ dentiam quandoque suadere ut jam statim primâ vice differatur abso­ lutio, donec reipsa dimissa sit occasio, ubi talis dilatio pænitcnti prefutura judicatur. DE CONFESSARIO. 319 absolutio ante occasionis dimissionem : quando occasio, licet con­ tinua, non est tam periculosa, v. g. si agatur de restitutione et pæ­ nitens sincere promittat quamprimum restituere, nec antea promis­ sum suum fregerit; — quando pænitens jam media adhibuit ad removendam occasionem, v. g. si dixerit ancillae, cum quâ peccare solebat, ut domum relinquat expirante hebdomade; — quando spe­ cialia doloris signa exhibet, ex quibus judicari possit ejus proposi­ tum esse firmissimum; — aut si in morali necessitate versatur abso­ lutionem statim accipiendi, v. g. si agitur de moribundo, de sponsis matrimonium contraéhiris, de iis qui absque famæ periculo commu­ nionem differre nequeunt, de iis qui eumdem confessarium adire nequeunt, ut iter facientes, vel qui convertuntur in fine missionis; — tandem quando ita sunt dispositi ut, nisi statim absolvantur, proba­ biliter non sint reversuri. S31· (b) Qui versatur in occasione proxima voluntaria et inter­ rupta^ v. g. frequentando popinas, pravos socios aut periculosa speétacula, statim absolvi potest, dummodo sincere promittat se hanc occasionem vitaturum. Si vero hoc promissum pluries frege­ rit (v. g. tribus vicibus), absolutio deneganda est usquedum sincerum propositum emendationis occasionis fuga demonstraverit. Ratio prioris est quia interrupta occasio facilius abrumpitur quam continua, nec periculum tam grave constituit; unde propositum eam vitandi firmum et efficax esse potest, etiam ante probationem. Ratio posterioris est : qui fidem fregit non facile credi potest; aliunde fit recidivus, et cum eo agendum est modo infra exponendo, n. 539 sq. (B) De occasione peccandi necessariâ. 532. Status quæstionis. Facile intclligitur, ex jam diétis (n. 526), quid sit occasio physice necessaria. Moraliter autem necessaria dicitur ea quæ relinqui nequit sine gravi damno spirituali, vel temporali, de quo, in singulis casibus, prudenter judicare debet confessarius, omnibus attentis cir­ cumstantiis. Pauca tantum exempla afferamus, ex quibus judicium in ceteris efformari valeat. (a) Grave damnum spirituale adesse censetur : 1) quando pæni­ tens occasionem relinquere nequit quin in aliam similem vel pejo­ rem se conjiciat : talis est casus ancillæ, quæ ob suam pulchritudi­ nem et moralem fragilitatem, in omnibus domibus in quibus com­ morata est, eadem aut pejora invenit pericula. Cavendum est tamen ab illusionibus; v. g. herus, qui sæpe cum juniori ancilla peccavit, facile credit se in æquali versaturum difficultate cum nova famulâ; quod tamen sæpe falsum est, præsertim si eligat famulam annosam, minus decoram, indole gravem ac piam. 3) Quando occasio vitari nequit sine injustitia aut alio peccato; v. g. ordinarie 320 I J CAPUT 11. vir uxorem relinquere non potest aut vice versa; nec filius aut filia, domum paternam; miles, exercitum, ante tempus praefinitum; monialis, conventum; nec medicus conduélus, curam alicujus personae; nec famulus, ante tempus constitutum. 3) Quando occasio absque scandalo gravi aliove malo spirituali aliorum vitari nequit; v. g. materfamilias quæ a viro separari nequit absque scandalo vicinorum vel spirituali damno filiorum; vel herus qui ancillam ejicere non potest stalim post missionem quin scandalum excitet. Sed hic etiam ab illusionibus cavendum est; sæpe concubinarius dicet ancillam sine scandalo ejici non posse, dum e contra scandalum aufertur ejus ejeélione, dummodo prudenter fiat, tempore opportuno, et sub rationabili prætextu. 533· (b) Grave damnum temporale existere censetur, quando occa­ sio dimitti nequit sine notabili jaélurâ vitæ, famæ aut fortunæ; v. g. si quis proprium officium vel artem, ex quâ seipsurn vel familiam sustentat, derelinquere deberet, ut mercator qui in negotiando occa­ sionem fraudes committendi invenit; medicus qui in arte exercenda pericula peccandi invenit; parochus, confessiones audiendo; fcemina, hospitando. Quod præsertim verum est, quando simul adest aliquod spirituale damnum propter pericula ex egestate vel otiositate oriunda. Si vero damnum leve est tantum, omnibus sedulo inspeétis, occa­ sio moraliter necessaria dici nequit. Hinc merito damnata est ab Alexandro / I l y Ht ■' ’ >' I fl i 'I ’ I-* ( ' ’I» I 1 ir î » ». > Ί ' Si quis meditari nesciat et peccatis sit addiélus, quotidie sibi dicat, ante somnum : si ita vivere pergam, æternis devovebor suppliciis. ’ S. Philippus Nerius cuidam juveni, qui quasi quotidie graviter pec­ cabat, fere nullam aliam dedit pænitentiam nisi quod, si recideret, sta­ tim ad confessionem rediret; obedi vit pænitens, et Philippus semper illum absolvebat, eamdemque semper illi imponebat pænitentiam; quo medio tempore brevissimo juvenis emendatus est et tanquam an­ gelus evasit. Cfr. Berardi, n. 82. 3 aldi, Expositio Juris Pontificii, Romæ, 1830,1. II, p. 630-645; S. Alphons., n. 675-70$; D'Annibale, op. cit., η. 179-183; Sota, op. cit., n. 164-402; Bucceroni, op. cit.; Berardi, De Sollicitatione; Lehmk , n. 975 97S; flaine, q. 93-96; Baller. P., n. 1085-1155; Ge'nicot, n. 394-400; Xoldin, n. 381-389· S. Many, ap. Canoniste, sept., déc. 1895. -- CAPUT Π. PARS ALTERA MORALIS. 350 - - ----- - - - — - - _ - - - - - - - - - _ _ _ _ _____________ nem commiserit, etiamsi sacerdos sit qui jurisdiflionc ad absolutio­ nem valide impertiendam careat, aut sollicitatio inter confessarium et pænitentem mutua fuerit, sive sollicitationi pænitens consenserit, sive consensum minime praestiterit, vel longum tempus post ipsam sol­ licitationem jam effluxerit, aut sollicitatio a confessario, non pro st ipso, sed pro aliâ personà peraéla fuerit ”. Ad cujus intelligentiam quatuor sunt exponenda : i°con­ ditiones requisitæ ad peccatum sollicitationis constituendum; 2° obligatio denuntiandi sollicitantes; 30 modus denuntiatio­ nis peragendae; A°pænœ contra sollicitantes. i° De conditionibus ad peccatum sollicitationis requisitis. 584. Peccatum sollicitationis, attentis legibus ct decretis supra relatis, definiri potest : provocatio ad turpia, facta a sacerdote ut confessario, cum aliquâ relatione, ad confessio­ nem x. Tres igitur conditiones requiruntur : — (A) Ut adsit provocatio ad turpia, id est aliqua aélio, sive per se inhonesta, sive per se indifferens, sed turpem affec­ tum exterius manifestans, quâ confessarius pænitentem inducere conetur ad aliquod peccatum contra castitatem; seu, aliis verbis, est scandalum pænitcnti datum in materia luxuriæ. Hæc autem provocatio fieri potest sive factis, seu, juxta Benedictum X1sive verbis, sive signis, sive nutibus, sive tactu, sive per scripturam ”. Hinc, — 585. (a) Sollicitatio ad quodeumque aliud peccatum, etiam gra­ vius, v. g. homicidium, non cadit sub lege. (b) Crimen sollicitationis debet esse graviterculpabile, seu inducere ad aélus graves contra castitatem, sive sint graves in se, sive ex affeflu libidinoso exterius manifestato. Nam veniale peccatum pœnis tam gravibus puniri nequit. Facile autem quidam aélus ex se leves, v. g. mulierem osculari, judicari debent mortales si fiant in aélu confessionis, propter irreverentiam et scandalum. Quidam putârunt aélus etiam leves sub lege comprehendi, propter hoc 5. Officii responsum, 11 febr. 1661 : “An confessarius sollicitando propter parvitatem materice sit denuntiandus”? — Resp. : “ Cum in rebus venereis non detur parvitas materiae, et, si daretur, in re prae­ senti non dari, censuerunt esse denuntiandum et opinionem contra­ riam non esse probabilem ” ’. Sed in hoc responso agitur de aélibus n ‘ Distinguitur proinde a peccato complicitatis, quod committi potest absque ullâ relatione ad confessionem, etiam antequam quis ad sacer­ dotium provenus fuerit. ’ Ap. Giraldi, op. cit., p. 632. DE CON FESSA B ΙΟ. 351 venereis, in quibus non est parvitas materiæ. saltem quando in rela­ tione cum confessione committuntur, non autem de aélibus leviter inhonestis, qui proprie venerei non sint. Hinc, si confessarius mulierem de ejus pulchritudine in confes­ sione laudat, vel declarat se ex toto corde eam diligere, judicium ex adjunétis ferendum est : si exterius constat hæc dici ex turpi amore ad eam ulterius in peccatum inducendam, est utique sollicitatio; secus, si id fiat ex levitate aut imprudentia. — Idem dicendum de donis aut munusculis in sacro tribunali datis, aut de invitatione ad confessarium visitandum ; ex adjunctis dijudicandum est utrum adsit prava intentio necne. (c) Debet esse certum, omnibus sedulo inspeélis; si sil igitur dubium vel jure, vel faflo, denuntiatio non est facienda, cum in dubio odiosa sint restringenda. (d) Non requiritur autem ut sollicitatio sit ejjicax, seu ut persona sollicitata consentiat; nam dicitur in Bullis denuntiandum esse eum qui sollicitare vel provocare lentaverit. Sollicitatio tamen debet esse completa ut sollicitatio, i. e. vere scandalum præbere; unde non sufficiunt illa verba præparatoria quæ aliquando proferuntur ut videatur num cum aliquâ spe persona tentari possit. (e) Parum refert utrum persona sollicitata sit wraut femina,puber vel impubcr;— utrum sollicitatio sit ad peccandum cum confessario, vel solitarie, vel cum tertia persona; — utrum confessarius imme­ diate pænitentem ad peccandum sollicitet; vel, mediante pamitente, aliam personam ad peccatum luxuriæ inducat. In his omnibus casibus vere adest sollicitatio ad turpia. 586. (B) Ut sollicitatio fiat a sacerdote ut confessario. Hinc, — (a) Si sollicitans non sit sacerdos, sed vel clericus, vel laicus, vel interpres in confessione adhibitus, non est obligatio denuntiandi. Attamen 0’. Officium procedere potest contra quemcumque, etiam non sacerdotem, qui confessiones excipere praesumeret, et hâc occa­ sione sollicitaret. Sub nomine sacerdotis venit quilibet presbyter, saecularis vel regularis, sive approbatus sive non. Non autem certo constat episcopos sub hâc lege comprehendi, quia, cum in re odiosa simus, specialis mentio necessaria esse videtur ut sub lege cadant. Si qui tamen hujus criminis rei essent (quod Deus avertat 1), jus naturale, si non jus canonicum, postulat ut Superioribus denun­ tientur, ne causa ruinæ spiritualis fiant. Non est denuntiandus pænitens, etiam sacerdos, qui confessarium ad turpia sollicitet : ille enim ut sacerdos confessarius haberi nequit. (b) Si sollicitatio sit mutua inter confessarium et fundentem, de­ nuntiandus est sacerdos. Mutua autem habetur quando confes­ sarius, prius a pænitente sollicitatus, ipse, hanc naétus occasionem, pænitentem postea sollicitat; vel, quando a pænitente ad unam turpitudinis speciem sollicitatus, ad aliam sollicitat. 352 PARS ALTERA MORALIS. CAPUT IL (c) Si vero confessarius tantummodo sollicitanti pænitenti consen­ tit, quin ullo modo ipse sollicitet, controvertitur utrum sit denun­ tiandus. Benignior opinio, quam tuetur Λ' Alphonsus (n. 681), vere probabilis est; ideoque obligatio denuntiandi non est urgenda :n casu. (d) Si sollicitatio fiat a sacerdote, non ut confessario, sed in admi­ nistrat ione alterius sacramenti, non datur locus denuntiandi. 5^7· (C) Ut sollicitatio fiat cum aliquâ relatione ad con­ fessionem, id est, juxta verba superius (n. 583) relata : — (a) Vel in actu sacramentalis confessionis, seu a tempore quo in­ choatur confessio vel recitatur Confiteor usque ad ultima absolutio­ nis verba. Notandum est autem denuntiandum esse non solum eum qui immediate ad turpia sollicitat, sed etiam eum qui mediale, aliquid videlicet faciendo aut dicendo quod in se indifferens est, sed postea ex adjunétis ad aliquid turpe determinatur. Ita si sacerdos, in actu confessionis, mulieri dicit: “ expedia me domi", posteaque eam domi sollicitat, hæc verba, in se indifferentia, sunt, exadjumilis, quasi initium sollicitationis ideoque jam ipsa sollicitatio. Res tamen dubia esse potest si sacerdos non statim domi sollicitat, sed solum post aliud honestum negotium transaéium : tunc omnia adjiméla sedulo expendi debent ut ex eis præsumi possit qurenam fuerit prævalens intentio confessariiet si dubium manet, obligatio denun­ tiandi urgenda non est. 588. (b) Vel ante, vel immediate post confessionem. Quæ verba striéle intelligenda sunt, ita ut inter confessionem et sollicitationem nulla intercedat aétio externa vel collocutio. Denuntiandus est igitur confessarius qui sollicitat pænitentem jam gentiilexum, aut petentem confiteri, et postea ejus confessionem audit; vel statim post absolutionem datam. Quod valet, etiamsi sollicitatio sit solum mediata, v. g. si immediate post confessionem pænitentem in sacristiam vel in domum suam ducat, ibique eum statim sollicitet; vel si det chartam postea legendam, in quâ sollicitet. Si vero inter confessionem et sollicitationem alia interveniat aétio, v. g. locutio de rebus indifferentibus, vel aliquod negotium, vel au­ ditio confessionis alterius pænitentis, non est obligatio denuntiandi, saltem vi hujus clausulæ. 589. (c) Vel occasione aut prætextu confessionis. 1) Occasione con­ fessionis audita, quando confessarius sic cognoscens inclinationes, tentationes aut peccata pænitentis,eum exinde sollicitat, modoccr/rt habeantur externa indicia sollicitationem oriri ex auditione ipsâ con­ fessionis’; — insuper occasione confessionis petila, «piando videlicet ‘Quâ de re sapienter disserit 5. Many, ap. Canoniste, p. 519-521. ’ Quando sollicitatio oritur non ex audilA confessione, sed occasione notitia sacramentalis quatenus confessarius ex auditis in confessione ansam sumit pænitentem invisendi et sollicitandi, graves auClores DE CONFESSARIO. 353 pænitens hic et nunc confiteri petit et confessarius statim solli ûitat, confessionem ad aliud tempus differendo, etiamsi postea confessio non fiat; sed si (piis petit confiteri non statim. sed iliâ die vel horâ, et confessarius cum sollicitat, non verita atur hæc clausula. 2} Pridextu confessionis, (piando confessarius, pænitentem solli citare intendens, utitur confessione ut velo ad tegendum pravum ' finem, v. g. aliquem invitat ad confitendum quo facilius eum ad turpia inducat; aut accedit ad domum aegrotantis, et, post quae­ dam verba de confessione ad i emovendos adstantes, ægi otutr sollicitat. 590. (d) Vel, etiam extra occasionem confessionis, in confessional), sive in alio loco ad audiendas confessiones devtn.ato aut electo, cur. simulatione audiendi ibidem confessionem. Jamvero locus ad ai diendas confessiones destinatus est sive sacristia sive locus ubi, juxta Statuta dueeesana, solent audiri confessiones; locus electus est quicumque locus ex petitione pænitentis vel confessarii hic et nunc inserviens ad confessionem audiendam, v. g. cubiculum infirmi. Simulatio confessionis locum habet quoties confessarius et pæni­ tens, ex mutuo condiéio, in uno c tribus locis designatis, ita se externe gerunt ut adstantes intelligant confessionem audiri. De­ nuntiandus est igitur confessarius qui in uno ex his locis sollicitat pænitentem, simulando confessionem. — Si quis vero in confessionali sedens sollicitaret personam ante se stantem, vel sedentem, non cadit sub lege, quia non simulatur confessio .* 2° I)c obligatione denuntiandi sollicitantes. 591. (Ai De ipsa obligatione. Jure naturali ii qui certo cognoscunt sollicitationem, sub gravi tenentur ex caritate sollicitantem denuntiare,nc hic multarum animarum ruinam causet. Hanc obligationem naturalem positivo præccpto confitmârunt R. Pontifices, præsertim vero Benedicius ΛΎΓ 'supra, n. 5$3)> et Codex, qui plectit excommunicatione majore latæ sententia· nemini reservata fidelem “qui scien­ ter omiserit cum a quo sollicitatus fuerit, intra mensem denuntiare” (can. 2368, § 2). Ex quo patet solos pænitentes sollicitatos hanc excom­ municationem incurrere; alii qui certo cognoscunt faôlum sollicitationis tenentur quidem denuntiare sub gravi, ut putant non velificari sollicitationem propre diclam. Cfr. Lehmk,, n. 970; D'Annihale, Summula, n. 367, not. 11. ubi tamen concedit aliam esse praxim Congregationum. * Ita ex decieto 5. Officii, 1661. ad : 5, ap. Giraldi, op. cit., p. 633. 354 PARS ALTERA MORALIS. CAPUT II. declaravit S. Officium1, sed non sub pœnâ excommunica­ tionis. Insuper, ut pænitentes sollicitati excommunicationem incurrant, requiritur (a) ut obligatio denuntiandi sit certa; (b) ut omissio denun­ tiationis sit culpabilis, i. e. cum cognitione obligationis ac censuræ et simul absque legitimâ excusatione; (c) ut tempus ad denuntiatio­ nem utile elapsum fuerit, i. e. unus mensis a tempore quo persona sollicitata suam obligationem ac censuram ei adnexam noverit. Unde absolutio dari nequit huic pænitenti, nisi denuntiationem fecerit vel saltem facere serio promiserit. Si quis autem hanc ex­ communicationem incurrerit, ac postea sollicitantem denuntiaverit, a simplici confessario absolvi potest, cum excommunicatio nemini reservetur. 592. (B) Quinam denuntiare tenentur? Ad denuntia­ tionem tenentur non solum ipsi pænitentes sollicitati; sed etiam omnes qui aliunde a personis fide dignis certo sciunt hoc crimen commissum fuisse, etiam *impuberes ; nisi tamen id noverint sub secreto commisso; nam jus naturale, quod po­ sitivo prævalct, postulat ut hoc secretum fideliter servetur. 1. > (a) Nec requiritur ut crimen juridice probari valeat, sed sufficit ut sit moraliter certum; pariter denuntiari deoet, etiamsi occultum, vel jam a longo tempore commissum. (b) Quod verum est, etiamsi confessarius jam sit emendatus, ex­ cepto probabiliter casu quo emendatio tam conspicua et perdurans fuerit, ut nullus timor haberi possit reincidentiæ, maxime si jam Regularem Ordinem ingressus fuerit. (c) Denuntiari debet, etiamsi jam conviéhis et punitus fuerit, si iterum delinquat; imo si non fuerit plane conviétus ac punitus, quamvis non iterum deliquerit; probabiliter tamen cessat obligatio, si plene convictus ac punitus fuerit nec iterum deliquerit, cum jam finis legis obtentus sit. (d) Minime autem denuntiandus est qui jam est mortuus, quia jam cessat finis totalis legis, scilicet tam emendatio quam punitio rei. Idem probabiliter dici potest, si delinquens jam virious fraélus sit et prope moriturus, ita ut versimiliter confessiones nunquam in futurum sit auditurus. Ad denuntiationem vero non tenetur ipse confessarius » 1 '■ ; vS j 9) M * Instruit, anni 1867, § 3, ubi dicitur : “ Hujusmodi denuntiationes a nemine absque culpâ lethali omitti possunt”. ’ impuberes tamen probabiliter ad id cogi non possunt antequam pubertatem adepti fuerint; et si antea denuntiant, eorum testimonium probationem juridicam non præbet, sed solum indicium ad ulterius in­ quirendum. Cfr. Rota, n. 388-389. DE CONFESSARIO. 355 sollicitans, quia nemo tenetur scipsum prodere; unde nec tenetur personam sollicitatam de onere denuntiationis mo­ nere.— Neque probabiliter tenentur consanguinei et affines sacerdotis sollicitantis, saltem in prmis gradibus, quia cen­ sentur una persona moralis cum eo, et graviora mala ex tali denuntiatione sequi possunt. 593· (C) Quænam causa a denuntiatione excusat? — Principium : Cum hic agatur de prœcepto positivo Ecclesiæ, licet gravissimo, gravissimum incommodum, diam privatum, ab ejus exeeutione excusat ; nisi tamen simul inducatur publi­ cum scandalum vel damnum commune : tunc enim jure natu­ rali denuntiatio fieri debet, nisi adsit gravissimum incom­ modum etiam publicum. 594. Conclusiones, ia) Excusat periculum grave vita, fama, vel fortuna, ex denuntiatione oriturum, dummodo sit prudenter existimatum, et non fidum; extrinsecum denuntiationi, et non ipsi intrin­ secum, ut timor incurrendi indignationem sollicitantis *, vel vere­ cundia in manifestanda sollicitatione aut alia hujusmodi, quæ non excusant; nec aliquo modo evitabile : si enim vitari possit, media ad illud removendum adhiberi debent et denuntiatio facienda. Hinc excusaretur qui sollicitantem denuntiare nequiret quin seipsum ut reum proderet. Quod tamen raro accidit; nam pænitens sollicitatus suum consensum reticere potest, nec de eo interrogatur; unde, etiamsi copula intercesserit, vel sollicitatio mutua fuerit, pæ­ nitens non tenetur id manifestare, sed dicere potest : talis confessa­ rius mecuin male se gessit, vel male locutus est in materia castita­ tis, nec quidquam amplius declarare possum. (b) Excusat pariter impotentia moralis personaliter adeundi judi­ cem competentem, quamdiu durat; denuntiatio enim, utpotejudicialis, fieri debet personaliter et vivâ voce, sub pœnâ nullitatis, proindeque ab eâ dispensantur qui coram judice comparera nequeunt. Sed tenentur adhibere media quæ illam possibilem reddant, videlicet rem Episcopo manifestare, per epistolam vel procuiatorem, ut ille providere possit, v. g. delegando virum ecclesiasticum, coram quo sollicitatus denuntiare valeat. (c) Excusat etiam periculum publicitatis et scandali prudenter exis­ timatum; quod tamen admodum raro occurrit, cum denuntiatio secretissima fieri ac manere debeat. * Cæteroquin denuntiatio ita fieri potest ac debet ut denuntians a sol­ licitante non cognoscatur; quod sæpe possibile est; nam Superiores contra delinquentem procedere nequeunt nisi post duas vel tres accu­ sationes, ita ut sollicitans sæpe cognoscere non valeat a quo denuntia­ tus fuerit 356 PARS ALTERA MORALIS. CAPUT II. (d) Aliquando etiam pænitenti, omnino denuntiare nolenti, con­ ceditur dispensatio ab onere denuntiationis, sive totalis (quod raro fit, saltem prima vice), sive partialis, videlicet a quibusdam juridicis solemnitatibus. 3° De modo excipiendi et faciendi denuntiationem. 595. (A) De modo quo sese gerere debet confessarius. (a Confessarius, cui casus sollicitationis manifestatur, expen­ dere debet utrum persona denuntians sit omnino fide digna; quandoque enim mulieres ex odio, vel invidia, aut quia earum sollicitationes rcpulsæ sunt, etc. falso denuntiant innocentes sacerdotes. Quapropter eas serio moneat de atrocitate criminis falsæ denuntiationis ac dc gravissima pœnâ huic peccato infiietâ, quod videlicet S. Pontifici reser­ vatur. (b) Sedulo perpendat num, omnibus inspeélis, obligatio denuntiandi sit certa; si rem non possit statim dijudicare, pænitentem ad se alterâ die redire moneat. (c Side obligatione denuntiandi certo constat, tenetur regulariter confessarius de hâc obligatione pænitentem monere, quamvis hic in bona fide versetur; ait enim Λ'. Officium, in Instruflione anni 1867, n. 3 : ·* Quâ de re pænitentes debent admoneri, neque ab iis admo­ nendis instruendisque eorum bona fides excusat”. Ratio est quia bonum publicum, quod hanc denuntiationem generatim exigit, bono privato prævalere debet. Si tamen certo praevideatur monitionem nullomodo profuturam esse, sed nocituram, confessarius monitio­ nem differre potest, opportunius exspeélans tempus, ut simul bono privato pænitentis et bono Ecclesiæ provideat. Si nulla spes sit unquam denuntiationem obtinendi, ad Superiores recurrere valet pro dispensatione. 'd> Si pænitens, de obligatione denuntiandi monitus, eam facere nolit, inquirat confessarius utrum sit causa excusans; si quæ sit causa legitima, non urgeatur obligatio usquedum causa cessaverit; si vero nulla sit rationabilis causa, meliori quo fieri potest modo suadeat pænitenti ut denuntiet, vel saltem tempore opportuno denuntiare promittat, exponendo quomodo id fieri possit, absque uilâ proprià injuria; si id etiam obtinere nequeat, recurrat ad Supe­ riores ecclesiasticos pro dispensatione, nec absolvat antequam dispensatio obtenta fuerit, nisi tamen in mortis articulo, in quo absolutio dari potest quoties bona fides probabiliter præsumi potest. 596. (B) De modo denuntiationem faciendi, (a) Denuntiatio facien­ da est sive inquisilorious, ubi adhuc existant, sive Ordinario. Quo DE CONFESSARIO. 357 nomine hic intelligendus est Episcopus', eoque mortuo, Vicarius capitularis (jn Statibus Foederatis Administrator'), non autem Vica­ rius Generalis, nisi ad hoc speciale mandatum habeat. Ordinarius, cui facienda est denuntiatio, est Ordinarius sacerdotis denuntiati, vel loci, ubi deliélum patratum est; aut, juxta nonnullos. Ordinarius pænitentis sollicitati, qui denuntiationem ad Episcopum sacerdotis delinquentis transmittat. (b) Cum denuntiatio sit a itus vere judicialis, regulariter persona sollicitata, vel alia quæ crimen certo noverit, personaliter coram Ordinario, ejusve delegato, se sistere debet, præsente ecclesiastico viro, qui notarii partes agat; et, juramento præslito, vivâ voce, non scripto, denuntiationem facere, exprimendo nomen sacerdotis solli­ citantis, aut, si hoc ignoretur, ejus officium, munus, aetatem aliaque signa specialia quibus agnosci valeat. Insuper denuntians suum nomen manifestare debet et subscribere; quod si scribere nesciat, signum crucis apponat. Tandem juramentum emittat de secreta religiose servando super omnia quæ peraéta sunt1*34. (c) Cum vero sæpe ordo judicialis servari nequeat, Episcopus concedere potest ut denuntiatio fiat coram sacerdote (v. g. parocho) delegato, absque notario; aut etiam coram confessario ad hoc mu­ nus specialiter deputato (quod tamen non fit sine incommodo . (d) Antequam vero Episcopus contra denuntiatum procedat, juxta recentem 5. Ojjicii Instructionem3, 6 aug. 1897, explorare debet utrum mulieres vel viri denuntiantes sint boni nominis, neque ad accusandum vel inimicitia vel alio humano affeClu adduéli : “Ordinarius igitur toties quoties aliquam de infando sollicitationis· crimine denuntiationem acceperit, illico ad diligentias * procedet. Ad quem finem vel per se. vel per sacerdotem a se specialiter dele­ gatum advocabit (separatim scilicet et quà debet circumspe&ione) duos testes, quantum fieri poterit, ex ccetu ecclesiastico, utcumque vero omni exceptione majores, qui bene noverint tum denuntiatum, tum omnes et singulos denuntiantes, eosquesub sanditate juramenti de veritate dicendà et de secreto S. Officii servando5, judicialiter interrogabit, testimonium scripto referens, juxta insequentem for 1 Episcopus est judex competens in hâc materia, etiam quoad Regu­ lares exemptos. In locis missionum, Vicarius Apostolicus denuntia­ tionem accipere potest, ex decreto 0'. Ojjicii aojun. 1883, ap. Collecta­ nea, n. 949. 3 Norma in hoc examine sequenda describitur in Instruit ό*. Officii, 20 jul. 1890. ap. Alla S. Sedis, XXV, p. 451-454. 3 Ap. Ae °Pei’^us exsequendis ad Jubilæum; I De facultatibus tempore Jubilæi concessis; '.De suspensione gratiarum tempore Jubilæi. I. De notione et speciebus Jubilæi. 632. i° Notio. Jubilæum nihil aliud est nisi indulgen­ tia plenaria variis privilegiis, a Romano Pontifice cumu­ lata. Differt igitur ab indulgentiâ plenaria accidentaliter tantum, videlicet ratione solemnitatis ac privilegiorum quæ ci ad nectuntur. 633. 2° Species. Duplex est Jubilæum, ordinarium ct extraordinarium. (a) Prius, quod majus etiam vocatur, aut Jubilæum simpliciter, est illud quod recurrit quolibet vigesimo quinto anno. Generatim prius Romæ celebratur per integrum annum, qui annus sanétus dicitur; deinde sequenti anno ad universum orbem extenditur per tempus brevius, communiter per sex menses. Romæ, incipit a primis vesperis Nativitatis Domini, quæ præcedunt annum 25u'n, 5ou,n, 75um et ioou,“ cujusque sæculi, et concluditur secundis vesperis Nativitatis sequentis anni. (b) Posterius, seu extraordinarium, quod etiam minus dicitur, illud est quod R. Pontifex, pro arbitrio suo, concedit ad aliquod tempus, propter gravem causam. Ita communiter quisque novus Pontifex Jubilæum largitur post suam exaltationem, et insuper in majoribus Ecclesiæ necessitatibus aut solemnitatibus. Hoc Jubi­ læum simul Romæ et per universum orbem celebrari solet. ’ Præter opera jam citata de Indulgentiis in genere, cfr. Navat rus, Comment. de Jubilaeo, Romæ, 1575; Viva, de Jubilaro, Patavii, 1709; Theodorus a S. Sfrir., Tract, historico-theologicus de Jubilæo, Romæ, 1750; Loiseaur, Traité Canonique et pratique du Jubilé, Paris, 1859 : P. Bastie::, O. S. B., Tr. de Jubilæo, Bruxellis, 1901; H, Thurston, S. J., The Holy Year of Jubilee, St Louis, 1900. DE PÆN1TENT1A. 382 (c) Præter hoc utrumque Jubilæum, quod universale est, utpote omnibus Fidelibus concessum, datur quandoque Jubilæum parti­ culare, quod alicui provincial vel loco conceditur, quale est Jubi­ læum Aniciensi ecclesiæ concessum, quoties festum Annuntiatio­ nis in diem Parasceves incidit. (d) Aliquando etiam dantur indulgentiæ plenariæ informa vel ad instar Jubilæi, ad aliquem locum magis decorandum, Fideliumquc pietatem magis excitandam : quæ quidem non differunt ab ordina­ riis indulgentiis nisi ratione solemnitatis. Hic notandum est regulas in Jubilæo, sive ordinario sive extraordinario servandas, traditas esse a Benedtclo AYE1, casque etiam hodie servandas esse in omnibus quibus non adversatur specialis Bulla pro quolibet Jubilæo edita2. II. De operibus exsequendis ad Jubilæum lucrandum. 634. Ad Jubilæum lucrandum varia praescribuntur opera, videlicet pro ordinario : confessio et communio, uccnon visita­ tiones ecclesiarum ; pro extraordinario : \\\s\xpwtjejunium ct eleemosyna. — in his exsequendis nullus requiritur ordo, dummodo ultimum opus in statu gratiæ peragatur. Sed regula generalis est non sufficere opera aliunde jam debita 3. Neque necesse est ut omnia eâdem hebdomadâ perfician­ tur, etiam pro extraordinario Jubilæo 4 ; neque in uno eodemque loco, ita ut confessio fieri possit in uno ct communio in altero, dummodo serventur speciales rcgulæ ab Episcopo illius loci statutæs. 9 635. Γ De confessione et communione, (a) Exclusâ speciali con­ cessione, non potest quis satisfacere præcepto paschali et Jubilæum lucrari unica confessione et communione6. Attamen, relate ad Peregrinantes, 5 maii 1749, qu& Jubilæum indicitur; Bulla Cum nos super, vj mai 1749, ubi indulgentiæ et facultates suspendun­ tur; Bulla Convocatis, 25 nov. 1749, quâ Pænitentiariis Urbis faculta­ tes conceduntur; Bulla Inter prerteritas, 3 dec. 1749, de quaestionibus et controversiis circa opera injuncta; Bulla Paterna caritas, 17 dec. 1749, quâ Monialibus, Oblatis, etc. providetur; Bulla Dcnediflus Deus, ’Bulla 25 dec. 1750, quâ Jubilæum extenditur ad universum orbem; Bulla Celebrationem, 1 jan. 1751.de Jubilæi extensione. ’ Decret, aulhent., n. 353, 15 mari. 1852. 3 Bulla Inter prceterilos, n. 53. 4 N. Pcenitent., 16 mart. 1865, ap. Afla S. Sedis, I, p. 176. s 5. Pcenitent., 15 jan. 1886. ‘ 5. Pcenitent., 2 5 jan. 1875, ap. A fla S. Sedis, VI11 ,p. 2C6-267 ; cfr. p. 361. APPENDIX DE INDULGENTIIS. 383 confessionem, potest quis prius confiteri ad lucrandum Jubilæum; et si postea, infra annum, nullum mortale peccatum admiserit, non tenebitur confiteri, cum lex annuæ confessionis non obliget nisi eos qui gravis peccati conscii sunt (n. 245). Neque absolutio requi­ ritur, si quis in statu gratiæ versetur, nisi expresse in Bulla dicatur, ut an. 1851, “ peccata confessi et sacramentali absolutione expiati". (b) Confessio ac communio fieri debenttemporejubilæi.nonautem in vigilia, nisi a primis vesperis, quando jam Romæ inchoari solet. (c) Qui, post peraélam confessionem, in mortale incidit antequam ultimum opus perfecerit, confessionem iterare debet, ut sacramentali absolutione gratiam recuperet; nec ei sufficit perfeétam contri­ tionem elicere 636. 2° De ecclesiarum visitatione. Quænam ecclesiæ et quoties sint visitandæ S. Pontifex designat in Urbe, et Episcopus cujuslibet dioecesis, extra Urbem. (Az ha pro anno 1900, Leo XIII præscripsit’ ut quatuor basilic® Beatorum Petri et Pauli, S. Joannis Lateranensis et S. Maria Ma­ coris visitarentur semel saltem in die per viginti continuos aut inter­ positos dies, sive naturales sive ecclesiasticos, ab incolis Romæ degentibus; per decem saltem dies a peregrinis. Si vero in Urbe degentes, vel in ipso itinere morbo aliàve legitima causa prohibean­ tur ne quasdam vel omnes visitationes laciant, possunt tamen Jubi­ læum lucrari, alia opera perficiendo a confessariis injunéta. (B) Extra Urbem,(λ) Episcopi determinant, juxta Bullam Pomifi­ cis, quot ecclesiæ et quoties visitandæ sint. In locis ubi una est eccle­ sia, concedere possunt ut omnes visitationes præscriptæ in hâc eccle­ sia fiant; quæ potestas ipsis data est anno 1852 modo generali1 *34, ita ut eâ gaudeant, etiamsi Bulla J ubilæi hâc de re taceat. Possunt etiam designare oratorium publicum, si missa in eo habitualiter celebretur'. (b) Si eadem ecclesia pluries visitari debeat, id fieri potest eodem die vel distinctis diebus, nisi in Bullà Jubilæi aliter definiatur. Visitationes autem in eâdem ecclesiâ faélæ ita ab invicem distinguendæ sunt, ut singulis vicibus ab ecclesiâ egredi nccesse sit ut nova visitatio fieri valeat. (c) Regulares Jubilæum lucrari nequeunt visitationes præscriptas peragendo in propriâ ecclesiâ, nisi speciale privilegium a R. Ponti­ fice obtinuerint5. Si vero legitime impediantur quominus ecclesias ab Ordinario designatas visitent, singuli a suo confessario commu­ tationem obtinere valent. (d) S.epe etiam minuitur visitationum numerus processiones insti1 • 3 4 5 Inter preteritos, n. 79. Properante, ap. Ait. S. Sedis, XXXI. p. 644 sq. Decret, authent., n. 353, 15 mart. 1852. 5. Penitent., 15 jan. 1886, ap. Ail. S. Sedis, XVIII, p 334 5. Penitent., 1075, ap. Act. S. Sedis, VIII, p. 554 Bulla Bulla tuendo, de licentia Episcopi, ex speciali privilegio a S. Sede conces­ so. Quo casu Fideles, extra januas ecclesiæ aut oratorii, ob illius angustiam remanentes, et cum aliis orantes, unum corpus moraliter eflbrmant, ac proinde visitationi pro lucrando Jubilæo satisfa­ ciunt, dummodo tamen ecclesiam ingrediantur omnes qui in eâ contineri possunt. Pariter, si propter legitimam rationem, proces siones fiant vestimentis haud chorahbus, sine cruce, psallendo voce submissâ, aut etiam sine ullo cantu, id validum est1. 637. 3° De jejunio, (a) In Jubilæis extraordinariis præscribi solet jejunium trium dierum; quod abstinentiam a carne importat; imo etiam ab ovis et la&iciniis, si pro tempore Quadragesimæ praecipi­ tur. Quandoque, extra Quadragesimam, idem jejunium striclum (i. e. abstinentia non solum a carne, sed ab ovis et laéliciniis) impo­ nitur, quoties videlicet in Bullâ dicitur “esurialibus cibis utentes’”. (b) Jejunium illud distinctum esse debet a jejunio jam ab Ecclesiâ statuto, nisi aliter in Bullâ declaretur explicite vel implicite. (c) Sæpe tria jejunia in eadem hebdomade peragenda injungun­ tur, feriâ quartâ, sextâ et sabbato; sed si nulla dies assignatur, quo­ cumque tempore fieri possunt, extra dies jejunii de præcepto. (d) jejunium hujusmodi servari debet etiam ab iis qui alias a lege jejunii excusantur; sed si jejunare non valeant, confessarius hoc opus in aliud commutare potest3. 638. 40 De eleemosyna, (a) Si præscribitur “pro cujusque arbitrio vel devotione", quælibet donatio satis erit, dummodo tam parva non sit ut pro nihilo reputetur; si vero “pro cujusque facultatibus", necesse est ut aliqua sit proportio inter eleemosynam et personæ for­ tunam; unde obolus sufficiet quidem pro paupere, sed non pro divite; imo pauperes commutationem eleemosynae in aliud opus obtinere possunt a confessario. (b) Eleemosyna per alium fieri potest, v. g. per superiorem, si agi­ tur de membris alicujus communitatis, aut patremfamilias, si de uxore vel liberis quæstio est, aut divitem nomine pauperis; dum­ modo tamen ipsis scientibus eleemosyna erogetur. III. De Facultatibus tempore Jubilaei concessis. J Christifidelibus, indulgentiam Jubilæi lucrari volentibus, specialia privilegia conceduntur 1° quoad eleflionem confes­ sarii; 2° quoad facultates confessariis datas4. - 5. Pienitent., ap. Ad. S. Sedis, VIII, p. 554; t. XXXIV, p. 638; H ’· h 3 Cum in quibusdam regionibus valde difficile sit tale jejunium ser­ vare, Episcopi S. Sedem adire possunt, ut hoc mandatum emolliatur. 3 Decret. aullient., n. 425, 10 jul. 1869, ad. 8. 4 Hæc privilegia recensentur in Bullâ Hened. ΛΎ/'quæ incipit Cele­ brationem, i jan. 1751, et in Bullâ cuilibet Jubilæo propria, v. g. pro 385 i° De facultate eligendi confessarium. 639. (A) Moniales proprie diclœ, vota solemnia edentes, earumque novitiae sibi eligere possunt, ad lucrandum Jubilæum, confessarium inter eos qui pro monialibus, pro quoli­ bet monasterio, approbati sunt tanquam ordinarii vel extra­ ordinarii confessores. Moniales autem votorum simplicium sibi eligere possunt confessarium simpliciter approbatum4. (B) Ceteri omnes utriusque sexus fideles, tam laici quam ecclesiastici, etiam Regulares cujuslibct Ordinis, ad cumdem effeétum sibi eligere possunt in confessarium quem­ cumque presbyterum tam· Sarcularem quam Regularem etiam diversi Ordinis, ab Ordinario loci ad audiendas sæcularium confessiones approbatum. Si vero Regulares con­ fessarium proprii Ordinis eligere velint, hic unus esse debet ex approbatis a Prarlato Regulari. 2° De specialibus privilegiis quibus confessarii gaudent. 640. His confessariis speciales facultates conceduntur, sed solummodo pro confessione Jubilæi. (A) Facultas absolvendi ab omnibus peccatis et censuris, sive Epis­ copis sive R. Pontifici reservatis, dummodo tamen injungantur pæni­ tentia salutaris aliaque de jure injungenda. — Excipiuntur tamen quidam casus in Const. Sacram. Panitentia reservati : (a) absolutio proprii complicis; (b) absolutio absolventis complicem, si ter aut amplius hoc crimen per totam vitam admissum fuerit'; (c) absolu­ tio eorum qui a R. Pontifice vel alio Praelato nominatim excommu­ nicat!, suspensi vel inlerdiéti sunt, aut tanquam censura ligati publice denuntiati fuerunt, nisi intra tempus Jubilæi satisfecerint. Dicitur “ aliaque de jure injungenda", imponendo videlicet illas conditiones quæ a lege praescribuntur; v. g. hæretici, qui publice hæresim docuerint, non absolvantur nisi abjurata hæresi et scan­ dalo reparato; qui bona ecclesiastica injuste acquisierint non absolvantur nisi iis restitutis, vel compositione faélâ aut saltem sin­ cere promissâ. ’ Ita 5. Panitent., 5 jun. 1901, ap. Atia S. Sedis, XXXIV, p. 187. — Olim etiam excipiebatur falsa et juridica accusatio sollicitationis; sed ■ in recenti Jubilæo 1900 hæc restriélio servata non fuit. X ■■ ultimo Jubilæo in Bullâ Leonis ΧΓΠ, quæ incipit Temporis guident sacri; quam lucide exposuit Anti du Cierge, XXIII, 1901, 145-152. ‘Quod expresse declaravit 5. Pamitent., 11 jan. 1900, ap. Atta 386 / «I ' H I U H jj -· M , ' I> I • J < / |I frfîi ' L ■ DE PÆNITENTIA. 641. (B) Facultas commutandi vota, etiam jurata et S. Pontifici reservata, non excepto voto non petendi commutationem. Exci­ piuntur : (a) vota perpetuae castitatis aut Religionem proprie diclain ingrediendi; (b) vota obligatoria quæ a tertio acceptata fuerint, nisi hic juri suo renuntiaverit; (c) vota pœnalia, quæ ad removendum peccati periculum emittuntur,nisi commutatio fiat in aliud opus quod non minus a peccatocommittendorefrænet quam prioris voti materia. Ad commutanda vota non requiritur alia ratio quam ipsum Jubilæum; sed commutatio fieri nequit in opus notabiliter minus. (C) Facultas dispensandi ab irregularitate ob censurarum violatio­ nem dumtaxat contracta, dummodo sit occulta, nec ad forum ecclesiasticum deduéla aut facile deducenda; non autem ab aliis irregularitatibus. (D) Facultas dispensandi, pro foro conscientiae tantum, super quibusdam matrimonii impedimentis : videlicet impedimento dirimente occulto affinitatis illicit® primi et secundi gradus, dummodo canonicæ adsint causæ, si agatur de matrimonio contrahendo; impedimento cognationis spiritualis, itemque occulto impedimento criminis, neutro tamen machinante. — Pariter facultas restituendi jus ad petendum debitum in casu affinitatis incestuosæ matrimonio supervenientis; vel dispensandi cum illis qui voto simplici castita­ tis sunt obstriéli, eos tamen monendo contra votum peccaturos, si extra usum matrimonialem delinquant, ac eodem voto obstriélos manere, si proprio conjugi supervixerint. (E) Facultas commutandi opera pro Jubilæo præscripta in alia opera ejusdem fere valoris, dummodo justa adsit causa, i. e. impotentia physica vel moralis. Generatim confessio et communio in alia opera commutari nequeunt; pueris tamen, qui nondum ad sacram communionem admissi sunt, aliud opus pro communione præscribi potest; et idem probabiliter dicitur de iis qui, propter chronicum morbum, communionem accipere non valent. 30 Dc usu harum facultatum. EfJ ' 0; ‘r,i ' r··, J ’ " 1 ? jj J , ' ·■ ■ 642. (a) Confessarii his facultatibus uti nequeunt extra adtum sacramentalis confessionis; et solum erga cos qui confitentur animo sincero Jubilæi lucrandi, ita tamen ut absolutio a censuris, commutationes votorum et dispensationes in suo vigore permaneant,etiamsi contigerit cum qui jam illas obtinuerat, mutato consilio, reliqua opera non adimplere. Sed per sacrilegam confessionem censurae et reservationes non auferuntur, cum desit dispositio ad lucrandum Jubilaeum necessaria. (b) Semel tantum his privilegiis uti possunt quoad eumdem pænitentem, quamvis indulgentia Jubilæi pluries acquiri appendix de indulgentiis. 387 possit, quando hic jam omnia opera Jubilæi adimplevit1; exceptio datur pro commutatione operum, quæ fieri potest quoties quis indulgentiam lucratur2. - Nccesse tamen non est ut omnes facultates in eâdem confessione et ab eodem confessario applicentur. Ita qui, in confessione Jubilæi, peccatum reservatum confiteri vel commutationem votorum petere oblitus est, postea absolutionem vel commutationem a quovis confessario obtinere potest. Pariter qui primâ vice, quâ Jubilæum lucratus est, his facultatibus non indi­ gebat, sed postea in censuram reservatam incidit vel aliqufi dispensatione indiget, potest in secundâ Jubilæi acquisi­ tione, quando permittitur, absolutionem, vel dispensationem obtinere. IV. De suspensione gratiarum tempore Jubilæi. 643. 1 ïæc suspensio non obtinet nisi durante anno sanc­ to, quando Jubilæum Romæ celebratur, non autem anno sequenti quando ad totum orbem extenditur; neque afficit ipsam Romam Urbem, sed ceteras orbis catholici partes. Revera ideo alibi suspenduntur quædam privilegia ut fide­ les ad Urbem allidantur ibique Jubilæum lucrentur3. i° Omnes indulgentia tum plenariae, tum partiales <1 R. Pontifice concessa, —- non autem a Praelato inferiore, — suspenduntur, exceptis sequentibus : (a) indulgentiis pro defanflis; imo omnes aliæ indulgentia», quæ aliis temporibus a vivis tantum acquiri possunt, anno sanélo defunc­ tis sunt applicabiles et pro cis acquiri valent; (b) indulgentia in articulo mortis; (c) indulgentiis pro salutatione angelica (i. e. Angelus Domini) ad campanæ pulsum; (d) indulgentia decem annorum totidemque quadragenarum pro visitatione SS. Saciamenti per quadraginta horas expositi; ' Pluries autem his facultatibus uti potest confessarius erga eumdem pænitentem qui nondum omnia opera injunda implevit, ex responso .S’. Pernitent., 25 jan. 1901, et 5 jun. 1901. Ita .9. Pernitent., 2 jul. 1881. Sed in Jubilæo 1900 contrarium decla­ ratum est a 5. Per nit., 20 febr. 1900, ap. Acta S. Sedis, XXXII, 637 : postea vero, lomaii 1900, dictum est pænitentem pluries nihilominus lu­ crari posse Jubilæum, iterando opera injuncta in prima commutatione. Cfr. Benedict. XIV. Bulla Cum nos nuper; Leo Xll/, Bulla Quod Pontificum, ap. Aeta S. Sedis, XXXII. p. 257-259. 388 (e) indulgentiis concessis eis qui SS. Sacramentum comitantur, cum ad ægrotos defertur, vel cereum aut facem per alios deferen­ dam eâ occasione mittunt; (f) indulgentiâ Portiunculæ Assisii lucranda; extra Assisium non­ nisi pro defundis acquiri potest. 644. 20 Facultates a S. Sede, non autem ab Episcopis, conccssæ suspenduntur, videlicet : — (a) Facultas absolvendi a casibus et censuris Papae reservatis; ;b) facultas commutandi vota; (c) facultas dispensandi super irregu­ laritatibus et impedimentis (quo nomine quidam intelligunt matrimo­ nialia impedimenta, aliis tamen contradicentibus). — Sed. pro Jubi­ laeo 1900 5. Punitentiaria declaravit, 21 dec. 1899, suspensionem facultatum “ non extendi ad pænitentes illos, qui tempore confes­ sionis, judicio Ordinarii vel confessarii, sine gravi incommodo hic et nunc ad Urbem accedere nequeunt”*; porro talis est casus plerorumque fidelium. Insuper declaravit, 26 dec. 1899, hanc suspen­ sionem non extendi ad facultates Ordinariis concessas pro foro *; externo' proindeque ad facultatem dispensandi super impedi­ mentis matrimonii in foro externo. Et merito; secus enim Epis­ copi non possent, vertente anno sanéto, fidelium necessitatibus providere, et Jubilæi concessio esset potius ad ruinam quam ad aedificationem. >4 645. Non autem suspenduntur, sed ratæ firmæque ma­ nent : — (a) Facultates dispensandi in jejunio et abstinentia, benedicendi rosaria, numismata, cruces, eisdemque papales indulgentias adnectendi; facultas dandi benedictionem papalem; aliæque non supe­ rius recensitae; (b) facultates Episcopis concessæ a Tridentino (cap. Liceat) uoad casus occultos, vel a jure communi, vel ab Apostolicâ Sede pro certis personis et casibus3; (c) facultates Prælatis in Re­ gulares sibi subjeClos ab Apostolicâ Sede tributae; (d) tandem fa­ cultates missionariis a S. Pienitentiariâ vel .S’. Cong, de Propag. Fide concessæ, in locis Missionum carumque occasione exercendæ; jamvero hoc certo intelligi potest de missionariis qui in regionibus infidelium aut hærcticorum laborant (proindeque in Statibus Americæ Foederatis); sed dubitatur utrum etiam intelligi possit de mis­ sionariis qui in catholicis regionibus prædicant. ' .Ifta S. Sedis, XXXII, p. 335· > Atia S. Sidis, XXXI1, p. 507. APPENDIX DE INDULGENTIIS. 389 Art. III. De Indulgentiis in specie. Cum omnes indulgentias hic recensere impossibile sit, regulas trademus ad dignoscendas veras indulgentias ab apocryphis, ct quasdam e præcipuis indulgentiis breviter exponemus, pro ceteris ad probatos auétores remittendo. I. De Regulis ad dignoscendas veras Indulgentias ab apocryphis’. 646. Hujusmodi regulae, a 5. C. Indulgentiarum confectæ, 3 aug. 1899, a Leone XIII, 10 aug. 1899, approbatae sunt ac vim generalis legis obtinent. “ Regula I. Authenticae sunt omnes indulgentiæ, quæ in novis­ sima Collectione a S. Indulg. Congreg. édita continentur'. Reg. II. Indulgentiæ generales, quæ in supradiétâ Collectione non exhibentur, vel quæ concessæ feruntur, tunc solummodo habendæ erunt ut authenticæ, cum earum concessionis autogra­ phum monumentum recognitum fuerit a 5. Indulg. Congregatione, cui, sub nullitatis pœnâ, exhibendum erit antequam publicentur. Reg. III. Authenticæ habeantur indulgentiæ concessæ Ordi­ nibus et Congregationibus religiosis, Archiconfraternitatibus, Confraterniiatibus, Archisüdalitiis, Sodalitiis, piis Unionibus, piis So­ cietatibus, nonnullis Ecclesiis celebrioribus, Locis piis et Objectis devotionis, quæ continentur in Summariis recognitis ct approbatis a 5. Cong. Indulgentiarum, ejusque auéloritate vel venia typis editis* 3. Reg. IV. Non habeantur ut authenticæ indulgentiæ sive gene­ rales, sive particulares, quæ continentur in libris, in libellis, in sum­ mariis, in foliis, in chartulis, sive etiam in imaginibus, impressis sine approbatione auctoritatis competentis; quæ approbatio conce* Cfr. Acia S. Sedis, XXXII, p. 241-249; Anii du clergl, XX11, 1900, p. 292-298. ’ H.ec Collectio est Raccolta di Orasioni e pie Opere... Roma, 1S08, in cujus initio legitur: ‘‘ Porro hujusmodi Collectionem... Leo Papa XIII suâ apostolicâ auctoritate approbavit; eaque proinde uti genuina et authentica Syllogc Indulgentiarum hactenus pro universis Christifidelibus et pro quibusdam eorum coetibus ibidem designatis concessarum ab omnibus est retinenda ”. 3 Præcipuum opus, in quo hæc authentica summaria continentur, edidit /. Schneider, S. J., sub hoc titulo Rescripta authentica S. Cong. Indulg. ... necnon Summaria Indulgentiarum, Ratisbonæ, 1885; tan­ quam authenticum a S. Congregatione recognitum fuit 16 dec. 18S2, >ta ut omnes indulgentiæ ibi recensitae genuinæ sint. 390 DE PÆNITENTIA. denda erit post diligentem recognitionem et distincte expri­ menda '. Reg. Γ. Apocryphæ, vel nunc prorsus revocatæ, sunt omnes indulgentiæ mille vel plurium millium annorum quocumque tem­ pore concessæ dicantur’. Reg VI. Suspcétæ habeantur indulgentiæ plenariæ quæ asse­ runtur concessæ recitantibus pauca dumtaxat verba, exceptis indul­ gentiis in articulo mortis. Reg. VII. Rejiciendæ sunt ut apocryphæ indulgentiæ, quæ cir­ cumferuntur in libellis, foliis seu chartulis impressis vel manuscriptis, in quibus cx levibus aut etiam superstitiosis causis et incer­ tis revelationibus, vel sub illusoriis conditionibus promittuntur in­ dulgentiæ et gratiæ usum et modum excedentes3. Reg. VIII. Ut commentitia rejicienda sunt folia, et libelli, in quibus promittitur fidelibus unam alteramve precem recitantibus liberatio unius vel plurium animarum a Purgatorio : et indul­ gentiæ quæ diélæ promissioni adjici solent ut apocryphæ habendæ sunt4. Apocryphæ, vel saltem ut graviter suspeétæ habeantur ·■ ♦ ' Aucfloritas competens in hâc materiâ est ipsa .S’. Cong. Indulgent., exceptis tamen casibus sequentibus, in quibus approbatio Ordinarii loci sufficit : (a) concessione indulgentiæ particularis, vel Summario indulgentiarum, quod ex uno tantum Rescripto desumendum est, (b) Summario ex auiloritate S. Congregationis jam vulgato, exceptis tamen elencho indulgentiarum Apostolicarum et versione integræ Colleôlionis Raccolta; (c) Summariis illarum Confraternitatum, quæ ex concessione S. Sedis ab Institutis Religiosis eriguntur vel ab Archiconfralcrnitatibus aggregantur : pro his enim sufficit approbatio Episcopi illius loci ubi hæc Instituta vel Archiconfraternitates sedem principa­ lem habent {Decret, authent., n. 388). — Approbatio distintie expri­ menda est, i. e. cum nomine approbantis, necnon loco et tempore approbationis. ’Jam decreto 26 maii 1898 omnes illæ indulgentiæ, si quæ unquam fuere concessæ, revocatæ fuerant. Ap. Atia S. Sedis, XXXI, 127. 3 Ratio est quia S. Sedes indulgentias concedere non solet nisi ex piis et rationabilibus causis; si igitur ridicula vel superstitiosa inve­ niantur in libellis aut foliis, in quibus indulgentiæ recensentur, hæ tanquam apocryphæ haberi debent. Nonnulla cx illis foliolis jam re­ probaverat S. Cong. Indulg. 26 maii 1898, ap. Alla S. Sedis, XXXI, p. 727-744; alia jam præviis decretis damnata vide ap. Anii du Clergé, XXII, p. 296-297. 4 Præteritis sæculis nonnulli Pontifices eâ formula usi fuerant in in­ dulgentiis concedendis, ut significarent his verbis dari indulgentiam plenariam defunftis applicabilem : sed hodie hic loquendi modus non amplius usurpatur, ne fideles decipiantur; nam, ut diximus supra (n. 559), nullus scit quâ mensurâ indulgentiæ defunétis applicentur. APPENDIX DE INDULGENTIIS. 391 indulgentiæ recentioris assertæ concessionis, si ad inusitatum nu­ merum annorum vel dierum producuntur Curent igitur Episcopi et pastores ne fideles, præsertim pii, in hâc materiâ decipiantur et in superstitionem incidant, officia statûs negligendo, spe lucrandi extraordinaria privi­ legia, quæ revera numquam concessa fuere. II. De Indulgentia seu Benedictione in articulo mortis. 647. i° Natura. Hoc nomine venit indulgentia plena­ ria quam R. Pontifex vel per se vel per delegatum mori­ bundis impertitur; vocatur etiam BenediCtio Papalis, quia sub forma benedictionis conceditur, nomine S. Pontificis. Omnino distinguitur ab indulgentia plenaria quam lucrari possunt in articulo mortis, absque ullâ benedictione, ii omnes qui aliquod objeCtum detinent cui adnexæ sunt indulgentiæ Apostolicæ, vel membra sunt Confratcrnitatis cui tale privi­ legium concessum est. — Hic agimus tantum de illâ induigentiâ,quæ adneclitur Benedictioni Papali in articulo mortis. Hæc acquiri potest in vero, non in præsumpto mortis articulo2; jamvero verus articulus mortis ille est quem revera sequitur mors, dum prœsuviptus vcrificatur cum infir­ mus peritorum judicio brevi moriturus creditur. Quamvis autem indulgentia non acquiratur nisi vero mortis articulo, concedi potest fidelibus in gravi mortis periculo constitutis3, iis videlicet quibus viaticum dari potest; sed indulgentia suspensa manet usquedum in vero mortis articulo versentur, cum a R. Pontificibus eo fine concessa fuerit ut provideatur fidelibus eo præcisc momento quo coram Supremo Judici comparituri sint. Hinc iterari non debet in eadem infirmitate, quantumvis diuturnâ, cum id prorsus inutile esset; sed solum si infirmus conva­ luerit et postea in novum periculum mortis inciderit 4. Nec licet * Ecclesia indulgentias partiales certis quibusdam formulis concedeie solet, v. g. 50, 100,200 vel 300 dierum, aut unius anni, vel 3, 5, 7 anno­ rum et totidem quadragenarum; si igitur formuke inveniantur ab usi­ tatis omnino alienæ, v. g. indulgentiæ ιοδ'ο dierum, ut apocryphæ rejici debent. ’ Decret, authent., n. 9, 23 apr. 1675. 3N. C. /ndu/^·., 18 dec. 1885, ap. A Sta S. Sedis, XVIII, p. 414. 4 Decret, authent., n. 263, 24 sept. 1838. 392 DE PÆNITENTÎA. cam iterare, etiamsi infirmus in statu peccati mortalis eam acceperit, vel, câ accepta, in peccatum veniale aut mortale relapsus sit1; cam tamen lucrabitur ægrotus, si in statu graliæ moriatur; neque eam pluries dare licet ex pluribus titulis’. 20 Conditiones ad eam acquirendam. (A) Ex parte concedentis. Ex Codice, c. 468, § 2, “ parocho aliive sacerdoti qui infirmis assistat, facultas est eis concedendi benedictionem Apostolicam cum indulgentia plenaria in articulo mortis, secundum formam a prob itis liturgicis libris traditam, quam benedictionem impertiri ne omittat ”. Ita deinceps non erit opus Induito nec delegatione ad hanc benedictionem impertiendam. 648. M :* . ! '; r R Lf , ' 649. (B) Ex parte infirmi : (a) ut non sit excommunicatus aut manifesto impænitens; concedi tamen potest iis qui etiam culpabiliter non receperunt sacramenta, si subito in periculum mortis incidunt, uno verbo iis omnibus, etiam sensibus destitutis, quibus absQlutio sacramental is dari potest; etiam pueris, qui peccare potuerunt; probabiliter etiam iis qui versantur in periculo mortis ex aliâ causa quam ex morbo, v. g. morte damnatis. (b) Ut, si possit, sacramenta Pænitentiæ et Eucharistia.· susceperit; si nequeat, sufficit status gratiae, dum supremum edit suspirium. (c) Ut sese paratum offerat ad acceptandum quidquid Deo placuerit, et mortem ipsam patienter obeundam in satisfactionem poenarum, quas peccando ipse promucrit; ita explicite in Bulla Pia Mater. (d) Ut invocet, saltem corde, SS. Nomen Jesu, quando mentis est compos; et actum doloris ac caritatis eliciat. 650. 3 Ritus ad impertiendam hanc benedictionem ’. (a) Sacerdos superpelliceo et stola violacea indutus, ingrediendo cubiculum ' Decret, auttient., n. 257, 20 jun. 1836, ad 7. - Decret, authent., n. 362, 12 mart. 1855. — Qua' varia decreta inve­ nies ap. Beringer, op. cit., t. I, p. 518-519. ■» Cfr. Rit. Rom., Tit. V, c. 6, Ritus Benedictionis apostoli ; Excerpta ex Rit. Rom., Baltimoræ, 1884, p. 248-251, ubi tamen non declarantur omnes conditiones ad hanc indulgentiam consequendam necessariæ; adeatur ergo ipsum Rit. Romanum, tit V, c. 6. APPENDIX DE INDULGENTIIS. 393 infirmi, dicat : Λ/.τ huic domui, etc.; deinde ægrotum, cubiculum et circumstantes aspergat aquâ benedicta, dicendo Asperges me, etc., sine Psalmo Miserere. —Si benedictio statim post Viaticum et Ex Unctionem datur, valde probabiliter verba Pax. huic domui omitti possunt, quia jam ab initio dicta sunt; securius tamen praemit­ tuntur, cum in formulâ a Benedicto X/l' præscriptâ habeantur. Certum est autem Confiteor ante applicationem indulgentiæ repe­ tendum esse, nisi mors instet1. Tolerari potest praxis dandi benedictionem pluribus moribundis simul, recitando in plurali monita prævia et preces, ipsam vero benedictionis formulam ‘'Dominus noster Jesus Christus ” usque ad verba “Spiritus S. Arnen ”, singulariter super singulis pronun­ tiando 3. (b) Si ægrotus voluerit confiteri, illum audiat et absolvat sacerdos; si confessionem non petat, excitet illum ad actum contritionis; de hujus benedictionis efficacia eum admoneat, atque hortetur ut quidquid Deo placuerit libenter acceptare paratus sit, ac mortem ipsam patienter obire in satisfactionem pœnarum quas peccando promeruit. Quod tamen prudenter et suaviter proponere debet, ne cognatorum et amicorum indignationem incurrat; quare si diffi­ cultates prævideantur, hæc exhortatio privatim liat, v. g. in ipsâ confessione. (c) Deinde infirmum piis verbis consoletur, eumque in spem eri­ gat, quo abundantius pœnarum remissionem obtineat. Tandem verba proferat in Rituali descripta : “ Adjutorium... Clementissime Deus... Dominus noster... Per sacrosancta... Benedicat te...” (d) Si vero infirmus sit adeo morti proximus ut omnium precum recitandarum tempus non suppetat, sufficit dicere : " Indulgentiam plenariam et remissionem omnium peccatorum tibi concedo in nomine Patris, et Filii, et Spiritus Sancti. Arnen ” 3. III. De Indulgentia altaris privilegiati, (A) Hoc nomine intelligitur indulgentia plenaria solis defunctis applicanda; quæ, *' si 651. i° Notio et species. * Decret, authent., n. 286, 5 febr. 1841, ad 5 et 6. ’ 5. C. /nduig., to jun. 1886. ’ Deringer, 1, p. 515. Ex concessione /7/ P. A’. 9 mart. 1904, quilibet Christianus, posi­ tis ponendis, potesl sibi lucrari indulgentiam plenariam pro instanti su;c mortis, dummodo actum emittat, qua mortem cum omnibus suis angoribus æquo ac libenti animo suscipit. {Ami du Clergé, t. XXVI. 1904, p. 631.) 394 DE PÆNITENTIA. spectetur mens concedentis ct usus clavium potestatis, ani­ mam statim liberet ab omnibus Purgatorii pœnis; si vero spectetur applicationis effectus, intelligenda est indulgentia, cujus mensura divinæ misericordiæ beneplacito et accepta­ tioni respondet ” (B) Altare privilegiatum est locale, personale vel mixtum : locale determinato altari adncctitur, ita ut omnes in eo celebrantes hoc privilegio frui possint; personale ipsi sacerdoti conceditur, in quo­ cumque altari celebranti; mixtum altari determinato adncctitur, ita tamen ut nonnisi determinati sacerdotes hoc privilegio uti possint, v. g. illi tantum qui talis ('onfraternitatis membra sunt. Die 2a Nov. omnia altaria gaudent hoc privilegio, pro omnibus cele­ brantibus. Jàm non conceditur altare privilegiatum ad instar altaris S. Gre*orii, seu Gregorianum ad instar2. 652. 2 Conditiones ad lucrandam indulgentiam. (A) Generales : a) Missa “ Requiem ” non requiritur etiam quando eam permittunt Rubricæ 3. (b) Indulgentia applicari debet ei pro quo missa celebratur, quia, quamvis per se non repugnet missam uni et indulgentiam alteri applicari, de facto R. Pontifex vult eam non suffragari nisi animae pro quâ missa offertur ■». (c) Si missa pluribus applicatur, privilegium Altaris uni tantum ex eis tribui potest. Ita v. g. in die Commemorationis omnium defunctorum, quâ omnia altaria sunt privilegiata. sacerdos missam pro uno vel pluribus defunctis celebrare potest, sed uni tantum ex illis indulgentiam applicare. (B 1 Speciales : (a) pro privilegio Altaris locali ; altare debet esse fixum, sed ad hoc sufficit “ ut in medio altaris stabilis et inamovibilis, licet non consecrati, lapis consecratus etiam amovibilis pona tur”5; privilegium tamen altari conceditur, non lapidi, ita ut hi mutari possit. — Ecclesia vel oratorium publicum, in quo exta altare, saltem benedictum esse debet. In antiquioribus concessio nibus limitabatur privilegium ad dies quibus dici poterat missa defunctorum:* sed hæc restrictio sublata est. C. Indulg., Décret, authent., n. 283, 28 jul. 1840. Cf. Codex, c. 916. 3 S. O., 12 dec. 1912, A. A. S., V, 33. 3 S’. O., 20 fcb. 1913. ' Δ’. 4 Intentio etiam virtualis nec in Sacerdote nec in offerente stipendium requiritur ad lucrandum hanc indulgentiam. (C. S. O., 17 jun. 1915.) 5 S. C. fnd., 26 mart. 1867. 4 APPENDIX DE INDULGENTIIS. 395 (b) Pro privilegio Altaris personali ; qui illud obtinuit non tene­ tur idem exhibere Ordinario, nisi aliter in ipsâ concessione decla­ ratum sit. Qui hoc utitur privilegio satisfacit oneri suscepto celebrandi in altari privilégiât©. N. B. “ Episcopi, Abbates vel Prælati nullius, Vicarii ac Præ fecti Apostolici et Superiores majores religionis clericalis exemptae, possunt designare ct declarare unum altare privilegiatum quotidia num perpetuum, dummodo aliud non habeatur, in suis ecclesiis cathedralibus, abbatialibus, collegiatis, conventualibus. panecialibus, quasi-parcecialibus...” ’. IV. De Indulgentiis Viæ Crucis .* 653· I<5 Notio. Via crucis est pium exercitium quo contemplanda proponitur Dominica Passio in variis statio­ nibus qua? percurruntur, eo modo quo peregrini invisunt stationes Viæ Crucis in Jerusalem. Indulgentiæ hoc exer­ citio acquisitæ eædem sunt quas quis lucraretur visitando Hierosolymitanas stationes; quæ quidem multæ sunt tum plenaria tum partiales ; sed, ad vitandos abusus, prohibitum est ne recenserentur in pulpitis aut scriberentur in ædiculis. Omnes sunt animalius Purgatorii applicabiles. — Ex docu­ mentis non constat indulgentias, O 9 huic exercitio adnexas, posse acquiri toties quoties iteratur 3. 654. 20 Conditiones ad lucrandas indulgentias. Alia? ad canonicam stationum erectionem, aliae ad modum hoc exercitium peragendi requiruntur. (A) Ad canonicam erectionem requiruntur : (a) auctoritas in eri gente; quæ ordinaria et suprema in R. Pontifice residet; ordinaria et subordinata in Superioribus Ordinis Franciscani; delegata in iis qui a R. Pontifice vel ab Ordine S. Francisci deputantur* 4. Dele ' Codex, c. 916, Cfr. Instructio de Stationibus S. I'ia Crucis erigendis v isitandbquc Quaracchi, 1888; Putser, Comment, in Fac. Apostol., n. 205-210. ’ Ix/imkuhl, II, p. 408. Cf. Resp. 5. C. /., 10 sept. 1882. 4 In Statibus America /-'aderatis, Episcopi facultatem habent erigend \ i.e Crucis stationes in locis sua? dicecesis, in quibus non adsint Fran ciscani, ct hanc potestatem delegandi presbyteris sacro ministerio fungentibus. 396 > gatio haberi debet in scriptis, sub pœnâ nullitatis, et, ante ejus usum, exhiberi debet Ordinario, si ereétio fiat in loco ab ejus jurisdiétione non exempto. ( b) Consensus Ordinarii loci, in quo erigenda est Via Crucis, pro quâlibet ercétione in scriptis datus, sub pœnâ nullitatis; pariter scriptus consensus parochi vel Superiorum loci in quo erigenda est Via Crucis, si erigatur extra ambitum conventuum S. 1’rancisci'. (c) Locus aptus, id est decens et irreverentiis non obnoxius; quo nomine veniunt ecclesiæ, oratoria publica et privata, cellæ domes­ tic® quæ profanis usibus non sint destinât®, coemeteria, etiam loca sub dio, modo ædiculæ pro singulis stationibus ereCt® cancellis protegantur, ne animalia libere ibi ingrediantur, etc. —Cruces affigi possunt non solum parietibus, sed etiam scamnis, dummodo hæc smt inamovibilia et satis ereéta .* (d) Beiiediflio crucium. Quatuordecim ciuces requiruntur, quæ sint lignea et adstantibus visibiles, absque imagine Crucifixi; tegi non debent ferreis crucibus3, sed inaurari, deargentari aut variis coloribus ornari possunt. Imagines, vel tabui® piélæ, quæ passio­ nem Christi repræsentant, utiles sunt quidem ad devotionem foven­ dam, sed non necessariæ; a crucibus sejungi possunt. Cruces benedicuntur, juxta formulam in Appendice ad Rit. Ro­ manum contentam, per sacerdotem propriis facultatibus gaudentem, et in loco erectionis moraliter praesentem. Affixio autem crucium fieri potest a quocumque alio, ita tamen ut quaedam distantia sit inter unam stationem et alteram, nec iter paucis tantum passibus absolvatur4. (e) Post erectionem, instrumentum conficiendum est, ab erigente subscriptum, in quo describantur postulatio et concessio erectionis, necnon consensus Superiorum, uno verbo omnia essentialia quæ peraéta sunt; duo exemplaria conficiantur, quorum unum in arch>viis concessionarii, alterum in Curii episcopali servetur, ad perpe­ tuam rei memoriam. (fj Nova ereélio non requiritur ob accidentalem mutationem in cruci­ bus, v. g. si ad tempus remotæ eidem loco restituantur, aut in eidem ecclesià melius disponantur, vel si, veteri ecclesià destruôtâ, nova ®dificetur sub eodem titulo et in eodem fere loco; aut si veteribus cruci­ bus novae, in minori tamen parte, substituantur; aut renoventur, salvi earum substantia *. — Secus, si cruces essentialiter destruerentur vel in majori aut dimidii parte mutarentur6. Ad novam ereétionem in eodem loco præsumi potest consensus eorum quorum interest. t *· Λ t f i »!· i »> : I t DE PÆNITENTIA. 1 Decret, authent., nn. 175, 3 aug. 174S, et 445, 21 jun. 1879. 4 5. C. Indulg 14 sept. 1904; ap. Atta, t. XXXVII, p. 395. Decret, authent., n. 442, 23 nov. 1S7S. • Decret, authent., n. 191, 28 aug. 1752; n. 311, 22 aug 1842. 5 Decret, authent., nn. 323; 258; 264; 270; 375. * Decret, authent., n. 311, 22 aug. 1842; n. 223, 16 dec. 1760, ad 1. APPENDIX DE INDULGENTIIS. 397 C55. i B) De modo quo exercitium Via Crucis peragi debet, (a) Sin­ gula stationes vtstfari debent, localiter movendo de una ad aliam, quantum sinit multitudo populi et angustia loci, etiam in publico exercitio, si perturbatio non limetur'. Si vero in publico exerctio motus iste localis moral iter sit impossibilis, sufficit ut sacerdos cure duobus clericis vel cantoribus circumeat, et, in qualibet statione sistens, ibi consuetas preces recitet, ceteris in suo loco responden­ tibus’. Posset etiam unus sacerdos preces in pulpito recitare, dum­ modo alius stationes visitet. Suadetur tamen ut fideles ad singulas stationes surgant et cum sacerdote genufleflant. (b) Omnes stationes uno traflu, sine notabili interruptione, visitari debent; attamen sat diuturna interruptio per aéiionem religiosam, v. g. ad audiendam missam, aut confessionem peragendam, lucran­ dis indulgentiis non obest3; secus dicendum de profana adtione. (c) Ad quamlibet stationem necesse est meditari, quantumvis breviter, partem, illam Passionis, quæ cuilibet stationi respondeat, aut saltem quamlibet phasim Passionis, non verb Passionem in genere *. Xulke orationes voede.·, requiruntur; consulitur tamen pia praxis ad singulas stationes brevem contritionis actum eliciendi et Pater et Ave recitandi. 656. 30 De Crucifixis Viæ Crucis. Quo nomine intelligumur cru ces cum imagine divini Redemptoris, quibus applicantur lucranda; indulgentiæ Viæ Crucis. Hoc privilegium, postulantibus Francis­ cains, a Clemente XIV benigne concessum est, ut infirmi vel alias impediti indulgentias Viæ Crucis lucrari possent. Ad fruendum hoc privilegio, requiritur : — (a) Ut super crucem sit imago Redemptoris, prominens, et ex ma­ teria solida; atque hæc benedicatur ab uro c Franciscanis striélioris observantiæ, vel ab alio regulariter a Superioribus Ordinis delegato. (b) Ut adsit infirmitas, vel aliud legitimum impedimentum per­ agendi exercitium Viæ Crucis, v. g nimia distantia ab ecclesià, vel difficultas ecclesiam adeundi. (c) Ut recitentur corde contrito, uno tratSlu, Crucifixum benedic­ tum manu tenendo, viginti Pater, Ave et Gloria, scilicet quatuordecim pro stationibus, quinque in honorem Vulnerum Christi, et unum ad intentionem R. Pontificis'. — Si plures in communi hoc exercitium peragant, satis est ut Crucifixus teneatur a quolibet ex 1 Decret, authent., n. 100, 3 apr. 1731. ’ Decret, authent., n. 210,6 aug. 1757- In communitatibus religiosis fratrum et sororum, loco sacerdotis cum duobus clericis, unus tantum e fratribus aut una e sororibus potest circumire ac sistere in qualibet statione suetasque preces recitare, 5. Indttlg., 27 febr. 1901 et 7 maii 1902. (Acta, t. XXXV’, p. 254 255. 3 Decret, authent., n. 223, 16 dec. 1760, ad 4. 4 Responsum S. C. 16 feb. 1869. < I. C'hmkuhl, 11, 7°°· 5 Decret, authent., n. 3S7, S aug. 1S59. DE PÆNITENTIA. 398 communitate, cui alii se devote conjungant. — Si quis, ob gravem infirmitatem, impar sit ad has preces recitandas, indulgentias lucrari potest semel recitando actum contritionis, vel invocationem : “Te ergo quæsumus, tuis famulis subveni quos pretioso sanguine rede­ misti ”; dummodo mente saltem sequatur recitationem, ab alio adstante factam, trium Pater, Alte ct Gloria. Recenter, 16 aug. 1901, institutæ sunt sodalitates vice crucis viventis eodem privilegio gaudentes ’. V. De Corona seu Rosario B. Mariæ Virginis . 657. i° Notio et species. Rosarium est certa precandi formula quæ constat quindecim Angelicarum salutationum decadibus, interjectis oratione dominica initio, et Gloria Patri in line cujusque decadis. Tertia pars Rosarii, quin­ que constans decadibus, vocatur corona. Plures sunt coronarum species, quarum præcipuæ sunt Rosarium .S'. Dominici. Corona .S’. Dirgittce, et Corona a Cru­ dueris benedicta, o H i * (A) Rosarium S. Dominici'··, ita nuncupatum quia S. Dominicus in ejus institutione ct propagatione præcipuas partes habuit, bene­ dici debet a Religiosis Ordinis Prædicatorum, vel ab iis qui dele­ gantur a S. Sede vel a Generali dicti Ordinis, adhibita speciali for­ mula quæ in Appendice ad Rit. Romanum invenitur. — (ai Constare debet quinque, decem aut quindecim, non autem sex decadibus: inter orandum manu teneri ac volvi debet; sed, quando in communi recitatur, sufficit ut unus coronam in manu teneat ac volvat, dum­ modo ceteri, curis semotis quæ attentionem impediunt, ei devote uniantur in recitatione rosarii, (b) Quinque saltem decades uno tractu moraliter recitari olim debebant. Hodie vero, vi decreti .S’. Cong. imlulg., 8 jul. 1908, singuke decades rosarii separalim recitari possunt, intra tamen unius ejusdemque diei spatium, quin indulgentiæ amittantur·». (ci Recitationem rosarii comitari debet meditatio mysteriorum vitæ, passionis et resurrectionis Jesu Christi; ab eâ tamen excusan­ tur rudiores et meditationi minus idonei. V· t ’·A , * H I - · i-j, VIC'ÀC 5 l. I 1 1, IV/ -S> ·' Melata, p. 145-158; Beringer, I, p. 360-385. André Pradel^ O. P., Manuel du T. S. Rosaire, Mazères (Ariëgc), C/dr], O. P., Histoire générale du Rosaire, 1869, Paris: Leikes, O. P., Rosa aurea de sacratissimo B. Μ. V, Rosario.. Dulmen. 1S86. 4 Canoniste, t. 32. 1909. p. 109. APPENDIX DE INDULGENTIIS. 399 (d) Præcipuæ indulgentia huic rosario annexæ hæ sunt : indul­ gentia centum dierum pro quolibet Pater et Ave, dummodo tertia pars saltem rosarii recitetur; indulgentia quinque annorum et toti­ dem quadragenarum, quoties tertiam partem rosarii recitant; pro recitatione in communi faélâ : indulgentia decem annorum et toti­ dem quadragenarum semel in die lucranda; indulgentia plenaria semel in anno recitantibus saltem tertiam partem rosarii singulis diebus. Recitantibus tertiam partem rosarii die festo SS. Rosarii et sin­ gulis per oétavam diebus indulgentia plenaria a Leone ΑΎ/Ζ con­ cessa est; pariter indulgentia plenaria, si post Oétavam SS. Ro­ sarii saltem decies infra mensem Oétobris tertiam partem rosarii recitant. Confralribus Sodalitatis SS. Rosarii multæ aliæ indulgentiæ con­ ceduntur, v. g. indulgentia quinque annorum et totidem quadrage­ narum quoties, recitando rosarium, in salutatione angelica, nomen Jesu devote proferunt; indulgentia decem annorum et totidem quadragenarum, si ter in hebdomadâ rosarium recitant, pro quali­ bet vice; indulgentia plenaria in festo Annuntiationis si confessi et communione refeéti rosarium recitant, multæque aliæ plenariæ indulgentiæ iis qui visitant capellam vel ecclesiam confraternitatis certis diebus *. 658. (B) Corona S. Birgitta , * ita nuncupata ab ejus institutrice, (a) constat sex decadibus, quarum singulæ continent 1 Pater, 10 Ave, i Credo et 1 Pater in fine, cum 3 aliis Ave. Benedici debet ab Ordine SS. Salvatoris Lateranensis, vel ab iis qui delegantur ab Abbate Generali hujus Ordinis aut a S. Sede. Non requiritur spe­ cialis forma benedictionis. (b) Sæpe a S. Sede conceditur facultas applicandi rosariis quin­ que, decem aut quindecim decadum, indulgentias S. Birgittæ; — tunc necesse non est adjicere 1 Pater et 3 Ave in fine, sed Credo dici debet in fine cujuslibet decadis; et quinque decades sufficiunt. — In neutro casu requiritur meditatio mysteriorum. (c) Præcipuæ indulgentiæ sunt : 100 dierum indulgentia pro quo­ libet Pater, Ave, Credo, dummodo sex vel quinque decades reciten­ tur; plenaria indulgentia in articulo mortis iis qui semel in hebdo­ made hanc coronam recitare consueverunt3. 659· (C) Corona a Crucigeris benedicta (facultas eas benedicendi ' Hæc omnia invenies in novo Summario indulgentiarum SS. Rosa­ rii, jussu Leonis XIII, 30 aug. 1899, edito et tanquam authentico reco­ gnito, ap. Ac7a S. Sedis, XXXII, p. 226-241. 1 Facultas benedicendi coronas cum applicatione indulgent. S. Brigittae, Romte, 1878; Beringer, I. p. 360-366; Baccolta, p. 206. 3 Summarium authenticum omnium indulgentiarum coronis S. Bir­ gittæ concessarum invenies ap. Rescripta authent., p. 352-356. Γηεοι- Mok. I. — 13 400 DE PÆNITENTIA. non potest aliis delegari) adnexam habent indulgentiam quingento­ rum dierum quoties Pater vel Ave, cum eis recitatur, quin oporteat integrum rosarium recitare, aut aliqua meditatio requiratur . * 660. 2° Generales regulæ pro omnibus coronis, (a) Uni eidemquc coronæ plures indulgentiæ adneéli possunt, v. g. indulgentiæ Rosarii et S. Birgittæ; sed, ad singulas lucran­ das, iterari debet precum recitatio; videlicet semel ad Ro­ sarii indulgentias, atque iterum ad indulgentias S. Birgittæ. "(b) Coronæ indulgentiis ditatægratis omnino tradi debent; secus indulgentiæ amittuntur; quæ tamen poena non afficit eos qui coronas emunt, ipsi venditori curam committendo benedictionem obtinendi, solvuntque pretium et transmis­ sionis expensas tempore quo res illæ jam benediélæ tradun­ tur2. Pariter indulgentiæ non amittuntur, quando rosaria jam benediéta, ante omnem usum, ab unâ in aliam aut ter­ tiam, etc. personam donatione transeunt; neque si alteri commodantur, non ad lucrandas indulgentias, sed ad faci­ lius numerandas orationes recitandas aliumve finem3. VI. De Scapularibus*. I no ' i» 661. i° Notio et species. Scapulare parvum, de quo hic agitur, est insigne quoddam, duobus panniculis constans per funiculos simul junCtis, quod defertur ad similitudinem scapularium quæ quibusdam Ordinibus propria sunt. In suâ origine nihil aliud erant nisi scapularia Religiosis pro­ pria ad parvam formam rcdaCta, pro majori fidelium com­ moditates; successu tamen temporis quædam invcCta fu ère, quæ nihil aliud sunt nisi signum quoddam devotionis erga Christum, B. Virginem aut SanCtos. Ad triplicem classem referuntur : (a) quædam ita sunt insignia alicujus Confraternitatis, ut, nisi imponantur tempore adseriptionis et postea deferantur, indulgentiæ acquiri non valeant; ita v. g. sca1 Ita S. C. Ind., 15 mart. 1884, ap. Atta S. Sedis, XVI, 404; cfr. Beringer, I, p. 366-369. ’ Ita 5. C. Ind., 10 jul. 1896, ap. Atta S. Sedis, XXIX, 320. r î ’ Regulæ hic traditæ crucifixis vel aliis objeélis benediélis applican­ tur. 4 Ulrich, Trésor spirituel ou Indulgences attachées aux scapulaires et autres objets de piété, Paris; Melata, p. 103-109; Beringer. I, P· 390-4’4· 5 Decret, authent., 18 aug. 1868 APPENDIX DE INDULGENTIIS. 401 pulare B. Μ. V. de Monte Carmelo: (b) alia ita sunt insignia Con­ fraternitatis ut liberum sit ea deferre vel non ad indulgentias lucran­ das; ita scapulare pire Unionis Immac. Conceptionis, Romae in ecclesiâ Aracœli ereé|iPr4c) al’* tandem, quæ non sunt insignia alicujus Confraternitatis, sed imponi ac deferri debent, ad lucran­ das indulgentias eisdem annexas, ut v. g. scapulare caeruleum Imm. Conceptionis. Praecipua scapularia sunt : scapulare de Monte Carmelo: scapu­ lare caeruleum Immac. Conceptionis; scapulare rubrum Passionis D. N. Jesu Christi; scapulare SS. Trinitatis. 662. 2' Regulæ generales. (A) Quoad ipsum scapulart : (a) Con­ fici debet exclusive ex lanâ, et quidem textura simplici, non autem acu piélâ; permittitur tamen ut scapularia intexta habeant vel acu piéta ornamenta ex aliâ materia, dummodo color praescriptus prrevaleat’. (b) Color lanre varius est pro variis scapularibus : tanneus vel niger pro scapulari B. Μ. V. de Monte Carmelo’; cceruleus pro scapulari Immac. Conceptionis; rubeus pro Scapulari Passionis; albus pro scapulari SS. Trinitatis; niger pro scapulari B. Μ. V. Septem Dolorum, etc. Quod tamen necessarium non est pro funi­ culis, excepto scapulari Passionis, cujus funiculi lanei ac rubri esse debent, (c) Forma panniculi oblonga vel quadrata sit, non rotunda vel ovalis. (B) Quoad benedictionem et impositionem : a) Benedici debet a sacerdote facultatem habente vel a S. Sede vel a Superiore Ordi­ nis, cui facultas benedicendi concessa est; imponi debet ab eodem sacerdote qui illud benedicit1*3; quando adest multitudo, nec sunt scapularia in sufficienti numero idem unumque scapulare semel bt nediflum valide potest pluribus successive imponi, repetita solum modo receptionis formula ita tamen ut primum scapulare, quod deinceps adseriptus induet, benedictum fuerit4. Quando autem scapulari prius recepto substituitur aliud, necesse non est ut sit benediétum; quod hodie valet etiam de scapulari SS. Trinitatis5, quod olim a regulâ generali excipiebatur, (b) Plura scapularia simul imponi possunt ab iis qui hanc facultatem acceperunt; sed exceptio datur quoad scapulare B. Μ. V. de Monte Carmelo, quod primo loco et separatim ab aliis est benedicendum et imponendum (c) Benedici et imponi debet, servatâ formula præscriptâ, saltem in substantialibus, (d) Quando plures sunt habitu induendi, omnia scapularia unicâ formulâ in plurali benedici possunt; deinde imponi Decret, authent., n. 423, 18 aug. 1868. Decret, authent., n. 278, 12 febr. 1840. Decret, authent., n. 430, 16 jun. 1872. Decret, authent., n. 421, aug. 1868. ’ 5. Cong. Indulg., 24 aug. 1895, ap. Ada S. Sedis, XXVIII. 236. ‘5 Cong. Ind., 27 apr. 1887, ap. Acia S. Seats, XIX, p. 554. 1 • » 4 402 DE PÆNITENTIA. possunt successive et sine interruptione omnibus præsentibus, di­ cendo : “ Accipite, fratres vel sorores, etc.” tandem omnes simul in confraternitatem recipiuntur, utendo plurali numero “ Recipio vos ad Confraternitatem, ” etc. ’. 663. (C) Ex parte suscipientis : (a) pnesens esse lebet ut ipse de manu sacerdotis scapulare accipiat, (b) Qui habet facultatem im­ ponendi scapulare generalem, non autem ad aliquam communitatem restri 4^8, 285, 571, 476, 483, 647, aliosque probatos auctores. Inter privilegia scapulari B. Μ. V. de Monte Carmelo concessa eminet illud quod Sabbatinum dicitur, a variis Pontificibus appro­ batum et confirmatum, et a S. Officio 20 jan. 1613 his verbis reco­ gnitum': “Patribus Cannelitanis permittitur prædicare, quod po­ pulus Christianus possit pie credere de adjutorio animarum fratrum et confratrum Sodalitatis B. V. de Monte Carmelo, videlicet Bea­ tissimam Virginem animas fratrum et confratrum in caritate dece­ dentium, qui in vita habitum gestaverint et castitatem pro suo statu coluerint, Officiumque parvum recitaverint; vel, si recitare nesciant, Ecclesiæ jejunia observaverint, et feriâ quartâ et Sabbato a carni­ bus abstinuerint’ (nisi in iis diebus Nativitatis Domini festum inci­ derit), suis intercessionibus continuis, piisque suffragiis et meritis ac speciali protedione, post eorum transitum, præcipue in die Sab­ bati, qui dies ab Ecclesia eidem Beatissimæ Virgini dicatus est, adjuturam ”* 3· VII. De actu heroico caritatis4. 665. i° Notio. Hic adus in eo consistit quod Christifidelis, sive aliquâ formula adhibitâ, sive mente tantum, Deo offert pro animabus Purgatorii omnia opera satisfafflona quæ ipse per vitam peraget, et omnia suffragia, quæ post mortem ei obvenire poterunt. — Laudabiliter hæc oblatio fit per manus B. Virginis, ita ut satisfaélîones et indulgen­ tiæ, prout ipsi placuerit, defundis distribuantur; sed hæc non est pars intcgralis et necessaria adûs heroici 5. Ejusmodi oblatione non ceduntur merita, quæ omnino persona­ lia sunt; neque etiam impetrationes, quæ pro nobis et aliis offerri valent, etiam post elicitum adum hujusmodi; sed tantum satisfac­ tiones et indulgentiæ; quoad missam, nil aliud ceditur quam fruc­ tus specialis sacerdoti proprius, proindeque sacerdos, qui hunc adum elicuit, non prohibetur sacrificium missæ offerre pro iis qui eleemosynam obtulerunt. — Talis adus, quamvis aliquando sub nomine voti designetur, non obligat sub peccato et revocari potest. 'Ap. Schneider, Rescr. authent., p. 475’ Ob justam tamen causam confessarius, specialem habens faculta­ tem, abstinentiam in aliud pium opus commutare potest. 3 Ex decreto S. Officii 16 dec. 1910, deferentibus numisma conce­ duntur omnes favores spirituales Scapularibus adnexi, “ Sabbat ino privilegio non e.xccpto « Atto enico di carità, Romæ, 1853; Raccolta, p. 530-531 ; Metata, p. 110-114; Deringer, I, q. 320-324. s 5. C. Indulg., 19 dec. 1885, ap. Acta S. Sedis, XVIII, p. 337-339· 404 DE PÆNITENTIA. (a) Sacerdotes induito altaris privilégiât! personalis gaudent singulis diebus; (b) fideles indulgentiam plenariam defundis tantum applicabilem lucrari valent quoties sacram communionem accipiunt, aut feriâ secunda missam in suffragium defundorum audiunt, dummodo aliquam ecclesiam visitaverint, ibique ad mentem S. Pontificis oraverint; (c) omnes et singulæ indulgentiæ, quas lucrantur sacerdotes aut fideles, sunt defundis applicabiles. Præcipuus autem valor hujus adûs est magnum caritatis incre­ mentum, necnon multorum meritorum acquisitio, cum cessio in­ dulgentiarum et satisfadionum defundis fada maxime meritoria sit. Et sane pluris aestimandum est minimum meriti augmentum quam liberatio a maxima pœnâ Purgatorii : hæc enim poena brevi finietur, dum augmentum meriti beatiores nos efficit per totam æternitatem. — Nec sane timendum est ne propterea adum heroi­ cum elicientes per longum tempus in Purgatorio maneant : qui enim caritatem quotidie in defundos exercent, in divinam miseri­ cordiam jure meritoque confidere possunt : “ Date, et dabitur vo­ bis : mensuram bonam et confertam, et coagitatam et supereffluen­ tem dabunt in sinum vestrum. Eadem quippe mensura quâ mensi fueritis, remetietur vobis ” ». 2® Privilegia actui heroico concessa Gratias igitur Christo, qui pretioso sanguine suo, non solum peccata nostra abstergit, sed etiam medium poenas peccato debitas expiandi benigne largitus est! ' Rescripta authenf.. n. 39?. * Luc. VI, 38. Dp ffîatrtmonto. » PRÆNOTANDA. Sacramentum Matrimonii, sicut sacramentum Ordinis, ad bonum non solum individui, sed etiam societatis maxime confert. Sicut enim Ordine propagantur ministri Dei, qui spiritualem societatem regunt, ita Matrimonio sanctificatur jnio viri et feminæ, ex quâ gignuntur cives qui utramque societatem efformant, civilem et ecclesiasticam. Quanti momenti sit de hoc sacramento disputare illi omnes norunt, quibus persuasum est non solum individuorum, sed etiam familiarum societatumque felicitatem et prosperitatem a filiorum procreatione bonâque educatione omnino pendere. 667. i° Varia matrimonii nomina. Matrimonium (ma­ tris munium} ita appellatur, quia mater in prole suscipiendi et educandi majorem operam quam pater regulariter im­ pendit, cum infans matri “ante partum onerosus, dolorosus in partu, post partum laboriosus fuisse noscatur"1. Voca­ tur etiam conjugium (cum, jungere}, quia est veluti commune jugum, cui sponte se submittunt qui matrimonium contra­ hunt; connubium, seu nuptiae (a nubendo, id est velando), quia antiquitus sponsæ, quando viris tradebantur, caput velo, pudoris gratiâ, operiebant2; consortium, (cum, sors}, quo significatur arCtissima corporum animorumque societas quâ vir ct mulier conneéluntur. 668. 2° Matrimonium contractus et sacramentum. -Matrimonium ut contraétus naturalis et ut sacramentum speétari potest. ' Gregor. IX Decretal., I. ΙίI, tit v c , * Gen., XXIV, 65. . I i 406 DE MATRIMONIO. Matrimonium ut contractus, definiri potest : conventio legitima inter virum et mulierem, mutuum et perpetuum jus ipsis conferens tum ad adius ex se aptos ad generationem prolis, tum ad vitee communis consortium. Dicitur :(a) conventio legitima... id est inita juxta leges sive natu­ rales sive positivas, quibus matrimonium regitur; hæc autem initur inter virum et mulierem, qui aliunde ad hujusmodi contraéùim de jure sint habiles. (b) Mutuum et perpetuum jus ad adius... quibus verbis declaratur primarius finis matrimonii, videlicet prolis procreatio ac conse­ quenter educatio. Ad essentiam autem matrimonii non requiritur ut de faéto filii gignantur, cum steriles legitime nubant; nec etiam usus matrimonii, cum B. Virgo et S. Joseph legitimo matrimonio conjunéti sint, licet juribus matrimonialibus nunquam usi fuerint; sed sufficit/z/r ad illos aétus qui ex se apti sunt ad prolis generatio­ nem, licet per accidens aliquando generatio non sequatur, vel con­ juges jure suo non utantur. Illud autem jus est mutuum, ut patet, et perpetuum, ut sic excludatur vaga et fornicaria sexuum commixtio. (c) Ad vitee communis consortium: hic significatur finis secunda­ rius matrimonii, mutuum juvamen quod ex utriusque amore et societate exsurgit, juxta illud * : Scriptune “Non est bonum esse hominem solum; faciamus ei adjutorium simile sibi”. — Qua­ propter conjuges esse debent non solum una caro, ut prolem gene­ rent, sed etiam cor unum et anima una, ut sibi invicem adjutorium et solamen afferant. Matrimonium ut sacramentum nihil aliud est nisi ipse contra&us ad dignitatem sacramenti eveéhis, et definiri solet : sacramentum Novœ Legis, quo per consensum contra­ hentium legitime prœstitum, gratia conjugibus confertur ad matrimonii officia rite adimplenda. Definitio ex infra di­ cendis magis patebit. 669. 30 De aliis matrimonii partitionibus. Sub multi­ plici respeétu considerari potest matrimonium : — i° Ratione validitatis, distinguitur in validum et invali­ dum : (a) prius, quod dicitur etiam verum, illud est quod reipsa contraétum est, absque ullo impedimento dirimente; (b) posterius, quod vocatur etiam nullum, illud est quod, propter aliquod vitium seu impedimentum, non fuit vere contractum ; dicitur attentatum, quatenus alterutra pars cum scientiâ impedimenti illud inire ausa sit; putativum, quando * Gen., II. 18. PRÆNOTANDA 407 ab ipsis coniugibus, vel saltem ab alterutro validum existi­ matur, quamvis ob latens impedimentum invalidum sit. 2° Ratione dignitatis, est legitimum vel ratum : (a) legi­ timum, quando initum est juxta leges juris naturalis et positivi, ita ut validum sit ut contractus, quamvis ad digni­ tatem sacramenti non attingat1; quale est matrimonium legitime contractum inter infideles seu non baptizatos; (b) ratum, id est receptum, quando inter fideles valide initur, ita ut rationem habeat sacramenti 2. 30 Ratione effectlis, dicitur ratum vel consummatum : ra­ tum, quando celebratum, sed nondum copulâ carnali com­ pletum est; consummatum, quando completum est copulâ carnali de se aptâ ad generationem, sive conceptio revera sequatur, sive non. Aliae divisiones infra suo loco exponentur. 670. 40 Divisio. Quatuor erunt capita : in primo, age­ mus dc ipso contractu matrimonii; in secundo, de sacra­ mento; in tertio, de impedimentis, quæ aliquando utriusque celebrationi obstant; in quarto, de dispensationibus quæ ab his impedimentis concedi solent. Duo priora capita erunt præsertim dogmatica, in eisque jus naturale et divinum de matrimonio præcipuc exponemus. In duobus aliis, quæstiones praclicas, morales nempe et canonicas, præsertim ad jus positivum speCtantes, declarabimus. Attamen, etiam in priori parte, quasdam pradicas conclusiones, occasione data, expendemus, ne bis de eâdem materiâ agere cogamur. Quæ divisio melius intelligetur ex sequenti schemate. ’Olim etiam conjugia fidelium legitima vocabantur, quando omnes legis solemnitates servatæ fuerant; sed hodie prævaluit sensus supra expositus. Cfr. Benedict. XIV, De Synodo, lib. VIII, c. 12, n. 5. ’Quandoque tamen, sed improprio sensu, rata dicuntur etiam matri­ monia fidelium clandestina ac proinde irrita. Cfr. Gasparri, n. 235. 408 De matrimonio ut contraflu. De matrimonio ut sacramento. DE M A ΓΗ 1 MON 1Ο. f Consistit in contraftu Ejus natura I stabili. Essentia contraéiûs in consensu consistit. f unitas. Ejus proprietates | indissolubilitas. 'Existentia. Natura. De ipso sacra­ Effeôtus. mento. Potestas leges ferendi circa matrimonium. De praeviis ad celebra­ De celebratione | tionem. matrimonii. I De ritu celebrationis. 1 r De impedimentis matrimonii. Prohibentibus. Dirimentibus. *· || rt p r n; 1 > , ί t J De dispensatio­ i De ipsis dispensationibus. 1 De revalidatione matrimonii. nibus. Appendix : De lege civili quoad matrimonium. ·<· •r Caput j. DE MATRIMONIO UT CONTRACTU 671 Errores confutandi. Pullulant hodie errores de matrimoniali contraflu. (a) Multi, praesertim evolutionist# et materialist#, tenentes hominem a bruto descendere, con­ tendunt promiscuitatem inter primos homines viguisse, sicut inter cetera animantia, ita ut viri indiscriminatim commisce­ rentur feminis feminæque viris, prout se dabat occasio; huic autem promiscuitati successisse polygainiam et polyandriam, et nonnisi post longa sæcula praevaluisse monoga­ . * miam (b) Multi tamen hodierni, etiam inter evolutionistas, fatentur monogamiam esse perferiorem ceteris matrimonialibus contraélibus, ideoque retinendam, dum­ modo tamen facile admittatur divortium, et conjugibus ita separatis liceat novas nuptias ambire3, (c) Non pauci tamen, praesertim inter socialistas, favent unioni libera : juxta ipsos, præcipuus finis unionis inter virum ct mulierem est mutua voluptas; ad hanc igitur unionem requiritur et sufficit mutuus amor : qui mutuo se amant, eo ipso jus habent simul cohabitandi; cessante amore, abrumpi debet unio. Proles vero, ex unione libera nata, curante Statu civili aletur atque educabitur, absque parentum interventu \ ‘ Lubbock, The origin of civilization; Morgan, Systems of consangui­ nity, affinity and of the human family; Mac Lennon, Studies in ancient history comprising a reprint of Primitive marriage, London and NewYork, 1886; Giraud-Teulon, Les origines du Mariage et de la famille, Genève et Paris, 1884. ’ Ita, inter alios, Naquet, Dumas, Paul et l'iflor Margueritte, aliique infra recensiti ubi de divortio. 3 A. Bebel, La femme dans le passé, le présent et l'avenir (trad, de l’allemand par H. Ravé), 1891; B. Malon,\.e socialisme intégral, Paris, 1892, t. I, ch. 7; G. Renard, Le régime socialiste, 1898, p. 59, Ch. Albert, L’amour libre, Parts, 1900; aliique quos recenset Turgeon, Le Féminisme français, Paris, 1902, t. II, p. 259-288. DE MATRIMONIO. CAPUT I. 410 Contra quos errores catholicam do&rinam exponemus : i° de naturâ; 2° de proprietatibus matrimonialis contraélûs. Art. I. De naturâ matrimonialis contractus. Ad naturam hujus contraélûs perpendendam, duo osten­ demus : i° matrimonium consistere in contraPlu stabili; 2° essentiam hujus contraéfûs in consensu reponendam esse. § I. De stabilitate MATRIMONIALIS contractus. 672. Thesis : Jure naturali et divino, matrimonium non in unione libera et revocabili consistere debet, sed in unione stabili ad constituendam familiam aptâ. Certum est contra sociaiistas et abos liberæ unionis patronos.1 Cum nostra thesis ab iis impugnetur qui revelationis auéloritatem rejiciunt, historicis ct philosophicis primum utemur argumentis, quibus via parabitur expositioni catho­ lica doftrinœ. *&]$ Argumenta historica. Contendunt adversarii unionem sexuum antiquitus fuisse liberam et promiscuam , * ideoque hodiernum modum contrahendi matrimonium, utpote moribus et lege civili tantum inductum, aboleri posse ac debere. Arguunt : (A) ex evolutionis legibus : supponunt hominem e bruto descendere, et exinde inferunt primos homines a brutorum moribus non fuisse alienos, inter quæ viget unio promiscua, non autem sta­ bilis; (B) ex pressenti statu incultarum tribuum quæ, inquiunt, primiti­ vorum hominum mores retinent; apud eas enim, aiunt, viget sexuum promiscuitas, aut ejusdem vestigia manent, qualia sunt : matriarchatus seu status in quo mater principali auélontate gaudet in familiâ; praxis genealogiam filiorum non ex patribus, sed e matri­ bus trahendi; polygatnia et polyandria seu unio plurium simul mu­ lierum cum uno viro aut vice versa; (C) ex quibusdam factis anti­ quis, quæ videntur esse vestigia primitiva» promiscuitatis, prout erant sacra prostitutio, quæ in quibusdam templis florebat, necnon jus primes noclis vel praxis hospitibus tradendi propriam uxorem. 674. Respondemus autem multa ex iis quæ allegantur non esse facta universalia, sed exceptiones, et cx iis non ' Cfr. Card.Billot, De Sacramentis, t. II, th. 33. “ Quorum argumenta recenset ct confutat G. Fonsegrive, Mariage et Union libre, Paris, 1904. DE MATRIMONIO UT CONTRACTU. 411 inferri olim viguisse sexuum promiscuitatcm aut unionem liberam; sed e contra historice constare jam a primis tcrpporibus unionem viri et mulieris ordinatam fuisse ad familiam stabilem constituendam. (A) Evolutio,ad quam appellant adversarii,non est faélum, sed hypothesis quam præstantissimi transformistes fatentur minime probatam esse, præsertim si de hominis origine agitur, ut diélum est in Tr. de Deo Creante, n. 838-839. Inter cos vero qui putant hominem a bruto descendere, eruditissimi dicunt primos homines non fuisse promiscuitati addiétes idque probant ex ipsis legibus evolutionis. Nam, teste Darwin ’, simii, ex quibus multi evolutionistæ asserunt hominem oriri, promiscuitati non indulgent, sed quidam sunt monogami, alii vero polygami. Siquidem inter eos, sicut inter homines, maxima viget quoad feminas zelotypia, et mares maximo zelo contra alios pugnant ut exclusive possideant feminas quas sibi conjunxerunt Si igitur inter primos homines viguisset sexuum promiscuitas, hi fuissent ipsis simiis inferiores, neque esset ascensio et profeétus, sed potius regressus : quod sane legibus evolutio­ nis aperte contradicit. 675. (B) Ex moribus autem incultarum gentium non so­ lum non constat primos homines promiscuitati aut unioni liberæ addiétos fuisse, sed infertur inter eos contraélum matrimonii stabilem viguisse. Etenim, si testimonia per­ penduntur eorum qui diu, et non paucis tantum mensibus, inter cos vixerunt, hæc notatu digna sunt : (a) promiscuitas non existit apud incultas tribus nisi rarissime, ct quidem præsertim ubi perditissimi viri ex Europa morum corruptio­ nem intulerunt; fere ubique familia habetur ut fundamentum societatis et præsidium tribûs : quapropter, etiam ubi divor­ tium et polygamia permittuntur, contraélus matrimonialis ex se stabilis initur; (b) pariter exogamia seu praxis extra ' Darwin, Descent of man, P. II, ch. 19; gallice La Descendance de 1’homme, Paris, 1893, t. II, p. 392. Cfr. Letourneau, Evolution du manage et de la famille, Paris, 1888, ch. 3; Westermark, Origine du mariage dans l’espèce humaine, Paris, Guillaumin, 1S95, ch. 5-6; G. Fonsegrive, Mariage et Union libre, Paris, 1904, p. 19-29. 412 r ‘•I i *i i. » r· i ’ DE MATRIMONIO. CAPUT I. familiam ct tribum quærcndi uxorem r, habitus comparandi uxorem aut dotem ei assignandi ostendunt voluntatem fa­ miliam stabilem constituendi; (c) striélis legibus providetur castitati puellarum ct uxorum2 : in pluribus regionibus remotissima domûs cubicula inhabitant, ne ab alienis aspiciantur; alibi earum facies mutilationibus deturpatur ne aliis viris placeant; plerumque puellæ a viris seclusae manent usque ad nuptias; quæ ante matrimonium seducun­ tur harumque corruptores severis poenis pleéluntur; adulte­ ria autem omnino reprobantur et striéle puniuntur; quæ quidem omnia multum sane a promiscuitate et unione libera aliena sunt. 676. (C) Idem constat ex kistoriâ antiquorum populorum. (a) Vetustissimus legum codex, an. circiter 2200 ante Chri­ stum ab Hammourabi, Babyloniæ rege, conditus, non solum promiscuitatem excludit, sed etiam supponit monogamiam jam prævalcre. Contractus matrimonialis publice iniri de­ bet; non potest vir concubinam accipere, nisi uxor ejus sit infirma aut sterilis : tunc accedit ad servam quam uxor sibi substituit; si serva sit pariter sterilis, aliam uxorem ducere potest. Divortium quidem permittitur, ad nutum viri : sed si hic uxorem dimittat absque sufficienti ratione, ipsi dotem restituere debet, imo quandoque quamdam compensationem ei præbere. Adulterium, incestus, stuprum striéie sub gra­ vibus poenis prohibentur3. 677. (b) Apud /Egyptios,etsi pol vgamia et divortium sub aliquot restrictionibus permittebantur, generatim consuetudo prævalebat uni­ cam uxorem ducendi, ut tradit Herodotus; ceteroquin unio libera mi­ nime agnoscebatur,sed adulterium lege civili striéle prohibebatur4.— (c) Apud Indos, quindecim sæculis ante Christum, unica ducebatur legitima uxor, quæ nunquam dimitti poterat, plures tamen permitte­ bantur concubinae. Promiscuitas vero minime admittebatur, nam ’ Cfr. Mgr p. 106-109. A. Le Roy, La Religion des primitifs, Paris, 1911, * Fonsegrive, op. cit., p. 21-29. 3 Mémoires publiés sous la direction de M. de Morgan, t. IV, Textes élamites-sémitiques, 2e série, par le P. Scheil, Paris, Leroux, 1902, β P I45-I5°- 4 J. G. Wilkinson, A popular account of the ancient Egyptians, London, 1854, t. II, p. 224; Maspero, Histoire ancienne des peuples d’Orient, éd. in-40, Paris, 1897, t. II, p. 502-50j. DE MATRIMONIO UT CONTRACTU. 413 adulterium habebatur tamquam unum e tribus majoribus peccatis. Postea tamen viris licentia data fuit dimittendi uxorem,si hæc sterilis esset aut filias tantum peperisset, aut defeéiibus laboraret quos vir tolerare nequibat', (d) In Sinensi imperio, juxta legem Confucii, una tantum accipi debet legitima uxor; divortium quidem permitti­ tur viro, sed solum ob gravem causam a lege determinatam, (e) Apud Gracos Romanosque, non obstante divortio, praevalet monogamia, et adulterium etiam viri ut aliquid indecorum et turpe existimatur; spurii non sunt familiæ membra, nec in cultu domestico partem habere possunt. Attamen concubinatus sub quibusdam conditio­ nibus lege permittitur’. Quam honorabile haberetur matrimo­ nium apud Romanos, constat ex modo quo apud veteres jurisperitos definitur3 : “Consortium omnis vitæ, individua vitæ consuetudo, divini et humani juris communicatio”. Ex his testimoniis aliisque permultis quæ adduci possent, lucu­ lenter constat apud antiquas gentes non prævaluisse sexuum promiscuitatem nec unionem liberam, sed eam viri et mulieris unio­ nem quæ ad familiam constituendam apta est. 678. Fafla ab adversariis allegata non necessario promiscuitatem supponunt, (a) Dicunt quidem apud multas tribus matriarchatum in usu fuisse, et genealogias filiorum non ex viris, sed ex mulieribus deductas fuisse. — Facium hujusmodi non fuit univer­ sale, sed solum apud quasdam tribus viguit; sat facile explicatur ex eo quod, apud illas gentes, vir per longum tempus absens erat, ve­ nandi, piscandi aut bellandi causa; quapropter infantes, quorum aliquando pater incertus erat, et qui ceteroquin cum matre diutius quam cum patre cohabitabant, maternum nomen accipere solebant. Sed exinde minime sequitur promiscuitatem aut unionem liberam in usu communi fuisse. (b) Sacra prostitutio, quæ in quibusdam templis florebat, necnon jus prima noctis aut praxis hospitibus tradendi propriam uxorem, aliaque ejusmodi sunt abusus, qui ex innata libidine falsoque hospitalitatis conceptu oriuntur, sed dici nequeunt vestigia pristinæ promiscuitatis. Pauca vero facta polyandria aut promiscuitatis,quæ apud quasdam tribus allegantur, per modum exceptionis se habent, et generalem 1 La Mazelière, Essai sur l’évolution de la civilisation indienne, Paris, Plon, 1902, t. I, Introd.; t. II, pp. 15, 306 etc. ■ F. de Coulanges, La Cité antiqufr, I. Il, ch. 2-3; Denis, Histoire des théories morales dans l’antiquité, Paris, 1856, t. I, p. 69-73. — Spartæ, juxta Lycurgi leges, eadem muliera pluribus fratribus possideri poterat; cfr. Fonsegrive, op. cit, p 36. » J/odestin., Digest., XXII, 2. e 414 DE MATRIMONIO. CAPUT I. regulam stabilis matrimonii non infirmant' : polyandria habita est ubi feminæ numero pauciores erant quam viri; promiscuitas, ubi exstitit, satis facile explicatur ex quadam morum corruptione quin necesse sit supponere primos homines huic vitio addictos esse. Ô79. 20 Argumenta philosophica. Ex ipsis matrimonii finibus logice infertur matrimonium aliquam stabilitatem • postulare. (A) Primarius matrimonii finis est prolis procreatio et educatio : ad hoc enim instituta est sexuum diversitas et societas conjugalis ut propagaretur genus humanum, prout ipsa natura indicat; aliunde, conceptâ prole, jure naturæ officium conjugibus incumbit filios reétc educandi, cis præbendo non solum viétum, sed etiam cibum intellectualem et moralem, quem juniores propriis viribus nonnisi ægre et post longum tempus sibi comparare possent. Atqui ad utrumque requiritur stabilis parentum unio2, nec sufficit unio promiscua aut etiam libera. Nam : (a) quoad prolis generationem, experientiâ constat feminas, quæ pluribus viris commiscentur, raro concipere; atqui unio libera et ad nutum rescindibilis, datâ mutabilitate humanæ voluntatis, sæpe aliquam promiscuitatem inducet ac voluntariam stcri- w I 9 i η ’ Quod testatur Westerniarck, ceteroquin evolution ista, op. cit., ch 6, p. 128-129 : “11 n’est naturellement pas impossible que, chez quelques peuples, les rapports des sexes aient approché de la promis­ cuité. Mais il n’y a pas un atome de preuves que la promiscuité ait jamais été une phase générale de l’histoire sociale de l’humanité. L’hypothèse de la promiscuité, au lieu d’appartenir, comme le pense Giraud-Teulon, à la classe des hypothèses que la science peut se per­ mettre, n’a aucun fondement réel, aucun caractère scientifique.” ’ Quod lucide exponit S. Ί homeïs, Contra Gentiles, lib. Ill, c. 122, ubi ostendit, ex comparatione inter bruta et hominem, matrimonium inter homines stabile esse debere. Animadvertit siquidem animalia simul commanere quousque necessarium est ad prolis educationem et instructionem, sicut patet in quibusdam avibus, quarum pulli non sta­ tim postquam nati sunt possunt sibi cibum quærere. “ Manifestum est autem, inquit, quod in specie humanâ, femina minime sufficeret ad prolis educationem, cum necessitas humanæ vitæ multa requirat, quæ per unum solum parari non possunt... Rursus considerandum est quod, in specie humanâ, proles non indiget solâ nutritione quantum ad corpus, ut in animalibus, sed etiam instruélione quantum ad animam; nam alia animalia naturaliter habent suas prudentias quibus sibi provi­ dere possint; homo autem ratione vivit, quem per longi temporis expe­ rimentum ad prudentiam pervenire oportet : unde necesse est ut filii a DE MATRIMONIO UT CONTRACTU. 4 15 litatcm : tunc enim voluptas potiusquam proles quaeritur, (b) Majorem adhuc stabilitatem requirit prolis recla educa­ tio : i) educatio physica : nam ultimis mensibus praegna­ tionis, tempore partus et laôiationis. femina concursu ma­ ris indiget ad suis et prolis necessitatibus providendum: 2) educatio intelleftualis et moralis, ad quam puer indiget non tantum suce matris amore suavi sed etiam sui patris severa auctoritate et prudentia 680. Objiciunt quidem Socialistes munus parvulos edu­ candi incumbere Statui qui omnes infantes colliget et edu­ candos nutricibus tradet. Resp. Ipsa natura manifeste ostendit physicæ ac mora­ lis educationis opus ab ipsis parentibus primario peragendum esse, in quantum fieri potest. Revera natura matri ubera dedit ad laétandos filios, patri vires ad viétum aliaque vitæ necessaria quaerenda; utrique parenti amorem simul tenerum ac generosum, vi cujus non solum sua, sed etiam seipsos et propriam vitam pro salute prolis libenter tradunt. Idem 'dici potest de educatione morali : parentibus enim inditus est quidam naturalis instinéius et amor, vi cujus natorum suorum mentem introspicere eorumque propensiones dete­ gere et in bonum dirigere valent; aliunde nativâ quàdam inclinatione infantes suorum parentum mandatis et consiliis libentius obediunt quam extraneorum. Officium igitur filios educandi primario parentibus incumbit, et cx ipso genera­ tionis aétu naturaliter dimanat, ideoque unionem ex se sta­ bilem supponit. 681. (B) Secundarius finis matrimonii est mutuum conju­ gam adjutorium et concupiscentiis remedium, (a) Naturali quodam instinéhi vir et mulier speciali amoris vinculo sibi invicem conjungi expetunt, “ ut alter alterius ope adjutus parentibus quasi jam expertis instruantur, nec hujus instructionis sunt capaces mox geniti, sed post longum tempus, et præcipue cum ad annos discretionis pervenerint. Ad hanc etiam instructionem longum tempus requiritur; et tunc etiam propter impetus passionum, quibus corrumpitur æstimatio *prudentia , indigent non solum instructione, sed etiam repressione. Ad hoc autem mulier sola non sufficit, sed magis in hoc requiritur opus maris, in quo est et ratio perfectior ad instruen­ dum, et virtus potentiorad castigandum. Oportet igitur in specie huma­ na non parvum tempus insistere promotioni prolis, sicut in avibus, sed per magnum spatium-vitæ ”. 416 ' .. t * r w l‘ ! S I r DE MATRIMONIO. CAPUT 1 vitæ incommoda facilius ferre et seneôhitis imbecillitatem sustentare queat”* 1. Ratio est quia viret femina se invi­ cem complent non solum in ordine ad generationem prolis, sed etiam quoad mutuum juvamen et solatium : dotes unius sunt veluti complementum alterius qualitatum; vir itaque naturali quodam instinctu societatem quærit mulieris, quæ et ipsa viri societate deleélatur. Atqui hoc mutuum juva­ men sibi præbere non possunt nisi contraélu ex se stabili familiam constituere valeant, familiæque legitima gaudia . percipere. 682. (b) Alius secundarius matrimonii finis est concupiscentiani sedare et reframare. In statu naturæ lapsæ, sæpe exardescit concupiscentia, et nonnisi ægre inter limites continetur quos exigunt tum sanitas corporis tum moruin honestas. Jamvero matrimonium stabile compescit et refrænat concupiscentiam intra limites honestatis. Ex unâ par­ te, per legitimum matrimonii usum sedatur concupiscentia? ardor; et ex alterâ, copula non habetur nisi cum persona in cujus corpus legitima potestas tradita fuit, cui fides in conjugio debetur, et quidem eo modo qui aptus sit ad pro­ lem procreandam. — Si vero admittitur unio libera ad nutum revocabilis, concupiscentia, nedum temperetur, haud parum augetur spe novas uniones ineundi novasque volup­ tates experiendi, cum maximo corporis animæque detri­ mento2. , Inspectis igitur finibus matrimonii sive primario sive secundariis, patet unionem conjugalem non.promiscuam aut liberam esse debere, sed câ stabilitate gaudere quæ ad familiam constituendam requiritur. 683. 3° Argumentis theologicis confirmatur, (a) Deus enim, primo homine creato, videns bonum non esse homi­ nem manere solum, fecit ei adjutorium simile sibi. Tulit igitur unam de costis Adami dormientis, camquc in mulic' Catech. Rom., De sacram, matrim., η. 12. i 4 4 ’ Quâ in re magnum est discrimen inter hominem brutumque : ' animalia, instinctu dutla, nonnisi certis temporibus coeunt; homo autem omni tempore libidinem experitur, et nonnisi reétæ rationis et voluntatis exercitio abusum venerea: delectationis compescere potest. DE MATRIMONIO UT CONTRACTU. 4Ί7 rem ædificavit et adduxit ad Adam. Qui dixit : “ Hoc nunc os ex ossibus meis, ct caro dc carne meâ; hæc vocabi­ tur virago quoniam de viro sumpta est. Quamobrem relin­ quet homo patrem suum et matrem, ct adhærebit uxori suæ; et erunt duo in carne unâ1 ”. Ibi enim quinque præ­ sertim declarantur : i) mulieris formatio a Deo facia, ut hæc fieret primi hominis socia et adjutorium ipsi simile; unio intima quæ inter virum ct mulierem existere debet tum ad generationem prolis tum ad vitæ consortium; 3) quædam tamen mulieris a viro dependentia,opaz. hæc de viro sumpta est; 4) unitas vinculi matrimonialis : erunt enim duo in carne unâ; 5) ejusdem stabilitas : relinquet homo patrem suum ct matrem et adhærebit uxori suæ. Merito itaque ait Leo XIII * : “ Illa viri ct mulieris conjun&io, quo sapientissimis Dei consiliis responderet aptius, vel ex eo tempore duas potissimum, easque in primis nobiles, quasi alte impressas et insculptas præ se tulit proprietates, nimi­ rum unitatem ctperpetuitatem." (b) Fatemur equidem hanc excellentem conjugii formam apud ipsos Judæos adulteratam esse, præcipue per polygamiam et divortium. Nihilominus uniones vagæ et liberæ stricte prohibebantur; ita morte puniebantur puellæ quæ, nuptiarum tempore, suam virginitatem amisisse deprehen­ debantur, necnon ii qui adulterium committebant 3. Unio enim conjugum, etiam quando plures permittebantur uxores, ad filios procreandos et familiam constituendam primario ordinabatur, ut constat ex totâ historia populi israelitici, apud quem familiæ stabiles tutissimum nationis præsidium habebantur. (c) Christus autem matrimonium Christianum ad pristi­ nam unitatem et indissolubilitatem revocavit; interrogatus enim num liceret uxorem repudiare, respondit id non licere, quia Deus ab initio dixit : “ Propter hoc dimittet homo patrem ct matrem et adhærebit uxori suæ, et erunt duo in carne unâ. Itaque jam non sunt duo, sed una caro. Quod ergo Deus conjunxit homo non separet -» ”. Quod et tradit • Gen., II, 18-24. — ’ Encycl. Arcanum. — 3 Dent., XXII, 20-22. 4 Matlh., XIX, 4-0. 418 DE MATRIMONIO. CAPUT I. Λ'. Paulus, asserens adulteram esse mulierem quæ, vivente viro, fuerit cum alio virounitatem matrimonii ita decla­ rans 2 : “ Unusquisque suam uxorem habeat, et unaquæque suum virum habeat”. Jamvero unitas et indissolubilitas matrimonialis contractus uniones vagas et liberas omnino excludunt. (d) Hanc Magistri doctrinam Ecclesia non tantum reti­ nuit, sed etiam totis viribus in praxim adducere sategit, indesinenter docens nuptias ineundas esse non libidinis causâ, sed ad filios procreandos et christiane educandos, necnon ad mutuum juvamen et solatium. Quod, inter alios, S. Augustinus declarat, de uxoribus scribens 3 : “Ad hoc enim nuptæ sunt, ut illa concupiscentia redacta ad legitimum vinculum, non deformis et dissoluta fluitaret, habens de se ipsâ irrefrenabilem carnis infirmitatem, de nuptiis autem indissolubilem fidei societatem; de se ipsâ progressum immoderate coeundi, de nuptiis modum caste procreandi ”. — Quam strenue vero Ecclesia contra regum ac populorum libidinem dimicaverit ad sanctitatem et perpetuitatem vinculi matrimonialis tuendam, infra expo­ nemus, n. 720. Ml 684. Corollaria, (a) Legi naturali simul et divinæ adversantur fornicatio et unio libera et temporaria, quippe quæ non solum lege divina prohibeantur, sed etiam essentialibus matrimonii finibus opponantur, ut constat ex dictis, n. 679. (b) Matrimonium est impossibile inter personas quæ non sunt aptæ ad generandum, ut eunuchi.cùm finis primarius attingi nequeat. ic) Illicitum, imo et nullum esset matrimonium in quo positive excluderetur a contrahentibus finis primarius matrimonii : fines enim secundarii ad finem principalem referri debent, ita ut hoc voluntate excluso, jam non habeatur verum matrimonium. «., XVI, XXV. I ’ Trident., sess. XXIV, can. 2. DE MATRIMONIO UT CONTRACTU. 433 repudiare, respondit non licere, haneque addidit rationem : " Non legistis quia qui fecit hominem ab initio, masculum et feminam fecit cos? et dixit : Propter hoc dimittet homo patrem ct matrem ct adhaerebit uxori suæ, ct erunt duo in carne unâ : itaque jam non sunt duo, sed una caro1”. Atqui primaeva matrimonii institutio polygamiam exclu­ debat ex jam dictis, et ex verbis ipsius Christi : “ erunt duo in carne unâ”. Confirmatur aliis Domini verbis : “ Qui dimiserit uxorem suam, et aliam duxerit, moechatur”8; nam ideo moechatur dimittens uxorem ct alteram ducens, quia prior non desinit uxor esse; atqui quando non est dimissa, a fortiori remanet uxor; ergo qui alteram ducit vere moechatur. Hinc S. Paulus quoties de matrimonio loquitur, illud supponit esse unius viri cum unâ uxore, et ait : “ Mulier vivente viro vocabitur adultera, si fuerit cum alio viro 3”; porro, ex eodem Apostolo4, paria sunt conjugum jura: “Mulier sui corporis potestatem non habet, sed vir : similiter autem et vir sui corporis potestatem non habet, sed mulier”; ergo nec vir potest, vivente uxore, aliam ducere. (b) Idem probatur unanimi Patrum testimonio constan­ tique Ecclesiæ praxi. Ita S. Augustinus 5 scribit in Eccle­ siâ præccptum esse “ ut nec sterilem conjugem fas sit relin­ quere, ut alia fecunda ducatur. Quod si quisquam fecerit... lege Evangel i i reus est adulterii”. Hinc RR. Pontifices unitatis matrimonii strenui vindices semper exstiterunt, etiam contra Principum lasciviam : ita, sæc. IX., Xicolaus / Lotharium regem, duarum simul uxorum sponsum, palam reprehendit, Episcoposque, qui in Cone. Mctcnsi primi matrimonii vinculum dissolverant, deposuit6. Duo tamen faéta in contrarium allegantur. Prius est Socratis qui refert7 Valentinianum imperatorem duas simul uxores habuisse, et statuisse ut idem cuilibet volenti liceret. Sed testimonium hujus­ modi communiter ab eruditis rejicitur, tum quia nonnulla in hac narratione falsa sunt, tum quia Ammianus Marcellinus,licet Valen’ Λ/λ/Λ, xi: > 5 ‘ ’ 41 Cor., VI1, 2 sq. A’fw/„ VII De Nuptiis, 1. I, c. io, n. ii, P. L., t. XLIV, 420. 7. Aty, Saint Nicolas I, Paris, LccotTre, ch. 3. Mistor 434 DE MATRIMONIO. CAPUT I. tiniano satis infensus, illuni laudat ' quod “omni pudicitiæ cultu domi castus et foris esset . Aliunde fa&um hujusmodi, etiamsi verum, nihil probaret contra unanimem omnium steculorum tradi­ tionem. Posterius est responsum Gregori ZZ’ declarantis licere . viro aliam uxorem ducere, quia hæc, ob infirmitatem corporis, debitum reddere non valebat. Verum dubitatur pariter de hujus responsi genuinitate, quod sedulo in archivis romanis quæsitum fuit, nec tamen inventum; si autem authenticum esset, forsan intelligi posset de impotentia quæ matrimonium invalidum facit. Ce· teroquin correélores Romani de hoc decreto notarunt : “ Illud Gregorii sacris canonibus, imo evangelicæ et apostolicæ doélrinæ penitus invenitur adversum”; nil igitur exinde contra constantem Ecclesiæ dodrinam praximve colligi potest. 710. (D) Polygamia simidtanea juri naturali non pri­ mario, sed secundario adversatur. Ita communiter. Res enim ita se habet, si polygamia, licet primarium matrimonii finem salvans, secundariis finibus nocet; atqui polygamia (a) neque totaliter tollit neque aliqualiter impedit primum matrimonii finem, cum unus vir sufficiat pluribus uxoribus fœcundandis, et educandis filiis exinde natis; (b) secunda­ rios autem fines non totaliter tollit quidem, sed multum impedit : etenim non facile potest esse pax in familiâ, ubi uni viro plures uxores junguntur, cum non possit unus vir sufficere ad satisfaciendum pluribus uxoribus ad votum : unaquæquc videlicet ad se viri affeélum trahere conabitur, et si vir non omnes æquali amore prosequatur (quod vix fieri potest), inde orientur jurgia, paci inimica, ut constat ex Patriarcharum historia. Timendum est pariter ne ma­ ritus, in prædilectæ uxoris filios præcipue intentus, ceteros negligat. Tandem tertius matrimonii finis, scii, remedium concupiscentiae, haud raro frustrabitur, cum unus vir non possit simul pluribus uxoribus satisfacere. Pluralitas igitur uxorum non primario, sed secundario juri naturali adver­ satur. * Lib. XXX, circa finem. ’Epist. 13 ad S. Bonif., ap. Labbe, t. VI, coi. 1448. En textus, qualis allegatur : “ Nam quod proposuisti, quod si mulier infirmitate correpta non voluerit debitum viro reddere, quid ejus faciat jugalis? Bonum esset si sic permaneret, ut abstinentiae vacaret. Sed quia hoc magnorum est, ille qui se non poterit continere, nubat magis : non tamen subsidii opem detrahat ab illa quam infirmitas præpedit”. Cfr. -Kitrth, S. Boniface, Paris, LecotTre, p. 55. DE MATRIMONIO UT CONTRACTU. 435 II. De polygamia successiva'. 711. Polygamiam successivam, seu secundas et ulteriores nuptias tanquam jure divino illicitas damnaverunt olim Montanistce, quibus adhæsit Tertullianus (De Monogamia., nccnon Novatiani. Nonnulli Patres, præsertim Græci, de secundis et præsertim tertiis ulteriobusque nuptiis nimis dure locuti sunt. Imo, apud Græcos, jam a sæc. X, jure, ecclesiastico, quartæ nuptiæ tanquam invalidæ habentur -. 712. Thesis : Polygamia successiva, licet minus Ec­ clesiæ probata, jure divino est licita, nec unquam in Ecclesia latinâ fuit universim prohibita. Certum est. (A) Script. S. Paulus diserte affirmat iteratas nuptias, mortuo priore conjuge, licitas esse : “ Mulier, si mortuus fuerit vir ejus, liberata est a lege viri, ut non sit adultera, si fuerit cum alio viro3”; “ Dico autem non nuptis et viduis : bonum est si sic permanserint sicut et ego. Quod si se non continent, nubant; melius est enim nubere quam uri·»". Imo alibi 5 juniores viduas hortatur ut iterum nubant : “Volo ergo juniores nubere, filios procreare, matresfamilias esse, nullam occasionem dare adversario maledicti gratia ”. Ex quibus patet, juxta mentem .Apostoli, melius esse qui­ dem in statu virginitatis vel viduitatis manere, sed tamen nuptias virginibus et viduis licere, imo aliquando expedire ad refrænandam concupiscentiam. 713· (B) 'Tradit, (a) Præfatum Apostoli textum expli­ cans, S. Augustinus scribit6: “De tertiis et dc quartis et de ultra pluribus nuptiis solent homines movere qu.estio’ S. Thom., Supp., q. 63; Drouin, I. IX, q. Ill, c. 2; Rilluart, diss. V a. i, $ 3; Carrière, n. 203 sq.; Perrone, 1. HI, soft. I, c. 2; tie .lugi tibiis, 1. cit. ; Palmieri, th. 12. “ Orientales polygamiam quoque successivam... reprobant. Pro secundis quidem nuptiis habetur in Euchologiis pr.escriptus ritus, quas tamen ipsas post 45'1"1 aetatis annum reprobant; tertiæ nuptiæ censurai ecclesiastica? subjiciebantur, quartæ vero tanquam brutales damnabantur... Juxta hodiernam praxim. episcopi dispensatione sub­ venitur, dum ea petitur”. (Α//Ά Ssilagyi, Enchiridion juris eccles orient., p. 4’4·) 3 Rom , VII, 3. — 4 / Cor., VII, 8. - s / 7/7//., V, 14. •De bono viduit., c. 12, P. L., t. XI., p 439. 436 » 4 / · DE MATRIMONIO. CAPUT I. nem. Unde ut breviter respondeam, nec ullas nuptias audeo damnare... Quis enim sum, qui putem definiendum, quod nec Apostolum video definivisse? Ait enim : mulier alligata est, quamdiu vir ejus vivit. Non dixit primus, aut secundus, aut tertius aut quartus ; sed, mulier, inquit, alli­ gata est, quamdiu vir ejus vivit : si autem mortuus fuerit vir ejus, liberata est; cui vult nubat, tantum in Domino. Beatior autem erit, si sic permanserit Quid huic senten­ tial, quantum ad hanc rem attinet, addi vel detrahi possit, ignoro”. Fatemur equidem nonnullos Patres, præsertim Græcos, tertias vel ulteriores nuptias improbavisse, imo eas fornicatione pejores dixisse. Ita loquendo damnabant præcipue affectum illorum, qui non contenti primis vel secundis nuptiis, non ex intentione prolem suscipiendi, sed explendæ libidinis causâ, tertium aut quartum matrimonium inire volebant2. Nunquam tamen dixerunt hos conjuges sepa­ randos esse, sed eos, peractâ pænitentiâ, ad communionem accipiunt. (b) Doétrinam Ecclesiæ hâc de re sic enuntiat Eugemus IE 3. “ Declaramus non solum secundas, sed tertias ct quartas atque ulteriores, si aliquod impedimentum non obstat, licite contrahi posse. Commendatiores tamen dici­ mus, si ulterius a conjugiis abstinentes, in castitate per­ manserint ”. (C) Eat. theol. Inspcélâ solum naturâ rerum, nil pro­ hibet quin iteratae nuptiæ liceant; nam ex unâ parte pri­ mum vinculum, mortuo altero conjugum, solutum fuit; ct ex alterâ novus consensus matrimonialis inter partes aliunde habiles præstari potest; imo quandoque ipsa natura suadet ut sive ad procreationem prolis, sive ad incontinentiam vitandam, novum incatur fcedus. § II. De matrimonii in dissolu b i litate. 714. Altera matrimonii proprietas est iudissolubilitas, vi cujus vinculum inter conjuges initum non potest dissolvi ■ " ■ ----- — —■ ■ ’ / Cor., VII, 39-40. ’ Quoad pnecipuos textus Patrum, qui repetitas nuptias damnare videntur, cf. Drouin et Perrone, 1. cit J Decret, pro Jacobitis. DE MATRIMONIO UT CONTRACTU 437 nisi per mortem alterutrius conjugis. Huic indissolubilitati opponitur divortium, quod triplex distingui solet : di­ vortium quoad vinculum, seu plenum, quo matrimonialis unio ita solvitur ut novæ possint iniri nuptiæ; divortium quoad torum, seu separatio a toro, ubi, manente conjugali nexu, conjuges a debito conjugali reddendo immunes sunt; divortium quoad habitationem, quo conjuges ab obligatione simul cohabitandi liberantur. Hic dc divortio proprie diéto, seu quoad vinculum, præsertim agimus, pauca tamen adden­ tes de separatione quoad torum et habitationem. Dicemus proinde : i° de indissolubilitate matrimonialis vinculi ex jure divino ; 2° de eâdcm indissolubilitate ex jure naturali; 30 dc casibus in quibus vinculum solvi potest etiam sub lege evangelicâ ; 40 de ratione agendi quoad divor­ tium civile; 50 dc separatione quoad torum et habitationem I. De indissolubilitate matrimonii ex jure divino 715· Inter Christianos communiter agnoscitur matrimo­ nium ab initio fuisse indissolubile, tempore autem legis mosaicæ sub certis conditionibus dissolvi potuisse, sed ad primævam indissolubilitatcm a Christo revocatum fuisse. Attamen Grceci schismatici et Protestantes docent matrimo­ nium, etiam quoad vinculum, solvi posse per adulterium, aut etiam, juxta multos, propter obstinatam desertionem alter­ utrius conjugis = '5. Thom., Supp. q. 67; Sanchez, 1. X, disp. I; Drouin, I. IX, q. IV, c. 1; Bellarminus. c. 16; Billuart, diss. V, a. 2, Digressio histon; Car­ rière, n. 228 sq.; Perrone, 1. Ill, seci. 2, c. 1-4; de Augustinis, a. 8; Palmieri, th. 17-22; 7'. Wolsey, Divorce and Divorce Legislation, 1882, c. 1; /. Cauvière, Le Lien conjugal et le Divorce, Paris, 1890; Congrès scient, internat. 1894, Sc. jurid., p. 133 sq. ’ Quoad doélrinain Græcorum hâc de rc, vide Jos. Selinger, Divorce a vinculo in the schismatical churches, ap. Amer. Eccles. Review, apr. 1892, p. 264 sq. Protestandum autem doctrinam sic exhibet Confessio fidei II'estmonasteriensis (cap. XXIV, 5-6) : “Quod si adul­ terium post conjugium admittatur, licebit parti innocenti divortium lege postulare ac obtinere; atque quidem post facium divortium con­ jugio alteri sociari, perinde ac si mortua esset persona illa quæ conju­ gii fidem violabat... Nihilominus tamen extra adulterium ac deser­ tionem ita obstinatam, ut cui nullo remedio, nec ab Ecclesiâ nec a Magistratu civili subveniri possit, sufficiens causa nulla esse potest conjugii vinculum dissolvendi ”. (Ap. Sckaff, Creeds, vol. 111, p. 656). DE MATRIMONIO. CAPUT I. 716. Thesis T : Matrimonium ex primæva Dei institu­ tione indissolubile fuit, sed sub lege mosaicâ per libel­ lum repudii dissolvi poterat, etiam in foro conscientiæ, sub certis quibusdam conditionibus. Ita communiter. (A) Prius probatur, (a) Interrogantibus enim Pharisæis num liceat homini uxorem dimittere quacumque ex causâ, Christus respondet Deum ipsum auélorcm esse matrimonii, neque homini licere hanc unionem dissolvere : “ Quod ergo Deus conjunxit, homo non separet”. Illis autem objicien­ tibus libellum repudii a Moyse fuisse permissum, Dominus addit : “Quoniam Moyses ad duritiam cordis vestri per­ misit vobis dimittere uxores vestras : ab initio autem non fuit sic"1. Quæ quidem verba manifeste supponunt ab initio non ita matrimonium institutum fuisse ut viro licentia daretur repudiandi uxorem, (b) Quod a Triden* tino confirmatur : “Matrimonii perpetuum indissolubilemquc nexum primus humani generis parens divini Spiritûs instinélu pronuntiavit, cum dixit : Hoc nunc os ex ossibus meis, et caro dc carne mea”... 717. (B) Posterius constat ; legitur siquidem in Deut.t>: “ Si acceperit homo uxorem, et habuerit eam, et non invenerit gratiam ante oculos ejus propter aliquam foeditatem, scribet libellum repudii, ct dabit in manu illius, et dimittet eam de domo suâ. Cumque egressa alterum maritum duxerit, et ille quoque oderit eam, dederitque ei libellum repudii, et dimi­ serit de domo suâ, vel certe mortuus fuerit, non poterit prior maritus recipere eam in uxorem ” ... Jamvero his verbis vel conceditur, vel jam concessa supponitur facultas divortii quoad vinculum ; nam uxor dimissa exhibetur ut alteri viro nubens, et insuper Sacerdotes prohibentur mulierem repu diatam ducere4: ex quo eruitur hoc aliis fuisse permissum. (a) Disputatur vero inter Patres ct theologos utrum necne hujusmodi concessio non solum in foro externo, sed etiam in foro interno valeret 5. Probabilior nobis videtur « Matt., XIX, 3 sq. — ’ Trident., sess. XXIV J Dent.. XXIV, i sq. — 4 Levit., XXI, 7. 5 5. Bonaventura, Sotns, Estius, Sylvius, Card. Billot, putant divortium solummodo civiliter toleratum fuisse, ideoque a pœnâ. civili non autem a peccato immune; quæ tamen opinio minus probabilis videtur. DE MATRIMONIO UT CONTRACTU. 439 opinio affirmans hanc fuisse veram permissionem in foro conscientiœ validam; nam qui uxorem dimissam ducit, vocatur maritus et potest ipse dare libellum repudii : quod jus soli legitimo competebat marito ; praeterea prior maritus prohibetur uxorem dimissam denuo recipere; porro, si vin­ culum non vere solutum fuisset, cur ista prohibitio ; insuper, si permissio hujusmodi non valuisset in conscientia, lex multis adulteriis occasionem praebuisset ; iniquissima fuisset mulierum conditio, cum, post acceptum repudii libellum, perpetuo continentiam observare debuissent ; tandem Judæi omnes hanc interpretationem amplexi sunt, ct licet duæ scholæ, Shammai et Hillel, de causis propter quas divor­ tium concedi possit disputarent ’, in hoc tamen consen­ tiebant quod quandoque liceret. (b) Nonnisi sub certis quibusdam conditionibus concedeba­ tur facultas divortii ; imprimis non uxori, sed tantum viro competebat; imo viro non permittebatur quando, ante ma­ trimonium, cum uxore commercium carnale habuerat, vel cam injuste accusaverat quod non esset virgo2. Præterea non quâlibet de causâ vir uxorem dimittere poterat, sed so­ lum propter aliquam ferditatem fervat dabar) quæ vox de­ signabat aliquid turpe ct inhonestum. Nec eam dimittere permittebatur sine libello repudii scripto, per quod non so­ lum providebatur statui uxoris, sed difficilius evadebat* divortium. Tandem, quando mulier sic repudiata novum inierat matrimonium, a priori marito non poterat denuo in uxorem recipi : quo fiebat ut vir magis caute ageret. Hisce variis formalitatibus legislator sacer satis ostendebat divor­ tia esse quid minus pcrfcôtum, eaque intra certos limites coarétabat. Ratio autem cur Deus talem facultatem dede­ rit his verbis Christi indicatur “ ad duritiam cordis", seu, ut explicat N. Thomas (a. 3) “propter majus malum cohi­ bendum, scilicet uxoricidium, ad quod Judæi proni erant propter corruptionem irascibilis 718. Thesis 2a : Matrimonium fidelium, ratum et con- ' Secundum Hillel, causa sufficiens erat quælibet res marito displi­ cens, ut si uxor negligenter cibos præparasset; sed, juxta scholam Shammai, requirebatur quædam impudicitia ex parte uxoris. 'Dent. XXII, 19. 29. 440 DE MATRIMONIO. CAPUT I. summatum, non potest, sub lege evangelicâ, quoad vin­ culum dissolvi, etiam propter adulterium. Certum est ct fidei proximum contra Græcos et Protestantes ex Tri­ dentino1 : “Si quis dixerit Ecclesiam errare, cum docuit et docet, juxta evangelicam et apostolicam doétrinam, propter adulterium alterius conjugum matrimonii vinculum non posse dissolvi; et utrumque, vel etiam innocentem, qui cau­ sam adulterio non dedit, non posse, altero conjuge vivente, aliud matrimonium contrahere; moecharique eum qui.dimissâ adulterâ, aliam duxerit, et eam quæ, dimisso adultero, alii nupserit; A. S. ” Canon directe dirigitur contra Protestan­ tes, qui Ecclesiam Catholicam erroris hâc de re accusabant; proindeque de fide est Ecclesiam non errare dum docet, prop­ ter adulterium, matrimoniale vinculum dissolvi non posse; indirecte tantum contra Græcos, quia Concilium noluit eorum opinionem ut haereticam damnare2, proptereaque talem formulam adhibuit quæ in tuto ponit dbélrinam Ecclesiæ, quin hæc tanquam de fide proponatur; nam aliud est definire Ecclesiam non errare cum docet, aliud dicere id quod docet esse de fide : Ecclesia enim docere potest veritates quæ sunt certæ, licet non sint de fide. Diximus in propositione matrimonium fidelium ratum et consummatum, quia si agitur dc matrimonio infidelium, vel dc matrimonio fidelium rato tantum et non consummato, exceptiones adesse possunt, ut infra declarabitur. 719. (A) Script, (a) Tribus in locis Christus aperte de­ clarat adulterium committi ab eo qui dimissam uxorem du­ cit : “ Ego autem dico vobis : quia omnis, qui dimiserit uxo­ rem suam, cxccptâ fornicationis causa, facit eam moechari : et qui dimissam duxerit, adulterat ”3; “ Omnis, qui dimittit uxorem suam, et aliam ducit, moechatur : ct qui dimissam a viro ducit, moechatur ”3. Atqui, si matrimonium posset dissolvi quoad vinculum, adulterium minime committeretur ab eo qui dimissam uxorem duceret. ’ Trid., sess. XXIV, can. 7. ’ Juxta Pallavicini (Hist. Concil. Trid., 1. XXII. c. 4, n. 27) canon prius ita fuerat confeilus ut etiam Græcos anathemate percuteret; sed, postulantibus Venetis oratoribus, reformatus est qualis nunc exstat, ne novum obstaculum Græcorum unioni apponeretur. 3 Matt., V, 32. — 3 Luc., XVI, 18; cf. Marc., X, 11-12. DE MATRIMONIO UT CONTRACTU. 441 (b) Idem clare eruitur ex verbis Apostoli1 : “Iis autem, qui matrimonio junéli sunt, præcipio non ego, sed Dominus, uxorem a viro non discedere; quod si discesserit, mature innuptam, aut viro suo reconciliari. Et vir uxorem non dimittat”. Porro hæc verba prorsus generalia sunt et ma­ nifeste supponunt uxorem dimissam, ob quamcumque cau­ sam, non posse iterum nubere. (c) Objiciuntur quidem verba Domini : “ Quicumque dimi­ serit uxorem suam, nisi ob fornicationem, ct aliam duxerit, moechatur : ct qui dimissam duxerit, mcechatur"2; ex quibus tum Græci tum Protestantes colligunt in casu forni­ cationis, seu adulterii, matrimoniale vinculum solvi posse. Fatemur equidem hujusmodi textum, si solus sumatur, absque contextu et locis parallelis, obscurum esse, et utrove sensu intelligi posse; sed, inspc&is contextu et paral­ lelis locis, de divortio quoad vinculum intelligi non posse, sed de solà dimissione sine solutione vinculi. Quod ex contextu apparet. Pharisæi enim Christum interrogabant dc sola dimissione; cum enim inter se disputarent utrum liceret dimittere uxorem propter quamlibet causam, an propter adulterium tantum, Christus respondet ob solam fornicationem uxorem dimitti posse (in perpetuum); et quia abolere volebat divortium a vinculo, addit non licere, etiam in hoc casu, dimissam uxorem ducere sub poena adulterii. Aliis verbis, verba “ nisi ob fornicationem" propositionem incidentem constituunt, quæ ad præcedentia verba “ dimise­ rit uxorem " refertur, non autem ad sequentia "et aliam du­ xerit", ita ut sensus sit : quicumque dimiserit uxorem suam (quod quidem non licet nisi ob fornicationem), et aliam duxerit, mcechatur. Proinde fornicatio, seu adulterium est quidem sufficiens ratio cur uxor dimittatur, i. e. separatio fiat a mensâ et toro, sed non cur novum fcedus ineatur3. * / Cor., VI I, ίο. 3 Matt., XIX, 9; cfr. Fillion, Evang. sel. S. Matthieu, in h. loc. 3 Quod analogiâ illustrari potest. Supponatur lex quædam sic con­ cipi : “ Quicumque filium suum percusserit, nisi ob grave deliftum, eumque occiderit, punietur ’; sane propositio incidens in hoc casu priorem tantum sententiæ partem afficit, non posteriorem; neque lice­ bit concludere patrem posse, ob gravia deliila, filium occidere. Cfr. Rene' de Kerallain, Revue gén. du droit, 1884, p. 4S1. 442 I , I « DE MATRIMONIO, CAPUT I. Revera paulo ante dixerat : “quod Deus conjunxit, homo non separet”, ct declaraverat libellum repudii non amplius concedi sub N. Lege, his verbis satis ostendens matrimo­ niale vinculum nullo in casu solvi. — Accedunt loca paral­ lela jam citata, in quibus sine ullâ restrictione asseritur eum qui dimittit uxorem et aliam ducit, adulterium committere, et iterum eum qui dimissam uxorem nubit, moechari. Jam­ vero principium est inconcussum obscura loca per alia cla­ riora intel ligenda esse1. Tandem omne dubium, si quod remaneret, catholicâ traditione tollitur. % 720. (B) Tradit. Tria tempora in historia hujus dogmais distinguere licet. a) Certum est Patres, tribus prioribus jæculis, ore unanimi docere matrimonium christianum esse ndissolubilc, etiam in casu adulterii. Pauca sufficiat re­ ferre testimonia2*. Hermas siquidem hæc habet de ratione agendi erga mulierem adulteram3 : “ Quid igitur, inquam, domine, faciat maritus, si uxor in hac libidine permanserit? Dimittat eam, inquit, ct vir maneat secum; si vero uxore dimissa aliam duxerit,et ipse adulterium committit.” Eodem sensu scripserunt 5. Justinus4, Athenagoras^, Clemens * Alex aliique multi. — Etsi vero Patres hâc de rc consentirent, quidam ecclesiæ restores, teste Origene, aliquando divortium lege civili permissum toleraverunt, ad vitanda pejora mala. Quos vituperat dicens : “ Contra Scripturæ legem, vivente viro nubere quidam ecclesiæ restores permiserunt, agentes contra id quod scriptum est : Mulier alligata est legi, quanto tempore vir ejus vivit. ” Eos tamen aliquo modo excusat, quin eorum agendi rationem approbet : “ Non omnino tamen permiserunt sine ratione; hæc enim contra legem ab initio latam ct scriptam, ad vitanda pejora, alieno arbitrio morem ’ Quod nonnulli Protestantes intellexerunt, v. g. E.J. Phelps, Forum, Dec. 1889, p. 359. Rem penitus discussam vide apud Perrone, 1. Ill, c. 3; Roskovany, jp. cit., De Indissolubilit. matrimonii, c. IV, Doihina Ecclesiæ, § ιοί ;q. C fr. A. Esmein, Le Mariage en Droit Canonique, Paris, 1891; Watkins, op. cit., p. 198 sq. J Pastor, Mandat. 4, n. 6, p. 475 ed. Funk. 4 Apol. 1, n. 15; Apol. II, n. 2, P. G., t. VI, p. 350. s Leg. pro christ., n. 32. ‘ Stromat., 1. II, c. 23, P. G., t. VIII, p. 1095 DE MATRIMONIO UT CONTRACTU. 443 gerentes, eos permisisse verisimile est1 ”. Ita via parabatur, in Ecclesia græcâ, abusibus sequioris ævi. (b) A quarto sæculo ad decretum Gratiani (i 115 distin­ oguendum est inter Ecclesiam Orientalem ct Ecclesiam Occidentalcm. In Oriente nonnulli scriptores, nimis facile assentientes legibus civilibus, quæ divortium propter adul­ terium, longam mariti absentiam, aliasque causas permit­ tunt, primum timide, postea vero audacius divortium tole­ randum esse docuerunt, dissimulantibus posteaque etiam probantibus episcopis, præsertim post consummatum schis­ ma234. Quos abusus non semel improbavit S. Sedes, et in C. Florentino, ubi agebatur de unione cum Romana Ecclesia, Eitgenius IV \\\ decreto ad Armcnos doétrinam de matrimo­ nii firmitate iterum declaravit : “ Quamvis autem ex causa fornicationis liceat tori separationem facere, non tamen aliud matrimonium contrahere fas est, cum matrimonii vinculum legitime contracti perpetuum sit”. Græci pro tempore huic declarationi assensum præbuerunt, nec, quando de unione agebatur, inter causas dissensionis hanc commemoraverunt; sed, paulo post, ad suam praxim reversi sunt. Hodie etiam nonnulli Orientales, qui catholicam fidem amplexi sunt, quamvis speculative doétrinam nostram admittunt, in praxi divortium propter adulterium tolerant. In Ecclesia autem Latina, quæ imperatoribus, præsertim in rebus fidei ac morum, fortiter restitit, firmitas matrimo­ nialis vinculi feliciter servata est. Quamvis enim jus civile divortium permitteret, Patres ejus vim et auéloritatem ad­ mittere noluerunt, .S'. Hieronymo assentientes, qui scribebat 3: “Aliæ sunt leges Cæsarum, aliæ Christi, aliud Papinianus, aliud Paulus noster præcipit... Apud nos, quod non licet feminis, æque non licet viris, et eadem servitus pari condi­ tione censetur”. Quod præsertim obtinuit in Italia, ubi Romani Pontifices matrimonii indissolubilitati tam sedulo invigilarunt, ut etiam Protestantes fateantur Ecclesiam hâc de re nullomodo vacillavisse *. Ita /nnocentins I, an. 405, 1 Origenes, homil, 14 in Matt., n. 23, P. G., t. XIII, p. 1246. • Cfr. Perrone, op. cit., t. 111, p. 359-376; Watkins, op. cit., p. 346-362. 3 Ep. 77 ad Oceanum, n. 3, P. L., t. XXII, p. 691. 4 ha Watkins, op. cit., p. 380, qui tamen addit unicum Pontificem, Grcgoriuni 11, unicam exceptionem in casu particulari admisisse; de DE MATRIMONIO. CAPUT 1. ad Exsuper., cp. Tolos.1 : “De his etiam requisivit dilectio tua qui, interveniente repudio, alii se matrimonio copula­ runt. Quos in utraque parte adulteros esse manifestum est. Qui vero vel uxore vivente, quamvis disassociatum videatur esse conjugium, ad aliam copulam festinârunt, neque possunt adulteri non videri. ’’ 1 Lee epistola sæpe a Rom. Pontifici­ bus tanquam norma sequenda allegata est. 1 n Gallia autem, Hiberni:! et AngliA, pauca fuerunt particularia concilia quæ, regum ac civilium legum auétoritati plus æquo faventia, aliquas divortii causas admiserunt, ut adulterium incestuosum, lepram incurabilem, ingressum unius conjugis in reli­ gionem’. Sed cetera concilia provincialia omnem divortii causam rejecerunt atque vinculi firmitatem contra plebis mores dissolutos ac principum vexationes constanter propu­ gnaverunt, ita ut paucæ exceptiones superius allcgatæ potius generalem regulam firment. (c) Tandem, a tempore Gratiani, nullæ variationes, in Ecclesià latina, etiam in particularibus Conciliis, inveniri hoc casu, qui ad bigamiam potiusquam divortium spcftal, jam diximus supra, n. 709; hic addere sufficiat alibi, in Instruflione matrimoniorum (an. 722), eumdem Gregotium aperte mentem suam exponere de perfeôlâ matrimonii indissolubilitate, ut videre est apud Mansi, t. XII, p· 259· ’ Ap. Migne, P. L., t. XX, p. 500. ’ Ita Synodus Vermeriensis (753) et Cone. Comfiediense (756) Sl'b Pippino rege habitum, ap. llarduin., t. III, p. 1990 sq., 2005 sq.; Synodus secunda .S'. Patricii, ap. Mansi, 1. VI, p. 526, quæ, licet S. Patricio adscrtbi non possit, est tamen valde antiqua; Panitentidk Theodori, ap. Haddan and Stubbs, Councils, vol. HI, p. t88. — Non­ nulli theologi, ut Perrone, præfatos canones in catholicum sensum intelligere conati sunt, sed incassum, ut cuicumque eosdem attente legenti patebit. Ut unum afferamus exemplum, sic se habet can. 9 Concil. Vermeriensis : “ Si qui, necessitate inevitabili cogente, in alium duca­ tum seu provinciam fugerit, aut seniorem suum, cui fidem mentiri non potest, secutus fuerit, et uxor ejus, cunvvalet et potest, amote parentum aut rerum suarum, eum sequi noluerit, ipsa omni tempore, quamdiu vir ejus, quem secuta non fuit, vivit, semper innupta permaneat. Nam ille vir ejus, qui necessitate cogente in alium locum fugit, si nunquam in suam patriam se revet sutum sperat, si se abstinere non potest, aliam uxorem cum pænitentiâ potest accipere. ” Nec mirum est pauca errasse particularia concilia, cum sola Ecclesia universalis, per Concilium œcumenicum aut per R. Pontificem loquens, sit infallibilis. Cfr. Per­ rone, op. cit. p. 323-359; IVathins, op. cit., p. 362-437. DE MATRIMONIO UT CONTRACTU. 4 45 possunt. Auéloritas enim Decreti ubique accepta fuit; jamvero de indissolubilitate matrimonii hæc habet : “ Vinculum conjugii fornicatione dissolvi non potest. Nullâ ratione dissolvitur conjugium quod semel initum probatur. Moecha­ tur qui a viro dimissam ducere præsumit ”. Nec sane nimis laudari potest indomita firmitas Ecclesiæ, quæ perpetuitati conjugiorum tuendæ semper intenta fuit, leges civiles de divortio palam reprobans, Protestantium hæresim de repu­ diis anathemate percellens, principibus potentissimis resis­ tens, dum divortia a se faéta ab Ecclesià approbari minaciter peterent. " Quam ad rem omnis admirabitur posteritas inviéli animi docu­ menta a Nicolao I edita adversus Ixrtharium; ab Urbano II et Paschali 11 adversus Philippum I regem Galliaruin; a Cælestino III et Innocentio III adversus Philippum II principem Galliaruin; a Clemente VII et Paulo III adversus Henricum VIII; denique a Pio VII sanctissimo fortissimoque Pontifice adversus Napoleoncm I, secundis rebus et magnitudine imperii exsultantem”. (Leo Xl/I, Arcanum). II. De indissolubilitate matrimonii ex jure naturali . * 721. i® Status qiiæstio/iis. Plerique ethnici philosophi matrimonium jure naturali dissolubile esse censuerunt, di­ vortiaque apud plerasque Gentes plus minusve floruerunt2. Attamen, etiam, apud quosdam Barbaros, unio matrimo­ nialis fuit perpetua. Apud Græcos Romanosque, quamdiu mores floruerunt, pauca tantum fuere divortia; Romæ præ­ sertim huic praxi quædam ignominiosa in communi existi­ matio inusta fuit, nec reprehensione caruit Spurius Carvi­ lius, qui primus Romanorum refertur uxorem suam, sterili­ tatis causâ, dimisisse, ut aliam duceret. Tempore vero Imperatorum multiplicata sunt divortia. Christiana religio ' .S'. 77/rw/.,Supp.,q. 67, a. 1-2; C. Gent.,1. JII, c. 123; Bellarm., c. 16; et ad vitanda innumera mala pro familiâ et societate (n. 727). Quamvis igitur quidam privati multa et ardua pati debeant ex indissolubilitate contractus, non ideo lex mutanda est quia bonum morale bono temporali ct bonum publicum bono privato anteponi debet, (b) Adulteria autem ct scandala, quæ ex perpetuitate vinculi oriri dicuntur, non rariora sed frequentiora evaserunt in Galliâ aliisque regionibus a tem­ pore quo divortia lege permissa sunt, ut experientiâ consstat1; nec mirum, cùm spes ad novas nuptias transeundi concupiscentiam non exstinguere sed potius inflammare soleat. Prudentia igitur postulat ut alia remedia adhibeantur, scii, vel Christiana patientia, vel secessio temporanea : tem­ pus enim multa vulnera sanat, et sæpe longa patientia ani­ morum dissensiones minuit vel penitus tollit, præsertim si virtute religionis juvetur : “ quæ efficit ut vitia, si quæ sint in personis, ut distantia morum et ingeniorum, ut curarum maternarum pondus, ut educationis liberorum operosa sol­ licitudo, ut comites vitæ labores, ut casus adversi, non solum moderate, sed etiam libenter perferantur ” (Encyc. Arcanum}. III. De casibus in quibus solvi potest matrimonium. Matrimonium fidelium ratum et consummatum ex difiis nullâ auctoritate humana solvi potest; sed matrimonium ab infidelibus contraClum, cum non sit sacramentum, eamdem firmitatem non habet; item matrimonium fidelium ratum quidem, sed non consummatum, duplici modo solvi potest, per religiosam professionem ct dispensationem S. Pontificis. De quibus nunc breviter disserendum. 1° De dissolutione matrimonii in infidelitate contraDi seu de privilegio Paulino a. 729. Thesis: Matrimonium infidelium, etiam consum­ matum, solvi potest quoad vinculum, si, uno ad fidem ' Quod probat Fonsegrive, op. cit., p. 203. ’ 5. Thom , Supplem., q 69, a. 5; Sanches, 1. VIII, disp. 74; 1. IX, q. IV, c. i, § 3, dic. 2; Billunrt, Diss. V., a. 2, § 2; Drouin, Benedi- DE MATRIMONIO. CAPUT I. converso, alter nolit cohabitare pacifice, vel sine Creato­ ris injuria aut spirituali damno fidelis. Certum est ex declaratione Innocenta III1 : “Si enim alter infidelium conjugum ad fidem catholicam convertatur, altero vel nullo modo, vel non sine blasphcmià divini nominis, vel ut eum pertrahat ad mortale peccatum, ei cohabitare volente; qui relinquitur, ad secunda, si voluerit, vota transibit : et in hoc casu intelligimus quod ait Apostolus : si infidelis discedit discedat... ” -— Privilegium hujusmodi vocatur privilegium fidei, quia in favorem fidei concessum; dicitur etiam Paulinum, utpote a S. Paulo promulgatum. 730. (A) Script. Paulus enim, post promulgatam legem generalem indissolubilitatis matrimonii, hæc addit : “Nam ceteris ego dico, non Dominus2. Si quis frater uxorem ha­ bet infidelem, et hæc consentit habitare cum illo, non dimit­ tat eam... Quod si infidelis discedit, discedat : non enim ser­ vituti subjeilns est frater aut soror in hujusmodi ”3 ... Jam­ vero his verbis Apostolus concedit facultatem solvendi vin­ culum matrimoniale pro casibus in thesi expressis; etenim (a) hic fideli converso Paulus concedit speciale privilegium, et quidem pro determinatis circumstantiis; atqui, si agere­ tur solum dc separatione a toro et mensâ, non autem de solutione vinculi, non daretur speciale privilegium, cum separatio sit commune remedium in simili casu; aliunde nullâ declaratione opus erat ut conjux fidelis a cohabitatione liberetur, cum cx hypothesi impossibilis sit; ergo agi­ tur de solutione vinculi; (b) additur partem fidelem non esse amplius subjeclam servituti; jamvero servitus hujusmodi, discessione partis infidelis jam peraétâ, nihil al:ud esse fins ΛΊΙ7, De Synodo, 1. VI, c. 4, n. 3; J. l.eplat, Colleéiio variarum dissertationum casum Apostoli illustrantium; 5. Alflhons.,v.. 957; Car­ rière, n. 256 sq.; Perrone, 1. Il, se / Cor., VII, 12-15. DE MATRIMONIO UT CONTRACTU. 455 potest nisi ipsum vinculum matrimoniale, quod revera Apos­ tolus infra (27) ligamen vocat ; confirmatur ex eo quod sermo hujusmodi dirigitur ad neo-convcrsos, apud quos vigebat dissolutio matrimonii, non autem simplex separatio, quique proinde voce discedat solutionem vinculi naturaliter intelligcbant; (c) tandem crescit vis argumenti, si animad­ vertitur antithesis quam Paulus instituit inter conjugia fidelium de quibus dicit (11) quod si vir discesserit, mu­ lierem innuptam manere debere, et infidelium connubia, de quibus scribit : “quod si infidelis discedit, discedat"; hâc enim oppositione satis ostendit in ultimo casu agi de verâ solutione vinculi1. Fatemur tamen argumentum non esse apodicticum, nisi accedente Ecclesiæ praxi ct aucto­ ritate. 731· (B) Aufloritate etpraxi Ecclesiæ: (a Patres quidem plerique de hoc siluerunt, quia ipsis hâc de re scribendi non se dabat opportunitas; nonnulli tamen, ut Ambrosius, Chrysostomus, TheophylaClus, aliique ita locuti sunt ut doCbinam supra expositam tenuisse videantur2, (b) Innocentius III (1160-1216) rem aperte declaravit, et ab ejus tempore, hæc praxis communis evasit in omnibus ecclesiis apud gentes recens conversas institutis. Jamvero praxis hujusmodi cum dogmate indissolubilitatis matrimonii conne&itur, et cum bonis moribus; multoties a R. Pontificibus approbata fuit, qui regulas tradiderunt in eo casu a Missionaries servandas; ergo inviélum est veritatis argumentum, cum Ecclesia errare non possit in re tanti momenti. 732. Controversia. Quærunt insuper theologi quo jure matrimonium infidelium in præfato casu solvatur. (A) Nonnulli quidem, ut A avo/rus, Sanchez, Palmieri * arbitrati sunt id fieri auCloritate S. Pontificis : si enim, inquiunt, R. Pontifex potest dissolvere matrimonium ratum, quod est sacramentum, potest etiam a fortiori dissolvere matrimonium consummatum infidelium, ' Apostolus directe non loquitur nisi de casu quo infidelis nolit cum conjuge converso habitare, sed duo postremi casus in primo includun­ tur : ille enim moraliter discedit, qui non vult cohabitare nisi cum Crea­ toris injuriâ, aut pertrahendo fidelem conjugem ad peccatum. ’ Quorum testimonia vide apud Carrière, n. 258, not. 1. « Navarrus, consil. 3, lib. 111, n. 12 sq., tit. de Conversione infide­ lium; Sanches, lib. H, disp. XVII; Palmist i, th. 26. 456 DE MATRIMONIO. CAPUT I. quod minus habet firmitatis. Præterea R. Pontifices hanc potesta­ tem sibi asseruerunt, videlicet Pius V{Romani Pontificis) et Gregoriarius XIII(Sape contingit); hic enim quorumdam locorum Ordi­ nariis facultatem concessit dispensandi ut quilibet fidelis, “etiam superstite conjuge infideli et ejus consensu minime requisito, res­ ponso non exspeétato, matrimonia cum quovis fideli, alias tamen rite, contrahere et in eis postea carnali copulâ consummatis, quoad vixerint, remanere licite valeant”. iii ft 0 [. ti X < • » I . Λ 733- (B) Communior tamen opinio, cum BenediUo XIV1, tend matrimonium consummatum infidelium solvi jure divino, prout a S. Paulo exponitur. Nam, inquiunt, valde dubium est saltem prin­ cipium illud, quod scilicet matrimonium inter infideles consumma­ tum minus sit firmum quam matrimonium inter fideles ratum : quamvis enim non sit sacramentum, est tamen verus contractus matrimonialis; porro omnis contraélus hujusmodi a Christo ad pristinam indissolubilitatem revocatus fuit. Nec contrarium argui potest ex Litteris Pii V et Gregorii XIII, quæ duplici modo expli­ cantur : (a) juxta quosdam, intelliguntur non de potestate solvendi matrimonium extra casum Paulinum,sed solum dedispensationeab interpellatione facienda; nam in Brevi Pii V legitur : “maxime, quia difficillimum foret primum conjugem invenire”; in Litteris au­ tem Gregorii XIII : “ Dummodo constet etiam summario et extrajudicialiter conjugem absentem moneri legitime non posse, aut ma­ ritum intra tempus eidem monitioni praefixum suam voluntatem non significasse”. Quæ omnia sane ostendunt ibi agi de dispensatione ab interpellatione, præfatosque Pontifices hanc concessisse non extra privilegium Paulinum,sed tanquam juris divini interpretes. (b)Juxta alios autem, privilegium Paulinum fundatur quidem jure divino, sed dispensatio a duobus Pontificibus commemoratis concessa om­ nino differt a privilegio Paulino; nam Gregorius XIII concessit facultatem solvendi matrimonia in infidelitate contraéla, etiam casu quo conjux absens baptismo regeneratus fuerat’ : “ Quæ quidem matrimonia, etiamsi postea innotuerit conjuges priores infideles * Beneditl. XIV, De Synodo, 1. VI, c. IV, n. 3; lib. XIII, c. 21; cf. de Angelis, op. cit., 1. IV, tit. 19, p. 327 sq. • Quod præsertim contigit tempore quo servi ab Africa ad Américain deferebantur; multi ex eis siquidem jam matrimonium contraxerant ac violenter a conjuge separati fuerant. Quando ad fidem converteban­ tur, interpellatio impossibiiis erat, cum ubi esset alter conjux penitus ignotum esset; quandoque etiam contingebat ut alter conjux, in Africa relillus, ad veram fidem converteretur. Quo in casu, privilegio Pau­ lino locus non erat. Porro S. Pontifex permisit ut hujusmodi seni novum matrimonium contraherent, proindeque auctoritate suâ prius matrimonium solvit. Cfr. Gury-Ballerini, not. ad n. 759, p. 736, ed. 4**; Billot, th. 44. I DE MATRIMONIO UT CONTRACTU. A 57 suam voluntatem juste impeditos declarare non potuisse, et ad fidem etiam tempore transacti secundi matrimonii conversos fuisse, nihilo­ minus rescindi nunquam debere”. Porro privilegium Paulinum ad hunc casum certe non extenditur. Ergo dicendum est Pontificem hanc specialem dispensationem concessisse, non virtute Paulini privilegii, sed vi ministerialis potestatis quâ solvere potest antiqua neophytorum matrimonia nondum, post conversionem unius conju­ gis, consummata; quæ potestas similis est ci quâ solvitur matrimo­ nium ratum et non consummatum infra, n. 742; siquidem matri­ monium, de quo agitur, fuerat quidem consummatum in infideli­ tate, non autem a tempore quo ratum fuerat conversione ulriusque conjugis. 734. Practica corollaria. (A) Vinculum conjugale non solvitur co instanti quo unus conjugum ad fidem convertitur vel baptizatur; nam, ut ait Innocent. Ill (1. cit.), “per sacra­ mentum Baptismi non solvuntur conjugia, sed crimina dimit­ tuntur”; tunc tantum solvitur, cum conjux conversus, renuente altero pacifice cohabitare, novum inivit matrimo­ nium. Hoc enim aperte supponit Innocent, III (1. cit.) : " quod si conversum ad fidem et illa conversa sequatur (uxor. scii, quæ prius renuerat cohabitare), antequam propter causas prædiétas legitimam ille ducat uxorem, eam recipere compelletur”; manet igitur prius vinculum donec novum fœdus contrahatur. Constat etiam ex decisione S. C. Cone. 16S0 ct 1726, quam refert et approbat Benedicius XIV, 1. cit., n. 4. Ratio est quia privilegium est in gratiam solius conversi,' ne cælebs manere cogatur : satis est igitur ut 00 prius vinculum solvatur eo instanti quo novum efformatur. Hinc si conjux infidelis ante novas fidelis nuptias matri­ monium contraxerit, hoc nullum est. Statim vero ac pars catholica matrimonium inivit, alter conjux, sive in infide­ litate maneat, sive convertatur, aliud conjugium inire potestl. 735· (B) Ex dictis in thesi, tripl'd de causa conjux conversus ad Offic., 11 jul. 1S86 ad Vicar. /\post. Natal, ap. Gasparri, n. 1086; A fla, XXII, 747. — Dicimus pars catholica, ut certa ab incertis secer­ ’ .S’. namus. Probabilius tamen putamus privilegium Paulinum extendi non solum ad cos qui fidem catholicam, sed etiam ad eos qui sedam hiereticam vel schismaticam amplectuntur, dummodo valide baptizen­ tur. Ita Palmieri, th. 27; Konings, II, p 394, ubi asserit id a S. Sede in casu particulari agnitum fuisse. 458 DE* MATRIMONIO. CAPUT I. alias nuptias transire potest : (a) si infidelis renuat cum eo habi­ tare; b) si velit habitare, sed non sine injuria Creatoris, v. g. con­ cubinas retinendo, blasphemando, filios pagane educando; (c) si vult fidelem ad peccatum mortale trahere contra fidem vel mores: in his enim casibus non vult pacifice cohabitare. Potest autem conversus hoc privilegio uti non solum statim post baptismum sed etiam post plures annos, si infidelis qui prius pacifice cohabitare consenserat, mutato consilio, id amplius facere nolit'. Si vero pars infidelis discedat propter adulterium fidelis post baptismum commissum, non datur locus privilegio Paulino, nisi ipse infidelis reus fuerit adulterii post baptismum partis conversae; nam privilegium in favorem fidei, non in favorem deliéti conces­ sum est’. 736. (C Pars conversa non potest, sine dispensatione, novas inire nuptias nisi cum aiiâ parte catholica : si cum infideli con­ trahit, matrimonium invalidum est propter disparitatem cultûs; si cum parte hæreticâ vel schismaticâ, matrimonium est quidem vali­ dum, sed illicitum propter impedimentum mixtæ religionis. (D Si fidelis, obtenta dispensatione, matrimonium cum infideli inierit, non potest uti privilegio Paulino, quia sponte sese tali peri­ culo exposuit, nec proinde conqueri potest. Item si alteruter con­ juguai in hæresim vel apostasiam labatur, non potest fidelis conjux ad secundas nuptias convolare, ut expresse declaratur ab Innocenlio III (I. cit.), quia matrimonium a fidelibus contrarium et con­ summatum nullâ auéloritate humanâ solvi potest. 737. De interpellatione speciatim. (A Ut sciatur utrum infidelis velit converti, vel saltem pacifice cohabi­ tare, interpellatio quædam requiritur, saltem quoties fieri possit, ut novum matrimonium possit non solum licite, sed etiam valide contrahi. Ita communiter contra paucos3. Ratio est quia fidelis, antequam iterum nubat, certior esse debet de comumaciâ infidelis; atqui regulariter de hoc certior esse nequit nisi per interpellationem. Quæ interpellatio post susceptum baptismum fieri debet, ac regu* Ita 5. OJjic., 5 aug. 1759, ap. Collect. P. 11, n. 1312. ’ Ita 5. Ojjlc., 1 aug. 1759; 17 jan. 1797, ap. De Angelis, 1. c., n. 7, ubi dilucide hanc rem exponit. 3 Ballerini P. (n. 438 sq.) putat hanc interpellationem requiri ad liceitalem, non autem ad validitatem novi matrimonii. Sed Rom. Congregationes in particularibus casibus irritum declararunt matrmonium sine interpellatione conlraCtum, ap. Gasfuirri, n. rooo Hinc, juxta Instruct, Λ'. C. de Prop, l'ide (ad calcem C. Plen. Balt. Ili, p. 278 , Ordinarius judicium suspen iere debet, er casum cum omnibus suis circumstantiis ad S. Sedem remittere. DE MATRIMONIO UT CONTRACTU. 459 lariter duo ab infideli quæri debent : (λ num velit ipse ad fidem converti: (b) num saltem pacifice cum fideli cohabitare velit. 738. (B) 07’ interpellatio est moraliter impossibilis, vel etiam valde difficilis, S. Pontifex ab eâ dispensare solet. Dispensat pariter a secundà parte interpellationis “num velit pacifice cohabitare'",quando timetur ne periculum adsit perversionis; quod præsertim verificatur, si infidelis sit Judæus, quia periculum in hoc casu multo gra­ vius censetur *. Insuper illa potestas ab interpellatione dispensandi conceditur : (a) urgente gravi necessitate, in qu«â tempus non est ad S. Sedem recurrendi, omnibus Episcopis et Vicariis apostolicis; (b) extra hunc casum, vi specialis Indulti, quibusdam Episcopis, ut conces­ sum est, v. g. in Canada : hoc tamen privilegium limitatur regioni­ bus quibus datum est. Priusquam vero ab interpellatione dispensetur, de ejus impossibili­ tate constare debet, omnibus utendo mediis ad detegendum locum ubi infidelis habitat, v. g. ediétum ad valvas ecclesiæ affigendo, vel ad publicas ephemerides notitiam mittendo; præterea instrumen­ tum in archiviis servandum est, ex quo constet absentem conjugem interpellari non potuisse. Quando dispensatio ab interpellatione concessa est, si pars fidelis novum non contraxit matrimonium per annum post obtentam dispensationem, nova requiritur dispensatio, si postea matrimo­ nium contrahere velit; aut interpellatio fieri debet, si jam possibilis evasit. — Quando autem interpellationi faélæ responsum negativum datum es novæ nuptiæ quocumque tempore, etiam post plures annos, contrahi possunt. 739- (C Duplici modo fieri potest interpellatio : judicialiter et *·. extra-Judicialite (a) Si prius, fieri debet ab Ordinario qui infide­ lem advocat, et ab eo quærit utrum converti v elit, vel saltem pacifice cohabitare; responsum in aétîs refertur et in archivio servatur. Si infidelis moram postulat ad deliberandum,concedi debet,adjiciendo tamen, post elapsum praefixum tempus, negativum responsum præsumi. Si vero infidelis non comparet, persona delegatu»· ad eum interpellandum ubicumque inveniri potest. Quibus positis, si infidelis ad uti um<|uc quæsttum negative respon­ det, fidelis statim potest ad alia vota transire, quamvis ex caritate melius sit secundam interpellationem proponere. Si affirmative utrumque respondet, matrimonium stat. Si nolit converti, sed pacifice cohabitare consentiat, fidelis potest quidem separari ab infi’ Ccncil. Toletanum //’prohibuit ne conjux conversus cx Judaismo cohabitaret cum compar te in Judaica perfidia remanente, proptci peri­ culum perversionis et nullam spem conversionis infidelis; hodie praxis est ut hæc cohabitatio permittatur in infidelibus regionibus, non autem in Christianis. Cfr. Gasparn, n. 108S. 460 DE MATRIMONIO. CAPUT 1. deli quoad torum et mensam, non autem quoad vinculum. Si tamen, judicio Episcopi, ex cohabitatione periculum perversionis vel gra­ vis peccati fideli immineret, dispensatio a secunda interpellatione quæri potest a S. Sede, ut, post negativum responsum ad primam quæstionem, fidelis novas nuptias contrahere possit. — Si infidelis diceret se velle converti, sed nolle pacifice cohabitare, hoc respon­ sum non est serium, sed ut negativum haberi debet. (b) Communiter tenetur interpellationem extra-judicialem, ab ipso converso conjuge faétam, sufficere ad validitatem; imo et ad liceitatem, si forma judicialis servari nequit. Sed, ut valeat in foro externo, requiritur ut pars baptizata per se, aut mandatarium,coram duobus testibus fide dignis, infidelem interroget, et hic serio coram eisdem respondeat; quo faélo, judex ecclesiasticus, auditis testibus, sententiam ferre poterit, vi cujus baptizatus novum inire possit matrimonium. Si vero id fieri nequeat, sufficit ut infidelis per epis­ tolam coram tribus testibus scriptam, et ad fidelem direéiam, suam voluntatem clare manifestet. 740. (D) Si infidelis conversus plures habeat uxores, primam uxorem legitimam retinere debet, si hæc converti velit, nisi tamen specialis dispensatio a S. Sede obtineatur. >6 Revera in Statibus Ameriae Foederatis Episcopi facultatem habent dispensandi cum infidelibus, plures uxores habentibus sive simul­ tanée (ut apud Mormones), sive successive (propter civile divor tium), ut, post conversionem et baptismum, illam uxorem retineant quæ sibi magis placuerit, si et ipsa baptizetur, dummodo prima uxor rite interpellata converti noluerit; in hoc casu igitur facultatem habent dispensandi a secunda parte interpellationis “num velit pacifice cohabitare ”. — Prudentia tamen exigit ut, antequam no­ vum ineatur matrimonium, pars fidelis plenum obtineat civile divor­ tium, si priores nuptiæ coram lege civili validæ sint, ne fidelis ut bigamiæ reus habeatur. N. B. Si proles ex priori matrimonio nata fuerit, tra­ denda est quidem parti fideli, si sit in minori ætate, ut in catholica religione educetur; si vero jam majoritatis annos attigerit, suo arbitrio relinqui debet. 741. Quæstio disputata. Quæritur insuper num matrimonium infidelium jam consummatum, per dispensationem S. Pontificis aut alio modo solvi possit, præter casum Paulinum, si unus conjux con­ vertatur. Jamvero omnes admittunt S. Pontificem non posse dispensare, si uterque conjux baptizetur et postea matrimonium consummet; sed controvertitur utrum solvi possit matrimonium quod post baptisma consummatum non fuit, (a) Prior sententia affirmat tale matrimo­ nium solvi posse, tum per professionem religiosam a conjuge bapti­ zato emissam, modo infra explicando, tum per dispensationem DE MATRIMONIO UT CONTRACTU. 461 S. Pontificis. Nam S. Pius Γνίτο polygamo induisit ut, post sus­ ceptum baptisma, ducere posset unam ex abis uxoribus, quæ pari­ ter convertitur, si prima nota non sit, eamque invenire sit difficili*. mum Præterea Gregorius XIII permisit conversum conjugem alias nuptias inire quando impossibile est partem infidelem inter­ pellare; et declaravit has nuptias validas esse “etiamsi postea inno­ tuerit conjuges priores infideles suam voluntatem juste impeditos declarare non potuisse, et ad fidem etiam tempore contraéli secundi matrimonii conversos fuisse’”. Jamvero hic non est casus Paulinus, sed est vera dispensatio a matrimonio legitimo post baptismum non consummato, præsertim quia id expresse S. Pontifex ibidem affirmare videtur : “Idcirco Nos, attendentes hujusmodi connubia inter infideles contracta, non adeo rata censeri, ut, necessitate suaden­ te, dissolvi non possint". — Revera si S. Pontifex dissolvere potest matrimonium ratum, quod est Sacramentum, ut infra dicetur, potest etiam a fortiori dissolvere matrimonium consummatum in infideli­ tate, sed non ratum, quod minus habet firmitatis3. (b) Posterior sententia negat' et explicat verba superius citata 5. Pii V et Gregorii XIII tanquam authenticas declarationes privi­ legii Paulini, quatenus vox discedit intelligi potest de morali disces­ sione, quæ verificatur quoties alter conjux inveniri nequit. Quam interpretationem suam fecisse videtur 5. Officium dicendo’ : “Ma­ trimonium etiam in infidelitate contraélum naturâ suâ est indisso­ lubile, et tunc solum quoad vinculum dissolvi potest virtute privi­ legii in favorem fidei a Christo Domino concessi, et per Apostolum Paulum promulgati Unde in piaxi ad S. Sedem recurratur, quæ sola casus hujusmodi solvere potest. 2° De dissolutione matrimonii rati fidelium 6. 742. Principium : Matrimonium fidelium ratum, et non consummatum, solvitur per solemnem alterius conju‘ Constit. 2 aug. 1571, ap. Collett. P. F., n. 1306. ’Constit. 25 jan. 1585, ap. Colleft., n. 1307. 3 Ita Sanchez, S. Alphonsus, D'Annibale, Ballerini, Palmieri, necnon duodecim theologi Soc. Jesu qui hâc de re disputationem S. Sedi an. 1589 exhibuerunt, quam invenies ap. Zitelli, De dispensat, matrimon., 183-197. 4 Ita Pontius, JBenediflus XIV, De Angelis, etc. 5.S'. Offic., ad Vicar. Apost. Natal, 11 jul. 1SS6, ad 8, ap. Gacparri, n. 1086; Alla, XXII, 748. 65. Thom., Sup. q. 61; Sanchez, 1. Il, disp. 18-23; Drouin, q. IV, c. 3, § 1; Billuart, diss. V, a. 2, § 4; Carrière, n. 302 sq. ; Perrone, I. Ill, seél. 2, cap. G, a.; Palmieri, th. 25; de Augustinis, th. 10; De Angelis, 1. C., η. iz; Gasparri, n. 1081-1092; Lehmh., n. 703-704; Baller. P., n. 476-488 ed. 3; IFerns, op. cit., n. 698-700. 462 DE MATRIMONIO. CAPUT I. gum professionem in religione approbata, vel per dispen­ sationem a S. Pontifice gravi de causa concessam. (A) Prima pars definita est a Tridentino 1 : “Si quis dixerit matrimonium ratum, non consummatum, per solemnem religionis professionem alterius conjugum non dirimi, A. S. ” Probatur insuper,(a) ex disertis declarationibus Alexandri III (i 180), et Innocenta 111 (1210) qui scribit2: “Nos tamen nolentes a prœdecessoruni nostrorum vestigiis declinare, qui respondere consulti, antequam matrimonium sit per carnalem copulam consummatum, licere alteri con­ jugum, reliélo inconsulto, ad religionem transire, ita quod ex tunc legitime poterit alteri copulari ” ; ex quo patet hanc do&rinam ante sæc. XII fuisse receptam, cum S. Pon­ tifex ad suos prædecessores appellet, (b) Ex praxi Eccle­ siæ, certum est enim, jam a sæc. XII, hanc praxim com­ muniter in Ecclesia viguisse, approbantibus Episcopis et R. Pontificibus; jamvero quod frequentatur in universâ Ecclesià, ct ad fidem moresque pertinet, erroneum esse nequit. * · t Notandum est tamen matrimonium ratum solvi tantum eo tem­ pore quo emittitur solemnis professio, non autem quo quis religio­ nem ingreditur; hinc conjux in sæculo manens nec licite nec valide novas nuptias contrahit ante alterius professionem. Insuper non solvitur per votum simplex castitatis, neque per ordinis sacri suscep­ tionem, vel vota emissa in Congregatione a S. Sede non appro­ bata; sed solum per solemnem professionem in Religione a S. Sede approbatâ ad vota hujusmodi edenda; proinde non per professio­ nem simplicem, nec per vota simplicia in Societate Jesu emissa. Requiritur insuper ut professio libere fiat, post integrum probatio­ nis annum, et adeptâ ætate canonicâ, i. e. expleto anno 16° pro mulieribus et 190 pro viris. Duo menses a jure conjugibus conceduntur ad deliberandum de ingressu religionis; quo tempore non tenentur ad reddendum debi­ tum : quod certum est si dc ingredienda religione cogitant, et valde probabile etiamsi de hoc non deliberent. Si, durante bimestri, mulier invita per vim a viro carnaliter cognita fuerit, potest nihilo­ minus Ordinem religiosum ingredi, quia violentia non potest jure suo privari; sed vir non potest ad secundas convolare nuptias, quia matrimonium libere ab eo consummatum jam indissolubile quoad ipsum evasit. Præterito bimestri, privilegium religionem ingre* Trident., sess. XXIV, can. 6. 'Decretal. lib. Ill, tit. 32, cap. 14; cfr. cap. 2. DE MATRIMONIO UT CONTRACTU. 463 diendi integrum manet, quamdiu matrimonium non est consum­ matum, etiamsi culpabiliter copula denegata fuerit. 743. (B) Posterius, licet a nonnullis antea negatum hodie certum evasit Ecclesiæ praxi; constat enim, jam a tempore Martini V (1417), potestatem dissolvendi matri­ monia rata, propter graves rationes, fuisse a multis Ponti­ ficibus exercitam 1 et etiam diebus nostris exerceri, ut con­ stat ex Actis S. Sedis, ubi quolibet anno nonnullæ hujus­ modi dispensationes a matrimonio rato concessæ leguntur. Jamvero dicere nefas est R. Pontifices hanc potestatem usurpâsse, præsertim cum sic agendo injuriam sacramento irrogâssent, ct adulteria permisissent. Concludendum est igitur cum Benedicto XIV2 : “ Nullam de potestate S. Pon­ tificis moveri amplius posse quæstionem in eo quod attinet ad dispensandum super matrimonio rato et non consum­ mato, cum hodie opinio affirmativa sit communis inter theologos et canonistas, et in praxi sit recepta, ut notorium est ”. Ad exercitium hujus potestatis, duo requiruntur : juridica proba­ tio de non-consummatione matrimonii, de quâ dicemus in Supple­ mento; et causa legitima, qualis est probabilis nullitas matrimonii, moralis impossibilitas pro conjugibus simul cohabitandi, timorfuturi scandali et adulterii ex parte saltem unius co.:;ug\im, matri­ monium civile jam ab unâ parte cum tertiâ persor.â contraôum.etc. 744· Controversia. Disputatur inter theologos quo jure matrimonium ratum professione religiosa solvatur, jure sci­ licet naturali, divino, an ecclesiastico? (a) Quidam, cum Bcllarmino, putarunt id fieri jure divino naturali, nam jure naturæ, de statu minus perfeélo ad perferiorem transire licet, si absque alterius detrimento id fieri possit; atqui status reli­ gionis perferior est statu conjugii, nec aliunde damnum infertur proli, quæ non existit, vel alterutri conjugum, cum uterque sit in pari conditione; ergo. Quæ tamen opinio communiter rejicitur; nam falsum est licitum esse ex lege naturæ perferiorem inire statum, cum obligatio jam suscepta huic statui adversatur; quamvis enim Episcopatus sit status matrimonio perfeélior, non licet illum susci­ pere, invito conjuge, nec ejus susceptione solvitur matrimonium ratum. Antoninus, in Sinn, theol., p. Ill, t. I: tVavarrus, Enchir c. 22; Perrone, vol. Ill, p. 471, ed. 1S61. ‘Cfr. 5. 3 Quæst. Canon., 479. 'm oi- Mok I. 15 lii 464 de matrimonio, caput i. (b) Alii, post5»«r«, tenent id fieri jure ecclesiastico; nam Ecclesia potest, gravi de causâ, matrimonium ratum solvere, ut ex probatis constat; jamvero eâ potestate usa est quoad professionem religio­ sam ; ipsa autem solemnitates religiosæ professionis determinavit, ipsaque statuit matrimonium solvi per vota solemnia non autem per vota simplicia. Hæc tamen opinio non bene cum canone Tridentino supra citato conciliatur; si enim de fide est matrimonium per professionem religiosam solvi, hæc veritas debuit a Christo reve­ lari, proindeque dissolutio fit jure divino, non simpliciter eccle­ .* siastico (c) Hinc tertia est opinio asserens, cum Benediflo AVF’, dissolu­ tionem fieri jure divino, quatenus legi indissolubilitatis Christus exceptionem apposuit in gratiam status religiosi, quemadmodum vidimus unam appositam matrimonio infidelium. Sic enim intelligitur quomodo Tridentinum rem definire potuerit tanquam de fide, quomodo pariter Pontifices qui primi de hoc privilegio locuti sunt, praxim jam plane stabilitam supposuerint, nec ullæ reclamationes tunc ortæ fuerint. k Objiciunt quidem adversarii solemnitatem reli­ giosæ professionis ab ipsâ Ecclesiâ institutam fuisse; sed difficultas evanescit, si admittatur matrimonium in hoc casu solvi jure parlim divino, partim ecclesiastico. Res sic concipi potest : Christus in communi tantum determinavit matrimonium solvi posse per statum religiosum, Ecclesiæ potestatem relinquendo determinandi in specit conditiones quæ statum religiosum constituant, proindeque matri­ monium ratum dirimant; sic enim intelligitur quomodo, ita sta­ tuente Ecclesia, vota solemnia non autem simplicia hunc producunt efleétum. '■•I r F i 745- (d) Quarta tandem opinio tenet matrimonium solvi jure divino implicito, scu per ministerialem illam potestatem, quâ Ecclesia dispensat a voto, juramento, aliisque impedi­ mentis, propter gravem necessitatem. Videlicet in amplissimâ potestate clavium a Christo collatâ comprehenditur ministerialis seu instrumcntalis facultas dispensandi a qui­ busdam obligationibus jure divino induétis, quando spiri­ tualis animarum utilitas id requirit. Jamvero obligatio quæ i > η 4 Λ * Nec dicere juvat canonein Tridentinum esse disciplinarem, non dogmaticum; nam veritas a Concilio proposita non est quod Ecclesia potestatem habeat dirimendi matrimonium ratum, sed quod revera per professionem religionem dirimatur matrimonium : quæ quidem veritas est ex se dogmatica, et semper vera esse debet; jamvero si jure eccle­ siastico tale privilegium concessum fuisset, eâdem aucfloritate tolli pos­ set, et jam falsum evaderet quod in canone declaratur. Cf. Pal­ mieri, 1. c. M ’ Benedict. XIV, quæst. can. et moral., q. 54C. DE MATRIMONIO UT CONTRACTU. 465 resultat ex vinculo matrimonii rati et non consummati, licet oriatur ex jure divino, non ita perfeCta est ut nullomodo solvi possit, gravi interveniente causâ. Quæ sententia sat probabilis est, ct sufficienter explicat cur matrimonium hujusmodi non solum per professionem religiosam, sed etiam per dispensationem Pontificis solvi possit, licet nil hâc de re explicite in ScripturA aut primævâ Traditione inveniatur1. 746. Objicitur quidem his exceptionibus perimi indissolubilitatem matrimonii; sed immerito; -nam bic agitur tantum de matrimo­ nio rato, proindeque mala quæ ex divortio consequuntur ex parte coniugum ct prolis bic nen verificantur; insuper dissolutio fit non auétoritate privatâ, sed a Romano Pontifice post longam inquisi­ tionem, si de casu particulari sit quæstio, et nonnisi gravibus de causis; si agatur autem de casu solemnis professionis, pauca incom­ moda quæ forsan exinde sequuntur, compensantur per excellentius bonum vitæ religiosæ, nec aliunde timendum est multos fore qui voluptatibus renuntient ut religionis austeritates ampleétantur. Non periclitatur ergo hispaucisexceptionibusmatrimoniiindissolubilitas’. IV. De ratione agendi quoad divortium civile. 747· Cum in multis regionibus lex civilis divortium per­ mittat cum facultate ad novas nuptias convolandi, dicendum superest de ratione agendi respcChi hujusmodi legis. (A) Lex ipsa, quando naturale vinculum matrimoniale solvere intendit, est intrinsece mala : (a) quia duplicem erro­ rem dogmaticum involvit tum contra cxclusivam Ecclesiæ competentiam in vinculum matrimoniale, tum contra indissolubilitatem matrimonii rati ct consummati; (b) et prava consectaria inducit pro individuis, familiis ac societate di­ vortiis favendos, ut ex dictis constat, n. 723. Graviter igitur peccant qui ad legem hujusmodi condendam cooperantur. ’ Ad fusiorem hujus opinionis expositionem vide Billot, th. 44-45. ’ Pisani, L’Eglise et le divorce, in period. Le Correspondant, t. 217, 10 oit. 1904, p. 20-46. 3 Juxta Mulhall, Dictionary of Statistics, p. 217, hæc est proportio inter matrimonia ct divortia in variis »egionibus, per annos 1877-1886 : pro 10,000 matrimoniis computabantur in Helvetiâ 468 divortia; in Darn'd, 406; in Statibus Anter. Faderalis, 344; in Gerntanid, 152; in Galltd, 127; in Scotid, 29; in Angliâ, 19. Jamvero, inspedis horum regionum legibus, facile constat eo numerosiora esse divortia quo la­ xiores sunt divortii leges turn quoad causas propter quas conceditur, tum quoad procedendi modum. 466 DE MATRIMONIO. CAPUT I 748. (B) Sed quæritur insuper utrum legis execution! cooperari liceat, utrum videlicet judex possit sine peccato divortii sententiam ferre, conjuges valeant eam petere, pro­ curator et advocatus eidem patrocinari>. Ut certa ab incer­ tis secernamus, hæc ab omnibus conceduntur : — (a) Judex civilis potest causam matrimonialem acceptare et ad examen revocare, dummodo contra divortium senten­ tiam ferat, et aliunde gravissimae adsint rationes hanc cau­ sam agendi, v. g. ne officio cedere teneatur. Id enim declaravit 5. Officiunt, 25 jun. 1885 : “Attentis gravissi­ mis rerum, temporum ac locorinn adjunétis, tolerari posse ut qui magistratus oblinent et advocati causas matrimoniales in Gallia agant, quin officio cedere teneantur, dummodo cajholicam doélrinam de matrimonio deque causis matrimonialibus ad solos judices ecclesiasticos pertinentibus palam profiteantur, et dummodo ita animo comparati sint tum circa valorem et nullitatem conjugii, tum circa separationem corporum, de quibus causis judicare coguntur, ut nunquam proferant sententiam neque ad proferendam defendant vel ad eam provocent vel excitent divino aut ecclesiastico juri repu­ gnantem; et in casibus dubiis vel difficilioribus suum quisque Ordi­ narium adeat, ejus judicio se dirigat, et quatenus opus sit, per ejus medium ad Apostolicam Pænitentiariam recurrat. — Hoc decretum SSmus Pater ratum habuit”’... 749. (b) Conjuges qui invalide contraxerunt, vel quorum matrimonium auéloritate S. Pontificis solutum fuit, licite possunt ad civile tribunal recurrere ut divortium obtineant (quamvis plerumque expediat eos, dispensatione obtentâ, si concedi possit, consensum renovare); tunc enim non peti­ tur solutio vinculi matrimonialis quod non existit, sed solum relaxatio civilium effeéluum, qui annectuntur contractui quem Status ut validum habet. ’ Ante mensem aprilem 1886,quæstio agitabatur etiam in Gallia quoad syndicum {maire), quia judex non proprie ferebat sententiam divortii, sed solum declarabat locum esse divortio et postea syndicus divortium pronuntiabat; sed jam ab an. 1886, judex ipse fert sententiam, et syn­ dicus solummodo jubet eamdem ab aftuario (greffier) in atfiis status civilis transcribi; jamvero transcribere sententiam, etiam intrinsece injustam, est cooperatio valde remota, quæ rationabili de causa per­ mittitur. Cfr. Gasparri, n. 1234. • Ap. Gasparri, n. 1165; Huiler. P., n. 825; ibidem legere est aliud simile decretum 0'. Officii, 19 dec. i860 ad Ep. Southwarcensem in Anglii, quoad causas de divortio semi-pleno, seu de separatione quoad torum et habitationem. DE MATRIMONIO UT CONTRACTU. 467 Quod constat ex responso 5. Ofjtcti ad Episcopum Neo Aurelianensem', 9 sepi. 1824, ubi declaratur in hoc casu inducendos esse contrahentes ut, sanato vitio canonico, quoties fieri potest, validum ineant matrimonium; si vero uterque vel alteruter ad nova vota transire velit, denegandam non esse libertatem ad civile tribunal confugiendi, ut sibi reddatur civilis facultas alias ineundi nuptias : "Non id esset civilis repudii morem approbare, dummodo rite in­ struatur postulans id non ideo fieri, ut solvatur matrimoniale vincu­ lum, quia nullo jam vinculo detinetur, sed tantum ut se ac parochum a legalibus poenis civilibusque vexationibus redimat... Hisce vero penes Gubernium peragendis non se immiscere debent missionarii. Qui nubere exposcit, ipse negotium suum agat”. Quo casu judex, procurator et advocatus huic judicio concurrentes licite agunt. 75°· (c) Aliunde certum est eos conjuges, qui valido matrimonio uniuntur, graviter peccare quando divortium civile petunt cum intentione ad novas nuptias convolandi : hi enim volunt divinam !egem indissolubilitatis violare ct ad u 1 ter i u m per pe t rare. 751. 2° Quæstio disputata. Si autem praescindatur ab intentione novum ineundi matrimonium, ac nihil quæratur nisi solutio matrimonii civilis ct obligationum huic annexa­ rum, valde controvertitur inter theologos utrum conjuges cam petere possint, ct judex sententiam divortii ferre possit. Hanc ultimam quaestionem primum tractabimus, argu­ menta utriusque sententiae referendo. (A) Prior opinio, quam tuentur Bucceroni, Baudier, Posset, Aertnys, (loc. cit.). aliique, tenet sententiam divortii a judice latam esse intrinsece malam, proindeque nunquam permitti posse. Pro­ batur1 : (a) Potione. 1) Si qua lex est quæ aliquid contineat contra jus naturale et divinum, lex profeélo est divortii quoad ipsum matrimo­ nii vinculum. Atqui “si scriptura legis contineat aliquid contra jus naturale, injusta est, nec habet vim obligandi... et ideo secundum eam non est judicandum ”J; secus enim judicaretur secundum injus­ titiam et contra jus naturale et divinum, quod certe intrinsece illi­ citum est. Nec profeéto minus intrinsece illicitum est in hac re matrimonii, quam in aliâ quavis re temporalis boni et proprieta­ tis, sententiam ferre contra jus naturale et divinum. 2) Intrinsece illicita et iniqua est ipsa lex divortii. Ergo adhuc 1 Ap. Kenrick, η. m. Hæc argumenta desumimus quoad substantiam ex opere Bucce •vni, 1. c. 1 »$'. Thorn., 2. 2., q. 60. a. 5, ad T. 468 DE 1V1ATK11V1 MO. GA PUT 1. magis intrinsece illicita et iniqua est sententia divortii. Sane lex est de su quasi speculativo-praélica. Quatenus speculative considera­ tur, enuntiatio legis illicita ct iniqua non est, sed falsa et absurda; quatenus vero praflice, tunc quidem illicita et mala est. Porro sententia judicis est, quæ eam de faélo praéticam seu praélico-practicam constituit : “Sententia judicis est quasi quædam particularis lex in aliquo particulari laéto”*. — Nec dicatur judicem nihil aliud facere quam declarare legem in casu particulari, et aliunde intrin­ sece malum non esse declarare id quod lex iniqua contineat. Hæc ratio nihil prorsus valet; judex enim declarat legem authentice ct aucloritative, definiens vel determinans justum in casu particulari; porro intrinsece malum est auclorilative et.iuridice declarare, et qui­ dem omninopraflice, justum esse quod in se injustum est. -- Neque dicatur cooperationem judicis esse materialem tantum, ideo que propter gravem rationem permittendam. Nam hæc cooperatio vere formalis est, quia tota quanta est tendit in facultatem conce­ dendam, ex parte legis, convolandi ad alias nuptias : quod in se malum est; est cooperatio naturà suâ efficax, quia prædiéta nubendi facultas in casu particulari nonnisi sententiæ judicis effeélus est. Nec asserere juvat sententiam divortii attingere tantum contrac­ tum civilem, et civiles effeélus cum eo connexos, non autem contraélum sacramentalem. Nam mens Legislatorum est ipsum vin­ culum attingere ct matrimonium dissolvere, potestate civiliter facta ad alias nuptias convolandi : quod est intrinsece malum. Porro, si lex divortii est intrinsece mala, etiam sententia divortii intrinsece illicita est, cum judex legem authoritative interpretetur, eam ad particularem casum applicando. 752. (b) AuPloritate Rom. Congregationum. Orto enim dubio de interpretatione decreti 25 jun. 1885 (supra, n. 748),a 5. Officio quæ· situm est : “ 1) An rcCta sit interpretatio per Gallias diffusa ac etiam typis data, iuxia quam satisfacit conditioni præcitatæ judex qui, licet matrimonium aliquod validum sit coram Ecclesiâ, ab illo matrimo nio vero et constanti animo abstrahit, et applicans legem civilem pronuntiat locum esse divortio, modo solos effectus civiles solum que contraélum civilem abrumpere mente intendat, eaque sola respiciam termini prolatæ sententiæ? Aliis terminis, an sententia sic lata dici possit divino aut ecclesiastico juri non repugnans? 2) Postquam judex pronuntiavit locum esse divortio, an possit Syndicus (gallice, le maire}, et ipse solos cfïeétus civiles solumque civilem contraéium intendens, ut supra exponitur, divortium pro­ nuntiare, quamvis matrimonium validum sit coram Ecclesia? 3) Pronuntiato divortio, an possit idem Syndicus conjugem ad alias nuptias transire attentantem civiliter cum alio jungere, quamvis matrimonium prius validum sit coram Ecclesiâ vivalque altera pars?” • 5. Thont., 2. 2., q. 67, a. 1. DE MATRIMONIO UT CONTRACTU. 4C9 jamvero die 27 man 1886 5. Ojjicium respondit ; “Ad primum, secundum et tertium dubium Negative”*. Insuper 5. Pœnitentiariee hoc dubium propositum est : “ Mulier, vi sententiæ separata a marito quoad torum, vellet ad vitam susten­ tandam quoddam publicum munus suscipere (un bureau de tabac}: sed Gubernium id non sinit, nisi petat divortium. Ipsa petere vellet, sed, in suâ intentione, semper salvo ligamine”. — S. Pœnitent. 5 jan. 18S7, reposuit’ : “Mulieri pænitenti in casu nihil aliud esse consulendum, nisi ut a petendo divortio sub gravi se abstineat”. Eodem modo respondit S. Pænitentiaria, 14 jan. 1891, relate ad mulierem quæ divortium civile obtinere volebat ut in rebus pecu­ niariis maxima damna vitaret* 3; 3 jun. 1891 relate ad aliam uxorem, quæ jam a viro separata, divortium petere intendebat, ut, sublatis matrimonii effeélibus civilibus, tutelam suæ neptis suscipere posset eamque sic a gravissimis periculis liberare4. Porro ex his omnibus decisionibus merito infertur sententiam divortii, etiam præscindendo a novis nuptiis ineundis, esse intrin­ sece malam, cum non permittatur eam petere aut ferre quando nulla habetur intentio iterum nubendi. 753· (B) Posterior opinio, quam sequuntur Kenrick, Ballerini, Palmieri, Lemhkuhl, Konings, Sabetti, Allègre, Gcnicot, De Becker, (loc. cit.) aliique, putat divortium civile peti ac pronuntiari posse, dummodo conjuges et judex declarent se solum effeélus civiles solumque civilem contractum spedlare, et aliunde gravis adsit causa ad compensanda damna exinde oritura. Quod probant : — (a) Ratione. Ut reéle judicetur de legitimitate divortii civilis, præ mente haberi debet illud nihil aliud esse nisi solutionem matri­ monii civilis, non autem matrimonii religiosi. Siquidem lex civilis nihil potest circa sacramentum matrimonii nec proinde circa vincu­ lum matrimoniale inter Christianos, sed solum circa aliquos civiles effeélus e contraditi dimanantes; proinde matrimonium civile, ubi existit, non gignit nisi vinculum quoddam legale quoad hos civiles effeélus; ideoq ue divortium civile destruit solummodo civiles effeélus a lege creatos, ita ut, post sententiam, res se habeat eodem modo ac si nullum matrimonium civile contraélum fuisset. Atqui solutio effeéluum mere civilium est adlus per se indifferens, non autem intrinsece maius. Ex altero autem capite, cum ex divortio civili quædam mala se­ quantur ex eo quod matrimonium religiosum, quod subsistit, protedlione legis civilis careat, gravis requiritur ratio ut tale divortium petatur vel pronuntietur, v. g. ne judex suum munus deserere cogatur vel ne conjux innocens prolem educandam relinquat impio conjugi ’ Ap. 3 Ap. 4Ap. A fla S. Sedis, XXII, p. 635-636; Gasfiarri, n. 1242. Gasparri, n. 1244. — 3 Ap. A mi du Clergé, XIV, 1892, p. 35α Ami du Clergé, XIV, 1892, p. 350. 470 r fi w ■1 » i h ki |ib * > ** 9 DE MATRIMONIO. CAPUT I. 754. Exinde solvi possunt argumenta a priori sententia propo­ sita. Siquidem lex divortii civilis ex se non est intrinsece mala, quia ex se non tangit matrimoniale vinculum, sed solum solvit illos effectus civiles quos creaverat; proinde judex, quando sententiam divortii pronuntiat, solummodo declarat contractum matrimonialem non amplius gaudere protectione legis; quod sane non est intrin sece malum. Revera lex divortii civilis non est in se pejor ipsâ lege matrimonii civilis, cum divortium sit solummodo solutio civilis' matrimonii. Atqui Ecclesia permittit, imo certis in adjunctis, consulit actum matrimonii civilis; ergo lex divortii non est in se intrinsece mala. Objicitur quidem legem malam esse intentione legislatoris, qui vult etiam matrimoniale vinculum attingere; — sed intentio legislatoris, etiamsi talis esset, non cadit sub lege; et si judex om­ nino praescindat ab illa intentione et respiciat solum civiles effectus civilemque contractum, peccato legislatoris non cooperatur. Objicitur pariter e divortio civili sequi pessimos effectus, præser­ tim adulterinas uniones. — Sed hi effectus non sequuntur per se ex ipsâ sententia divortii, sed solum per accidens, cum tribui debeant ipsi malitiæ conjugum; nam, quando judex pronuntiat divortium civile, non declarat licere conjugibus novas inire nuptias, sed solum eas a lege civili non puniri ut adulterinas. 755- (b) Auctoritate ; nam Rom. Congregationes^ quamvis nullam speculativam hujus difficultatis solutionem dederint, permiserunt in quibusdam adjunctis judices sententiam divortii ferre. 1) Imprimis responsmn 27 maii 1886 (supra, n. 752) non est uni­ versale, nec dirimit quæstionem; nam Nuntius Apostolicus Belgii, 14 sept. 18S6, Gubernio declaravit : “ Em. Card, a Secretis Status, significavit mihi, jubente hoc Sanctitate Suâ, Congreg. S. Officii declarasse quod decretum diei 27 maii non respicit Belgium, et idcirco nihil esse in hâc regione mutatum quoad ea quæ spectant ad materiam divortii ” :. Porro in Belgio eadem est lex quoad divortium ac in Galliâ, et judices catholici sententias juxta legem ferunt, quin eorum agendi ratio a S. Sede reprobetur. 2) In Galliis, Episcopus N. exposuit catholicum magistratum nominatum fuisse præsidem tribunalis civilis, sed paratum esse officio cedere, si sententiam divortii civilis in conscientia ferre non posset, quia in praxi haud semper possibile est vel partem actricem a suâ petitione deterrere, vel ejus petitionem rejicere contra aper­ tam legis dispositionem: et, praemissis duabus quæstionibus doctri­ nalibus circa divortium, quaesivit : “ An onus dignitatemque præsidis tribunalis civilis possit acceptare, cum perspectum habeat quod inde erit constitutus in strictiori necessitate ferendi saepius senten­ tiam divortii . — 5. Officium, 26 jul. 1887, reposuit : “ Excitandum 1 Ap. Ball. l\, n. 528; cfr. Oasparri, n. 1243. DE MATRIMONIO UT CONTRACTU. 471 summopere ab Amplitudine Tuâ judicem, de quo agitur, ut in officio perseveret, stando restriéliombus jam datis a S. Sede, et adhibitis cautelis, quæ a virtute prudenliæ suadentur”. 3) Pariter Episcopus Lucionensis quaesierat utrum syndicus pos­ sit pronuntiare divortium civile in casu particulari in quo secus magistratu spoliaretur, dummodo Γ “ catholicam doélrinam de matrimonio, deque causis matrimonialibus ad solos judices eccle­ siasticos pertinentibus palam profiteatur; 2’ in ipsâ sententia, et tanquam magistratus loquens, publice declaret se solos efieétus civiles, solumque civilem contraélum abrumpere velle, aliunde vinculum matrimonii omnino firmum remanere coram Deo et conscientia”. 0'. Pa-nitent. 23 sept, respondit: “eumdem (Episco­ pum) in hoc casu particulari, si inspectis omnibus ejus adjunélisita in Domino expedire judicaverit, tolerare posse ut syndicus orator ad actum, de quo in precibus, procedat cum declarationibus ab ipso propositis, ita tamen ut oco verborum solumque civilem con· traflum abrumpere velle, ponat : solumque civilem contraélum speClare posse” Jamvero si in quibusdam adjunitis permittitur sentent a divortii civilis, hæc intrinsece mala dici nequit; quod enim intrinsece malum est, nunquam permittitur. — Nec dicatur Congregationem uti verbo tolerare posse, ut exinde inferatur rem esse per se illicitam: nam, ut reéte ait Palmieri', “fideles decisionem postulabant, ut suæ conscientiæ coram Deo consulerent eique consulere intendebat S. Congregatio. Tolerantia ergo, quam S. C. in certis adjunétis consulit Episcopis, malitiam aélûs excludit”. 56. 30 Conclusiones practicæ. Nostri non est com­ ponere litem quam Poni. Congregationes dirimere noluerunt; sed ex argumentis et decisionibus supra allatis quædam conclusiones inferri possunt. (A) Praenotanda, (a) Ubi lex divortii per longum tem­ pus viguit, bona fides multo facilius existit, in iis qui ad sententiam divortii concurrunt; et aliunde multo difficilius legi resistitur quam ubi recenter promulgata est. Hinc responsa Congregationum striéliora fuerunt pro Galliâ quam pro Belgio, quia in hàc regione lex divortii est antiquior. (b) in casu particulari, attendendum est ad varia adjunéla variaque incommoda quæ ex divortii concessione vel ex ejus 1 Ap. Gasparri, n. 1246. —Formula civilem conlraflum abrumpere S. Congregationi non placuit, forsan ne ipsius vinculi dissolutio videa tur significari, ut notat Bail. P., n. S25. ’ Baller. P., n. 531. 472 DE MATRIMONIO. CAPUT I. denegationc sequenda prævidcntur : facilius enim permitti­ tur aut toleratur cooperatio quando eam requirunt motiva boni spiritualis et publici quam ubi adsunt tantum motiva ordinis temporalis ct privati. Hinc etiam pro Galliâ responsa diversa fuerunt pro diversis adjunctis, et Pœtiitenliaria non semel dixit “ in mente habuisse ut casui particulari pro ejus circumstantiis ct exigentiis provideret ” ». 757.(B) De conjugibus. (a) Ubi lex civilis non ad­ mittit separationem quoad torum ct habitationem, sed solum divortium (prout in multis Amertcæ Statibus), conjux qui jus habet ad separationem potest, ex consensu auctoritatis ecclcsiasticæ, divortium petere, significans se intelligere divortium semi-plenum, dummodo gravis adsit ratio ad com­ pensanda mala exinde oritura. — Idem forsan dici potest quando simplex separatio, prout a lege intelligitur, non suf­ ficeret ad effeétum intentum, v. g. quando divortium ple­ num necessarium est ut tuto provideatur catholicæ prolis educationi2, vel ad excludendos filios adulterinos ab hæreditate quæ filiis legitimis propria est 3. (b) Ubi autem separatio viget simul cum divortio, et suf­ ficit ad obtinendum effeétum intentum, non licet conjugibus petere divortium absolutum, cum sufficiens causa id faciendi desit 4. 758. (C) Advocatus et procurator, cum ipsos conjuges repræsentent, divortii causæ patrocinari possunt, quoties conjugibus divortium petere licet. Quando igitur cliens ideo dissolutionem prioris vinculi quærit quia intendit * « t Μ ‘ Ita, v. g., 4 jun. 1890, ap. Gasparti, n. 1247. ’ Cfr. Conférences ecclésiastiques de Paris, 1895, p. 119. 3 Quod inferii potest e responso 5. Banitent., 30 jul. 1892; siqui­ dem ad quaestionem : num maritus divortium petere possit ab uxore adultera, quando nullum aliud medium suppetit obtinendi repudia­ tionem paternitatis circa filios adulterinos horumque exclusionem a parte prolis legitimae, responsum est : orator consulat probatos auilores. 4 Cone. Balt. Ill, η. 224, declarat, “gravissimae culpae illos esse reos qui a magistratu civili matrimonium dissolvi postulant et poenam excommunicationis statuit Ordinario reservatam “ ipso facio incurren­ dam ab eis qui, postquam divortium civile obtinuerint, matrimonium ausi fuerint attentare ”. DE MATRIMONiÜ UT CONTRACTU. 473 novas inire nuptias, operam suam praestare nequeunt, ob lucrum captandum. 759. (D) De judicibus, (a) Tenentur omnia adhibere media ut a sententia divortii pronuntianda abstinere valeant, v. g. suadendo ut partes reconcilientur aut separationem tantum petant; vel abstinendo ab ullâ sente.itiâ ferenda, v. g. casum remittendo ad aliam diem et ad alium judicem transferendo. (b) Si vero a sententia divortii ferendâ abstinere nequeant quin munus suum amittant, tolerari potest ut sententiam pronuntient, dummodo declarent se solos civiles effectus respicere. Non enim certo constat id esse intrinsece ma­ lum, et aliunde gravissima adest ratio ordinis publici, cum secus catholici partes judicis agere non valerent, magno cum Keipublicæ damno. (c) Idem dicendum est de syndico aliisve magistratibus qui, post judicis sententiam, divortium proclamare debent; imo minor videtur sufficere ratio, cum minor sit eorum cooperatio. 760. Si vero conjuges, post obtentam civilis divortii sententiam, alias nuptias, manente priori vinculo, inire atten­ tant, communiter tenetur illicitum esse magistratibus hanc adulterinam unionem auéloritate legis civilis sancire : ita enim jura legitimi matrimonii publice adulterio tribuuntur.— Quidam tamen dicunt assistentiam syndici in hoc casu non esse intrinsece malam; nam huic matrimonio præsens est solum ut testis officialis, ct proinde ejus cooperatio non est valde proxima, non potest quidem hanc cooperationem præstare sine gravissima ratione, quia ex lege caritatis pro­ hibetur concurrere in malum proximi; sed si gravissima urgeat ratio, v. g periculum munus suum amittendi, ad vi­ tantium scandalum, caute partes moneat hanc esse meram civilem cæremoniam, quæ nihil prorsus coram Ecclesiâ valeat’. 761. (E) De conseflariis divortii quoad *luereditatem . (a) Quando filii kgitiini e priori matrimonio valido nati sunt, et adulterini e Santi (in libr. IV, tit. 3, n. 55-58), qui per inultos annos 0'. / ·' F > Mi' 775· (A) Regulariter conjux innocens non potest propriâ au&oritate in perpetuum recedere ab altero, sed ad judicem ecclesiasticum recurrere debet, ut sic vitetur illusionis peri­ culum : nemo enim judex in propriâ causâ. Attamen si crimen, propter quod fit separatio, sit noto­ rium, licet privatim secedere. Si sit certum, sed occultum, controvertitur. Unde in praxi non est inquietandus inno­ cens qui ab adultero compartc propriâ auôioritate secessit. Pariter non est a sacramentis arcenda uxor a viro injuste expulsa : hic autem non est absolvendus nisi ad propriam uxorem redire consentiat. Absolutione per se indigni sunt qui, absque canonicâ ra­ tione, ob mutuam aversionem aut aliam hujusmodi ratio­ nem, proprio consilio separati sunt; si vero sint in bonâ fide, et scandalum absit, ac prævideatur monitionem non profuturam esse, in bonâ fide relinqui possunt et ab­ solvi. 776.. (B) Striéle loquendo, ad solos judices ecclesiasticos recurri debet ad separationem obtinendam : hæc est enim causa vere ma­ trimonialis, in quâ agitur de relaxandis juribus ex ipso sacramento orientibus, ideoque ad forum ecclesiasticum spedtat. Attamen, attentis gravissimis rerum adjunétis, tolerari potest ut in regionibus in quibus matrimonium civile existit, separatio quæratur a civili tri­ bunali : secus enim coram lege conjuges ad cohabitandum obligati manent. Id tamen regulariter fieri nequit inconsulta auéloritate t DE MATRIMONIO UT CONTRACTU. 483 ecclesiastica Si tamen conjuges in bonâ fide civili au&oritate separati sunt, absque recursu ab Episcopum, non sunt generatim inquietandi, cum vix ullus fruélus ex monitione sperari possit 777. (C) Separatione faétâ, hæc dc proie statuenda sunt : a) si unus e conjugibus est infidelis vel hæreticus, jure divino et canonico proles semper fideli committi debet, ut in vera religione instrui valeat; (b) si uterque est catholi­ cus, proles educanda tradi debet innocenti, sed expensae aut totaliter aut cx parte a reo solvendae sunt, praesertim si hic est pater. — Attamen quoad expensas, leges civiles in variis regionibus non idem statuunt : quas proinde legere et exsequi oportet, nisi manifesto sint injustae2. 778. (D) Cum separatio conjugum periculis plena sit, et, ubi civile divortium viget, pleno divortio viam facile paret 3, sacerdotes opportunis remediis monitisque eam avertere conentur, et conjuges separatos reconciliare pruden­ ter studeant, nisi majorai cx cohabitatione mala timeantur. Media autem separationes et divortia praecavendi, sunt fideles sedulo instruere de mutuis officiis et dc virtutibus a conjugibus colendis (supra, n. 765), præsertim vero de praxi religionis Christianae, “quæ efficit ut vitia, si qua sint in personis, ut distantia morum et ingeniorum, ut curarum maternarum pondus, ut educationis liberorum operosa solli­ citudo, ut comites vitæ labores, ut casus adversi non solum moderate, sed etiam libenter perferantur ” 4. lis omnibus qui matrimonio conjunefii sunt, præcipimus ne, incon­ sulta auctoritate ecclesiastica, tribunalia civilia adeant ab obtinendam separationem a thoro et mensA. Quod si quis attentaverit, sciat se gravem reatum incurrere et pro Episcopi judicio puniendum esse ”. Ita Concil. Plen. Saltim. III, n. 126. - Non requiritur tamen judicialis processus, sed sufficit licentia ab Episcopo concessa, ubi ita permittit consuetudo : ita Smith, Marriage Process, New York, 1893,11. 80. 3 In Codice civili gallico hæc statuuntur quoad expensas, a. 303 : “ Quelle que soit la personne à laquelle les entants seront confiés, les père et mère conserveront respectivement le droit de surveiller l’entretien et l’éducation de leurs enfants, et seront tenus d’y contri­ buer à proportion de leurs facultés ”. 3 Ita in Galiïà separatio quoad torum et habitationem, post triennium, in sententiam pleni divortii converti potest, id postulante uno ex con­ jugibus (a. 310). Leo XIII, Encycl. Arcanum, circa finem. » 779· Matrimonii contraéius, apud multos populos, ali­ quid sacri et religiosi præ se ferebat, et sæpe sacris ritibus celebrabatur*. Christus vero eumdcm ad dignitatem sacra­ menti evexit, ita ut, apud Christianos, sit signum non solum sacrum, sed etiam gràtiœ produélivum. Ut quæstiones spe­ culativas simul et praélicas in hoc capite complectamur, dicemus : i° dc ipso sacramento ; 2° de celebratione hujus sacramenti. Art. I. De ipso sacramento matrimonii. Quatuor declarabimus : i° existentiam hujus sacramenti; 2° ejus naturam; 3° effetius ; 40 per modum corollarii, potestatem leges ferendi circa matrimonium. § I. De exlstentia Sacramenti Matrimonii2 I. Thesis exponitur ac probatur. 780. (A) Errores. Olim Gnoslici et Manichcei nuptias ut malas damnarunt, utpote concupiscentiae incentivum et medium quo pro­ pagatur originale peccatum. Protestantes longe sunt quidem ab errore prohibentium nubere, cum nuptias supra virginitatem extol­ lant, sed communiter negant, Ritualistis exceptis, matrimonium esse sacramentum. Zz/Z/wz/y siquidem ait3 : “ Matrimonium novæ * P. Sauzet, Réflexions sur le Mariage civil et le Mariage religieux, Lyon, 1855, p. 11 sq.; GltiSson, le Mariage civil et le Divorce dans l’antiquité, Paris, 1880, p. 139 sq. ; A’. Lemaire, Le Mariage civil, Paris, 1904, p. 4-15. ’ •5. Thom., Sup., q. 42, a. 1-3; Bellarminus, de sacr. Matrimonii, c. 1-5; Sanchez, LU, disp. 10; Drouin, 1. X, de sacr. Matrim., q. I; Liebermann, cap. I ï, a. 1; Pet rone, de Matrim. christ., 1. 1, seél. 1, c. 1; Carrière, De Matrimonio, p. 1, sect. 2, c. I; Palmieri, c. Il, th. 7-9; de Augustinis, a. 1; Billot, th. 36. « De Capt. Babyl., § de Matrim. I DE MATRIMONIO UT SACRAMENTO. 485 Legis sacramentum non est, cum ipsi desit divina promissio”; Calvinus1 autem affirmat non magis nuptiis rationem sacramenti convenire quam agriculturæ vel arti sutoriæ, neque ut sacramen­ tum habitas fuisse ante Gregorii I tempora’. 781. (B) Doflrina Ecclesia’. Ante Christum, matrimo­ nium non fuit quidem sacramentum gratiæ productivum, imo nec inter sacramenta veteris Legis recensebatur; sacra­ mentum tamen vocatum est a nonnullis Patribus, sed latiori sensu, quatenus erat signum rei sacræ, videlicet futuræ con­ junctionis Christum inter ct Ecclesiam; nam, juxta Patrum doCtrinam, Adam sopore correptus 3 Christum in cruce morientem repraesentabat, Eva Ecclesiam ex ejus latere manantem; sicut relinquit homo patrem et matrem ct adhæret uxori suæ, ita Verbum quodammodo reliquit Patrem ut Ecclesiæ adhaereret; sicut conjuges duo sunt in carne una, sic Verbum caro factum est, ita ut ex unione ejus cum carne unica exsurgeret persona; sicut ex Adamo et Evâ nati sunt homines, ita ex Christo ct Ecclesia quo­ tidie nascuntur spirituales filii. Christus autem matrimo­ nialem contraôtum evexit ad dignitatem sacramenti pro­ prie diéti, ut modo probaturi sumus. * Instit., 1. IV, c. 19, n. 34. ■ Moderni Protestantes libenter agnoscunt Matrimonium religiosam esse institutionem : “ Matrimonium non est sacramentum eo sensu quo Baptismus et Cœna, neque in sensu Ecclesiæ Romanic, licet sanc­ tum institutum habendum sit. Ejus celebratio est aclus religionis tantum. Hunc ergo statum debita solemnitate ac in Dei timore inire debemus. Cceremonia fiat per Christi ministrum, qui unus in legem Dei sibi aufloiitatem vindicare; unus, quæ contrahentium vota Deo nuncupentur, recipere ac in aélu referre potest ”. (Hodge, op. cit., t. Ill, p. 377). Ritualists autem illud agnoscunt tanquam unum e minoribus sacramentis: “ idem de sancio Matrimonii instituto dicen­ dum. Quod ad hunc sacrum ritum attinet, libenti animo demonstrare valemus titulum hunc sacramentalem ipsi authentice applicari posse; Liber Homiliarum de ipso tamquam de sacramento loquitur, quod virum et mulierem æterni amoris ligamine vincit. Ex eodem libro eruitur, matrimonium quoddam esse vitæ genus a Deo, cum adhuc homo innocentia fruebatur, institutum; mysticam Jesu Christi et Ecclesiæ unionem exprimere; ad Canæ nuptias in Galikea, Christi præsentia, primoque ejus tunc peracto miraculo cohonestatum. Jure igitur ac merito inter nos matrimonii sacramentum dicitur ”. (Morgan Dix, Sacramental System, p. 87-S8). 3 Gen., il, 18-25. 485 • ‘·Ι a DE MATRIMONIO. CAPUT II. 782. Thesis : Matrimonium inter Christianos legitime celebratum, est proprie dictum sacramentum. De fide estcx Trident, can. : “ Si quis dixerit Matrimonium non esse vere et proprie unum ex septem Legis evangelicæ sacra­ mentis a Christo Domino institutum, sed ab hominibus in Ecclesiam inveélum, neque gratiam conferre, A. S.” Scriptura non probatur quidem, sed innuitur. 1° In Evangelio non invenitur quidem explicita Christi declaratio de institutione sacramenti matrimonii, sed ex iis quæ pro­ tulit dc unitate ct indissolubilitate vinculi matrimonialis mens ejus probabiliter inferri potest1. Interrogatus enim a Pharisæis num liceret uxorem dimittere quâcumque ex causâ, in memoriam eorum revocat verba Genesis de unitate et indissolubilitate matrimonii. His autem objicientibus divortium a Moyse fuisse permissum, ait : “ Quoniam Moyses ad duritiam cordis vestri permisit vobis dimittere uxores vestras : ab initio autem non fuit sic”. Quapropter novam legem promulgat de indissolubilitate matrimonii : “ Quicumque dimiserit uxorem suam, nisi ob fornicationem, et aliam duxerit, moechatur; ct qui dimissam duxerit mœchatur ”. Hanc legem ipsi discipuli nimis arduam esse putant : “Si ita est causa hominis cum uxore, non expedit nubere ”. Revera divortium aut saltem privilegium pro viro uxorem repudiandi apud omnes fere populos vigebat, et, ob naturalem cordis humani inconstantiam, tanquam naturale et necessarium habebatur : ex communiter enim contingentibus, tanquam moraliter impossibile censebatur uni uxor' per totam vitam adhærere. Christus tamen hanc absolutam fidelitatem non a paucis sed ab omnibus exigit. Id autem sapienter postulare nequit, nisi gratiam infundat necessariam ad præstandum id quod vires humanas com­ muniter superat. Datâ vero Legis novæ oeconomia, gratia, quæ necessaria est pro permanenti vitæ statu, per sacra­ mentum conferri solet. — Illatio ex doclrinâ Apostoli con­ firmatur. 783. 2° S. Paulus de mutuis conjugum officiis agens, ut conjuges efficacius ad eadem implenda inducat, exemplum DE MATRIMONIO UT SACRAMENTO 487 affert unionis Christi cum Ecclesiâ : " Mulicies viris suis subditæ sint sicut Domino. Quoniam vir caput est mu­ lieris, sicut Christus caput est Ecclesiæ : ipse salvator cor­ poris ejus. Sed sicut Ecclesia subjeéta est Christo, ita et mulieres viris suis in omnibus. Viri, diligite uxores vestras, sicut et Christus dilexit Ecclesiam, et seipsum tradidit pro eâ, ut illam sanctificaret... ut sit san&a et immaculata. Ita et viri debent diligere uxores suas ut corpora sua. Qui suam uxorem diligit, seipsum diligit. Nemo enim unquam carnem suam odio habuit : sed nutrit et fovet eam, sicut et Christus Ecclesiam. Quia membra sumus corporis ejus, de carne ejus, et dc ossibus ejus. Propter hoc relinquet homo patrem suum, et matrem suam, et adhaerebit uxori suae; et erunt duo in carne unâ. Sacramentum hoc magnum est, ego autem dico in Christo et in Ecclesiâ” «. Jamvero, ex his Apostoli verbis, Matrimonium christianum : (a) est 'signum, sacrum; (b) signum gratiæ; (c) gratiamque valde probabiliter producit, et ita est vere et proprie sacramentum. (A) Matrimonium christianum aliquid sacri significat, videlicet unionem Christi cum Ecclesiâ. Etenim Apostolus Christianos conjuges hortatur ut uxores sint viris subditæ, sicut Ecclesia Christo (Ephes., V, 22-24), et ut viri uxores diligant sicut Christus Ecclesiam (25-28), quia eodem modo ac vir est caput uxoris et uxor viri corpus, sic Christus est caput Ecclesiæ et Ecclesia Christi corpus (23). Unde quæ Adamus de Evâ pronuntiavit, ipsam esse os de ossibus ejus et carnem de carne ejus, æque vera sunt de Ecclesia relative ad Christum ; nam mem­ bra sumus corporis Christi, de carne ejus et de ossibus ejus (30). Sicut igitur relinquit homo patrem suunt et matrem suam et adhæret uxori suæ, et sunt duo in carne una (31), ita Filius Dei relinquit sinum Patris et adhæret Ecclesiæ per gratiæ communicationem, et cum Ecclesiæ membris unum corpus mysticum constituit. Hoc est sacramentum id est, juxta vim græcæ vocis, μυστήριον, mysticum signum, et magnum quidem, tum quia magnam rem significat, nempe sponsum Christum et sponsam Ecclesiam; tum quia miro modo hanc sacratissimam rem significat (32). Ergo matrimonium Christianorum aliquid sacri significat. 784. (B) Est signum gratiæ sanflificantis; nam signi­ ficat unionem Christi cum Ecclesiâ; atqui hæc unio per gratiam sanctificantem perficitur, juxta illud Apostoli : ' Ephes., V, 22-32. 488 DE MATRIMONIO, CAPUT II. “Christus dilexit Ecclesiam et scipsum tradidit pro cA,ut illam sanflificaret" (25-26); ct revera unio Christi cum Ecclesiâ fructus sanditatis profert; ergo matrimonium Christianum significat gratiam sanctificantem. (C) Tandem matrimonium christianum producit gratiam sanflificantcm quam significat. Quod tertium punftum S. Paulus non aperte, docet; innuit tamen, quatenus ea tradit quæ, licet ex se non sufficiant, ratione tamen œconomiæ christianæ, quam ipse merito dicendus est supponere, rem probabiliter suadent. Nam matrimonium christianum ex­ hibetur ut unio supernaturalis et permanens : (a) supernatu­ ralis, quia mutua conjugum officia, qualia ab Apostolo describuntur, supcrnaturalia sunt duplici titulo, ex exem­ plari quod proponitur, videlicet dileCtione Christi pro Ec­ clesiâ atque Ecclesiæ devotâ subjeétione erga Christum, — nccnon ex motivo quod assignatur, ex eo scilicet quod vir est caput mulieris sicut Christus est caput Ecclesiæ; (b) permanens, nam dileélio et obedientia, quas Apostolus præcepit Christianis conjugibus, imitari debent dileélionem Christi ac Ecclesiæ subjectionem, quæ sunt aliquid constans et permanens. Atqui unio conjugum non potest esse su­ pernaturalis sine gratiâ, neque permanenter supernaturalis sine gratia habituali, cui gratiæ aétuales adneciantur, præ­ sertim cum talis unio permanens specialem difficultatem præ se ferat, ob inconstantiam humanæ naturæ, ut supra notatum est, n. 782. Ergo matrimonium christianum requi­ rit gratiam habitualem, simul cum jure ad gratias actuales. Porro, attenta Legis novæ œconomiâ, gratia sanétificans, cum jure ad gratias aôtuales, conferri solet per specialem ritum sacramentalem, qui gratiam non solum significet, sed producat. Ergo matrimonium christianum valde probabi­ liter non solum significat gratiam sanctificantem, sed et ipsam vere producit; ergo est vere sacramentum N. Legis. 785. Objici potest : Jam ab Adami tempore, matrimonium fuit signum unionis Christi cum Ecclesiâ; ergo ab Adami tempore con­ tulit gratiam. zXtqui falsum consequens, ergo et antecedens. Resp. Ab initio matrimonium fuit solummodo signum futura unionis Christi cum Ecclesiâ, dum christianum matrimonium si­ gnum est unionis j vn peratla. Porro mera adumbratio rei futur» non tantam requirit perfeétioncm quantam rei peraé'tæ quasi repro- DE MATRIMONIO UT SACRAMENTO. 4 89 duélio et extensio. Unde ante Christum, signum ipsius futuræ unionis erat solus matrimonialis status, absque gratia sacramentali, dum matrimonium christianum, ut digna sit imago tum physicae tum moralis unionis Christi cum Ecclesiâ, debet, juxta S. Paulum, caritate speciali et virtutibus quas gignit caritas, insigniri. Imo ipsemct status matrimonialis ante Christum sensim praero­ gativas amisit unitatis et indissolubilitatis, quibus praecipue unio­ nem Christi cum Ecclesiâ repraesentat. E contra matrimonium christianum necessario unum et indissolubile faélum est. Gratia specialis non requirebatur quidem ut status matrimonialis, polygamia, divortio, necnon et tyrannide viri in uxorem deturpatus, rema­ neret quoddam valde imperfedtum signum unionis Christi cum Ecclesiâ; sed specialis gratia omnino adesse debet in matrimonio christiano, quale ab Apostolo describitur, nempe unitate, indissolubilitate firmum et constanti dilcétione inter conjuges ornatum ita ut non solum unionem Christi cum genere humano ad mentem re­ vocare possit, sed ad vivum exprimere ipsius devotissimam erga Ecclesiam caritatem et Ecclesiæ fidelissimam erga Chi istum. Neque addere juvat in textu allato agi tantum de matrimonio Adæ cum Evâ; nam Adamus non tam de semetipso quam de pos­ teris loquebatur, dum diceret : “Relinquet homo patrem suum et matrem suam ”... ; ipse enim non habebat parentes quos relinque­ ret; prophetice igitur de unione matrimoniali posterorum locutus est, et quidem de illa. quæ perfeôius unionem Christi cum Ecclesiâ figurat, de eâ scilicet quæ inter Christianos existit. 786. Traditione. In historico hujus dogmatis progressu, tria præcipue stadia distingui possunt. 1° Quatuor prioribus satadis, nonnisi implicite ct obscure Patres docent matrimonium esse sacramentum gratiæ producSiivum. Toti sunt enim in propugnandis honestate ct sandlitatc connubii contra Gnosticos et Manichæos, ejusque indissolubiiitate contra jurisperitos. Attamen, dum asse­ runt matrimonium esse signum sacrum ct religiosum, quæ­ dam enuntiant principia, quæ supponunt eodem quamdam conferri gratiam Ita /gnaftus declarat nuptias esse rem sacram, secundum Do­ minum, de sententia episcopi celebrandas' : “ Decet vero ut sponsi et sponsæde sententia episcopi conjugium faciant, ut ntmtiæ secun­ dum Dominum sint, non secundum cupiditatem.” Tertullianus dignitatem Christiani matrimonii sic extollit1: “Unde sufficiamus ad enarrandam felicitatem ejus matrimonii quod Ecclesia conciliat, * Ad Polycarpum, c. 5, p. 293 ed. Funk. • Lib. II ad Uxorem, c. 9, P. L., t. I, p. 1302. 490 DE MATRIMONIO. CAPUT II. et confirmat oblatio, ct obsignat benedictio, angeli renuntiant. Pater ratum habet?’·' Jamvero tam præclara descriptio, attento etiam con­ textu ubi depingitur pia et sanéta conjugum conversatio, supponit gratiam christiano connubio esse adnexam. — Quod clarius infertur ex hoc Origenis testimonio’ : “Ac Deus quidem is est, qui duo in unum compegit, ut, ex quo mulier viro r.upsit, duo amplius non sint, et, quoniam conjunélionis est auétor Deus, propterea iis inat gratia, qui a Deo conjuncti sunt. ” Non ibi quidem declaratur hanc gratiam ipsi connubio alligatam esse, sed nil prohibet hæc verba ita intelligi. Hanc gratiam pariter commemorat Anibrofius; postquam degratiâ baptismatis egit, de christiano connubio scribit’: “Cognoscimus vel ut praesulem custodemque conjugii esse Deum, qui non patiatur alienum lorum pollui; etsi quis fecerit, peccare eum m Deum, cujus legem violet, gratiam Sôlvat. Et ideo quia in Deum peccat, sacramenti cœlestis amittit consortium. ” Alibi asserit3 “ ipsum conjugium velamine sacerdotali et benediélione sanflificari": quibus verbis innuitur saltem gratiam esse conjugio adne­ xam. — Nonnulli Patres docent Christum, nuptiis Canæ assistendo, suam mentem ostendisse matrimonio gratiam alligandi. Ita 5. Epi* phanius : “ Duabus mihi de causis videtur invitatus esse Christus. Primum ut aquæ similem ac diffluentem furiosorum hominum in mundo libidinem nuptiarum castimonia et honestate constringeret: tum ut, quod deerat, emendaret ac jucundissimi vini suavitate inul­ ceret et gratiâ. 787. 2° A tempore Augustini ad saeculum XII, magis diserte asseritur matrimonium esse sacramentumgratiæprodufiivum, non quidem expressis verbis, sed æquivalenter. Tria bona S. Doctor in nuptiis distinguit, quæ copulam ex­ cusant a peccato prolem,fidem ct sacramentum : orolem, quæ ideo nascitur ut renascatur per gratiam; fidem, quâ conjuges perenni vinculo junguntur; sacramentum, “ quod nec separati nec adulterati amittunt, conjuges concorditer castcquc custo­ diant5. ” Hoc autem sacramentum non esse signum vacuum, sed vere efficax seu gratiæ productivum, ex his verbis patet ; “Hujus procul dubio sacramenti res est ut mas et femina connubio copulati quamdiu vivunt inseparabiliter perseve­ rent, nec liceat, excepta causa fornicationis, a conjugo con­ • Comment. in Mattb., 14, n. 16, P. (λ, XII1, 1230. • De Abraham, lib. I, c. 7, P. L., t. XIV, p. 442. 3 Ep. 19 ad Vigil., n. 7, P. L., XVI, p. 984. 4 Hæres. 51, n. 30, P. L., t. XL1, p. 942. $ 5. August., De nuptiis et concup., 1. 1, c 17, p. L_, t. XLIV, p.424 DE MATRIMONIO DT SACRAMENTO. 491 jugem dirimi Jamvero, juxta modum loquendi Augustini, res sacramenti nihil aliud est nisi gratia; significat igitur per gratiam sacramenti ita conjuges juvari ut. non obstante naturali eorum inconstantia, inseparabiliter uniti perseve­ rent. Et ita confirmatur quod in argumento biblico dice­ bamus, videlicet indissolubilitatcm vinculi supponere gratiæ collationem. Alibi loquitur de sanflitafe hujus sacramenti, quæ pariter consistit in ejus indissolubilitate, et sub hoc respeiiu matrimonium comparat cum baptismo et ordine, quibus indelebilis imprimitur character : “ Bonum igitur nuptiarum per omnes gentes atque omnes homines in causa generandi est, et in fide castitatis; quod autem ad populum Dei pertinet, etiam in sanClitate sacramenti, per quam nefas est etiam repudio discedentem alteri nubere, dum vir ejus nubit, nec saltem ipsa causa pariendi... Quemadmodum si fiat ordinatio cleri ad plebem congregandam, etiamsi plebis congregatio non subsequa­ tur, manet tamen in illis ordinatis sacramentum ordinationis’.” Exinde concludit matrimonium esse indissolubile, etiamsi filii non procreati fuerint; in hoc consistit sanflitas, seu gratia sacramenti. 788. Eodem fere tempore, 5. Cyritlus Λ/ex., de nuptiis Cana scribens, docebat Christum ibi adfuisse ut generationis humanæ principium sanélificaret : “Cum nuptiæ celebrarentur, caste nimi­ rum et honeste, adest quidem mater Salvatoris, sed et ipse una cum discipulis suis invitatus venit; non tam epulaturus, quam ut miracu­ lum faceret ac propterea generationis humana- principium sanflificaret, quod ad carnem nimirum attinet.” Ibi quidem non asseritur matrimonium esse sacramentum, sed solum Christum voluisse gene rationis humanæ principium sanctificare; quod sane melius fieri ne­ quibat nisi connubium evehendo ad dignitatem sacramenti. Circa an. 458, S. Leo magnus, doétrinæ Pauli innixus, declarat matrimonium esse sacramentum, seu signum unionis Christi et Ecclesiæ : “Unde cum societas nuptiarum ita ab initio constituta sit, ut, præter sexuum conjunctionem, haberet in se Christi et Eccle­ siæ sacramentum (Ephes., v, 32), dubium non est eam mulierem non pertinere ad matrimonium, in qua docetur nuptiale non fuisse mysterium3.” Ibi quidem nil explicite dicitur de gratiâ, sed redit argumentum superius propositum de textu S. Pauli. 789. Ex /iturgiis thesis confirmatur. In antiquissimis enim Sacram entariis ct Ordinibus seu Ritua/ibus, sive Latinis sive græcis, invenire est ceremonias et preces pro nuptiis. ■ Ibid., c. 10, p. 420. ■ De bono conjugali, c. 24, P. L., t. XL. p. 394 3 5. Leo, ep. 167 ad Rusticum, n. 4, P. L., t. LIV, p. 1204-1205. p, I 492 DE MATRIMONIO. CAPUT II. ex quibus infertur matrimonium esse rem divine institutam, cum sanctificatione et gratia conjunctam. Ita v. g. declaratur “ Deum esse qui legitima societate conjuges conneétit, et supra conjuges opem suæ benedictionis infundit, ut in conjugali consortio sanctitate mutua copulentur, mulierisque rudi­ menta sanctificentursic v. g. in liturgiâ armenâ legitur : “Bene­ dic, Domine, et sanctifica servorum tuorum conjugium... Non enim prohibuisti nuptias, sed sanclificasti eas et sacerdotal i ter bene­ dixisti ” ". — Confirmatur ex antiquis monumentis *, in quibus depiila reperitur nuptiarum celebratio; ibi enim exhibentur vir et mulier dextras jungentes, et inter eos exstat monogramma Christi, vel ali­ quando Christus ipse sponsos coronans, ut exinde appareat matri­ monium esse rem sacram; imo in numismate græco ad sæc. V vel VI speClanie, Christus exhibetur ut conjuges jungens, eisque gratiam impertiens, nam hæc legitur inscriptio Ηΐοΰ χάρις (gratia Dei). Jamvero hæc omnia, etsi per se sola non sufficerent quidem ad thesim demonstrandam, sunt tamen veluti vestigia, quæ ostendunt doctri­ nam catholicam de elevatione matrimonii ad dignitatem sacramenti fuisse antiquitus implicite traditam, ita ut Ecclesia nihil aliud fecerit, in sequioris ævi definitionibus, nisi explicite et diserte exponere quod obscure et implicite antea tenebatur. 790. 30 A sceculo XII, matrimonium inter septem sacra­ menta recensetur, etsi inter theologos usque ad sæc. XIV disputetur num et quomodo gratiam producat. Ita, an. 1181, Lucius ///contra Albigenses decrevit anathemate plecten­ dos esse cos qui de sacramentis aliter sentiunt et docent ac Ecclesia Romana; jamvero inter sacramenta recenset ma­ trimonium 3. Pariter, in Concil. Lugdunensi II, 1274, lecta est, nomine Græcorum, confessio fidei Michaelis Palæologi, ]uâ declarabatur septem esse sacramenta, inter quæ matri­ monium connumerabatur 4. Theologi, jam a sæc. XII, fere unanimiter docent septem esse sacramenta, et inter ea matrimonium computant. Sed. quia sacra­ mentorum efficacia nondum fuerat clare definita, quidam dubita* Gallanus, de Conciliat, cedes, armenæ cum roman., t. II, q. 3, S 5. Cfr. Marient, De Ant. Eccl. Ritibus, I. I, c. 9, a 5 sq.; Goar, Eucbolog. >1 1 U» 1 1 4 h r Græcorum, De officio coronationis (i. e. nuptiarum, in quibus sponsa coronabatur) aliique au 61 ores superius allegati; Duchesne, Origines du culte chrétien, ch. 14. 3 Garucci, Vctri, tab. 26-30; Martigny, Di DE MATRIMONIO. CAPUT II. (A) Scripturâ non demonstratur quidem sed innuitur; etenim cx verbis S. Pauli ad Ephesios supra laudatis, Patrum addita interpretatione, illud ipsum matrimonium ad digni­ tatem sacramenti eveétum est quod Deus ab initio institu­ erat; atqui quod Deus ab initio instituerat nihil aliud est nisi contraétus ipse matrimonialis; ergo contractus ipse, non autem alter ritus accessorius, vere fuit ad dignitatem sacramenti evectus.— Revera nullus ritus, nulla oratio, nulla materia aut forma in Scripturâ determinatur, præter ipsum matrimonialem contractum ; ergo omne matrimonium inter Christianos legitime celebratum, est sacramentum; et vice versâ, si non adsit sacramentum, nec erit vere contraétus matrimonialis. 799. (B) Tradit, (a) Patres non direéte quidem hanc quæstionem expenderunt, sed ita de matrimonio christiano locuti sunt, ut exinde erui possit contraétum ipsum fuisse ad dignitatem sacramenti evectum. Scholastici omnes qui ante sæc. XVI floruerunt id apertius declararunt, docentes, post 5. Thomam *, verba quibus consensus seu contraétus matrimonialis exprimitur, esse formam sacramenti, vel post S. Bonaventuram2, sacramentum Matrimonii pro materiâ habere personas legitimas, et pro forma consensum : quod quidem importat consensum, seu contractum matrimonia­ lem ad essentiam sacramenti pertinere, nec ab eo divelli posse. (b) Id etiam infertur ex variis Ecclesiæ documentis. Im­ primis Decretum pro Armenis hæc habet 3 : “ Causa efficiens matrimonii regulariter est mutuus consensus per verba de præsenti expressus Unde sic : hic certo agitur de Matri­ monio ut sacramento, cum Decretum sit instruétio de sacra­ mentis; atqui declaratur causam efficientem, proindeque essentiam hujus sacramenti esse mutuum consensum, seu matrimonialem contraétum; ergo contractus a sacramento separari nequit. Idem cx Tridentino erui potest : docet enim 4 matrimonia clandestina rata et vera fuisse matrimo­ nia, quamdiu Ecclesia eadem irrita non fecerit ; quod qui­ ‘ Suppi., q. 42, a. 1, ad 1. —’ In IV, dist. 28, a. 1, q. 5. 3 Deming., n. 597. — 4 Sess. IV, de Reformat., c. 1. DE MATRIMONIO UT SACRAMENTO. 501 dem importat ea fuisse verum sacramentum, nam, juxta Innocentium IIIl, matrimonium “ verum et ratum existit, quia sacramentum fidei, quod semel est admissum, nunquam amittitur, sed ratum efficit conjugii sacramentum ”, Atqui in matrimoniis clandestinis nihil invenitur nisi contraétus matrimonialis; ergo talis contractus vere constituit sacra­ mentum, nec ab eo separari potest. (c) Tandem res extra omne dubium posita est ex disertis declarationibus Pii IX ct Leonis XIII. Prior, in Allocutione ad Cardinales habita (27 sept. 1852), legem reprobans, quâ matrimonium ut contraétus civilis tantum habeba­ tur, hanc rationem præfatæ condemnationis reddit : “Cum nemo ex Catholicis ignoret aut ignorare possit, Matrimonium esse vere et proprie unum ex septem Evangelicæ legis sacramentis a Christo Domino institutum, ac propterea inter fideles dari non posse, quin uno eodemque tempore sit sacramentum; atque idcirco quamlibet aliam inter Christianos viri et mulieris conjunflionem, cujuscumque etiam civilis legis vi faétam, nihil aliud esse nisi turpem atque exitia­ lem concubinatum ab Ecclesia tantopere damnatum : ac proinde a conjugali foedere sacramentum separari nunquam posse; et omnino speétare ad Ecclesiæ potestatem ea omnia decernere, quæ ad idem matrimonium quovis modo possunt pertinere ’. Posterior autem in Encycl. Arcanum (10 Eebr. 1880), ubi doélrinam catholicam dc christiano matrimonio praeclare exponit, hæc habet : “ Nec quem­ quam moveat illa tantopere a Regalistis prædicata distinéiio, vi cujus contraétum nuptialem a sacramento disjunguunt ... Etenim non potest hujusmodi distinctio, seu vetius distractio, probari; cum exploratum sit in matrimonio christiano contraflum a sacramento non esse dissociabilem ; atque ideo non posse contractum verum et legitimum consistere, quin sit eo ipso sacramentum. Nam Christus Dominus dignitate sacramenti auxit matrimonium; matrimonium autem est ipse contraétus, si modo sit faétus jure ... Itaque appa­ ret omne inter Christianos justum conjugium in se et per se esse sacramentum : niluique magis abhorrere a veritate, q uam esse sacra­ mentum decus quoddam adjunctum, aut proprietatem allapsam extrinsecus, quæ a contraflit disjungi ac disparari hominum arbitratu queat ”. 'Thesis etiam cx iis quæ de ministro, necnon materiâ et forma disputabimus, confirmabitur : si enim ministri sunt contrahentes, si materia et forma in ipso consensu consistunt, ut ex dicendis pate­ bit, sacramentum essentialiter in ipso contraélu situm est nec ab eo disjungi potest. x Decretal., 1. IV, tit. 19, c. 7, ap. Denzing., n. 351. 502 DE MATRIMONIO. CAPUT II. 800. Corollarium. Hinc, etiamsi baptizati contrahentes omnino nesciant contra&um matrimonialem esse sacramentum, conficiunt tamen sacramentum eo ipso quod intendunt maritaliter contrahere. Si autem bene edodi, nollent, propter suam impietatem, facere sacramentum, distinguendum est : si eorum intentio prædominans sit conjugium inire, contradunt simul et sacramentum conficiunt; si autem eorum intentio tam prava sit, ut concubinatum seligere malint quam Matrimonii sacramentum, horum unio concubinaria, non autem maritalis est. II. De ministro Matrimonii1. ? i '· <1 b· Soi. Melchior Canus primus esse videtur qui docuerit non ipsos contrahentes, sed Sacerdotem qui eos in matrimo­ nio jungit, ministros esse sacramenti2; cujus opinionem amplexi sunt multi theologi, inter quos Sylvius, Drouin, Tournely aliique : hodie vero antiqua sententia, quæ tot saeculis viguerat, iterum praevalet, et ex Ecclesiæ praxi declarationibusque nobis certa esse videtur. 802. Thesis : Ministri sacramenti Matrimonii sunt ipsi contrahentes, non autem Sacerdos nuptiis benedicens. Certum est. (A) Ex antiquis Ritualibus. Ut retSic enim animadvertit MarteneS, vir in antiquis ritibus optime versatus, ita matri­ monium olim celebrabatur : sponsi sistebantur sacerdoti ad portas ecclesiæ ; deinde, datis sibi mutuo dextris, præstabant consensum, “ in quo totam sacramenti matrimonii essentiam reponebant antiqui. Inaudita quippe apud illos erant illa verba parochi Ego vos conjungo, in quibus aliqui ex reccntioribus scholasticis formam hujus sacramenti con­ stituunt ”. Revera hæc verba desiderantur in plerisque Ritualibus antiquis. Jamvero si essentia sacramenti matri­ monii in solo consensu conjugum, non in benedictione sacerdotis, consistit, ipsi contrahentes qui consensum præbent sibi administrant sacramentum. *5. Thom., Supp.,q. 45, a. 5; q. 46, a. 2; Pcllarminus, c. 6; Drouin, lib. X, q. II; Billuart, diss. I, a. 6; Carrière, pars I, sed. 2, c. 2; Perrone, sect. I, c. 2; de Augustinis, a. 3; Palmieri, th. XI. ' De Loc. theolog., 1. VIII, c. 5. Melchior Canus suam sententiam Vribuit Gulielmo Parisiensi, Petro Paludano, iino Λ'. Thoma, sed imineito. ut late ostendit Perrone, 1. c., p. 4S sq. » De Anti i.iis Eccl. Rit., p. II, c. 9, a. 1. DE MATRIMONIO UT SACRAMENTO. 503 (B) Aucloritate theologorum. Veteres Scholastici id aperte- decla­ rarunt; ita Λ'. Thomas scribit ' : “Consensus expressus per verba de pnesenti, inter personas legitimas ad contrahendum, matrimo­ nium facit, quia hæc duo sunt de essentia sacramenti ; alia autem omnia sunt de solemnitate sacramenti quia ad hoc adhibentur ut matrimonium convenientius fiat”. Ibidem (ad 3) addit: “Et ideo Sacerdotis benedictio non requiritur in matrimonio, quasi de essen­ tia sacramenti”. Jamvero certo requireretur, si Sacerdos esset minister matrimonii. Idem docuerunt *3. *Bonaventura , aliique theologi usque ad sæc. XVI. Jamvero impossibile est erravisse Ecclesiam docentem in re tam gravi per plura sæcula. Ergo. (C) Ecclesiæ praxi ct declarationibus, (a) Tridentinum declaravit rata ct vera fuisse matrimonia clandestina, absque præsentiâ Sacerdotis contraria, quamdiu Ecclesia ea irrita non fecit 3. Atqui cx usu loquendi ecclesiastico matrimo­ nium ratum idem est ac sacramentum matrimonii ; ait enim Innocentius III (1. c.) : “ Etsi matrimonium verum inter infideles existât, non tamen est ratum; inter fideles autem verum et ratum existit : quia sacramentum fidei, quod semel est admissum, nunquam amittitur, sed ratum efficit conjugii sacramentum, ut ipsum in conjugibus illo durante perduret”. Ergo, juxta Tridentinum, matrimonia sine sacerdotis præ­ sentiâ ct benedictione celebrata, possunt esse rata, id est verum sacramentum. Ergo sacerdotes non sunt ministri hujus sacramenti, sed contrahentes. (b) Aliunde, proposito dubio utrum matrimonia tempore gallicae perturbationis peracta, absque Sacerdotis præsentiâ, revalidanda essent benedictione Sacerdotis, Congregatio pro negotiisEcclesiæ gallicanædeputata,respondit (22 Apr. 1792) “ fideles hortandos esse ut cum Sacerdotis copiam habere possunt, ab eo benedictionem petant, qui tamen illis decla­ rabit hujusmodi benediTlionem ad validitatem minime perti­ nere" . Porro si R. Pontifex serio dubitâsset de validitate sacramenti matrimonii absque Sacerdote contraCti, quorsum talis admonitio? ' Suppi., q. 45, a. 5. — ’ In IV Sent., (list. 28, q. 5. 3 “Tametsi dubitandum non est clandestina matrimonia, libero contrahentium consensu faéla, rata et vera esse matrimonia, quamdiu Ecclesia ca irrita non fecit; et proinde jure damnandi sint illi, ut eu; S. Synodus anathemate damnat, qui ea vera ac rata esse negant ... (Sess. XXIV.de Ref. Matrim., c. 1.) 504 DE MATRIMONIO. CAPUT II. (D) Rat, theol. Ex diélis in præcedente thesi, contraélus matrimonialis inseparabilis est ab ipso sacramento, proindcque illi vere conficiunt sacramentum qui simul contractum perficiunt; atqui ipsi contrahentes, non autem Sacerdos, contractum matrimonialem perficiunt, ut patet; ergo ipsi contrahentes sacramentum conficiunt,seu aliis verbis sacra­ menti sunt ministri. 803. (E) Principia ad solvendas difficultates. Cum nimis tædiosum sit varia argumenta ab adversariis allata singulatim confutare,sufficiat nonnulla exponere principia, ex qui­ bus solvi valeant. (a) Argumenta a pari ex aliis sacramentis desumpta, pa­ rum aut nihil valent, cum unumquodque sacramentum suam propriam materiam, suos quoque ministros habeat. Frustra igitur dicunt adversarii regulariter solos Sacerdotes sacra­ mentorum esse ministros, proindeque matrimonii; negatur enim paritas, cum matrimonium sit contractus, legesque contraélus sequatur; sed insuper nonne baptismus, a laico ministratus, validus est? cur ergo matrimonium, a laicis ministratum, invalidum esset? o I » b .11 Mi Π! ο à » I o (b) Alius est minister sacramenti et alius minister solemnifatis: proinde, si in documentis ecclesiasticis agatur de Sacerdote ut mi­ nistro matrimonii, ex contextu determinandum est utrum quæstio fiat de ministro confieiente, an solum sanciente sacramentum bene­ dictione speciali. (c) Matrimonia, sine præsentià Sacerdotis celebrata, illicita, aut aliquando illegitima dicebantur, quia contra leges Ecclesiæ contra­ hebantur, sed ex hoc minime sequitur eadem invalida fuisse. Ite­ rum quidam benediétioni sacerdotali tribuunt virtutem sacramenta­ lem, sed, inspedo contextu, sensus est hujusmodi benedictionem esse quoddam sacramentale. Nonnunquam asseritur matrimonium, absque illâ benediétionc, non esse veri nominis sacramentum, quia contrahentes, legem Ecclesiæ violantes, gratiam sacramenti non recipiebant. Horum principiorum ope, præcipuæ difficultates solvi queunt : si quæ autem supersint auCtoritates contra nostram thesim, vim decisionum Ecclesiæ infringere non possunt DE MATRIMONIO UT SACRAMENTO. 505 III. De materiâ et forma .* 804. Materiam sacrament: Matrimonii esse ipsum con­ tractum omnes theologi tenent. Nonnulli autem, cum Melchiore Cano, putarunt formam in benediClionc Sacerdo­ tis reponendam esse : quæ quidem opinio ex jam diCtis confutata manet. DoCtrina igitur communis et certa est materiam et formam sacramenti in ipso matrimoniali con­ tractu sitam esse. Hoc autem diverso modo explicatur. (A) Quidam, cum Navarro, dixerunt consensum internum esse materiam, formam autem consistere in signis externis quæ consen­ sum exprimunt; quod admitti nequit, nam materia debet esse aliquo modo sensibilis, independenter a forma; atqui consensus mere in­ ternus nullo modo sensibilis est. (B) Alii tenuerunt, cum Vasguez, corpora contrahentium seu dominium in ea esse materiam, formam autem verbis consensum significantibus constitui. Admittimus quidem dominium in corpora esse materiam remotam, circa quam versatur sacramentum, sed negamus illud esse materiam proximam·, nam tale dominium nulloinodo gratiam significat, jamvero materia proxima sacramenti ali­ quo modo gratiam ab eo produétam significare debet. (C) Communis igitur sententia est materiam remotam esse jus in corpora in ordine ad actus conjugales, mate­ riam proximam esse consensum, quatenus reciprocam cor­ porum traditionem exprimit, formam autem esse eumdem consensum, quatenus mutuam eorum acceptationem signi­ ficat. (a) Quod imprimis declaravit Benedictus XIV- : “ Legitimus contractus materia insimul ac forma est sacramenti Matrimonii; mutua nempe ac legitima corporum traditio verbis ac nutibus interiorem assensum experimentibus, materia, et mutua pariter ac legitima corporum accep­ tatio forma ”. (b) Ratione confirmatur : illud enim per modum materiæ se -habet quod est determinabile, et per modum formæ quod est determinans; atqui corporum mu­ tua traditio est quid determinabile tantum, cum sit solum inchoatio contraétûs, et in suspenso maneat, donec accedat acceptatio; corporum auteuT acceptatio est quid deter- * 5. Thojn., Supp., q. 45, a. 5; Bellarminus, c. 6; Drouin, 1. X, q. 3; Billuart, diss. I, a. 7; Carrière, p. I, sedi. 2, c. 3; de Augustinis, a. 4; Billot, th. 37, Corol. I, p. 344. • Breve ad Archiep. Goanmn, 19 mart. 17^8 506 DE MATRIMONIO. CAPUT II, minans, cum contractum compleat cumque efficacem reddat ; ergo. Objicitur quidem contraClum matrimonialem non esse materiam et formam hujus sacramenti, quia gratiam minime significat. Sed immerito; nam hujusmodi contraélus significat unionem Christi cum Ecclesiâ, quæ est veluti fons ac causa gratiæ huic sacramento propriæ, proindeque ipsam gratiam quibus conjuges ipsi sanctifi­ cantur; sed insuper consensus ille direéte etiam repraesentat spin tualem illam animorum unionem quæ est una e praecipuis gratiis huic sacramento annexis. Corollaria. i "i hl »ii * ;!l/i 805. Ex tribus thesibus supra expositis, jam erui possunt quædam corollaria. (A) Matrimonium est contrarius sui generis, speciales characteres præ se ferens; siquidem est : (a) naturalis, quatenus naturali hominum inclinatione fundatur, ct ad bo­ num naturæ ordinatur, scii, humani generis propagationem et educationem; sed aliis contractibus multum præstat, tum quia a Deo fuit institutus, tum quia versatur non circa res materiales, sed circa ipsas personas contrahentes, earumque affcCtus, tum quia non potest dissolvi contrahentium consen­ su sed ex naturâ suâ est indissolubilis, ut infra ostendetur; (b) sacer et sacramentalis, cum significet unionem Christi cum Ecclesiâ et ad dignitatem sacramenti evectus fuerit; (c) ecclesiasticus, quatenus ad bonum Ecclesiæ ordinatur, ct multis legibus Ecclesiæ regitur; (d) civilis, utpote tendens ad bonum rcipublicæ, ct in quibusdam accessoriis potestati civili obnoxius. 806. (B) Matrimonium inter Infideles non est sacramen­ tum, cum Baptismus sit janua omnium sacramentorum, ita ut nullum a non baptizatis valide recipi valeat. Attamen eorum connubia valida sunt ut contractus naturalis : “ Etsi matrimonium verum inter infideles existât, non tamen est ratum ”, ait Innocentius III(1. c.). llœretici autem, qui valide baptizati sunt, et legitime contrahunt, sacramentum Matri­ monii valide accipiunt, etiamsi ignorent vel negent hujus sacramenti existentiam. Dummodo enim generalem inten­ tionem nubendi habeant juxta leges a Christo institutas, con tractum naturalem Matrimonii valide conficiunt, ct, cum DE MATRIMONIO UT SACRAMENTO. 507 inter baptizatos hic a sacramento sejungi nequeat, vere etiam recipiunt sacramentum. 807. 1 Iu jus rei occasione duæ quæstiones inter theologos agitantur : (a; Prior est num matrimonium a non bapti­ zatis contrarium fiat sacramentum, si uterque conjux postea baptizatus fuerit. Quidam negant, inter quos Vasques, Salmantiicnscs, Carrière1, etc., quia consensus matrimonialis jam valide datus, non potest renovari : res enim semel donata non potest dc novo valide donari, cum non sit amplius sub potestate donatoiis. Alii autem communius ct probabilius affirmant cum Sanchez, Bcllarmino, Perrone aliisque2; licet enim non ponatur novus contractus simpliciter, efficitur tamen novus contraétus moraliter a priori distinctus, cum infideles conversi consentiant ut matrimonium antea contractum fiat indissolubile ct unionem Christi cum Ec­ clesia repr.escntet; nil obstat igitur quin consensus sic renovatus, explicite vel implicite, sit materia ct forma sacra­ menti, gratiamque conferat. Imo non requiritur renovatio contractais, sed sufficit prior consensus in infidelitate datus. Xam sola ratio cur hic contractus non fuerit simul sacra­ mentum, est quia contrahentibus Christianus character de­ erat; statim igitur ac Baptismi charaéterem recipiunt, obex removetur, ac nil impedit quin contraétus sit simul sacra­ mentum. Quod aliunde Apostoli auctoritate firmatur; nam in epistola ubi de Matrimonii sacramento agit, Ephe­ sios alloquitur recenter conversos, quorum plcrique ante susceptum Baptisma matrimonium contraxerant, ct suppo­ nit tamen eosdem esse sacramento Matrimonii sanctificalos. 8o3. (b) Posterior est num matrimonium fidelis cum infi­ deli sit sacramentum. Supponitur utique tale matrimo­ nium fuisse ab Ecclesiâ permissum : secus, invalidum esset. Hoc autem posito, multi negant, ut Sanchez. Billuart, Theo­ logi ΙΓΙι celmrgenses3, quia matrimonium est contraCtus, ct sicut ad unum contractum requiruntur essentialiter duo habi' Sahnantic., c. 3, n. 82; Collet, c. 11, u. 278; Can tète, n. i/ pressenti habiles, urgeri non potest, sed solum suaderi, obligatio promissi' standi; neque affirmari potest esse impedimentum honestatis puhli cæ, de quo infra. 831. (Bi Si sponsalia ineantur sub conditione turpi, v. g. copula habendæ, non sunt quidem valida ante commissum peccatum, cum nemo ad peccandum sese obligare possit; sed, habita copula, j?m habetur obligatio contrahendi matrimonium, vi contractûs innomi nati facio ut facias : mulier enim sui corporis copiam non fecit, nisi eâ conditione ut matrimonium celebraretur. Si vero, propter varia adjuncta, nuptiæ moraliter impossibiles sunt, mulieri quædam compensatio debetur1. 832. (Ci Si sponsalia contrahantur sub fœ/ιά, id est eâ conditione ut pecuniæ summa solvatur si matrimonium non initur. controvcr titur utrum hæc conditio valida sit. — Jamvero omnes admittunt poenam solvendam non esse ab eo qui juste resilit contractum : poena enim supponit delictum. Si vero quis injuste resilit, quidam affirmant eum pecuniam solvere teneri; nam res ita se habet, quando traduntur arrha; porro inter arrhas et pecuniam solvendam nullum est substantiale discrimen; — multi tamen negant, quia stipulata poena minuit libertatem matrimonii : quod bono publico nocet; exceptio tamen datur quando poena ab extraneo solvenda est, quia hæc stipulatio libertati minus nocet. — Jn praxi, stante controversia, confessarius cogere nequit injuste resilientem ad poe­ nam solvendam. ’ Lex civilis hâc de re eadem non est in omnibus regionibus; in qui­ busdam pars læ-sa jus habet ad matrimonium exigendum, ut in pluri­ bus Americæ Statibus; in aliis solummodo ad compensationem, ut in Galliâ, non quidem ex lege, sed ex jurisprudentia; cfr. Baudry-huant, t. I, n. 484. DE MATRIMONIO UT SACRAMENTO. 523 833. iD) Aliquando .sponsalia incinitur a> si in ipso contractu præfixum fuerit, huit standum est, nisi justa inter­ cedat dilationis causa; si vero determinatum non fuerit, promissio impleri debet pro more regionis, arbitrio sapientis viri, vel quando altera pars rationabiliter postulaverit '. Si difficultas inter sponsos ’ “ Curent Episcopi ct parochi ne matrimonia diutius quam ad annum |>ost inita sponsalia protrahantur”. .S’. C. Prop, /'id., 13 ap. 1807, ap. Gasparri, n. 68. 524 DE MATRIMONIO. CAPUT II. oriatur, judex ecclesiasticus terminum statuere potest, quo elapso, ille qui nubere non vult eo ipso renuntiat juri suo, ita ut altera pars suam libertatem recuperet. (b) Si una pars injuste renueret matrimonium inire, a judice ecclesiastico ad summum monenda esset potius quam censuris cogenda. Aliunde, “ex matrimonii promissione, licet valida sit nec ulla justa causa ab eadem implenda excuset, non datur actio ad petendam matrimonii celebrationem ; datur tamen ad reparationem damnorum, si qua debeatur” .* (c) Quando sponsalia inita sunt sub conditione honesta et possibili, partes tenentur exspectare conditionis eventum; statim ac conditio impletur, transeunt in absoluta, dummodo neutra pars consensum revocaverit, excepto forsan casu quo conditio erat “57 superior dispensaverit”, ut supra dictum est, n. 830. 2° Obligatio ea omittendi qua futurum matrimonium impedire possunt, præsertim vero commercium carnale cum tertia persona; nam sponsalia dant jus initiale ad corpus alterius (jus ad rem, non in re), quod violatur per copulam cum aliâ persona. 836. Hinc probabiliter fornicatio in sponsis specialem malitiam induit, præsertim si committitur a sponsa, quæ multo deterior exinde red­ ditur. Cum tamen contraria opinio probabilitate non careat2, onus confitendi non est urgendum, nisi sponsa conceperit et alie­ nam prolem in familiam futuri mariti introducat. 837· 3° Usque ad Pentecosten 1918 promissiones sponsahtiœ inducebant duplex impedimentum : prohibens scilicet cum qualibet aliâ persona, ct dirimens honestatis publicæ. Utrumque practice aboletum est 3. III. De sponsalium dissolutione Sponsalia dissolvuntur non solum per mortem, sicut ma­ trimonium. sed etiam per varias causas, inter quas recen­ sentur : — 4» 838. i° Mutuus sponsorum consensus; nam in con­ tractibus, qui a sola voluntate pendent, applicatur regula ’ Codex, c. 1017, § 3. 2 Cfr. Lugo, de l’ænit., disp. XVI, n. 178; 5. Alphons., n. 847; D'Annibale, n. 512, not. 46. ’ Codex, tit. VIII, cap. Ill ct IV. DE MATRIMONIO UT SACRAMENTO. 525 juris : per quascumque causas res nascitur, per easdem etiam dissolvitur. Quod verum est etiam dc sponsalibus juramento firmatis ; nam juramentum quod cis annectitur, sub hâc tacitâ conditione emittitur : nisi ab aliâparte remittatur. Consen­ sus tamen liber esse debet, sicut ipse consensus sponsalitius, ideoque nec dolo, nec vi, neque metu extortus. Si sponsalia ante pubertatem inita fuerint, dissolvi prohibentur ante pubertatis annos, ne temere contrahantur et solvantur; sed statim ac alteruter sponsus pubertatem attigit, a sponsalibus resilio potest, quin alium cxpectet, quia contractus in tenera aetate initus firmitate caret. Si vero intra tres dies post adeptam pubertatem et cognitionem præfati privilegii, sponsus coram judice vel testibus non declarat se contractum respuere, eo ipso censetur eumdem rati habere. 839. 20 Violatio fidei sponsalitiæ per subsequentem fornicationem, vel actum impudicum gravem quo vilior factus est alteruter sponsus in communi æstimatione; tunc pars innocens, non autem altera, potest a sponsalibus resi­ lire. Ratio est quia frangenti fidem fides frangitur eidem. Hinc si sponsa cum alio viro fornicatur, sponsus non amplius ligatur, propter duplicem rationem, quia sponsa fregit fidem, et notabiliter vilior facta est. Idem dic, si hæc libere passa est se ab alio viro turpiter tangi, saltem frequenter. — Si sponsus fornicatur, sponsa libera est ad alia vota transire: si vero tactus impudicos cum tertia persona commiserit, raro tantum et occasionaliter. non solvuntur sponsalia, quia ex hoc in communi æstimatione non multo vilior factus est; secus, si frequenter, ita ut merito timeri possit ne fidem conjugalem violaturus sit. - Si uterque fornicatur, juxta quosdam, remanet obligatio sponsalitia, quia mutua habetur delicti compensatio; juxta alios, sponsalia pro utrâque parte solvuntur; tandem juxta paucos, sponsus liberatur ab obligatione, non autem sponsa, quia turpius est peccatum sponsæ quam sponsi, et vilior facta est ejus conditio. — Ad praxim igitur quod spectat, in his variis casibus, urgeri non potest obligatio sponsalitia. Peccato carnali æquiparatur etiam spiritualis fornicatio, nempe apostasia et hæresis, quæ sufficiunt ad liberandum innocentem ab obligatione suscepta. 840. 30 Electio status perfectioris, videlicet susceptio ordinis sacri, religiosa professio etiam absque voto solemni, imo valde probabiliter votum simplex perpetua; castitatis in sæculo. Nam sponsalia ineuntur sub tacitâ conditione 526 DE MATRIMONIO. CAPUT IL Excipitur tamen casus quo sponsus copulam habuerit cum sponsa sub formali nuptiarum promissione, vel ei damnum intulerit quod solo matrimonio reparari potest. “ nisi perfectiorem statum elegerim clc- Ila Bonacina, quest. I, punch 5, n. 2; Ball. JJ., n. 186 ed 3. 3 5*. Thom., Sentent. IV, dist. 27, q. 2, a. 3 ad 3. DE MATRIMONIO UT SACRAMENTO. 527 datio, potest altera pars resilire, Si vero uterque ditior evenit, non solvuntur sponsalia. Si unus inulto ditior insperate factus est, per se subsistit contractus attamen si propterea aliæ nuptiæ multo opulentiores sese offerunt, probabile est partem ditiorem factam non teneri stare sponsalibus cum amissione magni lucri; proinde in praxi urgenda non est obligatio. (c) In bonis animi, si alteruter propensus fiat ad ebrietatem, ludum, voluptatem, impietatem; vel crimen infamans commiserit, ut homicidium, grave furtum, etc. (d) In externis circumstantiis, si inimicitia: inter familias exortæ fuerint; vel parentes obstinate matrimonio obstent; aut animorum discordia inter partes existât ; vel una pars in longinquam regionem transferat domicilium, insciâ vel invita altera parte, quin spes habea­ tur illam brevi reversuram esse. 842. 5° Impossibilitas matrimonium ineundi, quando scilicet supervenit impedimentum sive dirimens, sive impediens : ad impossibile enim nemo tenetur. (a) .Matrimonium cum tertia persona valide, quamvis illicite con­ tractum, certo liberat ab omni obligationi: partem innocentem. Sed controvertitur utrum quoad aliam partem solvantur vel solum suspendantur sponsalia. .S’. l/p/ionsus (n. 875) ut probabilius tenet sponsalia solum suspendi ; qui enim contrahit matrimonium non Iit absolute inhabilis ad promissum implendum, sed solum pro tempore; unde, mortuo conjuge, obligatio reviviscit, si pars inno­ cens adhuc sit libera. Xon pauci tamen probabiliter censent obli­ gationem omnino extingui, cum matrimonium initum sit ex se permanens impedimentum ne prima promissio adimpleatur. Unde in praxi confessarius non potest viduum cogere ad standum promissis, nec aliam partem prohibere quin coram judice ecclesias­ tico suum jus prosequatur .* (b) Quando impedimentum supervenit absque alterutrius culpâ, sponsalia pro utrâquv parte solvuntur, nisi sponsus comparti dam num intulisset quod reparari non potest nisi per matrimonium : tunc enim dispensationem ab impedimento petere teneretur. —Si impedimentum culpabile sit ex utrâque parte, solvuntur sponsalia, et neuter tenetur dispensationem postulare vel acceptare. Sivero impedimentum ex culpâ unius tantum oriatur, pars innocens libera­ tur quidem ab obligatione, non autem altera, ne commodum ex suâ * lia Gury-Battering n. 733, not. (b). Theol. Mon. I. — 17 528 DE MATRIMONIO. CAPUT II. iniquitate reportet; unde hæc ad dispensationem petendam tenetur, si alia juri suo insistat. 843. Corollarium. De obligatione manifestandi defeflus qui matri­ monio obstare possunt, (a) Defeétus qui matrimonium invalidum redderent, manifestari debent alteri parti, nisi tales sint ut ante nuptias corrigi possint; secus injuria fieret tum sacramento, tum comparti. Ita est si quis laborat impedimento dirimente indispensabili, aut defeétu cujus absentiam altera pars exigit tanquam con­ ditionem sine quâ non, v. g. si sponsus expresse dixit : tecum con­ traho, si tu es virgo, aut primogenita Petri. (b) Pariter manifestari debet defedlus occultus, si sufficiat ad solvenda sponsalia, vel talis sit ut matrimonium reddat noxium vel probrosum; v. g. morbus contagiosus incurabilis; prægnantia sponsæ; diffama­ tio, quæ licet nunc occulta, brevi publica evadet, idem dic valde probabiliter, si prudenter timeatur ne, detedto defedlu, graves inimicitiæ ac perpetua jurgia oriantur, v. g. si sponsa paulo ante cum alio copulam habuerit, quamvis non sit gravida. Ratio est quia contra justitiam peccat qui voluntaria deceptione grave damnum alteri infert. (c) Si vero defedlus non reddat nuptias noxias, sed tantum minus appetibiles (v. g. si sponsa falso existimatur dives, nobilis, virgo), necesse non est eum manifestare, quia nemo tenetur seipsum infa­ mare et spe nubendi privare, quando silentio grave damnum alii non infert. 844. 6° Dispensatio a S. Pontifice concessa. Si spon­ salia valida sunt, nec per ullam e causis supradidlis disso­ luta, R. Pontifex dispensare potest ab obligatione matrimo­ nii contrahendi ex justâ causa, nempe si, omnibus sedulo perpensis, majora bona ex dispensatione quam ex adimple­ tione promissi expediantur. Quod facere potest tanquam divini juris interpres, quatenus bonum publicum postulat ut non urgeatur obligatio, quæ infelices exitus sortiretur; id tamen facere non solet, nisi post monita et minas ut obligatio sponsalitia adimpleatur, ct gravi urgente causâ, v. g. quando matrimonium civile cum tertiâ personâ contraéùim est et prima sponsa juri suo renuntiare nequit. Episcopus autem hâc facultate non gaudet, sed solum judicare potest utrum sponsalia sint valida vel non, nutu adsit justa causa ea dissolvendi an non. b' I · H! I G DE MATRIMONIO UT SACRAMENTO. 529 IV. De agendi ratione pastorum et confessa riorum circa sponsalia. 845. i° Quoad sponsalium dissolutionem. (A) Si causa dissolutionis sit certa et evidens, pars læsa regulariter potest nova sponsalia vel matrimonium inire cum tertiâ personâ, sine recursu ad ecclesiasticum judicem : neque enim jure naturæ, neque lege canonica communi præcipitur ut in hoc casu ad auctoritatem judicis recurratur. DiCtum est regulariter ; datur enim exceptio : (aj jure naturæ, si recursus ad judicem necessarius sit ad vitandum scandalum, v. g. quando sponsalia publice nota sunt ct causa dissolutionis ignota est ; (b) jure positivo particulari, ubi Statuta diœcesana id præscribunt. 846. (B) Si vero aliquod sit dubium et ex alterutrâ parte fiat reclamatio, Episcopi sententia cxpectanda est. Jamvero triplex casus occurrere potest : (a) Si utraque pars admittit sponsalia fuisse nulla, vel saltem soluta, quamvis contradicant parentes, sponsi ab omni obligatione liberi sunt, quia in re hujusmodi eis magis quam parentibus credendum est. (b) Si utraque pars fatetur sponsalia valida fuisse, nec esse soluta, hæc statuenda sunt : si sponsus non stat pro­ missis et sponsa non queritur coram parocho vel Ordinario, juri suo renuntiare censetur; — si queritur ct exigit promis­ sionem impleri, parochus sponsum monere debet de ejus obligatione : si id non sufficit, casum remittet ad Ordina­ rium, qui pariter sponsum monebit ac præfiget tempus, quo inutiliter elapso, sponsa libera erit; eum tamen ad nuptias non coget per censuras, ne infelices exitus sequantur, ut dictum est supra, n. 835. . 847. (C) Qui sine justâ causa a sponsalibus resilit, aut suâ culpâ resiliendi causam præbet, tenetur reparare dam­ num exinde alteri allatum : sive positivum, videlicet expen­ sas intuitu luturi matrimonii factas : sive negativum, o 9 ex eo quod, v. g., sponsa non tam facile alium virum invenire potest. 848. 20 Quoad sponsorum visitationes . Pastores et ’ Sanchez, lib. IX, disp. 46; .S'. Atphons., n. 452, ct Praxis, n. 65; Konings, n. 1454; Aertnys, I. VI, n. 340-344; Ciolli, I, n. 95; Berardi, 530 DE MATRIMONIO. CAPUT II. confessores curare debent ne visitationes sponsorum et adamantium fiant proxima occasio peccati. Hujusmodi visitationes non sunt per se illicitae; nam nemo tenetur ducere personam ignotam, sed potest ac gcncratim debet per aliquod tempus experiri quA indole, quibus moribus ac dotibus prædita sit : secus, matrimonio semel inito, dissen­ siones, rixæ et divortia oriri possent. Cum vero frequentes illae visitationes ac conversationes facile sint occasio pecca­ torum, sive internorum, sive externorum, ob innatam hominis fragilitatem, quædam cautiones paenitentibus sunt suggerenda?. i » • 4 ί t (a) Hujusmodi visitationes, præsertim frequentes, non licent nisi iis qui possunt et volunt matrimonium inire intra rationabile tempus, nempe intra annum; cum enim intuitu matrimonii fiant, et peri­ culo non careant, permitti nequeunt nisi adsit fundata spes brevi nuptias celebrandi. Hinc generatim non licent, quando fiunt inter personas omnino dispares, cum non sit spes matrimonii ; aut inter eas quæ nonnisi post longum tempus nubere valent; vel quando jam ab initio juve­ nis puellam ad peccatum sollicitat, quia libidine potiusquam spe honesti matrimonii impelli videtur. (b) Visitationes nimis frequentes aut nimis protraflœ non sint; præsertim ne solus cum sola per longum tempus maneant, in locis a cnnspeflu aliorum remotis, tempore noéturno : talis enim agendi ratio, ut experientia constat, sæpc libidinem excitat, nimias familia­ ritates inducit, pravos carnis motus stimulat, necnon turpes cogita­ tiones ac desideria. — Hinc, si quandoque solus cum sola versan­ tur, non plura exhibeantur bcnevolentiæ signa quam præstari solent coram parentibus. Quapropter parentes ipsi moneantur ne sponsos per longum tem­ pus relinquant ; ac merito hâc de re ait Ballerini ’ : “ Cum paren­ tibus itaque et præsertim cum matribus severissime agendum est, gravisque obligatio urgenda huius vigilis custodiæ et cautelæ; ad quam impellere debet non modo conscientia, sed etiam timor ne 6hæ semel corruptæ in paternâ domo dehonestatæ consenescant 849· (c) Amplexus et oscula habita in signum bcnevolentiæ, modo honesto, juxta patriæ morem, ad conciliandum fovendumque mutuum amorem in ordine ad matrimonium, sunt per se licita; finis enim est honestus, et aliunde hæc sunt honesta amoris signa. De occasionnais, n. 244-261; 5. Fr. de Sales, Introduction, IIIe Par­ tte, ch. 17-22; IVood-Allen, What a Young Woman ought to know Philadelphia, 1898, p. 247-257. ’ Gury-Ballerini, n. 41s, not. circa finem. DE MATRIMONIO UT SACRAMENTO. 531 S 1 (H- ula pressa sæpiusque repetita periculo non carent; et tactus impndici non magis licent sponsis quam solutis. De hoc igitur cat.; moneantur juniores, puellæ præsertim, quæ propter innatum mndcstiæ sensum, facilius ab his familiaritatibus abhorrent, ut >edulo arceant quidquid decentiæ limites prætergreditur; eo ma­ gis quia brevi a sponsis despiciuntur, si nimis faciles hac in re se præbeant. (d) Quo efficacius hæc pericula amoveantur, sponsi suaviter indu­ cantur ad frequentem sacramentorum receptionem : gratia enim sacramentali et confessarii monitis roborati, facilius periculum pec candi effugient; ct si, propter humanam fragilitatem peccaverint, statim surgent, et, mediis utendo quæ sapiens confessarius sugge­ ret, pejora vitabunt delicta. § II. DE EXAMINE SPONSORUM1. Antequam matrimonium celebretur, banna nuptialia pro­ clamari debent, et bannis ipsis præire debet examen sponso­ rum, quo parochus cognoscere valeat utrum aliquid validæ aut licitæ matrimonii celebrationi obstet. 850. 1° Obligatio hujus investigationis constat : (a) ex ipso Rituali2, ubi declaratur parochum inquirere debere "qui et quales sint, qui Matrimonium contrahere volunt; an inter cos sit aliquod canonicum impedimentum; utrum sponte, libere et secundum honestatem sacramenti velint contrahere, etc.” ; (b) auéloritate Bened. XIV, qui in Con­ stitutione Nimiam licentiam, n. 10, hæc habet : “ Onus pari­ ter proprio parocho injunftum est, ut antequam denuntia­ tiones dc ineundo matrimonio publice in ecclesiâ ... fiant, ipse tum sponsum, tum sponsam scorsim, caute, et, ut dici­ tur, ad aurem explorare studeat an cx voluntate, sponte ac libenter, et vero cum animi consensu in matrimonium vicissim conjungantur ” ; (c) ex ipso officio pastoris : parochi enim est pro viribus curare ut sacramentum Matrimonii non solum valide, sed etiam licite ac digne administretur; atqui id 1 Benedifl. XIV, Constit. Nimiam licentiam, iS maii 1743; Bangen, tit. II, p 1-26; Scavim, III, n. 937’938; foder, Formulaire Matrimo­ nial, pp 4-23 et 39-49; Haine, q. 34; Gasparri, n. 126-148; id., Des Procès d’état libre, ap. Canoniste, 1890, pp. 62; 155; 296sq.; Konings, n. 1542-1544; Lesêtre, La Confession des futurs mariés, ap. Revue du Clergéfrançais, t. XXX, mars 1902, p. 5-22. * De Sacram. Matrimonii, n. j. 532 DE MATRIMONIO. CAPUT II. præstare non potest nisi ipsos sponsos interroget : notitia cniin quæ cx aliis obtinetur sæpe insufficiens est, præsertim quando agitur de occultis impedimentis, vel subjectivis par­ ti um dispositionibus. 851. 20 Objectum hujus investigationis triplex est : de statu libero nupturientium; de impedimentis quæ eorum matrimonio obstare possunt; de doctrinA christianA, quâ instrui debent. (A) De statu libero, (a) Olim jure communi, quando sponsi vel eorum parentes de celebrando matrimonio paro­ chum monebant, hic declarare debebat duos testes pro unâquâque parte exhibendos esse, notos et idoneos, qui de statu libero nupturientium deponerent, id est testarentur eos esse ab omni vinculo matrimoniali immunes. (b) Inpraxi vero hæc in desuetudinem abierunt in plerisque regionibus. Nunc tenetur pastor : 1) baptismi testimo­ nium exigere, nisi baptismus collatus fuerit in ipso suo territorio1; 2) meliori quo fieri potest modo, inquirere de statu libero sponsorum, præsertim extraneorum a quibus exigentur litteræ testimoniales, signatæ a parocho domicilii vel quasi-domicilii, ct vagorum pro quibus ad Episcopum recurretur2. Secus accidere posset, sicut reverâ contingit præsertim ubi divortium viget, matrimonium invalidum esse propter impedimentum ligaminis. Necessc tamen non est ad Episcopum recurrere, si agitur de iis qui, relicta parochiâ, ad tempus in alià ejusdem loci morantur, quia hi non sunt proprie vagantes. ♦ 852. (B) Z>e aliis impedimentis. Debet insuper pastor prudenter investigare utrum inter contrahentes canonicum impedimentum, prohibens aut dirimens, intercedat necne. V· i ! tr Quare sponsum et sponsam seorsim et caute interrogabit : (a) an ex voluntate, sponte ac libere, cum vero animi consensu in matri­ monium jungi velint; (b) utrum conscii sint alicujus impedimenti consanguinitatis, affinitatis, etc.; (c) an aliis fidem aut sponsionem dederint; (d) num parentum consensum obtinuerint aut saltem exquisierint; (e) utrum iis, quæ a lege civili requiruntur, satisfecerint vel satisfacere parati sint3. Modus hanc interrogationem insti* Codex, c. 102J, § i. — ' Codex, can. 1029, 1032. J Cf. Codex, can. 1019. 1020. 1029, 1030, 1034. — DE MATRIMONIO UT SACRAMENTO. 533 tuendi prudentiæ pastoris remittitur et diversus esse debet pro diversa conditione et indole personarum Jus sponsos interrogandi ad proprium parochum spectat; si sponsi ad diversas parochias pertinent, uterque pastor suum subditum interrogare potest; melius est tamen ut parochus qui matrimonio assistit (generatin'! parochus sponsæ) ambo examinet, si ab ejur ecclesiâ nimis non distent. Si ex hac investigatione aliquod impedimentum publicum dete­ gitur, ad publicationes procedi nequit nisi post obtentam dispensa tionem ’. — Si vero impedimentum est occultum, parochus non suspendet publicationes, ne forte ex hoc publicum evadat, seel stati m dispensationem petet a competenti auctoritate λ 853· (C) De doctrina christianâ. Siquidem, juxta Itualc (1. c.), pastor inquirere debet utrum “ uterque sciat rudimenta fidei, cum ea deinde filios suos docere debeant ”, Hinc S. Officium decrevit 4, an. 1697, “ non esse a parochis matrimonium in ecclesia proclamandum, nisi antea sponsos repererint in christianæ religionis rudimentis sufficienter instructos”. Quod pariter sancivit Benedictus ΛΎΙ', 1. c. Parochus igitur curabit ut sponsi sufficienter sciant : (a) veritates necessarias necessitate medii acpraecepti, videlicet Symbolum Aposto­ lorum, præcepta Decalogi et Ecclesiæ, orationem dominicam et salutationem angelicam, actus fidei, spei, caritatis et contritionis, et ea qu.e sacramenta respiciunt; hæc enim cognoscere tenentur tum ad propriam salutem consequendam, tum ad filios hàc de re instruendos. Si vero inveniantur qui hebetis sint ingenii et exilis memoriae, ita ut hæc omnia retinere non valeant, sufficit ut praecipua fidei myste ria sciant ct credant; alia autem, quæ necessaria sunt necessitate præcepti, imperfecto modo percipiant, dummodo parati sint coti cionibus frequenter assistere, ne hujusmodi veritates ab eorum mente penitus elabantur s. (b) Officia propria status, videlicet matrimonialis vinculi indissolubilitatcm, mutua conjugum officia, corumdem erga filios pro1 Formulam interrogationis invenies ap. Joder, op. cit., p. 8-10. 2 Codex, c. 1031, § 2, n. 2. ·> Codex, c. 1031, § 2, n. 1. ■· Ap. Rened. XIV, De Syn. diœccs.. lib. VIII, cap. 14, η. 3. — Hinc merito ait C. Baltimorense III, n. 125 : “Fidelium matrimoniis præmitti etiam deberet opportunum examen, quo contrahentes de religione examinentur ct instruantur”. s Ita Rened. XIV, 1. c., n. 6. 534 DE MATRIMONIO. CAPUT IL· creandos officia, necessitatem christiane prolem educandi, etc. * Quam occasionem arripere potest pastor ad sponsos monendos de quibusdam vitiis vitandis, de periculis quæ in secretis societatibus inveniuntur, de malis ex ebrietate vel cauponarum frequentatione sequi solitis, etc. — Id tamen prudenter fieri debet, pro diversa con­ ditione nupturientium; quod præsertim verum est de mutuis officiis conjugum; nihil siquidem dicendum est quod scandalum præbere possit, attentis non solum cujuslibet regionis moribus, sed etiam ætate ac auctoritate pastoris. Unde si sponsa inquirit quid liceat conjugatis, respondere satis erit ea omnia licere quæ ad generatio­ nem prolis requiruntur; et si plura desiderat, ad matrem vel aliam personam virtutis probatæ remittatur, addendo tamen dubia, quæ circa liceitatem quorumdam actuum oriuntur, exponenda esse con­ fessario. .Aliunde, quando constat sponsos esse bene instructos, obligatio eos interrogandi de veritatibus fidei aut officiis statûs non tam stricte urget, et examen breviter peragi potest Attamen, quando sponsi renuunt edoceri doctrinam Christianam, non sunt arcendi a contrahendo matrimonio λ — Cœteroquin omnes moneantur ut præviâ confessione ad matrimonium sese præparent, nec eam diffe­ rant ad ipsam diem nuptiarum; ita enim occulta impedimenta, si quæ sint, tempore opportuno detegi possunt, et uberiores fructus ex sacramento percipiuntur. » § III. De Bannis,seu proclamation!bus Matrimonii*. De notione et obligatione bannorum. De circumstantiis promulgationis. I )ivis:o. - De dispensatione a lege bannorum. De revelatione impedimentorum ex bannis oriente. Scholion : de matrimoniis morganaticis et conscientise. Μ­ ι · 4 η: 1 Examinis et instructionis formam invenies ap. Joder, p. 10-24. Aliquando consuli potest lectio quorumdam librorum, in quibus caste describuntur conjugum officia ; v. g. Monsabre, Conf. sur le Mariage, anglice redditum cura Hopper, New-York, 1890: //. Holo, Du Mariage au Divorce; Les Mariages écrits au Ciel; Girardey, Popular Instructions on Mariage, New York, 1896; Taylor, Λ Sure way to a Happy Marriage, from the German of Sickinger. 3 Resp. Conuniss.pontificiie Codicem interpretandum, 2-3 jun. 1918. 4 Reiffenst., lib. IV, t. Ill, n. 3-51; ScJimal:gr,, 1. IV, t. Ill, n. 1-88; Salmant., cap. VIII, n. 71-107; 5. Alphons., n. 989-1007; Carrière, 1, n. 375-442; Kenrick, n. 127; Ball. A, n. 572-599; Honings, n. 1533-1540; Ijehmkuhl, n. 673-677; Feije, n. 240-279; Génicot, n. 448-453; Noldin, n. 145-149; Gasparri, n. 149-194; Deihayes, Questions pratiques sur le Mariage, q. r6-oe. DE MATRIMONIO UT SACRAMENTO. 535 I. De notione et obligatione bannorum. 854. t° Notio. Banna matrimonialia (a germana voce bann, publica promulgatio) sunt publicæ promulgationes, quæ futuro matrimonio præmittuntur, eo præsertim fine ut impedimenta, si quæ sint, detegantur. Antiquitus jam usus vigebat pastorem ante nuptias adeundi, ut hic inquirere posset utrum aliquod esset impedimentum necne. Ita Carolus Magnus, an. 802, jussit ne nuptiæ celebrarentur, ante­ quam presbyteri, cum senioribus populi, consanguinitatem conjun gentium diligenter exquirerent. Pariter multis in locis sponsalia publice contrahebantur, ut omnibus notum fieret futurum matrimo­ nium : quod bannis æquivalebat. Modus autem matrimonium publice in ecclesiis denuntiandi ini tium sumpsit in Gallia1, deinde in Anglia ; postea ad totam Eccle­ siam extensus est decreto S. Lateranensis ΙΓ (1216), quod confir mavit et ampliavit Tridentinum. Juxta Lateranense Concilium, sufficit ut semel publicationes fiant: tres autem requiruntur juxta Tridentinum. Ubi igitur Tridentinum promulgatum non est quoad partem quæ banna respicit, una publicatio stricte loquendo sufficit, quamvis triplex sæpe prudentior sit. 855. 2° Obligatio bannorum. (A) Principium : Lex proclamationis bannorum regulariter sub gravi obligat tum parochum tum nupturientes. Nam agitur de lege gravis momenti, ut constat : (a) ex ipso fine legis,<\\.\\ est multiplex quo facilius impedimenta detegantur, si quæ sint, ac matri­ monia clandestina vitentur; — ut filii insciis parentibus non nubant; — ut preces amicorum pro sponsis offerantur. (b) Ex Codice (c. 1022-1030), qui, etsi pœnas antea latas contra legis violatores non renovat, ita rem exponit ut ex contextu clare constet obligationem banna proclamandi esse gravem. 856. (B) Declaratur principium. Quæ lex sub gravi obligat etiamsi parochus aliunde sciat nupturientes nullo detineri impedimento; quia lex fundatur in præsumptione periculi, idcoque non cessat in particulari casu, ubi de facto ’ Ita Odo de Stibiaco, Ep. Parisiensis, initio sæc. XIII, præcepit matrimonia publicari in ecclesiâ, ut omnes fideles denuntiare possent curiæ episcopali impedimenta quæ noverint. 536 DE MATRIMONIO. CAPUT IL tale periculum abest; magna enim incommoda generatim sequerentur, si legis applicatio arbitrio parochorum permit­ teretur. Certo mortale est tres omittere publicationes, absque dispensa­ tione; unam tantum omittere esset probabilius peccatum veniale tantum; imo quidam putant omissionem duarum non excedere veniale, dummodo periculum latentis impedimenti amoveatur, per plures dies expectando antequam nuptiae permittantur, ut ita fide­ les tempus habeant denuntiandi impedimenta, si quæ sint. Proba­ bilius tamen docet 5. Alphonsus (n. 990) omissionem duarum esse mortale peccatum. Dictum est regulariter banna promulganda esse, quia dantur quædam exceptiones : — (a) Si matrimonium differri nequit sine magno incommodo, nec aliunde dispensatio a bannis obtineri valet, v. g. si moribundus vult concubinam ducere ad providendum propriæ saluti vel legitimationi prolis; (b) in matrimoniis frincipum, ex universali consue­ tudine, quia adeo noti sunt, ut impedimentum, si quod sit, facile detegi possit; (c) in matrimoniis mixtis inter catholicos et hæreticos, vel inter fideles et infideles regulariter non fiunt denuntiationes, ne sic approbari videantur hujusmodi matrimonia; attamen recenter S. Sedes declaravit posse fieri proclamationes in mixtis nuptiis, quæ obtenta dispensatione contrahuntur, suppressâ tamen mentione religionis contrahentium; dummodo ad detegenda impedimenta eas necessarias atque opportunas Ordinarius judicaverit .* II. De circumstantiis bannorum, 857. Modus quo banna promulgari debent his verbis a Codice- describitur : “ Publicationes fiant tribus continuis diebus dominicis aliisque festis de præcepto in ecclesià inter Missarum solemnia, aut inter alia divina officia ad quæ * Codex, c. 1026.— Ita respondit 5. Officium, 4 jul. 1874, “ posse fieri proclamationes in matrimoniis de quibus agitur, quatenus apostolicâ dispensatione contrahantur, suppress;! tamen religione contrahentium”. Addit tamen 5. Congregatio magis expedire a bannis dispensare, si aliunde libertas statûs contrahentium certior facta est, ad evitandum admirationis vel scandali periculum. {Collect. P. l·'., n. 1223; Gasparri, n. 621.) — Juxta Statuta diaxesis Baltimorensis, n. 55, fieri non debent proclamationes nisi quando, ob leges civiles, omitti nequeunt; quo casu post missam facienda.* erunt. Jamvero lex civilis eas requirit quando nupturientes pecuniam solvere nolunt ad licentiam {license) obtinendam. 3 Can. 1024, 1023, § 1. DE MATRIMONIO UT SACRAMENTO. 537 populus frequens accedat “ Matrimoniorum publicationes fieri debent a parocho proprio”. Quatuor ibi declarantur : 1° persona promulgans; 2° locus ubi banna promulgari debent; 3° tempus; 40forma promulgationis. 858. i° De persona promulgante. Banna promulgari debent a proprio contrahentium parocho, qui potest id prae­ stare sive per se, sive per alium sacerdotem aut clericum. non autem per laicum, nisi in casu necessitatis, v. g. quando, absente parocho, solus sacerdos qui præsens sit ad sacrum celebrandum, nullomodo intelligere aut loqui potest linguam parochianorum (quod aliquando accidit in Statibus Foede­ ratis America, propter multiplicitatem idiomatum quæ in variis ecclesiis usurpantur). Jamvero parochus proprius est parochus domicilii vel quasi-domicilii1 ; pro vagis autem, qui domicilio carent, parochus loci ubi isti contrahunt. 859. 20' De loco. Locus ubi banna promulgari debent est ecclesia parochialis, vel alia locum tenens ecclesia parochia fis, ut est capella vicarialis seu annexa, cui territorium assi­ gnatur; non autem sacellum, sive publicum sive privatum, nisi tamen hoc in particulari casu locum teneat ecclesiæ, ibique adsit magnus populi concursus : tunc enim finis legis obtinetur. — Propter eamdem rationem, si occasione con­ cionis, processionis vel piæ peregrinationis populus congre­ garetur in loco ab ecclesià parochiali distincto, ibi fieri pos­ sent denuntiationes, accedente Episcopi licentià. 860. Hic autem quaeritur utrum in pluribus parochiis banna promulgari debeant. (A) Regula generales, (a) Si uterque sponsus in eddem\ parochia, et in eà tantum, domicilium vel quasi-domicilium habet, ibi tantum publicationes fieri debent. (b) Si vero sponsi in diversâ parochia domicilium aut quasi-domicilium habent, in utràque banna promulgari debent. (c) Si unus aut uterque sponsus plura domicilia habet, vel domicilium in unâ parochia et quasi-domicilium in altera, in his omnibus parochiis denuntiationes fieri debent, * Codex, c. 94. 538 DE MATRIMONIO. CAPUT IL nisi tamen Episcopus dispenset, aut unum domicilium sit principale et alterum omnino secundarium. (d) “ Si pars alio in loco per sex menses commorata sit post adeptam pubertatem, parochus rem exponat Ordinario, qui pro suâ prudentia vel publicationes inibi faciendas exi­ gat, vel alias probationes seu conjecturas super statûs libertate colligendas praescribat. Si aliqua sit suspicio de contracto impedimento, parochus etiam pro breviore com­ moratione consulat Ordinarium, qui matrimonium ne per­ mittat, nisi prius suspicio removeatur” r. (e) Si contrahentes, post incoeptas proclamationes, prius domicilium relinquunt, novumque acquirunt (quod accidere potest præsertim quoad famulos), fini legis magis consenta­ neum videtur incoeptas denuntiationes non interrumpere in priori loco ubi sponsi noti sunt; nec erunt faciendæ in novo domicilio, ubi minime cognoscuntur. Attamen paro­ chus novi domicilii jus habet nuptiis assistendi, ut infra dicitur. 861. (B) Regula speciales. Ex Codice : (a) minorum*3 banna proclamari debent tum in loco actualis domicilii, tum in loco ubi parentes vel tutores degunt 3; prudentia vero postulat ut non denun­ tientur absque parentum vel tutorum consensu4* ; præsertim ubi lex civilis hunc consensum requirit. (b) Militum banna promulganda sunt in praesidiis seu locis ubi degunt; et insuper in domicilio parentum vel tutorum, si minores sunt, aut, si majores facti sunt, in parœciâ ubi degebant ante sus­ ceptam militiam s. (c) Vagorum matrimonia celebrari nequeunt nisi parochus Epis­ copi licentiam obtinuerit, ac diligenter de eorum statu libero inquisierit6; quod tamen non est intelligendum de iis qui in eâdem civitate vagantur. Episcopus potest etiam statuere quo loco denuntiationes fieri debeant : generatim fiunt in parœciâ ubi vagi contrahunt; sed aliquando etiam in loco originis, vel ubi diutius commorati sunt, præsertim si dubitatur de eorum statu libero. * Codex, c. 1023. • Ex Codice minores sunt tum masculi tum feminæ ante annum vige­ simum primum completum. (Can. 88, § 1). 3 Codex, c. 93, § I, § 2. — 4 Codex, c. 1034. s In Galliâ milites nubere nequeunt sine consensu ministri belli, vel Præsidis corporis ad quod pertinent. Cfr. Baudry-Ixic., n. 528 et 540 6 Codex, c. 1032. DE MATRIMONIO UT SACRAMENTO. 539 Si dubia oriuntur de his omnibus, adeatur Episco­ pus, qui, cum a bannis dispensare valeat, a fortiori statuer·: potest ubi proclamationes fieri debeant. N. B. 862. 3° De tempore. Banna promulgari debent (a; tri­ bus diebus dominicis aliisque festis de præcepto ; non autem diebus festis suppressis, nisi de licentia Ordinarii, quæ dari potest, si his diebus magnus adsit populi concursus '. (b) Tribus diebus festis continuis, i. e., nullo die festivo intermisso; quod tamen sub gravi non obligat, cùm neces­ sarium non sit ad finem legis obtinendum, et ab omni culpa vacat, si rationabilis causa accedat. Si vero tres dies festivi immediate sibi succedant (v. g., dies 1’aschatis et feria secunda et tertia post Pascha) melius est denuntiationes interrumpere, quo diutius de impedimentis fideles cogitare possint. Nec tamen vituperari potest parochus qui tribus successivis diebus banna promulgat, dummodo post ulti­ mam diutius expectet, ut impedimenta manifestari possint. (c) Intra missarum solemnia, id est intra missam parochialem vel conventualem. Si tamen parochus ultimam denuntiationem in missà ex oblivione omisisset, et nuptiae urgerent, posset banna proclamare in vesperis, aut in alio solemni religionis actu, si adsit magnus populi concursus -. Proclamationibus factis, statim ad matrimonii celebrationem non procedatur; sed tribus diebus exportandum est ” nisi rationabilis causa aliud postulet ut fidelibus detur tempus revelandi impedi­ menta, si quæ existant. Si matrimonium non celebratur intra sex menses post denuntia­ tiones factas, juxta Codicem1', hæ iterandæ sunt, nisi aliter Episcopo videatur. Quâ de re legere oportet Statuta diœcesana, quæ varia sunt pro variis regionibus. 863. 40 De Bannorum forma. Nulla specialis forma a Tridentino præscripta fuit; ea igitur servetur quæ in Ritualis vel in Statutis diœcesanis invenitur. Exprimi • Quæ regula inferri potest ex variis decisionibus 5. C. Concilii. Ita ex Codice, c. 1024. — ’ Codex, c. 1030. — 4 Codex, c. 1030, § 2. 5 “ Denuntiationes autem fiant hoc modo. Inter missarum solemnia parochus populum admoneat in hanc sententiam vulgari sermone : Notum sit omnibus hic praesentibus quod N. vir, et N. mulier, ex tali vel tali familiA, ct parochia, Deo adjuvante, intendunt inter se contra- 540 DE MATRIMONIO. CAPUT II. debent vulgari sermone nomen et cognomen sponsorum, necnon parentum, patria ct locus domicilii. Si de viduis agatur, exprimantur nomen, dies et annus obitûs prioris con­ jugis; si prævium matrimonium nullum declaratum fuerit, vel S. Sedis auctoritate solutum, id pariter notum fieri debet; idem dicendum, si alicujus impedimenti publice noti dispen­ satio obtenta fuerit. Tandem moneantur fideles de gravi . obligatione parocho manifestandi impedimenta, si quæ norint’; si dispensatio ab aliqua publicatione concessa fuit, id manifestetur, ne forte fideles, aliam exspectantes, impedi­ mentum tempore opportuno non revelent. Sedulo autem praetermittantur circumstantiae quæ con­ trahentes infamare possunt; v. g., si unus est illegitimus, parentes non nominentur; si quæ concubina erat, quamvis ut uxor communiter haberetur, designetur sub nomine quo solet appellari. Altâ et intelligibili voce promulgatio fiat; secus finis legis minime obtinetur. “ Potest loci Ordinarius pro suo territorio publicationibus substituere publicam, ad valvas ecclesiæ parœcialis aliusve ecclesiæ, affixionem nominum contrahentium per spatium saltem octo dierum, ita tamen ut, hoc spatio, duo dies festi de præcepto comprehendantur ”. (Codex, c. 1025.) III. De Bannorum dispensatione. 864. i° Principium : Non solum S. Pontifex, sed etiam Ordinarius loci potestatem habet a bannis dispensandi justâ de causa. Id enim aperte declarat Tridentinum (1. c.) : “ Nisi Ordinarius ipse expedire judicaverit, ut prædictæ denuntiationes remittantur; quod illius prudentiæ ct judicio S. Synôdus relinquit ”. Explicatius Codex : “ Loci here matrimonium. Proinde admonemus omnes et singulos, ut si quis noverit aliquod consanguinitatis, vel affinitatis, aut cognationis spiri­ tualis, vel quodvis aliud impedimentum inter eos esse, quod matri­ monium contrahendum invicem impediat, illud quamprimum nobis denuntiare debeat; et hoc admonemus primo, si fuerit prima; vel secundo, si fuerit secunda; vel tertio, si fuerit tertia denuntiatio”. Communiter brevior forma in Statutis reperitur. ' Codex, c. 1027. DE MATRIMONIO UT SACRAMENTO. 541 Ordinarius proprius pro suo prudenti judicio potest ex legi­ tima causa a publicationibus etiam in alienâ diœcesi facien­ dis dispensare. Si plures sint Ordinarii proprii, ille jus habet dispensandi, in cujus diœcesi matrimonium celebra­ tur; quod si matrimonium extra proprias ineatur dioeceses, quilibet Ordinarius proprius dispensare potest” Jamvero nomine Ordinarii locorum veniunt Episcopus, Vicarius Generalis, Vicarius Capitularis vel Administrator pro suâ diœcesi; Abbas et Prælatus nullius pro suo territo­ rio; Vicarii et Præfecti Apostolici iique qui prædictis defi­ cientibus interim ex juris praescripto aut ex probatis consti­ tutionibus succedunt in regimine2* 4. Parochi autem hâc potestate non gaudent, nisi ad id expresse delegati fuerint -. ideoque si Episcopus dispensationem denegat, non possunt ejus decisioni contraire. Attamen, “ in periculis mortis, s aliæ probationes haberi nequeant, sufficit, nisi contraria adsint indicia, affirmatio jurata contrahentium, se baptizatos fuisse et nullo detineri impedimento ”4. 2° Ad dispensationem concedendam, requiritur gravis causa, et quidem gravissima et ineluctabilis, juxta Benedict. XIV'S, si dispensatur ab omnibus proclamationibus; levior autem, si dispensatur solum ab unâ vel duabus. Juxta S. Alphonstun (n. 1005), aliæ sunt causæ propter quas Episcopus tenetur, aliæ autem propter quas dispensare potest. (A) 'Dispensare tenetur quoties id necessarium est ad vitandum grave damnum, commune vel privatum, spirituale aut temporale: videlicet (a) si adsit fundatus timor ne matrimonium malitiose impe­ diatur, v. g. a tutore vel noverca alias nuptias contemplantibus; (b) si timeatur ne una pars resiliat, præsertim in casu deflorationis vel sponsalium; (c) si alteruter sponsorum sit in articulo mortis et velit prolem legitimate; (d) si una pars statim in longinquam regio­ nem profectura sit, nec matrimonium differri possit; (e) si ex pro clamationibus infamia oriretur, vel aliud damnum animæ aut cor 865. * Codex, c. 1028. — 2 Codex, c. 198. J In multis dioecesibus Statuum America Fœderatorum, v. g. in Baltimorensi (Statut, n. 55) pastores dispensare possunt ab unâ proclamatione, justà de causa, excepto casu vagorum; a duabus, ubi missa non celebratur singulis dominicis; ab omnibus, in illis comitatibus in quibus nulla est ecclesia. 4 Codex, c. 1019, § 2. — 5 Encycl. Nimiam licentiam. << 542 DE MATRIMONIO. CAPUT II. poris. \. g. si nupturientes jam habeantur a communitate ut veri conjuges, aut si infamia immineat c parle sponsæ defloratæ. (B) Dispensare potest : (a) si nupturientes ludibrio hominum expo­ nerentur, quia v. g. sunt valde senes, aut valde dispares in condi­ tione; (bi si certo moralitcr constet nullum adesse impedimentum; quapropter sæpe magnatibus conceditur dispensatio, quia, cum noti sint, facilius deteguntur impedimenta. IV. De obligatione revelandi impedimenta. I I |r t I le; i ! H! 866. i° Principium : Quicumque certo sciens aliquod esse impedimentum dirimens aut prohibens inter nuptu­ rientes, sub gravi illud revelare tenetur, nisi legitima causa excuset. Certum est. Hæc obligatio oritur : (a) ex ipso praecepto caritatis, quo debemus grave proximi malum impedire, in quantum fieri potest; nam ex illicito matrimonio grave nascitur malum, scilicet .sacramenti profanatio; ex invalido autem graviora procedunt mala, nempe concubinatus, illegitimitas filiorum, etc.; (b) cx virtute religionis, quæ præcipit ut præcaveamus irreverentiam erga sacramentum; (c) cx lege positivâ Eccle­ sia, quæ, dum jubet denuntiari matrimonia, implicite fide­ libus præcipit impedimenta ipsis cognita manifestare; quod aliunde explicite injungitur in forma denuntiationis qualis ap. Rituale (1. c.) invenitur ‘, et in Codice, c. 1027. 867. 20 Declaratur principium. Dicitur (A) quicumque, sive sit ex parochia, sive aliunde, cujuscumque sit sexus vel ætatis. Hinc ad id tenentur ipsi contrahentes : si vero agi­ tur de impedimento occulto, a quo dispensatio obtineri possit, nulla est obligatio illud manifestandi in foro externo; suffi­ cit ut confessario declaretur, ut dispensationem petat. (B) Certo sciens; si enim adsit mera suspicio orta ex incerto rumore vel e testimonio quod fidem non mereatur, non est obligatio rem manifestandi. Xon requiritur tamen ut sit probatio juridica, sed sufficit bene fundata persuasio. 868. (C) Risi legitima causa excuset, nempe : (aj grave damnum aut periculum gravis damni sive revelantis, sive tertiœ personæ; nam lex non obligat cum tanto incommodo. ’ Praeterea in nonnullis dioecesibus pœnæ contra non denuntiantes statuuntur, v. g. in Balthnorensi excommunicatio ferendæ sententias. {Statuta, n. 57.) DE MATRIMONIO UT SACRAMENTO. 543 Hinc denuntiare non tenentur qui prudenter timent ne cx revc latione impedimenti grave dedecus vel corporalia damna sibi aut suis immineant, aut grave causetur scandalum, vel infamia tertiæ personæ; v. g. si impedimentum oriatur ex copula illicita cum sponsæ sorore, hæc non tenetur suum peccatum prodere. — Sed non excusat damnum temporale vel dedecus, ipsis sponsis prove niens ex revelatione impedimenti, quia minus est damno spirituali quod secus incurrerent. Aliunde, ut eorum famæ parcatur, ipsi sponsi prius moneri debent privatim; si vero monitum spernant, sibimetipsis diffamationem imputare debent. (b) Inutilitas denuntiationis, quando videlicet nullus fruc­ tus ex eâ speratur, vel quando notum est jam petitam fuisse dispensationem. Quidam dicunt etiam excusari eum qui impedimentum novit tantum ex auditu, et non recorda­ tur a quo audierit; sed consultius est in hoc casu impedi­ mentum revelare, cum hæc manifestatio possit aliis indiciis corroborari aut occasionem praebere seriæ investigationi. 869. (c) Secretum sacrainentale, aut illud quod alicui committitur ratione officii publici, v. g. parocho, medico, obstetrici, advocato, etc.; nam publicum bonum, quod pri­ vato præfertur, postulat ut tale secretum omnino servetur. Si vero hi aliunde noverint impedimentum, —non exercitio mu­ neris sui, — id revelare tenentur, nisi ita agendo in suspicionem venirent violandi secretum commissum. Præterea hi omnes/rztwtini monere debent ipsos nupturientes de existentiâ impedimenti, eosque hortari ad illud manifestandum ; imo parochus potest, absque violatione sigilli, et generatim debet secreto dispensationem petere. Confessarius autem, (pii ex confessione pænitentis publicum detegit impedimentum, eum urgere debet ut idem parocho mani­ festet, aut sibi veniam concedat dispensationem petendi : si vero occultum sit impedimentum, cum licentia pænitentis. ipse secreto dispensationem postulet. Secretum vero naturale, promissum vel commissum, (non tamen cx officio, ut supra) non dispensat ab obligatione denuntiandi; nam ex servato secreto sequeretur damnum tertii innocentis, quatenus injuria infertur uni c sponsis, et etiam damnum publicum spirituale, quatenus injuria infer­ tur sacramento; jamvero secretum naturale non obligat cum tanto incommodo. Ceterum denuntiatio fieri debet tempore opportuno, id est, ante matrimonium ; imo expedit ut fiat quamprimum mo- 544 DE MATRIMONIO. CAPUT II. ralitcr post primani bannorum promulgationem, ut statim vel nuptiæ prohibeantur vel dispensatio obtineatur. 870. 3° De rationeagendi pastoris in recipiendis reve­ lationibus. Parochus, denuntiationem recipiens, (A) testi­ monii valorem expendere debet : (a) inquirendo qualis sit denuntiator, quâ auctoritate gaudeat, utrum invidia mo­ veatur vel solum veritatis amore; (b) quales probationes afferat, utrum plenas an semi-plenas; (c) alios testes, si fieri potest, interrogando; ipsos nupturientes eorumque parentes adeundo, ut videat utrum impedimenti conscii sint necne. f 1 » p; ·'!n! · (B) Quibus absolutis : (a) In casu impedimenti certi et indispensabilis, sponsos monere debet de impossibilitate nuptias celebrandi; in casu impedimenti certi et dispensabilis, “ si impedimentum sit occultum, publicationes peraget vel absolvat, et rem referat, reticens nomina, ad loci Ordi­ narium vel ad Sacram Pcenitentiariam; si sit publicum et detegatur ante inceptas publicationes, parochus ulterius non procedat, donec impedimentum removeatur..., si detegatur post primam aut secun­ dam publicationem, parochus publicationes perficiat, et rem ad Ordinarium deferat”. (Codex, c. 1031, § 2.) (b) Si adest dubium de existentiâ alicujus impedi.nenti, parochus rem accurate investiget, interrogando sub juramento duos saltem testes fide dignos dummodo ne agatur de impedimento ex cujus notitia infamia partibus oriatur, et, si necesse fuerit, ipsas quoque partes; si· dubium supersit, matrimonio ne assistat inconsulto Ordinario ’. (C) Si solus parochus vel Ordinarius noverit impedimentum, quin possit illud probare, controvertitur num possit et debeat matrimo­ nio obsistere; communior ac tutior opinio affirmat, nisi possit dis­ pensatio obtineri; hic enim agitur non de pœnâ infligenda, sed de gravissimis malis avertendis. Scholion : De matrimoniis conscienliæ et morganaticis 3. 871. i° De matrimoniis conscientiae. (A) Definiri possunt ea matri­ monia quæ, omissis denuntiationibus, secreto celebrantur coram il ' · * Codex, c. 1031. • Bened. XIV, Constit. Satis Vobis, 17 nov. 1741; Quæst. Canon. 397; De Syn. dioeces., 1. XIII, c. 23, n. 12 sq.; /·'. Masses, de Matrimonio conscientiæ, Romæ. 1768; Bangen, II, p. 50-52; Carrière, n. 440-442; Fcije, n. 343-346; Rosset, II, n. 1193-1204. DE MATRIMONIO UT SACRAMENTO. 545 parocho proprio, vel alio sacerdote delegato, et duobus testibus, câ lege ut secreta maneant. (B) Conditiones ut licite contrahantur, recensentur a Bened. XIV et Codice : (a) Non celebrentur, sine Ordinarii* 1 licentia, nec permit tantur ab Ordinario nisi ex urgentissimâ ac. gravissima causa2, v. g., ad impediendum concubinatûs periculum : (b) diligens ab Episcopo fiat inquisitio, ut constet nullum obstare impedimentum, præsertim prævium ligamen; (c) ad assistendum matrimonio deputetur paro chus alterutrius contrahentium ; vel, eo deficiente, sacerdos doctrina et prudentia præditus; (d) celebrato matrimonio, Episcopo exhi beatur scriptum documentum, in quo describatur celebratio cum nota loci, temporis ac testium qui interfuerunt ; idem transcribatur in libro secreto sigillis munito; (e) moneantur conjuges ut, si proles nata fuerit, statim ad Episcopum scribant, qui nomen infantis ac parentum in libro secreto describet, ut de legitimitate prolis con­ stet 3; (f) si de nata sobole notitiam non dederint, matrimonium divulgandum est4. Hæc insuper ex Codice notentur ·. “ Permissio celebrationis ma­ trimonii conscientiæ secumfert promissionem et gravem obligatio nem secreti servandi ex parte sacerdotis assistentis, testium, Ordi nani ejusque successorum, et etiam alterius conjugis, altero non consentiente divulgationi ”5. “ Hujus (tamen) promissionis obligatio ex parte Ordinarii non extenditur ad casum quo vel aliquod scandalum aut gravis erga matrimonii sanctitatem injuria ex secreti observantia immineat, vel parentes non curent filios ex tali matrimonio susceptos baptizari aut eos baptizandos curent falsis expressis nominibus, quin interim Ordinario intra triginta dies notitiam prolis susceptæ et baptizatæ cum sincera indicatione parentum præbeant, vel Christianam filio­ rum educationem negligant ” °. 872. 20 Matrimonia morganatica, seu ad morganaticam 7, in eo consistunt quod vir nobilis, defuncta uxore pariter nobili, alturam ex humiliore ordine ducit, addita conditione ut tam mulier quam filii exinde nascituri, nihil ex eo matrimonio acquirere possint præ ter ea quæ ad honestam sustentationem necessaria sunt. Hinc * Non possunt permitti a Vicario generali sine speciali mandat . (CWw, c. 1104). ’ Codex, c. 1104. — 3 Codex, c. 1107. — 4 Codex, c. 1106. 5 Codex, c. 1105. — 6 Codex, c. 1106. 1 Morganaticum a duabus vocibus germanicis oritur {morgen, gabe, matutinum donum), quia uxor et filii contenti esse debent illo dono quod ab initio, quasi matutino die nuptiarum, accipiunt; a quibusdam dicitur etiam matrimonium sinistra manus. 546 DE MATRIMONIO. CAPUT II. uxor et filii non admittuntur plene in familiam viri, nec assequuntur eius nobilitatem aut hereditatem; et sub hoc respeétu hujusmodi matrimonium differt a matrimonio conscientiæ, vi cujus filii jus habent ad hereditatem paternam § IV. De consensu il i t 1 V * 4 .1«, * 1 Si• • j' 1 ii! r· · parentum23 4*. 873. Status quæstionis. (A) Certum est consensum parentum non requiri ad validitatem sacramenti Matri­ monii ; id enim declaravit Tridenti/ium, contra Protestantes, anathemate plectens eos qui “ falso affirmant matrimonium a filiis familias sine consensu parentum contraéta, irrita esse, et parentes ea rata vel irrita facere posse ”3. Etenim filii familias, etiam minores, dummodo sint puberes ct ra­ tionis usu gaudeant, potestatem habent in proprium corpus in ordine ad matrimonium, ideoque valide possunt, etiam invitis parentibus, hanc potestatem aliis tradere per matri­ monium. Hinc Tridentinum annuere noluit postulato Regis Galliæ, qui volebat matrimonia filiorum, invitis parentibus inita, ut invalida haberi. (B) Quæstio est igitur de liceitate matrimonium contrahendi, inconsultis aut invitis parentibus, necnon de mutuis officiis ac juri bus parentum ac filiorum hâc de re. Jamvcro 5. Alphonsus (n. 849) quatuor exponit opiniones : prima docet filiosfamilias peccare lethaliter, si matrimonium ineant, parentibus sive inconsultis sive invitis·»; secunda dicit eos sub mortali teneri parentum consilium petere, non vero illud sequiî; tertia tenet eos venialiter tantum peccare, si contrahunt sive inconsultis, sive invitis parentibus67 ; quarta distinguit : si parentes ab omni matrimonio filium avertere conantur, cum periculo incontinentîæ, hic obedire non tenetur, secus, si parentes juste impediant Λ Thom., Opusc. XXXVII, De Erudit. Principum, 1. V, c. 26-29; X. Alphons., n. S82-884; Posset, t. V, n. 3546-3548. Sanches, lib. IV, c. 23; S. Alphons., n. 849-850; Carrière, n. 443-452; Kenrick, 41-42; Gasparri, n. 485-488; Génicot, n. 514-516; Vantroys, ' 5. Etude historique et juridique sur le consentement des parents au ma­ riage de leurs enfants, Paris, 1899. 3 Sess. XXIV, de Reformat. Matr., cap. I. 4 Pontius, 1. II, c. 1, n. 26; Sylvius, Supplcm., p. 47, a. 6, concl. 4, etc. s Sanchez, 1. IV, disp. 23, n. 10; Laymann, p. i, c. 1, n. 14; etc. 6 Salmant., c. Vl, n. 22; Sporer, n. 206; etc. 7 Lacroix, n. 570, cum auctoribus ibi allegatis. DE MATRIMONIO UT SACRAMENTO. 547 Quid nobis probabilius videatur declarabunt sequentes regulæ. 874· Regula I* : Per se graviter peccantfilii minores qui sponsalia vel matrimonium contrahunt omnino inconsultu parentibus Talis enim agendi ratio opponitur reverentia parentibus debitæ, cum importet quemdam contemptum in re gravi; necnon prudentia, quæ postulat ut genitorum consilium quæratur in re quæ, propter contraétam affinitatem, ad temporale bonum, pacem, felicitatem ac honorem totius familiæ confer *· ijicicur per se, quia pe >■ accidens hæc omissio vel omni, vel saltem mortali culpâ vacat, secundum varias circumstantias : (a) Nulla est culpa, si gravis ac justa sit causa, v. g. si filius longe absit, nec facile possit parentum consilium exquirere, aut si pru­ denter timeatur ne isti injuste nuptias impediant; quo tamen casu ab illusionibus cavendum est. (b) Nulla pariter culpa est si contrahantur sponsalia sub condi­ tione quod parentes consentiant, vel cum intentione ac spe, oppor­ tuniori tempore, eorum consensum in nuptias obtinendi. (c) Levis tantum erit culpa si prudenter existimatur parentes parum de hoc curare, quia parum solliciti sunt de iis quæ ad filios speétant, dummodo propria tranquillitas non disturbetur. — Unde in praxi attendendum est ad locorum consuetudines, et relationes inter parentes ac filios existentes. Regula 2a. Per se filii non tenentur stricle loquendo parentibus obedirc in ordine ad matrimonium. Nam in omnibus quæ ad eleétionem statûs pertinent, jam a paren­ tibus non pendent, sed sunt vere sui juris; dummodo igitur reverenter consilium parentum exquisicrint, non tenentur, jussu parentum, matrimonialem statum amplecti potius quam cælibem vel religiosam vitam, nec hanc potius quam illam personam ducere; parentes possunt quidem in hoc suasione uti, non autem præcepto x. 875· Per accidens tamen præcipere possent parentes ut filius vel filia matrimonium iniret, si hoc esset unicum medium ad gravem eorum inopiam sublevandam; vel vetare ne filia nuberet juveni perdito moribus aut impio; nam in his et similibus casibus, jam filii id præstare tenentur, cum parentes ml faciant nisi præcepti naturalis adI impletionem urgere. 'Cfr. 5. Thom., 2. 2., q. 104, a. 5; Supplem., q. 47, a. 6. 548 876. DE MATRIMONIO. CAPUT II. Regula 3a. Parentes per se graviterpeccant quando absolute, consensum negant filiis congruum matrimonium inire cupientibus. Sic enim eos gravi moerore injuste afficiunt, eorumque felicitati obsistunt; discordiarum semina spar­ gunt, et filios periculo turpiter peccandi exponunt. Dicitur per se; quia, si ex matrimonio contrahendo gravissima prævideantur scandala vel odia, quia v. g. nimia est sponsorum disparius, vel unio in damnum honesta? familiæ vergit, justam habent dissentiendi causam. Non sufficit tamen, ad consensum negandum, ut unus e sponsis mediocris sit conditionis, cum hæc aliis dotibus compensari possit. Neque per se a culpâ excusantur parentes propter legem civilem, quæ in nonnullis regionibus facultatem ipsis tribuit negandi Con­ sensum1; nam lex humana privilegia conferre nequit divinæ legi contraria. Attamen quidam, ob legem civilem, in bonâ fide ver­ santur, et in eâ relinqui possunt, si prudenter timeatur ne monenti sacerdoti resistant. Quæ omnia satis congruunt can. 1034 : “ Parochus graviter filiosfamilias minores hortetur ne nuptias ineant, insciis aut rationa­ biliter invitis parentibus; quod si abnuerint, eorum matrimonio ne assistat, nisi consulto prius loci Ordinario ”. § V. De dispositionibus ad licitam Matrimonii receptionem. 877. Nemo potest valide sacramentum Matrimonii reci­ pere, nisi sit baplizatus2, ut supra dictum est. Insuper I I' . Ι'ίι 1 »1! t ·♦ 3 * In Galliâ filius et filia, donec compleverint annum 21, consensu parentum indigent : si hi. dissentiant, sufficit patris consensus; si unus e parentibus mortuus est, vel incapax consensum dandi, consensus alterius sufficit; mortuis patre et matre, avi et aviæ eorum juribus hâc de re succedunt; si ambæ lineæ dissentiant, ille dissensus consensui æquivalet. Cfr. Cod. civ., art. 148-160, et loi du 21 Juin 1907 {Dalloz, Mariage, 9 sq.) In plerisquc Statibus Amer. Foederatis, minores valide.quidem con­ trahunt, dummodo sint puberes, sed illicite, nisi accedat parentum consensus scriptis vel ore datus; ct in nonnullis Statibus variis pœnis mulctantur non solum delinquentes, sed etiam ministri coram quibus nuptiæ ineuntur. Cfr. Bishop, op. cit., § 551-559· — Hic opérai pre­ tium est notare cum Kenrick (n. 44) filiosfamilias, quorum matrimonio parentes injuste consentire nolunt, licite posse leges civiles evadere in alium Statum se conferendo; sed eis non licere falso juramento vel falsis testibus declarare se majoritatis annos attigisse. * Codex, c. 1021, $ i. DE MATRIMONIO UT SACRAMENTO. 54ί> omnino decet ut nupturientes sint confirmati l, quippe qui divino robore indigent ad fidem suam profitendam in novo statu vitæ quem elegerunt; imo, ex usu vel lege particu­ lari, in quibusdam dioecesibus, id requiritur ad licitam Matrimonii receptionem : ibi sponsi probare debent se non solum baptizatos, sed etiam confirmatos fuisse. Quibus breviter expositis, dicendum manet de dispositio­ ri ibus nupturientium. Quatuor præsertim sunt : 1° recta intentio; 2°prudentia in conjuge seligendo; 30 status gratice ; 40 scientia competens; cum autem de hac ultima dispositione supra dictum fuerit (n. 853), de tribus prioribus pauca adnotabimus. 878. i° Recta intentio. (A) Sponsi eam intentionem in contrahendo sibi proponere debent quam Deus ipse habuit matrimonium instituendo. Jamvero finis primarius est procreatio et educatio prolis; fines autem secundarii sunt vita communis solatium et adjutorium, nec­ non concupiscentia moderatio, ut supra ostendimus, n. 679-682 : possunt igitur sponsi hos fines intendere, etiam principaliter, dum­ modo finis primarius non excludatur. Præterea alii sunt fines extrinseci, quales sunt concordia inter familias concilianda, honor familia: servandus, divitiarum acquisitio, etc.: quos appetere licet dummodo sint honesti in se, et non excludatur finis primarius: si vero finis non sit honestus, ut inordinata voluptas aut immoderata divitiarum cupiditas, adest peccatum plus minusve grave secun­ dum deordinationis gravitatem. 879. 20 Prudentia in conjuge seligendo. Cum matri­ monium sit indissolubile, error hàc in re commissus vix reparari potest, et sæpe efficitur perennis causa jurgiorum, domesticæ infelicitatis, viamque parat adulteriis ac divortio. Quapropter : — (A) Ad caute procedendum, (a) nupturiens frequenter ac ferven­ ter orabit, ut a Deo fidissimum conjugem impetret : “ Domus et divitiæ dantur a parentibus; a Domino autem proprie uxor pru­ dens ” ’. (b) Indolem, qualitates ac defectus illius cui nubere inten­ dit, sedulo expendet; nam, si dotes ac vitia rerum comparandarum attente inspiciuntur, quanto magis dotes ac vitia sponsi perpendi debent, cum felicitas temporalis et aliquo modo æterna sæpe ab hoc delectu pendeal; uxor enim est perpetuum solatium aut perenne • Codex, c. 1021, § 2. — ’ Prov., XIX, 14. 550 DE MATRIMONIO. CAPUT 11. tormentum; suasione et exemplo virum ad virtutis religionisque praxim ducere potest, vel e contra ad peccatum aut infidelitatem : “Mulieris bonæ beatus vir; numerus enim annorum illius duplex. Mulier fortis oblectat virum suum, ct annos vitæ illius in pace implebit1... Omnis plaga tristitia cordis est, et omnis malitia nequitia implebit’... Commorari leoni et draconi placebit, quam habitare cum muliere nequam Jamvero vitia ct virtutes dete­ gere non est opus unius dici, sed diuturnam et attentam exigit con­ siderationem. (c) Præterea, cum difficile sit junioribus, præsertim amore captis, rectum formare judicium de qualitatibus alterius sponsi, consilia exquirant parentum et amicorum, qui non tam facile circa dotes vel defectus comparais decipiuntur. *· r. : a* 880. (B) In conjuge seligendo, (a) non attendantur exclusive aut praecipue exteriores qualitates, pulchritudo, vanus ornatus, divitiae, dignitates aut aliquid hujusmodi ; sed potius intellectuales, morales ac religiosa dotes, quæ ad mutuam sponsorum felicitatem plus con­ ferre valent quam vana pulchritudo aliaque fugacia dona. Nec tamen praetermittenda est corporis sanitas, cum ad vitam conju­ galem requiratur mens sana in corpore sano; hinc potius a matri­ monio arcendi sunt qui patris aut matris munere et officio fungi nequeunt, saltem usquedum satis robusti efficiantur. (b) Attendendum est etiam ad stirpem, seu progeniem et familiam consortis : soboles enim haud raro vitia aut qualitates parentum hereditate consequuntur, in ordine non solum physico, sed etiam morali. (c) Quædam aqualitas aut saltem proportio inter sponsos deside­ ratur : ratione * atatis : vir potest esse muliere senior (quinque vel decem circiter annis), sed non vice versa, cum mulier ocius se­ nescat quam vir. Non decet autem ut junior puella senem ducat : cito enim eum exosum habebit, et forsan adulterinos fovebit amores. — Ratione educationis, quatenus quædam paritas necessaria est ad verum mentis consortium. Ratione conditionis; si enim vir nobi­ lis plebeiam accipit, cito tum ipse, tum præsertim ejus familia eam ut rusticam despiciet; si pauper diviti nubit, ipse brevi contemne­ tur tum ab uxore, tum ab ejus familia. Ratione indolis, non qui­ dem eo sensu quod ambo iisdem virtutibus aut defectibus praediti esse debent, sed quatenus unus alterum complere ac perficere * Eccli., XXVI, 1-2. — ’ Eccli., XXV, 17. — * Eccli., XXV, 23. 4 De ætate quâ juvenes nubere deceat nihil absolutum dici potest; generatim inter vigesimum çt trigesimum annum matrimonium inire expedit, nec diutius differre convenit nisi propter speciales rationes. Cfr. //. Joly, La Crise du Mariage, ap. Le Correspondant, 10 jan. 1902, p. 108-138; Turgeon, Le Féminisme, t. II, p. 67-80. DE MATRIMONIO UT SACRAMENTO. 551 debet; v. g. si unus sit ad iracundiam pronus, expedit ut alter sit initis, ne forte perpetuo rixentur. (d) Tandem ambo mutuà dilectione conjungi debent, non quidem vesano ac libidinoso amore sed honesto et supernatural!, quo quis­ que non tam propriam voluptatem quam alterius felicitatem *quæ rat. Hinc matrimonia, propter divitias vel honores inita, absque mutuo amore, vel cum amore voluptuario, solis exterioribus doti­ bus fundato, plerumque »infelices sortiuntur exitus. 881. 3° Status gratiæ. Nam matrimonium est sacra­ mentum vivorum, ita ut ad illud accedens scienter et vo­ lenter in statu peccati mortalis, sacrilegii reus evadat. Non præcipitur quidem lege divinâ aut ecclesiastica generali ut nupturientes confiteantur ante matrimonium; stricte loquendo sufficit ut, si gravis peccati rei sunt, actum contri­ tionis perfecta? eliciant. Sed Tridentinum 1 “ conjuges hor­ tatur ut, antequam contrahant, vel saltem triduo ante matrimonii consummationem, sua peccata diligenter confi­ teantur, et ad sanctissimæ Eucharistia? sacramentum pie accedant”. Imo, cum novum vitæ statum ingressuri sint, decet cos generalem confessionem instituere, quo uberiores gratias accipiant, ct vitam conjugalem ferventius incipiant. In quibusdam dioecesibus praescribitur confessio ante nuptias, proindeque nuptialis benedictio regulariter concedi nequit nisi exhibitâ confessionis schedula. Dicitur regula­ riter ; stricte enim exigenda non est, quando serio timetur grave incommodum, v. g. ne sponsi, qui jam civile contraxe­ runt matrimonium, in concubinatu vivant. Aliunde Statuta diœcesana confessionem per modum impedimenti præcipere non possunt 2... “ Ne omittat parochus, secundum diversam personarum conditionem, sponsos docere sanctitatem Sacra­ menti Matrimonii, mutuas conjugum obligationes ct obliga­ tiones parentum erga prolem ; cosdemque vehementer adhortetur ut ante matrimonii celebrationem sua peccata diligenter confiteantur, et sanctissimam Eucharistiam pie recipiant ”3. 882. Corollarium. Ex hoc inferre licet quid agendum sit cum indignis et censurd innodatis, qui nubere volunt. ' Sess. XXIV, clc Reformat. Matrim., cap. 1. ’ Card. Gaspani, Dc Matrimonio, n. 230. * Codex, c. 1033. 552 DE MATRIMONIO. CAPUT II. (A) Sponsus vel sponsa matrimonium iniens cum con­ sorte quem certo nox it in statu peccati mortalis, multo pro­ babilius non peccat, dummodo nuptiae relinqui non possint absque gravi incommodo, quod vix unquam deerit; est siquidem minister sacramenti, sed non vi cujusdam consecra- . tionis, et ejus cooperatio ad peccatum alterius est materialis tantum; aliunde supponitur esse ratio sufficiens; ergo cooperatio in casu licita est. (B) Parochus potest, ac rogatus generatim debet, matri­ monio assistere eorum qui occulte rei sunt peccati vel cen­ sura innodati : hic enim non est minister sacramenti, sed solum testis authorizabilis, proindeque ejus cooperatio non est tam immediata; aliunde sacramenta denegari nequeunt occultis peccatoribus publice petentibus. “ Si publicus pec­ cator aut censura notorie innodatus prius ad sacramentalem confessionem accedere aut cum Ecclesiâ reconciliari recusa­ verit, parochus ejus matrimonio ne assistat, nisi gravis urgeat causa, de quâ, si fieri possit, consulat Ordinarium ” ’. Quoad vero matrimonium partis catholicae cum parte quæ fidem abjecit quin falsae religioni sese adseripserit, aut Societati­ bus ab Ecclesiâ damnatis adseripta est, recurratur ad Epi­ scopum 2. Sectio II. — De celebratione Matrimonii 3. 883. Matrimonium essentialiter quidem consistit in con­ sensu : sed hic regulariter exprimi debet modo, tempore et loco ab Ecclesiâ præscriptis; hinc dicemus tum de ritu, tum de tempore et loco celebrationis; hic tamen agitur tantum de matrimoniis inter catholicos, cum infra exponatur quid agendum sit in matrimoniis mixtis. I. De ritu celebrandi Matrimonium. Hic ritus duplici parte constat : i° ipsâ celebratione, in Rituali descripta; 2° benedictione nuptiali, quæ in Missali reperitur. 1 Codex, c. 1066. — 2 Codex, c. 1065. ’ Rit. Rom., De Sacram. Matrimonii; Afissale Rom., Missa pro sponso et sponsâ; De Herd!, t. III, 271-283; O' Kane, Notes on the Rubrics, ed. 5', 1088-1114; Gaspard, n. 1001-1054. DE MATRIMONIO UT SACRAMENTO. 553 i° De celebratione Matrimonii. 884. (A) Parochus, vel alius sacerdos ab ipso delegatus, induitur supcrpeliiceo et stola alba, — vel, si immediate est celebraturus, albâ, stolâ et plancta coloris missæ convenientis, non autem mani­ pulo, quem immediate ante missam accipit. — Unus saltem adhi­ beatur minister, supcrpeliiceo indutus, qui librum et vas aquæ benedictæ cum adspersorio deferat ’. (B) Matrimonium celebrari solet ante altare majus, aut. hoc impe­ dito, ante aliud altare. Sponsus stat a dextris sponsæ, testes prope adstant vel juxta vel retro post sponsos, ut videre et audire possint; post eosdem, parentes et propinqui, quorum praesentia nuptias cohonestari decet. (C) Neque vi neque metu gravi constrictus2 (quæ conditio etiam ad validitatem requiritur) sacerdos ante altare requirit excipitque contrahentium consensum. — Clare suum consensum exprimant sponsi ita ut parochus et testes de illo dubitare nequeant. 885. (D) Mutuo contrahentium consensu dato ct accepto, sacer­ dos jubeat eos invicem jungere dexteras, dicens : “ Ego conjungo vos in matrimonium. In nomine Patris ►£«, et Filii, et Spiritus S. Anien ”. Postea cos adspergat aquâ benedicta, nihil dicens. Jlituale tamen pergit : “ Vel aliis utatur verbis juxta receptum uniuscujusque provinciæ ritum ex quo sequitur legitimas consue­ tudines hâc in re vigentes servari posse3. (E) Postea benedicetur annulus, etiam in secundis nuptiis, preci­ bus in Rituali descriptis, et aspergitur aquâ benedicta in modum crucis. Sponsus acceptum annulum de manu sacerdotis, imponit in digito annulari sinistræ manus sponsæ, in mutuæ fidei et dilectio­ nis signum «. — Si annulus frangitur vel amittitur, novus benedici potest eadem formula, quocumque tempore. — Post traditionem annuli, sacerdos quasdam preces super sponsos legit. 1 Usus velum album explicandi super sponsos, qui in nonnullis diœcesibus vigebat, a .S'. Λ77. Cong. reprobatus est, 7 sepi. 1840, ap: Gasjfarri* n. 1010. 2 Codex, c. 1095, § 1, n. 3. 3 Ita in Statibus Dederatis America, sponsi, dum dexteras jungunt, sibi invicem fidem dani hisce verbis : “ 1, N,, lake thee N. for my lawful wife (husband), to have and to hold from this day forward, for better, for worse, for richer, for poorer, in sickness and in health, till death do us part”. {Excerpta. ed. 8‘, p. 207.) Similem formulam adhiberi in Hibernia cl Anglia testatur O' Dane, n. 1107. 4 In quibusdam regionibus duo annuli benedicuntur, unus pro sponso, alter pro sponsà. Alibi simul cum annulo benedicitur numisma : quod laudabile est; alibi nummus (pièce d. monnaie, coin) : quod minus lau­ dabile esi. 554 DE MATRIMONIO. CAPUT II Quando plures simul matrimonio junguntur, accepto primum singulorum consensu, dictâquc pro singulis forma : “ Ego vos con jungo ”... nihil obstat quominus benedictiones annulorum et reli quæ benedictiones fiant in communi per verba in numero plurali'. 886. Cæremoniæ supra descripta? in conscienti.! obligant: omissio omnium, absque sufficienti causa, grave peccatum esset; omissio unius cx precibus, veniale tantum. Quidam tamen putant cum S. Alphonso (n. 899) verba “Ego conjungo..." aut similia omitti non posse sine mortali peccato. 20 De Benedictione nuptiali. 887. (A) Expletis caeremoniis supra descriptis, celebratur missa votiva pro sponso et sponsa quoties id permittitur: et datur benedic­ tio nuptialis - : videlicet, dicto Pater noster, sacerdos stans in cornu Epistolæ versus sponsum ct sponsam ante Altare genuflexos, dicit super eos duas orationes, quæ in Missali inveniuntur : deinde, dicto Benedicamus Domino vel Ite Missa est, antequam populo benedicat, conversus ad sponsos, super eos recitat orationem Deus Abraham; tandem eos monet sermone gravi ut sibi invicem servent fidem. eosque aspergit aqua benedicta. (B) Hæc autem benedictio non potest dari extra missam, non obstante contraria consuetudine. Ita enim praescribit Rituale ac decrevit .$’. C. Rituum \ mandante Pio IX. et iterum sancivit *. Codex — Aliunde missa votiva pro sponsis potest celebrari tem pore clauso quando ex permissione Ordinarii datur benedictio nup­ tialis, exceptis tantum Dominicis, festis de præcepto etiam I ct II classis, Octavis privilegiatis I et II ordinis, Feriis privilegiatis et Vigilii Nativitatis Domini s. Et quando Ordinarii, cx licentia can. 1108, benedictionem nup­ tialem permittunt in Nativitate Domini et Dominica Resurrectionis, rd i •* • ‘ Ita X. Offic., 1 sepi. 1841, ap. Acta S. Sedis. XXVI, p. 635. Aliquando ceremoniæ Ritualis vocantur etiam benedictio nuptialis; sed proprie hoc nomen reservatur orationibus in Missali contentis. 5 X. Congreg., dic 1 sept. 1838, permiserat hanc benedictionem extra missam dari; sed, 23 jun. 1853, hoc decretum revocavit, ac mandavit benedictionem nonnisi in inissâ impertiendam esse. Cfr. Decreta authentica S. C. Rit., nn. 3016 (olim 5190), 3079 (5275), 3380 (5640). 4 Codex, c. not, § 1. Benedictio nuptialis : a) sponsis dari potest etiam postquam diu vixerint in matrimonio; b) dari tantum potest a sacerdote vel a delegato sacerdotis qui valide ct licite matrimonio potest assistere (Codex, c. 1101). s X. C. Rit., 14 iunii 1918. Cf. Codex, c. 1108. ji DE MATRIMONIO UT SACRAMENTO. 555 Orationi Missæ de respectivo Festo additur sub unicâ conclusione commemoratio pro sponsis, sicut in Festis Epiphaniæ. Pentecostes. SSmx 'Trinitatis et Corporis Christi ’ Ex decreto S. Officii i sept 1S41, sacerdos non tenetur missam applicare pro sponsis, nisi ab iisdem eleemosynam accipiat; in eadem missa potest sacerdos plures sponsos benedicere '. sacerdos celebrans, non autem alius, debet sponsos ante altare genuflexos aqua benedicta aspergere; non licet sponsos benedicere in missa defunctorum, sed potius benedictio ad alium diem transferenda est λ 888. (C) Juxta communem sententiam, missa cum benedictione nuptiali, de praecepto est, non de mero consilio, nisi rationabilis causa excuset. Probabilius tamen non obligat sub mortali, ut recte docet S. Alphonsus (n. 988). Benedictio concedenda est quoties sponsa eam non accepit, sive hæc sit virgo, sive sit vidua aut deflo­ rata, etiamsi sponsus sit viduus ct benedictionem prius acceperi; ; non autem, si sponsa sit vidua ct benedictionem jam semel acce­ perit. Ratio est quia benedictio, prout in Missa/i jacet, proprie super mulierem profertur, ideoque recitari debet quoties sponsa non fuit benedicta. — Quando non datur benedictio, omitti debet missa pro sponso et sponsa. Juxta rubricas Missa/is, sacerdos “postquam sumpserit Sangui­ nem, communicet sponsos proinde hæc communio fieri debet infra missam, et, juxta mentem rubricæ, per modum sacrificii, quatenus videlicet duæ parva' hostiie in hâc missâ pro sponso ct sponsa con­ secrari debent. Quod quidem omnino decet, sed non stricte obli­ gat; nam benedictio solemnis dari potest, etiam quando sponsi non communicant; sed Pastores hortari debent nupturientes ut in missà nuptiali communicent. (D) Missa votiva pro sponsis, ut jam diximus, permittitur quibus vis diebus, exceptis Dominicis, festis de præcepto *r ’ et 2X classis, Octavis privilegiatis I et II ordinis, Feriis privilegiatis et Vigiliis Nativitatis Domini. Epiphania' ct Pentecostes··. Ut missa votiva privata dici debet. Diebus quibus missa pro sponso et sponsa prohibetur, dicenda est missa diei cum commemoratione missæ nuptialis. ' 5. C. Rit., 14 junii 191S. ’ Quo casu, juxta De Herdt, n. 282, orationes non dicantur in plurali, sed quales in Missali ponuntur. ’ 5. Offic., i sept. 1841, ap. Acta S. Sedis, XXVI, p. 635. 4 U Monitore eccles., XXX, 235; Cong. Rituum, 14 jun. 191 S. 55G DE MATRIMONIO. CAPUT II. II. De tempore et loco celebrationis’. Il \ !’! hi >! H! IV iîl< 889. r De tempore. Ex Codice, matrimonium quovis tempore valide et licite contrahi potest2, at solemnitates nuftiarum prohi­ bentur tempore clauso, seu feriato, i. e., a dominica prima Adventûs usque ad diem Nativitatis inclusive; et a feriâ quartà Cinerum ad Dominicam Paschæ inclusive; in utroque casu tempus clausum incipit a media nocte. — Ordinarii tamen locorum possunt, salvis legibus liturgicis, etiam prædictis temporibus benedictionem nup­ tialem permittere ex justâ causa, monitis sponsis ut a nimiâ pompâ abstineant 3. Ratio hujus prohibitionis est quia præfata tempora orationi et pænitentiæ vel spirituali lætitiæ devoventur, a quibus solemnitates nuptiarum animos distrahunt. 890. 20 De loco. “ Matrimonium inter Catholicos celebretur in ecclesiâ farceciali; in aliâ autem ecclesiâ vel oratorio sive publico sive semipublico nonnisi de licentia Ordinarii loci vel parochi cele­ brari poterit. Matrimonium in ædibus privatis celebrari Ordinarii locorum in extraordinario tantum aliquo casu et accedente semper justâ ac rationabili causâ permittere possunt; sed in ecclesiis vel oratoriis sive Seminarii sive religiosarum, Ordinarii id ne permit­ tant, nisi urgente necessitate, ac opportunis adhibitis cautelis. Matrimonia vero inter partem catholicam et partem acatholicam extra ecclesiam celebrentur; quod si Ordinarius prudenter judicet id servari non posse quin graviora oriantur mala, prudenti ejus arbitrio committitur hac super re dispensare (exclusâ semper cele­ bratione Missæ) ”4. “ Celebrato matrimonio, parochus vel qui ejus vices gerit, quam­ primum describat in libro matrimoniorum nomina conjugum ac testium, locum et diem celebrati matrimonii atque alia secundum modum in libris ritualibus et a proprio Ordinario praescriptum; idque licet alius sacerdos vel a se vel ab Ordinario delegatus matri­ monio adstiterit. Praeterea, parochus in libro quoque baptizatorum adnotet conjugem tali die in suâ parœciâ matrimonium contraxisse. Quod si conjux alibi baptizatus fuerit, matrimonii parochus noti­ tiam initi contractûs ad parochum baptismi sive per se sive per Curiam episcopalem transmittat, ut matrimonium in baptizatorum Hbrum referatur”5. Rit. Cong., 21 mart. 1874, ap. Acta S. Sedis, XII, p. 474Codex, c. 1108. Consuetudo itaque quâ, in nostra regione, tfse con­ tractus matrimonialis “ tempore clauso ” prohibetur, juri communi ‘ Ita 5. adversatur. 3 Codex, c. 1108, § 2 et 3. - 4 Codex, c. 1109. — 5 Codex, c. 1103. Caput tit. DE IMPEDIMENTIS MATRIMONII 091. Impedimentum matrimonii in genere est illud omne quod obstat ne matrimonium licite aut valide contrahatur. Hinc duplicis sunt generis impedimenta : (a) prohibentia, seu impedientia, quæ vetant ne matrimonium licite contra­ hatur, sed ejus validitati non obstant; (b dirimentia, seu irritantia, quæ vetant ne matrimonium non solum licite, sed etiam valide ineatur. Proinde dirimentia vocantur, non quia validum matrimonium dissolvunt, sed quia efficiunt ne valide ab initio contrahatur. Art. I. De Impedimentis prohibentibus. 892. Ecclesiam jus habere statuendi impedimenta pro­ hibentia certo infertur ex eo quod etiam dirimentia decer­ nere valeat, ut superius probatum est, n. 814. Jamvero in Ecclesiâ hâc potestate gaudent tum Rom. Pontifex, tum Concilium generale, in quibus residet plena leges ferendi potestas, ct quidem exclusive pro baptizatis, ita ut Episcopi impedimenta per modum legis statuere non valeant Pos­ sunt tamen pro casu particulari, ad tempus, justâ de causa prohibere aliquod matrimonium, ct severis pœnis hoc inter­ dictum violantes punire2. — Insuper, ex Codice, c. 1041, “consuetudo novum impedimentum inducens aut impedi­ mentis exsistentibus contraria reprobatur Jure antiquo plura erant hujusmodi impedimenta, quæ jam ab aulâ recesserunt 3. ' Codex, c. 1038, § 2. — ’ Codex, c. 1039. 3 Talia erant catcc/iisrnus, i. c. impedimentum quod contrahebatur ab co qui pro infante respondebat, quando supplebantur c.eremoni.v baptismi, eodem fere modo ac patrinus hodie impedimentum contrahit spiritualis cognationis, ut infra exponetur; et graviora quadam cri­ mina, nempe incestus, conjugicidium, presbytericidium, infanticidium. *nk., n. 719-723; (λ7//ο>/, n. 512-513; Gasparri, n. 434-441. Theoi . Mox I. — 18 560 ;< I·. !' f · : ' η ; jugali obligatione tenetur. I line, si alter conjux jus petendi amiserit, quia v. g., vel incestum vel adulterium commisit, neuter petere aut reddere potest. Expedit igitur quam­ primum dispensationem a voto quærere, ne vovens in per­ petuo periculo maneat peccandi. b Si alter conjux moriatur, vovens ad secundas nuptias convolare nequit, nisi dispensationem a suo voto obtinuerit. Generatim dispensatio datur solum ad matrimonium semel ineundum, ita ut nova requiratur ad alias nuptias ineundas. N. B. Si quis votum temporaneum castitatis emiserit, nuptias inire non potest, nisi postquam votum expiraverit; si antea nubat, idem dicendum ac de eo qui voto castitatis perpetua.· ligatur, quamdiu tempus præfixum elapsum non fuerit. 897.2' De voto virginitatis. Plerumque vovens virgi­ nitatem nihil aliud intendit nisi perfectam castitatem : quo casu applicanda sunt principia superius exposita. Presse autem sumptum, votum virginitatis consistit in promissione abstinendi ab illo primo opere carnali quo virginitas amit­ titur, seu a voluntaria seminis effusione pro viro, ct pro muliere a copula aliis ve actibus quibus sigillum virginale culpabiliter frangitur. — In praxi autem qui virginitatem vovet, communiter aut castitatem aut cælibatum intendit : quare ejus intentio caute exploranda est. Quibus posith, (a) votum virginitatis graviter læditur primo actu consummato quo virginitas amittitur; (b post primum hujusmodi peccatum, matrimonium licitum est, cum votum jam impossibile evaserit; (c) qui autem post votum virgo permansit, graviter peccat ineundo matrimonium, quippe qui se gravi periculo exponit contra votum agendi; excipe casum quo ambô contrahentes virginitatem promiserunt, ut supra; (d) matrimonio contracto, debitum petere non potest, quamdiu carnis integritatem servavit ' ; sed, virginitati' semel amissa, potest licite reddere ac petere debitum, cum jam voti adimpletio impossibilis evaserit; . (a Matrimonia mixta intima" unioni ac felicitati conji/gum nocent. Intima esse debet inter ' Can. 16, ap. Labbe, Concilia, I, p. 973. Idem statuit Cone. Laodicenutn (circa an. 364), can. 10, 31, ap. Labbe, I, p. 1510-1511. ’ Apud Rosset, n. 1739. — 3 Ibidem. — 4 Codex, c. 1060. s Hic operae pretium est notare iisdem argumentis ostendi posse quam periculis plena sint conjugia inter catholicas puellas inita viros que irreligiosos. 564 CAPUT IIT. conjuges unio, veraque animorum concordia; vir uxorem diligere debet sicut Christus dilexit Ecclesiam, et mulier obedire viro sicut Domino. Atqui hæc intima unio ct ami­ citia vix existere potest ubi deest unitas fidei; nam amicitia æquales accipit aut facit, seu aliis verbis postulat ut amici idem sentiant ct idem velint; jamvero ubi fides diversa est, ibi erit animorum discrepantia non solum in rebus religiosis, sed etiam in multis quæstionibus historicis vel ethicis, quæ cum religione indivulse connectuntur, præsertim vero in iis quæ ad prolis educationem spectant. Exinde frequentes oriuntur dissensiones, quæ pacem familiæ disturbant. Quo posito, felicitas conjugum perfecta esse nequii. Siquidem vera beatitudine fruuntur quando simul orant, simul in ecclesia divinis assistunt officiis, eadem sacramenta suscipiunt, ejusdem divini convivii participes efficiuntur, seipsos invicem provocant ad praxint earumdem virtutum, eadem spe roborantur, eadem caritate uniuntur. Jamvero hæc omnia impossibilia evadunt quando con­ juges non sunt ejusdem fidei : tunc enim vel quisque seorsi m orat, vel alteruter contra conscientiam agit, actus religionis exercendo quos interius non approbat. Præterea, cum, ex dictis, ambo in mullis discrepent, mutuæ diffidentiæ virus brevi in eorum animos serj)it, ac mutuus amor refrigescit, sine quo tamen non est vera conjugalis felicitas. 90ό. (b) Matrimonia hujusmodi f>arti catholici^ valde peri­ culosa su ut quoadfidem, et aliquando quoad mores. I m prim is nuptias inire cum hæreticis est communicatio in divinis, quatenus pars catholica sacramentum administrat hæretîco, et vice versa. Præterea catholicus cum hæretîco ejusque familià sæpe conversans, non paucos errores facile imbuere potest, et de quibusdam veritatibus fidei dubia concipere, aut saltem de nonnullis actibus religionis erubescere, præser­ tim cum haud raro ignorantiam ac simplicitatem catholico­ rum derideri contingat. Periculum majus evadit quando, non obstantibus promissis tempore nuptiarum factis, vir uxorem catholicam prohibet quin missæ aliisque divinis officiis assistat; nec minus est quando mulier hæretica per­ fida suasione virum paulatim a praxi religionis avertit ; nam, ut recte scribit Rellarminus ' .· “ Ea siquidem est natura ' Epistola inter familiares 35, ap. n. 1073. DE IMPEDIMENTIS MAT RI MON II. 565 feminarum, ut multo facilius sit, ut ipsæ viros pertrahant ad errorem, quam ut viri eas perducant ad veritatem.” Maximum est etiam indifferentisini periculum : quando enim in. eâdem familia personæ inveniuntur diversam religio­ nem colentes, ct inter eas frequentes ac intimæ habentur rela­ tiones, facile oritur persuasio varias religionum formas eâdem æsùmatione dignas esse. — Neque desunt pericula quoad inores; cum enim matrimonii abusus apud Protestantes maxime prævaleat, ut ex ipsorum testimonio constat1, uxor catholica 891 I’· 9 -3· 566 nem; dum, quando ambo parentes sunt catholici, solummodo otto ger centum religioni valedicunt'. (A) GruuiUr peccant catholici qui, abs­ que dispensatione, matrimonium ineunt cum hcereticis. Neque consuetudo etiam longissimi temporis illud licitum reddit, ut pluries declaravit S. Sedes, præsertim S. Officium2. 3 jan. 1871 : “ Quamobrem etsi jamdiu, uti affirmas, opinio isthic inoleverit, licite posse mixtas iniri nuptias absque S. Sedis dispensatione, hæc tamen opinio quâlibet non ob­ stante consuetudine, tolerari nequit ”. — Quod verum est, etiamsi in casu periculum perversionis absit; nam alia sunt pericula, et insuper, etiam cessante præcepto naturali, rema­ net præceptum positivum Ecclesiæ in praesumptione peri­ culi fundatum. 908. Corollaria. Hinc, quando absque dispensatione contraxerunt, debent ad Episcopum recurrere, ut pro violatione legis satisfaciant et cautio­ nes adhibere promittant necessarias ad periculum perversionis a se suâque prole amovendum3. Quæ cautiones exigendæ sunt etiam in articulo mortis4. 909. B) Graviter peccant parochi hujusmodi matrimonio etiam passive assistentes, quia contrahentium peccato coope­ rantur; ita decrevit 5. C. Concilii 5 .· “Catholicos parochos hisce matrimoniis celebrandis præsentes esse non posse Flagitiosum est enim eos esse tanti criminis testes, ct ali­ quo ritu vel suâ præsentiâ sacrilegum connubium confir­ mare »·: ·! : ! i« J » * Passiva tamen parochi assistentia a S. Sede toleratur in quibus­ dam regionibus : (a) si lege civili sub gravibus poenis requiratur; (b) quoties matrimonium mixtum sine graviori damno impediri nequit, atque insuper Ecclesiæ utilitati communique bono expedire videtur, si illud coram parocho potiusquam coram ministro acatholico, ad quem partes facile confugerent, contrahatur6. — Cæterum in his casibus parochus ad Episcopum recurrat, et Episcopus ipse • Illa recensio ab ipsis Protestantibus instituta est; cfr. Association Men, New York, November 1901; Literary Digest, Jan. 4, 1902, p. 17. » Ap. Collett. P. F, n. 1434. 3 Ita S. O(pc., 12 mart. 1S8r, ap. Collett. P. F., n. 1440. »5. Offic., 18 mart. 1901, ap. Atta S. Satis, XXXI, p. 52. sAp Koskovany, II, p. 102; Gasftarri, n. 446. «Ita ex Litt. Gregor. XVI, 30 apr. 1841 ad Ep. Hungarian, ap Collett. P. F., n. 1428, p. 522. DE IMPEDIMENTIS MATRIMONII. 567 ad S. Sedem, si tempus est et agitur de locis pro quibus hæc decla­ ratio data non fuit. 910. (C) Parochi totis viribus, hortationibus, suasionibus nccnon increpationibus conari debent ne hujusmodi connubia ineantur. Patet cx Codice, c. 1064 : “ Pastores a mixtis nuptiis, quantum possunt, absterreant Ad rem Cone. Plen. Baltitnorense IIP, n. 133 : “Ad hunc autem finem assequendum maxime conducit : (a) frequens parochorum instruflio quâ fideles edoceantur de Ecclesiæ prohibitione mixtorum matrimoniorum”. — Quæ quidem instructio tempore opportuno dari debet, i. e. antequam pars catholica amore capta sit erga par­ tem acatholicam ; proinde in sacro tribunali, quando confessarius novit pænitentem sæpius frequentare acatholicos, — coram Sodali­ tatibus juniorum, ubi constat traClatus amatorios haberi cum hæreticis,— coram parentibus, ut ipsi proli adolescenti invigilent. (b) " Praxis uniformis eorumdem parochorum in casibus occurren­ tibus impediendi totis viribus, hortationibus, suasionibus, nccnon increpationibus ne hujusmodi conjugia ineantur ”. Quod efficax esse nequit, nisi sacerdotes deterreant juniores a nimia Protestantium frequentatione; ideoque catholicæ juventuti occasiones præbeant simul conveniendi, et honestæ recreationi vacandi, praesenti­ bus quibusdam parentibus aut personis maturæ ætatis ac virtutis probatæ : nisi enim catholici adolescentes simul conveniant, haere­ ticorum conventus et associationes adibunt (c) “ Examen accuratum de canonicis et gravibus causis, quæ requi­ runtur pro dispensatione super hoc mixtæ communionis impedi­ mento concedenda”. Quapropter parochi non semper ac facile dispensationem petentibus acquiescant; sed de causis canonicis inquirant, nec statim credant quidquid nupturientes dicunt, sed rem accurate investigent. 911. (D) “ Post celebratas mixtas nuptias, parochi gravi conscientia onere se gravari sciant invigilandi ut promissa a conjugibus conditiones observentur et effeclum sortiantur ” *l. Nisi enim pastores id faciant, ideoque familias hujusmodi quandoque invisant, sæpe illæ promissiones in oblivionem cadent, ct liberorum religiosa educatio parum attendetur.— Pariter, juxta 5. *Officium , quoniam in gravissimo hoc nego­ tio nil solius presbyteri arbitrio est relinquendum, sacerdotes de quolibet mixto matrimonio contrahendo quantocius Epis' Ita 5. C. de Prop. Fide ad Archiep. Baltimorensein, 25 jun. 1884, ap. Collect. P. l·'., n. 1442; Codex, c. 1064, n. -, 1 Instruet, ad Ep. Orient., 15 dec. 1888, n. tj, ap. Collect. P. F.t n. 1444. 568 CAPUT III. copum certiorem reddant, accuratissime relatis omnibus rerum, locorum ct personarum circumstantiis. 2° De dispensatione ab impedimento mixtæ religionis. 912. De facultate dispensandi. Attamen quando hæc matrimonia præcaveri non possunt, aut quando in aliquo casu particulari prævidetur majora bona ex eis obventura quam mala, aut saltem sufficienter amoveri pericula, S. Pon­ tifex ab impedimento mixtæ religionis dispensare solet, justâ de causâ. Ipse quidem solus id præstare potest pro­ priâ auctoritate, cum hic agatur de lege generali; sed facultatem dispensandi aliquando Episcopis concedit, præ­ sertim in iis regionibus ubi multi hæretici inveniuntur Matrimonium mixtum cum dispensatione contraétum, debitisque cautionibus infra exponendis, legitimum evadit, nec sacrilegum vocari potest. 913. De conditionibus necessariis ad dispensationem. (A) Requiri­ tur gravis et canonica causa sine quâ permitti nequit ut fideles gravibus fidei ac morum periculis sese exponant. Hæc autem causa potest esse (a) quælibet ratio ad bonum publicum vergens, v. g. si probabiliter sperari possit familiam haereticam, aut saltem partem acatholicam nupturientem, veram fidem amplexuram esse; si catholici sint pauci et matrimonia mixta ad removenda hæreticorum praejudicia conferre valeant; si secus magna orirentur scandala; si matrimonium mixtum unicum sit medium ut liberi, ex alio matri­ monio nati, in catholica religione instruantur; (b) etiam ratio boni ’Ita in Statibus Amer. Faideratis^ Episcopi facultate gaudent “ dispensandi cum suis subditis super impedimento impediente mixtæ religionis, dummodum cautum sit omnibus conditionibus ab Ecclesia præscriptis ”. Si tamen aliud sit impedimentum, v. g. consanguinitatis vel affinitatis, dispensare non valent nisi habeant Indultum cumulandi et simul facultatem dispensandi super hoc alio impedimento. Præterea potestate gaudent “ dispensandi in matrimoniis mixtis jam con­ trariis, non item contrahendis, super gradibus consanguinitatis et affi­ nitatis, super quibus apostolicam facultatem pro catholicis jam obti­ nuerunt, quatenus pars catholica, praevia absolutione ab incestûs reatu et censuris, cum parte acatholicâ rite et legitime matrimonium contra­ here de novo possit, prolemque susceptam ac suscipiendam legitimam declarandi, dummodo cautum sit conditionibus ab Ecclesia præscri­ ptis”. — Olim prior facultas exerceri nequibat quoad Italos, de quibus non constabat Italicum domicilium omnino deseruisse; sed illa restric­ tio sublata fuit decreto S. Ojficii\ 4 maii 1887. Cfr. Putzcr, n. 217; Zitelli, Dispens., p. 94. DE IMPEDIMENTIS MATRIMONII. 569 privati contrahentium, dummodo, omnibus circumstantiis sedulo inspectis, prævideri possit majora bona quam mala ex hoc matrimo nio obventura esse: quod præsertim occurrit quando pars catholica fide, virtute, prudentia ac fortitudine praecellit. (B) l’ræterea cautiones quædam praescribuntur1. Pars acatholica promittere debet (a) se relicturam plenam libertatem catholico con jugi pro exercitio suæ religionis; (b> universam prolem utriusque sexus in catholica religione institutam iri, etiamsi catholicum con sortem præmaturâ morte abripi contigerita. — Pars autem catholica conari tenetur, juxta leges caritatis et prudenti», conversionem alterius partis promovere. In Codice, c. 1061, statuitur hujusmodi promissiones fieri debere regulariter in scriptis. Si id obtineri nequeat, sufficit ut ita serio fiant ut Episcopus moralem habeat certitudinem quod fideliter adimplebuntur ; quando vero, propter \aria adjuncta, talis certitudo acquiri non potest, jure exigere potest ut juramento promissiones firmentur 3. Aliquando etiam expedit ut in scriptis fiant et in archivio parochiali serventur 4, ut tempore opportuno exhiberi possint iis ad quos res spectat. 3° Dc modo matrimonia mixta celebrandi. 914. (A) Etiam quando dispensatio concessa fuit, et neces­ saria: cautiones exhibita:, jure communi parochus nonnisi assistentiam ad validitatem necessariam præstarc potest, vitando ea omnia qua: religiosum ritum sapiunt. Sacerdos igitur, cum testibus, extra ecclesiam, absque vestibus sacris, requirat ct excipiat 5 mutuum partium consensum, postcaque matrimonium in libro inscribat. ' Codex, c. 1061, £ 1, n. 2. In quibusdam regionibus, ut in Borttssiâ, lege civili cautum est ut liberi utriusque sexus in religione patris, aut saltem ad ejus arbitrium educarentur, simutque sacerdotibus interdicitur ne ullam promissionem exigant dc prole religiose instituenda ; quod adversatur legi canonica?. Tunc toleratur quidem ut parochi matrimoniis mixtis, absque his cau­ tionibus initis, assistant : sed nil facere debent quod videatur nuptias hujusmodi approbare, nec eis miscere preces aut religiosos ritus. Ita Pius VIII, 25 Mart. 1830, ap. Collect. P. l·'., n. 1426. 3 Ita 5. Officiunt, 17 febr. 1875, ap. Collect. P. F., n. 4 Quod in nonnullis dioecesibus pr.esci ibitur, v. g. (Statuta, n. 144); in IVUniiugtonensi (Statuta, n. 167); pro viro acatholico, non autem pro muliere (Statuta, n. s Codex, c. 1064, n. 4. 1437in 7'rentoneusi in Baltiniorensi 61). 570 CAPUT III. In quibusdam locis permittitur ut nuptiæ in sacristiâ aut in capella frivatà ineantur ’, et sacerdos partes de consensu interroget casque matrimonio unitas declaret: pariter annuli benedictio et brevis allocutio de consensu Episcopi permitti potest Insuper, ubi ex hujusmodi assistentia gravia incommoda timen tur, Episcopus permittere potest assistendam magis activam ’, cum quibusdam religiosis ritibus, exclusa semper celebratione missæ ac proinde benedictione nuptiali ·* : juxta decretum .S’. Offic., 17 jan. 1872, non solum in hoc casu prohibetur missa pro sponso et sponsa, sed etiam quælibet missa quæ haberi posset tanquam complementum cæremoniæ matrimonii5. — Unde in his omnibus Statuta et Epi scopi praecepta fideliter sequetur parochus6. 915. (B) Conjuges nequeunt vel ante vel post matrimonium, coram parocho initum, adire ministrum acatholicum, nisi hic agat partes magistrates civilis, et lex id praescribat ad effec­ tus civiles matrimonii assequendos. Jamvero partes agit civilis magistratus, quando non in templo, sed in aulâ, et absque vestibus sacris, conjuges recipit et alloquitur 7. Pars catholica, quæ matrimonium init coram acatholico ministro, uti sacris addicto, graviter peccat, quatenus in sacris cum hæretico communicat ac scandalum praebet; et incurrit excommunicationem Ordinario reservatam8. — Unde “si parochus certe noverit sponsos ' Ita .S'. Offic., i/ jan. 1877, ap. Werns, n. 588. Ita 5. Offic., 17 jan. 1877, ap. Gasparri, n. 463; cfr. Collect. P. F n. 1443; Statuts Synodaux de Paris, η. 482. De quæstione utrum expediat necne assistendam activam præbere matrimoniis mixtis cfr. Amer. Eccles. Review., VIII, 1893, p. 172-179; 354, 364· 4 Instruct. Antonelli. 15 nov. 1858, ap. Collect. P. F., n. 1450; Codex, c. 1102. — 5 5. Offic., 17 jan. 1872, ap. Gasparri, n. 463. '· In Statibus Amer, Fœderatis, modus assistendi matrimoniis mixtis describitur apud Excerpta, ed. 8’, p. 242-247 . ' Sacerdos primum, virum dc consensu interroget in hunc modum “ V. N., wilt thou take .\ X. here present for thy lawful wife? — Sponsus respondet : “ I will. — Deinde mulierem : .V. N., wilt thou take N. N. here present for thy lawful husband? - Sponsa respondet : I will. Tunc junctis invicem dexteris sibi mutuam fidem dant sequenti formula, sponsus primo dicens : /, N. N. take thee, etc. ut supra n. 885, not. 1). - - Hisce peractis sacerdos dicet : By (he authority committed to me, 1 pronounce you united in the bonds of matrimony. — Tunc sponsus annulum impo­ net in digito annulari sinistra? manus sponsæ, dicens : With this ring ! thee wed, and I plight unto thee my troth. Post hæc, sacerdos conjuges alloquatur verbis in Appendice additis, vel similibus...’’. ’ Codex, c. 1063. — 8 Codex, c. 2319. 1, n. 1. » DE IMPEDIMENTIS MATRIMONII, 571 hanc legem violaturos esse vel jam violasse, eorum matrimonio ne assistat, nisi ex gravissimis causis, remoto scandalo ct consulto prius Ordinario ” ‘. Si autem certo non scit cos hæreticum ministrum adituros, de lege Ecclesiæ silere potest, «piando prævidet monitio­ nem non esse profuturam, ad majora mala vitanda’. (Ci Quâ occasione «puesitum est etiam an liceat sacerdoti catho lico tanquam ministrum civilem se habere in celebratione matri­ monii duorum hæreticorum ; jamvero 5. Officium respondit ·, 20 dee. 1837 : “ Licet hujusmodi interventus non ita reprobetur ut nunquam licitus esse possit, communiter tamen est dissuadendus " Attamen nuperrime Præfectus .S’. C. de Prop. Fide scripsit Archiepiscopo Neo-Aurelianensi, 26 jan. 1895, id licitum esse, quia sacerd«’s est in hoc casu tanquam testis auclorizabilis «. .V. Z>. —■ “ Absterreantur quoque fideles a matrimonio contra­ hendo cum iis qui notorie aut catholicam fidem abjecerunt, etsi ad sectam acatholicam non transierint, aut societatibus ab Ecclesia dam­ natis adscript! sunt. Parochus prædictis nuptiis ne assistat nisi consulto Ordinario, «pii, inspectis omnibus rei adjunctis, ei permit tere poterii ut matrimonio intersit, dummodo urgeat gravis causa ct pro suo prudenti arbitrio Ordinarius judicet satis cautum esse catholicæ educationi universæ prolis ct remotioni periculi perver­ sionis alterius conjugis ”. “ Si publicus peccator aut censura notorie innodatus prius ad sacra­ mentalem confessionem accedere aut cum Ecclesia reconciliari recusaverit, parochus ejus matrimonio ne assistat, nisi gravis urgeat causa, de quâ, si fieri possit, consulat Ordinarium ”. IV. De impedimento cognationis legalis. Multæ olim difficultates movebantur de cognatione legali, utrum necne esset impedimentum, et quo gradu. Solutionis principium tradit C'odex, c. 1059, decernens hàc in re sequendam esse legem civilem, ita ut in regionibus ub cognatione civili nupti.e redduntur illicitæ, jure canonico matrimonium sit pariter illicitum seu impedimentum prohi­ bens, et quidem eodem gradu ac modo : "In iis regionibus ubi lege civili legalis cognatio, ex adoptione orta, nuptias reddit illicitas, jure quoque canonico, matrimonium illici­ tum est ”. 916. 1 Codex, c. 1063, § 2. Ita 5. Offic., 12 dec. 1888, ad Ep. Orientales, ap. Collect., n. 1444 (9). 3 Collect. P. F., n. 1523; cfr. n. 1525, ad 5. Ap. De Pecker, p. 267. 572 CAPUT rrr. Sedulo igitur inspicienda est hâc de re legislatio civilis. In Galliâ adoptio legalis ut impedimentum prohibens habetur Art. II. § I. De impedimentis dirimentibus. Prænotanda de impedimentis dirimentibus IN GENERE2. Natura et divisio impedimentorum dirimentium. I >i\isio. Quinam ea ferre possint? Quinam eisdem subjiciantur? k Quænam causæ ab eis excusent? i° Natura ct divisifi impedimentorum dirimentium. 917. Natura. (Ai Impedimentum dirimens talis est nature ut matrimonium invalidum reddat : “ Impedimentum dirimens et graviter prohibet matrimonium contrahendum, ct impedit quominus valide contrahatur ’’ {Codex, c. 1036, § 2.) B; Impedimentum dirimens directe contractum afficit et indirecte sacramentum. Siquidem Ecclesia non potest substantiam sacramenti directe attingere, i. e. mutare quod Christus ipse tanquam essentiale in sacramentis instituit; proinde, posito quod consensus validus sit materia et forma sacramenti Matrimonii, non potest efficere ut Christiani, qui valide consentiunt, validas nuptias non contrahant. Sed determinare ac præscribere potest conditiones requisitas ut consensus matrimonialis sit validus, attento bono publico; id enim valet in spirituali ordine quod Status in rebus temporalibus præstare potest; jam vero Status præscribere potest, ob bonum publicum, quasdam conditiones ad con­ tractus civiles perficiendos, quibus omissis, invalidus erit contractus; quod revera præstitit relate ad emptionemvenditionem, testamenta ct aha hujusmodi. Ergo pariter ' “ Le mariage estprohibé : entre l’adoptant, l’adopté ct scs descen­ dants; entre les enfants adoptifs du même individu; entre l’adopté et les enfants soit légitimes, soit naturels, qui pourraient survenir à l’adoptant; entre l’adopté ct le conjoint de l’adoptant; et réciproquement entre l’adoptant ct le conjoint de l’adopté”. (CW. civ., a. 348.) 3 Sanches, lib. VII, disp. 1-6; 5. Alphons., n. 978-981 ct n. 1008; Carrière, n. 508-627; Feije, n. 73-104; De Angelis, 1. IV, t. I, n. 15-17; Ixhntk., n. 726-731 ; Gasparri, n. 244 sq.; De Becker, p. 49-53; Haine, q. 94-100; Rosset, n. 1246; Génitot, n. 465-470· Noldin, n. 58-61. DE IMPEDIMENTIS MATRIMONII. 573 Ecclesia determinare potest conditiones sine quibus matri­ monialis consensus non erit validus. Ecclesia autem, directe contractum attingendo, indirecte sacra­ mentum attingit; cum enirn materia et forma sacramenti sit ipse consensus matrimonialis, quotieS contractus est invalidus, toties invalidum est sacramentum. Nec in hoc mutatur materia et forma sacramenti, quæ semper in valido contractu consistit; sed mutantur conditiones ad validitatem contractûs necessariæ. Quod compa­ ratione declaratur : si quis chimice dissolvit aquam baptismalem, eo ipso indirecte invalidai baptismum cum eâ ministratum, quin tamen substantiam sacramenti mutet; ita Ecclesia, suâ potestate dissolvendo consensum matrimonialem, seu potius impediendo ne hic valide praebeatur, non mutat substantiam matrimonii. 918. C) Finis vero propter quem statuitur impedimen­ tum diriméns, est modo generali ut recte ac condigne ineatur matrimonium pro bono contrahentium ct societatis; proindeque ut efficaciter avertantur mala atque incommoda, quæ matrimonii sanctitatem et honestatem destruerent vel mi­ nuerent. Unde quædam impedimenta instituuntur ; a pro­ pter bonum physicum aut spirituale conjugum, qualia sunt consanguinitas, præsertim in primis gradibus, affinitas aut crimen; (b alia autem propter bonum publicum utriusque societatis, civilis et ecclesiastica;; v. g. cognatio ct affinitas in remotis gradibus, ut juvenes, extra consanguineos et affines contrahentes, communi vinculo coadunent familias cæteroquin dissitas; (c alia tandem propter bonum religio­ nis et sacramenti, (.pialia sunt ordo, votum, ligamen. 919. Divisio. (A) Quindecim generatim recensentur impedimenta dirimentia, *quæ his versibus continentur ; Error, conditio, votum, cognatio, crimen ", Cultùs disparitas, vis, ordo, ligamen, honestas, Aetas, affinis, si clandestinus et impos, Si mulier sit rapta loco nec reddita tuto. (Bi Ratione auctoritatis a quâ originem ducunt, impedimenta sunt : Juris naturalis, si a Deo instituta sunt ut auctore natura·, v. g. error, impotentia et consanguinitas in primo gradu linea reda· ; (b) //z/7> divini positivi, quando po.sitivâ lege divina statuta sunt, ut ' Triples autem distinguitur cognatio : naturalis, spiritualis et lega­ lis; pariter triplex est impedimentum criminis, ut infra dicetur; hinc novemdecim impedimenta a quibusdam agnoscuntur. Ex his impedi­ mentis dirimentibus, tredecim sunt impedimenta dirimentia proprie dicta. Cf. Codex, can. 1067 sq. 574 CAPUT ΙΤΓ est ligamen; (c)juris ecclesiastici, quando auctoritate Ecclesiæ con stituta sunt, qualia sunt ordo, votum, cultûs disparitas, etc. (C) Ratione extensionis, impedimenta sunt (a) absoluta, quando matrimonium dirimunt cum qualibet persona, ex. gr. votum, ordo, ligamen: (b) relativa, cum nuptias invalidant solum cum certis personis, v. g. cognatio, affinitas, crimen, etc. (D) Ratione finis propter quem instituta fuerunt, impedimenta sunt : (a) juris privati, quæ statuuntur propter bonum privatum contrahentium, ita ut ipsis solis competat jus et officium impu­ gnandi matrimonium; quatuQr sunt : error, conditio, metus, impo­ tentia, quibus nonnulli, ut Lehmkuhl (n. 732), addunt ligamen; (b) juris publici, quæ statuuntur propter bonum commune, seu propter Christiani Matrimonii sanctitatem, ita ut jus et officium matrimo­ nium impugnandi competat non solum contrahentibus, sed etiam judici ecclesiastico et cuilibet personæ quæ tale impedimentum noverit; qualia sunt ætas, ordo, votum ceteraque præter quinque superius recensita. (E) Ratione modi <]uo cognoscuntur, impedimenta sunt publica vel occulta, prout communitati vel solum paucis nota sunt, ut infra declarabitur, ubi de Dispensationibus. ' 920. (F) Ordine autem logico, quem sequemur, ad tria capita revocari possunt : (a impedimenta quæ consensum afficiunt : cetatem et amentiam, errorem, conditionem, vim et metum; (b) quæ habilitatem contrahentium afficiunt, vel absolute : impotentiam, ligamen, votum et ordinem ; vel rela­ tive : cognationem, affinitatem, honestatem publicam, cultus disparitatem, raptum et crimen ; (c) quæ formain contractus respiciunt, nempe clandestinitatem ’. t I' ni ■ : HJ »J » «Ί i» * * ' 0’. Thomas (Supplem., q. L, art. unie.) ita logice ac philosophice exponit ordinem impedimentorum suo tempore existentium : “ Potest enim matrimonium impediri aut ex parte contractus matrimonii, aut ex parte contrahentium. Si primo modo, cum contractus matrimonii fiat per voluntarium consensum, qui tollitur per ignorantiam ct per violen­ tiam, erunt duo impedimenta matrimonii, scilicet vis, id est coactio, et error ex parte ignorantiæ. Et ideo de istis duobus impedimentis Ma­ gister determinavit, ubi agebatur de causd matrimonii (Sent. IV, dist. 29 et 30). Nunc autem agit de impedimentis quæ accipiuntur ex parte personarum contrahentium, quæ sic distinguuntur. Potest enim ali­ quis impediri a matrimonio contrahendo vel simpliciter, vel respectu alicujus personæ. Si simpliciter, ut cum nulkl possit matrimonium contrahere, hoc non potest esse, nisi quia impeditur a matrimoniali actu. Quod quidem contingit dupliciter : primo quia non potest de facto, sive quia omnino non possit, et sic ponitur impedimentum impo­ tentia coeundi : sive quia non libere possit, et sic ponitur impedimen­ tum servitutis conditio: secundo quia non licite potest, et hoc sccun- DE IMPEDIMENTIS MATRIMONII 575 2° Quinam impedimenta dirimentia ferre possint? 921. Jam probatum est supra, n. 814, Ecclesiam et qui­ dem solam jus habere statuendi inter baptizatos impedi­ menta matrimonium dirimentia; sed quæstio est quinam in Ecclesiâ hàc potestate gaudeant. (A) 5. Pontifex et Concilia generalia certo possunt hujus­ modi impedimenta ferre, cum suprema auctoritate in univer­ sam Ecclesiam polleant. Quod quidem præstare possunt sive per modum universa.· legis, sive per modum præcepti particularis M. (B) “ Consuetudo novum impedimentum inducens aut impedimentis existentibus contraria reprobatur ” 2. (C) Episcopus autem et Concilia particularia hodie pote­ state carent impedimenta statuendi, quamvis olim eam exercuerint. Ratio est quia hæc est causa major, quam sibi reservavit S. Pontifex, et merito; nam si quilibet Episcopus pro suâ dioecesi impedimenta ferre valeret, jam esset maxima confusio in re gravis momenti. 3° Quinam impedimentis dirimentibus subjiciantur? 922. (A) Certum est omnes, etiam hæreticos et infideles, ligari impedimentis juris naturalis et divini positivi, qualia sunt consanguinitas in primo gradu lincæ rectæ, ligamen, etc.; jus enim divinum, etiam mere positivum, omnes Dei subditos ligat. o Certum est pariter infideles non directe attingi per impe­ dimenta mere ecclesiastica, cum Ecclesia de iis qui foris dum quod ad continentiam obligatur, quod contingit dupliciter : vel quia obligatur ex officio suscepto, et sic est impedimentum ordinis; vel ex volo emisso, et sic impedit votum. Si autem impeditur aliquis a matrimonio non simpliciter, sed respectu alicujus personæ, vel hoc est propter obligationem ad alteram personam, sicut qui uni matri inonio junctus est, non potest alteri conjungi, et sic est ligamen matri­ monii : vel quia delicii proportio ad alteram personam, et hoc propter tria : primo quidem propter nimiam distantiam ad ipsam, et sic est disparitas cultus; secundo propter nimiam propinquitatem, et sic poni­ tur triplex impedimentum, scilicet cognatio, deinde affinitas, quæ im­ portat propinquitatem duarum personarum ratione tertia· matrimonio junctæ, et publica honestatis justitia, in quà est propinquitas duarum personarum ratione lertiæ per sponsalia junctæ ; tertio propter inde­ bitam conjunctionem ad ipsam primo factam, et sic impedit crimen adulterii prius cum ips.l commissi ■ CWc.r, c. 1038. — 3 Codex, c. 104t. 576 CAPUT III sunt non judicet, ac proinde pro cis leges non ferat. Infide­ les tamen indirecte per hæc attinguntur, quando scilicet con­ trahere volunt cum fidelibus, qui et ipsi vinculo ecclesiastico ligantur; nam ad nullitatem matrimonii sufficit ut unus e sponsis inhabilis sit ad contrahendum. {Codex, c. 1036). 923. (B) Controvertitur autem num hceretici, schismatici et apostata, qui valide fuerunt baptizati, impedimentis mere ecc 1 csiasticis su bj ici u n t u r. (a Olim non pauci theologi et canonistæ. ut Lavmann et Schmalzgrueber1, negabant. Quamvis enim, aiebant, Ecclesia potestatem habeat ligandi filios etiam rebelles, de faéto ligare non vult eos qui sunt membra Societatis ab Ecclesiâ prorsus separatae, et nascuntur, non autem fiunt, hæretici. Non enim credibile est eam urgere velle leges quarum observantia impossibilis est, et ex quibus maxima damna necessario oriuntur; atqui leges ecclesias­ ticae matrimonium dirimentes non possunt ab haereticis servari, cum a plerisque ignorentur, et tanquam obligatoriae non habeantur ab eis qui eas cognoscunt; aliunde si istis legibus ligantur hære­ tici, multa matrimonia invalida erunt : quod sane maximum est malum. ii P Μ· ! I'. ' ■ i •p 924. (b) Attamen, juxta hodiernos canonistas, sententia affirmativa omnino tenenda est, propter Ecclesiæ decisio­ nes. — Exceptio tamen admittitur quoad schismaticos in Oriente degentes, qui jam per longa saecula suas particula­ res leges hâc de re habuerunt, tacentibus R. Pontificibus. 1) Pluries enim declaravit Benedictus XPV, sive implicite sive explicite, hæreticos ligari canonicis impedimentis. In Constit. Matrimonia, 4 nov. 1741, statuit matrimonia contracta, absque Tridentinà formâ, inter hæreticos vel inter partem haereticam et catho­ licam in Belgio et Hollandiâ valida esse, dummodo tamen non obsti­ terit aliud canonicum impedimentum; ergo invalida sunt, si tale impe­ dimentum obstiterit. Pariter in Const. Singulari nobis, q febr. 1749, ad Card. Eboracensem, declarat invalidum esse matrimonium intei hebrieum et heereticam, quia “exploratum est,ait, hæreticos quidem ab Ecclesiæ unitate repelli, iisque bonis orbari omnious quibus fruuntur in Ecclesiâ versantes, non tamen ab ejus aufloritatc et legi­ bus liberari 2) Quod etiam constat ex agendi ratione Rom. Congregationum. Nam, quando ab hæresi vel schismate convertuntur conjuges impe­ dimento ecclesiastico irretiti, Sedes Apostolica eorum matrimonia * Laymann, 1. V, tr. X, p. 2, c. 4, n. 7; Schmalzgr., lib. I, lit. I, η. 379·38ο· DE IMPEDIMENTIS MATRIMONII 577 sanat in radice; prælerea speciales facultates Episcopis concedit quoad hæreticos conversos, v. g.. facilitatem dispensandi in matri nioniis contractis cum haereticis conversis in secundo simplici ct mixto, id est, in secundo mixto cum tertio aut quarto; ergo suppo nil nuptias cum canonico impedimento initas esse invalidas. 3) Revera hujusmodi impedimenta, si excipias clandcstinitatem (de cujus extensione infra dicetur), jam promulgata erant quando modernæ hæreticorum sectæ natæ sunt, ideoque vim legis habe bant ubi nunc hæresis grassatur: aliunde nihil probat Ecclesiam voluisse postea hæreticos ab his legibus eximere, sed c contra docu menta jam allata contrarium potius evincunt. Et merito: secus enim Ecclesia favere videretur rebellibus filiis. — Aliunde Codex acatholicos eximit tantum a servanda catholica matrimonii forma. (CWr.v, c. 1099.) Nec dicatur exinde maxima oriri incommoda; nam s.epe hodierni hæretici bonâ fide excusantur .1 peccato, dum matrimonium contra hunt cum impedimento canonico; si gratia sacramentali privantur, alias gratias recipere possunt, et. cum nuptias bonâ fide inierint, proles est legitima. 4” Omena m cansce ab impedimentis dirimentibus excusent? 925. (A) Ignorantia etiam invincibilis non excusat ab im­ pedimento dirimente, quia ex Codice, c. 16, “ nulla ignorantia legum irritantium aut inhabilitantium ab eisdem excusat, nisi aliud expresse dicatur ", Quod aliunde 5. Officium aperte declaravit in Instruet, ad Vic. Ap. Siamensem ’,4 jul. 1855 : "Animadvertendum est etiam, quoad impedimenta diri­ mentia, ignorantiam invincibilem aut bonam fidem haud sufficere ut valide contrahatur matrimonium. Etsi quando­ que (quod tamen raro credendum est in praxi) illa ignorantia et bona fides excusare valeat a peccato, tamen nunquam efficere potest matrimonium validum quod cum obice diri mente fuerit initum 926. (B) Neque ab impedimentis incurrendis regulariter excusat grave damnum contrahentium, vel impossibilitas dispensationem obtinendi ; nam leges irritantes, quæ propter bonum publicum feruntur, non cessant propter aliquod bonum privatum. Quod confirmatur ex responso N. Officii ad Vie. Ap. Japoiliæ3, 11 mart. 1868; siquidem expositum fuerat C hristianos Japonenses, durante saeculari persecutione. . bonâ fide matrimonia contraxisse cum impedimentis juris * Ap. Collect. Paris., n. 950, p. 427. Ap. Collect. P. /·'., n. 1226. 578 CAPUT III. ecclesiastici; jamvero responsum est eos qui in bonâ fide jierseverabant non esse inquietandos; alios vero consensum renovare teneri, vel, si id impossibile esset, supplicandum esse pro dispensatione in radice; ex quo infertur hæc matri­ monia tanquam invalida a S. Officio habita fuisse. Dicitur regulariter, quia si quis in hoc casu omnino debe­ ret a matrimonio abstinere. — quia v. g. agitur de muliere catholica quæ commoratur in regione ubi omnes juvenes sunt pagani, — impedimentum cessat, cum jus naturale nubendi prævaleat juri ecclesiastico. Corollarium : Num licet contrahere cum impedi­ mento dubio? Juxta omnes, primum res serio investigari debet; si vero, post diligens examen, dubium supersit, distinguendum est : (A Si agitur de impedimento juris naturalis aut divini, v. g. consanguinitatis, ligaminis, graviter peccat qui cum tali dubio nuptias init; hic enim agitur de validitate sacramenti, et quidem de defectu quem Ecclesia supplere nequit; ergo hic non licet opinionem probabilem sequi; et qui ita agit voluntarie et absque necessitate, sese exponit periculo casti­ tatem violandi. Attamen, “si impedimentum iinpotentiæ dubium sit,sive dubio juris, sive dubio facti, matrimonium non est impe­ diendum ” ». t B) Si impedimentum est juris ecclesiastici, pariter distin­ gui debet : (a) in dubio juris, utrum lex existât, contrahere licet, quia Ecclesia supplet, i. e. dat facultatem nubendi, si forte hæc non existit; nam ex Codice, “ leges etiam irritantes et inhabilitantes, in dubio juris non urgent”2. Proinde in praxi impedimentum ecclesiasticum dubium dubio juris est i m ped i men t u m nullum. b) In dubio facti, utrum v. g., inter zl et B sit gradus consanguinitatis vel affinitatis prohibitus, non licet contra­ here, sed obtineri debet dispensatio ad cautelam·, nam ex Codice “ in dubio facti potest Ordinarius in eis dispensare dummodo agatur de legibus in quibus Romanus Pontifex dispensare solet ” 3. Stante igitur dubio contrahere prohi927. • Codex, z. 1068, § 2. — Codex, c. 15. — 3 Codex, c. 15. DE IMPEDIMENTIS MATRIMONII. 579 betur1; etenim matrimonium periculo nullitatis exponitur absque sufficienti ratione, cum facile sit dispensationem ab Ordinario obtinere, qui in dubio facti eam concedere valet. (W.r, c. 15). § [I. De impedimentis qu.-e consensum afficiunt. Quatuor sunt : amentia et telas, error, conditio, vis et metus I. De amentia et ætate. 928.i° De amentià (A) Perpetua et absoluta amentia jure naturali dirimit matrimonium ; nam, ex dictis supra (n.692),ad validitatem matrimonii requiritur liber ac proinde rationabilis consensus, cujus perpetuo et absolute amentes omnino incapaces sunt. — Si vero amentia non sit perpe­ tua, ac matrimonium tempore quo uterque conjux mente sanus erat initum fuerit, per subsequentem amentiam non dissolvitur. (B) Qui vero lucida habent intervalla, valide quidem contrahunt tempore quo rationis usu gaudent; sed regulariter a matrimonio avertendi sunt, ob mala quæ exinde sequuntur ac difficultatem rite educandæ prolis. Dicitur regulariter, quia hæc matrimonia per­ mitti possunt ob gravem causam, v. g. ad reparandum puellæ hono­ rem, ratihabendam civilem unionem, vel legitimandam prolem ; id tamen generatim non fiat inconsulto Episcopo. Si dubitatur an matrimonium contractum fuerit tempore amentiæ vel lucido intervallo, generatim præsumitur initum tempore amen­ tiæ, proindeque invalidum, quia lucida intervalla per accidens occur­ runt, ac proinde probari debent. (C) Dementes, seu monomaniaci. qui circa unam vel alteram rem insaniunt, et in aliis ratione pollent, probabilius habiles sunt ad matrimonium, dummodo jura et officia conjugii intelligant; sed a connubio avertendi sunt,in quantum fieri potest, propter incommoda quibus altera pars et proles nascitura obnoxiae erunt3. 929. (D) Patui vel stupidi, si sufficienti pollent discretione, ita ut jura et onera matrimonii intelligant, valide contrahere possunt; sed, cum facilius decipiantur, facilius etiam probatur eorum consensum errore vitiatum fuisse. (E) Surdomuti, rite instituti, capaces sunt nubendi. Si vero ' Decret, lib. V, tit. 39, cap. 44. ’ Decret, lib. IV, tit. 1, cap. 24; 5. Thom.. 4 Sentent., dist. XXXIV. q. t, a. 4; Sanchez, lib. I, disp. 8, n. 82-24; Schmalzgr., hb. IV, t. I, n. 14-17; Carrière, n. 827; Gasparri, II, n. 779781. 3 Generatim leges civiles talia matrimonia ut invalida habent. 580 CAPUT HI. capaces non sunt graviter peccandi, neque habiles censentur ad contrahendum. Qui vero a nativitate simul surdi, muti et acci fuerunt, generatim matrimonii incapaces sunt, nisi tamen speciali methodo instruéti fuerint *. (F) Ebrii, qui vere rationis usu pro tempore carent, necnon dor­ mientes, licet somnambuli, matrimonium inire non valent tempore ebrietatis vel somni. Si vero matrimonium per procuratorem fiat, valide contrahitur etiam m casu quo mandans est ebrius vel dormiens nuptiarum tem­ pore, dummodo rationis usu gauderet quando mandatum dedit. 930. 20 De ætate’. (A) Regula generalis : Jure cano­ nico irritum est matrimonium ante pubertatem initum, nisi malitia suppleat aetatem. Jamvero pubertas ex Codice exi­ stera censetur anno quartodecimo completo pro feminis; anno sextodecimo completo pro masculis 3. (a) Ratio legis est quia ante pubertatem praesumitur deesse illa perfeéla discretio quæ ad intelligenda matrimo­ nii officia desideratur; et insuper omnino decet ut nuptiæ non permittantur juvenibus antequam potentia generandi polleant, quæ nonnisi hâc ætate adesse solet. (b) Statim vero ac pubertatis ætas completa est, matri­ monium per se valet, etiamsi forsan adhuc deesset imme­ diata potentia generandi; nam jure naturæ ad validitatem matrimonii sufficit potentia generandi remota, dummodo adsit aliunde mentis discretio : hæc autem præsumitur in puberibus, nisi contrariis indiciis deficere probetur. 931. (B) Exceptio. Valet tamen matrimonium ante pubertatem initum, si malitia suppleat eetatem, i. c. si simul adsit immediata potentia generandi, et sufficiens discretio Hi ' >'! I I 1 Quidam enim ex his revera instruéli sunt, ut videre est ap. Dickens, American Notes, ch. 111, ubi describitur quomodo Laura Rrigdman, puella omnibus sensibus, excepto taflu, destituta, optime educata fuerit; cfr. /\mer. Supplement to Encyclop. Britannica, voce Brigdman; aliud exemplum videre est ap. La Quinzaine, dec. 1902. 3 Decret, lib. IV, tit. 2, de Desponsat, impuberum; Reiffenstuel, ^Schmalsgr., De Angelis, Santi altique Canonist® in hunc titul.; 5. Alphons., n. 1065-1067; Carrière, n. 900-904; Feije, n. 531-537; Gasparri, n. 491-509; Lehmk., n. 748: Afansella, p. 21-25. 3 Codex, c. 1067. — Olini pubertas existcre censebatur anno duode­ cimo completo pro feminis, anno quarto decimo pro masculis. DE IMPEDIMENTIS MATRIMONII 581 ad intelligenda conjugii officia. Nam ideo matrimonium impuberum est invalidum quia /vvz?v/z//z/z/z/7zr inhabiles ad contrahendum ; jamvero præsumptio cedit veritati. Antequam vero matrimonium impuberum permittatur, duæ præfatæ conditiones probari debent; de his autem judicare debet non ipse parochus, sed Ordinarius vel Pontifex, (a) Potentia generandi probari potest vel ex copula jam habita, — vel ex menstruo in femina, aut ex seminis effusione in viro, - aut ex inspectione cor­ porum a medico peraétà. (b) Debita autem mentis discretio dignos­ citur ex interrogatione impuberum seorsim faétâ, inquirendo ab utroque utrum velit nubere, an noverit matrimonii naturam, onera et proprietates; utrum sponte, an vi, metu, blanditiis aut promissis ad matrimonium inducatur. Postea testes de eisdem interrogen­ tur. Si, omnibus sedulo perpensis, res certa sit, nuptiæ permittun­ tur vel prohibentur, secundum probata; si dubia, probabile est Episcopum ex urgentissimâ causa dispensare posse, maxime si con­ trahentes sint prope annos pubertatis ; si res non urgeat, ad S. Se­ dem remittatur. Matrimonium nullum propter defeétum ætatis, non vali­ datur per solam adeptionem pubertatis; sed necesse est ut consensus renovetur post adeptam pubertatem. 932. (C) Impedimentum ætatis, prout fuit expositum, est solum juris ecclesiastici. Jus naturale irritat quidem matrimonia quæ contrahuntur absque sufficienti discretione sed non ea quæ ineuntur ab impuberibus qui jam connubii officia intclligunt. Hinc (a) inter non baptizatos, positâ judicii maturitate, valet matrimonium ante pubertatem ini­ tum : quod praéHcum est, non quidem in nostris regionibus, sed in multis Catholicis missionibus Indiæ et Sinensis im­ perii, ubi frequenter ineuntur matrimonia inter impuberes. (b) Ecclesia ab hoc impedimento dispensare valet, statim ac adest sufficiens discretio; sed dispensatio rarissime con­ ceditur, nonnisi ob gravissimam causam, v. g. reconciliatio­ nem duarum nationum aut familiarum, et sub conditione ne contrahentes cohabitent antequam ad nubilem ætatem pervenerint. 933· (D) Xotauda j>ro praxi. Quamvis matrimonium validum sit statim ac pubertas attingitur, non expedit illico contrahere; sed maturiorem ætatem cxspcélarc juvat, ne praecociori matrimonii usu vires conjugam exhauriantur, ac debilis proles generetur; ne pariter sponsi careant illa pru- 582 CAPUT III. dcntiâ quæ ad rectam sobolis educationem desideratur. Aliunde tempus nuptiarum nimis differri non debet, ne forte juvenum mores corrumpantur. Qua in rc ad varias loco­ rum consuetudines et conditiones attendendum est : in calidioribus locis ocius, in frigidioribus serius maturitas acquiritur. {Codex, c. 1067.) II. De impedimento erroris . * Error matrimonium invalidans triplex esse potest : i°circa naturam vel essenti(deni proprietatem matrimonii; 2° error circa personant ; 30 error circa qualitates persona. Error circa naturam vel essentialem proprietatem ma­ trimonii. i° 934. (A) Invalide matrimonium contrahit qui ita errat circa ipsam naturam matrimonii, ut positive nolit tri­ buere jus in proprium corpus, quando videlicet putat matrimonium esse amicalem quamdam societatem, non autem unionem ad filios generandos; tunc enim deficit matrimonialis consensus, cum desit intentio jus dandi in proprium corpus. Non requiritur tamen ut nupturientes sciant prolem per copulam generari, sed sufficit ut noverint matrimonium ad prolem habendam contrahi. Insuper error hujusmodi non præsumitur in puberibus, sed probari debet 2. (B) Pariter error invalidât sacramentum, quando ita versa­ tur circa essentialem proprietatem matrimonii, unitatem vel indissolubilitatem, ut positive excludatur talis proprie­ tas : tunc non adest tantum error, sed apponitur conditio essentiæ contractais contraria. Si vero hæc proprietas non excluditur, sed habetur intentio more aliorum contrahendi, valida: sunt nuptiæ. * .S'. Thom., Suppl., q. 51 ; Reiffenst., 1. IV, t. I, n. 342-350; Schmalggr., . IV, t. 1, n. 433-461; Sanchez, lib. VII, disp. 18; 5. Atphons., n. 10091016; Carrière, n. 631-634; Baller. T., n. 601-610, cd. 3; T'eije, n. 105118; Gasparri, II, 782-793. Quod ita declaratur in Codice : “ Ut matrimonialis consensus haberi possit, necesse est ut contrahentes saltem non ignorent matrimonium esse societatem permanentem inter virum et mulierem ad filios pro­ creandos. Hæc ignorantia post pubertatem non præsumitur’’. DE IMPEDIMENTIS MATRIMONII 583 935· -° h.rror circa personam existit quando quis con­ trahere volens cutn unâ, v. g. Magdalena, ducit aliam, v. g. Mariam. Error circa personam, sive vincibilis, sive invincibilis, sive antecedens, sive concomitans, jure naturali dirimit matrimonium, nisi intentio contrahentis sit nubere persona' prœscnti quœcumquc sit Etenim matrimonium est contractus cum personâ deter­ minata, et persona ipsa est vere contractus objectum, proinde­ que ad ejus substantiam spectat: jamvero qui errat circa personam, et ducit Mariam, quam putat esse Magdalenam, non consentit in personam cum quâ contrahit, sed in aliam, proindeque vitiatur consensus^ Ita quando Jacob nupsit Liæ, putans eam esse Rachel, matrimonium fuit nullum, quamvis postea illud ratum habuerit novo consensu. Exceptio pariter intelligitur; nam, si quis ducere velit mulierem præsentem, quæcumque sit, in præsentem perso­ nam vere consentit, quamvis erronee existimet eam esse Cæciliam, dum revera est Agnes. 936. 3° Error circa personae qualitates vel fortunam per se non invalidât matrimonium. Xam consensus ma­ trimonialis per se terminatur in personam ipsam; et, quam­ vis ejus qualitates promptiorem et pleniorem reddant con­ sensum, tamen cum non determinant; ideoque consensus existit, etiamsi hæ qualitates desint. Valide igitur con­ trahit qui ducit personam quam putat esse nobilem, divitem, virginem, dum revera est plcbeia, pauper, corrupta2. I )ictum est per se, quia per accidens error circa qualitates vel for­ tunam invalidai matrimonium in triplici ca.su : . In omnibus casibus dubiis, indicium ferri debet a judice in foro externo, proindeque ejus sententia expecianda est. 943· 3° Quo jure metus matrimonium dirimit? (A) Si trepidatio mentis ita tollit libertatis usum ut non sit suffi­ ciens libertas ad peccatum mortale, y/r/r naturali invalidât matrimonium, quia consensus non est liber. bendi: serio moneantur id esse sacrilegium, et cos teneri vel abstinere a nuptiis, ve! serio consensum dare. Cfr. z/wrr nccies. Review t XVIII, 1S9S, p. 530. 588 CAPUT III. (B) Si vero, etiam sub metu, voluntas eâ libertate gau­ deat quæ ad peccatum mortale sufficiat, prout sæpe contin­ git, contro vertitur; (a) quidam, cum 5. Thomâ, affirmant impedimentum a jure naturali procedere, quia matrimonium est vinculum perpetui amoris, ad quod requiritur plenus et perfectus consensus, eo magis quia contractus semel initus est indissolubilis; (b) multi cum Sanchez, tenent illud esse solum juris ecclesiastici, quia libertas ex tali metu minuitur, sed non tollitur. — Quidquid sit. in praxi Ecclesia non solet in eo dispensare, sed vult ut renovetur consensus, vel ut dissolvatur matrimonium. Si impedimentum metus sit publicum, non revalidatur matrimonium cohabitatione ct carnali copulâ*1; sed necesse est ut consensus renovetur, ct quidem coram parocho el testibus. Si vero impedimentum sit occultam, revalidari potest copula liben. habita et consensu, absque solcmnitatibus, dummodo solemnitates prius servatæ fuerint. 944. Corollarium. 945. .V. />. Parentes, domini, magistratus aliique cogentes ad matrimonium graviter peccant, ct ab Episcopo puniri possunt. Sed excommunicatio olim lata contra dominos et magistratus qui subditos vel alios cogunt quominus libere matrimonium contrahant, amplius non viget. § 111. De impedimentis quæ afficiunt habilitatem CO NTR A11E N TIUM A HSOL UTE. i ' Quatuor sunt : impotentia (de quâ in Supplemento); liga­ men, votum et ordo. Id 946. III '· I. De impedimento ligaminis2. Notio. Ligamen, de quo agitur, est 1 vinculum matrimoniale ex aliis nuptiis ortum et nondum solutum. Ita ex Trident., sess. XXIV, cap. 9 de Reformat, matrim. Decretal., lib. I\. tit. 4 de Sponsâ duorum; Sam liez, lib. VII, disp. 80; Schmalzgr., I. IV, tit. 4, n. 1-28; .s’. Alphons., n. 1060; Carrière, n. 804-808; Teije. n. 438-447; Dall. P., n. 765, cd. 3; J/ansella, p. 97-124: Gasparri, n. 625-634; JjSunk., n. 740742; Gt'nicol, 11.492-493.- Codex, c. 1069, de hoc impedimento'tatuit : “Invalide matrimonium attentat qui vinculo tenetur prioris matrimonii, quanquam non consummati, salvo privilegio lidci. Quamvis prius matrimonium sit irritum aut solutum qualibet <·χ causa, non ideo licet aliud contrahere, antequam de prioris nullitate aut solutione legitime ct certo constiterit ”. I tl I 'X·- DE IMPEDIMENTIS MATRIMONII. 589 Hoc impedimentum dirimit subsequens matrimonium jure divino, cum. ex dictis, polygamia sit jure divino prohibita. Hinc etiam Infideles eo ligantur, et. quando ad fidem conver­ tuntur, unam lanium uxorem i linere possum : hæc del ici esse regu­ lariter prima uxor legitima: sed, quoniam in quibusdam regionibus primam reperire impossibile est, conversus remanere potest cum uxore baptizata tanquam cum uxore legitima, quamvis non sit prima. Insuper conjux conversus, quando non potest infidelem partem invenire ct interpellare, permittitur alias nuptias inire, quæ validie sunt, etiamsi postea innotuerit ali.un partem ad veram fidem tempore secundi matrimonii conversam fuisse. Utrum id fi at vi privilegii Paulini, vel potestate R. Pontifici concessa solvendi ma trimonium in infidelitate contractum et post baptisma non consum­ matum. controvertitur, ut supra, n. 733, expositum est. Quoad fideles autem, hoc impedimentum est indispensa­ ble, «piando oritur ex matrimonio rato et consummato. · 947. 2° De probationibus requisitis ad novum matri­ monium ineundum. Qui primum inivit matrimonium non "potest aliud contrahere, nisi prius solutum fuerit. Hoc autem solvi potest quadruplici modo : privilegio Paulino, de quo supra (n. 729); — dispensatione .S'. Pontificis, vel profes­ sione religiosa, quando matrimonium non fuit consumma­ tum (supra, n. 742) : quo casu exhiberi debet authenticum testimonium dispensationis a S. Pontifice concessa.·, vel professionis religiosæ alterius partis, cum probatione juridica non-consummationis matrimonii; — declaratione authentica invaliditatis primi matrimonii;—vel tandem morte alttrius conjugis; de his duobus posterioribus modis pauca adnotandâ sunt. (A) Ut prius matrimonium authentice declaretur invali­ dum, regulariter duplex debet esse sententia judicialis nullitati favens, ad normam Constit. Bcned. XIV Dei misera­ tione. Attamen, cx decreto 5. Officit, 5 jun. 1889, matri­ monium poterit ab Ordinario declarari nullum, cum inter­ ventu tamen defensoris vinculi matrimonialis, quin opus sit secundâ sententiâ, ct absque solcmnitatibus in Constit. Dei Miseratione statutis : (a) quando agitur de impedimento disparitatis cultus, ct evidenter constat unam partem esse baptizatam, et alteram non fuisse baptizatam; (b) quando agitur de impedimento ligaminis, et certo constat primum conjugem esse legitimum et adhuc vivere; (c) quando 590 CAPUT III. agitur dc consanguinitate ct affinitate ex copulA licità, aut etiam de cognatione spirituali, aut dc impedimento clandestinitatis in locis ubi Tametsi publicatum est, vel uti tale diu observatum; dummodo cx certo ct authentico docu­ mento, vel, co deficiente, cx certis argumentis evidenter constet de existentiâ hujusmodi impedimentorum super quibus Ecclesiæ auéloritate dispensatum non fuerit *. Hinc, die 27 mart. 1902, S. Officium declaravit duplicem sententiam requiri, quando non certo et evidenter constat de præfatis impedimentis2, 948. (B) In casu mortis primi conjugis, requiritur mora­ lis certitudo de ejus obitu, ita ut graviter peccet qui novum matrimonium contrahit sine tali certitudine, etiamsi dc facto prior conjux defunéhis esset. ' ■Ί ni * J HI M“ Ad hanc autem certitudinem obtinendam, non sufficit sola con­ jugis absentia per plures annos, nisi alia accedant positiva indicia. Hinc, juxta Instruit. 5. O[ficii\ 13 mai 1868, hæc methodus se­ quenda est : (a) imprimis documentum authenticum obitus diligenter exquiratur ex regestis parœciæ vel xenodochii vel mihtine, vel, si haberi nequeat ab ecclesiastica auCtoritate, a Gubernio civili loci in quo persona obierit, (b) Si tale documentum haberi nequit, au­ diantur testes, saltem duo, jurati, fide digni, qui de faCto proprio deponant, defunCtum cognoverint, ac sint inter se concordes quoad locum et causam obitûs aliasque substantiales circumstantias, (c) Interdum unus testis admittitur, dummodo sit immediatus, omni exceptione major, ejusque depositio aliis gravibusque admi­ niculis fulciatur; aut, si extrinseca adminicula desint, ejus testimo­ nium sit ex omni parte congruum et verisimile, (d) Si non sunt testes oculati, accipi potest testimonium eorum qui, cæteroqum fide digni, testificantur se, tempore non suspeCto, mortem conjugis ex aliis audivisse, dummodo eorum diCta alus m casu occurrentibus circumstantiis respondeant, (e) Si ne unus quidem reperitur testis, qualis supra, probatio obitûs ex conjeéturis, præsumptionibus, in­ diciis et adjunCtis quibuscumq ue caute investiganda est, quæ haberi poterunt a conjunCtis, amicis, vicinis et notis utriusque conjugis4. ' Ap. Collefi. P. F, n. 1575. - Ap. Atia S. Sedis, XXXIII, p. 756-758. Ap. Alla S. Sedis, VI, p. 436-441; Gasparri, t. II, p. 523. 4 De quibus lege cit. Instruct., vel Feije, n. 444. — Ita, ex decreto 5. O[]icii, 20 jul. 1898 (ap. Alla S. Sedis, XXXI, p. 252), facultas con­ cessa est Episcopis Italis concedendi documentum libertatis uxoribus militum, qui apud Aduam in Africà pugnaverunt, et quorum nulla super­ erat memoria, non obstantibus investigationibus a Gubernio peractis. DE IMPEDIMENTIS MATRIMONII. 591 Neque, si opus fuerit, prætereunda erit investigatio per publicas ephemerides, datis eorum direélori omnibus necessariis personæ indiciis, nisi prudentia id prohibuerit. Non permittatur autem novum matrimonium nisi maxima probabilitas, seu moralis certi­ tudo obtineatur. Igitur, in praxi, parochus novis nuptiis assistere potest, nulla petita Ordinarii licentia, dummodo certo moralitcr constet de obitu prioris conjugis. Si vero res sit dubia, ad Episcopum recurrat, qui et ipse, quando res implexa vide­ tur, casum S. Sedi exponat. 949. 30 De ratione agendi post secundum matrimo­ nium initum. (A) Si quis de fa6to secundas nuptias inierit cum probabili ac serio dubio de morte prioris conjugis, debi­ tum quidem reddere tenetur alteri conjugi, qui in bonâ fide versatur, sed petere non potest, quia æquiparatur possessori malæ fidei. Si tamen dubium leve fuerit, et, inquisitione faétâ, nullum probabile indicium inventum fuerit quod prior conjux supervixerit, debitum reddere ac petere licet, quia tunc habetur maxima probabilitas, quæ morali certitudini æquivalet. (B) Si ambo conjuges bonâ fide contraxerint, et dubium postea supervenerit, diligenter res investigari debet; sed, si, inquisitione factâ, dubium manet, dubitanti licet petere ac reddere debitum; cum enim sit possessor bonæ fidei, jure suo non est privandus, donec certo moraliter constet possessionem esse injustam (C) Si tandem certo moralitcr constat priorem conjugem adhuc vivere, secundum matrimonium nullum est, ideoque dissolvi debet; et ad priorem conjugem revertendum est.— Attamen proles, cx secundo matrimonio genita, ut legitima habetur, propter bonam fidem parentum. ——-:O ’ Ita inferri potest ex responso 5. Officii, 22 mart. 1865, ad 2“*, ap. Collett. Paris., n. 973, et ex Instruit 5. C. Prop. F., 1792, ibid., n. 971. Theou Mor. I. — 19 592 CAPUT III II. De impedimento voti *. 950. i° Notio. Duo sunt vota quæ matrimonium non solum illicitum, sed etiam invalidum reddunt : — (A) Votum solemne castitatis perfectæ in Ordine religioso ut solemni approbato valide emissum : “ Si quis dixerit cle­ ricos in sacris ordinibus constitutos, vel regulares castitatem solemniter professos, posse Matrimonium contrahere, con­ tractumque validum esse... A. S." 2. (a) Illud votum debet esse solemne, non simplex, proindeque vota simplicia, quæ in Ordinibus religiosis post novitiatum emittuntur, per trien­ nium duratura, non dirimunt matrimonium, (b) Emitti debet in Ordine religioso ut solemni approbato; antiquitus non erant nisi Ordines hujusmodi; sed hodie multæ sunt Congregationes, præsertim mulierum, in quibus non emit­ tuntur nisi vota simplicia, quæ matrimonium quidem prohi­ bent (supra, n. 895), sed non irritant, (c) Validum esse debet, i. e. libere emissum, et servatis de jure servandis ad validitatem religiosæ professionis. (B; Vota simplicia scholasticorum et coadjutorum Societatis Jesu, post biennium novitiatûs emissa, vi specialis privilegii a Gregorio XIII concessi 3; potest tamen Generalis ab cis dispensare. Utrumque ita sancivit Codex, c. 1073 : “ Item invalide matrimonium attentant religiosi qui vota solemnia professi sunt, aut vota simplicia, quibus ex speciali Sedis Apostolicæ præcepto vis addita sit nuptias irritandi ”. 951. 2° Pœnæ contra Regulares matrimonium attentantes. Excom­ municationem latæ sententiæ Sedi Apostolicæ simpliciter reservatam incurrunt Regulares vel Moniales post votum solemne castitatis matrimonium contrahere, etiam mere civiliter, præsumentes, nec' 5. Thom., Supplem., q. 53, a. 2; Decretal., I. IV, t. 6, Qui clerici vel voventes matrimonium contrahere possunt : Canonistai in hunc titul., Sanchez, lib. Vil, disp. 25-26; .s’. Alphons., η. 1024-1026; Carrière, η. 640-663; Ball. P., η. 620-623, cd. 3; h'eije, η. 514-530; Gasparri, η. 564-576. * Trident., sess. XXIV, can. 9. ’ Const it. Ascendente Domino, 25 maii 1584. Hoc privilegium ad alios Ordines non extenditur. Nota tamen vota simplicia Jcsuitarum non dissolvere matrimonium ratum antea contractum. DE IMPEDIMENTIS MATRIMONII. 593 non omnes cum aliquâ ex prædictis personis matrimonium contra­ here præsuinentes '. Attamen, cum dicatur prersumcntes, ab hâc censura excusat ignorantia etiam crassa seu supina ct affectata’. 952. 3" Quo jure votum solemne dirimat matrimonium? Commit niter hodie traditur, contra paucos antiquos Canonistas, votum solemne non dirimere matrimonium jure naturali, sed solum jure ecclesiastico. Nam (a) votum simplex matrimonium non irritat , atqui ipsa solemnitas voti certo a jure ecclesiastico oritur, non autem a jure naturali, (b) Aliunde historia constat hoc impedimentum suc­ cessive inductum esse in Ecclesiam; ita tempore Gregorii Magni, cautum est ut monachi regulæ desertores ad monasterium etiam inviti reducerentur; initio s;ec. XII, decretum est in Cone. Latera nensi J ut irrita forent eorum conjugia; et in Lateranensi //, 1139. idem declaratum est quoad monialium connubial (c) Tandem Ecclesia aliquando in hoc impedimento dispensat; ita Pius /> Quo jure matrimonium dirimat? Jure eccle­ siastico tantum; nam jus divinum,quamvis virginitatem lau­ dans, eam tamen Ecclesiæ ministris non præcepit. Hinc S. Pontifex, et quidem solus, ab hoc impedimento dispen­ sare potest; id tamen facere non solet, nisi gravissimâ de causâ : v. g. ad bonum publicum; ita Casimirus, diaconus et Cluniacensis monachus, rex Poloniæ factus, a Benedicto IX dispensationem obtinuit, ut uxorem ducere posset; — vel ad vitanda majora incommoda, prout factum est tempore Gallicanæ perturbationis quoad clericos qui civiliter nuptias inierant l.— Præterea, Codex facultatem concedit Ordinariis dispensandi cum diaconis et subdiaconis, non autem pres­ byteris, in articulo mortis, ut valide ac licite matrimonium contrahere possint, ad consulendum conscientiæ et, si casus ferat, legitimation! prolis2. 955· 956. 3° Pœnæ contra hujus legis violatores latae. Excommunica 'tionem latæ sententiæ Sedi Apostolicæ simpliciter reservatam incur, runt clerici in sacris constituti qui matrimonium contrahere praesu­ munt, necnon personæ cum eis contrahere præsumentes, ut supra (n. 951) dictum est de Regularibus. § IV. De impedimentis qu/E habilitatem CON T R A11E NTIU M RE L AT IV E A E FICI U N T. Sex dantur impedimenta hujusmodi : cognatio, affinitas, honestas publica, cultus disparitas, raptus et crimen. Cogna­ tio autem triplex est : naturalis, seu consanguinitas, quæ a generatione carnali; spiritualis, quæ ex regeneratione per baptismum; legalis, quæ ex adoptione oritur : de quibus seorsim dicendum. * Attamen /’zzz.r 17/noluit rcvalidarc matrimonium Talleyrand, Epis copi Augustodunensis. Revera subdiaconis ct diaconis raro, prcsbyteris rarissime, Episcopis nunquam dispensatio conceditur. Quoties conceditur, injungitur ut clericus in statum laicalcm redactus ordines susceptos nullatenus exercere ppssit; obligatio aulein breviarii in alia opera bona commutatur. ’ Codex, c. 1043. 596 CAPUT III. I. De impedimento consanguinitatis 957. i" Notio. (A) Consanguinitas (sanguinis unitas) est propinquitas personarum ab eodem stipite, seu progenitore, descendentium; seu fusius vinculum existens in 1er personas, quarum una descendit ab aliâ, \ el qiae. amine ab eadem, tan­ * ' Ί quam a communi et proximo stipite, per carnalem generatio­ nem descendunt. B· Declaratur, (a; Consanguinitas existit tum inter personas, (|uarum una descendit ab aliâ, sive immediate ut lilia a patre, sive mediate, ut neptis ab avo; tum inter personas, quæ a com­ muni stipite descendunt, quamvis non una ab aliâ, sicut frater et soror, qui ab eodem patre oriuntur, consobrinus et consobrina, ab eodem avo. (bi Communis stipes potest esse vel pater, vel mater; nec ad consanguinitatem requiritur ut ambo ab eodem patre et matre descendant. (c) Requiritur tamen ut stipes sit proximus, non autem omnino remotus; nam virtus stipitis eo debilior efficitur quo per plures generationes derivatur; ideoque, si stipes est valde remotus, personæ ab eo dimanantes jam non sunt consanguineæ nisi lato sensu. (d) Carnalis generatio, sive licita sive illicita, est veluti fundamen­ tum hujus consanguinitatis, et medium quo sanguis communis transmittitur; unde duplex est consanguinitas .· legitima et ille­ gitima. 958. (C) Tria igitur in consanguinitate distinguenda sunt : stipes, linea, gradus, (a) Stipes est persona (sive pater, sive mater) a quâ tanquam a radice consanguinei originem ducunt : ita fratres communem stipitem habent patrem. bj Linea est series personarum, quæ ab eodem stipite oriuntur. Duplex est : recta et collateralis ; prior est series 1 .S’. Thomas, Supplem., q. 54; Decretal., 1. IV, t. 14, Dc consangui­ nitate et affinitate; Canonist#·, in h. tit.; Sanches, I. VU, disp. 50-53; S.Atphons., n. 1029-1030; Carrière, n. 664-677; Dati. P., n. 654-665, ed. 3; Fcije, n. 347-369; Konings, n. 1580-1585; Scavini, III, n. 781, et adnotat, n. 889-891; Xoldin, n. 96-103; Gasparri, n. 662-684; Mansella, p. 32-41; Deshayes, Nouvelle Méthode pratique pour la recherche des empêchements de Consanguinité, Paris, 1898. DE IMPEDIMENTIS MATRIMONII. 597 personarum, quarum una ab altera descendit, ideoque com­ plectitur ascendentes, quales sunt pater, avus, proavus, etc . et descendentes, nempe filius, nepos, pronepos, etc. Vide arborem genealogicam. Linea collateralis, seu obliqua aut transversalis est series personarum, quæ ab eodem stipite descendunt, sed non una ab altera; v. g. frater et soror, consobrinus et consobrina, etc. Quæ linea est aqualis. quando consanguinei a communi stipite æqualiter distant, ut frater et soror, consobrinus et consobrina; inaqualis autem, quando unus magis et alter minus a communi stipite distat, v. g. avunculus et neptis. (c) Gradus est mensura distantiae inter personas consan­ guineas ct communem stipitem a quo originem ducunt; ita frater ct soror sunt in primo gradu consanguinitatis collate­ ralis, quia uno gradu a communi stipite distant. 959. 2" De computatione graduum. Non idem est modus computandi hos gradus in jure canonico ac in jure civili Romano aut plerisque modernis civilibus legi­ bus *. .Methodum canonicam tradimus, quæ dicitur etiam leutonica, seu Germanica, quia Ecclesia eam a Germanis recepit. (A) In lineâ recta, tot sunt gradus quot generationes, seu aliis verbis tot sunt gradus quot persona. solo dempto stipite. ita pater et filia sunt in primo gradu, avus et neptis in secundo gradu, proavus et proneptis in tertio gradu, etc. (B) In lineâ collaterali aquali, personæ eo gradu distant inter se quo distant a communi stipite, seu tot sunt gra­ dus quot persona in una lined, dempto stipite; v. g. frater ct soror (in schemate Maria et Joannes) sunt in primo gradu; eorum filii (Paulus et Anna' in secundo; eorum nepotes (Rosa ct Marcus) in tertio; eorum autem pronepo­ tes (Titus et Teresia), in quarto; ut exhibetur in sequenti schemate : ' In lineâ recta jus canonicum et civile consentiunt: scd in lineâ col­ laterali, magnum est discrimen ; siquidem, juxta jus Romanum, tot sunt gradus quot sunt generationes ex utrdque parte, ita frater et soror, jure civili, sum secundo gradu; frater et neptis ex sorore sunt in tertio, frater et tilia neptis in quarto, etc. Cfr. Gasparri, n. 664. CAPUT III. 598 Peina Joannes Piuhrf Anna Kota Titus 960. (C> In lineâ collaterali incBquaU, personæ co gradu distant inter se quo illarum remotior distat a communi sti­ pite, seu tot sunt gradus quot personæ in lineâ longiore, dempto stipite; ita in superiori schemate Joannes et Rosa sunt in tertio gradu, quia remotior persona, nempe Rosa, tribus generationibus distat a Petro, communi stipite; Pau­ lus et Tcrcsia sunt in quarto gradu, quia Teresia quatuor gradibus a Petro distat. — Attamen, juxta stylum Cancellariæ, aliquando necesse est, quando dispensatio petitur, exprimere etiam gradum propinquiorem; quod ita exponi­ tur : Joannes et Rosa consanguinei sunt in tertio gradu mixto 1 cum primo, seu in tertio tangente primum lineæ 1 Hic operæ pretium est notare clausulam “ in gradu simplici ct mixto”, quæ in facultatibus S. Sedis frequenter invenitur, triplici sensu adhiberi. Sæpius designat, ut in casu nostro, aliquem consan­ guinitatis gradum mixtum cum aliquo gradu remotiore. Aliquando vero per gradum simplicem excluditur multiplicitas numeric» ejusdem impedimenti, dum per gradum mixtum intelligitur impedimentum multiplex ex eodem capite. Tandem gradus simplex quandoque excludit concursum impedimentorum specie distinctorum, dum mixtus significat in casu esse plura impedimenta specie distincta. — Sensus proinde ex contextu determinandus est. DE IMPEDIMENTIS MATRIMONII. 599 collateralis inæqualis; Paulus et Tcresia consanguinei sunt in quarto gradu mixto cum secundo, seu in quarto tangente secundum, etc. 961. Quo facilius intelligantur gradus consanguinitatis, hic subjicimus arborem consanguinitatis,, et nomina consan­ guineorum usque ad quartum gradum. (a) In medio lineæ rectæ invenitur littera N. quæ personam représentât, cujus cognatio quaeritur; supra N, reperiuntur in lineâ rectâ ejus ascendentes, et infra ejus descendentes, si adsint; cum plures esse possint, numero plu ali utimur, v. g. avi, aviæ, filii, filiæ, etc. E lineâ rectâ deducuntur lineæ obliquæ seu collatera­ les : ex parte dexfrâ, in quâ ponuntur sorores, collocantur consanguineæ fœminæ et per fœniineum sexum conjuncti mares; ex parte sinistrâ, in quâ ponuntur fratres, collocantur consanguinei mares, et per sexum masculinum conjunctæ fœminæ. Numeri, i, 2, 3, 4 exprimunt gradum consanguinitatis inter N. et personas m cellulis collocatas. (b) Quando investigatur duarum personarum propinquitas, nomen unius in cellâ N. scribi debet, et postea inquirendum est in quâ cellula inveniatur altera persona; v. g. si sit ejus sororis lilia, hujus nomen scribi debet in cellula infra sororem (vide arborem}·, et ita facile constabit illas esse consanguineas in secundo gradu tangente primum. (c) Ubi lineæ conjunguntur, ibi stipes communis habetur; ita in præfato casu lineæ conjunguntur in ccllulâ ’ lineæ rectæ, supra N. (d) Si persona, de quâ dubitatur utrum sit conjuncta cum N., non reperiatur in unâ ex cellulis arboris, exinde infertur eam non esse consanguineam infra quartum gradum; nam omnes personæ, in quarto gradu cum N. conjuncta», ibi veneriuntur. ___________—---------- ■ ■ ■ ■ — — - — ■ ■■ ■■ ■■ ■ ■■ ■■■ ■ ■■■■p 1 Numeri 1, 2, 3, 4 gradum consanguinitatis indicant inter N. et varias personas in schemate allegatas. r ο ο ε Nomini ascendentium in lincA re<—I W Q . 2 Consanguinei ex parte matris •jj E O z in lineâ collaterali 2 i 3 ( i 4 't j 2 t f < I u Consanguinei O' ex parte sororis K vel fratris 00 in lineà collaterali t I I gallice Padre Madré Nonno, Nonna Avolo, Avola Bisnonno, Bisnonna Bisavolo, Bisavola Trisnonno, Trisnonna Trisavolo, Trisavola Père Mère Aïeul Aïeule Bisaïeul Bisaïeule Trisaïeul Trisaïeule GERMANICE Father Vater Mother Mutter Grand father Grossvater Grand mother Grossmutter Great Grand father Urgrossvatcr Great Grand mother Urgrossmutter Grand Great Gd. father Ururgros vater Cirand Great Gd. mother Ururgrossmuttcr Filius Filia Nepos Neptis Pronepos Proneptis Abnepos Abneptis Figlio Figlia Nepote Nepote Pronepote Pronepote Abnepote Abnepote Fils Fille Petit -fils Petite-fille Arrière petit-fils Arrière petite-fille Bisarrièrc petit-fils Bisarriére petite-fille Son Daughter Grandson Granddaughter Gre.it grandson Great granddaughter Gr. Great Gdson Gr. Great Gddaughter Sohn Tochtcr Enkel Enkelin Urenkcl Urenkehn Ururenkel Umrenkelin Frater Soror Patruus Amita Patruus magnus Amita magna Propatruus Proamita Fratello Sorella Zio paterno Zia paterna Fratello deli’ avolo Sorella deli’ avolo Fratello dei bisavolo Sorella dei bisavolo Frère Sœur Oncle paternel Tante paternelle Grand oncle paternel Grand’tantc paternelle Gd-oncle frère du bisaïeul Gd’tante sœur du bisaïeul Brother Sister Paternal uncle Paternal aunt Great uncle Great aunt Great grand-uncle Great grand-aunt Bruder Schwester Onkel (Vatersbruder) Tante (Vatersschwester) Gross onkel (Gr. Vat. bruder) Gross tante (Gross V. schwester) Ur gross vaters bruder Ur gross vaters schwester Frère Sœur Oncle maternel Tante maternelle Grand oncle maternel Grand’tantc maternelle Gd-oncle frère de la bisa. Gd’tante sœur de la bisa. Brother Sister Maternal uncle Maternal aunt Gdmother’s brother Grmother’s sister Gr. gdmother’s brother Gr. gdmother’s sister Bruder Schwester Oheim (Mutters bruder) Muhme (Mutters schwester) Gross oheim (Gr M. bruder) Gr. muhme (Gr M schwester) Ur gross oheim (Ur g. m. br.) Ur gros muhme (Ur g. m. sch.) Frère Sœur Cousins germains Cousines germaines Cousins issus de germains CniH isMies de rrnains Petit cousin Petite cousine Brother Sister First cousins id. Bruder Schwester Geschwisterkinder ici. anderc Geschwisterkinder Fratello Sorella Zio materno Avunculus Matertera Zia materna Avunc. magnus Fratello dell’ avola Matertera mag. Sorella deli’ avola Fratello della bisavola Proavunculus Sorella della bisavola Promatertera J Frater 1 < Soror E I ITALICE LATINE t ( Paler ( Mater {A vus Avia i Proavus 3 I Proavia Î Abavus Abavia Frater 1 < ooror < Consobrini 2 t (onsobrinæ J Sobrini 3 ( SnLnnæ I Abnepos 4 \ Abneptis Fratello Sorella Cugini carnali Cuginc carnale Cugini Curine AI mepote Abnepote ANGL1CE Second cousins Third cousins ,id. dritte Geschwisterkinder id. 602 CAPUT 111. 9Ô3. 3° De extensione impedimenti consanguinitatis. (A) Extensio hujus impedimenti diversa fuit secundum diversa tempora : primis Ecclesiæ sæculis vigebat impedimentum in gradu primo tangente secundum, videlicet inter patruum vel avunculum et neptem, inter amitam vel materteram et nepotem, non autem in secundo æquali; labentesæc. IV. impedimentum inter consobrinos statui incepit; postea inter sobrinos; deinde usque ad septimum gradum civilem ; tandem usque ad septimum gradum canonicum; quod quidem præsertim statutum est ad jungendas vinculo matri moniali, proindeque vinculo caritatis, familias vel gentes inter se dissitas. Cum tamen tam late extensa matrimonii prohibitio mul­ tis difficultatibus obnoxia esset, et non pauca matrimonia invalida redderet, propter difficultatem remotos gradus cognoscendi, Cone. Lateranense /Γ hoc impedimentum limitavit ad quartum gradum inclusive in lineâ collaterali '. B; Consanguinitas licita vel illicita in lineâ rectâ matri­ monium dirimit usque in infinitum; in lineâ autem collaterali olim dirimebat usque ad quartuni gradum inclusive; sed ex Codice, c. 1076, dirimit usque ad tertium gradum, et quidem ita ut impedimentum toties tantuiu multiplicetur quoties com­ munis stipes multiplicatur. .1».r 1 μ I fi 111 ' 1 964. (C) Si ad jus mere naturale respicias, (a) consan­ guinitas in primo gradu lineæ rectæ (inter patrem et filiam, matrem et filium), jure naturali certo matrimonium dirimit; constat ex naturali horrore quem etiam pagani ac barbari pro tali unione exhibere solent; necnon ex oppositione inter reverentiam parentibus xdebitam et æqualitatem quæ inter conjuges existere debet : “ Inordinatum est, ait S. Tho­ mas (1. c.), quod filia patri per matrimonium jungatur in sociam causa generandæ prolis et educandae, quam oportet per omnia patri esse subjectam, vclut ex eo procedentem... magis reverentiæ, quæ debetur parentibus, derogatur si filius matrem, quam si pater filiam ducat in uxorem; cum uxor viro aliqualiter debeat esse subjecta b) Probabiliter etiam jure naturali consanguinitas in lineâ rectâ matrimonium dirimit in infinitum : eadem enim ratio ac supra, debita proportione, ad reliquos ascendentes ' Cfr. Esntein. I, p. 336-356. DE IMPEDIMENTIS MATRIMONII. 603 et descendentes se extendit. - Quidquid sit, in praxi Ecclesia nunquam dispensat in hâc lineâ. 965. (c; In lineâ collaterali, probabilius jure naturali secundario prohibetur, si non dirimitur, connubium in primo gradu, i. e. inter fratrem et sororem; quia etiam Gentiles communiter ab eo abhorrent, et revera sensui morali adversari videtur. Quia tamen juri naturali secundario tantum opponitur, Deus in hoc dispensare potuit, præsertim initio generis humani, quoad protoparentum filios et filias. Ecclesia autem dispensare non solet; imo, juxta multos1, nunquam dispensat in primo gradu lineæ collateralis. Unde, si Gentiles ad fidem conversi fratrem vel sororem duxis­ sent et simul cohabitare vellent, casus ad S. Sedem referri deberet. Ceteri autem gradus lineæ collateralis matrimonium non dirimunt jure naturali, sed tantum ecclesiastico; unde in eis Ecclesia dispensare valet ac solet, non solum ob publicam sed etiam ob privatam utilitatem, quæ tamen major esse debet in proximioribus gradibus, ut infra exponetur, ubi de Dispensationibus. 966. 40 De ratione impedimenti consanguinitatis. Triplex præsertim est ratio propter quam hoc impedimen­ tum statutum est : (a) bonum sociale, ut matrimonii vinculo colligentur familiae ac civitates non solum extraneae, sed etiam cætcroquin dissociatae; quæ quidem ratio præsertim Medio Ævo valebat, dum sæpe hostilitas vigeret non solum inter nationes ad invicem, sed etiam inter civitates ct oppida; tunc enim maxime expediebat ut cives unius oppidi cum civibus alius civitatis contraherent, ad facilius inimici­ tias extinguendas. Hodie quidem eadem non est socialis conditio; nihilominus lex hujusmodi diffusioni amicitiae favet. * Lehmk., n. 756; Santi, tit. 14,11. 12, exinde concludunt fratrem et sororem, qui ante baptismum matrimonium contraxerunt, esse sepa­ et Giovine, I, < 209, randos; ex adverso Sanche n. 1 putant eos in pristino matrimonio relinqui posse. Ii< 1 604 CAPUT 111. (b) Bonum morale; nam, si consanguinei facile inter se nubere possent, frequens occasio daretur concupiscentiæ indulgendi; siquidem, ex unâ parte, sæpe consanguinei sub eodem teéto vivunt, eidem assident mensæ, ac frequenter se mutuo invisunt; ex altera, facilius peccata committuntur inter cos quibuscum futurum contrahendi matrimonium spes fovetur; unde valde expedit ut ablatà spe matrimonii re­ frenetur amor carnalis inter consanguineos. (c) Bonum etiam physicum prolis: experientiâ enim con­ stat matrimonia inter consanguineos, nisi ambo sint omni corporali vitio expertes, et viribus ac juventute florentes, vel parum fcecunda esse, vel ex eisdem sæpe oriri filios surdos aut mutos, vel idiotas, aut cæcos, aut deformes, vel nervoso morbo laborantes. Si enim duo conjuges, iisdem defeétibus ac morbidis tendentiis vexati, simul conferunt ad generationem prolis, hujusmodi vitia in sobole generatim duplicabuntur; dum conjuges, e diversis familiis orti, ita in invicem influxum exerunt, ut pars sanior alterius debilitatas vires suppleat; unde melioratio ac perfectio prolis multo efficacius obtinetur, vitando uniones præsertim frequentes inter membra ejusdem familiæ1. t -ii ! J • I μ II· it * 967. 5° De multiplici consanguinitate. Multiplex potest esse consanguinitas, sive ex uno sive ex pluribus stipitibus oriens; quod reéte intelligere necesse est, cum singula hujusmodi vincula constituant impedimentum ne­ cessario exprimendum ad validam dispensationem obti­ nendam. ’ Juxta Doilorem Remis, decern per centum surdo-mutorum, quin­ decim per centum idiotarum, et quinque per centum cæcorum qui in publicis nosocomiis inveniuntur in Statibus Amer. Fcederatis, orti sunt e consobrinis parentibus. Ex 757 matrimoniis inter consobrinos, 256 fuere ex quibus surdo-muti, cæci et idiotæ procreati sunt. (ζλρ. Cooke, Satan in Society, p. 182-183). Juxta Lefebvre, (Les Mariages consan­ guins, ap. Rev. des Quest. Scienti/., I, 1877, p. 240,249) ex 460 connubiis inter consobrinos nati sunt 1959 filii, quorum 9 surdo-muti. 36 idiotæ fuerunt; quæ proportio multo major est quam pro matrimoniis inter eos qui consanguinei non sunt. Cfr. Charazain, Du Mariage entre consanguins considéré comme cause de dégénérescence organique et particul. de surdo-mutité congénitale. Montpellier, 1859; Allen, Mar­ riages of the Deaf in America, 1898. ^5* DE IMPEDIMENTIS MATRIMONII. • — - - - - - — - -w - —— - 605 ■ ■ —· (A) Prima multiplicitatis causa sub veteri jure erat, quando quis prolem habebat ex persona sibi consanguinea, quamvis enim unus sit stipes communis, nupturientes duplici vià ab hoc communi sti­ pite descendunt : quod sufficiebat ad duplex impedimentum. In hoc schemate Petrus est stipes communis, a quo omnes alii descendunt. Supponimus Thomam duxisse Flaviam, ejus sobri­ nam, et ex eâ genuisse Aloysium. Quo posito, Aloysius et Rosa consanguinei erant in duplici quarto æquali, quia ambo descendunt a communi stipite Petro, ab eoque distant quatuor generationibus; et unus ex eis, Aloysius, duplici vià a Petro descendit, videlicet per Thomam et Flaviam. In veteri enim legislatione c.v eodem stipite poterant multiplicari impedimenta dum in novâ matrimonii impe­ dimentum toties tantum multiplicatur quoties communis stipes multiplicatur. 9Ô8. (B) Secunda causa est, quando personae inter se consanguineae prolem procreânint ex personis inter se con­ sanguineis, v. g., quando duo fratres ex uno stipite orti ducunt duas sorores ex alio stipitej et ex eis prolem generant. 606 CApUT ul. < IΛ i I Ut cx hoc stemmate apparet, duo fratres, Marcus ct Lucas, ex stipite Petro, matrimonium contrahunt cum dua­ bus sororibus, Maria et Anna, cx stipite Paulo; hinc Bertha et Matthæus consanguinei sunt in duplici secundo æquali, quia uterque descendit tum a Petro, tum a Paulo, et uterque distat duabus generationibus ab utroque stipite; Jacobus et Flavia sunt in duplici tertio æquali, quia tribus generationi­ bus uterque distat ab utroque stipite : quod impedimentum hodie adhuc viget; olim Michael et Sophia duplici quarto æquali ligabantur. 969. (C) Tertia causa est, quando quis prolem habet ex pluribus personis inter se consanguineis, v. g. quando quis successive contrahit cum duabus sororibus vel consobrinis et ex eis prolem generat. DE IMPEDIMENTIS MATRIMONII. 607 A Bern· nJ λ* Albertus Jicobirt Catharina Lucius In hoc schemate Petrus successive ducit Agatham et Agnetem, duas sorores ex Bernardo ortas : e priori genuit Albertum, e posteriori genuit Mariam, etc. Quapropter Jacobus ct Laura consanguinei sunt in tertio «æquali cx stipite Bernardo, et simul in secundo æquali ex stipite Petro, Catharina et Lucius sunt in quarto æquali ex stipite Bernardo, ct in tertio æquali ex stipite Petro. — Sed hodie impedimentum quarti gradûs non amplius computatur. Unde sedulo notanda est differentia duplex inter veterem ct novam legislationem : i° in veteri matrimonium in linea collaterali irritum est usque ad quartum gradum inclusive, dum in novâ, usque ad tertium inclusive; 2° in veteri ex eodem stipite poterant multiplicari impedimenta dum in nova matrimonii impedimentum toties tantum multiplicatur quoties communis stipes multiplicatur. 97°· Corollarium : De modo inveniendi gradus consan­ guinitatis. (A) Quando unicus est stipes communis, ct hic cognosci­ tur, facile conficitur arbor gencalogica descendens, in summo chartæ scribendo nomen stipitis communis, et infra nomina personarum hinc et inde descendentium, usquedum ad spon­ sos deveniatur, ut in præviis schematibus. Quo posito, facile computantur gradus, juxta regulas superius expositas. CAPUT III 60« 971. (B) Crescit vero difficultas, quando multiplex adest consanguinitas et nupturientes modo solum confuso cogno­ scunt se esse consanguineos, quin possint varios stipites communes indicare. * (â) Primum duplex arbor genea/ogica ascendens describenda est, una pro sponso ct altera pro sponsâ; videlicet in prima cella scri­ bitur nomen sponsi, postea nomen patris et matris ejus, — deinde nomen avorum et aviarum cx parte patris et cx'parte matris, ct it.i porro usque ad gradum tertium ex jure novo, usque ad quar­ tum ex jure veteri. Quod quidem fit tum ex declarationibus spon­ sorum, tum ex regestis, scribendo nomina et cognomina, quo faci­ lius errores vitentur. (b) Dein collatio fiat inter utramque arborem genealogicam, et speciali signo, v. g. eâdem litterà A, B, C... notentur personæ utri­ que arbori communes tot enim sunt stipites quot personæ com­ munes. Attamen pro duplici stipite computandi non sunt duo conjuges, qui sunt cognationis causa : hi enim non efformant nisi unum eumdemque stipitem. (c) Postea fit computatio impedimentorum et graduum. Jamvero quot sunt stipites communes, tot sunt impedimenta. Olim, ante Pentecosten 1918, ex eodem stipite aliquando plura nascebantur impedimenta : si a nupturientibus ad communem stipitem duplici, vel triplici via ascenditur, seu, aliis verbis, si duplex vel triplex linea duci potest ab uno sponso ad alium per communem stipitem, duplex vel triplex est impedimentum. Regula generalis erat tot Mini Heorkui Aurustui DE IMPEDIMENTIS MATRIMONII. 609 esse impedimenta distincta quot sunt diversi modi a sponso ad sponsam eundi, per continuam /ineam, mediante communi stipite. Ut adessent diversi modi, sufficiebat ut diversitas adesset in uno cx annulis quibus sponsi connectebantur. In computandis vin culis ct gradibus attendebatur tantum stipes propinquior : sed. "i stipes propinquior constabat ex duobus parentibus qui erant inter se consanguinei, ascendendum erat ad remotiorem stipitem, ex quo ipsi parentes oriebantur, dummodo esset intra quartum gradum: v. g. si duo sponsi, Lucas et Sophia, erant in secundo gradu devincti, quia descendebant ab avis Henrico et Juliâ. qui et ipsi erant consobrini, utpote nepoti s Petri, duplex dabatur stipes; unus proximior (Ilcnricus-Julia), et alter remotior, scilicet Petrus; et ita tria erant impedimenta : unum in secundo gradu ex stipite HenricoJuliâ, duo in quarto gradu ex stipite Petro, quia duplici viâ (per Juliam et per Hcnricum) ascendebatur a sponsis ad Petrum '. sett, aliis verbis, duplex linea duci poterat a Lucâ ad Sophiam per sti pitem Petrum. Ex Codice autem hic casus contingere nequit, quia impedimentum in lineâ collaterali non extenditur ultra tertium gradum. (d) Tandem, inventis variis stipitibus ct computatis gradi bu^ expedit descendentem genealogicam arborem conficere, quo melius constet utrum error commissus fuerit vel non: ita enim facilius gradus computantur ac clarius exhibetur sponsorum genealogia. Arborem genealogicam sponsi et sponsæ, juxta methodum ascen­ dentem, hic subjicimus ·, p. 610. ' Ita cx decreto < Oflicii, 11 mart 1S96, ap. Des/tayes, Nouvelle Methode, p. 37-48. Hoc stemma desumitur, paucis mutatis, ex opere pr.elaudato Deshayes, Nouvelle Methode, ubi exponitur methodus quæ symbolic·! dicitur, quæquc multum proderit iis præsertim qui frequenter arborem genealogicam delineandam habent. 3 a c ui J ’ ~ · — Fraftc. Guérin Guérin Adei s p v’ Ol c 1 0 v— c. cM C f· ? ** Γ c ex p D P c □ C g· 3 7' 3 S z n J S. Γ ? A w X zr rt g r* n c S. σ c S' * R E a- 972. In hoc duplici stemmate eâdem littera A, B, ( 1 >, E notavimus personas, quæ genealogiæ sponsi et sponsæ com­ munes sunt, et ex hoc statim constat quinque esse communes stipites, nempe A Petrum Guérin, B Paulum Guérin, C Marcellum Dubois, D Robertum Guérin, E Felicem Martin. Ad computanda impedimenta, insuper inquirendum erat sub veteri jure quotuplici via Henricus Dubois et Julia Guérin ab his variis stipitibus descendant. — Quod quidem fieri poterat ex hoc stemmate, cum omnes viæ quibus e sponsis ascendatur ad stipites sedulo ibi notentur. Gradus pariter numeris (r) (2) (3) (4) clare ostenduntur. — Sed id etiam melius conspicitur in arbore seu genealogia descendente, quam infra delineamus. ; ) Robertas Guérin —■ ■ ■ .^x ■ ■— B Paulus Guérin Analol. Guérin Lucia Guérin x-------------------------------A Petrus Guérin Jos. Dubois Clara Dub. Aloysia Guérin Desida Guerin Anna Guérin AI ph Guérin Maria Guér. Fr. Guér. Julius Dubois Adel. Guérin Franc. Guérin Adel. Guérin Jul. Dubois Maria Guér. Henr. Dub. Julia Guér. Julia Guérin Henr. Dubois Henr. Duh. Henr. Dub. Julia Guérin Julia Guérin C Marcellus Dubois Ü E Félix Mai tin ♦ Slephanus Dubois Jos. Dubois Clara Dubois Jul. Dubois Maria Guérin Henr. Dubois Henr. Dubois Bertha Alphons. Guérin Adel. Guérin Julia Guérin Dubois Anna Guérin Franc. Guérin Julia Guérin Zoé Martin .Anna Martin Aloysia Guérin Desid* Martin Julius Dubois Adel Martin Julia Guerin Henr. Dubois 973. Ex quo patet 21 impedimentis ligari Henricum Dubois cl Juliam Guérin secundum jus antiquum : — Ex communi stipite A, Petro Guérin, nupturientes sunt in secundo æquali, cum ambo descendant ab avo t. Ex communi stipite B, Paulo Guérin, tria erant impedimenta in tertio æquali, quia sponsi triplici via descendunt a proavo; seu, aliis verbis, triplex linea duci potest ab uno sponso ad alium per communem stipitem «= 3; nunc vero unum est impedimentum in tertio æquali, quia est unus communis stipes. 3 >-< c z 612 CAPUT III. Ex communi stipite Ζλ Roberto Guérin, duodecim erant impedi menta in quarto æquali, cum duodecim viis a sponsis ascendi posset ad abavum Robertum Guérin 12 ‘. Nunc nullum impedimentum. Ex communi stipite C, Marcello Dubois, quatuor numerabantur impedimenta in quarto æquali, cum sponsi quatuor viis descendant ab eodem abavo Marcello Dubois — 4. Nunc nullum impedi­ mentum. Tandem ex stipite Λ’. Delice Martin, unum erat impedimentum in quarto æquali. cum ambo sponsi unâ viâ tantum ab eodem Felice Martin descendant 1. Nunc nullum impedimentum. II. De cognatione spirituali2. 974· 1 Notio. ( A) Impedimentum cognationis spiritua­ lis est propinquitas quadam personarum oriens ex Baptismo. Cum enim in Baptismo spiritualiter nascamur, qui ad illa <> ’ Prima via est hæc : H. Dubois, Jul. Dubois, Jos. Dubois, Lucia Guérin, ROBERTUS Guérin, a quo descendimus ad Paulum Guerin, Petrum Guerin, Fr. Guérin, Juliani Guérin. Secunda : //. Dubois, Maria Guérin, Clara Dubois, Lucia Guérin, Rob. GL'ÉkîN, Paul. Guérin, Fr. Guérin, Julia Guérin. Tertia : eadem est ac prima, excepto quod a Paulo Guérin transimus ad Desid Guérin, Adel. Guérin, Juliam Guérin. Quarta . eadem est ac secunda, excepta quod a Paulo Guérin pari­ ter transimus ad Desid”" Guérin, etc. Quinta : eadem ac prima, excepto quod a Rob. Guérin transimus ad Anatol. Guérin, Annam Guérin, Fr. Guérin, Jul. Guérin. Sexta : eadem ac secunda, excepto quod a Rob. Guérin transimus ad Anatol. Guérin, etc. Septima : eadem ac quinta, excepto quod ab Anatol. Guérin transimus ad Alph. Guérin, Adel. Guérin, Jul. Guérin. Octava : eadem ac sexta, excepto quod ab Anat. Guérin transimus ad Alph. Guérin, etc. Nona: il. Dubois, Jul. Dubois, Aloysia Guérin, Paulus Guerin, Rob. Guérin, Anat. Guérin, Anna Guérin, Fr. Guérin, Jul. Guérin. Decima : eadem ac nona, excepto quod ab Anat. descendimus ad Alph. Guérin, etc. Undecima : //. Dubois, Maria Guérin, Petrus Guérin, Paulus Guérin, Rob. GUÉRIN, Anat. Guérin, Anna Guérin, Fr. Guérin, Jul. Guérin. Duodecima : Eadem ac undecima, excepto quod ab Anat. Guérin descendimus ad Alph. Guérin, etc. ’ 5. Thom., Supplem., q. 56; Decretal, lib. IV, tit. n De cognatione spirituali; Canonista in h. tit.; Sanches, lib. VII, disp. 54-62; S. Alphons., n. 1028 et n. 149; Carriere, n. 678-700; Ball. P., n. 642653, ed. 3; Deije, n. 409-427; Gasparri, n. 733-750. DE IMPEDIMENTIS MATRIMONII. 613 sacramenta concurrunt, ut minister et patrini, habentur tanquatn patres spirituales personæ baptizatæ. (B) Hoc impedimentum jam existebat tempore Justiniani Impe­ ratoris, qui illud recenset in catalogo legum civilium, et valde pro­ babiliter consuetudine introductum fuit. Antiquo jure tres erant hujus cognationis species : paternitas, compaternitas et fraternitas . ut latiores erant hujus impedimenti limites quam jure hodierno 975. tC)Sed Tridentinum, videns ex ha< prohibitionum multitudine multoties invalida contrahi matrimonia, fraternitatem abrogavit et paternitatem ac compaternitatem limitavit, ita ut impedimentum spiritualis cognationis vigeret tantum: a) inter baptizantem et baptizatam, dummodo baptizans non sit infidelis; tb) inter baptizantem et parentes baptizati: (c) inter patrinos et baptizatam ; tdi inter fatrinos ct parentes baptizati -. Idem decretum fuerat de sacramento Confirmationis. Quod his verbis comprehendebatur : Baptizans, baptizatus, baptizatique parentes: Levans, levatus, levatique parentes. Ex Codice, impedimentum spiritualis cognationis viget tantum : (a) inter baptizantem et baptizatam: b wtcvpatri­ nos et baptizatam 3. 976. 20 Conditiones ad incurrendum impedimentum. A; Requiritur ut baptismus valide conferatur ; nam cogna­ tio 1 undatur in generatione spirituali, ac proinde ubi nulla regeneratio, nullum est impedimentum. (a) Hinc, si solummodo suppleantur caremonite baptismi, non contrahitur cognatio. (b) Si baptismus conferatur sub conditione, cum dubio positivo de validitate prioris baptismi, dubium est impedimentum, ac proinde in praxi nullum, nisi tamen cædem personæ ad utrumque baptis­ mum concurrerint : cum enim unus ex duobus baptismis sit certo validus, certo incurritur cognatio. Si vero dubium de priori bap­ tismo ita vehemens sit ut pro illius valore vix ulla sit solida ratio, impedimentum oritur cx posteriori baptismo, non autem ex priori. 1 De quo vide, prætcr auctores allegatos, Esmein, 1, p. 362·374. Unde, post Tridentinum, hanc cognationem non contrahunt patrinus ct patrina inter se, nec cum baptizante aut confirmante. 3 Codex, c. 1079 ct 768. 614 CAPUT III. (c) Si baptismus modo privato, in casu necessitatis et absque solemnitatibus, conferatur, impedimentum certo contrahitur inter baptizantem et baptizatum; sed controvertitur num contrahatur inter patrinos ac baptizatum. Certo non incurritur ab iis qui tenent infantem, absque animo munus patrini explendi; sed si vere munus patrini suscipere intendunt, 5. C. Concilii decrevit, non solum in casu particulari, sed etiam modo generali, 5 mart. 1678, illud incurri ’. Nihilominus nonnulli dicunt hanc decisionem finem non imponere controversiæ quæ antea hâc de re existcbat, oui'·. Cdetur extensiva decreti TridentiniJ ; jamvero declaratio extensiva, ut vim legis habeat, indiget promulgatione, quæ deficit in casu. — Consultius tamen est præfato decreto stare. (B Requiritur ut minister et patrini sint baptizati; secus enim legibus Ecclesiæ non subjiciuntur, nec incurrunt hoc impedimentum quod est mere ecclesiasticum. 977. (C) Quoad patrinos, ut impedimentum incurrant, debent esse valide patrini, videlicet : — t ίι • i- (a) Rationis usu gaudere; (b) tangere physice baptizatum : ad quod tamen non requiritur ut infantem in manus suas excipiant, sed sufficit ut digitos ponant super ejus humeros, vel alio modo physice eum tangant, tempore quo baptizatur 3; (c) intentionem habere obeundi munus patrini, non autem necessario incurrendi impedimentum; hinc non contrahitur cognatio ab eo qui infantem suscipit solum materialiter, majoris commoditatis causa; hinc etiam si quis patrini munus exercet per procuratorem, mandans, non autem procurator, impedimentum incurrit, ut pluries declaravit 0’. C. Concilii' (d) designari ab ipso baptizando ejusve parentibus vel tutoribus aut, his deficientibus, a ministro; (e) nec esse pater vel mater vel conjux baptizandi ; (f) ad nullam pertinere hæreticam aut schismaticam sectam, nec sententia condemnatoriâ vel declaratori;! esse excommunicat! aut infames infamia juris aut exclusi ab actibus legitimis, nec esse clerici depositi vel degradatis. 978. Corollarium. Hinc, monente Tridentino, parochus antequam ad baptismum conferendum accedat, diligenter inquirere debet quis vel qui a parentibus electi fuerint ut t' >1 1 Ap. Gasparri, n. 738. Responsa theologorum, qui hâc de re con­ sulti sunt, legere est ap. Analecta Juris Pontif., ser. VIII, fasc. 72, p. 1708 sq. 3 Cfr. Lehmk., n. 758; Mare, n. 2022. 3 Ita 5. C. de Prop. Fide, 21 jan. 1856, ap. Gasparri, n. 744. ‘ ba, v. g., 11 jun. 1881, ap. Acta S. Sedis. XIV, p. 411-417. 3 Codex, c. 765. DK IMPEDIMENTIS MATRIMONII. 615 patrini; ct cos solum admittere, videlicet non plures quam unum patrinum ct unam matrinam, ne multiplicentur im[>ed i men ta; eosque docere quam cognationem contraxerint, ne ignorantia excusari valeant. 979. 30 De dispensatione in hoc impedimento. Cum hoc impedimentum sit juris ecclesiastici tantum, Ecclesia semper in eo dispensare valet; sed multo difficilius inter baptizantem ct baptizatum ’. 980. 40 Discrimen inter novum et antiquum jus. a) Olim non solum ex baptismo, sed etiam cx confirma­ tione oriebatur impedimentum, nunc tantum ex baptismo, (b) Olim erat impedimentum etiam : 1) inter baptizantem et parentes baptizati; 2) inter patrinos ct parentes baptizati vel confirmati. III. De impedimento cognationis legalis3. 981. i° Notio, (a Cognatio legalis est propinquitas per­ sonarum oriens ex adoptione quee fit secundum leges civiles. Adoptio autem est actus legitimus quo in filium assumitur persona familiæ extranea. 982. (b) Hæc cognatio a jure civili originem sumpsit; præcipue introducta fuit ut qui prolem non habent a natura, modo legali filios adoptivos obtinere valeant. Jamvero in jure romano duplex erat adoptio : (a) perfecta, quæ dicitur adrogatio, quâ persona extranea et sui juris, rescripto prin­ cipis, transibat in potestatem et familiam adoptantis, ita ut hæres necessarius fieret æque ac filii legitimi ; (b) imperfecta, seu simplex, quâ persona extranea, sub potestate patris vel avi manens, judicis auctoritate assumebatur in filium aut nepotem adoptantis, quin tamen in ejus familiam transiret ac hæres necessarius fieret. Nunc “ Qui lege civili inhabiles ad nuptias inter se ineun­ das habentur ob cognationem legalem ex adoptione ortam. . nequeunt vi juris canonici inter se valide contrahere ” 3. 1 Cfr. Canoniste Contemporain, mars 1903, p. ibo. • 5. Thom.. Supplem., q. 57; Decretal., lib. IV, tit. 12, Dc cognatione legali; Canonista in h. tit.; Sanchez, lib. \ 11, tlisp. 63; >. Alphons., n. 1027; Carrière, n. 701-704; Ball. n. 624-641. ed. 3; i'cije, n. 42S 437; DlAnnibale, I, n. 65; 7/eiss, .5 39: Gasparri, n. 751 766: Itsmein, I. p. 357-362. — 3 Codex, c. 1080. 616 983. 2° Extensio. Exinde apparet quaestionem de impe­ dimento hujusmodi, olim valde implexam, hodie in liquido positam esse. Pro unaquaque gente, Ecclesia decernit ex adoptione legali oriri canonicum impedimentum dirimens pro omnibus qui lege civili inhabiles habentur ad nuptias inter se ineundas ex adoptione; impedimentum vero mere prohibens ubi lex civilis rem ita decernit. Insuper impedi­ mentum canonicum eamdem extensionem ac civile habet. In praxi igitur recurrendum est ad Codicem civilem cujusque nationis. In Gallia ex adoptione oritur certo impellimentum prohibens : “ Le mariage est prohibé : entre l’adoptant, l’adopté et’ses descen­ dants; entre les enfants adoptifs du meme individu; entre l’adopté et les enfants, soit légitimes, soit naturels, qui pourraient survenir à l’adoptant : entre l’adopté et le conjoint de l’adoptant; et réci­ proquement entre l’adoptant ct le conjoint de l'adopté”. ((W. civ., 348). Non est autem impedimen tum dirimens, juxta commu­ nem jurisperitorum sententiam. In Italia, impedimentum ut diri­ mens habetur. Ratio hujus impedimenti est quod omnino decet a matrimonio excludere personas quæ in eadem familia commorantur, ne secus in periculum fornicationis incidant, ut supra dictum est de consan­ guinitate. Præterea inter adoptantem et adoptatum specialis est obligatio reverentiæ, quæ cum conjugali æqualitate vix conciliari potest. 984. 30 Dispensatio. Cum hoc impedimentum sit juris eccle­ siastici tantum, Ecclesia potest in eo dispensare. IV. De impedimento affinitatis’. i° Notio et origo. (A) Affinitas est propinquitas quam quis habet cum consanguineis illius personœ quAaim matrimonium contraxit validum, sive ratum tantum, sive ratum- ct consummatum 2. (B) Impedimentum affinitatis ah Ecclesiâ institutum est, ad instar illarum prohibitionum, quæ in Veteri Lege inveniuntur λ Primum 985. «·< »h ' .S’. Thom., Suppi., q. 55; Decretal., lib. IV, tit. 14. De consanguin, ct affinitate; Canonistce, in h. tit.; Sanchez, lib. VII, disp. 64-67: 5. Alphons., n. 1068-1078; Carrière, n. 828-949; Hait. P., n. 782-799, ed. 3; /'cije, n. 370-383; Gasparri, n. 685-704; Génicot, n. 480-482; Rosset, n. 1912-1982. — s Codex, c. 97, § 1 et 2. 3 Levit., XVIH, 8-18: ita v. 14 dicitur : “Turpitudinem patris tui non revelabis, nec accedes ad uxorem ejus, quæ tibi affinitate conjungitur” DE IMPEDIMENTIS MATRIMONII. 617-619 quident vetitæ sunt nupti.c inter virum ejusque uxoris defunctae sororem, postea etiam inter eum ejusque uxoris defunctæ consobri­ nam; deinde affinitas ad alios gradus, usque ad septimum, succès sive extensa est, prout ipsa consanguinitas. Imo, ante Cono. Lateran. //' triplex erat affinitatis species, et affinitas pariebat affi­ nitatem : sed Lateranense duas affinitatis species abrogavit, ct ter liam speciem ad quartum gradum restrinxit '. Tridentinutn autem illicitam affinitatem limitavit ad secundum gradum : Ex Codice jam non est affinitas illicita. 986. 2" Extensio affinitatis. Ai Jure novo, affinitas matrimonium dirimit in linea recta in quolibet gradu; in lineft collaterali usque ad secandum graduai inclusive .* 987. i B) Quo melius intelligatur natura hujus impedi­ menti, notandum est illud incurri a solo viro cum consangui­ neis mulieris quâcum matrimonium contraxit, et a sold muliere cum consanguineis viri quocum nupsit; minime autem a consanguineis viri cum consanguineis mulieris : affinitas enim non farit affinitatem. Hinc duo fratres pos­ sunt ducere duas sorores, pater et filius ducere possunt ma­ trem et filiam 3. (C) “ Ita computatur affinitas ut qui sunt consanguinei viri, iidem in eàdem lineâ et gradu sint affines mulieris et vice versâ ”4. Quod sequenti arbore melius intelligetur. * De historica evolutione hujus impedimenti legere est ap. Esmeitt, t. 1. p. 374-383. CWc.r, c. 97. § 2. 4 Codex, c. 97, § 3. a Codex, c. 1077. CAPUT ILI. 620 Füm M» Ier» ent ΑβυΗ* Fnktrui Servit Fil4 UXOR llino 't Fda» I ,iiq •Ί ; », ·! (a) In parte dextra inveniuntur consanguineæ uxoris, et m parte sinistra consanguinei viri. Jamvero uxor est affinis omnibus con­ sanguineis vn i eodem gradu ac hi sunt consanguinei viro; ex altera parte, vir affinis est omnibus consanguineis uxoris eodem gradu ac næ sunt consanguineæ uxori; v. g. vir, uxore mortua, non potes’ ducere ejus matrem, aviam, sororem, consobrinam, etc.; uxor, mortuo viro, contrahere nequit cum ejus patre, avo, fratre, amitino, etc. (b) Sed consanguinei viri, v. g. ejus pater, avus, patruus, frater, etc. ducere possunt consanguineas uxoris, v. g. ejus matrem, aviam, materteram, sororem, etc. 622 CAPUT III. 989. 3° Dc multiplici affinitate. ‘ Affinitatis impedimentum mul­ tiplicatur: 1) quoties multiplicatur impedimentum consanguinitatis a quo procedit; 2) iterato successive matrimonio cum consanguineo conjugis defuncti " '. Ita. ex primo capite, uxor ter affinis est ejus qui mariti est ter consanguineus; cx secundo autem, mulier quæ successive matrimonium c ontrahit cum duobus inter se consangui­ neis est bis affinis ceterorum consanguineorum. Aliquando etiam simul existent inter nupturientes affinitas et consanguinitas; v. g., Petrus Catharinam ducit, sibi consangui­ neam in secundo gradu, ex quâ filios generat ; mortua uxore, con­ trahere vult cum Gertrude, uxoris sorore ; duo sunt in casu impe­ dimenta, affinitatis in primo gradu collaterali et consanguinitatis in secundo gradu collaterali. 991. 4 Quo jure affinitas matrimonium dirimat? Affinitas, etiam in primo gradu lineæ rectæprobabilius oritur ex jure men: ecclesias, tico. Hinc non est impedimentum, pro infidelibus, etiam si postea baptismum suscipiunt. Codicis enim canon 97 statuit affinitatem oriri ex matrimonio sive rato, sive rato et consummato; atqui, juxta Codicis c. 1015, ratum dicitur matrimonium baptizatorum validum. Impedimentum autem incurritur ex matrimonio valido inter partem baptizatam ct infidelem lege eeelesiasl'eâ directe attingente fidelem et indirecte infidelem. 992. 50 De dispensatione ab affinitate, (a) Quoad lineam rectam, rarissime Ecclesia dispensat in primo gradu 3. raro in ceteris ogradibus, 1 (b) In gradibus lineæ collateralis, non excepto primo4 Ecclesia “ jàm haud difficilem sese ostendit in dispensatione elargiendâ ” 5. ■ Codex, c. 1077, § 2. “ Quanquam impedimentum ex una tantum parte se habet, matri­ monium tamen reddit aut illicitum aut invalidum ’. {Codex, c. 1036, § 3). Casum dispensationis hujusmodi invenire est in l.e Canoniste con­ temporain, nov. 1912, p. 659. 4 Res olim multum disputata fuit occasione dispensationis Hen­ rico VI11 a Julio //concessæ. 5 Desmet, n. 306. — Hucusque, si quis ducere volebat personam cujus matrem carnaliter cognovisset, dispensatio non concedebatur nisi sub conditione : “ Dummodo tamen copula cum matre non antecesserit nativitatem filiæ”. Inconveniens quod ita cavebatur, nunc removetur, saltem ex parte, per novum impedimentum honestatis publicer, de quo infra. DE IMPEDIMENTIS MATRIMONII. 623 993. 6° De discrimine inter jus antiquum et novum. Olim definiebatur affinitas propinquitas quam quis contrahit cum consanguineis illius personat qiiâcum copulam carnalem perfectam habuit; exinde distinguebatur inter affinitatem licitam et illicitam ; affinitas ex copula licita dirimebat ma­ trimonium in lineâ rectâ usque ad infinitum, juxta probabi­ liorem sententiam; usque ad quartum gradum inclusive in lineâ collaterali; affinitas vero ex copulâ illicita matrimo­ nium dirimebat usque ad secundum gradum inclusive in utrâque lineâ. V. De impedimento publicæ honestatis1. 994. i° Notio ex Codice : (A Impedimentum publicæ honestatis oritur ex matrimonio invalido, sive consummato sive non, et ex publico vel notorio concubinatu; et nuptias dirimit in primo et secundo gradu lineæ rectæ inter virum et consanguineas mulieris, ac vice versa”2. Ita si Titius publice in concubinatu vixit cum Luciâ, matre Sophiæ, eo ipso contraxit impedimentum publicæ honestatis cum Sophiâ; si concubinatus autem superveniat matrimonio jam contracto, amittit jus petendi debitum ab uxore Sophiâ. 995. < B> Vestigia hujus impedimenti in jure Romano inveniuntur, quod quasi affinitatem agnoscebat inter sponsam patris et filium, sponsam filii et patrem, matrem sponsæ et sponsum 3. Quo tempon honestas publica ut canonicum impedimentum habita fuerit non constat: canones enim (pii in Decreto *Gratiani remotam ejus antiquitatem supponunt, sunt apocryphi; probabilius non multum ante sæculum XI1 vigebat. — Ante Tridentinum. publica honesta^ sive ex sponsalibus sive ex matrimonio orta, ad quartum gradum extendebatur, ct ex invalidis sponsalibus nascebatur, dummodo invalida non essent defectu consensûs. Sed Tridentinum statuit impedimentum non ex invalidis sponsalibus in posterum orilurum esse, et ex validis non ultra primum gradum; nil autem mutavit quoad honestatem publicam ex matrimonio rato ortam \ * A’. Thom., q. 55, a. 4; Decretal., lib. IV, tit. 2. cc. 3, 4, S; tit. IV. dc Sponsâ duorum: Canonistte in h. tit. IV; Sanchez. lib. VH, disp 68-70; A’. Alphons., η. 1061-1064; Carrière. η. 809-826; Rail. P., n. 760 776, ed. 3; Gasparri, n. 705-732: l'eije. n. 384-408; \9-711, ed. 3; Eeye, n. 459-470; Gasparri, n. 596-624. * Codex, c. 1070, § 1. » // Cor., VI. — 4 / Cor., VII, 12-16. ThEou Mor I. — 628 CAPUT III. jam ab initio sæc. XII ubique receptum; quapropter hodie viget etiam in illis regionibus ubi primum fides propagatur1. 2° Quandonam incurratur? Incurritur certo quando certo moraliter constat unam partem esse valide baptizatam, et alteram vel nullomodo vel invalide baptizatam. In casu autem dubii circa baptismum, investigatio quidem fieri debet, juxta Instructionem 5. Officii, diei i aug. 1883, sed, si dubium remaneat, hæc regula tenenda est : “Si pars tempore contracti matrimonii tanquam baptizata communiter habebatur aut ejus baptismus erat dubius, standum est, ad normam c. 10142, pro valore matrimonii donec certo probetur alteram partem baptizatam esse, alte­ ram vero non baptizatam ” 3. 1002. 1003. . »vlD ? b/1 «n; » jf· ·’; i*' ») H 3° De dispensatione ab hoc impedimento. (A) Solus Romanus Pontifex in hoc impedimento propria potestate dispensare valet; alii autem nonnisi per indultum, quod conceditur in locis ubi multi sunt infideles. (B) Conditiones requisitæ ut dispensatio concedatur sunt : (a) ut absit contumelia Creatoris, id est periculum fidei vel morum pro parte catholicâ et ejus prole; hinc infidelis pro­ mittere debet se relicturum plenam libertatem catholicae parti quoad exercitium ipsius religionis, et universam pro­ lem in catholicâ religione institutam iri; (b) ut pars fidelis ptO viribus curet conversionem infidelis, precibus, bono exem­ plo ac præsertim vitæ conjugalis officia rite adimplendo; (c) ut adsint graves causa, quæ remittuntur prudenti dispen­ santis judicio, qualis est v. g. salus animæ illorum qui jam in tali matrimonio diu vixerunt, aut ab eo contrahendo vix ’ Historicam hujus impedimenti evolutionem legere est ap. Esmein, t. i, p. 219 sq.; Watkins, Holy Matrimony, p. 446 sq. — Ratio propter quam tale matrimonium prohibetur, sic exponitur a 6”. Thomâ, 1. c. : “ Principalius matrimonii bonum est proles ad cultum Dei educanda. Cum autem educatio fiat communiter per patrem et matrem, uterque secundum fidem suam intendit ad cultum Dei prolem educare. Et ideo si sint diversae fidei, intentio unius alterius intentioni contraria erit”. Hinc etiam valent, et sæpe a fortiori, rationes supra expositæ, de matrimoniis mixtis, n. 905-907. ’Canon 1014 sic se habet: “Matrimonium gaudet favore legis; quare in dubio standum est pro valore matrimonii donec contrarium probetur J Codex, c. 1070, § 2. DE IMPEDIMENTIS MATRIMONh. 629 cohiberi possunt. — Dispensatio scienter concessa sine gravi causâ a R. Pontifice illicita est, sed valida; a delegato autem non solum illicita, sed etiam invalida. VII. De impedimento raptûs1. 1004. i° Origo et notio. (A) Impedimentum raptûs, quatenus universale et dirimens, a Tridcntino institutum est. Sed, jam a primaevis saeculis, crimen raptûs prohibitum fuerat, (a) Jure civili Romano gravissimis poenis puniebatur, et matrimonium inter rapto­ rem et raptam interdicebatur in pœnam raptus. (b) Jure ecclesiastico non eadem semper fuit disciplina; juxta anti­ quos canones, raptor excommunicatione aliisque poenis plectebatur, ac raptam ducere in perpetuum prohibebatur; imo in quibusdam provinciis tale matrimonium ut invalidum censebatur. Sed jure novo Decretalium, puella poterat in matrimonium consentire, etiam quando sub potestate raptoris manebat; et si consensus vere erat liber, nuptiæ validæ reputabantur9. (c) Tridentinum autem, libertati matrimoniorum melius provi­ dere volens, decrevit nullum esse matrimonium inter raptorem et raptam, quamdiu ipsa in potestate raptoris manserit, etiamsi libere consenserit; variisque poenis crimen raptûs punivit3: “Decernit S. Synodus inter raptorem et raptam, quamdiu ipsa in potestate raptoris manserit, nullum posse consistere matrimonium. Quod si rapta a raptore separata, et in loco tuto et libero constituta, illum in virum habere consenserit, eam raptor in uxorem habeat, et nihilo­ minus raptor ipse ac omnes illi consilium, auxilium et favorem præbentes sint ipso jure excommunicari, ac perpetuo infames, omniumque dignitatum incapaces, et si clerici fuerint, de proprio gradu decidant. Teneatur pneterea raptor mulierem raptam, sive eam uxorem duxerit, sive non duxerit, decenter arbitrio judicis dotare (B) Unde raptus definiri potest : violenta abductio alicujus persona de loco in locum, ubi sub potestate raptoris detinetur, ' Decret. Gratiani, c. XXVII, q. 2; c. XXXVI, q. 1-2; Decretal. lib. V, tit. 17; Trident., sess. XXIV, cap. 6 de Reformat. Matrim.; Reiflenst., lib. IV, tit. 1, n. 372-379; Sanchez, lib. Vil, disp. 12-13; S. Alphons., n. 1106-1108; Carrière, n. 905-914; Ball. I’., n. 692-698, ed. 3; I'eije, n. 145-187; De Angelis, lib. IV, tit. I, n. 20; Gasparri, n· 537-5<>3; De Becker, p. 67-73. 4 Cfr. Esmein, I, p. 391-393; Π, p. 250-255. 3 Scss. XXIV, cap. 6 de Reform. Matrim. 630 CAPUT ΠΙ. Quod impedimentum a metu distinguitur; nam, etiam cessante metu, invalidum est ma­ trimonium. quamdiu rapta sub potestate raptoris manet; neque est impedimentum pœnale, nam matrimonium valide ac licite celebrari potest, statim ac mulier a potestate rapto­ ris subtrahitur; est igitur impedimentum sui generis, vi cujus raptor inhabilis redditur ad contrahendum cum raptâ, quamdiu hæc sub ejus potestate retinetur. 1005. 2° Conditiones requisitae ut raptus matrimonium dirimat. (A) Ut sit abductio mulieris, non autem viri; ita multo probabilius; nam Trideutinum de solo viro raptore verbum facit, et odiosa sunt restringenda; unde in praxi, cum impedimentum dubium sit nullum, si juvenis pusilla­ nimis a præpotente muliere raperetur, matrimonium ut validum haberetur, dummodo juvenis libere consentiret. — Nil autem refert utrum mulier, quæ rapitur, sit virgo aut corrupta, honesta aut meretrix; nam verba Concilii sunt omnino generalia. — Attamen, si mulier sit perdita mori­ bus, facilius præsumitur abducta explendae libidinis quam matrimonii causa. 1000. (B) Ut sit vera abductio de loco in locum; i. e. ut mulier transferatur de loco in quo tuta erat in locum moraliter diversum, in quo minus est tuta, quamvis non longe distantem. — Nihil autem refert utrum raptor mulierem abducat per se, an per alios, dummodo ipse mandatum dede­ rit; si quis vero, putans se rem gratam facturum amico, quamdam puellam in propriam domum transfert, quo faci­ lius hic amicus possit eam ducere, nuptiæ validæ sunt, quia amicus non mandavit raptum. Insuper mandatant, qui mulierem rapiunt nomine principalis agentis, impedimentum cum eâ non contrahunt. 1007. (C) Ut abductio sit violenta, i. e. invita muliere. Violenta censetur : (a) si fiat per vim aut metum gravem matrimonii ineundi causa'. I t I H' ») * Codex, c. 1074 · “ § 1. Inter virum raptorem ct mulierem intuitu matrimonii raptam, quamdiu ipsa in potestate raptoris remanserit, nullum consistere potest matrimonium. — §2. Quod si rapta, a raptore separata et in loco tuto ac libero constituta, illum in virum habere consenserit, impedimentum cessat ”. DE IMPEDIMENTIS MATRIMONII. 631 injuste incussum; (b; per fraudem aut dolum, v. g. per hypnoticam suggestionem, quæ libertatem auferat. Violenta autem non est, si puella, sive sui juris sive non. libere cum viro aufugit, ut parentum vel aliorum oppositionem vitet; si non sit sui juris, nuptiae quidem illicitæ esse possunt, ob dissensum parentum, sed validæ erunt. Pariter si mulier prius quidem erat nolens, sed deinde suasionibus, blanditiis, allecta sequitur virum intuitu matriirtOnii, adest quidem raptus seductionis, sed non raptus violentus; sed in foro externo probari debet hanc vere consensisse in fugam; secus prior dissensus præsumitur perseverasse. Si vero mulier consentiens abducitur in alium locum, non quia ipsa matrimonium intendit, sed propter aliud motivum . et raptor, qui de matrimonio cogitabat, quamvis nil de eo dixisset, ibi eam detinet, eique nuptias proponit, multo probabilius impedimentum adest; quia dolose abducitur a raptore’. “Quod ad matrimonii nullitatem attinet, raptui par habetur violenta retentio mulieris, cum nempe vir mulierem in loco ubi ea commoratur vel ad quem libere accessit, violenter intuitu matrimonii detinet”2. Quando valida sponsalia contracta fuerunt, controvertitur utrum impedimentum raptûs incurrat qui sponsam suam invitam rapit, (a) Si hæc justam habet resiliendi vel differendi causam, juxta omnes, incurritur impedimentum, quia ejus libertas injuste ac vio. lenter læditur; (b) si justam causam non habet, multo probabilius etiam incurritur, quia vi privata sponsa cogi nequii fidem sponsalitiam servare. IOOS. D i Ut abductio fiat intuitu matrimonii ineundi, cum impedimentum statutum fuerit ad servandam con­ sensus matrimonialis libertatem. 1 line si mulier abducatur ad pecuniam ei auferendam, aut ad libidinem explendam, aut ob alium finem, non oritur impedimentum. In foro autem externo præsumitur raptum fieri matrimonii causa, nisi contrarium probetur. Præterea, si mulier primum libi­ dinis causa rapiatur, postea vero invita detineatur intuitu matrimonii ineundi, jam adest impedimentum, quia deten­ tio in casu æquiparatur violentæ abductioni. 1009. (E; Ut raptor mulierem sub sud potestate detineat, ut constat ex Tridentino et Codice. Proinde quando puella ' Ad rem melius intclligendam, \ide casus a 5. C. Concil. resolutos, ap. Gasparri, n. 554-556. — Codex, c. 1074, £ 3. β32 CAPUT III. a raptore separata et in loco tuto ac libero constituta fuit, cessat impedimentum absque ullâ dispensatione; ita est v. g. si suæ domui restituatur, aut ponatur in domo amici aut parentis ipsius mulieris, qui non sit fautor raptoris. Impedimentum autem perdurat, si mulier in eadem domo, in quam translata fuerat, permaneat, quamvis aufugere pos­ set; aut si ponatur in domo amici vel parentis raptoris» præsertim si quis de viri mandato in eam invigilet; tunc enim non est in loco tuto ac libero constituta. loio. N. J3. Ecclesia in hoc impedimento generatim non dispen­ sat ’. — Raptor “ ipso jure exclusus habeatur ab actibus legitimis ecclesiasticis et insuper aliis pœnis pro gravitate culpæ plectatur ’’J. VIII. De impedimento criminis3. ion. i° Notio et origo. (A) Non omnia crimina matri­ monium dirimunt, sed quædam magis odiosa in ordine ad matrimonium commissa, nempe : (a) conjugicidium mutuâ conspiratione patratum cum intentione inter se contrahendi matrimonium; (b) adulterium cum altera parte admissum cum promissione matrimonii vel attentato matrimonio; ..c) adulterium cum conjugicidio ab unà tantum parte pa­ trato 4.— Ratio propter quam hujusmodi crimina subséquen­ tes nuptias reddunt invalidas triplex est : (a) quia secus, sub spe matrimonii contrahendi cum complicibus, occasio praeberetur conjugibus hæc crimina patrandi, præsertim conjugicidium, quod conjugali amori ac fidei tam indigne adversatur; (b) in pœnam commissi criminis; (c) quia tales nuptiæ publice inhonestæ ac scandalosæ forent. f I b »4 1 1 Oliin Ecclesia nunquam dispensabat; sed in Instruet, ad Ep. Alba­ naises, 15 febr. 1901, ap. Acta S. Sedis (XXXIII, p. 547-549), 5. Offi­ cium declaravit, ob peculiares circumstantias in /Xlbaniâ prævalentes, nihil prohibere quominus, si de raptæ vere libero consensu constet, ct sufficientia ad dispensandum motiva præsto sint, dispensatio conce­ datur; sed, ne id facile fiat, quilibet casus S. Sedis judicio omnino subjici debet. — · Codex, c. 2353. * Decret. Gratiani, Caus. XXXI, q. 1; Decretal., lib. IV, tit. 7, De coqui duxit in matrimonium quam polluit per adulterium; Canonisiez in h. tit.; Sanches, lib. Vil, disp. 78-79; 5. Alfrhons., n. 1031-1043; Carrière, II, n. 709-746; Bail. P., n. 666-691, cd. 3; Feije, n. 448-458; ManseHa, p. 155-162; Gasftarri, n. 641-660; De Becker, p. 162-173; Konings, n. 1594-1596; Noldin, n. 110-124. _ 4 Codex, c. 1075. DE IMPEDIMENTIS MATRIMONII. 633 (B) Jure Romano veteri prohibebantur nuptiæ inter complices adulterii, etiam soluto priori conjugio; postea, tempore Justiniani, ut nullæ declaratæ sunt. Jus canonicum hanc legem recepit, ac S. Leo statuit : “ Nullus ducat in matrimonium quam prius polluit adulterio”; sed non constat adulterium tanquam impedimentum dirimens fuisse universim acceptum, præsertim in Ecclesia Occi dentali, ante sæc. IX; tempore Gratiani, jam duplex agnosce­ batur species criminis matrimonium dirimentis; tandem, tempore Gregorii IX, universim statutum est triplex impedimentum crimi nis supra relatum. 1012. 2° De conjugicidio mutuà conspiratione perpe­ trato. Quatuor conditiones requiruntur ut impedimentum ex hoc capite incurratur : — (A) Mutua conspiratio inter complices in occisionem con­ jugis alterutrius ipsorum; quæ existit, si una pars alteram ad crimen inducit consilio, precibus, aut approbatione; vel si utraque cooperatur sive physice, v. g. venenum praebendo, sive moralitcr, corrumpendo medicum ut mortem inferat vel non impediat. Unde non sufficit ut una pars mortem machinetur, inscia altera, etiamsi hæc postea necem approba­ verit; neque silentium alterius, nisi aliis adminiculis silen­ tium ut consensus haberi possit et vere influat in crimen. (B) Ut conspiratio fiat ex intentione1 ineundi matrimonii cum complice, saltem ex unà parte; proinde, si fiat propter alium finem, v. g. odium, vindictam, cupiditatem, vel quo liberius vivatur, aut ad facilius ducendam aliam personam, non incurritur impedimentum. Dictum est : saltem ex unà parte; quia nonnulli theologi hanc intentionem requirunt ex utraque parte; sed probabilius id necesse non est, dummodo intentio unius exterius manifestetur: v. g. si occisionem praecesserint sufficientia indicia intentionis, puta mu­ nera, familiaritates, epistolæ amatorias et similia inter eos qui contra here volunt; secus vero si intentio remanserit omnino interna, quia Ecclesia non potest punire homicidium ex tali intentione factum, si nullum de eâ indicium præcesserit. Ita 5. Alphohsus, n. 1034. (C) Ut mors sequatur operd alterutrius sive physica, sive morali, non autem ex fortuito casu, vel culpâ alienæ per· some; hinc, si inflicto vulnere non mortali, mors sequatur * De quA intentione silet Codex. 634 CAPUT III imperitia vel negligentiâ medici, impedimentum non incur­ ritur; secus, si medicus, e consilio vel mandato alterutrius complicis, e.v industria négligeas fuerit. (D) Ut matrimonium fuerit validum tempore occisionis; secus non erit conjugicidium, sed homicidium; nec sufficit ut sit existimatum; aliunde necesse non est ut consumma­ tum fuerit. 1013. 30 De adulterio cum promissione aut attenta­ tione matrimonii. Tres conditiones requiruntur : .A) Adulterium verum, ex utrâque parte formale, com- I summatum. (a) rerum, quatenus validum matrimonium et adhuc perseverans existere debet saltem ex parte unius adulteri : hinc, si matrimonium invalidum sit, quamvis existimatum, aut si alter conjux jam sit mortuus, quamvis ejus mors ignota maneat, impedimentum non contrahitur, quia objective non committitur adulterium, sed solum fornicatio. ib) Utrinque formale, in quantum uterque cognoscere debet alterutrum esse conjugatum; nec sullicit ut uterque sciat se esse conjugatum, si id ab alio complice ignoratur : non autem necesse est ut ambo sint conjugati, nec proinde ut ambo sciant utrum­ que esse conjugatum: sed sufficit ut status conjugalis unius sit utrique notus. ic) Consummatum, id est de se aptum ad generationem. (B) Promissio aut attentatio matrimonii, ante mortem innocentis conjugis facta. i Hæc autem promissio debet (ά) lera et acceptata, proindeque exterius manifestata, et proba­ L i· t t r/ biliter mutua; (b) in ordine ad matrimonium post mortem conjugis cum complice ineundum, nam si promittitur matrimonium ineun­ dum altero conjuge adhuc vivente, ubi polygamia jure civili permit­ titur, non contrahitur impedimentum, quia cessat ratio impedimenti, quæ est ne promissio occasionem præbeat alterum conjugem occi­ dendi: (c) absoluta; unde non sufficit conditionata, nisi hæc in absolutam transierit per adimpletionem conditionis ante mortem conjugis; (d) neque revocata ante adulterium : si revocatur post adul­ terium commissum, impedimentum jam contractum non cessat; (e) probabiliter cum cognitione ligaminis facta: hinc si promissio fiat tempore quo ligamen complicis ignoratur, et postea adulterium committatur cognito ligamine, dubium est impedimentum, ideoque in praxi nullum. DE IMPEDIMENTIS MATRIMONII. 635 Matrimonium attentatum, vel civile, locum tenet promissionis; hinc qui, post matrimonium valide initum, divortium civile ohtinent et, vivente priore conjugo, aliud matrimonium contrahunt et consummant, impedimentum criminis incurrunt; ac proinde, mortuo priori conjuge, matrimonium revalidare nequeunt absque dispensatione (C) Promissio Matrimonii fieri debet et adulterium com- U I] ' II K| B B || mitti durante eodem conjugio ; videlicet si Petrus successive II duas habet uxores, et, vivente unâ, v. g. Bert’nâ, promittit ducere Catharinam, postea vero Marthæ nubit, eâque vivente, adulterium committit cum Catharinâ, nullum est impedimentum dirimens inter Petrum et Catharinam, modo non renovetur eidem promissio matrimonii; nam promissio prius lacta revocata censetur per nuptias cum Martha celebratas. Cæterum nil referi utrum promissio précédât, comitetur vel sequatur adulterium, vel quanto tempore ab adulterio distet, dummodo hæc duo durante eodem conjugio liant. 1014. 4° De conjugicidio cum adulterio. ! I 1res condi- tiones requiruntur ad hoc impedimentum contrahendum : — (A) Adulterium verum, utrinque formale, consummatum, ut supra, ante homicidium commissum : si enim post mor­ tem conjugis committatur, jam non est adulterium. (B Homicidium ab uno patratum, cum intentione ineundi matrimonii cum complice, externe manifestata, quamvis alter nesciat homicidium perpetrandum esse, aut etiam ei contradicat. Unde in hoc casu non requiritur mutua conspiratio, nec promissio. Intentio autem ineundi matrimo­ nium præsumitur in foro externo, nisi ex adjunctis contra­ rium constet. — Necesse est pariter ut mors de facto sequa­ tur operâ aut machinatione unius ex adulteris. (C) Utrumque, adulterium scilicet et conjugicidium. com­ missum eodem stante matrimonio. 1015. 5" De multiplici impedimento criminis. Impe­ dimentum criminis multiplicari potest tum ratione delicti, tum ratione matrimonii : 1 Ita, teste De Angelis, lib. IV, t. IV, n. n, respondere consuevit S. Panilentiaria: cfr. Gasparri, t. I, n. 738, ed. 3·. l| il I u I I ■ " 636 CAPUT III. (A) Ratione delicti : (a) quando impedimentum oritur ex solo homicidio, duplex est impedimentum, si uterque conjux est conjuga­ tus et uterque ex conspiratione suum conjugem occidit ; (b) quando oritur ex solo adulterio, duplex incurritur impedimentum, si ambo adulteri conjugati sunt ct ambo id cognoscunt; (c) (piando oritur ex homicidio cum adulterio, duplex est impedimentum, si uterque adulter conjugatus est et uterque conjugem suum occidit, etiam sine conspiratione; (d) quando adulterium et homicidium suas proprias conditiones separating habent, juxta superius exposita, utrumque pariter est impedimentum. (B) Ratione matrimonii, quando videlicet successive plura matri­ monia inita sunt, et durante quolibet conjugio, unum vel plura e præfatis criminibus perpetrata sunt; v. g. si 'filius triplex matri­ monium successive inivit cum Maria, Berthâ et Rosâ, et stante unoquoque conjugio, Cajam carnaliter cognoscit cum promissione matrimonii, jam adest triplex impedimentum; si præterea Rosam occidit, ut Cajam ducat, quartum nascitur impedimentum, etc. — Non autem multiplicantur impedimenta, si pluries adulterium com­ mittitur cum eâdem persona, stante eodem conjugio. 1016. 6° De dispensatione in hoc impedimento. (A) Cum hoc impedimentum sit juris ecclesiastici tantum, infideles illud non incurrunt, nec proinde dispensatione indigent quando convertuntur. Sed si crimen committitur a parte fideli cum parte infideli, impedimentum adest, directe fide­ lem et indirecte infidelem afficiens. (B) Ecclesia semper in hoc impedimento dispensare va­ let; sed difficillime dispensat, quando conjugicidium mutuA conspiratione fuit patratum, vel ab unâ tantum parte simul cum adulterio formali, præsertim si crimen sit publicum, propter scandalum quod exinde sequeretur; facilius autem conceditur dispensatio pro adulterio cum matrimonio atten­ tato, saltem propter graves rationes; facilius etiam in casu adulterii cum solà promissione matrimonii. (C) Codex, can. 1053, statuit ut in posterum dispensatio ab impe­ dimento proveniente ex adulterio cum promissione vel attentatione matrimonii, si quâ opus sit, concessa censeatur per dispensationem super matrimonio rato et non consummato, aut per permissionem fcransitûs ad alias nuptias. (D) Controvert!tur num ignorantia ab hoc impedimento excuset. Plerique negant; nam hoc impedimentum est magis inhabilitas quam pcena; jamvero inhabilitas incurritur etiam ab his qui eam Λ DE IMPEDIMENTIS MATRIMONII. 637 ignorant. Pauci tamen probabiliter affirmant1*3; nam hoc impedi­ mentum est pa:na, et quidem medicinalis, ad deterrendos homines a crimine hujusmodi patrando; ideoque ab ignorantibus non incurritur. Prima opinio probabilior videtur, sed secunda probabilitate non caret; unde in praxi, (piando utraque pars impedimentum ignora­ bat, ut nullum haberi potest. Tutius est tamen dispensationem vel sanationem in radice petere, ne postea matrimonium in foro externo impugnetur. Notandum. Plerumque nupturientes de hoc impedimento mani­ festando non cogitant; unde, si confessarius fundatas habeat suspiciones de ejus existentiâ, discrete interrogare debet pæniten­ tem; v. g. si ancilla hero recenter viduo velit nubere, inquiri potest utrum promissio matrimonii præcesserit, quandonam, vivente uxore? utrum, præter promissionem, adfuerint inhonesti sermo nes, etc. § V. DE IMPEDIMENTO FORMAM CONTRACTUS AFFICIENTE SEU DE CLANDESTINITATE8. Notio. Ex lege Tridentinâ, nempe decreto Tametsi, ut matrimo­ nium sit validum, quaedam solemnitas requiritur quæ consistit in praesentia parochi et duorum saltem testium. Unde solemne dicitur matrimonium quod ad formam juris contrahitur; e contrario, clandestinum, quod præter formam juris. Cum autem forma Tridentina fuerit satis notabiliter immutata decreto Ple temere' et Codice, loquemur : i°de forma Tridentinâ ; 2° de forma novijuris. I. De forma Tridentinâ. Tridentinum hanc statuerat legem . “ Qui aliter quam præsente parocho, vel alio sacerdote, de ipsius parochi seu Ordinarii licentia. ’ Krimcr, In Decretal., lib. IV, η. ιοοι ; Hall. P., η. 683-69°; (λ».' parri, η. 658. ’ Decret. Gratiani, C. XXX. q. 5; Decretal., lib. IV, tit. 3 de Clan­ destine Desponsatione; Canonists in h. tit. ; Trident, sess. XXIV. cap. I de reformat. Matrim.; Sanchez, lib. Ill; S. Alphons., n. 10781094; Carrière, n. 1173-1352; Pali. P., n. 800-863, ed. 3; Feije, n. 280-342; Mansella, p. 125-155; Gasparri, n. 871-999; Desltayes, Questions sur le Mariage, q. 91-150. 3 Quod vigere incœpit die 19* Aprilis 1908 pro toto orbe terrarum, excepto Sinarum imperio in quo viget a die 1t· Aprilis 1909. Unde matrimonia inita ante hoc tempus æstimari debent juxta disciplinam decreti Tametsi. 638 CAPUT Hl. et duobus vel tribus testibus, matrimonium contrahere attentabunt; eos sanôta Synodus ad sic contrahendum omnino inhabiles reddit : et hujusmodi contrailus irritos el nullos esse decernit, prout eos præsenti decreto irritos facit et annullat Ne tamen illud decretum (quod Tametsi vocatur, quia hoc verbo incipit) afficeret haereticos, qui illud recepturi non erant, Concilium voluit ut decretum vim legis non haberet nisi post triginta dies a primâ publicatione in unaquaque parcecid; ita enim praebebatur opportunitas hæreticis, qui separatos coetus efformabant, legem evadendi. De locis in quibus hoc impedimentum vigebat. 1017. i' Principia generalia de promulgatione decreti Tridentini. Ex dictis sequitur decretum non viguisse Promulgatio autem duplici modo regulariter fieri poterat : formaliter, seu explicite, legendo decretum in ecclesiâ parochiali aut quasi-parochiali; virtualiter, seu implicite, per diuturnam decreti observan­ tiam, quando videlicet “ a tempore quod excedit hominum memoriam, in parochiâ vim legis obtinuisse compertum est, ita ut matrimonia contracta præter formam a Tridentino præscriptam irrita semper habita fuerint ” nisi ubi promulgatum erat. 1018. 20 De extensione decreti Tridentini ad haereticos’. In praxi, Romanae Congregationes supponebant decretum Tametsi per se ligare etiam acatholicos baptizatos,\\\d\c\.\\\\(\\\z vigebat, si excipias loca ad quæ extensa fuit Ben edidiina declaratio. Unde, ad judicandum de validitate matrimo­ niorum ab hæreticis initorum ante an. 1908, absque fonnâ Tridentinà, hæc attendi debent : — (A) Valida erant in locis in quibus decretum Tametsi nunquam promulgatum erat; videlicet in Angliâ, Scotiâ, Helvetice pluribus pagis, Danià, Suecià, Norvegià, regionibus Europæ et Asiæ sub ditione Turcicà et Pcrsicà, Vicariatu Sutchiiensi, Abyssinia, insulâ Madagascar. — Dubitatur autem num promulgatum fuerit in Valachiâ fere totâ, Bulgaria, Syriâ, insulâ Cypro, Malabariâ, Pro­ montorio Borne Spei, et Canada superiore. ’ Ita S. Oflic. 10 jan. 1866, ap. Gasparri, n. 89S. ' Zitelli, Apparatus, p. 43»-433î Jobr. Formulaire, p. 316 sq Deshayes, p. 291 sq. ; Gaspani, t. II, p. j_>8. DE IMPEDIMENTIS MATRIMONII. 639 (B) Valida erant pariter in locis pro quibus data est vel ad quæ extensa fuit Benedifiina declaratio *. Cum diu disputatum fuisset de validitate matrimoniorum hareticorum in flollandiâ, ex eo quod plerique catholici ibi a catholica fide defecissent, Benediflus XIV, disputationi finem imponere volens, declaravit et statuit matrimonia clandestina in Hollandiâ, sive inter hæreticos sive inter hæreticos et catholicos inita vel in posterum ineunda, pro validis habenda esse, dummodo aliud non obstaret impedimentum. Quæ declara­ tio postea extensa est ad alias regiones in quibus constabat decre­ tum Tridentinum non fuisse promulgatum nisi postquam hæretici proprios coetus religiosos jam formaverant. — Hic autem operæ pretium est animadvertere nomine hareticorum, relate ad hanc declarationem, comprehendi non solum eos qui in hæresi nati sunt, sed etiam eos qui : (a) catholice baptizati a pueritiâ nondum septennali in hæresi educantur, et hæresim profitentur; (b) vel qui adhuc pueri in manus hæreticorum incidentes hæreticæ sectæ adjun­ guntur; (c) apostatæ ad hæreticam seétam transeuntes; (d) qui nati ct baptizati ab hæreticis, nullius religionis sunt. Jamvero loca ad quæ extensa fuit Benedifiina declaratio hæc sunt : Foederati Ordines Belgii, universum Imperium Germania a die 15 * aprilis 1906, Constantinop ejusque suburbia. Pondicherium, Coromandel, Malabaria, Bombay, Canada, Insula SS. Trinitatis, dioeceses Statuum Amer. Foederatorum, excepta provincia Sanfla Fidei. (C) Insuper valida erant matrimonia mixta non solum in praefatis regionibus, sed etiam ubi derogatum est decreto Tridentino relate ad matrimonia mixta; hæ sunt : Hungaria, Hibernia, Russiacum Imperium et pars Polonia eidem subjeéla, Georgia. (D) Invalida autem habebantur matrimonia hæreticorum inter se, vel mixta in ceteris regionibus, in quibus vigebat lex Tridentina, etiam ubi major pars incolarum est hæretica. 1019. 3° Speciatim de extensione decreti Tridentini in Statibus Amer. Foederatis. (A) Patres Concilii Plen. Baltimorensis ill, m Litteris ad Leonem XIII direétis an. 1884, catalogum texuerunt locorum in quibus decretum 7'ametsi vigebat vel non. Juxta hanc declarationem, decretum vigere censebatur : — (a) In totâ provincia Neo Aurelianensi; b) In provinciâ S. Francisci cum Statu Utah, excepta eà parte Status quæ jacet ad orientem fluminis Colorado; (c) In provinciâ S. Fidei, excepta patte septentrionali territorii Colorado, quæ jacet ad septentrionem fluminis Arkansas; (d) In diœcesi Vincennopolitnnâ; ’ Constit. Matrimonia, 4 nov. 640 CAPUT III. (e) In civitate S. Ludovici, necnon in locis diétis S. Gcnovefæ, S. Ferdinand! et S. Caroli, Archidicecesis S. Ludovici; (f) In locis diôlis Kaskaskia, Cahokia, French Village * et Prairie du Rocher, olim diœcesis Altonensis, nunc Bellevillensis. Non vigebat autem in provinciis Baltimorensi; Philadelphiensi; Neo-Eboracensi; Bostoniensi; Oregonopolitanâ ; Milwaukiensi ; Cincinnatensi (excepta dioecesi Vincennopolitanâ); S. Ludovici, exceptis ipsâ civitate et aliis locis supra nominatis; Chicaginensi, exceptis aliquibus locis dioecesis Altonensis jam citatis; S. Pauli et Dubuquensis, quæ post Cone. Baltimorense formatæ sunt. (B) Declaratio Benediilina ad omnes dioeceses extensa fuit, excepta provincia S. Fidei; ideoque matrimonia Protestandum inter se, vel mixta, ubique valida erant, absque formâ Tridentinâ, præterquam in illa provincia. De subjecto impedimenti clandestinitatis*. 1020. Principium : Lex clandestinitatis erat simul localis et personalis. (A) Quatenus localis, directe afficiebat territoriumva quo promulgata erat, et indirecte omnes qui ibi versabantur, vel per territorium iter faciebant, etiamsi ibidem nullum domicilium aut quasi-domicilium haberent. Hinc si duo catholici Baltimorensis archidicecesis, ubi Tametsi non vigebat, iter facerent per archidioecesim Neo-Aurelianensem, ubi vigebat, ibique contraherent absque formâ Tridentinâ, matrimonium erat invalidum. (B) Quatenus personalis, direéle ligabat subjeélos, ita ut non possent valide contrahere in territorio exempto (ubi lex non vigebat), si hoc territorium adirent in fraudem legis,\.c. eo fine ut nuberent, sine intentione ibi acquirendi domici­ lium aut quasi-domicilium. I i r· » ' d I··. ♦ '»t’} Attamen, in Statibus Amer. Foederatis, Concilio Baltimorensi postulante, a S. Sede, 12 mai 1886, concessum est ut “ se transfe­ rentes e loco, ubi viget caput Tametsi, in alium locum, dummodo ibi continuo commorati fuerint per spatium saltem unius integri • mensis, et status sui libertatem, uti juris est, comprobaverint, cen­ * Ex litteris 5. C. Propag. Fid., 17 apr. 1901 (in Amer. Eccles. Review, XXIV, 1901) constat decretum vigere in pagis et vicis East St Louis, Centreville Station, etc. qui in territorio locorum Cahokia et French Village orti sunt. I DE IMPEDIMENTIS MATRIMONII. 641 sendos esse ibidem habere quasi-domicilium in ordine ad matri­ monium quin inquisitio facienda sit de animo ibi permanendi per majorem anni partem Quod valebat etiamsi huc venerint cum intentione legem evadendi. Quando vero nupturientes in diversis locis habitabant, valebat matrimonium celebratum, absque forma Tridentinâ, in loco ubi non vigebat Tametsi^ si unus sponsorum ibi suum haberet domicilium vel quasi-domicilium; nam privilegium unius alteri communica­ batur. 1021. De causa a lege excusante. Si in locis ubi vigebat Tametsi, moraliter impossibile erat aut valde difficile ad proprium parochum accedere, nullusque alius erat qui vices parochi suppleret : (a) matrimonium certo valebat, quando hæc impossibilitas erat simul communis omnibus locis incolis, et diuturna, i. e., saltem per unum mensem duratura, dummodo contraheretur coram duobus testibus : ita enim declaraverant Rom, Congregationes*1, et merito, cum bonum commune postulet ut etiam lex irritans in hoc casu non obliget; (b) quando vero impossibilitas erat mere personalis, nec ipsam communitatem afficiebat, probabilius tenebatur impedimentum non cessare. De solemnitatibus requisitis per legem Tridentinam. Duo requiruntur : i° præsentia proprii parochi, vel Ordi­ narii, aut delegati; 2° præsentia testium. 1022. i° De præsentiâ parochi. (A) Quisnam sit pro­ prius parochus? Duplex est : parochus domicilii vel quasidomicilii alterutrius contrahentium, i. c. sive sponsi sive sponsæ; unde parochus unius est parochus utriusque relate ad matrimonium a. (a) Ad domicilium duo simul requiruntur : habitatio in parochiâ ubi matrimonium contrahitur, et animus ibi per­ petuo manendi per notabilem anni partem. Intentio ma­ nendi aélibus externis manifestari debet, v. g., domum ibi comparando ct in eamdem rem familiarem asportando, aut ’ Ita 5. Officium, 30 jan. 18S4, in Collefl. P. F., n. 1412; 1 jül. 1S63, ap. Deshayes, p. 2S2, not. 1. 1 P. Fournerct, Lc Domicile matrimonial, thèse, Paris, 1906. 642 CAPUT III munus permanens ibi acceptando. Quibus positis, domi­ cilium acquiritur statim ac incipit habitatio cum intentione manendi exterius manifestatA; nec amittitur per longam absentiam, dummodo sit animus revertendi. Domicilium semel acquisitum non amittitur, nisi positiva habeatur intentio non revertendi exterius manifestata. Hinc famuli et famulæ, etiam majores, paternum domicilium retinent, quando extra parochiam famulantur, dummodo domi aliquando reverti intendant, etsi nulla fiat temporis deter­ minatio; secus, si tali intentione careant. — Minores vero paternum domicilium retinent, etiam quando domum relinquunt cum animo non revertendi, quia sub potestate paterna manent. 1023. (b) Ad quasi-domicilium duo pariter requiruntur : habitatio in parochia, et animus ibi manendi per majorem anni partem aut saltem par sex menses. Hinc haberi po­ test domicilium in unà parochiâ, ct quasi-domicilium in altéra. Hæc autem intentio exterius manifestari debet, v. g., operas locando per semestre, vel negotiationem aut officium exercendo, quod sex saltem mensium habitationem re­ quirat I It II ' ! I *’ I · hl 'J V}’: * •I j •t: ··« * î < lb Attamen, in quibusdam regionibus, vi Indulti, qui commorati sunt in eadem parochia per sex menses, censentur ibidem habere quasi-domicilium in ordine ad matrimonium, quin inquisitio facienda sit de animo ibi manendi per majorem anni partem ’. (c) Vagi, qui neque domicilium neque quasi-domicilium habent, valide ac licite contrahere possunt coram parocho loci ubi aôtu degunt; imo probabiliter, juxta quosdam, coram quolibet parocho. 1024. (B) Quinam sub nomine parochi veniant relate ad matrimonium? Omnes qui in parochia curam anima­ rum habent, cum generali licentiâ sacramenta ministrandi, quamvis non sint parochi in sensu striélo, videlicet : — (a) Non solum parochi inamovibiles, sed etiam amovibiles, et •eétores missionum in Statibus Amer. Foederatis ; (b) restores, seu * Exceptio aderat pro Statibus Amer. Foederatis, pro diœcesi Pari­ siens! et quibusdam aliis, in quibus, vi specialis Indulti, commoratio unius mensis sufficiebat ad quasi-domicilium in ordine ad matrimo­ nium. Cfr. A fia S. Sedis, t. XXXVI11, p. 208. • lia S. Officium, 23 nov. 1S98, ap. Afia S. Sedis, XXXI, p. 406-407. DE IMPEDIMENTIS MATRIMONII. 643 administratores parochiæ vacantis; (c) pro-parochi, vice-curati, v. g., vicarii parochi absentis, vel parochi præsentis, sed infirmi aut seneélute confeôli, aut parochi suspensi, etc.; aut vicar.i coopera­ tores plena amSioritate gaudentes omnia sacramenta ministrandi; non autem illi vicarii qui deputantur ut parochum adjuvent in iis quæ hic eisdem committet. (d) Non solum parochus proprius, sed etiam Ordinarius dioecesis valide matrimoniis assistit, i. e. Episcopus; Vicarius Generalis; vel Vicarius Capitularis, sede vacante; Rom. Pontifex pro tota Ecclesiâ; Legatus Apostolicus pro suo territorio. (e) Valide matrimonio assistebat parochus vel Ordinarius suspen­ sus, excommunicatus, etiam vitandus, modo non esset depositus; non autem qui publice haereticus vel schismaticus factus erat, saltem post sententiam declaratoriam judicis, quia hâc sententia semel lata parochialem titulum amiserat. — Valide etiam assistebat proprius parochus subditorum suorum matrimonio, etiam extra parochiæ vel dioecesis territorium. (f) Invalide autem assistit parochus intrusus, quia non est vere parochus; aut pastor putativus, qui non est verus, sed ut talis habe­ tur, nisi tamen cum errore communi concurrat titulus coloratus. 1025. (C) De delegatione ad matrimonium. Non solum parochus, sed delegatus a parocho vel Ordinario valide po­ test matrimonio assistere. (a) Jamvero non sufficit interpretativa, seu præsumpta delegatio, quæ concessa fuisset in tali vel tali hypothesi, sed revera concessa non fuit. (b) Igitur delegatio exprimi debet sive verbis, sive scripturi, et sæpe expedit ut in scriptis detur ad omnes difficultates efficacius removendas. Valida, sed illicita est licentia quâ delegatur in genere ille sacer­ dos quem ipsi contrahentes elegerint. (c) Delegatio, ut valida sit, non solum dari, sed acceptari debet; unde innotescere debet ei cui concessa est; et hoc quidem certum est, si non expostulata fuerit, probabilius autem, si petita fuerit. (d) Delegatus potest alium sacerdotem subdelegare, si hæc potes­ tas ipsi expresse commissa fuerit, vel si delegatus fuerit ad univer­ salitatem causarum matrimonialium, vel a S. Pontifice etiam pro casu particulari. (e) Sacerdos delegatus valide matrimonio assistit ubique terrarum, etiam extra territorium delegantis. 1026. (D) Qualis præsentia parochi vel delegati requi­ ratur? Requiritur et sufficit ad validitatem prasentia moralis, quam exigit officium testis authorisabilis. 644 CAPUT III. (a) Si parochus rite antea admonitus fuerit, nulla specialis interpellatio necessaria est, sed sufficit ut contrahentes audiat; si sit sur­ dus, satis est ut signis intelligat quod agitur. Non requiritur ut expresse ad matrimonio assistendum vocatus fuerit; sive fortuito præsens sit, sive sub alio prætextu vocatus, sufficit ut intelligat quæ aguntur. Unde si dolo adducatur, requiritur ut interpelletur de eo quod contrahentes peragere volunt; secus non censetur advertere ad id quod fit, nec judicare potest utrum contrahentes serie agant necne. Hinc si sacerdos ex officio assistens non sit proprius, valet matri­ monium dummodo proprius sacerdos sit præsens urbanitatis causâ, et advertat ad ea quæ fiunt. (b) Non sufficit autem præsentia mere physica, cum parochus animadvertere debeat ut testis ea quæ peraguntur; hinc inscius, ebrius, dormiens, amens, hypnotizatus valide non assistit. (c) Parochus et testes simul matrimonio adsistere debent. . ί J 1027. 20 De testibus. Ciim Tridentinum nullas spe­ ciales requirat qualitates in testibus, eæ sufficiunt quas jus naturale postulat. Proinde habiles sunt ii omnes qui, usu rationis gaudentes, faétum cognoscere et de eodem fidem facere possunt, puberes aut impuberes, fideles aut infideles, sæculares aut regulares; inhabiles autem sunt qui rationis usu destituuntur. — Statuta diœcesana aliquando plus requirunt, sed ad liceitatem tantum. II. De forma novi juris. 1028. i° Extensio legis. (A) Decretum Ne temere et Codex jam promulgata sunt pro toto orbe terrarum. Non attingunt autem, saltem directe, Orientales, qui, ex immemo­ rabili consuetudine, non subjacent legibus disciplinaribus nisi expressâ declaratione comprehendantur. (< 1! (B) In Ecclesiâ autem latinâ, huic legi subduntur : (a) Omnes in catholica ecclesia baptizati, quando inter se contrahunt, etiamsi postea a fide defecerint; — id est, omnes qui ipso baptismo Ecclesiæ catholicæ libere adseribuntur, si de adultis agitur; consentientibus parentibus, si de parvulis; non autem qui ab haeretico vel schismatico minis­ tro ex voluntate parentum baptizantur, etiamsi parentes essent catholici; neque, saltem probabilius, filii acatholicorum qui, insciis ct invitis parentibus, ab ancili A catholicA DE IMPEDIMENTIS MATRIMONII. 645 baptizarentur. Dubie autem baptizati, relate ad matrimo nium valide baptizati praesumuntur1. (b) Omnes etiam ex hœresi aut schismate conversi et jam baptizati ; non autem filii conversorum, nisi et ipsi fidem catholicam amplectantur. — Quod valet, etiamsi postea a fide defecerint, quia non decet ut ista defectio eis prosit2. (c) Omnes pariter præfati catholici aut conversi, quando cum acatholicis contrahunt, etiam post obtentam dispensa­ tionem ab impedimento mixtæ religionis vel disparitatis cultûs 3, — nisi pro aliqua particulari regione aliter a S. Sede sit statutum. — Ita reformatur disciplina quâ pars immunis alteri suam immunitatem communicabat. (C) Legi autem clandestinitatis minime subjacent acatholici sive baptizati sive non baptizati, quando inter se contrahunt : ex hoc igi­ tur capite invalida non erunt acatholicorum matrimonia. Si vero pars acatholica baptizata cum infideli contrahit, matrimonium nul­ lum erit ex impedimento disparitatis cultûs quod minime subla­ tum est. 1029. 20 Forma servanda in casibus ordinariis. (A) Ad validitatem matrimonia,.sicut antea, contrahi debent “ coram parocho vel loci Ordinario vel sacerdote ab alterutro delegato et duobus saltem testibus 4. (a) Parochi nomine hic venit non tantum qui legitime præest parœciæ canonice erectæ, sed etiam quasi-parochus et vicarius parœcialis si plena potestate parœciali sit præditus 5. Non igitur excluduntur vicarii parœciales, qui spe­ cialem deputationem obtinuerint (quales sunt, v. g., primi vicarii in dioecesi Parisicnsi), aut generalem deputationem acceperint ex statutis dioecesanis, aut usu communiter recepto, aut ex declaratione Ordinarii6, etc. (b) Nomine autem Ordinarii venit quicumquc jurisdictionem ordinariam aut ordinariœ cequivalentem in foro externo habet, v. g., Epi­ scopus in suâ diœcesi, ejusque Vicarius generalis, Vicarius capitularis, sede vacante, Abbas nullius, etc. ’ Codex, c. 1070, §2. — ’ Codex, c. 1099, § 1, n. i. ’ Codex, c. 1099, § i, n. 2. — *4 *Codex, c. 1094. s Codex, c. 451, § 2, et c. 476, $ 6. 6 Immd, vicarii parœciales hanc delegationem ipso jure habent, “nisi aliud expresse caveatur ". Codex, c. 476, § 5. 646 (b) Parochus autem et Ordinarius competentes sunt parochus et Ordinarius loci (parœciæ respective et diœceseqs) infra cujus limites contractus initur : unde deinceps, seciis ac sub disciplina Tridentina, parochus extra paroeciam, Ordinarius extra diœcesim nequeunt valide assistere matrimonio etiam subditorum; et, e contra in suo territorio valide assistunt matrimonio etiam alienorum, immo in ecclesiis exemptis regularium quæ continentur intra limites propriæ diœceseos vel parochiæ (c) Ad hoc ut valide assistant, requiritur insuper ut sui beneficii possessionem acquisierint vel officium inierint et non sint publice et nominatim excommunicat i aut ab officio suspensi (d) Quoad modum assistendi, necesse est ut neque vi neque metu gravi constricti, requirant et excipiant con­ trahentium consensum : invalida igitur essent, secus ac sub disciplinâ veteri, matrimonia contracta coram parocho silente et invito, aut insidiose et ex inopinato (par surprise) λ - Attamen in Codice non amplius inveniuntur verba “ invitati ac rogati ”, ne ex hoc capite dubia oriantur circa validitatem matrimonii. 1030. (B) Ad liceitatem : (a) parochus seu Ordinarius proprius, in ordine ad celebrationem matrimonii, est parochus domicilii vel quasi-domicilii vel menstruæ habitationis ··, vel alius parochus prioris licentia munitus, nisi excuset gravis necessitas, id est, iirgens causa matrimonii celebrandi antequam licentia obtineri possit; (b) potiùs assistere debet parochus sponsæ quam sponsi, nisi excii· 1 Codex, c. 1095, § i, n. 2. — J Codex, c. 1095, § 1, n. r. ’ Codex, c. 1095, § 1, n. 3. — Metus autem quem parit legitima com­ minatio ad superiorem recurrendi, si pastor nolit sponsos conjungere, non invalidaret matrimonium. »‘{p 4 Codex, c. 1097, § i, n. 3. Menstrua autem commoratio non con­ sistit in intentione alicubi inorandi, sed in ipso facto^ quæcumque sit intentio : et ita tolluntur innumera; dubitationes quæ olim ex notione quasi-domicilii oriebantur. Ad menstruam commorationem requiritur ut mensis sit completus, seu triginta saltem dierum. Quæ commoratio debet esse moraliter continua : absentia aliquot horarum etiam quoti­ diana huic continuitati non obstat, dummodo singulis mensis diebus principalis commoratio in loco matrimonii vere fuerit. Idem dic valde probabiliter de absenti;! unius diei. Si quis vero per duos aut tres dies absit cum animo redeundi, suspenditier commoratio, sed pr.eced ns commoratio poterit cum sequenti conjungi, ad triginta dies perficien­ dos ; ita Titius, qui in parœciâ N. cubiculum conduxer.it ad unum vel plurcs menses, post decem dies urgentis negotii causâ alibi per d 1 >, dies vocatur; redux, post viginti alios dies, licite in paneciâ N. in ttrimonium contrahit. Si sine animo redeundi abierit, tempus ante clip sum non computabitur. DE IMPEDIMENTIS MATRIMONII. » 647 sel aliqua justa causa v. g., rationabile partium desiderium aut consuetudo (c) Pro vagis autem qui nullibi habent parochum vel Ordinarium proprium ratione domicilii vel quasi-domicilii, vel menstruae com­ morationis, quoad matrimonii validitatem parochus actualis com­ morationis parocho proprio æquiparatur; sed quoad liceitatem, indiget licentia Ordinarii vel sacerdotis ad hoc deputati, nisi spe­ cialis urgeat necessitas (d) Antequam Ordinarius vel parochus eorumve delegatus matri­ monio assistat, requiritur ut ipsi constiterit de statu libero contra­ hentium 1031· (C) Ad validitatem ct liceitatem in casu delegationis Matrimonium contrahi potest etiam coram delegato. autem, ut valeat, debet : (a) restringi ad assistendum infra limites territorii delegantis ; * (b) fieri expresse sacerdoti, eique certo ac determinato ad matrimonium determinatum5: (c) salvis tamen principiis generalibus in materia delegationis, speciatim quoad Ecclesiæ suppletionem in ca.su erroris communis b. (d) Insu­ per sacerdos delegatus debet servare regulas pro parocho et loci Ordinario statutas quoad validitatem et liceitatem. Delegatio 1032. 30 Forma servanda in casibus extraordinariis, (a) Imminente mortis periculo serio probabili, ubi parochus, vel loci Ordinarius, vel sacerdos ab alterutro delegatus, haberi nequeat 7, ad consulendum conscientiæ et (si casus ferat) legitimation) prolis, matrimonium contrahi valide ac licite potest coram quolibet sacerdote et duobus testibus, (b) In casu impossibilitatis, nempe si contingat ut in aliqua regione parochus locive Ordinarius, aut sacerdos ab eis delegatus, coram quo matrimonium celebrari queat, moraliter haberi non possit, dummodo praevideatur eam rerum conditionem esse per mensem duraturam, matrimonium valide et licite iniri potest emisso a sponsis formali consensu coram duobus testibus8. Nulla tunc scriptura requiritur, sed valde tamen utilis quo facilior evadat probatio contractûs. Decet etiam ut, data opportunitate, sponsi nuptialem benedictionem a sacro ministro accipiant. c. 1097, § 1, n. 3. — 1 Codex, c. 1032. J c. 1097, § i, n. 1. — 4 Codex, c. 1095, § 2. c. 1096, § I. c. 209. - Quæ principia applicantur etiam parocho et Ordi­ nario qui matrimonio assistunt. 1 Hic agitur de impossibilitate morali seu de m.ignA difficultate. • Codex, c. 1098. ( Codex, Codex, Codes, Codex, 648 CAPUT III. 1033. 4° Dc inscriptione matrimoniorum, (a) Statim post celebratum matrimonium aut quamprimum, parochus vel qui ejus vices gerit, v. g., primus vicarius, in libro matri­ moniorum describere debet nomina conjugii m et testium, locum et diem matrimonii. Cùm non dicatur manu propria, actus ab alio scribi potest, sed ipse parochus aut ejus vices gerens curare debet ut omnia accurate scribantur. — In multis regionibus, ut in Galliâ, actus signatur non solum a parocho vel sacerdote delegato, sed etiam a testibus, statim celebrato matrimonio. (b) Præterea parochus in libro quoque baplizatormn annotet conjugem tali die in suâ parœciâ matrimonium contraxisse. Quod si conjux alibi baptizatus fuerit, matri­ monii parochus notitiam initi contractus ad parochum bap­ tismi sive per se, sive per curiam episcopalem, transmittat, ut matrimonium in baptismi librum referatur”1. Quod sapienter cautum est ut ita facilius detegantur matrimonia jam inita. Quare expedit a sponsis recens baptismi docu­ mentum postulare, quo tutius innotescat num aliud matri­ monium contraxerint. (c) Quoties matrimonium in casibus extraordinariis contrahitur (supra, n. 1032), sacerdos in primo casu, testes in altero, tenentur in solidum cum contrahentibus curare ut initum conjugium in pr.escriptis libris quamprimum notetur 2. 1034. 5 Sanctiones : Parochi qui, absque licentia parochi proprii et extra gravis necessitatis casum, matrimonio adstiterint non sub­ diti, proprio contrahentium parocho debent remittere emolumenta stolæ3. — Suspensio ab officio sacerdotali a Tridcntino inflicta sacerdoti qui alterius parochiæ sponsos, sine eorum parochi licen­ tia, matrimonio conjungere ausus fuerat, hodie censetur abrogata. ’ Ne temere, IX, 2; Codex, c. 1103. — Cfr. tnstr. S. Cong. dc Sacram., 6 mart. 1911, A. A. S., III, 102-103; cujus commentarium tradit Nouv. Rev. thtol., 1911, p. 261-276. 3 Codex, c. 1103, §3. — 1 Codex, c. 1097. Caput tt>. DE DISPENSATIONIBUS. Dicemus : i° de ipsis dispensationibus ; 2° de revalidatic ne matrimonii nulli. Art. I. De ipsis Dispensationibus. .'De notione et speciebus dispensationum. De auétore dispensationum. Divisio. - De causis dispensationum. De modo petendi dispensaticr.es. .De modo exsequendi dispensationes. § I. De notione et speciebus dispensationum1. 1035. 1 Notio. (A) Dispensatio matrimonialis est rela­ xatio alicujus impedimenti ecclesiastici, pro casu particulari, ab eo faffa qui potestatem habet. — Differt proinde ab abrogatione legis, quâ impedimentum pro totâ Ecclesià et ex toto tollitur; et a derogatione, quâ impedimentum pro totâ Ecclesià ex parte tantum tollitur, v. g. quando consangui­ nitas a septimo ad quartum gradum reduôla est. (B) Rationem cur dispensationem aliquando concedere expediat sic declarat S. Thomas2 : contingit quandoque quod aliquod præceptum, quod est ad commodum multitu­ dinis, non est conveniens huic personæ vel in hoc casu, quia per hoc impediretur aliquid melius, vel etiam induceretur aliquod malum; expedit igitur ut in hoc particulari casu lex relaxetur; quia vero periculosum esset id committere 1 Sanches, lib. VIII, disp. I; Pyrrhus Corradus, Praxis Dispensa­ tionum, lib. I, c. 1-3; Gasparri, n. 311; De Becker, p. 278-279; Bril­ laud, Des Empêchements et des Dispenses, η. 63-65; Esmcin, II, p. 316-330; /V. Rousseau, Renseignements pratiques sur la législation canonique du Mariage, Paris, 1905, p. 33 sq. ’ Sum. Theolog., i* 2®, q. 97, a. 4. il 650 CAPUT IV. ---- - ------------ -------------- -- ----------------------------- - —_ judicio cujuslibet, nisi propter evidens et subitum pericu­ lum, oportet ut qui habet regere multitudinem potestatem habeat dispensandi in lege humanA, quæ suæ auéloritati innititur. (C) Prioribus Ecclesiæ sæculis nulla apparent vestigia dispensa­ tionum super impedimentis matrimonialibus. 5. Gregorius JZ, sæc. VI, induisit Anglis recens conversis ut permanerent in conju­ giis ante conversionem initis in tertio consanguinitatis gradu : sed hæc non fuit dispensatio striéte sumpta, sed privilegium cuidam nationi propter speciales rationes concessum. Sed jam sæc. XI in­ veniuntur exempla dispensationis, v. g. in casu Casimiri, qui, non obstante religiosa professione, nuptias contrahendi licentiam acce­ pit. A sæc. XII, frequentiores datæ sunt dispensationes a R. Pon­ tifice; a sæc. XVI, Episcopis, præsertim missionariis, concessae sunt facultates dispensandi super nonnullis impedimentis; et hæc praxis in dies communior evasit. Leo XIII facultates concedi solitas multum extendit, simulque clausulas quasdam, quæ rescrip­ tis apponi solebant, abrogavit aut mutavit, quo facilius dispensa­ tiones execution! mandari valeant. 1036. 20 Species dispensationum. (A) Dispensationes concedi possunt quoad publicum vel quoad occultum impe­ dimentum : quæ distinélio maximi momenti est, cum sæpe 5. Pœnitentiaria dispenset cum clausula “ dummodo sit occultum ”. (a) Jamvero quædam sunt impedimenta quæ natura suâ publica sunt, quatenus absque infamia vel scandalo cognosci possunt, et aliunde facile probantur in foro externo, v. g. consanguinitas, cognatio spiritualis, affinitas licita, ligamen, disparitas cultûs, etc.; hæc, quamvis paucis nota, semper ut publica habentur. (b) Alia autem sunt quæ natura suâ, seu de jure, sunt occulta, quia videlicet absque infamia vel scandalo cognosci nequeunt, nec tam facile probari valent in foro externo, qualia sunt affinitas illicita, crimen, etc.; de his inquiritur quandonam de facto censeantur. Jamvero Rom. Congregationes duplicis generis occultum distin­ guunt : omnino occultum et simpliciter occultum. Prius est illud quod nulli notum est praeterquam partibus et confessario; imo, pro­ babilius, quod, praeter partes et confessarium, uni tantum discretae personae notum est. Posterius, i. e. simpliciter seu quasi occultum est illud quod paucis tantum notum est, absque probabili periculo quod res ad forum DE DISPENSATIONIBUS, 651 externum producatur. Ad quod dignoscendum, duo præsertim attendi debent : numerus et qualitas testium Quoad numerum, occultum dici potest impedimentum quod in oppido sex tantum personis, in civitate oflo aut decem notum est, modo hujusmodi personæ sint discreta ct absit promulgationis periculum. Si vere sint garrulæ, vel partibus inimicæ, ita ut fundatum haneatur divul­ gationis periculum, jam impedimentum non censetur o< cultum; idem dici debet etiam quando pauciores sunt personæ, ciuæ .’el tres, quæ rem recognoscant, sed simul adsunt circumstantia ex quibus prævideri possit divulgatio, v. g. graviditas sponsæ. — bi res ad forum externum deduéta sit, et crimen juridice probatum, certo impedimentum est publicum; si e contra reus per sententiam defi­ nitivam lanquam innocens declaratus fuerit, impedimentum est occultum. 1037. Corollaria, a) Si impedimentum notum est in uno loco, v. g. in Hibernia, et ignotum in loco ubi degunt contrahentes, v g. in America, nec ejus notitia praevidetur ibi facile perventura, cen­ setur occultum; tutius est tamen hanc circumstantiam in petitione exponere. — Pariter si luit aliquando publicum, sed exinde per longum tempus (v. g. decem annos) occultum mansit, lanquam occultum haberi potest. (b) Si impedimentum est publicum materialiter, i. e. quatenus est faétum, sect non formaliter, quatenus criminosum (v. g. si homici­ dium a communitate ut tortuitum habetur), in praxi censetur oc­ cultum. Si vero publicum est non solum ut faétum. sed etiam ut crimen, quamvis communiter ignoretur hoc esse impedimentum, controverlitur quidem ; sed communior opinio, quam in praxi Pænitentiaria sequitur, tenet impedimentum vere esse pu­ blicum. 1038 B Ratione fori, dispensatio conceditur vel pro foro externo, vel pro foro interno tantum, (a) Quando conceditur nro foro externo, valere censetur etiam pro foro interno, excepto casu quo judicium latum est ex prasumptione, quæ revera falsa est.— I læc dispensatio petitur pro impedimento publico, expressis oratorum nominibus, et, quando rite concessa est. efficit ut matrimonium sit validum coram judice ecclesiastico . b) Si agitur de impedimento occulto, dispensatio petitur fiftis nominibus (Titius et Caia, vel N. N.), et dispensatio valet solum pro foro interno, non autem coram judice eccle­ siastico; hinc pænitentes monendi sunt de silentio servan­ do; nam si impedimentum fieret publicum, nova dispensatio requireretur pro foro externo. I 652 CAPUT IV. 1039. (C) Ratione forma, dispensatio dari potest (a) in forma gratiosa, quando diredte ipsi oratori conceditur et ad eum dirigitur; quod olim aliquando fiebat; (b) in forniâ commissoria, quando non ipsi oratori conceditur, sed exsequenda committitur sive Episcopo, sive confessario aut alii sacerdoti; hodie dispensationes hoc modo conceduntur, jubente Leone XIII'. In utroque casu, dispensatio non expirât morte concedentis, vel ejus cessatione ab officio; neque morte personal delegata, nisi huic concredita fuerit facultas dispensandi ratione personalis qualitatis, non autem ratione officii. (Codex, c. 1055.) S• I II. DE AUCTORE DISPENSATIONUM2. Cum illi dispensare valeant qui potestate leges ferendi gaudent, quæstio expendi potest quoad 0'. Pontificem ct Episcopos. I. De potestate S. Pontificis cfuoad dispensationes. 1040. i° De ipsà potestate. S. Pontifex, utpote supre­ mum Ecclesiæ caput, valide dispensare potest a quacumque lege ecclesiasticâ, ideoque in omnibus impedimentis juris ecclesiastici. Quod ut fusius declaretur, hæc notanda sunt : — I Ji ’ < ». » ’ » (A) Nulla dispensatio conceditm super impedimentis iuris divini, sive naturalis sive positivi, nisi in casibus ab ipso jure divino deter­ minatis (v. g. in casu Paulino, supra, n. 729). Ecclesia tamen relate ad jus divinum duo præstare valet : authentice declarare utrum adsit impedimentum an ηοη,ν. g. utrum sufficienter constet de solutione prioris ligaminis; aut utrum, in tali vel tali circumstantia, jus divi­ num obliget vel non, v. g. in casu Paulino utrum interpellatio sit necessaria. Hinc S. Pontifex dispensare nequit in consanguinitatis primo gradu hneæ reétæ; in impotentiâ antecedente et perpetuâ; ligamine si agitur de matrimonio fidelium rato et consummato; errore et metu, quatenus libertatem necessariam tollunt. 1041. ( B) Si dubitatur utrum aliquod impedimentum sitjuris divini an ecclesiastici, S. Pontifex, tutiorem sequens viam, in eo dispensare * Ita decrevit “ dispensationes matrimoniales omnes in posterum committendas esse vel Oratorum Ordinario vel Ordinario loci". (Colled. P. F., n. 1471). • Sanchez, 1. VIII, disp. 3-15; Reiffenst., Append, ad lib. IV, § I; Schmalzgr., lib. IV, tit. 16, n. 59-101; 5. Alphons., n. 1118-1127; Car­ rière, n. 1063-1110; Ball. A, n. 918-932; Gasparri, n. 312-327; 404431; Feije, n. 601-648; Zitelli, De Dispensationibus, p. 45-62; Bril­ laud, n. 66-114; Tiphany, Traité des Dispenses, p. 76-118. DE DISPENSATIONIBUS. 653 non solet; ita in omni gradu consanguinitatis in lineâ re\w\\\s, facultates omnes pro foro externo Ordinariis concessæ, quæque in Formulis et Jïrevi superius recensitis continentur, a dic 18 maii 1918 cessabunt. (b) In locis tamen remotioribus aliisque ad quæ decreti notitia non pervenerit, dispensationes vi veterum facultatum concessæ· validæ erunt. (c) Facultates autem pro foro interno a S. P.enitentiaria concessa· abolita· non sunt. (d) Locorum Ordinarii m America, in Insulis 1’hilippinis, in Indiis Orientalibus, in Africa extra Mediterranei maris oras, et in Russia, per quinquennium a die 18 maii 1918, dispensare valent ab impedimentis minoris gradiis (c. 1047); et matrimonia nulliter contracta ob hæc impedimenta, in radii e sanare queunt, juxta regulas Codicis; dispensare pariter per quinquennium ab impedimentis majoris gradus, sive occul tis sive publicis, etiam multiplicibus, juris tamen ecclesiastici (exceptis impedimentis provenientibus ex sacro presbyteratus ordine et ex afiinitate in lincA rectâ consummato matrimonio), nec non ab impedimento impediente mixta religionis, si petitio dispensationis ad S. Sedem missa sit ct urgens necessitas dispensandi supervenerit, pendente recursu, — servatis tamen de jure servandis. 658 CAPUT IV. Episcopo dispensari debet; si vero impediiyentum est utriqut commune, prout consanguinitas, affinitas, sufficit ut dispensa­ tio ab alterutro Episcopo concedatur; convenit tamen ut peta­ tur ab Episcopo, in cujus diœcesi matrimonium celebratur'. 2) Facultates subdelegatæ ab Episcopo exerceri possunt in subditos, etiamsi tum ipse, tum subditus extra diœcesim versetur tempore quo fit dispensatio; nisi tamen addita fue­ rit clausula “ nec cis uti possit extra fines dia-ccsis ”, vel aliter constet de mente S. Pontificis, vel nisi subjecta materia id requirat; tunc enim facultates exerceri tantummodo possunt cum propriis subditis in diœcesi actu degentibus tempore quo conceditur gratia. Necesse tamen non est ut ipse Episcopus tunc in diœcesi versetur1 2* 4. | I 3) “ In matrimoniis sive contractis sive contrahendis qui gaudet induito generali dispensandi super certo quodam impedimento, potest, nisi in ipso induito aliud expresse præscribatur, super eo dispensare etiamsi idem impedimen­ tum multiplex sit. Qui habet indultum generale dispensandi super pluribus diversæ speciei impedimentis, sive dirimentibus sive impe­ dientibus, potest dispensare super iisdem impedimentis, etiam publicis, in uno eodemque casu occurrentibus ”3. 4) In concedendis dispensationibus, Episcopi sequi debent regulas quas servat S. Sedes quoad dispensationum causas. 5) Facultates habitual iter concessae Ordinariis non pereunt, nec suspenduntur ob eorum mortem vel a munere cessatio­ nem, sed ad successores Ordinarios transeunt; item *concessa Episcopo competunt quoque Vicario *Generali· . 6) “ Per dispensationem super impedimento dirimente concessam sive ex potestate ordinaria, sive ex potestate de1 Cf. Codex, c. 1028 : “Si plures sint Ordinarii proprii, ille jus habet dispensandi, in cujus diœcesi matrimonium celebratur; quod si matri­ monium extra proprias ineatur dioeceses, quilibet Ordinarius proprius dispensare potest - (Mr, c. 201, § 3. —3 Coder, c. 1049. 4 Codex, c. 66, § 2. Præterea, “concessa facultas secumfert alias quoque potestates quæ ad illius usum sunt necessaria’; quare in facul­ tate dispensandi includitur etiam potestas absohendi a poenis eccle­ siasticis, si quæ forte obstent, sed ad effectum tantum dispensationis consequendæ ”. Jbid. >3 dispensationibus. 659 legata per indultum generale, non vero per rescriptum in casi­ bus particularibus, conceditur quoque eo ipso légitimât™ prolis si qua ex iis cum quibus dispensatur jam nata vel con­ cepta fuerit, excepta tamen adulterina ct sacrilega ” r. § III. 1)E CAUSIS DISPENSATIONUM a. 1051-1061. I. Principia generalia. i° Dispensationes concedi non debent nisi \w\ge.w\.cgravi et proportionatâ causà : "In contrahendis matrimoniis, ait Ί'ridentinum 3, vel nulla omnino detur dispensatio, vel raro, idque ex causa, et gratis concedatur”. Hodie vero, ob temporum immutatas condi­ tiones. temperatum est de antiquo jure propter commune bonum animarum·»; nihilominus requiritur gravis causa, ct quidem eo gravior quo gravius est impedimentum a quo petitur dispensatio. — Ari liceitatem semper requiritur justa causa; ad validitatem requiritur etiam, quoties Episcopus dispensat ex tacita vel explicita delegatione, quia S. Ponti­ fex dispensandi facultatem non concedit nisi gravis causa accedat; Papa vero, ut pote supremus Legislator, valide dispensat etiam sine causa, sed id facere non solet. 1062. 2° Species causarum. A Cause dispensationum aliæ sunt finales, seu per se determinantes, aliæ autem impel­ lentes seu impidsivce : priores sunt rationes cur dispensatio concedatur, et per se sufficiunt ut concedatur; posteriores sunt rationes quæ dispensantem movent quo/hc/Zz’//y dispen­ set, sed perse non sufficiunt ad dispensationem obtinendam. — Aliquando una causa seorsim sumpta est insufficiens, sed alteri vel pluribus aliis adjuncta sufficiens existimatur; nam qine non prosunt singula, multa juvant. (B) Aliæ sunt infamantes, quæ ex delicto oriuntur vel oratorum famam lædunt; aliæ honesto·, quæ * nec delictum nec infamationem important. Facilius dispensatur c causis infamantibus quam ex aliis, propter necessitatem grave malum avertendi. 1 Codex, c. 1051. - Sanches, lib. VI11, disp. 18-20 ; Λ Corradat, lib. VI I-VI 11 ; Vinceηfias de Justis, De Dispcns. matrim., lib. 111 : .s'. Uphonc, n. 1129-1130; Carriere, n. 1112-1123; Pad. /’., n. 933-944, cd. 3; Feije, n. 649-685; Gasparri, n. 328-340; l.chnik., n. 800-803; Planchard, n. 51-68; Γι'ρΙιαη.. n. 77-121 fader. p. 95 104. * Sess. X XIV. cap. 5 de Reformat. Matrim. 4 Ila Dataria, ap. Λ eta S. Sedis, XXXIV, p. 83. Theol. Mok. I. .·» 9 660-668 CAPUT IV. (C Quædam canonica vocantur, quia ex stylo Curiæ romanæ admitti solent ut vim et efficaciam habentes; aliæ non canonica, quarum efficacia noti explicite admittitur. Priores in libello supplici præsertim exponi debent, sed eis adjici possunt aliæ, quo facilius dispensatio concedatur; eo magis quia S. Poptifex potest, in casu particulari, quamcumque causam rationalem et sibi probatam admittere’. 10Ô3. II. Præcipuæ dispensationum causæ. Dataria olim quatuor tantum admittebat; sed in Formulis reforma­ tis- viginti octo recensentur : — Angustia loci; angustia locorum 3; angustia cum clausula : et si extra dos non esset competens·»; incompetentia dotis Oratricis; dos cum augmento5; pro indotata; quando alius auget dotem: propter inimicitias (vitandas) ; pro confirmatione pacis, et propter foedera inter Principes et Regna ; propter lites super successione bonorum; propter dotem litibus involutam; propter lites super rebus magni momenti; pro oratrice filiis gravata, vel parentibus orbata; pro oratrice excedente 24 annum celatis; propter difficulta­ tem virorum accedendi ad locum, ad contrahendum cum loci habi­ tatoribus; propter virorum parvum numerum, e. g. ratione belli; propter catholicam religionem contrahentis in tuto ponendam, el periculum matrimonii mixti; propter spem conversionis conipartis ad catholicam religionem; ut bona conserventur in familia; pro illustris familiæ conservatione; pro conservatione regiæ stirpis; ob excellentiam meritorum; ob familiarium honestatem conservandam; ob infamiam et scandalum : ob copulam; ob raptum; ob matrimo­ nium civile; ob matrimonium coram ministro protestante: ob matrimonium milliter contractum; ex certis rationalibus causis, scilicet ob copiosiorem compositionem in gradibus aliquantulum remotis; vel in gradibus remotioribus ob causam bcini publici Pon­ tificis animum moventem; ex certis specialibus rationalibus causis, Oratorum animos moventibus et Sanctitati Suæ expositis, scilicet ob copulam vel actus inhonestos, quos ob honorem Oratorum, attenta eorum qualitate, non expedit explicare. 1064. S. Panitentiaria, aliæque Congregationes jam a longo tempore multas admittunt rationes canonicas, præ' Ita Dataria, Formula.· reformata?, ap. Act. S. Sedis, 1. c. - Ap. Acta S. Sedis, XXXIV, p. 34-35. J 3 Id est tum loci originis, tum loci domicilii. * Id est, si extra locum domicilii nubere cogeretur, dos quam ipsa habet, non esset competens neque sufficiens. *3 - Orator videlicet intendit augere dotem insufficientem oratricis. DE DISPENSATIONIBUS. 669 cipue vero sexdecim, quas ita recenset instructio S. C. de Prop. Fide ’, 9 maii 1877 : — “ i0 Angustia loci, Ave. absoluta sive relativa (ratione tan­ tum oratricis), cum scilicet in loco originis vel etiam domi­ cilii cognatio fœminæ ita sit propagata, ut alium paris con­ ditionis cui nubat, invenire nequeat nisi consanguineum vel affinem ; patriam vero deserere sit ei durum ”. De quo animadvertimus : juxta .S’. Côitg. Concilii, 16 dec. 1S76, angustia loci non est desumenda a numero focorum cujusque parœciæ, sed a numero focorum totius urbis vel oppidi, aut loco­ rum quæ non distant ultra milliare (1500 mètres); et, juxta Data­ riam, 30 aug. 1847, locus dicitur angustus quando non excedit tre­ centum focos, i. e. mille e quingentos circiter incolas, demptis hæreticis, schismaticis et infidelibus, non autem impiis et incre­ dulis. — Ratio cur conceditur dispensatio est quia secus oratrix deberet vel innupta manere, vel nubere viro disparis conditionis, vel e patriâ egredi; quæ tria gravia sunt incommoda. Ut causa sit vera, oratrix debet esse honeste familiæ; secus posset invenire virum paris conditionis. Causa adesse censetur, etiamsi prius qui­ dam juvenes paris conditionis eam in uxorem petierint, dummodo nunc nullus inveniri possit. 1065. “20 Aetas fœminæ superadulta, si scilicet vigesi­ mum quartum ætatis annum jam egressa virum paris conditionis cui nubere possit non invenit. Hæc vero causa haud suffragatur viduæ, quæ ad alias nuptias convolare cupiat ”. Dicitur virum paris conditionis, i. e. æqualem genere, opibus, in­ genio, nec disparem ætate, religione, moribus, qui sit acceptus mulieri ejusque parentibus. - Ad validitatem dispensationis satis est quod certo constet de ætate superadulta, nec necesse est, in verificatione causæ, inquirere et probare mulierem usque ad illam ætatem virum paris conditionis non invenisse ’. 1066. “ 30 Deficientia aut incompetentia dotis, si nempe fœmina non habeat actu tantam dotem, ut extraneo æqualis conditionis, qui nempe consanguineus neque affinis sit, nubere possit in proprio loco, in quo commoratur. Quæ causis magis urget, si mulier penitus indotata existât, et ‘Ap. Colled. P. P., n. 1482; Gasparri, n. 333 sq. — Quæ causæ substantialiter non differunt ab eis quas recenter Dataria admisit, proindeque explanationes quas subjungimus pro utrisque valent. = lia 5. Pani (entia/ ta, 5 apr. 1902, ap. Afla S. Sedis, XXXV, 44. 670 CAPUT IV consanguineus vel affinis cam in uxorem ducere; aut etiam convenienter ex integro dotare paratus sit Quæ ratio extstit etiamsi oratrix dotem habitura sit post mortem parentum, dummodo hi nolint aut non valeant eam nunc dotare imo etiamsi certa spes adsit quod aliquis eam dotare velit, si oratrix ad eum cogendum jus non habeat; vel etiam quando jam dotem renuntiavit, dummodo id non fecerit ad dispensationem obti­ nendam. “ 4° Liles super successione bonorum jam exorta, vel earum· dem grave aut imminens periculum. Si mulier gravem litem super successione bonorum magni momenti sustineat, neque adest alius, qui litem hujusmodi in se suscipiat, pro­ priisque expensis prosequatur, praeter illum qui ipsam in uxorem ducere cupit, dispensatio concedi solet : interest enim reipublicæ ut lites extinguantur. — Hinc proxime accedit alia causa, scilicet dos litibus involuta, cum nimirum mulier alio est destituta viro, ciijus ope bona sua recuperare valeat. Verum hujusmodi causa nonnisi pro remotioribus gradibus sufficit “ 5° Paupertas vidua, quæ numerosa prole sit onerata, et vir eam alere polliceatur. Sed quandoque remedio dispen­ sationis succurritur viduæ câ tantum de causa quod junior sit, atque in periculo incontinentiæ versetur”. 1067. “6° Bonum pacis, quo nomine veniunt nedum foe­ dera inter Regna ct Principes, sed etiam cxtinélio gravium inimicitiarum, rixarum et odiorum civilium. Hæc causa adducitur vel ad extinguendas graves inimicitias, quæ inter contrahentium consanguineos vel affines ortæ sunt, quæque matrimonii celebratione omnino componerentur, vel quando inter contrahentium consanguineos ct affines inimicitiae graves viguerint, et licet pax inter ipsos inita jam sit, cele­ bratio tamen matrimonii ad ipsius pacis confirmationem maxime conduceret ”. 3 Hæc causa ea est quæ a Dataria vocatur propter inimicitias, et duo supponit : inimicitias ortas esse aliunde quam ex causa matri­ monii, atque spem fundatam adesse easdem optatis nuptiis extinguendi. ·! 1068. “ 7° Nimia, suspecla, periculosa familiaritas, necnon cohabitatio sub eodem tc6lo, quæ facile impediri non possit DE DISPENSATIONIBUS. 671 Cujus ratio est ut viMur scandalum; proinde necesse est ut fami­ liaritas vel cohabitatio originem dederit suspicioni de turpi com­ mercio carnali. Ad quam causam referri possunt aliæ quæ pariter scandalum praebere valeant, ut inordinatus amor et periculum vitæ, quando puellæ patentes mortem minantur viro, nisi ducat eam quam suspicantur carnaliter cognovisse. 8° Copula cum cousanguineâ vel affini vel alia persona impedimento laborante præhabitâ, et preegnantia, ideoque légitimât™ prolis, ut nempe consulatur bono prolis ipsius, et honori mulieris, quæ secus innupta maneret. Hæc profecto una est ex urgentioribus causis, ob quam etiam plebeiis dari solet dispensatio ”. Cum hæc causa ob vitanda scandala admittatur, copula debet esse notoria, vel proxime divulganda. Si sit occulta, allegari potest ad confirmandum periculum incontinentiae vel scandali. — Olim addebatur clausula : dummodo copula patrata non fuerit sub spe faci­ lioris dispensationis; sed hæc sublata est per decretum S. Officii1, 25 jun. 18S5. “ 90 Infantia mulieris ex suspicione orta quod illa suo con­ sanguineo aut affini nimis familiaris, cognita sit ab eodem, licet suspicio sit falsa, cum nempe nisi matrimonium con­ trahatur, mulier graviter diffamata vel innupta remaneret, vel disparis conditionis viro nubere deberet, aut gravia damna orirentur”. “ io° Revalidatio matrimonii, quod bonà fide et pubiice, servata Tridentini forma, contraClum est : quia ejus disso­ lutio vix fieri potest sine publico scandalo, ct gravi damno præsertim fœminæ, cap. 7 de consanguin. At si malâ fide sponsi nuptias inierunt, gratiam dispensationis minime merentur, sic disponente Concil. Trid. XXH\ cap. jde Rcf. Matr. ” Modie vero hæc ultima restrictio non amplius viget, et, ob vitanda pejora mala, dispensatio datur etiam in casu make fidei utriusque partis, præsertim si proles jam nata fuerit, vel matrimonium civile contraéhim. 1069. “ i i° Periculum matrimonii mixti vel coram acatho lico ministro celebrandi. Quando periculum adest, quod vo­ lentes matrimonium in aliquo etiam ex majoribus gradibus contrahere, ex denegatione dispensationis, ad ministrum ’ Ap. Collefi. P. P, n. 1246. 672 CAPUT IV. acatholîcum accedant pro nuptiis celebrandis, sprctA Eccle­ siæ auétor itate justa invenitur dispensandi causa; quia adest non modo gravissimum fidelium scandalum, sed etiam timor perversionis et defeétionis a fide taliter agentium ct matJmonii impedimenta contemnentium, maxime in regio­ nibus, ubi hæreses impune grassantur... Tantumdem di­ cendum de periculo quod pars catholica cum acatholico matrimonium celebrare audeat ”. “ 12° Periculum incestuosi concubinatusne quis in con­ cubinatu insordescat cum publico scandalo atque evidenti æternæ salutis discrimine”... “ 13° Periculum matrimonii civilis. Ex dictis consequi­ tur probabile periculum, quod illi qui dispensationem petunt, eâ non obtenta, matrimonium dumtaxat civile, ut aiunt, celebraturi sint, esse legitimam dispensandi causam ” “ 140 Remotio gravium scandalorum". “ 150 Cessatio publici concubinatus ”. “ 16° Excellentia meritorum, cum aliquis aut contra fidei catholicæ Justes dimicatione, aut liberalitate erga Eccle­ siam, aut doctrinâ, virtute above modo de religione sit optime meritus ”. 1070. Alite sunt etiam causæ propter quas A’. Ptcniientiaria et 5. C'. de Prop. Fide dispensationes concedunt, v. g. si nuptiæ specia­ lem utilitatem afferunt, ut immunitatem a servitio militari; vel inter oratores est specialis conditionis ac indolis aequalitas; aut orator est Romæ præsens et sacramentalem confessionem ibi peregit; vel sponsi, impedimentum ignorantes, omnia ad nuptias paraverunt; aut per matrimonium illustris familia servatur; vel parentes nuptias valde desiderant. Pænitentiaria vero non admittit pro foro externo causam sine causa, seu copiosiorem eleemosynam, sed oratores tunc ad S. Datariam remittit. 1071. Corollarium. Causa propter quam dispensatio datur vera esse debet tempore quo dispensatio fulminatur, seu exeeutioni mandatur; secus enim sine causâ concede­ retur, ac proinde illicite ct invalide. (a) Cum autem hodie Papales dispensationes dentur tantum in Jorma commissoria, stricte loquendo necesse non est ut causa dispen­ sationis vera sit * tempore quo S. Pontifex litteras dispensationis con­ cedit, sed solum tempore exeeutionis; nam S. Pontifex non expen* Exclusa tamen malâ fide, ut infra dicetur. DE DISPENSATIONIBUS. 673 dit veritatem causarum, nec proprie dispensât, sed constituit exeeutorem (Episcopum, vel confessarium) tamquam judicem, ut videat utrum causæ veræ sint, et, posita veritate causarum, dispensationem fulminet '. — Si vero dispensatio concedatur in forma gratiosa ab Episcopo, causa vera esse debet etiam tempore concessionis. (b) Nec requiritur, juxta communem et tutam sententiam, ut causa vera sit tempore quo matrimonium celebratur; v. g. si mulier .quæ dispensationem obtinuit propter incompetentiam dotis, post fulminatam dispensationem et ante matrimonium dives evaserit, valide contrahit; nam impedimentum, jam dispensatione sublatum, non reviviscit. § IV. De modo petendi dispensationes 2. 1072. I. Ad quem spectet dispensationem petere? (A) Regulariter ad ipsos contrahentes qui dispensatione indi­ gent; cum vero plerumque inhabiles sint ad id praestandum, generatim petitio fit ab oratorum parocho vel confessario. (a) Si impedimentum sit publicum, petitio fiat a parocho, nomine oratorum. Si nupturientes diversae sint parochiae, dispensatio potest ab alterutrius parocho postulari, sed ex­ pedit ut petatur a parocho loci ubi matrimonium celebratur, regulariter videlicet a parocho sponsae. Si tamen de matri­ monio mixto agatur, petitio fieri debet a parocho catholicae partis. (b) Si impedimentum sit occultum, petitio fiat a confessa­ rio. Quando impedimentum afficit unum tantum e contra­ hentibus, unica sufficit petitio; quando vero duos contra­ hentes afficit (v. g. illicita affinitas ex utraque parte, vel conjugicidium utroque machinante), duplex fiat petitio a confessario utriusque pænitcntis, nisi confessarius utriusque idem sit. (c) Si duplex sit impedimentum, unum publicum et alte­ rum occultum, duplex fieri debet petitio : una pro publico impedimento, cum oratorum nominibus; altera pro occulto, tacitis nominibus ut sic consulatur sigillo sacramenti ac ' Ita Santi, lib. IV, Append., n. 34, post Pyr. Corradunt, lib. VII, c. 6, n. 25. ' P. Cu;rudus, lib. VII-V1I1; 5. Alphons., η. 1131-II41; Carrière, n 1126-1159; Ball. A, n. 945-954, ed. 3; Feije, n. 686-730; Gasparri, n. 350-362; Santi, lib. IV, Append., n. 33-45; Brillaud, n. 174-199; Planchard. n. 86-149; Zitelli, p. 67-74. 674 CAPUT IV. famæ partium : prior ad Cong. de Sacramentis vel S. Offi­ cium, etc. mittatur; posterior ad Pænitentiariam, notando quod oratores, alio impedimento publico ligati, super illo obtinuerint vel petierint dispensationem’. (B) Quamvis ore petitio fieri valeat, melius ac tutius fit in scriptis. In praxi Rom. Congregationes nonnisi scriptas petitiones admittunt. Jussu Leonis X/IL, iodée. 1891, dispensationes ordinarie non debent telegraphice peti, ob incommoda quæ ex hac agendi ratione facile occurrere possunt; eadem regula in Episcopalibus curiis observati debet. (C) Quando componenda aut taxa requiritur ad obtinendam dispen­ sationem, expedit ut parochus vel confessarius supplicem libellum non mittat nisi prius solutis expensis; secus ad eas solvendas ipse teneri posset. Si vero oratores ita pauperes sint ut nullam pecuniam dare valeant, id in ipso libello supplici exponatur, ut gratis conce­ datur dispensatio. ||6»> id’·! Ill p t.n l> '· il 1073. II. A quo dispensatio obtineri debeat? Ab Episcopo, vel a A. Sede, vel a Delegato Apostolico. (A) Cum hodie plerique Episcopi, præsertim in remotis regionibus, amplissimas facultates a S. Sede obtinere soleant, pro multis impedimentis direôle ad Episcopum vel ejus Cancellarium recursus haberi potest, et quidem per episto­ lam latino aut vernaculari idiomate scriptam. (B) Quando agitur de impedimento in quo Episcopus dispensare non valeat, ad Rom. Congregationes recursus habeatur, videlicet 6". Cong. de Sacram., Pænitentiariam, S. Officium, etc., juxta principia superius (n. 1042 sq.) expo­ sita. 1074. Quando ad Cong. de Sacramentis vel ad S.Officium recursus Iit, hæc aut similis adhiberi potest formula : — Beneventan. (i. e. nomen dioecesis oratoris) Beatissime Pater, Exponitur humiliter S. V. pro parte devotorum illius Oratorum Alphridi Santangelo viri et Mariée Loiacono mulieris Beneventan. 1 Ut oratorum famæ consulatur, duo esse debent officiales in Curia Episcopali, unus pro publicis, alter pro occultis impedimentis; nam, si idem utrumque libellum supplicem accipiat, facile cognoscere potest nomina oratorum qui pro occulto impedimento dispensationem pe­ tierunt. Cum in plerisque dioecesibus Americre Septentrionalis unus tantum sit officialis, expedit recurrere, pro occultis impedimentis, ad S. Sedem vel ad Apostolicum Delegatum. DE DISPENSATIONIBUS. 675 quod cum difia mulier in loco, ex quo ipsa et Orator prae­ fatus orti sunt, in diélâ dioecesi existente, propter illius angustiam, virum paris conditionis, cui nubere possit, invenire nequeat, ac cum diéta Oratrix quinque filiis ex alio viro procreatis gravata existai, et diéhis Orator illam in uxorem ducere, diôiosque ejus filios alere et gubernare intendat; cupiunt proptcrea Oratores præfati invicem matrimonial i ter copulari. Sed quia alias dictus Orator sponsalia per verba de futuro cum præfatæ Oratricis sorore germana contra xit, et deinde ejusdem Oratricis soror germana prcefata, abeo omnino intaéla et in nullo penitus attentata, sicut Domino placuit ab huma­ nis decessit. desiderium eorum hac in parte adimplere non possunt absque Sedis Apostolicæ dispensatione. Supplicant igitur humili­ ter S. V. Oratores prælati, quatenus cum eisdem Oratoribus, quod impedimento primi gradus publicæ honestatis justitiae ex praemissis provenientis hujusmodi, ac aliis, bonâ fide, forsan reticitis, ceteris· que conliariis quibuscumque non obstantibus, matrimonium inter se publice, servatâ forma Concilii Tridentini, contrahere, libere ct licite valeant, dispensare dignemini de gratia speciali, cum clausulis opportunis. diatcesis, ; 1075· Quando ad S. Pænitentiariam recursus habetur, supplicatio Majori Paenitentiario inscribitur1, et latino, aut etiam vernaculo idiomate scribi potest. Eminentissime Princeps5, Titius post sponsalia cum Titià, vesanâ libidine victus, cum sponsas suæ matre peccavit, atque ideo prohibetur quominus pro­ missum matrimonium inire valeat. Quod nisi revera ineat, apud sponsam speciem injustitiae committet, eo quod aliam justam cau­ sam sponsalia solvendi non habeat, aut diffamationem incurret : imo timendum est ne rumores atque scandala apud alios etiam oriantur. Quare supplex rogat 'Titius Eminentiam Vestram ut dispensationem in contraria affinitate benigne concedere dignetur Eminentiæ Vestræ placeat dirigere litteras ad me infra scriptum confessarium. Humillimus Servus N. N. Ibi exprimantur nomen et cognomen confessarii, nomen oppidi vel civitatis, vulgari idiomate. Aliud exemplar libelli supplicis ab ipsâ l’ænitentiariâ commenda­ tur3, pro impedimento publico, quando oratores sunt pauperes; et sane commendabile est pro suâ brevitate et perspicuitate : — 1 Eminentissimo Cardinale Maggiore Penitenziario, Palazzo della Cancellaria, Roma, Italia. ’Quam formulam desumimus ex opere Zitclli, p. 198. «Ap. Atia S. Sedis, p. 61. 676 Beatissime Pater, N. N. annos natus ......................................................................... et N. N. annos nata............................................................................. dicecesis N...........................ad pedes Samflitatis Vestræ provoluti, humiliter postulant dispensationem super impedimento ............... ut legitimum inter se matrimonium contrahere possint. Causæ sunt : i. Ætas oratricis. à. Defeélus dotis. 3. Angustia loci. 4. Cura prolis e superiori matrimonio susceptæ, etc. Oratores pauperes sunt ............................................................... Testamur vera esse exposita ct oratores pro gratia commen­ damus Datum............ 1076. S. C. de Prop.Fide formulas edidit typis impressas, cum spatiis vacuis, in quibus scribi possunt quæ cuique casui specialia sunt1*; unam subjicimus speciminis gratiâ : — Beatissime Pater, Oratores......................................................................................... suppliciter petunt a Sanctitate Vestra dispensationem super impe­ dimento ’................................................................................................. ut matrimonium inter se contrahere valeant. Causæ sunt3 .................................................................................. et incestus habitus inter eosdem Oratores.......................................... Litteræ ad S. C. de Prop. Fide dire'te scribi possunt linguâ latinâ, gallicâ aut italicâ. Aliquando etiam recursus haberi potest ad Delegatos Apostolicos, qui a S. Sede dispensandi facultatem obtinuerunt4. Quando parochus aut contessarius ad Rom. Congregationes scribunt, consultius est litteras mittere per Episcopalem Cancellanam, nisi quando periculum est violandi sacramentale sigillum aut 1 Has formulas invenire est ap. Pulser, n. 96. — Petitio dirigitur ad Eminentissiinum Caidinalem Præfeélum ô‘. C. de Prop. Fide, Propa­ ganda, Roma, Italia. I I ’Exempli gratia : super impedimento consanguinitatis in secundo gradu æquali lineæ collateralis, quo ligantur, ex eo quod ambo descen­ dunt a communi stipite, ut constat ex sequenti stemmate (hic detur arbor genealogica). 2 3 V. g. ætas oratricis quæ jam annum 25^" attigit, et nullum alium invenit virum æquaiis conditionis qui velit eam ducere. .3 1 In Statibus Amer. Foederatis, Delegatus Apostolicus eisdem Facul­ tatibus gaudet ac ipsi Episcopi; litteræ ad eum dirigi possunt hoc modo : — His Excellency Mosi Rev. N. N.,201, I street, N. W. Was hington, D. C DE DISPENSATIONIBUS. 677 oratores infamandi : petitio enim melius ac clarius exponetur ab officiali his negotiis assueto. Ceterum, pro impedimento publico, non admittuntur petitiones nisi Episcopali sigillo munitæ. 1077. HI. De iis quæ in libello supplici exprimi de­ bent. Hæc declarata sunt in citatâ Instr. S. C. de Prop. Fide, cujus verba referre ct exponere juvat : — “ i° Nomen et cognomen oratorum, utrumque distincte ac nitide ac sine ullâ litterarum abbreviatione scribendum ”. Quod quidem valet pro impedimentis publicis; nam quando scri­ bitur ad 5. Panitertiariam pro occulto impedimento, nomina ora­ torum tacentur, et eorum loco ponitur N. vel Titius. — Si una pars non est catholica, id exprimi debet. — Substantialis error in nomine vel cognomine probabilius invalidai dispensationem (v. g. Petrus loco Pauli); probabiliter tamen, juxta quosdam, non vitiatur rescrip­ tum, dummodo constet de identitate oratoris; in praxi, stylus curia revalidationem exigit. Si vero error sit mininius (v. g. Antonius pro Antoninus), certe valida est dispensatio. “ 20 Dioecesis originis vel actualis domicilii. Quando ora­ tores habent domicilium extra diœcesim originis, possunt, si velint, petere ut dispensatio mittatur ad Ordinarium dioe­ cesis, in quâ nunc habitant”. Si agitur de occulto impedimento, non fit mentio dioecesis, sed confessarius scribit suum nomen et nomen loci ad quem dirigi debet responsum, lingua vernacula, ac perspicuis charaéteribus. — Cum plures adsint in diversis regionibus dioeceses quæ eodem vel fere simili nomine appellantur, expedit adjicere nomen regni, vel Status ad quem dioecesis pertinet. — Error substantialis in nomine dioece­ sis, v. g. ( Bostoniensis loco Baltimorensis) vitiaret rescriptum, non autem error in nomine parochiæ, nisi dispensatio data fuerit ob angustiam loci. 1078. “ 30 Spccics etiam infima impedimenti, an sit con­ sanguinitas vel affinitas orta ex copulâ licitâ vel illicita, publica honestas originem ducens ex sponsalibus vel matri­ monio rato; in impedimento criminis utrum provenerit ex conjugicidio cum promissione matrimonii, aut cx conjugi­ cidio cum adulterio, vel cx solo adulterio cum promissione matrimonii; in cognatione spirituali utrum sit inter levan­ tem et levatum, vel inter levantem et levati parentem Error in specie impedimenti irritat dispensationem. Si expositum est impedimentum esse dubium, dum revera certum est, nonnulli putant dispensationem esse invalidam; sed inulto probabilius valet, nam ex eo quod datur, tacitam secum fert conditionem : si impedi- 678 CA PUT IV. mentum adest. — In cognatione spirituali, multo probabilius necesse est declarare utrum oriatur ex baptismo vel ex confir­ matione. 1079. “ 40 Gradus consanguinitatis vel affinitatis, aut ho­ nestatis ex matrimonio rato, et an sit simplex vel mixtus, non tantum remotior sed etiam propinquior; uti et linea an sit rcéla aut transversa, item an oratores sint conjunéli ex duplici vinculo consanguinitatis tam ex parte patris quam ex parte matris ”. »c» (a) Gradus non solum remotior sed etiam propinquior, v. g. dici debet in tertio attingente secundum; et hoc ad validitatem requiri­ tur quoad omnes gradus, si dispensatio petitur a Peenitcntianâ: si a Cong. de Sacram., “ omissio in supplicatione gradus proximioris, primi, reddit dispensationem nullam; omissio aliorum graduum sup­ pletur obtinendo postea Litteras declaratorias super proximiori gra­ du; et tunc expediri debet nova gratia in formâ Perinde valere, quâ revalidantur priores Littene dispensationis, perinde ac si in illis fuis­ set faéta mentio diéli propinquioris gradûs”1. — Imo, quoties pri­ mus gradus attingitur, necesse est exprimere, ad liceitatem, non ad validitatem, utrum nepos velit amitam ducere, vel avunculus nep­ tem. Insuper, jussu Leonis XIIP, 19 jun. 1S95, pro impedimento primi tangentis secundum consanguinitatis gradum, Episcopi “litteris manu propria exaratis rationes in quolibet casu explicent”. — Si quis ducere velit fratris defuncti viduam, exponere debet utrum hæc a defuncto viro prolem habuerit. (b) Invalidum est rescriptum si pro gradu propinquiore ponitur remotior, v. g. pro tertio, quartus; imo, juxta praxim 5. Pcenitentiariee, si pro remotiore ponitur propinquior (v. g. secundus pro tertio; non pauci quidem contradicunt, sed Santi, qui Pænitentiariæ Regens fuit, ait3 : “ Hanc regulam vidi ego recognitam in tribunali S. Pænitentiariæ”. (c) Quoad lineam, exprimi debet utrum sit reéla an obliqua; si id vero praetermittitur in consanguinitate, intelligitur obliqua, cum non concedatur dispensatio in reétâ. * ni 1080. “ 5° Numerus impedimentorum, c. g.. si adsit duplex aut multiplex consanguinitas vel affinitas, vel si, præter cognationem, adsit etiam affinitas, aut aliud quodeumque impedimentum sive dirimens sive impediens ‘ >‘î a) Proinde, si adsit impedimentum impediens voti, sponsalium, mixtæ religionis, etc., id exprimi debet saltem ad liceitatem ; imo 4É · < é:! ' lia Formulée reformatée, ap. Alla S. Scdis, XXXIV, p. 80. ’ Ap. Alla S. Sedis, XXXIV, p. 34. s Append, ad lib. IV Decret., n. 2. DE DISPENSATIONIBUS. 679 ad validitatem, quando dispensatio a Panitentiariâ petitur, cum hanc clausulam apponere soleat : dummodo inter eos aliud canoni­ cum non existai impedimentum. (b) Si plura sint impedimenta, in eodem supolici libello omnia exprimenda sunt ; quando enim plura simul inveniuntur, difficilius conceditur dispensatio. Neque valet pro uno impedimento ad Epis­ copum recurrere, pro altero autem ad S. Sedem; exceptio datur quando invenitur simul impedimentum publicum et occultum, ut supra (n. 1072) expositum est. — Proinde, si, obtenta dispensatione, novum detegitur impedimentum quod tempore petitionis jam existebat, nulla e-st dispensatio. Quando serio timetur ne, præter impedimenta expressa, aliud ignotum inveniatur in casu, id exponere juvat; recenter enim Rom. Congregationes dispensationem concesserunt, postulantibus Officia­ libus, non solum in impedimentis explicite manifestatis, sed in aliis, si quæ sint in casu, in quibus S. Sedes dispensare soleat. (c) Si quis vero, obtenta dispensatione ab impedimento affinitatis ex copula illicita, iterum peccat cum eadem consanguinea sponsæ, necessaria non est nova dispensatio, quia impedimentum semel sublatum non reviviscit ; si vero post matrimonium iteretur copula, amittitur jus petendi debitum. Si autem peccat cum aliâ sponsæ consanguinea, novum oritur impedimentum novaque dispensatio requiritur. (d) Qui dispensationem super crimen conjugicidii obtinuit, et postea, iterato crimine, nova indicet, debet orioris criminis mentio­ nem facere, cum propterea difficilius concedatur dispensatio. 1081. “6° Varice circumstantice, scilicet an matrimonium sit contrahendum vel contraélum; si jam contraélum, ape­ riri debet an bonà fide, saltem ex parte unius, vel cum scien­ tial impedimenti ; item an praemissis denuntiationibus; (vel an spe facilius dispensationem obtinendi)1; demum an sit consummatum, si malâ fide saltem unius partis, seu cum scientia impedimenti quidem prohibuerat’ ne dispensatio concederetur quando matrimonium attentatum et a fortiori consummatum fuerat cum scientia impedimenti; hodie autem dispensatio conceditur, sed hæ circumstanti» exprimi debent; secus dispensatio esset subreptitia. Olim pariter exprimi debebat copula incestuosa inter sponsos habita ante dispensationis exeeutionem, etiam quando copula non Tridentinum ’ Quod quidem non amplius requiritur, ex declaratione S. Offic. 25 jun. 18S5, ap. Colled. P. n. 1495. ■ Sess. XXIV, eap. 5 de Reformat. Matrim. -■ 680 CAPUT IV. erat dispensandi causa; sed hæc obligatio abrogata est citato de• creto 0’. Officii, 25 jun. 1885 *. 1082. N. B. Quando Episcopus vi Indulti dispensat, præfatas regulas sequi debet, quia agit ut delegatus Ponti­ ficis, ideoque dispensare nequit nisi eo modo quo Pontifex dispensat. Si vero jure ordinario aut quasi-ordinario dispensat, ea quidem servare debet quæ ad substantiam dispensationis, non autem necessario quae ad stylum Curia speélant. i'· 1083. IV. De vitiis dispensationum et eorum sana­ tione. i° Dispensatio invalida esse potest propter causas extrinsecas, v. g. defeélum potestatis in concedente, defectum formæ consuetæ, rasuram litterarum in parte dispositivâ rescripti, aliasque quæ a Canonistis exponuntur, ubi de Rescriptis; vel propter causas intrinsecas, nempe obreptio­ nem ct subreptionem. Obreptio est expressio falsi in libello supplici, dum subre­ ptio est suppressio veri quod exponi debuisset. Quidam tamen promiscue hæc duo vocabula sumunt. Jam vero si agitur de minoribus impedimentis (n. 1042), dispensationes, ex novo jure, erunt valid.e, non obstante obreptione vel subreptione. Quoad majora impedimenta, distinguendum est : (A) Si obreptio vel subreptio ex dolo commissa fuerit, semper invalida est dispensatio, juxta communem sen­ tentiam, quia mendax precator precatis carere debet ; qui­ dam tamen putant eam valere, si tacetur vel falso ex­ ponitur causa tantum impulsiva, dummodo vera sit causa finalis 2. (B) Si error ex ignorantia vel simplicitate acciderit, distin­ guendum est : (a) valet dispensatio,si error versatur tantum circa causam impulsivam, dummodo causa finalis proposita vera sit; (b) e contra invalida est, si error versatur circa causam fina­ lem, quæ unice allegata est; nam conceditur sub conditione: * Si quis tamen obtinere velit legitimationem prolis ex incestu susceptæ, copula ad hunc eiïeâum declarari debet. ’ Ap. 5. Alphons., lib. I, n. 185. DE DISPENSATIONIBUS. 681 si vera sint exposita; (c) si vero pluies allegatæ fuerunt causæ finales, ct una tantum falsa invenitur, valet dispen­ satio, quia cetera: sufficientes sunt ad movendum Superio­ rem ; (d; si nonnisi causæ impulsives propositæ fuerunt, et una ex illis vera non est, non valet dispensatio, si causæ rema­ nentes non fuissent sufficientes ad obtinendum rescriptum; (e) in dubio utrum causa falso allegata sit finalis an impul­ siva, dispensatio ut valida haberi potest, quia in dubio stan­ dum est pro valore aétûs. Levis exaggeratio non invalidât dispensationem, quamvis multo consultius sit rem, prout est, candide exponere. — Si in ipso rescripto legitur clausa “ motu proprio, ex certa scientid ”, tollitur vitium, dummodo error non in rescripto, sed solum in petitione occurrat. x 1084. 20 Vitium obreptionis vel subreptionis sanari potest litte­ ris perinde valere aut decreto reformatory) : (a) si deprehenditur postquam expeditum est rescriptum, oratores in novà supplicatione exponere debent tenorem prioris concessionis, vitium detegere et humiliter exorare ut S. Sedes priorem gratiam revalidare dignetur; tunc expediuntur litteræ berinde valere, i. e., quibus prior dispen­ satio perinde valet ac si vitiata non fuisset; si vero novus defeétus detegitur, novâ gratia opus erit, quæ nuncupatur perinde valere super perinde valere. (b) Quando rescriptum dispensationis non fuit expeditum, vitium reparari potest per decretum reformatorium; ad hoc sufficit ut nova scribatur supplicatio, in quâ quod omissum fuerat suppletur, vel male expressum corrigitur; unde necesse non est ut jam exposita repetantur, quia duplex supplicatio simul S. Pontifici proponetur. § V. De modo exequendi dispensationes. Dicemus tum de ipsâ exeeutione, tum de clausulis dispen­ sationum. I. De ipsâ exeeutione dispensationum. 1085. Praenotanda. Sedulo distinguendum est inter dispensationes in formâ gratiosA et in formâ commissoriâ : (a) priores jam a Superiore conceduntur, proindeque valent absque fulminatione ; sufficit ut dispensatio nota fiat orato­ ribus ac serventur clausulæ; (b) posteriores nondum con­ cessæ sunt, sed solum continent facultatem dispensandi, ita ut validæ non sint, nisi prius ab exeeutore fulminentur, prxvià informatione de precum veritate, ac servatis clausulis. 1 682 1086. CAPUT IV i° De dispensatione a S. Sede concessa. Hæc hodie semper conceditur in forma coinniissorid. « 'P tJ’ 5 (A Dispensationes super publicis impedimentis Ordinario oratorum commissas, exsequatur Ordinarius qui litteras testimoniales dedit vel preces t ransmisit ad Sedem A postolicam, etiamsi sponsi, quo temporç exsecutioni danda est dispensatio, relicto illius dioecesis domicilio aut quasi-domicilio in aliam diœcesim discesserint non amplius reversuri, monito tamen Ordinario loci in quo matrimonium contra­ here cupiunt ” *. Hæc tamen servanda sunt : (a) Invalida esset fulminatio faéla antequam originale rescriptum acceptum fuerit, etiamsi aliâ vià certo cognosceretur dispensatio­ nem concessam fuisse; unde, si per telegraphum hæc innotescat, • eâdem uti valide et licite nequit, nisi notitia telegraphica auétoritate S. Sedis ex officio transmissa fuerit’. Proinde, post acceptum authenticum documentum, nova exeeutio dispensationis necessaria est; si matrimonium jam fuerit contraélum, revalidari debet. (b) Rescriptum ut genuinum et authenticum agnosci debet. (c) Postea investigandum est utrum preces veritati innitantur, cum una ex clausulis sit “ si vera sint exposita ”. Potest tamen Or­ dinarius alium, generatim parochum, delegare ad hanc investiga­ tionem peragendam. Non requiritur forma judicialis, nisi hæc expresse in rescripto præscribatur, vel adsit contradiélor; sed inves­ tigatio perfici potest ex actis authenticis, testibus, fama aut examine partium. (d) Executor attente legere aebet omnes clausulas rescripto inser­ tas, et curare ut eædem fideliter adimpleantur. “ Clausulæ quæ item pertinent ad substantiam dispensationis particula conditio­ nal) si, aliâve simili, exprimuntur in Formulis”1*3. Idem dicendum de particulis dummodo, postquam non aliter, si nec alio modo, secus irritum Jiat ; vel de conditionibus per ablativum absolutum expres­ sis, nisi tamen aliunde constet, ex ipsâ rei naturâ vel stylo Curiæ, has ad liceitatcm tantum requiri. e Fulminatio dispensationis in scriptis fieri debet, certo ad liceitatem, probabiliter etiam ad validitatem. Ordinarius videlicet de­ clarare debet se, accepto rescripto, veritatem precum verificâsse, -j) ■ *»« ii 1 Can. 1055. — Cf. can. 198. Codex, c. 53 : “ Rescripti exsecutoi invalide munere suo fungitur, antequam litteras receperit earumque authenticitatem et integritatem recognoverit, nisi prævia carumdcm notitia ad eum fuerit auctoritate rescribentis transmissa ”. -J 3 Dataria, Ada S. Sedis, XXXIV, 34 DE DISPENSATIONIBUS. 683 et auctoritate apostolicâ dispensare super tali impedimento, ut sponsi valide ac licite contrahere valeant, ac prolem susceptam (excepta adulterina) ct suscipiendam legitimare; deinde nomen .suum subscribat. Dispensatio valet eo momento quo subscribitur decretum, accedente tamen oratorum acceptatione sive explicita sive implicita. - Præterea si sponsi forsan censuras incurrerint, ab cis absolvantur antequam dispensentur, pro utroque foro. A die 3 nov. 1908, validai sunt dispensationes etiam censura irretitis con cessæ, nisi sint nominatim excommunicat) ‘. (f ) 'Pandem dispensatio sedulo servatur in archivas dicecesanis, et ejus fulminatio oratorum parocho transmittitur, qui hanc eisdem notam facit, ct in regestis notat dispensationis acceptationem 1087. (B) Quando dispensatio conceditur a 5. Ptenitentiaria pro foro interno^ exsequenda transmittitur “ discreto viro confessario ex approbatis ab Ordinario ”. Servari debent ea qu:e supra de receptione et recognitione rescripti, necnon de clausulis; sed insuper, — (a) Generatim Panitenfiaria præscribit ut dispensatio fulminetur in ipso confessionis actu “ audita prius ejus confessione vel “ in actu confessionis tantum’’; si hæc clausula desit, etiam extra con fossionem fulminari potest. Hæc aut similis formula adhiberi potest : “ Auctoritate Apostolicâ mihi specialiter delegata ■?, dispenso tecum super impedimento (v. g. criminis ex adulterio et conjugicidio), ut, præfato impedimento non obstante, matrimonium valide ac licite contrahere valeas, et eadem auctoritate prolem susceptam et suscipiendam legitimam nuntio (b) Fulminatio dispensationis viva voce perficitur; potest tamen confessor scriptam formulam legere: authenticum vero documentum pænitcnti tradere non debet, sed lacerare vel comburere, saltem intra triduum, sub pienâ excommunicationis latæ sententiæ. (c) Investigatio de veritate precum ad liceitatem tantum requiri­ tur : siquidem ipsis pænitentibus credendum est, nisi confessarius aliunde, scientiâ extra sacramental), contrarium sciat. (d) Si impedimentum unam tantum pariem afficit, ut votum, vel in unâ tantum parte culpabile est, ut crimen, sufficit in eam par tem dispensationem fulminare. Si vero est utrique commune, et uterque sponsus reus et conscius criminis, in utrumque fulminatio heri debet sive ab eodem, sive a diver>0 confessario; quo ultimo casu, prior confessarius, post dispensationem uni concessam, rescri­ ptum eidem tradit, ut alteri comparti detur : hic autem rescriptum præbebit proprio confessario, qui, post fulminatam dispensationem, illud destruet. ' Norma peculiares, c. 111, n. 6; Codex, c. 36, ’ Codex, cc. 1046, 1103. J Codex, c. 1057. § 2. 684 CAPUT IV (e) Si duplex dispensatio necessaria est, una pro impedimento publico, altera pro occulto, prius fulminari debet ea quæ impedi mentum publicum respicit. 10S8. 2° De dispensatione ab Episcopo concessa, A Si agitur de impedimento/w^Z/rtf, generatim dispensatio conceditur in forma gratiosa, proindeque fulminatur ab Epi­ scopo vel officiali diœcesano; unde jam valeret matrimo­ nium a tempore concessionis, etiamsi ejus notitia ad aures parochi non pervenisset; sed illicitum est contrahere ante acceptam notitiam, ne forte ante fulminationem invalide contrahatur. Si res omnino urgeret, notitia fulminationis telegraphice mitti posset. — Accepto autem authentico instrumento, pastor illud sponsis notum facit et in Regesto matrimoniorum inserit et servat. Potest tamen Episcopus facultatibus quæ sunt communicabiles uti in forma commissoria : tunc pastor ipse dispen­ sationem fulminare tenetur, ut fit in Pontificiis dispen­ sationibus. H (B; Quando agitur de impedimento occulto, generatim Episcopus dispensat in forma commissoriâ, quoties subdelegare potest : quo casu dispensatio a confessario ipso fulmi­ nari debet, clausulis sedulo servatis. Si quæstio est de impedimentis pro quibus Episcopus subdelegare nequit ordinarium confessarium, debet dispensare in iormà gratiosa, ideoquedispensationem fulminare; tunc confessarius, recepto instrumento, nihil amplius faciendum habet nisi id partibus notum facere, et clausulas execution! mandare. — Instru­ mentum autem destruatur, ut supra. H II. De præcipuis clausulis dispensationibus annexis. 1089. Quo facilius hujusmodi clausulæ serventur, brevi­ ter eas exponere juvat. i° “ Eorum quemlibet a quibusvis ecclesiasticis ceusuris ad effectum prasentiuni consequendum absolventes''; quibus verbis absolvuntur oratores a censuris forsan contractis, sed solum ut valide dispensa tionem suscipere valeant; unde aliâ absolutione indigent, ut, pro aliis effectibus, vere immunes sint a censuris. 20 “ 57 vera sint exposita ” juxta declarationem Datante, hæc Olim hæc clausula apponebatur : “ Si per informationem eamdem preces \ critate niti repereris ”, ideoque invalida erat dispensatio, si nulla DE DISPENSATIONIBUS. 685 clausula “refertur, quoad validitatem, ad personas dispensandas, ad impedimentum dispensandum, ad causam motivarn dispensa­ tionis, ad varias clausulas, ad alia quæ matrimonio possent forsan obstare ” 3° “ Vetito omnino ne aliquid muneris aut prmmii exigere rei obla­ tum recipere prcesiimpseris”; vel “gratis dispensandi" ; id est nulla pecunia, nullum munus accipiatur, præter taxam cancellaria, com­ ponendam aut eleemosynam, et agentis expensas. 4° “ Prolem susceptam legitimam decernendo". Unde, si forte dispensatio suum effectum sortiri non possit propter supervenien­ tem mortem alterius Oratorum, vaiebit nihilominus potestas legiti· mandi prolem. Quare dispensatio et legitimatio expnmendæ sunt in decreto Ordinarii; si h,e< omissa fuerit, poterit alio decreto heri hujusmodi legitimatio. Proles legitima decernitur simpl citer, adeoque quoad omnes legitimationis effeéhis. — Dicitur etiam . “ Prolem susceptam, si qua sit, et quatenus opus sit, legitimam decer­ nendo". Stante matrimonio quidem invalido, sed ignoranter, pu­ blice legitima forma contralto, legitimatio non esset necessaria; unde fit ad cautelam, ad submovendam murmurationem igno­ rantium 5° “ Remoto, quatenus adsit, scandalo, præsertim per separationem tempore tibi bene viso, siJieri potest Scandalum quidem removeri debet, et sæpe separatio sponsorum aliis modis præferri debet; attamen modus scandali reparandi prudenti arbitrio Ordinarii re­ mittitur3. 6° “ Imposita eis pro modo culpa arbitrio tuo gravi paniten lia salu­ tari". Quæ pænitentia distinéla est a pænitentià sacramentah, et debet esse gravis, v. g. confessio semel m mense per sex menses, recitatio rosarii bis vel ter in hebdomada per tres menses, viam crucis peragere semel in hebdomada per quatuor menses; si gravis et diuturna injungitur, per unum annum saltem peragi debet; si gravissima et perpetua, usque ad mortem. Cæterum declaravit 5. Pienitentiaria, 8 apr. 1890. “ neque severitatis, neque humani­ tatis fines esse excedendos, rationemque habendam conditionis, ætatis, infirmitatis, officii, sexûs, etc.” ♦. Rescripsit pariter, 14 dec. 1891, omissionem pænitentiæ impositæ pro dispensationibus eas non reddere invalidas0; imo nec eas invalidai *! etiamsi pænitentia excepta fuerit cum animo eam non adimplendi6. fieret informatio, etiamsi preces veritate niterentur; hodie vero, ex decielo Λ. OJJicii, 28 aug. 1888, solum apponitur “ 07 vera sint expo· sita", ideoque valet dispensatio, etiam absque ulla informatione, dum­ modo vera sint exposita. ‘ Apud Λ lia S. Sedis, XXXIV, p. 83. — Ib.dem, p. 82. 3 Ita X. Picnitent., 12 apr. 1889, ap. Ala S. Sedis, XXVI, p. 509. 4 Ap. Alla S. Sedis, XXV 1, p. 510. — * Ibid., XXXI, p. 556. 6 Ibid. XXXI, p. 557· 686 CAPUT IV. 7e " Erogatà al> fia aliqua eleemosynà judicio tpstus Ordinarii taxandâ". Ooservantia nujus ciausuiæ non requiritur ad validita­ tem'. Nec necesse est, ad liceitatem, nt erogetur eleemosyna ante dispensationis fulminationem, sed sufficit ut sponsi promittant eam iargin; imo, si pauperes sint, aut nolint aliquid solvere, hoc prætermitti potest, juxta Ordinarii prudentiam. 8° “Audita prius ejus vel eorum confessione". Huic conditioni satisfit per coniessionem, etiam sacrilegam, dummodo sit sacramentalis. Si prævidetur unam e parti dus nolle confiteri, id in libello supplici statuatur, ut hæc clausula non inseratur. Art. II. De Revalidatione Matrimonii2. i De Revalidatione in genere. Divisio. · De Revalidatione simplici. I De Revalidatione per sanationem in radice. 1 i n;·: : Î,r* .ii » I) îl,i t:! § I. De Revalidatione in genere. Rcvalidatio est aftus quo matrimonium hucusque nullum redditur validum. 1090. i° De modo agendi quando sacerdos advertit matri­ monium esse invalidum. Quatuor possunt esse remedia : — (A) Moneri possunt putativi conjuges de impedimento, et tolerari potest ut vivant sicut frater et soror, si nulhnn sit incontinentiae periculum; quod vix possibile est in praxi, quando juniores sunt, nisi sint impotentes, aut revera frater et soror aut pater ct filia, qui ex errore contraxerint. (B) In bonâ fide relinqui possunt, si impedimentum sit indispensabile, et nullitas occulta, et aliunde manifestari nequeat sine periculo formalis fornicationis, vel partes sepa­ rari non possint absque infamia aut scandalo3. (C) Quando partes pacifice cohabitare non possunt vel * N. Pa nitent., 10 jun. 1876, Atta S. Sedis. XXVI, p. 514. ’ A'. Alphons., n. 1109-1117; Carrière, n. 1379-1464; Hali P., n. 892909, ed. 3; Lehmk., n. 823-832; Planchard, n. 553-588; Feije, n. 759779; Ailelli,^. 113-118; Haine,<\. 161-163; Gaspani, II,n. 1120 1161; Genicot, n. 534-542; N. Rousseau, n. 128-138. 3 Casum ad rem illustrandam refert Gasparri, n. 1121, not. 2. Titius rem habuit cum matre, inscio quidem Titio, sed non matre, quæ filiam peperit : hæc extra maternam domum educata fuit, et annos nata 17 dutta est in uxorem a Titio, ejus patre simul et fratre. Mater omnia confessario pandit; hic, Episcopo consulto, putativos conjuges in bonâ fide reliquit, ne matris turpitudo revelaretur. DE DISPENSATIONIBUS. 687 saltem nolunt, aut quando adest periculum fidei aut morum, peti potest a judice ecclesiastico declaratio nuditatis, si hæc juridice probari potest. D) Tandem revalidari potest matrimonium, si impedi­ mentum est dispensabile; et hoc generatim consultius est tum ad vitanda scandala, tum ad providendum educationi prolis. 1091. 2° Dc separatione putativorum conjugam injungendâ vel non, ante matrimonii revalidationem. Maxima prudentia procedendum est, ne scandalum causetur, vel putativi conju­ ges formali periculo peccandi exponantur. (A) Si matrimonii nullitas sit publice nota, v. g. quia matrimonium fuit clandestinum ubi Tametsi promulgatum est, vel quia commu­ nitas scit conjuges esse consanguineos: (a) regulariter partes sepa­ rari debent, non solum quoad torum, sed etiam quoad habitatio­ nem, ut vitetur vel reparetur scandalum. Si vero separatio quoad habitationem possibilis non sit, v. g. propter paupertatem partium, scandalum removeatur meliori quo fieri potest modo: et, si timea­ tur periculum incontinentiae, paries non moneantur nisi jam obtenta dispensatione. (b) 1 )ispensatio autem quam citissime postuletur, si agitur de impedimento dispensabili; ct, si partes noluerint aut nequiverint separari, id in supplici libello exponatur, ut in rescripto non ponatur clausula de præviâ conjugum separatione. 1092. (B) Si matrimonii nullitas sit occulta (v. g., ob crimen) ita procedet confessarius : (a) dispensandi facultate gaudent tum paro­ chus, tum confessarius, (piando est periculum gravis mali in morà cl ne loci quidem Ordinarius adiri potest vel nonnisi cum periculo violationis secreti ‘. (b) Si una ve) utraque pars dubitet de matrimonii valore, con­ fessarius prudenter rationem dubitandi exquirat ; si, re maturius expensâ, certa sit nullitas, agat ut supra; si dubia maneat, standum est pro valore, ct dispensatio ad cautelam postuletur. § II. De simplici convali dation e. Triplex datur casus : i° cx defectu consensus; defectu forma' Tiidcntuia ; 3° ex alio impedimento. ‘ Codex, c. 1045. g 3. CAPUT IV. 688 I. De Convalidatione matrimonii ob defectum consensus invalidi. Quando matrimonium nullum luit ex defectu naturalis consensus, qui fuit ficte datus, vel ex errore, vi aut metu, • · . . . non potest renovari nisi per novum consensum rite praesti­ tum, i. e. remoto errore vel metu, et cognita nullitate prioris matrimonii. Neque in hoc casu requiritur ulla dispensatio, ΐ— Modus autem procedendi pro renovatione consensûs diversus est pro diversis casibus qui occurrunt : — l^) nullitas matrimonii ob defectum consensûs sit publice nota, publice etiam renovari debet consensus, et quidem in facie Ecclesiæ, etiamsi prius matrimonium in forma . | pnescriptâ celebratum fuerit1. ' (®) Quando autem nullitas est occulta : (a) si ex utrâque parte consensus defecerit,ambo debent renovare consensum, ligno externo, licet privato ct secreto2, et quidem postquam loverint priorem consensum esse nullum. (b) Si consensus nullus fuerit ex unâ tantum parte, hæc novum consensum libere præstare debet perseverante con­ sensu alterius partis; hic autem perseverare censetur dum­ modo actu positivo revocatus non fuerit 3. — Si defectus consensûs fuerit mere internus, satis est ut pars quæ non consenserat, interius consentiat. Si fuerit etiam externus, necesse est consensum etiam exterius manifestare 1. 1093. I / j || I [· , I 1094. Nonnulli insuper dicebant alteram partem, quæ vere con­ sensit, monendam esse de nullitate matrimonii, ut consensum renovet cum invaliditatis cognitione. Nunc certum est hoc non requiri, ex Codice s, aliunde sufficit moralis unio inter consensum unius et consensum alterius, sicut in omni contractu; atqui talis unio existit in casu; nam consensus valide præstitus ab uno virtualiter perseverat, et manifestatur per eohabitationem et mutua con­ jugalis amoris signa, dum alter suum consensum libere renovat. — Neque obstat timor ne pars, quæ libere consensit ab initio, si moneretur de nullitate matrimonii, forsan consensum retractaret; hypothetica enim retractatio vim consensûs antea præstiti destruere non valet. ‘ Codex, c. 1136, § 3. — ’ Codex, c. 1136, § 3. Codex, c. 1136. — * Codex, c. 1136. — s Codex, c. 1136. DE DISPENSATIONIBUS. 689 II. De Rcvalidatione matrimonii ob defectum formæ. 1095. Matrimonium, ex hoc capite nullum, revalidai i potest, absque dispensatione, tantummodo renovando con­ sensum coram parocho ct testibus, (a) Quod quidem publie regulariter fieri debet quando nullitas matrimonii publia nota est, ut sic scandalum reparetur; si tamen, propter sjxj ciales circumstantias, partes publice consensum renovare nolint, secreto illum iterare permitti possunt, assentiente Episcopo, ac remoto scandalo aliâ ratione. (b) Quando nullitas occulta est, sufficit ut secreto, coram parocho ct testibus, renovetur consensus, ad praecavendam conjugum infamiam. (c) Si vero alteruter in ecclesia contrahere renuat, con­ sensus renovari potest in quolibet loco decenti. Si unus coram parocho comparere consentiat, ct alter solum per procuratorem aut epistolam, aut si ambo coram confessario privatim contrahere voluerint, id fieri potest cum Episcopi licentia. — Si unus consensum nullo modo renovare velit, putans id omnino esse inutile, sanatio in radice petenda est. Sed si uterque absolute renuat comparere coram parocho aut confessario, nil remanet nisi pro eis orare ut ad meliora sc convertant : Ecclesia enim non solet dispensationem con­ cedere cis qui ejus leges obstinate despiciunt. III. De Revalidatione matrimonii ob aliud impedimentum invalidi. 1096. Matrimonium, invalide contractum propter impedi­ mentum dirimens, aliquando revalidari potest sine dispen­ satione, quando scilicet impedimentum cessat ex se; v. g ligamen cessat mortuo conjuge, disparitas cultûs baptismo partis infidelis; si vero impedimentum ex sc non evanescit, necessc est ut prius dispensatio obtineatur ‘. Quibus positis, inquirendum manet quomodo consensus renovari debeat. (A) Si impedimentum est publice notum, consensus publice iterari debet in forma jure pr.cscriptâ 2, etiamsi hæc in priori matrimonio servata fuisset : id enim requiritur tum ad repa• Codex, C. 1133. Codex, c. 1135,$ 1. CAPUT IV. 690 random scandalum, tum ut constet dc validitate matrimonii. — Si tamen putativi conjuges adduci nequeunt ut publice contrahant, eis permitti potest occulte, coram parocho et testibus, consensum renovare; postea tamen id tempore opportuno divulgandum est, ut amoveatur scandalum. 1097. I B) Si vero impedimentum est occultum, sufficit ut consensus occulte renovetur, ct quidem absque forma præscriptâ, si hæc jam primà vice servata fuerit. (a) Quod quidem facile erit si impedimentum utrique parti notum est : ambo enim, conscii nidlitatis prioris matrimonii, novum con­ sensum exprimunt, qui omnino independens est a priori '. (b) Si vero impedimentum uni tantum parti notum est, nec alteri manifestari potest absque gravi incommodo, non requiritur ut pars impedimenti inscia consensum renovet, sufficit renovatio consensus a parte impedimenti conscia facta. Ita Codex'1. “Hæc autem renovatio consensûs jure ecclesiastico requiritur ad validitatem, etiamsi initio utraque pars consensum pnestiterit nec postea revocaverit ” 3, Quæ “ renovatio consensus debet esst novus voluntatis actus in matrimonium quod constet ab initio nullum fuisse ” «. § III. De Revalidatione matrimonii PER SANATIONEM IN RADICE. I i • I ■1 h u'.» 1098. i° Notio. “ Matrimonii in radice sanatio est ejus­ dem convalidatio, secum ferens, printer dispensationem vel cessationem impedimenti, dispensationem a lege de reno­ vando consensu, et retrotractionem, per fictionem juris, circa effectus canonicos ad præteritum. — Convalidatio fit a mo­ mento concessionis gratiæ; retrotractio vero intelligitur facta ad matrimonii initium, nisi aliud expresse caveatur. — Dis­ pensatio a lege de renovando consensu concedi etiam potest vel unâ tantum vel utrâque parte inscia "5. Quod ita declarari potest : vi legis ecclesiasticae, consen­ sus matrimonialis erat invalidus, matrimonium nullum et filii illegitimi. Jamvero dispensatio in radice, legem abro­ gando in hoc particulari casu, sanat vitium quo consensus erat invalidus; proinde matrimonium eo ipso fit validum, et îl· ■ Codex, c. 1135, § ■> Codex, c. 1133, £ - Codex, c. 1135, 3; cf. Codex, c. 1133,^ 1. — * Codex, c. 1134. — s Codex, c. 1 138. 691 filii post dispensationem nati vere sunt legitimi, Sed insuper, or fictione legis, Ecclesia habet consensum, proindeque matrimonium, tanquam ab initio validum; et ut legitimos agnoscit cos qui ab inito matrimonio usque ad dispensationis fulminationem concepti sunt. I line vere matrimonium sanatur i>i radice, i. c., in ipso consensu, ct ab initio. 1099. 20 Conditiones requisitae ad dispensationem in radice. Quatuor requiruntur : A ut impedimentum dirimens, de quo agitur, sit juris mere ecclesiastici ; nam in aliis Ecclesia vitiatum consensum sanare nequit. “ Matrimonium vero contractum cum impedimento juris naturalis vel divini, etiamsi postea impedimentum cessaverit, Ecclesia non sanat in radice, ne a momento quidem cessationis impedimenti ” ‘. { 1100. B Ut consensus matrimonialis fuerit, seu cum affectu matrimonium ineundi datus : qui enim vult non inire matrimonium, sed tantum muliere abuti per fornicationem, nullum fundamentum ponit cuidam dispensationi in radice2. Generatim etiam Ecclesia exigit ut conjugum unio extrinsecam matrimonii speciem habuerit. Quæ certo existit, quando adhibita fuit forma præscripta; et etiam cùm matrimonium coram præcone acatholico vel civili magistratu celebratum est. Ubi vero forma juridico-ecclesiastica matri. monii requiritur, matrimonium civile non habet quidem strictam et canonicam formam, habet tamen naturalem figuram matrimoniis; unde S. Sedes in radice sanare potest et quandoque sanat propter urgentem rationem, v. g., quando unus e contrahentibus consensum renovare non vult. Conjuges scilicet apparent sufficienter consortium matrimoniale inire velle. B|! I | 4'. * | . K| ul «j VI VI. ■■ Kq i I KEr Kl |t 1 r ·Β|Ι I I fl 1 I ■! Γ j | | I111 692-694 CAPUT IV. tiam inciderit; non autem si alteruter jam c vivis exierit: quo casu posset tamen matrimonium sanari non quidem in se, sed quoad effectus juridicos, nempe legitim i tateni prolis. “Quod si consensus ab initio quidem defuerit, sed postea præstitus fuerit, sanatio concedi potest a momento præstiti consensûs"1. Μ 1102. D) Ut adsit ratio gravis, qua.· præsertim quadruplcx esse potest :(a)si una pars ad renovandum consensum adduci nequit, quamvis in matrimonio permanere velit; (b) si nullitas matrimonii uni tantum parti nota est, et altera absque gravi incommodo moneri non potest; (c) si utraque pars inscia est nullitatis et gravis ratio existit non revelandi impedimentum, v. g., propter magnum numerum matrimo­ niorum quæ cx errore aliquo invalide contracta sunt, vel ob scandalum vitandum si nullitas oritur ex errore a parocho vel Ordinario commisso; (d) si utraque pars nullitatis conscia est, sed ad consensum renovandum ex insuperabili pnejudicio induci nequit; aut si sanatio in radice necessaria est pro legitimationc prolis. Aliunde “ sanatio in radice concedi unice potest ab Apostolicà Sede”2. 4 ί S ’ ► 1 ’ || w.!l 1103. Quando confessarius dispensationem in radice fulminare debet, hac aut simili forma uti potest : “ Auctoritate Apostolicà (vel per Episcopum accepta), matrimonium a te nulliter contractum in radice sano et consolido prolemque susceptam et suscipiendam legitimam fore nuntio et declaro ”. Principia de modo agendi quoad leges civiles de Matrimonio. Præcipuæ leges civiles de Matrimonio in Angliâ et Stati­ Divisio. < bus Amer. Fœderatis. Præcipuæ leges civiles de Matrimonio in Galliâ. Præcipuæ leges civiles de Matrimonio in Italiâ. Præcipuæ leges civiles de Matrimonio in Germaniâ. I. Principia de modo agendi quoad leges civiles de Matrimonio . * 1104. Principium P»'1 : Nupturientes fideliter servare possunt ac regulariter debent legis civilis præscripta quoad matrimonii celebrationem, quæ juri divino aut: ecclesiastico non adversantur, præsertim si ab cis pendet valor matrimonii in foro civili. (A) Id enim merito infertur ex Instruélione S. Ptcnitcniiaria de matrimonio civili, 15 jan. 1866, ubi dicitur’ : “ Attamen ad vexa­ tiones poenasque vitandas, et ob prolis bonum, quæ alioquin a laicâ potestate ut legitima nequaquam haberetur, tum etiam ad polygamiæ periculum avertendum, opportunum et expediens videtur, ut iidem Fideles, postquam matrimonium legitime contraxerint coram Ecclesia, se sistant, aélum lege præscriplum exequuturi, eâ tamen intentione (uti Benediélus XIV docet in Brevi diei 17 sept, anni 1746 ftedditic sunt Nobis), sistendo se Gubernii Officiali nil aliud faciant, quam ut civilem cæremoniam exequantur”. • De Angelis, lib. IV, tit. 1, n. 13-14: Feije, n. 7S0-7S5; Haine, q. 173-175; Gasparri, n. 1210-1231; Aertnys, n. 473. 2 Apud Abla S. Sedis, I, p. 508-512. — Quod confirmatur ex decreto 0'. Officii, 12 jan. 18S1 (ColleSl. P. n. 1550) : ‘•Curandum a missionariis ut matrimonium contraéluri observent pra-criptiones etiam civi­ les, quae ad ordinem moralem, quoad effcclus civiles matrimonii, con­ servandum conducant”. t 696 (B)Etsi enim Status non possit proprio jure leges ferrc.prc subditis christianis, circa matrimoniale vinculum, potest leges ecclesiasticas, sive omnes sive quasdam, civili sanctione munire; potest insuper, proprio jure, leges condere circa cfTcétus civiles a vinculo matrimonii separabiles. Præterea si Status leges tulerit in re matrimoniali, quæ nonnullas solemnitates requirant ut matrimonium suis effectibus civi­ libus non carcat, et quæ aliunde juri divino ct ecclesiastico non obstent, sane sponsis licet his obedire; imo id opportu­ num ct expediens videtur, ut ait .S'. Panitentiaria : (a) ad vexationes peenasque vitandas quas Status in legum viola­ tores infligit; (b)ob prolis bonum, quæ alioquin a lege civili ut legitima non haberetur; (c) ad polygamiæ periculum avertendum, cum revera nonnulli ab hoc vitio deterreantur timore legum civilium. ... S Corollaria : (a) Ubi habetur matrimonium quod vocant civile, non solum licet, sed expedit ut fideles se sistant coram magistratu civili, ut coram lege habeantur tanquam ut veri conjuges, corumquc lilii ceu legitimi; dummodo tamen recte intelligant hoc non esse verum matrimonium ubi Tametsi viget, sed aôhim mere civilem, quo suum erga leges obsequium ostendunt. 1105. Quando leges id permitium, fideles prius coram Ecclesia contra­ here debent, et postea civilem aôtum explere. Si vero lex prxcipil inversum ordinem, ut in Galliâ, aut gravis ne< essitas id postulat, possunt quidem sponsi prius se sistere coram civili magistratu ; sed “tunc omni diligcntiâ utendum erit, ut matrimonium coram Eccle­ sia quamprimum contrahatur, atque interim contrahentes sejunfli consistant w In Statibus Amer. Paderatis, matrimonium religiosum ut validum coram lege civili habetur; sed in plerisque Statibus requiritur licen­ tia (license) a publico officiali antequam ad matrimonium licite pro­ cedatur; ct insuper minister, coram quo nuptiæ celebrat» sunt, tenetur, infra definitum tempus, in scriptis certiorem facere officia­ lem a lege designatum de matrimonio inito ; quod quidem, ulpote rationi consentaneum, sedulo servandum est. 41 (b) Ubi habentur civilia impedimenta, præsertim dirimentia, quæ ab Ecclesiâ non ut talia agnoscuntur, pasto1106. Γ.1 Instruit. S. Pœnitent., 1. c., p. si 1512 de lege civili quoad matrimonium 697 res non facile admittant ad matrimonium contrahendum cos qui ut inhabiles a lege civili habentur : tum quia hi ut legitimi conjuges aStatu non existimantur, tum quia pasto­ res talia connubia celebrantes lege puniri possunt, non sine fidelium scandalo. “ Ilâc in re multâ uti debebunt cautela et prudentiâ, et Ordinarii consilium exposcere; atque hic facilis ne sit ad annuendum ; sed in gravioribus casibus hoc sacrum Tribunal consulat ” ». 1107. Principium 2’“n : Si præcepta legis civilis divino aut ecclesiastico juri intrinsece repugnant, ea active exequi non licet. Id enim sequitur ex dictis in Tr. tie Legibus. Hinc conjuges, qui, divortio civili obtento, ad novas convolant nuptias, graviter peccant, quamvis lege civili id facere valeant : nam lex hujusmodi omnino contrariatur legi divinae indissohibililatis matrimonii. Si vero divortium petitur absque intentione iterum nubendi, res controvertitur (supra n. 751). Si quis autem passive injustæ legis execution! cooperatur, v. g. si magistratus civilis ex officio assistit civili matrimonio, (piando certo scit contrahentes nolle matrimonium coram Ecclesiâ inire (ubi Tametsi viget), aut eos priori vinculo esse ligatos, controvertitur utrum hæc agendi ratio sit gra­ viter illicita, ut jam ditShim est n. 760. 11. Præcipuæ leges civiles de Matrimonio in Angliâ et Statibus Foederatis. 1108. 1 Quoad sponsalia. (A) In . lni.riiâ, de sponsalibus hæ< no­ tanda sunt ; “ A promise to marry at a future time, which, like other contracts, giv es a right of action tor damages in case of its violations is not binding on the defendant unless he or she be of the full age which the law provides for other cases of contract, viz. twenty one years; and whertj there are mutual promises to marry made by two persons, one of the age of twenty-one, and the other under that age, the first is bound by the contraCt so as to be liable to an action if it be broken; but on the part of the minor, it used to be voidable; and it is now xoid ' Instr. .S’. Panit., I. r., p. 511. Quæ regula praclica est in nonnul­ lis Statibus Anter, /'atteratis, ubi strictissime prohibentur matrimonia inter albos et nigros vel indigenas. * Stephen's Commentarie·., uth ed. London, 1895, v°l- II. P· -5-· 698 APPENDIX 1109. Έ In Stafibus Amer. Fœderatis ; (a) “If an infant below the marriageable age and a competent person agree to intermarry, the contrail· is void because it is an attempted violation of the law. But after the marriageable age has arrived, a marriage by the infant may sometimes be beneficial to him; therefore, as to him, the agreement to marry with an adult will be, not void, but voidable. And within familiar principles it cannot be enforced against the infant, who may rely on his non-age to avoid it; but the infant’s action for its breach by the adult is in no degree impaired by the fact of infancy (b) “ Parties in too near consanguinity, being by law incapable of intermarriage, cannot bind themselves by a mutual promise to marry*3”. (c) “When marriageable persons conduct toward each other as engaged parties commonly do, and as those who are not engaged do not, the reasonable and fair inference is that they are in fad what they thus hold themselves out to be, engaged; and in a breachof-promise suit the jury is justifiable in so finding ”3. (d) “ When one party has agreed to marry the other under the presumable inducement of a controlling faét supposed to exist while it did not, or when such a faét existed at the time of the promise but was afterward reversed, or when the other’s fraudulent representation of something even less important entrapped him into the promise, he may rescind the agreement, first giving an expressed or implied due notice, where the thing was not within the knowledge of the other”4. — “ Any conduit by one of the parties, amounting to aitual fraud, will justify the other, who lias been entrapped by it, in withdrawing from the agreement”5. — If parties to a marriage promise mutually to relinquish it, the release by each is a considera­ tion for that by the other, and neither can afterward maintain a breach-of-promise suit”6. - “ And after the bargain is entered into, ill conduit in one of them, of a nature and to a degree not quite definable, yet far less than would be required for a divorce after marriage, will justify the other in rescinding it. So likewise may either rescind it for any supervening incapacity in himself or in the other to fulfil the special duties of marriage”7. 11 (e) “Damages for the breach are not restricted to such as can be measured by the rule of dollars and cents, but, beyond this, the jury may give what seems reasonable in compensation for wounded feelings, for disgrace and shame, for loss of position in society and * Bisho/), New Comment, on Marriage, Divorce and Separation, Chicago, 1891, vol. 1, § 206. 3 Bishop, I, § 203. — 3 Bishop, § 197. r 4 Bishop, § 216. — 5 Bishop, § 224. • Bishop, § 225. — 7 Bishop, § 235. DE LEGE CIVILI QUOAD MATRIMONIUM. β99 other like evils coming as natural and probable consequences of the breach, or of the special circumstances in which the breach was committed mo. 2 De celebratione matrimonii. (A) In Anglia rnultæ requi­ runtur conditiones ad celebrationem matrimonii, præsertim quoad Catholicos, qui nubere nolunt in ecclesiis anglicaniso (a) Persons desiring to be married in a Catholic church must obtain the Re­ gistrar’s certificate; they may also obtain from him a licence permitting the marriage to be solemnized with less delay, for a fee of thirty shillings and ten shillings stamp duty ”. “ In the first place, notice must be given in the form prescribed in the Aét by one of the parties to the Superintendent Registrar of the District where they shall have dwelt for the preceding seven days, fifteen days if the marriage is to be by licence; or, if they dwell in different districts, then the Registrar of each District, unless the marriage is to be by licence, when notice to one Superintendent Registrar is sufficient. A copy of the notice is entered by the Registrar in the Marriage Notice Book, which is open, at all reason­ able times, without fee to all persons desirous of inspecting it. Either the original notice, or a copy thereof, under the hand of the • Superintendent Registrar, must be affixed in a conspicuous pl.ue in his office. And for every such notice he is entitled to a fee of one shilling. (6 & 7 Will. 4, c. 85, SS. 4, 5; and 19 & 20 Viet. (b) * *‘ One whole clay after the entry of this notice, if the marriage is to be solemnized by licence, or twenty-one days after, if it is to be solemnized without licence, the Superintendant Registrar, upon the demand of the party by whom notice was given, issues a certificate in the form provided by the Aél, showing that the requisite notice has been given, and that the issue of the certificate has not been forbidden by any authorised person, and for this certificate a fee of one shilling is payable (6 & 7 Will. 4, c. 85, S. 7, and 19 & 20 X’ict. c. 119, S. 4)”. (c) “ The marriage may then be celebrated in the Catholic church duly registered for the solemnization of marriages, which is specified in the notice and which must, as a rule, be in the district of the residence of one of the parties. But it must be celebrated in the presence of a Registrar of the distriél in which the church is situated, ‘ Hishop, 1. c. • Has regulas desumimus ex opere : A Manual of the Law specially affecting Catholics, by IV. S. Lilly and J. E. Γ. Wallis, London, 1893, p. 54-57· Cum arduum sit pro pauperibus hæc omnia præscripta sequi, non pauci in concubinatu vivunt : hinc catholici Angliæ Epis­ copi enixe postularunt quædam ex cis abolenda vel mutanda esse, ibid., p. 191-195. — Cfr. Stephen, 11, p. 252-265. 1 700 APPEN DIX and of two or more credible witnesses, and a fee of five shillings — ten if the marriage is by licence — is payable to the Registrar for his attendance (6 & 7 Will. 4, <· 85, SS. 18, 20, 22.) The ACl further provides that in some part of the ceremony, and in the presence of the Registrar, each of the parties shall declare : “ I do solemnly declare that I know not of any lawful impediment why I, Λ. B., may not be joined in matrimonv to C. 1).,” and that each of the parties shall say to the other : “ 1 call upon these persons, here present, to witness that I, A. B., do take thee, C. 1)., to be my lawful wedded wife (or husband) (d) The celebration of the marriage must take place within three calendar months next after the day of the entry of the notice. Should a certificate of marriage (“The Marriage Lines'") be desired, it may be procured from the Registrar-General, or Superintendent Registrar, upon payment of a fee of two shillings and sixpence (6 & 7 Will. 4) c. 85. SS. 35,36)” (e) “ The clergy' should take note that by S. 39 a priest would be guilty of felony' if he knowingly solemnized a marriage in England in any other place than the registered building specified in the notice and certificate, or in a registered building in the absence of a Registrar of the district (f) It is provided by 19 & 20 ViZ. Wright, p. 172-178 : “ Defendant does not wash himself, thereby influfling on plaintiff great mental anguish... Defen­ dant has accused plaintiff's sister of stealing, thereby sorely' wounding plaintiff’s feelings... Defendant violently upbraided plaintiff and said to him : You are no man at all; thus causing him mental suffering and anguish... Defendant pulled plaintiff out of bed by’ his whiskers, etc etc. ”. 4 Browne, p. 63. — 5 Browne, p. 64. — 6 Ap. Stephen, p. 248 252. DE LEGE CIVILI QUOAD MATRIMONIUM. 705 (b) “ Insanity, or want of reason, is the second civil disability... and accordingly, by our law, it is established that a marriage con­ tracted under circumstances of duress overpowering the will is void; also, that the marriage of a lunatic, not being in a lucid interval, is absolutely void ”. (c) “The third civil incapacity is that in respect of proximity of relationship, — whether of consanguinity or of affinity... The only marriages which are now illegal in respect of proximity of degree (as being either contrary to God’s law or within the Levitical degrees), are the following, viz. — those between persons in the ascending and descending line in infinitum, — and those between collaterals to the third degree inclusive, according to the mode of computation in the civil law; which reckons the sum of the degrees from, (but exclusively of), one of the persons related, up to the common stock and so down to the other person. Moreover, the prohibitions in the case of collaterals extend not only to consanguinei, or those re­ lated by blood, but to affines, or those related by marriage; e. g. a man can marry neither his sister, nor his deceased wife’s sister, for both are related to him in the second degree; nor his sister’s daughter, nor his deceased wife’s sisters’s daughter, for both are in the third degree; but he may marry his first cousin, for she is in the fourth degree ”. (d) “ The want of age... It is not necessary to the contract of marriage that the parties should have attained thçir full age of twenty-one; for a male person is enabled by law to consent to matri­ mony at the age of fourteen, and a female at the age of twelve, subject (where subjeét) to the consent of their parents or guardians; and, indeed, even though the male be under fourteen, or the girl under twelve, the marriage is not absolutely void, but is inchoate only and imperfeét; and either of the parties, upon coming to the proper age fur his or her consent, may in such latter case disagree to (and so avoid) the marriage; but a marriage between people, either of whom is under the age of seven years, is absolutely void ”, 1118. (B) In Statibus Amer, foederatis varia sunt impedimenta secundum varios Status; quæ sunt omnibus fere communia ad sep­ tem capita referuntur : — (a) Law forbids the marriage of near relations. The degrees of consanguinity called the prohibited degrees are defined by the laws of the different States. In Maryland, for instance, a man shall not marrv his grandmother' grandfather’s wife, wife’s grand mother, father’s sister, mother’s sister, mother, step­ mother, wife’s mother, daughter, wife’s daughter, son’s wife, sister, son’s daughter, daughter’s daughter, son’s son’s wife, daughter’s daughter, or sister’s daughter. A woman shall not marry her corresponding relatives .* * Cfr. C. D. Wright, p. 31-35, recensentur leges variorum Statuum. 706 ?" Mil lit») ni: 1 iti'i '·.!· il APPENDIX (bi “ Social condition. ?\t common law, and in England, race color, and social rank constitute no impediment to marriage. In this country United States, in many States marriage is by statute forbidden between whites and negroes or Indians” '. ic “ Mental capacity. An intelligent consent is essential to a valid marriage. Hence an idiot or lunatic cannot contrail marriage. So of other persons who have not the capacity to understand the duties and obligations of the relation. The test usually applied in the courts is that of fitness for the general transactions of life... Mar­ riage contracted during temporary insanity is void; but marriage contracted during a lucid interval is valid; except when provided, as in England and in some of our States, by statute, that it is void during an unrevoked commission of lunacy. Drunkenness does not incapacitate, unless so great that the party does not know what he is about. Deaf and dumb persons, formerly classed as idiots, mat now, it is held, contraCt a valid marriage”2. (d) “ Physical capacity. Where impotence exists there can be no valid marriage. But impotence means physical incapacity; not mere coldness, reluCtance or unwillingness, or even absolute refusal to consent to sexual connection. Barrenness cohstitutes no incapa­ city, nor does any malformation not preventing copulation, nor any curable disability. The im potency must have existed at the time of the marriage ”3. (e) '‘Age. The common law fixes an age of consent for a valid marriage at 14 in males and 12 in females... A marriage, either party to which was under the age of consent, may be ratified, on arriving at that age, by consent implied from continued intercourse or slight circumstances. Consent of parents is not necessary to the marriage of minors. In some States such marriages are forbidden without being declared void, and penalties are denounced for celebrating or contracting them ”4. (f) Prior marriage. Polygamy or bigamy is denounced as a crime by all Christian communities... At common law the subse­ quent marriage is void ab initio, but statutes have relaxed this rule by declaring that such marriages shall be void only from the time when so pronounced by the decree of a competent court”·’’. (g) “ Force or Fraud. Kent says “ a marriage procured by force or fraud is void ab initio, and may be treated as void by every court in whir h ns validity may be incidentally drawn in question ”. So says Schottler. But this has recently been denied, and it has been held that such a marriage can only be avoided by the person de­ frauded, in his lifetime. Statutes have changed the rule in some ' Browne, p. 3. ’ Browne, p. 3-4. -- 3 Browne, p. 5. — 4 Browne, p * Browne, p. 6. DE LEGE CIVILI QUOAD MATRIMONIUM. 707 States, and attached the invalidity of the time of a decree of nullity. Force implies physical restraint; fraud implies deception. The general rule is that the force must be such as would naturally serve to overcome the will. The question of the amount of force depends upon circumstances ... A marriage procured by illegal arrest may be avoided, and so where the arrest was legal but malicious. But when a man under legal arrest for seduétion reluctantly marries the woman the marriage will not be set aside. The fraud which will avoid a marriage must go to the essence ot the contrait... So fraudulent representations by one party as to birth, age, social position, fortune, health, manners, or character will not suffice ... A false personation would undoubtedly avoid the marriage”'. 1 J | I I I. | iJ J1 L i H g | Bl III. Præcipuæ leges civiles de Matrimonio in Gallia2. 1119. r De Sponsalibus. Codex civilis de sponsalibus tacet, et jurisperiti tenent promissiones futuri matrimonii vim obligatoriam non habere. “ Néanmoins les tribunaux condamnent tous les jours à des dommages et intérêts celui des fiancés qui manque à sa promesse sans motifs légitimes : le juge apprécie souverainement la légitimité du motif. Les dommages et intérêts sont alloués par appli­ cation de l’art. 1392. La promesse de mariage est nulle sans doute. Mais celui des fiancés qui, après avoir fait une semblable promesse, se retire capricieusement, se rend coupable d’un délit civil ou d’un quasi-délit : d’un délit civil, s’il y a dol de sa part, d’un quasi-délit, s’il y a seulement étourderie; il doit être condamné à réparer le pré­ judice matériel ou même moral dont il est l’auteur. Le préjudice matériel consistera dans les dépenses faites par le fiancé délaissé en vue de la conclusion du mariage; le préjudice moral, dans l’atteinte portée à sa réputation ”3. 1120. 2 De celebratione matrimonii. (A) Ante matrimonium, banna promulgari debent : (a) “ Avant la célébration du mariage, l'officier de l’état civil fera une publication par voie d’affiche apposée a la porte de la maison commune. Cette publication énoncera les prénoms, noms, professions, domiciles et résidence des futurs époux, leur qualité de majeurs ou de mineurs, et les prénoms noms professions et domiciles de leurs pères et mères. Elle énoncera, en outre, les jours, lieux et heures où elle a été faite : Elle sera inscrite sur un seul registre, coté et paraphé comme il est dit en l’article 41, ' Browne, p. 7-S. - Carrière, II, n. 936-1026; Ί'/ieol. Clai omo'it. n. 325-335; Gasfiarn, n. 12IÎ-1220; Allègre, Code civil commenté, 6° éd.. Pans, 1897, 1, p. 74-82; Baudry-Lacantineric, Précis de Droit Civil, 7e édit., Paris, 1899,1.1,11.483-936. > Baud. l.ac. n. 484. I ? M | H I 1 I r g E i * jri » j I h 1 , .5 Ml 'y ! I INI i|| Uj II Ill 111 708 APPENDIX et déposé à la fin de chaque année, au greffe du tribunal de l’arrondissement ” (b) “ L’affiche prévue en l’article précédent restera apposée à la porte de la maison commune pendant dix jours, lesquels devront comprendre deux dimanches. Le mariage ne pourra être célébré avant le dixième jour depuis et non compris celui de la publi­ cation * . ·\ (c) 44 Si le mariage n’a pas été célébré dans l’année, à compter de l’expiration du délai de la publication, il ne pourra plus être célébré qu’après une nouvelle publication faite dans la forme ci-dessus3. 1121. (B) Quoad ipsam matrimonii celebrationem : (a) “ Le mariage sera célébré publiquement devant l’officier de l’état civil de la com­ mune où l’un des époux aura son domicile ou sa résidence à la date de la publication prévue par l’art. 63, et, en cas de dispense de publication, à la date de la dispense prévue à l’art. 169 ci-après4. (b) 44 Le mariage sera célébré dans la commune où l’un des deux époux aura son domicile, ou sa résidence établie par un mois au moins d’habitation continue à la date de la publication prévue par la loi8 ”. (c) 44 Le jour désigné par les parties après les délais des publica­ tions, l’officier de l’état civil, dans la maison commune, en présence de quatre témoins, parents ou non parents, fera leéture aux parties des pièces ci-dessus mentionnées, relatives à leur état et aux forma­ lités du mariage, et du ch. VI du titre du Mariage sur les droits ct les devoirs respectifs des époux. Il recevra de chaque partie, l’une après l’autre, la déclaration qu’elles veulent se prendre pour mari et femme; il prononcera, au nom de la loi, qu’elles sont unies par le mariage, et il en dressera aéte sur le champ”6. (d) “ On énoncera, dans l’aéte de mariage : i° les prénoms, noms, professions, âge, lieux de naissance et domicile des époux; — 20 s’ils sont majeurs ou mineurs;— 3°les prénoms, noms, professions et domiciles des pères et mères ; — 40 le consentement des pères et mères, aïeuls et aïeules, et celui du Conseil de famille, dans les cas où ils sont requis; — 50 la notification prescrite par l’article 151, s’il en a été fait; —6° les oppositions, s’il y en a eu; leur main levée, ou la mention qu’il n’y a point eu d’opposition ; — 7e la déclaration des contrariants de se prendre pour époux, et le prononcé de leur union par l’officier public; —8° les prénoms, noms, âge, professions et domiciles des témoins, et leur déclaration, s’ils sont parents ou alliés des parties, de quel côté et à quel degré; — 90 la déclaration faite sur l’interpellation prescrite par l’article précédent qu’il a été ou qu’il n’a pas été fait de contrat de mariage, et, autant que pos’ Code civil, art. 63. Nous donnons ici les corrections faites par la loi du 21 juin 1907. •Art. 165. — 3 Art. 64. — 4 Art. 65. — s Art. 74.__6 Art. 76. DE LEGE CIVILI QUOAD MATRIMONIUM. 709 sible, la date du contrat, s’il existe, ainsi que les noms et lieu de résidence du notaire qui l’aura reçu; le tout à peine contre l’officier de l’amende fixée par l’art. 50. — II sera fait mention de la célébra­ tion du mariage en marge de l’aéte de naissance des époux ' (e) “ Le mariage contraélé en pays étranger entre Français, et entre Français et étrangers, sera valable, s’il a été célébré dans les formes usitées dans le pays, pourvu qu’il ait été précédé de la publi­ cation prescrite par l’article 63, au titre des Allés de l’état civil, et que le Français n’ait point contrevenu aux dispositions contenues au chapitre précédent. — Il en sera de même du mariage contracté en nays étranger entre un Français et une étrangère, s’il a été célé­ bré par les agents diplomatiques ou par les consuls de France, con­ formément aux lois françaises. — Dans les trois mois après le retour du Français sur le territoire de la République, l’acte de célébration du mariage contraélé en pays étranger sera transcrit sur le registre public des mariages du lieu de son domicile”’. (f) Hæc etiam a sacerdotibus notentur : “Tout ministre d’un culte qui procédera aux cérémonies religieuses d’un mariage sans qu’il lui ait été justifié d’un aéte de mariage préalablement reçu par les officiers de l’état civil, sera, pour la première fois, puni d’une amende de 16 francs à 100 francs. — En cas de nouvelles contraventions de l’espèce exprimé en l’article précédent, le ministre du culte qui les aura commises sera puni, savoir : pour la première récidive, d’un emprisonnement de deux à cinq ans; et pour la seconde, de la détention ”3. 30 De mutuis juribus et officiis conjugum. a) “ Les époux se doivent mutuellement fidélité, secours, assistance. — Le mari doit proteétion à la femme; la femme, obéissance à son mari. — La femme est obligée d’habiter avec le mari, et de le suivre partout où il juge à propos de résider : le mari est obligé de la recevoir, et de lui fournir tout ce qui est nécessaire pour les besoins de la vie,selon ses facultés ct son état”4. 1123 40 De impedimentis matrimenr. (A . letas: “ L’homme avant dix-nuit ans révolus, la femme avant quinze ans révolus ne peuvent contraéler mariage. — Néanmoins il est loisible au Président de la 1122. ‘Art. 76. ’Ait. 170-171. — Controvertitur inter jurisperitos utrum matrimo­ nium initum absque hujusmodi conditionibus sit validum vel non; cfr. Baud. Lac. n. 555-557. 1 Code pénal, art. 199-200. 4 Code civil, art. 212-214. — Le secours dont il est question, consiste dans la prestation en nature ou en argent des choses nécessaires à la vie. L’obligation de payer une pension alimentaire s’impose, à la ces­ sation de la vie commune, lorsque l’un des deux époux est sans ressour­ ces, quand le mari refuse ue recevoir sa femme au domicile conjugal, jj 710 ri < ir· L • II.·) • 1r :π 1 i *" V.· IR APPEN DIX République d’accorder des dispenses d’âge pour des motifs gra­ ves La cause la plus fréquemment invoquée est la grossesse de la femme : malitia supplevit a separazione si pubeziandiodomandare contro il coniuge che sia stato condamnato ad una pena crimi­ nale. tranne il caso che la sentenza sia anteriore al matrimonio e Γ altro coniuge ne fosse consapevole. — La moglie pub chiedere la separazione quando il marito, senza alcun giusto motivo, non fissi una residenza, od avendone i mezzi, ricusi di fissarla in modo con­ veniente alia sua condizione”3. (b) “ La reconciliazione estingue il diritto di chiedere la separa­ zione·, essa induce pure 1’abbandono della domanda che fosse stata proposta”4. Nullum hucusque permittitur divortium plenum. V. Præcipuæ leges civiles de Matrimonio in Germania s. N. B. “ § 1588. Die kirchlichen Verpflichtungen in Ansehung der Ehe werden durch die Vorschriften dieses Abschmttes nichtberührt ”. 1134. i° De Sponsalibus. “ § 1297. Aus einem Verlbbnisse kann nicht auf Eingehung der Ehe geklagt werden. Das Versprechen einer Strafe fiir den Fall, dass die Eingehung der Ehe unterbleibt ist nichtig”II35- 2° De impedimentis matrimonii. (A) Impedimenta dirimentia. (a) Defeilus soiemnitatis: “ § 1324. Eme Ehe ist nichtig, wenn bei der Eheschliessung die im § 1317 vorgeschriebene Form nicht beobachtet worden ist. 1st die Ehe in das Heirathsregister eingetragen worden und haben die Ehegatten nach der Eheschliessung zehn Jahre oder falis einer von ihnen vorhergestorben ist, bis zu dessen Tode. iedoch mindestens drei Jahre, ais Ehegatten miteinander gelebt, so ist die Ehe ais von Anfang an gultig anzusehen. Diese Vorschrift findet keine Anwendung, wenn bei dem Ablaufe der zehn * Art. 105-106. — ’ Art. 107. — 3 Art. 150-152. — 4 Art. 153. 5 Summanum novæ legis civilis de rebus matrimonialibus, in Germa­ nia vigentis, legere est ap. Pelt, Canoniste, XXIII, 1900, p. 321 331. 718 APPENDIX Jahre oder zur Zeit des 'Fodes des einen Ehegatten dic Nichtigkeitsklage erhoben ist ”. (b) Defeflus habilitatis. “§ 1325. Eine Ehc ist nichtig, wenn einer der Ehegatten zur Zeit der Eheschliessung geschaftsunfahig war oder sich ini Zustande der Bewusstlosigkeit oder voriibergehender Stoning der Gcistesthatighet beiand. — Die Ehe ist ais von Anfang an giiltig anzusehen, wenn der Ehegatte sic nach dem Wegfalle der Geschaftsunfahigkeit, der Bewusstlosigkeit oder der Stoning der Geistesfahigkeit bestâtigt, bevor sie für nichtig erklart oder aufgelôst worden ist. Die Bestatigung bedarf nicht der fur die Eheschîiessung vorgeschriebenen Forni ”. (c) Ligamen : “§ 1326. Eine Ehe 1st nichtig, wenn einer der Ehegatten zur Zeit der Eheschliessung mit eineni Dritten in einer giiltigen Ehe lebte ”. (d) Consanguinitas et affinitas: “§ 1327. Eine Ehe ist nichtig, wenn sie zwtscnen Verwanciten oder Verschwâgerten deni Verbote des § 1310 Abs. 1 zuwider geschlossen worden ist”. (e) Crimen: “§ 1328. Eine Ehe ist nichtig, wenn sie wegen Ehebruchs nach§ i3i2verboten war. Wird nachtraglich-Befreiung /on der Vorschrift des § 1312 bewilligt, so ist die Ehe ais von Anfang an giiltig anzusehen ”. (f) Defeflns œtatis: “§ 1331. Eine Ehe kann von deni Ehegatten .ngefochten werden, der zur Zeit der Eheschliessung oder im Falle Jes § 1325 zur Zeit der Bestatigung in der Geschâftsfahigkeit beschrânkt war, wenn die Eheschliessung oder die Bestatigung ohne Einwilligung seines gesetzlichen Vertreters erfolgt ist ”. (g) Error at * dolus:' $ 1332. Eine Ehe kann von deni Ehegatten angefochten, werden, der bei der Eheschliessung nicht gewusst liat, dass es sich uni eine Ehescliessung handle, oder dies zwar gewusst hat, aber eine Erklarung, die Ehe eingehen zu wollen, nicht hat abgeben wollen. — § 1333. Eine Ehe kann von deni Ehegatten angefochten werden, der sich bei der Eheschliessung 111 der Person des anderen Ehegatten oder liber solche persônliche Eigenschaften des anderen Ehegatten geirrt hat, die ihn bei Kenntniss der Sach!age und bei verstândiger Würdigung des Wesens der Ehe von der Eingehung der Ehe abgehalten haben würden. —§ 1334. Eine Ehe kann von deni Ehegatten angefochten werden, der zur Eingeh­ ung der Ehe durch arglistige Tâuschung liber solche Umstânde bestimnit worden ist, die ihn bei der Kenntniss der Sachlage und bei verstiindiger Würdigung des Wesens der Ehe, von der Eingehung der Ehe abgehalten haben würden. 1st die Tâuschung nicht von deni anderen Ehegatten verlibt worden, so ist die Ehe nur dann anfechtbar, wenn dieser die Tâuschung bei der Eheschliessung gekannt hat. Auf Grund einer Tâuschung liber Vennogensverhalt( nisse findet die Anfechtung nicht statt”. (h) Metus: 1335. Eine Ehe kann von deni Ehegatten ange· DE LEGE CIVILI QUOAD MATRIMONIUM. 719 fochtcn werden, der zur Eingehung der Ehe widerrechtlich durch Drohung bestimmt worden ist”. A’./>’. “ § >343· Wird eine anfcchtbare Ehe angefochten. so ist sie ais von Anfang an nichtig anzusehen. Dic Nichtigkcit einer anfechtbaren Ehe, dic ini Wcge der Klage angefochten worden ist, kann, solange nicht die Ehe für nichtig erklàrt oder aufgelôst ist, nicht anderweit geltend geinacht werden ”. 1136. (B) Impedimenta impedientia. a) Defectusætatis : 1303. Ein Mann darf nicht vordem Eintritte der Volljahrigkeit, eine Frau darf nicht vor der Vollendung des i6,cn Lebensjahres. eine Ehe eingehen. — Einer Frau kann Befreiung von dieser Vorschrift bewilligt werden ”. (b) Defeclus consensus parentum: § 1305· Ein eheliches Kind bedarf bis zur Vollendung des einundzwanzigsten Lebensjahres zur Eingehung einer Ehe der Einwilligung des Vaters, ein uneheliches Kind bedarf bis zum gleichen Lcbensalter der Einwilligung der Mutter. An die Stelle des Vaters tritt die Mutter, wenn der Vater gestorben ist oder wenn ihm die sich aus der Vaterschaft ergebenden Rechte nach § 1701 nicht zustehen. Ein für ehelich erkliirtes Kind bedarf der Einwilligung'der Mutter auch dann nicht, wenn der Vater gestorben ist. — Dem Tode des Vaters oder der Mutter steht es gleich wenn sie zur Abgabe einer Erklarungdauernd ausser Stande sind oder wenn ihr Aufenthalt dauernd unbekannt ist ”. (c; Affinitas ct consanguinitas illicitœ : “§ 1310, 20. Eine Ehe darf nicht geschlossen werden zwischen Personen, von denen die eine mit Eltern, Vorellern oder Abkommlingen der anderen Geschlechtsgemeinschaft gepflogen hat. § 1310, 30. Verwandtschaft ini Sinne dieser Vorschriften besteht auch zwischen einem unehelichen Kinde und dessen Abkomm­ lingen einerseits und dem Vater und dessen Verwandten andererseits ”. (d) Cognatio legalis : “ § 1311. AVer einen Anderen an Kindesstatt angenommen hat, darf mil ihm oder dexsen Abkommlingen eine Ehe nicht eingehen, solange das durch die Annahme begriindete Rechtsverhaltniss besteht ”. (e) Quadam specialia quoad viduas, minores, milites, banna : “§ ’3’3. Eine Frau darf erst zehn Monate nach der Auflôsung oder Nichtigkeitserklarung ihrer früheren Ehe eine neue Ehe ein­ gehen, es sei demi, dass sie inzwischen geboren liat. Von dieser Vorschrift kann Befreiung bewilligt werden. § 1314. AVer ein eheliches Kind hat, das minderjahrig ist oder unter seiner Vormundscliaft steht, darf eine Ehe erst eingehen, nachdem ihm das Vormundschaftsgericht ein Zeugniss dariiber èrtheilthat, dasser dic ini § 1669 bezeichneten Verpflichtungen erfullt hat1 oder dass sie ihm nicht obliegen. — 1st ini Falle der fortgesetzten 720 A PPE N DI X Gütergemeinschaft ein antheilsberechtigter Abkommling minder jâhrig oder bevormundel, so darf der überlebende Ehegatte eine Ehe erst eingehen nachdem ihm das Vormundschafsgencnt ein Zeugniss dariiber ertheilt hat, dass er die in § 1493 Abs. 2 bezeichneten Verpflichtungen erfullt hat oder dass sie ihm nicht obliegen. § 1315. Militarpersonen oder solche Landesbeamte, fur dienach den Landesgesetzen zur Eingehung einer Ehe eine besondere Erlaubniss erforderlich ist, diirfen nicht ohne die vorgeschriebene Erlaubniss eine Ehe eingehen. Auslânder, fur die nach den Landesgesetzen zur Eingehung einer Ehe eine Erlaubniss oder ein Zeugniss erforderlich ist, diirfen nicht ohne diese Erlaubniss oder ohne dieses Zeugniss eine Ehe einge­ hen. § 1316. Der Eheschliessung soil ein Aufgebotvorhergehen. Das Aufgebot verliert seine Kraft, wenn die Ehe nicht binnen sechs Monaten nach der Vollziehung des Aufgebotes gesclossen wird. Das Aufgebot darf unterbleiben, wenn die lebensgefdhrliche Erkrankung eines der Verlobten den Aufschub der Eheschliessung nicht gestattet. Von dem Aufgebote kann Befreiung bewilligt werden”. 1137. 3" De divortio, (a) Adulterium, bigamia et peccatum impu­ ritatis contra naturam sunt sufficiens causa divortii, dummodo tamen alter conjux his criminibus non consenserit vel cooperatus fuerit : 1565. Ein Ehegatte kann auf Sheidung klagen, wenn der andere Ehegatte sich des Ehebruchs, oder einer nacn den §§ 171, 175 des Strafgesetzbuches strafbaren Handlung schuldig macht. Das Recht des Ehegatten auf Scheidung ist ausgesclossen, wenn er dem Ehebruch oder der strafbaren Handlung zustimmt, oder sich der Teilnahme schuldig macht”. (b) 1566. Ein Ehegatte kann auf Scheidung klagen, wenn der andere Ehegatte ihm nach dem Leben trachtet”. (c) “§ 1567· Ein Ehegatte kann auf Scheidung klagen, wenn der andere Ehegatte ihn boslieh verlassen hat. Bosliche Verlassung liegt nur vor : i’Wenn ein Ehegatte, nachdem er zur Herstellung der hauslichen Gemeinschaft rechtskraftig verurtheilt worden ist, ein Jahr lang gegen den Willen des anderen Ehegatten in boshcher Absicht dem Urtheile nicht Folge geleistet hat; 2® Wenn ein Ehe­ gatte sich ein Jahr lang gegen den Willen des anderen Ehegatten m bôslicher Absicht von der hauslichen Gemeinschaft fern gehalten hat und die Voraussetzungen fur die offentliche Zustellung seit Jahresfrist gegen ihn bestanden haben. — Die Scheidung ist im Falle des Abs. 2 N° 2 unzulassig, wenn die Voraussetzuugen fur die offentliche Zustellung am Schlusse (1er mundlichen \7erhandlung, auf die das Urtheil ergeht, nicht mehr bestehen”. (d) ’* § 1568. Ein Ehegatte kann auf Scheidung klagen wenn der andere Ehegatte (lurch schwere Verletzung der durch die Ehe be- DE LEGE CIVILI QUOAD MATRIMONIUM. 721 gmndeten Pilichten oder durch ehrloses oder unsittliches Verhalten eine sotiefe Zerrüttung des ehelichen Verhàltnisses verschuldethat, dass dem Ehegatten die Fortsetzung der Ehe nicht zugemuthet werden kann. Ais schwere Verletzung der Pflichten gilt auch grobe Misshandlung (e) “§ 1569. Ein Ehegatte kann auf Scheidung klagen, wenn der andere Ehegatte in Geisteskrankheit verfallen ist, die Krankheit wahrend der Ehe mindestens drei Jahre gedauert und einen solchen Grad erreicht hat, dass die geistige Gemeinschaft zwischen den Ehegatten aufgehoben, auch jede Aussicht auf Wiederherstel· lung dieser Gemeinschaft ausgeschlossen ist. .V. 2?. “ § 1570. Das Rechtauf Scheidung erlischt in den Fallen der § 1565 bis 1568 durch Verzeihung”. “ § 1571. Die Scheidungsklage muss in den Fallen des § 1565 bis 1568 binnen sechs Monaten von dem Zeitpunkt an erhoben werden, in dem der Ehegatte von dem Scheidungsgrunde Kenntniss erlangt. Die Klage ist ausgeschlossen, wenn seit dem Eintritte des Scheidungsgrundes zehn Jahre verstrichen sind. Die Frist lauft nicht,solangedie hausliche Gemeinschaft der Ehegatten aufgehoben ist. Wird der zur Klage berechtigte Ehegatte von den anderen Ehegatten aufgefordert, entweder die hausliche Gemeinschaft herzustellen oder die Klage zu erheben, so lauft die Frist von dem Empfange der Aufforderung an. Der Erhebung der Klage steht die Ladung zum Suhnetermme gleich. Die Ladung verliert ihre • Wirkung,wenn der zur Klage berechtigte Ehegatte im Siihnetermine nicht erscheint oder wenn drei Monate nach der Beendigung des Sühneverfahrens verstrichen sind und nicht vo.her die Klage erhoben worden ist. Auf den Lauf der sechsmonatigen und der dreimonatigen Frist finden die für die Verjâhrung geltenden Vorschriften der 203, 206 entsprechende Anwendung ”. 1x38. 40 De separatione quoad torum et habitationem. “ § >575» i“ Der Ehegatte der auf Scheidung zu klagen berechtigt ist, kann statt aut Scheidung auf Aufhebung der ehelichen Gemeinschaft klagen. Beantragt der andere Enegatte, dass die Ehe, falls die Klage begriindet ist, geschicden wird, so ist auf Scheidung zu erkennen. § 1586. Wird nach § 1575 die eheliche Gemeinschaft aufgehoben, so treten die mit der Scheidung verbundenen Wirkungen ein, die Eingehung einer neuen Ehe ist jedoch ausgeschlossen. Die Vorschriften iiber die Nichtigkeit und Anfechtbarkeit der Ehe finden Anwendung, wie wenn das Urtheil nicht ergangen ware. “ § 1575» 2° Für die Klage auf Aufhelbung der ehelichen Gemein­ schaft gelten die Vorschriften der §§ 1573-1574· — § 1576. 1st auf Aufhebung der ehelichen Gemeinschaft erkannt, so kann jeder der Ehegatten auf Grund des Urtheils die Scheidung beantragen, es sei denn, dass nach der Erlassung des Urtheils die eheliche Gemein- 722 APPENDIX schaft wiederhergestellt worden ist. Die Vorfcchriften der § 1570bis 1574 finden keine Anwendung; wird die Ehe geschieden, so ist der fiir schuldig erldarte Ehegatte auch ini Scheidungsurtheile fiir schuldig zu erklaren 1139. Juris civilis expositionem et Tractatum de Matri­ monio concludimus his Leonis XIII verbis 1 : “ Quæ cum ita sint,omnes gubernatores administratoresque rerum publi­ carum, si rationem sequi, si sapientiam, si ipsam populorum utilitatem voluissent, malle debuerant sacras de matrimonio leges intaélas manere, oblatumque Ecclesiæ adjumentum in tutelam morum prosperitatemque familiarum adhibere, quam ipsam vocare Ecclesiam in suspicionem inimicitiæ, et in falsam atque iniquam violati juris civilis insimulationem". I ( » Γ:! r’ n 1140. Ad complenda ca quæ diximus in Tractatu dog matico De Ordine, breviter exponendæ manent practicæ quæstiones de ministro ct subjecto Ordinis, necnon de irre­ gularitatibus quæ subjectum prohibent a suscipiendis ordi­ nibus. _ . I De proprio Episcopo quoad ordinationem. Dc Ministro.-1 1 ,. ... .. .. L De regulis servandis ad licitam ordinationem. Dc vocatione ad statum sacerdotalem. De litteris dimissoriis ct testimonialibus. De ætate ordinandorum. Dc Subjecto. ' Dc titulo ordinationis. Dc obligationibus in ipsâ ordinatione ab Epi­ copo injunctis. De Irregula­ ritatibus. Dc 1 )c De Dc irregularitatibus in genere. irregularitatibus ex defectu irregularitatibus cx delicto. cessatione irregularitatum. Art. I. De Ministro Ordinis legitimo. Minister ordinarius hujus sacramenti est solus Episcopus; attamen presbyteri valide possunt, cum speciali delegatione S. Pontificis, esse ministri extraordinarii subdiaconatûs ac minorum ordinum, et a fortiori tonsurce, ut alibi probatum est ’. Ut ordinatio licita sit, 1° conferri debet ab Episcopo pro­ prio, aut dc ejus licentia; 2° ct quidem servatis canonicis 1141. regulis. ‘ Synopsis T/teol. Doyni. specialis, Dc Ordine, n. 20-21. DE ORDINE. 724 I. De Episcopo proprio. 1142. S. Pontifex est Episcopus proprius totius Eccle­ siæ, proindeque non solum valide, sed etiam licite ordines conferre potest ubique terrarum, sive per se, sive per dele­ gatum. — Episcopus autem non potest jure proprio ordi­ nes conferre nisi suis subditis : “ Unusquisque a proprio Episcopo ordinetur aut cum legitimis ejusdem litteris dimissoriis ” .* Jamvero “ Episcopus proprius, quod attinet ad ordina­ tionem saecularium, est tantum Episcopus dioecesis in quâ promovendus habeat domicilium unâ cum origine, aut simplex domicilium sine. origine ; sed in hoc altero casu promovendus debet animum in diœcesi perpetuo manendi jurejurando firmare, nisi agatur de promovendo ad ordines clerico qui diœcesi per primam tonsuram jam incardinatus est, vel de promovendo alumno qui servitio alius dioecesis destinatur... vel de promovendo religioso professo2”... 1143. Ex hoc canone Episcopus proprius, quoad ordina­ tionem, ille est in cujus diœcesi ordinandus domicilium canonicum habet, quod acquiritur commoratione in diœcesi vel conjunctâ cum animo ibi perpetuo manendi, si nihil inde avocet, vel protractâ ad decennium completum. i< ή» 1144. Si domicilium cum origine conjungitur, plane suffi­ cit; si vero sine origine, requiritur jura mentum quo promo­ vendus manifestet intentionem in diœcesi perpetuo manendi. Ex canone 93, § 1, minor retinet domicilium illius cujus potestati subjicitur, v. g., parentum. Si vero hi canonico domicilio carent, sive familiali sive acquisito, quia v. g., nullibi commorati sunt decem annis vel cum animo manen­ di, ætate minores etiam primam tonsuram recipere nequeunt, usquedum majores facti domicilium sibi constituerint in aliqua diœcesi; ad quod duo requiruntur : commoratio diu­ turna (id est, unius saltem anni) in aliquâ diœcesi, simulque juramentum ibi perpetuo manendi. — Possunt igitur semi­ narium ingredi dioecesis cui incorporari intendunt, ibique commorari et, tempore opportuno, juramentum emittere cum licentiâ et approbatione Episcopi hujus dioecesis. Codex, c. 955, § 1. — Codex, c. 956. — ’ Codex, c. 90, § 1. DE ORDINE. 725 1145. Insuper, ratione incardinationis ille fit Episcopi subditus qui, e propriâ diœcesi rite dimissus, in diœcesi hujus Episcopi canonice incardinatus est ». Recepto autem presbyteratu, sacerdos ita diœcesi ad quam pertinet incardinatur, ut discedere nequeat sine litteris excardinationis. 1146. “ Vicarius ac Profectus Apostolicus, Abbas vel Pro­ latus nullius, si charactere episcopali polleant. Episcopo diœcesano æquiparantur quod pertinet ad ordinationem. Si episcopali charactere careant, possunt nihilominus in proprio territorio conferre primam tonsuram et minores ordines tum propriis subditis saecularibus... tum aliis qui litteras dimissorias jure requisitas exhibeant ; ordinatio extra hos fines ab eisdem peracta irrita est” 2. 1147. “ Abbas regularis de regimine, etsi sine territorio nullius, potest conferre primam tonsuram et ordines minores, dummodo promovendus sit ipsi subditus vi professionis saltem simplicis, ipse vero sit presbyter et benedictionem abbatialem legitime acceperit ”3. II. De regulis canonicis ad licitam ordinationem statutis. 1148. Ordines conferri debent : i° gradatim, non per saltum; 2° servatis interstitiis; 30 proprio tempore ac loco; 40 prævio examine. 1149. r ° De ordinatione per singulos gradus «. a) Juxta sacros canones, ordinandus non debet superiorem ordinem recipere, praetermisso inferiore, seu ordinari nequit per saltum : “ Ordines gradatim conferendi sunt ita ut ordina­ tiones per saltum omnino prohibeantur " 5. Xam omnino de­ cet ut nemo ad superiora ascendat nisi prius in inferioribus exercitus fuerit. Quamvis tonsura non sit ordo, nulli tamen permittitur ordines suscipere, nisi prius fuerit primâ tonsura initiatus, quia hæc est præambulum ac præparatio ad ordines. ■ Codex, c. 956, 969. — 9 Codex, c. 957. — ·’ Codex, c. 964. 4 Decretal., lib. V, tit. XXIV, cap. unie.; Codex, c. 977; Canoniste in h. nt.; Icard, II, η. 325-326; Gaspard, η. 495'499s CWr.r, c. 977. 726 DE ORDINE. (b) Attamen ordines, per saltum recepti, validi stint, excepto for­ san episcopatu. Etenim singuli ordines in se completi sunt, et suos effectus produt uni independenter ab aliis; imo presbyteratus in se eminenter continet ac confert omnes facultates ac gratias in diaco­ natu. subdiaconatu ct minoribus ordinibus coi latas. I lictum est excepto episcopatu, de quo inter theologos controvertitur; alii con­ tendunt episcopatum non esse ordinem a presbyteratu distinctum, sed solum ejus complementum, ideoque non valide suscipi nisi prius suscepto presbyteratu: alii autem tenent episcopatum essu ordinem distinctum, in quo eminenter continetur ordo sacerdotalis, et ex antiquis documentis constare aliquando hunc ordinem fuisse collatum, celeris ordinibus prælermissis. In praxi autem quilibet ordo prætermissus debet conferri. c Graviter peccat Episcopus scienter conferens ordi­ nem superiorem, inferiore prætermisso. Clericus per sal­ tum scienter promotus non solum graviter peccat, sed pro­ hibetur ministrare in ordine irregulariter suscepto et ad altiorem ascendere. »* 1150. 2 De interstitiis. J uxta TrideHtinum interstitia inter varios ordines servari debent, ut “ promoti in receptis ordinibus,secundum Episcopi praescriptum, sese exerceant ”et, dum de gradu in gradum ascendunt, in cis cum ætatc vitæ meritum et doctrina major accrescant. “ Interstitia primam tonsuram inter et ostiariatum vel inter singulos ordines minores prudenti Episcopi judicio committuntur; acolythus vero ad subdiaconatum, subdiaconus ad diaconatum, diaconus ad presbyteratum ne antea promoveantur, quam acolythus unum saltem annum, subdiaconus ct diaco­ nus tres saltem menses in suo quisque ordine fuerint ver­ sati. nisi necessitas aut utilitas Ecclesiæ, judicio Episcopi, aliud exposcat. “Nunquam tamen, nisi de peculiari licentia Romani Pon­ tificis, minores ordines cum subdiaconatu, duove sacri ordi­ nes uno eodemque dic. reprobata quâvis contraria consue­ tudine, conferantur; imo nec primam tonsuram conferre licet unâ cum aliquo ex ordinibus minoribus, neque omnes ordines minores unâ simul" 3. * II!1 - Codex. c. 97S, > 1. Codex, c. 978, $ 2 DE ORDINE. 727 1151. 3° De tempore et loco ordinationis. (A) De tem­ pore : “Consecratio episcopalis conferri debet intra Missa­ rum solemnia, die dominico vel natalitio Apostolorum. Ordinationes in sacris celebrentur intra Missarum solemnia sabbatis Quatuor temporum, sabbato ante dominicam Pas­ sionis, et Sabbato sancto. Gravi tamen causa interveniente, Episcopus potest eas habere etiam quolibet die dominico aut festo de præcepto. Prima tonsura quolibet die et horà conferri potest; ordines minores singulis diebus dominicis ut festis duplicibus, mane tamen ” 1152. (B) De loco ordinationis : (a) “ Episcopus extra proprium territorium, sine Ordinarii licentia, nequit Ordines conferre, in quorum collatione pontificalia exercentur'’2, salvo tamen privilegio Cardinalium qui facultatem habent “pontificalia cum throno ct baldachino peragendi in omni­ bus ecclesiis extra Urbem, Ordinario præinonito, si ecclesia sit cathedralis ” 3. 1153. ib) ” Ordinationes generales in Cathedrali ecclesiâ, vocatis pnesentibusque ecclesiæ canonicis, publice celebrentur; si autem in alio dioecesis loco, præsente clero loci, dignior, quantum fieri poterit, ecclesia adeatur. Non prohibetur autem Episcopus, justâ suadente causa, ordinationes particulares habere in aliis etiam ecclesiis itemque in oratorio domûs episcopalis aut Seminarii aut religiosæ domûs. Prima tonsura et ordines minores conferri pos­ sunt etiam in privatis oratoriis”4. 1154. 40 De praevio examine, (a) Quilibet promovendus sive sæcularis sive religiosus debet prævium ac diligens examen subire circa ipsum ordinem suscipiendum, b Pro­ movendus ad sacros ordines in aliis, quoque de sacra theo­ logia tractationibus, ab Episcopo designatis, examinetur, c) Regulariter, hoc examen recipit loci Ordinarius qui jure proprio ordinat aut dat dimissorias litteras. d Nomina promovendorum ad singulos sacros ordines publice denun­ tientur in parccciali cujusque candidati ecclesiâ, et quidem dic festo de præcepto inter Missarum solemnia aut alia die et horâ quibus major populi frequentia in ecclesiâ habeatur. ' Codex, c. 1006. — J Codex, c. 1008. ·» Cod< r, c. 239, 15°. — 4 Codex, c. 1009. 728 DE ORDINE. DE ORDINE. . I (e) Omnes fideles obligatione tenentur impedimenta ad sacros ordines, si qua norint, Ordinario vel parocho ante sacram ordinationem revelandi, (f) Ordinarius autem alias percontationes præscribere potest, pro suâ prudentia et conscientiâ .* 1155. Corollarium. Ex quo sequitur Episcopum teneri indignos a sacris ordinibus repellere. Quo efficacius id praestare valeat, Codex Episcopo (vel Superiori religioso) permittit “suis clericis ex quavis causâ occultâ quoque, etiam extrajudicialiter, ascensum ad ordines interdicere, salvo jure recursus...” ®. Art. II. De subjecto ordinationis. H 1156. Praenotanda. (A) Ad valide suscipiendos ordines, requiritur ut quis sit : a masculini sexus, cum mulieres semper in Ecclesiâ a sacris ordinibus prohibitæ fuerint; ’(b) baptizatus, cum baptimus sit janua omnium sacra­ mentorum; (c) ut in adultis sit intentio saltem habitualis expressa ordinem recipiendi, cum nullus adultus possit sine explicitâ voluntate, graves sacerdotii obligationes con­ trahere. Si quis autem ex metu gravi ct injuste incusso, quamvis libertatem non tollente, ordines suscipiat, valide quidem ordinatur, sed obligationes ordini adnexas non contrahit nisi eas postea sponte ac libere ratas habeat; Ecclesia enim non censetur graves hujusmodi obligationes imponere velle iis qui metu coguntur. Unde in hoc casu recurrendum est ad S. PontificCïn, qui vel declarabit cleri­ cum his obligationibus non adstringi, vel in eis dispensabit, eâ tamen lege ut clericalia munera non exerceat. — Nulla pariter requiritur intentio in infantibus aut amentibus ut valide ordinentur; sed, quando infantes decimum sextum aetatis annum attingunt, eis optio datur; si voluerint obli­ gationes ordini adnexas servare, ad exercitium ordinis admittuntur; si noluerint, laico more vivere cis licet 3. (B) Ad licitam vero ordinum susceptionem, requiruntur multæ conditiones : (a) status gratia, cum Ordo .sit sacramentum vivorum; * Codex, can. 996-1000. — ' Codex, c. 970. J Benedict. X/l ' Constit. Eo quamvis, 4 mai i 1745. I ■ — — —— ■ - ■ ■■■ - ■■ - ■.— 729 -------------------------------------------------------------------------- - —_ - (b. Confirmationis receptio : “ Primâ tonsurâ non initientur, qui m cramentum Confirmationis non susceperint”* : quod tamen pro habilius sub levi tantum requiritur, juxta 5. Alphonsum (n. 786); (c) immunitas a censuris et irregularitatibus, de quibus infra. Aliæ sunt conditiones de quibus paulo fusius dicendum est : i° vocatio divina; 2° litteræ dimissoria et testimoniales; 30 alas canonica; 4U titulus ordinationis. 50 Pauca addemus de obligationibus in ipsa ordinatione injunctis. I. De vocatione ad statum clericalem 1157. i° Ejus notio et necessitas. (A) Vocatio sacer­ dotalis spectari potest ex parte Dei, et ex parte Ecclesiæ. — Ex parte Dei definiri potest : actus Providentia supernaturalis, quo Deus aliquos prœ aliis ad sacerdotium per Ecclesiam vocandos disponit eosque dotibus congruis exornat ad sacerdotii officia laudabiliter obeunda. (a) Est actus Providentia sufiernaturalis; si enim Deus omnia entia, sed præsertim creaturas rationales ad finem proprium dirigit, maxime et speciatim de iis curat quos ministros Ecclesiæ futur»»> esse prænoscit, cum ab eorum agendi ratione pendeat non solum ipsorum salus, sed etiam bonum Ecclesiæ et animarum. Et sane, cum status sacerdotalis sit supernatural is dignitas et ad finem supernaturalem tendat, clericalis vocatio ad Providentiam supernaturalem spectat. (b) Quo Deus aliquosfine aliis per Ecclesiam vocandos disponit; non enim omnes ad sacerdotium destinantur, sed ii solum quos Deus ab æterno, ex suâ bonitate ac libera voluntate, absque ullo præviso merito, in suâ mente seligit ad hoc munus sacerdotale. (c) Eosque congruis dotibus exornat... Cum enim Deus sit sapiens et providus, quos eligit ad sublimia et ardua sacerdotii mu­ nera, iis ab æterno paravit omnes dotes ad hæc munera digne ac laudabiliter obeunda necessarias, sive naturales, ut corpus et inge­ nium aptum, sive supernaturales, ut donum continentiæ, zelum animarum aliasque virtutes, sine quibus vocatus sacris ministerii·, 'idoneus non esset. Hæc tamen vocatio non tollit humanam libertatem, sed solum eam juvat ac perficit ; sicut igitur homo divinæ gratiæ resistere potest, ita pariter divinam vocationem mediaque ad eam sequendam divinitus praeparata respuere valet, ita agendo ut * 1'rident., sess. XXIII, cap. 4 de·Reformat. Hallier, op. cit., coi. 357-396; Habert, De Ordine, III' Pars, cap. 1; 5. Alphons., n. 802-803; Icard, 11, n. 316-319; Gasparri, n. 110-119; 7'ronsort, Méditations ecclésiastiques, 3' Medii. DE ORDINE. 730 vel inhabilem ad sacerdotalia munera seipsum reddat: tunc dicitur amittere vocationem, non quidem eo sensu quod Deus revocat æternum decretum quo ille ad sacerdotium præelectus fuerat, sed quia merito a clericali dignitate repellit eos qui jam neque digni neque idonei sunt. Hinc etiam qui male agendo voca­ tionem suam amiserunt, sæpc sincera conversione ac perseverantia in virtutum praxi eam recuperare valent. Ex parte autem Ecclesitc, vocatio est actus jurisdictionis supernaturalis, quo Superiores ecclesiastic i seligunt et assumunt quos idoneos et divinitus vocatos judicant ad statum clericalem. Cum < nim vices Dei gerant in terris, ejus decreta, relate ad ministrorum Ecclesiæ vocationem, explorare ac authentice interpretari valent. indignum 1158. (B) Divina vocatio necessaria est ad ordines licite suscipiendos eorumque munera rite obeunda. Scriptura constat : a) Christi agendi ratione : ipse enim Μ Μ κ u •» |Ηί >14 •ή) »ά *«11' 1·^ speciali cura discipulos ad se vocavit quos destinavit ad speciale inimus homines sanctificandi : “ Venite post me, et faciam vos fieri piscatores hominum”1; deinde inter discipulos, quosdam elegit quos et apostolos nominavit2; et in ultimà Ccenâ aperte mentem suam duodecim apostolis declaravit, dicens : " .Von vos me elegistis, sed ego elegi vos, et posui vos ut eatis et fructum afferatis, et fructus vester maneat ”3. Ex quo infertur eos qui ad munus prædicandi Evangelium deputantur, non a seipsis, sed ab ipso Christo eligendos esse : ipsi enim debent a Christo mitti, sicut et Christus a Patre missus est 4. b Modo agendi et loquendi Apostolorum : cum enim eligere vellent unum ex discipulis in locum Judæ, statuerunt duos, Joseph et Mathiam, et orantes dixerunt : “ Tu, Do­ mine, qui corda nosti omnium, ostende quem elegeris ex his duobus unum, accipere locum ministerii hujus et apostolatûs’ 5. Pariter, quando Saulus et Barnabas ad ministe­ rium apostolicum consecrati sunt, ab ipso Spiritu Sancto, designati fuerunt : “ Ministrantibus autem illis Domino, et jejunantibus, dixit illis Spiritus Sanctus : Segregate mihi Saul 11 m ct Barnabam, in opus ad quod assumpsi eos”6. ■ Matt., IV, 19· Luc, VI, 13; * I, X DE ORDINE. 731 (c) Apertâ declaratione auctoris Ep. ad Hcbraos : hic enim de sacerdotio N. Legis cx professo disserens, ait : “Nec quisquam sumit sibi honorem, sed qui vocatur a Deo tan­ quam Aaron. Sic et Christus non semetipsum clarificavit ut pontifex fieret; sed qui locutus est ad eum : Filius meus es tu, ego hodie genui te”'. Quæ propositio, utpote uni­ versaliter negans, nullam patitur exceptionem. Revera si quæ exceptio admitti posset, sane pro Christo, qui plenus erat gratiæ et veritatis, et in quo omnes thesauri sapientiæ et scientiæ erant absconditi; jamvero,teste Apostolo, Chris­ tus seipsum non clarificavit, i. e. dignitatem et gloriam sacerdotii non ambivit, neque usurpavit, sed ad eam a Patre evectus est. Merito igitur inferri potest nullum sub X. Lege ad sacerdotium licite ascendere posse, nisi divi nitus vocetur. 1159. Eat. Theologica confirmatur, (a) In Tr. de Ecclesia pro batum est nullum habere potestatem docendi et regendi in rebus spiritualibus, nisi a Deo missus fuerit, mediantibus eis qui succès sores sunt .Apostolorum : illi enim et quidem soli potestate docendi ac regendi gaudent. Porro qui non vocati a Deo, nec a Supcrio ribus ecclesiasticis electi, sese ingerunt in sacrum ministerium, sane dici nequeunt a Deo missi ; in ovile ovium non intraverunt per ostium, sed aliunde; siquidem Christus ipse est ostium, et si quis per ipsum non introierit, i. e. ab eo non vocatus, fur est et latro. Kur autem non venit nisi ut furetur, et mactet et perdat seu. aliis verbis, qui non est a Deo vocatus, non solum reus est usurpationis, sicut fur ct latro, sed etiam fit aliis causa ruinæ spiritualis. (b) Divina Providentia suaviter ac fortiter omnia regit ac mode ratur, præsertim in ordine supernatural!, et distribuit officia, digi i tates ct honorum gradus secundum consilium sapientiæ suæ; ita tamen ut cuicumque datur aliquod munus, eidem pariter conferan tur gratiæ, virtutes ac dona ut rite officia status adimplere valeat. Si quis proinde ad sacerdotium divinitus eligitur, eo ipso ipsi paran tur gratiæ ac dotes quibus munera clericalia laudabiliter obire pos sit. Si vero minime a Deo vocatur, ex unâ parte multa officia, ei quidem multo magis ardua quam ea quæ fidelibus incumbunt, sub pœnâ peccati mortalis, adimplere debet; et ex altera, caret illis spe­ cialibus gratiis quæ moraliter necessariæ sunt ad hujusmodi munera ■ Hcbr., V, 4-5· Totam legas parabolam boni pastoris, Joan., X, 1-1S. 732 DE ORDINE. rite exercenda, et iis solis conferuntur, ex lege Dei generali, qui legitime vocati sunt. (c) Quod facilius intelligitur si praecipua officia sacerdotis brevi­ ter percurruntur : hic enim mediator est inter Deum et homines, offerens preces et sacrificia Deo pro plebe Christiana, divinaque sacramenta dispensans; atqui nemo mediatoris partes assumere potest, nisi admittatur a partibus quarum interest; nemo potest mediator esse apud Deum, nisi prius ipsi acceptus fiat : nullus divina mysteria dispensare potest nisi divinitus electus fuerit. - Insuper sacerdos est veluti preeeo divinus, et pro Christo legatione fungitur, tanquam Deo exhortante per illum1; porro nemo potest Dei ver­ bum tanquam potestatem habens annuntiare, nisi auctoritatem a Deo accipiat, nemo legatus divinus esse valet nisi ab ipso Christo deputetur. Et ita de ceteris officiis. I !« I 1100. 2° Signa divina vocationis. IIic non agitur de signis extraordinariis, quibus Deus modo præternaturali suam voluntatem manifestat; sed de signis ordinariis, qui­ bus divinum decretum viro prudenti innotescere potest. Hæc autem tria sunt : idoneitas ad sacrum ministerium; Intentio recta seu supernaturale desiderium recipiendi sacer­ dotium eo fine quo institutum est a Christo; electio a superioribus ecclesiasticis regulariter facta. Ratio est quia, quando Deus ad aliquod munus hominem eligit, eum idoneum facit ut officia eidem adnexa implere valeat; ac simul gratia eum movet ad hoc munus amplectendum ob finem a Christo institutum; et quando agitur de clericali statu, ad quem electio requiritur, superiorum mentes ita flectit ut vocatos eligant. I «CE I 1161. (A) Idoneitas in eo consistit ut quis, tum ex parte corporis tum ex parte animæ, immunis sit a vitiis quæ eum inhabilem reddunt ad ecclesiastica munera, simulque prae­ ditus illis dotibus quæ ad ea rite obeunda necessaria? sunt. Jamvero inter vitia, quædam sunt congenita vel tam penitus radi« ata, ut vix corrigi possint, ideoque aliquem ineptum reddant ad sacerdotalia munera. Talia sunt : (a) ingenium obtusum et plum­ beum. scientiæ ecclesiasticæ acquirendæ minime idoneum; vel carentia rectitudinis judicii, quæ sæpe magis nocet quam ignorantia; (b) agrestis et ferox indoles, contentionibus ac rixis dedita, quæ gre- DE ORDINE 733 gis oves fugabit poti usquam alliciet, et discordias seminabit ; (c) levis et instabilis indoles (\\v3i, eo ipso quod ad omnem auram versatilis est, onera sacerdotii, quæ perpetua sunt ac constantiam requirunt, diu portare non valebit: (d) mollis et ignava, quæ fortitudine ac patientia caret necessariis ad superandas difficultates sæpe in sacro ministerio occurrentes; (e) iracunda ct ebriosa; nam. ut ait Haberf', •‘iracundia ct vinolentia nonnunquam referendæ sunt ex parte ad vitia naturae, vixque penitus abradi queunt”. Alia autem sunt vitia, quæ aliquem indignum quidem reddunt sacris ordinibus, quamdiu perseverant, sed, quia corrigi possunt, utpote voluntaria, non in perpetuum a sacerdotio arcent; talia sunt peccata contra castitatem aliasque virtutes; videlicet qui ea com­ miserunt debent tamdiu probari, quamdiu necesse est ut fundata spes habeatur eos in eadem vitia non esse relapsuros: diuturnitas autem ct natura probationis a multis circumstantiis pendent, quas exponere longius esseta. Neque sufficit immunitas a vitiis, sed requiritur sanctitas w7« ,· juxta .S'. Thontant 3, ad ministerium altaris *· requiritur major sanctitas interior, quam requirat etiam religionis sta­ tus”; secundum .S’. Alphonsttm (n. 803), Episcopus, ante­ quam sacros ordines conferat, certus fieri debet “ non solum quod initiandus non fuerit malus, nempe quod non fuerit rixosus, non dederit scandalum, frequentando ludos, pravas conversationes, etc., sed etiam quod vitam agat spiritualem, sit assiduus in Ecclesiis, sacramenta frequentet et oratio­ nem, vivat a sæcularibus segregatus, sociis morigeratis comitetur, studio vacet, modesta utatur veste, etc. ” Nec dicatur non inveniri in sufficienti numero clericos qui talibus virtutibus sint ornati; nam “Deus numquam ita deserit Ecclesiam suam, quin inveniantur idonei ministri sufficientes ad necessitatem plebis, si digni promoverentur et indigni repellerentur ” 4 ; aliunde "melius est pauciores habere mi­ nistros, sed probos atque utiles, quam plures qui nequidquam sunt valituri ” 5. 1162. B Requiritur insuper INTENTIO RECTA, quæ non consistit necessario in quadam sensibili adspiratione sub' Habert, I. cit., $ 111. Cfr. 5. .llpbons., lib. VI, n. 63-77; lindic. Aipbons., p. 778-785. - 3 5. 7'bom., 2. 2., q. 184, a. 8. 4 .S’. Thom., Supplein., q. 36, a. 4 ad 2. s Jicnedict. .Y/l·', Bulla ( biprimum. Tiieoi. m<>k. !. 734 DE ORDINE. jecti, sed in supcrnaturali ac deliberata voluntate recipiendi sacerdotium quale a Christo institutum est '. Quæ intentio supernaturalis esse debet : »1 h Μ (a) Ratione objecti, i. c. versari circa munera sacerdotii quatenus Dei gloriam et salutem animarum promovere possunt. Ünde qui cupiunt sacros ordines suscipere, quia temporalia commoda am­ biunt, lucrum, honores, quietam vitam, etc., minime ostendunt se a Deo vocari. E contra si quis ad sacros ordines accedit, quia cupit sacrificium missæ offerre, sacramenta ministrare, parvulos catechizarc. infirmos \isitare, etc., quatenus hæc omnia ad Dei glo­ riam ac fidelium sanctificationem tendunt, signa divinæ vocationis exhibet. (b) Ratione motivi, quod primario et principaliter debet esse seria' et efficax voluntas orandi, laborandi et seipsum impendendi proptei Deum et salutem animarum, juxta illud Apostoli : “Non enim quæro quæ vestra sunt, sed vos... Ego autem libentissime impen­ dam et superimpendar ipse pro animabus vestris, licet plus vos dili gens, minus diligar ” I îivinâ igitur vocatione carent qui eo solum · fine sacerdotium suscipiunt, quo pinguius et commodius vivant : vel quo pluris æstimentur, aut præesse valeant. — Si vero quis tum propter animarum sanctificationem, tum propter temporalia com­ moda statum sacerdotalem ambiat, vocatio divina erit si prior inten­ tio prævaleat; sed ordinandus conari debet ignobiles fines paulatim •xcutcre; et sane eo certior erit illius vocatio quo liberior ab omni terrenarum rerum cogitatione. — Zelus autem animarum, quo movetur, debet esse efficax, i. e. non in solâ phantasia existere, sed operi bus manifestari, nempe orationibus, laboribus, virtutumque actibus Deo oblatis pro proximi sanctificatione, peccatorum, hæreticorum ac infidelium conversione. (c) Ratione modi; cum enim Deus suaviter simul et fortiter operari soleat, hæc intentio sacerdotium accipiendi debet esse suavis, animæ pacem minime disturbans, Superioribus obedire parata, ac proinde a vanis anxietatibus libera: et fortis, i. e. effica­ citer movens ordinandum ad virtutes ecclesiasticas adipiscendas scientiamque theologicam assidue colendam ; nccnon constans: C\ enim solummodo fugax, videtur esse signum transeuntis fervoris potiusquam divinæ vocationis, quæ ex se permanens est. ’ Hæc intentio, quamvis sincera et deliberata, non excludit quamdam reluetantiam ex humilitate, sacerdotii oneribus aliâve causa ortam, quæ cetcroquin divinâ gratiâ ct piis confessarii hortationibus s.epe superabitur. — ’ // Cor., XII, 14-15. DE ORDINE. 735 \’c sibi illudat candidatus, necesse est ut consilium exquirat a sapiente confessario, cui cordis sui abscondita aperiet de suâ interna aptitudine ct intentione, quique rem judicabit secundum leges de discretione spirituum : imprudenter enim ageret qui proprio judicio ordines reciperet. 1163. (C Electio a superioribus ecclesiasticis regulariter facta. Nemo siquidem jus ullum ad ordinatio­ num habet antecedenter ad liberam electionem episcopi, qui, sive per se, sive per delegatos, quales sunt Seminarii directores, dc candidatorum idoneitate sive absoluta sive relate ad suam diœcesim authentice judicat, eosque eligit quos suæ diœcesi utiles fore judicat. Hæc autem canonica electio non creat divinam vocationem, nec aptitudinem aut rectam intentionem, sed supponit hæc omnia jam esse in candidato ‘. Quid vero, si spiritualis moderator et Episcopus, de alicuju.s vocatione dubitant? Cum ad primam tonsuram et minores ordines sufficiat vocatio probabilis, ordinandus potest hos suscipere, ct interca voluntatem Dei melius scru­ tari. Quando autem agitur dc sacris ordinibus, “episcopus sacros ordines nemini conferat quin cx positivis argumentis moral i ter certus sit de ejus canonica idoneitate...’’2. — Insuper quo efficacius indignos a sacris ordinibus removere valeat, potest ex quàvis causa occulta quoque, etiam extrajudicialiter, ascensum ad ordines interdicere, salvo jure recursûs3 . 1164. 3° Obligatio clericalem vocationem sequendi. (A) Quando extraordinaria adsunt vocationis signa, et qui­ dem certa, vel quando intercedit positivum S. Pontificis præ­ ceptum, post maturam rei considerationem, adest obligatio 1 Quam doctrinam ita proponit s/>eciaJis Cardinalium Commissio in decreto 20 Junii 1912, a Cio .\ approbato (//. 5., IV, 485', ubi declaratur “ neminem habere unquam jus ullum ad ordinationem antecedenter ad liberam electionem episcopi... nihil plus in ordinando, ut rite vocetur ab efiiscofio, requiri quam rectam intentionem simul cum idoneitate in iis gratiæ et natura· dotibus reposita, et per eam vitæ probitatem ac doctrina· sufficientiam comprobata, quæ spem fundatam faciant fore ut sacerdotii munera recte obire ejusdemque obligationes sancte servare queat...” Codex, c. 973, S3. — 3 Codex, c. 970. 736 DE ORDINE. sub gravi statum sacerdotalem amplectendi : nam in hoc casu, voluntas Dei ita certo manifestatur, ut sit vere impe­ rativa. Id docet 5. Thomas1 relate ad episcopatum, ct ratio quam affert valet etiam quoad presbyteratum : “Sicut ad inordinationem voluntatis pertinet quod aliquis proprio motu feratur in hoc quod aliorum gubernationi praeficiatur, ita etiam ad inordinationem voluntatis pertinet quod aliquis omnino contra superioris injunctionem, prædiéùim guber­ nationis officium finalitcr recuset, propter duo : primo qui­ dem, quia hoc repugnat caritati proximorum, quorum utili­ tati se aliquis debet exponere pro loco et tempore...; se­ cundo, quia hoc repugnat humilitati, per quam aliquis superiorum mandatis se subjicit”. — Episcopus autem nulli absolute præcipere debet ordinum susceptionem, nisi gravis urgeat Ecclesiæ necessitas, cui aliter providere non possit. B; Quando communia tantum sunt vocationis signa, nec ullum habetur Superiorum mandatum, suadet qui­ dem Christiana prudentia ut quis judicio superiorum obse­ quatur, sed non datur stricta obligatio sub gravi. Nani .S'. Pienitcntiaria-, 27 aug. 1829, declaravit non esse cogen­ dum ad suscipiendos sacros ordines clericum, qui, licet a suis superioribus electus, et a confcssario dignus sacro ministerio judicatus, obtemperare illorum monitis renuebat, humilitatis causa, vel timore periculorum. Ratio est quia nemo sub gravi tenetur amplecti statum, cui annexa est praxis evangelicorum consiliorum, nisi clare constet de voluntate Dei hanc obligationem imponentis; atqui, positis solum ordina­ riis vocationis divinæ signis, prudenter quidem, sed non certo constat de voluntate Dei absoluta. ^3 H Μ (C) Graviter peccat qui sacros ordines suscipit, (piando con­ scius est se non esse divinitus vocatum, vel temere accedit sine de­ bita investigatione, aut cum gravi dubio de vocatione : Deo enim et Ecclesiæ injuriam facit, etseipsum animas»pie sibi committendas ruinæ spiritualis periculo exponit, ut constat ex dictis de necessitate vocationis. Attamen de propria salute non debet desperare; sed, peracta de peccatis pænitentiâ, orationibus et clericalium virtutum exercitatione a Deo ulteriora gratiæ auxilia indesinenter petat ; suis obligationibus rite satisfacere omnibus viribus studeat; et Deus, 1 5. Thom., 2. 2. q. 185, a, 2. ’ Ap. Icard, n. 319; Gasparri. n. 114. DE ORDINE. 737 qui nullum, etiam gravissimi peccati reum, dummodo pænitentem. vult perire, ei gratias suppeditabit quibus adjutus munera sua im­ plere ac seipsum salvum facere valeat. II. De litteris dimissoriis et testimonialibus. 1165. 10 Eitteræ dimissoriæ cæ sunt quibus proprius Ordinarius 1 alium delegat ad suos subditos ordinandos. Semel datæ, non exspirant morte concedentis; sed re adhuc integrâ, non solum ab ipso concedente, sed ab ejus succes­ sore revocari aut limitari possunt2. 1166. 2·’ De litteris testimonialibus. (A) Notio. Litteræ testimoniales propriæ dictæ impedimenta canonica respiciunt 3. 1 lujusmodi littera: ab ipso Ordinario vel Supe­ riore religioso dari debent; hinc si clericus extra dioecesi m studia peregit, non sufficit testimonium rectoris Seminarii, aut sacerdotis cui candidatus extra seminarium commenda­ tus fuerit, de bonis ejusdem candidati moribus, nec testi­ monium baptismatis et confirmationis pro promovendo ad primam tonsuram, nec testimonium ultimæ ordinationis, nec testimonium de peractis studiis·», 1167. (B) Necessitas. a Regula generalis est litteras testimoniales obtinendas esse ab Ordinario illius loci in que ordinandus tanto tempore moratus est ut ibi canonicum impe­ dimentum contrahere potuerit. Jamvero tempus “quo pro­ movendus potuit canonicum impedimentum contrahere est, regulariter, pro militibus trimestre, pro aliis, semestre post pubertatem; sed Episcopus ordinans pro suâ prudentia exi­ gere potest litteras testimoniales etiam ob brevius commo­ rationis tempus, ct ob tempus quod pubertatem antecessit ” 5. 1168. (b) "Si loci Ordinarius neque per se neque per alios promovendum satis noverit, ut testari possit eum, tempore quo in suo territorio moratus est, nullum canoni­ cum impedimentum contraxisse aut si promovendus per tot dioeceses vagatus sit ut impossibile vel nimis difficile eva­ dat omnes litteras testimoniales exquirere, provideat Ordi­ narius saltem per juramentum suppletorium a promovendo præstandum ” 6. * Cf. Codex, c. 958. Codex, c. 963. 1 Codex, c. 993, 4’. ‘ Codex, c. 993· 5 Codex. 4. 994. 'J Codex, c. 994, 2. 738 Ex Codice : suspensionum per annum ab ordinum collatione Sedi Apostolicæ resers alam ipso facto incurrunt : i° i I' » ·'! M I 11 Μι V U ' Instr, cit. S. C. de Prop. Fid., η. 7. Λ. C. de Prop. Fide, 18 aug. 1885 el 30 nov. 1885, ap. Collect. P. F., n. 1181-1182. Hæc est formula juramenti præstandi ab iis qui titulo missionis ordinantur : - Ego N., filius N. et N., diœcesis N., spondeo, et juro, quod postquam ad Sacros Ordines promotus fuero, nullam Religionem, Societatem, aut Congregationem regularem, sine speciali Sedis Apos­ tolicæ licentiâ, aut S. Congregationis de Propagandi Fide, ingrediar, neque in earum aliquà professionem emittam. Voveo pariter et juro, quod in hâc dicecesi aut vicarialu, vel in mis­ sione cui S. Sedi vel -V. C. de Prop. Fide me destinari placuerit, perpe­ tuo in div inis administrandis laborem meum ac operam, sub omni­ moda directione et jurisdictione R. P. 1). pro tempore Ordinarii, pro salute animarum impendam; quod etiam præstabo, si cum prædictæ Sedis Apostolicæ licentiâ Religionem, Societatem, aut Congregationem regularem ingressus fuero, et in earum aliqua professionem emisero. Item voveo et juro, me prædictum juramentum et ejus obligationem intelligere, et observaturum. Sic me Deus adjuvet et hæc Sancta Dei ! Evangel ia. Λ’. /A Qui hoc juramentum emittunt, indulgentiam plenariam defunc­ tis applicabilem lucrari possunt non solum primâ vice, sed singulis annis si illud renovant anniversarià die præstiti juramenti. « Codex, c. 979. DE OH DI N E. (a) Necessc non est ut bona, ex quibus patrimonium vel pensio constituatur, sint immobilia, dummodo quoad fructuum certitudi­ nem immobilibus æquiparentur ; hinc, juxta Gasparri, n. 606, titu­ lus ordinationis constitui potest cx censibus publicis {reniepublique. Stade bonds). Hæc bona in aliéna diœrcsî sita esse possum. Non sufficit autem aliquid incertum, ut spes futura. successionis, pensio facultativa, bona mobilia quæ facile perire valeant, aut hypothecis gravata. (b) Tridentinum velat (I. cit.) ne patrimonium aut pensio sim licentiâ Episcopi alienari, aut extingui, vel remitti possit, donec clerici hoc titulo ordinati beneficium ecclesiasticum sufficiens sini adepti, vel aliunde habeant unde vivere possint. (c) Qui patrimonium vel pensionem obtinent, non possunt ordinari nisi, judicio Episcopi, id requirat Ecclesiæ necessitas vel utilitas. V. De obligationibus in ipsâ ordinatione injunctis r. 1175· In Tr.de Kurils statuum obligationibus agimus de clericorum officiis : hic tamen exponere juvat obligationes in ipsâ ordinatione ab Episcopo injunctas. Ante ultimum Evangelium, Ordinans his verbis ordinatos allo­ quitur : “ Singuli ad primani tonsuram, vel ad quatuor minores ordines promoti, dicite semel septem psalmos pænitentiales, cum litaniis, versiculis et orationibus — Ati subdiaconatum vel diaco­ natum, nocturnum talis diei. — Ad presbyteratum vero ordinati, post primam vestram missam, tres alias missas, videlicet unam tie Spiritu sancto, aliam de beatâ Maria semper virgine, tertiam pro Fidelibus defunctis dicite, et omnipotentem Deum etiam pro me orate ”. (a) Non constat obligationem illas preces recitandi esse sub pec cato; quidam tenent eam ligare sub gravi, quia materia gravis est: alii sub levi; alii dicunt hanc esse obligationem decentia, non autem sub peccato. Quidquid sil. ordinati qui sensu gratitudinis et reli­ gionis non omnino carent, numquam has preces omittent. (b) “ pro Nocturno talis diei intelligendus est nocturnus ferialis, vel primus Festi, aut Doininicæ in Psalterio, prouti ordinatio in ferit, festo, aut Dominica habita sit”λ Attamen Episcopus ordi* Ponti/. Kom., De ordinat, presbyteri, circa finem; X. Alphons., n. 829; Hilar. Sexten, p. 620; Ephemerides l.iturgicee, Romæ·, XI, 1897, ΡΡ· 1 eas 1 3*13» 370 sq. Hic agitur de litaniis Sanctorum, cum versiculis et orationibus quæ sequuntur. X. Rit' C., 27 jun. 1899, n. 4042 ed. nov. DE ORDINE r.ans jus hab éndî a-îum a nocturne dîei quern Pontificale désignât T. Sub nomine nocturni veniunt antiphona zt psalmi, O non autem invitatorium Venite, neque probabilius lectiones Si Episcopus solum recitaverit verba Pontificalis “ nocturnum talis diei ordinati non possunt eligere nocturnum qui eis placuerit, sed tenentur ad nocturnum ferialem diei ordinationis. (c) Neosacerdotes non tenentur 1res missas præscriptas applicare ad intentionem Episcopi; proindeque stipendium pro eis accipere possunt. Xec dicendæ sunt priusquam rubricæ votivam missam celebrare permittant; imo, justâ de causa, ulterius licet differre eas. Art. III. I)c Irregularitatibus. 1176. Ab ordinibus arceri possunt candidati tum propter censuras 3, tum propter irregularitates, de quibus nunc agen­ dum est. I. De irregularitatibus in genere. 1177. i° Notio, (a) In Codice distinguuntur irregu­ laritates proprie dicta, quee ex se sunt perpetuæ, ab impedi­ mentis simplicibus qua; non sunt perpetua et ab ordinibus non arcent nisi quamdiu perdurant. b) Irregularitas proprie dicta est impedimentum ex se perpetuum seu inhabilitas prohibens ne quis ordines susci­ ♦ h I · p i! h|J H piat aut exerceat a, jure canonico statutum propter reveren­ tiam divini ministerii. 1178. 2’ Species, (a) Ratione causa, irregularitas est vel r.r defectu, vel ex delicto : prior oritur ex aliquo naturali \ itio quo quis inhabilis est ad ordines suscipiendos aut exercendos; posterior oritur ex culpâ personali, quæ mini­ sterium sacerdotale dedecet. Hinc prior non est pœna, nec supponit delictum proprium, ac proinde incurritur etiam ab insciis; posterior, quamvis non sit pœna, ad instar pœme contrahitur, ac culpam supponit. $ ίί Μ ’ Ibici, ad 2.— Distinctius etiam in decreto 11 aug. i860 dicitur: “ Verba Ponti Ilealis nocturnum talis dici intelligi de unico nocturno fetiali, vel de primo Dominica·, ut in Psalterio, i. e. duodecim psalmo­ rum cum suis antiphonis de tempore, quem Episcopus ordinans desi­ gnare potest, vel ipsius diei, quo habet ordinationem, vel alterius pro suo arbitrio ”. .‘J 5 Epiteni. Liturg., 1. c., p. 318. • Codex, cc. 2260, 2175, 2279, § 2, r.. 5. — ■* Codex, c. 968. I DE ORDINE. 743 (b) Ratione effectuum, irregularitas est totalis, quand'» ab omni ordine ct officio ordinis excludit ; partialis, quando ab aliquo tantum ordine aut aliqua sacri ministerii func­ tione prohibet : ita sacerdos qui sine culpâ pollice caret, a celebratione missæ, sed non a confessionibus audiendis excluditur. 1179. 3° De subjecto irregularitatis et impedimenti. (A) Ii omnes masculi contrahere possunt irregularitatem aut impedimentum qui legi ecclesiasticae subduntur. Unde nondum baptizati ‘, pueri ante septennium completum, non sunt subjectum irregularitatis, quia Ecclesiæ legibus nor ligantur. (B) Multiplicari possunt irregularitates et impedimenta *·. \ diversis eorumdem causis, non autem ex repetitione ejusdem causæ, nisi agatur de irregularitate ex homicidio voluntario ” . Quando petitur dispensatio, singula indicanda sunt ··. (C) Ut contrahantur irregularitates et impedimenta, quædam conditiones requiruntur : (a) Ut sint certa: nam si est dubium grave et prudens de eorum existentiâ, stricte loquendo non incur runtur, sive agatur de dubio Juris, sive de dubio facti : nam odiosa sunt restringenda. — In praxi tamen melius est dispensationi 111 petere ad cautelam. (b) Ut actio, propter quam contrahuntur, sit externa et consum mata in sua specie; et insuper graviter culpabilis, si e.x delicto ori tur : quamvis enim non sint pœnæ, ad instar pœnæ latæ sententi e incurruntur. 1180. ( D ). Quieritur num ignorantia ab irregularitate et impedimento excuset? “ Ignorantia irregularitatum sive ex delicto sive ex defectu atque impedimentorum ab eisdem non excusat ” ·». II. De irregularitatibus ex defectus 1181. 1° Ex defectu natalium : “ Illegitimi, sive illegitimitas sit publica sive occulta, nisi luerint légitimât! vel vota solemnia professi Ratio propter quam hæc irregularitas statuta est, triplex præsertim affertur ; (a) reverentia clericali dignitati debita, * Codex, c. 986. — ‘ Codex, c. 989. 4 Codex, c. 988. — s Codex, c. 984. 1 Codex, c. 991. 744 DE ORDINE. I nain, ut ait Λ'. Thomas », "quia obscuratur hominis claritas ex vitiosâ origine, ideo etiam de illegitimo toro nati a susceptione ordinum repelluntur, nisi cum cis dispensetur, et tanto difficilior est dispensatio, quanto eorum origo est turpior”; (b) periculum ne filii paternam incontinentiam imitentur; (cj ut paterna incontinentia aliquo modo punia­ tur. — Hinc non expedit dispensationem concedere, nisi illegitimi filii specialibus dotibus præfulgeant. 1182. 2° Ex defectu corporis : “Corpore vitiati qui secure propter debilitatem, vel decenter propter deformitatem, altaris ministerio defungi non valeant. Ad impediendum tamen exercitium ordinis legitime recepti, gravior requiritur defectus, neque ob hunc defectum prohibentur actus qui rite poni possunt; —qui epileptici vel amentes vel a diemone possessi sunt vel fuerunt; quod si post receptos ordines tales evaserint ct jam liberos esse certo constet, Ordinarius potest suis subditis receptorum ordinum exercitium rursus per­ mittere ”. 1183. Quare irregulares sunt : (A) Propter impotentiam vel debilitatem : (a) Morbo gravi ct insanabili laborantes, quo inhabiles sunt ad rite quædam officia ecclesiastica obeunda : ut sunt paralytici, qui vasa sacra tenere aut sacras species frangere non valent; qui propter cubiti rigorem bra­ chium flectere nequeunt3; epileptici, seu morbo caduco laborantes, saltem quamdiu adest probabile periculum relapsûs; abstemii, qui vinum bibere nequeunt sine periculo evomendi: possessi aut obsessi a diabolo. (b) Mutilati, qui carent pede, brachio, manu vel tribus ultimis digitis in quacumque manu: aut indice vel pollice, ita ut hostiam frangere non possint; claudi qui sine baculo ad altare accedere et stare nequeunt ; nimium claudicantes etiamsi baculo non indigeant, qui pedem habent varum, seu inclinatum versus pedem alterum; qui amputatum pedem habent, quamvis utantur artificiali pede; hodie tamen, cum artificiales pedes tam apte disponantur ut eis utentes decenter functiones sacras obire valeant, post susceptos ordines hæc irregularitas non amplius urgenda videtur 3. ’ Supplcm., q. 39, a. 5. 5. C. Concit, in Brixin., 26 jan. 1867. 1 Clerico professo Ordinis Fratrum Minorum, qui pede mechanico deambulabat, a 5. C. Concilii, 5 maii 1865, permissum est ordinari; ap. Gasparri, n. 265. DE ORDINE. 745 qui facultate visivâ in utroque oculo carent; imo ccrcudecenter legere nequeunt in missali; uno oculo carentes, præsertim sinistro, qui dicitur oculus canonis, si sine deformitate missæ canonum legere non possunt ; sed, si oculus sinister est bonus, ct ejus visiva potentia sufficiens ad decenter legendum in missali, nulla est irregularitas, nisi, judicio medici, potentia visiva, quamvis sufficiens hic ct nunc, post aliquod tempus sit defectura. (d) Sunii ex utrâque aure, qui vocem respondentis ministri minime audiunt ; si vero surditas sacerdotio suscepto superveniat, non impedit missæ celebrationem. (e) Muti aut balbutientes, qui verba integra proferre nequeunt, vel nonnisi modo inintelligibili aut ridiculoso. (c) Cari, tientes. qui 1184. (B) VropUx deformitatem, irregulares sunt omnes generatim qui ita sunt deformes, præsertim vultu, ut absque dedecore, aut fidelium risu vel horrore sacrum ministerium exercere nequeant; v. g. (a) qui faciem ustulata»; aut valde maculata»! habent; quibus abscissa sunt labia, nares, vel aures, nisi hic ultimus defectus capil­ lis tegi possit: (b) iefirosi, aut alio morbo nimis repugnante labo­ rantes; (c) monstruosi, enormiter gibbosi, pygnuei, aut qui crura habent adeo distorta ut ne veste quidem talari hic defectus tegi valeat; quibus unus oculus erutus est, nisi dilïormitas demissis palpebris vel oculo vitreo tegatur : quod hodie facillimum est. In his omnibus casibus, quando dubitatur utrum quis sit irregu­ laris, res Episcopi judicio relinquitur, qui sententiam feret, jxjstquam Magister cæremoniarum sedulo expenderit ac retulerit quo­ modo candidatus clericalia munia exercere valeat. 1185. 30 lix defectu sacramenti : “ Bigami, qui nempe duo vel plura matrimonia valida successive contraxerunt ”. Otiare bigamia interpretative vel similitudinaria non am­ plius est irregularitas. 1186. 40 lix defectu famic : " qui infamia juris notantur Jamvero infamia juris est pœna vindicative ' quæ casibus jure expressis statuitur2. Hæc autem pœna in Cbdicc, et quidem ipso facto decer­ nitur contra : nitentes in bonâ fide relinquere? tas, 744. 286. Apostasia a tide, causa separatio­ nis a toro et mensft, 481. Caeremoniae in administratione sacr. Pænitentiæ. 121 ; in celebra­ Approbatio ad audiendas confes­ tione Matrimonii, 553. siones necessaria : notio, 230; discrimen a jurisdictione, 230; Capellani militum quâ jurisdictio­ necessitas, 231 ; modus quo con­ ne polleant, 239. fertur, 232; modus τρίο revoca­ Cardinales quam jurisdictionem tur, 233; specialis approbatio in foro interno habeant. 235; eo­ quoad confessiones Monialium, rum privilegium eligendi cOnfes244; dc approbatione Regulari­ sarium, 235. bus necessaria quoad extraneos, Caritas erga Deum perfecta et 247. imperfecta, 88. Articulus mortis : jurisdictio hoc tempore omnibus collata, 240 ; Castitatis votum simplex ut impe dimentum matrimonii prohibens, speciales facultates Ordinariis 559; castitatis votum soiemne concessa- quoad dispensationes quatenus impedimentum diri­ matrimoniales in articulo mortis, mens, 592. 656. Assistentia parochi qualis esse Casus reservati cum ct sine cen­ sura, 246; quinam possint reser­ debeat ad matrimonium, 643, vare casus? 248; conditiones ut 646. peccatum sit reservatum, 249 : Attritio : ejus notio, 93; motiva ex præcipui casus reservati, 252. ab­ quibus concipitur, 93; ejus hones­ solutio a casibus resenatis, 253. tas, 97 ; ejus sufficientia ad justi­ ficationem, quando recipitur ab­ Causæ dispensationum : necessitas et species. 659 ; præcipuæ causæ solutio, 93; ejus dotes, 141. exponuntur, 668; quo tempore veræ esse debent? 672. Bannorum matrimonialium notio et origo, 535 ; obligatio ea pro­ Circumstantiæ peccatorum spe­ ciem mutantes, 180; notabiliter mulgandi, 535; de loco ubi pro­ aggravantes, 181. mulgari debent. 537; de tempo­ re quo promulgari debent, 539; Civile matrimonium impedimen bannorum forma, 539 ; dispensa­ tum honestatis publicæ non in­ tio in bannis, 540; obligatio re­ ducit, 625; Regulares matrimo­ velandi impedimenta ex bannis nium civile contrahere praesu­ oriens, 542. mentes excommunicationem in­ Benedictina declaratio ad quæ currunt, 592 ; leges civiles de loca extendatur. 639, matrimonio quo sensu senandæ? 695. Benedictio nuptialis, 554; bene­ dictio papalis in articulo mortis, Clandestinitas ut impedimentum matrimonii, 637; ubinam vige­ 391 ; conditiones ad lucrandam bat impedimentum vi decreti indulgentiam huic benedictioni Tametsi, 638 : quinam huic de­ annexam, 392 ; ritus ad hanc be­ creto subjiciebantur? 640. De nedictionem impertiendam. 392. clandestinitate ad formam novi Beneficii titulus ad ordinationem, juris Ne temere, 644. 739 ; Episcopus proprius ratione Claudus, quatenus sit irregularis. beneficii, 725. 744· Bigamia, institutioni primævæ ma­ trimonii contraria, sed Patriar­ Clausulæ dispensationibus matri monialibus annexa·, 684. chis et Judaeis permissa, merito NovA Lege prohibetur, 431; Cognatio carnalis, 596; vide con bigamia, quatenus irregularitas sanguinitas; Jegtlis, 615; spiri­ canonica, 745. tualis, quatenus oritur ex Raptis 752 C INDEX RERUM ALPHABETICUS. ιηο,όιζ; inter quas personas im­ servandi, 298; - Confessarii spe­ pedimentum matrimonii inducat? cialis agendi ratio cum pueris, 613 ; conditiones ut h°c impedi­ 310; cum rudibus, semifatuis et mentum incurratur, 613; de mul­ mutis, 312; cum occasionariis, tiplici cognatione spirituali, 615 ; 314; cum consuetudinariis, 323; de dispensatione in hoc impedi­ cum recidivis, 325; cum piis, 329; mento, 615. cum moribundis, 335. Clavium potestas Ecclesiæ fuit a Confessarius Monialium, sive or­ Christo collata, 16; actu judiciali dinarius, 244; sive extraordina­ exercetur, 24; et a solis sacerdo­ rius, 245. tibus, 48; distinguitur a potestate Confessionis notio, 58 ; divina in­ remittendi peccata ante baptis­ stitutio et necessitas, 61 ; præcep­ mum commissa, 25. tum, lôo; dotes, 164; integritas. Commutatio operum pro Jubilæo 166; confessio speciiicæ malitia·, præscriptorum, 386; votorum 175; numeri, 178; circumstantia­ tempore Jubilæi, 386; commu­ rum qua· speciem mutant, 180; tatio pænitentiæ sacramentalis, quæ malitiam aggravant, 181 ; · confessio peccatorum dubiorum, Complicis in peccato turpi absolu­ 184; confessionis iteratio, 203; tio omnino prohibetur, 342; quid confessio generalis, 208 ; confes­ per hanc complicitatem intellisio annua, 163; confessio pro in­ gatur? 343; complicis absolutio dulgentiis lucrandis, 377; pro ju­ invalida est, 345 ; et illicita, 346; bilæo, 385; confessio sponsorum, imo excommunicatione plecti­ 551 ; confessionis schedula, 308. tur, 347. Confusa confessio quandonam sufficiat? 179, 206. Complicis nomen inquirere prohi­ betur in confessione, 197; licet Conjuges quoad cohabitationis of­ tamen accusare peccata quæ si­ ficium, 474; virtutes quas colere ne diffamatione complicis mani­ debent, 476. festari nequeunt, 195. Conjugicidium mutuâ conspiratio­ Componenda pro dispensationibus ne patratum est impedimentum aliquando solvenda, 653. matrimonii, 633; cum adulterio Conditio matrimonio'A\)\^\ ta, 424 ; mixtum, 635 ; dispensatio in hoc de præterito vel de præsenti, 425 ; ' impedimento difficilis, 636. de futuro inhonesto, 426; de fu­ Consanguinitas utpote matrimo­ turo inhonesto contra matrimo­ nii impedimentum, 596 ; graduum nii substantiam, 426; conditio computatio, 597 ; arbor consan­ sponsalibus apposita, 521. guinitatis, 600; extensio hujus Conditionata absolutio, 124. impedimenti, 602; multiplex con­ Confessarius : ejus potestas, 229; sanguinitas, 604 ; de modo inve­ ejus varia munera, 270; obligatio niendi gradus consanguinitatis, confessiones audiendi, 271 ; scien­ 607. tia competens confessario neces­ Conscientiæ examen confessioni saria, 274 ; prudentia quâ pollere præmittendum, 198; diligentia in debet, 277; bonitas v itæ ac vimi­ eo habenda, 199; methodus in tes eidem necessariæ, 278 ; ejus eodem servanda, 202. officium quoad p.enitentes inter­ rogandos, 280; obligatio docendi Conscientiæ matrimonia, 544. pænitentes, 285; eosdem monen­ Consensus matrimonialis ut mate­ di, 286; eos rite disponendi, 288; ria et forma sacramenti, 419, 499; eisdem remedia suggerendi, 290; ejus dotes, 420 ; consensus conquoad absolutionem conceden­ ditionatus quoad liceitatem et dam, 291 ; denegandam, 292; dif­ validitatem, 425; ab eo datus qui ferendam, 293; obligatio defectus falso putat se impedimento liga­ seu errores commissos corrigen­ ri, 429. Consensûs renovatio ad di, 295; sigillum inviolabiliter revalidandum matrimonium, 688; INDEX RERUM ALPHABETICUS. 753 pars Cultùs disparitas, quatenus impe , dimentum dirimens, 627; condi tiones ut incurratur, 628; de dis­ Consulens restitutionem ex errore pensatione in hoc impedimento, ad quid teneatur? 297. 628. Consuetudinarius quis dicatur, 323; quandonam absolvi possit, Decretum Tametsi explanatur,638 ; 324; decretum Ne temere declaratur, Consuetudo peccandi confessario 644. interroganti non esi celanda, 184. Defectas in confessione corrigendi circa validitatem sacramenti, Contritionis notio et species, 83; 295; circa integritatem, 296; cir­ contritio perfecta, 18, 131 ; contri­ ca obligationes pænitentis, 297. tio imperfecta, 93, 131 ; contritio­ Defectus animi, quatenus irre­ nis necessitas, extra sacramen­ gularitatem inducunt, 744 : de­ tum, 89; in sacramento, 93; effi­ fectus corporis, 744. cacia contritionis perfectæ, 89 ; contritio, quatenus materia pro­ Delegata jurisdictio : ejus discri­ xima sacramenti, 114. Contritio men ab ordinaria, 236; quinam debet esse interna, 142 ; supernadelegare possunt? 237; quibus tura/is, 144 ; apprêt iative summa, modis? 238; de acquisitione et 147: nniversa/is, 148; in ordine amissione jurisdictionis delegata? ad sacramentum, 152. Contritio 239. Delegata potestas ad dispen­ relate ad venialia, quo sensu ne­ sandum in impedimentis matri­ cessaria, 1 50; contritio mere exis­ monialibus, 657. timata non sufficit, 142; an suffi­ Delegatio ad Matrimonium quo ciat contritio virtualis? 143; an modo concederetur secundum requiratur novus contritionis ac­ decretum Tametsi, 643; quomo­ tus, si post absolutionem novum do fieri debeat juxta decretum peccatum grave accusatur, 154. Ne temere, 647. Contumelia Creatoris quid signifi­ Denuntiatio sollicitantium confescet, 458. sariorum quandonam obliget? 353; quosnam? 354? quænam Copula quandonam habeatur ut causa excuset? 355; de modo de­ signum matrimonialis consensus nuntiationem faciendi et exci­ 424 ; an sufficiat ad revalidanpiendi, 356. dum matrimonium, 689; copula incestuosa quatenus est causa Diffamatio quo sensu excuset ab dispensationis matrimonialis. integritate materiali confessio­ 671 ; non amplius invalidât dis­ nis, 194. pensationem, etiamsi sub spe Dilatio sacramentalis absolutionis. eam obtinendi habita fuerit, 671. 293; præsertim quoad recidivos, Coronæ precatoriæ quibus indul­ 328. gentia: adncctuntur, 398. Disparitas cultus quatenus impe­ Corporis defectus quatenus irregu­ dimentum dirimens, 627. laritatem inducunt, 744. Dispensatio matrimonialis : no­ tio et ratio cur concedatur, 649; Criminis impedimentum, 632 ; con­ species, 650; auctor dispensatio­ jugicidium mutua conspiratione num,652; causæ dispensationum, patratum ex intentione ducendi 668; modus petendi dispensatio­ complicem, 633; adulterium cum nes, 673 ; modus exequendi dis­ promissione vel attentatione ma­ pensationes, 681 ; vitia in dispen­ trimonii, 634; conjugicidium cum sationibus et eorum sanatio, 680. adulterio, 635; modi quibus mul­ Dispensatio in radice, quomodo tiplicatur hoc impedimentum, 635 ; an incurratur ab ignoranti­ a simplici dispensatione distin­ bus? 636; dispensatio in hoc im­ guatur, 690 ; conditiones ad eam concedendam, 691. pedimento, 636. præsertim quando altera moneri non potest, 690. 754 INDEX RERUM ALPHABETICUS. Divortium plemini juri divino con­ Epileptici quatenus sunt irregula trarium, 447; sub lege mosaic.» ' res, 744. toleratum, 438; legi evangelicæ Episcopus sibi eligere potest concontrarium, 439; pravis conse­ fessarium, 240; ejus potestas sibi ctariis obnoxium, 447; divortium reservandi casus, 248, 252; dis­ civile quo sensu intrinsece ma­ pensandi in impedimentis matri­ lum, 465; quandonam permitta­ monii jure proprio, 655; potesta­ tur sententia divortii civilis? 466; te delegata, 657. Episcopus pro­ controversia de liceitatc divortii prius quoad ordinationem, 724; civilis,quando excluditur intentio quoad regulas canonicas in ordi­ novas nuptias ineundi? 467: con­ natione servandas, 725. clusiones practicæ quoad conju­ ges, 472; advocatum, 472; judi­ Error quatenus est impedimentum matrimonii, 582; error circa na­ ces, 473; consectaria divortii turam vel essentiales proprieta­ quoad luereditatem, 473. tes matrimonii, 582: circa perso­ Divortium semi-flenum., seu sepa­ nam, 583; circa personæ quali­ ratio quoad torum et habitatio­ tates, 583; circa conditionem nem, quandonam liceat? 478; servilem alterius partis, 584. quibus de causis? 479: de modo in separatione servando, 482. Examen conscientiæ confessioni præmittendum, 198. Docere ignorantes quomodo con­ fessarius teneatur? 285. Examen ordinandorum, 727. Dolor de peccatis, 84, wAcConlri/io. Examen sponsorum a quo perfi­ ciendum, 531 ; objectum circa Domicilium quoad matrimonium quod versari debet, 532. coram proprio parocho, 641 ; quoad banna, 537 ; quoad ordi­ Exomologesis, seu confessio sanationem, 724. cramentalis, 58; v. Confessio. Dubia peccata an sint accusanda? Extraordinaria contritionis signa, 184 ; quid de peccatis certo com­ 327; extraordinaria· gratia· devo­ missis ct dubie accusatis? 185; tis concessæ quomodo dignos­ de peccatis ut dubiis accusatis, cenda.·, 334. quæ postea certo commissa reperiuntur? 186. Quid de peccatis dubie reservatis? 250; de juris­ Facultates tempore Jubilæi con cessa·, 384 ; regula· ad earum dictione dubiâ? 242; an liceat usum, 386. Facultates Episcopis contrahere cum impedimento concessa· quoad dispensationes dubio? 578 ; quid de irregularita­ matrimoniales, 657. te dubia? 743. Falsa accusatio sollicitationis est casus Papa· reservatus, 252, 358. Ebrii possuntne valide matrimo­ Familiares Regularium ab his nium contrahere? 580. absolvi possunt sine Episcopi Ecclesiæ jura quoad matrimo­ approbatione, 243, nium, 511. Ecclesiæ vetitum quo sensu sit Familiaritas ut titulus ordinatio­ nis, 724: familiaritas cum pæniimpedimentum matrimonii, 558. tentibus vitanda, 279. Ecclesiæ visitatio ad lucrandas Fictus consensus in matrimonio, indulgentias, 378. 421. Educatio prolis, in casu separatio­ Forma sacramenti Pænitentiæ·,! 16; nis, cui committenda? 483. forma rubricatis, 119; forma es­ Effectus peccati quandonam de­ sentialis, 119; modus quo forma clarandus in confessione, 177. proferri debet, 121 ; forma condi­ Eleemosyna projubilæo prescrip­ tional», 126. Forma sacram. Matrimonii, 505. ts 384. INDEX REHUM Fornicatio quatenus est causa dis solutionis sponsalium, 525. Forum : dispensationis pro foro interno vel externo concessæ, 651. Gallicæ 707. leges de Matrimonio, Germanicæ leges de Matrimonio, 7»7- Hæreditas paterna vel materna potestne accipi a liliis post di­ vortium ex adulterio natis? 473. Hæresis ut causa separationis a toro et mcnsA, 481 ; suspecti dc harcsi habentur catholici qui matrimonium contrahunt coram acatholico præcone, 570: Regu­ lares qui post votum solemne aut clerici in sacris qui matrimo­ nium attentant, 593, 595. Hære­ sis ut irregularitas, 746. A LPH Λ BETICUS. 755 vetitum, 558; votum simplex per­ petua· castitati·, 559; votum vir­ ginitatis, 560; votum non nubendi 560; votum suscipiendi ordines sacros, 561 ; votum ingrediendi Religionem. 561; impedimentum mixtæ religionis, 562. Impedimenta dirimentia, 572; qui­ nam ea ferre possint? 575; qui­ nam eisdem subjiciantur? 575 ; quænain causa; ab eis incurren­ dis excusent? 577; quid de impe­ dimentis dubiis i 578; de impedi­ mento existimato? 428; dispen­ satio in impedimentis, 649; \ide Dispensatio. Impedimenta amentiae et ætatis, 579; affinitatis, 616; clandestinitatis, 637; cognationis spiritualis. 612: cognationis legalis, 615; conditionis sen ilis, 584; consan­ guinitatis, 596; criminis, 632; disparitatis cultus. 627: erroris, 582: honestatis publica·. 623; li­ gaminis, 588;metûs, 584;ordinis, 593; raptus, 629; voti solemnis, 592. Hæretici quatenus impedimentis dirimentibus subjiciuntur, 576; præsertim clandestinitali, 640; quoad absolutionem in periculo Imperfectiones, num sint materia mortis, 337. confessionis sacramentalis, 172. Hebdomadaria confessio ad lu­ Impuberes quoad casus reserva­ crandas indulgentias, 377. tos. 250; quoad sponsalia. 521 ; quoad matrimonium, 580. Heroicus caritatis actus, 403. Homicidium quatenus irregulari­ Incardinationis conditiones ut quis tint Episcopi subditus, 725. tatem inducit, 747. Honestas publica quatenus impe­ Incarnationis quædam notitia ad absolutionem necessaria. 285. dimentum dirimens, 623. Incestuosa copula non amplius in Ignorantia an excuset a reserva­ libello supplici exprimenda, 671, tions, 250; ignoranti.un p.emten679. tium dispellere debet confessa­ Indispositi pænitentes ad abso­ rius, 285 ; ignorantia generatim lutionem sunt disponendi, 288; non excusat ab impedimentis di­ signa mdispositionis, 293. rimentibus, sed probabiliter ex­ cusat ab impedimento criminis, Indissolubilitas matrimonii, tum ex jure divino, 437; tum ex jure 577: quo sensu ab irregularitate naturali, 445; quoad infideles, excuset, 743. 453· Illegitimi quatenus sunt irregula­ Indulgentiæ notio, 360: species res, 743. 361 ; potestas eas concedendi, Impedimenta sacramentum Matri 364 ; quo sensu defunctis appli­ monii dirimentia ab Ecclesia cantur, 371 ; tollunt pcenas tempo­ statui possunt, 511 ; non autem a rales peccatis debitas, 372 ; aucStatu, 513. c tori t as quæ \aleat indulgentias Impedimenta in genere. >57;/n>///concedere, 373 ; quibusnam con­ bentia in specie, 557; Ecclesiæ cedi possint indulgentiæ? 375· à* 756 INDEX RERUM ALPHA BETICUS. conditiones ad lucrandas indul­ Interrogatio pænitentis a confes­ gentias, 375: suspensio indulgensario quousque sit necessaria. tiaram, 379; translatio aut cessa­ 280: moderata esse debet, 2S1 ; tio indulgentiarum, 380; indul­ discreta. 282: opportuna. 283. gentia Jubilæi. 3S1; regula· ad Interstitia in ordinum susceptione veras indulgentias ab apocryphis servanda, 726. distinguendas, 389; indulgentia in articulo mortis, 391 ; indulgen­ Irregularitas : notio et species, 742 ; subjectum et multiplicatio tia altaris privilegiati, 393; indul­ irregularitatum, 743; conditiones gentiæ Viæ Crucis, 395 ; indui-1 ut contrahantur, 743. Irregulari­ gentia· Rosariis annexæ, 399 : tates cx defectu, 743; irregulari­ indulgentiæ· Scapularibus anne-1 tates cx delicto. 746. Dc cessa­ xæ, 400; indulgentiæ actui heroi-1 tione irregularitatum, 748; præ­ co annexæ, 404. sertim per dispensationem, 748. infamia mulieris ut causa dis ! > Italicæ leges de Matrimonio, 714. pensationis matrimonialis, 671; infamia quatenus irregularitas, Iteratio confessionis, quandonam necessaria? 205 ; quomodo insti­ tuenda? 205; quandonam utilis? Infideles non directe subjiciuntur ecclesiasticis impedimentis, 575. 622; eorum matrimonium, quam­ vis validum ut contractus, solvi potest ob privilegium fidei. 453 ; conditiones ad hoc requisitio, 457 ; infideles polygami conversi quamnam uxorem retinere po.s-i sint? 460; utrum matrimonium in infidelitate contractum et con­ summatum auctoritate Papa· solvi possit? 460. I « I' ’ 1H I ’3 » ’? .1 < I »M IS 4 Im Itinérantes religiosi a quo absolvi possint, 250. Jejunium ad lucrandum Jubilæum extraordinarium, 384. (S } j h cum B. Virgine matrik 1 n monium, 428. Jubilæum : notio et species, 381: opera exsequenda ad Jubilæum lucrandum, 382; facultates tem­ Informe sacramentum Pæniten­ pore Jubilæi concessæ, 384 ; in­ tiæ, 151. dulgentiæ· cl facultates tempore Initialis amor Dei quo sensu in Jubilæi suspensæ, 387. attritione requiratur, 96. Judæorum eum catholicis matri­ monia difficile permittuntur, 665. Integritas confessionis materialis et formalis, 166; quo sensu neces­ Judex in sacro tribunali est con­ saria, 167; integritas quoad spe­ fessarius. 275; quid ut talis prae­ ciem peccatorum, 175; quoad stare debeat? 280. actum externum peccati, 176; quoad effectum ex peccato secu­ Jurisdictio in sacramento Pæni­ tentiæ· necessaria etiam ad validi­ tum, 177; quoad numerum pecca­ tatem, 54, 229; quomodo ab ap­ torum, 178; quoad circumstantias probatione differat, 230; de juris­ speciem mutantes, 180; quoad dictione ordinariâ, 233 : quinam circumstantias aggravantes. 181; eâ gaudeant? 233; proprietates quoad peccata dubia, 184 ; vitia eidem annexæ, 235 ; tempus quo integritati opposita. 187; causa· incipit ac desinit, 236; quibus­ ab integritate materiali ex< usan­ nam competat delegata juris­ tes, 189. dictio? 237 ; varii modi quibus Intentio quænam requiratur ad acquiritur, 238; quibus amittitur, lucrandas indulgentias? 376. 239; jurisdictio in navigantes, 239. Dc jurisdictione in articulo Interpres : num confessio per in­ mortis, 240; in casu erroris com­ terpretem sil necessaria? 192: an munis, 241; de jurisdictione pro­ sigillo confessionis vinctus? 303; babili et dubiâ, 242. De juris­ an liceat contrahere matrimo­ dictione Regularium, 243; quoad nium per interpretem ? 424. INDEX RERUM Moniales, 244; de limitatione jurisdictionis per casus reserva­ tos, 246. A LPH Λ BETICUS. 757 turn, 407 ; matrimonii materia et forma, 505; minister, 502; cele­ bratio matrimonii, 552; Matri­ monii unitas, 429; ejus indissolubilitas, 436: quo sensu matrimo­ nium infidelium dissolvi possit, 453; quandonam solvi possit matrimonium ratum et non con­ summatum? 461. Leges de Matrimonio quis ferre possit? 511 : leges civiles de Ma­ trimonio quo sensu servandasint. 695 ; leges civiles de Matri­ monio in Angliâ et America, 697; in GalliA, 707; Germania, ; Pr.evia ad Matrimonium : sponsa­ 717; Italia, 714; Lex civilis di­ lia, 517: vide Sponsalia; Exa­ vortii quo sensu intrinsece mala. men sponsorum, 531 ; Banna, 534; 46:. dispositiones ad licitam Matri­ monii receptionem. 548; consen­ Liber esse debet consensus matri­ sus parentum quo sensu ad ma­ monialis, 422; consensus sponsa­ trimonium filiorum requisitus. licius, 518; proinde a violentiâ et 546. metu immunis, 584. Libertatis defectus est impedi- Matrimonii impedimenta. 557; vide Impedimenta. mentum simplex, 748. Ligamen est impedimentum diri­ Matrimoniales dispensationes^ 649; vide /dispensationes. mens, 588 ; quomodo solvatur ligamen, 589; quomodo solutio Matrimonii revulidatio. 686; vide ligaminis per mortem alterius Revatidatio. conjugis probari valeat, 590. Matrimonia mixta ab Ecclesia Litteræ testimoniales, 737; dimis­ reprobata, 562; conjugum felici­ soria-. 737. Per litteras confiteri tati nocentia. 563 ; pani catholiaut absolvere neque validum ne­ c;c periculosa, 564 ; nccnon proli que licitum est, 123; per litteras exinde naue, 565 ; media a Pa­ ad S. Sedem recurrendum est in storibus adhibenda ut catholicos casibus Papalibus; quando? 254; ab his nuptiis avertant, 567; celebratio matrimonii per litte­ conditiones necessariæ ad dis­ ras, 424. pensationem obtinendam. 568 ; modus matrimonia mixta cele­ Magistratus quoad divortium ci­ brandi. 569. vile. 466; an possint assistere Medica * artis exercitium quan­ matrimonio civili eorum qui, ma­ donam irregularitatem inducat? nente priori vinculo, novas nup tias inire attentant? 473. Mendacium in confessione quan­ Malitia quomodo suppleat ætadonam sit grave sacrilegium? tem, 580. 187. Mariae cum S. Joseph matrimo­ Metus quatenus est matrimonii nium, 428. impedimentum. 584 : relative Maritus quà conditione ordines gravis, 585; a causa vxtrinsecà suscipere possit, aut Religionem injuste incussus. 586; in ordine ingredi, 482; mariti officia erga ad matrimonium, 587 ; quo jure uxorem, 476. matrimonium dirimat. 587. Materia remota sacram, Pæniten­ Minister sacramenti Panitentue, tiæ, 113; proxima., 113; materia 229; duplex potestas in eo requi­ proxima et remot.i Matrimonii. sita, 229; approbatio ipsi neces­ 505. saria, 230; jurisdictio quà indi­ get, 233; ejus officia in genere, Matrimonium ut contractus. 406; 270; ante confessionem, 271 ; in ut sacramentum, 406: validum ipsft confessione. 2S0; post con­ aut invalidum, 406; legitimum vel ratum, ratum vel consummafessionem. 295: ejus officia quoad 758 ·' • M m p|) Γ. L ■> III μ INDEX RERUM A LPH Λ BETICUS. pueros, 310; quoad rudes, semi-1 Neo-conversis,, sub conditione fatuos et mutuos, 312; quoad oc-............................... baptizatis, obligatio inest confi­ casionarios, 314; consuetudina­ tendi peccata, 169. rios, 323: recidivos, 325; devotos, Neophytus : quis sit ejus Episco­ 329; moribundos, 335. pus proprius ratione originis? 724; quo sensu impeditus? 748. Ministri sacr. Matrimonii sunt ipsi contrahentes, 502. Neo-presbyter quoad tres missa·, in ordinatione injunctas, 741. Minores quoad proclamationem bannorum, 538; quomodo indi­ Novitii quoad confessionem, 243; quoad ordinationem, 725. geant consensu parentum ad ma­ trimonium, 547. Numerus peccatorum quomodo ac­ cusandus, 178; quandonam suffi­ Missionis titulus ad ordinationem, ciat numerus confusas, 179. 739· Mixta religio ut impedimentum Nuptiæ, vide Ma trinioniuni. prohibens, 562; vide Matrimonia Oblivio quatenus excusat ab inte­ mixta. gritate confessionis, 191 ; peccata Moniales votorum solemnium et oblita quandonam accusanda? votorum simplicium. 244: de ea­ 190. rum confcssario ordinario, 244; extraordinario, 245; qualitates in Occasio peccati proxima et re­ mota, 3i4;absoluta, relativa, 315; utroque requisita *, 245 ; tempore continua vel interrupta, volunta­ Jubilæi confessarium sibi eligere ria aut necessaria, 315. Præci­ possunt, 385. puæ occasiones peccati, 316. Moribundi : quinam absoh i pos­ Principium quoad occasionem sint? 335; de catholicis, 336; de proximam et vohtnlaiiam, 317 . schismaticis et hæreticis, 337; quoad occasionem proximam de cis qui videntur mortui, 338; necessariam, 319. Media quibus modus visitandi moribundos, occasio moraliter removeri po­ 338; eorum confessionem au­ test, 321 ; ratio agendi quoad eos diendi, 339: remedia contra tcn-| qui, in occasione necessaria ver­ lationes suggerendi, 340; cos, santes, semper eodem modo re­ juvandi in ultimo agone, 341 ; labantur, 322. indulgentiam in articulo mortis Occisio justa vel injusta quate­ impertiendi, 391. nus irregularitatem inducit, 746, Morganatica matrimonia, 545. 747· Mortis articulus et periculum : in Occultum impedimentum, 650; eo omnis sacerdos absolvere po­ facultates Episcoporum quoad test ab omnibus peccatis et cen­ occulta impedimenta, in casu suris, 240; quid, si infirmi conva­ urgenti, 656; quid confessarii luerint? 241, 254, 256. valeant quoad impedimentum occultum in casu urgentissiMulieres sunt ordinum incapaces, mo? 657; revalidatio matrimonii (piando nullitas est occulta, 687, Muti quoad confessionem, 192; 688, 689. quomodo indulgentias lucrari Oculo carens quandonam sit irre­ valeant, 379. gularis? 745 Mutilatio quo sensu sit irregulari­ Ordo ut sacramentum . de Minis­ tas. 744. tro ordinis, 723; quis sit pro­ prius Episcopus quoad ordina­ Natalium defectus est irregulari­ tionem? 724; regula? servanda? ad tas, 743. licite suscipiendos ordines, 725; Naufragantes quoad confessio­ de vocatione ad sacros ordines, nem, 195. i INDEX RERUM ALPHABETICAL. 759 l)e Subjecto ordinis, 728; telas Paupertas vidua ut causa dispen­ sationis, 670. ordinandorum, 738; titulus ad ordines requisitus, 738: obliga­ Peccata quatenus materia confes­ tiones in ipsil ordinatione ab sionis. 1 !3;qua *nam sint materia Episcopo injunctio, 741. necessaria? 167;quomodo remit­ tatur peccatum in ipso baptismo De irregularitatibus quæ licitæ or­ commissum? 169; quænam pec­ dinum susceptioni obstant, 742 ; cata sint materia libera? 171 ; \ ide Irregularitates. quænam sint materia dubia, 172; Votum suscipiendi ordines quo­ quid de accusatione generi» a modo matrimonio contrahendo peccatorum? 173. Peccatorum obstet, 561 ; susceptio ordinis sa­ species accusanda, 175; item nu­ cri est impedimentum dirimens, merus, 178·. quid de actu externo 593· peccati, 176; de numero pecca­ Originis titulus quoad ordinatio­ torum internorum, 179; de pe·· nem, 724. catis dubiis, 1S4. Peregrini a quibus absolvi po Pacis bonum ut causa dispensa­ sint? 235, 239; præsertim quo. ! tionis matrimonialis, 670. reservata? 264; tibinam eorum banna promulgari debeant? 538. Parentes odio habere est circum­ stantia speciem peccati mutans, Perfectio Christiana ad quam 181 ; parentum consensus quo confessarii pios pænitentes du­ sensu necessarius ad minorum cere debent, 330; varii perfectio­ matrimonium, 547. Parentes pro­ nis gradus, 331 ; media generalia priam prolem baptizantes an pri­ ad perfectionem consequendam, ventur jure petendi? 615. 331 ; media specialia. 332. Parochus jurisdictionem habet or­ dinariam in suos subditos, 230; Perinde valere quid sit? 681. eos ubique absolvere \ alet, 236 : Perplexus casus hodie facile sol­ ex justitia subditorum confessio­ vitur, 657. nes audire tenetur, 271 ; etiam Pii p.enitentes quomodo dirigendi? cum periculo vitæ in casu extre­ 329: eorum tentationes quomodo ma· necessitatis, 272 ; ejus officia *? superanda 332 : quid de gratiis quoad visitationem infirmorum, extraordinariis eisdem conces­ 338; quoad separationem con­ sis? 334. jugum avertendam, 483; quoad sponsalia, et sponsorum visita­ Pænitentes: actus quibus ad abso­ lutionem sese disponere possint, tiones, 529; quoad sponsorum 1 14 ; contritio non ex sola affir­ examen, 531 ; in recipiendis reve matione pænitentis, sed ex aliis lationibus post bannortim pro adjunctis dijudicanda, 143: quo­ mulgationem, 544. modo pænitentes ad absolutio­ Parochus proprius rei.ite ad matri­ nem préparai i valeant, 88; quid monium, 641, 646; qualis præsen de pænitentibus qui nullum cer­ lia parochi ad matrimonium n tum peccatum accusant? 173; quiratur secundum Tametsi, 643, qui putant se esse relapsuros? secundum Codicem, 646. 156; qui nullo pr.emisso examine Patrimonii titulus ad ordinatio ad sacrum tribunal accedunt? nem, 740. 201. De ratione agendi cum va­ riis pænitentium generibus, 310. Patrini impedimentum incurrunt < uni baptizato, 613 ; conditiones Pænitentiâ ut virtus : notio, 2 ; ad incurrendum tale impedimen varia elementa. 4; necessitas, 8; tum, 613. quandonam pr.vceptum pænitenPaulinum privilegium, 453. tiæ obliget? 11. Pauperes quoad dispensationei 1 J Pænitentiâ ut sacramentum : no­ , i.itrimonialem, 655. tio, existentia sacramenti 760 INDEX RERUM ALPHABETICUS. Pænitentiæ, 109; necessitas illud clesiæ collata, 18; actu judiciali recipiendi. 160; ex præcepto diviexercenda 24; ritu sacrarnentali no, 160: ex præcepto ecclesiastidistincto. 24. co. i6i. Materia remota hujus Ώ_ . ... „ , „ ■ ■ ,,, ........ ...; Prælati Regulares jurisdictionem sacramenti. 113 materia proxi. 11.· 1 r. ,,z r ..... ordinariam habent m subditos, ma, 113; forma, 116 : forma con■ · . .. ditionata. .24, Sul imum l'a·=34; earn acc.munt a S. Pom.· nitenda·. 14 L Minister hujus fi“’■ 4'nd puss.nt <|U.,ad sacramenti, 229. - Enectus saSubd.tornm ord.nat.onetn? 725· cramenti Pænitentiâ·. quoad pec­ Præsentia moralis requisita ad cata, 128; quoad pœnam peccato absolutionem, 122. debitam. 130: quoad meritorum Preces pro lucrandis indulgen­ reviviscendam, 131 ; quoad pec­ tiis, 378; ab ordinatis recitanda·, catum veniale, 134. 74»· Pænitentiâ sacra>neafalis, seu sa­ Presbyteratus : ætas requisita, tisfactio, 211 ; obligatio pro con738; scientia, 727. fessario eam imponendi, 211; ct pro pænitente eam adimplendi. Principes laici quoad impedi­ 224; tempus quo imponi debet. menta matrimonii, 513. 214; qualitates sacramentalis Privilegium Paulinum, 453. pænitentiæ, 214; causæ minuen­ di pænitentiam, 217; opera quæ Procurantes abortum sunt irre­ gulares. 747. per modum pænitentiæ imponi possunt, 218; præcipuæ pæniten­ Procurator in matrimonio contra­ tiæ, 220. Λ quo et quomodo pæhendo sub certis conditionibus nitentia commutari possit? 222. adhiberi potest, 424. Utrum pænitentiâ sub gravi im­ pleri debeat? 225; de modo eam Promissio matrimonialis, 517; vide Sponsalia. adimplendi, 226. Pænitentiaria in quibusnam im­ Promulgatio requisita pro lege clandestinitalis, 638. pedimentis dispenset? 653; for­ mula dispensationis adhibenda Propositum non peccandi de ce­ tero, 155; ad omnia mortalia sese quando ad S. P.enitentiariam re­ curritur. 675 ; modus exsequendi extendere debet, 155; firmum esse, 158;efficax, 157:an formale dispensationes a S. Pænitcntiariâ concessas, 683. et explicitum? 157; propositum quoad venialia, 158. Polyandria juri naturali saltem I·' hl5 secundario adversatur, 429: /'o- Prudentia in confessario requi­ iygamia, seu Polygym'a simulsita, 277; media quibus acquiri tanea juri c\ angelico est contra­ potest, 278. ria. 430. Pubertas quo tempore attingatur, S. Pontifex ordinari;! jurisdictione 580. pollet quoad universam Eccle­ Puerorum confessio : quomodo sia.n, 234; delegare potest pro excipiendi et interrogandi, 311; tot Ecclesiâ, 237: leges condere ad contritionem hortandi, 312; potest de Matrimonio, 511; im­ quandonam absolvendi? 312. pedimenta statuere, 575; in om­ nibus impedimentis ecclesiasticis dispensare, 652; solvere Matri­ Quasi-domicilium quoad matri­ monium, 642. monium ratum et non consum­ matum, 462. Potestas ordinis et jurisdictionis, Raptus ut impedimentum matri­ monii. 629; conditiones ut ma­ in sacramento Pænitentiæ' re­ trimonium dirimat, 630. quisita, 47, 227 ; potestas cla­ vium, ligandi atque solvendi, 16; Ratum matrimonium quomodo potestas remittendi peccata Ecdissolvitur, 461. INDEX REHUM ALPHABETICUS, 761 Recidivi materialiter ct formali ter. Sanatio in radice quid sit ct 325: quandonam absolvi possint? quomodo a simplici dispensatio­ 326; quomodo disponi? 328; ne distinguatur, 690; conditiones quandonam ct quomodo eorum requisitae ad dispensationem in absolutio sit differenda? 328. radice. 691 ; quâ formula confes­ sarius uti possit, 694. Regulares etiam exempti appro batione indigent ad audiendas Satisfactio ut pars sacr. Pæniten­ confessiones sæcularium, 243 ; tiæ. 211: vide Ptrnitenfia. Regularium sui ordinis, 231 ; Scapularia præcipua, 400; condinec valide absoh unt, etiamsi ap­ < tiones ad lucrandas indulgentias probatio injuste ipsis denegare­ ex parte scapularis ipsius, 401 ; tur, 233; a quibus jurisdictionem benedictionis et impositionis sca­ quoad extraneos accipiant? 247 ; pularis, 401; suscipientis. 402: quomodo approbationem et ju­ gestationis scapularis. 402. risdictionem quoad domesticos obtineant? 243;· quomodo ipsi Schismatici num absolvi possint in articulo mortis? 337. absolvantur intra ct extra mo­ nasterium? 243; indigent spe­ Semi-fatui quoad confessionem et ciali facultate ut a casibus Papaabsolutionem. 313; quoad ma­ libus absolyere valeant, 266; a trimonium. 579. quibus ordinari valeant? 725; Servilis conditio ut impedimen­ sibi eligere possunt confessarium tum matrimonii. 584. tempore Jubilæi, 385; nequeunt visitationes ecclesiarum ab Epi­ Sigillum sacramentale sub gravi obligat ex jure naturali, divino et scopo præscriptas pro Jubilao ecclesiastico. 298 ; nulla ratio ab peragere in ecclesiâ propriâ, 383 eo excusat. 300; quinam ad hoc Reincidentia in censuras, 256. secretum teneantur? 302 ; quid Remedia pænitenti assignanda, sub sigillo cadat? 303: quomodo 290. lædatur directe? 305; indirecte? 306. Repudii libellus, 439. Reservati casus, 252; vide Cb.wj· Sinceritas in confessione. 165. reservati. Solemnitas Matrimonii tempore clauso prohibetur. 556. Revalidatio matrimonii quando­ nam fieri possit? 686; de separa­ Sollicitatio ad turpia in sacro tri­ tione conjugum præviâ ad revabunali quam stricte prohibeatur. lidationcm, 687 ; de rcvalidatio349; conditiones ad peccatum ne ob defectum consensus, 688; sollicitationis requisita', 350; quid ob defectum formic Tridentinæ, intelligatur per sollicitationem ad 689; ob aliud impedimentum. turpia? 350; a sacerdote ut con­ 689; de revalidatione per sana­ fessorio factam? 351 ; cum rela­ tionem. in radice, 690. tione ad confessionem? 352; obligatio sollicitantes denun­ Rosarium S. Dominici, 398; S. Bir­ tiandi, 353: modus excipiendi et gittæ, 399; alia Rosaria, 399. faciendi denuntiationem. 356; Rubrioæ in administratione sacr. de pcenis contra sollicitantes. Pænitentiæ', 121 ; Matrimonii.553. 35«· Rudes quomodo instruendi ante Species peccatorum in confessione absolutionem. 285 ; juvandi in declaranda, 175; quid de circum­ conscientia.' examine, 202 ; in stantiis speciem mutantibus? contritione concipicndâ, 312. 1 So. Sponsalia cur Matrimonio pra mitSabbatinum privilegium quid sit, tantur, 518; conditiones neces­ 423. saria· ad validitatem sponsa­ Sævitiæ graves ut causa separatio­ lium. 518; dc sponsalibus sub nis a toro et mensâ, 481. conditione initis, 521 ; de effecti- 762 INDEX HERUM bus sponsalium, 523; dc sponsa­ lium dissolutione. 524; de agen­ di ratione pastorum quoad spon­ salia, 529. ALPHABETICLS. 739: titulus sen itii Ecclesiæ»,739; titulus missionis, 739; titulus pa­ trimonialis, 740. Tonsura ecclesiastica : ætas <1 Statùs perfectioris electio ut scientia ad eam requisite?, 73.1, causa dissolutionis sponsalium. 727. J25SS: Trinitatis notitia quatenus ad Subdiaconatus an suscipi possit absolutionem requiritur, 285. cum Minoribus? 726; ætas re-1 quisita, 738; scientia, 727. * Unitas matrimonii, 429. Subjectum Pænitentiæ : ejus dis Universalitas contritionis quoad positiones, 141; \ idc Confessio,' mortalia, 148; non requiritur Contritio, Pernitentia. quoad venialia, 149. Universalitas Superior uti nequit notitia ex con­ propositi, 155. fessione accepta ad externam Usurpatio exercitii ordinis sacri gubernationem, 307. irregularitatem inducit, 747. Surdi aut surdastri quoad confes­ Uxor regulariter \ irum sequi tene­ sionem, 194; quoad irregularita­ tur, 475; amorem, fidem, juva­ tem, 745. men et obedientiam præstare Surdo-muti quoad confessionem, viro, 476; si permiserit virum 313; indulgentias, 379; matri suscipere ordines, vel ingredi monium. 579; quatenus irregu­ Religionem, ad quid teneatur? 482/ lares, 745. Suspecti de hæresi quinam ha beantur, 570. Vagi quoad absolutionem,235,239; quoad banna, 538; quoad testi­ monium de statu libero, 532; Taciturnitas mulieris, cui promit quoad matrimonii celebrationem, titur matrimonium, non est suf­ 647. ficiens consensus sponsalitius, 520. Vendi non debent rosaria aliaque objecta quibus annexai sunt inTelegraphum : num adhiberi pos­ dulgentiæ, 400. sit in petendis vel concedendis facultatibus? 674, 684. Via crucis: conditiones ad lucran­ das indulgentias, 395; ad cano­ Telephonium : num absolutio data nicam erectionem stationum ac per telephonium valida sit? 123. crucium benedictionem, 395 ; de Tempus clausum seu feriatum modo quo exercitium Viæ crucis quatenus prohibet solemnitatem peragi debet. 397 ; dc crucifixis matrimonii, 556. * Viæ Crucis, 397. Tentationes devotorum quomodo Vicarii quatenus matrimoniis ab­ superandæ, 332. sistere valeant, 643, 645. Tepiditas proficientibus periculoViolentia ut impedimentum diri­ 333mens, 584. Testes relate ad Matrimonium Virginitas pro Deo suscepta ma­ 486. trimonio præstat, 495. Thesaurus Ecclesiæ ex quo in Virginitatis votum ut impedimen­ dulgentiæ depromuntur, 361. tum prohibens, 560. Timor filialis, sen ilis ct servilité, Virtutes pa-nitentis an sint objec­ servilis, 93. tum sigilli? 304. Titulus ordinationis, 738: titulubeneficii, 739; titulus paupertatis. Vis ut impedimentum dirimens, 584. 739; titulus mensæ communis, INDEX RERUM ALPHA BETICUS. Visitatio infirmorum est officium grave pro pastoribus, 338. Vitandi excommunicat! 'jurisdic­ tione privantur, 236. 763 560; votum suscipiendi ordines sacros aut ingrediendi Religio­ nem, 561 ; quis possit ab his vo­ tis dispensare? 561, 656. Vocatio ad statum clericalem ne­ \ otum solemne castitatis ut impe­ dimentum dirimens, 592 ; poena· cessaria, 730; divinæ vocationis contra Regulares matrimonium signa, præsertim idoneitas, 732; intentio supernaturalis, 734 ; attentantes, 592 ; quis possit in hoc voto dispensare? 593. electio a superioribus ecclesiasti­ cis regulariter facta, 735; obli­ \ ota simplicia Jcsuitarum dirimunt gatio clericalem vocationem se­ matrimonium, 592. quendi, 735. Votum simplex perpetua castitatis Zelus animarum, confessario ne­ ut impedimentum prohibens, 559; cessarius, 279; signum vocatio­ votum virginitatis vel cælibatûs, nis ecclesiasticae, 734. Pontificia Commissio ad Codicis Canones authentice interpre­ 16 oct. 1919, nostram interpretationem can. 199 et 874 confirmavit, declarando parochos, vicarios parochorum, aliosve sacerdotes ad universitatem causarum delegatos non posse sacer­ dotibus sæcularibus aut regularibus delegare jurisdictionem ad confessiones recipiendas, nec iisdem jam approbatis jurisdictionem extendere ultra fines circumscriptos, sed ad id egere speciali facultate seu mandato Ordinarii loci. tandos, Eadem decrevit impeditis ad numerandum esse eum cujus pater vel mater tantum est acatholicus, alter parens catholicus, etiam eo in casu quo matrimonium mixtum datis cautionibus cum dispen­ satione in hoc vetito contractum fuit. iiü I? P I Imprime |.. eli <. Fe.iu 1Ί !>»■ ·ιι I . C., - Tournai (Jle!gi<|uel JSupplemenrum AD TR. DE MATRIMONIO. In hoc Supplemento dicemus < 1° de Impedimento impo­ tentia; 2° de debito conjugali; 30 de baptizandis fœtibus. Cum in nonnullis Seminariis hujusmodi quæstiones solis diaconis exponantur, in aliis autem suo loco omnibus theologiæ candidatis, de eis breviter disserere censuimus in Supplemento, quod huic volumini inseri vel ab eo detrahi possit, ad arbitrium Rectorum Seminariorum. Art. 1. De impedimento impotentiae1. I. Notio impotentiae. t° Impotentia est quidem impe­ dimentum matrimonii naturale; sed ad Ecclesiam pertinet, quatenus est juris naturalis interpres, definire in quo illud consistat. Jamvero impotentia, quatenus est impedimen­ tum canonicum matrimonii, non est impotentia generandi seu sterilitas, sed impotentia coeundi seu habendi copulam ex se aptam ad generationem prolis. Unde ad validum matri­ monium non requiritur potentia generandi, sed sufficit po­ testas ita coeundi ut vir semen effundere valeat intra vagi­ nam mulieris2, ct semen virile misceri possit cum ovulo ’ Decretal'. Greg. IX, 1. IV, t. XI, De frigidis et maleficiatis et de impotentia coeundi; Canonista in h. Ut.; S. Thom., Su| piem. q. 58, a. 1-2; Sandies, 1. VII. disp. 92-114; .S'. tphons., 1. VI, n. 1095-1105; Lehmk., n. 743-747; tuiti. P., n. 864-891, ed. 3, 1900; Gasparri, de Matriin. n. 510-536; Eschbach, Disput. Physiologico-Theologicæ, Romæ, 1901, disp. 11; id. De novo quodam sterilitatis conceptu, Romæ, 1903; Antonelli, De conceptu impotentiæ, Romæ, 1900; id. Pro conceptu impotentiæ, Romæ, 1901; id.. Medicina pastoralis, Ratisbonæ, η,05, t. 11, η. 42-293 ; Capellntann, Medic. Pastor, p. 162-169; American Eccles, /x'eview, dec 1902, p. 609; jan. 1903, p. 57, etc.; Snrbled, La Morate dans ses rapports avec la Médecine, 6r éd. 1900, t. II, p. 113 sq. ’ Imo, juxta quosdam, ut Lapehnann (p. 164), Eallerini η. 873), aliosqiie, impotentia non existit quando vir ad os vagina· seminare potent, ita ut semen in vaginam ct uterum attrahi possit. Thkol. Mok. I. (Suppl.' — i 2* SUPPLEMENTUM ADTR.DE MATRIMONIO. femineo. Siquidem matrimonium primario quidem institu­ tum est in procreationem prolis, sed secundario in remedium concupiscentiæ; ideoque validum censetur quoties hic secun­ darius finis obtinetur, etiamsi primarius per accidens attingi non valeat. Jamvero quoties semen virile intra vaginam mulieris effundi potest, sedatur concupiscentia, etiamsi per accidens conceptio haberi nequeat. 11 inc valide contrahunt steriles, dummodo copulam inter se habere valeant sensu explicato; invalide autem contrahunt eunuchi, qui duobus testiculis carent, quia, etiam quando vas naturale mulieris penetrare possunt, semen effundere non valent’. 2. 20 Impotentia est : va) naturalis, quando ab ipsâ cor­ poris constitutione oritur; accidentalis, quando ex causâ extrinsecâ provenit, v. g. ex morbo aut vulnere; (b) antece­ dens, quando matrimonium praecedit; subsequens, si post matrimonium jam contrarium occurrit; (cj perpetua, si mediis humanis licitis, nec graviter periculosis, tolli nequit; temporanea, si mediis humanis licitis nec aliunde graviter <. I periculosis sanari valet; (d) absoluta, qu;e habetur relate ad quamcumque personam ; relativa, quæ non est nisi cum tali determinata personâ, v. g. propter defeélum proportionis inter sexualia organa. ir'l I” ;·? I K II. Conditiones ut impotentia sit impedimentum dirimens. 3. \° Principium : Impotentia antecedens et perpetua matrimonium dirimit quoad omnes, si sit absoluta; si vero sit relativa, respectu illius personae quacum vera copula est impossibilis. A) Declaratur : (a) antecedens, nam si subsequitur ma­ trimonium jam valide contractum, illud non dissolvit. (b) Perpetua, nam si tolli potest, aliquem non reddit in­ habilem ad copulam nisi ad tempus; atqui hic valide potest jus transferre in proprium corpus, exercendum statim ac impotentia cessaverit.— Hinc, si post matrimonium dete­ gatur impotentia hujusmodi, multo probabilius adest obli­ gatio eam tollendi, si absque periculo vitæ vel gravis morbi id fieri possit; nam, cum jus in proprium corpus in ordine 1 Ila Sixtus Γ, Motu proprio Quod frequenter* 27 jun. 1587. SUPPLEMENTUM AD TR DE MATRIMONIO. 3* ad generationem traditum fuerit, id omne præstari debet quod moraliter possibile est ne altera pars suo jure fraude­ tur. Si vero impedimentum removeri nequeat absque peri­ culo vitæ vel gravis morbi, non est obligatio tale periculum incurrendi, quia lex non obligat cum tanto incommodo1. 4. ZR' Probatur. Essentia matrimonialis contractus consistit in traditione juris in proprium corpus in ordine ad actus ex se aptos ad generationem prolis, ut constat ex ipsâ definitione matrimonii; porro qui laborat perpetua impo­ tentia coeundi, non potest alteri jus dare ad copulam, cujus omnino incapax est. — Ex quo sequitur hoc impedimen­ tum esse Juris natures ac proinde indispensabile; sed est etiam impedimentum canonicum, ut constat ex titulo De frigidis et maleficiatis. 5. 20 Corollaria. Impotentia igitur laborant : (A) Viri (a) caren­ tes utroque testiculo, quia seminare non valent; (b) quorum testi­ culi ita sunt contusi ut munere suo fungi nequeant; si vero testiculi latent,ad medicos speélat in particulari casu discernere utrum semen producere valeant an non; (c) quorum membrum virile erigi nequit : (quem defedtum antiqui frigiditatem vocabant); vel ita deformatum est ut semen in vaginam mulieris immitti non possit': hodie tamen huic vitio facile medetur; (d) qui vaseflomiam subierunt, quâ nempe sedtum est canale quo semen ad membrum virile defertur 4 ; (e.i qui semper seminant antequam vas naturale penetrare valeant; hic autem defectus, plerumque sanari valet. - Phimosis vero, seu nimia præputii extensio, quæ seminis ejaculationem impedit, facile corrigi potest, nec proinde est impedimentum. < B) Femina (a) vulvâ aut vagina carentes, quia omnino inhabiles sunt ad copulam; (b) probabilius vulvam aut vaginam habentes ita occlusam vel arébam, ut sine mortis vel gravis morbi periculo suffi­ cienter aperiri nequeat5. — Vaginismus autem, vi cujus mulier, ex ‘ Hoche sæpe deest periculum hujusmodi, propter mirificos progressus artis chirurgicæ. 3 Cfr. Eschbach, op. cit., p. 146-149; Antonelli, t. II, n. 220 sq. 3 Quod præsertim occurrit quando canalis urethræ in medio pene, vel inferiore vel superiore, apertus est; quem defeftum vocant epispadiasim et hypospadiasim; de quo vide Capellmann, p. 163-164. 4 Hæc autem operatio illicita est, nisi ad salvandum totum corpus (infra, n. S); proinde licita non videtur ad steriles efficiendos pravos homines, cùm alia sint media ad tuendam societatem contra pravorum multiplicationem. Cfr. zV Rev. Théol., 1910, p. 417-422; Amer. Eccles., Review, 1910, pp. 271, 475. 5 In hoc casu potest quidem fer accidens fieri conceptio, quia semen SUPPLEMENTUM AD TR. DE MATRIMONIO. leviori contaéhi viri, atrocem patitur dolorem, non est impedimen­ tum, quia naturâ suâ non est insanabilis. 6. 3° Quæstio disputata. Hic autem quæritur num vere impotens haberi debeat mulier, cujus uterus et ovaria desunt aut excisa sunt '. (A) Ratio dubitandi est quia, ex unâ parte, hæc mulier apta manet ad copulam, cum vagina integra relinquatur; ex altera autem, copula non videtur ex se apta ad generationem, cum omnino defi­ ciant ova ad conceptionem absolute necessaria. Unde theologi in varias abierunt sententias : nonnulli dicunt hanc mulierem esse vere impotentem, quia ovaria in muliere non minus requiruntur ad con­ ceptum quam testiculi in viro’ — Alii autem tenent hanc esse qui­ dem sterilem, sed non impotentem : nam id quod requiritur et suf­ ficit ad essentiam matrimonii est potentia coeundi, non generandi; hæc autem existit, dummodo vagina integra maneat; si conceptio impossibilis evadit, id per accidens se habet, quatenus deficiunt ova, sicut desunt in vetulis mulieribus, quæ steriles quidem sunt, sed non idcirco impotentes3. 7. (B) Hâc de re N. Officium, in duobus casibus particularibus, ita respondit. Die 3 febr. 1887, ad qtiæMtum; “Num mulier, per utriusque ovarii excDi defeétum sterilis effefla, ad matrimonium ineundum permitti valeat et liceat, necne?”: responsum est : “ Re mature diuque perpensâ, matrimonium mulieris de quâ in casu, non esse impediendum”. — Die autem 30 jul. 1890, ad quæsitum : “Num mulier N. N. cui operatione chirurgica ablata sunt duo ovaria et uterus, admitti possit ad matrimonium contrahen­ dum?”; responsum est : “Matrimonium non esse impediendum’'. If" * ιό I th ad labia vaginæ effusum aliquando in uterum attrahitur; sed, cum copula non fiat in vase debito, non pauci dicunt impotentiam adhuc subsistere; alii vero mullo probabilius putant eam eo ipso cessare, sta­ tim ac probatur conceptionem locum habuisse : tunc enim duo con­ juges sunt vere una caro, et matrimonium consummatum dici potest. Cfr. Eschbach, p. 152; Berardi, n. 515s; Ball. P., η. 1269-1270 (873874 ed. 3). — Cæterum si mulier, perpetua impotentia laborans, opera­ tionem periculosam subeat quâ potens efficitur, potest vel ad alias nuptias transire, vel cum priore viro rursus contrahere; posterior solu­ tio omnino suadenda est. 1 Hodie sine magno periculo fit illa operatio, quæ Porro appellatur, a medico qui prius feliciter eam peregit. - Quam sententiam strenue propugnat Antonelli, op. cit. Ita Eschbach, op. cit., p. 197 204; Berardi, Casus Conscientia' an. 1892, p. 22sq.,ubi comparatione lem sic illustrat : “ Vetula oiloginta vel nonaginta annorum est certe ad generationem inepta; et nihilo­ minus ejus matrimonium validum est. At vero quid diflerenliæ? Vetula est vitis cui radices desiccatæ, mulier sine ovariis est vitis cui radices amputatæ sunt. Ambæ fiudûs, ambæ generationis incapaces. Ergo si valet matrimonium primæ, valere debet etiam matrimonium secunda'”. SUPPLEMENTUM AD TR. DE MATRIMONIO, 5* — Quamvis hæc decret t vim legis generalis non habeant, prudens confessarius ea in praxi sequetur, quoties non certo constat de perfeétâ et absoluta uteri et ovariorum excisione' : nemo enim naturali jure nubendi privari debet, nisi canonice constet cum aliquo impe­ dimento ligari. Si vero, judicio medicorum, de absoluta excisione constaret, ad S. Congregationes recurrendum esset. 8. Notanda pro praxi. Hic tamen duo animadvertere præstat : (A) Excisio uteri ct ovariorum non licet nisi gravissïmâ de causâ. (a) Hæc sane existit quando secus vita mulieris servari nequit; nam, juxta S. Thornam \ cum membrum aliquod sit pars totius corporis, disponendum est de illo secundum quod expedit toti; proinde si membrum aliquod sit totius corporis corruptivum, licitum est putridum membrum praescindere propter salutem totius corporis, (b) Juxta Lehinkidll (n. 856), id etiam licet, quando pericu­ lum mortis, quamvis non adeo instans ct certum, sed tamen actu existons, hâc operatione notabiliter minuitur; v. g. si, in operatione cæsarcâ, periculum multo minus evadit, posito quod uterus extirpetur; vel si ex utero u'cerato aut aliter male affecto grave periculum vitæ juste timetur. 9. (c) Numquid idem dici potest quando ex ipsâ arétitudine mulieris, absque ullo morbo, prævidetur partum valde periculosum fore tum ipsi mulieri tum proli? Negant plerique auétores’, quia membrum abscindere non licet nisi ad salvandum totum corpus; id autem fieret proxime in casu ad præcavendam conceptionem. (d) Tandem certum est gravissimum esse peccatum hanc excisionem permittere co tantum fine ut inducatur sterili­ tas, ac copula haberi valeat sine timore prolis concipiendae. 10. (B) Mulier quæ hanc operationem passa est, non potest licite matrimonium contrahere, nisi hâc dc re certio­ rem faciat virum cui nubere intendit; nam, cum primarius finis matrimonii sit generatio prolis, in re gravi sponsum deciperet, si, apprime noscens se omnino ineptam esse ad generationem, nil dc re tanti momenti illi manifestaret ' 'l'este Bucctroni (Instit. thcol inor., t. 11, n. 004). Emus Parrocchi, S. Officii secrctarius, declaravit præfatas responsiones respicere tantum casus in quibus, peritorum judicio, non omnino constabat de perlecta et absolutft meri ct ovariorum excisione aut absentifi. ■' Thotn.y , q. 65, a I. Lchmk.y n. 856; Ca/Ww., p. 27; Eschbachy p. 37c 373. 6' i |H! i. SUPPLEMENTUM AD TR. DE MATRIMONIO. ii. 4° De ratione agendi quoad impotentes. (A)Quan­ do certum est impotentiam esse antecedentem et perpetuam, regulariter conjuges moneri debent ut separentur quoad torum; secus enim periculo contra castitatem peccandi exponuntur. — Dicitur regulariter, quia sæpc expedit cos in bonâ fide relinquere, usquedum matrimonii nullitas a judice ecclesiasticodeclarctur; si enim incaute moneantur de obligatione hujus separationis, peccata materialia quæ antea committebant, jam fiunt formalia. Quod præsertim verum est quando nullitatem matrimonii declarare non expedit, sive ob scandalum, sive ob legem civilem, quæ tale impedi­ mentum non admittit; tunc eis permitti potest vivere ut fra­ ter et soror, dummodo talis cohabitatio non sit occasio peccandi L Si vero nullum timeatur scandalum aliudve grave incom­ modum, rem ad Episcopum deferri expedit ut duplici judi­ ciali sententia nullitas matrimonii pronuntietur 2 : tunc pars, quæ impotentiâ non laborat, alias nuptias inire potest; al­ tera innupta manere debet, nisi impotentia sit solum relativa. 12. (B) Si impotentia est tantum dubia, non licet con­ trahere matrimonium nisi, re canonice investigata, dubium practice remotum fuerit; sed,matrimonio jam contracto,con­ juges possunt copulam tentare quamdiu spes remanet eam perficiendi, etiamsi per accidens semen extra vas effundere­ tur; quando autem omnis spes evanuit, ut supra proceden­ dum est.— Jure canonico per triennium ita copulam tentare possunt; sed hodie potius ad S. Sedem recurritur pro dis­ pensatione a matrimonio rato ct non consummato. 13. (C) Cum sæpc difficile sit probare impotentiam 1 Ita 5. C. Concilii, 15 dee. 1877, ap. Gasparri, n. 535. 3 Ordo sequendus describitur in Constit. Dei Miseratione Bened.X IV, et Instr. S. C. Concilii, 22 aug. 1840; necnon Instr. S. Officii pro con­ fectione processûs super viri impotentia, et non seculà matrimonii con­ summatione; quæ documenta invenies ap. Gasparri, t. II, p. 538-555; fuse autem exponitur ap. Bassibey, Le Mariage devant les tribunaux ecclesiast., Paris, 1899; Bmith, Marriage Process., Part. III-IV; C.Sa· gnori, Exemplar actorum forensium quibus inquirendum est de matri­ monii nullitate ex capite impotentiæ, Romæ, 1903; brevius ap. /’Zr/Ar, Code de Procédure canonique dans les Causes matrimoniales, Pans, 1894- SUPPLEMENTUM AD TR. DE MATRIMONIO. 4 7’ esse antecedentem ct perpetuam, facilior est via ad solven­ dum vinculum, petendo nempe dispensationem super matri­ monio rato ct non-consummato. Ut hæc concedatur, pro bari debet non consummatio matrimonii; quod demonstra­ tur ad normam Bullæ Dei miseratione, a Bened. XfV editæ. 29 nov. 1741 : (a) jurato testimonio conjugum; (b) testi­ monio septima mantis, i. e. testimonio septem testium tum ex parte viri, tum ex parte mulieris, qui, sub fide jura­ menti, deponant conjuges esse fide dignos, ct insuper num audierint matrimonium fuisse consummatum vel non; (c) inspectione corporum a medicis vel chirurgis peracta; quoad virum, medici explorant honestis mediis utrum im­ potens sit vel non ; quoad mulierem, obstetrices, a duobus saltem medicis prius instruendae, investigant utrum adsint signa virginitatis, præsertim utrum hymen sit integrum vel non ». Quibus omnibus peractis, si moraliter certum est matrimonium non fuisse consummatum, S. Pontifex solet in eo dispensare. 14· Hermaphroditi dicuntur illi qui utriusque sexûs esse partici­ pes censentur, ita ut possint ad libitum officium obire unius vel alterius sexûs. Hodie certo constat tales non esse, si judicio peri­ torum credamus. Sed dantur homines qui, præter organa completa unius sexûs, aliquod habeant ex organis alterius; alii qui utriusque sexûs organis debent; antequam vero ad matrimonium admittantur, prudentia postulat ut medicorum judicium exquiratur de eorum potentiâ. (c) Qui tandem neutrales manent, ita ut neuter sexus in eis prævaleat, a conjugio ineundo arcendi sunt, utpote impotentes. 1 Cfr. Instr. 5. Officii, 1858; et sept. 1890, ap. Ada S. Sedis, XXXI, p. 37-41; Bassibey, op. cit., 1. Ill, n. 230-474; Smith, Part. III-IV. • Cfr. Eschbach, p. 53-54; Surbled, op. cit., p. 148-155. Ii n' 1|. 8 SUPPLEMENTUM AD TR DE MATRIMONIO. i Art. TI. De debito conjugali1. 15. Doôlrinam chrislianam de debito conjugali sic exponit S. Paulus : “ Uxori v\x debitum reddat, similiter autem et uxor viro. Mulier sui corporis potestatem non habet, sed vir; similiter autem et vir sui corporis potestatem non habet, sed mulier. Nolite frau­ dare invicem, nisi forte ex consensu ad tempus, ut vacetis orationi; et iterum revertimini in idipsum, ne tentet vos Satanas propter in­ continentiam vestram”. — Quare dicemus 1° de liceitate; 2’de obli­ gatione debiti conjugalis. § I. De liceitate debiti conjugalis. De liceitate copulæ conjugalis. De licitis et illicitis inter conjuges. De onanismo conjugali. ! I. De liceitate copulæ conjugalis. I iΜ Λ * v!i • ijrl |t;C JH l| I 16. i° De liceitate copulæ conjugalis ratione finis. Copulam maritalem esse in se opus honestum, laudabile ac proinde meritorium jam alibi probatum est. Sed hic quae­ ritur qualem finem intendere debeant conjuges ut talis aétus sit licitus. (a) Certum est actum conjugalem licitum esse quando exercetur ob fines propter quos matrimonium a Deo institu­ tum est, nempe ob generationem prolis, — in remedium concupiscentiæ, — vel ad satisfaciendum coni parti legitime petenti; tunc enim voluptas, quâ fruuntur conjuges, ordi­ natur ad superiorem finem ab ipso Deo intentum. (b) Certum est pariter eumdem actum licere quoties per­ ficitur propter quemlibet finem honestum, v. g. ad fovendum conjugalem amorem, ad corporis sanitatem; nam aétus de se bonus, ob honestum finem elicitus, malus esse nequit; aliunde quilibet finis honestus ultimo tendit in fines a Deo intentos in ipsà matrimonii institutione. ' S. Tlimn., Supplem. q. 49 et 64; Billuart, disp. IV, art. 2-4; San chez, lib. IX; Lacroix, η. 287-400; 5. Alphons., η. 9°°-9545 Lchink., η. 833·^5°; Bull. Ρ. η. 385-4‘6, ed. 3; Aertnys, η. 480-515; Glnicot, η. 543-5545 LJoldin, De Sexto, η. 60-94; Capcllniann, p. 136-161; Eschbach, p. 105-120. ‘ / Cor. VU, 3-5. SUPPLEMENTUM AD TR. DE MATRIMONIO. 9' 17. (c) Certo etiam constat illum artum esse illicitum, saltem venialiter, quando ita excreetur ob solam voluptatem, ut omnes honesti fines positive excludantur : tunc enim adest perversio ordinis naturæ, dum quis venereâ delertatione vult frui contra ordinem a Deo intentum, positive excludendo omnem finem quo talis artus cohonestari valeat. Grave est peccatum, si media adhibeantur ad praecavendam generationem, ut dicitur infra, n. 40; veniale, si media hu­ jusmodi non adhibeantur. (d) Si vero artus conjugalis exercetur quidem ob voluptatem, ita tamen ut non excludantur, neque includantur etiam virtualiter fines honesti, certo non committitur peccatum mortale; imo, juxta quos­ dam’, nulla est culpa venialis, quia licet appetere delertationem bonam in se, quin positive referatur ad honestum finem, dummodo hic non excludatur. Attamen, juxta communem sententiam’, pec­ catum veniale est artum conjugalem exercere propter solam volup­ tatem, illum non referendo virtualiter ad aliquem finem honestum; cum enim delertatio sit inedium ad finem, et operationi adnertatur quo facilius ac melius artum eliciamus, inordinatio est sistere in delertatione tanquam in fine, eamque minime referre ad finem honestum. — Quo sensu merito damnata est ab Innocentio XI, 2 mart. 1679, hæc propositio 9* : “ Opus conjugale ob solam volup­ tatem exercitum omni penitus caret culpa ac defertu veniali ’ — In praxi autem plerique conjuges vel virtualiter referunt hunc artum ad finem honestum, vel putant se nullius culpæ esse reos, dummodo copulam rite habeant, et in bonâ fide relinqui possunt* 4. (e) Si vero delertatio secundario et moderate intendatur simul cum alio fine honesto, nullum est peccatum etiam veniale, quia de­ lertatio ordinate appetitur ut medium ad aliquid bonum. 18. Corollaria : (a) Graviter peccant conjuges qui copu­ lam exercent affeclu adulterino, i. e. cogitantes de aliâ per­ sonâ ut praesente et cum eâ copulam habere cupientes ; tunc enim affcdlive adulterium committunt. Si vero de aliâ per­ sonâ cogitent, et de ejus pulchritudine ut ad artum conju­ galem sese excitent, absque ullo pravo desiderio, non pec ’ Ita præsertim Ball. F., n. 323 361, ed. 3, cum aurtoribus ibi citatis. ’Cfr. Vindicia Alphons., p. 822-840. ’ Ap. Deming., n. 1026; cfr. Viva, Thes. damnat., in h. loc. 4 Si quis velit pænitentes instruere de rertâ intentione ac moderatione in debito conjugali, illos remittat ad S'. Franc. Salesimn, Introd. à la Vic dévote, 111e Part. chap. 38-39. F L 10· SUPPLEMENTUM AD TR. DE MATRIMONIO. - - -J - ■ ■ — -■■■■■■■■■■ cant; id tamen periculosum est, cum voluntas facile feratur, in objeCtum cogitatum. (b) Licet aCtus conjugalis sterilibus, quibus nulla est spes prolem generandi; nam, præter generationem prolis, alii sunt fines honesti, v. g. concupiscentiae sedatio, quibus co­ pula cohonestari possit. — Neque peccant etiam venialiter qui matrimonio utuntur in remedium concupiscentiae : hic est enim unus e finibus propter quos matrimonium institu­ tum est; aliunde qui vult incontinentiam vitare, eo ipso castitatem conjugalem servare intendit. 19. (c) Non peccant conjuges qui, ob paupertatem vel alium honestum finem, interne exoptant ut proles ex copula non concipiatur, dummodo nullo illegitimo medio utantur ad generationem impediendam. (d) Licitus est acSlus conjugalis, etiamsi praevideatur mu­ lierem forsan abortum passuram esse vel in lucem edituram prolem mortuam; nam talis effcCtus per accidens occurrit, proindeque permitti potest ob finem honestum v. g. concupiscentiae sedationem. Proles autem concepta, etiamsi su­ pernatural! beatitudine privetur, naturali quadam felicitate frui potest, ut exponitur in Tr. de Deo Creante, n. 205. 20. 20 De liceitate actus conjugalis ratione circum­ stantiarum. (A) Prœnotanda. (a) Ut copula legitime fiat tria generatin'! requiruntur ct sufficiunt : penetratio vasis debiti, seu vaginæ ; effusio seminis intra vaginam ; et re­ tentio seminis a muliere, ut in uterum attrahi possit, ct tem­ pore opportuno fecundare unum ex ovis quæ ex ovariis descendunt. — Principium generale est graviter peccare eos qui scienter et volenter hæc tria substantialiter non servant copulant exercendo; tunc enim contra finem primarium ma­ trimonii agunt. 21. Attamen, cum hodie constet conceptionem fieri posse absque vaginæ penetratione, — dummodo semen virile ad labia organi muliebris effundatur, — vir qui, pro­ pter aliquem defeélum, perfectius copulam perficere nequit, hoc imperfeCto modo eam peragere potest, etiamsi per acci­ dens pars seminis perdatur; nam, dummodo spes habeatur generandi prolem, conjuges coitum tentare possunt eo me­ liori quo fieri potest modo. BSEKK SUPPLEMENTUM AD TR. DE MATRIMONIO. 11* (b) Quando tria hæc substantialiter servata sunt, inordi­ natio circa accidentalia copulæ veniale non excedit, dum­ modo tamen ex inordinatis circumstantiis non sequatur grave scandalum aliudvc damnum spirituale aut temporale. Ratio est quia, his servatis, generatio fieri potest ac finis primarius matrimonii obtineri. 22. (B) De situ copula, (a) Situs naturalis est ut vir sit incubus et mulier succuba, cum hic modus generatim aptior sit ad seminis infusionem. Attamen nullus situs, etiam innaturalis (sedendo, stando1, vel muliere incum­ bente, etc.), generationem per se impedit, cum semen per attractionem in uterum ascendere valeat; unde mutatio situs naturalis veniale non excedit, dummodo excludatur pericu­ lum totuir. semen extra vas effundendi; etiamsi pars non modica seminis dispergatur per accidens, peccatum mortale non est, quia minima pars seminis ad fecundationem sufificit. (b).Si mutatio sitûs naturalis legitimam ob causam fiat, v. g. propter periculum abortûs tempore prægnationis, vel ob difficultatem aliter congrediendi, nullum est peccatum etiam veniale. Unde in ftraxi conjuges interrogari non debent de situ quem in actu conjugali exercendo adhibent, cum id ad integritatem confes­ sionis non sit necessarium. Si de eo inquirunt, respondeatur natu­ ralem situm, in quantum fieri potest, servandum esse. Si desitu innatura! i se accusant, solummodo inquiratur num ita agant ad impediendam generationem. 23. (C) De loco, (a) Usum matrimonii nonnisi loco secreto fieri posse pudicitia ct caritas postulant, ne scanda­ lum aliis præbeatur. Graviter igitur peccant qui copulam habent coram aliis, præsertim junioribus, qui exinde scan­ dalum pati possunt Parentes igitur cavere debent ne filii in eodem cubiculo dormientes rei maritalis notitiam acqui­ rant. (b) In loco sacro prohibetur usus matrimonii sub poenfi sacrilegii, extra casum necessitatis, qui hodie vix unquam occurret. ' Juxta artis medicæ peritos, copulam exercere sedendo et præsertim dando morbos quosdam inducere potest. Cfr. Vigoureux, Tr. de Mé­ decine, t. IV, p. 65. Unde ex hoc capite conjuges ab hujusmodi situ arcendi sunt. 12* I SUPPLEMENTUM AD TR. DE MATRIMONIO. 24. (D) De tempore. (a) HodiernA discipliné nullis die­ bus festis striéle prohibetur atShis conjugalis. Consultius est tamen a petendo debito abstinere diebus festivis, aut jejunii, ac nocte praecedente sacram communionem; redda­ tur tamen legitime petenti, præsertim si in alio comparte periculum incontinentiæ timeri possit. Hinc a communione arceri non debent qui modo honesto copulam habuerunt. (b) Tempore jluxfts menstrui ordinarii, copula non est per se illicita1, cum conceptio tunc fieri possit, et quidem faci­ lius quam alio tempore2. Sed mulieres, quando fluxum patiuntur, naturaliter ab omni congressu maritali abhorrent; insuper non sine periculo sanitatis debitum conjugale red­ dunt; vir ipse aliquem morbum (nréthrite') contrahere potest, si sanguis, qui in vaginâ manet, est aliquo modo vitiatus3; hinc consultius est illo tempore acopulâ abstinere. — Tem­ pore fluxus extraordinarii, qui longiori tempore perdurat, copula licita est, dummodo morbus, quo laborat mulier ct qui fluxum causât, ex eâ non multum ingravescat : de quo medi­ cus judicabit. Vir autem, qui dc uxoris sanitate curat, in his circumstantiis a frequenti copula abstinebit, quo facilius ille morbus decrescat et curetur. 25. (c) Tempore firagnationis, per se illicita non est co­ pula quamvis generatio amplius fieri nequeat, quia alii pos­ sunt esse fines ad eam cohonestandam. Sed per accidens illicita esse potest propter periculum abortus. Jamvero illud periculum in uxoribus sanis non est probabile, si copula moderate habeatur; copula autem cffrænata atque sæpe repetita facile abortum inducere potest, præsertim primis !* 7 ■J" • ■'.I »Ψ ’ HI1 I Ή ϊί * Sub veteri lege prohibebatur, et quidem sub pœnâ mortis (Levit.., XV, 19-20; XX, 18); forsan quia in calidis regionibus fluxus ille co­ piosior esse solet, et pars sanguinis quæ manet in organis facile cor­ rumpitur, et pessimo·» morbos viro copulanti inducere potest. * Hinc steriles admoneri possunt ut menstruationis tempore copu­ lam habeant, si aliis temporibus non conceperint. 3 yigifiinwx, op. cit., p. 64. — Nullo modo timendum est ne, per copulam illo tempore habitam, lepra contrahatur vel monstra geneientur : hæc est enim fabula diu jam explosa. 4 Status incipientis prægnationis non facile agnoscitur; si tamen conjuges prægnationeui suspicantur, ipsis w-b·*-nin n copula commen­ dari debet. SUPPLEMENTUM ADTR.DE ΜΑιΚ 1 MON TO. 13' et ultimis praegnationis temporibus, et sub hoc rcspcélu plus ininusve illicita est secundum gravitatem periculi quod affert. 26. (d) Tempore purgationis puerperalis, quæ partum sequitur, copula est illicita non quidem propter se, sed pro­ pter damnum quod uxori imminet1, ideoque graviter vel leviter, prout damnum illatum est grave vel non. Jamvero. teste Capellmann (p. 154), generatim per duas priores heb­ domadas post partum, grave damnum inferri potest, et leve per quatuor sequentes hebdomadas; sed ratio habenda est etiam conditionis cujuslibet personae in particulari. Quando nocumentum quod timetur leve est, rationabilis causa excu­ sat ab omni peccato. 27. (e) Tempore laniationis, licet copula; periculum enim inficiendi lac, ac proinde nocendi proli, de quo antiqui auc­ tores loquuntur, nullomodo existit. Si nova conceptio occurrit (quod raro tempore lactationis accidit), lac quidem minuitur ac brevi desinit, sed non corrumpitur; et proles artificiali laélationc nutriri potest. Unde conjuges non tenentur a copulâ abstinere toto tempore laniationis. 28. (f) Tempore morbi alterutrius conjugum, usus ma­ trimonii est illicitus, quando prudenter inde timeri potest grave periculum vitæ vel sanitatis; si vero periculum nec proximum, nec certum est, excusat gravis ratio : de quo consulendus est medicus. 1) Quando agitur de morbo syphilitico seu venereo, copula est gra­ viter illicita, propter periculum moraliter certum inficiendi compartem et prolem’; quod periculum adeo grave et horrendum est, ut, Puerperium multas res secum fert, quæ quolibet a’io tempore morbosæ dicendæ essent, quanquam hic physiologicas sunt... Res, quæ hoc tempore in organis generationis aguntur, immutationes el viol.mo­ nes graviditate produclæ, ja n disponunt per se ad vatios mot bos : ad sanguinis profluvia, inflammationes, positiones uteri aberrantes”. {Capellm., p. 154). ’ De quo scribit C-iftellm., p. 1 59 : “Infantes sunt syphilitici sicut parentes, saltem plerumque, etiam tum cum latet parentum syphilis; abortus frequentissimus erit, vel immaturus editur infans, vel ip-i par­ tus maturi primis vitæ mensibus miserrune pereunt. Sexcenti infantes hoc modo cl sæpius ne baptizari quidem patentum peccati luunt”. Quam horrenda sit syphilis describant auctores de re medica, v. g. 14* SUPPLEMENTUM AD TR. DE MATRIMONIO quamvis mitius de eo loquantur quidem veteres theologi, moderni cum Capellmann (p. 159) merito dicant : “ Hâc in re ne periculum incontinentiæ quidem causam esse honestantem existimo”. 2) In morbis contagiosis, qui brevi mortem inducere possunt, copula non licet, cum nemo dominus sit propriæ vitæ; in aliis, ubi tale periculum nonnisi remotum est, v. g. in phtisi, licita est ob gravem causam. 3) In morbis non contagiosis, copula illicita est, si cum febri et ma­ gno dolore conjunéli sunt, cum hi per copulam ordinarie multum ingravescant, et in quibusdam casibus adsit periculum mortis. Idem fere dicendum est de chronicis ægrotationibus quibus affi­ ciuntur organa generationis apud feminas; quamvis enim leves ab initio judicentur, per usum copulæ sæpe ingravescunt, ita ut postea facile non sanentur. Unde, si medicus judicata copula per aliquod tempus abstinendum esse, ejus mandatis parere oportet. — Si vero morbi sint leviores nec multum debilitantes, per copulam non facile pejores fiunt; ideoque usum matrimonii non prohibent. 29. (g) Copula, post multam potationem liquorum ine­ briantium, non licet, quia proles in ebrietate concepta in periculo versatur ne fatua nascatur vel surdomuta vel ebrie­ tati obnoxia. Post copiosum prandium usus matrimonii periculo non vacat, ct etiam hodierni medici asserunt “ non raro a mensâ ad copulam transeuntes repentinâ morte plecti”; attamen periculum pro hominibus sanis non est proximum. Antiquitus tenebatur copulam, post balneum aut venæ seôtionem, esse periculosam ac proinde illicitam; sed id a modernis negatur. II. De licitis et illicitis inter conjuges. I'., lit • hi » n:5 30. Præter copulam ipsam alii sunt aétus plus mînusve cum eâ connexi, de quorum liceitate inquirendum est. Jamvero tria sunt principia ex quibus moralitas horum aétuum dijudicari possit : za) quidquid pro generatione pro­ lis vere utile est. absolute licet; (b) quidquid prater, sed non contra generationem fit, veniale non excedit; (c) quid­ quid contra conceptionem operatur, mortale est. Quod paulo fusius declarandum est. 31. i< Quidquid pro generatione prolis utile est, abso//. Vigouroux, Traité de Médecine Pratique, t. IV, p. 202-304; Duelauxy L’Hygiène sociale, Paris, 1902, p. 224 266: Surbted, op. cit.. μ. 70-99; Λ'όίΖΖ, What a Young Man ought to know, ch. IV-VI. SUPPLEMENTUM AD TR. DE MATRIMONIO. Jo­ inte licet. (A) Ac)us vcncrei imperfecti, sive mutui sive solitarii, ut aspectus, taétus, amplexus, oscula, sermones, etc. conjugibus licent, quando copulam perficere volunt, quatenus aci aétum conjugalem perfeélius et facilius peragendum con­ ducunt. Nam quando licet finis, eo ipso licent media natu­ raliter ad finem ordinata; jamvero omnes illi actus ordi­ nantur ad copulam et sunt veluti ejus inchoatio. — Attamen conjuges in ejusmodi actibus diutius immorari non debent, ne forte pollutio sequatur ante copulam; si enim seminis effusionem intenderent extra maritalem copulam, graviter peccarent, cum delectationem vencrcam completam appe­ terent contra ordinem naturæ. Si vero præter intentionem quandoque sequitur pollutio, dum his præviis aétibus vacant, nullum est peccatum. 32. (B) Hinc, si vir seminavit antequam mulier semen' emittat (quod non raro occurrit, cum multæ mulieres sint frigidiores viris), hæc potest tadibus vel alio modo sese excitare ad seminationem; quamvis enim semen uxoris necessarium non sit ad generationem, complet actum conjugalem, et concupiscentiam sedat; et si mulie­ res post organorum irritationem, quæ ex copulâ oritur, naturam compescere tenerentur, sæpe periculo graviter peccandi exponeren­ tur. Insuper seminatio hujusmodi aliquid confert ut semen virile facilius ct certius in uterum ascendat et cum ovulo conjungatur, ideo­ que conceptioni favet. Nonnulli autant id etiam mulieri licere, quando vir onanista se retrahit anteseminationemcum enim, ut supponimus, hæc aétum conjugalem legitime incœperit, eumdem perficere potest : secus, organa genitalia irritata manent. Sed communius docetur hoc non licere*3; cum enim vir intra vaginam non seminaverit, conceptio fieri nequit, et seminatio cx parte mulieris pollutio esset. 33. 20 Quidquid fit præter, sed non contra generatio­ nem prolis, non excedit veniale. Nam deleélatio venerea licet conjugibus, quando refertur ad aliquem finem hone­ stum, ut supra (n. 16) diéhim est; si vero propter seipsam sumitur, venial iter tantum est illicita, dummodo absit pollu­ tionis periculum ct nihil contra finem præcipuum matrimo­ nii peragatur; inordinatio enim, quæ in talibus aétibus inve­ nitur, est accidentalis et levis. Hinc : * Hic non agitur dc vero semine, quod in mulieribus non est nisi ovum; sed ce vulvo-vaginali secretione, quæ cum voluptate emittitur 3 Cope/lm., p. 143-141· — 3 Lehmk., n. S58; iXoldin, n. 65. 16* SUPPLEMENTUM AD TR. DE MATRIMONIO. (A) Mutui aflus imperfefli (taélus, oscula, amplexus, etc.), etiam quando ad copulam non ordinantur, nec aliquo honesto fine coho­ nestantur, sed propter solam voluptatem exercentur, venialiter tan­ tum sunt illiciti', dummodo absit proximum pollutionis periculum, etiamsi quandoque per accidens pollutio sequeretur : tunc enim non est prævisa nec volita. Imo hujusmodi adtus omnino licent si ali­ quo honesto fine cohonestantur, v. g. ad fovendum mutuum amo­ rem, etc. (B) Aflus solitarii imperfecti, v. g. taétus turpes in proprium corpus exerciti, sunt quidem peccata venialia quia ob solam voluptatem fiunt; sed non mortalia, si absque proximo periculo pollutionis peraguntur. Sed qui ita sibi indulgent eo tempore quo copula maritalis haberi nequit, facile exponuntur periculo ulterius proce­ dendi; non ita, si iis in circumstantiis in quibus copula legitima exerceri potest, cum, occurrente periculo, debitum petere va­ leant. I ■ u Ih J" »-llî *l· •y I ·» I Ιί 34. 30 Quidquid est contra generationem prolis, gra­ viter illicitum est, cum adversetur primario fini a Deo intento in institutione matrimonii. Hinc : — (A) Pollutio voluntaria extra copulam conjugalem et quidquid proximum pollutionis periculum inducere potest, non minus illicita sunt in conjugatis quam in solutis; imo graviora sunt, quia prætcr castitatem, læditur us alterius compartis; nam, ut ait S. Paulus , * “mulier sui corporis potestatem non habet, sed vir; similiter autem et vir sui corporis potestatem non habet, sed mulier”. Hinc etiam copula cum extraneâ persona est adulterium, cuo peccata mortalia includens, unum contra castitatem, alterum contra justitiam; ct si adulterium habetur inter duos conjugatos, tria sunt peccata, unum contra castitatem et duo contra justi­ tiam, quia duorum jura laeduntur. Quod quidem verum est etiamsi alter conjux de suo jure cedat; hic enim agitur de jure quod ex ipsâ unitate matrimonii oritur, prout a Deo * Excipiuntur tamen communiter illi aôlus qui valde obscceni sunt, v. g. immittere genitalia in os mulieris, vas præposterum penetrare, genitalia lambere, etc. Sed hi atflus graviter illiciti sunt, non præcise quia obscœni, sed quia plerumque grave pollutionis periculum indu­ cunt; unde, si de facto in quibusdam personis tale periculum non existeret, excluso affectu sodomitico, non essent graviter peccaminosi. Ab his tamen deterrendi sunt conjuges, ne, sensu conjugalis pudoris amisso, in deteriora cadant. ’ 1 Cor., VII, 5. SUPPLEMENTUM AD TR. DE MATRIMONIO. sub N. Lege statuta est, nec proinde alienari potest privata conjugum auctoritate. Etiam in uxore pollutio grave peccatum est; quamvis enim non sit effusio seminis prolifici, sed solum secretio alicujus humoris ad generationem utilis, non autem necessarii, tamen cum delectatione venerea completa conjungitur, ac proinde ultimo ad generationem refertur; illam igitur inducere, absque ullo ordine ad copulam con­ jugalem, est gravis deordinatio, cum fiat contra ordinem a naturâ intentum. 35. (B) Grave etiam peccatum est copula sodoniistica inter conjuges habita, i. e. penetratio vasis præposteri cum effusione seminis in eodem; est enim gravis deordinatio contra naturam, cum conceptionem impossibilem reddat; necnon contra fidem conjugalem, quæ prohibet ne conjuges utantur compartis corpore nisi modo ad generationem apto; pessimos etiam morbos inducit in muliere1. Attamen inchoare copulam in vase praepostero cum inten­ tione eam consummandi in vagina; vel genitalibus tangere vas præposterum, dummodo præcaveatur effusio seminis, et excludatur omnis affeétus sodomiticus, non sunt pro­ babiliter peccata mortalia : quia prior a<5his fit tanquam. praeparatio ad copulam in vase debito, posterior autem est solum taélus inter conjuges non prohibitus sub gravi. Hortandi sunt tamen ut ab his se abstineant, utpote inho­ nestis, et ne forte brevi sodomiam ipsam committant. A peccato sodomiae distingui debet aélus quo conjuges congre­ diuntur animalium more, ita tamen ut copula fiat in vase debito; quo casu nonnulli dicunt se praepostere vel a tergo congressos esse. Tunc interrogare debet confessarius utrum hoc modo generatio fuerit possibilis necne; si respondent eam fuisse possibilem, infer­ tur aélum non fuisse sodomiticum, sed solum inordinatum in situ; quod quidem peccatum veniale non excedit. 36. Hic quæritur utrum uxor cooperari possit copulæ sodomiticæ. Quidam dicunt cum *Sanches , numquam licere, etiam ad mortem effugiendam, quia actus est intrin­ sece malus. Alii autem non pauci distinguunt3; libenter admittunt positivant seu aftivam cooperationem nunquam * Quos descriptos vide ap. Stirbled, op. cit., t. II, p. 58-63. • Sancher, lib. IX, disp. 17, n. 3. 3 Betardi, n. 987; B’oldin, n. 66. Theol. Mor. I. (Suppl-I — i* 18’ SUPPLEMENTUM AD TR. DE MATRIMONIO. licere, sed uxorem posse concubitum viri sodomiticum pati, dummodo : (a) illum impedire conetur ct tunc solum cum permittat quando absque gravissimo malo cum impedire nequit; (b) nec vencreæ delectationi inde forsan orienti consentiat. Unde in praxi uxor quæ ita ageret, in bonâ fide relinqui potest. (C) Graviter etiam prohibetur copula onanistica, de quâ spcciatim agendum est, propter ejus frequentiam et prava conscétaria. 37. Corollaria. (A) De fœcundatione artificiali. Hæc habetur, quando semen virile non potest naturaliter in organis femineis reti­ neri; tunc, syphunculi ope, in ipsum uterum introducitur, sæpe cum felici exitu, i. e. cum prolis conceptione. Quod duplici præ­ sertim modo fieri potest : (a) præhabitâ inter conjuges legitima copula, semen in vagina receptum, ope syphunculi hauritur et in uterum injicitur; (b) vir pollutione solitariâ vel onanisticâ effundit semen, quod syphunculo in mulieris organa introducitur. Jamvero prior modus non est illicitus, dummodo fœcundatio naturaliter fieri nequeat, quia solummodo adhibetur ad juvandam naturam; poste­ rior autem graviter illicitus est, quia medium adhibitum, scilicet pollutio direCte voluntaria, est quid in se malum. Hinc C. Offi­ cium, 24 mart. 1897, proposito dubio : “An adhiberi possit artifi­ cialis mulieris fœcundatio?”, respondit : “Non licere”’. 38. (B) De peccatis internis conjugum. (a) Peccatum grave est optare copulam cum aliena personâ, vel gaudere de copulâ cum eâ habitâ vel habendâ : id enim nihil aliud est nisi adulterio interne consentire. (b) DelcCtatio venerea de copulâ cum proprio conjugo habitâ vel habendâ, ejusve desiderium, excluso tamen pro­ ximo pollutionis periculo, non est peccatum : quia est gau­ dium vel desiderium de re licitâ. Hinc, si alter conjux est absens, vivida hujusmodi cogitatio valde periculosa est, cum ex unâ parte inducat periculum pollutionis, et ex alterâ hoc periculum per copulam maritalem averti nequeat. In omni casu hortandi sunt conjuges ab his delectationibus abstinere, cum plerumque propter solam voluptatem quærantur. (c) DeleCtatio vel desiderium de aCiibus inter conjuges venialiter illicitis est leve peccatum ; de rebus sub gravi « 5 'Ap. Atia S. Sedis, XXIX, p. 704. SUPPLEMENTUM Λ D TR. DE M ATRI MON ΙΟ. 19* prohibitis est grave peccatum ; nam delectatio et deside­ rium induunt moralitatcm objecti appetiti. III. De onanismo conjugali’. 39. i° Notio onanismi. Onanismus proprie dictus, seu conjugalis, est copula ita peraéla ut, quamvis adsit effusio seminis humani, impossibilis reddatur conceptio prolis. Quod variis modis efficitur ; (a) cx parte viri, si, copulâ inceptâ in vase debito, se retrahit ante seminationem ct semen effundit extra vas 123; vel induit membrum *virile ali­ quo tenui indumento (gallice capotte anglaise, anglice french coat, vulgo condom) intra quod retinetur semen emissum ; (b) ex parte mulieris, quando utitur spongia, vel indumento occlusivo, quo ingressus seminis virilis in uterum præcluditur; vel irrigatore, quo semen in vaginâ receptum eluitur; aut chimicis substantiis quibus semen enecatur. 40. 2° Onanismi malitia et prava consectaria. (A) Ona­ nismus voluntarie commissus est peccatum grave contra natu­ ram. Nam copula ex se ordinatur ut humana species pro­ pagari queat, ideoque conjuges, dum matrimoniali operi legitime vacant, Dei sunt adjutores et cooperatores in pro­ creatione nobilissimae creaturae, quæ ad adoptionem divinam destinatur; atqui onanistæ, illegitimis mediis utendo ad conceptionem praecavendam, naturam frustrantur; organis sibi datis abutuntur contra ordinem a Deo intentum; cuius­ dam sacrilegii efficiuntur rei, dum rem nobilissimam in tur­ pissimum passionis ignominia actum commutant, ct imma1 Praeter auilores jam citatos, cfr. Nardi, De Onanismo, ap. Appen­ dices ad Billuart, p. 549 sq. ; Anti du Clergé, XX, 1898, p. 1073 sq. 1105 sq.; XXI, 1899, p. 328-331; Surbled, op. cit, I, p. 181-204. 3 Hoc fuit crimen Onan ( hinc vox onanismus), qui “ introiens ad uxo­ rem fratris sui, semen fundebat in terram, ne liberi fratris nomine nascerentur” (Gen., XXXVIII, 9). Notandum est tamen ibi Onan præsertim reprehendi quia, contra legem, filios fratri suo defumflo suscitare nolebat. — Onanismus vocatur etiam Malthusianismus a Malthus, qui in opere Essay on the Principles of Population, 1878, media proposuit impediendi nimiam hominum multiplicationem; ipse tamen non advocat media illicita, sed potius voluntariam continen­ tiam statim ac sufficiens numerus filiorum procreatus est. — Sensu lato, apud medicos, onanismus designat etiam pollutionem solitarie commissam. 20’ SUPPLEMENTUM AD TR. DE MATRIMONIO. ciliatum thalamum in lupanar convertunt ; aliunde crudeles scipsos ostendunt dum, pcssimæ voluptatis causa, positive cum Deo concurrere denegant in procreando infantes1, qui coelestis patriæ cives esse potuissent. — Merito igitur 5. Offi­ cium, 2\ mai 1851, damnavit sequentem propositionem 2 : “ Probabile est istum matrimonii usum (onanismum) non esse prohibitum jure naturali 41. (B) Exitiosa conseflaria ex onanismo sequuntur. (a) Ipsi conjuges sæpe ex eo multa mala patiuntur; sicut enim filii sunt commune bonum ac commune vinculum quo firmius et ardtius conjuges conncctuntur, ita ex adverso qui prole carent multo facilius dissentiunt ct ab invicem sepa­ rantur. — Nec dicatur ad hunc finem attingendum unum vel alterum filium sufficere; nam, quo numerosior proles, eo firmior conjugum unio; aliunde haud raro onanistæ puniuntur praematura morte unius vel alterius filii quem genuerant; hinc sæpe parentes filii unici angoribus et timo­ ribus premuntur, ne forte hic e vivis rapiatur et familiae nomen deleatur. — Præterea copula maritalis quæ, legitime peracta, remedium est concupiscentiae, eam non sedat, sed incendit, quando onanisticc perficitur; fæmina præsertim non complete delectatur, nec quiescit nisi cum uterus virili semine ejus ardorem temperante irrigatur.— Hinc etiam uno ore conclamant medici onanistas multis morbis ob­ noxios esse 3, qui præsertim cx nervorum excitatione oriun­ tur; commotio enim quam concubitus causai, non sedatur nisi virilis spermatis naturali effusione ac susceptione. 42. (b) Proles etiam haud raro ex onanismo parentum aliquod detrimentum patitur, quod ita describit Concil. Piclaviense4, 1868 : “Sæpe sæpius accidit ut filius ille, indul­ gentius educatus, aut Deo jubente vitam breviter finiat, aut, ’ Quod etiam Pagani agnoverant; unde Martialis poeta de pollutione aiebat (Epigram., 1. IX, 42) : “ Ipsam crede naturam dicere rerum, Istud quod digitis, Pontice, perdis, homo est ! ” ■ Ap. A mi du Clergé, XX, p. 1077; ibidem invenies hâc de re alia S. Sedis responsa. Ί An. Eschbach, p. 573-574; cfr. Surblcd, op. cit., t. I, 1. II, ch. 11-12. 4 Cap. VI, n 8, ap. Collefl. Lacens.y t. IV, p. 830. SUPPLEMENTUM AD TR, DE MATRIMONIO. 21’ ætate deterior faétus, dulci fratrum sororumque amore ac præsidio destitutus, seipsum amans, parentibus non obediens, elatus, ingratus, sine affectione, familiam suam igno­ minia moeroreque afficiat 43. (c) Nec minus societati nocet onanismus. Siquidem præcipuum societatis robur ac præsidium in numero ac virili civium educatione situm est; jamvero onanismus, generationem impediendo, civium numerum minuit, ita ut nationes olim florentes paulatim decidant; obstat pariter virili puerorum educationi : ubi enim unicus est filius, generatim indulgentius educatur, voluptati potiusquam officio addicitur, ac sæpe patriæ omnino inutilis evadit. — Nec timeri debet ut homines extra modum multiplicentur; hodie enim multæ sunt regiones adhuc incultae, nova media deteguntur quibus agri jam exculti fruCtus copiosiores pro­ ferre valeant ; unde illi fidendum est qui dixit : “Crescite et multiplicamini, et replete terram ” x; ipse enim providebit. 44. 30 De cooperatione uxoris ad copulam onanisticam. (A) Si cooperatio sit formalis, ita ut uxor vere in eam consentiat aut de eâ gaudeat, aut a fortiori ipsa utatur mediis ad praecavendam conceptionem, certo graviter pec­ cat Idem dicendum est si moraliter et efficaciter huic cri­ mini cooperetur, querendo de numerosâ prole, de partus doloribus, simulquc prævidcndo his querimoniis virum ad congressum onanisticum induci. Si uxor gaudeat non de peccato ipso, sed de voluptate quam in hujusmodi copulâ experitur, antequam vir sese retrahat, aut de effectibus hujus peccati, v. g. de præservatione a molestiis ct laboribus graviditatis aut partùs, non eo ipso est rea culpæ mortalis; nam stricte loquendo de his gaudere potest, dummodo detestetur peccatum illudque impedire serio conctur. Attamen, cum valde timendum sit ne complacentia de effectibus transeat in complacentiam ipsius peccati, ipsi suadendum est ut cito ab illo gaudio mentem suam avertat, atque coram Deo protestetur se talem abusum non approbare. 1 Gen, I. 28. 22* SUPPLEMENTUM AD TR. DE MATRIMONIO. 45. (B) Si cooperatio sit materialis, i. e. si uxor patiatur seu permittat copulam onanisticam, quin eam ullomodo approbet, distinguendum est : (a) quando onanismus per­ agitur sold retractione viri, cooperatio mulieris ex causa gravi permittitur, v. g. ad vitanda jurgia, vel adulterium mariti aut propriam incontinentiam ; imo uxor a viro onanistâ de­ bitum petere potest, propter gravem rationem, v. g. quia ipsi grave est tam diu ab usu matrimonii abstinere. Nam agitur de aétu qui in se licitus est, et quem vir modo licito præstare potest, si velit; et, etiamsi prævidcatur eum ex propriâ malitia esse peccaturum, id permitti potest, dum­ modo adsit sufficiens ratio. Hinc in hoc casu uxor consen­ tire potest voluptati ex hac copula orienti, cum ipsa modo legitimo aftum conjugalem perficiat. υ prout in casu, sit licitus? — Negative; est enim intrinsece malus. 2° Λη uxor, sciens, in congressu condomistico possit passive se præbere? — Negative; daret enim operam rei intrinsece illicitae”*. 47. 40 De quibusdam actibus ad onanismum acceden­ tibus. (A) Si copula maritalis interrumpitur propter ali­ quam necessitatem, v. g. ad vitandum scandalum quod pate­ retur persona fortuito superveniens, nullum est peccatum, etiamsi semen extra vaginam effundatur; id enim fit præ­ ter intentionem, ad vitandum majus malum morale, nec proinde magis culpabile est quam involuntaria pollutio. ' j i 48. (B) Si duo conjuges, aétum conjugalem exercentes, mutuo consensu ante seminationem copulam abrumpunt, quin adsit peri­ culum semen extra vas effundendi, striéle loquendo probabiliter non peccant graviter, præsertim si gravis adsit ratio ita agendi, v. g. ad vitandum partum valde periculosum, aut ne proles nimium multi­ plicetur; nam copula in hoc casu est solum impudicus taétus qui, inter conjuges, excluso pollutionis periculo, non est graviter illicitus. Ordinarie tamen conjuges a tali agendi ratione arcendi sunt; nam sæpe adest periculum semen extra vas effundendi; et insuper qui ita agunt, communiter sola voluptate ducuntur, et facile in onanis­ mum labuntur’. Hinc si vir copulam incoepit cum intentione intra vas seminandi, sed, propter defatigationem aut debilitatem vel spasmum aut aliam rationem hujusmodi, prævidet seminis effusionem valde probabiliter etiam copula longius produétà secuturam non esse, potest a copula desistere, etiamsi uxor jam seminaverit; nam ad impossibile nemo tenetur. 49. (C) Ab onanismo omnino differt praxis copulam habendi solummodo iis temporibus quibus conceptio raro accidit. Videlicet, juxta physiologia? leges, generatio pro­ lis multo facilius contingit tribus quatuorve diebus ante et quatuordecim diebus post inceptam menstruationem ; dum nonnisi raro occurrit a quintodccimo dic ad paucos dies qui praecedunt menstruorum recursum ; si igitur copula habetur hoc solum tempore, quod ageneseos vocatur, possibilis qui­ dem, sed non valde probabilis est conceptio. Porro talis agendi ratio non est peccaminosa, cum conjuges possint ’ Ap. Auti du Clergé^ 1. c , p. 1077. ’ Hanc qiue-tionem fusius expositam invenies ap. A’. Rev Théol., XXXI1, 1900, p. 579-635; Collât, lintg., VI, 1901, p. 4664 78. 24* SUPPLEMENTUM AD ΤΗ. DE MATRIMONIO. sese continere quamdiu volunt, ct aliunde nil contra finem matrimonii agant tempore quo congrediuntur. Merito igi­ tur 0". Pœnitentiaria, 16 jun. 1889, respondit1 : “ Conjuges prædiéto modo matrimonio utentes inquietandos non esse, posseque confessarium sententiam de quâ agitur, illis conjugibus, caute tamen, insinuare, quos aliâ ratione a detestabili onanismi crimine abducere frustra tentaverit 50. D) Uxores quæ, dum aétum conjugalem exercent, semina­ tionem vitare conantur, proptereaque animum ad alia convertunt vel sensibilem dolorem sibi procurant, objective non peccant, quia fœminea distillatio ad generationem necessaria non est ; sed ali­ quando subjective peccant, quia id faciunt eo fine ut conceptionem impediant; unde monendae sunt omnes hujusmodi conatus esse omnino inutiles. — Idem dicendum est de iis quæ, statim post co­ pulam, surgunt vel mingunt: sic enim non impeditur conceptio, quia uterus mox semen attrahit et, eo recepto, statim clauditur; sed ipsa intentio semen expellendi mortale peccatum est. 51. (E) Si, propter organicum defeétum, uxor semen virile reti- SUPPLEMENTUM AD TR. DE MATRIMONIO. » - I ■ I — ■ ■■ ——■ II· ■ i^— ■■ M ■■ M - - ^. ■ » I . , ■■ ■- —■ i ■ · · * 2A ——I «■ 53· (b) Quando confessarius, sivc cx spontane'i confes­ sione, sive cx prudenti interrogatione, cognoscit pænitentem esse onanistam. regulariter tenetur illum dc hujus peccati gravitate monere, æque ac dc aliorum mortalium, cumque paterna caritate reprehendere, ciquc absolutionem tunc so­ lum impertiri, cum sufficientibus signis constet cumdcm dolere de præterito ct habere propositum non amplius onanistice agendi. — Si pluries in idem peccatum relapsus est, absque emendatione, applicentur regulæ superius de recidi­ vis traditæ, in Tr. de Pænitentiâ. Attamen si onanista sit in bona fide, ac videatur nullum bonum fructum ex monitione sperari posse, monitio omitti potest usquedum melius sit dispositus; interea vero confessarius pedetentim illum præparet ad accipiendas et sequendas hâc de re christianæ ethices regulas. 54. (B) S. Officium, 30 mart. 1.889, ad quemdam Archiepiscopum Gallicum scribebat ' : “ Ut omni cura et studio ad hujusmodi tam calamitosam pestilentiam extirpandam, aut certe cohibendam, atque ad perniciosas impudentesque doéinnas refutandas,’ quæ hâc de re a pluribus, præsertim artis medicæ cultoribus, circumferuntur, nunquam desistas. — Quo meliori igitur ac prudentiori modo fieri posse existimaveris, fideles efficaciter docendos curabis ccelestes benedictiones numerosioris prolis parentes certo manere, atque insimul operam dabis ut noscant confessarii normas super hâc reap probatis Doéloribus traditas ac potissimum pluries a S. Sede editas decisiones ”. — Quapropter, - (a) nupturientes moneantur prima­ rium officium ipsis incumbens esse filiorum procreationem, maximumque crimen vitæ conjugalis esse prolis conceptionem impedire, (b) Conjugibus suadendum est ut, quoad filios procreandos, in Deum confidant, qui de omnibus curat, volatilibus cceli, liliis et foenoagri, et a fortiori hominibus : “ Nolite ergo solliciti esse, dicentes : Quid manducabimus, aut quid bibemus, aut quo operiemur?... Scit enim Pater vester quia his omnibus indigetis. Quærite ergo pri­ mum regnum Dei, ct justitiam ejus, et hæc omnia adjicientur vo­ bis” *. (c) Cum causa praecipua onanismi sit effrenata libido, nuptis et innuptis commendentur illa media naturalia et supernaturalia, quibus domari possit voluptas, qualia sunt arduus et improbus labor; moderatae coiporis castigationes; temperantia in cibo et jrotu; vitatio occasionum quæ libidinem excitant ; vigilantia mentis ac cordis, statim expellendo lubricas cogitationes pravaque deside­ ria; oratio assidua; frequens novissimorum cogitatio : breve enim quidquid hic delectat, aternum quod cruciati • Ap. Ami du elergf XX, 1898, p. 1079. " Matth., VI, 31-33. 26* SUPPLEMENTUM AD TR. DE MATRIMONIO. § II. De obligatione actus conjugalis, 55. i° Conjuges ex justitia per se sub gravi tenentur sibi invicem reddere debitum, quoties una pars serio ac legitime petit sive expresse sive tacite. Probatur : Etenim vi contractais matrimonialis acquiri­ tur jus striélum in corpus alterius in ordine ad actus ex se aptos ad generationem ; atqui juri stricto unius respondet obligatio stricta ex parte alterius; ct cum agatur de re gravi, nempe de generatione prolis, de vitandâ incôntinentiâ, de pace inter conjuges servanda, talis obligatio per se gravis est. — Hinc merito S. Paulus ait1 : “ Uxori vir debi­ tum reddat, similiter autem et uxor viro. ” 56. Declaratur : (A) Hæc obligatio est gravis per se, sed per accidens levis esse potest ex variis adjunctis; si raro tantum denegatur debitum, v. g. si sæpius petenti semel tantum in mense negatur; si ad breve tempus differtur ;. si alter remisse tantum, non instanter, petit et neganti facile acquiescit; dummodo tamen in his circumstantiis absit pol­ lutionis periculum.— Sed in praxi mortaliter peccant uxo­ res quæ se difficiles et morosas præbent in reddendo debito, cum sic viros suos exponant incontinentiae ct adulterii periculo. Graviter etiam peccant viri qui, sive ad vitandam prolem, sive ex malevolentia, raro cognoscunt uxores suas, etiamsi hæ non expresse, sed solum interpretative petant. Imo etiam semel debitum negare serio ac legitime petenti, quando id periculum incontinentiae vel gravem molestiam alteri affert, culpà mortali non vacat. H *c K 1« 57. Hinc etiam non licet conjugibus se inhabiles reddere ad copulam nimiis laboribus, vigiliis, austeritatibus, aut a fortiori pol­ lutionibus, adulteriis aliisve illicitis aétibus. — Neque uni licet, sine necessitate vel alterius consensu, per notabile tempus abesse : hoc enim æquivalet denegationi debiti. Quædam mulieres, jam prole oneratæ vel provenions ætatis, aliquando putant se debitum negando non graviter peccare; si id non sæpe fiat, et vir periculo peccandi non exponatur, nec ullus speretur ex admonitione fruéhis, in bona fide relinqui possunt; sed moneri debent ne ita agendo virum periculo incontinentiæ exponant. ' / Cor., N\\, 3. SUPPLEMENTUM AD TR. DE MATRIMONIO. 27’ A debito reddendo excusantur conjuges intra primum bimestre a nuptiis celebratis, certo quid em si de religione ingredienda cogitem ; probabili1er etiamsi hoc in animo non habeant. Cessat autem illud privilegium, etiam intra bimestre, statim ac matrimonium fuit con summatum. Cæleroquin plerique eo privilegio non utuntur quia illud ignorant. 58. (B) Ut quis teneatur debitum reddere, alter debet legitime petere; nam si hic amiserit jus exigendi debitum, cessat obligatio reddendi. Jamvero alteruter conjux jus exigendi amittit : (a) Per adulterium formale, certum, consummatum, non permissum, nec condonatum ; tunc enim conjux innocens jus habet discedendi ab adultero. (b) Per affinitatem aliudve impedimentum post nuptias contrarium vi cujus prohibetur debitum petere; tunc enim altera pars potest quidem, sed striclc non tenetur debitum reddere,1 quamvis sæpe melius sit id præstarc, ad vitandam incontinentiam. — Attamen mulier a consanguineo viri oppressa, non amittit jus petendi, quia poena non incurritur sine culpà. — insuper, quando jus amissum restitutum est per dispensationem, reviviscit ex altera parte obligatio red­ dendi debitum, nisi amissum fuerit per adulterium : tunc enim non restituitur nisi accedente condonatione partis in­ nocentis. (c) Per amissioftem rationis; videlicet si unus e conjugi­ bus amens efficitur vel ebrius, alter non tenetur debitum reddere; nam qui caret usu rationis, non petit rationabili et humano modo. Licet tamen in hoc casu reddere debi­ tum, præsertim si amens vel ebrius sit in periculo inconti nentiæ; imo, juxta quosdam, id vere praecipitur, si pericu lum sit proximum ; sed cum de hâc obligatione non cons­ tet, urgeri non debet. — Quando autem amens ve! ebrius usum rationis recuperavit, jure suo jam frui potest. 59. (d) Petendo debitum modo illicito, v. g. modo onauistico vel sodomitieo, vel in talibus circumstantiis in quibus scandalum præberi potest; nullus enim aclum illicitum ’ Quidam tamen putant eam teneri, quia altera pars, quamvis illicite agat, jus suum servat relate ad compartem : in praxi autem cum obli­ gatio sit dubia, urgeri nequit. 28' SUPPLEMENTUM AD TR. DE MATRIMONIO. exigere potest. — Attamen si actus sit illicitus non in se, aut in modo quo peragitur, sed ratione petentis, quia v. g. voto castitatis ligatur, vel agit propter solam voluptatem, multi cum Sanchez probabilius dicunt alte­ rum conjugem posse ac debere reddere debitum ; nam quamvis petens illicite agat, non amisit jus in corpus alte­ rius. Unde in praxi consultius est in hoc casu debitum reddere. 6o. (e) Petendo debitum modo immoderato, ita ut exinde alter conjux grave damnum sibi vel proli prudenter timeat. Hic agitur de damno ve! incommodo quod non sit matri­ moniali conditioni annexum. Proinde a redditione debiti non excusant ordinaria graviditatis aut' partûs incommoda, nec aliqua sanitatis debilitatio, neque dolores moderati etiam diuturni, prout sunt dolores capitis, etc. quia hæc omnia ipsi matrimonio adnexa sunt. Excusat autem grave periculum vitee vel sanitatis, quod ex judicio prudentis medici timendum est; ita in casu morbi contagiosi vel non, quando grave damnum imminet, ut supra, n. 28, diôtum est : pariter si mulier parere nequit sine mortis periculo, non autem si in primo partu periculum vel extraordinarios dolores passa est (nam in primo partu majores sunt labores (piam in sequentibus). Hinc etiam si vir sæpius debitum petit, v. g. bis aut ter eâdem noéle, non est obligatio reddendi, cum copula tam sæpe repetita unique noceat, et quidem communiter plus etiam viro quam uxori. Præ­ terea conjuges debilis vel infirmæ constitutionis non possunt, abs­ que gravi damno, quotidie copulam exercere; unde prudentem hâc de re medicum consulant, ejusque sequantur consilium. Excusat pariter grave damnum proli jam concepta imminens, v. g. periculum abortûs. Si agitur de prole concipienda, non excusat timor ne nascatur infirma aut mortua, aut in i gestate vivat; nam melius est eam his infii mitapbus laborare, aut etiam peccato origi­ nali infetflam mori quam non esse. Si vir culpabiliter prolis curam non habet, et uxori incumbat onus seip^am et prolem alendi, hæc non tenetur ipsi debitum reddere, etiamsi ille in periculo incontinentiæ versaretur, nisi tandem resi­ piscat et familiæ curam habere promittat; non enim tenetur ut serva mero arbitrio viri esse addiéla. Si vero, sine culpâ viri, uxor et numerosa proles maxima egestate laborant, nec alii filii ali possunt, juxta quosdam, excluso incontinenuæ periculo, debitum negari potest. Sed vix aberit tale peri­ culum; unde potius divinæ Providentiæ fidendum est quæ, dum fecunditatem impertitur, et alimenta præbcre solet. His tamen SU PPLE M F. NTÎTM AD TH. DF MATRIMONIO. 29 conjugibus disci etc suaderi potest ut nonnisi tempore agenesem, (supra n. 64) congrediantur. 61. (C) Ut quis teneatur debitum reddere, nccesse non est ut altera pars petat explicite, sufficit ut implicite seu in­ terpretative suam voluntatem significet. Sæpe enim uxores, propter innatam verccundiarti, expresse petere non audent, sed suum desiderium signis interpretativis exprimunt; quæ si advertat maritus, tenetur debitum reddere. 62. 2° Neuter conjux per se tenetur petere debitum ; sed per accidens ex caritate uterque, sed præsertim vir, teneri potest. — Ratio prioris est quia nemo tenetur uti jure suo. Ratio posterioris est quia vir judicare potest compartem periculo incontinentiæ exponi, et, præ verecundia, petere non audere : tunc caritas postulat ut ipse debitum petat, ne illa in peccatum incidat; pariter, in quibusdam circumstan­ tiis, id nccesse est ad mutuum amorem fovendum, aut zelo­ typiam ac dissidia avertenda. Art. III. De baptizandis fœtibus.1 fDe Divisio * l)e I De VDe fœtibus abortivis. Puer’s ,n utero matris periclitantibus. operatione cæsaieâ. abortu et craniotomiâ. 63. I. De Fœtibus abortivis. Cum hodie certo mo­ raliter constet fœtum humanum animâ rationali informari jam ab initio conceptus et cum aliunde baptismus sit omnibus, etiam infantibus, necessarius ad salutem; omnes fœtus abortivi, etiam minimi, baptizandi sunt, nisi jam sint mortui. 1° Quando fœtus abortivi plene formati videntur, absolute baptizandi sunt, dummodo vel hvissimus motus in eis appre­ hendatur; quia talis motus est sufficiens signum vitæ. — Si vero sine motu videntur, nec tamen corrupti aut putre­ facti, sine morâ baptizentur sub conditione : si vivis... Nam vita existere potest sine apparenti motu, ct sola putredo est ’ Præter theologos qui dc baptismo disserunt, efr Caagiamilla, Sarra Embryologia ; Caf>ellm., op. cit. p. 104-119; Eschbach, op. rit., p. 2S7378 ; Anhnelli, Medicina Pastor., t. II, n. 10 41 ; Barry, Medico-Chri­ stian Embryology, Louisville, 1846; burbled, t. II, p. 266-279. 30* SUPPLEMENTUM AD TR. DE MATRIMONIO. certum mortis signum, ita ut infantes, qui exterius mortui esse censebantur, post plura pertentata, demum vivere ap­ prehensi fuerint. 64. 2° Abortivi fœtus, etsi nondum plene formati, in qui­ bus motus vitalis apprehenditur, absolute baptizandi sunt; qui vero sine motu apparent, sed a molâ seu massa carneâ distinguuntur’, baptizentur sub conditione : si vivis. Ratio prioris est quia, ubi adest motus vitalis in fcetu humano, ibi est anima rationalis ; ratio posterioris est quia ubi deficit, dubium est foetum adhuc vivere. 3° Quando fœtus immaturi emittuntur, in secundinis adhuc invol vuntur, i. e. in duabus præsertim membranis, seu pelliculis, quarum prior dicitur amnios, altera chorion. Controvertitur autem utrum baptismus infanti collatus secundinis involuto sit validus vel non, quidam affirmant, quia hæc involucra censentur esse pars infantilis corporis; alii negant, quia hæc ad ejus corpus non perlinent, sed sunt velut vestimenta quibus tegitur. — Unde in praxi, quando embryo in secundinis inclusus emittitur, statim, ne pereat, baptizetur sub conditione: si es capax: deinde, ruptis vel secatis involucris, iterum abluatur sub conditione : si non es baptizatus". 65. 40 Monstra, seu deformes fœtus qui ferinam potiusquam humanam speciem præ se ferunt, si constat ca ex muliere nata fuisse, absolute baptizanda sunt, dummodo certo vivant; conditionate., si dubitatur utrum adhuc vivant. Dicitur quidem in Rom. Ritualis3 .· “ Monstrum quod humanam speciem non præ se ferat, baptizari non debet”; sed id scriptum est tempore quo putabatur monstra ex congressu mulieris cum brutis oriri posse. Hodie vero compertum est rem ita non se habere, sed monstra ex eo oriri quod forma fœtus humani, cum adhuc mollis et flexibilis sit, ita deformari et immutari valeat, ex vehementi aliqua * Ad quod intclligendum, sciendum est ova abortiva quæ emittuntur, aliquando carere fœtu seu embryone, qui jam periit, ideoque esse so­ lum molem carneam Aliunde, post primum mensem a conceptione, i.mbno non excedit longitudinem unius centimetri et in ovo est infle­ xus, non extensus, ita ut ad eum dignoscendum quædam attentio sit necessaria. • Quod ita fieri potest, juxta Capellm., p. 115, not. 2 : fœtus immer­ gatur in aquam tepidam (ne aquA frigida occidatur); utriusque matius pollice et indice apprehendatur aliqua velamenti plicatura atque disrumpatur, ut materia ovi effluat et aqua baptismatis fertum directe abluat; simulque forma pronuntietur. 3 De Sacram. Baptismi, n. 19. SUPPLEMENTUM AD TR. DE MATRIMONIO. * 31 matris imaginatione aut terrore, ut bruti formam assumat Him hujusmodi monstra, si certo vivant, absolute hantizari debent. 66. Si infantes duo capita au sumitur tot esse homines distil zandi ; nisi periculum mortis ir simul abluantur, dicendo : eg< duæ sint personæ, quia duo c una primum absolute baptizet, 67. II. De infantibus in Quamvis multi veteres thec tibus in utero collati dubit; docetur talem baptismum periculum mortis imminea "si tu es capax" baptizand fuerit, rebaptizandus est su tus". Ratio est quia aliqu hujusmodi baptismatis, do non tulerit2. Cæterum, an tur, sive syphunculo, sive s ut secundinœ rumpantur, tangat. (b) Si infans caput emis neat, baptizetur in capite, 1 iterum baptizandus; quia 1 A’it. Romanum, n. 16. At s vitalem indicet motum, co tunc, si natus vixerit, sub c< Rituale, 1. c. 68. III. De Cæsareà op consistit ut scindantur mei ipseque uterus, ut ex eo cd ralcm ad lucem edi nequi thodo natus est Julius, p cœsus); eamdem medici //j ' Contrarium quidem docet /1 clausus baptizari debet"; sed talem baptismum esse invalidun a Aliunde ita respondit A. C etiam 16 mari. 1897. ap. Esckba 32' SUPPLEMENTUM AD TR. DE MATRIMONIO. (A) Quando hæc operatio fit in maire vivente, si hæc si robusta ct medicus peritus, et aliunde adhibeantur antisef. tica aliaque media chirurgis apprime nota, plerumque sa vantur tum mater tum infans1; attamen remanet pro utre que aliquod mortis periculum. — Quo posito, quæritu utrum mater teneatur sectionem cæsaream pati, ut ejus pre les baptismum recipere valeat, (a) Imprimis omnes faten tur cam non teneri, si infans possit in utero baptizari ; nam etiamsi spes habeatur salvandi vitam matris et pueri, hæc non est adeo certa ut propterea mater st rifle teneatur peri­ culosam operationem subire ; unde talis obligatio non est urgenda. h (b) Si vero infans non possit in utero baptizari ac seétio cæsarea unicum sit medium procurandae salutis infantis (quod raro hodie saltem contingit), non pauci docent matrem teneri operationem permittere, dummodo hæc sit satis robusta, medicus peritus et cautiones adhiberi possint quæ probabile periculum mortis remo­ veant; nam, ex lege caritatis, debemus salutem proximi præferre bono nostro temporali. Sed multi dicunt striflam obligationem non esse id subeundi, nam, ut teneamur vitam exponere pro salute proximi, necesse est ut spes certa sit cum salvandi; atqui in casu talis certitudo non adest, cum, non obstantibus cautionibus supradidrtis, aliquod periculum mortis maneat non solum pro matre, sed etiam pro ejus prole. — Unde in praxi suaderi potest, sed non striéle urgeri cæsarea operatio ’. 69. (B) Mortuâ autem matre preegnante, gravis adest obligatio, ex caritate, seftionem cæsaream perficiendi, quo­ ties probabile est fœtum non periisse, ut possit proles bapti­ zari ct forsan ejus vita servari. Hæc obligatio incumbit IH! '3 ‘.5 1 IH H •♦i 'Quod demonstrat Eschbach, p. 340-314, testimonio medicorum. — Alia operatio, quæ dicitur symphyseotomia, consistit in seétione symphyseos ossium pubis, quâ pelvianæ fauces latiores efficiuntur, ut pro­ les facilius per eas transire possit; hæc periculo non caret, sed, si in particulari casu tutiora prudenti medico judicatur quam seélio cæsa­ rea, nil prohibet quin permittatur. ’ Aliquando etiam periculum pro matre ejusque prole removeri potest per partus accelerationem, quæ absque gravi periculo pro infante fieri potest septem jam elapsis mensibus post conceptionem. De cujus lit eitate S. Officium 4 mai 1898 rescripsit : “ Partus accelerationem per se illicitam non esse, dummodo perficiatur justis de causis et eo tem­ pore ac modis, quibus ex ordinariis contingentibus mains et fœtus vitæ consulatur”. {Atia S. .\eilis, xxx, p. 704). SUPPLEMENTUM AD TR. DE MATRIMONIO. 33* primum medicis et chirurgis; his autem deficientibus, aliis etiam qui id præstare possunt sine infantis periculo. Sacer­ doti autem id non licet, non quidem quia talis operatio sa­ cerdotali honestati per se repugnat, cum agatur de animâ salvanda per medium legitimum; sed propter periculum scandali quod multi exinde paterentur; nam minus est ma­ lum infantem sine baptismate mori, quam scandalum mul­ tis adultis dari. Unde hoc sensu S. Sedes pluries respon­ dit1, præsertim 13 dec. 1899. Sed sacerdos totis viribus prudenter curare debet ut operatio ab aliis perficiatur, præ­ sertim a medico2. — Ouo facilius vita infantis in utero matris mortuæ servetur, quando seélio cæsarea non statim perficitur, uterus pannis tegendus est, ut calorem retineat; inutile est autem os matris apertum custodire, cum id infantis respirationem minime juvet. 70 Corollaria. (A) Si confessarius, ex aegrotantis puellæ confessione, noverit eam esse illegitime prægnantcm, ne­ mine id sciente, eam monere debet nil esse faciendum quod vitam infantis lædere possit. Si vero in proximo periculo mortis versetur, eam inducere debet ut rem personæ discretae detegat, ut, post ejus mortem, operatio cæsarea fieri possid­ et infans baptizari. Quod puella præstare potest : (a) scri­ bendo litteras, in quibus declaret se velle ut post mortem uterus aperiatur et proles baptizetur; quas litteras subsi­ gnatas et occlusas tradet personæ fide dignæ, solum post mortem aperiendas : sic enim famæ suæ, in quantum fieri potest, ac saluti prolis providebit; (b)si scribere non valeat, vivâ voce rem manifestet personæ omnino discrete, quæ nonnisi post ejus mortem faftutn revelabit. — Si tamen in bonâ fide versetur, ac prudenter timeatur ne acquiescat, confessarius tacere potest. 71. (B) Cum æterna salus multorum infantium pendeat a modo quo medici et obstetrices præfatas regulas de Reti­ bus baptizandis execution! mandaverint, officium est pasto' Ita 5. Officium, 15 iebr. 1780 et 13 dec. 1899, ap. Aila S. Sedis, XXXII, p. 502-503. ’ In nonnullis Statibus nullus nisi medicus talem operationem licite peragere potest. SUPPLEMENTUM AD TR. DE MATRIMONIO. H * J ris cos diligenter instruere tum de necessitate tum dc modo baptizandi fœtus abortivos et infantes sive in utero matris, sive post partum periclitantes; ita enim eximium opus ca­ ritatis peraget, et in coelestem patriam deputabit non paucos ex his parvulis dc quibus Christus dicere solebat : “Sinite parvulos venire ad me,et ne prohibueritis cos; talium enim est regnum Dei 1 ”. 72. IV. De abortu et craniotomiâ ·’. Voluntariam fœtûs destructionem apud Paganos viguisse notum est; sed Christiana religio, humanæ vitæ ac salutis infantium stu­ diosa, eam ut verum homicidium striéte prohibuit. Nostris tamen diebus non pauci medici abortum atque embryotomiam seu craniotomiam (i. e. vivi fœtûs destructionem) 3 cohonestare conati sunt, casu saltem quo vita matris secus salvari nequit. Jamvero quoad abortum, distingui debet violenta immaturi fœtus eje&io, tempore quo extra uterum vivere nequit, ab acceleratione parttis, quæ fit quando fœtus, jam a septem mensibus conceptus, extra uterum vivere potest. — Quibus positis, Congregationum responsa hac de re subjicimus : 73· (A) De craniotomiâ. An. 18S4, die 28 maii, S. Officium ad examen revocavit dubium a Cardinali Caverot propositum : “ An tuto doceri possit in scholis catholicis licitam esse operationem chi­ rurgicam quam craniotomiam appellant, quando scilicet, eâ omissâ, mater et filius perituri sint, eâ e contra admissa, salvanda sit mater, infante pereunto”; respondendum esse duxit : tuto doceri non posse' Cum autem de sensu et extensione hujus decreti disputaretur, præ­ sertim in catholici Facultate Insulensi, Cameracensis archiepiscopus nova dubia proposuit de quibusdam chirurgicis operationibus craniotomiæ affinibus; post tres annos, S. Officium, die 14 aug. 1889 primum responsum confirmavit, ac declaravit tuto doceri non posse licitam esse “ quamcumque chirurgicam operationem dircflc occisivam fretus vel matris gestantis s”. 74. 3) De abortu immaturi fœtûs. Cum procuratio abortûs a » ·1 I ... IK Eschbach, op. cit., pp. 273-286: 381-476; Surbled, op. cit., t. II, p. 184-258; Disses, Craniotomy from the theological point of view. Embryotomia etymologice embryonis seéïioncm, craniotomia cra­ nii seu capitis seftionem significat. 4 Ap. Eschbach, op. cit., p. 461-462; A fla S. Sedis, XVII, p. 556. s Eschbach, p. 464-467; A Ea S. Sedis, XXII, p. 748. SUPPLEMENTUM AD TR. DE MATRIMONIO. 35* craniotomiâ differat, nonnulli putabant, etiam post præfata decreta, licere abortum ad salvandam matrem. Proinde novus casus S. Sedi propositus fuit : ‘‘Titius medicus, cum ad prægnantem graviter decumbentem vocabatur, passim ani­ madvertebat, letalis morbi causam aliam non subesse præter ipsam praegnationem, hoc est fœtus in utero præsentiam. Una igitur, ut matrem a certâ atque imminenti morte salvaret, præsto ipsi erat via. procurandi scilicet abortum seu fœtûs ejectionem. Viam hanc consueto ipse inibat, adhibitis tamen mediis et operationibus, per se atque immediate non quidem ad id tendentibus, ut in materno sinu foetum occiderent, sed solummodo ut vivus, si fieri posset, ad lucem ederetur, quamvis proxime moriturus, utpote qui immaturus omnino adhuc essei ”. Jamvero 6'. Officium, die 24 julii 1095, decre­ vit id fieri non posse *. 75. (C) De acceleratione partus. Quapropter nil manebat nisi de acceleratione partûs inquirere; sequentia igitur dubia ab episcopo Sinalocnsi (Sinaloa,\v\ Mexicanâ regione) proposita fuere : “ i.Eritne licita partûs acceleratio quoties ex mulieris arclitudine impossi­ bilis evaderet fœtûs egressio suo naturali tempore? — 2. Et si mu­ lieris arétitudo talis sit ut neque partus praematurus possibilis cen­ seatur, licebitne abortum provocare aut cæsaream suo tempore perficere operationem? — 3. Estne licita laparotomia (i. e. abdomi­ nis seétio) quando agitur de prægnatione extra uterina, seu de ecto­ picis conceptibus?”. Porro 5. Officium die 4 maii 1898 respondit : “ Ad 1. Partus acce­ lerationem per se illicitam non esse, dummodo perficiatur justis de causis et eo tempore ac modis, quibus ex ordinariis contingentibus matris et fœtûs vitæ consulatur. - Ad 2. Quoad primam partem, negative... Ad secundum vero quod speétat, nihil obstare quomi­ nus mulier de quâ agitur, cæsareæ operationi suo tempore subji­ ciatur. — Ad 3. Necessitate cogente, licitam esse laparatomiam ad extrahendos e sinu matris ectopicos conceptus, dummodo ct fœtûs et matris vitæ, quantum fieri potest, serio et opportune pro­ videatur” Quod responsum iterum confirmavit 5. Officium die 5 martii 1902, priora decreta renovans3 76. Ex præfatis decretis triplicetn regulam inferre licet: (A; Directe procurare abortum immatui uni -t vel cranioto* Eschbach, p. 468-469. ‘Eschbach, p. 470-471; Atia S. Sedis, XXX, p. 704. 3 /imi du Clergé, XXIV’, 1902, p. 478. 4 Quod quidem verum est, etiamsi admitteretur foetum, quamvis vivum, anima rationali adhuc non informari; nam ab Inuocentio XI, 2 mart. 1679, damnata est hæc proposito 34 (ap. Denying., n. 1051) : 36* SUPPLEMENTUM AD TR. DE MATRIMONIO. miam perficere non licet ; utraque enim aci io est direéle occisi va innocentis. Graviter igitur peccant : (a) puella· gravida: quæ procurant abortum ne famam amittant aliudvc grave malum patiantur; aut mulieres quæ, timentes ne gra- vidæ sint, potiones sumant aliavc media adhibent ut abor­ tum inducant; (b) medici, qui directe procurant abortum, etiam ad salvandam matrem; non sunt enim facienda mala, ut eveniant bona r; aliunde alia sunt media ad matri succurrendum opportuna, videlicet partûs acceleratio, ct operatio cœsarea, quæ hodie, in magnis præsertim civitatibus, ubi periti inveniuntur chirurgi, facile ac Luto perficitur 2. 77- (B) Licitum est indirefle procurare abortum ex causâ proportionate gravi ; v. g. si mater lethal i morbo laboret, qui curari non possit nisi præbeatur remedium ex quo per acci­ dens secuturus sit abortus; dummodo hæ conditiones con­ currant: (a) morbus sit vere lethalis; (b) remedium direéle adhibeatur ad morbum curandum, non autem ad fœtum expellendum; (c) meliori quo fieri potest modo provideatur baptismo ct saluti foetus animati. (C) Licet accelerationem partus directe procurare, quando prævidetur infantem vivere posse, dummodo gravis adsit causa; nam tali agendi ratione vita infantis non tollitur, sed solum periculo exponitur; quod quidem licitum est quoties id requiritur ad majus periculum ipsius infantis vel mortis avertendum. ♦ 78. Notandum pro praxi. Cum in nonnullis medicorum Scholis doceatur craniotomiam licere ct expedire ad salvan“ Licet procurare abortum ante animationem fœtûs, ne puella depre­ hensa gravida occidatur aut infametur”. Excommunicatio contra procurantes abortum lata exponitur in Tr. de Censuris. ■ Nec dici valet fœtum esse injustum agressorem; nam, ut jam suo tempore aiebat Cangiatnilla, infans non est invasor injustus, sed a natuiâcoaélus, cujus autflor est Deus; imo a matre ipsâ coaélus, ut ait D. Huber. Cfr. Eschbach, op. cit., p. 424. - Hinc hodie multi, etiam acatholici, medici immaturum abortum ac craniotomiam ut quid scientifice antiquatum reprobant : “ Tuer le fœtus, sous prétexte de favoriser l’accouchement, c’est méconnaître les ressour­ ces certaines de la chirurgie obstétricale moderne; c’est être arriéré”. Ita Dr Guermonprez, ap. Eschbach, op. cit., p. 389. SUPPLEMENTUM AD TR. DE MATRIMONIO. * 37 dam matris vitam, quidam chirurgi bonâ fide eam perficiunt, quando ex diversis adjunôiis operatio cæsarea minus oppor­ tuna videtur; quo casu, quoad præteritum excusantur qui­ dem a peccato, sed prudenter instruendi sunt quoad futu­ rum, juxta regulas in Tr. de Pænitentiâ traditas. Imprinrë par !a Société S. Jean rfivanfiélhte Drsclîk kt Cii·. — Tournai