OMNIA JURA RESERVANTUR s? Xÿ Compendium Theologiæ Moralis A JOANNE PETRO GURY, S.J., CONSCRIPTUM ET AB ANTONIO BALLERINI, EJUSDEM SOCIETATIS, ADNOTATIONIBUS AUCTUM DEINDE VERO.AD BREVIOREM FORMAM EXARATUM ATQUE AD USUM SEMINARIORUM HUJUS REGIONIS ACCOMMODATUM < AB ALOYSIO SABETTI, SJ. IN COLLEGIO WOODSTOCKIENSI, MD., THEOLOGIÆ MORALIS OLIM PROFESSORE AD NOVUM CODICEM JURIS CANONICI CONCINNATUM A TIMOTHEO BARRETT, S.J. EDITIO TRICESIMA QUARTA (editio octava post codicem) QUAE CONTINET ADDENDA RECOGNITA A DANIELE F. CREEDEN, S.J., S.TJD. IN COLLEGIO WESTONIENSI THEOLOGLE MORALIS PROFESSORE Frederick Pustet Co., Inc. CINCINNATI NEO-EBORACI 1939 Ümprimt fJotest: JACOBUS II. DOLAN, S.J. Prapositus Pτου. Nova Anglia· /lifjil €>betat: ARTHURUS J. SCANLAN, S.T.D. Censor Librorum imprimatur: ψ FRANCISCUS J. SPELLMAN, D.D. A rch iepiscopus Neo-Eboracensis Neo-Eboraci, Die 14 Jun. 1889 1 t PRINTED IN THE U. S. A. Copyright, 1939 In the United States and Great Britain By FREDERICK PUSTET CO. (Inc.) NEW YORK AND CINCINNATI Xcitnri tibi librum, amice lector, profecto non undequaque novum, sed, ut spero, utilem futurum: habes, scilicet, Gurianum Theologiœ Moralis Compendium ad novam eamque breviorem formam redactum, atque hujus regionis necessitatibus et moribus accommodatum. Etenim cum longa experientia didicissem quot et quam egregiœ essent hujus libri dotes, praesertim postquam fuit a P. Ballerini multis adnotatiom ibus locupletatus, existimavi melius consilium fore, si illum redderem nostro usui maxime proficuum, quam si novum conscriberem. Ut autem finem assequerer quem mihi praestitui, necesse fuit imprimis quaedam immutare. Per novas enim semperque excrescentes adnotationes non solum moles nimia evaserat, sed etiam confusio non parva solebat studiosorum mentes obnubilare. Quare, adnotationibus omnibus suppressis, plurima illa quœ in iis solide et utiliter dicta inveni, ita in unum composui cum textu, ut hic simul brevior evaderet et plura contineret. Praeterea multa erant in Guriano Compendio quœ pro Gallia essent utilia, sed nihil quod faceret pro hac regione, imo nihil etiam aut parum admodum quod necessarium esset ad eos casus solvendos qui ex communi consortio catholicos inter et acatholicos oriuntur. Quocirca omnia eliminavi quœ nobis in hisce Statibus degentibus inutilia essent, et eorum loco 6 LECTORI plura congessi ex Plenariis noslris Conciliis et aliis optimis fontibus. Etenim cum Theologia Moralis magna ex parte consistat in practicis applicationibus, necessario præ se ferre debet quamdam diversitatem et quasi localem characterem pro diversitate regionum. In Guriano Compendio plura referebantur quœ hodie antiquata habentur, praesertim quœ censuras attingunt. Hac omnia igitur seposui et Codicem Novum Juris Canonici breviter explicavi juxta fontium adnotationes quibus Cardinalis Gasparri textum Canonum adornavit. Imo ad dictum Codicem Novum sape per totum librum lectorem revocavi et recentissima Romanarum Congregationum Decreta suis locis citavi. De probabilismo pauca dicta fuerant a P. Gury, et pauciora adhuc de aquiprobabilismo ; ac proinde opportunum visum fuit, si fusius de utroque verba facerem: non eo tamen animo ut in controversias abirem, sed tantum ut in tuto poneretur vera doctrina sapientissimi in re morali Ecclesia Doctoris, S. Alphonsi, cujus discipulum me esse et fateor et glorior. * Quadam etiam alia, tum quoad formam, tum quoad doc­ trinam conatus sum castigare, et imprimis citationes omnes ita meis ipse oculis verificavi, ut quantum humana fallibilitas patitur, nulla dicenda sit erronea. En igitur qua mente et qua ratione breve hoc et practicum Manuale ad studiosorum et Missionar iorum utilitatem exaratum, elaboravi. Hos enim tantummodo præ oculis habui; scilicet juvenes studiosos qui in nostris Seminariis ad Sacerdo­ tium se parant, et Missionarios qui in vinea Domini jugiter et strenue adlaborant. Primis non prolixœ dissertationes neces­ saria sunt, non controversia, non dubia, non nova et inusitata LECTORI 7 doctrinœ capita; sed breves et solidœ solutiones viva Professoris voce enucleandæ. Aliis autem opus est brevi quodam repertorio, in quo solutiones forte oblitœ, uno veluti ictu oculi conspiciuntur. Unum superest quod addam, scilicet ut iis qui opera et consilio mihi vires addiderunt gratum animum hic exhibeam, et eos quibus in tanta minutarum rerum multiplicitate aliquid emendandum occurrerit, efflagitem, ut id benigne mihi aperiant. 4 NOTANDA I. — Quoties numerus ex Auctoribus indicatur, is ad Tracta­ tum, de quo agitur apud illos Auctores referendus est: sic, v. gr., si in Tractatu de Legibus reperias “S. Alphonsum, n. 40,” intelligas S. Alphonsum, in Tractatu de Legibus, n. 40.—Si quando autem locus citatus ad diversum Tractatum spectet, id expresse indicabitur. II. — In citando S. Alphonsum abstinui a referendo numero Lib., propterea quod pro diversitate editionum diversa est eorum distributio. III. — Quoties citatur Ballerini, intelligitur tertia editio, illa scilicet quæ refert responsiones ad difficultates Vindiciarum. Opus autem Ballerini editum a Palmieri citatur speciali modo. IV. —Auctores, ad majorem legentis utilitatem, semper citantur in fine solutionis vel paragraph!.—Sed non est supponendum, solutionem ipsam vel aliquam saltem ex datis rationibus ad eos pertinere; nam ratio cur citantur est, ut apud ipsos videri possit fusius tractata quæstio, de qua agitur, utut diversa sit opinio quam ipsi amplectuntur. TRACTATUS I ■pe (Artibus Wunranis CAPUT i DE NOTIONE ACTUUM HUMANORUM CTUS HUMANUS ille soliis dicitur qui procedit a delib­ erata hominis voluntate. Ratio ex S. Thoma est, quia ille solus dici potest actus vere humanus, quo homo operatur prout homo est, et differt ab irrationalibus creaturis: atqui differt ab illis præcise ex eo quod per liberum arbitrium est dominus suorum actuum. Ergo. Nec dicas 1°. hominem per actum intelligendi essentialiter differre a brutis; nam respondetur hanc differentiam hic considerandam esse non solum quoad operis substantiam, sed etiam quoad operandi modum; quare actus intelligendi vocari potest actus proprius hominis, non autem actus humanus presse sumptus. Nec dicas 2°. actum quo nostram beatitudinem in genere appetimus esse actum humanum proprie dictum, cum sit perfecte voluntarius et a perfecta cognitione procedat; nam respondetur nos hic considerare hominem ut est ens morale, ej usque actiones ut sunt dignæ laude vel vituperio; tales autem non sunt nisi quatenus procedunt a libero arbitrio, quod fundamentum est imputabilitatis. — Unde quamvis actus volunta­ tis necessarius, si spectetur secundum suam physicam entitatem, vocari possit humanus, consideratione tamen morali, et apud theologos maxime in usu, non potest. — Hinc sequitur actus humanos, morales et liberos idem in re morali significare, et posse promiscue adhiberi. Alii autem actus qui non referuntur ad mores et fiunt in homine aut ab homine absque ulla deliberatione, ut sunt motus primoprimi, vel actus hominis penitus distracti, somniantis, delirantis, amentis, ebrii aut usu rationis quomodocumque destituti, dicuntur actus hominis, non autem humani. — Cf. S. Thom. 1-2, q. 1, 9 10 TRACTATUS I.—DE ACTIBUS HUMANIS. art. 1. — Suarez, in 1-2, tract. 1, disp. 2, sect. 2, n. 7. — Baller, not. (a) p. 1. 2. Actus humanus multipliciter distinguitur; est enim: 1°. Elicitus vel imperatus. Elicitus dicitur qui consummatur in ipsa voluntate, ut actus amoris, odii, desiderii; imperatus vero qui, imperante voluntate, perficitur ab alia potentia, vel interna, ut actus cogitandi, vel externa, ut actus ambulandi, scribendi. 2°. Internus vel externus. Actus internus ille est, qui tantum internis animæ potentiis perficitur, qualis est actus cogitandi, amandi; actus vero externus seu mixtus, ille est, quem voluntas per corporis organa perficit. Actus internus specialius actus dicitur, et actus externus potius actio nuncupatur. 3°. Bonus, malus, indifferens. Actus bonus dicitur ille, qui conformis est rectæ rationi; malus, qui eidem repugnat; indif­ ferens, qui rationis normæ neque conformis est, neque repugnat. — Actus bonus aut indifferens, quia nulla lege prohibetur, vocatur etiam licitus; malus vero, quia opponitur legi naturali aut positivæ, illicitus dicitur. 4°. Naturalis vel super naturalis. Prior ille est, qui solis naturae viribus producitur; posterior vero, qui auxilio divinae gratiæ perficitur. Supernaturalis actus dicitur insuper meri­ torius vel de condigno, vel de congruo, prout ipsi retributio aliqua rependitur vel ex justitia, vel ex mera decentia et ex benignitate Dei. 5°. Validus vel invalidus. Actus validus ille est, qui gaudet omnibus requisitis essentialibus ad proprium effectum producen­ dum; invalidus autem, qui vel uno quopiam ex essentialibus caret. CAPUT II DE IIS QUÆ ACTUM HUMANUM CONSTITUUNT 3. Ut ex ipsa definitione actus humani colligitur, tria con­ currunt ad eum constituendum; scilicet cognitio, volitio et libertas. Quoniam de cognitione sermo erit per totum Tracta­ tum de Conscientia, hic tantum dicetur de volitione et libertate sub solo vocabulo voluntarii; non quia voluntarium et liberum idem sint, sed quia in actibus quibus homo viator ad finem suum tendit, reipsa nunquam separantur, et exinde promiscue adhibentur a theologo morali. Primo autem notio quædam hic dabitur de voluntario in genere, et deinde de voluntario CAP. Il —DE IIS QUÆ ACTUM HUMANUM CONSTITUUNT. 11 in specie, seu potius de voluntario indirecto, nam hæc species voluntarii scitu valde necessaria est, et difficultatibus obnoxia. ARTICULUS I DE VOLUNTARIO IN GENERE Voluntarium, juxta S. Thomam, est id “cujus principium est in ipso operante ... ita tamen quod ipse operans sciat singulas circumstantias, quæ concurrunt ad operationem”: seu, est actus procedens a voluntate illuminata ab intellectuali cognitione singulorum, nempe objecti, finis et circumstantiarum. — Cf. S. Thom. 3. Ethicor. lect. 4. 5. Multiplex distinguitur voluntarium, scilicet: 1°. Perfectum vel imperfectum. Prius illud est quod fit cum plena cognitione et pleno voluntatis consensu; posterius vero quod ex subobscura cognitione, aut imperfecto consensu procedit. 2°. Voluntarium simpliciter vel secundum quid. Prius nonnunquam definitur id quod fit ex plena voluntatis deliberatione et inclinatione; posterius, id quod fit cum voluntatis consensu, sed cum aliqua repugnantia, seu quapiam inclinatione volun­ tatis in oppositum. At sæpius Doctores partitionem hanc diversa ratione intelligunt et explicant. Nam voluntarium simpliciter dicunt illud quod procedit a voluntate hominis absoluta et efficaci; etsi detur in contrarium conditionata quaedam nolleilas, ita ut extra hunc casum non fieret, prout contingit in nauta qui, urgente tempestate, merces projicit in mare, tum illud vocant voluntarium simpliciter et involuntarium secundum quid, vel brevius voluntarium simpliciter mixtum. Quod si nulla adsit mixtura involuntarii, quia nulla datur actualis conditionata nolleitas, prout accidit in peccatore serio poenitente ex metu gehennae, tunc dicitur voluntarium simplici­ ter purum. — Voluntarium autem secundum quid ab iisdem Doctoribus vocatur illud, quod est juxta voluntatem hominis conditionatam et inefficacem, licet hic et nunc adsit nolitio praevalens; v. gr., lusor libenter produceret lusum, nisi urgeret tempus Sacri. — Cf. S. Thom. 1-2, q. 6, art. 6. — S. Alphons. nn. 9 et 21. —Voit, n. 4. 3°. Directum vel indirectum. Prius est illud, quod in se ipso, seu per se intenditur, id est, quod in ordine intentionis immediatum est objectum voluntatis, quamvis forte valde remotum sit in ordine executionis; posterius autem illud dicitur, quod non est volitum in se sed in alio, aut potius secuturum praevidetur ex alio directe volito, uti effectus a causa, vel ut aliquid ipsi connexum, v. gr., ebrietas in potatione excessiva, vel 4. 12 TRACTATUS I.—DE ACTIBUS HUMANIS. homicidium ex temeraria lapidis projectione.— Hinc sæpe Doctores eamdem partitionem exprimunt nomine voluntarii in se et voluntarii in causa: directi autem et indirecti voluntarii nomine utuntur cum S. Thoma ad designandum voluntarium positivum et negativum. — Cf. S. Thom. 1-2, q. 6, art. 3. — S. Alphons. n. 9. 4°. Positivum vel negativum. Prius dicitur quod est a voluntate reipsa agente, seu quod actionem positivam requirit, puta lectionem; posterius vero illud est, quod procedit ex omissione actus a voluntate dependentis; non quatenus nullus a voluntate ponatur actus qui sit causa aut occasio voluntarii negativi, sed quatenus nullus requiratur actus positivus qui sit de essentiali illius ratione. — Cf. S. Thom. 1-2, q. 71, art. 5; et q. 6, art. 3. 5°. Expressum vel tacitum. Dicitur expressum, si verbis aut signis manifestetur; tacitum vero, si ex facto aliquo, aut omissione deprehendatur adesse. 6°. Actuale, virtuale, habituale et interpretativum. Dicitur achiale illud, quod a voluntate actualiter agente procedit, ut v. gr. contritio in eo, qui hic et nunc pœnitentiæ actum elicit. Virtuale est actus voluntatis jam positus, qui tamen adhuc ita perseverat, ut virtutem suam hic et nunc exerat in id quod peragitur, cujus proinde vera causa existit. Talis est intentio sacerdotis, qui ex voluntate actuali consecrandi aut absolvendi, Missam inchoat aut confessionale ingreditur, sed paulo post ita distrahitur, ut amplius non advertat ad verba quæ profert; nihilominus vere consecrat et absolvit virtute intentionis quam habuit, et quæ moraliter perseverat et agit. Habituale vocatur illud, quod a voluntate quidem fuit actu emissum, non adhuc est revocatum, at in actionem præsentem non influit, quia est vel somno, vel ebrietate, vel notabili tem­ poris mora interruptum; unde dicit puram concomitantiam, non autem causalitatem relate ad actionem nunc ponendam. Interpretativu?n nuncupatur, si nullo modo est habitum, sed prudenter præsumi potest, et haberetur, si de eo cogitaretur, aut cogitari posset. Sic infirmus sensibus destitutus, si Chris­ tiane vixerit, censetur Extremam Unctionem velle suscipere. ARTICULUS II DE VOLUNTARIO INDIRECTO, SEU IN CAUSA 6. Voluntarium indirectum seu in causa, ut dictum est, non intenditur in se sed in alio directe volito, et ex illo, tanquam effectus ex causa, cernitur secuturum. Nihilominus potest esse CAP. IL— DE HS QUÆ ACTUM HUMANUM CONSTITUUNT 13 verum voluntatis objectum, licet indirectum; qui enim vult causam, vult quoque effectum ex ea provenientem, si effectum hunc praevideat et aliae conditiones locum habeant. Hinc effatum: qui est causa causœ est causa causati. — Igitur voluntarium istud non semper imputatur ad peccatum ; ut autem cognoscas quandonam imputari debeat, attendas ad duo sequentia principia. PRINCIPIUM I 7. Effectus malus tunc tantum ad culpam agentis seu ponentis causam imputatur, cum tres sequentes conditiones verificantur: 1°. ut agens effectum saltem in confuso prœviderit; 2°. ut potuerit cau­ sam non ponere; 3°. ut teneatur causam non ponere, aut positam tollere. Nam requiritur prævisio saltem in confuso, quia effectus nullo modo praevisus et, ut ait S. Thomas, prœcogitatus, nequit ullo modo esse voluntarius. Requiritur insuper ut causa potuerit non poni, quia libertas est fundamentum imputabilitatis, et peccatum quod evitari non potest, repugnat. Requiritur demum obligatio impediendi causam, quia nemo tenetur causam auferre, cum illius ponendæ jus habet, repositum in necessitate, utilitate vel honestate. Unde omni culpa caret, qui dum ad propriam vel aliorum utilitatem studet materiis sexti praecepti Decalogi, turpes motus, vel etiam pollutionem praevidet se passurum, et postea de facto patitur. Adverte tamen sedulo, quandoque nul­ lum jus haberi ad ponendam causam, imo adesse legem strictam de ea non ponenda, nihilominus effectum malum praevisum, et postea secutum, non imputari ad culpam, quia lex illa non est de evitanda causa in ordine ad talem effectum. Quare qui edit carnes die Veneris cum praevisione pollutionis, frangit quidem legem ec­ clesiasticam, at pollutio ei non imputatur. Ex quo intelligitur ad hoc voluntarium non satis esse quodcumque praeceptum quod est veluti extrinsecum et per accidens ratione talis operationis, sed necessarium esse praeceptum quo quis teneatur vitare ne inde sequatur alius effectus, quia hujusmodi praeceptum est quod facit moralem mutationem in objecto et non quodlibet aliud. — Cf. S. Alphons. nn. 10 et 14; et de sexto prœc. Decal, nn. 483 et 484. — Voit, n. 6. — Baller, not. (a) p. 396, vol. 1. — Suarez, de Vol. et Invol. disp. 1, sect. 4, nn. 22, 11. PRINCIPIUM II 8. Licet ponere causam bonam aut indifferentem ex qua immedi­ ate sequitur duplex effectus, unus bonus, alter vero malus, si adsit ratio proportionale gravis, et finis agentis sit honestus. Ratio principii est, quia hoc nequit esse illicitum 1°. ratione finis, nam 14 TRACTATUS I.-DE ACTIBUS HUMANIS. hic supponitur honestus, et effectus malus qui praevidetur secu­ turus, non intenditur, sed mere permittitur; neque 2°. ratione causae, quia haec debet esse bona, aut saltem indifferens, vel etiamsi mala sit, requiritur ut non sit mala ob secuturum illum effectum; quia tunc contraheretur utique malitia causæ, at non malitia effectus. — Praeterea ut principium sit verum, praeter duas recen­ sitas conditiones, quae respiciunt finem et causam, duae aliae adesse debent. Requiritur igitur 3°. ut bonus effectus saltem æque immediate ex causa sequatur. Ratio est, quia si causa directe et immediate pravum habet effectum, et nonnisi mediante illo bonus effectus provenit, tunc bonum ex malo quaeritur; jamvero numquam fas est malum, quantumvis leve, patrare ad bonum quodcumque procurandum; nam juxta pervulgatum axioma ex Apostolo de­ promptum, Rom. iii, 8, Non sunt facienda mala, ut eveniant bona. Requiritur 4°. ut adsit ratio proportionate gravis ponendi cau­ sam; quia aequitas naturalis nos obligat ad vitanda mala et praecavenda proximi damna, quando id sine damno proportionate gravi possumus. Hoc autem damnum perpendendum est non unice ex incommodo quod agens tunc pateretur, sed etiam ac multo magis, ex communi omnium incommodo si generatim id exigeretur. Dixi ratio proportionale gravis; nam gravior haec esse debet, quo propinquior est nexus inter causam et effectum, quo major est hujus malitia, et quo minus juris habetur ad ac­ tionem in se spectatam. — Cf. S. Thom. 2-2, q. 64, art. 7. — S. Alphons. de sexto prœc. Decal, nn. 483 et 484. Sic, licet alicui qui equo hostem et mortem simul fugit, equitationem suam continuare quando obvius est in viæ parte angusta infans quem equus occidet. Sane ista equitatio per se et ex intentione agentis non ordinatur ad infantem occidendum sed ad vitam propriam salvandam aufugiendo per istam viam; ad hanc salutem jure gaudet et quidem equitatione consequendam: per accidens est quod mors infantis sequa­ tur, quam neque ut finem neque ut medium eligit: eam non directe sed indirecte vult, id est, vult citam istam equitationem non propter nexum quem habet cum morte infantis, sed propter nexum quem cum sua salute habet. Porro in his casibus sæpc juvat videre utrum actio, effectu malo absente, foret licita; e. g. mulier non gravida laborat tumore mortifero in utero, vel vir equo aufugiens insequentem hostem per viam angustam in qua non jacet iste infans; sane vir jus possidet aufugiendi ut mors propria avertatur et mulier ad tumorem operatione auferendum. Jam age accidit in casu fugientis mors infantis equitatione inducta, et in casu mulieris gravidæ mors fœtus operatione. Una eademque actio duplicem habet effectum immediatum, fuga salutem et mortem, bonum et malum. Certo vir habet jus ad bonum, hoc jure utitur equitando ob salutem: CAP. II—DE Π8 QUÆ ACTUM HUMANUM CONSTITUUNT. 15 propter hoc bonum directe vult et ponit suam actionem. Gravis valde est causa ponendi istam actionem sive adsit sive absit malus effectus, cujus præsentia non aufert jus suum ad actionem ponendam propter bonum effectum: mors infantis non aufert ipsi jus ad propriam mortem aufugiendam et vitam salvandam; seu non tenetur mori, omittendo actionem in se licitam, ut non moriatur infans. Et idem pari ratione dicatur de muliere gravida quæ isto tumore laborat. In utroque casu agens vult bonum effectum directe, malum permittit; effectus bonus est directe intentus, malus est permissus, uterque autem est œque immediatus. — Cf. De Lugo, De Jus. et Jur. disp. 10, sect. 5, rm. 123 seq. 9. Resolves. — 1°. Voluntariæ sunt in causa et ad peccatum imputabiles blasphemiæ, impudicitiæ, rixæ aut injustitiae quæ in ebrietate fiunt, quando praevideri possunt et de facto praevidentur; sufficienter autem praevidentur ex consuetudine talia in hoc statu peragendi. 2°. Non peccat belli dux qui, tempore obsidionis, ad arcen­ dum hostem incendat agros, etc., etsi per accidens patiantur incolae innocentes. Item si incendat turrim, in qua simul cum hostibus forte peregrini bello extranei includuntur; quia causa damni hujus est in se honesta, damnum autem innocentium mere per accidens sequitur, nec intenditur, sed tantum permittitur. 3°. Peccat graviter puella quæ, ex delicto gravida, abortum procurat ad vitandam infamiam; quia abortum directe intendit tanquam medium, quo se ab infamia liberet, ideoque bonum ex malo quærit. 4°. Si causa re?note et leviter influat in effectum malum, et ex ea etiam sequatur aliquis bonus effectus, quamvis non praepon­ deret, aut non æquivaleat malo, non est obligatio auferendi cau­ sam; quia minor ratio requiritur ad ponendam causam leviter tantum et remote influentem in malum, quam si graviter et pro­ xime influeret. Hinc non teneris abstinere a colloquio honesto et utili propter carnales motus inde exurgentes. 5°. Si vero causa, remote et leviter influens, sit in se venialiter mala, aut ex ea nullus sequatur bonus effectus, obligatio aderit eam auferendi, sed levis, et sub veniali tantum, nisi agatur de gravi proximi damno; ratio est, quia ista obligatio æstimanda est juxta quantitatem influxus causæ. Cum enim effectus non sit voluntarius, nisi in causa, et leviter ac remote contineatur in causa, leviter est in ea voluntarius, adeoque leviter ad culpam imputabilis, et idcirco levis adest obligatio auferendi causam ob illum effectum. 6°. Omissio actuum, de quibus homo nullatenus cogitat, in se et directe nullatenus est voluntaria; quia illi actus sunt impos­ 16 TRACTATUS I.—DE ACTIBUS HUMANIS. sibiles, cum advertentiam agentis penitus effugiant. Attamen talis omissio potest esse voluntaria et imputabitis in causa, si oblivio seu inadvertentia ex praecedenti negligentia proveniat. 7°. Qui scienter ponit causam actionis vel omissionis, in eo instanti malitiam coram Deo contrahit, etsi actio vel omissio reipsa non sequatur; et proinde eam uti volitam confiteri tenetur. Ex eisdem principiis circa voluntarium indirectum et in causa innumeræ aliæ pendent resolutiones, praesertim ubi de scandalo, et ubi de cooperatione sive ad alterius peccatum, sive in dam­ num proximi, sermo erit. CAPUT III DE IIS QUÆ ACTUM HUMANUM MODIFICANT ARTICULUS I DE IGNORANTIA » 10. Ignorantia, generatim sumpta, est carentia scientice; dividitur autem multipliciter, et est: 1°. Positiva vel negativa, prout est carentia scientiæ debitœ, v. gr., theologiae moralis in confessario; vel indebitæ, v. gr., ignorantia juris canonici in rustico. 2°. Juris vel facti, prout versatur circa legis, vel facti parti­ cularis existentiam. 3°. Vincibilis vel invincibilis, prout, adhibita diligentia, vinci potest, vel non. — Invincibilis autem ignorantia est physice talis, si nullo modo vinci possit; moraliter vero, si adhibita morali diligentia, ea scilicet, quam viri prudentes pro rei gravitate adhi­ bere solent, tolli nequeat. Ignorantia vincibilis triplex distinguitur, scilicet 1°. simpliciter talis, quando ad eam depellendam diligentia aliqua, non tamen sufficiens, adhibetur: 2°. crassa seu supina, quando nullum aut vix ullum in veritate indaganda studium apponitur: 3°. affectata, quæ est directe volita, ut cum quis directe et positive vult aliquid ignorare, sive ut liberius peccet, sive ut excusationem habeat a peccatis, sive propter aliud. Ad ignorantiam invincibilem referenda est oblivio perfecta, et inadvertentia plena. Hæ autem, si non sint perfectæ, et ex negligentia procedant, ad ignorantiam vincibilem spectant. 4°. Antecedens vel consequens, prout præcedit actum volunta­ tis vel ipsum subsequitur, unde prior dicitur etiam involuntaria, invincibilis, adeoque inculpabilis; posterior autem voluntaria, vel CAP. Ill—DE IIS QUÆ ACTUM HUMANUM MODIFICANT. 1? directe vel indirecte, vincibilis et plus rninusve culpabilis: utraque autem est causa volendi seu faciendi id quod non fieret, si scien­ tia adesset. Hoc ultimum dumtaxat, nempe — quod ipsa sit causa cur voluntas vult quod alias non vellet — addit ignorantia antecedens vel consequens supra ignorantiam simpliciter invinci­ bilem, cui id non necessario competit. — Cf. Baller, not. (b) p. 13. Hic quoque facienda est mentio ignorantiæ concomitantis, quæ habetur cum quis ignorat quid agit, sed adhuc ageret, etiamsi non ignoraret, v. gr., si quis occideret hostem putans esse feram, illum tamen adhuc occisurus si non ignorasset. Ipsa nullo modo influit in actum, sed per accidens tantum illum comitatur. — Cf. S. Alphons. nn. 26 et seq. PRINCIPIUM 11. Ignorantia invincibilis omnino tollit voluntarium, quia nullum voluntarium adesse potest ubi nulla habetur cognitio; at illud non tollit ignorantia vincibilis. Talis enim ignorantia est vere volun­ taria, sive directe sive indirecte, et in moralibus quod ex voluntario causatur voluntarium reputatur; attamen si hæc ignorantia sit indirecte voluntaria, nempe vel simpliciter vincibilis, vel crassa seu supina, tunc imminuit voluntarium, et consequenter pecca­ tum, quia minuit quamvis diverso gradu cognitionem malitiæ actus. Si autem est directe voluntaria, hoc est, affectata, tunc, juxta S. Thomam, “talis ignorantia non excusat peccatum nec in toto, nec in parte, sed magis auget.” — Verum hæc major malitia intelligenda esse videtur de pravitate voluntatis, dum positive negligit addiscere legem ut liberius peccet, non autem de ipsa infractione legis, quæ est utique peccaminosa, quia aliquoinodo cognita, sed minus tamen, quam si perfecte cognosceretur. — Cf. S. Thom. QQ. DD., q. 3, De Malo, art. 8. Voluntarium proprie dictum, quamvis imminutum, ad peccatum grave sufficere potest. Et ad hoc animadvertendum est. Gra­ vitas autem peccati desumitur primo ex gravitate obligationis oriundae, puta, ex positivo praecepto vel ex re in se considerata; ut in pueris necessitas addiscendi catechismi, et in confessario necessitas ea sciendi quæ ad munus rite obeundum requiruntur: secundo huic accedat oportet gravitas negligentiæ, quæ mensuratur juxta modum diligentiae quem res postulat. — Cf. Ballerini, Op. Mor. v. 1. tr. I, n. 904. 12. Resolves. — 1°. Conjux peccans cum muliere, quam in­ vincibiliter ignorat esse sororem uxoris suæ, reus est adulterii, non tamen incestus. 2°. Pueri, qui egerunt de se illicita sine ullo angore conscientiae. 18 TRACTATUS I.—DE ACTIBUS HUMANIS. vel suspicione malitiæ, reipsa formaliter non peccarunt, etsi usum rationis adepti jam fuerint; et proinde postea non tenentur ea confiteri, dum esse illicita intelligunt, cuin peccata materialia non sint materia confessionis. 3°. Si confessarius advertat sibi deesse sufficientem scien­ tiam ad fungendum, uti par est, officio suo, et negligat scientiam acquirere, aut antequam illam acquirat, pergat munus suum exercere, reus est errorum, quos aliquo saltem modo praevidit, quia ipsi, saltem in causa, sunt voluntarii. 4°. Si negligentia in deponenda ignorantia sit tantum venialiter culpabilis, factum ex ea sequens ad culpam tantum venialem erit imputabile; quia ejusmodi actus sunt voluntarii, atque adeo culpabiles, tantum in causa; cum ergo causa, ignorantia scilicet, ad gravem culpam non pertingat, effectus quoque levem culpam excedere non potest. 5°. Ignorantia versari potest vel circa ea quæ quovis tempore, vel circa ea quæ hic et nunc tantum debent sciri; v. gr., cuivis fideli onus incumbit veritates fidei et obligationes status sciendi, et simile onus medico imponitur morbum hujus aegroti investigandi: in primo casu ignorantia habitualis est, in altero actualis; iste culpabiliter scitu necessaria ignorans est quodammodo in statu peccati habitualis, toties nempe peccat quoties adest occasio acquirendi scientiam agnita, quam tamen voluntarie negligit; in secundo casu peccat medicus quando necessitas investigandi menti suæ fulget, non autem investigat. 6°. Enor actum irritum reddit, si versetur circa id quod con­ stituit substantiam actus vel recidat in conditionem sine qua non; secus actus valet, nisi aliud iure caveatur; sed in contractibus enor locum dare potest actioni rescissoriæ ad normam iuris (Can. 104). ARTICULUS II DE CONCUPISCENTIA 13. Nomine concupiscentis hic venit, non quidem insitus ille pravarum cupiditatum fomes, de quo conqueritur Apostolus, Rom. vii, 23, sed motus appetitus sensitivi, quo tendimus ad bonum sensibile, seu uti post Damascenum inquit S. Thomas, 3, dist. 26, q. 1, art. 1: “motus appetitivœ virtutis sensibilis qui est ex ima­ ginatione boni vel mali.” Duplex autem distinguitur concupiscentia ita intellecta, nam alia est antecedens, et alia consequens. Prior est, quæ ordine causalitatis quamlibet prœccdit voluntatis deliberationem seu consen- CAP. Ill—DE IIS QUÆ ACTUM HUMANUM MODIFICANT. 19 sum, eamque ad consentiendum allicit ac trahit. Posterior vero est, quæ ordine causalitatis actum voluntatis sequitur, sive quia vehemens voluntatis motus redundat in inferiorem appetitum, sive quia hunc ipsum voluntas directe et de industria excitat. Quæ ex mera redundantia producitur, in causa dumtaxat volun­ taria est; quæ directe et de industria excitatur, voluntaria est in se. — Cf. Baller, not. (b) p. 14. •· PRINCIPIUM I 14. Concupiscentia antecedens non tollit, sed potius auget volun­ tarium, prout hoc nomine significatur voluntatis inclinatio; minuit autem ac etiam penitus tollit, prout significatur judicium rationis et voluntatis indifferentia. — Ratio primi est, quia per concupis­ centiam voluntas inclinatur ad volendum id quod concupiscit, et aliunde mens non impeditur a cognoscendis saltem qualitatibus rei sensibilibus, imo magis in eis considerandis occupatur: ergo actus ab ea procedens fit per se ex pleniori et magis intrinseca voluntatis propensione. — Ratio autem secundi est, quia concu­ piscentia mentem avertit a considerandis objecti incommodis ac defectibus, et minuit indifferentiam voluntatis. Quando autem tanta est passio, ut usum rationis penitus auferat, prouti fit in his qui propter amorem vel iram insaniunt, actus est indeliberatus, et ea ratione omnino redditur involuntarius. — Cf. S. Thom. 1-2, q. 6, art. 7; q. 73, art. 6; et q. 77, art 2, 6 et 7. PRINCIPIUM II Concupiscentia consequens neque auget neque diminuit volun­ tarium, sed potius, ut ait S. Thomas, 1-2, q. 77, art. 6: “ est signum magnitudinis ejus, in quantum demonstrat intensionem voluntatis ad actum” Ratio primi est, quia actus voluntatis rationalis in ea hypothesi antecedit motum concupiscentiae, sicut causa præcedit effectum. Posterior ergo rationis perturbatio, quam concupiscentia inducit, non potest afficere actum qui jam præcessit, ideoque nec voluntarii rationem minuere aut augere. Ratio autem secundi est, quia, ut habet S. Thomas, de Malo, q. 3, art. 11: “quando ex forti motu voluntatis commovetur appetitus sensitivus ad passionem, passio addit meritum vel demeritum, quia est signum, quod motus voluntatis sit fortior: et hoc modo verum est, quod ille qui cum majori compassione facit eleemosynam, magis meretur, et qui cum majori libidine facit peccatum, magis peccat: quia hoc est signum, quod motus voluntatis sit fortior.” 20 TRACTATUS I.—DE ACTIBUS HUMANIS. 15. Resolves. — 1 °. Concupiscentia antecedens minuit meri­ tum vel demeritum actus; nam minuit liberum, ex quo habet actus ut sit laude vel vituperio dignus, meriti vel demeriti capax. 2°. Concupiscentia consequens nihil per se et formaliter confert bonitati vel maliliœ morali, merito vel demerito actus, at potius hujusce actus moralitatem, meritum vel demeritum induit; quam­ vis, ut dictum est, signum sit et indicium majoris aut minoris meriti vel demeriti. 3°. Concupiscentia quæ ita consequitur voluntatis actum, ut fuerit excitata et volita, bona et laudabilis est in se, si inordinata aut immoderata non sit, et ad finem honestum referatur. — Cf. Suarez, in 1-2, tract. 2, disp. 3, sect. 3, η. 1. Nota. — De concupiscentia, prout est pravarum cupiditatum fomes et ad peccatum voluntatem inclinat, agemus infra, ubi de peccatis. ARTICULUS III DE METU 16. Metus est trepidatio mentis ob aliquod periculum instans vel futurum sibi aut proxime conjunctis; communiter autem sic dividitur: 1°. Metus gravis vel levis, prout timetur malum vel grave, uti mors, mutilatio, dura carceratio, notabile famæ detrimentum, magna bonorum jactura, etc.; vel leve seu mediocre incommodum, uti amissio rei levis momenti, exiguum famæ detrimentum; vel etiam grave, sed ex levi causa, aut quod facile averti possit, etc. Metus autem gravis est talis absolute vel relative. Metus dici­ tur absolute gravis, cum mala in se vere gravia timentur; relative autem gravis, quando mala, licet levia in se, gravia tamen sunt respective ad quasdam personas; sic pueri, mulieres, senes timore majori in eodem periculo affici solent, quam viri ætate maturi. 2°. Metus ab intrinseco vel ab extrinseco, prout provenit a causa intrinseca, v. gr., a morbo, ab infirmitate mentis, etc., vel a causa extrinseca sive libera, nempe ab homine, sive necessaria seu naturali, ut ex elementis, contagione, etc. 3°. Metus juste vel injuste incussus, prouti vel ex causa justa, v. gr., poenarum promeritarum infertur; vel ex injusta, hoc est, per injuriam incutitur. — Cf. S. Alphons. n. 20. Addendus est etiam metus reverentialis, qui habetur quando quis timet ne parentes suos, aut alios superiores habeat offensos. Ad metum justum vel injustum refertur, prout justa vel injusta est ejus causa. Potest autem esse gravis, si prudens timor sit, ne diu vel graviter offensi habeantur, qui metum incutiunt. CAP. Ill —DE IIS QUÆ ACTUM HUMANUM MODIFICANT. 21 PRINCIPIUM 17. Actus positus ex metu quantumvis gravi est simpliciter voluntarius, quamvis regulariter sit etiam involuntarius secundum quid. Ratio primi est, quia id dicitur simpliciter voluntarium quod, cognitum tanquam minus malum hic et nunc assumitur efficaciter uti medium ad aliud malum vitandum. — Hinc semper ut apostatae habiti sunt qui, metu tormentorum victi, fidem negarunt. Ratio secundi est, quia quod ex solo metu fit, repugnat voluntati, et extra hunc casum non fieret. — Cf. S. Thom. 1-2, q. 6, art. 6. — S. Alphons. n. 21. Dixi 1° ex metu vel ex solo metu, quia actus positi cum metu, vel ex metu sed non tanquam a causa totali seu movente, sunt voluntarii absque ulla admixtione involuntarii. Dixi 2° quantumvis gravi, at excipitur semper casus, in quo tantus sit metus, ut usus rationis penitus auferatur. Quod si metus fuerit sub omni respectu levis, et simul causa totalis actionis, in foro externo quidem non computatur, quia præsumitur non habuisse influxum; at in foro interno illa actio erit minus peccaminosa pro quantitate influxus seu involuntarii quod causât. Dixi 3° regulariter, quia tunc actio est ex metu involuntaria secundum quid, cum in se odibilis est voluntati, quamvis relative, et tanquam medium ad vitandum malum quod timetur, hic et nunc expetibilis appareat. Jam vero id regulariter, non tamen necessario et semper evenit. Qui enim, v. gr., peccatum fugit ad vitandam gehennam, seu ex metu gehennæ, non idcirco fugam peccati habet tanquam odibilem in se, secus vi talis dispositionis, semper peccaret, ac pejor fieret, quod nefas est asserere. — Cf. Cone. Trid. sess. 6, can. 8. 18. Resolves. — 1°. Metus ab intrinseco vel a causis natu­ ralibus proveniens non impedit, quominus actus sub ejus influxu elicitus possit esse validus: sic valet votum ex metu mortis in medio naufragio, aut in gravi morbo emissum. — Quod si votum ex metu a causa extrinseca et libera incusso non valet, ratio non desumitur ex absentia voluntarii, sed ex præsentia injuriæ. 2°. Metus etiam gravis non excusat per se sl peccato mortali, quoties violatio cadit in contemptum religionis: excusat autem cum agitur de lege humana prohibente, aut etiam divina positiva, non quia cessat voluntarium, sed quia legislator censetur nolle obligationem urgere cum tanto incommodo. Obligare autem pergunt leges naturales quæ actus intrinsece malos prohibent, et leges quæ bonum totius reipublicæ commune respiciunt: nec in his excusat metus. 3°. § 2. Actus positi ex metu gravi et iniuste incusso vel ex dolo, valent, nisi aliud iure caveatur; sed possunt ad normam 22 TRACTATUS I.—DE ACTIBUS HUMANIS. can. 1684-1689 per iudicis sententiam rescindi, sive ad petitionem partis læsæ sive ex officio (Can. 103). ARTICULUS IV DE VI SEU VIOLENTIA 19. Vis seu violentia est coactio, quæ a causa extrinseca et libera alicui infertur, repugnante ejus voluntate. — Repugnare autem dicitur voluntas, quæ, tum exterius, id est, ope mediorum sibi extrinsecorum, v. gr., precibus dissuadendo, minis deterrendo, vim vi repellendo, etc., tum interius, td est, in se ipsa et interiori affectu, resistit quantum potest. PRINCIPIUM 20. Actus eliciti a voluntate nullatenus cogi possunt, quia, ut ait S. Thomas: “ contra rationem ipsius actus voluntatis est quod sit coactus, vel violentus”—Ceteri autem actus extrinseci volun­ tati, sive perficiantur a potentiis externis, sive ab internis uti a phantasia et appetitu sensitivo, si ex violentia absoluta ponuntur, non sunt voluntarii, nec proinde peccaminosi; si autem ex violen­ tia secundum quid, sunt plus minusve voluntarii pro majori vel minori resistendi difficultate, aut pro majori vel minori affectu quo quis vim patitur. — Cf. S. Thomas, 1-2, q. 6, art. 4. — S. Alphons. nn. 17 et 18. In jure canonico. § 1. Actus, quos persona sive physica sive moralis ponit ex vi extrinseca, cui resisti non possit, pro infectis habentur (Can. 103). 21. Resolves. — 1 °. Mulier quæ omnimode resistit violentiæ, quæ ipsi infertur, nullo modo peccat, etiamsi copulam habeat; quia nemo peccat omnino invitus. 2°. Peccant graviter feminæ vim patientes, si pusillanimitate aut vano timore, v. gr., offendendi aggressorem, etc., non resis­ tunt quantum possunt, etiam secluso periculo consensus, quia, dum minus quam par est resistunt, œquivalenler in sui violationem consentiunt, et crimini alterius cooperantur. Verum si quæras utrum hæc resistentia tanta esse debeat ut usque ad clamandum pertingat, distinctione opus est: si adest periculum proximum consensus, mulier tenetur clamare, spreto quocumque damno, quod aggressor ei minatur, quia peccatum formale debet absolute vitari; secluso autem hoc periculo, iterum est distinguendum; si aggressor copulam non exquirit, contentus tantum tactibus et aliis hujusmodi, tunc, juxta S. Alphonsum, est valde probabile non adesse talem obligationem, etiamsi minoris CAP. Ill—DE IIS QUÆ ACTUM HUMANUM MODIFICANT. 23 damni quam mortis metus injiciatur. Ratio est, quia talis obli­ gatio non potest oriri neque ratione virginitatis conservandae, quæ ex hypothesi remanet intacta, neque ratione caritatis, quæ non obligat cum tanto incommodo. Si vero copula exquiritur, tunc, juxta eumdem S. Doctorem, opinio quæ tenet mulierem oppressam non obligari ad clamandum, stante metu mortis non caret probabilitate, sed speculative tantum loquendo; nam prac­ tice vix videtur possibile, mulierem hanc non consensuram in delectationem veneream. — Cf. S. Alphons. de quinto praec. Decal. n. 368; de sexto prœc. Decal, η. 430. 3°. Aliquando non requiritur resistentia omnino absoluta et continua illatæ coactioni, quando scilicet ex una parte inutilis foret, ex altera autem agitur de materia minus periculosa. Sic martyres ducti ad templa paganorum non peccabant, quamvis ambularent. At in omni casu resistendum est quantum ad aver­ tendum periculum scandali, vel injuriam religionis requiritur. Statuta his duobus capitibus de actu humano præclaram excipi­ unt confirmationem ex iis quæ novus Codex de delictis seu externis violationibus legis, cui addita est sanctio canonica, decernit. QUÆSITA Quær. 1°. Ex quibusnam rebus pendeal imputabilitas delicti? Resp. Imputabilitas delicti pendet ex dolo delinquentis vel ex eiusdem culpa in ignorantia legis violatæ aut in omissione debitæ diligentiae; quare omnes causae quæ augent, minuunt, tollunt dolum aut culpam, eo ipso augent, minuunt, tollunt delicti imputabilitatem (Can. 2199). § 1. Dolus heic est deliberata voluntas violandi legem, eique opponitur ex parte intellectus defectus cognitionis et ex parte voluntatis defectus libertatis. § 2. Posita externa legis violatione, dolus in foro externo præsumitur, donec contrarium probetur (Can. 2200). Talis nempe est culpa imputanda qualis est deliberata volun­ tas legem violandi; defectus cognitionis minuit rationem volun­ tarii pro mensura ignorantiae, sicut etiam minuit imputationem actualem defectus libertatis; pari ratione influit in culpam omissio diligentiae. His non obstantibus, posita externa legis violatione, deliberata voluntas violandi legem seu dolus sup­ ponitur, nisi contrarium probetur. Igitur subjectiva elementa delicti sunt discretio mentis et libertas voluntatis; his deficient­ ibus non potest dari intentio delinquendi, seu fundamentum imputabilitatis. TRACTATUS L—DE ACTIBUS HUMANIS. Quær. 2°. Quinam sini? quinam præsumuntur delicti inca­ paces? qua ratione se habeat ad imputabilitatem delicti ebrietas volun­ taria et involuntaria? qua ratione debilitas mentis? Resp. § 1. Delicti sunt incapaces qui actu carent usu rationis. § 2. Habitualiter amentes, licet quandoque lucida intervalla habeant, vel in certis quibusdam ratiocinationibus vel actibus sani videantur, delicti tamen incapaces præsumuntur. § 3. Delictum in ebrietate voluntaria commissum aliqua imputabilitate non vacat, sed ea minor est quam cum idem delictum committitur ab eo qui sui plene compos sit, nisi tamen ebrietas apposite ad delictum patrandum vel excusandum quæsita sit; violata autem lege in ebrietate involuntaria, imputabilitas exsulat omnino, si ebrietas usum rationis adimat ex toto; minuitur, si ex parte tantum. Idem dicatur de aliis similibus mentis perturbationibus. § 4. Debilitas mentis delicti imputabilitatem minuit, sed non tollit omnino (Can. 2201). Hic canon est applicatio praecedentis ad varios casus, et primo quidem ad carentes usu rationis qui nequent intendere delictum et ideo ipsius sunt simpliciter incapaces. Quomodo enim reus constituetur, qui nescit quid faciat? Pari ratione habitualiter amentes præsumuntur delicti incapacees, quibus potius consulendum est et compatiendum quam puniendum, c. 14. C III. 9; ebrietas diversimode se habet ad imputabilitatem delicti, quæ certe non deerit quando ebrietas erat voluntaria, licet minor sit, quam cum vir sui plene compos est, nisi fuerit ebrietas directe quæsita ad patrandum delictum. Ebrietas in­ voluntaria sane aufert culpam; debilitas mentis non aufert usum rationis sed plane eum minuit et libertatem, et ita imputabili­ tatem. Quær. 3°. An ignorantia imputabilitatem delicti afficiat? Resp. § 1. Violatio legis ignoratæ nullatenus imputatur, si ignorantia fuerit inculpabilis; secus imputabilitas minuitur plus minusve pro ignorantiæ ipsius culpabilitate. § 2. Ignorantia solius pœnæ imputabilitatem delicti non tollit, sed aliquantum minuit. § 3. Quæ de ignorantia statuuntur, valent quoque de inadvertentia et errore (Can. 2202). Canon hic est applicatio canonis 2199 ad defectum cognitionis qui opponitur imputabilitati. Si nempe inculpabilis sit igno­ CAP. III.—DE ILS QUÆ ACTUM HUMANUM MODIFICANT. 25 rantia legis violatae, factum ipsum violationis est inculpabile. Quod si tamen ignorantia legis sit culpabilis, violatio erit cul­ pabilis; et quidem hujus culpabilitas sequitur culpabilitatem istius. Ignorantia solius pœnæ intactam relinquit violationem legis; ideoque imputabilitatem nullatenus aufert, sed quoniam contumaciam contra punientem auctoritatem non secumfert talis violatio, imputabilitas minuitur. Attamen hujusmodi pec­ cator posuit causam punitionis alicujus. Quær. 4°. diligenliœ? An imminuatur imputabilitas ex omissione debitœ Resp. § 1. Si quis legem violaverit ex omissione debitæ diligentiae, imputabilitas minuitur pro modo a prudenti iudice ex adiunctis determinando; quod si rem praeviderit, et nihilo­ minus cautiones ad eam evitandam omiserit, quas diligens quivis adhibuisset, culpa est proxima dolo. § 2. Casus fortuitus qui praevideri vel cui praeviso occurri nequit, a qualibet imputabilitate eximit (Can. 2203). Si igitur aliquod damnum injustum accidit quod ab omit­ tente diligentiam potuit ac debuit praevideri, imputabilis est damni illatio pro mensura diligentiæ omissae. Lex me directe obligat ad violationem voluntariam vitandam, indirecte etiam obligat ne ex mea actione idem damnum sequatur, quod seque­ retur ex violatione voluntaria. Et hinc imputabilis est omissio diligentiae, ut, v. gr., in homicidio orto ex omissa diligentia curandi ne actione illud fiat. Est judicis modum determinare quo minuitur imputabilitas. Quod si agens praevideret rem et neglexerit, culpa ejus est proxima dolo. Sic Sanctissima Eucharistia sub fideli custodia clavibus adhibitis est custodienda, ne manus sacrilega ad illam se extendat ad nefaria exercenda; culpa sacerdotis tale sacrile­ gium praevidentis, diligentiam tamen adhibitis cautionibus omit­ tentis ne crimen occurrat, est proxima culpae violationis deliberatae legis seu dolo. Ignoti nulla cupido, nec imputabilitas; quare non est imputabile alicui quod ex actione sua casu secutum est, quodque nec praevidebatur nec praevideri poterat. Quær. 5°. delicti? Quisnam sit influxus passionis in imputabilitatem Resp. Passio, si fuerit voluntarie et deliberate excitata vel nutrita, imputabilitatem potius auget; secus eam minuit plus 26 TRACTATUS L—DE ACTIBUS HUMANIS. minusve pro diverso passionis æstu; et omnino tollit, si omnem mentis deliberationem et voluntatis consensum praecedat et impediat (Can. 2206). In his adjunctis influxus passionis in imputabilitatem varius est. Si passio deliberate excitata et nutrita fuerit, auget affectum et hinc voluntarium; si talis non fuerit, non est in hominis plena potestate; quare pro majore vel minore æstu minus vel magis est voluntarium; imo potest esse ut non tantum omnem praecedat voluntatis consensum et deliberationem mentis sed etiam simpliciter impediat;—in quo casu tollit imputabilitatem. Resolves. — 1°. Minor ætas, nisi aliud constet, minuit delicti imputabilitatem eoque magis quo ad infantiam propius accedit (Can. 2204). Ratio est quod minoribus non illa sit perfecta ratio cujus defectu plena ab eorum criminibus videtur abesse malitia. Cf. Clemens XIII, Quemadmodum, n. 5. Et quo propius ætas accedit ad in­ fantiam eo minus imputabile delictum habendum est. Hinc, in pueris relinqùi solet multum quod in aliis provectioris ætatis humanæ leges dicunt severius corrigendum, ut c. 2. X, V. 23. Propter defectum ætatis in qua fuit commissus excessus, rigor est mansuetudine temperandus. 2°. § 1. Vis physica quæ omnem adimit agendi facultatem, delictum prorsus excludit. § 2. Metus quoque gravis, etiam relative tantum, necessitas, imo et grave incommodum, plerumque delictum, si agatur de legibus mere ecclesiasticis, penitus tollunt. § 3. Si vero actus sit intrinsece malus aut vergat in con­ temptum fidei vel ecclesiastic® auctoritatis vel in animarum dam­ num, causae, de quibus in § 2, delicti imputabilitatem minuunt quidem, sed non auferunt. § 4. Causa legitimae tutelae contra iniustum aggressorem, si debitum servetur moderamen, delictum omnino aufert; secus imputabilitatem tantummodo minuit, sicut etiam causa provo­ cationis (Can. 2205). De vi res clara est; aufert fundamentum imputabilitatis. Ratio secundæ paragraph! in eo est quod leges ecclesiastic® et aliæ humanæ non obligant cum magno incommodo, nisi actus sit intrinsece malus, aut vergat in contemptum fidei, etc. Sane excusatio necessitatis non se extendit ad liberandum aliquem ab obligatione non blasphemandi, non perjurandi; quare et ratio CAP. IV.—DE MORALITATE ACTUUM HUMANORUM. 27 tcrtiæ paragraph! clara est. Quarta autem paragraphus patet ex eo quod nullo modo peccat ita se defendens, modo limites justæ defensionis non excedat. CAPUT IV DE MORALITATE ACTUUM HUMANORUM ARTICULUS I DE ESSENTIA MORALITATIS 22. Dico 1°. Essentia moralitatis primario consistit in habitu­ dine seu relatione actus humani ad legem aeternam, quœ est ratio divina, seu voluntas Dei ordinem naturalem conservari jubens, et perturbari vetans. Ratio est, quia illa tantum potest esse primaria regula moralitatis, quæ est suprema norma ordinis infallibilis, indefectibilis, et valens obligare in conscientia; atqui talis est sola lex ætema, ex qua sola ceteræ leges vim obligandi accipiunt. Ergo. Dico 2°. Essentia moralitatis secundario consistit in habitu­ dine actus humani ad rectam rationem. Nam actiones humanæ nequeunt commensurari supremæ nonnæ moralitatis, nisi mediante ratione humana, quæ est quædam participatio et consequenter manifestativa divinæ rationis. Hinc: 1°. Ens morale illud omne et solum est, quod substat regulœ morum, seu legi Dei praecipienti aut permittenti. Per illud enim solum ordinamur ad finem nostrum ultimum vel ab eo deordinamur. 2°. Falsum est essentiam moralitatis reponendam esse in sola libertate. Hæc enim prærequiritur tanquam condiUo ut actus possit imputari, at non est ratio cur imputetur ad laudem vel vituperium. Nam qui libere agit, non ideo est praemio dignus, sed ille tantum, qui, cum liber sit, agit conformiter divinæ rationi. 3°. Falsum est etiam moralitatem consistere in solo voluntario. Volun­ tarium enim sine libertate nullo modo est imputabile, quia sine illa homo non esset dominus suarum actionum. 4°. Falsum est opinionem publicam esse regulam moralitatis, quia neque infallibilis est, neque immutabilis, ac proinde cras posset dici iniquum illud, quod hodie reputatur honestum. 5°. Imo leges ipsæ civiles nequeunt esse suprema regula morum, quia leges catenus commensurant bonitatem vel malitiam actus, quatenus honestæ sunt, et rationabiles, ac proinde quatenus participant de superiore alio criterio. — Cf. S. Thom. 1-2, q. 19, art. 4; q. 71, art. 6; et. q. 93, art. 3. — S. Alphons. nn. 34 et 35. 28 TRACTATUS L—DE ACTIBUS HUMANIS. QUÆSITA 23. Quær. 1°. An dentur actus proprie indifferentes, seu moralitate carentes, sive in specie, sive in individuo? Resp. Certum est dari actus indifferentes in specie, seu actus qui in sua specie expertes sunt moralitatis. Sunt enim actus qui, in se spectati abstrahendo a fine et circumstantiis, nullam habent cum lege aut recta ratione convenientiam aut repugnan­ tiam, ideoque nec boni nec mali reputandi sunt. Sic ambulare, scribere, et innumera similia, sunt actus per se indifferentes. — Controvertitur autem quoad actus in individuo, seu in agente spectatos; at communior et probabilior est sententia, quæ cum S. Thoma negat. Ratio est, quia ad hominem deliberate agen­ tem, adeoque sui actus dominum, pertinet ut actum in debitum finem ordinet; finis autem debitus est qui convenit naturæ rationali, ut rationalis est. Porro actus aliunde ex objecto bonus aut saltem indifferens, et ita in debitum finem ordi­ natus, necessario bonus est; actus autem tali ordinatione carens malus est; ergo in nullo casu actus proprie indifferens in individuo dabitur. — Cf. S. Thom. 1-2, q. 18, art. 8 et 9; et QQ. DD., De Malo, q. 2, art. 4 et 5. — S. Alphons. nn. 42 et seq. Qu/ER. 2°. An actus externus addat moralitatem achii interno? Resp. Per se actus externus nullam moralitatem addit actui interno, et ratio est, quia omnis moralitas ab intrinseco, seu a voluntate desumitur; nec actus externus ullam habet imputabilitatem ad meritum vel demeritum sibi propriam et distinctam ab imputabilitate actus interni. Quocirca actus externus non est formaliter, sed tantum materialiter, honestus vel inhonestus. Nec obstat obligatio declarandi actum exter­ num in confessione; declarari enim debet, tum quia sæpe adest reservatio, scandalum aut damnum aliquod proximi, tum quia constituit unum eundcmque actum cum interno, ut dicetur ubi sermo erit de integritate confessionis. — Verum per accidens plerumque actus externus auget moralitatem, quia sæpissime est occasio, cur augeatur bonitas vel malitia actus interni, v. gr., ut protrahatur aut multiplicetur, etc. Actus enim internus adaugetur propter arduitatem boni operis externi vel delecta­ tionem mali, aut propter longiorem temporis moram in opere externo perficiendo necessariam. — Cf. Suarez, in 1-2, tract. 3, disp. 10, sect. 1, nn. 3 et 9. CAP. IV.-DE MORALITATE ACTUUM HUMANORUM. 29 ARTICULUS II DE FONTIBUS MORALITATIS 24. Fontes moralitatis nuncupantur ea principia, quæ actibus humanis speciem, aut speciei modificationem in genere moris tribuunt. Tres moralitatis fontes numerantur, scilicet: 1°. objectum actus; 2°. circumstantiae ejusdem; 3°. finis agentis. Tria hæc omnino ad actum bonum requiruntur; si vel unum malum sit, actus malus evadet. Hinc pervulgatum axioma: Bonum ex integra causa, malum ex quocumque dejectu. § I. — De Objecto 25. Objectum illud est, circa quod actus moralis immediate versatur, et in quo proxime et per se terminatur voluntas agentis. Objectum est bonum vel malum vel indifferens, prout rationi, legi aut recto ordini consentit vel non, aut præter legem seu rec­ tum ordinem se habet. Item, potest esse intrinsece bonum vel malum, id est, ratione sui ex recti ordinis exigentia; aut non intrinsece, sed solum ratione praecepti positivi. Dico. Ex objecto moraliter considerato desumitur prima et essentialis moralitas actus humani; moralitas enim quam objec­ tum actioni tribuit, concipitur ante omnem aliam, quæ sive ex fine sive ex circumstantiis proveniat. Moralitas quæ ex objecto desumitur, appellatur moralitas seu bonitas vel malitia objectiva. — Si objectum fuerit in se indifferens, tunc actus ex fine vel ex circumstantiis moralitatem suam accipiet. Objecta autem intrinsece mala sunt triplicis classis, scilicet: 1°. Quædam sunt talia absolute, et independenter ab omni cir­ cumstantia; quia ex se involvunt repugnantiam cum recto ordine absolute necessario, ut est odium Dei, blasphemia, etc. — 2°. Alia sunt intrinsece mala, non præcise in se, sed ratione adjuncti aut conditionis alicujus, quæ pendet a dominât i va potestate Dei aut hominis: talia sunt ablatio rei aliena', læsio corporis vel famæ, et similia quæ aliquando licita evadunt. — 3°. Alia tandem mala sunt tantum ratione periculi, quod ordinarie adjunctum habent, ut aspectus objecti turpis, lectio pravi libri, etc. . . . Hæc, data rationabili causa, et remoto periculo, licita fieri possunt. §11. — De Circumstantiis 26. Circumstantiæ sunt determinationes accidentales actus, sine quibus hic posset quoad substantiam existere, et quæ tamen 30 TRACTATUS I.—DE ACTIBUS HUMANIS. attingunt aliquo modo moralitatem ejusdden. Septem numeran­ tur circumstantiarum classes, hoc versiculo expressae: Quis, quid, ubi, quibus auxiliis, cur, quomodo, quando? Scilicet: Quis, seu qualis sit agens, uxoratus, clericus, etc.? — Quid, seu quæ sit accidentalis qualitas aut quantitas objecti? — Ubi, seu quonam . in loco, an sacro vel profano, etc.? — Quibus auxiliis, id est, quibusnam mediis, instrumentis, etc., usus fuerit agens? — Cur, seu ex quali fine, nempe extrinseco? — Quomodo, nempe an malitiose vel bona fide, an modo intenso vel remisso, an advertenter, necne? — Quando, id est, quali vel quanto tempore? — Cf. S. Thom. 1—2, q. 7, art. 3 et 4. Dico. Actus humanus veram moralitatem desumit ex circum­ stantiis. Ratio est, quia circumstantiæ, quæ non possunt una cum objecto directe vel indirecte non intendi, actum eo ipso afficiunt, prout est actus humanus, et subjacet regulis morum: atqui sæpe relationem habent convenientiæ vel disconvenientiae cum ratione et recto ordine. Ergo actum afficiunt in esse moris seu quoad moralitatem; imo ejusmodi convenientiam aut dis­ convenientiam interdum solæ circumstantiæ in actum inducunt, ut contingit in actibus ex objecto indifferentibus. Hinc 1°. circumstantiæ aliæ sunt quæ ad moralitatem actus attinent, aliæ quæ ad eam nihil conferunt, quæque proinde prorsus indifferentes habendae sunt. — 2°. Aliæ in eadem specie morali objectum relinquunt, et aliæ speciem ipsam mutant, seu novam speciem superaddunt. — 3°. Ex prioribus, aliæ malitiam aggravant, aliæ vero minuunt, idquc graviter vel leviter efficiunt. Si ita aggravent, ut peccatum ex veniali reddant mortale, aut ita minuant, ut ex mortali veniale reddant, actus in eadem specie morali manens dicitur mutari quoad speciem theologicam. Ordinarie dicitur circumstantia malitiam notabiliter aggravare vel quando huic, gravi in se, addit excessum, qui ipse solus esset peccatum lethale; quod in rebus quantitativis cuilibet obvium est, ut si quis decem equos furatur; vel quando peccans notabiliter excedit modum delinquendi in rebus non quantitativis, ut si homicida inimicum membratim cædit. § III. — De Fine 27. Finis in genere est id, cujus gratia aliquid fit: duplex autem distinguitur, scilicet finis operis, nempe finis ipsi operi intrinsecus, et ad quem opus per se tendit; et fimis operantis, id est, ad quem agens ad libitum intentionem suam dirigit, seu quem agens sibi praestituit, sive idem sit cum fine operis, sive ab eo sit diversus et operi extrinsecus. De hoc tantum posteriori fine dicendum nobis est, quippe qui solus proprie finis dicitur. Est autem finis ille: 1°. intermedius vel ultimus, prout ad alium finem refertur, vel voluntas in eo quiescit; 2°. positive vel negative CAP. IV.—DE MORALITATE ACTUUM HUMANORUM. 31 ultimus, seu, quod idem est, simpliciter et quoad omnia, vel secun­ dum quid et in aliqua tantum serie ultimus, prout intenditur vel non intenditur cum exclusione cujuscumquc alterius finis ultimi; 3°. primarius vel secundarius, prout primo et per se, vel consecutive tantum et cum subordinatione ad primarium intenditur. Iterum finis ultimus potest esse explicite vel implicite intentus, prout agens expresse aut virtualiter tantum hujusmodi fine impellitur. Dico 1°. Actus humanus veram moralitatem a fine desumit. Ratio est, quia finis libere intentus ultimo ordinat actum ad hoc, ut sit vel non sit conformis rectæ rationi. Hæc autem ordinatio diversa est ab illa, quam actui tribuunt objectum et ceteræ prae­ ter finem circumstantiæ. Sic rectæ rationi conforme est non solum dare eleemosynam, sed etiam eam dare in peccatorum remissionem; sicut pariter rectæ rationi repugnat non solum furari, sed etiam furari ad se inebriandum. Dico 2°. Peccat qui agit propter solam delectationem, quam ne implicite quidem aut virtualiter refert ad ulteriorem finem. Ratio est, quia delectatio est tantum medium ad actiones facilius, melius et constantius efficiendas, non autem finis ultimus actionis. Ergo ille qui agit propter solam delectationem pervertit ordinem rerum ab auctore naturæ institutum. Idem constat ex prop. 8, ab Innoc. XI damnata, quæ sic sonat: “Comedere et bibere usque ad satietatem ob solam voluptatem, non est peccatum, modo non obsit valetudini, quia licite potest appetitus naturalis suis actibus frui.” — Porro hæc propositio, ut animadvertit P. Viva, damnata fuit tum propter comma usque ad satietatem, tum propter vocem solam. — Cf. S. Thom. 1-2, q. 4, art. 2. — Viva, in cit. prop. nn. 5 et 6. Notandum tamen est 1°. hanc deordinationem per se non esse gravem, et proinde peccatum veniale non excedere; nam qui ita se gerit, ex una parte non rem malam, sed bonam potius indebito ordine appetit, siquidem, ut ait S. Thomas, con. Gent. lib. 3, cap. 26, n. 6: “delectatio bona est, et appetenda, si bonam consequatur operationem,” et ex alia parte non reponit ordinarie finem ultimum vitæ suæ in hoc indebito appetendi modo, nisi sit de eorum numero, de quibus ait Apostolus, Philipp, iii, 19: “quorum Deus venter est.” — Cf. S. Alphons. tract, de peccat, n. 73; et tract, de malrim. n. 912. Notandum est 2°. deordinationem istam tunc tantum locum habere, cum quis ita propter solam delectationem agit, ut ulterio­ rem honestum finem positive excludat. Nam non peccat, ne venialiter quidem, qui delectationem cibi, v. gr., vel ludorum, expresse quœrit, etiamsi actu non cogitet de ulteriori fine, dum­ 32 TRACTATUS I— DE ACTIBUS HUMANIS. modo finem hunc ulteriorem aliqua ratione virtualiter intendat, puta, quia vult generatim in his omnibus honeste se habere, nihilque admittere contra rectæ rationis praescriptum, aut quia consuevit ea assumere propter aliquam animi vel corporis uti­ litatem, etc. Ille enim propter delectationem forte, at non propter solam delectationem agere dicendus est. — Cf. Viva, in prop. 8, dam. ab Innoc. XI, n. 6. — Salmantic. de matr. cap. 3, n. 33. — Baller, not. (a) p. 26. QUÆSITA 28. Quær. 1°. corrumpat? An finis quilibet malus totam actus bonitatem Resp. Finis graviter malus semper actum omnino inficit, quantumvis bonum sit objectum in se. Actus enim ille nulla ex parte bonus esse potest, siquidem agens, peccando mortaliter, a Deo totaliter recedit. Finis autem leviter malus etiam totum actum corrumpit, si sit finis totalis, vel saltem primarius agentis. Etenim si sit totalis, totum objectum complectitur, et proinde totum inficit, quia, ut inquit S. Thomas, “ agens malo fine vult bonum sub ratione mali, et ideo, prout volitum est ab eo, malum est.” — Si vero duplex habeatur finis, et malus sit primarius, eodem modo est resolvendum, quia actus ille adhuc eligitur, ut sit instrumentum ad malum, et proinde substantialiter vitia­ tur. — Demum, si finis leviter malus sil mere secundarius, pro­ babilius non corrumpit totum actum, ac proinde hic erit partim bonus, partim malus. Ratio est, quia actus ille bonitatem suam ex objecto retinet: finis autem malus se habet tantum concomitanler, nec in ipsam actionis substantiam influit. Si secus esset, pauciores actus boni reperirentur. — Cf. S. Thom. 1-2, q. 19, art. 7. — Billuart, dissert. 4, art. 4. Quær. 2°. An omnes actiones noslrœ ad Deum referri prae­ cipiantur per verba Apostoli, I Cor. x, 31: ‘Omnia in gloriam Dei facile’? Resp. Neg., si agatur de obligatione referendi aclualiler et ex­ plicite omnes et singulas actiones nostras in Dei gloriam. Ratio est non solum, quia præfata verba accipi possunt, et revera a pluribus Doctoribus accipiuntur sensu negativo, quatenus significent, nihil contra Deum faciatis, sed etiam quia, si sensu affirmativo et simul de actuali relatione omnium nostrarum actionum in Deum intelligantur, merum consilium referunt et non præceptum, quod impossibile prorsus esset. CAP. IV.—DE MORALITATE ACTUUM HUMANORUM. 33 Si vero agatur de alia relatione præter actualem et explicitam, acris aliquando extitit controversia inter theologos. Qui Augustiniani dicebantur, maxime e Lovaniensibus, aiebant necessariam esse ejusmodi intentionem, quam virtualem explicitam vocabant, eamque præcipi verbis S. Pauli, I Cor. x, 31; et Coloss. iii, 17. At vero, dum ita sentiebant, vix fieri poterat ut non incurrerent in damnationem propositionis 25, Mich. Baii: “Omnia infidelium opera sunt peccata ’: imo insignis temeritatis erant arguendi, eo quod, contra sensum Ecclesiæ, de peccato damnarent pleraque opera innumerorum fidelium, qui absque tali intentione operantur. Idcirco vehementer impug­ nata est eorum opinio a cæteris theologis pene omnibus. — Hi autem statuebant: 1°. per actum caritatis, debitis tempori­ bus elicitum, sufficienter adimpleri obligationem omnia opera universe in Deum, tanquain finem ultimum, dirigendi: 2°. nullam legem posse proferri, qua obligemur ad eadem opera modo magis peculiari in Deum referenda: 3°. de cetero, opus ex objecto honestum, nulloque fine pravo nulla ve cir­ cumstantia mala vitiatum, ex se ipso, adeoque in implicita operantis intentione, necessario quodam ordine referri ad Deum, qui fons est, regula atque finis boni et honesti. “ Tota die laudare quis durat? Suggero remedium, unde tota die laudes Deum, si vis. Quidquid egeris, bene age, et laudasti Deum. Quando cantas hymnum, laudas Deum: lingua tua quid agit, nisi laudet et conscientia tua? Cessasti ab hymno can­ tando, discedis ut reficiaris? Noli inebriari, et laudasti Deum. Discedis ut dormias? Noli surgerc ad malefaciendum, et laudasti Deum. Negotium agis? Noli fraudem facere et laudasti Deum. Agrum colis? Noli litem movere et laudasti Deum. In inno­ centia operum tuorum prœpara te ad laudandum Deum tota die.” S. Aug. Enarratio in Ps. 3^, serm. 11 (M. 36, c. 340). — Cf. S. Thom. 2. dist. 40, q. 1, art. 5; 2 de Carit, art. 11, ad 2; et 2-2, q. 44, art. 4.—Perrone, de Caritate, cap. 5, art. 1, prop. 4. — Theol. Wirceb. de Act. hum. cap. 3, art. 3. Quær. 3°. Utrum sicut non datur actus in individuo indifferens relate ad honestatem naturalem, ita dici possit nullum actum poni ab homine justo qui sit indifferens relate ad tritam aeternam? Resp. Neg. Etenim ut aliquis actus sit meritorius vitæ æternæ, requiritur ut sit supernaturalis: atqui supernaturalis esse nequit, nisi, præter honestatem operis et statum gratiæ principii operantis, adsit etiam motivum aliquod supernaturale. Hac tertia conditione deficiente, eamque deesse posse nemo 34 TRACTATUS L—DE ACTIBUS HUMANIS. negabit, opus illud nec meritorium erit nec demeritorium. — Præterea, si eatenus aliquis actus dicendus esset meritorius vitæ æternæ, quatenus procedit ab homine justo, sequeretur omnem actum qui procedit a peccatore esse demeritorium, quod dici nullo modo potest. — Et hæc est doctrina quæ con­ stanter et certo traditur a S. Thoma pluribus locis. — Cf. Suarez, de Merito, lib. 12, cap. 7, nn. 2 et seq., et cap. 10, n. 15. — Mazzella, de Virt. Inf. prop. 55, nn. 1345 et seq. DE MERITORUM DONORUMQUE REVIVISCENTIA Ex Bulla lubilaei “ Infinita Dei misericordia” 29 Maii. 1924. “ Quod scilicet Hebraei Anno Sabbatico, bonis recuperatis quae in aliorum ius cesserant, “ad possessionem suam ” revertebantur; quod servi “ad familiam pristinam” (Lev. 25, 10) sese liberi recipiebant et debitorum aes alienum condonabatur, id omne apud nos felicius piaculari anno contingit atque efficitur. Quicumque enim poeni­ tendo Apostolicae Sedis salutaria jussa, lubilaeo magno vertente, perficiunt, iidem, tum eam, quam peccando amiserant, meritorum donorumque copiam ex integro reparant ac recipiunt, tum de asperrimo Satanae dominatu sic eximuntur, ut libertatem repetant, qua Christus nos liberavit (Gal. 4, 31), tum denique poenis omnibus, quas pro culpis vitiisque suis luere debuerant, ob cumulatissima Christi lesu, B. Marie Virginis Sanctorumque merita plene exsol-. vuntur.” A.A.S., v. 16, p. 210. TRACTATUS II c (Conscientia definiri potest: judicium de honestate vel in­ honestate actus hic et nunc ponendi. — Dicitur 1°. judicium, nam conscientia non est facultas quædam specialis, sed ipse intellectus quatenus actualiter judicat. — Dicitur 2°. de honestate vel in­ honestate actus, quia hoc judicium non respicit utilitatem, con­ venientiam, facilitatem actus, sed tantum ejus moralitatem, seu habitudinem ordinis aut difformitatis ad rectam rationem. — Dicitur 3°. hic et nunc ponendi, nam judicium illud respicit ac­ tionem instantem quam dirigere debet, non autem praeteritam. Hinc conscientia differt a synteresi, quæ est: habitus primorum principiorum circa operabilia. — Cf. S. Thom. p. 1, q. 79, art. 12 et 13. — S. Alphons. n. 2. — Bouquillon, n. 248. Conscientia multipliciter distinguitur, est enim: 1°. Recta vel erronea, prout verum vel falsum dictat. 2°. Certa vel dubia, prout mens firmiter judicat aliquid esse bonum vel malum, aut e contra suspensa hæret circa actionis honestatem. 3°. Scrupulosa vel laxa, prout vel inani motivo apprehendit peccatum ubi non est, vel e contrario leviori de causa peccatum abesse præsumit, aut leve habet quod est grave. 4°. Probabilis vel improbabilis, prout ex motivo gravi aut infirmo ad opinandum mens inclinatur. — De singulis seorsim. 29. Conscientia CAPUT I ' DE CONSCIENTIA RECTA ET ERRONEA 30. Conscientia recta, quam aliqui malunt vocare veram, est illa quæ repræsentat objectum sicut in se est: secus erronea est dicenda; et quidem erronea dicitur invincibiliter aut idncibiliter. prout ignorantia seu error inculpabilis est aut culpabilis. 35 36 TRACTATUS II—DE CONSCIENTIA. PRINCIPIUM 31. Conscientia recta, si prœcipit, semper sequenda est, quia conscientia est regula proxima voluntatis, derivata a prima et summa regula omnium actionum humanarum; si autem per­ mittit, ab omni peccato prorsus eximit, quia nullum ibi potest esse peccatum, ubi cognoscitur nullam adesse objectivam malitiam. Conscientia autem erronea, si est vincibiliter talis, non est sequenda, sive praecipiat sive permittat, quia error vincibilis existimatur vo­ luntarius, et est demerito imputabilis; si autem est invincibiliter erronea, tum de ea idem dicendum est ac de conscientia recta, quia subjective illi comparatur. — Cf. S. Alphons. nn. 3 et 5. 32. Resolves. — 1°. Qui putat esse jejunium quando non est, ob erroneam conscientiam peccat contra praeceptum quod sup­ ponit, si non jejunet. 2°. Si quis mentiatur ad liberandum proximum e periculo vitæ, putans inculpabiliter se ex caritate ad id teneri, actum bonum facit; et si non mentiatur, contra caritatem peccat. 3°. Qui cum aliquo dubio putat, sibi mentiendum Vel furan­ dum esse, ut proximo succurrat, non potest talem conscientiam sequi, nec contra eam facere; sed debet, si possit, inquirere, eam deponere, et postea operari; talis enim error est vincibilis. 4°. Qui agit ex conscientia vincibiliter erronea, nunquam im­ munis est a peccato. Peccatum enim est ipsa sua ignorantia voluntaria et culpabilis; et hoc semper adest, sive agat juxta sive contra conscientiam, et commissum est quando omisit dili­ gentiam debitam ad cognoscenda scitu necessaria. Talis vir si acturus non advertit hic et nunc ad suum errorem et contra con­ scientiam agit, duplici reatu inficitur, prioris peccati in causa et praesentis actualis culpæ contraetæ quando violat dictamen con­ scientiae: ast, si idem juxta conscientiam agit hic et nunc ut palam est non peccat, quia non advertit ad suum errorem, sed tamen manet prior reatus peccati in causa. Quod si acturus ad suam ignorantiam aliquo modo advertit, sane obligatur inquirere et scientiam debitam nancisci. Porro si culpam istius ignorantiae retractat per veram poenitentiam et adhibet conatum sufficien­ tem ad depellendam ignorantiam, hœc etiam forsan permanens non amplius culpabilis habebitur. — Cf. Baller. Op. Mor. vol. 1., tr. 2, n. 32 sq. Quær. Quibus signis confessorius cognoscere possit errorem esse vincibilem in pernitente? Resp. Interroget 1°. an aliquam indecentiam in hoc actu CAP. IL—DE CONSCIENTIA CERTA ET DUBIA. 37 adverterit? 2°. an ipsi sua conscientia dictaverit esse saltem interrogandum confessarium vel alium virum prudentem? 3°. an occasionem interrogandi ex verecundia aut metu neglexerit? Si pœnitens affirmative respondeat ad unum vel alterum ex his, censeri potest in culpabili errore versari; secus, si ad omnia neget. Et generatim, si agatur de primis principiis et obliga­ tionibus status, præsumi debet ignorantia vincibilis; invincibilis autem si pœnitens sit diligens in iis quæ pii servare solent, aut doleat cum ad errorem advertat, qui dolor potius signum est præsentem adesse nullam culpam, non vero praeteritam fuisse nullam in causa. — Cf. Baller, tr. 11, n. 43. V* · CAPUT II DE CONSCIENTIA CERTA ET DUBIA 33. Conscientia certa ea est, qua quis firmiter et absque errandi formidine judicat, aliquid esse bonum vel malum. Etsi certitudo tripliciter distinguatur apud philosophos, ea quæ moralis dicitur præcipue attenditur a moralistis. Hæc certitudo, quæ nititur legibus, quibus homines in suis actibus reguntur, sub­ dividitur in perfectam et imperfectam. Prior ea est, quæ ita fun­ datur legibus moralibus, ut clare percipiatur propositionem falsam esse non posse. Hæc ad certitudinem metaphysicam indirecte reducitur. Posterior ea est, quæ competit iis propositionibus, in quibus errorem esse absolute non repugnat, quamvis rarissime contingere id possit. Hæc varios gradus admittit. Conscientia dubia ea est, quæ hæret suspensa circa actionis honestatem; nam dubium est suspensio assensus inter opposita. Multiplex dubium distinguitur, scilicet: 1°. positivum vel ne­ gativum; primum habetur quando intellectus suspendit assensum propter graves, aut saltem apparenter tales rationes dubitandi; alterum vero cum assensus suspenditur propter defectum moven­ tium; 2°. juris vel facti, prout versatur circa legis exsistentiam, ejusve obligationem, aut circa factum aliquod particulare; 3°. spe­ culativum vel practicum, prout versatur circa veritatis cognitionem abstractam et in communi, vel circa veritatem, quæ hic et nunc ad opus ordinatur. PRINCIPIUM 34. Sola conscientia certa est recta regula morum, ac proinde nun­ quam licet operari cum conscientia practice dubia. Ratio est, tum quia, juxta Apost., Rom. xiv, 23: “omne quod non est ex fide pec­ catum est;” tum quia agens cum conscientia non certa, periculum 38 TRACTATUS IL—DE CONSCIENTIA. transgrediendi præcepti voluntarie admittit, atque adeo, virtualiter consentiendo in ejus violationem, formaliter peccat. Sufficit autem conscientia moraliter certa, etiam imperfecta; quia ea tantum requiritur certitudo, quæ sola ut plurimum haberi potest; secus agendi regula, cui homo proxime subjicitur, humanæ con­ ditioni minime esset accommodata. — Cf. Baller, not. (a) p. 41. 35. Resolves. — 1°. Quoties quis dubitat, utrum actus, quem hic et nunc est positurus, sit licitus, necne, diligentiam veritati inquirendae pro rei gravitate et personæ locique conditione con­ gruam, adhibere tenetur; probos et peritos consultet, eorum praxim investiget, rationesque solo veritatis studio perpendat; secus enim periculo legis violandæ ex inquisitionis negligentia se exponit, et eo ipso peccat. 2°. Si inquirere non possit, nec per se rationes utriusque partis perpendere valeat, nec alia ratione, v. gr., per principia reflexa a dubio se expedire, tutiorem partem amplectatur; quia secus ageret in dubio practico, id est, cum conscientia vere dubia, ac sine ullo de actionis honestate certo judicio. 3°. Qui, diligenti ac sufficienti inquisitione peracta,, adhuc dubitat, an adsit lex præcipiens aut prohibens, huic obtemperare non tenetur, si tamen efformare sibi conscientiam potest ex prin­ cipio reflexo, scilicet non posse obligare legem, quæ inveniri non potest, ut infra, ubi de probabilismo, dicetur. 4°. Dubium mere negativum pro nihilo habendum est; quia ratione prorsus nulla, aut valde levi fundatur: proinde etsi illud maneat, quia efficere non potest ut moralis certitudo opposita subvertatur, urget tamen obligatio, vel stat libertas, prout antea exsistebat. Verum si prudens suspicio de errore, gravi motivo innixa, tibi oriatur, cessat dubium esse mere negativum, et ad inquirendum teneris. Itaque cum posthac casus dubii negativi occurrent, eos, ista regula semel statuta, facile dilues, et idcirco ad solum dubium positivum attendemus. — Cf. S. Alphons. n. 24. QUÆSITA 36. Quær. 1°. Ar graviter peccet operans cum dubio practico de peccati gravitate? Resp. Affirm. Qui enim agit cum conscientia practice dubia, secundum communia principia peccat ea peccati specie tum morali tum theologica, de qua practice, dum agit, dubitat. Ratio est, quia obligationem sane gravem violat præcavendi, ne per ignorantiam aut inadvertentiam voluntariam incidat in legis transgressiones, quæ graves esse possint. I CAP. III.—DE CONSCIENTIA SCRUPULOSA ET LAXA. 39 Quær. 2°. Quid agendum sil in casu conscientiæ perplexes, quando quis scilicet inter duo proecepta constitutus hesret dubius, quodnam e duobus sequi debeat? Resp. 1°. Consule, si possis, confessorium vel alios viros pru­ dentes, quia in eo casu ignorantia vincibilis est. 2°. Si consulere nequeas et adsit necessitas agendi, quia actio sine gravi damno suspendi nequeat, elige quod tibi minus malum videtur, non tamen ita ut malum facias, sed ut magis a malo recedas. Scito autem legem inferioris ordinis debere legi superioris ordi­ nis cedere. 3°. Si utrumque præceptuin œque tibi grave vi­ deatur, quidvis elige, nec peccabis; non enim peccandi datur necessitas. — Cf. S. Alphons. n. 10. CAPUT III DE CONSCIENTIA SCRUPULOSA ET LAXA 37. Conscientia scrupulosa dicitur, quæ ex levi, imo et vana causa, dubitat de alicujus actionis honestate, ideoque formidat de peccato, ubi peccatum non est. Scrupulus enim est inanis appre­ hensio, seu levis suspicio, qua quis falso judicat aliquid esse pec­ catum. Vox autem scrupulus repetenda dicitur ex lapillis, seu scrupis, qui calceis viatorum se ingerentes pedibus molestiam creant. Conscientia vero laxa ea dicitur, quæ ex leviori ratione id, quod illicitum est, licere judicat: vel veniale tantum peccatum ibi reperit, ubi est mortale: ea videlicet est, quæ absque sufficienti ratione judicium in favorem libertatis inflectit vel ad legem vitan­ dam, vel ad minuendam culpæ gravitatem. — Hæc conscientia tripliciter distingui potest, scilicet: 1°. conscientia laxa simpliciter, quæ tendit ad libertatem plus æquo extendendam: 2°. conscientia cauteriata, quæ ex diuturno peccandi habitu peccata gravia, quin etiam gravissima, nihili pendit; 3°. conscientia pharisaica, quæ magna parvi, et vicissim parva magni facit. Nomen ducit ex Pharisæis, qui gravissima legis mandata spernebant, dum non lotis manibus manducando, inanesve traditiones prætereundo, se magni peccati reos existimabant. Ad scrupulosos corrigendos, vel saltem ad utilius cum iis agen­ dum, breviter hic dicetur de scrupulorum signis, causis, damnis, remediis, necnon de regulis practicis tum ab ipsis pœnitentibus scrupulosis, tum ab eorum confessariis sequendis. I. — Signa scrupulorum, seu conscientiæ scrupulis obnoxiæ 38. Plurimum interest, ut animarum moderatores discernant veros scrupulosos a falsis. Sæpe enim scrupulosi putantur qui non 40 TRACTATUS IL—DE CONSCIENTIA. sunt, et vice versa; et exinde ingentes in directione errores pro­ fluunt cum non modico damni spiritualis periculo: multa igitur circumspectione hic opus est. Signa autem praecipua scrupulorum sunt : 1°. Pertinacia judicii, qua quis renuit parere consiliis confessarii vel sapientium; et dum varios consulit, nullius judicio acquiescit; imo quanto plures audit, eo magis implicatur. 2°. Frequens mutatio judicii ex levibus motivis, unde fre­ quens inconstantia in agendo, mentisque continua perturbatio. 3°. Timor peccandi in omnibus, conjunctus cum mentis pertinacia contra judicium confessarii, prudentium, vel etiam contra proprium judicium; unde sequitur frequens interrogatio circa confessarii responsa, et repetita inquisitio, an in agendo juxta consilium conscientia immunis a culpa esse possit. 4°. Reflexiones impertinentes circa circumstantias quæ in actione adfuerunt, vel adesse potuerunt, et certitudo in omnibus anxie quæsita. 5°. Obstinatio ad idem peccatum semper repetendum in con­ fessione, vel ad illud habendum ceu peccatum, quod tale non esse jam pluries a confessario declaratum fuit. 6°. Anxietas continua circa confessiones prœteritas, non ob­ stante judicio confessarii, vel confessionum repetitione. Non potest autem, saltem statiin, judicari scrupulosus: 1°. qui moderate est sollicitus, aut anxius ne Deum offendat; 2°. qui post vitam in peccatis traductam adhuc angitur, nec post confessionem videtur sibi satisfecisse, sed magis vult confiteri et peccata expiare; 3°. qui deliberate adhuc consentit in gravia peccata, quamvis post commissum peccatum valde angatur, et anxie confiteatur, nam justa est causa anxietatis, saltem moderatæ: potest tamen etiam in hoc haberi verus scrupulosus; 4°. qui in uno tantum vel altero casu habet scrupulum trans­ eunter, nec qui dubitat, an in hoc vel illo peccaverit. Cæterum subinde contingit, ut confessarius non possit post pœnitentem prima vel altera vice auditum statim decernere, an sit scrupulosus, etiamsi hic anxius circa multa appareat; quippe anxietatum justa aliqua ac rationabilis causa adesse potest. Multo autem minus confessarius scrupulosus facile judicare potest, num pœnitens scrupulosus sit, an tantum meticulosus. — Cf. Lacroix, lib. 1, nn. 517 et seq. II. — Causae Scrupulorum 39. Causæ scrupulorum præcipuæ sunt sequentes: 1°. Permissio divina. Non quidem quasi Deus falsas appre­ CAP. Ill—DE CONSCIENTIA SCRUPULOSA ET LAXA. 41 hensiones immittat, sed quod has permittens lumen suum sub­ trahat, ut nimirum homo in anxietates lapsus redeat ad cor, ad meliorem frugem se recipiat, ad Deum recurrere discat, et pro peccatis, patienter sustinendo angorem, satisfaciat, meritum augeat, etc. 2°. Dœmonis operatio. Dextere enim novit dæmon scrupulos fabricare, commovendo sanguinem, alterando humores, varia simulacra phantasiæ objiciendo, species diversas componendo, ut tetricam et falsam imaginem peccati efformet, mentem con­ turbet, a profectu spirituali retrahat, et tandem in animi dejec­ tionem, vel etiam in desperationem conjiciat. 3°. Complexio melancholica et phlegmatica. Melancholici enim sunt plerumque suspicaces, rerumque quas appre­ hendunt, tenaces, et proinde proni ad omnem mali suspi­ cionem; et cum frigidæ sint complexionis, facilius timori et pusillanimitati obnoxii sunt, terrenturque ad primam mali speciem. 4°. Imbecillitas capitis, vel defectus judicii naturalis in per­ sonis ad timorem propensis; item pusillanimitas et dejectio animi, ob quam timores nescit quis contemnere. 5°. Nimia sollicitudo id omne vitandi quod habet speciem mali; dum enim scrupulosus continuo sibi inclamat: Cave a peccato . . ., Attende tibi . . ., seipsum sine causa terret et perturbat. 6°. Consortium cum scrupulosis; quo spectat et directio a confessario scrupuloso accepta, lectio casuum conscientiae et asceticorum severiorum facta ab aliquo incauto et minus intel­ ligente; item fuga excessiva cujusvis humanae conversationis. III. — Damna Scrupulorum 40. Scrupuli generatim gravia incommoda et damna spiritua­ lia et saepe etiam corporalia secum trahunt, modo non sint a Deo specialiter permissi et absque culpa hominis perseverent. Praecipua autem damna scrupulorum sunt sequentia: 1°. Nocent corpori; per continuos enim angores cor con­ stringunt, sanguinem corrumpunt, spiritus vitales consumunt, et caput debilitant. 2°. Scrupulosum ineptum efficiunt ad fructuose agendum cum proximo; plerique enim scrupulosi tetrici sunt, et erga domesticos non minus ac erga extraneos morosi. 3°. Nocent obedientiœ, aut etiam eam totaliter impediunt; quippe scrupulosus potius nugas ac phantasiæ ludibria sectatur; 42 TRACTATUS IL—DE CONSCIENTIA —---------------------------- - ------ ----------- - ------- - - - __I_ sic ad agendum impellitur contra Dei voluntatem, quæ* illi Per patrem spiritualem aut moderatorem manifestatur. . 4°. Orationis studium et amorem debilitant, aut etiam dte medio penitus tollunt; quia vim mentis enervant, ad nugais; perducendo distrahunt, anxietatibus animum implent, eumque ineptum ad conjunctionem cum Deo faciunt. Hinc sequitur non solum lucrum spirituale cessans, sed etiam ingens damnum emergens. 5°, Fortitudinem infringunt; quid enim magni audeat» qui totus in nugis occupatur, et neglecta de passionibus suis vieiorifty tam facile dejicitur animo? 6°. ttpem valde imminuunt, aut etiam perimunt; quia res> demum eo adducitur, ut, amissa in Deum fiducia, in laxitateim declinet. Quomodo enim Deo fidet debite, qui illuni ut severis­ simum exactorem semper intuetur? Scrupulosus igitur, nisi fortiter contra scrupulos pugnet, iis \'cxatus in desperationem brevi agetur, et cupiditatibus suis fræna laxabit, vel saltem vitam miserrimam et cum magno damnationis periculo ducet. -V IV. — Remedia Scrupulorum 41. Versantur frequenter scrupuli: 1°. circa actiones quorêktenas; 2°. circa pravas cogitationes; 3°. circa confessiones. IgituF>' I. Scrupulosis, qui in omnibus actionibus anguntur timore peccandi, injungendum est, ut strenue contra scrupxdo» agant, ab iisque confitendis abstineant, nisi certissimi sint ibi adesse peccatum. Quamvis enim sic agendo interdum materialiter peccent, non peccabunt tamen formaliter ratione obedieïUiæ., quam confessario præstare debent. — Cf. S. Alphons. n. 17. ( II. Scrupulosis, qui pavent assensum praebere vel præbuisse cuilibet pravæ cogitationi contra castitatem, fidem aut caritatem, imponendum est, ut has cogitationes velut mera phantasmata despiciant, et abstineant ab hujusmodi cogitationum confessione, nisi jurare possint se eisdem vere consensisse. — Cf. S. Alphons. n. 15. III. Scrupulosis, qui semper anxii sunt circa confessiones, præsortim praeteritas, prohibendum est, ne amplius cogitent de culpis vitæ anlcactœ, nec de iis verbum faciant in confessionc, nisi jurare possint: 1°, peccata mortalia se perpetrasse; 2°. se nun­ quam ea confessos esse, praesertim si confessionem generalem jam peregerint. — Cf, S. Alphons. n. 16, Porro scrupulosi et timorati, de praeteritis confessionibus anxii, sic interrogandi sunt: 1°, Num celasti scienter peccatum ( CAP. III.—DE CONSCIENTI^ SCKUPULOSA ET LAXA. 43 grave? 2°. An proponebas peccata' iterare? Si negative utri­ que postulationi respondeant, valida pronuntianda est eorum confessio. V. — Regulæ pro Scrupulosis 42. 1°. In rebus moralibus non est certitudo in omnibus quærenda. Hoc pro omnibus valet; sed scrupuloso praecipue applicandum est. 2°. Obedientia summa et cæca confessario præstanda est, et cum magna humilitate et fiducia in omnibus procedendum. 3°. Dubium, quod in aliis rationabile videri posset, in scrupu­ losis omnino spernendum est. 4°. Licitum est, imo saepe obligatorium, et interdum sub gravi, adversus scrupulos decertare. — Cf. S. Alphons. n. 7. 5°. Nunquam iteranda confessio, nisi certo sacrilega fuerit; nec postremae confessionis examen unquam innovandum est, etiam si dubium de peccato gravi omisso suboriri videatur. G°. Scrupuli contemnendi sunt; nec unquam secum de his disputandum a scrupulosis est. VI. —Regulæ pro Confessariis 43. 1°. Scrutetur confessarius, an pœnitens sit vere scrupu­ losus . . ., an in omnibus . . ., et quænam sit scrupulorum origo. 2°. Sit patiens, benignus et fortis. Ad ipsum spectant haec Apostoli, II Tim. iv, 2: “Insta opportune, importune; argue, obsecra, increpa in omni patientia et doctrina.” 3°. Postulanti respondeat absque hœsitalione et cum imperio; responsis non facile adjiciat rationes; nec jam confessa peccata pluries repeti sinat. 4°. Commendet Scrupuloso magnam in bonitate Dei fiduciam, frequentem orationem, otii fugam, examinis brevitatem, cordis humilitatem. 5°. Cum scrupuloso, generalibus, non particularibus utatur regulis; his enim scrupulosus dirigi non potest, quia ad eas appli­ candas ineptus est. CAPUT IV DE CONSCIENTIA PROBABILI ET IMPROBABILI 44. Conscientia probabilis, seu ut aliis magis placet opinio probabilis, proprie et per se, est ille actus intellectus, quo alicui propositioni adhæremus, at non sine formidine de opposito. Dif­ fert igitur a conscientia dubia, non quidem ex parte moventium, TRACTATUS II.—DE CONSCIENTIA. quæ in utroque casu existunt, et esse possunt ejusdem ponderis, sed ex diverso modo quo intellectus sese habet ad illa: si enim illis adhæret, dicitur probabilis, secus remanebit dubia. — Dixi proprie et per se, quia sæpe nomine opinionis aut etiam sententiae proba­ bilis, apud multos auctores venit ipse complexus moventium seu rationum, quibus prudenter fulciri posset intellectus, si uni parti præ altera vellet adhærere. At melius profecto complexus iste moventium designari solet nomine probabilitatis, et de hac sola nobis hic erit dicendum. — Cf. Lacroix, n. 387. ARTICULUS I DE NATURA ET DIVISIONE PROBABILITATIS Probabilitas aliud non est, quam motivum illud, unum vel multiplex, quod, inspectis omnibus circumstantiis, capax est ex­ torquendi viri prudentis assensum, non ita tamen, ut nulla apud ipsum remaneat erroris formido. Quare cum dicimus hanc vel illam propositionem esse probabilem, duo intelligimus, positivum unum, alterum negativum. Primum est, ejusmodi propositionem tanto motivo fulciri, ut vir prudens possit ei tuto assentire; al­ terum autem est, motivum illud tantum non esse, ut debeat viri prudentis assensum necessario et absque ulla formidine erroris extorquere. Si primum desit, propositio erit improbabilis, si alterum, dicenda erit certa. 46. Multipliciter dividitur probabilitas, sed quatuor divisiones præcipue hic attenduntur. Est igitur, 1°. Intrinseca vel exlrinseca, prout vel rationibus ex natura rei deductis, vel auctoritati proxime innititur. Dicitur proxime, quia probabilitas extrinseca necessario supponit intrinsecam; eatenus nempe Doctorum auctoritas vim habet, quatenus censeri possit aut debeat, eos ad aliquam sententiam tenen­ dam permotos gravi quapiam ratione fuisse. 2°. Speculativa vel practica, prout respicit actionem in se consideratam, non attentis scilicet illis circumstantiis con­ cretis quæ ei communiter adjunguntur, vel potius hæ circum­ stanti® bene perpenduntur in unoquoque casu particulari. 3°. Juris vel facti, prout versatur circa ipsum jus vel potius aliquod factum. 4°. Major, aequalis vel minor, prout fundamenta quibus innititur propositio aliqua probabilis, comparatione instituta cum ejus contradictoria, apparent solidiora, æque vel minus solida. — Cf. Lehmkuhl, n. 79. 45. CAP. IV—DE CONSCIENTIA PROBABILI ET IMPROBABILI 45 47. Notanda. — I. Probabilitas quæ passim apud auctores dicitur tenuis vel dubia ea intelligitur, quæ tam levis est, ut imprudens censeatur qui ei assentitur; nam ait S. Alphonsus: “tenuis probabilitas non est probabilitas, sed dumtaxat quædam falsa apparentia, seu vana probabili­ tatis apprehensio.” Merito igitur animadvertunt aliqui auctores duos illos terminos — tenuis probabilitas — esse veluti oppositos et ad invicem pugnantes. — Cf. S. Alphons. n. 82. — Lacroix, n. 126. — Bouquillon, n. 308. II. Propositio vel sententia, quæ apud S. Alphonsum vocatur proba­ bilissima, ea est juxta ipsum, “quæ nititur fundamento gravissimo; quapropter opposita censetur tenuiter vel dubie probabilis.” — Idem apud S. Doctorem est sensus vocis probabilioris, quando ei additur unum ex hisce quatuor adverbiis — notabiliter, certe, vere, absolute. — Cf. S. Alphons. nn. 40 et 54. III. Potest aliqua propositio esse probabilior et simul minus tuta, et viceversa tutior et minus probabilis. Ratio est, quia probabilitas mensura­ tur ex pondere moventium, et securitas ex absentia periculi lædendi legem. IV. Certo probabilis habenda est opinio, quæ a plerisque theologis proba­ bilis esse asseritur; vel etiam quam absolute tenent ut veram quinque aut sex theologi probitate, judicio et scientia præstantes, nisi ratio certa contra illam opinionem afferatur; nam omnis probabilitas, quantacumque fuerit, adveniente certitudine propositionis contradictori®, omnino perimitur. V. Illa 'opinio est viro docto et probo certe probabilis, quam ipse scit se diligenter excussisse, et experitur se absque inordinato affectu, ob rationes graves, ut veram aut certe probabilem deprehendere. VI. De intrinseca probabilitate juris communiter possunt judicare soli docti, et in re morali versati, cum soli possint scire nihil certi ipsis opponi. At de extrinseca opinionis alicujus probabilitate bene potest judicare vir mediocriter doctus, si statum quæstionis rite intelligens, hanc inveniat assertam ab auctoribus omni exceptione majoribus, id est inter theologos omnino probatis. VII. Unicus auctor, si sit omni exceptione major, afferatque rationem, quam alii non examinaverint vel non satis solverint, ipse autem aliorum rationes commode solvat, potest opinionem suam certo probabilem efficere, quamvis hæc sit communi opinioni adversa. ARTICULUS II DE VARIIS SYSTEMATIBUS CIRCA PROBABILITATEM 48. Ut honesta sit quælibet actio, certam de honestate ipsius requiri conscientiam admittunt theologi omnes; at quonam pacto haberi possit aut debeat talis certitudo, cum non nisi probabiles rationes hinc inde apparent, hoc est quod eos non parum torquet. Quærunt scilicet theologi ad quamnam partem possit aut debeat se convertere qui, exorto dubio circa liceitatem actionis quam 46 TRACTATUS IL—DE CONSCIENTIA. est positurus, factaque diligenti inquisitione, eam non certo sed probabiliter tantum licitam deprehenderit. — Porro ad hanc quaestionem solvendam duplicem ineunt viam; alii enim docent certitudinem in hoc casu directe tantum posse haberi, alii vero tenent illam posse atque adeo debere obtineri indirecte, scilicet vi alterius principii; ac proinde illi agentem ad tutiorem partem amplectendam adigunt, hi vero permittunt ut libertati indulgeatur. Primi vocantur vel anti-probabilistœ, quia probabilitates in re morali nulli usui esse dicunt, vel tutioristœ, quia ad tutiorem partem semper inclinant, vel demum rigoristœ, quia plus oneris imponunt quam necessarium sit aut etiam humanis humeris accommodatum. Alii autem generico quodam nomine appellantur probabilistœ, quia tenent posse practicam utilitatem derivari ex probabilitatibus. 49. Verum patroni utriusque sententiæ, consentientes quoad eorum principium substantiale, varios gradus admittunt, illi qui­ dem relate ad certitudinem quam volunt directe habere, et hi relate ad probabilitatem cui remote innituntur; ac proinde primi scinduntur in tutioristas absolutos et mitigatos, et secundi in probabilioristas, æquiprobabilistas et probabilistas simpliciter. Quare quinque proprie fuerunt systemata, tutiorismus absolutus, tutiorismus mitigatus, probabiliorismus, œquiprobabilismus et probabilismus. Accedit laxismus qui vix systema vocari potest, vixque viri prudentis attentionem meretur. De singulis breviter dicetur. 50. Tutiorismus absolutus requirit omnimodam seu absolutam certitudinem, legem vel nunquam exstitisse, vel jam plene ces­ sasse, antequam libertati aliquid permittat; ac proinde etiamsi in favorem libertatis adducas opinionem probabilissimam, legem sequi teneris. Ita enim hujus systematis patroni argumentantur. — “Sicut opinio sive minus probabilis, sive etiam minus quam probabilis, potest esse vera: ita ex adverso, opinio probabilior, vel etiam probabilissima potest esse falsa. Quamdiu ergo intra limites probabilitatis hæretur, errandi periculo non plene obviatur.” — Porro hoc systema rejiciendum omnino esse patet tum ex eo quod vires humanas superat, tum ex damnatione sequentis propo­ sitionis facta ab Alexandro VIII: “Non licet sequi opinionem vel inter probabiles probabilissimam.” — Cf. Viva, in prop. 3, inter 31 damnatas ab Alexandro VUI. 51. Tutiorismus mitigatus in eo differt a præcedenti systemate, quod loco certitudinis absolutæ exigat maximam probabilitatem, ac proinde tunc solum permittit sequi partem libertati faventem, quando pro ea stat opinio probabilissima. — Quamvis autem hoc , systema non sit positive damnatum, facile tamen exploditur; nam CAP. IV,—DE CONSCIENTIA PROBABILI ET IMPROBABILI. 47 opinio illa probabilissima quæ requiritur, vel facit conscientiam certam vel non: si primum, urgetur prædicta propositio damnata, et ratio damnationis; si alterum, jam licitum evaderet agere ex conscientia non certa, quod nequit admitti. 52. Probabiliorismus, prout saltem propugnatur ab illis qui discriminare se volunt a tutioristis, et præsidium quærunt ex principiis reflexis, docet licitum esse sequi partem minus tutam, scilicet faventem libertati, dummodo pro ea adducas opinionem manifeste et solide probabiliorem; ac proinde legem sequi teneris non solum cum pro libertate stat minor etsi solida probabilitas, sed etiam cum opinio quæ ipsi favet est æque probabilis ac illa quæ favet legi. Ratio potissima hujus systematis desumitur ex eo quod sequendo opinionem probabiliorem, multo minus incurri­ mus periculum peccandi. At vero si admittantur principia reflexa, tam bene vitabit periculum peccandi formaliter simplex probabilista, quam probabiliorista; si autem non admittantur, devenien­ dum tandem erit ad tutiorismum absolutum. 53. Æquiprobabilismus tenet tunc solum licitum esse sequi partem minus tutam, scilicet opinionem libertati faventem, cum opinio quæ stat pro lege non est nisi æque vel fere æque probabilis; sed si hæc sit certe probabilior, huic erit adhærendum. Addunt patroni hujus systematis, hoc valere, si æqua vel quasi æqua illa probabilitas respiciat existentiam legis; sed si dubium versatui circa cessationem legis certæ, tunc legem sequi teneris, utut opinio quæ favet libertati æque probabilis sit ac illa quæ favet legi. Verum hæc additio ad applicationem systematis potius quam ad ejus substantiam pertinet, et multi sunt inter simplices probabilistas qui hanc limitationem vel supponunt vel explicite admit­ tunt. Praecipuum fundamentum æquiprobabilismi desumitur ex auctoritate S. Alphonsi, quæ gravissima sane est, at quo jure hæc sententia illi tribuatur, inferius dicetur. 54. Probabilismus docet quidem tutiorem partem esse semper sequendam, cum agitur de fine aliquo determinato attingendo; sed cum agitur tantum de licito et illicito, tenet posse quempiam sequi opinionem minus tutam et minus quoque probabilem, modo vera et solida probabilitate gaudeat. Quare probabilista non duo, sed unum tantum quærit judicium; quærit scilicet, num opinio quæ favet libertati sit solide probabilis, relicta quacumque com­ paratione cum illa quæ favet legi, et statim ac cognoscit adesse in favorem libertatis solidam probabilitatem, a lege eximit vi principii reflexi. Notandum est, hoc systema ab aliquibus vocari simplicem t et ab aliis moderatum probabilismum, ut illud distinguant 'um ab æquiprobabilismo, turn a laxismo: at quoniam ex dictis 48 TRACTATUS IL—DE CONSCIENTIA. possibilis non est hujusmodi confusio, abstinebimus in hoc libro a quocumque addito. 55. Laxismus, nulla distinctione facta inter solidam et tenuem probabilitatem, a lege eximit semper ac contra ipsam adducitur opinio quæcumque, etiamsi sit tantum tenuiter probabilis. Hoc systema damnatum fuit, ut patet ex prop. 3, proscripta ab Inno­ cent. XI, quæ sic se habet: “Generatim dum probabilitate sive intrinseca sive extrinseca, quantumvis tenui, modo a probabili­ tatis finibus non exeatur, confisi aliquid agimus, semper pru­ denter agimus.” — Ratio autem damnationis aperta est; nam cum probabilitas tenuis ea sit quæ non mereatur assensum viri prudentis, nequit vi ipsius dici legem esse incertam. — Cf. Bouquillon, n. 287 et seq. ARTICULUS III VINDICATUR SYSTEMA PROBABILISMI 56. Probabilismus, ut superius animadversum est, non omni­ bus, sed iis tantum casibus applicatur, in quibus sermo est de licito et illicito, nam si agitur de fine aliquo necessario obtinendo, v. gr., de materia aut forma alicujus sacramenti procuranda, sem­ per confugiendum erit ad tutiorem partem, seposita quacumque probabilitate. Præterea, notandum est in applicatione seu usu probabilismi duas essentiales requiri conditiones, unam quæ respicit fundamentum remotum, aliam vero quæ respicit funda­ mentum proximum, quo innititur probabilista dum agit. Funda­ mentum remotum est ipsa probabilitas, quæ debet esse non tenuis, non dubia, non apparens, sed vera et solida. Fundamentum autem proximum est principium >aliquod reflexum, et hoc ab operante invocari semper debet, sive explicite sive implicite. Hæc quæ compendium sunt totius systematis, fusius explicantur duplici sequenti propositione. Propositio I. — Non licet sequi opinionem probabilem, nec probabiliorem, relicta tutiore, quoties adest obligatio absoluta alicujus finis determinati efficaciter obtinendi, quem usus medii probabiliter inepti in periculum adduceret; tunc igitur pars tutior est sequenda. 57. Prob. Quisquis obligatione absoluta ad finem aliquem determinatum efficaciter obtinendum adigitur, is ea tenetur eligere media, quibus finem illum, efficaciori quo poterit modo, sit assecu­ turus. Atqui per solam tutiorem partem efficacius obtineri potest, finis: ex hypothesi enim, medium, probabiliter tantum aptum, in CAP. IV,—DE CONSCIENTIA PROBABILI ET IMPROBABILI. 49 discrimen adducit finem, quem absolute consequi teneor. Ergo non licet uti medio tantum probabiliter apto, sed aptiora media eademque tutiora eligenda sunt. Igitur pars tutior sequenda est. Hinc sequentia deducuntur 58. Corollaria. — 1°. In his, quæ saluti necessaria sunt neces­ sitate medii, tutius sectari teneris; gravissima enim quemque urget obligatio æternam animæ suæ salutem certo assequendi; proinde media absolute tuta et certa sunt adhibenda. In rebus igitur ad fidem seu ad veram religionem pertinentibus, opposita probabilitate posthabita, opinio tutior necessario se­ quenda est. 2°. \fenator, timens ne plumbum in feram ejaculando aliquem hominem forte lædat, explodere non potest, etiamsi probabilius existimaret abesse periculum; hoc enim, si forte adsit, probabilitate contraria, etsi majori, removeri nequit. Tenetur enim lege certa ad periculum etiam probabile damni removendum. 3°. Medicus et chirurgus tenentur ad medicamenta et media tutiora, quæ hic et nunc haberi possunt, adhibenda; quia tacito contractu ad finem securius obtinendum, in quantum fieri potest, se obligarunt. Idem pariter dicendum de omnibus aliis, qui erga proximum aliquam ejusmodi obligationem contrax­ erunt. 4°. Minister sacramenti, ubi de ejus valore agitur, nisi defectus suppleatur ab Ecclesia, vel urgeat casus, necessitatis, tutiorem partem, in quantum potest, relicta minus tuta probabili vel etiam probabiliori, sequi tenetur; quia secus exponeret sacramentum periculo nullitatis, et proximum periculo damni spiritualis. Hinc merito damnata est ab Innoc. XI sequens propositio: “Non est illicitum in sacramentis conferendis sequi opinionem probabilem de valore sacramenti, relicta tutiore.” Dixi 1°. nisi defectus suppleatur ab Ecclesia; nam aliquando Ecclesia potest et censetur id supplere, quod desideratur ad valorem sacramenti: quod quidem in duobus sacramentis potest contingere, scilicet in sacramento Pœnitentiæ, si ex gravi ratione cum juris­ dictione dubia conferatur, aut cum jurisdictione probabili; et in sacramento Matrimonii, quando celebratur cum dubio impedi­ mento juris ecclesiastici, aut etiam est dubia delegatio sacerdotis assistentis, ut suo loco dicetur. Dixi 2°. nisi urgeat casus necessitatis, quia cum sacramenta sint propter homines, homini in gravi periculo vitæ constituto minis­ tranda ea sunt, meliori quo fieri potest modo, etiam cum mera probabilitate, imo cum probabilitate tenui et tenuissima de eo­ rum valore. — Cf. S. Alphons. nn. 43-49. 50 TRACTATUS IL—DE CONSCIENTIA. Propositio II. — Licet sequi opinionem vere et solide probabilem, relicta tutiore quœ sit simul probabilior, ubi de solo licito vel illicito agitur. 59. Prob. 1°. ex ratione. Lex contra quam militat vera et solida probabilitas, non est lex certa: atqui lex quæ non est certa nullam inducit obligationem. Ergo lex contra quam militat vera et solida probabilitas nullam inducit obligationem, ac pro­ inde liberum tunc unicuique est, relicta lege illa non certa, sequi opinionem libertati faventem. — Major apertissime constat ex eo quod probabilitas et certitudo sese invicem necessario excludant: vel igitur hypothesis non verificatur, scilicet veram et solidam pro­ babilitatem de facto militare contra aliquam legem in particulari; vel si ita res se habet, lex illa certa esse non potest. — Minor autem probatur ex eo quod effectus nequit superare causam; supe­ raret autem, si ligatio ab aliqua lege producta certa esset, quando vis ligandi certa non est. Hoc autem pulcherrime illustratur a S. Thoma sequenti comparatione: “ Ita se habet imperium alicujus gubernantis ad ligandum in rebus voluntariis, illo modo ligationis, qui voluntati accidere potest, sicut se habet actio corporalis ad ligandum res corporales. Actio autem corporalis agentis nunquam inducit necessitatem in rem aliam nisi per contactum coactionis ipsius ad rem in quam agit. Unde nec ex imperio alicujus domini ligatur aliquis, nisi imperium attingat ipsum cui imperatur. At­ tingit autem ipsum per scientiam.” — Relatis hisce verbis Doctoris Angelici, ita prosequitur S. Alphonsus: “Similitudo a S. Thoma hic allata nequit esse magis lucida, et convincens ad probandam nostram sententiam sive principium, nempe quod lex incerta non potest certam obligationem inducere. Dicit S. Doctor quod scientia præcepti est instar vinculi quod voluntatem ligat; unde sicut ad rem aliquam ligandam opus est ut actualiter funis appli­ cetur, ita ad ligandam hominis voluntatem, ut actionem aliquam exerceat vel omittere teneatur, necesse est ut ipse præcepti scien­ tiam habeat, alioquin homo ille in sua libertate remanet. . . . Sicut igitur qui ab aliquo vinculo actualiter non est ligatus, habet potestatem divertendi quo vult, ita qui non est ligatus per scientam præcepti, liber est ab obligatione præcepti.” — Cf. S. Thom. 1—2, q. 90, art. 4; 2-2, q. 1, art. 4; QQ. DD. De Veritate, q. 17, art. 3. — S. Alphons. Systema Mor. §§ 1 et seq. 60. Neque dicas 1°. sub nomine scientiæ hic apud utrumque sanctum Doctorem non intelligi cognitionem certam, sed tantum probabilem; nam respondet S. Alphonsus “quod hæc esset novi vocabularii nova significatio, dum philosophi omnes CAP. IV.—DE CONSCIENTIA PROBABILI ET IMPROBABILI. 51 cum eodem S. Thoma distinguunt opinionem a scientia, quæ accipitur ut cognitio certa alicujus veritatis.” — Cf. S. Alphons. Syst. Mor. § 2, Objic. 1. Neque dicas 2°. quod, deficiente lege quæ directe obliget, existât alia lex indirecta, quæ ut pote certa, parit obligationem certam. Nam si talis lex fingi posset, vel esset lex vitandi periculum peccandi, vel lex tutius sequendi; porro neutrum dici potest. Non primum, nam ut quis se exponat periculo peccandi, non sufficit ut incurrat periculum agendi contra legem, sed requiritur ut subeat periculum agendi contra obliga­ tionem sibi per legem impositam; quamvis enim forte existât lex, si aliunde certum sit me a lege non obligari, non est timen­ dum ne legem formaliter violem. Neque alterum dici potest, nam illa lex tutius sequendi supponeret non esse simpliciter tutum posthabere legem probabiliter non existentem: atqui hoc falsum est, ubi agitur de solo licito vel illicito; nam tutum profecto est vitare peccatum formale, et periculum peccati. — Praeterea, objectio, si quid valet, optime potest retorqueri con­ tra probabilioristas qui illam urgent. Probabiliorista enim neque periculum peccandi vitabit, neque tutius sequetur, nisi practice valedicat proprio systemati, et in absolutum tutiorismum incidat. 61. Prob. 2°. ex auctoritate. Etenim (a) S. Gregorius Nazianzenus ita urget Novatianum quemdam: “Anne juvenibus quidem viduis, propter aetatis lubricum ineundi matrimonii potestatem facis? — At Paulus hoc facere minime dubitavit. . . . À’erum, inquis, hoc minime post baptismum. Quo argumento hoc con­ firmas? Aut rem ita se habere proba, aut si id nequis, ne con­ demnes. Quod si res dubia est, vincant humanitas et facilitas.” — Orat. 39, in Sancta Lumina, n. 19. (6) S. Hieronymus reprehensus a Chrysogono, discipulo Rufini, quod doceret, posse ad Episcopatum promoveri qui duas successive uxores duxerant, unam ante, alteram post baptismum, respondet: “Audiat nos iterum proclamantes: veterem Adam in lavacro totum mori, et novum cum Christo in baptismate suscitari. . . . Hæc dicimus non quod ipsi, propitio Christo, hac quaestione tene­ amur; sed interrogati a fratribus quid nobis videretur, respondi­ mus, nulli praejudicantes sequi quod velit, nec alterius decretum nostra sententia subvertentes.” — Apolog. advers. Rufin, lib. 1. (c) S. Bonaventura agens de dispensatione votorum, tres sen­ tentias aut opiniones memorat, et demum concludit: “Quæ istarum trium opinionum sit verior, fateor me nescire, et satis potest quaelibet sustineri; si quis tamen velit hanc ultimam accep- 52 TRACTATUS IL—DE CONSCIENTIA. tare, non occurrit ei inconveniens manifestum.” — In 4, dist. 38, a. 2, q. 3. (d) S. Antoninus postquam statuerit, duo tantum requiri ad honestatem actionis, primum, ut agens non dubitet practice de bonitate actus, alterum, ut sententia quam sequitur non sit contra auctoritatem expressam S. Scripturæ, nec contra determinationem Ecclesiæ Catholicæ, descendens ad casum particularem ait: “§i diceretur hic esse usuram, et usura est contra decalogum: respon­ detur usuram esse contra præcepta decalogi, verum est reductive; sed hunc contractum esse usurarium non est clarum, cum sapientes contraria sibi invicem in hujusmodi sentiant.” — Summa, p. 1, tit. 3, cap. 10, § 10, rcg. 4; et p. 2, tit. 1, c. 11, § 28. (e) Melchior Canus, impugnans Scotum qui dicebat peccatores teneri ad eliciendam contritionem quocumque die festo, ita scribit: “ Jus humanum nullum est aut evangelicum, quo' hoc præceptum asseratur; proferant, et tacebimus.” Et iterum: “ Quoniam ignoro unde ad hanc opinionem doctores illi venerint, libere possum quod non satis explorate præceptum est negare.” — Relect. 4, de pœn. p. 4, q. 2, prop. 3. (/) Dominicus Soto requirit ut homo intueatur legem, nempe ut cognoscat eam ut certam: “Qui regula utitur eam intueri necesse est.” Et iterum: “Quando sunt opiniones probabiles inter graves doctores, utramcumque sequaris, in tuto habes con­ scientiam.” — De just, eljur. lib. 1, q. 1, a. 4; et lib. 6, q. 1, art. 6. — Cf. Bouquillon, n. 298 et seq. 62. Neque dicas 1°. probabilismtcm esse quid, recens, ac pro­ inde non licere ad antiquorum Patrum et scholasticorum auc­ toritatem recurrere; nam respondetur duo esse distinguenda in systemate probabilismi, scilicet ipsius usum innixum sub­ stantiali ejus fundamento, et scientificam ipsius formam. Porro quidquid sit de altero, sufficit ad vim argumenti ostendere primum antiquissimum esse in Ecclesia Dei; hoc autem patet non solum ex citatis textibus et multis aliis qui citari possunt, sed etiam ex eo quod cum anno 1577 Bartholomæus Medina probabilismi doctrinam in systema scicntifice redactam scholis proposuerit, nemo adversus illud clamavit tanquam aliquid novi, sed pror­ sus conforme regulæ morum omnibus visum est, et unanimi consensu receptum. Neque dicas 2°. probabilismum jacuisse quasi mortuum sæculo decimo septimo mediante, et toto sæculo subséquente; nam respondetur mortem illam, quam jactitant adversarii, nihil aliud tandem fuisse, quam imminutionem splendoris, eamque Jansenianorum fraudibus, conviciis et clamoribus totam deberi. CAP. IV.—DE CONSCIENTIA PROBABILI ET IMPROBABILI. 53 Quod si certum sit multas veritates quandoque obscuratas aliquantulum fuisse vi et pertinacia adversariorum, quid mirum si probabilismo idem acciderit? Verum nostris hisce diebus, si inspiciantur scholæ per totum orbem diffusæ, in plerisque invenietur tradita et propugnata probabilismi doctrina, quæ sedatis Jansenisticis clamoribus, devictaque hæresi, opera potis­ simum S. Alphonsi, novo hodie gaudet honore, novoque patro­ cinio. — Cf. Bouquillon, nn. 300 et seq. 63. Prob. 3°. ex consectariis. Etenim si, rejecto probabilismo, teneremur sequi probabiliorismum, (а) Sequeretur difficultas nimis gravis pro confessariis, eaque tanta, ut munus audiendi confessiones multis intolerabile prorsus esset. Confessarius enim perpetuo sese exponeret periculo pec­ candi ob defectum sufficientis diligentiae in perpendendis variis gradibus probabilitatis, praesertim in materia restitutionis, quando ex duabus opinionibus probabilibus unam sequeretur. Si enim sententiam benigniorem assumeret, peccaret illud permittendo in quo deformitatem probabiliter existentem apprehenderet: si vero juxta sententiam rigidiorem ageret, peccaret jugum incer­ tum poenitenti imponendo. Insuper, licet sententia rigidior ipsi appareat probabilior, quandonam certus erit, eam revera talem esse, atque alteri confessario oppositam probabiliorem non vi­ deri? — Hinc sequitur etiam illa contradictio confessariorum, qui, utut probabiliorismum profitantes, haud raro tamen dictitant, se non posse in administratione sacramenti Poenitentiae principia probabiliorismi rigorose applicare; et ideo aliud in theoria, aliud vero omnino oppositum in praxi tenent. Nonne praestaret prin­ cipia mitiora cum tot sapientissimis Doctoribus statuere et ad­ mittere, eaque exactius in praxim deducere? (б) Sequeretur molestissima difficultas pro fidelibus. Etenim in dubiis imponeretur ipsis obligatio inquirendi quaenam opinio sit probabilior; nam obligatio operandi secundum probabiliorem includit necessario officium eam inquirendi: porro plerumque datur impossibilitas moralis distinguendi inter probabiliorem et minus probabilem; nam etiam doctis hoc esf sæpius valde difficile. Et sane quaero, an tenear ad probabilius in se seu absolute, vel quoad me seu relative? Si prius, unde noscam? Si posterius, iterum vel agitur de probabilitate intrinseca, vel extrinseca. Si de posteriori, qualis schola sequenda? et quales Doctores interrogandi? . . . Si de priori, crescit difficultas: unde sciam, an sim satis ad hocce judicium idoneus? an in ignorantia invincibili verser, vel non? Anceps igitur, dubiisque pressus, quid agam? Recurram ad magistros? At ex hypo thesi meum est judicare. Quot itaque. 54 TRACTATUS II.—DE CONSCIENTIA. quantæque angustiæ impendant fidelibus ex illa necessitate pro­ babilius tutiusve sequendi, manifestum fit. (c) Sequeretur perpetua fluctuatio doctrinæ. Etenim non solum hoc patet ex quotidiana probabilioristarum experientia, sed etiam ex ipsa natura probabiliorismi; siquidem, posita obliga­ tione sequendi opinionem quæ cuique probabilior apparet, impos­ sibile est plures probabilioristas in eaindem decisionem convenire. Quare alii necessario stabunt pro parte affirmativa, et alii pro negativa: ligabit unus, solvet alter, et quod tibi probabilius ap­ parebit, facillime alteri æque vel minus probabile videbitur. Hinc sequentur confusio decisionum, perplexitas fidelium, et angustiæ ipsorummet confessariorum, qui ex opinato aliquo probabilitatis excessu gravissimas obligationes imponent. Probabilismus vero bene intellectus hujusmodi incommodis, saltem plerumque, caret. Duo enim tantum sunt probabilistis perpendenda, scilicet obliga­ tiones certæ, et obligationes mere probabiles. Quamvis vero non semper constet de vera probabilitate, nemo tamen non videt, ordinarie loquendo, multo facilius esse discernere an solida ratio vel auctoritas contra legem habeatur, quam de excessu aliquo probabilitatis judicium proferre. Ergo. 64. Neque dicas 1°. probabilistas majoribus opprimi incommodis, non solum quia amant periculum, quod est contra illud Eccli. iii, 27: “Qui amat periculum in illo peribit,” sed etiam quia carent verbo veraci seu principio directive, quod est contra illud Eccli. xxxvii, 20: “Ante omnia opera tua verbum verax præcedat te;” nam respondetur verbum verax apud nos esse ipsum principium reflexum, quod cum pariat certitudinem practicam, nullum incurrimus periculum formaliter peccandi. Præterea, optime potest uterque textus contra probabilioristas, qui eos objiciunt, retorqueri, nisi velint, ad damnatum tutiorismum confugere. Neque dicas 2°. urgeri posse contra probabilistas notam illam regulam juris canonici: “In dubiis pars tutior eligenda est;” nam præter quam quod posset iterum retorqueri argumentum, respondetur in præfata regula agi vel de dubio practice, vel de casibus in quibus finis aliquis est neces­ sario obtinendus. Neque dicas 3°. probabilistas argui posse imprudent-iæ, quia non eli­ gentes opinionem verisimiliorem, non imitantur prudentes illos medicos, qui morbos corporis serio satagunt expellere; nam nullo modo imprudens vocari potest qui, perpensa obligatione, agit postquam certo viderit nullam deformitatem deprehendi in sua actione. Ad exemplum autem respondetur illud ad rem non esse, nam medicus sicut et judex non agunt de licito vel illicito, sed primus quærit efficacitatem medii, et alter veritatem rei; quæ duo non pendent a principio aliquo reflexo. Nec objiciat quispiam 4°. amplectendam esse opinionem probabi­ liorem utpote veritati propinquiorem ; nam major minorve accessus duarum CAP. TV.—DE CONSCIENTIA PROBABILI ET IMPROBABILI. 55 propositionum contradictoriarum inepte asseritur relate ad veritatem, una enim est vera et altera falsa; utra autem sit vera, utra falsa, nescimus. Major profecto est apparentia veritatis in una (piam in altera; utrique as­ sensus præstari potest, sed neutri sine formidine. Imo veritas ex parte minus probabilis stare potest: ideoque et assensus præstitus non est neces­ sarius: et quamvis liceat probabiliorem amplecti, obligatio amplectendi non est affirmanda; licet etiam minus sed vere probabilem amplecti, quia ratio gravis adest dignaque assensu. Nec dixerit quispiam hoc repugnare: repugnat sane in evidentibus in quibus necessario assent itur intellectus, non vero in mere probabilibus in quibus voluntas mentem ad assent iendurn determinat. Nec sufficit 5°. adesse rationes probabiliores ut (piis asserat hanc obli­ gationem legis nobis imponi, quia quamdiu habetur sola ista major pro­ babilitas in favorem obligationis hæc potest esse vel non osse, ideoque nescitur. “Quod scitur,” ut ait Angelicus, “impossibile est aliter esse.” Hinc manente solida probabilitate contradictoriæ opinionis, obligatio non potest imponi; est enim incognita. Et obligatio incognita est pro hoc subjecto habenda ut nulla. Porro non vere dici potest necessarium objectum, quod utrum tale sit necne, nescitur. Nempe in hoc consistit vis legis quod necessitatem objecto alicui imponit in ordine ad voluntatem; et sane quando duplex opposita opinio probabilis habetur, hæc ipsa neces­ sitas in incerto manet, ideoque objectum ipsum qua necessarium voluntati proponi nequit. 6°. Debemus utique omni conatu humano tendere ad convenientiam nostrorum actuum cum sua norma, et hinc diligentia vere rationabili in­ quirere quænam sit ipsa lex; debemus etiam esse parati ad ipsam legem cognitam adimplendam. Ad hæc enim natura ipsa obligamur. Videlicet obligatio objectiva est effectus legis objectivæ existentis; obligatio autem subjectiva est effectus legis in mente existentis: lex autem scita est lex in mente existons, et hinc obligatio subjectiva est effectus legis scitæ, non autem legis nescitae. Sed nescita est lex quando oppositio opiniones proba­ biles de ea habentur. Ergo non est obligatio subjectiva ulla in casu: seu obligatio incerta est nulla. Tenemur igitur nostros actus conformare cum norma eorum cognita, non autem eum norma nescita. Nec Decretum Innocenta XI d. 26 Junii 16S0 datum Probabilismum damnavit, licet hoc multi asseruerint. Hujus Decreti textus genuinus tandem d. 19 April 1902 per secretarium S. Officii evulgatus est: “Facta relatione per Patrem Lauream contentorum in litteris Patris Thyrsi Gon­ zalez Soc. Jesu SSmo D. N. directis Emi DD. dixerunt: quod scribatur per Secretarium Status Nuntio Apostolico Hispaniarum, ut significet dicto Patri Thyrso, quod Sanctitas Sua benigne acceptis ac non sine laude perlectis ejus litteris mandavit, ut ipse libere et intrepide prædicet. doceat et calamo defendat opinionem magis probabilem, necnon viriliter impugnet sententiam eorum (pii asserunt, quod in concursu minus probabilis opi­ nionis cum probabiliore sic cognita et judicata licitum sit sequi minus pro­ babilem, cumque certum faciat quod quidquid favore opinionis magis probabilis egerit et scripserit gratum erit Sanctitati Suæ. Injungatur 56 TRACTATUS II.—DE CONSCIENTIA. Patri Generali Societatis Jesu de ordine Sanctitatis Suæ, ut non modo permittat Patribus Societatis scribere pro opinione magis probabili et impugnare sententiam asserentium, quod in concursu minus probabilis cum probabiliori sic cognita et judicata licitum sit sequi minus probabilem; verum etiam scribat omnibus Universitatibus Societatis, mentem Sancti­ tatis Suæ esse, ut quilibet, prout sibi libuerit, libere scribat pro opinione magis probabili et impugnet contrariam praedictam, eisque jubeat, ut man­ dato Sanctitatis Suæ omnino se submittant.” Additur in exemplari S. Officii die 8 Julii 1690: “Renuntiato prædicto Ordine Sanctitatis Suæ Patri Generali Societatis Jesu per Assessorem, respondet se in omnibus quanto citius pariturum, licet nec per ipsum, nec per suos Prædecessores fuerit unquam interdictum scribere pro opinione magis probabili eamque docere.” Decretum ipsum continet mandatum singulare et privatum 1°. Patri Thyrso ut ipse libere et intrepide praedicet, doceat . . . opinionem magis probabilem, etc.; 2°. Patri Generali Societatis tum ut permittat idem Patribus Societatis tum ut scribat Universitatibus Societatis mentem Sanctitatis Suæ esse ut quilibet, prout sibi libuerit, libere scribat pro opinione magis probabili etc. Difficultas oritur ex secunda parte præcipue. Serio nempe et constanter Summus Pontifex desideravit ut in Societate Jesu plena esset libertas ad docendum, licitum non esse sequi sententiam faventem libertati adversus legem, nisi operans prius prudenter et proba­ biliter sibi persuaderet illam esse veram et legi æternæ non contrariam, quam persuasionem habere nunquam poterit, quin auctoritate et ratione vel utraque simul sit ipsi clare verisimilius rem esse licitam et a lege divina permissam. Ex ordine Sanctitatis libertas concessa est Patribus Societatis defendendi sententiam magis probabilem: “quilibet, prout sibi libuerit, libere scribat.” Totus in eo erat hic pater, cum esset subditus, ut persuaderet superi­ oribus “expedire Societati ut in ejus scholis,” verbis ipsius utor, “ utraque sententia indifferenter legeretur,” probabilismus et antiprobabilismus (Monumenta ad Gonzalczii Fundamentum: p. 216): Patribus “liberum relinquere illam” (sententiam Probabilistarum) “vel oppositam tradere” (ibid. p. 211) “ne Societas illam (sententiam probabilisticam) susciperet defendendam communibus studiis” (ibid. p. 214). Libertas concessa abstulit obligationem si qua unquam exstiterit , non defendendi opinionem probabiliorem, non imposuit obligationem defendendi illam, abstulit obliga­ tionem defendendi probabilismum non vero libertatem defendendi illum. Ita intellexit ipsa Societas Ordinem Sanctitatis Suæ, cum conderet 18 Congreg. D. 12, vi cujus elucet quod ipsa nec prohibuit nec prohibet sententiam huic contrariam tueri: “in agendo licitum est sequi opinionem minus probabilem faventem libertati relicta probabiliore stante pro prae­ cepto.” Imo si decretum Innocentii XI condemnasset probabili sinum, non potuisset Pater Gonzalez, supremum exercens munus in Societate, hæc scribere in suo libro de recto usu opinionum probabilium: “Hunc autem tractatum non edo tanquam Præpositus Generalis Societatis Jesu, sed tan­ quam unus e Societate theologus: nullum e subditis ad ita docendum adstringere intendens, sed omnibus plenam libertatem relinquens, ut in CAP. IV—DE CONSCIENTIA PROBABILI ET IMPROBABILI. 57 hac gravissima controversia eam partem defendant quam post accuratum studium ex sincero desiderio inveniendi veritatem susceptum solidioribus nixam fundamentis deprehenderint.”—Fundamentum Theologiæ Moralis — Romæ an 1694, p. xv, n. 41. Adde, si hoc decretum probabilismum confixisset non minus etiam confixit œquiprobabilismum. Probabiliorismus, in ipso confirmatus, est systema Patris Gonzalez qui admisit “limitationem adhibitam a Patre Esparza, a Patre Terillo,” et aliis quibusdam ad usum licitum opinionis minus tutæ in occursu tutioris “esse quidem necessariam et valde utilem ad cohiben­ dum opinionum probabilium abusum; non tamen sufficere; ac ulterius inferebam” ita pergit, “nulli permissum amplecti sententiam minus tutam in occursu tutioris æque vel fere æque sibi verisimilis; atque adeo ad usum licitum opinionis minus tutæ necessarium omnino esse, quod post diligentem veritatis inquisitionem, ipsa citra passionem et culpam appareat operanti sensibiliter et clare verisimilior opposita, atque hac de causa ab ipso judi­ cetur vera judicio absoluto determinat i vo; ” (ibid. XII, n.36) “imo requiri,” ut postea dicit, n. 38, “quod sit notabiliter et clare atque manifeste verisimi­ lior: nam cum parum pro nihilo reputetur, si excessus verisimilitudinis sit exiguus, moraliter erunt opiniones illæ æquales; et tunc non poterit pru­ denter judicare contractum esse licitum.” In Dissertatione septima idem Pater Thyrsus disquirit: “An liceat sequi opinionem probabilem faventem libertati, in occursu opinionis æque probabilis stantis pro præcepto?” De sententia affirmante dicit: “eam falsam esse censeo, et negativam veram et omnino tenendam:” (ibid. p. 134, n. 2) quam quidem negativam et probare et ab objectionibus defendere per plurimas paginas conatur. No­ tandum praeterea “nullam reflexionem posse efficere ut licitum sit sequi opinionem minus tutam, quam quis cognoscit esse directe minus probabilem auctoritate et ratione” (p. 124). Probabiliorismus Patris Thyrsi rejicit et probabilismum et œquiprobabilismum, et favor præstitus Patri Thyrso non minus hunc quam istum configere dicendus est, si quodvis systema destruxit. Benignior sententia eo tempore non tantum erat doctrina plurimorum auctorum Societatis sed etiam omnium fere sacrarum religio­ num et universitatum, paucis doctoribus exceptis. De ipsa P. Segneri, 8 Junii, 1692, scripsit ad P. Gonzalez: “Tota curia Romana in negotiis plusquam centenis dirigitur hac sententia antiqua; unde ad hanc condem­ nandam opus esset sus deque mundum vertere.” Exemplum hujus praxis Curiæ Romana) præclarum exstat in Responsis S. Off. 11 Feb. 1661 factis de obligatione denuntiandi confessarios sollicitantes. Solutio datur juxta probabilitatem sententiæ negantis obligationem exsistere; nempe ubi sen­ tentia negans est probabilis, non est denuntiandus confessarius; ubi vero hæc sententia non est probabilis, est denuntiandus. Exempla sunto: Domini qualificatores consuerunt, esse denuntiandum, et negativam opinio­ nem non esse probabilem 1. 5. 8. 9. 3.; esse denuntiandum, rejecta opinione contraria, quam non esse probabilem censuerunt 2.; osse denuntiandum et opinionem contrariam non esse probabilem 3.; in aliis autem casibus: si sollicitatio fiat extra locum confessionis et absque prætextu confessionis censuerunt negativam opinionem esse probabilem; secus si in confessionario, 58 TRACTATUS IL—DE CONSCIENTIA. seu î7ï loco confessionis 4.; censuerunt negativam opinionem non carere pro­ babilitate 6. 7. 14. 15.; quoad utrumque articulum, censuerunt opinionem negativam esse probabilem 10.; censuerunt opinionem negativam esse pro­ babilem 11.; censuerunt si laus illa seria sit et nihil pravæ intentionis redoleat, negativam opinionem esse probabilem. Si vero secus, non esse probabilem 12. 16. Et Urbanus cum quædam facultas peteretur a Lugonc pro Missionario in Paraguaria, ait: Responde Lugoni, non videri sibi speciali sua facultate opus esse: sed ubi doctorum sententiae utrinque probabiles intercederent, sequerentur opiniones pro conditione locorum ac hominum Barbaris favorabiliores. 65. Corollarium. — Si licet sequi opinionem solide probabilem faventem libertati, a fortiori tibi licebit sequi probabiliorem aut probabilissimam, dummodo principio aliquo reflexo proxime in­ nixus certam tibi efformes conscientiam. Cavendum tamen ne onus favendi libertati eo tantum casu, quo id probabilius aut probabilissimum apparet, aliis etiam imponatur, juxta illud Chrysostomi dictum a S. Alphonso relatum: “circa vitam tuam esto austerus, circa alienam benignus.” — Porro iste est sensus, quo plures probabilistic affirmant licitum esse sequi probabiliorismum. Licitum pariter est æquiprobabilismo uti; at si quis vellet et confessoriis et poenitentibus illud systema qua tale imponere, solvenda ipsi essent omnia argumenta superius allata, quæ non minus contra æquiprobabilistas valent, quam contra probabilioristas. ARTICULUS IV DE SPECIALIBUS REGULIS ET APPLICATIONIBUS PROBABILISMI 66. Præter principia generalia quibus theoria probabilismi superius stabilita est, scilicet: non est imponenda obligatio, nisi de ea certo constet, vel, lex dubia non obligat, recensentur etiam nonnulla? regulæ speciales, quibus ea principia confirmantur, aut in particularibus casibus applicantur. Sunt autem sequentes: I. In dubio standum est pro eo, pro quo stat præsumptio. Ratio est, quia præsumptio efficit certitudinem moralem saltem latam; et in eo tantum sensu intelligi debet principium seu regula citata. Hinc si soleas tali tempore diligenter recitare totum Breviarium, et dubites, an aliquam partem recitaveris, præsumptio tibi favet, et te ab obligatione eam recitandi seu repetendi eximit. Item, si dubites utrum superior juste præcipiat vel dispenset, pro illo stat præsumptio; quia is rationibus tibi incognitis duci potest, vel de cognitis prudenter judicare censetur. Insuper rectus ordo et bonum commune exigunt, ut in tali casu ipsi deferatur. II. Indubio judicandum est ex ordinarie contingentibus. Recidit CAP. IV.—DE CONSCIENTIA PROBABILI ET IMPROBABILI 59 hæc regula ferme in praecedentem, cum in utraque præsumptio sit ratio ita judicandi. Sed prior latius patet; siquidem præ­ sumptio erui potest non tantum ex ordinarie cordingentibus, sed etiam ex particularibus circumstantiis. III. In dubio standum est pro valore actus. Regula est juris civilis; sed etiam rebus theologicis communiter applicata. Appli­ catur autem, si factum principale sit certum, et dubitetur de aliqua circumstantia vel conditione necessaria, aut de modo debito: v. gr., si dubites an cum sufficienti dolore peccatum confessus fueris, vel si dubites, quin possis dubium expellere, utrum rite contraxeris matri­ monium, quod certe et bona fide initum fuit, ad iterandam confes­ sionem non teneris, et matrimonium habendum est uti validum. IV. In dubio favores sunt ampliandi, et odia restringenda. Est regula 15, juris canonici in 6, et significat quod in dubio benigniora sunt praeferenda. Unde secundum hoc principium, et commu­ niorem interpretationem, hæc statuenda videntur: 1°. Quoties odia et favores separari possunt, odia sunt restringenda, et favores ampliandi, quantum fieri potest quin vis sensui verborum infe­ ratur. 2°. Si odia et favores sint indivisibilia, tum de intentione legislatoris ex ipsius verbis, ex subjecta materia, aut ex adnexis circumstantiis judicandum est. 3°. Si intentio legislatoris deter­ minari clare nequeat, magis attendendum est ad favorem, quam ad odium. Odiosum autem hic intelligitur, quidquid tendit ad poenam, vel lædit jus tertii, aut juri communi opponitur. Favor vero seu favorabile, quidquid libertati indulget, vel gratiam con­ cedit sine privatorum aut communitatis aut juris ipsius detrimento. V. In obscuris quod minimum est tenendum. Est regula 30. juris canonici in 6, et ita est intelligenda: ubi non constat de vero sensu legis vel statuti, et, inquisitione præmissa, determinari neque ex natura rei, neque ex contextu verborum, aut loci consue­ tudine, aliave circumstantia potest, interpretatio minus onerosa, seu libertati benignior, admittenda est. Ratio est, quia legislator non censetur velle ultra id obligare, quod clare in lege exprimitur. Hinc in dubio de quantitate pœnæ infligendæ, minima eligenda est. Item, si non certo constet de delicto, reus absolvendus est. VI. In dubio facti valent sequentia axiomata, seu regula' juris civilis apud omnes recepta', scilicet: 1°. In dubio factum non prœsumitur, sed demonstrari debet. Hoc autem intelligendum est de dubio circa actum principalem, v. gr., si dubium sit an quis­ piam alium percusserit, hoc factum præsumi non debet, sed qui affirmat, debet illud positive probare. 2°. In dubio prœsuïnitur recte factum; quod de jure faciendum erat. Hoc intelligendum de dubio circa actum accessorium, supposita certitudine actus princi- 60 TRACTATUS IL—DE CONSCIENTIA. palis; si quid enim de jure faciendum erat, aut si ordinarie fieri soleat, aut sit favorabile facienti, præsumitur factum esse. 3°. In dubio nemo malus præsumitur, nisi probetur. Hoc valet, quoties agitur de dubio alicujus delicti, quod imputari non debet, nisi de eo certe constet. Cum igitur delicta non præsumantur, malus quisquam non præsumitur, sed probandus est. VII. In dubio pars tutior est sequenda. Est regula juris cano­ nici, quæ habetur in cap. Illud Dominus, de sent. excomm., et in cap. Ad audientiam, de homic. Hæc autem regula restringenda est ad casus dubii practici, vel ad eos, in quibus finis est necessario obtinendus, nempe ubi probabilitas non removeret periculum, quod lex præcipit omnino cavendum, ut, v. gr., in sacramentis conficien­ dis, juxta superius dicta, et ex omnibus hucusque expositis compertum est. Si autem extendatur ad dubia speculativa, cessat esse regula seu præceptuin, sed est merum consilium. — Cf. S. Alphons. passim, sed præsertim lib. 1, nn. 26 et 99; Systema Mor. Obj. 4; et lib. 6, n. 505. — \roit, nn. 38 et seq. j | I I I | ' QUÆSITA 67. Quær. 1°. An licitum sit uti probabilitate, non tantum in materia juris positivi humani, sed etiam juris divini et naturalis? : Resp. Affirm., quia in qualibet materia contingere potest, ut non constet de legis existentia, quoties nempe contra eam militat vera et solida probabilitas; ac proinde de tali lege datur ignorantia vere invincibilis. Porro Deus, auctor legis et prin­ cipium ordinis naturalis, non censetur velle nos obligare, quando invincibiliter legis existentiam ignoramus. — Cf. Scavini, n. 103. Quær. 2°. An liceat confessorio ad probabilitatem tantum extrinsecam attendere, eique solum· inniti in quœstionibus practice solvendis? Resp. Affirm., saltem generatim loquendo, et præsertim in quæstionibus quarum solutio magnopere pendet a prudentium aestimatione. Ratio est, quia difficile est aliquid esse exlrinsece probabile, quin pro eo militet ratio gravis; auctores enim multi et graves ordinarie non docent aliquam opinionem esse vere probabilem, nisi intrinsecas rationes perspexerint. Via igitur hæc profecto parum scientifica est, et theologo vix digna, at brevis est, et tuta dici debet. — Accedit auctoritas S. Poenitentiariæ, qua' interrogata utrum sit inquietandus confessarius, qui sequitur doctrinam S. Alphonsi, quin rationes ejus per­ pendat, sed tantum propter ejus auctoritatem, respondit, nega­ i , I I I CAP. IV—DE CONSCIENTIA PROBABILI ET IMPROBABILI. 61 tive; et hoc responsum fuit a Summo Pontifice Gregorio XVI approbatum. — Dixi saltem generatim loquendo, quia, si ali­ quando quis forte detegat errasse auctores etiam multos et graves in asserenda opinionis alicujus probabilitate, tota eorum auctoritas, quantacumque demum sit, totaque illa proba­ bilitas extrinseca jam non efficiet, ut hæc opinio sit illi vere probabilis. Quær. 3°. Quid sentiendum sit de illo principio probabilistis non paucis familiarissimo: ‘ 1 Qui probabiliter agit, prudenter agit ”? Resp. Plurimi gravissimique Doctores, qui hoc effato usi sunt, illud usurparunt instar regulæ agendi proximæ, non autem principii, quo veritatem suæ doctrinæ circa probabiles opiniones comprobarent. Certe principium istud falsum est, si habeatur ut principium primarium et quod per se sufficiat. Ratio est. quia actio nequit esse prudens vi solius probabilitatis, sed id obtinet ex sola certitudine. Est autem verum, si habeatur tantum, prout ab his doctis viris habebatur, ut corollarium alterius principii primarii, quod sit per se regula ultima agendi, quale istud esse potest: Lex dubia non obligat; vel Non est obligatio, nisi de ea certo constet. Quær. 4°. Si dubites utrum alicui obligationi jam satisfeceris, tcnerisne adhuc satisfacere? Resp. Valde controvertitur et duplex sententia datur. Ia. Sententia affirmat. Ratio deducitur ex hoc principio communiter admisso: Non satisfit obligationi certæ per adimple­ tionem dubiam. Etenim lex semel existens et imperans jus habet exigendi rigorosam obedient iam, seu indubiam obliga­ tionis impletionem. Porro, quando dubitas, vel tantum proba­ biliter aut etiam probabilius existimas te legem adimplevisse, ipsi rigorose minime satisfecisti. Ergo adhuc te urget et premit, usquedum certo satisfeceris. — Præterea, æquitas postulat, ut id quod libertati concedimus, legi quoque in pari conditione non denegemus: atqui concedimus libertati certæ ut non possit ligari per legem dubiam. Ergo concedendum est legi certæ ut non possit solvi per adimpletionem dubiam. — Tandem, in dubio melior est conditio possidentis; sed lex certo existens possidet contra libertatem, quam sibi obligatam habet; ergo in dubio prævalet contra libertatem.— Ita S. Alphons., nn. 28 et 29, qui hoc loco, pluribusque aliis locis ut, v. gr., lib. 6, n. 477, QQ. ref. ser. 2, nn. 1, IS, etc., videtur plene retractasse quidquid in contrarium scripserat lib. 1, n. 99. vers. fin. Magistrum 62 TRACTATUS II.—DE CONSCIENTIA. sequuntur fere unanimiter recentiores ejus discipuli: Scavini, n. S7. — Neyraguet, cap. 3, inf. 2. — Gousset, η. 87. — Panzuti, η. 20. — Müller, § 84, reg. 1, etc. IP. Sententia negat cum theologis non paucis valde con­ spicuis. Etenim, aiunt, non est imponenda obligatio, nisi de ea certo constet, ut supra de probabilisme dictum est. Porro non constat de obligatione cui jam probabilius aut probabiliter satis­ factum est. Ergo. — Præterea, sicut ex illo principio: Non est imponenda obligatio, etc., eruitur non obligari voluntatem humanam a lege cujus nondum probata est existent ia: ita neces­ sario consequitur non obligari eamdem voluntatem, simul ac legis existentia fit incerta; quemadmodum enim obligatio pendet a notitia certa legis, ita etiam continuatio obligationis pendet a continuatione notitiæ ejusdem certæ: atqui lex cui probabiliter satisfactum est probabiliter jam non existit. Ergo. Quoad axioma, quod objicitur: Non satisfit obligationi certæ per impletionem dubiam, respondetur verum esse quoties sermo est de dubio practice vel negativo, non vero si libertati faveat vera et solida probabilitas. Hanc sententiam tenent Suarez, in 3, S. Thom. ad q. 90, disp. 22, sect. 9, n. 6. — Roncaglia, de Volo, cap. 2, q. 4; et tract. 2, cap. 5, q. 3, de Leg. — Tamburini, Meth. conf., lib. 2, cap. 1, n. 10. — Lugo, de Pœnit., disp. 16, nn. 59 et 60. — Bonacina, de Integrit. conf., disp. 5, q. 5, sect. 2, punct. 2, §3. — Lacroix, lib. 1, nn. 599 et 600. — SalmanticenSes, de Volo, cap. 1, n. 145. — etc., etc. — Adde ex castris probabilioristarum Billuart, de Integrit. conf., § 4, et alios qui dicunt satis esse si legi probabilius fuerit satisfactum. Negari non potest hanc sententiam quam Card, de Lugo loc. cit. communem vocat, gaudere magna probabilitate extrinseca. Aliunde rationes, quibus innititur efficaces sunt, atque illam vere probabilem efficiunt. — Cf. Baller, not. (a) (b) (c) p. 74. Quæk. 5°. An inter plures opiniones probabiles liceat modo hanc, ?nodo oppositam sequi? Resp. Affirm., et ratio est, quia inter probabiles opiniones nulla datur formaliler tutior et securior altera. Omnes enim sunt æque securæ. Non potes tamen, quoad unam et eamdem rem uti simul sententia affirmante et sententia negante proba­ bili. ut ex una, v. gr., commodum reportes, ex alia incommoda quædain tibi praecaveas. Qui enim sentit commodum, et onus sentire debet, ut fert regula juris 55 in 6. Præterea debeo relinere sententiam, quam amplexus sum, donec non constat de eius im probabilitate, quoties libertas CAP. IV.—DE SYSTEMATE ÆQUIPROBABILISMI. 63 variandi sententiam resultat in praejudicium alterius qui eo modo fraudatur jure suo. Adde etiam, superiorem obligantem me ad præceptum obligare me ad retinendam sententiam semel acceptam cujus mutatio impediret præcepti impletionem. Sic, v. gr., die jejunii illicitum esset mane plene me reficere, quia, ut puto, probabilis opinio dicit horam non pertinere ad substantiam jejunii, et meridie iterum plenam refectionem sumere, quia probabile est jejunium esse violatum: nam profecto talis libera facultas mutandi vim ipsam præcepti annullaret. Porro non licet sententiam semel admissam relinquere et aliam amplecti, si, eo quod ita agam, alterutra ex duabus legibus violetur, quamvis non clare constat, utra sit violata. — Cf. Castropal. disp. 2, punct. 2, nn. 2 et 3. — Baller, not. (b) p. 76. Quær. 6°. Quid sit agendum quando pœnitens sequitur opi­ nionem probabilem sed oppositam confessorii opinioni? Resp. Quoniam qui ita agit jure suo utitur, confessarius nequit eum ex hoc capite sine absolutione dimittere. Imo confessario fas non est uti opinione sua probabili ad imponendam obligationem poenitenti, sive hic sciat sive nesciat jus sibi competere probabilem sententiam sequendi. Si opinio ista poenitentis est publice probabilis eo difficilius est excusare confessarium qui eum non absolvit: potius suam deponat, relinquens libertatem alteri. — Cf. Baller, n. (a) p. 76. ARTICULUS V DE SYSTEMATE ÆQUIPROBABILISMI Paulo fusius agendum hic est de systemate æquiprobabilismi, propterea quod recentes ipsius fautores improbant confessarios, qui renuunt illi adhærere. Ratio autem ipsorum duplex est, intrinseca alia, alia extrinseca. Etenim, aiunt, æquiprobabilismus est sola rationabilis et recta agendi norma, quia cum principiis recte consonat, et omnia incommoda evitat; præterea nefas est a doctrina S. Alphonsi vel latum unguem recedere. Hæc ultima ratio, ut patet, manifeste supponit S. Doctorem Alphonsum certo fuisse æquiprobabilistam. Tria igitur hic sunt breviter examinanda. (а) Utrum verum sit æquiprobabilismum esse solam rationa­ bilem et rectam agendi normam. (б) Utrum historice certum sit S. Alphonsum fuisse æquipro­ babilistam. 68. 64 TRACTATUS IL—DE CONSCIENTIA. (c) Utrum nefas sit, positis necessariis conditionibus, vel latum unguem a S. Alphonso recedere. Antequam tribus hisce quaestionibus respondeatur, recolendum est quod supra n. 53 diximus, scilicet duas esse partes æquiprobabilismi, prout hodie ab ipsius fautoribus propugnatur. Dicunt enim 1°. requiri æqualem vel fere aequalem probabilitatem in favo­ rem opinionis, quæ stat pro libertate, præ illa quæ stat pro lege, ut a vi legis eximaris. Dicunt 2°, æquiprobabilismum applicari tantum cum dubium versatur circa existentiam legis, nam si versatur circa cessationem legis, pro lege semper standum erit. Porro adnotavimus loco citato, et hic iterum repetendum est, secundam hanc partem respicere applicationem systematis, sed non principium ejus fundamentale; siquidem dum plureS proba­ bilistic eam requirunt, aliqui probabilioristæ, quos inter Billuart, eam respuunt. Quare id quod æquiprobabilistæ primo loco statuunt circa æqualitatem probabilitatis, id solum substantiale est ipsorum systemati, et de eo solum hic agetur. Hisce prænotatis, videamus num certa sint tria illa assumpta. 69. I. — Rationabilis et recta agendi norma illa profecto censeri debet, juxta quam nullum incurritur periculum peccandi formaliter, et difficultatibus omnibus satisfit: atqui quisquis agit juxta probabilismum non solum periculum evitat cujuscumque peccati formalis, sed etiam difficultates omnes quæ objiciuntur optime solvere potest, prout ex iis quæ supra dicta sunt manifeste patet. Ergo probabilismus est rationabilis et recta agendi norma, ac proinde falsum est hanc dotem competere soli æquiprobabilismo. Hoc argumentum abunde sufficeret ad scopum quem hic intendimus; sed præstat ulterius procedere: siquidem omnia argumenta quæ superius contra probabilioristas allata sunt, non minus urgeri possunt contra æquiprobabilistas. Et re quidem vera urgeri potest («) Argumentum ex ratione. Nam vel æquiprobabilistæ ad­ mittunt solemne illud principium legem incertam non obligare, vel non admittunt. Si primum, quomodo probabunt tum tantum legem esse incertam, cum contra illam militat æqualis vel fere æqualis probabilitas? Nonne vera et solida probabilitas, ubicum­ que adest, certitudinem perimit oppositæ sententiae? Si alterum, respondendum ipsis esset rationibus quibus principium illud innititur. (5) Urgeri potest argumentum ex auctoritate. Nam dicta illa Patrum et Scholasticorum, nullo facto discrimine, applicari debent opinioni probabili cujuscumque gradus, tenui tantum excluso: siquidem nuspiam apud eos sermo est de opinione CAP. IV.—DE SYSTEMATE ÆQUIPROBABILISMI. 65 æqualiter vel quasi æqualiter probabili. Neque dicas eos loqui de hac æqualitate quasi implicite et æquivalenter; nam responde­ tur nullam existere gentem, nullumque esse dictionarium in quo adjectivum œquale idem valet ac verum et solidum. (c) Urgeri potest praesertim argumentum ex consectariis. Etenim, nonne eadem haberetur gravissima difficultas et pro confessariis et pro pœnitentibus? Profecto eadem; nam æquipro­ babilistæ non secus ac probabilioristæ exigunt et exigere debent judicium illud comparativum, quod pauci admodum efficere valent, quodque causa est illius difficultatis. — Nonne pariter perpetua esset fluctuatio doctrinæ? Num omnes confessarii ita æquo modo dispositos atque libratos habent mentis oculos, ut circa eamdem quæstionem eamdem sibi faciant opinionem? Quare S. Alphonsus, Dissert, edit. an. 1755, n. 17, ita contra probabilioristas arguit: “Talis apparentia (majoris scilicet probabilitatis) nequit regulam certam operandi constituere, dum multipliciter fallere potest. Non enim raro aliqua opinio quæ alicui probabilior apparet, alicui minus probabilis apparebit: imo sibimetipsi opinio quæ heri minus probabilis erat, hodie probabilior apparebit.” — Et rursus, ibid. n. 42: “Aliqua opinio quæ mihi est probabilior, minus probabilis sæpe aliis erit, et ideo lex esset particularis pro iis tan­ tum quibus illa opinio probabilior appareret. Sed hoc utique esset contra naturam legis, quæ ad commune bonum debet esse necessario universalis et universim proposita, ne populus qui ad illam observandam tenetur, sæpius divisus sit et perplexus circa veritatem amplectendam, dum quisque concionator aut confessarius ex opinionum diversitate juxta suum sensum sæpe fideles instrueret.” Porro si vocem probabilior a S. Doctore hic adhibitam mutes in vocem œquiprobabilis, egregiam habes con­ demnationem æquiprobabilismi ex fluctuatione doctrinæ ex eo promanantis. Neque dicas hoc incommodo probabilistas etiam premi. Nam re­ spondet S, Doctor, ibid. η. 43: “Nec valet dicere quod sequendo benignam sententiam, etiam difformitas intercedere potest, eum eadem opinio alicui probabilis videri possit, alteri improbabilis. Non negatur hoc accidere posse, sed semper verum erit, quod cum aliqua opinio pollet solida proba­ bilitate, et certo gravi nititur fundamento, ipsa apud maximam partem sapientium probabilis existimabitur; idque jam satis erit ad conservan­ dam universalem uniformitatem observantia) legis, non obstante quod apud aliquem particularem illa non sit probabilis; id enim quod raro accidit, universalem conformitatem non aufert. Hoc tamen certe non evenit circa æstimationem opinionum probabiliorum (in nostro casu œquiprobabilium) ; quia cum major vel minor probabilitas pendeat a (56 TRACTATUS IL—DE CONSCIENTIA. moralibus motivis, nempe a judicio et ponderatione rationum, quas alii deducunt ex uno principio, alii ex alio, non raro sed communiter accidit, quod quæ uni est validior, alteri debilior appareat.” — Cf. Baller, not. (a) p. 60. 70. II. — Examinandum nunc est utrum historice verum sit S. Alphonsum fuisse æquiprobabilistam. Id quidem affirmant æquiprobabilistæ, at hujusmodi affirmatio mole ipsa sua ruit; nam si ita res se haberet, jam sequeretur illam agendi normam, quam dicunt esse unice rectam, ignotam fuisse in Ecclesia Dei per plura sæcula, nec ante S. Alphonsi ætatem inventam, quod quan­ tis incommodis et absurdis consectariis scateat nemo est qui non videat. Vel igitur dicendum æquiprobabilismum non esse illud rectissimum agendi systema, prouti jactitant, vel S. Al­ phonsum non esse ipsius parentem. Magis tamen veritatem assequetur, et S. Doctoris honorem vindicabit, qui æquiprobabilis­ mum rejiciens propter rationes nuper allatas, negabit insuper S. Alphonsum fuisse æquiprobabilistam. Etenim, Certum est 1°. S. Alphonsum in quœstionibus particularibus solven­ dis esse simplicem probabilistam ; nam quoties videt veram et solidam probabilitatem militare contra legem, casum solvit in favorem libertatis. Certum est 2°. ipsum expresse docere, et mira eruditione confirmare speculativa omnia principia, quibus, fatentibus ipsis adversariis, tota veluti substantia probabilismi continetur, nempe: “neminem ad aliquam legem servandam teneri nisi illa ut certa ei manifestetur; — non posse legem incertam, certam obligationem inducere;—legem dubiam non obligare,” etc. — Cf. Moral. Systema, nn. 63 et 69. Certum est 3°. S. Doctorem non docuisse systema aliquod novum, sed illum probabilismum explicasse et vindicasse quem tradiderant universim Scholastici ætatis antiquioris. Hoc constat tum quia hos Scholasticos vocat sæpe auctores nostros, magistros nostros, Doctores nostræ sententiæ, tum ex iis quæ habet in Apologia contra Patuzzi “ego nunquam volui nec volo nova systemata cudere,” tum præsertim ex Dissert, ubi ait: “Sina­ mus contrarios clamare, quod nostra sententia sit nova, et nunquam prioribus sæculis audita. Veritas est, quod olim nunquam hæc quæstio in terminis expressis agitata fuit; sed anno 1.577 primum discussa fuit a Barthol. .Medina, qui benignam sententiam expresse docuit, et hæc ab eo tempore communissime, ut ipsi adversarii fatentur, fuit amplexata.” Certum est 4°. S. Alphonsum diserte docuisse probabilismum simplicem. Nam Dissert, juxta Neap. edit. an. 1755, postquam ad “ambiguitates,” ut inquit (n. 1), “et æquivocationes” vitandas præmisit hanc “probabilio­ ris” opinionis definitionem: “Probabilior est ea quæ nititur fundamento graviori, sed etiam cum prudenti formidine oppositi, ita ut contraria sit etiam vere probabilis, seu graviter verisimilis, licet minus”: dein, ibid. n. 3, scribit: “Ultimam benigniorem et communissimam sententiam proban- iI CAP. IV.—DE SYSTEMATE ÆQUIPROBABILISMI 67 dam aggredimur: nempe licitum esse uti opinione probabili etiam in concursu probabilioris pro lege, semper ac illa certum et grave habeat fundamentum.” — De qua thesi deinde, ibid. n. 52, hoc profert judicium: “Nostra sententia, nempe quod liceat sequi opinionem probabilem pro libertate, relicta probabiliori, est longe probabilior sive probabilissima, imo moraliter seu lato modo certa. Id patet ex argumentis supra expositis. . . . Hæc argumenta singula quidem valent moralem certitudinem nostræ sententiæ ostendere, tanto magis simul conjuncta.” — Concedunt porro vel ipsi adversarii, quinimo contendunt S. Doctorem nunquam mutasse sententiam. — Cf. Baller, not. (c) p. 64. Certum est 5°. S. Doctorem ab anno 1762 formulam systematis mutatam proposuisse eamque ad finem usque vitæ exquisita cura expolitam defen­ disse. Cf. Opusculum circa usum opinionum œque probabilium; Theo­ logia Moralis, Edit. 7, 8, 9; Litterœ, Mart. 28, 1767; Maii 25, 1767; Nov. 1768; Aug. 8, 1769. “Dico primo, si opinio, quæ stat pro lege videatur certe probabilior, ipsam omnino sectari tenemur; nec possumus tunc oppositam quæ stat pro libertate amplecti.” n. 54, Ed. 9. Lector consulat litteras circa hanc rem modo enumeratas et inveniet rationem perpetuo recurrentem; nempe quia lex in eo casu est sufficienter promulgata. Edit. 6 et 7: “Dico certe quia cum opinio pro lege est certe et sine ulla haesitatione probabilior, tum opinio illa non potest esse nisi notabiliter probabilior. Et in eo casu opinio tutior non erit jam dubia (intelligendo de dubio stricte sumpto), sed est moraliter seu quasi moraliter certa; saltem dici nequit amplius stricte dubia, cum pro se certum habeat fun­ damentum quod ipsa sit vera. Unde tunc fit quod opinio minus tuta, quæ certo fundamento caret, remaneat aut tenuiter aut saltem dubie probabilis respectu tutioris; adeoque non est prudentia sed imprudentia velle eam amplecti.” n. 55. — Cf. Homo A postalicus, n. 31.—“Quoties enim intellectui diserte apparet veritatem multo magis stare pro lege quam pro libertate tunc voluntas nequit prudenter et sine culpa parti minus tutæ adhaerere:” Theol. Mor. Ed. 6 et 7, n. 55. “Quæ (minus pro­ babilis) in meo judicio nullo modo est probabilis: ” — Litt. Mart. 28, 1767. “Dico tertio quod duabus æqu i probabilibus opinionibus concurrenti­ bus, quamvis opinio minus tuta teneri non possit, quoniam, ut diximus, sola probabilitas (nota, sola probabilitas) haud firmum præbet fundamen­ tum ad licite operandum; tamen opinio illa quæ stat pro libertate cum æquali potiatur probabilitate ac opposita quæ stat pro lege, grave quidem immittit dubium, an existât lex, quæ actionem prohibeat ac proinde suffi­ cienter promulgata minime dici potest; ideoque dum eo casu promulgata non est, nequit obligare; tanto magis quod lex incerta non potest certam obligationem inducere.” — Theol. Mor. Ed. 9, n. 56. Indubium videtur esse 6°. opinionem certo probabiliorem posterioris formulœ non esse opinionem probabiliorem prioris formulœ; et opinionem minus probabilem posterioris formulae non esse opinionem minus probabilem prioris. Ita formula posterior probatur; quia opinio certe probabilior pro lege . . . non potest esse nisi notabiliter probabilior. Et eo casu opinio tutior non erit jam dubia (stricte dubia) sed est moraliter certa. 68 TRACTATUS IL—DE CONSCIENTIA. Ita autem formula prior probatur; quando duæ adsunt opiniones altera magis altera minus probabilis, tunc non fit comparatio inter veritatem et falsitatem ita ut si minus probabilis eligitur non ideo præfcratur falsitas veritati: sed comparatio fit inter duas apparentes veritates, quarum licet una videatur major quam altera, utraque tamen videtur magna ita ut utraque possit esse vera: qua de re eodem tempore quo opinio probabilior apparet verisimilius vera apparet verisimiliter falsa et opinio opposita apparet probabiliter vera. Hinc opinio probabilior non potest dici opinio vera: alias opinio probabilior esset veritas manifesta, quod repugnat, cum veritas manifesta sit proprie scientia, non opinio. — Dissertatio an. 1755, n. 17. Falsum igitur est dicere quod opinio probabilior sit moraliter certa respectu ad minus probabilem. . . . Quia opinio probabilior non est moraliter certa nisi tam exce­ dat probabilitatem alterius, ut hæc improbabilis appareat, vel saltem tenuiter probabilis. Secus vero si adhuc grave motivum retinere videatur, quod vera esse possit. — Ib. n. 13. “Nec valet dicere quod cum apparet probabilior aliqua opinio, tum illa major probabilitas legem declarat, scientiamque legis exhibet: nam scientia, ut cuique patet, importat certam notitiam de 'existentia legis, opinio autem etiam probabilior, cum non re­ moveat prudentem formidinem oppositam, est toto cœlo diversa a scientia, quæ omni prudenti formidine exclusa præ se fert cer­ titudinem. Quando igitur in aliqua quæstione non adest scientia legis, tum lex vel non adest, vel saltem non obligat.”—Dissert. 1755, n. 33. Igitur in posteriore formula certe probabilior, notabiliter pro­ babilior sententia est moraliter certa: in priore formula proba­ bilior opinio non est moraliter certa: in posteriore formula opinio minus probabilis certo fundamento caret, remanet aut tenuiter aut saltem dubie probabilis, est sancto Doctori nullo modo pro­ babilis: e contrario in priore formula opinio minus probabilis, quia hæc opinio gravi sua probabilitate minime destituitur, non est improbabilis dicenda. Igitur sicut certum esse videtur opinionem certe probabiliorem posterioris formulae distingui ab opinione probabiliore prioris, ita pariter certum esse videtur opinionem minus probabilem posterioris toto cœlo distingui ab opinione minus probabili prioris. Difficultati ex eo ortæ quod major probabilitas elidat minorem et hæc eo ipso evadat improbabilis, reponit: "At recte respon­ dent aa. nostri, falsum esse majorem probabilitatem elidere minorem, nisi quando illa major probabilitas ex eodem principio hauriatur, vel nisi opinio probabilior habeat pro se tam convin- CAP. IV.— DE SYSTEMATE AEQUIPROBABILISMI. 69 cens argumentum, ut contraria vere improbabilis, vel non am­ plius graviter et certo probabilis videatur.” Dissert. 1755, n. 13. Opinio probabilior non est moraliter certa, nisi tam excedat probabilitatem alterius, ut hæc improbabilis appareat vel saltem tenuiter probabilis. In hac Dissertatione S. Doctor duplicem opinionem proba­ biliorem distinguit, unam nempe qua opposita vere improbabilis vel saltem tenuiter probabilis evadat: alteram vere probabiliorem quæ non elidit probabilitatem oppositæ sed eam, utpote gravi nitentem fundamento, propria sua vi relinquit. De hac altera agit in formula priore, Dissertatione 1755. Et sane affirmare S. Doctorem in uno eodemque censu omnem habere opinionem probabiliorem est ipsius clarissima verba rejicere, id quod patet ex hoc ipso loco. Certum est 7°. Sanctum Doctorem ad probandam suam sententiam de œquiprobabitibus opinionibus eos auctores ad unum ferme omnes citare quos citaverat ad probandam sententiam de liceitate actionis juxta opinionem minus probabilem in concursu probabilioris: imo certum est eum provocare ad easdem eorumdem citationes, ut probet sententiam de æquiprobabilibus ad quas provocaverat probans sententiam de minus probabili opinione in concursu probabilioris. Lectorem remittit S. Doctor ad Opusculum de usu moderato opinionum œquiprobabilium. Mor. Sys. η. 79. In hoc autem opusculo anno 1765 edito ad probandam suam sententiam, citat auctores centum et triginta sex circiter: et addit: nec credi potest quod per tot annos in quibus communis erat hæc eorum sententia, dereliquisset Deus Ecclesiam suam permittendo ut pastores et oves communiter sequerentur doctrinam falsam et detestabilem, ut eam vocant adversarii. Hæc S. Alphonsus in opusculo isto, cp. V. 6. In Dissertatione a. 1755 citat ex his centum et triginta auctori­ bus octoginta et tres; eademque loca utro bique laudantur. Jam age hi octoginta tres auctores citantur ad probandam sententiam benigniorem et communissimam, “nempe licitum esse uti opinione probabili etiam in concursu probabilioris pro lege semper ac illa certum et grave habeat fundamentum,” n. 3: “nequit . . . negari quod spatio centum annorum circiter vel saltem usque ad medie­ tatem sæculi XVII (ut iidem contrarii fatentur) benigna sententia ab omnibus DD. recepta est,” n. 9: “anne putabimus Deum tunc temporis Ecclesiam deseruisse permittendo hoc errore tam perni­ cioso (ut ipsi clamitant) fideles undique decipit” Profecto igitur posterior formula S. Alphonsi non differt in doctrina a priore formula. Nam octoginta et tres isti auctores, quorum plurimi 70 TRACTATUS II.—DE CONSCIENTIA. classici sunt, jam mortui, inter annum 1755 et annum 1765 non mutarunt suam sententiam; nec loca allata eadem diversam fundunt significationem: et certo doctrina erat clara et perspicua nempe licitum est uti opinione probabili etiam in concursu proba­ bilioris pro lege, semper ac illa certum et grave habeat fundamen­ tum; et hæc doctrina communis erat per eosdem centum annos, nec erat erronea. Ideoque de sua doctrina S. Alphonsus in utro­ que stadio anno 1755, 1765 et deinceps, practice dicit: Mea senten­ tia est sententia horum auctorum; ex iisdem locis constat; est communis. Igitur sententia contenta in utraque formula non differt: est una et eadem: estquehæc: licitum est sequi opinionem probabilem etiam in concursu probabilioris pro lege semper ac illa certum et grave habeat fundamentum. Et si hæc sententia non est vera et quidem in obvio sensu verborum, ratiocinium S. Alphonsi hanc conclusionem exigit: auctores errarunt isti, loca citata falsam continent doctrinam, et Deus Ecclesiam dereliquit. 8°. Sanctus antesignanus Ecclesiæ, ut ipsa arma adversariis suis arriperet dissertationem scripsit dissertationi antiquo stylo et terminologia antiqua evulgatæ substituendam in libro suo, Homo Apostolicus. Lit. Nov. 20, 1769. Imo de nova emendatione Theologiæ Moralis, ait Nov. 27, 1777: “Certus sum, juxta modum cogitandi nunc vigentem, recentem hanc Moralem magis acceptam fore magisque antiqua requisitam.” Primo ad omnem ambiguitatem auferendam et accusationem laxismi arcendam, in nova sua formula dicit: “si opinio, quæ stat pro lege, videatur certo probabilior, ipsam omnino sectari tenemur”: “Ad licite operandum sola non sufficit probabilitas, sed requiritur moralis certitudo de honestate actionis”: “Duabus æquiprobabilibus concurrentibus,” opinio quæ stat pro libertate, cum æquali probabilitate ac opposita quæ stat pro lege, grave quidem immittit dubium an existât lex, quæ actionem prohibeat, ac proinde sufficienter promulgata minime dici potest, ideoque dum eo casu promul­ gata non est, nequit obligare, etc. 9°. .Jam age, ex historia istius temporis colligitur 1°. probabilistas laxitatis fuisse insimulatos, ac si dicerent sufficere ad agendum contra legem quodvis fundamentum quantumvis leve pro sententia in favorem libertatis; hanc accusationem jugiter contra eos fuisse motam: 2°. Modum loquendi theologorum istius temporis fuisse distinctum, saltem quod sen­ sum vocis “probabilioris” attinet, a modo communi: “Præclare tamen animadvertit cl. P. Gazzaniga, non hic dici sententiam probabiliorem eam quæ aliquem etiam parvum et minimum habeat super alteram probabili­ tatis excessum: in moralibus enim, ut ait S. Thomas, quod parum est, quasi nihil accipit ratio, sed eam quæ multis gradibus alteri antecellit in probabilitate.”—Luby, Theol. Mor. 1, p. 191. “Ego non contendi nec contendo nova systemata cudere,” ait S. Alphonsus, “et bene novi nullum CAP. IV—DE SYSTEMATE ÆQUIPROBABILISMI. 71 probabilistain solid® doctrinæ ut licitum tradere usum opinionis tenuiter vel dubie probabilis. Sed quia multi probabilist® indiscriminatim dicunt licere sequi opinionem minus probabilem quando habet aliquod fundamen­ tum a ratione vel ab auctoritate, idcirco volui distinguere statuendo quod non liceat sequi opinionem minus tutam, quando notabilis et certus est excessus probabilitatis pro tutiore, quia tunc opinio minus tuta non potest dici certo probabilis, neque lex in tali casu dubia dubio stricto: quando autem excessus parvus et dubius est pro opinione qu® stat pro lege, tunc opinio qu® stat pro libertate bene vocari potest æquiprobabilis.” Jamvero tum temporis theologi qui in concursu duai*um opinionum æque probabilium, quarum altera favet legi ac tuta est, altera libertati et non tuta dicitur, docent non tutam qu® libertati favet contra legem licite posse eligi relicta tutiore etiam in eo casu ubi hæc sit probabilior, vocantur, teste Luby (ibid.), “probabilist® benigni”: qui contra eos totis viribus se oppo­ nunt, audiunt probabiliorist® vel antiprobabilistæ. S. Alphonsus ad mortem usque sequutus est egregios auctores Societatis Jesu cujus fata sibi suæque glorios® Congregationi non sine ratione perti­ mescere poterat. Jansenist®, probabiliorist®, rigorist® eum Societatis amicum impetebant. Ferme solus Jansenismum et rigidiorem sententiam catholicorum debellavit et profligavit. Juvenis, senex, incomparabilis Ecclesi® erat defensor contra omnes hostes. Sanctus fortis evicit. Ambi­ guam formam mutando arma manibus inimicorum eripuit. Non poterant eum laxismi accusare. Adhibuit eorum modum loquendi, claris distinc­ tionibus introductis, ne veritas quidpiam pateretur. Ipsi eum ut probabilistam insecuti sunt probabiliorist®. Laxismum a sua sententia repulit. Uno eodemque censu habuit, uti de facto historice sæpe est, sententiam probabilem et æquiprobabilem. Reliquit utpote perpetuo obnoxium dicteriis determinativum “minus”: solide probabilem nunquam reliquit. En verba hujus viri, Ecclesi® Doctoris: “Credo me jam demonstrasse . . . principium: ‘Lex dubia non obligat;’ nam ut S. Thomas et omnes theologi affirmant, lex non sufficienter promulgata non obligat. Quando du® opiniones probabiles sibi invicem opponuntur non est lex qu® promul­ gatur sed dubium utrum lex existât. Quando ergo du® opiniones sunt æquiprobabiles, lex non obligat, quia est dubia.” Litt. ad Patrem Blasucci, Nov. 17G8. Major et minor istius syllogismi sunt apud S. Alphonsum usitatissim®. Sed conclusio est de æquiprobabilibus. An dicemus S. Doctorem in logica errasse? Absit. Practice in eodem censu sententi® æquiprobabiles et probabiles sunt. Hinc concludit S. Doctor morale suum systema, II, 82: “Deinde concluditur quod nisi opinio qu® stat pro lege sit aut certa aut certe probabilior, prout ab initio diximus, eam sequi non tenemur.” Repetitis vicibus sententia certe etc. probabilior est ab ipso nuncupata sententia moraliter certa. Hoc est systema Sancti Doc­ toris: Si sententia est vel certa vel moraliter certa, tunc teneris eam sequi: in omnibus aliis casibus liber es. Ali® nempe omnes sententi® pro usu habend® sunt ut æquiprobabiles. Neque admittimus S. Alphon­ sum habere probabiliorem sententiam qua talem ut obligatoriam, quia perpetuo in omni epocha exigit scientiam, ut quis teneatur lege. Proba- 72 TRACTATUS IL—DE CONSCIENTIA. bilioritas qua talis non dat nisi opinionem. Sed potest accidere in practicis, ut quamvis non sit evidentia absoluta, tanta sit vis argumenti ex una parte, ut exsulet ex alia solida probabilitas. Et hæc sententia est moraliter certa. Forsitan in hac nostra explicatione Magni Doctoris erramus: sed etiamsi erremus ab ipso non recedemus, nisi accepta paterna sua benedictione. 71. III. — Quoniam ex iis, quæ nuper dicta sunt, certum non est, ut minus dicam, S. Alphonsum fuisse æquiprobabilistam, superfluum hic videri posset examinare utrum nefas sit vel latum unguem ab ipsius doctrina recedere; nam etiamsi huic quæstioni affirmative responderetur, nequit exinde argumentum desumi ad systema æquiprobabilismi confessariis omnibus imponendum. Etenim nefas magnum et intolerabile esset normam aliquam agendi aliis imponere propterea quod huic normæ magna favet auctoritas, quando de ipsa existentia hujus auctoritatis magnopere dubitatur. Utile tamen erit quid hac de re tenendum sit breviter innuere propter particulares quasdam quæstiones inferius solvendas. Maximam esse auctoritatem S. Doctoris Alphonsi in rebus moralibus, eainque regulariter sufficere ad solvendum a lege, nemo est inter hodiernos probabilistas, qui vel negat vel ignorat. Dixi regulariter, quia excipi semper debet casus quo habeatur argumentum aliquod absolute certum in contrarium, prouti sci­ mus accidisse circa obligationem denuntiandi confessariuin con­ sentientem 7nulieri sollicitanti in confessione. Nam de hac obliga­ tione ex una parte S. Doctor ait probabiliorem videri sententiam quæ illam negat, et ex alia decretum aliquod S. Inquisitionis a Benedicto XIV solemniter approbatum in Const. Sacramentum Pœnitenliœ, sed S. Alphonso prorsus incompertum, exigit denun­ tiationem fieri. — Verum si quis ex diversis approbationibus et encomiis S. Doctoris operibus datis inferre vellet, in nullo unquam casu licitum esse viro theologo ab aliqua ejus opinione quæ ligat recedere, cum vel solida ratio vel gravis aliorum Doctorum auc­ toritas suadeat illam severiorem esse, et dummodo debita cum moderatione fiat, is profecto neque mentem S. Sedis in approban­ dis scriptis Sanctorum assequeretur, neque principia ipsa et praxim S. Doctoris recte intelligeret aut applicaret. Etenim mens S. Sedis non est ut per illam formulam “nihil reprehensione dignum” et alias hujusmodi, scripta Sanctorum et Ecclesiæ Doctorum tantam habeant approbationem, ut unaquæque sententia illorum scriptorum hoc ipso vera esse dicenda sit; nam hoc esset veluti illorum libros canonizare, quod neque de S. Alphonso aut S. Thoma factum est, neque unquam fiet. Ita prorsus rem se habere Bene­ dictus XIV fuse ostendit, et ipse S. Alphonsus practice confirmavit; CAP. IV.—DE SYSTEMATE ÆQUIPROBABILISMI. 73 nam in quæstionibus particularibus solvendis non semel, relicta sententia S. Thomæ, alteri adhæsit innixus aliorum Doctorum auctoritate, solidisque, prouti ipsi videbantur, rationibus, quam­ vis approbationes scriptorum S. Thomæ præclarissimæ omnino fuerint et prorsus singulares. Imo et ipsa Sacra Poenitentiaria ad quaesitum: “Utrum sacrae theologiae Professor opiniones, quas in sua Theologia Morali profitetur Beatus Alphonsus Ligorio, sequi tuto possit ac profiteri”? respondit, 5 Julii 1831, “affirmative, quin tamen inde reprehendendi censeantur, qui opiniones ab aliis probatis auctoribus traditas sequuntur.” — Cf. Bened. XIV, de Servor. Dei beatif. et Beator, canoniz. lib. 2, cap. 34. — Baller, vol. 2, not. (a) p. 549. — Revue des sciences ecclés. vol. 16, p. 302; et vol. 30, pp. 340 et 411. — Études relig. etc. vol. 4, p. 78.— Bouquillon, nn. 309 et seq. TRACTATUS ΠΙ pc iCcivbus PARS PRIMA DE LEGIBUS IN GENERE CAPUT I DE NATURA ET PROPRIETATIBUS LEGIS 72. Lex definitur a S. Thoma, 1-2, q. 90, art. 4. “Quœdam rationis ordinatio ad bonum commune, et ab eo qui curam commu­ nitatis habet promulgata.'' — Dicitur 1°. ordinatio, quia lex im­ ponitur per modum regulæ et mensuræ qua actus humani ordini subjiciuntur; 2°. rationis, quia ista ordinatio non debet esse vio­ lenta sed procedere a recta ratione; 3°. ad bonum commune, quia finis legis saltem immediatus et directus est prospicere communi­ tati; 4°. ab eo qui curam habet communitatis, quia ferre leges est actus jurisdictionis; 5°. promulgata, quia regula nequit ordinare nisi per applicationem, et applicatio hujus regulæ fit per promulgationerti. Hinc sequitur: 1°. Multiplex adesse discrimen legem inter et prœceptum. Dif­ ferunt enim 1°. ratione jubentis, quia legislator est semper persona publica, præcipiens vero potest esse persona privata; 2°. ratione subjecti, quia lex fertur in communitatem, prœceptum etiam in personam privatam; 3°. ratione finis, quia quamvis ultimatim bonum singulorum redundat in communitatem, et viceversa, directe tamen et immediate lex respicit bonum commune, praecep­ tum bonum privatum; 4°. ratione loci, quia lex afficit territorium, præceptum vero personas, atque, ut aiunt, ossibus hœret; 5°. ratione durationis, quia præceptum cessat morte praecipientis, lex vero viget etiam defuncto legislatore. 74 FAILS I. CAP. I.—DE NATURA ET PROPRIETATIBUS LEGIS. 75 2°. Sequitur, proprietates seu conditiones legis humanæ in eo consistere ut sit 1°. possibilis id est accommodata moribus et circumstantiis personarum, etc.; 2°. honesta, id est nihil statuens rectæ rationi aut divinæ legi positivæ repugnans; 3°. utilis, scilicet apta ad bonum commune procurandum; 4°. justa, id est secundum normam justitiæ distributivæ; 5°. promulgata, id est applicata communitati ad actiones dirigendas. 3°. Leges instituuntur cum promulgantur. Ita Codex can. 8 §1. Cf. C. 3 D 14; c. 1. X, I. 5. 73. Lex multiplici modo distinguitur; est enim: 1°. Divina vel humana, prout Deum aut hominem auctorem immediatum habet. 2°. Naturalis vel positiva, prout natura ipsa rationali, vel actu positivo legislatoris intimatur. 3°. Ecclesiastica vel civilis, prout a potestate ecclesiastica, vel civili fertur. 4°. Moralis ve* pœnalis vel mixta, prout sub sola culpa, vel sub sola pœna, vel sub utraque simul obligat. 5°. Affirmativa vel negativa, prout praecipit actus positionem, vel illam prohibet. Hinc dicitur etiam praeceptiva vel prohibitive. 6°. Prohibens simpliciter vel irritans vel permittens, prout actum illicitum tantum, aut invalidum reddit, vel agentem pro­ hibet inquietari. Irritantes aut inhabilitantes eae tantum leges habendae sunt, quibus aut actum esse nullum aut inhabilem esse personam ex­ presse vel æquivalenter statuitur (Can. 11). 7°. Favorabilis vel odiosa, prout beneficium seu favorem con­ cedit, vel onus aut gravamen infert. 8°. Scripta vel usu servata, prout mandato scripto fertur, vel sola consuetudine introducitur et servatur. 9°. Lex personalis vel territorialis prout personam directe et dein territorium, vel territorium directe et dein personam respicit. § 2. Lex non praesumitur personalis, sed territorialis, nisi aliud constet (Can. 8). Potest tamen esse et territorialis et personalis, cujus exemplum perspicuum erat caput Tametsi Concilii Trident ini. 76 TRACTATUS III.—DE LEGIBUS. CAPUT II DE AUCTORE LEGIS SEU DE LEGISLATORE 74. Legislator dicitur superior, cui sive independens ac su­ prema, sive subordinata potestas inest leges ferendi pro com­ munitate, in quam habet jurisdictionem. Dico 1°. Ecclesia potestatem habet condendi leges, quæ ad finem ipsi proprium conducunt. Ratio est, quia Ecclesia est per­ fecta societas in suo genere, ac proinde debet posse providere suo regimini, quod obtinet per potestatem legislativam. Argu­ menta positiva fusius traduntur a Canonistis. Dico 2°. Qui supremam tenent potestatem in societate civili, possunt condere leges, quæ ad finem temporalis felicitatis conducunt. Nam potestas ferendi leges est medium necessarium ad societa­ tem conservandam. Ergo debet illi inesse cui competit suprema auctoritas in eam. QUÆSITA 75. Qu.-er. 1°. Quinam in Ecclesia leges condendi facultate polleant? Resp. Papa, Concilium generale, Episcopi, et Concilia particularia. 1°. Papa seu Pontifex Romanus pro tota Ecclesia. Ipsi enim dictum est in persona Petri: “Pasce agnos meos, pasce oves meas.” Joan, xxi, 15 et 16. — Vox autem pascere idem significat ac gubernare et regere. 2°. Concilium generale itidem pro tota Ecclesia. Concilium enim generale juridice constat ex omnibus totius mundi Epis­ copis a Papa convocatis, et ex Romano Pontifice, supremo totius Ecclesiæ capite, cujus auctoritate decreta ejus necessario confirmanda sunt. Ergo plenissimam habet in universam Ecclesiam jurisdictionem. 3°. Episcopi pro dioecesi. Constat ex illo Act. xx, 28: “Vos Spiritus Sanctus posuit Episcopos regere Ecclesiam Dei.” § 1. Episcopi sunt Apostolorum successores atque ex divina institutione peculiaribus ecclesiis præficiuntur quas cum pote­ state ordinaria regunt sub auctoritate Romani Pontificis (Can. 329). § 1. Ius ipsis et officium est gubernandi diœcesim tum in spiritualibus tum in temporalibus cum potestate legislativa, iudiciaria, coactiva ad normam sacrorum canonum exercenda.1 1 Cf. Addenda, p. 1087, n. 1. PARS I. CAP. IL—DE AUCTORE LEGIS SEU DE LEGISLATORE. 77 § 2. Leges episcopales statim a promulgatione obligare in­ cipiunt, nisi aliud in ipsis caveatur; modus autem promul­ gationis ab ipsomet Episcopo determinatur (Can. 335). Ideoque et leges simpliciter ferre etiam extra synodum nec audito capitulo potest. Ipsi enim tribuenda est praecipua om­ nium rerum agendarum auctoritas. rYbbas vel Praelatus nullius easdem potestates ordinarias . . . habet quæ competunt epis­ copis in propriis dioecesibus. — Cf. Can. 323, § 1. Vicarii et Præfecti Apostolici iisdem juribus et facultatibus in suo territorio gaudent quæ in propriis dioecesibus competunt episcopis. Cf. can. 294; 323, § 1; 198, §11. De Adminis­ tratoribus Apostolicis vide canones 312-318. Archiepiscopi vero et Patriarchae leges ferre nequeunt pro dioecesanis suffraganeorum, quia non sunt eorum superiores proprie dicti, quamvis lites ad se delatas dirimere possint. 4°. Concilia particularia pro provincia. Etenim si Episcopi seorsim sumpti leges pro dioecesibus statuere valent, similiter et in Concilio, sive plenario totius nationis sive provinciali, leges pro natione vel provincia constituere possunt. De his conciliis novus Codex ita decernit: § 1. Absoluto Concilio plenario aut provinciali, præses acta et decreta omnia ad Sanctam Sedem transmittat, nec eadem antea promulgentur, quam a Sacra Congregatione Concilii ex­ pensa et recognita fuerint; ipsimet autem Concilii Patres de­ signent et modum promulgationis decretorum et tempus quo decreta promulgata obligare incipiant. § 2. Decreta Concilii plenarii et provincialis promulgata obli­ gant in suo cuiusque territorio universo, nec Ordinarii locorum ab iisdem dispensare possunt, nisi in casibus particularibus et iusta de causa (Can. 291). Confirmatio vero Synodorum per Apostolicam Sedem duo­ bus modis sedulo distinguendis fieri potest: in forma communi, vel in forma specifica. In forma communi, qua eorum statuta, neque absolute approbantur, neque a fortiori sanciuntur auctori­ tate Apostolica, sed promulgari dumtaxat permittuntur; in forma specifica, qua, praemisso diligenti examine, eorum decreta motu proprio atque ex certa scientia confirmantur ab Apostolica Sede, ideoque naturam induunt legis pontificiae quoad eos ad quos diriguntur. — Cf. Bened. XIV, de Synod, diœc. lib. 13, cap. 5, η. 11; et lib. 12, cap. 5, η. 13. — Nec tamen transmissio ad S. Congrcg. ('one. et multo minus confirmatio per Sedem Aposto­ licam necessaria est pro statutis Synodi diœcesanæ. 78 TRACTATUS IIL—DE LEGIBUS. Unicus est in Synodo legislator Episcopus, ceteris votum tantum consultivum habentibus; unus ipse subscribit synodalibus constitutionibus; quæ, si in Synodo promulgentur, eo ipso obligare incipiunt, nisi aliud expresse caveatur (Can. 363). Quær. 2°. An statuta Cone. Plen. Ball. II dicenda sint appro­ bata informa communi, vel potius in forma specifica? Resp. Dicendum videtur ea approbata fuisse tantum in forma communi. Nam approbatio quam receperunt, neque ipsis data fuit ex certa scientia eaque personali Summi Pontificis, ne­ que adhibitis formalitatibus requisitis pro forma specifica. Hoc constat ex Litt. S. Pontificis Pii Papæ IX, ad Patres Concilii, ubi dicitur: “ Quod attinet ad acta memorati Concilii . . . congruum de iisdem actis a Nostra Congregatione Fidei Propagandæ præposita accipietis responsum.” — Cf. Acta Cone. Plen. Balt. II, p. cxxxv. — Constat etiam ex decreto S. Congr. de Propag. Fide pro recognitione Concilii, p. cxxxvi. — Cf. Smith, Elem., vol. 1, n. 74. Quær. 3°. An idem dicendum sit de statutis Cone. Plen. Balt. III? Resp. Affirm, ut colligitur ex Decreto recognitionis, quod ipsius Concilii actis praemittitur. Etenim dicitur ibi quod “Emi Patres Sacro Consilio Christiano Nomini Propagando præpositi in generalibus comitiis habitis diebus 17, 24, 27 et 31 mensis Augusti, nec non die 5 Septembris anni 1885, diligenti inquisitione adhibita, atque omnibus accurato studio debitaque judicii maturitate pensatis, Decreta ejusdem Concilii expende­ runt et, nonnullis emendationibus ac modificationibus adjectis, eadem ut ab omnibus ad quos spectat inviolabiliter observentur, recognoverunt.” — Deinde additur: “Hanc autem S. Congre­ gationis sententiam Summo Pontifici Leoni XIII, a R. P. D. Dominico Jacobini ejusdem S. . Congregationis Secretario in Audientia diei 10 Septembris 1885 relatam, Sanctitas Sua benigne approbare dignata est, et super his præsens Decretum expediri mandavit.” Quær. 4°. An leges condere possint Administrator Dioecesis, sede vacante, Proelali Regularium, et Abbalissœ seu Monialium Superiorissoe? Resp. 1°. Administrator dioecesis vacantis omnes et solas facultates habet quæ Vicario Capitulari competunt, ideoque sicut in hunc ita in illum transit ordinaria episcopi jurisdictio PARS 1. CAP. 111.—DE OBJECTO LEGIS. 79 in spiritualibus et temporalibus, exceptis iis quæ in jure expresse sunt eidem prohibita. Hinc nihil innovare aut abrogare potest, sed tantum Diœcesim gubernare juxta leges jam existentes. Atta­ men statuta quæ pro circumstantiis necessaria essent, ut leges jam latæ vigorem habeant, ferre potest. — Cf. S. Alphons. n. 104. — Cf. Can. 431, § 2; 435, § 1, 2, 3; 436. Resp. 2°. Capitula seu Congregationes generales et Praelati Regularium veras leges condere valent, intra limites suæ juris­ dictionis, juxta proprias Ordinis constitutiones. Habent enim statuta a summo Pontifice approbata, quæ illis hanc facultatem tribuunt. Resp. 3°. Abbatissae vel Superiorissoe Monialium non pos­ sunt leges proprie dictas ferre, cum jurisdictionis ecclesiasticae non sint capaces. Possunt tamen exigere in conscientia obedientiam circa res præceptas, vel circa ea quæ ad profectum Monialium juxta regulas conducunt. Habent enim jus praeci­ piendi tum ex voto obedientiae a subditis emisso, tum ex necessi­ tate disciplinae, quæ in communitate servari debet. CAPUT III DE OBJECTO LEGIS 76. Objectum legis, generarim, est quidquid lex praecipere vel prohibere potest. Hinc objectum legis esse possunt omnes et soli actus quorum positio vel omissio favet bono communi. De objecto legis ita loquitur Summus Pontifex Leo XIII: “Ex homi­ num legibus aliæ in eo versantur quod est bonum malum ve natura atque alterum sequi praecipiunt, alterum fugere, adjuncta sanctione debita:” istiusmodi decreta nequaquam ducuntur ab hominum societate sed potius ipsi hominum societati antecedunt omninoque sunt a lege naturali. “Juris igitur naturalis præcepta hominum comprehensa legibus, non vim solum habent legis humanae sed præcipue illud multo altius multoque augustius complec­ tuntur imperium quod ab ipsa lege naturae et a lege æterna proficiscitur.” “Alia vero civilis potestatis praescripta non ex naturali jure statim et proxime sed longius et oblique consequuntur, resque varias definiunt de quibus non est nisi generarim atque universe cautum. Sic suam conferre operam cives ad tranquillitatem prosperitatemque publicam natura jubet: quantum operae, quo pacto, quibus in rebus non natura sed hominum sapientia constituitur. Jamvero peculiaribus hisce vivendi regulis pru­ denti ratione inventis, legitimaque potestate propositis lex humana proprii nominis continetur. Quæ quidem lex ad finem communitati propositun cives universos conspirare jubet, deflectere prohibet ; eademque quatenus 80 TRACTATUS TIL—DE LEGIBUS. pediseqùa et consentiens est praescriptionibus naturæ ducit ad ea quæ nonesta sunt, a contrariis deterret.’’ “Eorum qui præsunt non in eo si ta est libertas, ut imperare temere et ad libidinem queant, quod pariter flagitiosum esset et cum summa etiam rcipublicæ pernicie conjunctum, sed humanarum vis legum hæc debet esse, ut ab aeterna lege manare intelligantur nec quidquam sancire, quod non in ea veluti in principio universi juris contineatur.” — Litt. Encycl. Libertas. QÜÆSITA 77. Quær. 1°. An actus jam positi possint esse objectum legis? Resp. Negat., juxta vulgare axioma: lex non respicit retro. Ratio est, quia lex non se extendit ad actus prœteritos ratione culpæ, quæ, absente lege, nulla fuit, neque ratione pœnæ quæ consequitur culpam, neque ratione rescissionis, nisi in aliquo casu a lege expresso. Præterea, ista retroactio induceret magnam perturbationem in societate. — Cf. Scav. n. 218. — Consonat Constitutio Statuum Foederatorum; nam art. I, sect, ix, n. 3, habetur: “No. ex-post-facto law shall be passed;” et art. I, sect, x, n. 1 : “No State shall pass any ex.post-facto law, or law impairing the obligation of contracts.” Leges respiciunt futura, non præterita, nisi nominatim in eis de præteritis caveatur (Can. 10).1 C. 13. X, I. 2. Ita reapse C. 4. I. 15 in VI ° non solum ad futura, sed etiam ad præterita et adhuc pendentia negotia canonem ecclesia extendit. Quær. 2° An actus heroici cadant sub lege humana? Resp. Generatim, et exclusa prœvia acceptatione, non viden­ tur cadere sub lege, quia vires humanas excedere moraliter censentur, atque adeo hujusmodi lex non posset dici possibilis. Nec dicas hanc rationem æque valere pro lege divina; nam cum Deus aliquem actum heroicum præcipit, vires simul confert et roborat per gratiam.—Dixi 1°. generatim, quia aliquando, exigente bono communi, actus heroici præcipi possunt a lege humana; sic v. gr. milites vigiles nequeunt stationem deserere, etiam imminente periculo vitæ. — Dixi 2°. exclusa prævia acceptatione, quia prœceptum non reputatur moraliter impossi­ bile pro paucis, qui illud sponte recipiunt; sic v. gr. Ecclesia præcipit Monialibus perpetuam clausuram. Quær. 3°. lex humana possit prœcipere actus mere in­ ternos? 1 Cf. Addenda, p. 1087, n. 2. PARS I. CAP. IV.—DE SUBJECTO LEGIS. 81 Resp. Lex civilis certe non potest, tum quia de internis judicare nequit, tum quia sine his actibus finis proprius illius legis obtineri potest. Verum conlrovertitur an lex ecclesiastica possit, et sententia quæ negat probabilior est, saltem extrinsece. — Cf. S. Thom. 1-2, q. 100, art. 9. — S. Alphons. n. 100. — Suarez, de Leg. lib. 4, cap. 12. Idem dicendum de actibus internis qui per accidens conjuncti sunt cum externis, uti esset, v. gr., vera devotio in danda elee­ mosyna. Illi autem actus interni qui cum externis conjuncti sunt necessario, sive tanquam forma ut, v. gr., consensus volunta­ tis in contractibus, sive tanquam causa, v. gr., desiderium no­ cendi in homicidio, possunt quidem cadere sub lege humana, sed indirecte tantum. — Cf. S. Alphons. ibid. Quær. 4°. An cadant sub lege humana actus externi quidem sed occulti? Resp. Affirm., quia actus occulti natura sua non differunt ab aliis; et præterea possunt judicari per sententiam, uti hæresis occulta quæ non effugit censuram. — Cf. S. Alphons. ibid. Qu/ER. 5°. An confessarius actus mere internos injungere possit? Resp. Affirm., et ratio est, tum quia hoc exigit munus diri­ gendi pœnitentem in via salutis, tum quia confessarius Christum ipsum repræsentat et divinam ejus potestatem participat. —· Cf. Voit, n. 163. — Scav. n. 217, et notam ad n. 209, edit. Paris. CAPUT IV DE SUBJECTO LEGIS PRINCIPIUM 78. Omnis homo nascitur et remanet subjectus legi naturali; at lege humana ligantur soli subditi, modo sint rationis habitualiter compotes. Ratio primi est, quia, ut ait S. Thomas, 1-2, q. 91, art. 2 — “ lex naturalis nihil aliud est quam participatio legis æternæ in rationali creatura;” ergo ubicumque invenitur rationa­ lis creatura ibi adest subditus legis naturalis. Ratio secundi autem est, quia lex humana nequit ferri nisi per actum juris­ dictionis, qui tantum in subditos potest exerceri. Ratio tertii tandem est, quia homines usu rationis habitualiter carentes, legi­ bus dirigi nequeunt. 82 TRACTATUS III—DE LEGIBUS. 79. Resolves. — 1°. Non licet provocare infantes et amentes ad rem intrinsece malam, quia cum naturam rationalem habeant, lege naturali in actu primo seu radicaliter obligantur; ideoque formahter peccant qui eos ad blasphemias aut turpitudines indu­ cunt.— Cf. Sanchez, lib. 1, Decal, cap. 10. — Reuter, n. 1G7. 2°. Licet, diebus prohibitis, dare carnes edendas perpetuo amentibus, aut infantibus nondum usum rationis adeptis; non autem amentibus ad breve tempus, nec ebriis aut dormientibus. Ratio discriminis est, quia primi nullo modo subjiciuntur legi humanæ, secundi autem subjiciuntur. — Cf. S. Alphons. n. 155. 3°. Legibus mere ecclesiasticis non tenentur qui baptismum non receperunt, nec baptizati qui sufficienti rationis usu non gaudent, nec qui, licet rationis usum assecuti, septimum aetatis annum nondum expleverunt, nisi aliud iure expresse caveatur (Can. 12). Vide etiam can. 859, § 1; 906; 1099, § 2; 1254, § 1. 4°. Hœretid, schismatici et quicumque alii baptizati, etsi non catholici, legibus ecclesiasticis per se tenentur, quia perdurat in eis fundamentum subjectionis, quod est character baptismatis; attamen, per accidens, in praxi non videntur peccare, quia fere nesciunt se ex conditione sua ad servandas has leges teneri, etiamsi forte necessitatem et obligationem ingrediendi catholicam Ecclesiam jam cognoscant. Imo probabile etiam videtur haereticos materiales, uti censentur plurimi ex nostratibus, nullo modo adstringi quibusdam saltem legibus ecclesiasticis, iis nempe, quæ sanctificationem animarum respiciunt, ut legibus festorum et jejunii, non quia Ecclesia non possit, sed quia rationabiliter puta­ tur nolle eos ligare. — Cf. Mazzella, de Eccles, disp. 3, art. 10. η. 567. — Tarquini, Jur. Eccl. Publ. Inst. nn. 63 et 65. — Kenrick, tract. 3, part. 1, n. 28. 5°. Excommunicati, quamvis de Ecclesia ejecti fuerint, Ecclesiæ legibus adstringuntur quoad actus qui eis non interdicun­ tur; secus enim ex malitia sua commodum reportarent. 6°. § 1. Legibus generalibus tenentur ubique terrarum omnes pro quibus latæ sunt. § 2. Legibus conditis pro peculiari territorio ii subiiciuntur pro quibus latæ sunt quique ibidem domicilium vel quasi-domicilium habent et simul actu commorantur, firmo præscripto can. 14 (Can. 13). Hic ratione rei necessitatis ponimus quæ in Codice de domicilio habentur. Plurima enim pendent ex bene percepta notione ipsius PAILS I. CAP. IV.—DE SUBJECTO LEGIS. 83 7°. § 1. Domicilium acquiritur commoratione in aliqua paroecia aut quasi-parœcia, aut saltem in dioecesi, vicariatu apostolico, præfectura apostolica; quæ commoratio vel coniuncta sit cum animo ibi perpetuo manendi, si nihil inde avocet, vel sit protracta ad decennium completum. § 2. Quasi-domicilium acquiritur commoratione uti supra, quæ vel coniuncta sit cum animo ib manendi saltem ad maiorem anni partem, si nihil inde avocet, vel sit reapse protracta ad maiorem anni partem. § 3. Domicilium vel quasi-domicilium in paroecia vel quasiparœcia dicitur paroeciale; in dioecesi, vicariatu, præfectura, non autem in paroecia vel quasi-parœcia, dicecesanum (Can. 92). Jam admittitur nunc domicilium diœcesanum. Difficultas olim connexa cum conditione de animo jam evanescit, posita clau­ sula, vel sit protracta ad decennium completum vel ad majorem anni partem. 8°. Codex etiam determinat domicilium diversarum persona­ rum : § 1. Uxor, a viro legitime non separata, necessario retinet domicilium viri sui; amens, domicilium curatoris; minor, domi­ cilium illius cuius potestati subiicitur. § 2. Minor infantia egressus potest quasi-domicilium proprium obtinere; item uxor a viro legitime non separata, legitime autem separata etiam domicilium (Can. 93).1 9°. Pari modo determinatur per domicilium, etc., quis sit parochus. § 1. Sive per domicilium sive per quasi-domicilium suum quisque parochum et Ordinarium sortitur (Can. 94).1 Domicilium et quasi-domicilium amittitur discessione a loco cum animo non revertendi, salvo præscripto can. 93 (Can. 95). Multiplex est applicatio horum canonum ad diversos casus, præsertim matrimoniales. QUÆSITA 80. Qu/ER. 1 °. An Clerici teneantur legibus civilibus? Resp. Affirm., exceptis illis quœ repugnant eorum statui, vel alicui immunitati ecclesiastics adhuc vigenti. Ratio est, quia Clerici sunt pars communitatis politicæ, et ab illa multa commoda suscipiunt. Quare Apostolus, Rom. xiii, 1, ait: “Omnis anima potestatibus sublimioribus subdita sit.” — Ad 1 Cf. Addenda, p. 1087, n. 3, 84 TRACTATUS III.—DE LEGIBUS. hæc verba addit S. Joan. Chrysostom.: “Ergo etsi Apostolus esses, etsi Evangelista, etsi Propheta, etsi quivis alius; neque enim hæc subjectio subvertit pietatem.” — Cf. Soav. n. 221. Dixi 1°. exceptis illis quæ repzignant eorum statui; nam status est de jure divino, et leges quæ juri potiori opponuntur nequeunt obligare. Dixi 2°. vel alicui immunitati ecclesiasticos adhuc vigenti. Im­ munitas est quædam exemptio ab Ecclesia concessa vel personæ vel loco vel rei sacræ. Ergo leges civiles quæ huic exemp­ tioni opponuntur per se non obligant, quia lædunt jus ordinis superioris. Verum sæpe Ecclesia vel expresse vel tacite non urget has immunitates, et tunc leges civiles nativam efficaciam sorti­ untur.—In hac regione paucæ admodum urgeri possunt immuni­ tates; præcipuæ sunt: localis qua profani quidam actus non permittuntur exerceri in locis sacris, et realis qua, alicubi tan­ tum, bona ecclesiastica a tributis eximuntur. —Relate ad immu­ nitatem fori, attendenda sunt quæ habet Cone. Plen. Balt. Ill, η. 155, sed præsertim Codicis can. 120, 2343. Quær. 2°. An pueri teneantur ad leges ecclesiasticas statim ac usum rationis adepti sunt, licet septennium nondum expleverint? Resp. Neg., Legibus mere ecclesiasticis non tenentur nisi aliud jure expresse caveatur. Cf. Can. 12. — Cf. S. Alphons. de tertio prœc. Decal, η. 270. — Lacroix, 676. — Reuter, n. 167. Quær. 3°. An peregrini teneantur legibus sui territorii? Antequam quæstioni respondeatur, dicendum est qziid veniat nomine incolæ, advenæ, peregrini et vagi: Persona dicitur: incola, in loco ubi domicilium, advena, in loco ubi quasi-domicilium habet; peregrinus, si versetur extra domicilium et quasi-domicilium quod adhuc retinet; vagus, si nullibi domicilium habeat vel quasi-domicilium (Can. 91). Resp. Neg., generatim loquendo, § 1. Peregrini; 1°. Non adstringuntur legibus particularibus sui territorii quandiu ab eo absunt, nisi aut earum transgressio in proprio territorio noceat, aut leges sint personales (Can. 14). Porro lex non præsumitur personalis sed territorialis, nisi aliud constet, Can. 8, §2.—Cf. S. Alphons. n. 156; et Horn. Ap. n. 39. — Lacroix, n. 683. — Elbel, n. 370. — Scav. n. 222. Quær. 1°. An peregrini teneantur legibus loci in quo versantur? PARS I. CAP. V—DE PROMULGATIONE LEGIS. 85 Resp. Peregrini non adstringuntur legibus territorii in quo versantur, iis exceptis quæ ordini publico consulunt, vel actuum sollemnia determinant (Can. 14).1 3°. At legibus generalibus tenentur, etiamsi hæ suo in ter­ ritorio non vigeant, minime vero si in loco in quo versantur non obligent (Can. 14). Legibus etiam quoad contractus, quoad de­ licta, quoad ea quæ sunt necessaria ad bonum commune tenentur. —Cf. S. Alphons. n. 156. Quær. 5°. Quibusnam legibus teneantur vagi? Resp. § 2. Vagi obligantur legibus tam generalibus quam particularibus quæ vigent in loco in quo versantur (Can. 14). 81. Resolves. - 1°. Si in tuo territorio sit jejunium, et eodem die pergas ad locum ubi non est jejunium, potes vespere cœnare. Imo probabiliter potes etiam jentare, et ratio est, quia jejunium est quid individuum. 2°. Mane existens in loco ubi non est jejunium, non teneris jejunare, etsi circa meridiem reversurus sis domum, ubi est jeju­ nium. Domi tamen teneris abstinere si est dies etiam abstinentiæ. 3°. Si in tuo territorio sit speciale festum de præcepto et in alium locum, ubi non sit festum, profecturus sis, non teneris audire Missam ante discessum, modo perventurus sis extra locum ubi viget præceptum, antequam tempus obligationis cesset. Ratio est, quia præceptum non obligat ut expectes. 4°. Tenentur peregrini omnibus legibus communibus eo loco vigentibus; etsi in suo territorio essent abrogatæ, vel per dis­ pensationem hic et nunc non obligarent. Ratio est, quia subsunt legislatori communi, et absentes non gaudent proprii territorii privilegio. Sic Cubanus commorans in hac regione tenetur ad abstinentiam die Veneris. 5°. Probabiliter non tenentur peregrini ad legem particularem alicujus loci servandam, etiamsi eadem lex particularis in suo territorio vigeat. Ratio est, quia nec tenentur legibus patriæ, quia absunt; nec legibus loci in quo versantur, quia, utpote peregrini, illis non subjiciuntur. — Cf. S. Alphons. nn. 156 et 157: et Horn. Ap. nn. 39 et seq. — Lacroix, n. 686. Ù * CAPUT V DE PROMULGATIONE LEGIS 82. Promulgatio est publica legis denuntiatio facta a legitima auctoritate ad obligationem in subditos inducendam. 1 Cf. Addenda, p. 10S7, n. 4. 86 TRACTATUS III—DE LEGIBUS. Dico 1°. Promulgatio est omnio necessaria ut lex inducat obli­ gationem. Ratio est, quia lex, ut obliget, debet intimari voluntati, quod fit per promulgationem. — Cf. S. Thom. 1—2, q. 90, art. 4. — S. Alphons. n. 96. § 1. Leges instituuntur, cum promulgantur (Can. 8). Dico 2°. Promulgatio sine notitia legis sufficit ad obligandum in foro externo, quia legis rite promulgatæ notitia generatim praesumitur. In foro autem interno, notitia legis insuper requiritur, quia nemo peccare potest sine obligationis cognitione. Dico 3°. Ex natura rei sufficit, ut lex promulgetur in aliqua prœdpua duitate, seu in tali loco, unde ad notitiam communitatis pervenire possit, et statim obligat ac promulgata fuerit; sed in praxi attendendum est ad consuetudinem receptam, vel ad sta­ tuta particularia variorum locorum. Quare ait Kenrick: “apud nos, promulgata censetur lex statim ac lata fuerit, exceptis non­ nullis Statibus, in quibus viginti, triginta vel sexaginta dies ela­ bantur necesse est antequam vim habeat.” — Cf. Kenrick, tract. 6, n. 8, cum notis adjectis. QUÆSITUM 83. Quæres: Quomodo promulgentur leges Pontifidœ et Epis­ copales? Resp. Quoad lum. Leges ab Apostolica Sede latæ promul­ gantur per editionem in Adorum Apostolicœ Sedis commentario officiali^ nisi in casibus particularibus alius promulgandi modus fuerit præscriptus; et vim suam exserunt tantum expletis tribus mensibus a die qui Actorum numero appositus est, nisi ex natura rei illico ligent aut in ipsa lege brevior vel longior vacatio specialiter et expresse fuerit statuta (Can. 9). Quoad 2um. § 2. Leges episcopales statim a promulgatione obligare incipiunt, nisi aliud in ipsis caveatur; modus autem promulgationis ab ipsomet Episcopo determinatur (Can. 335, §2). CAPUT VI DE ACCEPTATIONE LEGIS 84. Acceptatio legis est submissio, qua subditi, saltem quoad majorem et saniorem partem, formaliter vel virtualiter legem acceptant. PARS 1. CAP. VI.—DE ACCEPTATIONE LEGIS. 87 Dico 1 °. Per se, lex, quoad vim obligandi, nullo modo pendet ab acceptatione populi; secus enim simul cum superioris potestate corrueret omnis legum auctoritas, atque adeo totius ordinis socialis subversio sequeretur. Constat etiam ex propositione 28, ab Alexandro VII damnata, quæ sic se habet: “ Populus nor» peccat, etiamsi absque ulla causa non recipiat legem a Principe promulgatam.” Dico 2°. Per accidens quandoque lex non acceptata non obligat ratione taciti vel expressi consensus superioris, aut ratione privilegii vel consuetudinis toleratœ. Constat ex praxi in variis casibus atque ex consensu communi theologorum. — Cf. S. Alphons. n. 138. QUÆSITA 85. Quær. 1°. An obliget lex, si major et sanior pars populi eam non acceptaverit? Resp. Si major et sanior pars populi, propter rationabilem causam, legem ad tempus non acceptet, eo fine ut a Principe obtineat ejus dispensationem vel abrogationem, tunc ex benigna interpretatione haberi poterit obligatio legis tanquam suspensa, usquedum res componatur. Si e contra, lex absolute et pro semper, sine ullo ad Principem recursu, a majore et saniore populi parte rejiciatur, peccant non acceptantes, quoadusque lex fuerit per legitimam desuetudinem abrogata: non enim ab eorum voluntate pendet ut lex obliget vel non obliget, secluso tamen casu, quo lex idéo non acceptatur quia intrinseco aliquo vitio laborat. Interim minor pars, quæ parata est ad legem observan­ dam statim ac a majori parte acceptabitur, probabilius non peccat, per se loquendo, dum ejus observationem omittit ; quia non censetur Princeps velle a paucioribus observari cum magno eorum incommodo, quod a pluribus non est acceptatum. — Cf. S. Alphons. nn. 137 et 139. — Suarez, lib. 3, cap. 19, η. 13. — Salmant. cap. 1, η. 107. Quær. 2°. An obliget lex in dubio an sit acceptata? Resp. Affirm., quia præsumi debet acceptata, nisi de con­ trario constet: Prœsumitur enim jactum, quod de jure faciendum erat, juxta regulam juris supra relatam, n. 66. — Cf. S. Alphons. n. 97. Quær. 3°. An Episcopi possint leges pontificias non admittere? Resp. . . . Negandum est. Etenim Episcopi licet principes sint in suis ecclesiis Romano tamen Pontifici, immediato Christi 88 TRACTATUS III.—DE LED I BUS. Vicario in terris totiusque Ecclesiæ capiti et gubernatori, sub­ jiciuntur. Ei igitur parere debent et sic exemplum obedientiæ propriis subditis præbere, legem pontificiam promulgando et ejus observantiam in dioecesi sua procurando. Excipe tamen si graves obstant rationes: tunc enim non tantum possunt sed debent Episcopi has rationes S. Sedi exponere, deinde vero ejus definitioni acquiescere tenebuntur. Vide Bened. XIV, de Synod diaces. lib. 9, c. 8. CAPUT VII DE OBLIGATIONE LEGIS Obligatio legis duplici modo potest considerari, scilicet in se ipsa, et quoad satisfactionem; de utroque hic breviter dicetur. ARTICULUS i DE IPSA VI OBLIGATIONIS 86. Dico 1°. Lex qualibet veram inducit obligationem, saltem ad poenam; in hoc enim a consilio lex differt, quod hanc impune pro lubito suo posthabere subditus non possit. Dico 2°. Lex humana qualibet in conscientia coram Deo per se obligare potest; ratio est, quia superiores a Deo constituti sunt cum potestate præcipiendi. Hinc ait Apostolus, Rom. xiii, 2: “Qui resistit potestati, Dei ordinationi resistit. Qui autem re­ sistunt, ipsi sibi damnationem acquirunt.” Dico 3°. Lex obligat sub gravi aut sub levi pro gravitate ma­ teria aut circumstantiarum, vel finis a superiore specialiter intenti. Lex autem affirmativa obligat semper, sed non pro semper; lex negativa vero obligat tum semper, tum pro semper, id est pro singulis momentis. Dico 4°. Lex divina positiva et humana non obligant generatim cum incommodo valde gravi, seu cum gravi nocumento, quod per accidens observationi legis conjunctum sit. Constat ex jure naturali et canonico, ex praxi Ecclesiæ, et consensu omnium. Dico 5°. Leges, etiam irritantes et inhabilitantes, in dubio iuris non urgent; in dubio autem facti potest Ordinarius in eis dis­ pensare, dummodo agatur de legibus in quibus Romanus Pontifex dispensare solet (Can. 15). PARS 1. CAP. VII—DE OBLIGATIONE LEGIS. 89 QUÆSITA 87. Quær. 1°. teria gravi? An legislator possit prœdpere sub levi in ma­ Resp. Affirm., saltem probabilius, quia quantitas obliga­ tionis pendet ab ejus voluntate, sicut lex ipsa. Nequii tamen obligare sub gravi in materia levi, quia tunc deesset proportio; nisi materia levis quidem in se, gravis evadat ratione finis vel circumstantiarum. — Cf. S. Alphons. n. 143. Quær. 2°. Quœnam materia legis censenda sit gravis vel levis? Resp. Colligendum id est 1°. ex verbis ipsis legis; 2°. ex gravitate pœnæ inflictae; 3°. ex interpretatione ipsius; 4°. ex ejus objecto, fine et circumstantiis. Sic, v. gr., grave est pro celebrante Missam, si omittat infundere in calicem aliquot guttulas aquae; leve erit, si die jejunii unciam panis manduces extra refectionem' — Cf. S. Alphons. n. 144. — Lacroix, n. 663. Quær. 3°. An gravis sit violatio legis in re levi ex contemptu? Resp. Affirm., si contemptus afficiat directe legislatorem formaliter talem, quia contemnitur ipsa auctorias, ex qua leges vim obtinent. At peccatum grave non erit, si contemptus respiciat tantum materiam ut levem in se, aut si quis legem transgrediatur ex incuria, ira, aut alia ejusmodi causa. — Cf. S. Alphons. n. 142. Quær. 4. An lex in praesumptione fundata semper obliget? Resp. Leges latae ad praecavendum periculum generale, urgent, etiamsi in casu peculiari periculum non adsit (Can. 21). Lex autem fundata in praesumptione facti non obligat, si factum revera non subsistat, quia praesumptio cedit veritati. — Cf. S. Alphons. nn. 100, 150. ARTICULUS II DE MODO SATISFACIENDI OBLIGATIONI LEGIS PRINCIPIUM 88. Quamvis ad satisfaciendum legi non requiratur intentio implendi praeceptum, et mullo minus intentio oblinendi finem prae­ cepti; requiritur tamen intentio faciendi id quod praecipitur, si lex est affirmativa, non autem si est negativa, vel affirmativa qui­ 90 ______________ TRACTATUS III,—DE LEGIBUS.___________________ dem, sed hujusmodi ut per eam simplex effectus alicujus actionis, non autem actio ipsa intendatur. Ratio primi est, quia ad satis­ faciendum sufficit obedientia materialis, ut loquuntur theologi, scilicet ponere actionem quæ præcipitur. Ratio secundi, tum quia, ut fert axioma desumptum ex Angelico Doctore: Finis præcepti non cadit sub præcepto; tum quia per simplicem adimple­ tionem præcepti sufficienter obtinetur finis a legislatore intentus. Ratio autem tertii est, quia cum lex imponatur hominibus, ipsius impletio debet esse actio humana. Demum, ratio quarti et quinti, quia tunc legislator non intendit nisi vel omissionem operis, vel materialem tantum positionem effectus, v. gr., restitutionem, quam ille etiam qui dormit valet facere. — Cf. S. Thom. 1-2, q. 100, art. 9. — S. Alphons. nn. 162, 163, 164 et 165. 89. Resolves. — 1°. Satisfacit, qui audit Missam, ignorans il­ lam hac die esse præceptam, vel qui cognoscit quidem obligatio­ nem, sed intendit tantum hic et nunc devotioni satisfacere, cum proposito aliam Missam audiendi. 2°. Non vero satisfacit, qui opus voti vel juramenti ponit, intendendo expresse non satisfacere; nam a promittentis volun­ tate pendet, ut talis obligatio maneat. 3°. Non satisfacit, qui omnino coactus Missæ interest; talis enim actus, ob defectum voluntatis, non est humanus. Secus, si metu tantum quis inducatur, ut, v. gr., famulus metu domini, puer metu matris, etc. 4°. Satisfacit qui peccat in ipsa adimpletione legis, modo actus sit honestus in se et tantum malus ex circumstantia extrinseca, ita ut substantia rei præceptæ ponatur; quia prœceptum imperat solam actus substantium, non autem modum. Hinc satisfacit, qui dum Missam audit cogitationibus vanæ gloriæ vel luxuriæ occu­ patur. Non satisfit tamen præcepto confessionis vel communi­ onis, per confessionem vel communionem sacrilegam, quia tunc ipsa substantia actus præcepti, id est, confessio peccatorum deletiva, vel communio, quæ spiritualité! pascat animam, non ponitur. Constat etiam ex prop. 14 damnata ab Alex. VII: “Qui facit con­ fessionem voluntarie nullam, satisfacit præcepto Ecclesiæ,” — et ex prop. 55 damnata ab Innocent. XI: “Præcepto communio­ nis annuæ satisfit per sacrilegam Domini manducationem.” — Cf. S. Alphons. ibid.—Vide Can. 861, 907. QUÆSITA 90. Quær. 1°. sint? An plura præcepta unico actu adimpleri pos­ PARS I. CAP. VIL—DE OBLIGATIONE LEGIS. 91 Resp. Affirm., si præcepta hæc cadant in eamdem materiam ob idemque motivum intrinsecum, ut jejunium vigiliæ incidens in quatuor tempora; secus autem, si cadant in eamdem quidem materiam, sed ob motivum diversum, ut jejunium ex poenitentia, et ex lege ecclesiastica debitum. — Cf. S. Alphons. n. 166. Quær. 2°. An diversa præcepta diversis actibus simul adimpleri possint? Resp. Affirm., si actus isti sint sociabiles, id est, si tales poni possint, quales exiguntur, quia tunc totum ponitur, quod exigitur. Sic potes inter audiendam Missam recitare Horas canonicas vel exsolvere injunctam pœnitentiajn, etc. — Cf. S. Alphons. n. 166. Quær. 3°. An cessat obligatio, cui tempore determinato non fuerit satisfactum? Resp. Affirm., si determinatio temporis facta fuerit ad finiendam obligationem. Sic, v. gr., si non jejunasti die vigiliæ, peccasti quidem, sed a lege liberaris: quia jejunium est onus diei ipsi affixum. Secus vero dicendum si tempus non fuerit determinatum, nisi ad sollicitandam seu urgendam obligationem. Sic non liberatur ab obligatione suscipiendi Eucharistiam qui tempore paschali illam non suscepit. — Cf. S. Alphons. de secundo prœc. Decal, η. 220; et de Euchar. n. 297. Vide infra n. 342. Q. 1. —Cf. Can. 859, §4. Quær. 4°. Quid agendum in concursu duorum prœccptorum insociabilium? Resp. Servandum est majus prœ minori, quod tunc obligare desinit. Praeceptum autem naturale præcepto mere positivo prævalet, divinum præceptum prævalet humano, ecclesiasticum civili, etc. Resolves. 1°. Si debeas 100 nummos Titio, tuque voveas restituere, uno actu satisfacis duabus obligationibus, scilicet, justitiæ et voti. Item Sacerdos beneficiatus vovens fideliter recitare Horas, triplici obligationi unica recitatione satisfacit. 2°. Si ex voto et ex poenitentia a confessario imposita tene­ aris audire Sacrum, non satisfacis utrique obligationi, si unico sacro die Dominica intersis. Excipe nisi confessorius opus alias præceptum injungat. 3°. Nec potes plures Missas tibi a confessario impositas audire simul, dum simul in pluribus altaribus celebrantur, quia talis non præsumenda est fuisse intentio confessarii. 92 TRACTATUS III.—DE LEGIBUS. 4°. Qui tenetur audire Missam singulis diebus ex poenitentia per unum mensem, satisfacit unam audiendo die Dominica; quia rationabiliter praesumitur, confessarium noluisse poenitentem obli­ gare ad duas Missas eodem die audiendas, nisi id expresserit. — S. Alph. Hom. Apost. n. 31. CAPUT VIII DE CAUSIS A LEGE DEOBLIGANTIBUS 91. Causæ deobligantes sunt vel eximentes vel impedientes. Priores eae sunt, quae subditum totaliter subtrahunt a dominio legis, v. gr., si quis extra locum, quem lex afficit, se recipiat. Posteriores vero eae sunt, quae subditum sub lege remanentem ab ejus impletione impediunt seu excusant. — Praeterea tum priores tum posteriores apponi possunt directe vel indirecte, prout scilicet agentem movet aut finis sese legi subtrahendi, aut alia causa; proxime vel remote, prout lex urget aut brevi, aut solum post notabile temporis intervallum. 92. Dico 1°. Causæ eximentes totaliter liberant a legis obli­ gatione; nemo enim præceptum imponere potest homini non sibi subjecto. Porro ubi adest causa aliqua eximens, ille, qui legi sub­ jiciebatur, cessat esse eidem legi subditus vel ratione territorii, a quo abest, vel ratione privilegii. — Cf. S. Alphons. n. 156. Dico 2°. Impotentia physica, quamvis non eximat, semper ab observanda lege excusat, ut habet pervulgatum axioma: Ad im­ possibile nemo tenetur. Excusat itidem impotentia moralis, quia non censetur legislator obligationem urgere cum tanto incommodo, juxta communem Doctorum interpretationem: hæc est ratio, cur metus gravis, secluso damno societatis aut religionis, a lege humana excusat. — Cf. S. Alphons. n. 165; et Hom. Ap. n. 44. QUÆSITA 93. Quær. 1°. An semper liceat etiam directe et proxime ap­ ponere causas eximentes'? Resp. Affirm., et ratio est, quia lex per se non facit aliquem sibi subditum esse, sed fertur potius in eum qui jam est subdi­ tus; ideoque, saltem per se loquendo, neminem obligat ut sibi sit aut maneat subditus, sed potius obligat eum qui est et manet subditus ad sui observationem. Quare licet alicui extra dioecesim pergere ad peccata reservata confitenda. Quævis enim PAILS I. CAP. VIII.—DE CAUSIS A LEGE DEOBLIG ANTI BUS. 93 reservatio omni vi caret extra territorium reservantis, etiamsi dumtaxat ad absolutionem obtinendam pœnitens ex eo deces­ serit (Can. 900, § 3). — Cf. S. Alphons. ibid. — Baller, not. (a) p. 97. Quær. 2°. An idem dicendum sit de appositione causarum impedientium? Resp. Certum est nunquam licere eas directe apponere, et ratio est, quia quousque legi quis subjacet, non potest velle eam infringere, quin talis voluntas sit ipsiusmet legis violatio. Imo r.e indirecte quidem causas proxime impedientes apponere licebit, nisi proportionata adsit aliunde necessitas. Ratio est, quia lex proxime urgens ligat proxime voluntatem, et eam adstringit ad adhibenda media necessaria, ne ipsa violetur, atque adeo ad impedimenta non injicienda. — Verum probabilius licet, etiam sine ratione, causas apponere remote impedientes; quia non censetur legislator velle libertatem adeo coarctare. Esset enim onus nimis grave, si quisque, multo ante obligationem legis, ad omnia opera cum illa obligatione insociabilia derelin­ quenda, tempusque obligationis exspectandum adstringeretur. — Cf. Suarez, de Peccatis, disp. 3, sect. 4, n. 10. Quando autem causa censenda sit impediens proxime, quando tantum remote, norma quapiam generali statui vix, aut ne vix quidem potest. Et remote quidem impediens fere haberi solet quæ tempus præcepti implendi aliquot dierum spatio præcedit; at præ oculis semper habenda erunt tum mens legislatoris ac rei præceptæ gravitas, tum etiam prudentium judicium ac proborum praxis. — Cf. Sanchez, In Decal, lib. 1, cap. 15, η. 4. Quær. 3°. An teneatur ad partem qui ad totum est impotens? Resp. Affirm., quando materia legis est divisibilis, et in singulis partibus remanet ratio præcepti. Quare sicut qui non potest jejunare die jejunii'simul et abstinentiæ, debet abstinere si possit; ita qui vovit piam peregrinationem, nec valet totum iter complere, illud inchoare non tenetur. — Cf. S. Alphons. Hom. Ap. n. 45. Resolves 1°. Peccat qui die jejunii sine justa causa laborem aliquem assumit, quo impotens ad jejunandum fiat. Ratio est quia lex proxime urgens exposcit ne sine justa causa obex illi implendæ apponatur. — S. Lig. Hom. Ap. n. 20. 2°. Non peccat contra præceptum audiendi sacrum, qui iter ingreditur prævidens fore ut sequenti die Dominica sacrum audire non possit. Non excusatur tamen, qui id faciat præcepto saltem 94 TRACTATUS III.—DE LEGIBUS. moraliter jam urgente, nempe aut eodem die festo aut una alterave ante hora; nisi aliqua justa causa intercedat. 3°. Multo facilius potest permitti ut apponatur indirecte causa, si est quæstio de una alterave omissione, puta Missæ, quam de continua. Spectanda est igitur vis et rigor præcepti: nam quædam facilius benignam admittunt interpretationem et ideo causis minoribus ad excusandum indigent; e contra alia dif­ ficilius et nonnisi ob graviores causas urgere desinunt. “ Ita v. gr., cum gravior sit obligatio justitiae quam fidelitatis aut obedientiæ, gravior causa requiritur ut impotentem te reddas ad solvendum pretium rei emptæ, quam ad implendam gratuitam promissionem: gravior obligatio efficiendi ne impediaris v. gr., ab exsequendo tuo munere ludi magistri, medici, judicis, quam si agatur de sola Missæ aut jejunii omissione.” — Baller. Op. Mor. v. 1, n. 264.— Spectanda necessitas aut utilitas impedimenti. Res est evidens: consideres, puta, necessitatem et evidentem utilitatem ex itinere aliquo voluptuario semel aut bis inito, durante æstate, ab iis nostris operariis qui per integram hebdomadam multas horas quotidie laborare debent. Profecto Mater Ecclesia hos non increpabit si adeo raro Missam omittant. Vel consideres pauper­ culam aliquam vetulam quæ in aliquo angulo merces vendit die Dominica aliis pauperibus qui parvas suas emptiones nonnisi ista die sat commode facere queunt. Spectandum etiam an proxime vel remote præceptum impleri impediat. Et hinc gra­ vior causa requiritur ut quis licite impedimentum ponat quo propinquius urget lex. Tandem videndum “ an impedimentum per se et intrinsecus materiam præcepti attineat vel per accidens tantum: v. g. breviarium ad recitandum officium,” vel bona valetudo respectu ejusdem. Sanchez, Moral, lib. 1, cp. 15, η. 4. Hæc omnia debent considerari, et ita in diversis legibus diver­ sum erit judicium. — Cf. Sanchez et Baller. 1. c. CAPUT IX DE INTERPRETATIONE LEGIS ET EPIKEIA 94. Interpretatio legis est explicatio sensus a legislatore intenti, quando hic obscurior vel ambiguus esse videtur, et multipliciter distinguitur, nam: 1°. Ratione subjecti vel causœ, alia est authentica, alia usualis et alia doctrinalis, prout fit vel ipso superiore aut ab aliis, qui ejus­ dem potestatem participant, vel a consuetudine, vel a viris doctis. PARS I. CAP. IX—DE INTERPRETATIONE LEGIS ET EPIKEIA. 95 2°. Ratione modi est vel stricta vel lata. Prima rigorose servat verborum proprietatem, ut, v. gr., si per vocem filius intelligatur tantum persona generata; altera benigniorem admittit sensum, ut si eadem vox filius extendatur ad personam adoptatam. 3°. Ratione modi iterum, est vel comprehensiva vel extensiva. Prima sumit verba prout sonant, et ea explicat, vel late vel stricte, prout nuper dictum est; altera autem verbis appingit alium sensum præter naturalem, v. gr., si sub nomine pains intelligatur etiam avus, et sub nomine mortis, career perpetuus. 95. Epikeia autem est exceptio casus ob circumstantias, ex quibus certo vel saltem probabiliter judicatur, legislatorem no­ luisse illum casum sub lege comprehendi. Hinc differt ab inter­ pretatione, quia non agit de explicanda lege obscura, sed de non applicanda lege aliunde clara alicui casui in particulari. — Cf. S. Thoin. 1-2, q. 96, art. 6, et 2-2, q. 120, art. 1. — S. Alphons. n. 201; et Horn. Ap. n. 77. 96. Dico 1°. § 1. Leges authentice interpretatur legislator eiusve successor et is cui potestas interpretandi fuerit ab eisdem commissa. § 2. Interpretatio authentica, per modum legis exhibita, ean­ dem vim habet ac lex ipsa; et si verba legis in se certa declaret tantum, promulgatione non eget et valet retrorsum; si legem coarctet vel extendat aut dubiam explicet, non retrotrahitur et debet promulgari. § 3. Data autem per modum sententiæ iudicialis aut rescripti in re peculiari, vim legis non habet et ligat tantum personas atque afficit res pro quibus data est (Can. 17). Dico 2°. Interpretatio usualis pariter vim legis habet, et authenticæ accedit, dummodo consuetudo sit legitima, publica et uni­ versalis. Ratio est, quia tunc habetur consensus legislatoris; unde dicitur oonsuetudinem esse optimam legum interpretem. Dico 3°. Interpretatio doctrinalis non habet vim legis, cum non procedat a potestate legislativa; habet tamen plus vel minus pon­ deris juxta numerum et auctoritatem Doctorum, et praesertim eorum rationes. Ut interpretatio doctrinalis recte fiat, attendendæ sunt sequentes regulæ. la. Leges ecclesiasticæ intelligendæ sunt secundum propriam verborum significationem in textu et contextu consideratam; quæ si dubia et obscura manserit, ad locos Codicis parallelos, si qui sint, ad legis finem ac circumstantias et ad mentem legisla­ toris est recurrendum (Can. 18). 96 TRACTATUS III.—DE LEGIBUS. 2a. Leges quæ poenam statuunt, aut liberum iurium exercitium coarctant, aut exceptionem a lege continent, strictæ subsunt inter­ pretationi (Can. 19). 3a. Si certa de re desit expressum præscriptum legis sive generalis sive particularis, norma sumenda est, nisi agatur de poenis applicandis, a legibus latis in similibus; a generalibus juris principiis cum æquitate canonica servatis; a stylo et praxi Curiæ Romanæ; a communi constantique sententia doctorum (Can. 20). Lex vero favorabilis amplam poscit interpretationem. — Cf. S. Alphons. n. 200. — Scav. n. 260. — Kenrick, n. 32, QUÆSITA 97. Quær. 1°. An fieri debeat extensio a casu ad casum quando occurrit eadem adaequata ratio? Resp. Affirm., et ratio desumitur ex illo trito principio: Ubi eadem est ratio, ibi eadem currit legis dispositio. Tunc autem currit eadem adaequata ratio, quando, nisi lex extenderetur, legislator argui posset de injustitia vel imprudentia; ac proinde casus non expressus potius dici debet comprehensus in lege, quam lex extendi ad illum. Hoc autem habetur in sequentibus; 1°. in correlativis, ut sponsus et sponsa; 2°. in cequiparatis, ut ova et lacticinia relate ad legem abstinentiae; 3°. in connexis, ut sunt Diaconus et Subdiaconus; 4°. in contentis, ut sunt potestas testandi et potestas faciendi legata. — Cf. S. Alphons. ibid. — Scav. n. 261. Ast negative est respondendum si agatur de poenis: ita Can. 2219, § 3: Non licet poenam de persona ad personam vel de casu ad casum producere, quamvis par adsit ratio imo gravior, salvo tamen praescripto Can. 2231, juxta quem concurrentes æque cul­ pabiles eadem poena plectuntur, licet unus tantum nominetur. Quær. 2°. Quœnam subsunt strictæ interpretationi? Resp. Leges quæ poenam statuunt aut liberum jurium exer­ citium coarctant, aut exceptionem a lege continent; in dubio rescripta quæ ad lites referuntur, vel jura aliis quæsita lædunt, vel adversantur legi in commodum privatorum, vel denique impetrata fuerunt ad beneficii ecclesiastici assecutionem, strictam interpretationem recipiunt. Cf. Can. 19, 50. PARS I. CAP. X. — DE DISPENSATIONE LEGIS. 97 CAPUT X DE DISPENSATIONE LEGIS 98. Dispensatio est legitima relaxatio obligationis a lege pro­ venientis, pro aliquo casu particulari; ac proinde differt tum ab epikeia, tum a cessatione legis. — Dispensatio esse potest: 1°. licita vel illicita, prout fit justa de causa vel non; 2°. valida vel invalida, prout vel eximit a legis observatione vel non eximit; 3°. absoluta vel conditionata, prout simpliciter vel adjecta aliqua conditione conceditur; 4°. subreptitia vel obreptitia, prout tacetur in petitione aliquid manifestandum vel e contrario aliquid falsum asseritur. ARTICULUS I DE POTESTATE DISPENSANDI Dispensatio, seu legis in casu speciali relaxatio, concedi potest a conditore legis, ab eius successore vel Superiore, nec non ab illo cui iidem facultatem dispensandi concesserint (Can. 80). 99. Dico 1°. Legislator dispensare potest: 1°. in legibus suis, quia tantam habet potestatem ad solvendum, quantam habet ad ligandum; 2°. in legibus praedecessorum suorum, quia pari cum iis gaudet potestate; 3°. in legibus suorum inferiorum, quia hi ab ipso potestatem aut certe ipsi subordinatam illam habent. Dico 2°. Inferior non potest dispensare in legibus superioris sui, nisi ex potestate delegata, et in quantum ipsi delegatum est vel ab ipso superiore, vel a jure, vel a consuetudine. Ratio est, quia repugnat inferiorem gaudere auctoritate in legem sui superioris. QUÆSITA 100. Quær. 1°. An Papa dispensare possit in lege divina? Resp. Hac de re valde controvertitur apud theologos; sed controversia ista mere speculativa est, et potius ad modum lo­ quendi pertinet, an scilicet adhibenda sit necne vox dispensa­ tionis. Nam quod, interveniente ex justa causa pontificia auctoritate, tolli possit vinculum quod juris divini dicitur, utraque dissidentium pars æque consentit. — Cf. S. Thom. 2-2, q. 88, art. 12. — S. Alphons. n. 189; et Horn. Ap. n. 56. — Baller, not. (a) p. 101. Quær. 2°. In quibusnam legibus dispensare possit Episcopus? Resp. Episcopi aliique locorum Ordinarii dispensare valent in legibus diœcesanis, et in legibus Concilii provincialis ac plenarii ad normam can. 291, § 2, non vero in legibus quas speciatim tulerit Romanus Pontifex pro illo peculiari territorio, 98 TRACTATUS III—DE LEGIBUS. nisi ad normam can. 81 (Can. 82). Ordinarius potest dispen­ sare in legibus etiam irritantibus et inhabilitantibus in dubio facti, dummodo agatur de legibus in quibus Romanus Pontifex solet dispensare. — Cf. Can. 15. A generalibus Ecclesiæ legi­ bus Ordinarii infra Romanum Pontificem dispensare nequeunt, ne in casu quidem peculiari, nisi hæc potestas eisdem fuerit explicite vel implicite concessa, aut nisi difficilis sit recursus ad Sanctam Sedem et simul in mora sit periculum gravis damni, et de dispensatione agatur quæ a Sede Apostolica concedi solet (Can. 81 )J Quær. 3°. An Episcopus dispensare possit cum peregrinis in votis, juramentis et communibus Ecclesiæ præceptis? Resp. Affirm., uti constat ex canonibus 1245 pro observantia festorum, abstinentiae et jejunii; 1313 pro votis; 1320 pro jure­ jurando— Cf. S. Alphons. n. 158. — Baller, not. (c) p. 101. Quær. 4°. An Parochi in aliquibus dispensare valeant? Resp. Parochi nec a lege generali nec a lege peculiari dispensare valent, nisi hæc potestas expresse eisdem concessa sit (Can. 83). Quæ quidem potestas ex jure concessa est in casibus singu­ laribus et justa de causa tum relate ad subditos etiam absentes tum relate ad peregrinos præsentes in suo territorio pro obser­ vantia festorum, abstinentiae et jejunii. — Cf. Can. 1245. § 1; Can. 1044. Quær. 5°. An superior dispensare possit cum semetipso? Resp. Affirm., si sit primarius; imo et secundarius, si habeat facultatem generalem dispensandi cum aliis. — Cf. S. Alphons. Horn. Ap. n. 64. Quær. 6°. An delegatus subdelegare possit? Resp. § 2. Potestas iurisdictionis ab Apostolica Sede dele­ gata subdelegari potest sive ad actum, sive etiam habitualiter, nisi electa fuerit industria personæ aut subdelegatio prohibita. § 3. Potestas delegata ad universitatem negotiorum ab eo qui infra Romanum Pontificem habet ordinariam potestatem, potest in singulis casibus subdelegari. § 4. In aliis casibus potestas iurisdictionis delegata sub­ delegari potest tantummodo ex concessione expresse facta, sed articulum aliquem non iurisdictionalem etiam sine expressa commissione iudices delegati possunt subdelegare. 1 Cf. Addenda, p. 1087, n. 5. PARS I. CAP. X.—DE DISPENSATIONE LEGIS. 99 § 5. Nulla subdelegata potestas potest iterum subdelegari, nisi id expresse concessum fuerit (Can. 199). Quoad §2. ita C. 43 de officio et potestate delegati, 1, 29: “ Is autem, cui injungitur, ut personaliter negotium exsequatur, potest, dummodo partes consentiant, hoc aliis delegare; præterquam si inquisitionem fieri, vel ecclesiis de prælatis vel aliis ministris provideri, mandaremus; cum in his omnibus casibus industriam et fidem personae, cui talia committimus, eligere videamur.” Cf. S. Alphons. n. 193; et de Sacr. Pœnit. n. 566. ARTICULUS II DE CAUSIS AD DISPENSANDUM REQUISITIS 101. Dico 1°. Ad liceitatem dispensationis semper aliqua causa requiritur. Ratio est, quia secus superior non erit fidelis dis­ pensator. Idcirco peccat etiam qui in tali casu dispensationem petit; inducit enim dispensatorem ad rem illicitam, atque adeo peccat eodem peccati genere in petendo, ac legislator in conce­ dendo. — Cf. S. Thom. 1-2, q. 97, art. 4. Dico 2°. Ad validitatetn vero nulla causa requiritur ex parte concedentis, si dispenset in sua aut in inferioris lege. Ratio est. quia ille qui potest ligare, etiam solvere potest; secus autem, si in lege sui superioris dispenset, quia non præsumitur accepisse potestatem temere dispensandi. Dico 3°. Ad validitatem ex parte petentis, requiritur ut nulla sit in petitione obreptio aut subreptio essentialis, seu quæ cadat in causam motivam, quia superior non dispensat nisi sub tacita con­ ditione, scilicet, si preces veritate nitantur. De dispensationibus matrimonialibus pontificiis minoris gradus videas infra n. 921. — Cf. S. Alphons. n. 185. Tria hæc dicta jam confirmantur canone 84: § 1. A lege ecclesiastica ne dispensetur sine iusta et rationa­ bili causa, habita ratione gravitatis legis a qua dispensatur; alias dispensatio ab inferiore data illicita et invalida est. § 2. Dispensatio in dubio de sufficientia causæ licite petitur et potest licite et valide concedi (Can. 84). QUÆSITA 102. Quær. 1°. causa in re gravi? An peccet graviter superior dispensans sine 100 TRACTATUS Ill.—DE LEGIBUS. Resp. Neg., probabiliter per se, quoad legislatorem; quia, præciso scandalo vel aliorum damno, gravis non orietur deordinatio in re publica, propterea quod unus aut alter ex dis­ pensatione legem non observet; secus vero dicendum quoad inferiorem, quia non censetur delegatus ad dispensandum nisi justa de causa: atque adeo si aliter faciat, graviter concessa sibi potestate abutitur, et admittit culpam ex genere suo gra­ vem. — Cf. S. Alphons. nn. 178-180. Quær. 2°. An liceat petere vel concedere dispensationem in dubio, an causa sufficiat? Resp. Affirm., ad utrumque; ut patet ex modo citato ca­ none 84, § 2. — Cf. S. Alphons. n. 187. 103. Resolves. — 1°. Vaiei dispensatio ex justa causa con­ cessa alicui improbo, quem probum reputavit superior, etsi, cog­ nita improbitate, non fuisset dispensaturus; ratio, quia probitas non reputatur causa motiva, sed mere impulsiva. Excipe, nisi quis motus fuerit ob probitatem. 2°. Valet dispensatio, licet piures causæ falsæ, etiam motivæ per se, cum causis veris et sufficientibus expositæ sint; quia ubi causa aliqua motiva vera adest, sufficiens suppetit dispensationis fundamentum. 3°. Valet dispensatio concessa a superiore, licet ab inferiore jam fuerit negata, nec hujus negationis mentio fiat. 4°. Valet dispensatio pro aliquo inscio aut etiam invito obtenta, quando necessitas hoc exigat. — Cf. S. Alphons. n. 18(5. ARTICULUS III DE CESSATIONE DISPENSATIONIS 104. Dico 1°. Dispensatio quæ tractum habet successivum, cessat iisdem modis quibus privilegium, nec non certa ac totali cessatione causæ motivæ (Can. 86). Tractum habet successivum dispensatio quæ est virtute multiplex, ut in jejunio quadrigesimali, et singulis, ut ita dicam, diebus renovata. Dispensatio quat non habet tractum successivum, sed indivi­ sibilem effectum, ex. gr. tollendi inhabilitatem vel impedimentum, absolute censetur concessa et perpetua aestimatur, nec cessat, ut prior dispensatio. Dico 2°. Dispensatio omnino cessat, accedente revocatione ex­ pressa superioris, quia obligatio vel deobligatio a superioris volun­ tate pendet. Illicita tamen foret revocatio sine justa causa. — PARS I. CAP. XL—DE CESSATIONE LEGIS. 101 Non cessat autem ob revocationem inferioris sine justa causa, quia revocandi facultas non est in ejus arbitraria potestate. — Cf. S. Alphons. n. 197. — Nec cessat, si revocatio fiat etiam ex justa causa a delegato ad particularem dispensationem: quia ipsius potestas delegata post concessam dispensationem exstinguitur. Cessat autem, si inferior Prælatus ex jure ordinario aut ex delega­ tione ad universalitatem causarum dispensationem concessit eamque ex justa causa revocavit: quia potestas ipsius post concessionem factam non aufertur. —Cf. Wernz, Jus Decret, v. 1, n. 126. Dico 3°. Cessat etiam dispensatio per renuntiationem; sed ad hujus validitatem requiritur acceptatio superioris; quia solus su­ perior voluntatem ligare potest, sicut et a legis vinculo solvere. — Cf. S. Alphons. n. 198. Dispensatio non cessat non usu, aut usu contrario, aut nova dispensatione, aut discessu ex territorio concedentis dispensationem perpetuam. CAPUT XI DE CESSATIONE LEGIS 105. Dico. Lex variis modis cessare potest, scilicet: 1°. per abrogationem vel derogationem, prout omnino, aut tantum ex parte aboletur: quemadmodum enim superior legem ferre, sic eamdem vel tollere vel coarctare potest; 2°. per cessationem causæ motivæ adæquatœ, seu finis totalis, ob quem lata est respectu totius com­ munitatis; cessante enim causa legis, eam urgere legislator ra­ tionabiliter nequit; 3°. per desuetudinem, seu per consuetudinem contrariam debitis vestitam conditionibus; tunc enim superioris consensus saltem legalis accedit. — Ita communissime. Lex posterior, a competenti auctoritate lata, obrogat priori, si id expresse edicat, aut sit illi directe contraria, aut totam de integro ordinet legis prioris materiam; sed firmo præscripto can. 6, η. 1, lex generalis nullatenus derogat locorum specialium et personarum singularium statutis, nisi aliud in ipsa expresse caveatur (Can. 22). In dubio revocatio legis præexsistentis non præsumitur, sed leges posteriores ad priores trahendæ sunt et his, quantum fieri possit, conciliandae (Can. 23). 106. Quæres. An cesset lex, cessante causa finali, in casu particulari tantum, id est respectu aliquot personarum? Resp. Distinguendum est, si finis legis contrarie cesset, lex cessat; in eo enim casu legis observatio nociva aut justo diffi- 102 TRACTATUS III—DE LEGIBUS. cilior est: si vero negative tantum cesset, lex non cessat; nam finis logis adæquatus respicit ea quæ communiter contingunt, non vero casus particulares; non ergo hi obstant, quominus finis legis atque adeo lex ipsa perseveret. Hinc a bannorum proclamatione non eximuntur sponsi, etsi certo sciant nullum subesse matrimonio impedimentum. — Hæc sententia de obli­ gatione permanente, quando finis legis negative cessat, est certa et ab omnibus tenenda et sic Codex Juris Canonici de lege fundata in suppositione periculi : leges latœ ad praecavendum periculum generale urgent, etiamsi in casu particulari pericu­ lum non adsit. Can, 21, Notandum. — Præcepta, singulis data, eos quibus dantur, ubique urgent, sed iudicialiter urgeri nequeunt et cessant reso­ luto iure præcipientis, nisi per legitimum documentum aut cora: II duobus testibus imposita fuerint (Can. 24). PARS SECUNDA DE PRÆCIPUIS LEGUM SPECIEBUS CAPUT I DE LEGE NATURALI 107. Lex naturalis, juxta S. Thomam, est 11 participatio legis æternæ in rationali creatura.” Quam definitionem si paulo evol­ vas, dicere poteris legem naturalem esse — mandatum divinum necessarium, lumine naturali manifestatum, rectum ordinem con­ servari jubens, perturbari vetans. — Etenim existant relationes es­ sentiales hominis ad Deum, ad seipsum, ad proximum, quarum complexus constituit ordinem essentialem, ad quem servandum Deus non potest non obligare creaturam rationalem, quia secus sibi contradiceret. Quare auctor legis naturalis est Deus; sub­ jectum est creatura rationalis; prœco est lumen rationis; objectum quatenus lex est prohibens, sunt actiones intrinsece malæ, seu actiones quæ directe pessumdant illas relationes, quatenus vero est praeci­ piens, sunt actiones intrinsece bonœ. Illæ tamen singulis mo­ mentis cadunt sub præcepto, hæ tunc tantum cum, iis non positis, ordo ille essentialis violaretur. — Cf. S. Thom. 1-2, q. 91, art. 2. 108. Quæres. An objectum legis naturae interdum ignorari possit? PARS II. CAP. IL—DE LEGE DIVINA POSITIVA. 103 Resp. Primaria hujus legis principia, v. gr., bonum est faciendum, — malum est vitandum, — alteri ne feceris quod tibi fieri non vis, — a nemine ignorari possunt. Item conclusiones proximœ, ut sunt pleraque præcepta Decalogi, ignorari pariter nequeunt nisi vel raro vel aci breve tempus in rudibus et pueris. Verum ignorari possunt, et sæpe ignorantur conclusiones remotœ, ut patet ex tot controversiis quæ semper fuerunt inter Doctores agitatæ. — Cf. S. Thom. 1—2, q. 94, art. 4. — S. Alphons. nn. 170 et sea,; et de Conse, n. 8. CAPUT II DE LEGE DIVINA POSITIVA 109. Lex divina positiva duplex est, scilicet vetus et nova, et de utraque sufficiat hæc pauca animadvertere. I. Lex vetus, seu veteris Testamenti, continebat præcepta triplicis generis, scilicet: 1°. moralia, quæ spectabant rectitudinem moralem, et id statuebant quod lege naturali jam præscriptum erat, ut, v. gr., Decalogi præcepta; 2°. cærimonialia, quæ refere­ bantur ad Dei cultum, et statuebant cærimonias et sacrificia: 3°. judicialia, quæ ad politicam et oeconomicam administrationein seu ad rectam gubernationem populi pertinebant. Lex vetus a Christo abrogata fuit, ut pote “ posita donec veniret semen cui promiserat,” ut ait Apostolus, Galat. iii, 19. Præcepta vero moralia quæ in ea continebantur vigent vi legis naturalis et evangelicæ. II. Lex nova seu evangelica, quæ dicitur lex gratiæ vel liber­ tatis, vel novum Testamentum, continet documenta triplicis generis, scilicet: 1°. præcepta moralia, circa virtutes, præsertim theologicas; 2°. præcepta cærimonialia, circa sacramenta et Missæ sacrificium; 3°. mera consilia, sed magno præmio digna. Lex nova differt a lege veteri, præsertim in sequentibus: 1°. Vetus fuit umbra et figura; nova est lux et veritas. — 2°. Vetus, lex timoris erat; nova vero lex gratiæ et amoris est. Lex vetus dicitur imperfecta, non quidem in se, sed relative ad perfectiorem. Erat enim perfecta in se, cum Deum auc­ torem haberet, et Deus per illam attingeret scopum quem sibi præstituerat. Lex nova pro omnibus lata est, ideoque obligat omnes, quamvis ab ea observanda excusentur ii, ad quorum notitiam nondum per­ venit. Sic enim Christus, Matth. xxviii, 19, 20: ° Euntes ergo 104 TRACTATUS III,—DE LEGIBUS. docete omnes gentes, baptizantes eos in nomine Patris, etc., do­ centes eos servare omnia quæcumque mandavi vobis.” CAPUT III DE LEGE ECCLESIASTICA 110. Lex ecclesiastica dicitur, quæ pro recta Ecclesiæ guber­ natione et æterna animarum salute a potestate ecclesiastica fertur. — Collectio autem variarum legum ecclesiasticarum jus canoni­ cum constituit. Corpus juris canonici sex constat partibus, tria volumina con­ stituentibus. Sunt autem: Decretum Gratiani, Decretales, Sextus, Clementinœ, Extravagantes Joannis XXII, et Extravagantes com­ munes. Igitur, I. Prima pais continet Decretum Gratiani sic dictum a Gratiano, monacho Bencdictino, collectum, et anno 1151 publicatum sub titulo: Con­ cordantia discordantium canonum. Opus distribuitur in tres alias partes, quarum prima de personis ecclesiasticis tractat, secunda de actionibus seu de materia et forma judiciorum, et tertia de rebus sacris. — Prima harum trium partium dividitur in centum et unam distinctiones, quæ subdividun­ tur in capita seu canones: sic indicari solent: cap. Jejunium 7, dist. 76; vel etiam: dist. 76, cap. 7. — Secunda autem pars dividitur in triginta et sex causas: causæ autem dividuntur in quæstiones, et quaestiones in capita. Citatur modo sequenti: cap. Qui viderit 13, quæst. 5, causa 32; vel, causa 32, q. 5, cap. 13. — Tractatus de Pœnilen. qui invenitur versus medium causæ 33, et septem habet distinctiones sic citatur: cap. Men­ suram 86, dist. 1, de Poenitentia; vel, de Poenitentia, dist. 1. cap. 86.— Tertia demum pars constat quinque distinctionibus, quæ in varia capita dividuntur. Citantur ita: cap. Est unitas 49, dist. 4, de Consecrat., vel, de Consecrat, dist. 4, cap. 49. Hæc enim pars de consecrat ione Ecclesiarum, altarium, etc. tractat. II. Secunda pars corporis juris continet Decretales a Gratiano omis­ sas, vel post ipsum editas a S. Raymundo de Penafort, Ordinis Prae­ dicatorum, jussu Gregorii IX collectas et anno 1230 publicatas. In quinque dividitur libros, qui habent titulos et capita; hoc autem modo citantur: cap. Pervenit 28, de Appellationibus; vel. Decretal, lib. 2, tit. 28, cap. 28. — Caput posteriori hoc modo indicatum multo facilius invenitur. 111. Tertia pars continet Sextum. — Sextus, vel liber sextus De­ cretalium, sic appellatur, quia quinque libris Decretalium Gregorii IX adjicitur, et Decretales a Gregorio IX usque ad Bonifacium VIII editas habet. Prodiit anno 1298 auctoritate Bonifacii VIII: dividitur in quinque libros, qui etiam habent titulos et capita. Eodem modo citatur, sed additur in Sexto, vel apud Bonifacium. PAILS II. CAP. III.—DE LEGE ECCLESIASTICA. 105 IV. Quarta pars continet Clementinas sic dictas a Clemente V, qui eas colligi jussit post Concilium Viennense, cui anno 1311 præfuit, et quæ nihil aliud sunt nisi Constitutiones ab ipso Clemente vel a concilio Vien­ nensi editæ. Eas Joannes XXII promulgavit anno 1317 in quinque libris, qui non secus ac Decretales et Sextus, titulis et capitibus constant. Eodem modo pariter citantur, sed additur in Clementinis. V. Quinta pars continet Extravagantes Joannis XXII, seu Consti­ tutiones, (pias ipse prioribus annis pontificatus sui edidit. Sic vocantur, quia extra corpus juris hucusque collectum vagantur. Sic indicari solent: Exlrav. Joannis XXII, tit. 4, cap. I. VI. Sexta demum pars continet Extravagantes communes, quæ ita vocantur, quia a Joanne XXII et a pluribus aliis Pontificibus editæ sunt. Ipsæ etiam in quinque dividuntur libros, qui habent capita cum titulis, sed non numeratis. Sic ordinarie citantur: cap. l’as electionis, de Haere­ ticis, Exlravag. commun ib., vel Extrav. comm. lib. 5, de Haereticis, cap. 2. Aliæ Conciliorum Constantiensis et Tridentini, ac Pontificum Ro­ manorum Constitutiones postea editæ sunt, sed in corpus juris nondum fuerunt collectæ. Novus Codex Juris Canonici. . Pius X “statim ac Pontificatum sus­ cepit . . . consilium iniit universas Ecclesiæ leges ad hæc usque tempora editas lucido ordine in unum colligendi; amotis inde quæ abrogatæ jam essent aut obsoletæ, aliis, ubi opus esset, ad nostros præsentes mores opportunius accommodatis; aliis, etiam si quando necesse esse aut ex­ pedire videtur, ex novo constitutis.” Ita loquitur Summus Pontifex Benedictus XV de Decessore suo qui magno ausu novum Juris Canonici Codicem conficiendum curavit. Res erat jam diu in communibus desideratis, perardua, vix factu possibilis. Sed magnus ille Pius nihil quod Dei gloriam amplificaret, aversatus, operi manum admovit; sacrorum Antistites catholici orbis consuluit; Con­ silium sive Commissionem Pontificiam constituit quam penes erat totius negotii cura; huic consilio ex nonnullis S. R. E. Cardinalibus constanti præfuit ipse Pontifex; Consultores aliquos e viris canonici juris ac theologiæ peritissiinis elegerunt Patres Cardinales. Quamvis plurimi Ecclesiæ theologi se toto huic muneri codificationis tradidissent, gigantis instar inter omnes eminuit S. R. E. Cardinalis Petrus Gasparri, sidus novum scientiarum ecclesiasticarum, oculus consilii seu commissionis et cor operis universi. Cum codificatio ad finem vergeret, volumina diversorum libro­ rum in quibus impressa est, transmissa sunt ad Antistites, qui animad­ versiones suas Sedi Apostolicæ notas facerent. Has expandit Cardinalis Gasparri, ad Cardinales peculiaris Consilii detulit, qui examinarent quid esset in canonibus mutandum. Sed en fatalia mundum tempora ingressa sunt; Summus Pontifex lugens lugendus a toto orbe e vita excessit, vix non perfecto Codice. Ipsi suffectus gloriose regnans Benedictus XV, qui nihil non fecit ut finis negotio imponeretur. Tandem Codicem Pii X jussu digestum, duo­ decim ante annos inchoatum, Constitutione sua, Providentissima Mater Ecclesia, die festo Pentecostes anno 1917 his verbis promulgavit: “Itaque 106 TRACTATUS III.—DE LEGIBUS. invocato divinæ gratiæ auxilio, Beatorum Petri et Pauli Apostolorum auctoritate confisi, Motu proprio certa scientia atque Apostolicæ qua aucti sumus, potestatis plenitudine Constitutione hac Nostra, quam volumus perpetuo valituram, praesentem Codicem sic ut digestus est, promulgamus, vim legis posthac habere pro universa Ecclesia decernimus, jubemus.” Deinde decrevit eum vim obligandi habiturum a die decima nona men­ sis Maii anni millesimi nongentesimi duodevicesimi. Secretaria Status. — De Proscriptis aliquorum Codicis Canonum. — Episcopi aliive locorum Ordinarii complures a SS. D. N. Benedicto PP. XV demisse efflagitarunt ut, nulla interposita mora, vigere incipiant præscripta Codicis, i.e., quæ sequuntur: 1°. Canonis 859, §2; 2°. Canonis 1108, § 3; 3°. Canonis 1247, § 1 ; 4°. Canonum 1250, 1251, 1252, 1253, 1254. Beatissimus Pater, in audientia die 19 mensis augusti infrascripto Cardinali data, relatas preces benigne excipiens, decrevit, præscripta canonum, de quibus supra, ex hoc ipso die vim habere; prætereaque, Motu proprio, concessit ut S. R. E. Cardinales jam nunc omnibus ac singulis fruantur privilegiis quæ can., 239, § 1, 240, 600, η. 3, 1189, 1401, ejusdem Codicis describuntur. Quæ omnia promulgari jussit, contrariis quibuslibet minime obstantibus. Ex ædibus Vaticanis, die 20 mensis Augusti anni 1917. P. Card. Gasparri, a Secretis Status. Codex hic primus legum ecclesiasticarum jussu Summi Pontificis Pii X digestus, auctoritate Benedicti XV promulgatus, in quinque libros est divisus. Liber primus Normas Generales complectens, sex continet titulos, canones vero 1-86. Liber secundus, De Personis, tres continet partes: unam De clericis tum in genere tum in specie; alteram De religiosis; tertiam De laids; — pars prima duas habet sectiones, octo titulos, canones vero 108-486; huic parti praemittuntur canones 87107 circa varias qutestiones ad diversa genera personarum pertinentes. Libri secundi secunda p 1rs, De religiosis, novem continet titulos, canones vero 487-631. Ejusdem libri tertia pal's, De laids, duos continet titulos, canones vero 682-725. Liber tertius, De Rebus, sex continet partes; primam, De Sacramentis; alteram, De lods et tem­ poribus sacris; tertiam, De cultu divino; quartam, De magisterio ecclesi stico; quintam, De beneficiis aliisque institutis ecclcsiastids non collegial ibus; sextam, De b mis Ecclesiœ temporalibus. Libri tertii prima pars, De Sacramenis, octo continet titulos, canones vero 7311153; huic parti praemittuntur quinque canones de simonia, 726-730; pars secunda, Dc locis et temporibus sacris, duas continet sectiones, sex titulos, canones vero 1154-1254; pars tertia, De cultu divino, quinque habet titulos, canones vero 1255-1321; pare quarta, De magis crio ecclesias'ico, quinque continet titulos, canones vero 13221408; pars quinta, De beneficiis aliisque ins itu is ecclesi sticis non collegialibus, duos continet titulos, canones vero 1109-1494; pare sexta, De PARS II. CAP. III.—DE LEGE ECCLESIASTICA. 107 bonis Ecclesiœ temporalibus quatuor conti' et titulos, canones vero 14951551. Liber quartus, De Processibus, tres continet partes: unarm De judiciis; alteram De causis beatificalionis Servorum Dei et canonizat ioriis Beatorum; tertiam, De modo procedendi in nonnullis expediendis negotiis vel sanctionibus poenalibus applicandis. Prima pars, De judiciis, continet duas sectiones, viginti et unum titulos, canones vero 1556-1998; huic parti praemittuntur canones universaliores 1552-1555 De judiciis; pars secunda, De causis bealificalionis, etc., quinque continet titulos, canones vero 1999-2141; pars tertia, De modo procedendi, etc., septem continet titulos, canones vero 2142-2194. Liber quartus, De Delictis et Pœnis, tres continet partes: unam De delictis; alteram De pœnis; tertiam De pœnis in singula delicia. Prima pars tres continet titulos, canones vero 2195-2213; pars secunda duas continet sectiones, septem titulos, canones vero 22142313; pars tertia novem continet titulos, canones vero 2314-2414. Ad hunc Codicem melius intelligendum, interpretandum, applican­ dum inservient sequentes canones seu Normæ Generales. Quoniam autem iii ceterique ordinarie perspicui valde et breves sunt, eos, ut plurimum, citabimus ad verbum, ut cuivis in occurrente quaque quaestione pateat, quid jubeat lex, quibusque vocabulis exprimatur. Licet in Codice iuris canonici Ecclesiæ quoque Orientalis disciplina sæpe referatur, ipse tamen unam respicit Latinam Ecclesiam, neque Orientalem obligat, nisi de iis agatur, quæ ex ipsa rei natura etiam Ori­ entalem afficiunt (Can. 1). Codex, plerumque, nihil decernit de ritibus et cæremoniis quas liturgici libri, ab Ecclesia Latina probati, servandas præcipiunt in celebra­ tione sacrosancti Missæ sacrificii, in administratione Sacramentorum et Sacramentalium aliisque sacris peragendis. Quare omnes liturgicæ leges vim suam retinent, nisi earum aliqua in Codice expresse corrigatur (Can. 2). Codicis canones initas ab Apostolica Sede cum variis Nationibus conventiones nullatenus abrogant aut iis aliquid obrogant; eæ idcirco perinde ac in præsens vigere pergent, contrariis huius Codicis præscriptis minime obstantibus (Can. 3). Hæ igitur conventiones in pleno suo vigore permanent. Est quæstio de concordatis, igitur non de hac illave concessione huic illive nationi forte facta. Concordata vigent ac si Codex non esset. lura aliis quæsita, itemque privilegia atque indulta quæ, ab Apo­ stolica Sede ad hæc usque tempora personis sive physics sive moralibus concessa, in usu adhuc sunt nec revocata, integra manent, nisi huius Codicis canonibus expresse revocentur (Can. 4).1 Persona est sive physica sive moralis. Baptismate homo constituitur persona cum omnibus Christianorum juribus et officiis, nisi ad jura quod attinet obstet obex ecclesiasticæ communionis vinculum impediens vel lata ab Ecclesia censura; Catholica Ecclesia et Apostolica Sedes moralis personæ rationem habet ex ipsa ordinatione divina; ceteræ inferiores 1 Cf. Addenda, p. 1088, n. 6. 108 TRACTATUS III,—DE LEGIBUS. personae morales in Ecclesia eam sortiuntur sive ex ipso juris praescripto sive ex speciali competentis Superioris ecclesiastici concessione data per formale decretum ad finem religiosum vel caritativum. Privilegia, etc., his duabus personis a Sede Apostolica concessa, quæ in usu adhuc sunt, nec revocata, integra manent nisi expresse canonibus revocentur. Vigentes in praesens contra horum statuta canonum consuetudines sive universales sive particulares, si quidem ipsis canonibus expresse reprobentur, tanquam iuris corruptelae corrigantur, licet sint immemo­ rabiles, neve sinantur in posterum reviviscere; aliae, quæ quidem centenariæ sint et immemorabiles, tolerari poterunt, si Ordinarii pro locorum ac personarum adiunctis existiment eas prudentur submoveri non posse; ceteræ suppressæ habeantur, nisi expresse Codex aliud caveat (Can. 5). Codex vigentem huc usque disciplinam plerumque retinet, licet op­ portunas immutationes afferat. Itaque : 1°. Leges quælibet, sive universales sive particulares, præscriptis huius Codicis oppositæ, abrogantur, nisi de particularibus legibus aliud expresse caveatur; 2°. Canones qui ius vetus ex integro referunt, ex veteris iuris aucto­ ritate, atque ideo ex receptis apud probatos auctores interpretationibus, sunt æstimandi ; 3°. Canones qui ex parte tantum cum veteri iure congruunt, qua congruunt, ex iure antiquo æstimandi sunt; qua discrepant, sunt ex sua ipsorum sententia diiudicandi ; 4°. In dubio num aliquod canonum præscriptum cum veteri iure discrepet, a veteri iure non est recedendum ; 5°. Quod ad poenas attinet, quarum in Codice nulla fit mentio, spi­ rituales sint vel temporales, medicinales vel, ut vocant, vindicativæ, latæ vel ferendae sententiae, eae tanquam abrogatae habeantur; 6°. Si qua ex ceteris disciplinaribus legibus, quæ usque adhuc vigue­ runt, nec explicite nec implicite in Codice contineatur, ea vim omnem amisisse dicenda est, nisi in probatis liturgicis libris reperiatur, aut lex sit iuris divini sive positivi sive natura’.is (Can. G). Nomine Sedis Apostolicæ ve Sanctæ Sedis in hoc Codice veniunt non solum Romanus Pontifex, sed etiam, nisi ex rei natura vel sermonis contextu aliud appareat, Congregationes, Tribunalia, Officia, per quæ idem Romanus Pontifex negotia Ecclesiæ universæ expedire solet (Can. 7). De Curia Romana.—Curia Romana constat Sacris Congregationibus, Tribunalibus, et Officiis, prout inferius enumerantur et describuntur (Can. 242). § 1. In singulis Congregationibus, Tribunalibus, Officiis servanda est disciplina et tractanda sunt negotia secundum normas tum generales tum particulares, quas ipsis Romanus Pontifex præstituerit. § 2. Omnes qui ad Congregationes, Tribunalia, Officia Romanæ Curiæ pertinent, ad secretum servandum tenentur intra fines et secun­ dum modum ex disciplina unicuique propria determinatum (Can. 243). PARS Π. CAP. III.—DE LEGE ECCLESIASTICA. 109 § 1. Nihil grave aut extraordinarium in iisdem Congregationibus, Tribunalibus, Officiis agatur, nisi a Moderatoribus eorundem Romano Pontifici fuerit antea significatum. § 2. Gratiæ quaevis et resolutiones indigent pontificia approbatione, exceptis iis pro quibus eorundem Officiorum, Tribunalium, Congregationum Moderatoribus speciales facultates tributæ sint, exceptisque sententiis Tribunalis Sacræ Romanae Rotæ et Signaturae Apostolicae (Can. 244). Controversiam, si qua exoriatur, de competentia inter Sacras Con­ gregationes, Tribunalia vel Officia Romanae Curiae, dirimit cœtus S. R. E. Cardinalium, quos Romanus Pontifex singulis vicibus designaverit (Can. 245). ARTICULUS I DE SACRIS CONGREGATIONIBUS Singulis Congregationibus praeest Cardinalis Praefectus vel, si eisdem praesit ipsemet Romanus Pontifex, eas dirigit Cardinalis Secretarius, quibus adiunguntur Cardinales quos Pontifex eis adscribendos censuerit, cum aliis necessariis administris (Can. 246). § 1. Congregatio S. Officii, cui ipse Summus Pontifex praeest, tutatur doctrinam fidei et morum. § 2. Judicat de iis delictis quæ sibimet secundum propriam ejusdem legem reservantur, cum potestate has criminales causas videndi non solum in gradu appellationis a Tribunali Ordinarii loci, sed etiam in prima instantia, si directe ad ipsam delatæ fuerint. § 3. Ipsa sola cognoscit ea quæ, sive directe sive indirecte, in iure aut in facto, circa privilegium, uti aiunt, Paulinum et matrimonii imped­ imenta disparitatis cultus et mixtæ religionis versantur; itemque ad eam spectat facultas dispensandi in hisce impedimentis. Quare quælibet hujusmodi quæstio ad hanc Congregationem est deferenda, quæ tamen potest, si ita censeat et casus ferat, quæstionem remittere ad aliam Con­ gregationem vel ad Tribunal Sacræ Romanæ Rotæ.1 § 4. Ad eandem pertinent non solun delatos sibi libros diligenter excutere, eos, si oportuerit, prohibere, et dispensationes concedere; sed etiam ex officio inquirere, qua opportuniore licebit via, quæ in vulgus edantur scripta cujuslibet damnanda, et in memoriam Ordinariorum reducere, quam religiose teneantur in perniciosa scripta animadvertere eaque Sanctæ Sedi denuntiare, ad normam can. 1397. § 5. Ipsa una competens est circa ea omnia quæ ieiunium eucharisticum pro sacerdotibus Missam celebrantibus respiciunt (Can. 247). § 1. Congregationis Consistorialis Præfectus est ipse Romanus Pon­ tifex. Præter alios ad eandem pertinent ex officio Cardinales Secre­ tarius S. Officii, Præfectus Congregationis de Seminariis et Universita­ tibus studiorum et Secretarius Status. Inter Consultores ejusdem semper sunt Assessor S. Officii, Secretarius Congregationis pro negotiis eccle­ siasticis extraordinariis et Secretarius Congregationis de Seminiariis e* Universitatibus studiorum. 1 Cf. Addenda, p. 1088, n. 7. £10 TRACTATUS III.—DE LEGIBUS. § 2. Ad hanc congregationem spectant non modo parare agenda in Consistoriis, sed praeterea, in locis Congregationi de Prop. Fidei non obnoxiis, novas dioeceses ac provincias et capitula tum cathedralia tum collegialia constituere; dioeceses jam constitutas dividere; Episcopos, Administratores Apostolicos, Coadiutores et Auxiliares Episcoporum con­ stituendos proponere, canonicas inquisitiones seu processus super pro­ movendis indicere actosque diligenter expendere, ipsorum periclitari doc­ trinam, salvo praescripto can. 255. § 3. Ab hac Congregatione dependent ea omnia quæ pertinent ad con­ stitutionem, conservationem et statum dioecesium. Quare ipsa vigilat super impletis vel minus obligationibus, quibus Ordinarii tenentur; cognoscit ea quæ ab Episcopis scripto relata sint de statu suarum dioece­ sium; indicit visitationes apostolicas examinatque eas quæ fuerint absolute, transmissis in utroque casu ad singulas Congregationes iis ad deliberandum negotiis quæ ad eas particulare pertinent (Can. 248). § 1. Congregationi de disciplina Sacramentorum proposita est uni­ versa legislatio circa disciplinam septem Sacramentorum, incolumi jure Congregationis S. Officii circa ea quæ in can. 247 statuta sunt, et Sacra­ mentorum Rituum Congregationis circa ritus et cæremonias quæ in Sacramentis conficiendis, ministrandis et recipiendis servari debent. § 2. Ad illam itaque spectant ea omnia, quæ decerni concedique solent tum in disciplina matrimonii, tum in disciplina aliorum Sacramentorum nec non in celebratione Sacrificii Eucharistici, iis tantum exceptis quæ aliis Congregationibus reservata sunt. § 3. Ipsa cognoscit quoque et exclusive de facto inconsummationis matrimonii et de existentia causarum ad dispensationem concendendam, nec non de iis omnibus, quæ cum his sunt connexa. Potest tamen cog­ nitionem horum omnium, si id expedire iudicaverit, ad Sacram Romanam Rotam remittere. Pariter ad eam deferri possunt quæstiones de validi­ tate matrimonii, quas tamen, si accuratiorem disquisitionem aut in­ vestigationem exigant, ad tribunal competens remittat. Eodem modo ad ipsam pertinent videre de obligationibus ordinibus majoribus adnexis, atque examinare quæstiones de ipsa validitate sacræ ordinationis, aut eas ad tribunal competens remittere. Et ita porro de aliis Sacramentis (Can. 249). § 1. Congregationi Concilii ea pars negotiorum est commissa, quæ ad universam disciplinam cleri sæcularis populique Christiani refertur. § 2. Quamobrem ipsius est curare ut christianæ vite præcepta ser­ ventur, cum facultate opportune ab eisdem fideles dispensandi; mode­ rari quæ parochos et canonicos spectant; aut quæ pias sodalitates, pias uniones (etiamsi dependeant a religiosis vel erecte sint in eorum ecclesiis seu domibus), pia legata, pia opera, Missarum stipes, beneficia aut officia, bona ecclesiastica, mobilia et immobilia, tributa dicecesana, taxas Curi­ arum episcopalium aliaque hujusmodi attingunt. Eidem reservata est facultas eximendi a conditionibus requisitis ad assecutionem beneficiorum, quoties ad Ordinarios eorum collatio spectat; admittendi ad composi­ tionem eos qui occuparunt bona ecclesiastica, etiam pertinentia ad PARS II. CAP. Ill—DE LEGE ECCLESIASTICA. Ill religiosos; permittendi ut fideles acquirant bona ecclesiastica, a potestate civili usurpata. § 3. Videt quoque de iis omnibus, quæ ad immunitatem ecclesiasticam pertinent, itemque de controversiis circa praecedentiam, salvo iure Con­ gregationis de sodalibus religiosis et Congregationis Cæremonialis. § 4. Ad eam pertinent ea omnia quæ Conciliorum celebrationem et recognitionem atque ad Episcoporum coetus seu conferendas referentur, extra loca quæ subsunt Congregationi de Prop. Fide. § 5. Est autem hæc Congregatio competens in omnibus controversiis negotia eidem commissa spectantibus, quas in linea disciplinari pertrac­ tandas censuerit; cetera ad tribunal competens sunt referenda (Can. 250). § 1. Congregatio negotiis religiosorum sodalium præposita ea sibi exclusive vindicat quæ respiciunt regimen, disciplinam, studia, bona et privilegia religiosorum sodalium utriusque sexus tum sollemnibus tum simplicibus votis adstrictorum, eorumque qui, quamvis sine votis, in communi tamen vitam agunt more religisorum, itemque tertiorum ordinum saecularium, incolumni jure Congregationis de Prop. Fide. § 2. Quapropter, quaestionibus ordine iudiciario tractandis ad tri­ bunal competens remissis et incolumi semper jure Congregationis S. Officii et Congregationis Concilii circa negotia ad ipsas spectantia, hæc Congregatio quæstiones omnes suae competentiae in linea disciplinari dirimit; sed si quaestio versatur inter religiosum sodalem et personam non religiosam, ipsa, praesertim ad instantiam partis, potest quoque, si aequum judicaverit, eandem quaestionem ad aliam Congregationem aut tribunal remittere. § 3. Huic denique Congregationi reservatur concessio dispensationum a iure communi pro sodalibus religiosis, firmo praescripto can. 247, § 5 (Can. 251). § 1. Congregatio de Propaganda Fide missionibus ad praedicandum Evangelicam et catholicam doctrinam praeest, ministros necessarios constituit et mutat, facultatemque habet tractandi, agendi et exsequendi omnia hac in re necessaria et opportuna. § 2. Curat ea omnia quæ ad Conciliorum celebrationem et recog­ nitionem in locis sibi subjectis pertinent. § 3. Ejus jurisdictio iis est circumscripta regionibus, ubi, sacra hierarachia nondum constituta, status missionis perseverat. Huic Congregationi sunt etiam subjectae regiones, quæ, etsi hierarachia inibi constituta sit, adhuc inchoatum aliquid præseferunt. Eidem pariter subsunt societates ecclesiasticorum ac Seminaria quæ exclusive fundata sunt eo fine, ut in eis instituantur missionarii pro externis missionibus, præsertim quod attinet ad eorum regulas, administrationem atque opportunas conces­ siones ad sacram ordinationem alumnorum requisitas. § 4. Hæc autem Congregatio tenetur ad competentes Congregationes deferre negotia quæ aut fidem attingunt, aut causas matrimoniales, aut generales normas circa sacrorum rituum disciplinam tradendas vel interpretandas. 112 TRACTATUS III—DE LEGIBUS. § 5. Quod vero spectat ad sodales religiosos, eadem Congregatio sibi vindicat quidquid religiosos qua missionarios, sive uti singulos sive simul sumptos, tangit. Quidquid vero religiosos qua tales, sive uti singu­ los sive simul sumptos attingit, ad Congregationem religiosorum negotiis præpositam remittat aut relinquat (Can. 252). § 1. Congregatio Sacrorum Rituum jus habet videndi et statuendi ea omnia quæ sacros ritus et cæremonias Ecclesiæ Latinæ praxim spec­ tant, non autem quæ latius ad sacros ritus referuntur, cujusmodi sunt præcedentiæ jura aliaque id genus, de quibus sive servato ordine judicario sive in linea disciplinari disceptetur. § 2. Ejus proinde est præsertim advigilare, ut sacri ritus ac cæremoniæ diligenter serventur in Sacro celebrando, in Sacramentis admini­ strandis, in divinis officiis persolvendis, in iis denique omnibus quæ Ecclesiæ Latinæ cultum respiciunt; dispensationes concedere opportunas; insignia et honoris privilegia tam personalia et ad tempus, quam localia et perpetua, quæ ad sacros ritus vel cæremonias pertineant, elargiri, et cavere ne in hæc abusus irrepant. § 3. Denique ea omnia agit quæ ad beatificationem et canonizationem Servorum Dei vel ad sacras reliquias quoquo modo referuntur (Can. 253). § 1. Ad Congregationem Cæremonialem pertinet moderatio cæremoniarum in Sacello Aulaque Pontificali servandarum et sacrarum functi­ onum quas Patres Cardinales extra pontificale sacellum peragunt ; itemque eadem Congregatio cognoscit quæstiones de præcedentia tum Patrum Cardinalium tum Legatorum quos variæ Nationes ad Sanctam Sedem mittunt (Can. 254). Ad Congregationem pro negotiis Ecclesiasticis extraordinariis spec­ tat dioeceses constituere vel dividere vel ad vacantes dioeceses idoneos viros promovere, quoties hisce de rebus cum civilibus Guberniis agendum est; insuper Congregatio in ea negotia incumbit, quæ ejus examini subjiciuntur a Summo Pontifice per Cardinalem Secretarium Status, præsertim ex illis quæ cum legibus civilibus conjunctum aliquid habent et ad pacta conventa cum variis Nationibus referuntur (Can. 255). § 1. Congregatio de Seminariis et Universitatibus studiorum vigilat super omnibus quæ ad regimen, disciplinam, temporalem administrationem et studia Seminariorum pertinent, incolumi juris Congregationis de Prop. Fide. Eidem pariter commissa est moderatio regiminis et studiorum in quibus versari debent athenæa seu quas vocant Universitates vel Facul­ tates quæ ab Ecclesiæ auctoritate dependent, comprehensis iis quæ a religiosæ alicujus familæ sodalibus diriguntur. Novas institutiones perpendit approbatque ; facultatem concedit academicos gradus conferendi normasque tradit quibus ii conferri debeant, et ubi agitur de viro singulari doctrina commendato, potest eos ipsa conferre. § 2. In hac Sacra Congregatione connumerantur inter alios Cardina­ les Secretarius Congregationis Consistorialis et inter Consultores Asses­ sor ejusdem Congregationis (Can. 256). § 1. Congregationi pro Ecclesia Orientali præest ipse Romanus Ponti- PAILS II. CAP. III.—DE LEGE ECCLESIASTICA. 113 fex. Huic Congregationi reservantur omnia cujusque generis negotia quæ sive ad personas sive ad disciplinam, sive ad ritus Ecclesiarum orientalium referuntur, etiamsi sint mixta, quæ scilicet sive rei sive personarum ratione latinos quoque attingant. § 2. Quare pro Ecclesiis ritus orientalis hæc Congregatio omnibus facultatibus potitur, quas aliæ Congregationes pro Ecclesiis ritus latini obtinent, incolumi tamen jure Congregationis S. Officii ad normam can. 247. §3. Hæc Congregatio controversias dirimit via disciplinari; quas vero ordine judiciario dirimendas judicaverit, ad tribunal remittet quod ipsa congregatio designaverit (Can. 257) ARTICULUS II DE TRIBUNALIBUS CURIÆ ROMANÆ. § 1. Sacræ Pœnitentiariæ præficitur Cardinalis Pœnitentiarius Major. Hujus tribunalis jurisdictio coarctatur ad ea quæ forum internum, etiam non sacramentale, respiciunt; quare hoc tribunal pro solo foro interno gratias largitur, absolutiones, dispensationes, commutationes, sana­ tiones, condonationes; excutit præterea quæstiones conscientiæ easque dirimit. § 2. Ejusdem insuper est de iis omnibus judicare quæ spectant ad usum et concessionem indulgentiarum, salvo jure S. Officii videndi ea quæ doctrinam dogmaticam circa easdem indulgentias vel circa novas orationes et devotiones respiciunt (Can. 258).1 Causæ ordinem judiciarium requirentes aguntur apud Sacram Ro­ manam Rotam et apud Supremum Tribunal Signaturæ Apostolicæ intra fines et secundum normas traditas in can. 1598-1605, salvo jure Con­ gregationis S. Officii et Congregationis Sacrorum Rituum in causas sibi proprias (Can. 259). ARTICULUS III DE OFFICIIS CURIÆ ROMANÆ § 1. Cancellariæ Apostolicæ, cui præest Cardinalis Cancellarius Sanctæ Romanæ Ecclesiæ, hoc est proprium munus, apostolicas expedire litteras seu bullas pro beneficiorum et officiorum consistorialium pro­ visione, novarum provinciarum et dioecesium ac capitulorum institutione et pro aliis majoribus Ecclesiæ negotiis conficiendis. § 2. Quæ litteræ seu bullæ ne expediantur, nisi de mandato Congre­ gationis Consistorialis circa negotia ad ejus competentiam spectantia, aut de mandato Summi Pontificis circa alia negotia, servatis in singulis casibus ipsius mandati terminis (Can. 260). Datariæ Apostolicæ, quam moderatur Cardinalis Datarius Sanctæ Romanæ Ecclesiæ, commissum est cognoscere de idoneitate promoven1 Cf. Addenda, p. 1089, n. 8. 114 TRACTATUS III.—DE LEGIBUS. dorum ad beneficia non consistorialia Apostolicæ Sedi reservata ; conficere et expedire apostolicas litteras pro eorum collatione; eximere in confe­ rendo beneficio a conditionibus requisitis, quoties ejus collatio ad Ordi­ narium non pertinet; curare pensiones et onera quæ Summus Pontifex in memoratis conferendis beneficiis imposuerit (Can. 261). Cameræ Apostolicæ, cui praesidet Sanctæ Romanæ Ecclesiæ Cardi­ nalis Camerarius, cura est atque administratio bonorum ac jurium tempo­ ralium Sanctæ Sedis, quo tempore praesertim hæc vacua habeatur; et tunc adamussim serventur normae statutae in const. Pii X Vacante Sede Apostolica, 25 Dec., 1904 (Can. 262). Officium Secretariæ Status, cujus moderator est Cardinalis Secretarius Status, constat triplici parte hoc ordine : 1°. Prima pars, cui praesidet Secretarius Congregationis pro nego­ tiis Ecclesiasticis extraordinariis, versatur in negotiis quæ eidem Con­ gregationi examinanda subjici debent, ad normam can. 255, ceteris pro diversa eorum natura ad peculiares Congregationes remissis ; 2°. Altera pars, cui præest Substitutus, incumbit in ordinaria negotia; 3°. Tertiam partem dirigit Cancellarius Brevium Apostolicorum, qui vacat expeditioni Brevium (Can. 263). Ad Secretarias Brevium ad Principes et Epistolarum latinarum spectat munus latine scribendi acta Summi Pontificis, ab eodem illis commissa (Can. 264). Consilium seu Commissio ad Codicis canones authentice interpretandos instituta est a Summo Pontifice Benedicto XV, Motu proprio, Cum juris, die XV mensis Septembris anno 1917. 1. Huic Commissioni uni jus erit Codices canones authentice inter­ pretandi, audita tamen in rebus majoris momenti Sacra ea Congregatione cujus propria res sit. Constat ex aliquot Cardinalibus quorum unus cœtui præsit; his accedent vir probatus qui Sacri Consilii erit ab Actis, Consultoresque ex utroque clero; jus erit Consilio interrogandi Consultores Sacrarum Congregationum, pro sua quemque re. 2. Sacræ Romanæ Congregationes nova Decreta Generalia jamnunc ne ferant, nisi gravis necessitas aliud suadeat. Ordinarium igitur earum munus erit tum curare ut Codicis praescripta religiose serventur, tum In­ structiones edere quæ iisdem praeceptis majorem lucem afferant et effici­ entiam pariant. Hæc documenta sic conficienda sunt, ut sint et appa­ reant quasi quaedam explanationes et complementa canonum. 3. Quando bonum Ecclesiæ universae postulabit, ut novum decretum ab aliqua Congregatione condatur, ea decretum condat; quodsi a Codicis praescriptis dissentiat, Summum Pontificem de discrepantia moneat. Decretum a Summo Pontifice approbatum Congregatio ad Consilium deferat, cuius erit ad Decreti sententiam canonem redigere. Si Decretum a Codicis præscripto dissentiat Consilium indicet cui legi Codicis nova lex sufficienda sit; si versetur res de qua Codex sileat, Consilium statuat quo loco novus canon inserendus, numero canonis, qui proxime antecedit, bis, ter, etc., repetito, ne canon ullus sede sua moveatur aut series numero- PARS II. CAP. IV.—DE LEGE CIVILI. 115 rum perturbetur. Quæ omnia post Sacræ Congregationis Decretum, ir. Acla Apostolicæ Sedis referantur. Sacra Congregatio pro Ecclesia Orientali. Huic reserventur omnia cuiusvis generis negotia quæ sive ad personas, sive ad disciplinam, sive ad ritus Ecclesiarum Orientalium referuntur, etiamsi sint mixta, quæ scilicet sive rei sive personarum ratione latinos quoque attingant. Ipsi præest S. Pontifex qui ipsam Motu proprio, Dei providentis, creavit die 1 mensis Maii, an. 1917. Cf. Ferreres, Razôn y Fe, t. 491; La Civiltà Cattolica, an. 1917, 1918; Boudinhon, Revue du Clergé Français, t. 92; The Irish Ecclesiastical Record, 1917, 1918; The Irish Theological Quarterly, 1917, 1918. — The American Ecclesiastical Review, 1917, 1918; Papi, Religious Profession— Marc, Institutiones Morales, Ed. 15, Supplementum, 1917. CAPUT IV DE LEGE CIVILI 111. Lex sen jus civile est collectio legum, quibus unaquæque natio dirigitur ad bonum commune, quæcumque demum sit ejus forma regiminis. — Verum strictiori sensu quandoque nomine legis civilis intelligitur specialis quædam collectio legum per oppo­ sitionem, v. gr., ad leges militares, criminales, etc. — Imo apud nos lex civilis (the civil law) sumitur ad denotandum jus Ro­ manum. — Cf. Bouvier, Law Dictionary, sub verbo Law. — Kenrick, Append, ad tract. 6, de leg. civ. variet. 112. Quæres. Quotuplicis generis jus potissimum viget in hac nostra regione? Resp. Jus Romanum (the civil law), jus commune (the common law) et jus statutorum (the statute law). — Dixi potissi­ mum, quia in Louisiana, v. gr., viget multum de jure Gallico, præsertim quoad hæreditatem et successionem bonorum, et aliquid de Hispanico. — Igitur, I. Jus Romanum, quod alibi dicitur commune et apud nos civile, magno semper in honore habitum est tanquam sapientia plenum, et quasi ratio scripta. Continetur in celeberrimo Codice, seu corpore juris civilis, edito jussu Justianiani. Hoc volumen in quatuor partes distribuitur. In prima parte sunt Institutiones Justiniani, quæ, quasi rudimenta et elementa pro tironibus juris civilis, quatuor libris continentur. In secunda autem parte sunt Digesta seu Pandectœ, quæ in 50 libros distribuuntur. — In tertia est codex, vocatus Rcpetitœ praelectionis, in 12 libros divisus. — In 116 TRACTATUS III—DE LEGIBUS. quarta demum parte continentur 68 Authenticos seu Novellœ, quæ numerico ordine designantur. II. Jus commune est complexus principiorum, consuetudinum et normarum agendi, quæ apud nos applicantur ad tutamen personarum et proprietatis, et quæ non fundantur in expressa et positiva declaratione facta a coetibus legislatoriis. III. Jus statutorum est complexus legum quæ emanant a coetibus legislatoriis, actu positivo et expresso. — Cf. Kent, vol. I, nn. 447, 472 et. 473. — Bouvier, Law Dictionary, sub verbo Law. — Kenrick, Append, ad tract. 6, de leg. civ. variet, n. 1. CAPUT V DE LEGE PŒNALI 113. Lex poenalis ea est quæ non obligat in conscientia ad ali­ quid faciendum aut omittendum, nisi sub poena temporali, id est, ad acceptandam poenam ut justam, postquam hæc inflicta fuerit. Dico. — Lex simpliciter poenalis non repugnat; repugnaret aidem si esset pure poenalis, id est si nullo modo in conscientia obligaret. Patio primi est, quia ad legis essentiam sufficit ut imponatur aliqua obligatio in conscientia, quæcumque illa sit. Ratio autem secundi, quia secus lex illa careret aliquo elemento essentiali, scilicet vi ligandi, et potius dicenda esset consilium. — Cf. S. Alphons. n. 145. QUÆSITA 114. Quær. 1°. An dici possit, hodiedum leges omnes civiles sssc poenales? Resp. Si agatur de jure, certum est legumlatores quos­ cumque posse ita velle; nam lex ex ipsorum voluntate vim sortitur. Verum ad factum quod spectat, generatiin admittitur, esse poenales leges omnes respicientes tributa imposita mercibus quæ transvehuntur, quæque vectigalia nuncupantur; sed de aliis legibus non parum dubitatur. Pauci tantum, forte non improbabiliter, contendunt hodiedum satis constare de hac voluntate, propterea quod legumlatores non quidem conscientiæ, sed tantum vi et poenis videntur fidere. — Quidquid sit, præstat omnino hac de re nunquam verba facere apud populum præsertim rudiorem, illumque suaviter adducere ad leges omnes adimplendas. — Cf. S. Alphons. n. 147. — Kenrick, tract. 6, cap. 3. η. 20. — Acta S. Sedis, vol. 7, pp. 219 et seq. PARS Π. CAP. VI.—DE LEGE IRRITANTE. 117 Non autem de legibus nostris universim dici potest eas esse mere poenales. Nam certo si modus agendi legumlatorum spec­ tetur, constat eos non tantum non spernere sed consulere Dei auctoritatem in legibus condendis: id quod quotidie videre est in nostris aulis legislativis. Leges ipsas ferunt iidem tanquam viri qui sciunt maximum vinculum unitatis et obedientiæ esse reverentiam auctoritati debitam. Quoniam ergo sententia affir­ mativa apud nos nulli prorsus tali præsumptioni innititur, di­ cendum omnino est ipsos legislatores leges edicere velle modo convenienti et necessario reipublicœ: hic autem modus est in materiis plurimis cogere in conscientia ad agendum juxta legem: sic, v. gr., ubi objectum legis directe pertinet ad promovendos bonos mores reipublicæ et delicta cohibenda; vel necessarium habetur ad pacem ejus conservandam, ad familiæ et individuo­ rum jura protegenda, ad pacta sarta tecta retinenda, ad officia publica sincere obeunda; in his et similibus casibus leges nullo modo habendæ sunt ut mere poenales sed ut vere sub culpa et poena obligantes. Quær. 2°. An sint leges aliquœ Ecclesiœ simpliciter poenales? Resp. Certum est simpliciter poenales esse regulas mul­ torum Ordinum religiosorum; esse autem in potestate Ecclesiæ ejusmodi leges condere, si velit, etiam quoad universitatem fidelium, dubitari non potest. Verumtamen raro utitur, imo nunquam forte usa est hac potestate, propterea quod leges plerumque non ferat, nisi de rebus necessariis aut saltem magni momenti, ad salutem animarum spectantibus, in quibus magis expedit ut conscientia obligetur, quam ut poena infligatur. Præterea, cum careat de facto mediis ad coercendum, ipsius potestas legislativa imminueretur. — Cf. Reuter, n. 126. Notandum. — § 2. Non solum quæ ab omni imputabilitate ex­ cusant, sed etiam quæ a gravi, excusant pariter a qualibet poena tum latæ tum ferendæ sententiæ etiam in foro externo, si pro foro externo excusatio evincatur (Can. 2218, § 2). CAPUT VI DE LEGE IRRITANTE 115. Lex irritans ea est, quæ statuit aliquem actum a principio invalidum esse, vel ex judicis sententia invalidandum; ac proinde aliæ sunt leges ipso facto irritantes, aliæ vero post sententiam 118 TRACTATUS III,—DE LEGIBUS. tantum. Præterea aliæ sunt irritantes absolute, et aliæ conditionate, si nimirum deficiant requisitæ conditiones. Demum aliæ immediate irritant actum ipsum, et aliæ mediate, personas ipsas inhabiles reddendo. — Cf. tamen infra, η. 928. 116. Dico 1°. Omnis legislator leges irritantes condere potest. Ratio est, quia hoc ad bonum commune requiritur; secus enim fraudes et pericula societatis humanæ propulsari satis nequirent. Dico 2°. Leges quæ statuunt actus rescindi posse, eos ante judicis sententiam non irritant, ut ex terminis patet, et proinde ante ejus­ dem sententiam vim non sortiuntur. Lata autem sententia, huic omnino standum est in iis omnibus quæ intrinsece ex irritatione nascuntur, quia auctoritati præcipienti obtemperandum est. Dico 3°. In jure canonico irritantes aut inhabilitantes eæ tantum leges habendæ sunt, quibus aut actum esse nullum aut inhabilem esse personam expresse vel æquivalenter statuitur (Can. 11). Ipsæ autem in dubio juris non urgent; et in dubio facti ab Ordinario dispensari in eis potest, — Cf. Can. 15. QUÆSITA 117. Quær. 1°. An lex irritans obliget in conscientia ad actum vitandum? Resp. Affirm., si sit simul irritans et prohibens, ut sunt leges matrimonii impedimenta statuentes; secus, si sit irritans tantum, quia tunc finis legis sola actus irritatione sufficienter obtinetur, ut in pluribus contractibus civilibus. — Cf. Reuter, n. 232. Quær. 2°. An ignorantia invincibilis effectum irritationis im­ pediat? Resp. Neg., quia ignorantia non supplet defectum rei essentialiter requisitæ, nec tollit gravia incommoda quæ se­ querentur, si lex in omni casu non irritaret. Uti ex Codice patet : § 1. Nulla ignorantia legum irritantium aut inhabilitantium ab eisdem excusat, nisi aliud expresse dicatur (Can. 16). Et etiam: Ignorantia irregularitatum sive ex delicto sive ex defectu atque impedimentorum ab eisdem non excusat (Can. 988).—Cf. Sanchez, de Matrim. lib. 9, disp. 32, n. 17. Quær. 3°. An lex irritans, non obstante incommodo valde gravi, irritet? Resp. Affirm., nisi agatur de damno communi; ratio est, tum quia lex irritans actum potius quam personam afficit, tum PARS II. CAP. VII—DE CONSUETUDINE. 119 quia si secus diceretur, homines facilius sibi fingerent incom­ moda, et lex totum robur suum amitteret. CAPUT VII DE LEGE NON SCRIPTA, SEU DE CONSUETUDINE 118. Consuetudo causaliter considerata, seu ut alii dicunt, con­ suetudo facti, est similium alicujus communitatis actuum fre­ quentia: formaliter vero spectata, seu consuetudo juris, est jus quoddam ortum ex frequentia actuum similium alicujus com­ munitatis. Consuetudo facti sæpe non est nisi abusus, neque de illa hic sermo est, sed tantum de consuetudine juris. Consuetudo praecipue dividitur in consuetudinem prœter legem, secundum legem, contra legem. Prima est quædam nova lex, quæ proinde jus constituit, ubi lex scripta nihil præcipit aut pro­ hibet. Altera ea est quæ legem jam existentem interpretatur aut confirmat, et hæc constituit jus, non ubi p^ne deficit lex, sed ubi deficit quoad interpretationem, aut firmitatem et observan­ tiam. Tertia demum ea est quæ statuitur contra receptionem legis, aut ad abolendam legem jam receptam, et hæc instituit jus derogatorium, ubi lex abrogans scripta deficit. — Cf. Bouix, de Princip. pp. 350 et seq. Dico. Consuetudo, debitis vestita conditionibus, jus inducit, et valet ad instar legis scriptœ. Constat ex plurimis locis juris canonici, præsertim ex cap. Γη his, Dist., 11, ex unanimi consensu Doctorum, et specialiter ex S. Thoma, 1-2, q. 97, art. 3. QUÆSITA 119. Quær. 1°. Quœnam sint conditiones ad legitimam con­ suetudinem requisitæ? Resp. Plures numerantur a Canonistis; præcipuæ sunt sequentes : (a) Ex parte ipsius consuetudinis requiritur ut sit rationabilis, non quidem eo sensu, ut non sit peccaminosa, nam ordinarie peccant qui eam primo introducunt contra legem, sed quod non sit contra jus divinum aut naturale, neque disrumpat nervum disciplinæ ecclesiasticæ. — Cf. S. Thom. ib. — Bouix, de Princip. p. 362. (5) Communitas quæ legis ecclesiasticæ saltem recipiendæ capax est, potest consuetudinem inducere quæ vim legis ob­ 120 TRACTATUS III.—DE LEGIBUS. tineat (Can. 20), et ratio est, quia consuetudo est lex, quæ ligat totam communitatem, ac proinde debet oriri a tota communi­ tate. — Cf. Scavini, n. 285. — Bouix, de Princip. p. 357. (c) Ex parte acluu?n requiritur ut hi sint 1°. liberi, quia secus deficeret causa efficiens, nempe consensus populi; 2°. frequentes et uniformes, secus non posset cognosci adesse hunc consensum; 3°. continui, quia per interruptionem cessat præscriptio; 4°. facti cum intentione sese obligandi vel consuetudi­ nem introducendi, quia consuetudo est lex quæ non obligat, nisi adsit voluntas ligandi; 5°. diuturni, secus non haberetur praescriptio. — Cf. Bouix, ibid. (d) Consuetudo in Ecclesia vim legis a consensu competentis Superioris ecclesiastici unice obtinet (Can. 25). Superiore enim nullo modo consentiente, et a fortiori resistente, nihil statui potest a subdit is pro bono communitatis. Consensus per­ sonalis est vel expressus vel tacitus; primus facile intelligitur; alter tunc adest quando Princeps consuetudinem noscit, et tamen ei non contradicit, cum commode contradicere possit. Con­ sensus autem legalis, qui et generalis vel juridicus appellatur, ille est, qui datur per legem, sive per jus ipsum, quod in ante­ cessum et universaliter approbat omnes consuetudines rationa­ biles et legitime præscriptas. Ad ejusmodi consensum non requiritur ut Princeps consuetudinem cognoscat. — Communissi­ ma est Doctorum sententia consensum legalem admitti a jure canonico tanquam sufficientem ad consuetudinem firmandam, dummodo ea sit rationabilis, et tempore duraverit ad præscribendum requisito. Patet ex cap. Cum tanto, 11, tit. 4, de Con­ suetudine, lib. 1, Decret. — Cf. Reiffenstuel, in 1, Decret., tit. 4, § 5, η. 138. — Bouix, de Prine., p. 370. Quær. 2°. Utrum semper requiratur diuturnitas, et qualis esse debeat? Resp. Si Princeps in consuetudinem expresse vel tacite con­ sentiat, non requiritur diuturnitas; nam statim ac subditorum voluntati accedit Principis voluntas, omnes obligantur. Re­ quiritur autem si consuetudo firmanda est per consensum legalem: nam ita jura exigunt, et quidem sapienter, ne citius quam par est, inscio Principe, novæ leges introducantur, aut veteres abrogentur. . ■ § 1. luri divino sive naturali sive positivo nulla consuetudo potest aliquatenus derogare; sed neque iuri ecclesiastico prae­ judicium affert, nisi fuerit rationabilis et legitime per annos quadraginta continuos et completos praescripta; contra legem PARS H. CAP. VIII.—DE PRIVILEGIO. 121 vero ecclesiasticam quæ clausulam contineat futuras consue­ tudines prohibentem, sola præscribere potest rationabilis con­ suetudo centenaria aut immemorabilis. § 2. Consuetudo quæ in iure expresse reprobatur, non est rationabilis (Can. 27). Consuetudo præter legem, quæ scienter a communitate cum animo se obligandi servata sit, legem inducit, si pariter fuerit rationabilis et legitime per annos quadraginta continuos et completos præscripta (Can. 28). — Cf. S. Alphons. n. 107; et Horn. Ap. n. 11. Notandum. — Firmo præscripto can. 5, consuetudo contra legem vel præter legem per contrariam consuetudinem aut legem revocatur; sed, nisi expressam de iisdem mentionem fecerit, lex non revocat consuetudines centenarias aut immemorabiles, nec lex generalis consuetudines oarticulares (Can. 30). CAPUT VIII DE LEGE FAVORABILI, SEU DE PRIVILEGIO 120. Privilegium est gratia constans et permanens certis per­ sonis vel certis dignitatibus contra vel præter legem communem a superiore concessa. — Distinguitur autem multipliciter, nam est: 1°. personale, locale vel reale, prout conceditur certæ personæ, aut incolis certi loci, aut alicui rei, v. gr., certæ Ecclesiæ; 2°. contra legem vel præter legem, prout per illud alicui legi derogatur vel secus; 3°. favorabile vel odiosum, prout privilegiato prodest secluso aliorum gravamine, aut alios aggravat, dum uni favet. 121. Dico 1°. Privilegium contra legem tantum concedi potest ab illis qui a lege valide dispensare queunt, et quidem solis subditis, non secus ac si de dispensatione ageretur, quia genus quotidam dis­ pensationis est. Privilegium autem præter legem, seu privilegium improprie dictum, potest concedi etiam non subditis, quia non est actus jurisdictionis, sed actus mera? facultatis et quasi donatio. Sic Princeps potest concedere extraneo privilegium venandi in suo territorio. Dico 2°. Privilegium favorabile large interpretandum est; sed privilegium odiosum strictæ interpretationis esse debet. Utrumque evincitur ex jure, et consonat communis Doctorum consensus. Dico 3°. Nemo tenetur per se uti privilegio, quia unusquisque juri suo renuntiare potest; aliquando tamen per accidens privilegialus obligatur ad usum privilegii: 1°. ratione caritatis; sic 122 TRACTATUS III.—DE LEGIBUS. qui habet facultatem absolvendi a reservatis, peccatorem reser­ vata habentem et in gravi necessitate positum, audire tenetur; 2°. ratione boni communis, quando nempe privilegium non est personale sed reale, addictum loco vel dignitati vel statui; sic privilegio immunitatis uti debent omnes clerici, et regulares re­ nuntiare non possunt privilegio exemptionis. — Cf. S. Alphons. Append, de privileg. nn. 3 et seq. Quæ omnia comprobantur in novo Codice: Nemo cogitur uti privilegio in sui dumtaxat favorem concesso, nisi alio ex capite exsurgat obligatio (Can. 69). Dico 4°. § 1. Privilegia acquiri possunt non solum per di­ rectam concessionem competentis auctoritatis et per communi­ cationem, sed etiam per legitimam consuetudinem aut præscriptionem. § 2. Possessio centenaria vel immemorabilis inducit prae­ sumptionem concessi privilegii (Can. 63). QUÆSITA Quær. 1°. Quomodo cesset privilegium? Resp. § 1. Privilegia cessant per renuntiationem a com­ petente Superiore acceptatam. § 2. Privilegio in sui tantum favorem constituto quaevis per­ sona privata renuntiare potest. § 3. Concesso alicui communitati, dignitati locove renuntiare privatis personis non licet. § 4. Nec ipsi communitati seu coetui integrum est renuntiare privilegio sibi dato per modum legis, vel si renuntiatio cedat in Ecclesiae aliorumve præiudicium (Can. 72). Resoluto iure concedentis, privilegia non exstinguuntur, nisi data fuerint cum clausula: ad beneplacitum nostrum^ vel alia æquipollenti (Can. 73). Privilegium personale personam sequitur et cum ipsa extinguitur (Can. 74). Privilegia realia cessant per absolutum rei vel loci interi­ tum; privilegia vero localia, si locus intra quinquaginta annos restituatur, reviviscunt (Can. 75). Cessat quoque privilegium, si temporis progressu rerum adiuncta sic, iudicio Superioris, immutentur ut noxium evaserit, aut eius usus illicitus fiat; item elapso tempore vel expleto numero casuum pro quibus privilegium fuit concessum, firmo praescripto can. 207, § 2. (Can. 77). PARS II. CAP. IX.—DE TEMPORIS SUPPUTATIONE ET RESCRIPTIS. QujFR. 2°. 123 In quo loco possit quis privilegio suo uti? Resp. Si in concessione restrictio aliqua localis apposita est, hæc est accurate servanda. Si talis restrictio non est apposita, in genere potest quis suo privilegio uti in toto territorio conce­ dentis; imo et extra hoc territorium uti potest si privilegium est personale. Notandum tamen peregrinos ex generali con­ suetudine privilegiis loci quem peragrant frui posse.1 Notandum. — § 1. Facultates habituales quæ conceduntur vel in perpetuum vel ad præfinitum tempus aut certum numerum casuum, accensentur privilegiis præter ius. § 2. Nisi in earum concessione electa fuerit industria personæ aut aliud expresse cautum sit, facultates habituales, Episcopo aliisve de quibus in can. 198, § 1 ab Apostolica Sede concessæ, non evanescunt, resoluto iure Ordinarii cui concessae sunt, etiamsi ipse eas exsequi coeperit, sed transeunt ad Ordinarios qui ipsi in regimine succedunt; item concessæ Episcopo competunt quoque Vicario Generali. § 3. Concessa facultas secumfert alias quoque potestates quæ ad illius usum sunt necessariæ; quare in facultate dispensandi includitur etiam potestas absolvendi a poenis ecclesiasticis, si quæ forte obstent, sed ad effectum dumtaxat dispensationis consequendæ (Can. 66). Privilegium ex ipsius tenore æstimandum est, nec licet illud extendere aut restringere (Can. 67). In dubio privilegia interpretanda sunt ad normam can. 50; sed ea semper adhibenda interpretatio, ut privilegio aucti aliquam ex indulgentia concedentis videantur gratiam consecuti (Can. 68). DE TEMPORIS SUPPUTATIONE ET RESCRIPTIS I. — De Temporis Supputatione. 122. Salvis legibus liturgicis, tempus, nisi aliud expresse caveatur, supputetur ad normam canonum qui sequuntur (Can. 31). § 1. Dies constat 24 horis continuo supputandis a media nocte, hebdomada 7 diebus. § 2. In iure nomine mensis venit spatium 30, anni vero spa­ tium 365 dierum, nisi mensis et annus dicantur sumendi prout sunt in calendario (Can. 32). 1 Cf. Addenda, p. 1089, n. 9. 124 TRACTATUS ΙΠ—DE LEGIBUS. § 1. In supputandis horis diei standum est communi loci usui; sed in privata Missæ celebratione, in privata horarum canoni­ carum recitatione, in sacra communione recipienda et in ieiunii vel abstinentiæ lege servanda, licet alia sit usualis loci supputatio, potest quis seoui loci tempus aut locale sive verum sive medium, aut legale sive regionale sive aliud extraordinarium.1 § 2. Quod attinet ad tempus urgendi contractuum obligationes, servetur, nisi aliter expressa pactione conventum fuerit, prae­ scriptum juris civilis in territorio vigentis (Can. 33). § 1. Si mensis et annus designentur proprio nomine vel æquivalenter, ex. gr., mense februario, anno proxime futuro, sumantur prout sunt in calendario. § 2. Si terminus a quo nec explicite nec implicite assignetur, ex. gr., suspensio a Missæ celebratione per mensem aut duos annos, tres in anno vacationum menses, etc., tempus supputetur de mo­ mento ad momentum; et si tempus sit continuum, ut in allato primo exemplo, menses et anni sumantur prout sunt in calendario ; si intermissum, hebdomada intelligatur 7 dierum, mensis 30, annus 365. § 3. Si tempus constet uno vel pluribus mensibus aut annis, una vel pluribus hebdomadibus aut tandem pluribus diebus, et terminus a quo explicite vel implicite assignetur : 1 °. Menses et anni sumantur prout sunt in calendario ; 2°. Si terminus a quo coïncidât cum initio diei, ex gr., duo vacationum menses a die 15 augusti, primus dies ad explendam numerationem computetur et tempus finiatur incipiente ultimo die eiusdem numeri ; 3°. Si terminus a quo non coïncidât cum initio diei, ex. gr., decimus quartus alatis annus, annus noviliatus, octiduum a vaca­ tione sedis episcopalis, decendium ad appellandum, etc., primus dies ne computetur et tempus finiatur expleto ultimo die eiusdem numeri ; 4°. Quod si mensis die eiusdem numeri careat, ex. gr., unus mensis a die 30 ianuarii, tunc pro diverso casu tempus finiatur incipiente vel expleto ultimo die mensis ; 5°. Si agatur de actibus eiusdem generis statis temporibus renovandis, ex. gr., triennium ad professionem perpetuam post temporariam, triennium aliudve temporis spatium ad electionem renovandam, etc., tempus finitur eodem recurrente die quo incepit, sed novus actus per integrum eundem diem poni potest (Can. 34). Tempus utile illud intelligitur quod pro exercitio aut prosecu­ tione sui iuris ita alicui competit ut ignoranti aut agere non valenti non currat; continuum, quod nullam patitur interruptionem (Can. 35), 1 Cf. Addenda, p. 1090, n. 10. PAILS II. CAP. IX.—DE TEMPORIS SUPPUTATIONE ET RESCRIPTIS. 125 Π. — De Rescriptis 123. § 1. Rescripta tum Sedis Apostolicæ tum aliorum Ordi­ nariorum impetrari libere possunt ab omnibus qui expresse non prohibentur. § 2. Gratiæ et dispensationes omne genus a Sede Apostolica concessæ etiam censura irretitis validæ sunt, salvo præscripto can. 2265, § 2, 2275, η. 3, 2283 (Can. 36). Rescriptum impetrari potest pro alio etiam præter eius assen­ sum; et licet ipse possit gratia per rescriptum concessa non uti, rescriptum tamen valet ante eius acceptationem, nisi aliud ex appositis clausulis appareat (Can. 37). Rescripta quibus gratia conceditur sine interiecto exsecutore, effectum habent a momento quo datæ sunt litteræ; cetera a tempore exsecutionis (Can. 38). Conditiones in rescriptis tunc tantum essentiales pro eorumdem validitate censentur, cum per particulas si, dummodo, vel aliam eiusdem significationis exprimuntur (Can. 39). In omnibus rescriptis subintelligenda est, etsi non expressa, conditio: Si preces veritate nitantur, salvo præscripto can. 45, 1054 (Can. 40). In rescriptis quorum nullus est exsecutor, preces veritate nitantur oportet tempore quo rescriptum datum est; in ceteris tempore exsecutionis (Can. 41). § 1. Reticentia veri, seu subreptio, in precibus non obstat quominus rescriptum vim habeat ratumque sit, dummodo expressa fuerint quæ de stylo Curiæ sunt ad validitatem exprimenda. § 2. Nec obstat expositio falsi, seu obreptio, dummodo vel unica causa proposita vel ex pluribus propositis ima saltem motiva vera sit. § 3. Vitium obreptionis vel subreptionis in una tantum parte rescripti aliam non infirmat, si una simul plures gratiæ per re­ scriptum concedantur (Can. 42). Gratia ab una Sacra Congregatione vel Officio Romanæ Curiæ denegata, invalide ab alia Sacra Congregatione vel Officio aut a loci Ordinario, etsi potestatem habente, conceditur sine assensu Sacræ Congregationis vel Officii quocum vel quibuscum agi coep­ tum fuit, salvo iure S. Pœnitentiariæ pro foro interno (Can. 43). § 1. Nemo gratiam a proprio Ordinario denegatam ab alio Ordinario petat, nulla facta denegationis mentione; facta autem mentione, Ordinarius gratiam ne concedat, nisi habitis a priore Ordinario denegationis rationibus. § 2. Gratia a Vicario Generali denegata et postea, nulla facta 126 TRACTATUS III—DE LEGIBUS. huius denegationis mentione, ab Episcopo impetrata, invalida Μ est; gratia autem ab Episcopo denegata nequit valide, etiam facta denegationis mentione, a Vicario Generali, non consentiente Episcopo, impetrari (Can. 44). Cum rescriptis ad preces alicuius impetratis apponitur clausula: Motu proprio, valent quidem ea, si in precibus reticeatur veritas alioquin necessario exprimenda, non tamen si falsa causa finalis eaque unica proponatur, salvo præscripto can. 1054 (Can. 45). Rescripta etiam Motu proprio concessa personæ de iure com­ muni inhabili ad consequendam gratiam de qua agitur, itemque edita contra alicuius loci legitimam consuetudinem vel statutum peculiare, vel contra ius alteri iam quæsitum, non sustinentur, nisi expressa derogatoria clausula rescripto apponatur (Can. 46). Rescripta non fiunt irrita ob errorem in nomine personæ cui vel a qua conceduntur, aut loci in quo ipsa moratur, aut rei de qua agitur, dummodo, iudicio Ordinarii, nulla sit de ipsa persona vel re dubitatio (Can. 47). Rescriptum Sedis Apostolicæ in quo nullus datur exsecutor, time tantum debet Ordinario impetrantis præsentari, cum id in eisdem litteris præcipitur, aut de rebus agitur publicis, aut com­ probare conditiones quasdam oportet (Can. 51). Rescripta, quorum præsentationi nullum est definitum tempus, possunt exsecutori exhiberi quovis tempore, modo absit fraus et dolus (Can. 52). Rescripti exsecutor invalide munere suo fungitur, antequam litteras receperit earumque authenticitatem et integritatem recog­ noverit, nisi prævia earundem notitia ad eum fuerit auctoritate rescribentis transmissa (Can. 53). § 1. Si in rescripto committatur merum exsecutionis minis­ terium, exsecutio rescripti denegari non potest, nisi aut manifeste pateat rescriptum vitio subreptionis aut obreptionis nullum esse, aut in rescripto apponantur conditiones quas exsecutori constet non esse impletas, aut qui rescriptum impetravit adeo, iudicio exsecutoris, videatur indignus ut aliorum offensioni futura sit gratiæ concessio; quod ultimum si accidat, exsecutor, intermissa exsectuione, statim ea de re certiorem faciat rescribentem. § 2. Quod si in rescripto concessio gratiæ exsecutori commit­ tatur, ipsius est pro suo prudenti arbitrio et conscientia gratiam concedere vel denegare (Can. 54), ·· TRACTATUS IV pe pexratig PARS PRIMA DE PECCATIS IN GENERE CAPUT I DE NATURA PECCATI 124. Peccatum communiter dicitur esse libera transgressio cujuslibet legis in conscientia obligantis, vel ex S. Thoma post S. Augustinum, dictum, factum vel concupitum contra legem Dei œlernam. — Cf. S. Thom. 1-2, q. 71, art. 6. — S. Alphons. n. 1. Multipliciter distinguitur peccatum: est enim 1°. actuale vel habituale, prout est actus aut omissio legi difformis, vel status peccati nondum deleti; 2°. mortale vel veniale, prout solvit ami­ citiam divinam, vel eam non solvit et est levis tantum Dei offensa, quæ veniam facile mereri potest; 3°. commissionis vel omissionis, prout fit positione actus prohibiti, aut omissione actus præcepti; 4°. contra Deum, proximum vel seipsum, prout peccator officia violat Deo, proximo, vel sibi debita; 5°. malitiœ, ignorantiae vel infirmitatis, prout ex mera malitia, ex ignorantia vincibili, vel ex mera fragilitate committitur; 6°. formale vel materiale, prout lex aliqua in conscientia obligans scienter et libere, vel prorsus invo­ luntarie violatur. — Cf. S. Thom. 1-2, qq. 72 et 88. PRINCIPIUM 125. Ad quodlibet peccatum formale essentialiter requiritur ad­ vertentia mentis et consensus voluntatis. Etenim peccatum formale, ut ex ejusdem definitione colligitur, debet necessario esse actus humanus: atqui repugnat dari actum aliquem humanum absque 127 128 TRACTATUS IV.— DE PECCATIS. advertentia mentis et consensu voluntatis. Ergo. — Praeterea, juxta illud Matth. xv, 19: “De corde exeunt cogitationes malæ, homicidia, adulteria, fornicationes, furta, falsa testimonia, blasphemiæ,” peccatum corde, scilicet, voluntate perficitur, voluntas autem cum sit facultas cæca, nequit appetere malitiam peccati nisi ope intellectus illuminetur. Ergo ad peccatum formale essentialiter requiritur advertentia mentis et consensus voluntatis. — Cf. S. Thom. 1 p. q. 19, art. 1; et 1-2, q. 74, art. 1 et 5. — S. Alphons. n. 5. 126. Resolves. — 1°. Actus mali eam malitiam habent, quæ apprehenditur; quare si incidat cognitio de malitia tali, seu taliter, specifica, hæc per actum voluntatis vere contrahitur, quæcumque tandem sit malitia objectiva in se spectata. 2°. Si ignorantia vincibilis et consequenter culpabilis in prin­ cipio, postea invincibilis evadat, actus malus qui vi hujus ignorantiæ ponitur non est peccatum in se, sed tota ratio peccati a sola causa repetenda est, scilicet a gradu culpabilitatis illius ignorantiae cum prævisione futurorum actuum. Porro invincibilis dicenda erit ignorantia, si nulla amplius de negligentia præterita, aut de actuali ignorantia cogitatio subeat. 3°. Si quod peccatum prævisum in causa fuerit, et dein cum advertentia, actu a priori formaliter distincto, ponatur, duplex habebitur peccatum, nempe 1°. in causa voluntaria, 2°. in se ipso. 4°. Obcæcati et consuetudinarii, quamvis, ob defectum clarioris cognitionis, forte quandoque peccent minus graviter in actu quam alii, non tamen excusantur. Si quando tamen actus malos omnino inadvertenter ex consuetudine perpetrent, licet hi actus peccata in se dici nequeant, nam hic et nunc voluntarii non sunt, cum tamen voluntarii sint in causa, ipsis imputantur: stricta siquidem semper urget obligatio pravam consuetudinem corrigendi. 5°. Id ipsum dicendum est de aliis peccatis, quæ sunt volun­ taria mere in causa; nimirum tunc reatus formaliter contrahitur cum causa ponitur, et cum totus reatus formaliter in causa resideat, eodem modo hic aderit, sive actus ejusmodi consequantur, sive non, et sive pauciori sive majori numero iidein frequententur: quando vero reipsa consequuntur, singuli eorum unum actum malum cum causa constituunt. — Cf. S. Alphons. n. 4. — Baller, not. (a) p. 125; et not. (a) et (b) p. 126. 6°. Utcumque pravi fomitis seu pravæ concupiscentiae stimulis animus pulsetur, claraque sit cognitio horum stimulorum, nulla unquam aderit peccati labes, nisi aliquo modo voluntas eis con­ sentiat. Ratio est, quia peccatum, totum quantum est, volun­ tate, non autem phantasia aut carnis stimulis perficitur. Quare PARS I. CAP. IL —DE GRAVITATE PECCATI. 129 ΜΜΗΜΜΚΑΜΜΜΙΜΜΜΜΙΚΜΜΜΜΗΜΜΜΗΜΜηΜΗΜΜΜΗΗΗΗΜΜΜΗΜΙΜΗΜΜΜΜΒΗΗΜΗΒΗΜΗΜΜΗΜΗΜΜΗΜΙΗΜΜΗΗΜΜΜΜΗΜΗΗΜΜ···* Cone. Trid. sess. <5, can. 5, ait: “Manere ... in baptizatis con­ cupiscentiam vel fomitem, hæc sancta Synodus fatetur et sentit: quæ, cum ad agonem relicta sit, nocere non consentientibus, et viriliter per Christi Jesu gratiam repugnantibus, non valet.” 7°. Verum stimulis seu motibus istis concupiscentiae, post rationis advertentiam, resisti debet aliqua saltem ratione, nec sufficit se negative seu neutraliter tunc habere. Ratio est, tum quia motus isti semper secuin afferunt periculum aliquod consensus, tum quia deordinationem aliquam naturæ continent. Si autem quæras quale peccatum sit ita negative seu neutraliter se habere, respondetur, juxta veriorem sententiam, esse tantum veniale, secluso semper casu quo periculum consensus grave sit, aut saltem tanquam grave apprehendatur. 8°. Quod si omnibus motibus resistendum sit, potissime id dici debet de motibus concupiscentiæ in re venerea, qui ne prætextu quidem luctæ et exercitii virtutis retineri debent. Nulla tamen adest obligatio iis directe resistendi, cum talis resistentia subinde magis illos excitet; multo minus necessaria est resistentia materialis. 9°. Non modo quoad carnales motus, sed etiam quoad motus contra fidem et caritatem resistentia mere indirecta per distrac­ tionem mentis consulenda est, potius quam directa aliqua resis­ tentia seu oppugnatio. 10°. Nec item tenemur ad directam resistentiam adversus quamlibet tentationem, quæ diu protrahatur; hoc enim nimis molestum, et innumeris scrupulis obnoxium foret. — Cf. S. AI phons, nn. 6 et seq. CAPUT II DE GRAVITATE PECCATI 127. Gravitas peccati est quantitas seu mensura malitiæ, qua peccatum est magis vel minus Dei offensivum: dicitur mortale, si ob violationem legis graviter obligantis solvit divinam amicitiam, et reddit hominem æternæ damnationis reum, secus autem erit veniale. — Cf. S. Thom. 1-2, q. 88, art. 1. Notandum hic est quædam peccata dici mortalia ex loto genere suo, et alia simpliciter mortalia ex genere suo (non toto). Prima illa sunt quorum materia, ex seipsa, præscindendo a conscientia erronea, semiplena advertentia, vel imperfecto consensu, intra totum suum genus, gravem semper continent deordinationem, ut in luxuria, blasphemia, hæresi, etc., contingit. Alia autem ea sunt quorum materia, intra suum genus, nunc gravis est nunc levis, 130 TRACTATUS IV. —DE PECCATIS. cujusmodi sunt peccata contra justitiam. — Venialia vero ex genere suo dicuntur peccata quæ, spectata objecti materia seu natura, intra suum genus non admittunt gravem reatum, et ideo quousque in aliud, accedente aliunde nova deformitate mortali, non transferuntur, nequeunt mortalia esse. — Cf. S. Alphons. n. 51. — Lacroix, n. 199. Dico 1°. Non omnia peccata sunt œqualia sed sunt alia aliis graviora. Prob. 1°. ex Scriptura Sacra: Jerem. vii, 26: “Et pejus operati sunt quam patres eorum.” S. Joan, xix, 11: “Qui me tradidit tibi, majus peccatum habet.” Prob. 2°. ex ratione. Di­ cendum, data proportione, de injuriis hominum in Deum, quod dicitur de injuriis filiorum in parentes, vel subditorum in Principes; atqui istæ sane inter se differunt ratione gravitatis: ergo etiam illæ. Insuper peccata sunt oppositio ad virtutes et praecepta; atqui sunt virtutes aliæ aliis excellentiores, et praecepta alia aliis graviora; ergo oppositio ad hæc erit gravior aut minus gravis. Aliunde etiam intentio prava delinquentis potest varios malitiae gradus admittere, ut patet. Ergo. Dico 2°. Dantur peccata mortalia. Prob. 1°. ex Scriptura Sacra. I Cor. vi, 9, 10: “Nolite errare: neque fornicarii, neque idolis servientes, neque adulteri, neque molles, neque masculorum concubitores, neque fures, neque avari, neque ebriosi, neque male­ dici, neque rapaces regnum Dei possidebunt.” Rom. i, 32: “Qui talia agunt, digni sunt morte.” I S. Joan, iii, 14: “Qui non diligit, manet in morte.” Adde innumera alia S. Scripturae testimonia, ex quibus luculenter constat multos homines propter peccata sua a Deo fore rejiciendos et poenis aeternis cruciandos. Prob. 2°. ex Ecclesiæ auctoritate: Ecclesia enim docet dari peccata mortalia. Sic Trid. sess. 6, can. 27: Si quis dixerit, nullum esse mortale peccatum, nisi infidelitatis, aut nullo alio quantumvis gravi et enormi, praeterquam infidelitatis peccato, semel acceptam gratiam amitti, anathema sit. Item sess. 14, c. 5 ait: Oportere a pœnitentibus omnia peccata mortalia in confessione recenseri. Dico 3°. Dantur peccata mere venialia. Prob. 1°. ex Scriptura Sacra: Prov. xxiv, 16: “Septies . . . cadet justus.” Ergo qui cadit seu peccat dum justus est, non peccat mortaliter, siquidem non privatur justitia: ergo tantum venialiter. Ergo. Item S. Jacob, iii, 2: In multis . . . offendimus omnes; atqui non peccamus omnes mortaliter, cum multi sint justi ante Deum, ut constat ex multis locis veteris et novi Testamenti, v. gr., ut dicitur de Zacharia et Elizabeth, Luc. i, 6; de S. Joseph, Matth. i, 19, etc. Ergo sunt justi non immunes a peccato; ergo dantur peccata venialia. Prob. 2°. ex definitione Ecclesiæ; In Trid., loco supra citato, dicitur: PARS I. CAP. IL —DE GRAVITATE PECCATI. 131 “ Venialia quibus a gratia Dei non excludimur, et in quæ freqentius labimur, multis aliis remediis (præter Sacram. Pœnit.) expiari possunt.” Constat etiam ex propos. 20 Baii a Pio V et aliis SS. Pontificibus damnata, quæ sic sonat: “nullum est peccatum natura sua veniale, sed omne peccatum meretur pœnam œternam.” Prob. 3°. ex ratione: Etenim inter amicos dantur offensae leves, quæ non solvunt amicitiam; ergo similiter erga Deum dari debent. Ergo. QUÆSITA 128. Quær. 1°. Quœnam ad peccatum mortale requirantur? Resp. Tria necessario requiruntur, scilicet materia gravis vel in se, vel ob circumstantias; advertentia plena ad malitiam gravem actus; consensus plenus voluntatis in praevaricationem. Itaque, Requiritur 1°. materia gravis, secus non posset haberi lex obligans sub gravi. Requiritur 2°. plena advertentia mentis, secus non habebitur plena deliberatio. Requiritur 3°. plenus consensus voluntatis, quia nisi peccator cum pleno consensu plenaque deliberatione objectum peccati Deo præferat, et sic finem suum ultimum in creatura constituat, nequit dici a Deo totaliter recedere. Insuper a bonitate divina prorsus alienum est, hominem æternæ damnationi addicere sive propter transgressionem levem sive propter actum non per­ fecte liberum et voluntarium. — Cf. S. Alphons. nn. 5, 6 et 53. Quær. 2°. Quœnam requirantur ad peccatum veniale? Resp. Ad peccatum veniale requiruntur et sufficiunt adver­ tentia aliqua, quantumvis exigua, ad actus malitiam, et aliquis voluntatis consensus quantumvis imperfectus: requiruntur quidem, quia, hisce sublatis, nulla mali cognitio et volitio, et proinde nullum peccatum esse potest; sufficiunt vero, quia, illis positis, mali cognitio et volitio, quæ ad peccatum constituendum necessariæ sunt, aliqua ratione habentur. Quær. 3°. Quomodo peccata possint dignosci mortalia ratione materice? Resp. Triplex regula assignatur. Regula I. Recurrendum est ad Scripturam Sacram, et ea peccata mortalia existimanda sunt, quæ in S. Scriptura declarantur digna morte, aut excludunt a regno coelorum, vel quæ enuntiantur cum particula vœ, quæ sane deformitatem vere gravem denotat. Sic Apostolus de operibus carnis, Galat. v, 19, ait: “Quæ sunt fornicatio, immunditia, impudicitia, luxuria . . . prædico vobis, 132 TRACTATUS IV, —DE PECCATIS. sicut prædixi, quoniam qui talia agunt, regnum Dei non possi­ debunt.” — Recole etiam longam seriem peccatorum mortalium, quæ recenset Apostolus, I Cor. vi, 9 et 10. Regula II. Recurrendum est ad Ecclesiam, seu ad definitiones SS. Pontificum, ad Decreta Conciliorum generalium, etc., in quibus plura declarantur mortalia, vel tantum venialia. Ecclesia enim est columna veritatis, et proinde ab ejus doctrina regula et mensura morum repetenda est. Regula III. Recurrendum est ad SS. Patres, ad Ecclesiœ Doctores, nec non ad communem theologorum doctrinam. Etenim SS. Patres et Doctores fuerunt a Deo in medio Ecclesiœ positi tanquam lucernæ ardentes ad depellendas erroris tenebras, et ad fideles in via veritatis illuminandos. Theologi vero melius norunt, quam cæteri, Scripturæ ac Patrum testimonia, et Ecclesiæ De­ creta interpretari, atque casus non definitos cum definitis, non declaratos cum declaratis conferre, atque ex paritate vel simili­ tudine opportunas deducere conclusiones. Quæ igitur ab ipsis unanimiter vel quasi unanimiter tanquam mortalia habentur, ut talia æstimanda sunt; Doctorum enim consensus veritatis indi­ cium est. Deficientibus vero praemissis regulis, valde difficile est determi­ nare quandonam peccatum sit grave vel leve. Generatim gravia censentur 1°. omnia peccata quæ sunt directe contra Deum vel aliquam ejus perfectionem: item omnia peccata quæ vergunt in grave praejudicium generis humani, ut sunt luxuriae species; 2°. omnia peccata quæ graviter repugnant fini magni momenti per legem intento, ut omissio jejunii, Missae, confessionis annuæ, communionis paschalis, etc.; 3°. omnia peccata quibus graviter læditur proximus in bonis vitæ, fortunæ, famæ, etc., ut homi­ cidium, detractio proximo valde noxia, furtum notabile, etc. Ceterum limites inter peccatum mortale et veniale sæpe sæpius nullo modo determinari possunt, ut constat ex innumeris Doc­ torum ea de re controversiis. Non est autem adstruendum mortale, nisi de eo certo constet, ut recte notat S. Alphonsus. — Cf. Systema Mor.; et de Sacram. Pœnit. nn. 604 et 605. Quær. 4°. Quomodo peccatum ex genere suo mortale fiat veniale, et vice versa? Resp. Peccatum ex genere suo mortale fieri potest veniale quadruplici modo, ratione scilicet: 1°. parvitatis materiae; 2°. imperfectae advertentia?; 3°. imperfecti consensus; 4°. con­ scientia? erronea?. Peccatum autem ex genere suo veniale fieri potest mortale: 1°. ratione conscientia? erronea?; 2°. ratione PARS I. CAP. II. —DE GRAVITATE PECCATI. 133 scandali; 3°. ratione finis graviter mal i; 4°. ratione contemptus formalis legis, seu auctoritatis praecipientis; 5°. ratione pravi affectus in rem alioquin leviter malam, adeo ut præceptum etiam graviter obligans transgredi quis sit paratus; 6°. ratione peri­ culi seu occasionis proximae in peccatum mortale labendi; 7°. ratione demum cujuscumque circumstant iæ quæ mortalem in se malitiam contineat, et actui, prout bene observat S. Thomas, ita accedat, ut ejus speciem immutet. — Cf. S. Thom. 1-2, q. 88, art. 1, 2 et 5. — S. Alphons. n. 54. Quær. 5°. An graviter peccaret, qui sola mortalia vitare vellet, et de committendis venialibus minime curaret? Resp. Neg., probabilius, juxta satis communem theologo­ rum sententiam, etiamsi id ex proposito, et non ex mera incuria fieret secluso tamen contemptu aut peculiari fragilitate. Ratio est, quia animus ita comparatus non inducit per se et necessario proximum periculum peccandi graviter. — Ast in praxi res lubrica est, cum facilitas peccandi venialiter causa sit, cur anima paulatim debilitetur, et facilius gravibus tentationibus demum vincatur, juxta illud Eccli. xix, 1: “Qui spernit modica, paulatim decidet.” — Cf. S. /Ylphons. de Prœceptis partie, η. 12. Quær. 6°. An peccet graviter, qui deliberat de consensu rei graviter illidtœ prœstando, si tandem non consentiat? Resp. Solutio quæstionis pendet a qualitate deliberationis; nam si hæc imperfecta sit, nempe si non sit nisi quædam haesi­ tatio, seu omissio resistentiae proveniens ex torpore, pigritia aut negligentia, peccatum veniale non excedet. — Si vero de­ liberatio sit plena, peccatum erit certo mortale, quia voluntas tunc implicite anteponit bonum aliquod creatum Deo; nam hoc ipso quod serio deliberat perpendendo hinc inde commoda et mala temporalia ex peccato provenientia, paratam se ostendit ad legem violandam, si utilitatem aliquam in hac violatione deprehenderit. — Cf. Lacroix, nn. 226 et seq. — Sanchez, in Decalog. lib. 1, cap. 1, n. 16. Quær. 7°. An peccet graviter, qui sine causa sufficienti ponit actionem ex qua turpes motus passurus sit? Resp. 1°. Affirm., quando homo hos pravos motus ex industria excitat. Eo usque enim talis consentit in pravam delectationem ut eam apposite quaerat. 2°. Neg., quando, nulla data causa ex parte patientis, isti motus naturaliter et sponte exsurgunt, et abest periculum consensus, ut res evidens est. 134 TRACTATUS IV.— DE PECCATIS 3°. Affirm., quando actionem ponit per se graviter in­ fluentem in hos motus pravos, quæ et ipsa sit peccatum grave in genere luxuriæ. Ita S. Alphons. lib. 3, n. 482: “Si causa pollutionis est in ipsam graviter influens et homo non abstinet a causa seu actione illa ponenda, patet quod pollutio imputatur ad peccatum, etiamsi non fuerit intenta modo saltem in confuso sit prævisa. Hujusmodi autem causæ sunt procul dubio omnes illæ, quæ per se sunt graves culpæ in genere luxuriæ. Omnes ergo pollutiones ex his causis provenientes certe sunt mortalia. Et tunc (nota hoc) actus ille turpis, qui est causa pollutionis habet specialem malitiam contra naturam.” Et iterum ibidem, n. 484: “Communis et probabilior docet non esse mortalem nisi proveniat ex causa per se mortali in genere luxuriæ. Ratio cur causa debet esse mortalis est, quia cum pollutio non sit volita in se sed tantum in causa, eo gradu mala erit quo mala est ipsa causa. Ratio cur debeat esse insuper mala in eodem genere luxuriæ est, quia cum causa leviter ad pollutionem concurrat, non est gravis obligatio eam vitandi ob pollutionem, quæ præter intentionem accidit.” Igitur si justa adest ratio ponendi licitam actionem, v. gr., studere, mederi, confessiones audire, nullus contrahitur reatus ex his effectibus: nullus pariter reatus, si causa extra genus luxuriæ nullo modo per se influat in pravos effectus, sed hi per accidens tantum sequantur: levis tantum reatus erit, si causa extra genus luxuriæ leviter tantum influit in effectus. Si actio est intra genus luxuriæ imputabitur effectus graviter pravus indirecte voluntarius nonnisi, quando ipsa in hunc graviter proxime influit et est peccatum mortale contra sextum. Resolves. 1°. Ubi clarum non est aliquod peccatum esse grave non debet esse præceps confessarius in judicando illud esse reapse grave, tum objective tum subjective, quia in dubio standum est pro minimo, vel saltem res est divino judicio relinquenda. — S. Alphons. n. 52. 2°. In dubio de perfecto consensu judicabis in favorem pœnitentis 1°. si sit timoratæ conscientiæ et habitualiter paratus sit potius mori quam Deum offendere; 2°. si advertens plenius ad tentationem territus fuerit, eamque statim repulerit; 3°. si nesciat an vigilans aut dormiens, an sui plene compos, quidpiam mali fecerit aut voluerit. — Elbel, n. 578. — S. Alphons. lib. 6, n. 476. 3°. Confessarius non satisfacit muneri suo si nullam curam adhibeat, quo pœnitentem a frequentia peccatorum venialium, eorum præsertim, quæ plena cum advertentia admittuntur, re­ moveat. Quippe qui nihil prorsus satagit vitare venialia, paulatim PARS I. CAP. III. —DE DISTINCTIONE PECCATORUM. 135 in mortale demum prolabi solet. — V. Casus, n. 144 et seq. — Roncaglia, c. 1. · . ., CAPUT III ’ · DE DISTINCTIONE PECCATORUM ARTICULUS I DE DISTINCTIONE SPECIFICA . . ! I I • I I I I I I I 129. Distinctio specifica peccati oritur ex speciali malitia, seu ex diversa deformitate, qua unum peccatum ab alio essentialiter differt. Variæ regulæ assignantur a theologis ad hanc deformitatem specifice diversam cognoscendam. Primam omnium, et magis fundamentalem desumunt a diversitate objectorum; nam sicut omnes actus humani, ita etiam peccata primario et per se distin­ guuntur specie secundum objecta. — Cf. S. Thom. 1-2, q. 72, art. 1. — Verum præcise quia hæc regula est fundamentalis et remota, duas alias statuunt Doctores, quæ sunt proximæ, faciliores, et ad praxim magis accommodatae. Regula I. Desumitur distinctio specifica peccatorum ex oppositione ad diversas virtutes, vel ex oppositione ad eamdem quidem virtutem sed secundum diversa officia quæ praescribit ser­ vari, vel demum ex oppositione ad eamdem virtutem secundum ejus exlre?na. Ratio primi patet, quia singulae virtutes habent suam bonitatem specialem, et omnino distinctam, ergo etiam pec­ cata ipsis opposita specialem turpitudinem necessario contrahunt. Sic negatio veritatis revelatae, desperatio, odium Dei, inter se specie differunt, quia tribus diversis virtutibus opponuntur, sci­ licet fidei, spei, et caritati. — Ratio secundi est, quia virtus quæ exigit servari diversa officia, est virtualiter multiplex, et illam violare secundum ea, importat diversam repugnantiam ad ordinem moralem. Sic homicidium, furtum, detractio, specie inter se differunt, licet eidem virtuti, justitiae scilicet, adversentur, quia opponuntur diversis officiis ejusdem virtutis, quæ jubet ut nemo lædatur sive in bonis vitae, sive in bonis fortunae, sive in bonis famae. — Ratio tertii est, quia extrema sunt contraria, et contraria juxta S. Thom. 1-2, q. 72, art. 8, differunt secundum speciem; sic praesumptio et desperatio inter se specie differunt, quia una per excessum, altera per defectum eidem virtuti spei adversantur. — Cf. S. Alphons. n. 31. Regula II. Specifica peccatorum distinctio desumitur etiam ex violatione praeceptorum moraliter diversorum. Peccatum enim est legis seu præcepti transgressio; ergo ubi præcepta specie 136 TRACTATUS IV. —DE PECCATIS. morali inter se differunt, etiam peccata ipsis opposita specie differre debent. Sic omissio Missæ die festo, omissio jejunii præcepti, omissio confessionis annuæ vel communionis paschalis, specie inter se differunt. Dicuntur autem praecepta moraliter diversa, quoties diversum habent objectum, ut jejunium, auditio Missæ, abstinentia a carnibus; vel quoties motivum intrinsecum præcepti est diversum, licet objectum idem sit. Sic duplex pecca­ tum specie diversum patrat, qui in Quadragesima omittit jeju­ nium, ad quod aliunde ratione pœnitentiæ sacramentalis tenetur. Contra vero, furtum est unicum peccatum, licet divina et humana lege prohibeatur, quia eadem est ratio prohibitionis. — Cf. S. Alphons. n. 33. Si quis autem recte attendat, perspiciet hanc secundam regu­ lam vel ad primam revocari vel saltem non posse ullo modo sine prima in usum deduci. Objecta enim variorum præceptorum ideo tantum in genere moris diversa sunt, quia pertinent ad diver­ sas virtutes, aut ad diversa ejusdem virtutis officia; motivum vero intrinsecum uniuscujusque præcepti est ipsamet virtus aut offi­ cium virtutis ad quod præceptum refertur. 130. Resolves. — 1°. Quatuor diversa peccata committit, qui, ligatus voto castitatis, peccat cum consanguinea conjugata, quia violat quatuor virtutes diversas, nempe castitatem, religionem, pietatem et justitiam. 2°. Tripliciter peccat, qui occidit sacerdotem vel religiosum in ecclesia; quia violat justitiam occidendo, et religionem duplici modo specifice diverso, violando scilicet personam sacram et locum sacrum. 3°. Non committit peccata specie diversa, qui omittit Missam die Dominica, in quam aliud festum de præcepto incidit, v. gr., B. Μ. V. Assumptio, nec qui violat jejunium vigiliæ aut quatuor temporum in Quadragesima incidentium, quia præcepta illa non sunt formaliter diversa, cum motivum intrinsecum et primarium sit idem. 4°. E contrario, tria peccata specie diversa patrat unico actu, qui omittit jejunium, ad quod eadem die obligatur ex præcepto Ecclesiæ, ex voto et ex poenitentia sacramentali ; idcirco in con­ fessione triplicis hujus obligationis violatio aperiri debet. ARTICULUS II DE DISTINCTIONE NUMERICA 131. Certum est peccata quæ specifice distinguuntur, multo magis adhuc distingui numero; quare hic quæritur tantum quo­ PARS I. CAP. III. —DE DISTINCTIONE PECCATORUM. 137 modo cognoscatur numerica distinctio peccatorum intra eamdem speciem. Regula I. Numerica peccatorum distinctio desumitur ex di­ versitate objectorum totalium, seu moraliter diversorum. Ratio est, quia objectum, prout docet S. Thomas, est quodammodo forma actus; adeoque necessario efficit, ut actus talis sit, quale ipsum est. Ergo ubi sunt plura numero objecta in genere moris, plures sunt numero actus in eodem genere; ubi unum est objec­ tum, unus reputatur esse actus. Ergo totidem sunt peccata quot sunt objecta totalia. — Cf. S. Thom. 1-2, q. 18, art. 2. — S. Alphons. n. 36. — Objectum vero totale illud in præsenti dici­ mus quod vel ex natura sua unum quid morale ita efficit, ut neque sit pars alterius, neque referatur ad aliud quod compleat, vel si potest referri ad aliud ut pars aut complementum, non ita inten­ ditur ab operante. Sic unum habetur objectum totale in copula completa, unum pariter in vulnere inflicto cum intentione vul­ nerandi tantum, ac proinde unum et idem objectum quando natura sua non est totale, potest esse vel non esse totale pro vario modo quo intenditur. Regula II. Numerica peccatorum distinctio desumitur etiam· ex multiplicitate actuum moraliter interruptorum. Etenim quando actus voluntatis moraliter interrumpuntur, singuli evadunt in se completi, neque actus sequens potest dici continuatio præcedentis. Sic qui pluribus vicibus moraliter interruptis alium percutit vel fura­ tur, tot peccata committit, quot sunt percussiones vel furta; quia tot actus diversos hæc constituunt. — Cf. S. Alphons. n. 36. Actus autem voluntatis triplici modo interrumpuntur, scilicet: 1°. Per retractationem seu revocationem expressam voluntatis, quia hæc impedit quominus actus posterior cum priore conjun­ gatur, v. gr., si quis retractet pravam voluntatem male agendi, et postea eam resumat. 2°. Per cessationem voluntariam ab actu, seu per mentis applicationem ad diversum objectum, v. gr., si quis libere cesset a proposito malo, et dein ad illud redeat. 3°. Per cessationem involuntariam sat notabilem, ratione habita ad actus naturam, secundum judicium prudentium, v. gr., per som­ num, distractionem, occupationem, etc. 132. Ut autem hæc principia facilius applicentur, præ oculis habenda sunt sequentia. 1°. Actus mere interni, qui nullum ordinem habent ad effec­ tum exteriorem, plerumque moraliter complentur statim ac physice interrumpuntur, et proinde per se toties multiplicantur, quoties physice interrumpuntur. Ratio est, quia tales actus, propter suam simplicitatem tum ex parte objecti tum ex parte ipsiusmet 138 TRACTATUS IV. —DE PECCATIS. voluntatis et propter defectum cujuscumque effectus exterioris in quo conveniant, per se loquendo moraliter non continuantur, neque in unum coalescunt, cum nihil habeant, neque in se neque in alio, per quod sibi invicem uniantur. Hinc pœnitens debet in confessione exprimere, si possit, quot vicibus internae tentationi adhæserit; quod si nequeat, dicat circiter; vel saltem an valde frequenter, decurrente die, consensum dederit. — Dixi per se seu plerumque rem ita se habere, quia, si aliquando plures hujus­ modi actus ex eodem passionis impetu procedant, unum peccatum mortale constituent, etsi aliquod breve intervallum inter actus intercesserit. — Cf. S. Alphons. n. 37. 2°. Actus interni cum proposito externam actionem ponendi, multiplicantur toties quoties pravum propositum formaliter inno­ vatur, id est, quoties per retractationem aut cessationem volun­ tariam desinit esse, et postea de novo assumitur: tunc enim posterius moraliter censeri nequit continuatio prioris, et novus voluntatis actus formaliter distinctus intercedit. Si vero per cessationem involuntariam desinat, censetur aliquamdiu, non autem semper et indefinite, virtualiter perseverare, ideoque, ubi iterum assumitur, non habetur tanquam moraliter interruptum, dummodo non intercesserit temporis intervallum nimis diuturnum. Quodnam autem debeat esse ejusmodi intervallum, solo sapientium judicio definiri potçst. Idem enim propositum majori vel minori tempore perdurat pro varia intensitate, necnon pro variis circum­ stantiis personarum, ætatis, sexus, indolis, etc. S. Alphonsus putat difficulter posse impetum unius actus protrahi, ordinarie loquendo, plus quam ad duos vel tres dies. Hinc, ait, qui per­ severat ita virtualiter in mala voluntate ultra duos vel tres dies, debet in confessione explicare tempus, ut sic intelligatur mora­ liter numerus actuum internorum circa peccata externa. — Cf. Baller, not. (a) p. 138. 3°. Actus externi, seu externe consummati, multiplicantur toties quoties objectum est disparatum, vel in se terminatum; non autem multiplicantur, etiam interposito notabili temporis intervallo, quando sunt veluti partes actus principalioris, seu quando ad finem unicum tendunt. Ratio est, quia tunc unum quid morale efficiunt, quod non completur, nisi consummato actu principaliter intento. Sic qui furtum patrare statuerit, unicum committit peccatum, licet per plures dies de eo cogitaverit, pro­ positum pravum sæpius renovaverit, ad hoc viam susceperit, tempus opportunum quaesierit, etc.; prior quippe voluntatis actus in illo ipso effectu vel opere externo perseverare virtualiter cense­ tur. — Cf. S. Alphons. n. 40. PARS I. CAP. ΙΠ. —DE DISTINCTIONE PECCATORUM. 139 133. Resolves. — 1°. Unicum peccatum committit, qui, in­ tendens fornicationem, mulierem turpiter tangit, osculatur, tur­ pibus allicit colloquiis, et tandem fornicatur; nam omnes illi actus prævii ad actum consummandum ordinantur. Si vero ab initio voluisset tantum mulierem tangere, et postea, libidine inductus, copulam perfecerit, duplex erit peccatum, adeoque non satis erit si solam copulam confiteatur. — Cf. S. Alphons. n. 43. 2°. Unicum facit peccatum sacerdos qui integrum officium vult una die omittere, quia singulæ Horæ ex una parte dicunt ordinem ad unum officium complendum, et ex alia earum omis­ siones intenduntur per modum unius. Duo autem peccata faceret, qui prius voluisset tantum omittere Matutinum, et postea nollet reliquas Horas recitare, quia duplex foret plane distinctus actus malæ voluntatis. 3°. Unicum perpetrat peccatum, qui ex eodem impetu pas­ sionis actum malum multoties repetit, v. gr., pluries se vel alium turpiter tangit, etiam cum aliqua interruptione; pluries inimi­ cum percutit, vel ei plurima mala imprecatur, etc.; nam unicus est pravus voluntatis affectus, et actiones illæ variæ moraliter uniuntur. — Cf. S. Alphons. n. 50. 4°. Unicum peccatum facit, qui plures simul fidei articulos negat, quia unicum est fidei motivum, proinde æque infidelis est qui unum articulum, ac qui omnes negat. — Item probabiliter unicum facit peccatum, qui eodem actu duodecim Apostolos blas­ phemat; quia omnes blasphemiæ in Sanctos malitiam desumunt ex una relatione ad Deum. — Cf. S. Alphons. n. 47. 5°. Unicum facit peccatum, qui summam aliquam deter­ minatam pecuniæ furari intendens, pluribus vicibus, ne detegatur, eam subripit, quia unicus est pravus voluntatis actus, qui in ultimo furto consummatur. E contrario plura patrat peccata, qui pluribus vicibus ex eadem pecuniæ massa furatur, quin totam auferre ab initio statuerit, quia singula furta objectum in se totale efficiunt. — Cf. Baller, not. (a) p. 141. 6°. Plura peccata facit, qui cum eadem pluries fornicatur; quælibet enim fornicatio in se terminatur, seu objectum totale constituit, natura sua. — Idem dicendum de diversis pollutioni­ bus. — Cf. S. Alphons. n. 46. QUÆSITA 134. Quær. 1 °. Utrum unum vel plura peccata committat, qui unico actu detrahit de integra communitate religiosa, vel uno ictu plures homines occidit, vel rapit crumenam ad plures socios pertinentem? 140 TRACTATUS IV. —DE PECCATIS Resp. Valde contre vertitur: juxta S. Alphonsum et inultos alios, plura in his casibus committuntur peccata, tum quia plurium jura violantur, tum quia hujusmodi detractio, ictus aut rapina, est virtualiter multiplex in judicio prudentium. — Alii vero multi, et magnæ notæ theologi probabiliter tenent unum tantum committi peccatum, quia unus est actus volun­ tatis, una ratio qua multiplex illud objectum apprehenditur et una externa manifestatio malitiae voluntatis. Ad rationem autem desumptam ex violatione plurium jurium, respondent quod cum quis diversis superioribus idem praecipientibus non obedit, unum certo peccatum committit, quamvis plurium jura violet. — A fortiori unum peccatum committi docent iidem Doctores, quando unico actu voluntatis ad plura objecta per modum unius apprehensa tenditur inefficaciter, v. gr., si quis unico actu plures feminas per simplicem affectum seu complacentiam desideraret. In casu autem propositi efficacis patrandi aliquid, quod diversis actibus externis attingi deberet, plura essent peccata; ac proinde pluries peccaret qui efficaciter vellet plura jejunia omittere, ad plures feminas, vel ad eamdem pluries accedere. — Cf. S. Alphons. n. 45. — Lacroix, n. 149. — Baller, not. (b) p. 141. Quær. 2°. An plura peccata faciat, qui coram pluribus detrahit? Resp. Probabiliter unicum tantum facit peccatum, quia detrahere coram pluribus est tantum circumstantia aggravans: jus enim ad famam est unicum apud omnes, non vero multiplex. Quare practice loquendo nulla est obligatio explicandi in con­ fessione numerum personarum coram quibus aliquis detraxerit, sed sufficit dicere: Detraxi coram pluribus. — Cf. S. Alphons. n. 49. Quær. 3°. An explicanda sint in confessione media ad pec­ candum adhibita, si peccatum postea non fuerit consummatum? Resp. Alii affirmant, etiamsi media illa non fuerint mala in se, uti viam suscipere, scalam deferre ad furtum, etc., et eorum ratio est, quia peccatum tunc non manet tantummodo inter­ num, sed mediis istis externum evadit. Actiones enim illæ, licet indifferentes sint in se, malæ tamen ex fine malo evadunt. — Alii vero probabiliter negant, nisi media ista in se mala sint; in quo casu mdicari debent, et quidem omnia, si sint specie diversa, ut tactus aut verba obscœna ad sollicitandum adhibita. Imo alii, dicunt nec media esse necessario explicanda, quando in PARS II. CAP. I.— DE PECCATIS INTERNIS. 141 se mala sunt et specie diversa; sed sufficere si peccator ita se accuset, v. gr., volui committere fornicationem, sed licet adhibui media quædam, non potui. — Cf. D’Annibale, 1, n. 287, n. 15. — De Lugo, De Pcenit. n. 566. — Varceno, vol. 1, p. 259. — Baller, not. (b) p. 143. Quær. 4°. An plura peccata committat, qui plura mala diversa optat inimico? Resp. Affirm., per se, si imprecantis intentio determinate feratur ad mala speciei diversae, v. gr., infamiam et mortem; quia desiderium speciem sumit ab objecto desiderato, ut infra dicetur. Verum per accidens unum esset peccatum, cum scilicet hæc mala diversa fere apprehenderentur sub generali ratione mali, ut media ad perniciem; quod fieri solet quando imprecationes ex impetu iræ procedunt. — Cf. S. Alphons. n. 50; et Horn. Ap. n. 65. PARS SECUNDA DE PECCATIS IN SPECIE CAPUT I DE PECCATIS INTERNIS 135. Triplex eorum classis distinguitur, scilicet: 1°. Delectatio morosa, seu libera complacentia in re mala per imaginationem exhibita ut præsente, sine desiderio. 2°. Gaudium, seu deliberata approbatio operis mali peracti sive a se, sive ab alio, qua voluntas perpetratum malum gratum et acceptum habet. 3°. Desiderium, seu actus voluntatis rem malam ut obtinen­ dam, adeoque opere exsequendam appetentis. Dicitur efficax, si adsit absolutum propositum id exsequendi; inefficax, si adsit tantummodo consensus condit ionatus, v. gr., si quis dicat: furarer, si possem; aut fornicarer cum hac femina, nisi infamiam timerem, etc. — Cf. S. Alphons. n. 15. Versatur igitur delectatio morosa circa objectum, non prout est in se, sed prout hic et nunc imaginationi objicitur; gaudium e contra et desiderium circa objectum prout in se aliquando fuit aut erit. 136. Dico 1°. Desiderium rei malœ etiam inefficax est vere peccatum, et induit species tum objecti, tum circumstantiarum. Ratio primi est, quia turpe et inhonestum est desiderare absolute 142 TRACTATUS IV. —DE PECCATIS. aut conditionate quod exsequi non licet. Ratio secundi, quia omne desiderium, etiam inefficax, in objectum suum tendit, et proinde est volitio malitiœ specialis istius objecti, adeoque illam contrahit. Eadem est ratio tertii; nam desiderium, cum tendat in objectum ut opere exsequendum, illud attingit uti est in se cum suis circum­ stantiis. Ergo totam malitiam etiam circumstantiarum contrahit. — Hinc in confessione, v. gr., desiderii fornicandi, declarandæ sunt circumstantiae consanguinitatis, affinitatis, vinculi matri­ monialis, aut voti castitatis, quæ personam desideratam afficiant. — Cf. S. Alphons. n. 12. Dico 2°. Gaudium itidem est peccatum, et quidem ejusdem speciei ac actio mala circa quam versatur, induitque pariter species circumstantiarum ipsi adnexarum, non secus ac ipsum desiderium. Ratio est, quia gaudium, ut supra diximus, est mali præteriti approbatio, quæ necessario actum peccaminosum amplectitur, qualis in se extitit, suis nempe circumstantiis vestitum. — Hinc, qui in peccatorum præteritorum recordatione sibi complacet, eaque approbat, in confessione explicare debet objectum hujus complacentiæ, atque circumstantias speciem mutantes, perinde ac si iterum opere peccasset. Ad gaudium revocanda est jactantia de peccato commisso, displicentia de malo non patrato, necnon tristitia de bono peracto. Dico 3°. Delectatio morosa est certo peccatum, et certo etiam induit gravitatem et speciem objectorum menti exhibitorum. Ratio primi est, quia naturæ rationali et legi divinæ repugnat voluntatem gratum habere id, quod rectæ rationi dissentaneum est, et Deo displicet. Insuper delectatio deliberata de objecto malo affectum in illud arguit; atqui affectus in objectum malum est affectus malus, ut per se patet. Ergo . . . Hinc Oseæ ix, 10, dicitur: “Facti sunt abominabiles sicut ea quæ dilexerunt.” Ratio autem secundi est, quia quisquis delectatur de objecto in sé malo, illud approbat, eique affectu suo adhæret; ac proinde ea gravitate et specie, qua objectum est malum, eadem plane erit mala ejusdem delectatio. — Cf. S. Thom. 1-2, q. 74, art. 8. — S. Alphons. n. 15. QUÆSITA 137. Quær. 1°. An delectatio morosa induat etiam malitiam specificam circumstantiarum objecti, ut desiderium et gaudium? Resp. Neg., probabiliter, juxta multos theologos; et ratio est, quia simplex delectatio non tendit in objectum, ut realiter exist it, sed in eo quiescit , ut repræsentatur per phantasiam. Porro hæc neque ex natura rei, neque de facto solet omnes PARS II. CAP. I. —DE PECCATIS INTERNIS. 143 circumstantias repræsentare, sed illam tantum quæ delecta­ tionem magis movet. — Cf. S. Alphons. n. 15. — Baller, not. (a) p. 148. Quær. 2°. An liceat desiderare malum sub conditione, si licitum esset? Resp. Affirm., si conditio apposita totam rei malitiam tollat, quia talis affectus nullam involvit deordinationem, neque in se, neque in objecto a quo per conditionem malitia omnino excluditur. Negative vero esset respondendum in alia hypothesi, quia talis affectus tendit in objectum malum, et quidem absolute, cum conditio non tollat malitiam ab objecto etiam ut repræsentato, ut esset blasphemia, perjurium, etc. Attamen probabiliter a peccato gravi excusandus ille esset, qui tali desiderio nollet certe, ut id quod malum est intrinsece, fieret licitum, sed tantum propensionem suam in illud objectum ostenderet. — Cf. S. Alphons. n. 27; et Horn. Ap. n. 50. Ceterum nemo non videt quam periculosa sint hujusmodi desideria, etiamsi apposita conditio totam malitiam auferret, præsertim in prohibitis jure naturali, licitis tamen in aliquo casu vel statu, v. gr., occiderem inimicum, si Deus mandaret; uxorem acciperem, si non essem sacerdos aut voto ligatus; libens nuberem Berthæ, nisi haberem uxorem. Hæc desideria Cajetanus merito appellat tentationes fatuas et diabolicas. Imo dissuadenda sunt etiam alia desideria conditionata circa res solo jure positivo prohibitas, quia ut plurimum otiosa sunt, et aliquando affectu aliquo inordinato laborare possunt.— Cf. Cajet, sub titulo Cogitationis peccata. Quær. 3°. An liceat delectari de omissione inculpabili alicujus orœcepti ex oblivione relicti? Resp. Etsi nunquam liceat sive de omissione mala, sive de opere malo, etiam inculpabiliter admissis, gaudere vel delec­ tari, prout in se mala fuerunt; licet tamen, per se, id est, secluso periculo consensus in delectationem de causa mala, gaudere vel delectari de effectu bono et honesto, qui ex iis provenit. — An vero liceat etiam gaudere vel delectari de ipsa causa mala, non prout est mala, sed prout fuit causa boni effectus, affirmant multi cum Lessio, Suarez, Card, de Lugo et aliis; sed negat cum pluribus aliis S. Alphonsus allegans prop. 15, ab Innoc. XI damnatam, quæ sic se habet: “ Licitum est filio gaudere de parricidio parentis a se in ebrietate perpetrato, propter ingentes divitias inde ex hæreditate consecutas.” — Verum dicendum est non constare utrum hac propositione damnatum absolute 144 TRACTATUS IV. —DE PECCATIS. fuerit gaudium quodcumque de opere malo inculpabili; an potius reprobatum fuerit dumtaxat gaudium quo filius, contra rectum caritatis ordinem, morti parentis anteponit bonum ordinis valde inferioris, nempe divitias ex ea consecutas. — Cf. S. Alphons. n. 20. — Lessium, de just, et jure, lib. 4, cap. 3, n. 105. — Suarez, disp. 5, sect. 7, η. 15. — Lugo, de pœnjt. disp. 16, n. 389. — Viva, in cit. prop. η. 12. — Baller, not. (a) p. 152; et not. (c) p. 186. 138. Resolves. — 1°. Licitum non est delectari de pollutione nocturna secundum se et propter ejus voluptatem, sed licitum sane est de ea delectari prout est naturœ exoneratio vel alleviatio. Etenim defectus liberi consensus, per somnum, etsi non possit licitam efficere delectationem operi malo insitam, quæ dein libere capiatur, optime tamen potest a culpa excusare opus exterius. Et hæc est vera doctrina S. Thomæ, qui etiam ad naturalem pollutionis causam revocat turpe somnium, ad quod reduci possunt et tactus seu motus idem somnium consequentes. “Cum enim (inquit) humor seminalis abundat in corpore, vel cum facta est humoris resolutio, . . . somniat dormiens ea quæ pertinent ad expulsio­ nem hujusmodi humoris abundantis aut resoluti; sicut etiam contingit, quando natura gravatur ex aliqua alia superfluitate; ita quod quandoque formantur in imaginatione phantasmata pertinentia ad emissionem talium superfluitatum.” — Cf. S. Thom. 2-2, q. 154, art. 5; et in 4, dist. 9, q. 1, art. 4, q. 1, ad 5. — S. Alphons. n. 20. — Baller, not. (b) p. 149. 2°. Caute confessarius agere cum iis debet, qui gaudent de emolumento sibi proveniente ex peccato suo aut alieno, vel ex damno aut morte alterius; subinde enim hujusmodi delectationes non ex emolumento solo, sed ex gaudio de ipso peccato aut malo proximi oriuntur. Idem timendum est de eo qui dicit, se gaudere de bono spirituali proximi, sed quod provenit ex ejus infortunio, v. gr., ex gravi infirmitate, jactura rerum temporalium, etc. Potest enim interdum subrepere gaudium de proximi potius malo, quam de bono effectu inde proveniente, præsertim si ini­ micitiam cum eo antea gerebat; confessarius igitur, si res postulare fidetur, mentem poenitentis prudenter introspicere non negligat. — Cf. S. Alphons. ibid. 3°. Quamvis aliud sit delectari de re mala, aliud vero delectari de modo, v. gr., industrio, quo res mala peracta fuerit (quod sane carere culpa per se potest); attamen confessarius facile suspicari debet de morosa delectatione in iis qui libenter audiunt turpia, licet hæc narrari non videantur nisi ad modum ingeniosum, quo peracta sunt, manifestandum, quando potissimum consuetudo in PARS II. CAP. II.— DE PECCATIS CAPITALIBUS, 145 pravam delectationem consentiendi hanc suspicionem confirmat. 4°. Mortale non est tristari de obligatione non essentialiter praecepta, quatenus est molesta tantum, seu in sensu diviso legis, v. gr., de molestia jejunii. 5°. Si pœnitens se accuset de aliqua prava cogitatione, inter rogandus est, an cognoverit esse peccatum; et si respondeat se eam detestatum fuisse statim ac cognovit turpem esse, judicandus est omnino a peccato immunis. — Si respondeat se habuisse per aliquod tempus aliquam confusam cognitionem malitiæ, eique adhaesisse, sed non plene advertendo ad ipsius gravitatem, tunc facile quidem a gravi peccato excusandus est, sed non a veniali. Quod si nesciat se expedire ab his interrogationibus, ordinarie praesumendum est, eum non consensisse, vel saltem defuisse in eo plenum consensum, vel perfectam advertentiam, maxime si timoratæ sit conscientiae. CAPUT II DE PECCATIS CAPITALIBUS 139. Peccata capitalia sic vocantur, quia sunt veluti capita seu fontes aliorum peccatorum. Unde vitia potius quam proprie peccata nuncupanda sunt, si in genere considerentur. Septem numerantur, nimirum: 1°. Superbia; 2. Avaritia; 3°. Luxuria; 4°. Invidia; 5°. Ira; 6°. Acedia; 7°. Gula. — Quam convenienter autem ad septem capita reducantur peccata omnia egregie explicat S. Thomas, 1-2, q. 84, art. 4. Pauca omnino de singulis peccatis capitalibus hic dicemus, at sedulo indicabimus loca S. Thomæ et S. Alphonsi, ad quæ erit recurrendum pro fusiori expositione doctrinæ. I. — De Superbia 140. Superbia est amor inordinatus propriæ excellentia?, et distinguitur in perfectam seu in genere suo completam et consum­ matam, et imperfectam. Perfecta quidem dicitur, quando homo adeo in se sistit et sibi complacet, ut versetur in dispositione legem potius graviter transgrediendi, quam mandatis superiorum obtem­ perandi. Hæc autem eo ipso peccatum mortale semper in se includit. In cæteris vero casibus imperfecta nuncupatur, et tunc per se peccatum veniale tantum inducere solet. Ex superbia pro­ cedunt ambitio, vana gloria, præsumptio, jactantia, ostentatio et hypocrisis. — Cf. S. Thom. 2-2, q. 162; et QQ. DD. De Malo, qq. 8, et 9. 146 TRACTATUS IV. —DE PECCATIS. II. — De Avaritia 141. Avaritia est inordinatus appetitus bonorum temporalium. Opponitur justitiæ vel liberalitati. Si prius, in peccatum mortale facile prodibit, nempe quoties ad injustitiam gravem erga proxi­ mum impellet. — Si posterius, per se venialia tantum pariet. Cæterum nimius erga res terrenas affectus in alia peccata etiam gravia propellere potest, imo et solet. Procedunt etiam ex avaritia durities cordis erga miseros, inquietudo animi, perfidia, dolus, etc. — Cf. S. Thom. 2-2, q. 118; et QQ. DD. De Malo, q. 13. III. — De Luxuria 142. Luxuria est inordinatus appetitus rei venereæ. Luxuria est peccatum grave ex toto genere suo; sed hoc intelligendum est, si delectatio venerea sit in se deliberata et directe volita. Si vero indirecte tantum voluntaria sit, admittit aliquando parvitatem materiæ, ut fusius infra dicetur ubi de sexto Decalogi præcepto. — Cæcitas mentis, inconsideratio, inconstantia, odium Dei, fidei languor, imo et amissio, sunt effectus luxuriæ. — Cf. S. Thom. 2-2, qq. 153 et 154; et QQ. DD. De Malo,-q. 15. ’ IV. — De Invidia 143. Invidia est tristitia de bono alterius, quatenus æstimatûr ut malum proprium, aut saltem minus bonum. Ad eam revocatur gaudium de alterius malo, quod boni proprii augmentum censeatur. Invidia est directe contra caritatem, et ex genere suo, etsi non toto, grave peccatum importat. — Ex invidia procedunt detractio, calumnia, susurratio, contumelia, etc. — Cf. S. Thom. 2-2, q. 36; et QQ. DD. De Malo, q. 10. V. —De Ira 144. Ira est excandescentia animi, motusque inordinatus in aliquem vel aliquid; vel est inordinatus appetitus vindictæ. Ira­ cundia est habitus iræ. — Ira mortalis est ex genere suo, si sit appetitus vindictæ; venialis autem, si sit tantum motus animi inordinatus. — Ira generat indignationem, rancorem, clamorem, convicia, blasphemias, etc. — Cf. S. Thom. 2-2, q. 158; et QQ. DD. De Malo, q. 12. — S. Alphons. nn. 80 et seq. VI. — De Acedia 145. Acedia in genere idem sonat ac pigritia; strictius vero est torpor mentis ac debilitas voluntatis, ex quibus spiritualium rerum fastidium ob laborem et molestiam ipsis adjunctam profluit. — PARS II. CAP. IL —DE PECCATIS CAPITALIBUS. 147 Si tanta sit, ut ex ea obligationes graves omittantur, gravis habenda est; si secus, levis est æstimanda. — Torpor, evagatio mentis, nausea in oratione, etc., sunt fructus acediæ. — Cf. S. Thom. 2-2, q. 35; et QQ. DD. De Malo, q. 11. — S. Alphons. n. 84. VIL —De Gula 146. Gula est inordinatus appetitus cibi vel potus, et ex genere suo non est nisi peccatum veniale. Fit autem grave, si graviter noceat sanitati, aut si quem ad officia ineptum reddat. — A gula proveniunt ebrietas, de qua mox fusius, hebetudo mentis, scur­ rilitas, multiloquium et immunditia cujuslibet generis. — Cf. S. Thom. 2-2, q. 148 et 150; et QQ. DD. De Malo, q. 14. — S. Alphons. nn. 74 et seq. Notandum. — Multum forsan convenit S. Thomam de sobrietate con­ sulere. Sobrietas maxime circa potum inebriandi vim habentem versatur. Sobrietas nempe mensuram servat: “et ideo,” ait Angelicus, 2-2, q. 149, a. 1, “illam materiam specialiter sibi adseribit in qua maxime laudabile est mensuram servare. Hujusmodi autem est potus inebriare valens, quia ejus usus mensuratus multum confert et modicus excessus multum lædit, quia impedit usum rationis magis quam excessus cibi.” Et ib. ad 3: “quamvis mensura in omnibus requiratur, non tamen sobrietas proprie in omnibus dicitur sed in quibus mensura est maxime necessaria.” Jam age, “ad virtu­ tem moralem pertinet conservare bonum rationis contra ea quibus potest impediri. Et ideo,” ait ib. a. 2, “ubi invenitur speciale impedimentum ra­ tionis ibi necesse est esse specialem virtutem ad illud removendum. Potus autem inebrians habet specialem rationem impediendi usum rationis, in quantum scilicet perturbat cerebrum sua fumositate. Et ideo . . . requiritur specialis virtus, quæ est sobrietas.” Et quamvis “cibus et potus communiter impedire possunt bonum rationis, eam absorbendo per immoderantiam delectationis, . . . potus inebriare valens impedit speciali ratione.” Utinam et sequentia verba Angelici Doctoris ad nota­ rentur a nonnullis: “in omnibus potibus inebriare valentibus est una et eadem ratio impediendi rationis usum. Et sic illa potuum diversitas per accidens se habet ad virtutem.” Ib. ad 3. Nullus cibus vel potus secundum se loquendo est illicitus. Potest tamen potus reddi illicitus per accidens, vel “quia vino de facili [liomo] læditur, vel quia ex speciali voto obligatur ad vinum non bibendum,” vel “ex modo bibendi quia scilicet mensuram in bibendo excedit” vel “ex parte aliorum qui ex hoc scandalizantur.” Ib. art. 3. Ad objectionem quod usus vini sit totaliter illicitus, eo quod impediat sapientiam sine qua non potest aliquis esse in statu salutis, respondet Angelicus: “Sapientia potest haberi dupliciter. Uno modo secundum modum communem, prout sufficit ad salutem. Et sic non requiritur ad sapientiam habendam quod aliquis a vino omnino abstineat, sed quod abstineat ab immoderato usu vini. Alio modo se­ cundum quemdam perfectionis gradum. Et sic requiritur in aliquibus 148 TRACTATUS IV.— DE PECCATIS ad perfecte sapientiam percipiendam quod omnino a vino abstineat, secundum conditiones quarundam personarum et locorum.” ad 1. Mu­ lieribus autem et juvenibus, si respiciamus pronitatem ad voluptates corporis consectandas, “senibus in quibus ratio vigere debet ad aliorum eruditionem, et Episcopis seu quibuslibet Ecclesiæ ministris qui mente devota debent spiritualibus officiis insistere, et regibus qui per sapi­ entiam debent populum subditum gubernare, specialiter sobrietas indicitur.” Ib. a. 4.— Cf. loca n. 148 citanda ex S. Thom. 1—2, q. 88 a. 5, ad 1; 2-2, q. 150 a. 2. DE EBRIETATE 147. Ebrietas est voluntarius excessus in potu usque .ad rationis perturbationem, sive ex aut cum voluptate hoc fiat, sive absque voluptate. Dividitur autem in perfectam et imperfectam. Prima habetur cum rationis usus omnino adimitur, ita ut ebrius incapax sit agendi moraliter; altera vero ea est qua mens pertur­ batur quidem, at discernere adhuc valet inter bonum et malum. Alii autem plures sequentes S. Thomam vitium ebrietatis definiunt: potus superfluus sine necessitate et ex sola voluptate vini usque ad usus rationis privationem. PRINCIPIUM 148. Ebrietas perfecta est semper peccatum mortale, at im­ perfecta per se est tantum veniale. Ratio primi colligitur tum ex consensu theologorum et timoratorum hominum æstimatione, tum quia privare se usu rationis modo violento et innaturali, et quidem ita ut non possit statim recuperari, graviter repugnat naturæ rationali, tum demum quia in Scripturis, v. gr., I Cor. vi, 10, ebriosi a regno Dei excluduntur. Ratio autem secundi est, tum quia nulla habetur gravis deordinatio, quamdiu moraliter quis agere possit, tum quia ita fert consensus theologorum. — Cf. S. Thom. 2-2, q. 150, art. 2. — S. Alphons. n. 75. Ita autem S. Thomas, 1-2, q. 88 a. 5 ad 1: “De ebrietate vero dicendum est, quod secundum suam rationem habet quod sit peccatum mortale. Quod enim homo absque necessitate reddat se im­ potentem ad utendum ratione, per quam homo in Deum ordi­ natur, et multa peccata occurrentia vitat, ex sola voluptate vini, expresse contrariatur virtuti. Sed quod sit peccatum ve­ niale, contingit propter ignorantiam quandam vel infirmitatem, puta cum homo nescit virtutem vini aut propriam debilitatem, unde non putat se inebriari: tunc enim non imputatur ei ebrie­ tas ad peccatum, sed solum superabundantia potus. Sed quando frequenter inebriatur, non potest per hanc ignorantiam excu­ sari, quin videatur voluntas ejus eligere magis pati ebrietatem. PARS II. CAP. IL —DE PECCATIS CAPITALIBUS. 149 quam abstinere a vino superfluo, unde redit peccatum ad suam naturam.” Duplicis igitur deordinationis reus est ebrius juxta S. Thomam: bibendo ex sola voluptate vinum; et bibendo ex excessu usque ad amissionem usus rationis absque ullo motivo quod justificaret etiam rationem potus excessivi. — Cf. Baller, tr. 4, n. 381, seq. — Azor. 1. 7, c. 33, q. 5. — Lessius lib. 4, c. 3, d. 3, n. 13. — Dicastillo, lib. 1, disp. 3, d. 11, n. 104. 149. Resolves. — 1 °. Licet liquoribus quibuscumque uti, tanquam medicina ad morbos depellendos, v. gr., typhum, eti­ amsi ebrietas praevideatur sequutura, dummodo tamen non inten­ datur directe, et salus animæ non periclitetur. Requiritur scilicet 1°. ut ebrietas indirecte tantum sequatur, et 2°. ut nullum adsit periculum quod infirmus moriatur absque receptione sacramen­ torum. — Cf. S. Thom. 2-2, q. 150, a. 2, ad 3. — S. Alphons. n. 76. S. Thomas ita loquitur: “Cum aliquis multum . . . bibit secundum consilium medicince . . . non est reputandus superfluus . . . potus. ” 1. c. 2°. Idem dici posse videtur de illis nostratibus qui magnam copiam liquoris sumunt, ut venenum quod ex serpentum morsi­ bus hauserint, expellant vel coerceant; nam ebrietas, si quæ sequitur in tali casu, indirecte tantum diceretur esse sequuta. In hoc casu non sumitur ex sola voluptate vini nec sine neces­ sitate. 3°. Numquam licere potest ebrietatem assumere uti medium ad effectum aliquem utcumque bonum obtinendum, quia non sunt facienda mala ut eveniant bona. — Verum si magna copia liquoris sumeretur, non quidem ad violentam rationis usus priva­ tionem, sed ad nervos relaxandos atque adeo sopiendos, ut exinde facilius fiat operatio quædam chirurgica, non apparet cur hoc sit illicitum, cum licitum esse dicatur opio vel æthere uti ad similes operationes peragendas. 4°. Damnandæ prorsus sunt matres vel nutrices illæ quæ, ad lacrimas puerorum compescendas, alcoholicis vel opiatis potioni­ bus utuntur, atque ita a prima ætate pravam consuetudinem in illos inducunt. 5°. A fortiori damnandi sunt medici qui ad idem remedium recurrunt, ut infirmos ad lætitiam provocent vel corporis dolores imminuant; nam ita agentes, quamvis forte a peccato ebrietatis excusari possint, quia illam indirecte tantum procurant, certo tamen in infirmos pravam consuetudinem inducunt si convales­ cant, vel, si moriantur, eos æternæ damnationis periculo exponunt. 6°. Profecto graviter peccant qui alios jussu, consilio, provo­ catione, ad ebrietatem vel eos cum prævisione futurae ebrietatis 150 TRACTATUS IV. —DE PECCATIS. ad bibendum inducunt: id quod hinc inde sub prætextu vano amicitiæ vel civilitatis fit. 7°. Item qui bibit ad excessum ut se a morte, quam alter minatur ei, liberet, non bibit ex sola voluptate vini aut sine causa; hinc non est peccatum. QUÆSITA 150. Quær. 1°. Quid dicendum de promissione non bibendi {the pledge) prout apud nos solet fieri? Resp. Quamvis hujusmodi promissio bona sit in se, atque, uti quotidiana experientia constat, optimum præbeat remedium ad multorum vitam emendandam, praxis tamen eam excipi­ endi non caret difficultatibus. Etenim si aperte dicatur, quod theologice loquendo sane verum est, scilicet infractionem illius promissionis nullum aut veniale tantum peccatum esse, vix non eveniet ut tota efficacia remedii non evanescat. Ex alia vero parte si nihil dicatur, multa et gravia peccata patrabuntur ex male formata conscientia; siquidem plures sunt qui infractiones illius promissionis graviora peccata existimant quam perfectam ebrietatem. Multa igitur prudentia et discretione opus est in hujusmodi promissionibus excipiendis. — Quare si qui sunt qui de quantitate illius obligationis dubitent, et de ea inquirant, vel si non adeo rudes sunt ut explicationem facile capere possint, vel non vesano prorsus ac perdito amore ad liquores attrahan­ tur, utile erit imo necessarium ipsis explicare quœnam sit natura illius promissionis; hæc enim cum votum non sit, sed solum propositum sacerdoti manifestatum, nequit per se obli­ gare sub gravi. In alia vero hypothesi melius forte esset nihil dicere, et permissive se habere circa gravia illa peccata quæ sequerentur; nam imminutio ebrietatis erit sufficiens ratio ea permittendi. — Cf. Irish Ecclesiastical Record, May 1883, pp. 338 et seq. Quær. 2°. Quid dicendum de illis sodalitatibus recenter institutis ad vitium ebrietatis extirpandum? Resp. Eas optimas esse et a multis apostolicis operariis anteponi alteri remedio quod consistit in promissione non bibendi. Ratio est, quia recentiora hæc remedia dum ex una parte magis pietatem fovent, quæ initium est omnis veræ con­ versionis, ex alia nullam præbent novorum peccatorum occa­ sionem. Ad hæc remedia sane alludebant Patres Cone. Plen. Balt. II, sequentibus verbis: “Cum immania scandala ex ni­ mia potatione oriantur, hortamur pastores, et per viscera Jesu Christi obsecramus, ut omne studium in ebrietatis vitio elimi- PARS ΙΓ. CAP. IL —DE PECCATIS CAPITALIBUS. 151 nando ponant. Eum in finem, laudandum censemus eorum fidelium zelum, qui ab omni liquore ardenti se abstinent ad excessuum periculum tutius declinandum. Qui autem sponte societatem inter se ineunt, ut mutuis virtutum exemplis sese adjuvent ac roborent, imprimis adhibere debent subsidia illa quæ Christus Dominus in Ecclesia reliquit, quibus vitia humana emendentur, et infirmitas sustentetur; atque oratione, sacra­ mentorum frequenti susceptione, aliisque pietatis exercitiis, auxilium supernum sibi comparare, nec sibi, nec suis propositis, sed Deo, sine quo nihil prodest humanus conatus, fidere.” — Patres vero Cone. Plen. Balt. Ill, magis explicite loquentes aiunt: “Societates quæ veniunt nomine ‘Unionis Catholicae ad Abstinentiam Totalem promovendam’ et ‘Sacræ Sitis,’ magna laude dignas agnoscimus; spiritu enim vere catholico reguntur, et non tam in propriæ voluntatis firmitate quam in precum et sacramentorum virtute vires necessarias quærunt. Notum est præterea quod Caput totius Ecclesiæ et Christi in terris Vicarius non semel easdem benedictione sua apostolica et indulgentiis Ecclesiæ locupletavit. Proinde nos quoque iisdem signa nostræ benevolentiæ exhibemus, et quo magis floreant eas omnium nostrorum sacerdotum curæ paternæ commendamus, ut eis non modo animos addant sed etiam semitam catholicam sem­ per demonstrent.”— Cf. Cone. Plen. Balt. II, nn. 470 et seq.; et Cone. Plen. Balt. Ill, nn. 260 et seq. Nuperrime peculiares gratiæ spirituales in favorem fidelium societa­ tibus a Temperantia vel Abstinentia ab inebriante potu adseriptorum concessæ sunt a Summo Pontifice Pio X die 21 Maii 1914 — scilicet: In­ dulgentiae tum plenariæ tum partiales tum etiam favor prorsus singularis, vi cujus omnes Missæ quæ pro anima alicujus sodalis defuncti a quocum­ que sacerdote applicantur, ita illi animæ suffragari possint, ac si ad altare privilegiatum celebratæ fuissent. Hæ gratiæ factæ sunt a S. Pontifice cupiente propensiorem suam voluntatem erga Societates praedictas osten­ dere earumque Sodales in provehendo tam salubri proposito alacriores experiri. — Acta Apost. Sed. v. VI, p. 309. Quær. 3°. An liceat aliquem ad ebrietatem inducere ut a malo majori avertatur? Resp. Affirm., si ebrietas sit ipsi materialis tantum; quia malum materiale permitti potest gravi de causa. Ita com­ muniter contra Collet, Concina, etc. Negant vero communius, si ebrietas sit formalis; quia non sunt facienda mala, ut eveniant bona: attamen S. Alphonsus n. 77, oppositam sententiam ut probabilem admittit cum pluribus aliis, “quia licitum est in­ 152 TRACTATUS IV. —DE PECCATIS. ducere alium ad minus malum ut impediatur a majori.’’ Quando enim aliquis a majori malo patrando nullo alio pacto deterreri potest, suadere minus malum habet rationem boni. \;ide infra n. 185. Q. 5°. Notandum. — 1°. Potus excessivus habitualis ingentia damna parit individuo, familiæ, societati. Nocet sanitati, fortunæ et moribus, indi­ viduorum: pax domestica a familia exsulat, crimina horrenda commit­ tuntur, ratio ipsa in dies fit degener et vitiosior. Remedia personalia: omnes vitare occasiones hujus peccati et eas personas cosque coetus a quibus temperantia violatur: vires acquirere ex­ ercitio hujus virtutis et mortificationis Christianae, atque consideratione motivorum tum naturalium tum supernaturalium, quibus contra vitium ebrietatis fortiores homines fiant, tandem petitione divini auxilii. — Dic­ tionnaire de Théol. Cath. sub verbo Gourmandise. 2°. Usus morphii, chloroformii aliorumque medicamentorum exsilium rationis adducentium his generalibus principiis regi debet. Usus morphii, etc., ad pacandos graves dolores sopiendo sensus permittitur in opera­ tionibus chirurgicis, in partubus difficilioribus et in genere quando habetur causa justa. Usus morphii, etc., habitualiter sumpti sitim inducit inexplebilem ad quam sequitur ineptitude ad munia gravia peragenda, et servitus sub ipso medicamento: talis usus est graviter prohibitus, imo graviter peccant medici qui ita frequenter infirmis hæc præscribunt, ut sit proximum periculum hujus habitus vel desiderii morphii inducendi. Usus morphii, qui non secum fert hoc periculum sed tantum lenimen dolorum per se non est illicitus. Usus morphii, etc., inducens amissionem exercitii rationis per longum tempus absque causa est sane grave peccatum. Usus morphii, etc., adhibitus cum moribundis absque eorum consensu ut in statu permaneant semivigiliæ, est grave peccatum et contra jus natu­ rale: usus talis in iis circumstantiis, i. e., moribundi, est graviter illicitus quando hic non est paratus sacramentis ad moriendum, neque licet ipsi consentire. Si ipse est paratus nec periculum labendi in peccatum grave adest, absterrendi sunt medici ab his mediis adhibendis. Quid autem si acerbissimi et extraordinarii cruciatus sunt, v. gr., si quis in incendio igne lento crematur, nec auferri potest ab ipsis flammis, quia puta tignis domus tenetur? An in hoc casu, quando nullum est periculum cadendi in statum peccati, licet absque moribundi consensu ita ejus sopire sensus ut sit per­ mansurus in deliquio ad mortem usque? Non licet: quia ipse habet jus ad ingentia merita comparanda. Quid si ipse velit, vel si periculum sit labendi in peccatum grave? In difficillimis istis adjunctis omni ope et adhortatione ei adstet sacerdos ut poenas fortiter patiatur. Si tandem pertimescat ipse sacer minister, sileat; imo non videtur prorsus certo prohibitum, ita sopire sensus, quia in casu est morali ter loquendo infirmus paratus: ad hoc utique tenetur, sed non constat eum teneri ad majora merita acquirenda. Est jus ipsius: an vero gravis ei obligatio incumbat, hoc non patet. — Cf. Villada Cas. v. 3, p. 309. Lchmkuhl severius loqui­ tur, n. 892, ed. lia. PARS II. CAP. II. —DE PECCATIS CAPITALIBUS. 153 3°. Nec illicitus videtur somnus artificialis quo injectionibus medi­ cinalibus inducto mulier pariens non persentiscit dolores partus. Durante isto statu, ita fertur, non orbatur usu sensuum; postea tamen dicitur non recordari eorum quæ tunc acciderunt, et somnus vocatur crepuscularis. Porro affirmamus si mulier in isto statu rite protegatur, si medicus cordatus sit, si cura adhibeatur, ut neque mulieri nequi fœtui quidpiam nocivum occurrat, rem agi licitam. Aliud autem esset dicendum si istæ conditiones non verificarentur. TRACTATUS V Jle Writtiibtts 151. Virtus, generatim, est habitus agendi juxta rectum or­ dinem. Virtutes multipliciter distinguuntur; nam sunt 1°. naturales vel supernaturales, prout viribus naturalibus, vel super­ naturalis gratiæ auxilio acquiruntur et augentur; 2°. infusae vel acquisita, prout a Deo ipso infunduntur, vel actibus repetitis agentis acquiruntur; 3°. theologicae vel -morales, prout pro objecto formali habent vel Deum immediate, vel actionis honestatem. Quatuor sunt virtutes morales cardinales, ad quas cæteræ reducuntur, scilicet prudentia, justitia, fortitudo et temperantia. Quoniam autem de virtutibus moralibus passim sermo fit in toto hoc Compendio Theologiæ Moralis, hic speciatim agemus de virtutibus theologicis, nempe de fide, spe et caritate. CAPUT* I DE VIRTUTE FIDEI Omissis penitus iis quæ fuse a theologis dogmaticis traduntur circa naturam, divisionem et objectum formale fidei, quæ omnia videas, si lubet, apud Mazzella, de Virtutibus Infusis, disp. 2 et 3, hic tantum dicetur de necessitate fidei, de ejus objecto materiali, deque vitiis oppositis. ARTICULUS I DE NECESSITATE 152. Dico 1°. Actus internus fidei omnibus adultis neces­ sarius est necessitate medii ad justificationem, et etiam necessitate praecepti quandoque in vita. Primum constat tum ex Apostolo dicente, Ilebr. xi, 6, “Sine fide impossibile est placere Deo,” tum 154 CAP. I—DE VIRTUTE FI DEI. 155 ex Concilio Trid. sess. 6, cap. 6, ubi describitur modus praepara­ tionis ad justificationem, et inter alia necessario requisita assig­ natur fides. Alterum autem constat ex prop. 1 damnata ab Alexandro VII, quæ sic se habet: “ Homo nullo unquam vitae suæ tempore tenetur elicere actum fidei, spei et caritatis, ex vi praeceptorum divinorum ad eas virtutes pertinentium.” — Cf. Mazzella, disp. 3, art. 10. Dico 2°. Existit praeceptum tum negativum prohibens veram fidem negare, tum affirmativum obligans aliquando ad eam, etiam cum vitæ periculo, confitendam. Ratio primi est, quia negare fidem est Deum ipsum negare. Ratio autem secundi, quia Christi honor aliquando exigit, ut fideles ad ipsum confitendum etiam vitam spernant. Hinc Christus ipse ait, Lue. ix, 26, “ Qui me erubuerit . . . hunc Filius hominis erubescet, cum venerit in majestate sua.” — Dixi aliquando, nam praeceptum hoc affirma­ tivum, praecise quia affirmativum est, non obligat semper et pro semper, sed tunc tantum quando honor Deo debitus, vel utilitas spiritualis proximi modo notabili subtraheretur, v. gr.. si ex omis­ sione confessionis verae fidei sequeretur contemptus religionis vel scandalum aut aliorum perversio; ut constat ex Can. 1325, § 1. § 1. Fideles Christi fidem aperte profiteri tenentur quoties eorum silentium, tergiversatio aut ratio agendi secumferrent implicitam fidei negationem, contemptum religionis, iniuriam Dei vel scandalum proximi (Can. 1325). § 1. Haud licitum est fidelibus quovis modo active assistere seu partem habere in sacris acatholicorum. § 2. Tolerari potest præsentia passiva seu mere materialis, civilis officii vel honoris causa, ob gravem rationem ab Episcopo in casu dubii probandam, in acatholicorum funeribus, nuptiis similibusque sollemniis, dummodo perversionis et scandali peri­ culum absit (Can. 1258).1— Cf. S. Thom. 2-2, q. 3, art. 2. — S. Alphons. n. 10. QUÆSITA 153. Quær. 1°. tum internum fidei? Quandonam urgeat prœccptum eliciendi ac­ Resp. Certo urget per se non sohun post usum rationis completum, vel postquam infideli adulto fidei nostræ veritas sufficienter proposita est, ad vitam Christianam incipiendam, sed etiam sœpius in vita, ut communiter tenent theologi, et satis constat, tum ex damnatione propositionis jam citatæ, tum ex prop. 17, damnata ab Innoc. XI, quæ ita jacet: “ Satis 1 Cf. Addenda, p. 1090, n. 11. 156 TRACTATUS V—DE VIRTUTIBUS. est actum fidei semel in vita elicere.” — Particula autem sœpius a diversis diversimode intelligitur, sed tuto teneri potest eam non includere majorem frequentiam quam semel in anno. — Urget autem per accidens quoties finis aliquis obtinendus est, ad quem necessario requiritur actus fidei. Adverte tamen præceptum istud, ut habet S. Alphonsus, sufficienter adimpleri ab illis, qui veritates fide tenendas jam didicerunt et crediderunt, exercendo alios actus religionis in quibus implicite continetur actus fidei, v. gr., devote audiendo Missam, adorando crucifixum, suscipiendo sacramenta, etc. Unde, 1°. Sequitur fideles qui christiane vivunt, vel saltem semel in anno accedunt ad sacramenta Pœnitentiæ et Eucharistiæ, non esse inquietandos circa impletionem hujus præcepti. 2°. Sequitur solutam esse, saltem practice, quæstionem utrum morituri teneantur per se, scilicet vi specialis obliga­ tionis impositae ab ipsa virtute fidei, ad eliciendum aliquem ipsius actum. Etenim morituri certo tenentur ad aliquos ac­ tus religionis, præsertim ad ultima sacramenta recipienda, hoc autem praestare nequeunt quin eliciant actum fidei. — Cf. S. Alphons. n. 7; et Hom. Ap. n. 13. — Baller, not. (a) p. 161, not. (b) p. 174, not. (c) p. 178, et not. (a) p. 180. — Amer. Eccl. Review, Vol. 2, p. 442. Quær. 2°. An interrogatus de fide possis uti verbis ambiguis? Resp. Neg., quando tergiversatio vel silentium æquivalet negationi, aut erubescentiae, quæ ex adjunctis cognoscatur cedere in contemptum Dei, et scandalum proximi. Insuper, quoad publicam potestatem interrogantem, constat ex prop. 18, dam­ nata ab Innocentio XI, quæ ita sonat: “ Si a potestate publica quis interrogetur, fidem ingenue confiteri, ut Deo et fidei glo­ riosum, consulo; tacere ut peccaminosum per se non damno.”— Verum ait Kenrick: “ Apud nos ubi leges religionis seu fidei civium nullam volunt haberi rationem, poterit quis plerumque jure suo uti, et interrogationem veluti extra ordinem rejicere.” — Cf. S. Alphons. n. 13. — Kenrick, n. 30. — Amer. Eccl. Review, Vol. 2, p. 266. Quær. 3°. An liceat uti signis aut vestibus infidelium? Resp. Afirm., si sint vestes aut signa propria alicujus regionis, licet regio hæc tota sit infidelis; quia hæc ad religionem per se non referuntur. Si vero sint vestes et signa religionis, subdistinguendum est, et iterum affirmandum, si fiat gravi de CAP. I.—DE VIRTUTE FIDEL 157 causa et vestes non sint tantum distinctivæ sectæ a secta, quia tunc usus primarius earum est ad corpus tegendum, et secun­ darius tantum ad sectam distinguendam. — Negative autem est respondendum, si vestes signa sint aut unice aut primario instituta ad sectam profitendam, ut sunt vestes et ornamenta quibus sacerdotes in exercitio functionum suarum utuntur. — Cf. Salmant. tract. 21, cap. 2, η. 110. Quær. 4°. Quinam teneantur jure canonico professionem fidei emittere? Resp. Jure ecclesiastico ut constat ex Canone 1406, § 1 : § 1. Obligatione emittendi professionem fidei, secundum for­ mulam a Sede Apostolica probatam, tenentur : 1°. Coram præside eiusve delegato, qui Oecumenico vel par­ ticulari Concilio aut Synodo diœcesanæ intersunt cum voto seu consultivo seu deliberativo; præses autem coram eodem Con­ cilio vel Synodo ; 2°. Coram Sacri Collegii Decano, Cardinalibus primis in ordine presbyterorum et diaconorum et S. R. E. Camerario, promoti ad cardinalitiam dignitatem; 3°. Coram delegato ab Apostolica Sede, promoti ad sedem episcopalem etiam non residentialem, vel ad regimen Abbatiae vel Prælaturæ nullius, Vicariatus Apostolici, Praefecturae Apos­ tolicæ ; 4°. Coram Capitulo cathedrali, Vicarius Capitularis; 5°. Coram loci Ordinario eiusve delegato et coram Capitulo, qui ad dignitatem vel canonicatum promoti sunt ; 6°. Coram loci Ordinario eiusve delegato et coram aliis consultoribus, assumpti ad officium consultorum dioecesanorum; 7°. Coram loci Ordinario eiusve delegato, Vicarius Gene­ ralis, parochi et ii quibus provisum fuit de beneficiis quibusvis, etiam manualibus, curam animarum habentibus; rector, pro­ fessores sacræ theologiæ, iuris canonici et philosophiae in Semi­ nariis, initio cuiuslibet anni scholastici vel saltem initio sus­ cepti muneris; omnes promovendi ad ordinem subdiaconatus; librorum censores, de quibus in can. 1393; sacerdotes com fessionibus excipiendis destinati et sacri concionatores, ante­ quam facultate donentur ea munia exercendi; 8°. Coram Ordinario eiusve delegato Rector Universitatis vel Facultatis; coram Rectore vero Universitatis vel Facultatis eiusve delegato, professores omnes in Universitate seu Facultate canonice erecta, initio cuiusque anni scholastici vel saltem initio 158 TRACTATUS V—DE VIRTUTIBUS. suscepti muneris; itemque qui, periculo facto, academicis gra­ dibus donantur; 9°. Coram Capitulo vel Superiore qui eos 'nominavit eorumve delegato, Superiores in religionibus clericalibus.1 § 2. Qui, priore dimisso, aliud officium vel beneficium aut dignitatem etiam eiusdem speciei consequuntur, rursus debent fidei professionem emittere ad normam huius canonis (Can. 1406). Obligationi fidei professionem emittendi non satisfacit qui eam per procuratorem vel coram laico emittit (Can. 1407). Præscriptiones circa Consilia a vigilantia et juramentum antimodernisticum in pleno suo robore manent, usque dum hac super re aliter statutum fuerit. — S. Off. 22 Mar., 1918. 154. Resolves. — 1°. Fidem externe negaret—1°. qui inter­ rogatus num esset Romanista vel Papista responderet se talem non esse, nisi tamen ex circumstantiis colligeretur se hujusmodi voces repulisse utpote invidiæ et contumeliæ plenas; — 2°. qui inter Quakeros silens et veluti meditabundus adsideret; non autem si eorum tantum vestibus, v. gr., magno pileo uteretur; — 3°. qui ad loca accederet ubi Presbytcrianorum, Methodistarum et aliorum conversiones excipiuntur, atque inter eos orans, genua flecteret, spiritum veluti accepturus; non autem si, procul stans, eorum agendi rationem ex levitate vel curiositate contemplaretur. — Cf. Kenrick, n. 30. 2°. Fidei negatæ accusari non debet, qui diebus abstinentiae carnes comederet ad haereticorum molestias vitandas, et multo minus puella, quæ idem facit verens, ne pater vehementer excan­ descat percipiens eam ad Catholicam Ecclesiam transiisse. Ratio est, quia ex una parte non semper tenemur veram fidem externe profiteri, et ex alia manducatio carnium per se non necessario importat negationem fidei, cum sæpe hoc fiat ex gula vel ex necessitate. Imo conversionem ad veram fidem potest quis occultare ad evitanda gravissima mala, quando nec honor Deo debitus nec bonum proximi fidei manifestationem exigit. — Cf. Kenrick, ibid. — Il Monitore Ecclesiastico, Sec. Ser. Vol. 1, p. 211. 3°. Non peccat contra fidem qui fugit tempore persecutionis, imo generatim fuga est aliquo modo præcepta, ut patet ex verbis Christi, Matth. x, 23: “Cum autem persequentur vos in civitate ista, fugite in aliam.” — Hoc λόγο præsertim valet si cujuspiam salus ad utilitatem fidelium sit necessaria, aut quispiam lapsum timeat. — Cf. S. Alphons. n. 14. — Kenrick, n. 31. 4°. Non peccat contra fidem qui templa hæreticorum aut nfidelium adit merœ curiosiiatis causa, absque ulla communica· 1 Cf. Addenda, p. 1090, n. 12. CAP. .—DE VIRTUTE FIDEI. 159 tione in sacris: inio nullo modo peccat, aut certe non graviter, si neque adest scandalum, neque perversionis periculum, neque lex particularis hunc aditum interdicens. Ratio est, quia sicuti profana ædificia, sic et templa haereticorum adire, est actus per se indifferens, qui non nisi a pravo fine, vel ex circumstantiis efficitur malus. Ita S. Congr. S. 0. 14. Jan. 1818, Dub. 3 (apud Cretoni, vol. 1, p. 544, Not. C). — Cf. S. Alphons. n. 16. 5°. Peccabit tamen contra fidem si talis aditus indictus sit ab hæretico gubernio, tanquam protestatio fidei hæreticæ, vel utcumque communiter habeatur velut tessera unius ejusdemque religionis catholicos inter et acatholicos. 6°. Catholicis regulariter non licet haereticorum aut schisma­ ticorum concionibus, baptismis et matrimoniis interesse. Ita S. Cong. S. 0., die 10. Maii 1770. — Dicitur regulariter, quia si praesentia sit mere materialis, ut quandoque fieri potest, et ex adjunctis satis deprehendatur nullam continere aut præseferre participationem cum haereticorum ritibus, excusari poterit a pec­ cato, praesertim apud nos, ubi hoc habetur ut indicium obsequii civilis. — Cf. Kenrick, n. 33. 7°. Patrini munere fungi in haereticorum baptismate, aut ma­ trimonium inire coram ministro hæretico, semper illicitum est propter cooperationem et communicationem in divinis, prout expresse declaravit S. Cong. S. 0. in citato decreto an. 1770, et S. P. Pius VI, tum in Instructione 26. Sept. 1791. tum in Re­ sponsis ad clerum Galliarum 28. Maii 1793. — Quoad funera, distinguendum est: quæ ad officium mere civile pertinent, veluti comitari corpus, permitti possunt; alia quæ naturam aut speciem communionis cum hæreticis habent, sunt prohibenda. — Cf. Ken­ rick, ibid. 8°. Possunt famuli ad templa hæreticorum dominos vehere, eorumque filias vel uxores, protectionis causa, ad ea comitari, id enim habetur ut officium famulatus, non autem ut participatio cultus. Eadem ratione excusatur famula quæ infantem brachio sustinet, dum a ministello baptizatur. — Cf. Kenrick, ibid. 9°. \7idetur apud nos licere catholicis in navibus Gubernii, in arcibus, in carceribus, et aliis publicis locis, adstare precibus hæreticorum; nam ex una parte id ordinis causa potius, quam sectæ favore, exigitur, et ex alia magnum incurrerent incommo­ dum, si qui illud recusarent. Nec valet dicere quod Paulus V hoc prohibuit catholicis Anglis, quia ibi tunc temporis diversæ omnino erant circumstantiæ. — Cf. Kenrick, nn. 33 et 34. 10°. Non videtur posse permitti catholicis, in hac regione, ut organa pulsent, vel cantent in templis aut coetibus hæreticorum, [60 TRACTATUS V—DE VIRTUTIBUS. nisi forte in aliquo rarissimo casu et accedentibus sequentibus conditionibus: 1°. ut nihil sit in hymnis et cantilenis quod verae fidei adversatur; 2°. ut nullum habeatur scandalum aut pericu­ lum perversionis, et 3°. ut gravissima urgeat necessitas. Ratio hujus tolerantiae est, quia verificatis omnibus prædictis conditio­ nibus, malitia non videtur sese tenere ex parte actus, sed tantum ex parte agentium, ac proinde cooperatio erit tantum materialis, quae, interveniente justa causa, permitti potest. — Si autem ali­ cubi solemniter declaratum fuerit ab Ordinario loci, hujusmodi tolerantiam nullo modo debere admitti, practice standum est huic declarationi. Imo talis tolerantia in se illicita nobis videtur. Nam canere, dum exercentur officia religiosa in templis, est pars activa cultus istius coetus ad quem pertinet templum, qui tunc ritibus suis religiosis Deum colit. Atqui active participare in cultu haeretico est intrinsece malum. In ore hominum communi­ ter talis actus habetur protestativus hæreseos. Præterea cantores alliciunt homines ad has ecclesias haereticorum et ita praestant favorem haeresi. Quare liceat nobis discedere a mitiori sententia et affirmare canere in templis haereticorum, dum cultus haereticus ibi exercetur, esse intrinsece malum et nunquam permittendum. Qui ponit opus aliquod quod intrinseca sua natura et hic et nunc ad pravam actionem directe et immediate ordinatur, formaliter cooperatur in actione ista: hinc intentio canentis non mutat signi­ ficationem hujus actus hic et nunc positi. — Bucceroni, Cas. v. 2, n. 30. 11. — Lehmkuhl, v. 1, n. 813. 11°. Item non videtur posse permitti catholicis ut pecuniam conferant ad incrementum aut splendorem nundinarum (fairs, bazaars), vel cœnarum (oyster suppers), quando cognoscitur has nundinas vel cœnas ideo institui ut pecunia comparetur ad syna­ gogas, vel templa haereticorum ædificanda. Attamen secus esset dicendum, si quandoque ex circumstantiis appareat, non quidem favorem sectarum, sed tantum grati animi signum aut benevo­ lentiam velle a catholicis ostendi. 12°. In mortis periculo licet, deficiente catholico sacerdote, petere absolutionem a sacerdote hæretico vel schismatico, dum­ modo aliis fidelibus non praebeatur scandalum, nec sit periculum ut fidelis ab hæretico pervertatur, et probabiliter credatur sacer­ dotem hæreticum administraturum hoc sacramentum secundum ritus Ecclesiæ. (S. Off. 7. Jul. 1864.) Sed extra casum mortis non licet, ut ex hoc responso patet: “Nullo casu, neque necessi­ tatis, licere catholico confiteri peccata sua et absolutionem obtinere a sacerdote schismatico.” S. C. de Prop. Fide, 17 Feb. 1761. 13°. “ Communicatio cum haereticis esse potest vel in re­ CAP. I.—DE VIRTUTE FIDEI. 161 proba doctrina vel in ritibus aliisve signis falsæ sectæ protestativis cum scandalo fidelium, quibus ideo ab Ecclesia communio inter­ dicitur cum illis, ne fides aut amitti aut periclitari intelligatur. Unde S. Joannes Evangelista sic severe præcipit: ‘ Si quis venit ad vos et hanc doctrinam non affert, nolite recipere eum in domum, nec “ave” dixeritis ei; qui enim dicit illi “ave” communicat operi­ bus ejus malignis/ II S. Joan. 10. Evidentissime ex his verbis prohibitum iri infertur quidquid hujusmodi ave exprimit, prout sunt actiones liturgicæ quæ ad ecclesiasticam unitatem significan­ dam institutæ fuere. Quapropter a PP. Concilii Carthaginensis sancitum legimus ‘ cum haereticis nec orandum nec psallendum’ prout refert Benedictus XIV, de Syn. c. 5, lib. 6. Illicitum est ergo in sacris functionibus hæreticos in chorum invitare, alter­ nis psallere, dare eis pacem, sacros cineres aliaque id genus cultus externi, quæ interioris vinculi ac consensionis jure meritoque existimantur tam in sensu activo, nimirum similia eis dando, quam passivo, ab iis in eorum sacris accipiendo.”— S. C. S. Off. 22. Jun. 1859. Præterea Ssmus D. P. Alexander VII, 9, Maii 1663, sequens quæsitum solvendum Qualificatoribus S. Off. proposuit: Quæ tuta conscientia permitti possint fieri vel omitti ad tegendam religionem catholicam et quæ non ... ? “ Omnes præsentes convenerunt, quod illæ actiones, quæ attentis circumstantiis sunt indifferentes ad significandum cultum falsæ religionis, possunt permitti: illæ vero, quæ determinate significant vel ex se vel ex circumstantiis cultum falsæ religionis non sunt permittendæ.” Et propositis quibusdam specialibus actionibus, quæ permitti possunt, adjicitur: “ Intelliguntur hæc, secluso contemptu fidei, scandalo et periculo perversionis.” Tandem casus Baronis seu Reguli volentis fidem amplecti sed difficultatibus implexi solvi­ tur: “Omnes pariter dixerunt: cum certum sit nulla signa pro­ testati va hæresis posse prædicto Regulo permitti . . . censuimus prius explicandum quid intelligamus nomine signi protestativi hæresis. Quod quidem illud esse dicimus quo viso vel audito communiter omnes concipiunt utentem tali signo esse hæreticum. Illud vero signum indifferens esse dicimus, quo viso vel audito communiter determinate non concipitur præsumptio hæresis.” Solutis quæsitis de præsentia vel assistentia ad cultum hæreticum additur: “ At vero præcepta ecclesiastica de cibis, de auditione Missæ, etc. posse non servare: non enim hæc inobedientia est determinate signum falsæ religionis, et alias hujusmodi præcepta non videntur obligare cum tanto incommodo.” — Jur. Pontif. de P. F. Pars ii, p. 126 et seq. 162 TRACTATUS V.—DE VIRTUTIBUS Non permittitur catholicis choreis aliisque solatiis interesse quæ a membris societatis masonicæ, et uti tales, haberi solent. § 7. Delicti patrati laudatio, fructuum participatio, delinquentis occultatio et receptatio aliive actus delictum iam plene absolutum subséquentes, nova delicta constituere possunt, si nempe poena in lege plectantur; sed, nisi cum delinquente de illis actibus ante de­ lictum conventum fuerit, non secumferunt delicti patrati imputabilitatem (Can. 2209). 14°. 1. An decretum quo prohibetur catholicis schismaticorum Missis et eorum orationibus interesse, intelligatur etiam pro locis in quibus non reperiuntur sacerdotes catholici et de orationibus in quibus nihil contra fidem et ritum catholicum habetur? S. C. Officii, 7 Aug. 1704, Respondit ad I: SSmus censuit: Affirmative. 15°. Non licet catholicis eleemosynas Missarum sacerdotibus schismaticis dare. S. C. de Prop. Fide, 12 Mar. 1789. 16°. Non modo licere, sed debere catholicos adorare SS. Sacra­ mentum quando occurrant Sacerdoti Schismatico illud deferenti ad infirmum, debere tamen abstinere ab associando, respondit S. C. de Prop. Fide, 15 Dec. 1764, ad 4. De multis aliis solutionibus huc pertinentibus sermo erit inferius, ubi de scandalo et cooperatione. — Cæterum in omni­ bus istis attendendum est ad inores regionis, et ad peculiares circumstantias, ex quibus fieri potest ut eadem actio diversam apud nos habeat significationem, ac alibi. Quare non omnes responsiones quæ apud Amer. Eccl. Review, λΓο1. VI, p. 152 refe­ runtur, applicari debent illis qui in hac regione vitam degunt.1 ARTICULUS II DE OBJECTO MATERIALI FIDEI 155. Objectum materiale fidei, de quo tantum hic agimus, est id quod credimus fide divina et catholica, seu, ut patet ex canone 1323 § 1, sunt omnia ea quæ in verbo Dei scripto vel tradito conti­ nentur, et ab Ecclesia sive solemni judicio, sive ordinario et uni­ versali magisterio, tanquam divinitus revelata, credenda pro­ ponuntur. — λ’erum non requiritur, ut omnes veritates revelatæ explicite credantur, dummodo omnes credantur implicite. Imo inter ipsas veritates explicite credendas distinguendae sunt illæ quæ sunt de necessitate medii ab illis quæ sunt de necessitate præcepti. — Cf. Mazzella, disp. 2, art. 7, § 1. 156. Dico 1°. Certum est duo hæc necessario credenda esse necessitate medii ad salutem, nempe Deum existere, et ipsum esse Remuneratorem. Primum constat ex eo quod impossibile sit 1 Cf. Addenda, p. 1090. n. 13, CAP. I—DE VIRTUTE FIDEL 163 obtinere salutem, scilicet finem ultimum, nisi tendamus in illum; tendimus autem per fidem, et hæc nequit haberi nisi ante omnia credatur existentia Dei. Alterum constat ex prop. 22 damnata ab Innocentio XI, quæ sic se habet: “ Nonnisi fides unius Dei necessaria videtur necessitate medii, non autem explicita Remu­ neratoris.” Utrumque autem confirmatur ex Apostolo, Hebr. xi, 6: “ Accedentem ad Deum oportet credere quia est, et inqui­ rentibus se remunerator sit.” — Cf. Mazzella, disp. cit. § 3, nn. 864 et seq. Dico 2°. De necessitate præcepti tenentur fideles omnes explicite credere 1°. ea omnia quæ continentur in Symbolo Aposto­ lorum, et 2°. divinam efficaciam præcipuorum sacramentorum, scilicet Baptismi, Pœnitentiœ et Eucharistico, necnon aliorum sacramentorum, quando proxime recipienda sunt. Ratio primi est, quia hoc exigit ipsa natura professionis christianæ quæ con­ tinetur in Symbolo. Constat etiam ex praxi omnium fidelium. — Ratio autem secundi est, quia sacramenta nequeunt digne recipi, nisi cognoscatur divina eorum efficacia, et hæc nequit alia ratione cognosci nisi per fidem, cum sint positivæ institutionis. QUÆSITA 157. Quær. 1°. An requiratur de necessitate medii fides ex­ plicita mysterii SS. Trinitatis et Incarnationis? Resp. Controvertitur, sed sententia negans est certe proba­ bilis. Ratio est, quia ante Christum sufficiebat fides implicita horum mysteriorum; ergo etiam post ejus adventum sufficere debet; nam justificatio dici non debet facta esse difficilior. Præterea illa fides tantum requiritur, quæ necessaria est et sufficit ad justificationem, seu ad actum amoris amicitiæ: atqui ad hoc sufficit fides implicita horum mysteriorum. Ergo. — Neque obstat propositio damnata ab Innoc. XI, sub n. 64, quæ sic jacet: “ Absolutionis capax est homo, quantumvis laboret ignorantia mysteriorum fidei; et etiamsi per negligentiam, etiam culpabilem, nesciat mysterium SS. Trinitatis et Incarnationis D. N. J. C.”: non obstat, inquam; merito enim damnari potuit ratione primæ partis, in qua generatim, seu in omni casu asseritur absolutionis capax homo, quantumvis laboret ignorantia mysteriorum fidei. — Cf. S. Alphons. n. 2. — Suarez, disp. 12, sect. 4. — Lugo, disp. 12, η. 91. — Mazzella, disp. 3, η. 875. Quær. 2°. An pœnitens, invincibiliter ignorans mysteria SS. Trinitatis et Incarnationis, possit licite absolvi? 164 TRACTATUS V.—DE VIRTUTIBUS. Resp. Neg., extra casum necessitatis, v. gr., periculum mortis. Ratio est, quia sententia affirmans explicitam fidem in hæc mysteria requiri de necessitate medii probabilis, imo aliquibus, uti S. Alphonso, probabilior videtur; ac proinde confessarius absolvens hujusmodi pcenitentem sacramentum exponeret periculo nullitatis. Hinc confessarius debet vel illum dimittere donec sufficienter sit instructus, vel quod in multis casibus melius esset, eum instruere, saltem quantum satis est ad actum fidei hic et nunc eliciendum, scilicet clare propo­ nendo duo illa mysteria, et assensum in ea exquirendo. Si vero pcenitens certo versaretur in ignorantia vincibili horum mysteriorum, nec vellet ea addiscere, aut invincibiliter ea ignoraret, quæ sunt certo de necessitate medii, nullo modo absolvi posset etiam in periculo mortis, quia incapax omnino esset recipiendi justificationem. — Cf. S. Alphons. n. 3. — Baller, (a) et (b) p. 165. Quær. 3°. An sit obligatio credendi explicite prœcepta Decalogi? Resp. Multi id affirmant, quia praecepta Decalogi sunt revelata ut ab omnibus serventur; at plures recte contradicunt, tum cpiia alio modo ac per revelationem ejusmodi praecepta nosci possunt, tum quia praecepta hæc non data sunt ad cre­ dendum, sed ad agendum. — Nec dicas sacramenta etiam fuisse data ad recte agendum; nam respondetur ea ntm posse digne suscipi, nisi antea credantur fuisse divinitus instituta. Cæterum quamvis hæc præcepta non debeant necessario cognosci per fidem, debent tamen sub gravi cognosci; non quidem ordinatim et quoad singula verba, sed quoad substan­ tiam. Idem dicendum de præceptis Ecclesiæ et de Oratione Dominica, et aliqui addunt etiam de Salutatione Angelica. ARTICULUS III DE VITIIS FIDEI OPPOSITIS § I.—De infidelitate in genere 158. Infidelitas, generatim sumpta, est carentia fidei, et tri­ plex distinguitur, scilicet: 1°. positiva seu formalis, quæ est ca­ rentia fidei in eo cui sufficienter ipsa proposita est, et qui eam positive respuit; 2°. negativa seu materialis, quæ est carentia fidei in eo qui nunquajn de vera religione quidquam audivit, vel audivit quidem, non tamen sufficienter; 3°. privativa, quæ '.est carentia fidei in eo qui sibi notitiam fidei, data occasione, comparare negligit. CAP. I.—DE VIRTUTE FIDEL 165 159. Dico. Sicut infidelitas tum positiva tum privativa est gravissimum peccatum, ita infidelitas negativa nullum est pec­ catum, sed tantum pcena peccati. Ratio primi est quia in in­ fidelitate positiva habetur explicite, et in privativa virtualiter contemptus primæ veritatis et auctoritatis Dei revelantis. Ratio autem secundi est, tum quia nullum potest esse peccatum, ubi habetur ignorantia invincibilis; tum quia sequens propositio quæ est 68 Baii, “ Infidelitas pure negativa in his, in quibus Chris­ tus non est praedicatus, peccatum est,” damnata fuit a S. Pio V et Gregorio XIII. § Π. —De hæresi 160. Hæresis est error contra aliquam fidei veritatem ab Ecclesia propositam, in eo qui fidem per baptismum recepit. Est autem: 1°. formalis, quæ est hæresis proprie dicta, et habetur cum error est voluntarius et pertinax, vel materialis, qua quis ignoranter adhæret errori; 2°. pure interna vel pure externa vel manifestata, prout interne aut externe tantum, aut utroque modo habetur; 3°. occulta vel notoria, prout nemini aut paucis tantum, vel multis nota est. Ad hæresim refertur apostasia, quæ est totalis defectio a fide Christiana. % 161. Dico. Hæresis formalis est semper gravissimum pecca­ tum, at materialis omni culpa vacat. Ratio primi est, tum quia hæresis opponitur uni ex præcipuis virtutibus, nempe fidei, tum quia hæresis tendit directe et immediate ad contemnendum Deum. Ratio secundi est, quia hæreticus materialis, ut supponitur, errat ex ignorantia invincibili. Quæres. Quœnam sint signa hæresis materialis et formalis? Resp. Censendus est hæreticus materialis tantum: 1°. qui paratus est se submittere judicio Ecclesiæ, stat i m ac illud noverit; 2°, qui, natus inter hæreticos, de vera fide nihil cog­ novit et de sua religione nunquam dubitavit; 3°. qui, dubitans, cognoscere studuit veritatem, quantum potuit, necdum ad eam pervenit. — Reputandus autem erit hæreticus formalis: 1°. qui dubitat, atque ex pertinacia non vult ulterius inquirere; 2°. qui iterum ex pertinacia avertit malitiose intellectum a motivis veritatis, ut suæ sectæ adhæreat; 3°. qui, agnita veritate, adhuc contradicit Ecclesiæ. Canon 1325, § 2, clarissime indigitat quis hæreticus, quis apostata, quis schismaticus sit et censendus talis: 166 TRACTATUS V—DE VIRTUTIBUS. § 2. Post receptum baptismum si quis, nomen retinens Christianum, pertinaciter aliquam ex veritatibus fide divina et catholica credendis denegat aut de ea dubitat, haereticus; si a fide Christiana totaliter recedit, apostata ; si denique subesse renuit Summo Pontifici aut cum membris Ecclesiae ei subiectis communicare recusat, schismaticus est (Can. 1325). Qui se submittunt curandos Christianae Scientiae, graviter pec­ cant, quia formaliter participant in ista superstitione damnabili, cujus actus characteristicus et specialis est mederi. Ut evidens 3st, negaret fidem qui suum nomen daret tali superstitioni.1 Satis non est haereticam pravitatem devitare, sed oportet illos quoque errores diligenter fugere, qui ad illam plus minusve accedunt; quare omnes debent etiam constitutiones et decreta servare quibus pravae huiusmodi opiniones a Sancta Sede pro­ scriptae et prohibitae sunt (Can. 1324). De Cura Acatholicorum : § 1. Ordinarii locorum et parochi acatholicos, in suis dioe­ cesibus et paroeciis degentes, commendatos sibi in Domini habeant. § 2. In aliis territoriis universa missionum cura apud aca­ tholicos Sedi Apostolicae unice reservatur (Can. 1350). Ad amplexandam fidem catholicam nemo invitus cogatur (Can. 1351). Relate ad disceptationes, publicas praesertim, ita statuit can. 1325, §3: § 3. Caveant catholici ne disputationes vel collationes, pub­ licas praesertim, cum acatholicis habeant, sine venia Sanctæ Sedis aut, si casus urgeat, loci Ordinarii. CAPUT II DE VIRTUTE SPEI 162. Spes est virtus supernaturalis, per quam certa cum fiducia ex Dei promissione expectamus futuram beatitudinem et media ad illam consequendam. Objectum materiale spei primarium est Deus possidendus. Ob­ jectum vero secundarium sunt omnia media ad beatitudinem consequendam necessaria, ut remissio peccatorum, gratia Dei per merita Christi, etc. 1 Cf. Addenda, p. 1091, n. 14. CAP. I.—DE VIRTUTE FIDEL 167 Actus autem in spe inclusi, seu formalitates ipsius spei, sunt amor, desiderium beatitudinis æternæ, firma fiducia ad illam perveniendi, et erectio animi contra occurrentes difficultates. — Cf. Mazzella, disp. 5, art. 2, § 1 ; et art. 3, § 2. Peccata spei opposita sunt desperatio et prœsumptio. Prior est diffidentia voluntaria obtinendi beatitudinem et media ad eam assequendam necessaria. — Posterior vero est inordinata fiducia beatitudinis obtinendae sine mediis a Deo ordinatis. 163. Dico. Spes in adultis requiritur tum de necessitate medii, tum de necessitate prœcepli. Primum constat ex eo quod homo nequeat ad Deum finem suum ultimum consequendum pervenire, nisi propriis actibus in ipsum tendat: hæc autem tendentia neces­ sario supponit spem, imo, ut diximus, est una ex formalitatibus ipsius spei. — Alterum constat tum ex Apostolo dicente, I Tini, vi, 17: “ Præcipio . . . neque sperare in incerto divitiarum, sed in Deo vivo,”— tum ex prop. 1 proscripta ab Alex. VU, et superius n. 152 relata. Quandonam autem, et quonam modo urgeat præceptum spei, iisdem regulis determinandum est, quas supra n. 153, de fide statuimus. QUÆSITA 164. Quær. 1°. An haberi possit parvitas materiœ in peccato prœsumptionis? Resp. Affirm., tum quia communiter admittitur a theologis peccatum præsumptionis esse quidem ex genere suo, sed non ex toto genere suo mortale, tum quia malitia hujus peccati in eo tandem consistit, quod res bona indebito modo expectetur. Præterea peccatum istud ordinarie committitur præsumendo vitam æternam obtinere vel propriis viribus tantum, vel absque ullo labore, et ex sola divina misericordia: atqui per hoc non irrogatur Deo injuria directe et immediate. Ergo. — Cf. S. Alphons. n. 21. Quær. 2°. An sit prœsumptio committere pluries idem pecca­ tum, quia tam facile pluries quam semel commissum accusatur/ Resp. Neg., quia pcenitens facilius peccat non ex facilitate veniæ obtinendae, sed ex minori difficultate confitendi, quamvis hæc sit prava dispositio Deo maxime injuriosa. — Cæterum distinguendus est ille qui peccat, aut in peccato perseverat, ex spe veniæ, tanquam ex motivo' peccandi, vel sub spe veniæ cum proposito perseverandi in peccato, ab illo qui peccat ex fragilitate aut passione, cum spe tamen et proposito poenitendi, 168 TRACTATUS V.—DE VIRTUTIBUS. atque ita peccatorum remissionem obtinendi. Primus certe præsumptionem admittit, at non alter qui potius minus peccat, quia ut inquit S. Thomas: “Per hoc videtur habere voluntatem minus firmatam ad peccandum.” — Cf. S. Thom. 2-2, q. 21, art. 2, ad 3. — S. Alphons. n. 22. — Baller, not (a) p. 175. Quær. 3°. An peccatum desperationis possit esse veniale ratione materiœ? Resp. Neg., et ratio est, quia admittere deliberatam diffi­ dentiam obtinendi æternam beatitudinem vel media ad eam consequendam necessaria, est denegare Dei attributa, et præser­ tim ipsius misericordiam, quod certe mortale est ex toto genere suo. — Verum desperatio potest esse, et est quandoque peccatum veniale tantum, cum provenit ex tristitia vel impatientia, quia tunc deest perfectus consensus. Quær. 4°. Quœnam sint remedia desperationis? Resp. Præcipua sunt sequentia: 1°. consideratio bonitatis et misericordiae infinitae Dei; 2°. frequens recordatio eorum hominum, qui post plurima et gravissima peccata veniam con­ secuti sunt; 3°. meditatio parabolarum sancti Evangelii, præsertim ovis perditæ; 4°. devotio specialis erga B. Virginem, refugium peccatorum; 5°. fiducia in Christum pro nobis cruci affixum, etc. — Attendat tamen confessarius ad sequentes regulas practicas. Regula I. Dispiciat ex qua potissimum radice desperatio in pcenitente oriatur, ut congrua remedia pro diversa causa applicare possit. — Plerumque autem nasci solet proxime ex apprehensione certæ damnationis; remote vero: 1°. ex acedia, qua quis media salutis nimis gravia putat, et proinde ab iis adhibendis deterretur; 2°. ex luxuria aut aliis inveteratis peccatis, quæ mentem a coeles­ tibus avertunt, et ob difficultatem emendationis ad desperationem adducunt ; 3°. ex melancholia, quæ inclinat ad tristitiam, et avertit a fiducia, quæ gaudium animi generare solet; 4°. ex scrupulis, quibus anima dejicitur et opprimitur. Regula IL Poenitentes desperationi dediti cum magna cir­ cumspectione, prudentia et patientia sunt moderandi, juxta di­ versitatem ingeniorum et varium desperationis genus. Alio enim modo dirigendi sunt qui ex malitia, vel ex peccatorum pondere et flagitiosa vita in desperationem acti sunt; alio qui ex pusilla­ nimitate, vel ex diabolica tentatione ad eain impelluntur. Regula III. Non statim prima fronte judicandi sunt vehit desperatione abstracti poenitentes, qui se tales exhibent, præsertim si christiane vivant. Inveniuntur enim animæ etiam devotae, CAP. HL—DE VIRTUTE CARITATIS. 169 quæ tentationibus desperationis fere continuis exagitantur; nec facile credendum est eas peccasse, præsertim graviter, quamvis putent se illis consensum præbuisse; sicut nec nimius timor de periculo salutis cum desperatione proprie dicta confundendus est. CAPUT III DE VIRTUTE CARITATIS 165. Caritas est virtus qua diligimus Deum tanquam summum bonum propter seipsum, et proximum propter Deum. Hinc duplex est objectum materiale caritatis, Deus scilicet primarium, et proximus secundarium. De utroque erit hic distincte agendum. ARTICULUS I DE AMORE DEI 166. Dico. Existit præceptuin speciale diligendi Deum super omnia, ut constat tum ex verbis Christi, Matth. xxii, 37: “Diliges Dominum Deum tuum ex toto corde tuo . . . hoc est maximum et primum mandatum,” tum ex prop. 1 ab Alex. VII proscripta, et sæpius jam memorata. — Hoc autem præceptum, prout affirma­ tivum est, obligat ad Deum amandum super omnia appretiative, ut patet ex lege naturali, non autem necessario intensive, quia essentia caritatis non consistit in gradibus. Scilicet sufficit ut Deus reipsa bonis omnibus præferatur, et non requiritur summus gradus intensionis seu fervoris in diligendo. Nam ista intensitas deberet esse summa vel absolute vel relative; si primum, sequeretur hominem nunquam posse satisfacere huic præcepto; si alterum, sequeretur hodie non posse satisfieri per actum, qui heri erat per­ fectus. — Cf. S. Alphons. n. 22. — Baller, not. (a) p. 178. QUÆSITA 167. Quær. 1 °. Quandonam urgeat præceptum caritatis? Resp. Obligat tum per se tum per accidens, sicut præceptum fidei. Per se quidem, cum usus rationis est perfecte evolutus ad vitam in Deum ordinandam, et præterea sæpius in vita, ut patet ex damnatione plurium propositionum, præsertim ex 6 damnata ab Innoc. XI, quæ sic se habet: “Probabile est, ne singulis quidem rigorose quinquenniis, per se, obligare præ­ ceptum caritatis erga Deum.” — Si autem ulterius quæras quid proprie, practice loquendo, importet particula illa sæpius, respondetur quod quamvis S. Alphonsus dicat suadendam esse 170 TRACTATUS V.—DE VIRTUTIBUS. sententiam eorum qui requirunt actum caritatis semel in mense, tuto tamen potest teneri sententia eorum qui ad illum obligant tantum semel in anno. Imo juxta ipsum S. Doctorem non sunt inquietandi fideles qui christiane vivunt, et sæpe recitant devote Orationem Dominicam, quia tunc nisi expresse, saltem exercite actum caritatis eliciunt. Obligat autem per accidens, cum urget præceptum contritionis; v. gr., si sacerdos conscius peccati mortalis celebrare deberet, quin adesset copia confessarii. — Cf. S. Alphons. Horn. Ap. n. 13. Quær. 2°. An moribundi teneantur ad actum caritatis eli­ ciendum? Resp. Certo tenentur si conscii sint alicujus peccati mortalis, et nullum aliud ipsis suppetat medium justificationis. At si sa­ cramentum Pœnitentiæ jam cum attritione susceperunt, non sunt obligandi ad actum caritatis eliciendum, non quia hic in simplici attritione continetur, sed quia de speciali præcepto non constat, utut opinio contraria sit multo communior. Cæterum moribundi suadendi sunt et opportunissime excitantur ad actus caritatis eliciendos atque iterandos. — Cf. Baller, not. (a) p. 180. ARTICULUS II DE AMORE PROXIMI De tribus hic (1) (2) (3) erit dicendum, scilicet : de præcepto amoris proximi in se, de operibus caritatis ex illo implendis, de vitiis caritati proximi oppositis. § I.-*-De præcepto amoris proximi in se Punctum i De præcepto caritatis erga omnes in genere 168. Dico 1°. Est præceptum diligendi proximum vero et interno affectu. Constat tum ex lege naturali, quia etiam in proximo viget idem motivum formale dilectionis, scilicet bonitas Dei participata; omnes enim homines sunt ad ejus imaginem conditi, atque amicitiae Dei et æternæ beatitudinis capaces; tum ex propositione 10 ab Innoc. XI damnata, quæ sic jacet: “Non tenemur proximum diligere actu interno et formali.” Qui vero christiane vivit, sufficienter satisfacit huic præcepto, quoad actum internum, orando in genere pro proximo vel recitando Orationem CAP. III.—DE VIRTUTE CARITATIS. 171 Dominicam. Quoad actus vero externos satisfacit, proximi necessitatibus sive temporalibus sive spiritualibus succurrendo, juxta regulas infra statuendas. Dico 2°. Ordo aliquis caritatis servandus est in proximi dilec­ tione. Ratio est, quia et personæ diligendæ sunt nobis conjunctæ magis vel minus, et bona ipsis desideranda sunt diversi generis et diversæ necessitatis. — Dixi 1 °, diversi generis; nam alia sunt spiritualia, et alia temporalia, et hæc iterum distinguuntur in bona vitæ, bona famæ et honoris, et bona fortunæ. — Dixi 2°. diversæ necessitatis ; nam hæc est vel temporalis vel spiritualis, et utraque potest esse 1 °, extrema, cum periculum æternæ damna­ tionis, aut mortis, alteriusve mali, morti fere æqualis, ita proximo instat, ut hic, moral i ter loquendo, sine alterius auxilio illud evadere non possit; 2°. gravis, cum ex circumstantiis æterna salus valde difficilis, aut temporalis vita valde molesta redditur; 3°. com­ munis, in qua quis sibi providere potest sine magna difficultate. In hac versantur, in ordine spirituali, vulgares peccatores, qui, si vellent conatum aliquem adhibere, e pravo statu resurgerent; in ordine vero temporali eam patiuntur generatim pauperes mendicantes, quibus vita, pro eorum conditione, non nimis molesta ac misera est. 169. Ad practicam autem applicationem hujus præcepti optime faciunt sequentes regulæ. Regula I. Quisque tenetur seipsum magis diligere simpliciter et absolute, quam proximum. Ratio est, quia unusquisque sibi magis proximus est, quam alius quilibet. Id clarum est insuper ex inclinatione naturali et invincibili ad seipsum magis diligen­ dum quam proximum; unde vulgare axioma: Caritas bene ordi­ nata incipit a semetipso. Præterea dilectio sui est regula dilectionis proximi juxta illud: "Diliges proximum tuum sicut teipsum.” Regula autem prior est et potior quam regulatum. Regula II. Debemus tamen succurrere proximo, nostris etiam commodis posthabitis, ordine sequenti: 1°. In extrema necessitate spirituali succurrendum est proximo, etiam cum certo vitæ periculo, dummodo sit certa spes illum juvandi, neque ullus alius sit a quo sublevetur, nec gravius inde malum immineat; quia vita æterna proximi bonum est excellentius vita nostra temporali. 2°. In extrema necessitate temporali succurrendum est proximo or­ dinarie cum magno quidem incommodo, non tamen cum maximo, quale esset etiam pro divite magnæ pecuniæ largitio. Ratio est, quia ex una parte vita proximi bonum est excellentius aliquo nostro bono; et ex alia parte cum amor sui ordine præcedat, nemo obligatur ad tantum incom­ modum pro aliis subeundum. 3°. In gravi necessitate utriusque ordinis nemo tenetur proximo sue- 172 TRACTATUS V—DE VIRTUTIBUS. currere cum gravi suo incommodo, secluso tamen justitiæ, pietatis vel officii titulo. Ex dictis enim sequitur, nos teneri ad opem aliquam præstandarn, non tamen cum gravi proprii boni jactura. 4°. In communi necessitate utriusque ordinis succurrendum proximo est cum incommodo quidem aliquo, quia id amor proximi exigit, sed levi tantum; non enim potest esse nisi levis obligatio caritatis, quando proximus sat facile ab illa necessitate sese eripere potest, vel non est ei nimis molesta. Non tenemur autem omnibus in communi necessitate positis opitulari, tum quia hoc esset impossibile, tum quia, si fieri quandoque posset, jam non leve incommodum foret. Regula ΠΙ. Inter varias personas diligendas præferendæ sunt, cæteris paribus, eæ quæ nobis sunt magis conjunct® sanguine, amicitia, officio, religione, convictu, etc., cum Deus vinculis strictioribus nobis illas devinxerit. — Hinc, extra necessitatem extremam, primo omnium succurrendum est uxori, quia est una caro cum viro; 2°. filiis; 3°. parentibus, et quidem patri præ matre; 4°. fratribus, sororibus, deinde propinquis, domesticis et familiaribus. — Dixi extra necessitatem extremam, quia in hac parentes, eo quod vitam dederint, probabilius præferendi sunt etiam uxori et liberis. — Cf. S. Alphons. nn. 27 et seq.; et Hom. Ap. nn. 15 et seq. QUÆSITA 170. Quær. 1°. An sit contra caritatem sibi debitam, mortem optare ob vitæ infortunia? Resp. Neg., si fiat ex desiderio vit® melioris seu æternæ felicitatis, ut perspicuum est; sed secus est respondendum, si fiat ex tædio vitæ, vel ex animi dejectione. Non tamen peccant, qui mortem cupiunt, quando vita tam molesta sit, ut ipsa morte durior aestimetur. — Cf. S. Alphons. n. 30. Quær. 2°. An sit contra caritatem malum temporale proximo desiderare, vel de eo gaudere, ob bonum finem? Resp. Neg., si debitus ordo caritatis servetur, id est, si fiat ob majus bonum, vel ad minus malum. Hinc id licitum est: 1°. ob bonum spirituale proximi ipsius; 2°. ob bonum commune, vel spirituale vel temporale; 3°. ob bonum etiam plurium, multo majoris momenti, v. gr., familiae, communitatis, etc.— Secus autem dicendum quando caritatis ordo pervertitur, ut constat ex prop. 14 damnata ab Innoc. XI, quæ ita se habet: “Licitum est absoluto desiderio cupere mortem patris, non qui­ dem ut malum patris, sed ut bonum cupientis, quia nimirum ei obventura est pinguis hæreditas.” — Scimus autem ex P. Viva CAP. III.—DE VIRTUTE CARITATIS. 173 hanc fuisse causam damnationis. — Hinc non potest uxor de­ siderare mortem mariti ex eo quod injuste ab eo male tractetur, nec filiæ suæ quia ob deformitatem nubere nequit. — Cf. Baller, not. (c) p. 186. Resolves. — 1°. Non tenetur mater vitæ periculum subire ut proles baptizetur, cum incertum est an ad baptismum sit super­ ventura. Tenetur parochus tempore pestis succurrere suis et administrare sacramenta necessaria vel per se vel per substitutum æque idoneum. 2°. Peccat contra caritatem erga seipsum graviter vel leviter qui debitam animæ vel corporis curam negligit. Licet tamen se privare bonis non necessariis spiritualibus ad bonum sive tem­ porale sive spirituale proximi, v. gr., omittere Missam die feriali. Imo potest quis majora bona spiritualia non necessaria optare et procurare proximo quam sibi, secluso eorum contemptu. 3°. Nunquam licet ullum peccatum committere ad bonum proximi sive spirituale sive temporale procurandum; nec licet se exponere periculo proximo peccandi, quando lapsus apparet moraliter certus. Licitum tamen est se exponere periculo remoto. Imo ut docet S.'Alphonsus 1. 6, n. 453, interdum quis etiam tenebitur ad opus caritatis cum lapsus sit valde alioquin probabilis, si proximus versatur in extrema necessitate spirituali; dummodo se quis præmuniat mediis opportunis, quia certo juste talis sperare potest auxilium Dei. — Ball. n. (a) 186. Punctum ii De prœcepto caritatis erga inimicos in particulari 171. Inimicus ille solum dicitur qui alium læserit vel per meram offensam vel per injuriam. — Præterea adnotandum est signa dilectionis esse duplicis generis; alia scilicet communia, et alia specialia. Prima debentur, et de facto invicem dantur, ab iis qui pertinent ad eundem statum vel conditionem socialem. Secunda, quæ dicuntur a S. Thoma beneficia amicabilia, et procedunt a familiaritate, libere exhibentur particularibus quibusdam per­ sonis ratione amicitiæ. — Utraque hæc signa diversa sunt pro diversitate morum et regionum. — Cf. Baller, not. (a) et (c) p. 188. 172. Dico. Existit præceptum inimicos diligendi. Constat tum ex verbis Christi, Matth. v, 44: “Ego autem dico vobis, diligite inimicos vestros”; tum quia etiam in inimicis relucet divina bonitas, non quatenus inimici, sed quatenus sunt creaturæ rationales. — Cf. S. Thom. 2-2, q. 25, art. 8. S. Thomas h°c articulo docet: 1°. non sunt inimici qua tales 174 TRACTATUS V—DE VIRTUTIBUS. ex caritate diligendi, quia “ hoc est perversum caritati repugnans 2°. secundum suam autem naturam, id est in universali, “dilectio inimicorum est de necessitate caritatis: ut scilicet aliquis diligens Deum et proximum ab illa generalitate dilectionis proximi, ini­ micos suos non excludat; 3°. potest considerari dilectio inimicorum in speciali, ut scilicet aliquis in speciali moveatur motu dilectionis ad inimicum: et istud non est de necessitate caritatis absolute, quia nec etiam moveri motu dilectionis in speciali ad quoslibet homines singulariter, est de necessitate caritatis: quia hoc est impossibile. Est tamen de necessitate caritatis secundum prae­ parationem animi, ut scilicet homo habeat animum paratum ad hoc quod in singulari inimicum diligeret, si necessitas occurreret,” nempe non solummodo interiori» dilectione, quæ ad necessitatem parum facit, sed et exteriori dilectione qua patienti necessitatem subveniat: ideoque non affectu tantum, sed effectu. Sed quod absque articulo necessitatis homo etiam hoc actu impleat, ut diligat inimicum propter Deum, hoc pertinet ad perfectionem caritatis. 173. Ut autem facilius videatur practica applicatio istius præcepti attendendum est ad sequentes regulas: Regula I. Debentur per se inimicis signa communia dilectionis, quia eorum denegatio esset actus vindictæ, et manifestatio odii, quod caritati repugnat. — Dixi per se, quia quandoque adest rationabilis causa ad tempus ea denegandi, v. gr., ratione debitæ correctionis, boni effectus in filios vel inferiores, vel ob timorem prudentem rixarum ex conspectu vel conver­ satione inimici, etc., item ob expressionem justi doloris ex injuria concepti, etc. Regula II. Non debentur per se inimicis signa specialia dilec­ tionis, quia amicitia nemini debetur. Hinc non teneris, v. gr., eos ægrotos visitare, incestos consolari, hospitio vel convivio reci­ pere, in iis quidem adjunctis in quibus hujusmodi actiones non habentur ceu signa communia dilectionis. — Dixi per se, nam ratione scandali vitandi, aut si peculiari et obvio benevolentiæ signo possis sine gravi incommodo inimicum placare, et efficere ut odium deponat, teneris pro salute ejus interdum hoc signum præstare. — Cf. Baller, not. (a) p. 189. Regula III. Imo quandoque etiam specialia illa benevo­ lentiæ signa exhiberi debent, quibus omissis, aliquis moraliter se ostenderet ac gereret ut inimicum. Hinc veniam petenti, et congruam injuriæ, si qua intercessit, satisfactionem exhibenti particularia quoque specialis dilectionis signa, si quæ prius dari solebant, gencratim loquendo, non sunt abnuenda, quamvis non CAP. III.—Dp; VIRTUTE CARITATIS. 175 detur obligatio in posterum ea signa repetendi et pristinam ami­ citiam conservandi. — Cf. S. Thom. in 3, dist. 30, q. 1, art. 2, ad 5. — Baller, not. (b) p. 189. QUÆSITA 174. Quær. 1°. Qualis ordo servari debeat in reconciliatione facienda? Resp. Qui alium offendit, debet prior, per se, media ad recon­ ciliationem adhibere, ut dictat naturalis æquitas. Si autem offensio sit mutua et æqualis, qui prior offendit, prior reconcilia­ tionem promoveat; si vero sit inæqualis, præeat qui gravius offendit. Cæterum absolutae regulæ assignari nequeunt, sed circumstantiæ spectandæ sunt. Quær. 2°. An offensor a laeso veniam petere d-ebeat? Resp. Affirm., nisi aliud medium vel modus reconciliationis magis conveniens suppetat, v. gr., varia officia aut beneficia præstando, aut nisi ad placandum offensum nihil prodesse veniæ petitio videatur. Excipiunt etiam, si offensor offenso longe superior sit, aut si offensus prudenter censeatur id condonare. — Cf. Lacroix, lib. 2, η. 189. Quær. 3°. An sil obligatio inimicum obvium salutandi? Resp. Affirm., si adjuncta status, conditionis, aliave similia postulent ut omnes indiscriminatim sese salutent, vel agatur de subdito erga superiorem suum, aut inimicus prior te salutaverit. Secus autem, si salutatio et colloquium habeantur uti signa specialia, secluso tamen casu quo hæc requirantur ad evitandum scandalum vel ad lucrandum fratrem, sed tunc obligatio, juxta S. Alphonsum, gravis non est, nec videtur valde urgenda, quia ejusmodi actus in offenso haud modicam præferunt difficulta­ tem. — Cf. S. Alphons. n. 28. — Baller, not. (b) p. 190. Quær. 4°. An statim arguendi sint de peccato, praesertim gravi, pœnitentes, qui de odio se accusant? Resp. Neg., quia sæpe pœnitentes confundunt odium proprie dictum seu inimicitiae cum odio abominationis seu qualitatis aut defectus. Sæpe etiam, præsertim rudiores, vel qui naturæ sunt ferventioris, aliqua tantum animi aversione naturali et invinci­ bili laborant, aut indignationem quamdam patiuntur. — Cf. S. Alphons. n. 30. — Voit, n. 703. Quær. 5°. An sint absolvendi qui etsi dicant se nullum habere odium proprie dictum, recusant tamen inimicum alloqui? I 176 TRACTATUS V,—DE VIRTUTIBUS. Resp. Distinguendum est, vel enim alloquium istud ex ad­ junctis reputatur signum tantum speciale dilectionis, et insuper nulla adest ratio, ex iis quæ supra assignatæ sunt, vi cujus per accidens, hoc signum etsi speciale, debeat dari inimico, vel non. Si primum, pœnitens qui recusat inimicum alloqui, potest et debet absolvi; si alterum, oportebit perpendere utrum hu­ jusmodi odium proprie dictum sit necne peccatum mortale. Etenim sicut mali illatio, ita et mali alieni desiderium admittit materiæ parvitatem; et si hoc valet cum iis qui in nihilo nos laeserunt, a fortiori valere debet cum inimico, qui per iniquam læsionem ad justam indignationem provocavit. — Cf. Baller, not. (b) p. 192. § II. — De operibus misericordiae Opera misericordiæ alia sunt corporalia, uti cibum pauperi præstare, nudos operire, etc.; et alia spiritualia, ut peccantes corrigere, ignorantes docere, incestos consolari, etc. De duobus tantum dicemus, quia speciales habent difficultates, nempe 1°. de eleemosyna, 2°. de correctione fraterna. Punctum i 0 » ■■ · De eleemosyna 175. Dico 1°. Existit verum præceptum eleemosynam indi­ gentibus erogandi. Constat tum ex lege generali caritatis, qua obligamur ad proximum diligendum, et consequenter ad opem illi in necessitate ferendam; tum ex Scriptura sacra, quia dicitur Eccli. iv, 1: “Eleemosynam pauperis ne defraudes”; et Matth. xxv, 42: “Discedite a me, maledicti, in ignem aeternum . . . esurivi enim, et non dedistis mihi manducare; sitivi, et non dedistis mihi potum.” Dico 2°. Hoc præceptum est dupliciter hypotheticum, quia supponit non solum indigentiam seu necessitatem in recipiente eleemosynam, sed etiam superfluitatem in dante. Porro sicut triplex assignatur a theologis necessitas, nempe extrema, gravis et communis, prouti superius explicatum est, ita duplex distinguitur superfluitas. Etenim bona fortunae alia sunt superflua vitae seu natures, quia sine illis possunt aliqui, iique quorum curam habent, esse vel vivere; alia superflua statui seu decentiae, cum illis non indigent aliqui, iique quorum curam habent, ad honeste vel de­ center vivendum secundum statum suum, v. gr., sustentando famulos, recipiendo hospites, et convivia de more instaurando.1_ lCf. Addenda, p. 1091, n. 15. CAP. III.—DE VIRTUTE CARITATIS. 177 Cf. S. Thom, in 4, dist. 15, q. 2, art. 4, q. 1; et 2-2, q. 32, art. 5. — Baller, not. (a) p. 194. 176. Ut autem practice hanc-doctrinam applices, attendendum est ad sequentes regulas: Regula I. In extrema necessitate proximo succurrendum est etiam et tantum ex bonis statui necessariis; etiam quidem, quia rectus caritatis ordo exigit ut vita proximi praevaleat bono nostro longe inferiori; tantum autem, quia vita nostra nobis propinquior est vita proximi. Regula II. In gravi necessitate, quæ ad extremam accedit, succurrendum est proximo ex bonis aliquo modo statui necessariis, seu cum modico sui status detrimento. In ea vero quæ tanta non est, satis est ut ei succurratur ex bonis quæ statui seu decentiæ superflua sunt. — Cf. Viva, in prop. 12 ab Innoc. XI damn. n. 8. — S. Alphons. n. 31. Regula III. In communi necessitate, licet nulla sit obligatio dandi eleemosynam huic aut alteri in particulari, attamen, ex communi Doctorum sententia, a peccato excusari non potest, qui bona etiam statui superflua habens, nullam unquam eleemosynam largiri vellet. — Cf. Suarez, disp. 7, sect. 3, η. 7. QUÆSITA 177. Quær. 1°. An sub gravi obliget præceptum eleemosyna? Resp. Præceptum dandi eleemosynam per se quidem grave est, sicut præceptum ipsum caritatis; at dicendum non est, ipsum sub gravi semper urgere in omni necessitate. In ex­ trema quidem et in gravi quæ ad extremam accedit, aut in eam mox verti possit, communiter docetur urgere sub gravi. Verum controvertitur apud Doctores non solum utrum detur obligatio gravis dandi eleemosynam alicui pauperi in particulari eam petenti dum in necessitate simpliciter gravi laborat, sed etiam num quis sub gravi teneatur ad pauperes in genere sublevandos qui in necessitate communi sunt. — Cf. Baller, not. (b) p. 194, not. (a) p. 195, et not. (a) p. 196. Quær. 2°. Quœnam quantitas bonorum sit pauperibus danda? Resp. In necessitate extrema, vel ita gravi ut extrema facile evadere possit, dandum est quantum sufficit hic et nunc ad levandam hanc necessitatem, nisi sint alii qui ipsi subvenire velint. Nemo tamen tenetur magnam pecuniæ summam erogare ad pauperem a periculo mortis liberandum, vel ad remedia extraordinaria et magni pretii ei procuranda. In necessitate vero communi, quantitas determinata assignari nequit, sed 178 TRACTATUS V.-DE VIRTUTIBUS. probabilius sufficere videtur erogare quinquagesimam partem eorum quæ statui supersunt. — Cf. S. Alphons. nn. 31 et 32; et Hom. Ap. n. 19. Punctum ii De correctione fraterna 178. Correctio fraterna, aut potius correptio, est admonitio fratris de emendatione delictorum fraterna ex caritate procedens. — Dixi 1 °, potius correptio, quia emendatio fratris procuratur non per timorem tristis, sed per odium et timorem turpis. — Dixi 2°. fraterna, quia etiam cum fit a prælato, fit extra praelationis ordinem. — Dixi 3°. deliciorum, et non peccatorum, quia magis et proprie respicit omissionem quæ est in transgressione, quam transgres­ sionis perversitatem. — Cf. S. Thom. in 4, dist. 19, q. 2, art. 1. — Baller, not. (a) p. 200. 179. Dico 1°. Exstat verum præceptum fraternæ correc­ tionis. Constat tum ex lege caritatis, qua ad proximi mala sub­ movenda obligamur, tum ex Scriptura sacra, v. gr., Eccli. xix, 14: “Corripe proximum ... ne forte iteret”; et Matth. xviii, 15: “Si peccaverit in te frater tuus, vade et corripe eum inter te et ipsum solum. Si te audierit, lucratus eris fratrem tuum.” Dico 2°. Ad strictam hujus præcepti obligationem requiritur: 1°. ut certo constet de proximi transgressione seu delicto; 2°. ut affulgeat spes aliqua, imo major probabilitas emendationis; 3°. ut non sit alius æque idoneus, qui correpturus credatur; 4°. ut cor­ rectio fieri possit absque gravi incommodo corripientis; 5°. ut necessaria judicetur ad delinquentis emendationem, nec spes saltem probabilis sit, eum sponte sua se emendaturum. — Cf. S. Alphons. n. 38 et seq. QUÆSITA 180. Qu/ER. 1°. An sub gravi obliget præceptum fraternæ correctionis? Resp. Affirm., si adsint requisitæ conditiones, et agatur de materia gravi. Hinc peccare potest graviter, qui ex vano timore, ne proximus aliquatenus offendatur, vel ne ipse inde leve patiatur detrimentum, omittit correctionem in re gravi, ubi putat illam esse vere profuturam. Imo accidere quandoque potest ut in ordinibus religiosis detur obligatio gravis, quamvis materia levis sit, quando nempe transgressiones veniales hujusmodi sint ut vigorem disciplinae dissolvant aut etiam valde minuant. — Cf. CAP. III.—DE VIRTUTE CARITATIS. 179 S. Thom. 2-2, q. 33, art. 2. — S. Alphons. n. 37.— Baller, not. (p) p. 200. Quær. 2°. An præceptum correctionis locum habeat, ubi quis ex ignorantia peccat? Resp. Affirm., si agatur de ignorantia vincibili, quia hæc non excusat a peccato. Si vero ignorantia sit invincibilis, non tam agitur de fraterna correctione, quam de commonitione qua proximus de veritate docetur. Porro in casu caritas multi­ pliciter impellere potest, nempe: 1°. ob damnum tertii; 2°. ob damnum ipsiusmet ignorantis; 3°. ob scandalum; 4°. ob Dei honorem; 5°. ob religionis irreverentiam. — Quod si nullum damnum aut incommodum sequeretur, nulla fere aderit obli­ gatio faciendi commonitionem, nisi quoad eos qui ex officio suo alios docere debent, inter quos est etiam confessarius. Docendi autem sunt, tum quia ignorantia est malum ipsius ignorantis, tum quia alia incommoda profluere inde possunt et solent. Quær. 3°. Qualis ordo servandus sit in correctione fraterna? Resp. Servandus est ordo a Christo ipso assignatus, nisi circumstantiæ aliud suadeant. Hinc 1°. corripe secreto; 2°. coram testibus, si prior admonitio non sufficiat; 3°. rem deferas ad superiorem. — Aliquando ordo ille inverti potest et debet, scilicet: 1°. si peccatum sit publicum vel mox publicandum; 2°. si sit graviter alteri noxium; 3°. si secreta admonitio non judicetur profutura; 4°. si præstet rem Statim superiori mani­ festare; 5°. si delinquens cessit juri suo, ut fit in variis ordinibus religiosis. — Cf. S. Alphons. n. 40. 181. Resolves. — 1°. Correctio fraterna cum vera, etiam quoad modum, caritate facienda est; debet igitur esse paterna erga inferiores, benigna inter æquales, et reverentialis erga superiores. 2°. Privati inter se raro ad correctionem tenentur, saltem sub gravi, nisi sint familiariter inter se conjuncti; quia raro omnes requisitae conditiones reperiuntur; rarius adhuc erga superiores. 3°. Plerumque suadet prudentia, ut omittatur correctio erga eos quorum indoles est penitus ignota, ne iniquo animo correc­ tionem accipientes fiant deteriores. 4°. Scrupulosi ordinarie excusantur a fraternæ correctionis officio: quia aut nimium ea defatigantur, aut ad eam prorsus inepti sunt; scrupulis enim et anxietatibus perturbati, necessaria discretione ad corrigendum carent, et ad causas excusantes attendere non valent. 180 TRACTATUS V.—DE VIRTUTIBUS. 5°. In communitatibus sub regula viventibus, in collegiis, seminariis, etc., plerumque expedit ut correctio fiat via denun­ tiationis ad superiorem, aut per se aut per alium; nec possunt absolvi sodales aut convictores in ejusmodi denuntiationem non consentientes, ubi de gravi damno communitatis vel religionis agitur. Item, de jure naturali, denuntiandi sunt superioribus ecclesiasticis sacerdotes corruptores, qui magnum fidelibus spiri­ tuale damnum inferunt, vel illaturi certo praevidentur. 6°. Sedulo tamen distinguenda est denuntiatio quæ fit superiori uti patri et quæ euangelica dicitur, ab altera quæ ei fit uti judici, et appellatur judicialis. Prima, quæ proprie pertinet ad fraternam correctionem, respicit bonum denuntiati; altera tendit ad bonum aliorum, praesertim commune, vel ipsius denuntiantis. — Porro ubi denuntiatio superiori fiat mere ut patri, nullatenus ipse potest ut judex procedere. — Cf. Baller, not. (b) p. 203. 7°. Relate ad eos qui juri cesserunt suo, sequentia notentur. Si certo constat fratrem peccatum occultum emendasse, neque timendum esse periculum relapsus vel damni ipsi vel alteri, non licet ipsum, nisi consentiat, superiori denuntiare. Etsi enim justitia non læderetur, læderetur certo caritas, quæ obligat ad subveniendum proximo cum minimo ejus damno, et ad non faciendum alteri quod tibi ipsi fieri non vis. Præterea si superior immediatus per se solum potest delinquentem emendare ita ut nullum periculum relapsus vel damni ipsi vel communitati immi­ neat, non videtur esse licitum manifestare superiori mediato delictum. — Cf. S. Alphons. n. 42. 8°. Quandocumque damnum aliquod grave secuturum timetur ex vitio fratris, deferatur res superiori, ut patri, sincere, ex pura intentione, præmissa oratione; narretur factum nudum, sine exaggeratione, eo modo quo velles tuum simile factum narrari. Hoc pacto fratrem sæpe Christo lucrifacies dum e contrario ne­ glecta hac delatione fraterna potest esse ut frater tuus in dies pejor evadat. 9°. Notandum est 1°. nullo modo esse obligationem indagandi; hoc enim est munus tantum superiorum; 2°. nec fas esse cuique aliorum facta indagare, Prov. xxiv, 15: “Ne quæras impietatem in domo justi et non vastes quietem ejus’’ ; 3°. talem inquisitionem esse vitiosam; generat enim multa damna. 10°. Spontanei accusatores non tantum non sunt facile audiendi, sed potius cavendi imo et monendi ut sibi con­ sulentes aliorum obliviscantur. Sæpe tales sunt pacis hostes domesticæ. CAP. III.- DE VIRTUTE CARITATIS. 181 § III. — De vitiis caritati proximi oppositis Præcipua sunt odium, invidia, rixœ, scandalum et cooperatio peccatis alienis. De duobus posterioribus tantum dicemus, cum de aliis jam actum sit superius, vel in quinto Decalogi præcepto sit dicendum. Punctum i De scandalo sive in genere sive in particulari 182. Scandalum est dictum vel factum minus rectum, præbens alicui occasionem ruinæ spiritualis. — Dixi 1 °, dictum vel facium, quo nomine etiam omissio intelligitur. — Dixi 2°. minus rectum, id est, quod vel in se malum est vel habet speciem mali. — Dixi 3°. præbens occasionem, quia causa propria peccati est voluntas agentis. — Dixi 4°. ruinæ spiritualis, quæ potest esse gravis vel levis: hoc enim nomine intelligitur peccatum, vel mortale vel veniale. — Cf. S. Thom. 2-2, q. 43, art. 1; et de Verit. q. 15, art. 1. Scandalum dividitur: 1°. in directum et indirectum, prout actio mala alterius intenditur in se, vel in causa tantum qua proximus ad peccatum incitatur; 2°. in activum et passivum, prout conside­ ratur ipsum dictum aut factum quod incitamentum aut occasionem præbet peccati, vel potius ipsum incitamentum jam sumptum. 183. Duo autem sunt hic animadvertenda: 1°. Scandalum directum dici etiam diabolicum, quando inten­ ditur formaliter ruina spiritualis proximi. Si vero non intenditur spiritualis ruina alterius, sed solum propria utilitas vel oblectatio, dicitur simpliciter directum. 2°. Scandalum quodcumque posse esse activum seu datum, quin sit passivum seu acceptum; quia poni potest actio apta per se ad scandalum, quin inde proximus occasionem accipiat ruinæ spiritualis. Et vice versa potest esse acceptum, quin sit datum; sed in isto casu scandalum non proprie tribuendum est alterius actioni, sed potius ignorantiae, imaginationi, aut etiam malitiæ illius qui scandalum patitur, vel sine fundamento admittit. Si ex infirmitate vel ignorantia suscipiatur, dicitur scandalum pusillorum; si vero ex mera subjecti malitia proveniat, vocatur pharisaicum. — Cf. S. Alphons. n. 43. 184. Dico 1°. Scandalum, etiam indirectum, est peccatum grave ex genere suo, quia ex genere suo opponitur per commissio­ nem caritati, cum directe opponatur correctioni fraternæ: siqui­ 182 TRACTATUS V—DE VIRTUTIBUS. dem hæc proximum a peccato trahit, illud e contra eum trahit ad peccandum. Quare præter malitiam propriam actionis, quæ dicitur scandalosa, habetur malitia specifica scandali, qua læditur caritas. — Cf. S. Thom. 2-2, q. 43, art. 3. Dico 2°. Scandalum pusillorum seu infirmorum vitandum est, quoties fieri potest sine gravi incommodo, tum operis indifferentis, tum etiam operis boni non præcepti omissione. Ratio est, quia ex caritate ruinam proximi ope nostra indigentis impedire tenemur, cum facile possumus, v. gr., abstinendo ab actione non valde utili, aut eam differendo, vel nostram agendi rationem exponendo, etc.; atqui pusilli ope indigent, cum propter ignorantiam aut infirmi­ tatem versentur in quadam necessitate spirituali. Ergo. — Bene autem observat S. Thomas scandalum pusillorum post moni­ tionem fieri plerumque pharisaicum. — Cf. S. Thom. 2-2, q. cit. art. 7. Dico 3°. Scandalum pharisaicum seu malitiosum, saltem ordi­ narie, nec omissione operis boni, nec omissione operis etiam in­ differentis, mali speciem non habentis, est necessario vitandum. Ratio est, quia scandalum patientes ex sola sua malitia, non sunt in necessitate a qua non possint se facile liberare sine ope alterius, et alioquin daretur locus iniquis impediendi bona opera cum vellent. QUÆSITA 185. Quær. 1°. An in scandalo habeatur non solum peccatum contra caritatem, sed etiam contra virtutem, ad quam violandam proximus inducitur? Resp. Affirm., quoad scandalum directum; nam quælibet virtus specialiter vetat non solum ne violetur, sed etiam ne quis alium directe inducat ad eam violandam. — Quoad scandalum autem indirectum valde disputatur, sed probabilis videtur sen­ tentia negans quam defendit Lugo cum aliis. Ratio est, tum quia virtutes nos non obligant ut impediamus in aliis vitia opposita, sed tantum ne positive et directe inducamus proxi­ mum ad eas violandas; tum quia secus, qui exemplo suo movet alium ad furandum, teneretur ad restitutionem, quod Doctores communissime negant. In hac sententia sufficit, ut pœnitens exprimat generatim peccatum scandali, quin teneatur addere speciem peccati ad quod alii fuerint indirecte inducti. Multo minus necesse est exprimere circumstantias quæ aliorum pec­ catis forte speciem superaddant, v. gr., num qui ad luxuriam turpiloquio inducuntur, conjugati sint vel voto adstricti, etc. — Cf. Lugo, de Pœnit. disp. 16, n. 159. — Baller, not. (b) p. 207. CAP. III.—DE VIRTUTE CARITATIS. 183 Quær. 2°. An præcepta sint quandoque omittenda propter scan­ dalum pusillorum? Resp. Neg., quoad præcepta juris naturalis negativa, quia hæc semper et pro semper obligant, atque opera illis contraria sunt intrinsece mala. Affirmativa autem, quia hæc non obligant pro se?nper, omittere interdum licet, imo et opus est, v. gr., præceptum corrigendi peccatores, si gravior inde ruina timenda sit: vel potius dicendum est, tunc ipsam legem cessare. — Quoad præcepta positiva humana, controvertitur. Sententia probabi­ lior affirmat, secluso incommodo gravi, quia præceptum vitandi scandalum proximi, utpote naturale, positivis praeceptis prae­ ferendum est. Hinc mulier sciens se turpiter esse concupiscen­ dam ab aliquo, si ad Missam praeceptam pergat, tenetur eam omittere semel aut iterum, si spes adsit ut deinde scandalum cesset: non tamen pluries, ob grave incommodum quod inde consequeretur. Verum quia sententia negans est etiam proba­ bilis, non debet imponi onus de quo certo non constat. — Cf. S. Alphons. n. 51. — Baller, not. (a) et (b) p. 206. Quær. 3°. An tenearis dimittere bona temporalia ad scandalum evitandum? Resp. Neg., ordinarie loquendo, quia caritas erga proxi­ mum non obligat cum tanto incommodo. Hinc non teneris solvere plus æquo operario vel rhedario, licet praevideas illum secus esse blasphematurum : incommodum enim illud, licet leve in se, sæpius occurrere potest, et sic grave faciliter evadit; quin imo posset sæpius id esse incitamentum ad blasphemandum. — Cf. S. Alphons. n. 52. Quær. 4°. An peccans cum complice declarare debeat in confes­ sione circumstantiam sollicitationis? Resp. Neg., probabilius, dummodo vel ex natura peccati, vel ex modo quo peccatum accusatur, confessarius sufficienter intelligat aliquem adfuisse complicem. Ratio est, quia per simplicem communionem criminis efficitur, ut mutuum fuerit scandalum, et quidem ex utraque parte activum, inter sollici­ tantem et consentientem, ac proinde, illa declarata, declaratur etiam scandali peccatum. Quod autem unus ex complicibus prior altero causam scandali posuerit, circumstantia est mere aggravans, quæ non mutat peccati speciem. — Cf. S. Alphons. n. 46. Quær. 5°. An liceat suadere minus malum alicui ad majus determinato? 184 TRACTATUS V.-DE VIRTUTIBUS. Resp. Affirm., probabilius cum S. Alphonso. Quidam tamen limitant, si minus malum contineatur aliquo modo in majori, ut percussio in homicidio, etc.: quæ tamen limitatio S. Doctori necessaria non videtur. Quidam alii theologi ut, v. gr., Card, de Lugo, aliam ponunt limitationem, modo nempe, volenti majus damnum uni inferre, non suadeas minus inferendum alteri. Sed hanc etiam limitationem alii negant requiri. — Ratio autem solutionis est, quia hoc genus consilii eo tendit formaliter ne committatur majus peccatum, ex quo fit, ut is a quo latro furatur quod minus est, non sit rationabiliter invitus de eo, qui consilium præbuit. — Cf. Vasquez, Opuscul. de scand. art. 1, dub. 2, η. 14. — Baller, not. (b) p. 208. Inde concludes, quod si quis alteri suadeat ad minus damnum inferendum ut malum majus evitetur, non teneatur ad restitu­ tionem: non ratione rei acceptæ, quia nil accepit; non ratione injuste damnificationis, quia consilio suo potius utiliter rem gessit alterius. Neque tenetur ad restitutionem consulens, qui opem alteri, v. gr., latroni, tulerit: quia rem domini utiliter gerit. Et hæc conclusio est gravissimi momenti, ne nempe obligatio restitutionis imponatur ubi vere nulla est. Sanchez, de Matr. 1. 7, disp. 11, nn. 17, 18; De Lugo, De Just, et Jure, disp. 19, n. 44. Quær. 6°. An liceat occasionem peccandi permittere, ut reus corrigatur? Resp. Affirm., quia permittere non est inducere, et sæpe adest ratio sufficiens peccatum permittendi. Hinc a peccato sunt excusandi per se parentes et domini, qui filios vel famulos peccare sinunt, ut opportunum eos corrigendi locum inveniant. Imo licet etiam, saltem probabiliter, occasionem peccati ap­ ponere, dummodo actus sit indifferens, et adsit causa justa ad illum ponendum. Hinc a peccato excusari debet dominus qui. de industria, arcae, in qua pecunia reconditur, elavem relinquit appositam, ut dubiam famuli fidelitatem experiatur; sed nullo modo excusari potest pater, qui domi retinet meretricem, ut de filii castitate sumat experimentum. — Cf. S. Alphons. n. 58. Nota. — Ex doctrina hactenus tradita jam possent omnes casus de scandalo solvi, sed propter speciales difficultates utile erit ali­ quid dicere in particulari circa luxuriam, pravos libros, choreas, et spectacula. 186. Circa luxuriam. — Gravissimum profecto scandalum est ea facere, repræsentare, aut præ se ferre, quæ ad libidinem nota­ biliter provocant; quia nullum venenum subtilius animæ propi­ CAP. HL—DE VIRTUTE CARITATIS. 185 nari potest. Hinc gravissimi scandali rei sunt: 1°. qui turpia in comoediis aliisve coetibus repraesentant; 2°. qui cantilenas aut carmina turpia componunt vel canunt; 3°. qui statuas aut imagines obscoenas faciunt vel exponunt; 4°. qui discipulos sibi commissos pravis exemplis seducunt, etc. Praesertim vero atten­ dendum est ad sequentia. QUÆSITA 187. Quær. 1°. An peccet graviter femina nuditates proeseferens in pectore et brachiis? Resp. Affirm., si nudatio sit immoderata seu valde notabilis, non obstante quacumque contraria consuetudine. Si autem non sit ita immoderata, consuetudo facile a peccato gravi excusabit, quia notabiliter vim concupiscentiae minuit, cum assueta minus phantasiam excitent.1— Cf. S. Alphons. n. 55. Quær. 2°. Quid dicendum de mulierum ornatu ac fucis? Resp. Doctrina S. Thomæ hac de re ad sequentia capita revocatur: 1°. mortaliter peccant mulieres, si se ornent animo provocandi ad libidinem; 2°. venialiter autem, si mere ex vani­ tate, levitate aut jactantia hoc faciant; 3°. culpa tantum venialis est ex genere suo ornatum superfluum gerere; 4°. nullum per se est peccatum, si consuetudo patriæ et status conditio servetur; 5°. licite mulieres aliquid ornamenti superaddunt, ut placeant viris vel quos habent, vel quos accipere debent; 6°. fucationes erunt mortale, si adhibeantur ad lasciviam; veniale, si mere ad fingendam pulchritudinem; nullum vero, si ad defectum ali­ quem occultandum. — Cf. S. Thom. 2-2, q. 169, art. 1 et 2; et Comm, in Isai. cap 4. — Baller, not. (a) p. 210. Quær. 3°. An liceat domum locare meretricibus? Resp. Affirm., probabiliter, maxime si alii non adsint locatarii, aut meretricibus facile sit aliam domum obtinere. Ex­ cipe tamen si meretrices graviter noceant vicinis honestis, vel ob situm domicilii majorem ansam ad peccandum præbeant. — Cf. S. Alphons. n. 70. Quær. 4°. Quid dicendum de expositione effigiarum per publicas vias prouti apud nos fieri solet a mercatoribus? Resp. Saepe hujusmodi expositio est graviter scandalosa, nam illæ effigies quandoque, tum quia sunt vividioribus coloribus depictae, tum quia immoderatas nuditates praeseferunt, graviter commovent phantasiam et ad peccatum alliciunt. Nec dicas scandalum non intendi, quia illæ effigies exponuntur solum vel 1 Cf. Addenda, p. 1091, n. 16. 186 TRACTATUS V—DE VIRTUTIBUS. ad artem ostendendam, vel ad emptores attrahendos, nam respondetur finem utut bonum nunquam posse mediis illicitis obtineri. 188. Circa pravos libros. — Ex omni scandalorum genere nullum magis execrandum est, quam quod ex impiis et obscoenis libris procreatur. Hæc est pestis omnium maxime dira, quia non unam tantum regionem aut ætatem inficit, sed ad universa loca et tempora diffunditur. Nunquam igitur permittenda est lectio, impressio et divulgatio librorum fidei et moribus omnino adver­ santium, etiam independenter a positiva prohibitione, de qua sermo erit in tractatu de censuris. Quare sapienter omnino Patres Cone. Balt. Ill postquam de abusu egregiæ artis typographic® amare conquesti essent, gravissimis verbis monent pastores ani­ marum, confessarios et concionatores de obligatione arcendi fideles a lectione pravorum librorum. — Cf. Cone. Plen. Ball. Ill, nn. 224 et seq. QUÆSITA 189. Quær. 1°. An typis committi possint libri qui partim boni, partim sint mali? Resp. Neg., generatim loquendo, nisi accurate expurgati fu­ erint; secus tamen, si periculum ex iis reformidandum non adeo grave sit, et hoc compensari magna utilitate ex iis capienda videatur. Typographi vero sedulo a doctis peritisque viris, ab ecclesiasticis præsertim superioribus, exquirant quid in dubiis agendum sit. Quær. 2°. An pravi libri interdum vendi possint? Resp. Nullo modo indiscriminatim vendi possunt, cuilibet scilicet emptori, ut patet. Quandoque tamen vendi possunt viris prudentibus ac doctis, qui hujusmodi libros utiliter legere possunt, v. gr., ad eos confutandos, etc. Excipe libros prorsus obscœnos, qui radicitus sunt extirpandi. Idem, servata propor­ tione, dicendum de donatione aut locatione eorundem librorum. Quær. 3°. An ejusmodi libri domino, qui eos locaverit, reddi possint? Resp. Neg., nisi prudens timor cujuspiam gravis incom­ modi aliter suadeat. Hoc ex principiis supra traditis sua sponte fluit. Grave autem incommodum censendum est, si graves rixas, blasphemias, odia, aliaque ejusmodi a domino pertimescas. Levis contristatio, vel etiam timor dissolvendae amicitiae non CAP. III.—DE VIRTUTE CARITATIS. 187 censeretur sane ratio, saltem plerumque, pravos libros amico reddendi. 190. Circa choreas. — Choreæ per se non sunt illicitæ, si fiant honesto modo, id est remoto omni tactu, gestu aut actu impudico; nam choreæ per se sunt actus lætitiæ, nec ulla lege prohibentur. Verum ratione nuditatum, modi saltandi, verborum, gestuum, cantuum, possunt choreæ evadere graviter illicitæ. Ad factum autem quod spectat, inter graviter illicitas a nonnullis recensen­ tur saltationes recentiores quæ apud nos dicuntur round dances. — At quoniam, secluso semrper casu specialis prohibitionis, malitia harum chorearum non consistit nisi in periculo, quod est essen­ tialiter relativum, ac proinde diversum pro diversis personis, confessarii erit judicare de casibus particularibus. — Cf. S. Alphons. de sexto prœc. Decal, η. 429. 191. Resolves. — 1°. Qui ita infirmi sunt, ut grave peccandi periculum subeant in saltationibus etiam honestis, ab iis sub peccato mortali abstinere debent; nisi forte aliquando quædam necessitas urgeat, et tunc, saltem probabiliter, absit proximum consensus periculum. 2°. Intéressé choreis honestis, etiam absque necessitate, secluso tamen periculo ac notabili scandalo, et in eis decenter saltare, non solum non est mortale, sed facile etiam omni peccato vacare potest. Inveniuntur enim aliquando viri, et non raro mulieres, quibus nullum aut valde remotum periculum imminet. Hi autem quamvis a saltationibus dissuadendi sint, tamen imprudenter omnino ab illis promissio vitandi choreas exigeretur. 3°. Ad legitimandam praxim eorum confessariorum qui indiscriminalim absolutionem denegant iis omnibus qui choreas ducunt apud nos vulgo dictas round dances, non valet dicere istas choreas damnatas fuisse a Patribus Baltimorensibus. Etenim Patres Baltimorenses cum in Litteris Pastoralibus prædictas choreas nomi­ nant, non præceptum imponunt sed solum monitum præbent. Cum vero Decreto 472 severius loquuntur, non solum nullam men­ tionem faciunt de istis choreis in particulari, sed neque præcep­ tum fidelibus omnibus imponunt, et tantum exigunt, ut pastores animarum “ choreas immodestas insectentur ac prorsus damnent.” — Cf. Cone. Plen. Ball. II, n. 472, et Litteras Past. n. x. 4°. Neque Patres Cone. Plen. Balt. Ill choreas quascumque aut etiam choreas prædictas proprie damnarunt, cum n. 290 se­ quens præceptum imposuerunt: “ Mandamus quoque ut sacer­ dotes illum abusum, quo convivia parantur cum choreis (balls) ad opera pia promovenda, omnino tollendum curent.” 188 TRACTATUS V.—DE VIRTUTIBUS. 5°. Generatim loquendo, non expedit publice in praedicatione choreas aliquas nominatim reprehendere, quia concionator nihil proficeret, imo forte aliquos ad eas alliceret. Expedit potius indirecte agere in choreas, et directe in peccata quæ in iis com­ mitti solent. 6°. Generatim loquendo, illicitae sunt et prorsus daninandæ chore© cum larvis (masked balls), quia experientia constat, eas ad libidinem valde inclinare, ex eo quod supprimunt verecundiam, quæ custos est decentiæ. 7°. Recentissimæ quædam saltationes inultis graviter inde­ centes visæ sunt; hinc propter pericula cum ipsis connexa generatim ab eis prorsus arcendi sunt præsertim juvenes utriusque sexus. Ubicumque est specialis prohibitio, ibi profecto nullatenus sunt permittendæ. Clarum prorsus est eis habendis nunquam favendum esse. Quando vero confessarius casibus particularibus occurrit de eis judicet juxta circumstantias casus singularis. Sacra Congregatio Consistorialis. Decretum circa quasdam choreas in Statibus Foederatis Americæ Septentrionalis et in regione Canadensi. — Elapso sæculo, in Foederatis Americæ Sep­ tentrionalis Statibus usus incceperat catholicas familias convocandi ad choreas quæ per multas noctis horas cum conviviis aliisque solatiis protrahi consueverant. Cujus rei ea dabatur ratio et causa, quo scilicet catholici se mutuo cognoscerent et amoris caritatisque vinculis intimius unirentur, simulque ut subsidia pro hoc illove pio opere necessaria compararentur. Qui autem conventus indicere eisque præsidere solebant, præsides plerumque erant alien jus pii operis, et non raro ipsi ecclesiarum rectores vel parochi. Verum Ordinarii locorum, quamvis de recto fine eorum qui has choreas promoveant non dubitarent, nihilominus damna et pericula inolitæ praxis perspicientes, sui officii esse consuerunt eas proscribere: et ideo in can. 290 plenarii Concilii Baltimorensis hæc statuerunt: “ Mandamus quoque ut sacerdotes illum abusum, quo convivia par­ antur cum choreis (balls') ad opera pia promovenda, omnino toll­ endum curent.” Ast, ut in humanis sæpe accidit, quæ justissime sapienterque ab initio jussa fuerant, paullatim in oblivionem venire cœperunt, et chorearum usus denuo invalescere, imo et in proxi­ mam Canadensis dominii regionem diffundi. Quæ cognoscentes Fini S. C. Consistorialis Patres, auditis pluribus locorum Ordina­ riis, et re multo cum studio examini subjecta, censuerunt, standum omnino esse sanctionibus a Concilio Baltimorensi III statutis: et, probante SSino D. N. Benedicto PP XV, decreverunt, sacerdotes quoslibet sive sæculares sive regulares aliosque clericos prorsus prohiberi, quominus memoratas choreas promoveant et foveant, CAP. III.—DE VIRTUTE CARITATIS. 189 etiamsi in piorum operum levamen et subsidium, vel ad alium quem­ libet pium finem; et insuper clericos omnes vetari, quominus hisce choreis intersint, si forte a laicis viris promoveantur. Hoc autem decretum publici juris fieri et ab omnibus religiose servari Summus Pontifex jussit, contrariis quibuslibet minime obstantibus. Da­ tum Romæ, ex ædibus Sacræ Congregationis Consistorialis, die 31 Martii 1916. Ordinario cuidam roganti: Utrum choreæ de quibus agit decretum S. C. Consistorialis diei 31 Martii 1916 quasque eadem S. Congregatio proscripsit, licitæ aliquando sint, seu in reprobatione non comprehendantur, si fiant horis diurnis, aut primis tantum noctis horis, nec nimium protrahantur, vel etiam si fiant sine con­ viviis aut ea methodo quæ vulgo appellari solet Pic-nic? S. Congregatio respondit: “ In reprobatione comprehendi: ideoque clericos omnes prohiberi quominus eas, etiam in memoratis ad­ junctis, promoveant, et si ab aliis promoveantur, prohiberi quo­ minus ipsi intersint.” S. C. Consist. 10 Dec. 1917. 192. Circa spectacula. — De spectaculis idem fere tenendum ac de choreis, nempe per se illicita non esse, sed mala evadere posse propter circumstantias. Ratio est, quia nulli legi nec naturali nec positivæ adversantur. — Cf. S. Thom. 2-2, q. 168, art. 3. 193. Resolves. — 1°. Non peccat mortaliter qui, præciso scan­ dalo, interest comœdiæ non graviter turpi, nisi forte experientia sciat se hujusmodi ludis vehementer ad libidinem cum proximo consensus periculo commoveri, adeo ut spectaculum sit ipsi prox­ ima peccandi occasio. — Cf. S. Alphons. de sexto prœc. Decal, η. 427. 2°. Si in comoediis repræsentarentur res notabiliter turpes, aut turpi modo, mortale quidem esset illas spectare ob delecta­ tionem consurgentem ex ipsis rebus turpibus; veniale autem ob curiositatem tantum aut ob vanum solatium, secluso tamen periculo consensus in turpem delectationem, quod facile aderit in adolescentibus, vel in aliis parum timoratæ conscientiæ, et nisi adsit scandalum; quod plane adesset, si comoediis turpibus intéres­ sent Clerici aut Religiosi. — Cf. S. Alphons. ibid, et Horn. Ap. tract. 9, n. 10. 3°. Merito propter scandalum aliorum damnantur de mortali tum ii qui pecunia aut plarsu cooperantur ad comoedias nota­ biliter turpes, tum ii quoque qui eas impedire tenentur, et, cum commode possint, non impediunt; a fortiori autem qui illas re­ praesentant. — Cf. S. Alphons. ibid, 190 TRACTATUS V.—DE VIRTUTIBUS. Punctum ii De cooperatione sive in genere, sive in particulari 194. Cooperatio in genere est concursus cum alio principaliter agente. Prout autem caritati adversari potest, est participatio quædam ad actionem pravam alterius. Multipliciter distinguitur cooperatio; est enim: 1°. immediata vel mediata, prout cooperans agit cum peccante in ipso actu peccati, vel ponit alias actiones cum peccato alterius connexionem aliquam habentes; 2°. proxima vel remota, prout actio cooperantis propius vel remotius cum prava alterius actione connectitur; 3°. positiva vel negativa, prout cooperans vel ponit aliquam actionem in peccatum alterius in­ fluentem, v. gr., eum adjuvando, vel omittit actum debitum, v. gr., si non obstet, cum obstare deberet; 4°. formalis vel materialis: prima concurrit ad malam voluntatem alterius, et participat de ejus actione mala, quatenus mala est; altera concurrit tantum ad actionem, prout est quid physicum et indifferens, abstrahendo a fine et malitia principalis agentis. Cooperatio fit præcipue novem modis, scilicet jubendo, con­ sulendo, consentiendo, laudando, recursum praebendo, partici­ pando in actione vel emolumento, silendo, non obstando, non manifestando. Hinc versiculi: Jussio, consilium, consensus, palpo, recursus, Participans, mutus, non obstans, non manifestans. PRINCIPIUM 195. Cooperatio formalis nunquam licita est; materialis vero potest evadere licita, si adsit causa justa et proportionata gravitati peccati alterius, et proximitati concursus ad peccati exeeutionem. Ratio primi desumitur ex ipsa definitione cooperationis formalis. Ratio autem secundi est, quia cum materialiter tantum cooperaris, non contrahis malitiam ipsius actionis, nam hæc supponitur bona aut indifferens; neque peccas vi cujuscumque pravæ intentionis, quia hæc abesse omnino debet; neque tandem reus evadis vi pec­ cati alterius, quia si ille voluerit tua cooperatione abuti ad pecca­ tum exsequendum, non teneris nisi ex caritate illud impedire, et quoniam caritas non obligat cum gravi incommodo, ideo, inter­ veniente causa justa et proportionata, ab omni peccato excusaris. — Cf. S. Alphons. n. 63. CAP. III.—DE VIRTUTE CARITATIS. 191 Ex applicatione istius principii colligi debent solutiones omnes de cooperatione. Hæc autem applicatio, si speculative considere­ tur, facilis apparet, sed practice loquendo, nihil est in tota theologia morali difficilius. Nam sæpe vix determinari potest, utrum coope­ ratio formalis sit an materialis, quod quidem semper esset primo loco determinandum. Deinde, posito quod cognoscatur coopera­ tionem in aliquo casu esse tantum materialem, non inde sequitur eam esse de facto licitam, sed solum posse esse licitam, si locum habeant prædictæ requisitæ conditiones. Porro verificatio istarum conditionum non ex physico quodam discerniculo aut statera cog­ nosci potest, sed ex regulis prudentiæ et discretionis, quarum applicatio difficilis semper fuit. Quare plures solutiones particu­ lares hic subjungimus, ut exemplo esse possint ad alias similes obtinendas. QUÆSITA 4 196. Quoad famulos. — Quær. 1°. An liceat famulo vinum ad mensam afferre, quo herus et convivœ inebrientur, vel carnes parare et ministrare diebus abstinentiœ? Resp. Affirm., probabilius ad utrumque; nam ex una parte hujusmodi cooperatio videtur certe materialis, et ex alia vix posset famulus ista et alia hujusmodi servitia recusare, quin simul quemcumque famulatum, apud nos saltem, recusare teneretur, quod certe grave importat incommodum. Adde, quod sæpe difficile est praevidere excessum in potu vel certo scire nullam haberi rationem aut dispensationem ad carnes manducandas. — Cf. S. Alphons. nn. 68 et 69. — Kenrick, n. 137. Quær. 2°. An unquam liceat famulo subjicere humeros vel deferre scalam hero ascendenti ad fornicandum, vi aperire januam, st similia? Resp. Affirm., probabilius, quia hæ actiones sunt per se indifferentes, saltem relate ad fornicationem, et tota malitia se tenet ex parte domini illas exigentis. — Verum sola ratio famula­ tus, vel metus cujuscumque notabilis detrimenti non sufficit ad excusandum, sed requiritur metus mortis, mutilationis, aut similis gravissimi damni. Ratio desumitur non solum ex damnatione propositionis statim citandæ, sed etiam ex propin­ quitate influxus, quem cooperatio habet in peccatum. — Cf. S. Alphons. nn. 66 et 68. — Kenrick, n. 141. Quær. 3°. An possit ancilla ostium domus meretrici aperire? Resp. Communius affirmant Doctores, et plerique eam excusant sola ratione famulatus, non autem quando desit alius 192 TRACTATUS V.—DE VIRTUTIBUS. qui aperiret. — Alii autem theologi contendunt, nunquam licere ostium meretrici aperire, et innituntur prop, sequenti quæ est 51 ab Innoc. XI damnata: “Famujus qui, submissis humeris, scienter adjuvat herum suum ascendere per fenestras ad stu­ prandam virginem, et multoties ei subservit, deferendo scalam, aperiendo januam, aut quid simile cooperando, non peccat mortaliter, si id faciat metu notabilis detrimenti, puta ne a domino male tractetur, ne torvis oculis aspiciatur, ne domo expellatur.” — Sed hæc verba aperiendo januam intelligi mani­ festo debent de aperienda per vim aliena domo, ut ex contextu patet. — Cf. Viva in hanc prop. — S. Alphons. n. 66. — Kenrick, n. 140. Quær. 4°. An possit famulus ratione famulatus sternere equum homini ad peccandum profecturo, vel eum comitari? Resp. Affirm., probabiliter, si famulus tantum equum sternat, quia in hoc non videtur magis peccato domini cooperari, quam si ipsi domo egressuro calceamenta aut pileum porrigat. Sed juxta S. Alphonsum non permittendum ipsi foret comitari herum ad locum, ubi peccatum est patrandum, nisi grave aliquod damnum incurrere debeat. — Verum non desunt graves theologi qui requirunt utique grave aliud damnum in casu, quo dominus sine famulo ad peccandum non iret, quia tunc coopera­ tio esset magis necessaria ac proinde proximior; sed si alius famulus non deesset, vel dominus æque pergeret absque famulo, tunc docent sufficere solam rationem famulatus ad eum comi­ tandum. — Omnes tamen excipiunt casum, quo dominus ani­ mosior redderetur ad peccandum, famulo comitante, quia tunc cooperatio esset formalis, quæ nunquam licita est. Hanc solutionem alteri simili casui applicantes, dicere possumus licere aurigæ aliquem ad lupanar vehere sola ratione famulatus vel acceptæ mercedis, cum, eo recusante, alius non deesset auriga. Formaliter tamen videtur cooperari, qui ignarum ubi sit prosti­ bulum eo duceret, vel suam operam praestaret ad eum occultius securiusque vehendum. — Cf. S. Alphons. n. 64. — Kenrick, n. 137. — Baller, not. (b) p. 218. — Revue des sciences ecclés. vol. 9, p. 161. Quær. 5°. An liceat famulo scribere vel transmittere litteras ad turpia concitantes, aut munera ad meretricem deferre? Resp. Nunquam quidem licere videtur hujusmodi litteras scribere vel transmittere, cum cognoscitur quid contineant, quia turpitudines proferre aut eas alteri suggerere est intrinsece CAP. Hl.—DE VIRTUTE CARITATIS. 193 malum. — Verum si in istis litteris dicitur tantum, ut meretrix expectet tali loco, veniat domum tali hora, aut aliud hujusmodi, tunc malitia se tenet tantum ex parte agentis, ac proinde co­ operatio esset solum materialis, quæ, posita proportionata causa, excusari potest. Idem dicendum de transmissione munerum, quæ mala non est nisi ex domini intentione et fine. Ita explicandum videtur quod a diversis diversimode docetur de famulo litteras amatorias aut munera deferente. — Cf. Baller, not. (a) p. 219, et not. (a) p. 220. — Revue des sciences ecclés. loc. cit. pp. 158 et seq. 197. Quoad operarios. — Quær. 1°. An liceat operariis aedi­ ficare templa haereticorum? Resp. Neg., si hoc postuletur ab hæreticis in odium re­ ligionis: secus autem in alia hypothesi, quando justa causa urgeat, secluso tamen scandalo, quod apud nos vix locum habet. Quær. 2°. An liceat conficere statuas falsorum deorum? Resp. Affirm., si hæ non debeant adhiberi ad falsum cultum, sed ad ornamentum platearum, ædificiorum, etc. : secus autem, si sint pagano tradendæ. — Cf. S. Alphons. n. 69. Quær. 3°. An liceat aliquando pravis libris edendis cooperari? Resp. Licet gravi de causa cooperari mediate seu remote, v. gr., atramentum vel chartam præparare aut libros impressos ordinare. Verum immediate cooperari impressioni talium libro­ rum, v. gr., typos ordinare, impressionem dirigere, etc., generatim loquendo licitum non videtur. Dixi generatim loquendo, quia in casu gravissimi detrimenti, ad breve tempus, tale quidpiain materialiter præstari posse indicat Laymann, de Caritate, cap. 13, n. 5. Quær. 4°. Quid dicendum de cooperatione scribarum apud mensarios? Resp. Hæc habet Kenrick: “Scribæ apud mensarios non tenentur ad judicandum de eorum agendi ratione utrum justa sit; nec censentur efficaciter concurrere ad fraudem, si forsan adsit, cum nudum præstent ministerium juxta definitas regulas. Secus dicendum, si ipsi aliis persuaderent chirographa vendere pretio injusto: vel si rationes falso componant ad fraudem.” — Cf. Kenrick, n. 154. Quær. 5°. An liceat catholico signa massonica conficere? Resp. Negative, nisi adsit causa vere gravis. 194 TRACTATUS V—DE VIRTUTIBUS 198. Quoad mercatores. — Quær. 1°. An licet mercatoribus vendere aleas, gladios, fucos, mulierum ornamenta, etc., cum futurus abusus prœvideturî Resp. Affirm., quia hujusmodi venditio per se mala non est, cum res illæ indifferentes sint, et possint ad bonum usum converti. Unica igitur ratio dubitandi desumitur ex præviso peccato emptoris, ad quod impediendum caritas te obligat. At caritas non obligat cum gravi incommodo, et hoc facile adesse posset, præsertim apud nos, si mercatores suspicantes, aut etiam certo praevidentes futurum abusum, recusarent vendere alicui in particulari merces omnibus expositas, et per se indif­ ferentes. — Cf. S. Alphons. n. 71. — Baller, not. (a) p. 223. Quær. 2°. An liceat vendere venenum? Resp. Affirm., nisi moraliter constet, emptorem illo esse male usurum; ratio est quia hodie ad multos effectus vel bonos vel indifferentes adhibentur potiones aut herbæ venenosæ, ac proinde facile potest præsumi venenum non emi ad malum patrandum. — Secus vero est respondendum, si agatur de venditione illorum instrumentorum (male protectors), quæ hodie frequenter adhibentur ad liberius peccandum. 199. Quoad caupones. — Quær. 1°. An liceat cauponibus dare liquores iis qui prœvidentur se inebriaturi? Resp. Non licet sine gravi ratione, ut patet. Licet autem ob metum gravis alicujus damni, v. gr., saevitiarum, rixarum, etc. ... ; quia caritas non obligat, ut alterum a peccato avertamus cum gravi incommodo. Item ad præcavendas blasphemias, quæ sunt graviora mala. — Cf. S. Alphons. n. 69. Quær. 2°. Quomodo agendum cum cauponibus, qui choreas in œdibus admittunt, ut plures allidant hospites? Resp. Generatim ab hoc avertendi sunt, in quantum fieri potest; quia choreæ, præsertim quæ in cauponis habentur, plerumque minus honeste fiunt, et multis peccatis occasionem præbent. Attamen non semper iis neganda est absolutio, sed spectandæ sunt circumstantiae et modus ordinarius, quo istæ choreæ fiunt. Quær. 3°. An liceat dominis hospitiorum quœvis folia publica hospitibus legenda proponere? Resp. Non possunt admittere ea, quæ evidenter et ordinarie sunt religioni et bonis moribus adversa, etiamsi hospites ad ipsos confluere propterea desinant. Possunt tamen admittere ea om- CAP. Ill —DE VIRTUTE CARITATIS. 195 nia quæ de rebus mere politicis tractant. Nec videntur teneri ad rejiciendum folium aliquod, eo quod interdum aliquid minus rectum contra fidem contineat, modo generatim religioni non adversetur. Quoad moniales et alios catholicos infirmis inservientes. — Quær. 4°. An liceat ipsis ministrum hœrelicum ad moribundum vocare? Resp. Sponte vocare ministrum haereticum, ut ipse mori­ bundo solatia religionis præbeat, illicitum est propter vetitam communicationem in divinis. Ob eamdem rationem illicitum est monialibus in hospitio curam infirmorum habentibus morem gerere moribundo hæretico opem ministri sectæ postulanti, uti respondit in casu particulari S. Off. 14 Martii 1848. Decretum ita se habet: “D. Evens . . . humiliter exponit quod in civitate Neutz . . . existât hospitium, cujus ipse Rector et Capellanus est ac in quo infirmorum curam gerunt Moniales. . . . Cum autem in hoc hospitio subinde recipiantur acatholicæ religionis sectatores, ac iidem ministrum haereticum, a quo religionis auxilia et solatia recipiant, identidem petant, quaeritur utrum præfatis moniali­ bus falsae religionis ministrum advocare licitum sit? Quaeritur insuper utrum eadem danda sit solutio, ubi haereticus infirmus in domo privata cujusdam catholici degit; utrum scilicet tunc catholicus ministrum haereticum advocare licite possit? Resp. Juxta exposita, non licere; et ad mentem.” Mens est, “quod passive se habeant.” In Declaratione ad Vicarium Apostolicum Ægypti 5 Februarii 1872 sensus verborum passive se habeant explicatur: “Emis Patribus mens est ut notificetur Praelato Oratori, Monialibus vel aliis personis catholicis addic­ tis directioni vel servitio Hospitalis, non licere operam suam directe praestare infirmis acatholicis pro advocando proprio ministro, et bene erit si data occasione id declarent : sed addunt Eihi Patres, quod adhiberi potest pro advocando ministro minis­ terium alicujus personæ pertinentis ad respectivam sectam postulantium. Et ita salva manet doctrina relate ad vetitam communicationem in divinis.” Id quod Leo XIII probavit 26 Dec. 1898. Cf. Analecta Ecclesiastica. An. 7. pp. 98, 99, ubi Declarationem latine redditam invenies. Quod si nullus adsit acatholicus, catholicis illicitum est vocare ministrum, ut ritus suos hæreticos peragat. Dicere autem ministro: infirmus iste vult ut ipsum convenias, ob gravissimam lationem, v. gr., ob odium in Ecclesiam et alia damna secus oritura licitum esse videtur. Cf. Genicot, vol. 1, n. 201. Lehmkuhl, vol. 1, n. 652. 196 TRACTATUS V—DE VIRTUTIBUS. Notandum. "In nosocomio . . . X . . . cujus proprietas ad Sorores Congregationis S. N. spectat, Superiorissa anxia est: 1. An debeat in­ quirere in medicos ipsos interrogando aut alia ratione, num rite servent Decretum S. C. Rom. et Un. Inquis. 4 Maii 1898, cum ejusdem declara­ tione 5 Martii 1902. Ratio dubii est quod a Sororibus doctores practicantes eligantur. 2. An vero sufficiat ut eligant doctores conscientiosos, quibus et procedendi rationem et responsibilitatem relinquant quin ipsae inquirant.” Sacra Pccnitentiaria ad proposita dubia respondit: Ad 1 . . . Negative. Ad 2 . . . Affirmative, nec talium medicorum operae Superiorissa tenetur obsistere, nisi in casu quo evidenter se proderit eorum pra varicandi intentio. S. Pœn. 7 Julii, 1911.— Nouvelle Rev. Théol. n. 44, p. 35. " F W TRACTATUS VI Jl e praeceptis pecalopi DE PRIMO DECALOGI PRÆCEPTO Ego sum Dominus Deus tuus ... ; non habebis deos alienos. — Exod. xx, 2 Hoc præceptum, qua affirmativum, præscribit in primis actus religionis, quibus Deo debitus cultus tribuitur; qua negativum, prohibet vitia religioni opposita. CAPUT I DE ACTIBUS VIRTUTIS RELIGIONIS Actus præcipui religionis sunt adoratio, oratio, sacrificium, vo­ tum, juramentum et sanctificatio quorumdam dierum. De tribus ultimis dicetur in 2°. et 3°. præcepto; de sacrificio autem in trac­ tatu de Eucharistia. Hic igitur tantum de adoratione et oratione. ARTICULUS I DE ADORATIONE Adoratio latius sumpta est actus quo quis propriam subjec­ tionem alteri exhibet in testificationem ipsius excellentiæ; sic dicuntur aliquo modo adorari Principes et alii in dignitate con­ stituti. At strictius adoratio est honor Deo exhibitus propter summam ejus excellentiam, supremumque dominium. 200. Dico. Est verum præceptum adorandi Deum. Con­ stat tum ex jure naturali, vi cujus obligamur ad agnoscendam summam Dei majestatem et supremum ejus dominium in crea­ turas, tum ex jure divino positivo, quia dicitur, Matth. iv, 10: “Dominum Deum tuum adorabis, et illi soli servies.” — Ad praxim 197 198 TRACTATUS VL—DE PRÆCEPTIS DECALOGI. autem quod attinet, non sunt inquietandi circa adimpletionem hujus præcepti fideles, qui præcepto orandi Deum, de quo infe­ rius agetur, sufficienter satisfaciunt: siquidem impossibile prorsus est, Deum orare, et ipsum non adorare. 201. Adorationi affinis est cultus, qui quatenus est habitualiter Deo præstitus definiri potest: complexus illorum actuum, quibus infinitam Dei excellentiam testamur, eidemque famula­ tum exhibemus. — Cf. Scavini, lib. 2, tract. 5, n. 7. Omissis quæ de necessitate et partitionibus cultus fuse tra­ duntur in dogmatica theologia, hic aliqua subjicimus de cultu, reliquiis et imaginibus Sanctorum, prout ad praxim facere possunt. § 1. Sanctissimæ Trinitati, singulis eiusdem Personis, Christo Domino, etiam sub speciebus sacramentalibus, debetur cultus latriæ; Beatæ Mariæ Virgini cultus hyperduliæ; aliis cum Chris­ to in cælo regnantibus cultus duliæ. § 2. Sacris quoque reliquiis atque imaginibus veneratio et cultus debetur relativus personæ ad quam reliquiæ imaginesque referuntur (Can. 1255). Cultus, si deferatur nomine Ecclesiæ a personis legitime ad hoc deputatis et per actus ex Ecclesiæ institutione Deo, Sanctis ac Beatis tantum exhibendos, dicitur publicus; sin minus, pri­ vatus (Can. 1256). Bonum atque utile est Dei Servos, una cum Christo regnantes, suppliciter invocare eorumque reliquias atque imagines venerari; sed præ ceteris filiali devotione Beatissimam Virginem Mariam fideles universi prosequantur (Can. 1276). § 1. Cultu publico eos tantum Dei Servos venerari licet, qui auctoritate Ecclesiæ inter Sanctos vel Beatos relati sint. § 2. In album Sanctorum canonice relatis cultus duliæ debetur; Sancti coli possunt ubique et quovis actu eius generis cultus; Beati vero non possunt, nisi loco et modo quo Romanus Pontifex concesserit (Can. 1277). Ecclesiæ ministri in cultu exercendo unice a Superioribus ecclesiasticis dependere debent (Can. 1260).1 Publicato decreto quo nomine Summi Pontificis declaratur Servi Doi virtutes omnes in gradu heroico vel martyrium bene esse probata, Servus Dei nuncupari potest Venerabilis ; qui titulus nullam publici cultus permissionem importat. — Cf. can. 2115, § 2. § 1. Insignes reliquiæ aut imagines pretiosæ itemque aliæ reliquiæ aut imagines quæ in aliqua ecclesia magna populi vene­ ratione honorentur, nequeunt valide alienari neque in aliam eccle­ siam perpetuo transferri sine Apostolicæ Sedis permissu. lCf. Addenda, p. 1091, n. 17. PRIMUM PRÆC. CAP. I.—DE ACTIBUS VIRTUTIS RELIGIONIS 199 § 2. Insignes Sanctorum vel Beatorum reliquiæ sunt corpus, caput, brachium, antibrachium, cor, lingua, manus, crus aut illa pars corporis in qua passus est martyr, dummodo sit integra et non parva (Can. 1281). § 1. Insignes Sanctorum vel Beatorum reliquiæ nequeunt in ædibus vel oratoriis privatis asservari, sine expressa Ordinarii loci licentia. § 2. Reliquiæ non insignes debito cum honore etiam in do­ mibus privatis servari pieque a fidelibus gestari possunt (Can. 1282). § 1. Publico cultu eæ solæ reliquiæ in ecclesiis, quanquam exemptis, honorari possunt, quas genuinas esse constet authentico documento alicuius S. R. E. Cardinalis, vel Ordinarii loci, vel alius viri ecclesiastici cui facultas aulhenticandi induito apostolico sit concessa. § 2. Vicarius Generalis nequit, sine mandato speciali, reliquias authenticas edicere (Can. 1283). Locorum Ordinarii reliquiam, quam certo non esse authenticam norint, a fidelium cultu prudenter amoveant (Can. 1284). § 1. Reliquiæ, cum exponuntur, in thecis seu capsis clausæ et obsignatæ sint oportet. § 2. Reliquiæ sanctissimæ Crucis nunquam in eadem theca cum reliquiis Sanctorum publicæ venerationi exhibeantur, sed propriam thecam separatam habeant. § 3. Beatorum reliquiæ, sine peculiari induito, in processi­ onibus ne circumferantur, neve in ecclesiis exponantur, nisi ubi eorum officium et Missa celebretur ex Sedis Apostolicæ conces­ sione (Can. 1287). Sacras reliquias vendere nefas est; adeoque Ordinarii locorum, vicarii foranei aliique curam animarum habentes sedulo caveant, ne sacræ reliquiæ, præsertim, sanctissimæ crucis, veneant, neve in acatholicorum manus transeant. — Cf. Can. 1289. Insolita imago in Ecclesiis, etiam exemptis, atque in aliis locis sacris non est ponenda, nisi ab Ordinario loci fuerit appro­ bata; qui ne approbet imaginem publice exponendam quæ eum Ecclesiæ usu non congruat, vel quæ sit falsi dogmatis, vel quæ debi­ tam decentiam non præseferat, vel quæ rudibus peculiari erroris occasionem præbeat. — Cf. can. 1279. 200 TRACTATUS VL—DE PRÆCEPTIS DECALOGI. ARTICULUS II DE ORATIONE Oratio latius sumpta est elevatio mentis ad Deum, seu quivis pius animæ affectus in Deum et in supematuralia. Sensu autem strictiori est petitio decentium a Deo. — Cf. S. Thom. 2-2, q. 83, art. 1. 202. Dico 1°. Oratio est certo omnibus adultis necessaria necessitate præcepti, ut evincitur ex multis Scripturae locis, v. gr., Matth. xiv, 38: “Vigilate et orate”: et Luc. xviii, 1: “Oportet semper orare et non deficere.” — Insuper juxta plures, oratio est etiam necessaria necessitate medii, quia est medium ordinarium a Deo statutum ad gratias necessarias obtinendas. — Cf. S. Alphons. n. 1. Dico 2°. Præceptum orandi obligat frequenter, ut patet ex citatis textibus, non tamen sine intermissione, quod humanæ imbecillitati impossibile est. Verba igitur, oportet semper orare, ex communi Doctorum interpretatione, significant frequenter orandum esse tempore opportuno, et nunquam cessandum ex tædio, torpore, animi dejectione; vel etiam actiones nostras generatim ad Deum esse dirigendas. QUÆSITA 203. Quær. 1°. Quandonam urgeat præceptum orationis? Resp. Certum est illud sæpe urgere per accidens, quoties nempe obtinendus est aliquis finis, ad cujus assecutionem re­ quiritur oratio tanquam medium. Certum est etiam præcep­ tum orationis urgere per se sœpius in vita, seu, ut dictum est, frequenter; at quænam sit vis harum particularum, nihil est apud Doctores incertius. In praxi tamen teneri potest sententia docens non esse damnandos de peccato gravi qui Deum orant saltem semel in anno, tum quia a S. Alphonso non improbatur, tum quia conformior est iis quæ diximus de actibus fidei, spei et caritatis. Cæterum confessarius magis sollicitus esse debet in inculcanda frequentis orationis necessitate, quam in deter­ minanda gravi omissæ orationis culpa. — Cf. Baller, not. (a) p. 228. Quær. 2°. An peccet, venialiter saltem, qui omittit preces matu­ tinas aut vespertinas? Resp. Neg., per se, quia nulla datur lex quæ determinatas preces singulis diebus et certis horis praecipiat. — Dixi per se, quia in praxi raro abest aliqua negligentiæ vel acediæ culpa. PRIMUM PRÆC. CAP. IL—DE VITIIS RELIGIONI OPPOSITIS. 201 CAPUT II DE VITIIS RELIGIONI OPPOSITIS ARTICULUS I * DE SUPERSTITIONE Superstitio, juxta S. Thomam, est vitium religioni oppositum secundum excessum, non quia plus exhibeat in cultum divinum quam vera religio, sed quia exhibet cultum divinum vel cui non debet vel eo modo quo non debet. Quare duplex distinguenda est superstitio, alia ratione modi, et alia ratione objecti. Iterum ratione modi distinguitur, prout cultus qui vero Deo præstatur est vel falsus, uti esset servare caerimonias veteris legis, quæ Christum venturum significabant, vel superfluus, uti esset, v. gr., audire Missam ante ortum solis cum certo numero, situ, ordine cereorum, vel sacerdotis qui habeat ætatem Christi morientis. Doctores tamen magis attendunt ad superstitionem ratione ob­ jecti, quæ multipliciter committi potest, ut patebit ex sequentibus. — Cf. S. Thom. 2-2, q. 92, art. 1. — S. Alphons. n. 3. § I. — De idololatria 204. Idololatria est actio, qua cultus soli Deo debitus creaturæ tribuitur; id vero fit non tantum sacrificio, sed etiam quovis ho­ noris signo, quo quis creaturæ tanquam Deo se submittere inten­ dit, v. gr., genuflexione. — Cf. S. Alphons. n. 12. Duplex distinguitur idololatria: alia est materialis et alia formalis. Prima est inculpabilis, et locum habet cum ex omni­ moda ignorantia redditur alicui creaturæ honor divinus, v. gr., si sacerdos ex errore invincibili exhiberet adorandam hostiam non consecratam. Altera est 1°. perfecta, cum quis reputans animo idolum esse verum Deum, illud adorat; 2°. imperfecta, cum quis cognoscens certo idolum non mereri cultum, hunc tamen ei reddit ex odio erga Deum aut ex aliquo alio pravo fine; 3°. simulata, cum ex metu alicujus damni externum tantum quis exhibet cultum. Quamvis unaquæque ex his tribus sit gravissimum peccatum, omnium tamen pessima est idololatria imperfecta, quæ ita vocatur non ratione malitiæ, quæ sane maxima est, ita ut ab aliquibus vocetur simpliciter malitiosa, sed quia solum voluntate, non autem intellectu idolum colit. ·— Cf. Scavini, lib. 2, tract. 5, n. 138 —Baller, not. (a) p. 231. 202 TRACTATUS VI.—DE PRÆCEPTIS DECA LOCH. § Π. —De vana observantia 205. Vana observantia est superstitio, quæ media nec propor­ tio nata, nec a Deo instituta adhibet ad certum effectum obtinendum. Est autem triplicis generis, scilicet: 1°. ars notoria, seu ars acqui­ rendi scientiam sine labore; 2°. ars sanitatum, seu ars sanandi variis signis vel rebus sacris; 3°. observantia eventuum, qua ex consideratione alicujus eventus fortuiti conjicit quis id quod faustum vel infaustum futurum sit, indeque actiones suas modera­ tur. — Cf. S. Alphons. n. 14. 206. Dico 1°. Vana observantia est peccatum grave, quia honorem divinum creaturæ tribuit, dum ab ea exspectat quod a solo Deo exspectandum est, et quia pacto implicito cum dae­ mone nititur. Veniale tamen sæpe esse potest ex imperfectione actus, ex simplicitate, ex ignorantia aliqua vel ex timiditate, ut evenit præsertim inter rudes in observantia eventuum. — Cf. S. Alphons. n. 15. Dico 2°. Vana observantia dignoscitur præsertim: 1°. ex insufficientia causæ ad effectum naturaliter producendum; 2°. ex adjunctione vanæ vel falsæ circumstantiæ quasi necessario requisitae; 3°. ex infallibilitate quæ tribuitur mediis nullo modo infallibilibus. Dico 3°. In dubio num effectus proveniant a causa naturali, an a dæmone, tribui possunt viribus naturæ; et proinde licitum est illos procurare, quia non constat rem esse malam; consulto tamen præmittitur protestatio contra dæmonis interventum. In dubio autem an effectus a dæmone vel a Deo producantur, si certo constet eos a causa naturali provenire non posse, dæmoni tribuendi sunt, nisi sanctitas operantis vel alia clara indicia con­ trarium persuadeant, quia temerarium est putare fieri semper miracula. Unde non licet tunc experiri utrum effectus sit secu­ turus, necne. — Cf. S. Alphons. n. 20. — S. Thom. 2-2, q. 96, art. 1, et alii communiter. — Hinc, 1°. Superstitionis rei sunt, qui gestant ligaturas quibus­ dam characteribus consignatas; qui certa invocant nomina ignota, aut certum adhibent numerum crucium vel orationum ad sananda vulnera, ad se invulnerabiles efficiendos, etc. 2°. Item qui gestant quasdam orationes ad S. Brigittam aut alias preces, effectum omnino infallibilem ex ipsis exspec­ tantes. -Non tamen vituperandi sunt, imo admodum laudandi qui numismata pia, sacras effigies aut reliquias Sanctorum gestant operantes auxilium divinum specialiter se impetraturos esse. PRIMUM PRÆC. CAP. IL—DE VITIIS RELIGIONI OPPOSITIS. 203 3°. Item rei sunt superstitionis, qui aliquos dies tanquam faustos, alios vero infaustos habent, ita ut actiones suas exinde dirigant, vel qui ad morbos expellendos requirunt herbas tali festo collectas, etc. 4°. Superstitiosum vero non est observare lunam aut tem­ pora colligendis herbis, cædendis arboribus, aptiora etc., nec res sacras aut verba S. Scriptura» gestare ad honorem Dei vel Sanctorum, et ad ipsorum auxilium implorandum. Item nec recitare certum numerum orationum, nec facere ea omnia quæ devotionem augere possunt, modo vis infallibilis ipsis non tribuatur. — Cf. S. Alphons. nn. 16 et 17. 5°. Dummodo vana omnis observantia et periculum in ipsam incidendi removeatur, licitum est parvas imagines charta­ ceas B. Μ. V. in aqua liquefactas vel ad modum pillulæ involu­ tas ad sanitatem impetrandam deglutire. S. Off. 3. Aug. 1903. § III. —De divinatione 207. Divinatio est inquisitio occultorum ope daemonis. Ilinc convenit cum vana observantia, quatenus utraque nititur expresso vel saltem implicito pacto cum dæmone; differt autem, quatenus divinatio ordinatur tantum ad occultorum cognitionem, et vana observantia generatim sumpta, ad quemcumque effectum etiam externum sese extendit. Insuper differt ab arte notoria, quia hæc directe quærit scientiæ infusionem sine labore; at divinatio adhi­ bet aliqua media quamvis improportionata. Differt demum ab observantia eventuum, quia hæc observationibus utitur sine ratione et arte, et ad proprios actus disponendos, illa autem artificiose, et ad speculativam occultorum notitiam. — Cf. Baller, net. (b) p. 231. Varia distinguuntur divinationis genera, ejusmodi sunt præ­ sertim: 1°. Astrologia judiciaria ex astris; 2°. Augurium ex gar­ ritu avium; 3°. Auspicium ex carum volatu; 4°. Aruspicium ex visceribus animalium; 5°. Chiromantia ex lineis manus; 6°. Gco­ mantia ex signis in terra; 7°. Omen ex fortuito casu; 8°. Necromantia ex invocatione mortui; 9°. Oniromantia ex somniis; 10°. Sortilegium ex sortibus; 11°. Oraculum ex idolis; 12°. Vaticinium ex vatibus aut chartis. — Cf. S. Alphons. nn. 5 et 6. 208. Dico 1°. Divinatio expressa, ea scilicet quæ fit per ex­ pressam invocationem daemonis, nunquam a mortali excusari potest. Constat tum ex multis S. Scripturae locis, v. gr., Deut. xviii, 10, Levit, xx, 6, etc.; tum quia expresse dæmonem invocare, cum coque pacisci, idem est ac ipsius dominium et auctoritatem agnoscere, quod est intrinsece malum. 204 TRACTATUS VL—DE PRÆCEPTI S DECA LOG. Dico 2°. Divinatio tacita, qua scilicet daemon invocatur adhibendo media nullo modo proportionata effectui consequendo, etiamsi quis aperte protestatur se nullum cum dæmone commer­ cium intendere, est etiam per se peccatum grave; at aliquando excusari potest a mortali ob simplicitatem vel ignorantiam vel defectum fidei certæ. Ratio primi est, quia recursus ad dæmonem quocumque modo fiat, continet in se gravem Dei offen­ sam. Ratio autem secundi desumitur ex imperfectione actus. Dixi etiamsi quis, etc., quia ille agit contra suam protestationem, et actio efficacior est verbis. — Cf. S. /Ylphons. nn. 7 et 8. — Voit, n. 416. Omnis notitia nobis utilis ac necessaria quam naturali vi obtinere non potes, a Deo est tibi petenda. Superstitiosum etiam est a dæmone petere quod naturali vi nosse vel facere potes: relinquis ita Deum et a suo tuoque inimico petis auxilium qui unice semper ambit obtinere ab homine cultum Deo soli debitum. Ab omni prorsus divinatione arcendi sunt fideles, etiam a ludis qui joci causa instituuntur absque ulla fide adhibita. Hi enim sunt semper periculosi et diabolus usque paratum se tenet malum, quod sperat, his mediis assequi. Sed præcipue cavendum est ne pueri et puellæ his rebus assuefiant, licet curiositatis vel levi­ tatis tantum ratione ducantur. . . . Bal. Palmieri, Opus Morale, vol. 2, pp. 226, seq. QUÆSITA 209. Quær. 1°. An damnandi sint de divinatione qui ex cantu et volatu avium, aut siderum aspectu, futuram tempestatem conjiciunt? Resp. Neg., et ratio est, quia sæpe adest, aut adesse potest naturalis nexus inter hujusmodi signa et prædictum effectum a causa necessaria provenientem. Item damnandi non sunt, propter eamdem rationem, qui indolem aut animi statum con­ jiciunt ex colore vultus vel aliis signis externis, etsi in praxi ab hujusmodi conjecturis plerumque sit abstinendum, ob judicii temerarii periculum. Quær. 2°. An graviter peccent qui de sua fortuna seu futura vita a divinatoribus (fortune tellers') inquirunt? Resp. Neg., generatim loquendo, quia deest firmitas fidei; nam sicut vates ex promissione pecuniæ ordinarie moventur, ita illi qui inquirunt, plerumque agunt ex simplicitate, joco aut curiositate. Quare interrogandi sunt pœnitentes de fide quam praestiterint, nisi aliunde cognoscatur. Quod si ipsi quidem jocose egerint, at divinatores serio sese gesserint, difficulter PRIMUM PRÆC. CAP. IL—DE VITIIS RELIGIONI OPPOSITIS. 205 a cooperatione graviter culpabili excusari possunt. — Cf. S. Alphons. n. 10. — Reuter, n. 43. — Kenrick, tract. 12, n. 43. Quær. 3°. An aliquando licitus sit usus sortium? Resp. Sortes divisoriœ, quibus decernitur, quid cuique sit tribuendum in litibus dirimendis, vel rebus distribuendis, certo licitæ sunt; siquidem omni prorsus superstitione vacant. Sortes autem conszdtoriœ, quibus indagatur divina voluntas, ut sci­ atur quid sit agendum, non sunt licitæ, nisi fiant speciali Dei impulsu, aut agatur de gravi negotio, in quo aliud consilium desit. Ratio est, quia ex ordinaria providentia non vult Deus, ut ita inquiratur de sua voluntate, sed ad viros prudentes vel superiores ecclesiasticos recurrendum est. Demum sortes divinaloriœ, quibus rei occultæ manifestatio inquiritur, v. gr., ex jactu taxillorum, etc., sunt semper graviter illicitæ, utpote tacitam saltem dæmonis invocationem continentes. Hujus­ modi superstitio proprie sortilegium nuncupatur, quamvis hoc nomine etiam alia superstitionum genera vulgo veniant. — Cf. S. Alphons. n. 11. Qu/ER. 4°. An liceat futura ex somniis conjicere? Resp. Neg., ordinarie loquendo, quia somnia fere semper ex causis naturalibus proveniunt, v. gr., ex humorum commo­ tione, etc. Aliunde somnia a Deo immissa conjunguntur sig­ nis, per quæ a somniis naturalibus vel diabolicis certo secerni possint. — Cf. S. Alphons. n. 9. Quær. 5°. An licitus sit usus virgæ divinatoriœ? Resp. Certo est damnandus, quoties virga movetur vel non movetur ad meram intentionem ejus qui eam manu premit; et ad ea detegenda, quibuscum motus virgæ nullam habet con­ nexionem, adhibetur. Verum non videtur damnandus usus virgæ ad detegendas aquas vel metalla, si virga super hæc in omni casu æque moveatur, sive quærantur sive non quaerantur, modo fiat protestatio contra diabolicam operationem quæ forte adesse possit, excludaturque omnis animus superstitiosus. — Ita communius recentiores, quamvis S. Alphonsus usum virgæ divinatoriæ in omni casu reprobet. Quær. 6°. Quid dicendum de tabulis rotantibus, de usu magne· tismi, de spiritismo, et de hypnotismo? Resp. 1°. Duplex assignari solet effectus tabularum rotan­ tium, scilicet simplex motus earum, et redditio responsionum 206 TRACTATUS VI.—DE PRÆCEPTÏS DECALOGI sive percussione soli, sive scriptione, ope adjuncti calami. Hic ultimus est certo illicitus propter implicitam saltem dæmonis invocationem; nam tantus effectus non potest attribui neque causæ naturali, quia proportionata non esset; neque Deo, quia indecentia et levitas actus in ipsum refunderentur. — Utrum autem simplex mollis sit illicitus hac eadem ratione, controvertitur, sed certo permittendus non est ratione scandali, peri­ culi, etc., quæ adesse facile possunt. Resp. 2°. Triplex præcipue magnetismi effectus seu gra­ dus exhibetur. Primus effectus est status somni, quo sensus penitus consopiuntur, ita ut sæpe, ne maximus quidem fragor ad aures ipsas dormientis arte concitatus, aut ferri igniti ulla vehementia valeat ipsum expergefacere. Secundus est status somnambulismi, quo quis usu sensuum omnino destitutus, videt tamen, audit, loquitur, et respondet ad omnia quæ ab ipso postulantur. Tertius demum effectus est clara intuitio, seu mira sui cognitio et remediorum ad morbos depellendos; necnon visio actionum aliorum hominum, etiam longe distantium. Porro uti magnet ismo ad secundum vel tertium effectum ob­ tinendum, est certo illicitum, tum quia dæmon evidenter suas ibi habet partes, tum quia ita fuit declaratum a S. Pœnitentiaria 1 Jul. 1841. — Verum usus magnetismi ad causandum primum effectum, nempe somnum, non videtur esse illicitus vi earumdem rationum; quia somnus ille posset tandem a causa mere naturali provenire; nec verba declarationis S. Pœnitentiariæ per se extenduntur ad illum. Certo tamen est illicitus ex alio capite, scilicet propter violentam privationem usus rationis, periculum lædendi castitatem, scandalum, et alias circumstan­ tias. — Cf. Baller, plurcs notas pp. 238 et seq. — Cone. Plen. Balt. II, nn. 33 et seq. Resp. 3°. Spirit ismus, seu evocatio mortuorum vere est diabolica et proprie dicta divinatio ab ipsa S. Scriptura dam­ nata. “ Nec inveniatur in te qui . . . quærat a mortuis veri­ tatem. Omnia enim hæc abominatur Dominus.” Deut. xviii, 12, 13. “ Constat enim fide,” ait Palmieri, Opus Morale, 2, p. 250, “ Deum nolle animas defunctorum ab hominibus evocari nec velle ut arte aliqua vel hominum nutu aut voluntate commer­ cium ab his cum illis instituatur, atque ita hæc nolle ut non solum illicita, sed inefficax prorsus sit hujusmodi evocatio. Hæc est Ecclesiæ certa doctrina. Cum ergo tales evocationes fiunt, non animæ vocatæ respondent, neque angelus bonus, qui nequit Dei contradicere decreto, et tamen spiritus aliquis respon­ PRIMUM PRÆC. CAP. IL—DE VITIIS RELIGIONI OPPOSITIS. 207 det. Restat ergo ut hic ille sit qui est princeps hujus mundi, qui est tentator, qui contra Deum agentes decipere permittitur, hoc est, Satanas, aut aliquis angelus ejus. Est ergo spiritismus commercium cum diabolo cui s tradant homines docendos et regendos.” Hinc modernus spiritismus parum prorsus differt a primaevo. Plurimos coetus novimus existere qui hanc superstitionem se­ quuntur. Nomen his coetibus dare est prohibitum lege naturali et divina. “ Libros edere, legere aut retinere in quibus sortilegia, divinatio, magia, evocatio spirituum aliæque hujusmodi supersti­ tiones docentur vel commendantur,” nefas est. — Const. Officiorum ac Munerum, see. 12. — The Americana, vol. 14, Spiritualism.— Cone. Plen. Balt. II, nn. 36 et seq. Cf. Can. 1399, 7°. Resolves. 1°. Titius excludens omne pactum cum maligno spiritu solet evocare animas defunctorum. Ita agere consuetus est. Solus nec aliud agens orationem ad principem coelestis militiæ dirigit ut ipsi permittatur necessitudo cum spiritu ipsius per­ sonae determinatae. Pauca transeunt momenta et advertit quod manus quam paratam ad scribendum tenet, incipiat se movere, et ita fit conscius præsentiæ spiritus. Omnia quæ scire vult, mani­ festantur, et manus responsa ad quæsita scribit. Hæc responsa cum fide et doctrina Ecclesiæ circa vitam futuram concordant. Ut plurimum responsa concernunt statum animæ defunctæ, neces­ sitatem qua laborat suffragiorum, dolorem ipsius ex ingratitudine consanguineorum ortum. Huic casui S. Oflic. 30 Martii 1898 respondit: “ Ut exponitur, non licere.” Responsum adprobavit Leo XIII. S. Officium proposito dubio: “An liceat per Medium, ut vocant, vel sine Medio, adhibito vel non hypnotismo, locutionibus aut manifestationibus spiritisticis quibuscumque assistere, etiam speciem honestatis vel pietatis præseferentibus, sive interrogando animas aut spiritus, sive audiendo responsa, sive tantum aspiciendo, etiam cum protestatione tacita vel expressa nullam cum malignis spiritibus partem se habere velle?” 24 April. 19Î7 respondit: “ Negative in omnibus.” 2°. Non vacat culpa qui utens mediis improportionatis ad aliquam cognitionem accipiendam protestatur se nullum cum dærnone commercium intendere. Resp. 4°. De hypnotismo dicendum videtur, imprudenter et contra veritatem eos agere, qui vel omnia phenomena quæ de eo narrantur denegant, vel, iis admissis, certam et comple­ tam eorum explicationem repetunt a diabolico interventa. 208 TRACTATUS VL—DE PRÆCEPTIS DECALOGI. Fideles autem sedulo deterrendi sunt ab ejus usu et praxi, quia res est plena periculis; neque alia, independenter a casu par­ ticulari in quo finis inhonestus petitur, videtur esse ejus malitia. Quia vero quod dicitur periculosum non est semper et absolute illicitum, secus neque armis neque veneno possemus unquam uti, sequitur non omnes et absolute damnandos esse eos qui vellent, adhibitis cautelis, hypnotismum experiri ad bonum finem, v. gr., ad curandos morbos aliter non sanabiles. Quandocumque autem in usum deducitur, cautelæ adhibendæ sunt: ut hypnotizator probus sit et peritus, ut sit testis fidus, ut habeatur consensus hypnotizati, ut protestatio fiat. — Cf. Amer. Eccl. Review, vol. 3, pp. 257 et seq., et vol. 12, pp. 120 et seq. — Lehmkuhl, vol. 1, n. 994 not. — Genicot, vol. 1, n. 275.— Berardi, Praxis Confessar. vol. 1, η. 484. Referre juvabit sequentem casum et Responsum S. R. et U. Inquisit. datum 26 Julii 1899: "Beatissime Pater, "N. N. Doctor in arte medicinali, ad pedes S. V. provolutus, ut tran­ quillitati conscienti» suæ consulat, humiliter petit utrum partem habere possit in disputationibus quæ apud Societatem Scientiarum Medicinalium N. nunc habentur de hypnoticis suggestionibus in curandis pueris infirmis. Agitur non modo de discutiendis experimentis jam factis sed de novis faciendis, sive naturalem explicationem admittant, sive non. Quare ne sese exponat periculo errandi, orator docili animo S. Sedis oraculum expectat.” Hunc casum italice’propositum C. S. Inquisit. ita solvit die 26 Julii 1899: “Quoad experimenta jam facta, permitti posse, modo absit periculum superstitionis et scandali; et insuper Orator paratus sit stare mandatis S. Sedis et partes theologi non agat. — Quoad nova experimenta, si agatur de factis, quæ certo naturæ vires prætergrediantur, non licere; sin vero de hoc dubitetur, præmissa protestatione nullam partem haberi velle in factis prætematuralibus, tolerandum, modo absit periculum scandali.” Notandum. — § 1. Locorum Ordinarii advigilent ut sacrorum canonum præscripta de divino cultu sedulo observentur, et præsertim ne in cultum divinum sive publicum sive privatum aut in quotidianam fidelium vitam superstitiosa ulla praxis inducatur, aut quidquam admittatur a fide alienum vel ab ecclesiastica traditione IF absonum vel turpis quæstus speciem præseferens. § 2. Si loci Ordinarius leges pro suo territorio hac in re tulerit, etiam religiosi omnes, exempti quoque, obligatione tenentur eas­ dem servandi; et Ordinarius potest eorundem ecclesias vel pub­ lica oratoria in hunc finem visitare (Can. 1261). PRIMUM PRÆC. CAP. II.—DE VITIIS RELIGIONI OPPOSITIS. 209 § IV. — De magia et maleficio 210. Magia lale sumpta, seu magia naturalis aut artificialis, quæ etiam magia alba vocatur, est ars faciendi mira saltem appa­ renter per causas naturales aut hominis industriam, absque ullo dœmonis ministerio. — Stricte autem dicta, magia est ars mira faciendi quæ, licet non supernatural ia sint, vires tamen hominis superant, et proinde ope solius dœmonis, explicite vel implicite invocati, fieri possunt. Maleficium autem est ars nocendi cum dæmonis interventu. Duplex distinguitur, scilicet amatorium et veneficum. Maleficium amatorium, quod dicitur etiam philtrum, est ars diabolica, qua lu­ bricus amor vel odium in aliqua persona erga aliam vehementer excitatur per vividiorem humorum commotionem. Maleficium veneficum est præcise ars proximo nocendi ope dæmonis, idque variis modis, v. gr., morbis, hebetudine, etc. — Cf. S. Alphons. n. 23. Maleficium vulgo vocatur sortilegium, quia per illud sors mala injicitur iis contra quos vindicta, per operationem diabolicam, exercetur. Hinc in jure canonico et in historia ecclesiastica magi et sagæ sorliarii et sortiariœ vocantur. 211. Quæres. An et quomodo magia et maleficium differant ab aliis superstitionis speciebus? Resp. Magia non differt a vana observantia, nisi quod ejus effectus sint magis miri, v. gr., immutatio corporum, etc. Specie autem morali nec a vana observantia differt, nec a divina­ tione; quia parvi refert, utrum a dæmone occultorum notitia aut effectus mirandi petantur. At maleficium differt specie ab aliis superstitionibus, quia, præter peccatum religioni oppo­ situm, damnum proximi superaddit. ARTICULUS II DE IRRELIGIOSITATE Irreligiositas est irreverentia specialis, quœ Deo, vel immediate in se vel mediate in personis aut rebus sacris irrogatur. Præcipuæ ejus species sunt: tentatio Dei, sacrilegium, simonia, blasphemia et perjurium. De duobus ultimis in 2°. præcepto dicetur; nunc autem de tentatione Dei, sacrilegio et simonia. § I. — De tentatione Dei 212. Tentatio Dei est dictum vel factum quo quis explorat, an Deus sil potens, sapiens, misericors, aut alia perfectione praditus. — Procedit autem ex duplici vitio, nimirum vel ex infidelitate, 210 TRACTATUS VL—DE PRÆCEPTIS DECALOGI. quando quis, dubitans de aliqua Dei perfectione, quidpiam dicit aut facit animo obtinendi a Deo perfectionis illius manifesta­ tionem; vel ex mera praesumptione, quando quis nihil dubitans de Dei perfectionibus, absque necessitate vult aut divinæ volun­ tatis manifestationem aut speciale Dei auxilium obtinere per prodigia. — Cf. S. Thom. 2-2, q. 97, art. 1. Distinguitur tentatio Dei in formalem seu expressam, et virtualem seu interpretativam. Prima habetur, cum directe inten­ ditur divinarum perfectionum manifestatio, et hæc plerumque ex infidelitate oritur, quamvis possit etiam ex mera curiositate aut præsumptione provenire. Altera autem ea est, qua non proprie intenditur ejusmodi manifestatio aut exploratio, sed aliquid dicitur aut fit, quod, spectatis circumstantiis, suapte natura eo referri videtur. Sic interpretative Deum tentât, qui in morbo periculoso remedia omnia respuit, volens a Deo tantum sanari. 213. Dico. Tentatio Dei expressa, si ex infidelitate procedit, est peccatum mortale ex toto genere suo: si autem procedit ex curiositate aut imprudenti fiducia est quidem mortale, at non ex toto genere suo. Ratio primi est, quia tunc proprie habentur duo peccata, unum contra virtutem religionis, et aliud contra fidem, quod non admittit parvitatem materiæ. Ratio autem secundi desumitur non solum ex generali doctrina, quod peccata contra solam religionem sunt quidem mortalia, at possunt evadere levia ratione materiæ, sed etiam ex eo quod in eo casu proprie non habetur exploratio divinæ alicujus perfectionis, sed potius præsumptuosa divini auxilii imploratio, quæ sane admittit parvi­ tatem materiæ. A fortiori autem admitti debet parvitas materiæ in tentatione Dei interpretativa. — Cf. S. Alphons. nn. 29 et seq. — Baller, not. (a) et (b) p. 255. — Hinc: 1°. Graviter peccat contra religionem, qui innocentiam suam pro­ bari postulat duello, ferro candenti, etc., vel qui ad martyrium ultro se offert, nisi bona fide aut divina inspiratione excusetur. — Licet tamen a Deo petere miraculum sub conditione, si ei placuerit, quoties adsit causa gravis ad nostram aut aliorum salutem, vel ad divinam im­ plendam voluntatem; nam tunc non est tentare Deum, sed Dei auxilium expostulare in tempore opportuno. — Cf. S. Thom. 2-2, q. 97, art. 2. 2°. Item peccat graviter, qui absque justa causa periculo mortis se exponit, propterea quod divinum expectat auxilium; si vero temere tantum agat, quin certo divinæ Providentiæ confidat, non peccat con­ tra religionem, sed tantum contra quintum Decalogi præceptum. 3°. Leviter tantum peccat qui in morbo levi, rejectis remediis, sperat a Deo sanitatem; quia ibi non est gravis deordinatio. Imo ab omni culpa excusatur, si speret se naturaliter, Deo juvante, a tali morbo liberatum iri. — Cf. S. Alphons. n. 30 PRIMUM PRÆC. CAP. IL—DE VITIIS RELIGIONI OPPOSITIS 211 § Π. — De Sacrilegio Sacrilegium est violatio seu indigna tractatio rei sacrœ. Triplex distinguitur, scilicet, personale, locale et reale. Sacrum hic dicitur quidquid ad divinum cultum publico ritu ex institutione divina vel ecclesiastica deputatur, ideoque specia­ lem reverentiam meretur. — Hinc : 1°. Personæ sacrœ sunt, quæ cultui divino sunt deputatæ per sacram tonsuram, aut per vota religiosa. 2°. Loca sacra ea sunt quæ divino cultui fideliumve sepulturæ deputantur consecratione vel benedictione quam probati liturgici libri ad hoc præscribunt (Can. 1154). 3°. Bona dicuntur sacra quæ consecratione vel benedictione ad divinum cultum destinata sunt, ut sacramenta, vasa consecrata, reliquiæ vel imagines Sanctorum; item quæ pertinent ad orna­ tum Ecclesiæ vel ministrorum; bona denique ecclesiastica etiam mobilia. — Cf. S. Thom. 2-2, q. 99, art. 3. — Can. 1497. Res consecratæ, vel benedictæ constitutiva benedictione, reverenter tractentur neque ad usum profanum vel non pro­ prium adhibeantur, etiamsi in dominio privatorum sint (Can. 1150). 214. Dico. Sacrilegium, quod sane specie differt, prout per­ sonam, locum, aut rem sacram afficit, quia sanctitas ipsa personæ, loci aut rei sacræ, moraliter una ab alia differt, est quidem pec­ catum mortale ex genere suo, sed non ex toto genere suo. Ratio primi est, quia opponitur excellentissiinæ virtuti, nempe religioni; et ratio secundi, quia per sacrilegium non irrogatur Deo aliqua injuria directe et immediate, ac proinde admittitur in eo parvitas materiæ. QUÆSITA 215. Quær. 1°. Quomodo committantur diversoe species sacrilegii! Resp. 1°. Sacrilegium personale committitur: 1°. inferendo manus violentas in Clericum vel Religiosum; 2°. luxuriose agendo cum personis ordinibus majoribus aut professione re­ ligiosa votorum Deo dicatis, etiam solis tactibus; 3°. personas ecclesiasticas subjiciendo judicio fori, exceptis casibus a jure communi vel particulari concordato prævisis vel etiam speciali lege determinatis, prouti apud nos factum est a Cone. Plen. Balt. Ill, η. 84. — Non erit autem sacrilegium detrahere de 212 TRACTATUS VI—DE PRÆCEPTIS DECALOGI. sacerdote, quia ejus tantum persona est sacra, non vero ipsius fama, — Cf. S. Alphons. n. 35. Resp. 2°. Sacrilegium locale committitur: peccatis omni­ bus quibus ecclesia violatur scilicet homicidio, injuriosa et gravi sanguinis effusione, impiis vel sordidis usibus, sepultura infidelis vel excommunicati post sententiam, modo actus sint certi, notorii et in ipsa ecclesia positi. Violata ecclesia non inde sequitur violatum esse coemiterium. — Cf. Can. 1172. — Cf. S. Alphons. n. 36. Notandum est decretum generale jussu Pii X, 10 Dec. 1912 a S. Cong. Consistoriali editum quo omnino prohibetur quas­ libet projectiones et cinematographicas repræsentationes agi in Ecclesia. — Acta Apos. Sedis, v. 4, p. 724.1 Resp. 3°. Sacrilegium reals committitur: 1°. indigna administratione aut susceptione sacramentorum; 2.° indigna trac­ tatione sacrarum reliquiarum, imaginum, etc.; 3°. profanatione vasorum, instrumentorum et ornamentorum sacrorum; 4°. furto rei ad cultum divinum vel ad ecclesiam pertinentis; 5°. abusu Scripturæ, v. gr., verba ejus detorquendo ad vana, etc.; 6°. vasorum sacrorum, corporalium, etc., incuria, ab iis qui hæc religiose curare debent. — Cf. S. Alphons. nn. 40 et 48. Quær. 2°. An sit sacrilegium violatio personœ voto simplici castitatis ligatœ extra religionem? Resp. Controvertitur; nam alii affirmant, quia, dicunt, homo Deo consecratur per quodcumque votum castitatis; alii vero probabiliter negant, quia ad reddendam personam aliquam sacram, non sufficit privata voluntas, sed requiritur publica Ecclesiæ auctoritas. — Ceterum omnes tenent violationem istius voti continere duplicem malitiam, unam contra castitatem, et aliam contra religionem, et tota controversia est, utrum pecca­ tum contra religionem vocandum sit verum et stricte dictum sacrilegium, an potius peccatum irreligiositatis, aut perfidiæ in Deum, aut etiam sacrilegium sed lato sensu dictum. — Cf. Suarez, de Rclig. tract. 3, lib. 3, cap. 1. — Laymann, lib. 4, tr. 10, cap. 7, n. 2. — Baller, not. (a) p. 259. Quær. 3°. An omnia peccata luxuriœ in ecclesia commissa <ùnt sacrilegia? Resp. Peccata mere interna, scilicet delectatio morosa, et desideria peccandi externe extra ecclesiam, non sunt habenda ut sacrilegia, quia locum sacrum non videntur specialiter afficere: secus autem dicendum de desideriis peccandi externe in ecclesia, 1 Cf. Addenda, p. 1092, n. IS. PRIMUM PRÆC. CAP. II.—DE VITUS RELIGIONI OPPOSITIS. 213 sive hæc concepta fuerint in ea, sive extra. Quoad peccata autem externa certum est committi sacrilegium per actus con­ summatos, nempe per pollutionem voluntariam, fornicationem, etc., quia per istos actus ecclesia polluitur. Utrum vero com­ mittatur etiam per alia peccata externa gravia, v. gr., tactus graviter turpes, controvert!tur apud Doctores, et sententia negans probabilis videtur. — Cf. S. .Alphons. n. 43; et de sexto prœc. Decal, η. 459. Quær. 4°. An omne furtum in ecclesia sit sacrilegium? Resp. Constat esse sacrilegium omne furtum rei sacræ et etiam rei non sacræ commissæ tamen loci sacri custodiae, ut patet ex jure can cap. Quisquis, 21, § 2, causa 17, quæst. 4, ubi legitur: “ Similiter sacrilegium committitur auferendo saerum de sacro, vel non sacrum de sacro, sive sacrum de non sacro.” — Verum quoad res quæ casu aut per accidens in ecclesia reperiuntur, ut crumenæ, horologium, etc., controvertitur: sed certo probabilis est sententia negans. — Cf. S. Alphons. n. 39. Quær. 5°. An vasa et vestes sacrœ converti possint in usum profanum? Resp. Affirm., si res totaliter ita immutetur, ut ad communem usum reducatur, v. gr., si calix igne aut ferro argenti massa fiat. Secus autem, si totaliter non immutetur. Hinc non licet ex veteri casula vestes profanas resarcire, nec orna­ menta sacerdotum ad usus profanos applicare. Secus autem de iis quæ non benedicuntur, ut tapetes, candelabra. — Cf. S. Alhpons. n. 41. HIH Res sacræ ne commodentur ad usum qui earundem naturæ repugnet (Can. 1537). § 1. Sacra supellex benedicta aut consecrata benedictionem aut consecrationem amittit: 1°. Si tales læsiones vel mutationes subierit ut pristinam amiserit formam, et iam ad suos usus non habeatur idonea; 2°. Si ad usus indecoros adhibita vel publicæ venditioni exposita fuerit (Can. 1305). Quær. 6°. An sit sacrilegium tangere vasa sacra? Resp. Neg., βί fieret a clericis, aut a regularibus laicis sacristis, necnon a monialibus sacristis. Si autem fieret a ceteris laicis, adesset quidem sacrilegium, sed non excederet veniale, et hoc etiam cessaret, interveniente rationabili causa. — Verum si vasa sacra actu contineant sanctissimam Eucharis- 214 TRACTATUS VI.—DE PRÆCEPTIS DECALOGI. tiam, nemo potest, absque gravi sacrilegio, ea tangere, exceptis sacerdotibus et diaconis, secluso tamen casu necessitatis et periculo profanationis. § 1. Curandum ne calix cum patena et ante lotionem purificatoria, pallae et corporalia, quæ adhibita fuere in sacrificio Missae, tangantur, nisi a clericis vel ab iis qui eorum custo­ diam habent. § 2. Purificatoria, pallae et corporalia, in Missae sacrificio adhibita, ne tradantur lavanda laicis etiam religiosis, nisi prius abluta fuerint a clerico in maioribus ordinibus constituto; aqua II autem primae lotionis mittatur in sacrarium vel, si hoc desit, in ignem (Can. 1306). Cf. S. Alphons. n. 48; et. de Euchar. nn. 382 et seq. § III. — De Simonia Simonia, a Simone mago sic dicta, est studiosa voluntas ven­ dendi aut emendi pretio temporali aliquid spirituale, aut temporale spirituali adnexum. — Dicitur voluntas studiosa non modo, quia non secus ac alia peccata deliberationem exigit, sed etiam quia ad essentialem ejus malitiam non requiritur ut pactum mutuo con­ sensu, vel reipsa perficiatur, sed sufficit interior vel unius affectio simoniaca, paciscendi, nempe, seu obligandi voluntas. QUÆSITA Quær. 1°. Quid sit simonia juris divini? Resp. § 1. Studiosa voluntas emendi vel vendendi pro pretio temporali rem intrinsece spiritualem, ex. gr., Sacra­ menta, ecclesiasticam iurisdictionem, consecrationem, indul­ gentias, etc., vel rem temporalem rei spirituali adnexam ita ut res temporalis sine spirituali nullo modo esse possit, ex. gr., beneficium ecclesiasticum, etc., aut res spiritualis sit obiectum, etsi partiale, contractus, ex. gr., consecratio in calicis consecrati venditione, est simonia iuris divini (Can. 727). Quær. 2°. Quid sit simonia juris ecclesiastici? Resp. § 2. Dare vero res temporales spirituali adnexas pro temporalibus spirituali adnexis, vel res spirituales pro spiritu­ alibus, vel etiam temporales pro temporalibus, si id ob periculum irreverentiae erga res spirituales ab Ecclesia prohibeatur, est simonia iuris ecclesiastici (Can. 727). 216. Pretium temporale triplicis generis in jure canonico dis­ tinguitur, scilicet: 1°. Munus a manu seu retributio rei cujusvis temporalis pretio æstimabilis; 2°. munus a lingua seu patrocinium. PRIMUM PRÆC. CAP. IL—DE VITIIS RELIGIONI OPPOSITIS. 215 quo nomine veniunt laudes, commendationes, preces, etc., ex pacto interponendæ in favorem conferentis rem spiritualem; 3°. munus ab obsequio seu servitus quaelibet, aut officia alteri præstita, v. gr., famulatus aut simile officium quodlibet. Triplex pariter est temporale spirituali adnexum: 1°. antecedenter, ut sunt vasa sacra, oleum benedictum, corona depre­ catoria; 2°. consequenter, quod ex spirituali pendet tanquam a causa seu radice, ut jus decimas percipiendi; 3°. concomitanter, ut labor in functionibus sacris. Cum de simonia agitur, emptio-venditio, permutatio, etc., late accipiendæ sunt pro qualibet conventione, licet ad effectum non deducta, etiam tacita, in qua scilicet animus simoniacus expresse non manifestetur, sed ex circumstantiis colligatur (Can. 728). Simonia triplex distinguitur: 1°. mentalis, si, nullo interveniente pacto, temporale vel spirituale conferatur cum intentione simoniaca, id est, cum intentione obligandi alterum ad retribuendum spirituale vel temporale; 2°. conventionalis, si pactum quidem intercedat, sed vel nullo modo, vel una ex parte dumtaxat, execu­ tion! mandatum. Si primum, dicitur conventionalis pura, si alterum, mixta; 3°. realis, si pactum ex utraque parte adimplea­ tur, saltem inchoate. Accedit simonia confidcntialis, cujus materia sunt sola beneficia ecclesiastica. Ipsa tunc habetur, quando quis in electione vel præsentatione ad beneficia, aut in horum resignat ione, ex confiden­ tia, seu ex pacto expresso vel tacito et propria auctoritate, ali­ quid sibi aut alteri reservat circa beneficii fructus, vel circa ipsum beneficium. 217. Dico 1°. Ad simoniam requiritur, ut temporale detur aut accipiatur sive expresse et formaliter, sive virtual iter pro ipsa re spirituali, et in ejus commutationem, ita ut fiat æquiparatio rei spiritualis cum temporali, seu commutatio ex niotivo primario unum pro altero ceu pretio aut justa compensatione habendi. Ratio ex ipsa simoniæ definitione aperta est. Hinc si interveniat aliquod motivum honestum, vi cujus temporale et vicissim spiri­ tuale tribuatur, unum non esset amplius alterius motivum, sed solum ejus causa impulsiva, nec proinde simonia foret. Dico 2°. Non habetur simonia, cum temporale datur non pro re spirituali, sed eius occasione ex iusto titulo a sacris canoni­ bus vel a legitima consuetudine recognito; item cum datur res temporalis pro re temporali, quæ tanquam subiectum habeat adnexum aliquid spirituale, ex. gr., calix consecratus, dummodo pretium non augeatur propter adnexam rem spiritualem (Can. 730). '216 TRACTATUS VI.—DE PRÆCEPTIS DECALOGI. Licite aliquid pro ministerio sacro accipi potest ratione sti­ pendii seu sustentationis, ut ex praxi Ecclesiæ constat. Postu­ lat enim æquitas naturalis, ut honesta sustentatio concedatur iis qui aliorum utilitati vacant. Hinc ait Christus, Lue. x, 7 : “ Dig­ nus est operarius mercede sua.” — Et Apostolus, I Cor. ix, 13: “ Nescitis quoniam qui in sacrario operantur, quæ de sacrario sunt edunt; et qui altari deserviunt, cum altari participant? Ita et Dominus ordinavit iis qui Evangelium annuntiant, de Evangel io vivere.” Dico 3°. Simonia est peccatum gravissimum; et si sit juris divini et naturalis, materiæ parvitatem non admittit. Si autem simonia sit juris ecclesiastici, potest esse materiæ parvitas, juxta S. Alphonsum. Ratio est, quia res spiritualis quælibet ex com­ paratione cum re temporali, cum magna injuria in ipsum Deum, vilipenditur. Constat etiam ex verbis S. Petri ad Simonem ma­ gum, Act. viii, 20: “ Pecunia tua tecum sit in perditionem, quo­ niam donum Dei existimasti pecunia possideri.” — Cf. S. Alphons. n. 50. Dico 4°. Renuntiatio officii ecclesiastici simoniace facta irrita est ipso jure. — Cf. Can. 185. § 2. Præsentatio, labe simoniaca infecta, est ipso iure irrita, et etiam institutionem forte subsecutam irritam reddit (Can. U65). — Cf. Can. 1441. QUÆSITA 218. Quær. 1°. An sit simonia dare principaliter quidem temporale ob spirituale, sed non unice? Resp. Affirm., et ratio est, quia tunc etiam adest com­ paratio rei temporalis cum spirituali. Motivum enim quod adjicitur, quantumvis honestum sit, prioris moti vi, propter quod principaliter datur temporale, malitiam et impietatem non destruit. Constat etiam ex propositione 45 ab Innoc. XI damnata, quæ sic se habet: “ Dare temporale pro spirituali non est simonia, si temporale non datur tanquam pretium, sed tanquam motivum conferendi vel efficiendi spirituale.” — Cf. Viva in hanc prop. — S. Alphons. n. 54. Quær. 2°. An simonia sit pecunia se redimere ab injusta vexatione circa beneficia, aut aliud bonum spirituale, v. gr., sacra­ menta, etc.? Resp. Neg., saltem probabilius, quia vexationis liberatio, quæ sola directe intenditur, est quid temporale. — Hinc potes PRIMUM PRÆC. CAP. IL—DE VITIIS RELIGIONI OPPOSITIS. 217 dare pecuniam inimico tuo, si conetur per fraudem impedire electores, ne tibi faveant. In idem Doctores consentiunt, etiamsi solis precibus impedire velit. Non autem potes dare pecuniam iis qui obesse vel prodesse possunt eligendo vel præsentando ad beneficium; etenim offerre illis pecuniam ne obsint, idem foret ac offerre ut prosint, scilicet ut consensum non dene­ gent. Nec tibi licet pecuniam dare competitori tuo, ut desistat ad beneficium concurrere; quia tibi nulla est injusta vexatio redimenda et viam directe ad beneficium per pecuniam tibi parares, quod simoniacum est. — Cf. S. Alphons. nn. 99 et seq. Non quævis conditio collationi rei spiritualis adjuncta in­ ducit simoniam sed ea dumtaxat quæ novum onus affert seu novam obligationem justltiæ per modum commutationis. Non est ergo simonia si dem spirituale ut temporale obtineam, quod titulo justitiæ mihi debetur sed per solam injustitiam denega­ tur. — Baller, not. (a) p. 284. Quær. 3°. An simonia sit dare vel accipere aliquid pro in* gressu in Religionem? Resp. § 1. Nisi pro alimentis et habitu religioso in con­ stitutionibus vel expressa conventione aliquid in postulatu vel novitiatu ineundo solvendum caveatur, nihil pro impensis pos­ tulatus vel novitiatus exigi potest (Can. 570). Certum est tandem, licitum esse Monialibus dotem ab ingressuris exigere, ut constat ex usu ubique recepto et pluribus decisionibus S. C. C. apud Benedictum XIV, de Synodo, lib 11, cap. 6. — Cavere tamen debent, ne inhabiles unice propter dotem aut aliud quodpiam emolumentum temporale recipiant; id enim simoniacum esset. Cf. Can. 547. Qltær. 4°. An simoniam committat sacerdos, qui pro Missa stipendium supra laxam consuetam aut ab Episcopo statutam exigit? Resp. Neg., quoad forum internum et coram Deo, nisi mente simoniaca agat; quia, cum habeat titulum exigendi remunerationem, deficit comparatio inter spirituale et temporale. Peccaret quidem contra obedient iam vel justitiam plus æquo exigendo, minime vero contra religionem. Attamen in foro externo ut simoniacus haberetur, eo quod ejusmodi auctarium præsumeretur exigere non pro sustentatione, sed tanquam pre­ tium rei spiritualis, qua de causa plurcs theologi et canonist» absolute affirmant eo casu committi veram simoniam. — Cf. Voit, n. 497. — Baller, not. (a) p. 276. 218 TRACTATUS Π.—DE PRÆCEPTIS DECALOGI. Quær. 5°. Quid specialiter dicendum de taxa Missarum pro hac nostra regione? Resp. De hac re ita Patres Baltimorenses : “. . . Quanti­ tas stipendii justi universaliter determinari vix potest. Sacra Congregatio Concilii interrogata, ‘ quanta debeat esse eleemosyna Missarum manualium/ die 15 Novemb. 1698, respondit: ‘at­ tendendam esse consuetudinem loci, vel legem synpdalem qua­ tenus adsit; sin minus·, statuendam esse per Episcopum eleemo­ synam competentem ejus arbitrio.’ Sed in eo quod spectat ad quantitatem eleemosynæ ab Episcopo determinandam, non potest eadem et universalis regula statui pro 'omnibus locis in hisce tam .longe lateque extensis provinciis, siquidem habito respectu ad locorum et temporum circumstantias, in diversis locis ea minor vel major esse debet. Unde relinquentes singulis Ordinariis, ut rerum adjunctis bene consideratis, quantitatem stipendii, quæ ipsis justa esse videtur pro clero suo determi­ nent, hoc solum statuimus, ne quis plus neve regulariter minus exigat, quam Episcopo suo opportunum ac justum visum fuerit.” — Cf. Cone. Plen. Balt. II, n. 369. Quær. 6°. Virum et quid possit, absque labe simoniœ, accipi pro administratione sacramentorum et pro aliis functionibus eccle­ siasticis, prœserlim in hac regione? Resp. 1°. Pro administratione Sacramentorum minister ni­ hil quavis de causa vel occasione sive directe sive indirecte exigat aut petat, praeter oblationes de quibus in can. 1507, § 1 (Can. 736). § 1. Salvo præscripto can. 1056 et can. 1234, præfinire taxas pro variis actibus iurisdictionis voluntariae vel pro exsecutione rescriptorum Sedis Apostolicæ vel occasione ministrationis Sac­ ramentorum vel Sacramentalium, in tota ecclesiastica provincia solvendas, est Concilii provincialis aut conventus Episcoporum provinciae; sed nulla vi praefinitio eiusmodi pollet, nisi prius a Sede Apostolica approbata fuerit (Can. 1507). — Cf. S. Al­ phons. n. 55. — Reiff, lib. 5, tit. 3, im. 186 et seq. Ideo in hac regione attendendum est sequens statutum Patrum Baltimorensium: “ Quum jubente Christo Domino dona spiritualia gratis accepta gratis danda sint, quumque, teste Apostolo, avaritia sit quædam idolorum servitus, quæ quidem in homine christiano gravis nOxa, in veri autem Dei Sacrorum ministro turpissimum facinus est; edicimus, ne quid pro sacramentorum administratione exigere, petere aut pacisci quisquam audeat.” — Cf. Cone. Plen. Balt. II, n. 221. PRIMUM PRÆC. CAP. IL—DE VITIIS RELIGIONI OPPOSITIS. 219 Resp. 2°. Pro quibusnam sacramentis et functionibus in particulari, juxta consuetudinem apud nos receptam, aliqua eleemosyna recipi possit, sequentibus subjicimus: 1°. Pro Baptismo et Matrimonio, si quid offertur, impune recipitur. “ Ea quæ pietatis studio,” aiunt Patres Baltimorenses, n. 221 — “ post collatum Baptisma vel Matrimonium, eleemosynae nomine, a fidelibus sponte offeruntur, sacerdos, si velit, accipiat, hoc enim apud nos consuetudo tolerat, neque Ecclesia improbat.” 2°. Pro Confirmatione hæc habet Kenrick, tract. 12, n. 63: “ Occasione ministrandi Confirmationem nihil solet dari; sed Episcopo visitationem facienti suæ diœceseos victualia præstanda sunt. ... In Provinciis Mexicains solent fideles singuli confirmati dimidium nummum argenteum conferre ad Episcopi impensas: qui mos speciem malam præsefert. Apud nos paro­ chus suppeditat victum.” 3°. Pro Eucharistia nihil omnino accipi solet aut potest. 4°. Pro Poenitentia stricte vetatur quominus quidquam re­ cipiatur quocumque titulo; imo ipsam Missæ eleemosynam in sacro tribunali pœnitentiæ sibimetipsis offerri non sinant con­ fessarii. — Cf. Cone. Plen.. Balt. II, n. 289. 5°. Pro Extrema Unctione, si sacerdos iter longinquum fecerit, nil vetat ut accipiantur necessariæ itineris expensæ. — . Cf. Kenrick, tract. 12, n. 66. 6°. Pro Ordine, juxta Cone. Trid. sess. 21, c. 1, “ nihil etiam sponte oblatum, Episcopi . . . quovis prætextu acci­ piant.” — Verum hac prohibitione non tenentur ii qui iter suscipere debent, quia tunc possunt ejus expensas recipere.— Cf. Kenrick, n. 67. 7°. Pro sepultura ecclesiastica sequentia habent Patres Baltimorenses : “ Ordinarios locorum in Domino enixe hortamur atque obsecramus, ut curent de sepulturis disciplinam quantocius, et quantum fieri possit, ad normam a SS. Canonibus statutam exigendam. ‘ Pauperes, quibus mortuis nihil aut ita parum superest, ut propriis impensis humari non possint, gratis omnino sepeliantur.’ Si quis vero locum aliquem in coemeterio sibi et hæredibus suis in perpetuum reservatum velit, ita ut nullus alius, ipsis nolentibus, ibi sepeliri unquam possit, pro jure istiusmodi exclusive, ut aiunt, pretium solvi potest. Ex pecuniis ita comparatis dubium haud est, quin habeatur summa, quæ coeme­ teriis servandis, restaurandis et ornandis sufficiat. Si quid supersit, ad caritatis vel religionis opera promovenda Ordinarii 220 TRACTATUS VI.—DE PRÆCEPTIS DECALOGI. judicio adhibeatur. Districte autem vetamus, ne unquam, quocumque sub prætextu, sine Ordinarii venia, pecunias quæ ex coemeteriis derivantur, suas facere audeant viri ecclesiastici; id vero si attentaverint, poenis severissimis plectantur.’’ — Cf. Cone. Plen. Balt. II, n. 393. — Kenrick, n. 69. Quær. 7°. Quœnam sint pœnœ in simoniacos latæ? Resp. Omnes, etiam episcopali dignitate aucti, qui per simoniam ad ordines scienter promoverint vel promoti fuerint aut alia Sacramenta ministraverint vel receperint, sunt sus­ pecti de hæresi; clerici praeterea suspensionem incurrunt Sedi Apostolicae reservatam (Can. 2371). Firmo praescripto can. 729, delictum perpetrantes simoniæ in quibuslibet officiis, beneficiis aut dignitatibus ecclesiasticis : 1°. Incurrunt in excommunicationem latæ sententiæ Sedi Apostolicæ simpliciter reservatam ; 2°. Ipso facto privati in perpetuum manent iure eligendi, præsentandi, nominandi, si quod habeant; 3°. Si clerici sint, præterea suspendantur (Can. 2392). Quær. 8°. Quis sit valor contractus simoniaci? Resp. Firmis poenis in simoniacos iure statutis, contractus ipse simoniacus et, si simonia committatur circa beneficia, officia, dignitates, subsequens provisio omni vi caret, licet simonia a tertia persona commissa fuerit, etiam inscio proviso, dummodo hoc non fiat in fraudem eiusdem provisi aut eo contradicente. Quare : 1°. Ante quamlibet iudicis sententiam res simoniace data et accepta, si restitutionis sit capax nec obstet reverentia rei spirituali debita, restitui debet, et beneficium, officium, dignitas dimitti ; 2°. Simoniace provisus non facit fructus suos; quod si eos bona fide perceperit, prudentiæ iudicis vel Ordinarii permittitur fructus perceptos ex toto vel ex parte eidem condonare (Can. 729). Quær. 9°. An liceat vendere res sacras? Resp. Quod est annexum spirituali, ita ut sit præsuppositum spirituali et cui spirituale postea advenit, si absit specialis prohibitio ecclesiæ, potest vendi ratione materiæ vel artificii, etiamsi consecratio vel benedictio sit ab ipso inseparabilis, modo non ideo vendatur carius, sed tantum secundum valorem quem habet independenter ab illis. — Lacroix, 1. Ill, p. 1, n. SECUNDUM PRÆC. CAP. I—DE VANA USURPATIONE, ETC. 221 153. — Et ideo per se vendi possunt calices, Agnus Dei, vestes sacræ, dummodo vendantur pretio materiæ. § 1. In venditione aut permutatione rerum sacrarum nulla ratio consecrationis vel benedictionis in pretii aestimatione habeatur (Can. 1539). Attamen sacra supellex benedicta aut consecrata benedic­ tionem aut consecrationem amittit ... si publicæ venditioni exposita fuerit. —Cf. Can. 1305. DE SECUNDO DECALOGI PRÆCEPTO Non assumes nomen Domini Dei tui in vanum. — Exod. xx, 7 Hoc præcepto prohibetur quaelibet erga Deum irreverentia, sive per vanam sanctissimi Nominis ejus usurpationem, sive per blasphemiam, sive per juramentum aut votum vel illicitum vel violatum. CAPUT I DE VANA USURPATIONE NOMINIS DEI ET BLASPHEMIA 219. Dicitur in vanum usurpari SS. Dei nomen cum sine ratio­ nabili causa, aut sine debita reverentia assumitur. Hoc autem multiplici modo fieri potest, v. gr., ex impatientia contra creaturas; ex admiratione per modum ordinariæ exclamationis; vel etiam superflue per modum interjectionis, tanquam ex mera formula aut consuetudine. Blasphemia autem est locutio contra Deum per modum contu­ meliae. Locutio ista non verbis tantum, sed signis etiam exterio­ ribus, v. gr., gestibus aut actione aliqua indecenti fieri potest. Quocumque modo fiat, si est in Deum contumeliosa, totam blasphemiæ malitiam in se continet; si agatur tamen de reserva tione aut de aliis pœnis blasphemiæ inflictis, sola oralis proprie intelligitur. Blasphemia distinguitur tripliciter, scilicet: 1°. directa vel indirecta, prout Dei inhonoratio vel directe et formaliter a blasphe­ mante intenditur, vel in se non intenditur, continetur tamen in dictis Deo injuriosis, quæ ab eo, intentione, v. gr., jocandi, iram manifestandi, proferuntur cum advertentia ad sensum quem verba continent; 2°. immediata vel mediata, prout Deum ipsum vel immediate afficit vel mediate tantum, nempe Sanctos aut res 222 TRACTATUS VL—DE PRÆCEPT1S DECALOGI. sacras, et in ipsis sanctitatem Dei quam participant; 3°. hœreticalis, imprecativa et mere probrosa, prout hæresim vel impreca­ tionem aut meram contumeliam continet. 220. Dico 1°. Usurpare nomen Dei in vanum est quidem semper peccatum, secluso casu inadvertentiæ; at per se veniale non excedit. Ratio primi desumitur tum ex jure naturæ, quod aperte prohibet hujusmodi usurpationem, tum ex jure positivo, nam Eccli. xxii, 10, dicitur: “ Nominatio Dei non sit assidua in ore tuo.” Ratio autem secundi est, quia illa irreverentia cum non sit erga ipsam personam Dei, non apprehenditur ut quid grave, ut constat ex communi theologorum interpretatione, et sensu fidelium. — Dixi per se quia potest evadere mortale ratione con­ temptus, vel iræ in Deum; nam tunc de malitia blasphemiæ parti­ cipare censetur. Hinc: 1°. Illa* loquutiones apud nostrates adhibitio “ by God” vel “ God damn,” per se venialem tantum malitiam continent, quia reducuntur ad vanam usurpationem nominis Dei. 2°. Idem dicendum, servata proportione, de inutili usurpatione nomi­ num Sanctorum et verborum S. Scriptura*. Inutiliter autem et frequenter proferre nomen da monis, nonnisi indecentiam aliquam sapit. 3°. Proferre sanctissimum nomen Jesus cum ira, et oculis in coelum contortis, vel ita ut ex circumstantiis, appareat adesse contemptum, est grave peccatum, quia continet malitiam blasphemiæ, de qua statim dicetur. Dico 2°. Blasphemia quaelibet formalis et deliberata, sive directa sit sive indirecta, sive immediata sive mediata, est pecca­ tum mortale ex toto genere suo. Ratio est, quia malitia contumeliae desumitur ab excellentia personae cui irrogatur, quæ in casu cum sit infinita, blasphemia habet semper et natura sua quamdam infinitatem, ac proinde erit semper peccatum mortale. — Dixi 1°. formalis et deliberata, quia peccatum potest evadere veniale ex imperfectione actus. — Dixi 2°. sive directa sive indirecta, quia quamvis voluntarium indirectum sit minus intensum, si attendas ad gradum, si tamen attendas ad speciem theologicam peccati, non differt a directo.— Dixi 3°. sive immediata sive mediata; nam ait S. Thomas: “ Sicut Deus in Sanctis suis laudatur, in quantum laudantur opera, quæ Deus in Sanctis efficit, ita et blasphemia quæ fit in Sanctos, ex consequenti in Deum redundat.” — Cf. S. Thom. 2-2, q. 13, art. 1 et 3. Dico 3°. Blasphematoria habenda sunt per se verba, quæ ex communi apprehensione, vel usu patriæ aut regionis, vel ex modo loquendi derisorio aut iracundo, aliisve circumstantiis, Dei in­ honorationem continent, et ex communi apprehensione uti bias- SECUNDUM PRÆC. CAP. II,—DE JURAMENTO. 223 phematoria reputantur, quamvis per se blasphemiam proprie non sonent. Ratio est, quia verba et formulae loquendi efficaciam non habent mere ex vi grammaticali, sed etiam ex sensu ipsis affixo a communi usu et æstimatione. — Cf. Reuter, n. 442. — Kenrick, tract. 3, nn. 37 et seq. QUÆSITA 221. Quær. 1°. An sit necessario aperiendum in confessione, num blasphemia fuerit directa aut indirecta, immediata aut mediata? Resp. Neg., probabiliter, nam sicut blasphemiam esse directam est tantum circumstantia aggravans, ita esse mediatam est tantum imminuens, sed malitia specifica eadem est in utroque casu. Si vero blasphemia fuerit hæreticalis, illud debet certe aperiri, quia tunc praeter virtutem religionis laeditur fides. — Cf. Baller, not. (c) p. 291, et not. (a) p. 293. Quær. 2°. An sit blasphemia maledicere creaturis? Resp. Est certo blasphemia maledicere creaturis cum rela­ tione ad Deum, v. gr., pluviae, ventis, ut a Deo imperatis, vel addito verbo Dei; item maledicere creaturæ, quæ de se specialem relationem ad Deum habet, v. gr., animæ nostræ, fidei catholicæ, coelo et similibus. Secus autem dicendum, si indignatio feratur in creaturas sine relatione ad Deum. — Quare formula illa a nostratibus adhiberi solita, “ God damn your soul ” sive addatur sive non “ to hell,” per se est blasphematoria. Imo præter malitiam blasphemiæ continet etiam specificam aliam malitiam contra caritatem. — Dixi per se, nam sæpe utraque malitia deest, quia non usurpatur anima tanquam creatura in qua speciali modo relucet divina bonitas, et quia non habetur affectus aut desiderium nocendi proximo. — Cf. S. Alphons. n. 128. — Ken­ rick, n. 44. Resolves. Magnopere est fidelibus commendandum ut iis Sodalitatibus se associent quæ speciali ratione sodales a blas­ phemia et aliis ejusmodi loquendi peccaminosis modis avertant, qualis, v. gr., est Societas a Sanctissimo Nomine nuncupata. CAPUT II DE JURAMENTO 222. Juramentum est invocatio divini Nominis in testem veritatis; et multipliciter distinguitur, scilicet: 224 TRACTATUS VI.—DE PRÆCEPTIS DECALOGI. 1°. Assertorium vel promissorium, prout assumitur ad asser­ endum præsentia vel præterita, aut ad futurum aliquid confir­ mandum. Hoc autem dicitur promissorium, non quia omne juramentum de futuro continet promissionem, sed vel quia sæpius ordinatur ad illam confirmandam, vel quia, etiam secluso quocumque pacto, æquivalet promissioni, quatenus inducit obli­ gationem propositum juratum exequendi. 2°. Solemne vel simplex, prout fit forma jure requisita, solemnibusve cærimoniis, aut iis seclusis. 3°. Explicitum vel implicitum, prout Deus expresse in testem invocatur, aut adhibentur in testimonium creaturae, in quibus attributa divina specialiter relucent. 4°. Contestatorium vel execratorium aut imprecatorium, prout jurans invocat Deum tantum in testem, vel etiam in vindicem perjurii. ARTICULUS I DE CONDITIONIBUS JURAMENTI 223. Dico 1°. Ad essentiam juramenti duo requiruntur, ut ex ipsius definitione patet, scilicet intentio jurandi saltem virtualis, et formula aliqua, seu signum quo sufficienter exprimatur Deum vel explicite vel implicite per creaturas ut testem invocari, nisi tamen juramentum ad solum Deum dirigatur. — Dixi 1°. nisi etc., quia cum juramentum ad solum Deum dirigitur, potest totum consummari in mente jurantis per interiora verba. — Dixi 2°. formula aliqua seu signum, quia debet considerari juramentum inter homines emissum, tum spectato solo jure naturæ, tum spec­ tato etiam jure positivo; in primo casu sufficit quodeumque signum externum, in altero potest certa verborum formula, certusve ritus requiri sub poena nullitatis. — Cf. S. Alphons. n. 134. — Hinc: 1°. Non valet juramentum fictum seu mere externum ob defectum intentionis, peccat tamen sic jurans, ut constat ex prop. 25 proscripta ab Innoc. XI, quæ sic se habet: “ Cum causa licitum est jurare sine animo jurandi, sive res sit levis, sive sit gravis.” — Verum juxta probabiliorem sententiam veni­ ale tantum, per se loquendo, tunc committitur peccatum, quia non profeitur nisi mendacium cum vana nominis Dei usurpatione. Sæpe tamen hoc mortale est ratione damni communis vel par­ ticularis. — Cf. S. Alphons. Horn. Ap. n. 17. 2°. Est juramentum dicere: Juro per Deum, per Sanctos, templum, crucem, altare, Evangelium, fidem catholicam, Ecclesiam, SECUNDUM PRÆC. CAP. IL—DE JURAMENTO. 225 cœlum, terram. — Item dicere : Deum attestor. . . . Sit mihi testis Deus. . . . Deum invoco ut testem. Secus, si quid juraret per creaturas, in quibus non elucet specialiter divina bonitas aut potentia, v. gr., per barbam, etc. — Cf. S. Alphons. nn. 134 et seq. 3°. Non est juramentum dicere: Novit Deus. . . . Coram Deo loquor, etc., si hæc narrative proferantur; secus vero, si invocative, quod dignoscitur ex circumstantiis vel intentione loquentis. Nec est juramentum dicere: Est tam verum hoc, quam existit Deus . . . quam ego existo . . . quam sum in hoc loco . . . fide boni viri . . . per fidem meam . . . per consci­ entiam . . . moriar . . . vel diabolus me perdat, nisi ita. Imo nec est juramentum, juxta S. Alphonsum, dicere: Juro, vel juro ita esse, nisi praecesserit interrogatio de juramento prae­ stando. — Cf. S. Alphons. ibid. Dico 2°. Ad liceitatem autem juramenti requiruntur tres conditiones juxta illud Jeremiae, iv, 2: “ Jurabis: Vivit Dominus, in veritate, et in judicio, et in justitia.” — Itaque requiritur 1°. veritas, scilicet conformitas assertionis cum intentione et cognitione jurantis, ac proinde excluditur mendacium, non vero error. In juramento assertorio veritas respicit existentiam facti; in promissorio existentiam intentionis. Requiritur 2°. judicium, id est ut fiat cum discretione, prudentia et reverentia, nec sine gravi causa, cujusmodi esset pax confirmanda in familiis, aut major securitas in contractibus, etc. Requiritur 3°. justitia, id est, ut juramentum sit de re seu promissione, proposito vel assertione licita et honesta. — Cf. S. Alphons. n. 144; et Hom. Ap. n. 14. § 2. lusiurandum quod canones exigunt vel admittunt, per procuratorem præstari valide nequit (Can. 1316). QUÆSITA 224. Quær. 1°. Quale sit peccatum jurare sine veritate, judicio et justitia? Resp. ad lum. Est semper mortale etiam in materia levi; quia Deum adducere in testimonium falsitatis est velle de­ struere ipsius voracitatem. Constat insuper ex prop. 24 damnata ab Innoc. XI, quæ sic se habet: “ Vocare Deum in testem men­ dacii levis, non est tanta irreverentia, propter quam velit aut possit damnare hominem.” — Hoc tamen non impedit quo­ minus jurare quis possit cum morali tantum certitudine veritatis, vel cum restrictione non pure mentali. — Cf. S. Alphons. Hom. Ap. nn. 14 et 15. 226 TRACTATUS VL—DE PRÆCEPTIS DECALOGI. Resp. ad 2um. Veniale est per se, id est secluso periculo pejerandi; quia est tantum vana usurpatio nominis Dei. Resp. ad 3um. Certo mortale est in juramento promissorio, si de patrando gravi peccato agatur, quia gravem irreverentiam sapit Deum invocare ut fidejussorem gravis cujusdam iniqui­ tatis. Imo juxta S. Alphonsum mortale etiam esset, si ageretur de veniali tantum peccato committendo; sed Suaresius cum aliis id negat, quia tunc, aiunt, irreverentia esset natura sua levis. — Cf. Suarez, de Relig. tract. 5, lib. 3, cap. 19, η. 3. — Baller, not. (a) p. 307. In juramento autem assertorio, probabilius veniale est per se tantum, quia juramentum per se cadit in assertionem, non ut malam, sed ut veram. Sic qui juramento se jactat de forni­ catione commissa, quamvis hac jactantia lethaliter peccet, vi tamen juramenti per se non confirmat jactantiam, sed veritatem dumtaxat fornicationis. Excipe, nisi juramentum assumatur tanquain instrumentum seu medium peccandi, v. gr., ad fir­ mandam detractionem. — Cf. S. Alphons. n. 146. Quær. 2°. Quid dicendum de juramento servandi Constitu­ tionem Americanam? Resp. Licitum omnino est, ait enim Kenrick: “ Juramentum ad Constitutionem servandam, quam emittunt cives Ameri­ cani, intelligendum est sensu populari, qui scilicet apud omnes receptus est: nec enim quisque censetur animi sententia am­ plecti quæcumque in ea continentur: sed pollicetur obedientiam magistratibus, legibusque juxta Constitutionis tenorem. Quæ de libertate sententiarum et cultus traduntur, de divortii jure, et aliis quibuscumque de rebus, haud necessario postulant mentis assensum; sed obtemperare quis tenetur, et adjuvare ut leges execution! demandentur, salvo semper Dei jure et lege.” — Cf. Kenrick, tract. 3, n. 68. Quær. 3°. An licet alienigenis qui juramentum fidelitatis in sua patria emiserint, huc immigrare, novoque se obstringere jura­ mento ad jura civilia oblinenda? Resp. Afirm., nam obligatio juramenti fidelitatis intelligenda est juxta naturalem obligationem remanendi in patria, quæ non subsistit quoties æqua datur causa utilitatis, novam patriam acquirendi absque detrimento prioris. — Cf. Kenrick, tract. 5, n. 19. Quær. 4°. An licet apud nos jurare deosculando Biblia protestanlica? SECUNDUM PRÆC. CAP. IL—DE JURAMENTO. 227 Resp. TVep., ut videtur, quia talis actus est de se approbativus illius libri et præterea scandalum posset gignere. Neque dicas difficile esse secus agere, nam petenti dari solet versio catholica, vel etiam permittitur ut juraturus eam secum afferat. Nota. De juramentis servandi secretum, quæ fieri solent apud societates operariorum, dicetur ubi de societatibus occultis in tractatu de censuris. ARTICULUS II DE OBLIGATIONE JURAMENTI PR0MI8S0RII 225. Dico l.° Omne juramentum promissorium de re licita et honesta, præter obligationem fidelitatis aut etiam justitiae, obligationem quoque religionis inducit; at nullo modo obligat, si est de re illicita aut plane inutili. Ratio primi est, quia acce­ dente novo vinculo imposito a diversa virtute, nova exurgere debet obligatio. Ratio autem secundi, quia juramentum, utpote actus religionis, non potest esse vinculum iniquitatis aut rei otiosae: neque juramentum istud postea reviviscit, etiamsi res desinat esse otiosa aut illicita, nam juxta juris reg. 18, in 6: “ Non firmatur tractu temporis quod de jure ab initio non subsistit.” — Cf. Baller, not. (b) p. 307. § 1. Qui libere iurat se aliquid facturum, peculiari religionis H obligatione tenetur implendi quod iureiurando firmaverit (Can. 1317.). Dico 2°. Obligatio juramenti interpretanda est stricte, et na­ turam actus vel contractus, cui adjicitur, omnesque ejus condi­ tiones sequitur. Ratio primi est, quia jurans censetur voluisse se obligare quam minime potuit; ratio autem secundi est, quia juramentum non mutat naturam actus, sed ei superaddit solam religionis obligationem, et proinde easdem conditiones habere debet. — Præterea obligatio juramenti interpretanda est juxta conditiones tacitas in eo inclusas seu subintellectas, quæ sunt: 1°. si potuero sine gravi damno; 2°. si ros non fuerit notabiliter mutata; 3°. si jura aut voluntas superioris non obstent ; 4°. si alter fidem reciprocam servaverit; 5°. nisi alter de jure suo cedat.— Cf. S. Alphons. n. 180. § 3. Jusjurandum nec vi nec dolo præstitum quo quis privato bono aut favori renuntiat lege ipsi concesso, servandum est quoties non vergit in dispendium salutis ætemæ (Can. 1317). Dico 3°. § 1. Jusjurandum promissorium sequitur naturam et conditiones actus cui adiicitur. 228 TRACTATUS VL—DE PRÆCEPTIS DECALOGI. § 2. Si actui directe vergenti in damnum aliorum aut in præiudicium boni publici vel salutis ætemæ iusiurandum adiiciatur, nullam exinde actus consequitur firmitatem (Can. 1318). Dico 4°. Jusjurandum stricte est interpretandum secundum ius et secundum intentionem iurantis, aut, si hic dolo agat, secun­ dum intentionem illius cui iuratur (Can. 1321). QUÆSITA 226. Quær. 1°. An detur parvitas materiœ in transgressione juramenti promissorii? Resp. Affirm., probabiliter. Etenim in juramento promissorio duo sunt distinguenda, scilicet, veritas actualis promis­ sionis, seu intentionis promissionem exequendi, et ipsa futura executio promissionis. Porro Deus invocatur quidem uti testis veritatis intentionis; sed ad ipsam executionem quod attinet, adducitur tantum uti fidejussor, seu ut persona præbens auc­ toritatem obligationi quæ oritur ex promissione coram se facta, et aliunde valida, sicut princeps pacta coram se contracta sua auctoritate firmiora reddit. Quoniam autem nunc supponi­ mus sinceram fuisse intentionem adimplendi promissionem juratam, malitia hujus transgressionis mensuranda est non ex injuria erga veracitatem Dei, sed tantum ex irreverentia illata ipsius auctoritati. Atqui hæc cum non sit directa et formalis, neque major, imo juxta S. Thomam, minor illa quæ habetur in transgressione voti, sequitur dari posse parvitatem materiae in transgressione juramenti promissorii. — Cf. S. Alphons. n. 173; et Horn. Ap. n. 13. — Baller, not. (a) p. 308. Quær. 2°. An obliget juramentum promissorium errore aut dolo emissum? Resp. Neg., si error aut dolus versetur circa rei substantiam, quia tunc simplex contractus foret invalidus; si vero afficiat cir­ cumstantias tantum accidentales, subdistinguendum est: obli­ gat quidem in contractibus onerosis, at non in gratuitis, saltem probabiliter, si circumstantiae, utut accidentales, hujusmodi tamen sint quæ si prævisæ fuissent ab initio, a promissione simul et a juramento deterruissent. — Cf. S. Alphons. 175. — Baller, not. (b) p. 308. Quær. 3°. An obliget juramentum promissorium metu gravi et injusto extortum? SECUNDUM PRÆC. CAP. I IL—DE VOTO. 229 Resp. § 2. lusiurandum per vim aut metum gravem extor­ tum valet, sed a Superiore ecclesiastico relaxari potest (Can. ’ 1317). Quær. 4°. Quomodo cesset obligatio juramenti? Resp. Obligatio iureiurando promissorio inducta desinit; 1°. Si remittatur ab eo in cuius commodum iusiurandum emissum fuerat; 2°. Si res iurata substantialiter mutetur, aut, mutatis adiunctis, fiat sive mala sive omnino indifferens, aut denique maius bonum impediat; 3°. Deficiente causa finali aut conditione sub qua forte iusiurandum datum sit; 4°. Irritatione, dispensatione, commutatione, ad normam can. 1320 (Can. 1319). Quær. 5°. An qui habet facultatem delegatam dispensandi in volis, possit etiam dispensare in juramentis? Resp. Affirm. Qui irritare, dispensare, commutare possunt votum, eandem potestatem eademque ratione habent circa jusjurandum promissorium; sed si iurisiurandi dispensatio ver­ gat in præiudicium aliorum qui obligationem remittere recusent, una Apostolica Sedes potest iusiurandum dispensare propter necessitate II aut utilitatem Ecclesiæ (Can. 1320). CAPUT III DE VOTO 227. Votum est promissio deliberata ac libera Deo facta de bono possibili et meliore. — Distinguitur autem quadrupliciter, scilicet: § 1. Votum est publicum, si nomine Ecclesiæ a legitimo Superiore ecclesiastico acceptetur; secus privatum. § 2. Sollemne, si ab Ecclesia uti tale fuerit agnitum ; secus, simplex. § 3. Reservatum, cuius dispensationem sola Sedes Apostolica concedere potest. § 4. Personale, quo actio voventis promittitur ; reale, quo promittitur res aliqua; mixtum, quod personalis etrealis naturam participat (Can. 1308). 230 TRACTATUS VL—DE PRÆCEPTI S DECALOGI. ARTICULUS I DE CONDITIONIBUS AD VOTUM REQUISITIS Conditiones ad voti validitatem requisitae in ipsa voti defini­ tione continentur, ac duæ sunt praecipuae, scilicet, intentio vera et materia apta. Quare : 228. Dico 1°. Ad voti validitatem requiritur vera et deliberata intentio votum emittendi, seu vera promissio de se apta ad obliga­ tionem inducendam; votum enim est instar legis cujuspiam, quam vovens, capax alioquin perpendendi onus quod assumit, sibimet imponit. — Hinc votum essentialiter differt a proposito, quia pro­ positum, quantumvis firmum, vinculum obligationis non pro­ ducit, neque rei propositæ omissio est peccatum, nisi forte quan­ doque per accidens, v. gr., propter inconstantiam, tædium aut negligentiam, quæ per se peccatum veniale non excedunt. — Cf. S. Alphons. nn. 196 et seq. Dico 2°. Materia voti debet esse non solum morarer possibilis, sed etiam moraliter bona, imo melior quam ejus oppositum. Ratio primi est, quia nemo potest se obligare ad aliquid sibi moraliter impossibile; et ratio secundi, quia Deus non colitur actione cujus positio non sit melior quam omissio. Bonum autem melius hic intelligitur non solum absolute in se, sed etiam relative ad circumstantias. — Cf. S. Alphons. n. 202. Dico 3°, § 1. Votum, idest promissio deliberata ac libera Deo facta de bono possibili et meliore, ex virtute religionis impleri debet. § 2. Nisi iure prohibeantur, omnes congruenti rationis usu pollentes, sunt voti capaces (Can. 1307). QUÆSITA 229. Quær. 1°. Quanta debeat esse deliberatio in voto emit­ tendo? Resp. Communiter a theologis docetur eam deliberationem sufficere ad votum, quæ sufficit ad peccatum mortale. — Verum hoc ita profecto est, si inspiciatur in utroque casu relatio mentis deliberantis ad objectum; sed si attendatur, difficilius esse deliberare circa obligationem aliquam assumendam, quam circa violationem alicujus legis, dicendum est, majorem requiri judicii discretionem seu deliberationem ad emittendum votum, quam ad patrandum peccatum mortale. — Cf. Baller, not. (c) p. 313. SECUNDUM PILED. CAP. Ill - DE VOTO. 231 Quær. 2°. An valeat votum factum cum inadvertentia ad obli­ gationem jam cognitam? Resp. Affirm., si qui votum emittit, habitualiter illius obligationem clare cognoscat, quamvis actu ad illam non at­ tendat; vel etiam si ille, qui vovet, etsi clare obligationem non cognoscat, in confuso tamen eam apprehendat, et velit implicite, dum, v. gr., vult vovere hoc vel illud, prout cæteri vovere solent. — Tenendum tamen generaliter est, non majorem induci obligationem præter illam quam quis velit sibi imponere, atque apprehenderit. — Cf. S. Alphons. n. 201. Quær. 3°. An valeat votum ex errore emissum? Resp. Affirm., si error respiciat circumstantias accidentales minoris momenti; nam qui vovet censetur se obligare ad su­ beunda incommoda mere accidentalia quæ in voto adimplendo occurrere possunt. Secus vero respondendum, si error versetur circa substantiam rei, aut circa circumstantias accidentales quidem, sed quæ principaliter intenduntur, vel substantiam ipsain notabiliter mutant, aut talis naturæ sunt ut si cognitæ fuissent, votum non fuisset emissum; etenim tunc res promissa non posset dici satis cognita et volita. — Attamen excipi semper debent vota emissa post novitiatum in quocumque ordine approbato; hæc enim invalida non sunt nisi ob errorem proprie et stricte substantialem. Ratio est, quia secus non satis accom­ modarentur firmitati quæ essentialis est statui religioso. — Cf. S. Alphons. n. 198. — Lugo, de jure et just. disp. 22, n. 88. — Baller, not. (b) p. 314, et not. (a) p. 315. Quær. 4°. An valeat votum metu factum? Resp. Affirm., si metus, utcumque gravis, modo non adi­ mat usum rationis, oriatur ab intrinseco, vel a causa neces­ saria extrinseca; etenim ea quæ fiunt ex metu sunt simpliciter voluntaria. Ast can. 1307 § 3, votum metu gravi et injusto emissum ipso jure nullum est. Ratio est, quia lex naturæ quæ postulat ut jus læsum in integrum restituatur, dictat non posse esse Deo acceptum quod per injuriam a quopiam extorquetur. Constat etiam ex jure canonico quoad vota solemnia Religionis, et probabilius etiam quoad cetera vota, juxta communiorem theologorum interpretationem. — Dixi s?’ sit gravis; nam metus levis nunquam invalidât votum, saltem pro foro externo. — Cf. S. Alphons. n. 197. — Baller, not. (b) p. 315. Quær. 5°. An voto teneatur qui dubitat utrum votum vel merum proposituifi emiserit? 232 TRACTATUS VL—DE PRÆCEPTIS DECALOGI Resp. Ne#., ut constat ex dictis de probabilismo. Notan­ dum tamen quod si ille qui ita dubitat, promittendo credidit se peccaturum si forte rem propositam non exsequeretur, judi­ cari potest eum vere vovisse. Dico potest, et non debet, quia rudes qui pias aliquas preces suo tempore recitandas, vel se nunquam certam quamdam speciem liquoris bibituros coram sacerdote proponunt, putant sane se peccaturos si promissionem illam postea violent, et tamen certum est eos nullum votum emittere. — Cf. Baller, not. (a) p. 316. Quær. 6°. An valeat votum non peccandi? Resp. Affirm., si votum respicit omnia mortalia vel venialia plene deliberata, aut certi generis, v. gr., votum nunquam men­ tiendi. At non valeret votum evitandi omnia peccata etiam levissima, quia absque speciali privilegio, hoc est impossibile. — Cf. Mazzella, de Gratia, disp. 2, art. 5. Quær. 7°. An valeat votum de materia jam aliunde prœcepta? Resp. Affirm., tum quia non repugnat debitorem diversis titulis obligari, tum quia votum hujusmodi est de re bona in se, secus non potuisset præcipi; est etiam de bono meliori, cum novum vinculum ad majorem fidelitatem et devotionem in adimplenda lege conferre possit. — Cf. S. Alphons. n. 203. Qu/ER. 8°. ditione mala? An valeat votum rei bonce cum fine pravo, aut con­ Resp. ad lum. Neg., si finis malus se tenet ex parte rei votæ, v. gr., si voveas eleemosynam ad impetrandum felicem furti successum, vel in gratiarum actionem pro latrocinio. Ratio est, quia elargitio eleemosynæ in talem finem est actio blasphematoria, quasi Deus ad peccandum opem ferat. — Secus autem erit respondendum, juxta communem sententiam, si mala intentio accidentaliter tantum votum comitetur, et finis pravus, uti ait S. Alphonsus, se prorsus teneat ex parte voventis, v. gr., si quis, vovens ob Dei gloriam, ex vana dein ostentatione libentius externe voveat. — Cf. S. Alphons. n. 206. Resp. ad 2um. Affirm., si votum fiat ex affectu erga rem bonam, ut bona est, etsi conjuncta cum causa seu conditione mala, ut si quis voveat eleemosynam, si non capiatur in furto. Etenim quamvis furtum malum sit, attamen non lædi non est malum, sed Dei donum: votum autem non cadit super malum, sed super bonum, quatenus in se bonum est. Multo magis V SECUNDUM PRÆC. CAP. III.—DE VOTO. 233 autem id valet, si votum fiat ex malæ conditionis detestatione; ut si quis voveat eleemosynam, si et quoties blasphemet. — Cf. Laymann, lib. 4, tract. 5, cap. 2, η. 7. ARTICULUS II DE OBLIGATIONE VOTI 230. Dico. Obligatio voti est semper levis in materia levi; in materia autem gravi est levis vel gravis juxta voventis inten­ tionem. Ratio est, quia votum est quasi quædam lex privata quam quis sibi imponit. — Cf. S. Alphons. nn. 211 et 213; et de Legibus, n. 143. QUÆSITA 231. Quær. 1°. An aliquis voto alieno ligari possit? Resp. Neg., saltem ratione voti; quia votum non obligat, ratione sui, nisi emittentem (Can. 1310, § 1), et ideo nemo rem vel actionem alienam promittere potest. — Hinc vota parentum filios devoventium cuipiam Religioni, aut ipsis imponentium obligationem, v. gr., certis diebus jejunandi, etc., istos ligare nequeunt. Ligantur tamen parentes ad hoc, ut quantum in ipsis est, salva filiorum libertate, eos opportune moveant ad id quod pro ipsis voverant, amplectendum, ac multo magis ne filiis id amplecti volentibus obstent. —§2. Voti realis obli­ gatio transit ad heredes, item obligatio voti mixti pro parte qua reale est (Can. 1310), et ex obedientia saltem, quæ obli­ gationem transfert ad genus virtutis cujus intuitu inducitur, tenentur subditi, tum qui nunc vivunt, tum qui in posterum membra communitatis fient, adimplere vota eorum nomine a magistratu civili, assentiente Episcopo, aut a superioribus re­ ligiosis ‘ emissa.— Cf. S. Alphons. nn. 213 et 216. — Baller, not. (a) p. 320. Quær. 2°. Quœnam dilatio censenda sit gravis in adimpletione voti graviter quidem obligantis, sed quod affixum non fuerit tempori determinato? Resp. Si votum est in perpetuum obsequium Dei, puta, ingrediendi Religionem, inserviendi infirmis per totam vitam, etc., probabile videtur posse differri ejus impletionem ad duos vel tres annos absque culpa gravi, præsertim si justa haberetur causa, et ætas voventis non sit provecta. Si vero votum emis­ sum fuerit in temporaneum Dei obsequium, uti esset votum tot 234 TRACTATUS VL—DE PRÆCEPTIS DECALOGI. jejuniorum, peregrinationum, etc., tunc, secluso casu quo per dilationem inducitur periculum votum nunquam implendi, probabile videtur quamcumque dilationem non pertingere ad mortale. — Cf. Baller, not. (a) p. 321. 232. Resolves. — 1°. Vota realia de suo solvenda sunt; qui autem nequit de suo solvere, non tenetur ab alio mendicare, ut satisfacere possit. Satisfacit tamen, si alius, sive rogatus sive sponte, pro ipso solvere velit, quamvis ipse satisfacere queat; quia quod dat alter, accedente voventis consensu vel ratificatione, fit ipsius proprium. Excipe, si materia voti realis fuerit determi­ nata, tunc enim ea in individuo eroganda est. — Cf. S. Alphons. n. 217. 2°. Votum indeterminatum quoad temporis cessationem, v. gr., de rosario diurno, aut jejunio singulis sabbatis faciendo, obligat perpetuo, nisi aliud ex circumstantiis colligatur. In dubio an votum sit temporaneum vel perpetuum, aut pro mense vel anno, minimum tenendum est. — Cf. S. Alphons. n. 221. 3°. Qui vovet audire Missam per mensem vel annum, proba­ bilius non tenetur in festis audire duas Missas, nisi explicite hoc voverit; quia finis voti est, ut singulis diebus fructum sacrificii colligat. Item non tenetur jejunare die Dominica, qui per mensem, annum vel totam vitam jejunare vovit, nisi expresse ad id sese obligaverit; quia censetur vovere jejunium juxta morem Ecclesiæ. — Cf. S. Alphons. n. 224. 4°. Qui vovit jejunium in vigilia alicujus Sancti, si hæc in diem Dominicam incidat, die sabbati, juxta morem Ecclesiæ, votum adimplere potest. — Cf. S. Alphons. ibid. ARTICULUS III DE CESSATIONE VOTI Cessat votum lapsu temporis ad finiendam obligationem appositi, mutatione substantiali materiæ promissæ, deficiente con­ ditione a qua votum pendet aut eiusdem causa finali, irritatione, dispensatione, commutatione (Can. 1311). § I. — De irritatione votorum 233. Irritatio voti est ejus annullatio vel suspensio facta ab eo cujus potestati subest voluntas voventis aut materia voti. Dicitur autem directa, si cadat directe in personam seu in voluntatem voventis; indirecta, si cadat tantum in voti materiam. In priori SECUNDUM PRÆC. CAP. III.—DE VOTO. 235 casu votum omnino annullatur; in posteriori vero suspenditur tantum ejus obligatio. 234. Dico 1°. § 1. Qui potestatem dominativam in volunta­ tem voventis legitime exercet, potest eius vota valide et, ex iusta causa, etiam licite irrita reddere, ita ut nullo in casu obligatio postea reviviscat (Can. 1312). Ratio desumitur ex jure quod tunc su­ perior habet dirigendi voluntatem eorum, et consequenter impe­ diendi, quominus suscipiant novam obligationem. Hinc vota par­ ticularia Regularium et Monialium irritari possunt: 1°. a Summo Pontifice ceu supremo omnium Regularium Prælato; 2°. a supe­ rioribus, etiam feminis, Ordinis vel domus; 3°. ab Episcopo proprio, si Ordines ab ejus jurisdictione non sint exempti. — Cf. S. Al­ phons. n. 227. Dico 2°. § 2. Qui potestatem non quidem in voluntatem voventis, sed in voti materiam habet, potest voti obligationem tandiu suspendere, quandiu voti adimplementum sibi præiudicium afferat (Can. 1312); quia quisque jus habet, ne in rebus suo dominio subjectis lædatur. Hinc: 1°. Maritus irritare potest vota uxoris quæ juri conjugali, filiorum educationi vel domus gubernationi præjudicant. 2°. Uxor irritare potest vota mariti quæ matrimonii jura lædunt, ut votum castitatis, longæ peregrinationis, induendi habitum eremitæ, etc. 3°. Herus potest irritare seu suspendere vota famulorum quæ obsequium debitum impediunt vel minuunt, ut votum quotidie Missam audiendi. — Cf. S. Alphons. nn. 241 et seq. Vota ante professionem religiosam emissa suspenduntur, donec vovens in religione permanserit (Can. 1315). QUÆSITA 235. Quær. 1°. An pater possit directe irritare omnia filio­ rum vota? Resp. Afiirm., si filii sint impuberes, ut constat ex jure canonico, C. Puella, causa 20, q. 2, c. 2, determinante jus natu­ rale. Imo non solum a patre vota impuberum directe irri­ tari possunt, sed etiam patris defectu, ab avo paterno, a tutore, et his deficientibus, a matre; imo etiam, saltem probabiliter a matre cum pater vel tutor est præsens nec tamen contradicit. — Si autem filii sint puberes, affirmative etiam erit responden­ dum, si agatur de votis emissis ante pubertatem, et ipsi re­ maneant adhuc sub paterna potestate. — Cf. S. Alphons. nn. 229, 230 et 238. 236 TRACTATUS VI.—DE PRÆCEPTIS DECALOGI. Quær. 2°. An maritus possit irritare omnia vota uxoris? Resp. Controvertitur; nam alii negant, et dicunt maritum posse tantum irritare indirecte ea vota quæ juribus suis obstant; alii vero cum S. Alphonso, marito jus tribuunt irritandi etiam directe vota, stante matrimonio, emissa, quia ut ait Apostolus Ephes, v, 22 et 23: “mulieres viris suis subditæ sint . . . quoniam vir caput est mulieris.” — Exinde sequitur conjuges qui mutuo consensu continentiae votum emiserint, posse iterum uti matrimonio, si maritus primum directe irritet votum uxoris, et hæc postea, recuperato jure petendi debitum, indirecte irritet votum mariti. — Cf. S. Alphons. n. 234. — Baller, not. (b) p. 326. Quær. 3°. An possit jieri irritatio sine causa? Resp. Affirm., quoad validitatem, quia dominus valide disponit de re sua etiam sine causa. Imo etiam quoadjiceitatem, per se loquendo, seu ratione ipsius irritationis; vota enim subditorum emittuntur sub conditione consensus superioris, quem superior per se dare non tenetur. At vero per accidens, seu ratione circumstantiarum, raro aberit aliqua culpa, vel quia actus est imprudens vel quia irrationabiliter impeditur profectus spiritualis subditi, etc. Non tamen id ex se, secluso pravo affectu aut gravi subditi nocumento, peccatum veniale excedit. — Cf. S. Alphons. n. 228. — Baller, not. (a) p. 328. Quær. 4°. An superior irritare possit vota a se ratihabita? Resp. Affirm., quia nequit sibi adimere potestatem quam in subditos habet. Contra vero si superiorem, qui semel votum subditi irritabit, postea pœnitet, non ideo votum revalidatur. Ratio est, quia per irritationem directam votum extinguitur; ut autem extinctum reviviscat nihil confert poenitentia superioris qui irritavit, sed requiritur voluntas subditi qui se iterum voto obligat. — Cf. S. Alphons. n. 239. — Baller, not. (b) p. 326, et not. (a) p. 327. §11. — De dispensatione votorum Dispensatio voti est absoluta ejus condonatio, nomine Dei a superiore legitimo facta. 236. Dico 1°. Vota non reservata possunt iusta de causa dispensare, dummodo dispensatio ne lædat ius aliis quæsitum ; 1°. Loci Ordinarius quod attinet ad omnes suos subditos atque etiam peregrinos ; SECUNDUM PRÆC. CAP. Ill—DE VOTO. 237 2°. Superior religionis clericalis exemptæ quod attinet ad personas quæ can. 514, § 1, enumerantur; 3°. Ii quibus ab Apostolica Sede delegata fuerit dispensandi potestas (Can. 1313). — Cf. S. Alphons. n. 256. Canon 514enumerat professos, novitios aliosve in religiosa domo diu noctuque degentes causa famulatus aut educationis aut hospitii aut infirmæ valetu­ dinis. Dico 2°. Ad validitatem dispensationis semper justa causa requiritur, quia curn vota soli Deo fiant, homo nequit ab iis dis­ pensare, nisi tanquam delegatus; sed delegatus nequit dispensare valide sine justa causa, ut in tractatu de Legibus n. 101 dictum est. — Ita communiter cum S. Alphonso n. 250. QUÆSITA 237. Quær. 1°. Quœnam sint justœ causœ dispensandi in votis? Resp. Bonum Ecclesiæ, societatis, familiæ et ejus etiam qui voto obstrictus est, v. gr., si scrupulis vel gravibus tentationibus, voti causa, opprimatur; si difficultatem notabilem in voto adimplendo experiatur; si actus vovendi non fuit perfecte deliberatus, etc. — Cf. S. Alphons. n. 252. Quær. 2°. An in votis, ad utilitatem alicujus tertii factis, possit superior dispensare sine ejus consensu in cujus favorein facta sunt? Resp. Affirm., si votum non fuerit acceptatum, ut per se patet; imo etiamsi fuerit acceptatum, dummodo tamen votum sit principaliter in honorem Dei, et promissio non sit onerosa, id est nullum onus imponat quod jam fuerit acceptatum. Ratio est, quia tunc Deus est principalis causa promissionis, et ille tertius in cujus favorem factum fuit votum, si quid juris acquisivit, non acquisivit nisi dependenter a beneplacito Dei. — Cf. S. Alphons. n. 254. — Baller, not. (a) p. 329. Quær. 3°. Quœnam sint vota Papœ reservata? Resp. Præter vota emissa in communitate religiosa, vota privata Sedi Apostolicæ reservata sunt tantummodo votum perfects ac perpetuæ castitatis et votum ingrediendi in re­ ligionem votorum sollemnium, quæ emissa fuerint absolute et post completum decimum octavum ætatis annum (Can. 1309). — Hæc autem non sunt reservata, nisi sint absoluta, determinata, perfecta ratione materiæ et libertatis. Reservatio igitur non obtinet, 1°. si votum ex metu, etiam levi tan- f 1 238 TRACTATUS VL—DE PRÆCEPTIS DECALOGI. turn, injuste incusso emittatur; 2°. si quis se obliget ad vo­ tum reservatum emittendum post decennium; 3°. si votum sit conditionatum, etiam juxta communiorem sententiam adimpleta conditione, quia votum ex solo et perfecto ad rem promissam affectu emitti debet; 4°. si votum sit poenale, ut, voveo Religio­ nem ingredi, si semel me inebriavero; ob eamdem rationem ac in voto conditionato; 5°. si directe non tendat in virtutem ad quam pertinet materia voti; 6°. si votum sit disjunctivum, ut, voveo aut Religionem ingredi aut per mensem jejunare; 7°. si emittatur cum animo inducendi levem tantum obligationem. Præterea circumstantiæ voto adjectæ non sunt reservatæ, ut, voveo Religionem ingredi hoc anno. — Cf. S. Alphons. n. 258. — Lacroix nn. 544 et seq. Reservata non sunt votum virginitatis seu meræ carnis integritatis et votum non nubendi. Λ quo autem et qua ratione dispensari possint vota, quæ in aliquibus diœcesanis institutis emitti solent, videas apud Cone. Plen. Balt. Ill, η. 93. § ΙΠ. De commutatione votorum Commutatio voti est substitutio alicujus operis loco promissi. Fieri potest triplici modo, scilicet in bonum melius, in æquale, in minus. 238. Dico 1°. Quicumque habet potestatem etiam simpliciter delegatam dispensandi a votis, habet eo ipso facultatem ea com­ mutandi; qui enim potest plus, potest etiam minus in eodem genere. — Cf. S. Alphons. n. 246. Dico 2°. Sacerdos delegatus ad vota mere commutanda, ea in opus notabiliter minus commutare nequit, quia secus magna ex parte dispensaret, et sic acceptam facultatem excederet. — Dicitur notabiliter, quia facultas vota commutandi non adeo stricte est interpretanda, ut ad opus omnino æquale coarctetur, sed latiori sensu accipienda est, adeo, ut ad opus aliquantulum minus sese porrigat; secus enim innumeris difficultatibus et scrupulis obnoxia foret cum difficillimum sit aequalitatem invenire in rebus omnino disparatis. Insuper commutatio debet in allevationem ejus fieri, qui sese voto obstrinxit. — Cf. S. Alphons. n. 247. Dico 3°. Qui votum emisit, illud in bonum minus propria auctoritate commutare nequit; debet enim Deo dare quidquid promisit. Potest tamen, etiam sine causa speciali, votum suum commutare in opus evidenter melius; quia dum quis peragit opus re promissa perfectius, eo ipso id servat quod promiserat, cum SECUNDUM PRÆC. CAP. III.—DE VOTO. 239 perfectum in perfectiori includatur. Constat insuper ex jure can. cap. 3, de Jurejurando. — Opus autem melius in hac re censetur illud quo ad majorem utilitatem spiritualem voventis, ac majus Dei obsequium conducit. Excipe tamen vota Papæ reservata, nisi mutatio fiat in statum religiosum. — Cf. S. Alphons. n. 243. Ita canon 1314: Opus voto non reservato promissum potest in melius vel in æquale bonum ab ipso vovente commutari; in minus vero bonum ab illo cui potestas est dispensandi ad nonnam can. 1313. QUÆSITA 239. Quær. 1°. An requiratur causa aliqua ad votum in opus aquale, vel paulo minus, commutandum? Resp. Affirm., quoad liceitatem, quia secus delegatus prodige commutaret, et potestate commutandi abuteretur. Quoad vali­ ditatem autem sententia negans a S. Alphonso dicitur proba­ bilis. — Cf. S. Alphons. n. 245. ♦ Quær. 2°. An facta coinmutatione, liceat redire ad primum opus? Resp. Affirm., si commutatio facta fuerit in minus vel æquale, quia primum opus est æque gratum Deo; imo etiamsi facta fuerit in melius, quia commutatio fit in favorem voventis. — Cf. S. Alphons. n. 248. Quær. 3°. impossibile? An debeas redire ad primum opus, si secundum fiat Resp. Neg., si mutatio facta sit alterius auctoritate, etiamsi tua culpa impossibile fieret, quia prior obligatio per commuta­ tionem ipsam dissoluta est. Secus vero si pro tuo arbitrio commutationem feceris, quia tunc non dissolvitur prior obligatio, sed tantum suppleri supponitur per æqualem aut meliorem. — Cf. S. Alphons. n. 249. Quær. 4°. An, commutato voto reservato, etiam materia subro­ gata reservata maneat? Resp. Neg., probabilius, quia materia illa quæ substituitur non est per se reservata quamvis idem vinculum voti habet. — S. Alphons. n. 260, et alii communiter. 240 TRACTATUS VI.—DE PRÆCEPTIS DECALOGI. DE TERTIO DECALOGI PRÆCEPTO Memento ut diem sabbati sanctifices. — Exocl. xx, 8 Tertium Decalogi praeceptum naturale est, quatenus praecipit ut aliquod tempus publico divino cultui dedicetur; quatenus vero determinate designat diem sabbati, divinum est et inter caerimo­ nialia recensendum sed in lege nova abrogatum; siquidem pro die sabbati Ecclesia diem Dominicum in memoriam resurrectionis Domini nostri Jesu Christi substituit. — Praeter autem diem Do­ minicum Ecclesia instituit alios dies festos ad recolenda Redemptionis nostrae beneficia, vel Sanctorum merita et exempla, mandatque ut illi, non secus ac dies Dominici, sanctificentur. Hoc praeceptum, quatenus affirmativum est, quædam opera præcipit, et quatenus negativum, quædam alia prohibet. Tempora sacra sunt dies festi; iisque accensentur dies abstinentiæ et ieiunii (Can. 1243). Festis de præcepto diebus Missa audienda est; et abstinen­ dum ab operibus servilibus, actibus forensibus, itemque, nisi aliud ferant legitimæ consuetudines aut peculiaria indulta, publico mercatu, nundinis, aliisque publicis emptionibus et venditionibus (Can. 1248). § 1. Non solum Ordinarii locorum, sed etiam parochi, in casi­ bus singularibus iustaque de causa, possunt subiectos sibi singulos fideles singulasve familias, etiam extra territorium, atque in suo territorio etiam peregrinos, a lege communi de observantia festo­ rum itemque de observantia abstinentiæ et ieiunii vel etiam utriusque dispensare. § 2. Ordinarii, ex causa peculiari magni populi concursus aut publicæ valetudinis, possunt totam quoque dioecesim seu locum a ieiunio et ab abstinentia vel etiam ab utraque simul lege dis­ pensare.1 § 3. In religione clericali exempta eandem dispensandi po­ testatem habent Superiores ad modum parochi, quod attinet ad personas, de quibus in can. 514, § 1 (Can. 1245). Hæ personæ sunt professi, no vitii, alii ve in religiosa domo diu noctuque degentes causa famulatus aut educationis aut hospitii aut infirmae valetudinis. — Cf. Can. 514, § 1. Supputatio diei festi, itemque diei abstinentiæ et ieiunii, faci­ enda est a media nocte usque ad mediam noctem, salvo præscripto Can. 923 (Can. 1246). » Cf. Addenda, p. 1092, n. 19. TERTIUM PRÆC. CAP. I.—DE IIS QUÆ DIEB. FEST. PRÆC. 241 CAPUT I DE IIS QUÆ DIEBUS FESTIS PRÆCIPIUNTUR ARTICULUS I DE OBLIGATIONE AUDIENDI MISSAM 240. Dico 1°. Omnes fideles usum rationis habentes tenentur sub gravi, singulis Dominicis et festis diebus interesse Missæ, ut constat ex canone 1248. — Dixi sub gravi; agitur enim de re gravi, tum in se, tum juxta existimationem communem fidelium et unanimem consensum theologorum. Dico 2°. Præter istud, nihil aliud, vi præcepti positivi, præstare tenentur fideles. Quamvis enim ideo prohibita sint opera servilia, ut fideles facilius rebus divinis vacare possint, hæ tamen nulla lege praescribuntur; alioquin autem finis præcepti non cadit sub præcepto. — Dixi vi præcepti positivi, nam ex lege ipsa natu­ rali tenerentur assistere concionibus seu catechesi diebus festis, si concio sit necessaria ad intractionem Christianam vel morum compositionem. — Cf. Suarez, de Relig. tract. 1, lib. 2, cap. 16, η. 4. — Elbel, nn. 385 et seq. Ad Missam autem rite audiendam tria requiruntur: 1°. prae­ sentia corporis; 2°. attentio mentis; 3°. locus debitus. De singulis speciatim dicetur. § I. — De praesentia corporis 241. Dico. Ad Missam rite audiendam requiritur præsentia corporis moralis et continua; moralis, quatenus ita præsens quis esse debet, ubi fit Sacrum, ut possit dici unus e numero assisten­ tium et offerentium Sacrificium; continua autem, quatenus quis perseverat ab initio ad finem Missæ, ita ut graviter peccet, si omittit notabilem ejus partem, et venialiter, si partem exiguam omittit. QUÆSITA 242. Quær. 1°. An requiratur ad hujusmodi praesentiam mora­ lem ut quis sacerdotem videat aut ejus verba audiat? Resp. Neg., prorsus; nam vere dicitur unus de assistentibus qui Missæ partes distinguit sonitu campanula, cantu chori, etc., licet sit post columnam, aut parietem, aut etiam extra ipsam ecclesiam stet in qua turba fidelium nequit contineri, 242 TRACTATUS VL—DE PRÆCEPTIS DECALOGI. dummodo tamen non sit valde procul a janua. Quanta autem esse possit hæc distantia, quamvis Lugoni spatium triginta passuum non videatur nimia, ex locorum adjunctis debet de­ terminari.— Cf. S. Alphons. n. 312. — Lugo, de Euchar. disp. 22, n. 21. — Baller, not. (a) p. 334. Quær. 2°. Quœnam omissio reputanda sit gravis aut levis in Missa? Resp. Non facile determinari potest; quamvis enim, juxta omnes, tertia pars Missæ sit notabilis, non tamen constat quænam sit tertia pars, cum pars notabilis non tantum a diuturni­ tate, sed a dignitate etiam dijudicari debeat. Attamen juxta communem sententiam hæc statui posse videntur : 1°. Leve certo est omittere omnia usque ad Epistolam ex­ clusive, et probabilius etiam inclusive, imo probabiliter etiam usque ad Evangelium inclusive, licet S. Alphonsus oppositam sententiam probabiliorem reputet. Et hoc dicendum est etiamsi omittatur Credo, quia Credo non est pars regularis. Hinc excusari potest a mortali qui præsens fit Missæ dum sacerdos salutat populum antequam legat versiculum illum qui antea vocabatur antiphona, et nunc dicitur offertorium. Ratio est, quia quæ præcedunt non pertinent ad sacrificium, sed sunt veluti præparatio ad illud. — Cf. S. Alphons. n. 310. 2°. Grave est, juxta omnes, omittere omnia ante Evangelium et simul omnia post communionem; non vero omittere illa tantum quæ communionem sequuntur, imo nec omittere omnia ante Epistolam et omnia post communionem. — Cf. S. Alphons. n. 310. — Lacroix, n. G66. 3°. Gravis habenda est omissio canonis a consecratione usque ad Pater exclusive, quia est pars notabilis diuturnitate et dig­ nitate. Levis autem reputatur omissio offertorii, sumendo hanc vocem simul pro duplici sua acceptione nempe pro recitatione versiculi qui in Missali ponitur post Evangelium, et pro oblatione panis et vini. Evangelium autem S. Joannis in fine probabiliter non est pars Missæ, quia ante illud jam dimittitur populus per benedictionem. 4°. Grave est omittere consecrationem et communionem; imo et solam consecrationem, quia est pars dignissima, in qua, saltem præcipue, consistit sacrificii ratio. Quin imo probabilius grave est uni tantum consecrationi non adesse; quia essentia sacrificii probabilius in utraque consecratione consistit. — Utrum vero solam communionem præterire sit grave, controvertitur; affirmativa sententia est S. Alphonso probabilior, quia TERTIUM PRÆC. CAP. I.—DE IIS QUÆ DIEB. FEST. PRÆC. 243 existimat essentiam sacrificii etiam in communione consistere. Communior tamen et verior sententia eam in sola consecra­ tione reponit. — Cf. S. Alphons. Hom. Ap. n. 33. Quær. 3°. An præcepto satisfaciat qui audit duas dimidias Missas a diversis sacerdotibus vel simultanée, vel successive? Resp. Neg., si audiat simultanée. Ratio deducitur ex interpretatione communi legis, et confirmatur propositione 53 ab Innoc. XI damnata, quæ sic sonat: 11 Satisfacit præcepto Ecclesiæ de audiendo Sacro, qui duas ejus partes, imo quatuor simul a diversis celebrantibus audit.” Si vero audiat succes­ sive, iterum negandum est, si consecratio et communio non sint in eadem parte; quia Ecclesia præcipit fidelibus, ut intersint integro et perfecto sacrificio. Illud autem non habetur, saltem quoad integritatem, nisi tum consecratio, tum communio in eadem Missa conveniant. Secus autem dicendum probabiliter, si consecratio et communio in eadem parte Missæ reperiantur; quia tunc ratio integra sacrificii in eadem parte habetur. — Cf. S. Alphons. n. 311; et Hom. Ap. n. 34. Quær. 4.°. advenit? An debeat reliqua audire, qui post consecrationem Resp. Neg., probabiliter, quia jam deest essentia sacrificii; cessat proinde obligatio illi assistendi, cum præceptum per hoc impleri non possit. Verum si quis veniret ante consecrationem tenetur ad reliquam partem Missæ propter rationem contrariam, et communem Doctorum auctoritatem. — Cf. S. Alphons. n. 310.—Baller, not. (b) p. 336.1 § II. —De attentione mentis Attentio ad Missam duplex distinguitur, interna scilicet et ex­ terna. Prima habetur cum quis animum applicat ad ea quæ a sacerdote peraguntur, et hæc iterum tripliciter distinguitur prout animus applicatur vel ad ipsa verba materialia et actiones sacer­ dotis vel ad sensum verborum et mysteriorum vel tandem ad Deum ipsum per pias preces et meditationes. — Attentio autem externa consistit in cavenda quavis actione externa quæ impediat mentis applicationem, v. gr., confabulari, pingere, etc. 243. Dico. Sufficit ad Missam rite audiendam quælibet at­ tentio interna ex tribus modo expositis, at sola externa conjuncta cum voluntate audiendi Missam requiritur ad impletionem præcepti. Ratio primi est, tum quia per quamlibet earum atten1 Cf. Addenda, p. 1092, n. 20. 244 TRACTATUS VL—DE PRÆCEPTIS DECALOGI. tionum mens dirigitur ad cultum divinum, tum quia theologi, omnes, eviam rigidiores, in hoc conveniunt. Ratio autem secundi est, quia per attentionem externam simul et voluntatem audiendi Missam sufficienter habetur praesentia humana, moralis et re­ ligiosa, et consequenter apta ad colendum Deum. — Atqui hoc omnino et hoc solum requiritur ad satisfaciendum præcepto. Ergo. — Cf. S. Alphons. n. 313. — Lugo, de Euchar. disp. 22, n. 23. 244. Quæres. An satisfaciat præcepto qui tempore Misses pec­ cata confitetur? Resp. Contro vertitur; sed certe inquietandi non sunt, non solum illi qui, rei alicujus gravis peccati, non possunt ad aliam horam remittere confessionem absque magno incommodo, saltem quia tunc excusantur ab auditione Missæ, sed neque pcenitentes pii qui paucis momentis confessionem absolvunt. Qui autem prolixiorem facerent confessionem, probabiliter, juxta plures, satisfaciunt, si tamen aliquo modo ad Missam attendant. — Cf. Baller, not. (a) p. 339. 245. Resolves. — 1°. Satisfaciunt præcepto Missæ, sacristæ, musici, organistæ, tympanistæ, etc.; quia eorum actus ad Dei cultum referuntur, nec necessariam impediunt attentionem ad ea quæ in altari peraguntur. — Cf. S. Alphons. n. 317. 2°. Satisfaciunt, qui eleemosynas colligunt, modo ad Missam saltem confuse attendant. Si autem prævideant, se hanc atten­ tionem præstare non posse, aliam Missam audiant, si commode possunt. 3°. Satisfaciunt, qui conscientiam tempore Missæ discutiunt, ut confiteantur, vel sacramentalem poenitentiam persolvunt, aut etiam orationem, quovis titulo debitam, faciunt; quia ita mens ad Deum dirigitur, et aliunde duplici præcepto simul satisfieri potest, si res præceptæ possint eodem tempore præstari. Item qui legunt librum aliquem spiritualem, non tamen historias sacras animo discendi stilum.— Cf. S. Alphons. n. 314. 4°. Satisfaciunt etiam, qui involuntarie distrahuntur, toto licet sacrificii tempore, nisi alienis cogitationibus ita abripiantur, ut nullatenus attendant; tunc enim non magis satisfaciunt, quam involuntarie dormientes per notabilem Missæ partem, licet a pec­ cato excusentur. Dormitans autem interdum inter Sacrum satis­ facit, aut saltem non graviter delinquit, modo aliqua ratione advertat ad id quod fit. — Cf. S. Alphons. n. 316. 5°. Minime autem satisfaciunt, qui de re seria confabulantur per notabilem Missæ partem, vel imagines attente considerant, TERTIUM PRÆC. CAP. L—DE IIS QUÆ DIEB. FEST.. PRÆC. 245 apparatus templi oculis lustrant, inscriptiones aut alia profana legunt, pingunt aut alia similia peragunt, nisi hæc fiant interrupte aut ita ut attentionem non omnino impediant. — Cf. S. Alphons. n. 317. § m. — De loco debito 246. Legi de audiendo Sacro satisfacit qui Missæ adest quo­ cunque catholico ritu celebretur, sub dio aut in quacunque ecclesia vel oratorio publico aut semi-publico et in privatis coemeteriorum ædiculis de quibus in can. 1190, non vero in aliis oratoriis pri­ vatis, nisi hoc privilegium a Sede Apostolica concessum fuerit (Can. 1249). Ædiculæ in coemeterio a familiis seu personis privatis ad suam sepulturam erectæ, sunt oratoria privata (Can. 1190). Quoad Oratoria 247. Dico 1°. § 1. Oratorium est locus divino cultui desti­ natus, non tamen eo potissimum fine ut universo fidelium populo usui sit ad religionem publice colendam. § 2. Est vero oratorium : 1°. Publicum, si praecipue erectum sit in commodum alicuius collegii aut etiam privatorum, ita tamen ut omnibus fidelibus, tempore saltem divinorum officiorum, ius sit, legitime compro­ batum, illud adeundi; 2°. Semi-publicum, si in commodum alicuius communitatis vel coetus fidelium eo convenientium erectum sit, neque liberum cuique sit illud adire ; 3°. Privatum seu domesticum, si in privatis ædibus in com­ modum alicujus tantum familiae vel personae privatae erectum sit (Can. 1188). § 1. Oratoria publica eodem iure quo ecclesiæ reguntur. § 2. Quare in oratorio publico, dummodo auctoritate Ordi­ narii ad publicum Dei cultum perpetuo per benedictionem vel consecrationem, ad normam can. 1155, 1156, dedicatum fuerit, omnes sacrae functiones celebrari possunt, salvo contrario rubri­ carum praescripto (Can. 1191). § 1. Oratoria semi-publica erigi nequeunt sine Ordinarii li­ centia. § 2. Ordinarius hanc licentiam ne concedat, nisi prius per se vel per alium ecclesiasticum virum oratorium visitaverit et de­ center instructum repererit. 246 TRACTATUS VI.—DE PRÆCEPTIS DECALOGI. § 3. Data autem licentia, oratorium ad usus profanos converti nequit sine eiusdem Ordinarii auctoritate. § 4. In collegiis aut convictibus iuventuti instituendas, in gymnasis, lyceis, arcibus, præsidiis militum, carceribus, xenodochiis, etc., praeter oratorium principale, alia minora ne erigantur, nisi, Ordinarii iudicio, necessitas aut magna utilitas id exigat (Can. 1192). In oratoriis semi-publicis, legitime erectis, omnia divina officia functionesve ecclesiasticae celebrari possunt, nisi obstent rubricæ aut Ordinarius aliqua exceperit (Can. 1193). In privatis coemeteriorum aediculis, de quibus in can. 1190, Ordinarius loci permittere habitualiter potest etiam plurium Mis­ sarum celebrationem; in aliis oratoriis domesticis, nonnisi unius Missae, per modum actus, in casu aliquo extraordinario, iusta et rationabili de causa; Ordinarius autem has permissiones ne elar­ giatur, nisi ad normam can. 1192, § 2 (Can. 1194). Capella locum fixuin habens in navi uti publica pro naviganti­ bus habenda est; in eaque capella, etiam dum naves in portu inveniuntur, omnes sacrosancto Missæ sacrificio adstantes præceptum adimplent. S. R. C., 4 Mart. 1901 ad V; 10 Maii 1901. § 1. In oratoriis domesticis ex induito Apostolicæ Sedis, nisi aliud in eodem induito expresse caveatur, celebrari potest, post­ quam Ordinarius oratorium visitaverit et probaverit ad normam can. 1192, § 2, unica Missa, eaque lecta, singulis diebus, exceptis festis sollemnioribus; sed aliæ functiones ecclesiastics ibidem ne fiant. § 2. Ordinarius vero, dummodo iustæ adsint et rationabiles causæ, diversæ ab eis ob quas indultum concessum fuit, etiam sollemnioribus festis permittere potest per modum actus Missæ celebrationem (Can. 1195). § 1. Oratoria domestica nec consecrari nec benedici possunt more ecclesiarum. § 2. Licet oratoria domestica et semi-publica communi loco­ rum domorumve benedictione aut nulla benedictione donentur, debent tamen esse divino tantum cultui reservata et ab omnibus domesticis usibus libera (Can. 1196). Dico 2°. Certum est, satisfacere præcepto audiendi Missam in Oratorio privato, omnes qui in Induito comprehenduntur, nempe dominum oratorii cum suis et familiaribus qui, ejus servitio addicti, famulatus causa sunt ei, tempore Missæ, actu necessarii. Excipiuntur dies festorum præcipuorum, nempe Paschatis, Pente- TERTIUM PRÆC. CAP. I.—DE IIS QUÆ DIEB. FEST. PRÆC. 247 costes, Natalis Domini, Epiphaniæ, Ascensionis, Assumptionis, S. Petri, et omnium Sanctorum; Feria V in Coena Domini, et his quidem diebus prorsus interdicitur in ejusmodi Oratoriis cele­ brare, nisi expresse obtineatur contrarium. — At extranei non satisfaciunt, ut constat ex verbis Indulti, quod ordinarie sic sonat: “ Volumus, ut qui de familia non sunt, non censeantur liberi ab obligatione audiendi Missam in ecclesia.” — Cf. S. Alphons. nn. 319 et seq. 248. Quæres. An teneatur dominus uti privilegio, si eccle­ siam adire non possit? \ Resp. Negative, quia nemo cogitur uti privilegio in sui dumtaxat favorem concesso, nisi alio ex capite exsurgat obli­ gatio (Can. 69).· Præterea quod ob gratiam alicuius conceditur, non est in eius dispendium retorquendum. — Cf. Ball. Palm, n. 800. — Genicot, n. 344. ARTICULUS II DE CAUSIS A MISSA EXCUSANTIBUS 249. Dico. Excusat a Missa audienda quœvis causa medio­ criter gravis, seu quæ involvit notabile et saltem mediocre quoddam incommodum vel damnum in bonis animæ vel corporis proprii aut proximi. Constat ex communi theologorum doctrina, et fidelium consuetudine, quæ est optima legum interpres. — Cf. S. Alphons. n. 324. 250. Resolves. — 1°. Excusantur ægroti, infirmi, convalescentes quibus nocet foras prodire, etiamsi nocumentum hoc probabile tantum appareret. Item qui infirmos custodire debent. — Cf. S. Alphons. n. 325. 2°. Excusantur qui custodiunt domum, aut qui cibos parare debent, aut similia necessaria peragere. — Cf. S. Alphons. n. 326. 3°. Excusantur matres et nutrices quæ neminem habent cui relinquant parvulos, nec eos ad ecclesiam ducere possunt. — Cf. S. Alphons. ibid. 4°. Excusantur sæpe qui ab ecclesia longe distant, ita ut ad eam accedere sine magna difficultate, præsertim hiemali tempore, non possint. 5°. Excusantur famuli, si ministerium suum omittere non pos­ sint sine gravi detrimento domini, aut si ab eo prohibeantur, nec alium dominum facile invenire queant. Sedulo tamen curare 248 TRACTATUS VI.—DE PRÆCEPTIS DECALOGI. debent ut impedimenta removeant, si possint. — Cf. S. Alphons. n. 327. — Reuter, n. 288. 6°. Excusantur qui, si Missam audirent, amitterent occasio­ nem notabilis lucri. — Cf. S. Alphons. n. 332. — Elbel, n. 368. 7°. Excusantur qui notabilem verecundiam paterentur, si ad ecclesiam pergerent; nam verecundia, pro feminis præsertim, majus incommodum reputatur quam frigus aut longum iter pe­ destre. Quare excusari possunt feminæ ex delicto gravidæ, vel quæ non habent vestes decentes et proprio statui convenientes, aut cum earum proclamationes matrimoniales fieri debent. — Cf. S. Alphons. n. 330. — Kenrick, tract. 4, part 2, nn. 20 et 21. 251. Quæres. Quœnam distantia excuset a Missa? Resp. Non potest absolute assignari, sed ex adjunctis personarum, locorum et temporum determinanda est. — J uxta multos regulariter excusat distantia trium milliarium, seu iter pedestre unius horœ, atque etiam quid minus si plueret aut ningeret. Hæc autem distantia apud nos sæpe parva videri posset præsertim in civitatibus, ubi currus ad manum sunt, et etiam ruri, ubi viri sæpe et facillime utuntur equis. Cf. S. Alphons..n. 329; et Hom. Ap. n. 41. Kenrick, tract. 4, part. 2. η. 19. CAPUT II DE IIS QUÆ DIEBUS FESTIS PROHIBENTUR 252. Triplicis generis opera distinguenda sunt; 1°. opera lervilia seu corporis, quæ nempe per corpus exercentur, et or­ dinantur immediate ad corporis utilitatem, atque a servis seu mercenariis fieri solent; 2°. opera liberalia seu animi, quæ potius animi viribus peraguntur, et ad animum excolendum pertinent, atque a personis liberis ordinarie exercentur; 3°. opera communia seu naturalia, quæ ab omnibus indiscriminatim fiunt. Distingu­ untur etiam opera forensia, quæ ad forum judiciale aut merca­ tum spectant. Adverte tamen optimam rationem distinguendi inter diversa hæc opera desumendam esse ex consuetudine et communi hominum æstimatione. — Cf. S. Alphons. n. 272. — Kenrick, tract. 3, n. 78. — Baller, not. (a) p. 347. 253. Dico 1°. Festis de praecepto diebus Missa audienda est; et abstinendum ab operibus servilibus, actibus forensibus, item- TERTIUM PRÆC. CAP. IL—DE IIS QUÆ D1EB. FEST. PROIIIB. 249 que, nisi aliud ferant legitimæ consuetudines aut peculiaria indulta, publico mercatu, nundinis^ aliisque publicis emptionibus et vendi­ tionibus (Can. 1248). Ex hoc igitur canone prohibentur a media nocte usque ad mediam noctem festi, et quidem sub gravi, omnibus fidelibus: 1°. opera servilia proprie dicta; 2°. Opera forensia, nempe actus forenses, qui cum apparatu judiciali habentur, ut partes interrogare, testes et advocatos audire, sententiam ferre, etc.; si causa criminalis jam incepta inter­ rumpi sine gravi incommodo vel damno nequiret, lex non urgeret; 3°. Publicus mercatus, nundinae aliæque publicae emptiones et venditiones, nisi consuetudo vel indulta aliud permittant. Dico 2°. Licita sunt opera liberalia, opera communia et opera aliqua quæ videntur servilia, sed requiruntur ad quotidianum usuin, victum, necessitatem et dispositionem corporis, vestium vel domus, ut coquere cibos, sternere lectos, verrere domum, et alia quæ commode differri vel anticipari aut non possunt aut non solent. Ita ex praxi communi et sensu fidelium. Inter liberalia connumerandus est usus machinæ ad typis scribendum aptatae. QUÆSITA 254. Quær. 1°. An licet sculpere vel pingere die festo? Resp. Affirm., ad utrumque, saltem probabiliter, quia artes istæ habentur et sunt liberales, vel aliquid medium inter liberales et serviles. Praeterea sunt quid scriptioni simillimum quæ certe licita est. Excipe tamen illud genus sculpturae vel picturæ quod magnum corporis exercitium requirit, et ita forte intelligendus est S. Alphonsus qui sculpturam illicitam esse dicit. — Cf. S. Alphons. nn. 280 et seq.; et Horn. Ap. n. 10. Quær. 2°. An liceat die festo popinarum seu cauponarum commercium habere? Resp. Hac de re ita loquuntur Patres Cone. Plen. Balt. Ill, η. 113. — “ Quoniam non id solum quod certo malum est, sed et quod speciem habet mali, ac magis adhuc, quod ad malum ducere solet, a Christiano homine sedulo vitari decet, generose renuntient Catholici nostri recreationibus omnibus et avoca­ mentis, quæ sanctitati diei Domini minus congruunt vel etiam sponte sua ducunt ad transgressionem legum sive divinarum sive humanarum. Inter hujusmodi summum certe locum occu­ pat popinarum seu cauponarum hac die commercium, a quo 250 TRACTATUS VL—DE PRÆCEPT1S DEC.LLOGL in religionem ac societatem tot ac tanta scaturiunt damna. Naviter ergo laborent pastores utanturque monitionibus, ob­ secrationibus, minis imo et poenis, ubi necesse fuerit, ad malum hoc evellendum; atque sic pro parte sua juvent, ut deleatur unica fere macula, quæ inter nos magis magisque diei Dominicæ splendorem obscurat.” Quær. 3°. An liceat molere die festo? Resp. Affirm., probabilius, si mola volvatur aqua vel vento, quia tunc nullus vel fere nullus hominum labor requiritur. Secus autem si major exigatur hominis cooperatio. — Cf. S. Alphons. n. 277. — Lacroix, n. 578. Quær. 4°. An peccet graviter, qui die festo mandat sex famulis, ut laborent per unam horam? Resp. Neg., probabilius per se, sive famuli laborent simul sive successive, quia opera famulorum non uniuntur in unum, et singuli tantum venialiter peccant; ergo venialiter tantum peccat dominus eos ad opus inducens sub veniali culpa vetitum. A fortiori non peccant, saltem contra hoc præceptum, illi qui hominibus non baptizatis, v. gr., Sinensibus apud nos degenti­ bus injungunt ut opera servilia exerceant diebus Dominicis. — Cf. S. Alphons. n. 306. — Kenrick, tract. 3, nn. 75 et 76. Qüær. 5°. Quœnam materia sit gravis in opere diebus festis peracto? Resp. Plures ita distinguunt: si labor sit valde servilis, duæ circiter horæ, si parum, tres saltem horæ requiruntur, ut materia gravis censeatur. At S. Alphonsus, pluribus sententiis allatis, magis accedit sententiæ P. Lacroix genei aliter concludentis, quod communior et probabilior nunc est sententia non esse mortale, nisi laboretur saltem multum ultra duas horas puta duas cum dimidio. — Cf. S. Alphons. n. 305; et Hom. Ap. n. 25. 255. Ex hisce solutionibus, quæ ad exemplum clatæ sunt, jam patet quid sit tenendum de multis similibus casibus. Nunc vero præstat aliquid practice innuere de tribus præcipuis causis quarum vi cessat obligatio abstinendi ab operibus servilibus. Igitur: I. Ratione caritatis licet die festo 1°. facere quod est necessarium ad infirmos sublevandos; 2°. fodere sepulturam ad mortuum sepeliendum; 3°. laborare pro aliquo paupere determinato, cui ratione gravis neces­ sitatis laborare liceret; non tamen pro pauperibus in genere, nisi peculiari etiam necessitas urgeat.—Cf. S. Alphons. n. 294; et Hom. Ap. n. 17. QUARTUM PRÆC. CAP. I.—DE OBLIGATIONIBUS FILIORUiM. 251 II. Ratione pietatis licet 1°. facere omnia opera proxime ad cultum Dei inservientia, ut ornare templum, altare, etc.; 2°, verrere ecclesiam aliaque præparare, quæ ad ejus munditiem pertinent. Non autem licet ecclesiam ædificare, reparare, lapides ad hoc secare, ornamenta facere etc.; quia hæc remotius ad servitium divinum inserviunt.—Cf. S. Alphons. nn. 292 et 293; et Hom. Ap. n. 17. III. Ratione necessitatis, sive propriæ sive alienæ, tum animæ tum corporis excusantur: 1°. pauperes qui aliter se suosque alere non possunt modo privatim et secluso scandalo laborent; 2°. omnes quorum opera incepta interrumpi nequeunt sine magno damno, ut fundentes ferrum, etc.; 3°. pistores qui panem recentem habere debent, ut ementibus satis­ faciant; 4°. sartores qui conficiunt vestes funebres aut nuptiales, quas neque per se neque per alios ante festum perficere valent; 5°. agricolæ qui ob prætcritam aut imminentem pluviam, feenum vel segetes vertunt ligant, vehunt; G°. famuli ad laborandum coacti, si alium dominum facile et cito invenire sine magno incommodo non possint; 7°. fabri ferrarii qui equos in via vel a rusticanis adductos calceant, aut vomeres agricolis die sequenti necessarios reducunt; necnon ii qui currus casu fractos, pontes aut vias publicas reficiunt, si opus sine jactura boni publici differri nequeat; 8°. ii qui laborant ad utilitatem publicam urgente aliqua necessitate, v. gr., si agatur de celebranda victoria aut alterius publicæ exultationis gratia; 9°. illi qui diurno labore se sustentant si deberent notabile et extraordinarium lucrum amittere; 10°. illi omnes qui tabacum plantant, si post imbres pridie lapsos timendum sit ne alia desit opportunitas; 11°. qui vasa arboribus ex quibus sacchari liquor fluit, supponunt, eumque in vas aliud deinceps transferunt, quando contingit paucis præterea diebus liquorem manare.—Cf. S. Alphons. nn. 296 et seq.—Kenrick, nn. 90, 91 et 93. DE QUARTO DECALOGI PRÆCEPTO Honora patrem tuum et matrem tuam. — Exod. xx, 12 Hoc præceptum primario et directe certas imponit filiis obli­ gationes erga parentes: secundario autem et indirecte respicit parentes. Respicit etiam, quamvis implicite, mutuas aliorum superiorum et inferiorum obligationes. CAPUT I DE OBLIGATIONIBUS FILIORUM ERGA PARENTES 256. Quoniam triplicem respectum habent parentes ad filios, nempe ratione causœ, ratione prœeminentiœ, et ratione regiminis, tria sunt officia, quæ filii præstare debent parentibus titulo pietatis, 252 TRACTATUS VL—DE PRÆCEPTIS DECALOGI. scilicet amorem, reverentiam et obedientiam. Quare amare eos debent ut suæ existentiæ auctores, revereri ut superiores, eisque tanquam rectoribus a Deo delegatis obedire. — Igitur: 257. Dico 1°. Filii parentes amare debent amore tum interno, ipsos pio et benevolo cordis affectu prosequentes; tum externo, omne malum et injuriam ab ipsis propulsantes, necnon externæ benevolentiæ signa iis exhibentes, iisque in necessitate constitutis pro facultate subvenientes. Constat ex ipso jure naturæ; nam quantumvis graves sint defectus quos genitores nostri habeant, et quæcumque sit ratio qua erga nos se gesserint, semper tamen eis debemus vitam et conservationem, quod omnium sane bene­ ficiorum maximum est. Hinc Eccli. vii, 29 et 30: “ Honora patrem tuum, et gemitus matris tuæ ne obliviscaris: memento quoniam nisi per illos natus non fuisses: et retribue illis, quomodo et illi tibi.” Dico 2°. Filii exhibere debent parentibus reverentiam, tum internam tum externam, debent scilicet eos agnoscere et tum verbis tum factis tractare ut superiores; etenim sunt tales designati ab ipsa natura. — Hinc Eccli. iii, 9: “ In opere et sermone et omni patientia honora patrem tuum.” — Et ibid., 8: “ Qui timet Dominum, honorat parentes, et quasi dominis serviet his qui se genuerunt.” — Deut. xxvii, 16: “Maledictus qui non honorat patrem suum et matrem; et dicet omnis populus: Arnen.” Dico 3°. Filii parentibus obedientiam præstare debent in omnibus licitis et honestis ad eorum educationem pertinentibus, dum sub eorum potestate versantur. Constat ex jure naturali et ex Scriptura, v. gr., Ephes, vi, 1: “ Filii, obedite parentibus ves­ tris in Domino; hoc enim justum est.” — Coloss. iii, 20: “Filii, obedite parentibus per omnia; hoc enim placitum est Domino.” — Dixi 1°. in omnibus licitis et honestis; quia in rebus evidenter pravis filii nec obedire debent, nec possunt. — Dixi 2°. ad eorum educationem pertinentibus ; nam in iis quæ pertinent ad electionem proprii status, filii sunt independentes, et graviter peccarent parentes si directe vel indirecte cos cogerent ad statum religiosum potius quam conjugalem eligendum aut vice versa. — Dixi 3°. dum sub eorum potestate versantur; nam si filii v. gr., uxorem ducant novamque familiam constituant vel statum religiosum amplecti velint, quamvis semper debeant parentibus amorem et reveren­ tiam, cessat proprie officium obedientiæ. Resolves. — 1°. Graviter peccant filii, si parentes percutiant aut percutere attentent etiam leviter, sed injuriose. Quod cri­ men vetustis etiam temporibus adeo visum est atrox, ut olim apud Hebræos morte plecterentur quicumque illud admisissent; QUARTUM PRÆC. CAP. IL—DE OBLIGATIONIBUS PARENTUM. 253 «■ΜΜΟΒααΗηΠΜΜηοαηΜΚΜΜΜΜΒΙΜΗΗΗΜΜΜΜΜΜΜΜΜΗΜΜΗΗΗΗΗΜΜΗΜΜΗΗΒΗΜΜΗΜΜ····. nam dicitur, Exod. xxi, 15: “ Qui percusserit patrem suum aut matrem, morte moriatur.” 2°. Graviter peccant, si parentibus maledicant, ut patet ex verbis Exod. xxi, 18: “ Qui maledixerit patri suo vel matri, morte moriatur”; vel si convicia in eos conjiciant, eosque injuriis aut verbis contumeliosis, quibus sciunt graviter eos offendendos esse, afficiant; si ipsis graviter illudant risu, subsannationibus, gesticu­ lationibus, improperiis, derisionibus, aspectu torvo, etc., modo tamen hæc ex despectu, non vero ex levitate aut simplici rustici­ tate fiant. 3°. Graviter peccant, si parentes pauperes, miseros, male vestitos despiciant, aut erubescant, aut_ agnoscere recusent, aut · ut incognitos et extraneos habeant. Excipe tamen, si, secluso contemptu ac superbia, justam ob causam fingant se illos non agnoscere, v. gr., ad vitandum aliquod incommodum quod incur­ reret filius, si parentes ejus noscerentur, etc. Notandum hic est non raro in praxi a peccato gravi excusari posse inobedientiam filiorum ob animi levitatem, inadvertentiam vel ob quamdam negligentiam humanam, et saepissime ob parvita­ tem materiæ. Imo sæpe ab omni culpa immunes censeri debent ob defectum præcepti rigorosi. Ut enim peccatum præsertim grave contra obedientiam committatur, requiritur ut parentes videantur stricte præcipere, non vero solum suadere, sollicitare aut mentem suam significare. Dignoscitur autem, præceptum verum injungi, ex modo serio seu severo quo res praecipitur, et ex aliis adjunctis, v. gr., ex necessitate et magnitudine rei præceptæ, et pcena apposita, etc. CAPUT II DE OBLIGATIONIBUS PARENTUM ERGA FILIOS Parentes gravissima obligatione tenentur prolis educationem tum religiosam et moralem, tum physicam et civilem pro viribus curandi, et etiam temporali eorum bono providendi (Can. 1113).1 Dico 1°. Parentes prosequi debent suos filios amore vero, afficaci et ordinato. Ratio hujus obligationis in ipsis naturæ visceribus et titulo generationis fundatur. Etenim, sicut natura impellente, unusquisque seipsum amare debet, ita parentes filios veluti aliquid sui, seu carnem de carne sua diligere tenentur. — Dixi 1°. amore vero, scilicet tum interno cordis affectu tum externo, ' 1 Cf. Addenda, p. 1092, n. 21, 22, 23?24. 254 TRACTATUS VL—DE PRÆCEPT1S DECALOGI. procurando eorum bonum quantum in ipsis est. — Dixi 2C. efficaci, quatenus parentes non debeant ob segnitiem vel crudelem benig­ nitatem remissius agere cum filiis, negligendo eos a vitiis retrahere praeceptis severioribus aliisque aptis remediis. — Dixi 3°. ordinato, quatenus nempe praeferri debeat bonum spirituale filiorum eorum bono temporali, et inter diversa genera bonorum temporalium illud quod potius est et magis ipsis necessarium. — Hinc : 1°. Graviter peccare possunt parentes, si pravo affectu in filios incenduntur, eosque suo aspectu dedignantur; 2°. si eos nominibus graviter contumeliosis compellant; 3°. si omnia ipsis concedunt aut permittunt, ne eos contristent; 4°. si uni præ aliis plurimum favent sine justa ratione, ceterosque indifferenter in­ tuentur, aut etiam sicut adulterinos habent. Dico 2°. Debent parentes filiis procurare congruam educatio­ nem corporalem, scilicet non solum nihil positive agere contra ipsorum vitam a momento conceptionis, sed etiam ea omnia media præstare quæ necessaria sunt ad vitam alendam, viresque conser­ vandas et perficiendas, et futurum statum iis præparare juxta propriam conditionem. Constat ex jure naturæ, juxta quam videmus bruta ipsa, postquam foetus genuerunt, magnopere adlaborare ad vitam ipsis conservandam victumque conquirendum. Hinc: 1°. Graviter peccare possunt parentes, si filios domo ejiciunt absque sufficienti ratione, dum non possunt adhuc sibi ipsis satis prospicere; 2°. si diligentiam saltem mediocrem non adhibent, ut acquirant bona ex quibus liberos convenienter sustentent, et futuro statui eorum provideant; 3°. si artem statui congruentem aliudve genus decenter vivendi filios non docent, nec docendos curant. Dico 3°. Tenentur præcipue parentes filiis procurare educatio­ nem spiritualem. Ratio est quia homo, praeter esse materiale seu corporale, quod cum ceteris animalibus commune habet, donatur a Deo anima rationali ac nobilissima, ad Divinitatis ipsius imaginem creata; et conditus est ut in Deum ceu ultimum finem supernaturalem tendat. Proinde a parentibus maxime in hunc finem instrui et dirigi debet; ideo enim matrimonium ad dignitatem sacramenti evectum est, ut nata proles in Christo renascatur, et ad vitam aeternam praeparetur. — Hinc : 1° Graviter peccant aut peccare possunt parentes, si, data opportunitate, non curant filios quam primum gratia Baptismatis regenerari; 2°. si eos non docent aut doceri satagunt præcipua capita doctrinae christianæ, eorumque mores non informant a tener­ rima pueritia ad normam divinæ legis; 3°. si eos delinquentes QUARTUM PRÆC. CAP. IL—DE OBLIGATIONIBUS PARENTUM. 255 non corrigunt, adhibita etiam virga, prudenter tamen, moderate et opportune; 4°. si demum prava exempla ipsis præbent aut verba turpia vel blasphemias coram ipsis proferunt. QUÆSITA Quær. 1°. An mater filiolos proprio lacte nutrire debeat? Resp. Affirm., cum sententia communi, quia hoc jus natu^ raie postulai e videtur. Attamen hæc obligatio non urget sub gravi, quia non apparet in hoc gravis deordinatio. Ab omni autem culpa excusat necessitas, notabilis utilitas, aut consuetudo apud familias nobiles vigens, etc.; sed tunc sub gravi mater bonam, quoad mores et valetudinem, nutricem sibi substituere debet. — Cf. S. Alphons. n. 336. — Bened. XIV, de Synod, diœc. lib. 11, cap. 7, nn. 9, 10 et 11. — Kenrick, tract. 8, n. 85. Quær. 2°. An graviter peccent parentes qui, nulla aut futili tantum de causa, prolem recenter natam ad brephotrophia adducunt aut ad privatorum cedes exponunt? Resp. Affirm., et quidem tum contra pietatem quam filiis debent, tum contra justitiam, imponendo brephotrophiis vel privatis onus grave absque ratione. Quod si competenti pe­ cunia redimunt curas in bonum prolis impensas, peccant tan­ tum contra pietatem, quia naturalibus prolis exigentiis, in tenerrima præsertim ætate, maternus tantum instinctus potest congrue satisfacere. Accedente autem justa causa, nullum est peccatum, imo tunc parentes etiamsi divites sint, probabiliter non tenentur ad pecuniariam compensationem, si publicis bre­ photrophiis prolem committunt. — Cf. S. Alphons. n. 336; et tract. 5, n. 656. — Kenrick, tract. 8, nn. 84 et seq. Quær. 3°. Quid dicendum de illis parentibus qui, egestate compulsi aut ad evitandam infamiam, prolem collocant apud bre­ photrophia protestantica? Resp. Si tantum periculo vitandi infamiam hoc faciunt, certo non excusantur a peccato gravi; quia, adhibita pecunia, possent multis aliis mediis propriæ famæ prospicere et simul æternæ prolis saluti. Quod si maxima opprimuntur egestate, et a fortiori, si egestati superadditur periculum infamiæ, clar. Kenrick non audet eos damnare, qui ita proprios filios exponunt, cum eo animo tamen et spe, ut, collate nunc baptismo, in pos­ 256 TRACTATUS VI.—DE PRÆCEPTIS DECALOGI. torum meliori modo quo poterunt æternam eorum salutem satagant obtinere. — Cf. Kenrick, n. 84. Quær. 4°. An liceat parentibus filios mittere ad scholas positive ■malas, cum adest gravissima causa? Resp. Neg., prorsus, quia parentes ita agentes prolem ex­ ponunt evidenti et proximo periculo æternæ salutis, quod nun­ quam licere potest, non obstante malo temporali etiam gra­ vissimo, ac proinde parentibus istis absolute deneganda est absolutio nisi resipiscant. Scholas autem positive malas eas voco in quibus hæresis, impietas, aut morum corruptela docetur. · Quær. 5°. Quid dicendum de scholis publicis prout generatim apud 7ios existunt, in quibus nempe prœscinditur a religiosa educa­ tione? Resp. Per se loquendo, et inspectis principiis juris tum positivi tum naturalis, hujusmodi scholæ inalæ sunt: scilicet systema ipsum ad cujus normam sunt institutae, malum est et periculis plenum. Constat 1°. ex prop. 48 Syllabi quæ sic sonat: “ Catholicis viris probari potest ea juventutis instituendae ratio quæ sit a catholica fide et ab Ecclesiae potestate sejuncta, quaeque rerum dumtaxat naturalium scientiam ac terrenae socialis vitæ fines tantummodo vel saltem pri­ marium spectet.” Constat 2°. ex Cone. Plen. Balt. II, n. 426, ubi sic legitur: “ Experi­ entia siquidem diuturna satis superque probavit, quam gravia sint mala quam intrinseca etiam pericula, quæ juventuti catholieæ ex frequenta­ tione scholarum publicarum hisce in regionibus plerumque obveniunt. Vi enim systematis apud illas obtinentis, nequaquam fieri potest quin simul in magnum fidei morumque discrimen juvenes catholici addu­ cantur. Neque alia profecto ex causa repetendi videntur progressus, quos exitialis illa Indiflerentismi, ut vocant, labfes hactenus in hac regione maximos habuit, habetque in dies; illa quoque morum corrup­ tela, qua vel tenerrimam apud nos aetatem passim infici ac perdi non sine lacrvmis videmus. Consuetudo enim eorum, qui aut falsam aut nullam religionem colunt, quotidiana etiam auctorum lectio et medita­ tio, qui sanctissimam religionem nostram et instituta, imo ccelites ipsos incessunt, rodunt, nigroque sale adspergunt, paulatim in puerorum Catholicorum animis vim ac virtutem veræ religionis elevant. Deinde condiscipuli, quibus utuntur, iis plerumque sunt moribus et exemplis ea loquendi agendique nefaria licentia, ut hoc commercio et usu familiari nostris adolescentibus (licet domi optime institutis) pudor omnis ac pietas, quasi cera admoto igne, cito absumatur ac pereat.” QUARTUM PR/EC. CAP. IL—DE OBLIGATIONIBUS PARENTUM. 257 Concinunt quæ in novo Codice de scholis præscribuntur: Pueri catholici scholas acatholicas, neutras, mixtas, quæ nempe etiam acatholicis patent, ne frequentent. Solius autem Ordinarii loci est decernere, ad normam instructionum Sedis Apostolicæ, in quibus rerum adiunctis et quibus adhibitis cautelis, ut peri­ culum uerversionis vitetur, tolerari possit ut eæ scholæ celebrentur. (Can. 1374).1 § 2. Non modo parentibus ad normam can. 1113, sed etiam omnibus qui eorum locum tenent, ius et gravissimum officium est curandi Christianam liberorum educationem (Can. 1372). — Cf. Can. 2319, § 1, n. 2, 4, §2 ubi pœnæ statuuntur contra parentes prolem educantes extra Ecclesiam. Quær. 6°. An hisce non obstantibus, possint unquam parentes catholici prolem suam mittere ad nostras scholas publicas? Resp. Affirm., dummodo verificentur conditiones sub qui­ bus Patres Baltimorenses hoc permittunt. Ratio est, quia tan­ dem malitia scholarum istarum consistit tum in ipso systemate separationis educationis religiosæ, tum in periculo circa mores et fidem: atqui parentes qui gravi necessitate compulsi, ad illas mittunt propriam prolem, systema non approbant sed potius subeunt, et pericula, per cautelas adhibitas, vel omnino tollunt, vel magna ex parte imminuunt. Ergo . . . Hoc idem constat ex Cone. Plen. Balt. Ill, quod n. 19S, sua fecit ipsa verba Instructionis quam Congregatio de Prop. Fide die 24 Novemb. 1875, hac super re misit ad Episcopos nostros. Ita igitur loquuntur Patres Baltimorenses: “ Aliquando contingere potest — sicut etiam Instructio modo laudata innuit — ‘ut parentes catholici prolem suam scholis publicis committere in conscientia possint. Id autem non poterunt nisi ad sic agendum sufficien­ tem causam habeant, ac talis causa sufficiens in casu aliquo particulari utrum adsit necne, id conscientiæ ac judicio Ordinari­ orum relinquendum erit; et tunc ea plerumque aderit quando vel nulla præsto est schola catholica vel quæ suppetit parum est idonea erudiendis convenienter conditioni suæ congruenterque adolescentibus. Tunc autem ut scholæ publicæ in conscientia adiri possint, periculum perversionis cum propria ipsarum ratione plus minusve nunquam non conjunctum opportunis remediis cautionibusque heri debet ex proximo remotum.’ ” Quær. 7°. An possit unquam confessorius denegare absolu­ tionem parentibus qui prolem suam mittunt ad scholas publicas? Resp. Duplex adesse potest casus; vel enim parentes catholici hoc faciunt ex justa causa ab Ordinario loci appro1 Cf. Addenda, p. 1096, n. 24. 258 TRACTATUS VL—DE PRÆCEPTIS DECALOGI. bata, vel secus. Si primum, injuste denegaretur absolutio. Quare loc. cit. addunt Patres Cone. Plen. Balt. Ill: “ Cum igi­ tur ob causam sufficientem et ab Ordinario probatam, parentes ad scholas publicas filios mittere velint, dummodo necessariis cautionibus proxima pericula removeantur, stricte praecipimus ne quis sive Episcopus sive presbyter, quod Pontifex per Sa­ cram Congregationem diserte vetat, hujusmodi parentes a sacra­ mentis quasi indignos sive intentis minis sive actu ipso repellere audeat. Quod multo magis de pueris ipsis intelligendum est. Quare pastores animarum, dum fideles sibi commissos de scho­ larum harum periculis monent, summopere caveant ne immo­ dico zelo ducti sapientissima Sanctae Sedis consilia et præcepta verbis aut factis violare videantur.” Si autem alter casus verificatur, tunc prudentis confessarii erit dijudicare ex circumstantiis, num gravis sit malitia quam contrahunt parentes catholici, ratione inobedientiæ, scandali et periculorum quibus propriam prolem exponunt, atque exinde colligere num certo deneganda iis sit absolutio. — Cf. Amer. Eccl. Revieio, vol. 12, pp. 339 et seq. Unum hic documentum damus unde principia Catholicorum inconcussa derivari queunt. Ita Leo XIII in sua Constitutione: Nobilissima Gallorum Gens: “ Primo quidem ad Societatem domesticam quod attinet, interest quam maxime susceptam e conjugio Christiano subolem mature ad reli­ gionis præcepta erudiri et eas artes, quibus ætas puerilis ad humanitatem informari solet, cum institutione religiosa esse conjunctas. Alteras se­ jungere ab altera idem est ac reipsa velle ut animi pueriles in officiis erga Deum in neutram partem moveantur: quæ disciplina fallax est, et præsertim in primis puerorum aetatulis perniciossisima, quod revera viam atheismi munit, religionis obsepit. Omnino parentes bonos curare oportet ut sui eu jusque liberi cum primum sapere didicerunt præcepta religionis percipiant, et ne quid occurrat in scholis, quod fidei morumve integritatem offendat. Et ut ista in instituenda subole diligentia adhi­ beatur, Divina est naturalique lege constitutum, neque parentes per ullam causam solvi ea lege possunt.” Quær. 8°. Quid prœscribal Codex circa scholas? Resp. § 1. Fideles omnes ita sunt a pueritia instituendi ut non solum nihil eis tradatur quod catholicae religioni morumque honestati adversetur, sed praecipuum institutio religiosa ac moralis locum obtineat (Can. 1372). Hinc in qualibet schola elementaria pueris pro eorum ætate tradenda est institutio religiosa. Imo juventus medias vel QUARTUM PRÆC. CAP. IL—DE OBLIGATIONIBUS PARENTUM. 259 superiores scholas frequentans religionis doctrina excolatur et locorum Ordinarii curent ut id fiat per sacerdotes zelo et doc­ trina praestantes. — Cf. Can. 1373. > Has autem scholas, elementarias, medias et superiores Eccle­ siæ jus est condendi, cuius auctoritate et inspectioni religiosa juventutis institutio in omnibus scholis subjicitur. Ideoque Ordinariis locorum jus et officium est vigilandi ne in quibusvis scholis sui territorii quidquam contra fidem vel bonos mores tradatur aut fiat. — Cf. Can. 1373, 1374, 1375, 1376. Hæc munia domestica, cura nempe familiæ, reverentia ma­ rito debita, educatio infantium, sunt sacrosancta; et quidquid ab his uxores avocat est ipsis \retitum. Præterea vetitum est quidquid discordiam inducit inter ipsas et viros vel efficit ut foca et domesticos parietes deserant, ut negligant infantes, ut divortium ambiant, ut liberos amores foveant, ut modes­ tiam et verecundiam mulieres Christianas ornantem abjiciant. Omnis igitur feminismus qui mulierem conjugatam a suis obliga­ tionibus matrimonialibus emancipare conatur, et solutam conjugatamque a lege naturali et divina liberare, est evitandus, quippe qui repugnat naturæ societatis civilis, familiæ et religi­ onis. Salvis autem officiis conjugalibus, si conjugatæ sint, et aliis muniis si non sint, licet mulieribus pro ratione suæ con­ ditionis in actione sociali partes habere, iisque se addicere sodalitatibus quarum finis est ut, sub cura Ordinariorum, maxime in suo ipsarum ordine morum laus Christianorum reviviscat integra, ut a matrimonio christiano labes divor­ tiorum avertatur, ut rite institutioni liberorum consulatur, cohibeatur pestis humani convictus, probrosa spectaculorum licentia, librorum ephemeridumque obsccenitas, colloquiorum ac coetuum mollities futilis, inverecunda in ornatu cultuque corporis luxuria, ut leges edantur protegentes operosam juven­ tutem limitibus positis quoad ætatem, horas et modum laboris, officinas, mercedem, et alia adminicula, quibus et corpus et anima, præsertim puellarum et mulierum opificum, ab omni nocumento salventur. Est igitur feminismus socialist icus, atheus, irreligiosus omnibus viribus impugnandus. Sed ne con­ fundatur ista pestis cum actione sociali Catholicarum sub Ordi­ nariis locorum operantium. — Nouvelles Orientations de la morale, pp. 27 et seq. — Epist. Pii X, Quæ de istius, 22 Nov. 1904. Resolves. — 1°. Sed præcipue curam habeant parentes ut ab omnibus occasionibus tum sociorum tum librorum tum epheme­ ridum tum theatrorum quibus in periculum vel fides vel castitas 260 TRACTATUS VI.—DE PRÆCEPTIS DECALOGI. inducantur, filii protegantur. Circa castitatem, nostris temporibus, magna cautela est adhibenda. Curent igitur parentes 1°. ut ab unguiculis verecundia prolis crescat, est enim propugnaculum castitatis: ipsa amissa, virtus facile amittitur; 2°. nunquam permittantur pueri aut puellæ scholas frequentare in quibus edu­ catio sexualis est pars programmatis vel schedulæ studiorum; talis publica institutio in hac re lubrica est occasio immanium facinorum; ipsa nil periculosius juventuti contingat; idem di­ catur de libris qui vitam sexualem ex industria pueris et puellis cognoscendam proponunt; tales libri non vallant sancta muni­ tione corda puerorum sed viam pandunt hosti animorum maligno; 3°. quum non det securitatem scientia, curent ut conscientia sit bene instituta et animus confortatus frequentatione sacramen­ torum; 4°. quando ætas et evolutio corporea instructionem exi­ gunt, tunc eam sancte, reverenter et nonnisi juxta necessitatem tradat proli soli mater sola vel pater vel fidus instructor vel confessarius; non integram sed gradatam det doctrinam ætati et conditionibus temporis accomodatam; 5°. verecundiae præservandæ totum se dedicet parens; assuefiat rationali curæ animæ et corporis proles, victoriæ sui, confortationi voluntatis; instructio religiosa inde a primis annis ordinate tradatur, illuminetur et illustretur vita infantis lumine fidei; 6°. accedat proles quotidie, si modo fieri possit, ad sacram communionem quæ est speciale et necessarium remedium contra luxuriam. Vide Litteras Encyclicas Episcoporum Germanice aureas, 20, /kug. 1913? 2°. Tenentur parentes peculiari cura invigilare ne pueri se associent quibusdam sodalitatibus institutioni puerorum in naturali quodam morali dedicatis, nisi ipsa ecclesiastica auctoritas eas approbaverit vel saltem remotis periculis associationem in ipsis permiserit. Si enim societas talis in suis normis publice inculcat omnes religiones a sociis in eodem censu esse habendas, æqualem omnibus respectum praestandum, veritatem omnibus inesse, varias esse vias ad unum terminum beatitudinis ducentes, unumque omnium esse caput, nefas est et crudele permittere pueris his coetibus se adseribere. Talis societas viam pandit indifferentismo, vires fidei fa­ ventes minuit, ipsi hostiles auget, separat non separanda, educationem religiosam et moralem, sibi vindicat magisterium in naturali quodam morali, quod ipsi non competit. Præterea ista institutio non est normalis, vel quoad methodum vel quoad materiam. Sunt pueri, non milites; sunt invigilandi, non vigilatores. Hodie mundus pro pueris militat. Catho-' licorum parentum est cos a mundo protegere, in scholis catholicis eos educare, diu noctuque eos confovere nec permittere ut soli per vias vel silvas pergant, custodiant que alios, egentes ipsi custodes custodia. Vide modo citata ex Leone XIII et Pio X. * Cf. Addenda, p. 1090, n. 23, p. 1098, n. 25. QUARTUM PRÆC. CAP. III.—DE ALIIS OBLIGATIONIBUS. 261 3°. Graviter obligantur parentes prolem custodire a periculo moderno represent at ionuin cinematographicarum; his indiscriminatim intéressé certo pueris et puellis tenerioris ætatis non licet; facile eorum oculis et nervis talis assistentia nocet, verecundiam in dies minuit et ita castitatem labefactare potest, imo et hinc inde propter materiam tractatam in dis­ crimen fidem ducit. Igitur magna cautela in his ludis permittendis proh e t adhibenda.1 4°. Non solum parentes locumve parentum tenentes sed etiam heri et patrini obligantur curare ut subditi commendatique sibi in catechesi instruantur. — Cf. Can. 1335. CAPUT III DE ALIIS OBLIGATIONIBUS ARTICULUS I De Obligationibus Conjugum 258. I. Conjuges tenentur: 1°. Ad mutuum amorem. Cum enim sint una caro debent etiam esse unum cor. Sic. Ephes, v. 25: “ Viri, diligite uxores vestras, sicut et Christus dilexit Ecclesiam ”; Tit. ii, 4: (Uxores) “ viros suos ament.” 2°. Ad societatem conjuga­ lem et cohabitationem. Patet ex natura et finibus matrimonii et ex verbis Christi, Matth. xix, 5: “ Dimittet homo patrem et matrem et adhaerebit uxori suæ et erunt duo in carne una.” 3°. Ad ali­ menta et quæcunque ad honestatem conditionis suæ pertinent sibi mutuo præstanda: ex verbis Christi, 1. c. Matth.: “ Jam enim non sunt duo sed una caro.” — Cf. Ephes, v. 29. 4°. Ad debitum conju­ gale sibi invicem reddendum cum petitur serio nec legitima adest illud negandi causa: quia ad id se obligarunt. — Cf. I Cor. vii, 4. II. Vir tenetur in particulari: 1°. Studiose rem familiarem gerere, et bona tum 'communia tum uxoris rite vel administrare vel curare ut non dissipentur; 2°. Curare ut uxor munia christianæ professionis impleat, et præcepta legis tum divinæ tum ecclesiasticae exsequatur. Vir enim est caput mulieris et totius rector familiæ; ac proinde ad ipsum rite spectat tum uxoris tum totius familiæ recta gubernatio. 3°. Corrigere uxorem delin­ quentem, ubi opus hoc sit ad ejus emendationem et ad scandalum praecavendum. Debet autem correctio procedere ex caritate vel amore justitiæ aut zelo procurandi rectam familiæ gubernationem 1 Cf. Addenda, p. 1098, n. 26. 262 TRACTATUS VL—DE PRÆCEPT1S DECALOGI et esse multo levior quam culpa mereatur, quia uxor est socia viri, non serva. Curandum insuper est ne pax et amor inter eos pereant. III. Uxor ex parte sua tenetur: 1°. Revereri maritum, quia est ipsius superior, ut constat ex dictis. 2°. Præstare ipsi obedientiam: quia obedientia debetur superiori in iis quæ ad gubernati­ onem pertinent; Apost. ad Coloss. iii, 18 ait: Mulieres subditæ estote viris, sicut oportet, in Domino. 3°. Curam domus gerere in re familiari, et proinde familiæ officia obire. Loquens de matrimonio christiano Leo XIII in Epistola Encyclica, Arcanum, ejus dignitatem et conjugum officia ita explicat: “ Nuptiali societate excelsius quiddam et nobilius propositum est, quam antea fuisset: ea enim spectare jussa est non modo ad propagandum genus humanum, sed ad ingenerandam Ecclesiæ subolem, cives sanctorum et domesticos Dei (Eph. ii, 19), ut nimirum populus ad veri Dei et Sal­ vatoris nostri Christi cultum et religionem procrearetur atque educaretur (Catech. Rom. cap. VIII). Secundo loco sua utrique conjugum sunt officia definita, sua jura integre descripta. Eos sc. ipsos necesse est sic esse animo semper affectos, ut amorem maximum, constantem fidem, sollers assiduumque præsidium alteri alterum debere intclligant. Vir est familiæ princeps, et caput mulieris, quæ tamen quia caro est de carne illius et os de ossibus ejus, subjiciatur pareatque viro in morem non ancillæ, sed sociæ; ut sc. obedientiæ præstitæ nec honestas nec dignitas absit. In eo autem qui præest, et in hac quæ paret, cum imaginem uterque referant alter Christi, altera Ecclesiæ, divina caritas esto per­ petua moderatrix officii. Nam vir caput est mulieris, sicut Christus caput est Ecclesiæ. . . . Sed sicut Ecclesia subjecta est Christo, ita et mulieres viris suis in cmnibus; Eph. v, 23, 24. Ad liberos autem quod pertinet, subesse et obtemperare parentibus, hisque honorem adhibere propter conscientiam debent: et vicissim in liberis tuendis atque ad virtutem potissimum informandis omnes parentum curas cogitationesque evigilare necesse est: ‘ Patres educate illos (filios) in disciplina et correp­ tione Domini’: ex quo intelligitur nec pauca esse conjugum officia, neque levia; ea tamen conjugibus bonis, ob virtutem qu e s icramento percipitur, non modo tolerabilia fiunt, verum etiam jucunda.” 1 § “Neque iis.” ARTICULUS II DE OBLIGATIONIBUS DOMINORUM ET FAMULORUM 259. I. Domini tenentur famulos suos: 1°. Benigne tractare, id est decenter et humane eos allo­ quendo eisque praecipiendo, bona et sufficientia alimenta prae­ stando, nimiis operibus eos non gravando, infirmos convenientre curando. Constat ex jure naturali et ex Scriptura sacra, Eccli. » Cf. Addenda, p. 1098, n. 27. I QUARTUM PRÆC. CAP. III.—DE ALIIS OBLIGATIONIBUS. 263 xxxiii, 31 : “ Si est tibi servus fidelis, sit tibi quasi anima tua, quasi fratrem sic eum tracta.” — Ephes, vi, 9: “Et vos, domini, eadem facite illis (servis) remittentes minas: scientes quia et illorum et vester Dominus est in cœlis et personarum acceptio non est apud cum.” 2°. Instruere et corripere: dominus est caput famuli, sicut totius familiæ: ad caput autem spectat dirigere ubi opus est. I Tim. v, 8: “Si quis autem suorum et maxime domesticorum curam non habet, fidem negavit, et est infideli deterior.” Famuli autem inter domesticos reputantur. 3°. Justum pretium solvere: agitur enim de obligatione jus­ titiae et æquitatis naturalis, unde defraudatio talis mercedis inter peccata ad ccelum clamantia recensetur. II. Famuli tenentur praestare dominis: 1°. Reverentiam. I Tim. vi, 1: “Servi dominos suos omni honore dignos arbitrentur.” Exinde peccare possunt etiam gravi­ ter qui dominos irrident, eos aspernantur, illorum occultos defectus manifestant. 2°. Obsequium et obedientiam in iis omnibus ad quæ se obli­ garunt vi contractus, et in iis quæ spectant ad bonos mores; sic Ephes, vi, 5: “ Servi obedite dominis carnalibus cum timore et tremore in simplicitate cordis vestri, sicut Christo”; et I Petr. ii, 18. Hinc ratione materiæ peccant plus minusve qui cum aliquid eis præcipitur obmurmurant, insolenter respondent, tempus inuti­ liter terunt, negligunt præceptum laborem peragere, aut cum damno domini pro se laborant; et uno verbo ii omnes qui obsequium non præstant, quale ordinarie a talibus exigi et præstari solet. 3°. Fidelitatem, juxta verba Pauli ad Titum ii, 9: “ Servos dominis suis subditos esse, non fraudantes, sed in omnibus fidem bonam ostendentes.” Hinc peccant et sæpe graviter contra justi­ tiam qui rerum sibi creditarum curam non habent, qui ex culpa sua eas deteriores fieri sinunt. ARTICULUS III DE OFFICIIS HERORUM ET OPIFICUM 260. Pius X Motu Proprio, 18 Dec. 1903, tradit normas funda­ mentales actionis christianæ popularis inter quas nonnullæ officia opificum et locupletum clare ob oculos ponunt. 1°. “ Oflicia justitiœ quod proletarium et opificem spectat sunt hæc. quod libere et cum aequitate pactum opere sit, id integre et fideliter red* 264 TRACTATUS VL—DE PRÆCEPTTS DECALOGI. clere; non rei ullo modo nocere, non personam violare dominorum; in ipsis tuendis rationibus suis abstinere a vi nec seditionem induere unquam.” 2°. “Quod capitalistas et heros spectat officia justitiæ sunt hæc: merccdem justam opificibus præbere; eorum compendiis justis ne quidquam noceant, nec vi nec dolo nec funebribus artibus (usura manifesta vel palliata) ; libertatem ipsis concedere ad implenda munia sua religiosa; ipsos non exponere corruptrici seductioni et periculis scandali nec abducere a spiritu familiæ et parsimoniæ studio; non plus imponere operis quam vires ferre queant nec id genus quod cum ætate sexuque di sideat.” 3°. “Officium caritatis divitum atque fortunatorum est ut pauperibus et indi­ gentibus subveniant juxta præceptum Evangelicum, quod quidem præ­ ceptum adeo graviter o ligat ut in die judicii ratio ejus observationis severissime reddenda fuerit. ’ 4°. “ Non igitur probro habeant pauperes suam indigentiam, nec dedigncnhir divitum caritatem accipere. Præ oculis ponant sempe · Jesum Redemptorem qui cum inter divitias nasci potuerit, se pauperem fecit ut eorum indigentiam nobilitaret et locupletem meritis incomparabilibus pro cœlo redderet.” 5°. “ Ad dirimendam quaestionem operariam multum possunt capitalist® et opifices ipsi institu­ tis ordinatis ad opportuna remedia indigentibus porrigenda et ad efficien­ dum ut ordo alter propius accedat uniaturque cum altero. Talia suntsocietas mutui adjutorii, multiplices privatae assecurationes, patronatus pueris tutandis sed supra omnia corporationes opificum.” Quodsi omnibus hæc principia cordi esse debeant, multo magis iis qui sunt forma gregis ut constat ex Codice: Omnes, et præsertim clerici, religiosi ac rerum ecclesiasticarum administratores, in operum locatione debent assignare operariis honestam iustamque mercedem; curare ut iidem pietati, idoneo temporis spatio, vacent; nullo pacto eos abducere a domestica cura parsimoniæque studio, neque plus eisdem imponere operis quam vires ferre queant neque id genus quod cum ætate sexuque dissideat (Can. 1524). ARTICULUS IV DE OBEDIENTIA ET REVERENTIA CIVIUM ERGA TEMPORALEM AUCTORITATEM 261. Ex jure naturali et divino positivo tenemur titulo pieta­ tis reverentiam et obedientiam superioribus nostris civilibus præstare. Vices enim Dei ipsius in ordine temporali erga nos gerunt. Sic enim Apost. ad Rom. xiii, 1 et seq.: “ Omnis anima potestatibus sublimioribus subdita sit. Non est enim potestas nisi a Deo, quæ autem sunt, a Deo ordinata sunt. Itaque qui resistit potestati, Dei ordinationi resistit. Qui autem resistunt, ipsi sibi ■QUARTUM PRAEC. CAP. III. —DE ALIIS OBLIGATIONIBUS. 265 damnationem acquirunt. . . . Dei enim minister est {Princeps) vindex in iram ei, qui malum agit. Ideo necessitate subditi estote, non solum propter iram, sed etiam propter conscientiam.” Quainobrcm Catechismus Concilii Tridentini hujus obliga­ tionem cum ea comparat et conjungit qua erga auctoritatem paternam et ecclesiasticam obstringimur. Etenim part. Ill, de quarto mandato § 15, postquam docuit, parentes et superiores ecclesiasticos honore colendos esse, subdit: “Item de Regibus, de Principibus, de Magistratibus et reliquis quorum potestati subjicimur. Nam si quem eis cultum tribuimus is ad Deum refertur; habet enim venerationem hominum excellens dignitatis gradus; quia divinæ potestatis est instar: in quo etiam Dei providentiam veneramur, qui publici muneris procurationem iis attribuit, quibusque utitur tanquam potestatis suæ ministris.” — I Petr. ii, 15. — St. Just. Apol. I, 17. — St. Aug. in Ps. 124, n. 7; de Civitate Dei 1. V., 10, 11, 14, 15. “Nunc vero neque existere neque intelligi societas potest in qua, non aliquis temperet singulorum voluntates, ut velut unum fiat ex pluribus, easque ad commune bonum recte atque ordine impellat: voluit igitur Deus ut in civili societate essent, qui multitudini imperarent. Atque illud etiam magnopere valet, quod ii quorum auctoritate respublica administratur, debent cives ita posse cogere ad parendum, ut his plane peccatum sit non parere. Nemo autem hominum habet in se aut ex se, unde possit hujus­ modi imperii vinculis liberam ceterorum voluntatem constringere. Unice rerum omnium procreatori et legislatori Deo ea potestas est: quam qui exercent tamquam a Deo secum communicatam exerceant necesse est. ... Ex quo subesse cives et dicto audientes esse principibus uti Deo, oportebit, non tam poenarum formidine, quam verecundia majestatis, neque assentationis causa, sed conscientia officii.” — Leo XIII, Diutur­ num illud. Hinc etiam patet responsum ad quæsitum: An civibus unquam esse possit causa non parendi? “Una illa hominibus causa est non parendi, si quid ab iis postuletur quod cum naturali aut divino jure aperte repugnet: omnia enim in quibus naturae lex vel Dei voluntas violatur, æque nefas est imperare et facere. Si cui igitur usu veniat ut alterutrum malle cogatur scilicet aut Dei aut principum jussa negligere, Jesu Christo parendum est reddere jubenti quæ sunt Cæsaris Cæsari, quæ sunt Dei Deo.” — Neque ideo cives auctoritatem abjecisse arguantur: “etenim si principum voluntas cum Dei pugnat voluntate et legibus ipsi potestatis suæ modum excedunt, justitiamque pervertunt neque eorum tunc valere notest auctoritas, quæ ubi justitia non est, nulla est.” Diuturnum illud. 266 TRACTATUS VL —DE PRAECEPTIS DECALOGI. Legislatio est opus hominum qui potestate induuntur et de facto civitatem gubernant. Unde sequitur in praxi indolem legum pendere ex indole horum virorum magis quam ex virtute potestatis istius. Leges nempe aut bonæ erunt aut malæ prout ipsi legislatores bonis vel malis principiis imbuuntur, et se pruden­ tia vel passione duci sinunt. Resistendum igitur medio quovis legali et honesto abusui legislationis : nullo modo sunt approbandae leges Deo et religioni hostiles, immo improbandæ ab omnibus cordatis viris.1 262. Generatiin tenentur cives jure suffragii gaudentes illo jure rite uti. Ratio est, quia unusquisque pro suis viribus tenetur ad impedienda mala et ad promovenda bona. S. Pœnitentiaria 1 Dec. 1866 respondit, nihil obstare quominus Episcopi et Ordinarii occa­ sione electionum, quoties ad id requisiti fuerint, in mentem populi revocent quemque fidelium pro suis viribus teneri ad impedienda mala et ad promovenda bona. “ Nonne officium est uniuscujus­ que catholici armis politicis quæ in sua manu sunt uti ad defenden­ dam [Ecclesiam], ad continendas intra propriam ditionem politicae rationes easque cogendas ut cum Ecclesiæ, quod ipsi debetur, reddi­ derint, ceterum quietam eam relinquant?3’ — Pius X, Litt. Encycl. Notre Charge Apostolique—cf. Scavini. Præceptum probos depu­ tatos sive communales sive politicos eligendi in omni legitimo gubernio urget omnes electores et (aliis circumstantiis præclusis) non solum peccant qui malis suffragium tribuunt sed etiam qui non concurrendo in causa sunt ut mali ab aliis eligantur: unus­ quisque tenetur a republica malum avertere, si spes sit. Quanta autem mala et quanta bona civitati obveniant ubi leges feruntur ab hostibus Ecclesiæ, vel ab ejus amicis, historia testatur. Præterea, præsens rerum conditio lacrymanda in mul­ tis regionibus inde derivatur quod catholici in actione politica otiosi permanserunt. Porro hæc obligatio jure suo utendi in multis casibus potest esse gravis, si nempe hinc periculum instat gravis damni et inde suffragium videtur efficax futurum. No­ tandum est politicos duces maxime pertimescere suffragia; eaque pro se dari ambire. Et quamvis non sit per se grave peccatum non suffragari, si pars mala indubitanter habeat majorem nume­ rum, profecto non inde est abstinendum a suffragatione: nam bonorum virorum actio et suffragatio paullatim malis securitatem aufert, eisque indit anxietatem: et ita non eadem graviora mala semper patrabunt leges ferendo iniquas. Si tamen certum est malum eventurum ex influxu hujus candidati grave esse, et dubium sit utrum nec mea actio et suffragatio rem dirimere queat, dicen­ dum videtur in tali casu me peccare graviter suffragio omisso. - Cf. Addenda, p. 1099, n._28. QUINTUM PRAECEPTUM. 267 Singuli neinpe boni in hac hypothesi tenentur opem ferre et electionem bonorum procurare. “Obligatio,” ait Palmieri, “adest: atqui nisi singulos afficiat, nulla reapse erit.”—Op. Th. Mor. tr. IX, n. 640, v. 4, ed. III. Quotiescumque igitur cives sua suffragia in comitiis publicis dant: “favendum est viris spectatæ virtutis, eisdem de Chris­ tiano nomine merituris.” — Leo XIII, Sapientiœ Christianœ. Si quis vero indigno suffragia dat acturo contra Ecclesiam vel bonos mores, præcise eo fine ut lex iniqua feratur, graviter peccat. In genere, quando mea cooperatio directe et certo influit in talia mala ita ut sine ista neque hæc habeantur, cooperatio mea est formalis. Rarus tamen erit hic casus, sed non impossibilis di­ cendus est. Quod si electio facienda est inter insignem Ecclesiæ inimicum et alium qui saltem minus indignus est, huic est suffragium dandum, quippe qui minus malum facturus sit et ita tua actione magis malum evitas, imo et potes publice agere ad hujus electionem obtinendam. Præcipue curandum est ut ipsi duces districtus, civitatis, uti dicuntur, veris regantur principiis. Hi enim maximum influxum exercent et non raro sua opera electionem decidunt. Sicuti igitur hi multo facilius graviter peccare possunt quam ordinarii electores, ita etiam bonum facilius promovere queunt. Lex de non emendis vel vendendis suffragiis videtur esse poenalis, nam nulla est proportio inter poenam et culpam. Hoc non obstante qui vendit suum suffragium non raro sat magnum incurrit periculum infamiæ, quæ se et suos miseros reddit. Tale periculum ultro subire, nobis apparet culpa gravis. Quod si autem una pars politica simpliciter et perfracte suffragia emit, certo hunc abusum introducentes peccant graviter; nec mirum est si altera pars quasi coacta idem facit, secus una eademque pars pejor summos magistratus semper occupabit. Multum interest ut electoratus sit purus, et omnia facienda sunt ad hunc finem obtinendum; nefas tamen est dicere graviter violare justitiam eo quod hinc inde elector suffragium suum venale habet. Idcoque non esset cogendus ad pretium restituendum. DE QUINTO DECALOGI PRÆCEPTO Non occides. — Exod. xx, 13 Hoc præceptum est expresse negativum et virtualiter positivum. Quatenus positivum est, præcipit vitæ conservationem, et quate­ nus negativum, prohibet primario injustam hominis occisionem, et secundario omnem injustam læsionem, vulnerationem aut mutilationem corporis, sive proprii sive alieni. — Ea autem quæ 268 TRACTATUS VI.— DE PRAECEPTIS DECALOGI. de occisione, sive licita sive illicita, statuentur, mutilationi vel cuilibet corporis læsioni, servata debita proportione, applicanda erunt. CAPUT I DE OCCISIONE SUI SEU DE SUICIDIO 263. Dico. Nemini unquam licet se directe occidere; at licet quandoque indirecte concurrere ad sui occisionem. Ratio primi est tum quia, ex lege naturali, homo non habet dominium direc­ tum in corpus suum, sed solum dominium utile et administrationem, siquidem illud a Deo accepit, eique repetenti reddere tenebitur; tum quia homo est relate ad Deum essentialiter servus, conditio autem servi necessario exigit ut non sit in ipsius potestate tempus serviendi definire. Ratio autem secundi est, quia indi­ recte concurrere ad sui occisionem idem est ac ponere actionem ex qua, præter intentionem, propria mors sequatur. Atqui hoc quandoque licere debet, cum scilicet verificantur requisitæ condi­ tiones de quibus dictum fuit in tractatu de actibus humanis, n. 8. Ergo. . . . Cf. S. Thom. 2-2, q. 64, art. 5. — Lugo, de just, etjur. disp. 10, nn. 9 et 17 Resolves. — 1°. Non licet se mutilare, nisi ad conservationem totius corporis sit necessarium, quia homo non est membrorum suorum dominus, sed custos tantum, et quidquid homo est, totum Dei est. — Cf. S. Alphons. n. 373. 2°. Item non licet se mutilare pro bono spirituali, aut ad vitandum quodlibet peccatum. Ut enim ait S. Thomas: “saluti spirituali semper potest aliter subveniri, quam per membri prœcisionem, quia peccatum subjacet voluntati. Et ideo in nullo casu licet membrum prcesdndere propter quodcumque peccatum vitandum.” Adde quod ejusmodi mutilatio impotentem aliquem reddit ad generandum, non tamen eximit a tentationibus carnalibus. — Verum S. Alphonsus non rejicit ut improbabilem opinionem eorum qui dicunt hujusmodi mutilationem licitam esse ad vocis conservationem, modo absit morale periculum vitæ et non fiat pueris invitis. — Cf. S. Thom. 2-2, q. 65, art. 1. — S. Alphons. n. 374. — Baller, not. (a) et (b) p. 373. 3°. Nunquam licet macerare corpus ad vitam breviandam, neque, etiam secluso tali fine, immoderatis et prorsus indiscretis poenitentiis graviter valetudinem pessumdare. Licet tamen, ex virtute, poenitentiis ordinarie gravibus uti cum certa quadam vitæ abbreviatione ; quia, ex communi Doctorum sententia propter meritum vel naturæ pravæ mortificationem aliqua longio- QUINTUM PRAEC. CAP. I. — DE SUICIDIO. 269 ris vitæ jactura contemni potest. — Cf. S. Alphons. n. 371; et Horn. Ap. n. 2. QUÆSITA 264. Quær. 1°. An teneatur quis uti remediis extraordina­ riis ad vitam servandam? Resp. Neg., et ratio est, quia praeceptum affirmativum non est necessario adimplendum omni modo possibili, sed eo tan­ tum qui est obvius et communis; unde non datur obligatio servandi vitam nisi mediis ordinariis, quæ nempe nec magna adducunt incommoda, nec sumptus pro varia cujusque condi­ tione ingentes exposcunt, neque dolores admodum acerbos causant, etc. Sic, v. gr., non teneris, vitam servandi causa, pati amputationem cruris sive brachii, aut incisionem ventris ad extrahendum calculum. — Nec tenetur virgo operationem pati per manus medici, etiamsi vita periclitetur, quando ob vere­ cundiam id ei gravissimum accidit, majoremque illi horrorem, quam ipsa mors, ingerit.—Cf. S. Alphons. n. 372; et Horn. Ap. n. 2. Quær. 2°. An possit puella ad virginitatem servandam se ixponere mortis periculo? Resp. Affirm., saltem si mors non sit certo secutura, idque tum ob virginitatis amorem, tum ob periculum peccati quod sæpius in tali occasione habetur. Imo probabilius adhuc af­ firmandum est, licet mors certo secutura sit, nec adsit proxi­ mum consensus periculum, quia etiam sola corporis integritas maxime æstimatur, et est ratio sufficiens ut puella quædam possit sui occisionem permittere. — Dixi possit et non debeat, quia hujusmodi puella non tenetur ad mortem pro tali bono sub­ eundam, ac proinde posset etiam permittere sui violationem, modo voluntate positive resistat, et proximum absit consensus periculum. Ratio est, quia hæc permissio non est formalis ad peccatum alterius cooperatio, sed materialis tantum, et justa adest permissionis causa, scilicet mortis periculum. — Cf. S. Alphons. n. 368. — Baller, not. (b) p. 371. Quær. 3°. An liceat incendere navim aut turrim, ut hoste# grave damnum patiantur, sed cum certa vitæ propriœ jactura? Resp. Affirm., saltem probabilius, quia expedit damnum publicum vitari vel commune bonum procurari etiam cum damno privatorum certissimo. — Lugo, Lessius. — S. Alphons. n. 367. 270 TRACTATUS VL —DE PRAECEPTIS DECALOGI. Quær. 4°. An reus, a judice jussus, sibi mortem inferre licite possit? Resp. Controvert!tur. Communis sententia negat. 1 °. Quia homo disponeret de vita sua absque consensu Domini, qu: facultatem dedit hominem occidendi tantum in causa defensionis et in causa punitionis: reus autem seipsum non defendit, neque potest exercere justitiam punitivam erga seipsum: ergo seipsum occidere nequit. 2°. Natura abhorret ab hoc, quippe quod est inhumanum et crudele. — Cf. Lugo, disp. 10, n. 13. — Lessius, lib. 2, 19, nn. 25 et 26. · I· Altera sententia probabiliter affirmat: tum quia judex potest committere executionem cui velit, tum quia ratio nulla con­ traria affertur convincens: in casu non occidit innocentem, nec semet propria auctoritate. Quid obstet quominus quis du­ plicem personam gerat, punientis et puniti. Utique adversatur inclinationi naturali, sed hoc potius contra judicem valet quam contra reum. Etiamsi res sit crudelis sæpe potest accidere, ut eo evadat mors facilior: et sane difficile evincitur reum mortem in casu sibi inferre non posse. — Cf. Victoria, Relect. de homi­ cidio.—S. Alph. III, n. 367.—Lehmkuhl, 733. — Ball.-Palm. Vol. 2, p. 608. Quær. 5°. An liceat mulieri ovariotomiam vel viro vaseclomiam pati? Resp. 1°. Affirm., in utroque casu, si istæ operationes necessariæ sunt ad salutem totius suppositi, nam membrum est propter suppositum. Ita communiter. 2°. Neg., in utroque casu, si fiat præcise ne proles nascatur. Ita enim respondit S. C. S. Off. 22 Maii 1895: “Si sia lecita la practica sia attiva sia passiva di un procedimento il quale si propone intenzionalmente come fine espresso la sterilizazione della donna. R. Negative”; quamvis ergo solutio sit de femina, valet certo etiam pro viro. Inducere sterilitatem vel sic privare se potentia generandi et prolis conceptionem impedire, vel efficere ut semen non sit prolificum, fini adversatur intrinseco præcipuo matrimonii, ejusque bono nempe prolis, fini ipsius contractus conjugalis naturali, fini intrinseco seminis, ideoque repugnat legi naturali, ita ut nullo bono fine honestari possit. Et hinc Bossius, “Tertio colligitur virum vel uxorem sumentem vel eis pro­ pinantem venenum seu potionem sterilitatis, ita ut non possit vir generare, aut femina prolem concipere, esse peccatum mortale contra naturam et institutionem ac legem matrimonii, QUINTUM PRAEC. CAP. II DE OCCISIONE PROXIMI. 271 ita nt nullo bono fine honestari possit. . . . Idem patet ex Bulla Sixti V, Effrenatam ; in qua Bulla Sixtus omnes poenas latas contra procurantes abortum extendit adversus omnes eos qui sterilitatis potiones ac venena mulieribus propinaverint, et, quominus foetum concipiant, impedimentum praestiterint.” Unde eo quod mulier non possit amplius parere, non inde ipsi licet tubas secandas vel ligandas curare, et pari ratione viro nolenti prolem numerosiorem vel debilem vel ullam habere, non licet vasectomiam duplicem pati. — Nouvelle Revue Théol. v. 9, p. 432; v. 29, 367. — Diana, t. 5, tr. 6, 36, 2, 37. — Sylvius in 2-2, q. 64, a. 7, quær. 4, c. 3. — Sanchez, De Matrimonio, 1. IX, disp. 20, n. 2. — Azor, Ins. Mor. p. 3, 1. 11, cp. 4, q. 2. — S. Thom. 2-2, q. 65, a. 1 ad 3. — Tabiena, Summa v. uxor.— Turrianus, t. 2, disp. 26, nn. 46 et 47. — Eschbach, Disput. Phys. Theol. p. 371. Quaestio est perantiqua et negativa sententia omnino communissima erat. CAPUT II DE OCCISIONE PROXIMI ARTICULUS I DE OCCISIONE REI SEU MALEFACTORIS 265. Dico. Quandoque licet malefactores publica auctoritate occidere, at nunquam privata. Ratio primi desumitur non solum ex praxi cujusvis legislationis, et universali omnium consensu; sed etiam ex eo quod Deus, auctor societatis, dicendus est con­ tulisse eidem societati media absolute necessaria ad seipsam conservandam, et ad commune bonum procurandum. Atqui inter hæc media sæpe adnumerari debet mors quorundam male­ factorum. Ergo. . . . Ratio autem secundi est, quia si liceret malefactores privata auctoritate interficere, omnia cædibus im­ plerentur, et societas ipsa tota perturbaretur; ergo nequit Deus talem auctoritatem conferre, ac proinde remanet tota malitia homicidii, si quando malefactor quicumque privata auctoritate occiditur. 266. Resolves. — 1°. Nemini licet aliquem potestati sua non subjectum verberando punire, nisi accedat consensus saltem tacitus illius qui potestatem habet, v. gr., patris in filium, magistri in discipulum; et ratio est quia actus puniendi supponit potesta­ tem gubernandi. 2°. Non licet patri proprios filios, nec domino proprios servos I> 272 TRACTATUS VI.— DE PRAECEPTIS DECALOGI. correctionis causa mutilare aut occidere; ratio est quia punire per mutilationem et occisionem, quæ damnum irreparabile infe­ runt, requirit sane potestatem perfectam, quam nec pater nec dominus habet. 3°. Non licet custodibus publici ordinis malefactores aufu­ gientes occidere, etiamsi jam fuerint ad mortem damnati, quia rectus ordo postulat ut ad eos occidendos habeatur speciale manda­ tum a publica auctoritate. Quod si apud nos facilius excusari videantur custodes publici ordinis, si quando, non temere tamen, arma explodant in malefactores vel resistentes vel fugientes, id adseribendum est vel juri sese defendendi, vel mandato speciali quod implicite habuerunt. QUÆSITA 267. Quær. 1°. Quid dicendum de ea ratione agendi erga malefactores, quœ apud nos dicitur “ Lynch law” ? Resp. Est omnino illicita; nam potestas puniendi male­ factores pertinet tantum ad legitimam auctoritatem, non autem ad privatos cives. Illa ratio agendi est etiam contra Constitutionem qua regimur; nam — Amendments, Art. 5 — dicitur: “Nor {shall any person) be deprived of life, liberty or property without due process of law.” — Quare optime ait Kenrick: “Quæ nonnullis in locis aliquando usurpata est a civibus potestas reos pro arbitrio judicandi et puniendi statim, etiam poena capitis, ab omni justitia et ordine publico abhorret, estque immane facinus.” — Et alibi: “Gravissime peccare censendi sunt, qui legum spreta auctoritate, supremum vitæ ac mortis jus sibi usurpant, nulla, præmissa, vel inani judicii forma.” — Cf. Kenrick, tract. 3, n. 142; et tract. 8, n. 165. Quær. 2°. An liceat statui criminosos steriles reddere exer­ cendo in ipsos vasectomiam, si viri sint, vel ovariotomiam oophorectomiamve, si mulieres sint, prœcise ne proles nascatur? Resp. \rasectoinia est operatio qua vas deferens secatur: perfecta est quando utrumque vas secatur. De hac loquimur. Facta hac operatione, libido permanet ac copula carnalis perfici­ tur ut antea, excepto quod semen virile ejaculari nequeat. Qui hanc legem ferunt, unice cupiunt prolem, vitiosam impe­ dire, quæ nempe statui non est desiderabilis. Examine facto ipsius rei, judicioque a commissione legali perlato quod nulla sit probabilitas fore ut hic reus se emendet, et procreatio ex parte ipsius sit desiderabilis, legale erit eam perficere opera­ QUINTUM PRAEC. CAP. IL - DE OCCISIONE PROXIMI. 273 tionem quæ procreationem impediat. Aliis positis conditioni­ bus operatio perficitur. Dicimus hanc legem esse iniquam: quia 1°. supponit prolem fore probabilissime vitiosam. Sed de hoc non constat. Curet potius status suum munus exercere et subsidia educationis præstet christianæ, nec sibi jus vindicet ad tales criminosos steriles reddendos qui in non paucis casibus vitiosi sunt eo quod status officia sua sacrosancta erga Deum, religionem et cives neglexerit. 2°. Ut sit justum statui se defendere, debet esse immunis a reatu qui in his invenitur, et periculum debet imminere. Atqui, hodie status non est sæpe immunis; nec periculum est imminens, quia ne existit quidem proles, et si christiane educetur periculum sæpe sæpius amove­ bitur. 3°. Statui illud liceat in hac re evitandi incommoda ex prole vitiosa quod est necessarium ad sui conservationem. Atqui non est necessarium ad status conservationem ut hæc operatio fiat. 4°. Si reus christiano modo tractetur, videtur semper esse non tantum probabilitas, sed spes magna fore ut se emendet. Quot enim existunt qui hac ratione ad meliorem fru­ gem reducti sunt. 5°. Si vasectomia inspiciatur ut pcena nullo modo est admittenda. Quia ratio defensiva pœnæ mortis et omnis pœnæ est illa eadem quam sanctio legis essentialiter continet, nimirum ligamen psychologice efficax quo voluntates liberæ subditorum a legis transgressione sponte se cohibeant; quæ quidem ratio deest omnino in casu; imo hæc operatio ansam dat his criminosis licentius luxuriandi, omni remoto onere prolis. 6°. Crudele prorsus et certo inusitatum est relinquere homini ipsum organum, libidinem eandem, imo potestatem elaborandi semen proli ficum et exercendi eumdem actum, dempto unice fine et actus completione, viz. ejacula­ tione et possibilitate procreationis propter quam actus est a Deo institutus. Jam vero ex Constitutione Statuum Foedera­ torum nemini est infligenda pœna crudelis et inusitata. — Ameri­ can Eccles. Rev. vol. 42, 43, 44. — Razon y Fé, 27, 28, 31. — Nouvelle Rev. Théol. vol. 42, 43. — Collationes Brugenses, Vol. 17. Ita DeBecker, Ferreres, Lehmkuhl, A’ermeersch, Wouters, Schmitt et alii communiter contra nonnullos quorum sententiam affirmantem statui licitum esse hanc operationem, in viris, sive nocentibus sive innocentibus, perficiendam præscribere, nulla probabilitate gaudere censemus. Circa jus status videas omnino Lugo, De jusi. et jur., disp. 10, nn. 78, 104 et passim. — Molina, De just, et jur., v. 4, tr. 3, dis. 5, n. 3 et passim. Conclusio eadem est de ovariotoinia. 274 TRACTATUS VI. —DE PRAECERPIS DECALOGI. ARTICULUS II DE OCCISIONE INJUSTI AGGRESSORIS 268. Dico. Licet unicuique defendere propriam vitam etiam cum occisione injusti aggressoris, modo tamen servetur modera­ men inculpatœ tutelœ. Ratio desumitur, tum ex jure canonico, cap. Si vero 8, de sent, excomm., ubi dicitur: “Vim vi repellere omnes leges et omnia jura permittunt”; tum ex jure naturali. Etenim quoniam unusquisque jus habet ad propriam vitam con­ servandam, habere etiam debet jus adhibendi media quæ sunt ad hunc finem necessaria, nec aliunde illicita. Atqui occidere injus­ tum aggressorem quandoque est unicum medium salvandi pro­ priam vitam, neque per hoc ullius certa jura violantur; siquidem aggressor libere et inique vocando in discrimen vitam alterius, ne­ quit retinere jus in propriam vitam contra jus certum innocentis. Ergo. . . . Addidi tamen servandum esse moderamen inculpatœ tutelœ, seu nihil fieri debere contra vitam aggressoris, nisi sit absolute necessarium ad propriam vitam tuendam, quia quod neces­ sitas non excusat, est contra justitiam. — Cf. S. Thom. 2-2, q. 64, art. 7. — S. Alphons. n. 380. QUÆSITA 269. Quær. 1°. An liceat occidere aggressorem ebrium vel amentem? Resp. Affirm., probabilius, nisi tibi constet, eum in statu peccati mortalis versari. Ratio est, quia quamvis ebrius vel amens non sit aggressor tuus formaliter injustus, est tamen materialiter injustus, nec jus tuum ad vitam per suam ebrieta­ tem aut amentiam amittitur. Si vero certo scias, quod sane rarissimum erit, eum in statu peccati lethalis versari, a quo poterit post phrenesim aut ebrietatem resurgere, e contra vero moraliter credas te esse in statu gratiae, caritas exigit ut salutem ejus æternam praeferas vitæ tuæ temporali. Nihil tamen pro­ hibet, etiam in ista hypothesi, quominus eum ita percutias aut vulneres, ut salva vita, impotens evadat ad nocendum. — Cf. Lugo, de just, et jur. disp. 10, n. 143. Quær. 2°. An liceat defendere bona fortunes magni momenti cum occisione furis, si aliter retineri non possint? Resp. Affirm., probabilius, et ratio est, quia unusquisque jus habet conservandi bona magni momenti, et eo ipso adhibendi media ad id absolute necessaria. Aliunde præceptum caritatis non obligat ut quis præferat bona proximi, licet superioris QUINTUM PRAEC. CAP. IL —DE OCCISIONE PROXIMI. 275 ordinis, nisi quando proximus versetur in extrema necessitate, non autem quando sponte se exponit periculo mortis, et jura alterius lædit. Hac eadem ratione conficitur posse occidi injustum aggressorem pro defensione membrorum. — Cf. S. Alphons. n. 383 et seq. Quær. 3°. An mulieri liceat occidere invasorem pudidtiœ? Resp. Affirm., quia pudicitia est bonum præstantius divi­ tiis; ac proinde si licet occidere aggressorem injustum bonorum fortunae, id a fortiori licebit ad pudicitiam servandam. — Verum nequit puella occidere aggressorem honoris sui post oppressionem, quia hoc esset vindictam sumere; potest tamen illum percutere et acerbissime tractare praesertim quia, nisi tali modo constantiam suam et displicentiam ostendat, non facile discedet homo nequam, aut facile ad sollicitationem redire poterit. — Cf. S. Alphons. n. 386. Quær. 4°. An liceat occidere injustum aggressorem honoris? Resp. Neg., prorsus, si injuria jam fuerit illata, quocum­ que modo ea illata fuerit, sive verbis sive factis; quia id non esset se defendere sed vindictam sumere quod nemini licet. Patet etiam ex secunda parte prop. 30 ab Innoc. XI proscriptae, quæ sic se habet: “Fas est viro honorato occidere invasorem, qui nititur calumniam inferre, si aliter hæc calumnia vitari nequit: idem quoque dicendum, si quis impingat alapam vel fuste percutiat, et post impactam alapam vel fustis ictum fugiat.” — Negative etiam respondendum est, si agatur de prævenienda aut propulsanda læsione honoris verbis tantum illata, tum quia injuria potest et solet tunc aliis mediis repelli, ac proinde occisio non est necessaria, tum quia aliter innu­ meris cædibus pateret aditus. — Præterea huc facit prop. 17 ab Alex. λ;ΙΙ damnata, quæ sic sonat: “Est licitum Religioso vel Clerico calumniatorem gravia crimina de se vel de sua Religione spargere minantem, occidere, quando alius modus defendendi non suppetit, uti suppetere non videtur si calumnia­ tor sit paratus vel ipsi Religioso vel ejus Religioni publice et coram gravissimis viris prædicta impingere, nisi occidatur.” — Dixi verbis tantum, nam si aggressor honoris conetur barbam vellicare, vestes conspurcare, aut quid simile peragere, licebit sane, servato moderamine inculpatæ tutelæ, injuriam propul­ sare, et si quidem pervicax aggressor repulsus vim adhibeat, et arma arripiat, licitum erit profecto armis arma opponere.— Cf. S. Alphons. nn. 381 et 391. — Viva, in prop, citatas.— Lacroix, lib. 3, p. 1, n. 803. — Baller, not. (b) et (c) p. 378 276 ■ "■ TRACTATUS VL —DE PRAECEPTIS DECALOGI. —- - - ■ - — “ “ ■ ” ““ “ ■ ■ Quær. 5°. An liceat etiam occidere injustum aggressorem proximi? Resp. Affirm., in omni casu quo licet propriam vitam vel alia bona magni momenti defendere: imo non solum licet, sed deberet etiam id fieri ratione caritatis. Raro tamen privatus ad hoc teneri videtur propter magna incommoda quæ talis occisio secum ordinarie affert, secluso casu quo persona invasa sit societati valde necessaria, vel tibi sanguine proxime con­ juncta. — Cf. S. Alphons. nn. 389 et 390. — Baller, not. (c) p. 377. ARTICULUS III DE OCCISIONE INNOCENTIS § I. — De occisione innocentis in genere 270. Dico. Nunquam licet directe occidere innocentem, sive auctoritate privata sive publica. Ratio est, tum quia occisio innocentis est actio læsiva jurium Dei, qui solus habet supremum dominium in vitam, ac proinde intrinsece mala, tum quia est læsiva juris quod innocens habet ad vitam, tum quia est positive prohibita a Deo ipso; nam dicitur, Exod. xxiii, 7: “Insontem et justum non occides.” — Hoc autem non prohibet, quominus poni possit aliquando actio de se bona aut indifferens, ex qua præter intentionem sequatur mors innocentis, juxta ea quæ dicta sunt de voluntario indirecto, in tractatu de actibus humanis, nn. 8 et 9. Quæres. Λ n liceat statui innocentem virum vel mulierem reddere sterilem sive vasectomiam in viro perficiendo vel ovariotomiam in muliere prœcise ne proles nascatur? 1 Resp. Neg., quia innocentes mutilare non licet ne quidem ad statum salvandum: sicut non licet individuo se sterilem reddere praecise ad hunc finem ne proles nascatur, ita nec statui. Quia hoc esset despot ice regere subditos et sic finem naturalem status invertere. Respublica non potest in suam utilitatem convertere vitam suorum membrorum eamque propter suam utilitatem consumere, quia non cives propter rempublicam sed respublica propter cives et ad eorum utilitatem et bonum ordi­ natur. Subditus nempe non est servus: iste gubernatur politice ad utilitatem subditi; hic despotice ob utilitatem domini. Ita Lugo, disp. 10, 77, 104. Iterum “nemini licet hominis dignitatem de qua Deus ipse disponit cum magna reveren­ tia impune violare.” Leo XIII, Rerum Nov. Jamvero ad hominis dignitatem certo pertinet potestas generativa. Imo non tantum non licet statui ita agere, sed e contrario ad tute>Cf. Addenda, p. 1100, n. 29. QUINTUM PRAEC. CAP. II. — DE OCCISIONE PROXIMI. 277 lam bonorum corporis ipse e vi sua tenetur: et miseros e sævitia oportet hominum eripere. “Jura quidem, in quocumque sini, sancte servanda sunt, atque ut suum singuli teneant, debet potes­ tas publica providere, propulsandis atque ulciscendis injuriis. Nisi quod in· protegendis privatorum juribus, prœcipue est infir­ morum atque inopum habenda ratio.'' Leo XIII, Rerum Nova­ rum. Jus conjugii naturale ac primigenium homini adimere causamve nuptiarum præcipuam Dei auctoritate initio constitu­ tam quoque modo circumscribere, lex hominum nulla potest. Crescite et multiplicamini (Gen. i, 28). Leo XIII, Rerum Novarum. Atqui qui hanc legem latam volunt, profecto causam istam circumscribunt. Ita S. Thomas, 2 2, q. 104, a. 5. “Tenetur autem homo homini obedire in his quæ exterius per corpus sunt agenda; in quibus tamen secundum ea quæ ad naturam corporis pertinent, homo homini obedire non tenetur, sed solum Deo, quia omnes homines natura sunt pares; puta in his quæ pertinent ad corporis sustentationem et prolis genera­ tionem.” Tales omnes leges sunt injustœ. 271. Resolves.— 1°. Non licet occidere lethaliter vulnera­ tos, nec alios quoscumque moribundos, ne diutius patiantur; quia, ex noto affato non sunt facienda mala ad obtinendum bonum. 2°. Non licet occidere innocentem ad satisfaciendum tyranno mortem ejus postulanti, etiam sub poena urbis subvertendae, et etiamsi morti suæ ille consentiret: quia nequit proprie consentire cum dominium in propriam vitam non habeat. Probabilius tamen posset cogi ut seipsum tyranno pro bono publico traderet, et probabiliter, si nollet, etiam tradi. — Cf. S. Alphons. n. 393. 3°. Non licet legatos aut obsides occidere, etiamsi hostes, qui illos miserunt, fidem datam non servaverint, et obsides vel legatos ad eos missos injuste interfecerint; quia sunt innocentes. — Cf. S. Alphons. ibid. § II. — De procuratione abortus 1 Abortus est ejectio fœtus immaturi ex utero matris: maturus autem dicitur fœtus quando, nullo alio superveniente periculo, potest per se vivere, etiamsi in lucem prodeat ante nonum mensem. 272. Dico 1°. Nunquam licet directe procurare abortum, etiamsi fœtus supponeretur adhuc inanimatus. Ratio est, quia si animatus sit, est homicidium proprie dictum; si vero non sit animatus, est homicidium anticipatum, quia fœtus non animatus ordinatur ex natura sua ad hominem formandum. — Cf. S. Alphons. n. 394. - Lacroix, n. 823. — Kenrick, tract. 3, n. 127. Et hoc quod dicimus de ejectione fœtus immaturi ex utero, est 1 Cf. Addenda, p. 1100, n. 30. 278 TRACTATUS VI. — DE PRAECEPTIS DECALOGI. pariter dicendum de extractione fœtus ectopici immaturi e sinu matris. Placenta, ut notari debet, una cum chorda umbilicari est organum nutritionis fœtus in sinu matris. Expulsio quævis separans foetum a placenta umbilicarique chorda destruit relationes anatomicas necessarias ipsi existentiæ fœtus; nam placenta potest considerari tanquam unio quædam intima inter systema vasculare matris et fœtus. Hanc unionem destruere est ipsum foetum perimere. Expellere foetum est non tantum in alio loco illum ponere, sed est destruere mechanismum mirandum qui facit inter fructum matris et ma­ trem communicationem vitalem internam, et ideo, ipsum infantem occidere. Nec dicas, de facto morietur; bene dicis, sed hoc non dat jus ipsum peri­ mendi. — Cf. Besson., Nouvelle Rev. Théol. v. 45, p. 154, ubi argumentum egregie exponit. Dico 2°. Licet aliquando indirecte abortum procurare, seu melius permittere, subministrando videlicet matri morbo gravi laboranti, remedia fcetui nociva, si conditiones sequentes concur­ rant, scilicet: 1°. ut agatur de morbo lethali; 2°. ut remedia, fœtui nociva, sint per se ad morbum matris curandum directe et immediate efficacia: 3°. ut subministratio remediorum non impe­ diat collationem baptismi, quia vita spiritualis fœtus prævalet vitæ temporali matris. — Cf. S. Alphons. ibid. — Lacroix, η. 826. — Kenrick, tract. 3, η. 128.1 QUÆSITA 273. Quær. 1°. Quid dicendum de operatione craniotomica, quam multi medici hodiedum adhibent ad salvandam matrem? Resp. Hujusmodi operatio est verum homicidium, ac pro­ inde semper et intrinsece mala. Etenim si, juxta S. Thoinam, “non debet homo occidere matrem ut baptizet puerum,” a fortiori non debet occidi puer ut salvetur vita temporalis matris. Neque dicas foetum obliquatum, vel nimis grande caput protendentem comparari posse aggressori saltem materialiter injusto; nam respondetur illum ita esse dispositum ex solo cursu naturæ ac proinde nullo modo posse dici aggressorem. Secus et mater ipsa relate ad foetum, et qui contagioso morbo laborant relate ad eos qui bene valeant, aggressores deberent dici, ac proinde eos occidere fas esse deberet. Neque recurras ad auctoritatem, quia hæc si hactenus dubia et tenuis fuit, nunc autem nulla certe erit in scholis catholicis, siquidem S. Congr. S. 0. die 28 Maii 1884, de­ claravit liceitatem craniotomiæ tuto doceri non posse. — Nuper autem, scilicet 19 Aug. 1889, significatum fuit professoribus 1 Cf. Addenda, p. 1101, n. 31. QUINTUM PRAEC. CAP. II. —DE OCCISIONE PROXIMI. 279 facultatis medicae Universitatis Catholicae Insulensis: “In scholis catholicis tuto doceri non posse licitam esse operationem chirurgicam quam cranioto7nia?n appellant ... et quarncumque chirurgicam operationem directe occisivam foetus vel matris gestantis.” — Cf. S. Thom. p. 3, q. 68, art. 11, ad 3. — Kenrick, tract. 3, n. 128. — Analecta jur. Pont, fasciculum 133, p. 547, Maii 1876. — Ciarmadori, Opusculum de craniotomia. — Nou­ velle Revue Théologique, vol. 17, p. 13; vol. 16, pp. 95 et seq.; pp. 62 et seq.; pp. 293 et seq.; vol. 22, p. 74. — Amer. Eccl. Review, vol. 9, pp. 360 et seq., et vol. 23, pp. 128 et seq. Quær. 2°. Utrum saltem liceat partum accelerare quando vita matris secus Î7i discrimen adduceretur? Resp. 1°. Si acceleratio ista locum habet post septimum mensem, licita omnino est, imo a pluribus dicitur etiam laude digna; nam non solum matri prodest, sed etiam fœtui qui maturus tunc censeri potest. — Cf. 0’Kane, n. 213. — Dublin Review, No. 87, art. Obstetric. Morality, p. 118. Resp. 2°. Si vero partus acceleretur durante ilia periodo gestationis qua foetus utcumque vivus ejici possit, mori tamen postea necessario debet, ex eo quod non adhuc pervenerit ad substantialem maturitatem, dicendum est talem accelerationem vix, aut ne vix quidem a craniotomia differre, ideoque omnino esse damnandam. Nam in eo casu extrahere foetum de utero, aut de sinu matris, si conceptus est ectopicus, est actio natura sua occisiva, non secus ac aërem subducere ab adulto. Neque dicas mortem fœtus indirecte tantum sequi, ex eo quod non attingitur in se sed tantum scinduntur membranae quibus involvitur, aut fibrae relaxantur, vel ex eo quod talis ejectio non intenditur uti finis: nam respondetur directe aliquem occidi quoties mors ipsius assumitur uti medium, quodeumque sit genus actionis qua procuratur. Neque dicas afferri posse pondus auctoritatis in favorem hujus accelera' tionis; nam quamvis S. Alphonsus dicat: “licitum esse aqua gelida, si alia haberi non possit, puerum mox moriturum baptizare, etiamsi timeretur ex hoc mors acceleranda,” id permittit tantum quia “talis actio non tendit ad occisionem sed ad ablutionem.” Alii autem Doctores vel loquuntur de pharmaco directe dato ad morbum matris curandum, ut Card, de Lugo, vel de fcetu inanimato quem, erronee quidem, aliqui putabant ceu partem viscerum matris. — Cf. S. Alphons. de Sacram. Baptis, n. 106. — Lugo, de just, et jur. disp. 10, n. 133. — Salmant. tract. 13, cap. 2, η. 60. — Crolly, vol. 3, nn. 118 et seq. — Hæc solutio, quæ nobis certa semper fuit, speciale robur accipit ex notabili Responso S. Officii, quod ita se habet. “Stephanus Maria Alphonsus Sonnois Archiepiscopus Cameracensis ad 280 TRACTATUS VL —DE PRAECEPTIS DECALOGI. pedes Sanctitatis Tuæ devotissime provolutus, quæ sequuntur humillime exponit: ° Titius medicus cum ad praegnantem graviter decumbentem vocaba­ tur, passim animadvertebat lethalis morbi causam aliam non subesse præter ipsam prægnationem, hoc est foetus in utero præsentiara. Una igitur, ut matrem a certa atque imminenti morte salvaret, præsto ipsi erat via, procurandi scilicet abortum seu fœtus ejectionem. Viam hanc consueto ipse inibat, adhibitis tamen mediis et operationibus, per se atque immediate non quidem ad id tendentibus ut in materno sinu foetum occiderent, sed solummodo ut vivus, si fieri posset, ad lucem ederetur; quamvis proxime moriturus, utpote qui immaturus omnino adhuc esset. “ Jam vero lectis quæ die 19 Augusti 1889 Sancta Sedes ad Cameracensem Archiepiscopum rescripsit: ‘tuto doceri non posse licitam esse quamcumque operationem directe occisivam fœtus, etiamsi hoc necessarium foret ad matrem salvandam,’ dubius hæret Titius circa liceitatem opera­ tionum chirurgicarum quibus non raro ipse abortum hucusque procurabat, ut prægnantes graviter ægrotantes salvaret. “Quare ut conscientiæ suæ consulat, supplex Titius petit utrum enuntiatas operationes in repetitis dictis circumstantiis instaurare tuto possit. Feria IV. die 24 Julii 1895. “In Congr. Gener. S. R. et Univ. Inquisitionis, proposita suprascripta instantia Em. et Rever. Domini Cardinales in rebus fidei et morum In­ quisitores generales, præhabito Rev. D.D. Consultorum voto, responden­ dum decreverunt: Negative juxta alia Decreta diei scilicet 28 Maii 1884 et 19 Augusti 1889. “Sequenti vero Feria V. die 25 Julii in audientia R. P. D. Adsessori impertita, SSmus D. N. relatam Sibi Em. Patrum resolutionem adprobavit. L. * S. J. Mancini Can. Magnoni S. R. et Univ. Inquisitionis Not.” Et decretum subsequens varia dubia circa liceitatem accelerationis partus, operationis cæsareæ et laparotomiæ solvit. “Episcopus Sinaloen., ad pedes S. V. provolutus, humiliter petit resolutionem insequentium dubiorum: “I. Eritnc licita partus acceleratio quoties ex mulieris arctitudine impossibilis evaderet fœtus egressio suo naturali tempore? “II. Et si mulieris arctitudo talis sit ut neque partus præmaturus possibilis censeatur, licebit ne abortum provocare aut cæsaream suo tempore perficere operationem? “III. Estne licita laparotomia quando agitur de prægnatione extra uterina, seu de ectopicis conceptibus? Feria IV. die 4. Maii 1898. “In Congregatione Generali habita ab EEmis et RRmis DD. Car­ dinalibus contra hæreticam pravitatem Generalibus Inquisitoribus, propo­ QUINTUM PRAEC. CAP. II. — DE OCCISIONE PROXIMI. 281 sitis suprascriptis dubiis, præhabitoque RR. DI). Consultorum voto, iidem EEmi ac RRmi Patres rescribendum consuerunt: “Ad I. Partus accelerationem per se illicitam non esse, dummodo perficiatur justis de causis et eo tempore ac modis quibus ex ordinariis contingentibus matris et fœtus vit® consulatur. “Ad II. Quoad primam partem, negative, juxta decretum Fer. IV. 24 Julii 1895, de abortus illiceitate: Ad secundam vero quod spectat: Nihil obstare quominus mulier de qua agitur, cæsareæ operationi suo tempore subjiciatur. “Ad III. Necessitate cogente, licitam esse laparotomiam ad extra­ hendos c sinu matris ectopicos conceptus, dummodo et fœtus et matris vit®, quantum fieri potest, serio et opportune provideatur.” “In sequenti vero Feria VI., die 6 ejusdem mensis et anni, in solita audientia R. P. D. Adsessori S. 0. impertita, facta de omnibus SS. D. N. Leoni Div. Prov. Papæ XIII relatione, SSmus responsiones EE. ac RR. Patrum adprobavit. J. C. Mancini S. R. et U. Inquis. Not.” Quæsito: “Utrum aliquando liceat e sinu matris extrahere fœtus ectopicos adhuc immaturos, nondum exacto sexto mense post concep­ tionem?” respondit S. Officium 5 Maii 1902: “ Negative, juxta Decretum 4 Maii 1898, vi cujus fœtus et matris vitae quantum fieri potest, serio et opportune providendum est: quoad vero tempus, juxta idem Decretum Orator meminerit, nullam partus accelera­ tionem licitam esse, nisi perficiatur tempore ac modis, quibus ex ordinarie contingentibus matris ac fœtus vitae consulatur.” 3°. Quid practice respondendum sit illis qui hac de re confessorios interrogant? Resp. Veritas tota forti animo manifestanda est, si interro­ gatio bona fide fiat, et persona quæ interrogat prævideatur acquiescere velle; secus præstat tacere, et malum materiale tantum permittere. Quær. Quær. 4°. An liceat pueïlœ, statim post fornicationem , pharma­ cum sumere ad foetum inanimatum expellendum, ne a patre occida­ tur, aut famam amittat? Resp. Neg., prorsus, tum quia hoc esset abortum directe procurare, tum quia damnatum fuit ab Innoc. XI in prop. 34, quæ sic se habet: “Licet procurare abortum ante animationem fœtus, ne puella deprehensa gravida occidatur aut infametur.” — Feminæ autem illæ quæ immediate post copulam libere habitam sese lavant ad ejiciendum semen ne concipiant, licet danmandæ de abortu non videantur, tum quia semen statim ac recipitur nequit dici fœtus, tum quia medium istud non videtur 2S2 ■■ ■ g TRACTATUS VL —DE PRAECEPTIS DECALOGI. , ■ -------------------------------------- ---------- - ■ —- - _ efficax, gravissime tamen peccarent altero peccati genere, nempe onanismi, seu frustrates naturæ.1 Quær. 5°. An eodem modo damnandce essent feminœ vi op­ pressée si receptum semen immediate omnino, absque ullo prorsus intervallo conarentur rejicere sese lavando? Resp. Neg., saltem probabiliter, et ratio est quia licet vim injuste illatam repellere quamdiu illatio ipsa moraliter perse­ verat. — Cf. Lehmkuhl, vol. 1, n. 849. Quær. 6°. Quid si ipse uterus matris praegnantis morbo lethali inficiatur? Resp. Licet, uti nobis videtur, uterum auferre, et quam­ vis eo ipso foetus moriatur ipsa tamen extractio uteri duplicem habet effectum, bonum, salutem matris, et malum, mortem infantis. Est sicut casus procurationis abortus indirectae, quæ, ut vidimus, datis conditionibus, licet. Quær. 7°. An in ullo casu liceat actionem ponere habentem unice mortem ut effectum suum, v. gr., acu electrica fœtum occidere? Resp. Negative: nam talis actio est intrinsece mala. Et hinc non licet hac ratione interimere foetum ectopicum. Quær. 8°. Quid dicendum in dubio utrum illud quod gestat mulier sit fœtus an potius tumor, v. gr., in ectopicis? Resp. Videtur dicendum si vere et sincere medicus facta investigatione dubitet et mater in periculo vitæ versetur licere rem istam auferre. Nam mater est in possessione; ejus jus est certum neque homines spectatis principiis juris naturalis adi­ gerent matrem hanc mortem subire; aliis verbis nescitur utrum ista res sit subjectum juris, et crudele videtur ipsam præferre mulieri praegnanti. Si autem constat foetum adesse, ejus jus æque certum ducendum est, nec licet operationem perficere, donec moraliter cognoscitur mortem ingressam esse. In omnibus his operationibus adjudicandis principium sæpe enuntiatum præ oculis habendum est de actione nempe indifférente bonave, cum duplici effectu bono et malo. — Cf. supra N. 8. Non sunt facienda mala ut bona eveniant. Tandem: nec sunt media adhibenda directe ad foetus occisionem tendentia, quibus adhibitis malus effectus, in quibusdam casibus, bonum ut suum effectum immediatum habet. — Cf. Responsum S. Inq. die 24 Julii, 1895 de Titio, Medico, n. 273. 1 Resolves. — Mulier prægnans in eo est ut cæca, demens vel paralytica evadat; prægnantia est causa dementiæ, etc.; foetus viabilis non est. Chirurgus nequit consulere abortum, nec ipsi lCf. Addenda, p. 1101, n. 32. QUINTUM PRAEC. CAP. IL —DE OCCISIONE PROXIMI. 283 competit jus extrahendi ex sinu matris fœtum. In iisdem cir­ cumstantiis fœtus non viabilis in eo est ut moriatur, imo ingressus est agoniam. Est insuper periculum ne infirmitas matris incura­ bilis evadat, vel aliud est motivum grave. Non licet chirurgo operationem exercere qua celerius inducatur mors infantis ad matris conditionem ameliorandam : i. e. mors celerior fœtus non est adhibenda ut medium salutis matris: morietur infans, sed hoc non dat jus eum occidendi. Mulier fructum suum gestat, sed fœtus est extrauterinus. Dum gravem operationem super ipsam medicus exercet, advertit ad abnormalem sedem prægnantiæ. Intelligit etiam fœtum esse viabilem. Videtur nobis dicendum licite posse chirurgum ob graves causas in hoc casu extrahere fœtum istum extrauterinum viabi­ lem, etsi nondum ad normalem terminum vitæ fœtus attingentem, modo utens operatione ad alium finem incoepta, non exerceat in fœtum ullum actum mortiferum. Mulier prægnans est, sed fœtus extrauterinus. Dum opera­ tionem super eam exercet gravem medicus, advertit ad sedem abnormalem prægnantiæ; fœtus vivus, non autem viabilis, est. Chirurgus nequit edere fœtum ex sinu matris, quia hæc actio occideret fœtum. Mater in eo est ut ex haemorrhagia vel eclamp­ sia moriatur et fœtus viabilis est. Profecto potest partus arti­ ficialis induci modo hac operatione consulatur vitæ matris et infantis. Sed non potest ita partus hic induci, ut mors infantis sit effectus naturalis operationis et medium ad auferendum pericu­ lum urgens parturientis, i. e. non licet fœtum occidere ad matrem salvandam. Mater in eo est ut moriatur, fœtus est viabilis. Mater in agonia est et ipsi pauca vivendi momenta manent, fœtus vero ultra horam probabiliter vivet. Non licet chirurgo, ut infans in lucem melioribus conditionibus edatur, operationem perficere quæ natura sua matrem occideret, ita ut ejus mors sit medium ameliorandi statum infantis. Mater in eo est ut moriatur. Causa mortis proxima est hæ­ morrhagia, eclampsia, vel alius morbus ex praegnantia proveniens. Fœtus non est viabilis. Non licet abortum procurare nec consu­ lere. In iisdem adjunctis fœtus nondum viabilis morti imminenti destinatur. Praeterea jam in agoniam ingressus est dum matri manent plures horae vitæ probabilis. Non licet chirurgo opera­ tionem perficere directe tendentem ad ipsam mortem fœtus, qua medium ad matrem in meliori conditione ponendam: aliis verbis, non licet abortum procurare ut mater salvetur. Mater prægnans in eo est ut caeca vel paralytica vel demens vel infirma alia quavis ratione fiat. Causa caecitatis, paralysis 284 TRACTATUS VL —DE PRAECEPTIS DECALOGI. etc., est prægnantia. Fœtus viabilis est. Profecto chirurgus potest consulere partum artificialem praematurum modo provide­ atur et matris et fœtus vitæ. In iisdem autem circum­ stantiis propter imminens periculum ne infirmitas matris fiat incurabilis non competit chirurgo jus medium adhibendi quod natura sua determinet mortem infantis, ut partus præmaturus inducatur. Operatio cæsarea ea dicitur qua uterus matris secatur ut infans extrahatur. Non raro accidit quod fœtus propter matris arctitudinem naturali via edi nequeat, in quo casu vel secanda est mater vel hæc et ille naturæ cursui relinquendi sunt. Quæritur igitur de sectione in his gravissimis adjunctis. Hæc statuenda videntur. 1°. Nunquam est operatio licita, si incisio foret matris occisiva, quia non licet matrem occidere ut baptizetur infans. 2°. Nunquam est licita, si viva matre infans extra uterum proba­ biliter saltem vivere non posset. Esset enim prolem occidere. 3°. Viva matre licite fieri potest his conditionibus veri ficatis: 1) quod mater naturaliter parere non possit, aut moritura sit ante partum cum maximo periculo mortis infantis priusquam possit hic bap­ tizari; et 2) quod ex incisione non oriatur matri periculum proxi­ mum mortis. ... 4°. Viva matre debet fieri operatio si certo constet non posse infantem baptizari nisi operatio fiat. Sed maxima prudentia opus est in hac obligatione imponenda ne mater a tali abhorrens incisione et suæ et prolis salutis æternæ jacturam faciat, moriens in statu peccati mortalis, bona in malam fidem mutata. 5°. Mater non tenetur operationem subire, quando baptismus in utero infanti cum solida probabilitate conferri potest; quod sæpe facere datur; nec tenetur quando ipsa sola peritura est; nec, si spes probabilis adest prolem ipsi emortuae supervicturam quæ idcirco baptizari queat; nec tenetur mater operationem per­ mittere ad servandam vitam infantis temporalem; nec in incertitudine eventus felicis. Quod si 6°. casus vehit desperatus sit et certo moriturae sint mater et proles, in his difficillimis circumstan­ tiis licita est operatio, dummodo aliqua probabilitas exinde oriatur et matrem et prolem salvandi; ita enim et hujus et istius vitæ, meliori, quo fieri potest, modo providetur. Si mater praegnans mortua fuerit, fœtus quamprimum caute extrahatur ac, si vivus fuerit, baptizetur: Rit. Rom. tit. II, cap. 1, n. 17. Ergo statim ac mater mortua sit, licite operatio fieri potest. Imo mortua matre operatio etiam debet fieri, adest enim obligatio gravis ratione officii succurrendi proximo in extrema necessitate posito: S. Inq. 15 Feb. 1780. Sedula cura est sectio facienda ne mater apparenter tantum mortua occidatur neve proles moriatur. QUINTUM PRÆC. CAP III. —DE DUELLO. 285 Quid de munere parochi vel missionarii dicendum sit, patet ex re­ sponso S. Inquisitionis die 13 Dec. 1899 dato, commemorante prius decretum diei 15 Feb. 1780: “Hæc autem fœtus extractio de prægnantis defunctæque alveo matris, quamvis patefacienda, ac per­ suadenda sit, expresse tamen cavet prohibetque Sanctitas sua ne missionarii in casibus particularibus se ingerant in demandanda sectione, multoque minus in ea peragenda. Sat proinde missionariis fuerit illius notitiam edidisse curasseque ut ejus perficiendæ rationem perdiscant qui chirurgicis intendunt laici homines, tum vero, cum casus tulerit, ejusdem praxim ipsorum oneri ac muneri reliquisse.” CAPUT III DE DUELLO Duellum proprie dictum est periculosa duorum pugna ex prae­ cedenti condicto de loco, tempore et armis. 274. Dico. Duellum auctoritate privata susceptum nunquam licitum esse potest; quia non solum repugnat juri naturali, cum Deus nulli hominum dominium dederit in suam aut alterius vitam, nec in membra, extra casum defensionis contra actualem ag­ gressorem; sed etiam juri canonico, ut constat ex Trident., sess. 25, cap. 19, ubi duellum dicitur: “Detestabilis usus, fabricante diabolo, introductus.” — Dixi privata, quia si publica auctoritate suscipiatur ad bonum commune, v. gr., ut bellum conficiatur, licitum profecto erit non secus ac bellum. — Cf. S. Alphons. nn. 399 et 400. 275. Resolves. — 1°. Disputari sane potest, practice lo­ quendo, de conditionibus duelli quæ omnes requiruntur ad totam malitiam actus, poenasque incurrendas; at nunquam de causa quæ legitimare posset provocationem aut acceptationem ejus, cum sit aliquid intrinsece malum. Quare semel probata existentia duelli in aliquo casu particulari, nulla ratio utcumque gravis unquam excusabit. 2°. Non licet duellum suscipere ea lege, ut uno vulnerato, aut certo numero ictuum completo, pugna cesset; tum quia Clemens VIII prohibuit etiam duella non fatalia; tum quia ita agentes implicite admittunt quemcumque exitum pugnæ et con­ sequenter totam malitiam duelli contrahunt. 3°. Licet autem pugnare ad meram defensionem, etiam arma acceptando ab adversario, si mors ab ipso intentetur nisi accepte­ tur pugna, nec adsit alia ratio hoc periculum evadendi; sed non licet se conferre ad alium locum, aut indicere ad defensionem 286 TRACTATUS VI, —DE PRAECEPTIS DECALOGI. aliud tempus determinatum; quia tum duellum proprie dictum haberetur. 4°. Non ineunt duellum proprie dictum qui ob injuriam, sub­ ita ira excandescentes, et ad pugnam se provocantes statim con­ grediuntur; quia verius est rixa, quam duellum, quod ex condicio de loco et tempore fieri debet. — S. Congr. 5 Octob. 1744. — Cf. S. Alphons. n. 401. 276. Hic referre juvat quinque propositiones circa duellum damnatas a Benedicto XIV, an. 1752, in Const. Detestabilem. Sunt sequentes: 1°. “Vir militaris qui, nisi offerat vel acceptet duellum, tanquam formidolosus, timidus, abjectus, et ad officia militaria ineptus haberetur, indeque officio, quo se suosque sustentat, privaretur, vel promotionis alias sibi debitæ ac promeritae spe perpetuo carere deberet, culpa et pcena vacaret, sive offerat sive acceptet duellum.” 2°. “Excusari possunt, etiam honoris tuendi vel humanæ vilipensionis vitandae gratia, duellum acceptantes, vel ad illud provocantes, quando certo sciunt pugnam non esse secuturam, utpote ab aliis impediendam.” 3°. “Non incurrit ecclesiasticas poenas contra ducllantcs latas dux vel officialis militiæ acceptans duellum ex gravi metu amissionis famæ vel officii.” 4°. “ Licitum est in statu hominis naturali acceptare et offerre duellum ad servandas cum honore fortunas, quando alio remedio eorum jactura propulsare nequit.” 5°. “Asserta licentia pro statu naturali applicari etiam potest statui civitatis male ordinatæ, in quo nimirum, vel negligentia, vel malitia magistratus, justitia aperte denegatur.” CAPUT IV DE BELLO Bellum est pugna multitudinis contra multitudinem extraneam, reipublicœ defendendœ aut vindicandae causa. Hinc differt: 1°. a rixa, quæ est pugna paucorum contra paucos et absque auctori­ tate, neque in bonum reipublicæ suscepta; 2°. a seditione, quæ est tumultus vel conflictus multitudinis contra politicam societatem ad quam pertinet. 277. Dico 1°. Bellum per se licitum est, sive ad injuriam repellendam, sive ad jus suum vindicandum. Ratio est, quia societas quaelibet independens ab alia societate, habere débet medium se tuendi contra injuriam, et jus suum vindicandi: inter­ dum vero non suppetit aliud medium ad hunc finem obtinendum, nisi bellum. Etenim, cum altiora desint tribunalia ad quæ nationes SEXTUM ET NONUM PRAECEPTUM. 287 seu Principes recurrere queant, solum superest ut ad satisfactionem ab alia societate obtinendam bello utantur. — Cf. S. Thom. 2-2, q. 40, art. 1. Dico 2°. Ad bellum justum et licitum, sequentia necessario requiruntur: 1°. auctoritas legitima, id est suprema, nullum alium superiorem in civilibus agnoscens, et ratio est, quia ubi major auctoritas habetur, hæc de lite judicare debet; 2°. causa justa et gravis, quæ sit præponderans incommodis ex bello secuturis, v. gr., regnum ,vel provincia recuperanda, aut injuria gravis reipublicæ propulsanda, vel subditorum rebellio reprimenda, etc.; 3°. debitus bellandi modus, scilicet ut ante bellum a parte adversa requiratur condigna satisfactio; quæ si offeratur, ex justitia ac­ ceptari debet; ubi enim bellum desinit esse necessarium, desinit quoque esse justum. — Cf. S. Thom. ibid. 278. Quæres. justitia belli? An milites belligerare possint cum dubio de Resp. Si agatur de milite subdito, vel etiam de milite con­ ducto ante bellum declaratum, potest, imo debet obedire ubi bellum non est evidenter injustum, quia in dubio standum est pro superiore. — Si vero agatur de milite nondum conducto, tenetur inquirere de belli justitia, nec in dubio de justitia se locare potest. Ratio est, quia nemo potest cooperari ad aliquem spoliandum re quam possidet, nisi sit certus injuste eam ab illo possideri. — Cf. S. Alphons. n. 408.1 DE SEXTO ET NONO DECALOGI PRÆCEPTO Non moechaberis. — Non desiderabis uxorem ejus (proximi). — Exod. xx, 14 Sextum Decalogi præceptum prohibet quamlibet luxuriam externam, id est opere patratam. — Nonum vero præceptum prohibet etiam luxuriam mere internam, impudicas nempe cogi­ tationes, ac desideria. 279. Ad intelligentiam eorum quæ sequuntur hæc sunt prænotanda : I. Luxuria est inordinatus appetitus rei venereœ, et consistit in delectatione venerea voluntarie admissa extra matrimonium. De­ lectatio autem venerea est delectatio orta ex commotione spirituum generationi inservientium, et habetur circa genitalia. Non est igitur confundenda cum delectatione mere sensibili, quæ oritur ex proportione objecti sensibilis ad sensum aliquem, v. gr., objecti 1 Cf. Addenda, p. 1101, n. 33. 288 TRACTATUS VI. —DE PRAECEPTIS DECALOGI. visibilis ad visum, audibilis ad auditum, etc. Primam plures theologi vocant etiam carnalem, et alteram naturalem. IL Variæ sunt luxuriæ species, prout diversa sunt ejus objecta. Sic specie differunt laetus et aspectus impudici; actus solitarii, et actus cum aliis exerciti; actus consummati, et non consummati; item actus consummati juxta naturam, et actus consummati contra naturam. Hæ autem species alias etiam subordinatas seu inferiores species sub se continent, ut ex dicendis patebit. III. Luxuria alia est directe quæsita, alia indirecte. Prior habetur, quando voluptas carnalis præcise in se intenditur; poste^· rior vero, quando aliud intenditur, ex quo voluptas carnalis præter intentionem suboriatur, ut fit in aspectibus vel lectionibus minus castis ex curiositate vel alio fine habitis. Hisce praenotatis: 280. Dico 1°. Omnis delectatio venerea, si est directe volun­ taria, non admittit‘parvitatem materiæ, ac proinde, utcumque levis ea sit, semper erit peccatum mortale. Ratio est, quia delec­ tatio venerea est quædam inchoata seminis effusio, seu naturalis et necessarius motus ad illam: atqui seminis effusio, si quæratur extra legitimum usum matrimonii, est gravis perturbatio ordinis essentialis, cum ex natura sua tendat ad generis humani destruc­ tionem. Ergo. . . . Dixi si est directe voluntaria, nam dari parvi­ tatem materiæ in delectatione venerea indirecte tantum volita concedunt omnes, et ratio aperta est; nam tota malitia hujusmodi delectationis desumenda est ex causa; posse autem dari causam leviter turpem, v. gr., curiosam lectionem alicujus libri minus casti, nemo unquam denegavit. — Cf. S. Alphons. nn. 415 et 484.— Viva, in prop. 40 damnat, ab Alex. VII. — Baller, not. (a) p. 396. Dico 2°. Delectatio, quæ dicitur sensibilis seu naturalis, per se caret omni culpa. Etenim delectatio ista in eo proprie consistit quod placeat tactus, vel visus proprii corporis aut alieni propter proportionem et connaturalitatem cum organo tactus vel visus, absque ulla commotione spirituum genitalium; non secus ac si quando tangeretur res blanda, v. gr., felis, holosericum, etc., vel aspiceretur res pulchra, v. gr., equus, pratum, et alia quæ natu­ raliter delectant: atqui in hisce tangendis aut aspiciendis nulla per se est aut esse potest culpa. Ergo. . . . Dixi per se, nam prac­ tice loquendo semper aderit culpa aliqua levis, non solum si tactus isti aut aspectus fiant ex curiositate, levitate, aut propter solam delectationem, juxta ea quæ alibi dicta sunt, sed etiam propter periculum transgrediendi ad delectationem veneream. — Cf. S. Alphons. n. 416. — Viva, loc. cit. — Baller, not. (a) p. 393. Agendum nunc est de peccatis luxuriæ in particulari, sed de externis tantum, quia de internis alibi satis dictum est, SEXI'. ET NON. 1’RAEC. CAP. I.—DE PEC. LUX. NON CONSUMMAT. 289 CAPUT I DE PECCATIS LUXURIÆ NON CONSUMMATIS ARTICULUS I DE OSCULIS IMPUDICIS 281. Dico 1°. Oscula ob delectationem veneream habita, in quacumque parte corporis fiant, sunt semper peccatum mortale, et contrahunt malitiam specie diversam pro variis personarum circumstantiis. Ratio primi deducitur ex prop. 40 damnata ab Alex. VII, quæ ita se habet: “Est probabilis opinio quæ dicit, esse tantum veniale, osculum habitum ob delectationem carnalem et sensibilem quæ ex osculo oritur, secluso periculo consensus ul­ terioris et pollutionis.” Ratio autem secundi est quia oscula imme­ diate et directe attingunt personam cui dantur, ac proinde censentur induere moralitatem actus consummati in quem natura sua ten dunt. — Cf. S. Alphons. n. 417. Dico 2°. Seclusa actuali delectatione venerea, peccatum oscu­ lorum mensurandum erit ex periculo illam experiendi, ac proinde si periculum erit proximum, peccatum iterum judicari debet mortale, si autem remotum, peccatum erit vel veniale tantum vel nullum. Periculum autem reputatur semper et ex natura sua proximum, si oscula fiant in partibus inhonestis seu turpibus, quales sunt genitalia et loca ipsis vicina, et fere semper, si fiant in partibus minus honestis, sed non turpibus, uti sunt brachia, pectus, et crura. Si vero oscula habeantur in partibus honestis, quales sunt facies et manus, periculum etiam judicatur proximum, saltem ordinarie, si locum habeant sæpe, morose, extra usum patriæ, et inter personas diversi sexus. Ratio omnium per se aperta est, et confirmatur ex communi consensu theologorum, ex consideratione human© naturæ, et ex ipsa experientia. — Cf. S. Alphons. nn. 417 et seq. 282. Resolves. — 1 °. Ordinarie reputanda sunt mortalia os­ cula quæ dicuntur columbina, linguam nempe in os introducendo præsertim si non ex joco aut petulantia, sed pressiori modo fiant et inter personas diversi sexus. 2°. Sententia Sanchezii, Salmanticensium et aliorum theologorum asserentium oscula pudica habita inter sponsos de futuro, licet intendatur quæpiam delectatio, quæ sit media inter veneream et naturalem, et adsit levis commotio spirituum genitalium non esse peccata mortalia, secluso periculo pollutionis vel consensus in copulam, habetur ut practice im­ probabilis a S. Alphonso. Imo S. Doctor tenet longe probabiliorem, 290 TRACTATUS VL —DE PRAECEPTIS DECALOGI. etiam speculative, et omnino sequendam esse sententiam docentem, tales actus prohibitos esse sponsis eodem modo quo vetantur solutis. Ratio est, quia sponsi nondum jus mutuum habent in corpora, neque etiam jus habent ad copulam, ad quam solam tales actus ordinantur. Verum quia prima sententia non videtur omnino destituta rationibus et auctoritatibus, poterit forte quandoque utilis esse confessariis. — Cf. S. Alphons. de matrim. n. 854. — Baller, not. (a) p. 402. 3°. Culpa vacant oscula quæ matres aut nutrices infantibus solent infigere. Idemque saltem ordinarie dicendum de aliis, qui infantes teneræ ætatis, etiam diversi sexus, secluso pravo quovis affectu, deosculantur. 4°. Non statim arguendi sunt de peccato gravi juvenes utriusque sexus qui in nonnullis jocis decenter et sine prava inten­ tione se invicem deosculantur, quamvis ab ejusmodi ludis ob periculum eis adnexum avertendi sint. ARTICULUS II DE TACTIBUS IMPUDICIS 283. Dico 1°. Tactus quicumque non secus ac oscula, si ob delectationem veneream fiant, sunt semper graviter peccaminosi, et ejusdem specificæ moralitatis ac actus consummatus in quem ten­ dunt. Ratio utriusque aperta est, et similis illi quæ adducta fuit pro osculis. Sedulo autem distinguendi sunt tactus turpes ab obscœnis. Dico 2°. Præter casum delectationis venereæ directe intentæ, tactus sunt etiam graviter illiciti, si conjuncti sint cum proximo periculo pollutionis, et nulla sit justa causa excusans. Etenim supposita hujusmodi causa, v. gr., necessitas medendi, jam pollutio inde sequens non erit amplius directe volita. — Proximitas autem periculi dijudicanda est ex natura partium quæ tanguntur, et ex aliis diversis circumstantiis personarum. 284. Resolves. — 1°. Tactus in verendis ejusdem sexus aut partibus vicinis, etiam super vestes, ordinarie non excusantur a peccato gravi, nisi forte ex petulantia, joco, levitate et obiter fiant. — Cf. S. Alphons. n. 420. 2°. A fortiori, excluso necessitatis casu, excusari nequeunt a peccato mortali tactus in verendis diversi sexus, etiam brevi tem­ pore habiti. — Probabiliter tamen arguendae non sunt de gravi culpa ancillæ quæ tangunt pudenda infantium, dum cosk vestiunt, nisi morose hoc agant. — Cf. S. Alphons. ibid. — Lacroix, η. 902. 3°. Veniale est per se tangere genitalia brutorum, quamvis tamen ea tangere usque ad. seminis effusionem, probabilius repu- SEXT. ET NON. PRAEC. CAP. I.—DE PEC. LUX. NON CONSUMMAT. 291 tatur mortale a S. Alphonso, non quidem vi perditionis seminis, sed quia talis actus vehementissime excitat. Omnino autem ex­ cusantur conjungentes equos aut boves. — Cf. S. Alphons. nn. 419 et 420. 4°. Veniale etiam est tangere ex levitate et curiositate partes minus honestas alterius sexus; at mortale si fiat morose et cum commotione spirituum genitalium. 5°. Nullo modo peccant per se qui se tangunt ad abstergendas corporis sordes, vel ad pruritum sedandum; si tamen pruritus sit tolerabilis, suadendum est ut a tactibus abstineant. — Cf. S. Al­ phons. Horn. Ap. n. 3. ARTICULUS III DE ASPECTIBUS IMPUDICIS 285. Dico 1°. Aspectus turpes sine causa sufficienti habiti, sunt graviter vel leviter peccaminosi, juxta delectationis venereœ periculum; quia hæc est tota ratio cur a jure natures prohibeantur. Ad cognoscendam autem periculi proximitatem, attendere oportet ad diversas circumstantias, nempe ad partes, quæ aspiciuntur; ad sexum, ætatem et alias naturales qualitates personæ aspectæ; ad dispositiones sive naturales sive acquisitas personæ aspicientis; ad distantiam et modum quo fiat aspectus, etc. — Cf. S. Alphons. nn. 421 et seq. Dico 2°. Aspectus graviter peccaminosi, secluso casu desiderii, non inducunt malitiam circumstantiarum personæ quæ aspicitur. Ratio est, quia hujusmodi circumstantiæ non influunt in actum, cum visus non attingat objectum immediate sicut tactus, et nemo dicat nos violare personam sacram per visum. — Cf. S. Alphons. ibid. 286. Resolves. — 1 °. Certo est mortale aspicere actum copu­ landi inter homines, non item inter bruta, saltem per se et ordinarie loquendo, licet adesse possit magnum periculum, et eo majus, quo majora sunt ipsa bruta. — Cf. S. Alphons. n. 419. 2°. Mortale est etiam aspicere verenda personæ diversi sexus, aut partes ipsis vicinas, nisi forte visio fiat a longinquo et per brevissimum tempus. Nec excusaris a gravi, si partes turpes velo tenuissimo et perlucido obtectas aspicias, quia fere talis aspectus libidinem auget, nedum minuat. Excipe tamen 1°. si aspiciens sit puer, vel valde senex, aut valde frigidus; 2°. si oculi defigantur in infantulum. — Cf. S. Alphons. n. 421. 3°. Areniale autem est per se aspicere pudenda ejusdem sexus; non autem si aspiciens esset valde pronus ad sodomiam, vel magno 292 TRACTATUS VL —DE PRAECEPTIS DECALOGI. ardore afficeretur erga personam quam in particulari aspicit,— Cf. S. Alphons. n. 420. 4°. Veniale est etiam per se aspicere partes minus honestas mulieris, scilicet brachia, crura et pectus, secluso tamen casu quo aspectus sit repetitus et morosus. Imo a mortali forte nunquam erit excusandus qui ubera mulieris pulchræ nuda cum mora nota­ bili et sine causa aspicit. — Cf. S. Alphons. n. 423. 5°. Aspectus picturarum obscœnarum ex mera curiositate ut mortalia non habentur. In praxi tamen vix a mortali posset ex­ cusari vir aspiciens pudenda mulieris depictæ, quia difficulter cavere poterit a delectatione turpi, nisi forte per brevissimum tempus aut in magna distantia fiat, aut nisi picturæ vetustas vim artificii imminuerit. — Cf. S. Alphons. n. 424. ARTICULUS IV DE SERMONIBUS ET LECTIONIBUS IMPUDICIS 287. Dico. Turpia loqui, audire aut legere delectationis venereœ causa vel cum proximo periculo consensus in illam est grave peccatum, ut per se patet. Si vero periculum non est proximum, vel proximum quidem sed simul adest causa justa loquendi, audi­ endi aut legendi illa turpia, peccatum erit aut nullum aut tantum veniale. Quod autem de turpi hic dicitur non est applicandum sermoni simpliciter obscceno. 288. Resolves. — 1 °. Graviter peccant generatim qui sermo­ nes permiscent etiam ex levitate de actu conjugali, de licitis et illicitis inter conjuges, de modis impediendi generationem, pro­ curandi pollutionem . . . præsertim si inter juvenes diversi sexus id fiat. Item qui ob jactantiam narrant propria peccata turpia. 2°. Non est per se mortale proferre turpia quidem sed non graviter talia, si fiat breviter, per jocum aut vanum solatium, nisi audientes ita debiles sint spiritu, ut grave scandalum patiantur. — Cf. S. Alphons. n. 426. 3°. Non semper ut mortalia sunt habenda tenera colloquia cum personis diversi sexus, quamvis periculis plena sint, præ­ sertim si sint diuturna, sæpe repetita, aut in locis solitariis fiant. — Cf. S. Alphons. nn. 422 et seq. 4°. Non peccant graviter qui ex mera curiositate legunt libros lepidos, quia ad libidinem non graviter excitant, nec magno peri­ culo exponunt, ut sunt multæ comœdiæ vel poemata. — Si vero ob causam legitimam, v. gr., ad discendum stilum id faciant, nullatenus peccant. SEXT. ET NON. PR AEC. CAP. II.—DE PEC. LUX. CONSUMMAT. 293 CAPUT II DE PECCATIS LUXURIÆ CONSUMMATIS Peccata luxuriæ consummata sunt duplicis generis; alia enim sunt juxta naturam, et alia contra naturam. Prima reducuntur ad fornicationem, adulterium, incestum, sacrilegium, stuprum et raptum; et secunda ad pollutionem, sodomiam et bestialitatem. De singulis breviter dicetur. ARTICULUS I DE PECCATIS CONSUMMATIS JUXTA NATURAM § I. — De fornicatione 289. Fornicatio est copula soluti cum soluta ex mutuo consensu; quare concubinatus, qui est commercium habituale soluti cum soluta, et ?7ieretricium, quod est status mulieris omnibus prosti­ tutae, ad fornicationem referuntur. 290. Dico 1°. Fornicatio est semper peccatum mortale, quia graviter prohibetur jure naturae. Etenim si fornicatio non esset sub gravi interdicta, plerumque homines a matrimonio contra­ hendo recederent, prolesque ex fornicatione suscepta absque ulla educatione derelinqueretur: atqui hoc cederet in grave nocumen­ tum totius societatis. Ergo. . . . Præterea constat ex I Cor. vi, 9; et Eph. v, 5. Dico 2°. Circumstantia concubinatus aut meretricii non est necessario in confessione declaranda, cum per se speciem peccati non mutet. Per accidens autem sæpius est explicanda ad statum et genus occasionum manifestandum, semperque confessario inter­ roganti aperienda est. — Cf. S. Alphons. n. 432. § II. — De adulterio 291. Adulterium est copula cum alterius conjuge, seu est acces­ sus ad torum non suum. 292. Dico 1 °. Adulterium præter peccatum contra castitatem aliud includit contra justitiam, quod est natura sua mortale, quia continet violationem juris stricti graviter obligantis. Imo si habetur inter duos conjugatos duplex committitur adulterium, quia duorum diversa jura læduntur. Dico 2°. Adulterium committitur, etiamsi alter conjux con­ sentiat; quia in omni casu violantur jura sacramenti et contractus indissolubilis; quæ quidem jura natura ipsa exigit, et prorsus inalienabilia sunt. 294 TRACTATUS VI. —DE PRAECEPTIS DECALOGI. § III. — De incestu 293. Incestus est concubitus cum consanguineis aut affinibus inter gradus ab Ecclesia pro matrimonio prohibitos. 294. Dico. Incestus specie differt ab aliis luxuriœ peccatis, quia graviter repugnat reverentiœ naturali debitæ parentibus, et consequenter personis quæ proxima conjunctione sanguinis aut affinitatis eis devinctæ sunt. — Cf. S. Alphons. n. 448. Utrum specie differat incestus cum consanguineis ab incestu cum affinibus, et rursus utrum specie differat incestus pro vario affinitatis et consanguinitatis gradu, atque adeo utrum gradus necessario in confessione exprimendus sit, in tractatu de poeni­ tentia, ubi de circumstantiis peccatorum aggravantibus, dicemus. § IV. — De sacrilegio 295. Sacrilegium, quatenus est luxuriœ peccatum, est violatio personœ vel loci sacri per actum venereum. 296. Dico. Copula, pollutio, vel quicumque tactus graviter turpis habitus a persona sacra, semper includit grave peccatum sacrilegii; quia præter virtutem castitatis lædit etiam religionem quæ graviter obligat ad personas sacras reverenter tractandas. Quod si hujusmodi tactus exerceatur inter duas personas Deo dicatas, duplex haberetur sacrilegium. — De sacrilegio autem locali certum est ipsum committi per copulam aut pollutionem, sed utrum per tactum etiam admittatur, non una est Doctorum sen­ tentia ut dictum est n. 215. — Cf. S. Alphons. nn. 455 et seq.; et Ho?n. Ap. n. 22. §V. — De stupro 297. Stuprum stricte acceptum apud theologos est virginis defloratio. — Deflorari autem dicitur virgo quæ congressu viri naturali ac opere consummato prima vice corrumpitur, ipsa invita. — Dixi stricte apud theologos, nam ad normam juris civilis stuprum importat oppressionem cujuscumque mulieris solutæ et honestæ, et latiori sensu cujuscumque mulieris solutæ. 298. Dico 1°. Stuprum quocumque sensu acceptum semper continet gravem malitiam specie diversam. Ratio est, quia sup­ posita oppressione, quæcumque tandem sit mulier quæ opprimitur, jam præter castitatem, læditur altera virtus, scilicet justitia. Dico 2°. Quamvis circumstantia virginitatis non sit necessario aperienda in confessione, quia est tantum aggravans, si tamen peccatum stupri est reservatum, tunc erit manifestanda, quia vox stuprum sumenda est stricte, quoties agitur de reservatione et de poenis latis contra stupratores in jure canonico. SEXT. ET NON. PRAEC. CAP. II. —DE PEC. LUX. CONSUMMAT. 295 Dico 3°. Ad stuprum non requiritur ut vis seu violentia phy­ sica inferatur; satis est enim ut puellæ alioquin invitæ consensus extorqueatur minis, fraude, dolo aut repetitis ac importunis preci­ bus, quæ ejus constantiam vincant. — Cf. S. Alphons. n. 443. — Baller, not. (b) p. 315. § VI. — De raptu 299. Raptus sensu theologico, et pro foro interno, est violentia illata personœ, aut iis quorum potestati subest, explendœ libidinis causa. — Sensu autem apud forum externum usitato, est personœ abductio e loco tuto ad locum non tutum, per vim ipsi aut iis illa­ tam, quorum potestati subest, explendœ libidinis vel matrimonii con­ trahendi causa. — Cf. Sanchez, de Matrim. lib. 7, disp. 12, n. 30. Violentia in utraque definitione intelligitur sive physica sive moralis seu per metum gravem illata; persona autem, quoad culpam theologicam, intelligitur quælibet, masculus vel femina, innupta, nupta vel vidua, honesta vel meretrix; quoad forum ex­ ternum et poenas subeundas, quælibet etiam, modo sit honestæ vitæ. — Hinc in omni stupro invenitur malitia raptus, sed non vice versa. Hisce notatis: 300. Dico 1°. Raptus est peccatum speciale, quamvis pravus actus libidinis non sequatur; et consistit præcipue in injuria quæ infertur per violentiam illatam libidinis causa. Quare circum­ stantia raptus est necessario aperienda in confessione, sive sequatur fornicatio, adulterium, etc., sive non sequatur. Dico 2°. Non est censendus raptus, si mulier plene consentiat tum abductioni tum violationi, nisi tamen sit minor et simul ejus parentes seu tutores aut curatores invite hoc patiantur. Raptus autem aderit, si abductioni tantum et non violationi, aut violationi et non abductioni consensum præbeat. — Cf. S. Alphons. n. 444. ARTICULUS II DE CONSUMMATIS CONTRA NATURAM § I. — De pollutione 301. Pollutio est seminis effusio sine congressu cum alio. Pol­ lutio voluntaria, de qua sola agimus, est vel directe vel indirecte quæsita. Dicitur etiam mollities, et differt a distillatione, quæ est effusio levis alterius humoris subtilioris. In pollutione semen ordinarie cum vehementi delectatione magnaque commotione ejaculatur; distillatio autem cum nulla ordinarie aut levi ad­ modum delectatione et commotione habetur. 302. Dico 1°. Pollutio directe et perfecte voluntaria est semper 296 TRACTATUS VI. —DE PRAECEPTIS DECALOGI. peccatum mortale, ita ut nunquam illam procurare liceat. — Ratio est 1°. quia id eruitur ex verbis Apostoli, I Cor. vi, 10: “ Neque molles . . . regnum Dei possidebunt”; 2°. quia pollutio intrinse­ cam habet repugnantiam cum natura, quæ seminis effusionem unice ad generationem ordinavit; 3°. quia si aliquando permissa, aut tantum sub veniali prohibita foret, facillime, ob tantam na­ turae corruptae in luxuriam proclivitatem, habitus pollutionis con­ traheretur, et proinde ordo naturae brevi subverteretur; 4°. quia damnata fuit prop. 49 ab Innoc. XI, quæ sic se habet: “Mollities jure naturae prohibita non est; unde si Deus eam non interdixis­ set, saepe esset bona. . . .” — Cf. S. Alphons. n. 476. — Viva, in hanc prop.1 Dico 2°. Pollutio indirecte seu in causa tantum voluntaria est peccatum grave, quoties causa proxima, et natura sua ad pollutionem tendens, v. gr., cogitationes morosæ de rebus valde libidinosis, sine justa ratione ponitur; est autem veniale, quoties causa, quæ ponitur, est remota tantum, seu talis, ut ipsi peri­ culum per accidens vel raro adjungatur. Ratio utriusquc facile colligitur ex iis quæ alibi dicta sunt de voluntario indirecto. — Cf. S. Alphons. nn. 483 et 484. 303. Resolves. — 1°. Omnis deliberata seminis effusio, quam tumvis parva, est pollutio et proinde peccatum mortale. Item mortale est acquiescere delectationi pollutionis, etiam brevissimo tempore, et licet præter intentionem et sponte accidat. A fortiori si pollutio sponte incepta conatu aliquo promoveatur. — Cf. S. Alphons. n. 477. — Lacroix, de Pœnit. n. 1034. 2°. Pollutio quæ subsequitur ex tactu, aspectu vel lectione graviter turpi et absque justa causa posita, est peccatum mortale etiam secluso actuali consensu. Ratio est, quia tunc pollutio est voluntaria in causa, cum hæc per se grave pollutionis periculum inducant. Peccatum autem veniale erit tantum, si hæc leviter turpia sint, et pollutio præter agentis intentionem sequatur. — Cf. S. Alphons. nn. 482 et seq. 3°. Culpa vacat pollutio nocturna, quia a voluntate libera non oritur, nec ullus ei præbetur assensus, ut supponitur, sed nec ani­ mum quidem libidinosum semper denotat, cum ex multis causis naturalibus possit provenire, v. gr., ex superfluitate naturæ, ex imbecillitate organorum aut dispositione nervorum. Mortalis autem erit vel venialis, si ante cubitum fuerit causata et prævisa, pro majori vel minori advertentia et causæ influxu. Sic pravæ cogitationes voluntariæ, prava colloquia et alia ejusmodi som­ num præcedentia illam mortalem facile reddent. Venialem autem tantum efficiet ordinarie intemperantia in cibo vel in potu, etc. 1 Cf. Addenda, p. 1102, n. 34. SEXT. ET NON. PRAEC. CAP. II.—DE PEC. LUX. CONSUMMAT. 297 Pariter censeri non debet mortalis pollutio nocturna quæ fit cum imperfecta voluntate et libertate, ut quandoque in semisopitis accidit; judicandum autem est, nullum consensum adfuisse, vel ad summum valde imperfectum, quando ordinarie in statu vigiliæ displicet; quia ex ordinarie contingentibus judicandum est. Idem etiam de tactibus nocturnis tenendum est. 4°. Distillatio voluntaria, etiam tantum indirecte, si notabilis sit seu cum notabili spirituum genitalium commotione fiat, pecca­ tum mortale esse potest; quia est gravis deordinatio, et proximum pollutionis periculum inducit. Si vero parva sit et absque notabili commotione, distinguendum est: 1°. Si directe voluntaria sit, a mortali non potest excusari; quia quæcumque distillatio semper, vel ut plurimum, secum fert commotionem et aliquam seminis effusionem. 2°. Si vero indirecte tantum voluntaria sit, facile ab omni peccato excusabitur; quia de tali fluxu non est magis curan­ dum, quam de emissione cujuscumque alterius excrementi quo natura se exonerare solet. — Ita expresse S. Alphonsus, n. 477. 5°. Licet alicui pruritum magnum patienti in verendis illum tactu abigere, etiam si pollutio sequatur, dummodo pruritus ille ex sanguinis acrimonia, ut ordinarie evenit, non vero ex libidinis ardore proveniat. Si enim tunc accidat pollutio, secluso consensus periculo, per accidens et proinde inculpabiliter accidit. Ceterum adhortandi sunt pœnitentes, ut in quantum fieri sine gravi moles­ tia potest, ab hujusmodi tactibus temperent. — Cf. S. Alphons. n. 483. 304. Quæres. An in feminis locum habeat peccatum pollutionis? Resp. Affirm., quamvis enim indubium sit hodie apud medicos, feminas non effundere verum semen, sed tantum humorem aliquem qui neque essentiales qualitates seminis con­ tinet, neque est ad concipiendum necessarius, sentiunt tamen, cum digitis vel instrumento aliquo utuntur, eamdem ipsissimam voluptatem carnalem, quam in congressu cum viro experirentur, eaque habita, satiatæ quiescunt, tanquam si completum esset opus conjugii. Atqui essentialis malitia pollutionis non con­ sistit proprie in materiali perditione seminis, sed in eo præcise quod extra matrimonium quæratur illa eadem voluptas quæ ab auctore naturæ alligata est tantum licito actui congrediendi, tanquam inductiva ad illum. Ergo. . . . Ex hac solutione peti debet vera ratio cur a inultis theologis dicatur, spadones, pueros et generatim omnes qui inepti sunt ad copulam proprie dictam immunes esse a malitia pollutionis, sed tantum tactus impudicos committere. Cum enim impotentes sint ad usum matrimonii, nequeunt 298 TRACTATUS VI. —DE PRAECEPTIS DECALOGI. malitiam illam contrahere quæ consistit in quaerenda voluptate matrimonii propria, extra licitum usum illius. — Cf. Revue des sciences ecclés. vol. 27, p. 586; et vol. 29, p. 98, et p. 205. — Baller, not. (a) p. 417. Animadvertendum hic est, feminas generatim et a fortiori juniores puellas non esse interrogandas a prudenti confessario, num adfuerit aliqua effusio humoris ... vel completa satisfactio . . . aut exhaustio quædam, etc., quoties in confessione accusatur ab illis aliquod peccatum solitarium contra sextum præceptum. Quare si aliqua puella dicit dum confitetur: turpiter me ipsam tetigi — vel—feci aliquam turpitudinem cum me ipsa, vel aliud simile, intelligendum est ipsam peccatum pollutionis patrasse, utut forte nonnisi tactum impudicum admiserit. Ratio cur non debent fieri istæ interrogationes est, quia obstat decentia in confessionali servanda, et periculum adest ne puella scandalum patiatur. § Π. — De sodomia 305. Horrendum sodomiæ crimen est concubitus cum persona ejusdem sexus vel diversi, sed in vase indebito. Hinc duplex dis­ tinguitur: 1°. perfecta, quæ est concubitus cum persona ejusdem sexus; 2°. imperfecta, quæ est concubitus cum persona diversi sexus extra vas naturale. 306. Dico 1°. Sodomia est crimen multo gravius simplici pol­ lutione. Constat ex horrore quem apud omnes excitat, tum etiam ex inauditis poenis a Deo inflictis Sodomæ et aliis civitatibus hoc peccato inquinatis. Dico 2°. Sodomia perfecta specie differt ab imperfecta, quia ferri in sexum et in vas indebitum duplicem continet specialem malitiam. Verum quamvis sodomia imperfecta sit et ipsa grande peccatum, cum tamen simpliciter nominatur sodomia, perfecta tantum intelligitur, præsertim ubi agatur de censuris et reservatione, nisi superior contrarium declaraverit. — Cf. S. Alphons. n. 471. 307. Quæres. An sit in confessione declarandum, quis fuerit agens aut patiens in sodomia? Resp. Neg., quia species peccati eadem est: at circumstan­ tia pollutionis, quæ in agente facilius accidere potest, omnino declaranda est. — Cf. S. Alphons. n. 468. § III.—De bestialitate 308. Infandum et execrandum bestialitatis crimen est concu­ bitus cum bestia. 309. Dico 1°. Bestialitas est gravissimum inter luxuriæ pec­ cata, tum quia maxime repugnat naturæ rationali commisceri cum bestia, tum quia gravissime puniebatur in antiqua lege; OCTAVUM PRAECEPTUM. 299 dicitur enim Exod. xxii, 19: “Qui cum jumento aut pecore coierit, morte moriatur; pecus quoque occidite.” Imo peccatum istud est horribilius ipsa sodomia, quia accedere ad diversam speciem magis adhuc distat a recto ordine quam accedere ad sexum aut vas indebitum. — Cf. S. Alphons. n. 474. Dico 2°. Tactus impudici cum bestiis, quamvis non sint pec­ cata bestialitatis proprie dicta, sunt tamen declarandi, quando aliqua venerea delectatio ex iis quaeritur. Non autem videtur circumstantia necessario declaranda, si quis mediante lingua ju­ menti aut alterius bestiæ, voluptatem veneream aut pollutionem in se excitet. Nec est necesse explicare in confessione, cujus speciei fuerit bestia, neque utrum fuerit mas aut femella. — Cf. S. Alphons. n. 474. DE SEPTIMO ET DECIMO DECALOGI PRÆCEPTO Non furtum facies. — Non concupisces domum proximi tui, non servum, non ancillam, non bovem, non asinum, nec omnia quæ illius sunt. — Exod. xx, 15 et 17 Septimum Decalogi præceptum prohibet omnem injustitiam externam in bonis fortunæ proximi. — Decimum vero etiam pec­ cata interna concupiscentiae, id est desiderii bonorum proximi et actionis injustæ, vetat. Cum de variis injustitiae peccatis circa bona fortunæ dicturi simus in tractatu particulari de justitia et jure, nihil est quod de duobus hisce praeceptis hic addatur. DE OCTAVO DECALOGI PRÆCEPTO Non loqueris contra proximum tuum falsum testimonium. —Exod. xx, 16. — Non falsum testimonium dices. — Matth. xix, 18 Hoc præceptum, quatenus est negativum, prohibet praecipue et primario, ne dicatur falsum testimonium, tum in judicio, tum extra judicium; indirecte et secundario, ne laedatur fama et honor proximi. Quatenus autem affirmativum est, jubet, juxta Catechismum Romanum de 8 præc. n. 2, “ut simulatione, fallaciis­ que sublatis, dicta et facta nostra simplici veritate metiamur.” Quare hoc praecepto prohibetur: 1°. perjurium in proximum; 2°. mendacium; 3°. detractio; 4°. contumelia; 5°. judicium teme­ rarium et suspicio injuriosa. De singulis dicendum, excepto per­ jurio, de quo satis in secundo praecepto. 300 TRACTATUS VI. —DE PRAECEPTIS DECALOGI. CAPUT I DE MENDACIO ET RESTRICTIONE MENTALI 310. Mendacium est loculio contra mentem, vel, ut ait S. Au­ gustinus, est “dicere aliquid scienter aliter ac sentimus.” Si fiat nutibus vel aliquo facto, vocatur simulatio, quæ iterum dicitur hypocrisis, quando quis alterius personam simulat, v. gr., cum peccator simulat personam justi. — Ad verum mendacium non requiritur ut habeatur expresse intentio fallendi, nam ut ait idem S. Doctor: ‘1 Omnis qui mentitur contra id quod animo sentit, loquitur voluntate fallendi.” — Cf. S. Thom. 2-2, q. 110, art. 1.— S. August. Enchir. cap. 18 et 22. Triplex distinguitur mendacii genus: 1°. damnosum, quo in­ justum damnum alicui infertur; 2°. officiosum, quod propriæ vel alienæ utilitatis gratia profertur; 3°. jocosum, quod dicitur ex joco et sola nugandi causa. 311. A mendacio autem valde differt restrictio mentalis, quæ est actus mentis verba alicujus propositionis ad alium sensum, quam naturalem et obvium, detorquentis vel restringentis; unde fit ut vera non sint, nisi sumantur juxta sensum quem in mente loquentis habent. — Duplex autem distinguitur, nempe pure seu stricte mentalis, si sensus loquentis percipi nullo modo possit, et hæc proprie mentalis dicitur, et late seu im­ proprie mentalis, si sensus propositionis ex adjunctis possit colligi. 312. Dico 1°. Mendacium proprie dictum est sane aliquid intrinsece malum, sed veniale peccatum non excedit si est jo­ cosum, aut etiam officiosum; si vero est damnosum erit leve aut grave peccatum pro quantitate damni illati. Ratio primi est, tum quia rectæ rationi repugnat signis locutionis uti contra eorum naturalem finem et institutionem, hominisque unitatem velle quasi destruere; tum quia admissa liceitate mendacii, ordo so­ cietatis, qui mutuo commercio et fide nititur, omnino subver­ teretur. Ratio autem secundi desumitur ex communi consensu theologorum, ex fidelium persuasione, et ex ipsa natura illius repugnantiae cum recta ratione, quæ sane gravis non apparet. Demum ratio tertii est, quia in mendacio damnoso præter virtutem veracitatis laeditur justitia quæ obligat sub gravi vel levi juxta damnum quod infertur. — Cf. S. August, lib. de mend, et cont. mend. — S. Thom. loc. cit. art. 3 et 4. Dico 2°. Nunquam licet uti restrictione pure seu proprie mentali, quia, ut ex ejus definitione patet, hoc esset simpliciter mentiri. At aliquando licet ex justa causa uti restrictione late id OCT. PRAEC. CAP. I.—DE MENDACIO ET RESTRICTIONE MENTALI. 301 est improprie mentali, quando sensus a loquente intentus intelligi possit. Ratio est, quia hoc non est malum in se, cum proximus non proprie decipiatur, sed ex justa causa tantum permittatur ejus deceptio: aliunde ad bonum societatis requiritur ut medium adsit licite celandi secretum; aliquando autem aliud medium non suppetit præter restrictionem late seu improprie mentalem. — Dixi, ex justa causa; quia si usus talium restrictionum absque proportionala causa permitteretur, nemo posset aut vellet alteri credere; hoc autem in maximum humanæ societatis damnum cederet. — Cf. S. Alphons. de secund, prœc. Decal, nn. 151 et 152. — Lacroix, lib. 3, η. 287. 313. Resolves. — 1 °. Errant sane qui malitiam mendacii vel unice vel primario reponunt in eo quod jus audientium lædatur. Ex hoc enim deduceretur Deum, apud quem nullum jus proprie habemus, posse quandoque mentiri, quod plane destrueret nostram fidem. — Cf. Mazella, de Virt. inf. n. 698. 2°. Non sunt mendacia locutiones tropicæ, ironicæ, hyperbolicæ, quæ ut tales facile ab audientibus accipi possunt et solent. Multo minus parabolæ, quibus tam frequenter ipse Christus utebatur. 3°. Non mentiuntur qui fabulas conscribunt, vel ex joco dicunt aperte falsa, quia tunc verba proferuntur et intelliguntur cum alia significatione superaddita, sed facile admissa a colloquentibus. 4°. Culpa non caret, qui utitur restrictione late mentali, 1°. si id faciat absque ratione, sed ex sola intentione decipiendi, quia est abusus signorum; 2°. si interrogans habeat jus inquirendi aut imperandi veritatis confessionem, quia juri illi respondet regulariter in subdito obligatio fatendi veritatem sine ambiguitate. — Cf. S. Alphons. loc. cit. n. 154. 5°. Possunt tamen uti hujusmodi restrictione omnes personæ publicæ interrogatae de rebus suæ fidei commissis, ut sunt secre­ tarii, legati principuin, duces exercituum, magistratus, advocati, medici, chirurgi, obstetrices, et quisquis officium et rationem habet veritatem aliquam occultandi. Si enim secreta his personis commissa violarentur, gravissima inde sequerentur incommoda in societate. 6°. Item potest famulus, jussu domini, negare ipsum esse domi, quamvis adsit; quia talis locutio generatim usu recepta est ad significandum, eum non esse domi, quatenus videri aut visitari possit. Attende tamen ad locorum consuetudinem. — Cf. S. Alphons. loc. cit. n. 165. 7°. Licet addere juramentum restrictioni late et non stricte 302 TRACTATUS VI. —DE PRAECEPTIS DECALOCI. mentali, quia juramentum sequitur naturam actus cui adjicitur. — Cf. S. Alphons. loc. cit. n. 151. CAPUT II DE DETRACTIONE 314. Detractio est injusta violatio famæ, seu denigratio aut im­ minutio bonœ œstimationis quam alii habent de vita et moribus proximi absentis. — Dicitur absentis, tum quia plerumque ille cui detrahitur physice abest, tum quia si adest, verba proprie non diriguntur ad illum, et consideratur quasi absens. Detractio dicitur simpliciter talis, si fama proximi violetur revelatione criminis veri; denominatur autem caluinnia, si famæ violatio ex appositione criminis falsi sequatur. Utraque duplici modo fieri potest: 1°. directe, si falsum crimen imponatur, si verum amplificetur, si occultum manifestetur, si opus bonum sinistre accipiatur; 2°. indirecte, negando nempe bona opera proximi, vel illa minuendo, vel etiam quandoque tacendo aliis laudantibus, vel frigide laudando. 315. Dico 1 °. Omnis detractio est peccatum mortale ex genere suo, quia opponitur justitiæ, quæ obligat sub gravi, et quoniam bona famæ sunt meliora bonis fortunæ, detractio per se est pec­ catum gravius quam furtum. — Verum gravitas vel levitas detrac­ tionis non est mensuranda præcise ex gravitate defectus seu criminis quod de proximo narratur, sed praecipue ex gravitate damni quod proximus ex eo pati potest. Quare ad cognoscen­ dam in casu particulari gravitatem peccati, attendendum est ad qualitatem tum personae detrahentis, tum personae lœsœ. Ratio est, quia major vel minor fides praestabitur pro majori vel minori loquentis auctoritate, et majus vel minus sequetur famæ detri­ mentum pro ratione majoris vel minoris aestimationis qua per­ sona læsa gaudet. — Cf. S. Alphons. n. 967. Dico 2°. Quamvis in nullo unquam casu liceat falsum crimen alteri apponere, cum mendacium sit aliquid intrinsece malum, licet tamen, justa de causa, crimen alterius occultum etiam cum jactura famæ ipsius manifestare; quia possunt adesse circum­ stantiae, in quibus jus proximi ad famam conservandam a potiori jure elidatur, et tunc neque caritas urgeret, quia hæc non obligat cum gravi incommodo, neque justitia, quia non datur jus contra jus praevalens. — Cf. S. Alphons. nn. 968 et 972. Dico 3°. Detractor tenetur ex justitia quantum fieri potest, tum ad reparandam famam injuste ablatam, tum ad compen- OCTAVUM PRAEC. CAP. IL —DE DETRACTIONE. 303 sanda omnia damna temporalia ex diffamatione provenientia et aliquo modo prævisa. Ratio primi est, quia per ablationem famæ irrogata est injuria damnosa per læsionem juris stricti quod in integrum resarciri debet. Ratio autem secundi est, quia omnia damna provenientia ex detractione tribuenda sunt detractori, ut causæ eorum efficaci. Adverte tamen obligationem restituendi famam esse personalem, obligationem vero reparandi damna, quæ ex diffamatione orta sunt, esse realem et proinde ad hæredes transire. — Cf. S. Alphons. nn. 991 et 996. Dico 4°. Restitutio famæ alio modo facienda est a calumnia­ tore ac a simplici detractore. Etenim calumniator tenetur dicta retractare, et quidem per se etiam cum jactura propriæ famæ, si aliter reparatio fieri nequeat; quia melior est conditio innocentis quam nocentis, et hic malitiæ suæ imputare debet quidquid propterea est passurus. Simplex vero detractor dicta retractare ne­ quit, quia sic mentiretur; quare aliter, quantum in ipso est, famam restituere debet, dicendo, v. gr., se male locutum fuisse, se erra­ visse, aut quid simile; non enim hi solum errant qui a veritate, sed etiam qui a rectitudine recedunt, juxta illud Prov. xiv, 22: “Errant qui operantur malum.” Sed sæpe modus ille non sufficit apud intelligentes et astutos, qui potius ex his formulis conjiciunt, verum esse crimen, quod non asseritur aperte esse falsum. Tunc igitur detractor, tacendo de dictis, data occasione, cum dexteri­ tate et veritate laudare et honorare debet eum cui detraxit. — Cf. S. Alphons. n. 992. QUÆSITA 316. Quær. 1°. An sit gravis detractio revelare uni viro prudenti aliquod peccatum mortale alicujus, quod multum quidem dedecoret, at non habeat specialem malitiam? Resp. Neg., probabiliter, et ratio est, quia cum fama con­ sistat in communi æstimatione hominum, non censetur absolute diffamatus qui apud unum vel alterum dumtaxat bonum nomen amisit. — Cf. S. Alphons. n. 973. Quær. 2°. An specie differant detractiones in materiis specie diversis? Resp. Neg., probabiliter, quia licet tales detractiones materialiter specie distinguantur, moraliter tamen unam ho­ minis famam lædunt, non secus ac contumeliæ sunt ejusdem speciei propter unitatem honoris contra quem tendunt. Quare confessarius inquirere non debet de quibusnam materiis detra­ xerit pœnitens, non solum quia de obligatione non constat, sed 304 TRACTATUS VI. —DE PRAECEPTIS DECALOGI. etiam quia a cognitione divers® materi® detractionis facile devenire posset ad cognitionem ipsius personæ cui detractum est, et ita ipsa confessio a detractionis vitio non esset immunis. Imo quia probabile etiam est, detractiones de diversis materiis, si aliunde non interrumpantur, unum esse numero peccatum, confessarius abstinere debet ab inquirendo non solum quœnam fuerint materiæ detractionis, sed etiam num fuerint plures.— Cf. Lugo, de Pœnit. disp. 16, η. 265. — Baller, not. (a) p. 429. Quær. 3°. An crimen publicum revelari possit illud igno­ rantibus, at degentibus in eodem loco ubi crimen jam est publicuml Resp. Affirm^ saltem absque peccato gravi, quia amissa fama relate ad communitatem in qua quis vivit, per publicitatem criminis sive hæc sit juris sive facti, jam nequit amplius grave damnum irrogari. Si vero quaeratur, an crimen jam pub­ licum in uno loco possit revelari ubi crimen adhuc ignoratur, respondetur multum disputari apud theologos, sed juxta S. Alphonsum aliosque non paucos, probabiliter non esse mortale sive crimen manifestetur ubi facile et brevi erit publicandum, sive agatur de locis ad quæ divulgatio vel nunquam vel non nisi post diuturnum tempus est perventura. — Cf. S. Alphons. nn. 974 et 975; et Horn. Ap. n. 12. — Lugo, de just, etjur. disp. 14, sect. 5. Quær. 4°. Quid sentiendum de more apud nos vigente divul­ gandi totam vitam eorum, qui in supremos Magistratus aut Legis­ latores eligendi sunt? Resp. Est certo licitum, sive justitia inspiciatur sive caritas, ea crimina manifestare quæ, utut occulta, candidatum minus ido­ neum reddunt muneri in quod esset eligendus, tum quia bonum commune praevalere debet privato, tum quia ad mentem Constitu­ tionis qua regimur, et universalis consuetudinis, candidati illi censentur cedere de jure suo statim ac consentiunt electioni populari. — Verum hac in re adesse debet limes, ac proinde damnandi sunt illi qui vel pruritu omnia divulgandi, vel studio partium abducti ea etiam attingunt crimina quorum notitia nihil confert ad bonum publicum. — Cf. Kenrick, tract. 10, n. 139. Quær. 5°. A?i peccet graviter ille qui gravia et occulta peccata alterius refert tantum ut ab aliis audita, v. gr., si dicat: fertur, narrant, audivi de tali hoc vel illud? Resp. Certo peccat graviter contra caritatem et justitiam, si ita ea referat ut alii sint merito iis credituri, v. gr., si asserat se ea quæ narrat audivisse a persona fide digna, quia tunc cau- OCTAVUM PRAEC. CAP. II, —DE DETRACTIONE. 305 sam sufficientem credendi malum præbet; secus autem si pro­ babiliter fides dictis non adhibeatur, quia tunc nulla infamia inde orietur. Si vero audita referat coram iis qui probabiliter ea credent ex levitate aut malitia propria, peccat quidem con­ tra caritatem, quia quisque sub gravi tenetur ex caritate tol­ lere occasionem damni alterius cum facile potest, at non contra justitiam, quia non est efficax causa damni. — Cf. S. Alphons. n. 977. Quær. 6°. Quomodo peccent audientes detractionem? Resp. Sicut totam malitiam detractionis contrahunt, ac proinde justitiam lædunt, qui ita audiunt ut novos stimulos de­ trahentibus adjiciant, sic omnino excusantur qui, ubi adver­ tunt detractionem, discedunt, sermonem expungunt, aut faciem avertunt atque tristes se ostendunt, juxta illud Prov. xxv, 23: “Dissipat facies tristis linguam detrahentem.” — Verum, extra duplicem hunc casum, distinguendum est inter personas par­ ticulares et superiores. Persona particularis plerumque aut omnino aut saltem a gravi peccato excusatur, si detractionem non impediat, ex verecundia aut timore vel etiam ex negligentia, etiamsi commode possit, modo de illa non gaudeat, nec præter infamiam aliud damnum accedat. Ratio est, quia in hac materia sæpe constare nequit correctionem esse profu­ turam; imo sæpe periculosum est, et merito timeri potest, ne detractio potius augeatur vel producatur. At superior peccat contra caritatem, si detractionem non impediat in quantum commode potest, etiamsi de ea non gaudeat; quia illi specialis obligatio incumbit corrigendi detrahentem, aut damno subditi infamati obviandi. Probabilius autem non peccat contra jus­ titiam neque superior detrahentis, quia non tenetur invigilare bono alterius non subditi; neque superior infamati, quia ipsi non incumbit ex justitia bono temporali subditi attendere. — Cf. S. Alphons. nn. 979, 980 et 981. Quær. 7°. Quœnam sint causœ a restitutione famæ excusantes? Resp. Sequentes communiter admittuntur: 1°. si delictum quod uni vel pluribus revelasti, ex alia via publicum evaserit, aut si fama alio modo reparata sit, v. gr., per sententiam judi­ cis, etc.; 2°. si prudenter judicetur criminis memoriam, temporis decursu, oblivione deletam esse; 3°. si restitutio famæ fieri ne­ queat sine vitæ periculo, quia vita est bonum ordinis superioris; item si restitutio famæ sit multo minoris valoris ac jactura quam pati deberet diffamator, v. gr., si esset homo honoratus et præsertim bono publico vel religioni valde utilis; 4°. si reparatio 306 TRACTATUS VI. —DE PRAECEPTIS DECALOGI. sit moraliter impossibilis ob nimiam locorum distantiam aut alias speciales difficultates, quæ præsertim in reparatione simplicis detractionis reperiuntur, v. gr., si qui audierunt detrahentem, a praeoccupata opinione revocari non possint; 5°. si judicetur detractioni fidem adhibitam non fuisse ab audientibus, ut fit sæpius, quando in iræ calore detrahitur; 6°. si infamatus obliga­ tionem expresse vel tacite remiserit, modo remittere possit;, imo quandoque sufficit condonatio praesumpta. Eam autem remit­ tere non potest, quando ex ejus infamia sequitur scandalum, aut damnum vel commune vel suorum, etc., v. gr., si agatur de infamia sacerdotis, magistratus, etc. — Cf. S. Alphons. nn. 997 et 998. Quær. 8°. An qui est materialiter tantum calumniator, quia scilicet manifestavit crimen falsum quod putaverat esse verum, debeat famam restituere cum periculo amittendi suam? Resp. Calumniator materialis, detecto errore, tenetur ad restitutionem, at non tam stricte quam qui calumniam fecit per injuriam formalem: hic enim tenetur cum detrimento famæ suæ etiam æquali, primus non item, sed tantum quatenus sine suo notabili incommodo potest. — Cf. S. Alphons. n. 993. Quær. 9°. An sit obligatio restituendi famam ex simplici detractione materialiter tantum injusta, v. gr., si quis detrahat ex inadvertentia? Resp. Affirm., statim ac advertitur ad injustitiam, pari modo quo incendens alterius domum sine culpa formali, tenetur ignem extinguere, statim ac advertit, si commode potest, secus damnum quod inde sequitur ipsi imputabitur. — Cf. S. Alphons. ibid. Quær. 10°. An infamans teneatur famam restituere etiam coram iis, qui crimen a se revelatum mediate acceperint? Resp. Neg., si non prævidit, ne in confuso quidem, propa­ gationem suæ detractionis, et a fortiori, si ante vel post viola­ tionem famæ secretum postulavit; nam tunc non est vera et injusta causa extensionis damni. — Secus vero dicendum si ideo detraxit, ut audientes adduceret ad infamiam repetendam, quia tunc ii censendi sunt tanquam causa instrumentalis qua utitur detractor. — Verum si adfuit quidem prævisio propagationis at non expressus et positivus animus nocendi ope audientium, juxta S. Alphonsum, verius tenetur, quia sola prævisio sufficit ut detractor dicatur vera causa totius damni. Attamen videtur posse excusari a tali onere non solum ratione impossibilitatis OCTAVUM PRAEC. CAP. HI. —DE CONTUMELIA. 307 moralis, quæ sæpe adest, sed etiam quia tandem vera causa tanti damni est actio libere posita ab audientibus. Præterea, teste Card, de Lugo, praxis confessariorum est ut non imponatur tale onus. — Cf. S. Alphons. n. 991. — Lugo, de just. et jur. disp. 15, nn. 15 et 16. Quær. 11°. An excuseris a restitutione famæ, si etiam læsus tuam famam violaverit, nec restituere velit? Resp. Negant multi theologi, sed probabilius affirmandum est cum S. Alphonso; quia non teneris alteri jus suum reddere, si ille recusat tibi reddere tuum. — Cf. S. Alphons. n. 999. CAPUT III DE CONTUMELIA 317. Contumelia est injusta honoris læsio præsenti et scienti irrogata. Honor autem est externa testificatio œstimalionis quæ de alicujus excellentia interne habetur. Præsens vero aliquis esse potest, vel personaliter seu physice, vel moraliter per imaginem, perque aliud in quo aliquatenus repraesentetur. — Contumelia fieri potest sive negative, per omissionem honoris hic et nunc debiti; sive positive, verbis nempe, factis aut signis contemptus. Quando fit verbis, diversa nomina sortitur, quæ sæpe indiscriminatim usurpantur, aliquatenus tamen inter se discrepant. Dicitur enim convicium, si naturales defectus; contumelia simpliciter, si defec­ tus morales; improperium, si indigentiam, generis vel conditionis vilitatem, objiciat. — Cf. S. Thom. 2-2, q. 72, art. 1, ad 3. Ad contumeliam referuntur: 1°. irrisio, qua quis verbis et risu contemnitur; 2°. subsannatio, qua quis gestibus ridiculis irridetur; ab ea differunt, quia contumelia honorem deprimere intendit, hæ vero pudorem et verecundiam causare. — Cf. S. Thom. 2-2, q. 75, art. 1. 318. Dico. Contumelia est peccatum mortale ex genere suo, et strictam inducit obligationem reparationis. Ratio primi est, tum quia in aestimatione hominum honor sæpe plus reputatur quam fama, ac proinde contumelia gravius peccatum est quam detractio, tum quia Matth. v, 22 dicitur: “Qui dixerit fratri suo. . . . Fatue, reus erit gehennae ignis.” Ratio autem secundi est, quia jus laesum et reparabile debet reparari. — Cf. S. Alphons. n. 966. 319. Resolves. 1°. Honor publice per contumeliam abla­ tus, publice est restituendus coram illis qui dehonorationis testes 308 TRACTATUS VL —DE PRAECEPTIS DECALOGI. fuerunt, vel saltem ita, ut satisfactio ad ipsorum notitiam pervenire possit. Sufficit auteip, ut satisfactio fiat per aliam personam, quæ nomine dehonorantis veniam petat. — Cf. S. Alphons. n. 984. 2°. Ea honoris restitutio requiritur, quæ censeatur sufficiens ad manifestandam æstimationem juxta personæ offensæ condi­ tionem, ac proinde si qui dehonoravit fuerit superior, sufficiet si dehonoratum salutet, aut ei benevolentiam ostendat. — Cf. S. Alphons. n. 986. 3°. Si inhonoratus vindictam sumpsit, v. gr., alterum per­ cutiendo, vulnerando, etc., plerumque pro honore non requiritur ulterior satisfactio; quia ille pro satisfactione videtur acceptare vindictam, alter vero non resistendo videtur fateri suam culpam et æstimationem de altero. — Cf. S. Alphons. n. 989. 4°. In praxi multo ties expedit ut confessarius omittat monere pcenitentem, in bona fide existentem, circa satisfactionis obliga­ tionem, maxime si prævideat monitionem non profuturam esse; vel si putet eum, qui dehonoratus fuit, facile id condonare, aut recusaturum esse reparationem præsertim publicam, ne memoria injuriæ apud alios redeat, aut ne ipse rubore magis afficiatur, etc. — Cf. S. Alphons. n. 988. CAPUT IV DE JUDICIO TEMERARIO, SUSPICIONE ET DUBITATIONE TEMERARIA 320. Judicium temerarium est firmus assetisus ex levibus in­ diciis formatus de aliquo peccato vel defectu proximi; suspicio autem temeraria est quædam inclinatio ad assensum de malo proximi ex insufficienti ratione, seu est assensus inchoatus quo quis ex insufficienti ratione judicat probabiliter latere aliquod funda­ mentum male opinandi de proximo. Demum dubitatio est sus­ pensio animi in neutram partem se determinantis circa honestatem proximi. 321. Dico 1°. Judicium temerarium est peccatum mortale ex genere suo. Ratio est, quia unusquisque jus habet ad bonam sui existimationem apud singulos, nec malus præsumi debet, donec probetur. — Verum ad gravitatem judicii temerarii re­ quiritur: 1°. ut sit firmum, seu citra dubium; 2°. ut sit plene deliberatum et voluntarium; 3°. ut sit in re gravi de persona determinata et cognita; 4°. ut innixum sit indiciis quæ uti levia et inepta ad judicandum cognoscantur. Ratio horum est, quia secus non esset verum judicium, neque vere temerarium, neque graviter proximo injuriosum. — Cf. S. Alphons. n. 962. OCTAVUM PRAEC. CAP. V. —DE VIOLATIONE SECRETI. 309 Dico 2°. Suspicio et dubitatio temeraria sunt venialia tan­ tum ex genere suo. Ratio est, quia ob debilem et facile mobilem adhaesionem ordinarie leve tantum damnum proximo afferunt, cum famam non tollant, sed tantum minuant et dubiam reddant. — Cf. S. Alphons. n. 963. 322. Resolves. — 1°. Non peccat graviter qui de proximo sinistre judicat, si judicium innititur indiciis ad prudentem proba­ bilitatem sufficientibus, quia moralis certitudo et vera probabili­ tas non adeo distant, ut censeatur gravis injuria habere quasi certum quod est valde probabile. — Cf. S. Alphons. n. 962. 2°. Non peccat graviter qui judicando non advertit plene ad motivorum insufficientiam, quamvis advertat se minus prudenter judicare, vel si negligentiain tantum levem admittat in repellendo judicio. — Cf. S. Alphons. ibid.; et Horn. Ap. n. 1. 3°. Non peccat graviter qui temere judicat de aliquo indeter­ minato inter plures, v. gr., alicujus coetus vel communitatis, vel etiam de aliquo determinato quidem, sed sibi ignoto. — Cf. S. Alphons. ibid. 4°. Suspicio vel etiam dubitatio plane temeraria, nulli scilicet innixa rationi, peccatum mortale esse potest, si versetur circa peccata valde extraordinaria et gravia ratione conditionis persona­ rum quas respicit; quia hujusmodi suspicio aut dubitatio major injuria est, quam judicium etiam firmum circa peccata minus gravia. — Cf. S. Alphons. n. 964. 5°. Licet damna praecavere ex timore non omnino impru­ denti; atque ita, v. gr., potes res tuas sub custodia servare, ne surripiantur a peregrino domi tuæ commorante; quia, etsi non possis positive judicare, hunc vel illum esse furem, potes tamen optime tibi consulere, cum certo scias inter homines esse aliquando fures, quamvis a furto alieni existimentur. — Cf. S. Thom. 2-2, q. 60, art. 4, ad 3. DE VIOLATIONE SECRETI 323. Secretum hic dicitur quidquid vel ex natura sua, vel ex speciali contractu, occultum servari debet.—Triplex distinguitur et est 1°. naturale, si ab ipsa natura rei celandæ imponatur, v. gr., si quid scias quod manifestare nequeas sine gravi alterius læsione sive in aestimatione, sive in bonis, etc., 2°. promissum, si quis, arcanum ab alio audiens vel casu discens, promittat se id non revelaturum; 3°. commissum, si quis alteri quidpiam manifestet, et simul ab ipso silentium circa illud tacite vel expresse exigat. Mt η 4 μ 1 i 310 TRACTATUS VL —DE PRAECEPTIS DECALOGI. 324. Dico 1°. Secretum naturale in re gravi obligat sub gravi, et quidem ex justitia, nisi justa causa excuset. Ratio est, quia ex revelatione secreti sequitur damnum proximi, qui jus habet, ne sine causa rationabili lædatur. Dico 2°. Secretum promissum, præter obligationem secreti naturalis, quam ratione materiæ aliquando inducere potest, vi solius promissionis obligat graviter vel leviter juxta intentionem promittentis; leviter, si promittens, ut sæpe fit, ex fidelitate tantum; graviter in materia gravi, si ex justitia se obligare voluerit. Dico 3°. Secretum commissum seu communicatum, quod dicitur etiam rigorosum, obligat sub gravi ex justitia, et quidem strictius quam secretum mere naturale, atque etiam promissum; quia præter obligationem naturalem urget etiam obligatio ex con­ tractu oneroso expresse vel tacite suscepta. — Cf. S. Alphons. n. 970. — Baller, not. (a) et (b) p. 440. QUÆSITA 325. Quær. 1°. Quænam sint causæ justœ manifestandi secre­ tum quodcumque, etiam si sit commissum? Resp. Sunt 1°. consensus recte præsumptus illius cujus interest secretum occultari; 2°. divulgatio rei aliunde profecta; 3°. damnum ex secreto secuturum reipublicæ, vel privatis inno­ centibus, vel ipsi committenti, aut etiam illi cui committitur secretum. — Dixi secuturum, quia si agatur de damno jam illato non potest licite revelari secretum commissum, quamdiu damnificator ipse se prodere non tenetur, etsi secretum naturale aut promissum possit, imo debeat judici legitime interroganti manifestari, ut damnum jam illatum vindicetur. Ratio discri­ minis est, quia obligatio, quæ secretum naturale aut promis­ sum afficit, est essentialiter conditionata, et veluti supervenit obligationi præexistenti respondendi judici legitime interroganti. At si sermo est de secreto commisso, judex vel superior ne­ quit abrogare jus naturæ, quod exigit illud servari debere, nisi alia via res sit jam cognita. — Cf. S. Alphons. nn. 970 et 971. — Baller, not. (a) p. 441. Quær. 2°. An possis revelare secretum, si promiseris illud servare etiam cum vitœ jactura? Resp. Affirm., si illud exigat bonum commune, quia tunc hujusmodi promissio est natura sua invalida. Secus vero respondendum si agatur de tuo proprio damno simpliciter gravi quia juri tuo expresse renuntiasti, et illicitum non est permittere OCTAVUM PRAEC. CAP. V. —DE VIOLATIONE SECRETI. 311 ut incurras grave damnum ad promissionem servandam. — Cf. S. Alphons. n. 971. Quær. 3°. An peccet graviter qui revelat secretum uni vel alteri viro probo sub eodem secreto? Resp. Neg., probabiliter per se; quia in hoc casu gravis injuria erga alium committi non videtur, nisi tamen reveletur personæ cui secretum tibi committens specialiter \roluisse illud celari merito præsumitur. — Dixi, per se; quia in praxi, ob cir­ cumstantias secreti, revelatio facile gravis evadet, quando scilicet personas, quibus acceptum secretum committis, nimis leviter supponis ita discretas, ut illud sint certo servaturae. — Cf. S. Alphons. n. 971. Quær. 4°. An graviter peccet aperiens aut legens alterius litteras? Resp. Affiir?n., quia jure naturali et jure gentium gravis obligatio inest secreta litterarum illæsa servandi; secus com­ mercium humanum pessumdaretur. Excipe tamen casus se­ quentes: 1°. si adsit consensus tacitus aut praesumptus illius qui scribit, vel illius ad quem litteræ mittuntur; 2°. si cognos­ catur vel praesumatur litteras continere res levis momenti; 3°. si justa de causa fiat, v. gr., ad damnum publicum aut priva­ tum avertendum, modo non plus legatur quam ad hunc finem necessarium est; 4°. si litteræ ex levitate aut ex aliqua inadver­ tent ia aperiantur. — Cf. S. Alphons. de Peccatis, n. 70; et Horn. Ap. nn. 5 et 6. Quær. 5°. An unquam possis uti scientia injuste acquisita ad te, puta, liberandum? Resp. Affirm., in casu quo si eam notitiam non habuisses potuisses jure tuo, ut tibi consuleres, illam expiscari, et dolo etiam inquirere secretum: secus non potes: potest igitur hoc fieri 1 °, quando ille possessor sui secreti te injuste vexat, cum vim vi repellere liceat: 2°. quando tenetur secretum revelare, quia tunc non est ipsi jus ad retinendum illud; 3°. quando interest reipublicæ illud manifestari ad communem salutem. Non tamen potes ea uti propter tuum aliquod bonum ex revela­ tione resultans, vel malum aliquod proprium evitandum, neque propter illud malum cujus causa potes revelare secretum juste acquisitum. Quod si illud permitteretur, aperiretur ostium et licentia exquirendi per fas et nefas secreta proximi ob nos­ tram ut ilitatem ; litteræ interciperentur et aliæ fraudes adhiberen­ tur in perniciem commercii humani et publicæ quietis. Talis 312 TRACTATUS VL —DE PRAECEPTIS DECALOGI. persona acquirens injuste secretum alterius furatur bonum ipsius: nihil homini intimius aut magis proprium quam secre­ tum cordis: est jus ex principiis intrinsecis ipsi competens quod Deus protegit illud occultans ita ut ne angeli arcana hominis penetrent. Contra hoc jus agit qui secretum fraude, vel dolo obtinet et id aliis communicat. Hinc violatio juris strictissimi haberetur si quis novum instrumentum quod vulgo dictograph vocatur adhiberet, contra pacem humani consortii: v. gr., dum advocatus clientes suos audit vel tales privilégiât! secretissima excipiunt, vel officiales occulta gubernii sibi invicem communicant. Ita Lugo, disp. 14, nn. 100 et seq. TRACTATUS VII e JJratcrptis fccdcsiac 326. Multa existunt præcepta Ecclesiæ particularia; hic de iis tantum loquemur quæ universos fideles respiciunt, cujuscumque sint status vel conditionis. In iis proponendis non parum differunt Doctores et Catechismi, quamvis hæc differentia potius in modo loquendi consistat quam in ipsa rei substantia. Ad uniformi­ tatem tamen obtinendam, quæ hac in re necessaria prorsus est, illum ordinem sequemur quem adhibet Catechismus jussu Cone. Plen. Balt. Ill nuper editus. Ita igitur ibi enunciantur. Ecclesiæ Præcepta I. — Missam audire Dominicis aliisque diebus festis. II. — Jejunium et abstinentiam servare certis quibusdam diebus. III. — Sacramentaliter confiteri saltem semel in anno. IV. — Sacram Eucharistiam suscipere intra tempus paschale. V. — Subsidium aliquod conferre ad congruam Pastorum susten­ tationem. VI. — Abstinere a celebratione matrimonii in iis adjunctis in quibus Ecclesia illud prohibet. DE PRIMO ECCLESIÆ PRÆCEPTO Missam audire Dominicis aliisque diebus festis Cum de obligatione et de modo audiendi Missam diebus Domi­ nicis et festis, necnon de abstinentia ab operibus servilibus satis dictum fuerit ubi de tertio Decalogi præcepto, hic aliquid tantum exponetur de auctore, et de numero horum festorum tum de jure communi, tum de jure particulari apud nos vigente. 327. I. Dies festos universæ Ecclesiæ communes constituere, transferre, abolere, unius est supremae ecclesiasticæ auctoritatis. . . . Ordinarii locorum peculiares suis dioecesibus seu locis dies 313 314 TRACTATUS VIL—DE PRÆCEPTIS ECCLESIÆ. festos possunt per modum tantum actus indicere. — Cf. Can. 1244. Ratio primi, quia solus Papa jurisdictione in Ecclesiam universam pollet. Ratio secundi, quia ipsi habent jurisdictionem in suas dioeceses; usus autem limitatur, ne nimia facilitate dies festi multiplicentur. II. Multa olim instituta sunt festa, quæ decursu temporum, refrigescente fidelium fervore, in desuetudinem abierunt, vel auctoritate ipsa ecclesiastica abolita sunt. Etenim Urbanus VIII, Const. Universa, 13 Sept. 1642, multa festa suppressit, novumque dierum festorum elenchum statuit ut sequitur: “ Apostolica auctoritate decernimus et declaramus, infra scriptos dumtaxat dies pro festis ex præcepto colendos esse . . . Dominicos scilicet dies totius anni; Nativitatis D. N. J. C.; Circumcisionis; Epiphaniæ; Resurrectionis cum duabus sequentibus feriis; Ascensionis; Pentecostes cum duabus pariter sequentibus feriis; Sanctissimae Trini­ tatis; Solemnitatis Corporis Christi, et Inventionis S. Crucis, necnon fes­ tivitatum Purificationis, Annuntiationis, Assumptionis et Nativitatis Deiparae Virginis; Dedicationis S. Michaelis Archangeli; Nativitatis S. Joannis Baptistæ; SS. Petri et Pauli, S. Andreæ, S. Jacobi, S. Joannis, S. Thomae, SS. Philippi et Jacobi, S. Bartholomæi, S. Matthæi, SS. Simonis et Judie, et S. Matthiæ; item S. Stephani, protomart. ; SS. Innocentium; S. Laurentii, martyris; S. Sylvestri, Papae et Conf.; S. Josephi, etiam Conf.; et S. Annae, Deiparae Genitricis; Solemnitatis Omnium Sanctorum; atque unius ex principalioribus Patronis in quocumque regno sive provincia, et alterius pariter principalioris in quacumque civitate, oppido vel pago, ubi hos Patronos haberi et venerari contigerit.” Huic catalogo addendum est festum Immaculatæ Concep­ tionis B. Μ. V. quod de præcepto haberi voluit Clemens XI, per Constit. Commissi Nobis, 6 Dec. 1708. Multorum Ordinariorum votis annuens S. Congregatio Concilii, “ad normam Constitutionis Urbani VIII Universa per orbem diei 13 Septembris 1042, indicem qui sequitur festorum suppres­ sorum, quibus, iuxta præscripta canonum 339, § 1, et 466, § 1, Codicis, in universa Ecclesia inest onus litandi Sacrum pro populo, edendum statuit, idest: Feriæ II et III post Dominicam Resurrectionis D. N. I. C. et Pentecostes; Dies Inventionis S. Crucis; Dies Purificationis B. Maria' Virginis; Dies Annuntiationis B. Mariæ Virginis; Dies Nativitatis B. Mariæ Virginis; Dies Dedicationis S. Michaelis Archangeli; Dies Nativitatis S. loannis Baptistæ; Dies Ss. Apos­ tolorum: Andreæ, lacobi, loannis, Thomæ, Philippi et lacobi, Bartholomæi, Matthæi, Simonis et ludæ, Matthiæ; Dies S. Stephani Protomartyris; Dies Ss. Innocentium; Dies S. Laurentii Martyris; Dies S. Silvestri Papæ; Dies S. Annæ, matris B. Μ. V.; Dies S. 315 —----------- J — —1 · '---- * — - — ~ —- - ςγζ.—r Patroni Regni; Dies S. Patroni loci. Datum Romae, ex Secretaria S. Congretationis Concilii, dic 28 Decembris 1919.” III. In Statibus hisce Foederatis usque ad ultima hæc tempora novem servabantur dies festi apud plures dioeceses, sed apud alias magna vigebat varietas. Quare Patres Baltimorenses Cone. Plen. III, sequens statutum sub n. 111 habuerunt: “ Ad salutem animarum per majorem uniformitatem in festis promovendam, Patribus visum est Apostolicæ Sedi supplices offerre preces, ut ex omnibus festis apud nos jam vigentibus, illa tantum retineantur quorum observatio, attentis devotione fide­ lium et publicis moribus, felicius sperari potest. Talia autem videntur esse sex quæ sequuntur: Immaculata Conceptio B. Μ. V.; Nativitas D. N. J. C.; Cir­ cumcisio I). N. J. C.; Ascensio D. N. J. C.; Assumptio B. Μ. V.; Festum Omnium Sanctorum.” Petitioni Patrum consensit S. Sedes. SECUND PRÆC.—DE JEJUNIO ET ABSTINENTIA. § 1. Dies festi sub præcepto in universa Ecclesia sunt tantum : Omnes et singuli dies dominici, festa Nativitatis, Circumcisionis, Epiphaniæ, Ascensionis et sanctissimi Corporis Christi, Immacu­ latæ Conceptionis et Assumptionis Almæ Genitricis Dei Mariæ, sancti loseph eius sponsi, Beatorum Petri et Pauli Apostolorum, Omnium denique Sanctorum. § 2. Ecclesiastico præcepto dies festi Patronorum non subiacent; locorum autem Ordinarii possunt sollemnitatem exteriorem transferre ad dominicam proxime sequentem. § 3. Sicubi aliquod festum ex enumeratis legitime sit aboli­ tum vel translatum, nihil inconsulta Sede Apostolica innovetur (Can. 1247). Manent igitur apud nos eadem festa de præcepto quæ antea. Festa quæ non enumerantur in hoc canone 1247, § 1, ipso facto ipsaque lege nullibi sunt amplius de præcepto, etiamsi in aliqua natione, dioecesi aut loco antea fuerint de præcepto ex particulari lege vel consuetudine etiam centenaria loci, aut ex speciali conces­ sione Sanctæ Sedis. . . . Ita Pontificia Commissio ad codicis ca­ nones authentice interpretandos, 17 Feb. 1918. DE SECUNDO ECCLESIÆ PRÆCEPTO Jejunium et abstinentiam servare certis quibusdam diebus 328. Dico 1°. Dies . . . abstinentia? et ieiunii universa'Ecclesiæ communes constituere, transferre, abolere, unius est suprema' ecclesiasticæ auctoritatis. Ordinarii locorum peculiares suis dioecesibus seu locis dies abstinentia' et ieiunii possunt per modum tantum actus indicere. — Cf. Can. 1244. — Conferantur dicta n. 327. 316 TRACTATUS VIL—DE PRÆCEPTIS ECCLESIÆ. Dico 2°. Abstinentiæ lex vetat came iureque ex carne vesci, non autem ovis, lacticiniis et quibuslibet condimentis etiam ex adipe animalium (Can. 1250). Dico 3°. § 1. Lex ieiunii præscribit ut nonnisi unica per diem comestio fiat; sed non vetat aliquid cibi mane et vespere sumere, servata tamen circa ciborum quantitatem et qualitatem probata locorum consuetudine. § 2. Nec vetitum est carnes ac pisces in eadem refectione permiscere, nec serotinam refectionem cum prandio permutare (Can. 1251). Dico 4°. § 1. Lex solius abstmentiæ servanda est singulis sextis feriis. § 2. Lex abstinentiæ simul et ieiunii servanda est feria quarta Cinerum, feriis sextis et sabbatis Quadragesimæ et feriis Quatuor Temporum, pervigiliis Pentecostes, Deiparæ in cælum assumptæ, Omnium Sanctorum et Nativitatis Domini. § 3. Lex solius ieiunii servanda est reliquis omnibus Quadra­ gesimæ diebus. § 4. Diebus Dominicis vel festis de præcepto lex abstinentiæ, vel abstinentiæ et ieiunii, vel ieiunii tantum cessat, excepto festo tempore Quadragesimæ nec pervigilia anticipantur; item cessat Sabbato Sancto post meridiem (Can. 1252). Dico 5°. His canonibus nihil immutatur de induitis parti­ cularibus, de votis cuiuslibet personæ physicæ vel moralis, de constitutionibus ac regulis cuiusvis religionis vel instituti appro­ bati sive virorum sive mulierum in communi viventium etiam sine votis (Can. 1253). Dico 6°. § 1. Abstinentiæ lege tenentur omnes qui septimum ætatis annum expleverint. § 2. Lege ieiunii adstringuntur omnes ab expleto vicesimo primo ætatis anno ad inceptum sexagesimum (Can. 1254). 329. Canones praedicti clare exponunt quid comedere, quantum comedere, quale comedere, quando comedere, juxta legem absti­ nentiæ et jejunii liceat. Præceptum abstinentiæ, jejunii et abstinentiæ simul, et je­ junii solius, quamvis ex communi sententia parvitatem materia admittat, sub gravi omnes pro quibus fertur, obligat. Materia enim legis uniuscujusque gravis est, gravis habetur lex ab omnibus theologis, ideoque simpliciter graviter obligat, sive respicias legem solius abstinentiæ, sive solius jejunii, sive utriusque conjunctim. Quoniam autem festa apud nos, quæ de præcepto sunt, eadem ac antea permanent, “ pro hisce non pro reliquis . . . fideles re­ SECUND. PRÆC. CAP. L—DE LEGE ABSTIN. ET JEJUN. 317 laxatione seu dispensatione frui possunt ab observantia legis de jejunio et abstinentia nuperrimo Motu Proprio concessa.” Cf. S. C. C. 28 Aug. 1911. “ In induitis apostolicie, quibus mitigationes vel dispensationes conce­ duntur ab abstinentia et jejunio in regionibus intra et extra Europam praesertim in America Latina ” comprehenduntur “ Familiæ religiosae, quod abstinentiam et jejunium a lege Ecclesiæ generali præscripta nisi ab induito excludantur religiosi; ” non vero comprehenduntur quoad prædicta “ a propriis Regulis et Constitutionibus statuta, nisi in induito expresse de hac dispensatione mentio habeatur”; “non servantes igitur abstinentiam et jejunium transgrediuntur quidem Regulam et Constitu­ tionem, non autem legem Ecclesiæ, ideoque culpam tantum et poenam incurrunt a Constitutionibus et Regulis statutam.” Ita C. S. de Rei. 1 Sep. 1912, CAPUT I DE LEGE ABSTINENTIÆ ET JEJUNII ARTICULUS I DE ABSTINENTIA A'CARNE JUREQUE EX CARNE 330. Dieu 1°. Abstinentiæ lex vetat came iureque ex came vesci, non autem ovis, lacticiniis et quibuslibet condimentis etiam ex adipe animalium (Can. 1250). Diebus igitur abstinentiæ duo vetantur, caro jusque ex carne; permittuntur omnia alia, pisces, ova, lacticinia, condimenta quævis ex adipe animalium. QUÆSITA 331. Quær. 1°. Quid veniat nomine carnis, ovorum et laeti­ ci niorum? Resp. Nomine carnis veniunt omnia animalia in terra vi­ ventia ac respirantia, ut communiter admittunt theologi ex regula tradita a S. Thoma vel, ut S. Alphonsus innuit, n. 1011, animalia quæ sanguinem habent calidum; vel illud quod consue­ tudo regionis ut carnem habet; vel, si nec consuetudo praesto sit, dubium solvi potest considerando mentem Ecclesiæ in sanciendo delectu ciborum, ut comprimendae ac minuendae carnis concupiscentiae per salutarem abstinentiam consuleret ; exami­ netur an hujusmodi animal simile sit aut dissimile iis quorum 318 TRACTATUS VU.—DE PRÆCEPTIS ECCLESIÆ. esus interdictus est et an illius carnes humano corpori validius nutriendo et roborando idoneæ dignoscantur; et si ita appareat, ista caro inter vetitas est ponenda. Benedict XIV., De syn. dioec., lib. 11, c. 5, n. 12. Hæc quatuor multum deservient omni dubitationi solvendæ. Nomine autem ovorum et lacticiniorum intelliguntur omnia ea quæ originem ex carne ducunt et habent rationem cibi. Ova et lacticinia et condimenta etiam ex adipe animalium quorumlibet permittuntur; non amplius restringitur usus ad adipem carnis suinæ. Porro butyrum permittitur, et margarina. Pepsina non est prohibita diebus abstinentiae, nec, ut nobis videt ur, gelat i na. E contrario, bovina caro pept one præparata (peptonized beef), extracta carnea, uti vocantur, prohi­ bentur. Videas, The Encyclopedia Britannica, v. 10, p. 613; v. 21, p. 131. Pari ratione, stock, i.e., essentia carnis coctæ cum ossibus, etc., prohibetur. Quær. 2°. Quid dicendum de usu laridi? Resp. Certum est non licere illud edere per frustra et ad instar obsonii, quia ita caro reputatur. Licet tamen eo uti, etiam in serotina refectiuncula, sive tamquam condimento sive ad decoquendos cibos, dummodo antea fuerit liquatum. Verum hæc conditio quæ requiri videtur a S. Pœnitentiaria, satis ser­ vatur si laridum liquefiat in ipsa decoctione ciborum et sepa­ rentur particulæ carneæ et spissiores. Quær. 3°. Quid sonet jus ex carne? Resp. Jus proprie est liquor eorum quæ coquuntur (broth); jus ex carne, liquor carnis coctæ; chicken-broth, mutton-broth, beef-broth, etc. Adeps distinguitur a jusculo; “ilia” ait Alberti in libro, De Jejunio Ecclesiastico, “ est substantia levis quæ in vase supernatat, istud vero manet solutum in aqua.” Quær. 4°. Utrum iis qui ad jejunium non tenentur, et qui­ bus licet vi indulti vesci carnibus, liceat his vesci pluries in die? Resp. Affirm., dummodo Episcopus in concessione indulti non posuerit expressam limitationem: hanc autem limitationem ponere S. Pœnitentiaria in responsione ad Episcopum Buffalensem declaravit “ non expedire.” Quare, excepto casu hujus limitationis licebit iis qui ad jejunium non tenentur, quæcumque tandem sit causa cur ad illud non teneantur, pluries in die vesci carnibus, sive Ordinarii locorum hanc liceitatem declara­ verint, sive nihil dixerint. — Dixi quacumque tandem sit causa SECUND. PRÆC. CAP. I.—DE LEGE ABSTIN. ET JEJUN. 319 cur ad illud non teneantur, nam attenta praxi quæ hodie viget Romæ et doctrina quæ ibi traditur, meliusque perpensis de­ clarationibus S. Pœnitentiariæ, non videtur faciendam esse dis­ tinctionem, ad hanc quaestionem quod spectat, inter eos qui a jejunio sunt exempti vi laboris aut aetatis, et eos qui sunt sim­ pliciter dispensati a legitima auctoritate. — Cf. Acia S. Sedis, vol. 1, p. 426, nn. 7 et 8 cum notis; et vol. 14, p. 568.—Nou­ velle Revue Théologique, vol. 14, pp. 251 et seq. ARTICULUS II DE LEGE JEJUNII 332. Dico 1 ° § 1. Lex ieiunii præscribit ut nonnisi unica per diem comestio fiat; sed non vetat aliquid cibi mane et vespere sumere, servata tamen circa ciborum quantitatem et qualitatem probata locorum consuetudine. § 2. Nec vetitum est carnes ac pisces in eadem refectione permiscere, nec serotinam refectionem cum prandio permutare (Can. 1251).1 Ex his igitur constat 1°. (egem jejunii primario et essentialiter consistere in unica plena refectione; 2°. Mane et vespere aliquid sumere non esse vetitum; 3°. Sed quantum et quale sumatur, pendere ex consuetudine probata; 4°. Legem de non permiscendis epulis abolitam esse; 5°. Licere etiam permutare cœnulam cum prandio; 6°. Jejunium, qua tale, non importare abstinentiam; hanc et illud esse distincta prorsus; et unum sine alia consistere posse; 7°. Licere etiam die jejunii solius comedere carnes. QUÆSITA 333. Quær. 1 °. Quid possit mane apud nos, illaeso jejunio, sumi? Resp. Sumi potest frustulum panis cum haustu cafæi vel theæ modo tamen cibi quantitas duas circiter uncias non mul­ tum excedat, et sit panis qui sumatur. Hæc apud nos viget consuetudo. Lex dicit : “ non vetat aliquid mane et vespere sumere.” Aliquid est indeterminatum consuetudine probata determinandum. Finis legis in hoc puncto videtur esse, concedere aliquid ne ipsa lex nimis difficilis reddatur observatu. Sane varietas tanta gentium una regula nequit regi. Quantum hic vel ibi permittatur, modo unica tantum refectio plena adhibeatur, 1 Cf. Addenda, p. 1102, n. 35. 320 TRACTATUS VIL—DE PRÆCEPTIS ECCLESIÆ. consuetudo indigitat pensatque. Iterum apud nos qualitas cibi determinatur, ut sit panis, et quantitas ut sit plus minusve duæ tantum unciæ. Quær. 2. An liceat sæpius per diem tantillum panis vel illerius cibi sumere præter frustulum matutinum? Resp. Neg., quia non permittitur a consuetudine, nisi, ut habent theologi, semel aut iterum antequam bibatur ne potus noceat. Quare parvæ comestiones non solum sunt peccata venialia seorsim sumptae, sed etiam peccatum grave, si sæpius eodem die repetitae in gravem materiam coalescant. Etenim damnata fuit ab zXlex. VII prop. 29, quæ sic jacet: “ In die jejunii, qui sæpius modicum quid comedit, etsi notabilem quantitatem in fine comederit, non frangit jejunium.” — Ad­ verte insuper parvas istas comestiones per totam diem repetitas illicitas esse non solum si præter frustulum, sed etiam si loco ipsius sumantur, et ratio est, quia licitum sane est frustulum sumere, sed eo solum tempore, quantitate et qualitate quæ a consuetudine permittitur. — Cf. S. Thom. 2-2, q. 147, art. 6. — S. Alphons. nn. 1018 et seq. Quær. 3°. An liceat, illæso jejunio, sæpius per diem bibere? Resp. Affirm., si agatur de illis liquidis quæ de se ordinantur et communiter adhibentur ad sitim sedandam, juxta theologo­ rum axioma: Liquidum non frangit jejunium. Imo licet etiam sumere unum ex hujusmodi liquidis, v. gr., vinum cum expressa intentione sedandi famem. Ratio est, quia lex jejunii præcipit tantum abstinentiam a cibo, non autem a potu, et juxta S. Thomam, “ statutum legis positivae non attendit intentionem observantis, sed ipsum actum, eo quod modus virtutis non cadat in praecepto, sed est finis praecepti.” — Quod autem de vino hic dicitur, applicandum est, pro moribus nostris, cercvisiæ, cafeo et theæ, quia hæc non habent naturam cibi sed potus. Idem dicendum esse videtur etiamsi parum quid sac­ chari et aliquae guttulae lactis admisceantur cafeo aut theæ, quia tunc etiam retinent naturam potus. — Cf. S. Thom. 4, dist. 15, q. 3, art. 4, q. 1. — S. Alphons. n. 1022. — Kenrick, tract. 4, part. 2, η. 45. Quær. 4°. An frangat jejunium potus aquæ saccharo et succis lureorum aut citreorum malorum immixtæ? Resp. Neg., nisi tantam eorum substantiae copiam aquæ immisceas, ut potus ille rationem cibi habere censeatur. Ratio SECUND. PRÆC. CAP. I.—DIC LEGE ABSTIN. ET JEJUN. 321 est, quia ex communi æstimatione, qui talem mixtionem (lemon­ ade), sumeret non diceretur manducare sed bibere. Imo S. Alphonsus concedit illam sumi posse etiamsi sit gelu concreta (ices, etc.).— Non idem, ut patet, dicendum, si ageretur de lacte gelu concreto (ice cream), quia lac, præsertim si sit spissum, non potus sed cibi habet rationem. — Cf. S. Alphons. n. 1022. Quær. 5°. Quid dicendum de potione chocolati? Resp. Solutio pendet a quantitate chocolati quæ aquæ miscetur. Illi qui unam unc;am cum dimidia immitti faciunt in cyathis ordinariis, vel imminuta tali quantitate panem sub­ stituunt pro rata, et semel in die utuntur tali adminiculo, certe non sunt inquietandi. Si autem sæpius quis velit per diem hac potione uti, oportet ut multo minor quantitas chocolati adhibeatur. — “ Qua ratione,” ait Kenrick, “ apud nos paratur, potus plane habet rationem, et instar theæ vel cafei sumi potest.” — Cf. S. Alphons. n. 1023. — Kenrick, loc. cit. n. 45. Quær. 6°. An qui inculpabiliter duplicem in die refectionem sumpsit, errore delecto, aut ablata causa excusante, teneatur sub gravi a tertia abstinere? Resp. Neg., probabiliter, et ratio est quia cum essentia jejunii in unica comestione sita sit, post binam refectionem, jejunium factum est impossibile. A fortiori autem tertiam refectionem supe addere potest qui culpabiliter duas jam sump­ sit, quia hic non solum materialiter sed etiam formaliter jam læsit p æceptum. Secus autem dicendum in utroque casu, si ageretur non de quantitate, sed de qualitate ciborum, quia hoc est præceptum divisibile. — Cf. S. Alph. n. 1030; et Hom. Ap. n. 20. — Baller, not. (a) p. 456. Quær. 7°. Quid si die jejunii inadvertenter jentatus fueris? Resp. Si parum quid sumpseris, v. gr., unam aut alteram cibi unciam, debes ex more jejunare, quin tamen refectionem ac coenulam consuetis horis deseras; non enim fuit substantialiter læsuin jejunium Si vero sumpseris quantitatem integræ cœnulæ æquivalentem, transferre debes prandium ad vespertinum tempus, vel si nolis aut non possis ita agere, sumpto prandio hora consueta, cenulam vespertinam ita debes imminuere ut eam reducas ad frustulum panis cum haustu cafei vel theæ quod solet mane sumi a jejunantibus. — Si demum quantitas quam sumpsisti consuetae refectioni par fuerit, tunc probabiliter ad nihil teneris. Ratio est, quia ex dicendis inferius, hora refec­ tionis ita pe.tinet ad essentiam jejunii ut non possit multum 322 TRACTATUS VIL—DE PRÆCEPTIS ECCLES1Æ. anticipari, ac proinde sumpto jentaculo, quod æquivalet refec­ tioni, versus horam octavam vel nonam, substantia jejunii pro­ babiliter facta est impossibilis. Quær. 8°. Quœnam cibi quantitas sumi possit in refecliuncula seu cœnula? Resp. Juxta S. Alphonsum et multos alios theologos, qui communi consuetudini innituntur, octo circiter cibi unciœ, saltem ordinarie loquendo, sumi possunt. — Alii ad aliam regulam recurrunt, et permittunt quartam partem cœnæ, scilicet re­ fectionis principalis quam quisque solet diebus jejunii sumere. Hæc ultima regula nimis vaga vel scrupulis obnoxia est. Quan­ titas octo unciarum nemini deneganda videtur, major autem concedenda iis quibus hæc non sufficeret ad vires reficiendas et gravi esset incommodo. Sane statui nequit regula omnino fixa, cum etiam ad complexionem, munera obeunda, durationem jejunii, etc., attendi debeat. Licet in genere sumere quan­ tum necessarium quis ducit ad evitandam indispositionem, quæ ipsum impediat, quominus officia sua convenienter obeat. Habenda etiam est ratio propriæ regionis, sicubi major cibi quantitas necessaria est. — Cf. S. Alphons. n. 1024. — Baller, not. (b) p. 457. Variis in locis ex inducta consuetudine in vigilia Nativitatis, aut in Ccena Domini sumere licet quantitatem duplo majorem, sed hæc consuetudo non ubique viget. Quær. 9°. Quœnam ciborum qualitas adhiberi possit in cœnula? Resp. Servari potest ea ciborum qualitas quam probata consuetudo permittit, ut innuit canon 1251. Ita apud nos pisces, ova, lacticinia, caseus, legumina, fructus, vegetalia, panis, etc. Quær. 10°. An liceat in cœnula sumere offam, seu panem de­ coctum cum aqua et aliquo alio cibo a consuetudine concesso? Resp. Affirm., sed tunc non licet uti octo unciis panis, liquido præciso, sed tantum quatuor aut quinque. Ratio est, quia panis per decoctionem et fermentationem cum aqua aliam naturam acquirit, ita ut ex iis quid unum fiat, et evadat una substantia major. Idem pariter dicendum de aliis decoctioni­ bus (mush) quæ ex farre aut oryza solent fieri. — Concedi autem potest, ait S. Alphonsus, ut inter ipsam refectionem quis panem aqua aut vino intingat, et sic etiam octo uncias panis vino madefacti sumat; quippe nulla hic intervenit fermentatio: et liquor cum inserviat tantum ad vehiculum, non computatur. — Cf. S. Alphons. n. 1029. — Salmant. cap. 2, n. 77. SECUND. PRÆC. CAP. I—DE LEGE ABSTIN. ET JEJUN. 323 Quær. 11°. An clectuaria frangant jejunium? Resp. Neg., si per modum medicinæ et in parva quanti­ tate sumantur; v. gr., ad ciborum digestionem, ad stomachum confortandum. Quær. 12°. Quœnam quantitas cibi censeatur materia gravis, si extra frustulum matutinum, refectionem et cœnulam sumatur? Resp. Controvertitur. Gravis procul dubio censenda est materia quæ vespertinae cœnulæ addita alteram efficeret refec­ tionem. Certo autem quantitas duarum unciarum ut materia levis habenda est. Non pauci materiam gravem existimant quantitatem dimidiae cœnulæ æquivalentem, seu quatuor uncias. ARTICULUS III DE DIEBUS ABSTINENTIÆ SOLIUS, ABSTINENTIÆ SIMUL ET JEJUNII, JEJUNII SOLIUS 334. Dico. § 1. Lex solius abstinentiæ servanda est singulis sextis feriis. § 2. Lex abstinentiæ simul et ieiunii servanda est feria quarta Cinerum, feriis sextis et sabbatis Quadragesimæ et feriis Quatuor Temporum, pervigil is Pentecostes, Deiparæ in cælum assumptæ, Omnium Sanctorum et Nativitatis Domini. § 3. Lex solius ieiunii servanda est reliquis omnibus Quadra­ gesimæ diebus. §4. Diebus Dominicis vel festis de præcepto lex abstinentiæ, vel abstinentiæ et ieiunii, vel ieiunii tantum cessat, excepto festo tempore Quadragesimæ nec pervigilia anticipantur; item cessat Sabbato Sancto post meridiem (Can. 1252).1 Hoc canone dies assignantur quibus praecipitur abstinentia sola; abstinentia et jejunium; jejunium solum; quibusque cessat præceptio unius, alterius vel utri usque; sublata demum est anti­ cipatio perv'giliorum. Quare extra Quadragesimam nullus dies est solius jejunii, intra Quadragesimam nullus dies solius abstinentiæ enumeratur: extra Quadragesimam dies jejunii una cum abstinentia sunt tredecim, nempe novem feriæ Quatuor Temporum, et quatuor per­ vigilia, intra Quadragesimam dies jejunii et abstinentiæ sunt quin­ decim cum dimidio, prima nempe et altera feria quarta, omnes feriæ sextæ et Sabbata excepto pomeridiano tempore sabbati sancti; reliqui dies Quadragesimæ, exceptis dominicis, sunt d:es solius jejunii; ceteræ feriæ sextæ anni sunt dies solius abstinentiæ. 1 Cf. Addenda, p. 1102, n. 36. 324 TRACTATUS VIL—DE PRÆCEPTIS ECCLESIÆ. Quodsi lex de qua agitur, in festum aliquod de praecepto cadat, cessat lex abstinentiae, jejunii, utriusque simul, excepto festo tem­ pore Quadragesimae. Jejunia Adventus quae olim apud nos in nonnullis locis exsiste­ bant, abolentur. — Cf. Can. 6, 1244. Abstinentia et jejunium praecipiuntur feria quarta Cinerum, feriis sextis et Sabbatis Quadragesimae, et feriis Quatuor Temporum, pervigiliis Pentecostes, Deiparae in coelum Assumptae, Omnium Sanctorum et Nativitatis Domini. His diebus vetantur caro jusque ex carne et plures quam unica comestio ; permittuntur in hac come­ stione, carne et jure ex carne exclusis, quaevis alia alimenta; refectb unculae matutina et vespertina etiam conceduntur, in quibus quanti­ tas et qualitas juxta consuetudinem probatam determinanda est. Tandem determinantur dies quibus cessat lex abstinentiae; lex abstinentiae et jejunii; vel lex jejunii tantum; hi sunt dies dominici vel dies festi de præcepto, excepto festo tempore Quadra­ gesimae; in posterum pervigilia non anticipantur et ita cadit ipsa obligatio jejunii et abstinentiae. Porro a meridie Sabbati Sancti nec jejunii nec abstinentiae lege obligantur fideles.1 ARTICULUS IV DE PERMANENTIA INDULTORUM PARTICULARIUM 335. Dico. His canonibus nihil immutatur de induitis parti­ cularibus, de votis cuiuslibet personæ physicæ vel moralis, de constitutionibus ac regulis cuiusvis religionis vel instituti appro­ bati sive virorum sive mulierum in communi viventium etiam sine votis (Can. 1253). Remanent igitur in pleno suo vigore quæ Nostræ regioni con­ cessa sunt varia indulta. Si qua persona voto teneatur quibus­ dam diebus abstinere, non obstantibus præsentibus canonibus votum obligare pergit; manent etiam regulæ et constitutiones cujusvis religionis vel instituti approbati communiter viventium sive cum sive absque votis. In Induitis Apostolicis quibus miti­ gationes vel dispensationes conceduntur ab abstinentia et jejunio in regionibus intra et extra Europam, comprehenduntur familiæ religiosæ quoad legem generalem Ecclesiæ, nisi ab Induito exclu­ dantur religiosi; non autem comprehenduntur quoad abstinentiam et jejunium a propriis Regulis statuta, nisi in induito expressa mentio de hac dispensatione fiat. Si hanc Ordinis abstinenti® et jejunii legem non servant, violant regulam et reatum regulæ violatæ contrahunt, non autem reatum legis universalis Ecclesiæ violatæ. ‘Cf. Addenda, p. 1102, n. 37. 325 SECUND. PRÆC. CAP. I.—DE LEGE ABSTIN. ET JEJUN. C-·-— ----- · --- Fl Ml· ' _ ~* r ~ Quæres. An abrogatio Indultorum circa jejunium et absti­ nentiam sub titulo Bulla' Cruciatae et Summariorum, declarata per litteras Apostohcas dici Ia Januarii 1910, extendenda sit ad eas regiones quæ olim pertinebant ad Novam Hispaniam et deinde annexa fuerint Statibus Faderatis America? Resp. Negative. P. Card. Gaspari — Jan. 1918. ARTICULUS V DE SUBJECTIS LEGIS HUJUS 336. Dico. § 1. Abstinentiæ lege tenentur omnes qui septi­ mum aetatis annum expleverint. § 2 Lege ieiunii adstringuntur omnes ab expleto vicesimo primo aetatis anno ad inceptum sexagesimum (Can. 1254). Terminus a quo legis abstinentiæ est septimus annus completus; legis jejunii vicesimus primus completus; terminus ad quem legis abstinentiæ est terminus vitæ, legis jejunii annus sexagesimus inceptus. ARTICULUS VI DE HORA REFECTIONIS Quamvis primitus unica refectio non sumeretur diebus jejunii nisi versus solis occasum, nostris tamen temporibus licite ea sumi potest fere sub meridie, ut constat ex universali consuetudine et theologorum consensu. — Cf. S. Alphons. n. 1016;et Horn. Ap. n. 9. QUÆSITA 337. Quær. 1°. An hora refectionis pertineat ad essentiam jejunii, ita ut graviter peccet, qui notabiliter eam anticipat? Resp. Controvertitur ; certo tamen licet permutare collatiunculam serotinam cum prandio. Quær. 2°. Quam diu prandium protrahi possit? Resp. Nihil absolute circa hoc determinari potest; non videtur autem absque aliqua culpa protrahi posse ultra duas horas. — Cf. S. Alphons. n. 1020; et Horn. Ap. n. 10. Quær. 3°. An frangat jejunium, qui refectionem interrum­ pit; et elapso aliquo intervallo ad eam rursus accedit? Resp. Si interruptio sit levis, v. gr., unius quadrantis, omni culpa caret, etiamsi absque ratione fiat. Si vero inter­ ruptio sit valde notabilis, v. gr., duarum horarum et absque 326 TRACTATUS VIL—DE PRÆCEPTIS ECCLESIÆ. ratione protracta, non potest excusari a peccato gravi, quia dici nequit unica refectio. Si autem interruptio gravi de causa habeatur, nullum est peccatum ad mensam redire, etiam mora notabili interposita, quando praecedens refectio sufficiens non fuerit; quia Ecclesia nunquam intendit obligare ad diem sine sufficienti refectione transigendam. — Cf. S. Alphons. n. 1020. Quær. 4°. An ille, qui a mensa surrexil cum animo non am­ plius comedendi, possit iterum mensœ accumbere? Resp. Affirm., probabiliter, si convivæ adhuc comedant, vel si in mensa apponatur novum ferculum quod ipse ignorabat apponendum. Ratio est, quia adhuc moraliter idem prandium censetur. — Cf. S. Alphons. n. 1020. Quær. 5°. Si quis mane, itineris causa, jentaculum sump­ serit, an teneatur jejunare, si postea non proficiscatur? Resp. Affirm., si jentaculum æquivaleat cœnulæ, quia tunc, facta inversione, jejunium est adhuc substantialiter possibile. Secus vero respondendum propter rationem oppositam, si jen­ taculum æquivaleat ordinariæ refectioni. CAPUT II DE CAUSIS Λ JEJUNIO EXCUSANTIBUS Causæ 1°. ad 2°. ad 3°. ad excusantes a jejunio ad tres præcipue revocari solent: impossibilitatem sive physicam, sive moralem; pietatem vel caritatem; dispensationem, sicut de aliis præceptis dictum est. QUÆSITA 338. Quær. 1 . Quinam sint illi qui certo excusantur a lege jejunii? Resp. Certo excusantur: 1°. pauperes ostiatim mendican­ tes; 2°. ægroti, infirmi, convalescentes et debiles, iique omnes qui nisi sæpe per diem aliquid sumant, notabilem capitis dolo­ rem aut vertiginem patiuntur; 3°. illi omnes qui exercent opera admodum laboriosa, v. gr., lapicidae, agricolae, figuli, textores, lanarii, fullones, bajuli, aurigae, nautae remigantes, fabri ferrarii, lignarii et murarii, cursores qui litteras deferunt, pistores, su­ tores, etc. — 4°. Mulieres praegnantes aut lactantes, etc. etc. Hisce multisque aliis enumeratis haec addit Kenrick n. 60: '* Si adjiciamus specialia regionum harum adjuncta, facile SECUND. PRÆC. CAP. IL—DE CAUSIS A JEJUN. EXCUSANTIBUS. 327 patebit paucos ad hanc legem, quæ olim tam arcte servabatur, haberi obligatos. Plerique profecto fideles hisce in provinciis vel colendis agris vel alii gravi labori vacant; præterquam quod cibi esuriales, quibus semel per diem vescens quis satis reficiatur, non facile comparentur, et quæ ex solo Americano nascuntur, succi et nutrimenti plurimum dicantur haud continere. Ideo missionariis cavendum est, ne occasionem peccandi aliquibus ex errore præbeant, veteri disciplinæ arctius inhærendo.” — Cf. Kenrick, tract. 4, part. 2, nn. 49 et seq. — Cf. S. rVlphons. nn. 1033 et seq. Quær. 2°. An excusentur a jejunio illi omnes, qui etsi vacent operi laborioso, sunt tamen adeo robusti ut facile jejunare possint? Resp. Affirm., probabiliter, et ratio est, quia in hisce omni­ bus debet attendi ad id, quod communiter et per se contingit, non autem ad exceptiones. Præterea si secus esset, jam aperi­ retur janua multis scrupulis et anxietatibus. — Cf. S. Alphons. n. 1043. Inutile est multos alios casus enumerare, de quibus theologi agunt. Ob oculos tamen semper haberi debet, Ecclesiam ceu piam matrem velle utique exercitium poenitentiae, sed non imminutionem laboris, aut grave aliquod extrinsecum nocumentum. Quod si dubium habeatur de sufficientia causæ excusantis, recurratur ad dispensationem.—Juvat demum hic referre concessionem factam militibus et nautis Americanis de qua sic loquitur Kenrick: “ Concessit Pius IX, ad preces Episcopi Buffalensis, ut milites et nautæ Americani ab abstinenti® lege ex­ imerentur universim, sex diebus exceptis, nempe Feria quarta Cinerum, tribus ultimis hebdomadæ sanet® diebus, et in Vigilia Assumptionis B. Μ. V. et Natalis Domini. Id intelligendum de iis qui actu inserviunt in castris, navibus, praesidiis, non autem qui ex venia absunt.—Fami­ liæ, cum iis communi victu utentes, eo gaudent privilegio, non item quæ procul degunt.”—Cf. Kenrick, tract. 4, part. 2, η. 37. Inter facul­ tates auctoritate Apostolica concessas et durante bello valituras in Ex­ ercitu et Classe Statuum Foederatorum Amer. Septent. decima sexta ita describitur:—“Vi induit i Pontificii omnes qui ad Exercitum et Classem pertinent a jejunio dispensantur et carnes edere possunt ex­ ceptis diebus Cinerum, Vigili® Nativitatis Domini, Feria1 Sextæ majoris hebdomadæ et ante meridiem Sabbati Sancti.” Hic tandem commemoranda est concessio nuper facta “ favore opera­ riorum in Statibus Foederatis Am.,” vi cujus tribuitur “facultas sin­ gulis Ordinariis ad decennium permittendi usum carnium in iis cir­ cumstantiis, locorum et personarum, in quibus judicaverint veram existere difficultatem observandi legem communem abstinenti®. Ab hac vero permissione excludi debent præter omnes sextas ferias totius anni, etiam feria quarta Cinerum, totum tempus majoris hebdomadæ, et 328 TRACTATUS VIL—DE PRÆCEPT1S ECCLESIÆ. vigilia Nativitatis Domini. In iis vero diebus in quibus ab Ordinario permittitur usus carnium, hæc permissio pro obligatis ad jejunium ex­ tendi debet tantum ad unicam comestionem. . . . Hujus modi con­ cessio censeri debet facta non tantum individuis operariis, sed etiam eorum familiis, ita ut omnia carumdem membra de induito par­ ticipent.” Si autem quæras quid hic significetur nomine “ operariorum,” re­ spondendum esse videtur per hanc vocem intelligi debere, non omnes qui labori cuicumque operam dant, sed eos solum quos Anglice de­ signare solemus vocabulo “ workingmen.”—Quod colligitur tum cx fine concessionis, tum ex mente eorum qui illam petierunt.—Cf. Amer. Eccl. Review, vol. 12, p. 425.1 » § 1. Non solum Ordinarii locorum, sed etiam parochi, in casibus singularibus iustaque de causa, possunt subiectos sibi singulos fideles singulasve familias, etiam extra territorium, atque in suo territorio etiam peregrinos, a lege communi de observantia festorum itemque de observantia abstinentiæ et ieiunii vel etiam utriusque dispensare. § 2. Ordinarii, ex causa peculiari magni populi concursus aut publicae valetudinis, possunt totam quoque dioecesim seu locum a ieiunio et ab abstinentia vel etiam ab utraque simul lege dispensare. § 3. In religione clericali exempta eandem dispensandi pote­ statem habent Superiores ad modum parochi, quod attinet ad personas, de quibus in can. 514, § 1 (Can. 1245),1 DE TERTIO ECCLESIÆ PRÆCEPTO Sacramentaliter confiteri saltem semel in anno 339. Dico. Exstat præceptum annuæ confessionis, et proba­ tur ex can. 906 novi codicis: Omnis utriusque sexus fidelis, postquam ad annos discretionis, idest ad usum rationis, pervenerit, tenetur omnia peccata sua, saltem semel in anno, fideliter confiteri. — Cf. Can. 906. Præcepto confitendi peccata non satisfacit, qui confessionem facit sacrilegam (Can. 907). QUÆSITA 340. Quær. 1°. Quomodo computandus sit annus hac in re? Resp. Non conveniunt Doctores; nam quidam computant ab una ad aliam confessionem, alii ab initio Januarii ad finem mensis Decembris, et alii demum, quibus favet recepta fere 1 Cf. Addenda, p. 1103, n. 38. TERTIUM PRÆC—DE ANNUA CONFESSIONE. 329 ubique consuetudo, computant a Paschate ad Pascha. — Cf. S. Alphons. de Sacram, pœnit. n. 662. — Lugo, de pœnit. disp. 15, η. 154. Quær. 2°. Cuinam confessorio facienda sil confessio? Resp. Cuivis confessario legitime approbato, etiam alius ritus, potest fieri. — Cf. Can. 905. Quær. 3°. Quœnam sil ætas discretionis? Resp. Pius X Decreto Quam singulari, 8 Aug. 1910, se­ quentem normam de prima puerorum Communione ubique ser­ vandam statuit. “ I. Ætas discretionis tum ad Confessionem tum ad S. Communionem ea est in qua puer incipit ratiocinari, hoc est circa septimum annum, sive supra, sive etiam infra. Ex hoc tempore incipit obligatio satisfaciendi utrique præcepto Confessionis et Communionis. II. Ad primam Confessionem et ad primam Communionem necessaria non est plena et per­ fecta doctrinæ Christian® cognitio. Puer tamen postea debe­ bit integrum catechismum pro modo suæ inleUigenliæ gradatim addiscere. III. Cognitio religionis, quæ in puero requiritur, ut ipse ad primam Communionem convenienter se præparet, ea est, qua ipse fidei mysteria necessaria necessitate medii pro suo captu percipiat, atque eucharisticuin panem a communi et corporali distinguat, ut ea devotione quam ipsius fert ætas ad SS. Eucharistiam accedat. IV. Obligatio præcepti Con­ fessionis et Communionis, quæ puerum gravat in eos præcipue recidit, qui ipsius curam habere debent, hoc est, in parentes, in confessarium, in institutores et in parochum. Ad patrem vero, aut ad illos qui vices ejus gerunt, et ad confessarium, secundum Catechismum Romanum, pertinet admittere puerum ad primam Communionem. VII. Consuetudo non admittendi ad confes­ sionem pueros aut nunquam eos absolvendi, quum ad usum ra­ tionis pervenerint, est omnino improbanda.” “ In quo velimus,” ait idem Summus Pontifex in Epistola ad S. R. E. Presb. Card. Fischer 31 Dec. 1910, “ probe intelligant Chrislifideles non tam illud agi ut præcepto Romani Pontificis obtemperetur, quam ut ejusmodi officio satisfiat, quod ab ipsa Evangelii doctrina sponte nascitur.” — Cf. Joan. vi. 54, ubi de Euchar. Ad dubia proposita . . . nempe: I. Utrum pueri qui etsi septimum ætatis annum nondum exple­ verunt, tamen ob ætatem discretionis seu usum rationis ad primam communionem admissi jam fuerint, teneantur duplici præceptc 330 TRACTATUS VIL—DE PRÆCEPTIS ECCLESIÆ. confessionis saltem semel in anno, et Communionis semel in anno, saltem in Paschate? 11. Utrum canon 1252 jam ubique obligandi vim habere ince­ perit, non obstantibus legibus particularibus, etc ? Emus. Card. Petrus Gasparri Commissionis Præses respondet: “ ad I : affirmative. ' ad II : affirmative. Et ratio quoad primum dubium in aperto est: Nam quamvis can. 12 statuat “ Legibus mere Ecclesiasticis non tenentur . . . qui licet rationis usum assecuti, septimum ætatis annum nondum expleverunt,” subdit tamen “ nisi aliud in jure expresse caveatur.” Jamvero in can. 859, § 1, et 906, expresse cavetur: “ Omnis utriusque sexus fidelis postquam ad annos discretionis, idest ad usum rationis, pervenerit, etc.” 3 Jan. 1918. Quær. 4°. An ille, qui non gravatur mortalibus, teneatur con­ fiteri venialia, ratione prœcepti annuœ confessionis? Resp. Neg., quia Ecclesia confessionem faciendam statuit, quæ est ex Christi institutione præcepta. Christus autem nullam aliam præcepit confessionem nisi peccatorum mortalium, ut explicat Concilium Tridentin. sess. 14. — Cf. S. Alphons. de Sacram. Pœnit. n. 667. Quær. 5°. An ille, qui intra annum obligationis, quocumque modo computetur, venialia tantum, aut semel aut sœpius, confessus est, teneatur adhuc præcepto annuœ confessionis, si ante finem anni in peccatum mortale lapsus fuerit? Resp. Affirm., ut videtur, et ratio est, quia præceptum semel in anno confitendi respicit confessionem peccatorum mortalium, ut dictum est supra. Hinc, quemadmodum non tenetur confiteri is qui sola venialia habet, ita etiam non cense­ tur satisfecisse præcepto per confessionem venialium, qui postea eodem anno peccatum mortale committit. — Cf. S. Alphons. de Sacram. Pœnit. n. 669. — Suarez, de Pœnit. disp. 35, nn. 9 et 12. — Lugo, de Pœnit. disp. 15, η. 162. DE QUARTO ECCLESIÆ PRÆCEPTO Sacram Eucharistiam suscipere intra tempus paschale 341. Dico 1°. § 1. Omnis utriusque sexus fidelis, postquam ad annos discretionis, idest ad rationis usum, pervenerit, debet semel in anno, saltem in Paschate, Eucharistiæ sacramentum QUARTUM PRÆC.—DE COMMUNIONE PASCHALI. 331 recipere, nisi forte de consilio proprii sacerdotis, ob aliquam rati­ onabilem causam, ad tempus ab eius perceptione duxerit absti­ nendum (Can. 859). Ceterum pro hac regione S. Sedes jam benigne annuit ut, nisi restringatur ab unoquoque Episcopo, tempus communio­ nis paschalis computetur a prima Dominica Quadragesimae inclu­ sive ad Dominicam SS. Trinitatis pariter inclusive. — Cf. Cane. Plen. Balt. II, n. 257. Dico 2°. § 2. Paschalis communio fiat a dominica Palmarum ad dominicam in albis; sed locorum Ordinariis fas est, si ita personarum ac locorum adiuncta exigant, hoc tempus etiam pro omnibus suis fidelibus anticipare, non tamen ante quartam diem dominicam Quadragesimae, vel prorogare, non tamen ultra festum sanctissimae Trinitatis. § 3. Suadendum fidelibus ut huic præcepto satisfaciant in sua quisque parœcia; et qui in aliena paroecia satisfecerint, curent proprium parochum de adimpleto præcepto certiorem facere. § 4. Præceptum paschalis communionis adhuc urget, si quis illud præscripto tempore, quavis de causa, non impleverit (Can. 859).1 QUÆSITA 342. Quær. 1°. An qui tempore Paschali omisit communicare adhuc teneatur, cum potest, communicare? Resp. Affirmative, ita enim canon 859 § 4. Quær. 2°. An teneatur ad communionem qui, nondum incœpto tempore paschali, prœvidet se fore impeditum? Resp. Valde controvertitur ; sed negandum esse videtur. Attamen illo tempore jam incœpto, teneris quamprimum huic obligationi satisfacere, si impedimentum praevideas, imo teneris auferre impedimenta etiam gravia quia præceptum istud est etiam divinum et gravis momenti. — Cf. S. Alphons. de Sacram. Euchar. n. 298. Quær. 3°. An peccet graviter qui differt communionem ad primam vel secundam diem post elapsum tempus paschale? Resp. Affirm., per se, et ratio est, quia licet hujusmodi dilatio in se parva videri possit, est tamen satis notabilis præ duratione temporis paschalis juxta jus commune. At quoniam apud nos hoc tempus ex induito Apostolico extensum est ad centum fere dies, dilatio unius aut alterius diei certo non debet censeri notabilis. 1 Cf. Addenda, p. 1103, n. 39. 332 TRACTATUS VIL—DE PRÆCEPTIS ECCLESIÆ. DE QUINTO ECCLESIÆ PRÆCEPTO Subsidium aliquod conferre ad congruam Pastorum sustentationem Hoc præceptum est juris naturalis et positivi, tum divini, tum ecclesiastici. Naturalis quidem quatenus importat necesariam sustentationem ministrorum Ecclesiæ; nam, ut egregie probat S. Thomas, naturalis ratio dictat, ut sicut his qui com­ muni utilitati invigilant, scilicet principibus et militibus et aliis hujusmodi, stipendia victus debentur a populo, ita etiam iis qui divino cultui ministrant ad salutem totius populi, populus ipse suppeditet necessaria victus. Hoc eodem sensu præceptum istud est etiam juris divini positivi, ut constat ex Matth. x, 10, et I Cor. ix, 7 et seq. — Verum addit S. Thomas: “ deterininatio cerlœ partis est reservata ordinationi Ecclcssiœ." Porro primordiis Eccle­ siæ hujusmodi determinatio nulla erat, et sacerdotes sustenta­ bantur fidelium donis sponte collatis, præsertim iis quæ occasione sacrificii celebrandi offerebantur. Antiquo huic mori successit decimarum solutio, quam plura injunxerunt Concilia, nono præ­ sertim sæculo. At hodie plerisque in locis decimæ sublatæ sunt, et Clerus sustentatur vel beneficiorum reditibus, vel pensione a Gubernio accepta, vel fidelium incerta oblationum largitate, prout apud nos obtinet. Incerta quidem ea est et diversa juxta diver­ sarum dioeceseon statuta et consuetudines, at nemini forte huc usque defuit. — Cf. S. Thom. 2-2, q. 87, art. 1. — Kenrick, tract. 4, part. 2, nn. 62 et seq. Ecclesiæ ius quoque est, independens a civili potestate, exi­ gendi a fidelibus quæ ad cultum divinum, ad honestam clericorum aliorumque ministrorum sustentationem et ad reliquos fines sibi proprios sint necessaria (Can. 1496). QUÆSITA 343. Quær. 1°. An censendi sint rei peccati mortalis fideles qui apud nos nihil unquam conferunt in pastorum sustentationem? Resp. Hac de re ita scribit Kenrick: “ Id omnibus persua­ sum esse debet, oportere ut singuli pro sua parte aliquid con­ ferant, ne sustentatione necessaria indigeant sacerdotes; sed quamdiu nulla certa lege onus injungitur et definitur, non audemus peccati mortalis damnare cum, qui omittit æquam portionem conferre, quoties non est periculum ne sacerdotes ea causa indigeant, vel alii fideles nimis graventur. Illi autem qui QUINTUM PRÆC.—DE PASTORUM SUSTENTATIONE. 333 præ avaritia recusant quid dare, in iis quæ indicavimus adjunc­ tis, videntur graviter rei et indigni venia sacramentali; violant enim legem Christi Domini de ministrorum Evangelii sustenta­ tione, et se aliosque objiciunt discrimini salutis.” — Cf. Ken­ rick, loc. cit. n. 64. Attendendum hic est sequens statutum Cone. Plen. Bait. Ill, sub η. 292: “ Fama fert (quæ utinam inanis mendaxque sit) nonnullis in locis inveniri sacerdotes qui, ubi gravis culpa non apparet, sacramentalis absolutionis beneficium denegant fidelibus, qui nolint collectis stipem dare, ad quam sub peccato gravi teneri non constet; imo etiam (quod longe detestabilius est) ægrotantibus ac morti proximis adsistere ac sacramenta præbere recusant. Vix animum inducere possumus, ut quidpiam tam atrox et indignum de ecclesiarum nostrarum minis­ tris suspicemur. Si quis vero existât, qui tale quid attentaverit, memores sint Episcopi se muneri suo graviter deesse, nisi in reum pro merito animadvertant.” Quær. 2°. An sacerdotes qui œquam non habent sustenta­ tionem a suis fidelibus possint extra limites suæ parochiœ eleemo­ synas colligere? Resp. Neg., nisi habeant veniam proprii Episcopi scripto concessam. Ita enim statuerunt Patres Baltimorenses: “ Cum ex sacerdotum vagorum et ignotorum discursu ad eleemosynas a fidelibus colligendas gravia oriantur incommoda, visum est districte prohibere, ne sacerdos aliquis, absque Episcopi sui venia, scripto concessa, extra congregationem sibi commissam elee­ mosynas petat vel in alia dioecesi absque Ordinarii licentia.” — Cf. Cone. Plen. Balt. II, n. 119; et Cone. Plen. Balt. Ill nn. 294 et 295. Quær. 3°. Quid dicendum de illis sacerdotibus, qui intra Mis­ sarum solemnia, ab altari discedunt, ad oblationes colligendas? Resp. Sunt prorsus damnandi, ut patet ex sequentibus verbis Cone. Plen. Balt. Ill, η. 293: “ Gravissima sunt verba Concilii superioris, quibus damnavit perversam agendi rationem illorum sacerdotum, qui ipsa intra missarum solemnia ab altari recedunt, ædemque sacram circumeunt, a singulis fidelibus eleemosynam petentes. Tanta vero apparet quorundam perti­ nacia ac in observandis etiam strictissimis legibus socordia, ut qui constituti sumus legum ecclesiasticarum custodes, alta voce decretum Antecessorum nostrorum de novo promulgare et incul­ care constringamur. Notatum itaque ‘ turpissimum abusum, 334 DE CENSURA ET PROHIBITIONE LIBRORUM. Ecclesiæ sacrisque ejus ritibus injurium, quique Catholicorum ruborem et indignationem, acatholicorum vero irrisionem et contemptum provocat, reprobamus et prorsus extirpandum decernimus. Qua in re singulorum Episcoporum conscientia oneratur.’ ” Ingressus in ecclesiam ad sacros ritus sit omnino gratuitus, reprobata qualibet contraria consuetudine (Can. 1181). § 1. Potest magistratibus, pro eorum dignitate et gradu, locus in ecclesia esse distinctus, ad normam legum liturgicarum. § 2. Sine expresso Ordinarii loci consensu nemo fidelis locum habeat in ecclesia sibi suisque reservatum; Ordinarius autem consensum ne præbeat, nisi ceterorum fidelium commoditati sit sufficienter consultum. § 3. Ea semper factis in concessionibus inest tacita conditio, ut Ordinarius possit, ex iusta causa, concessionem revocare, non obstante quolibet temporis decursu (Can. 1263). Nota. — De sexto Ecclesiæ præcepto agetur ubi de Matrimonio. 3 e (Eensitra ft ^rnljibifione Uihrontm 344. Dico 1°. § 1. Ecclesiæ est ius exigendi ne libros, quos ipsa iudicio suo antea non recognoverit, fideles edant, et a qui­ busvis editos ex iusta causa prohibendi. § 2. Quæ sub hoc titulo de libris præscribuntur, publicationi­ bus diariis, periodicis et aliis editis scriptis quibuslibet applicentur, nisi aliud constet (Can. 1384). Ipso jure naturali prohibetur quivis usus librorum pravorum ex quo periculum proximum peccandi oritur. Ecclesia vero pro sua erga fideles providentia sedulam semper adhibuit curam “ ut quemadmodum bonum semen a lolio ita et sani optimique libri ab adulterinis et apocryphis et perniciosis secernerentur, ne Christiani homines incauto vel temerario horum usu integritatis fidei mo­ rumque detrimentum caperent.” Litt. Apos. Romani Pontifices (17 Sept. 1900).1 Porro Indicem seu syllabum librorum prohibitorum diligentis­ sime recognitum et denuo typis impressum, quem Litteris Romani Pontifices tamquam expresse insertium haberi voluit, idem Pontifex, Leo XIII, auctoritate apostolica approbavit et ab omnibus ubique locorum integre et inviolabiliter observari præcepit. 1 Cf. Addenda, p. 1104, n. 40. *4· Dii CENSURA ET PROHIBITIONE LIBRORUM. 335 Quare ut libri alicujus lectio permittatur, requiritur ut neque m Indice enumeretur, neque ad aliquam ex iis classibus pertineat, quas canones proscribunt, nullatenus vero sufficit ut in Indice non inveniatur. Omnes enim et singulos libros pravos in Syllabo recensere nec possibile esset, nec necessarium. Notandum etiam est prohibitionem se extendere non tantum ad librorum lectionem, verum etiam ad eorumdem retentionem, publicationem, defensionem et donationem. QUÆSITA Quær. 1°. Quinam libri prœviœ censurez subjiciendi sint? Resp. § 1. Nisi censura ecclesiastica præcesserit, ne edan­ tur etiam a laicis : 1°. Libri sacrarum Scripturarum vel eorundem adnotationes et commentaria; 2°. Libri qui divinas Scripturas, sacram theologiam, historiam ecclesiasticam, ius canonicum, theologiam naturalem, ethicen aliasve huiusmodi religiosas ac morales disciplinas spectant; libri ac libelli precum, devotionis vel doctrinæ institutionisque religiosæ, moralis, asceticæ, mysticæ aliique huiusmodi, quamvis ad fovendam pietatem conducere videantur; ac generaliter scripta in quibus aliquid sit quod religionis ac morum honestatis peculiariter intersit; 3°. Imagines sacræ quovis modo imprimendae, sive preces adiunctas habeant, sive sine illis edantur. § 2. Licentiam edendi libros et imagines de quibus in § 1, dare potest vel loci Ordinarius proprius auctoris, vel Ordinarius loci in quo libri vel imagines publici iuris fiant, vel Ordinarius loci in quo imprimantur, ita tamen ut, si quis ex iis Ordinariis licentiam denegaverit, eam ab alio Ordinario petere auctor nequeat, nisi eundem certiorem fecerit de denegata ab alio licentia. § 3. Religiosi vero licentiam quoque sui Superioris maioris antea consequi debent (Can. 13S5). Quær. 2°. Quid clericis saecularibus et religiosis spcciatim vetetur de libris edendis, de scribendo in ephemeridibus? Quid etiam laicis de scribendo in quibusdam ephemeridibus vetetur? Resp. § 1. Vetantur clerici saeculares sine consensu suo­ rum Ordinariorum, religiosi vero sine licentia sui Superioris maioris et Ordinarii loci, libros quoque, qui de rebus profanis tractent, edere, et in diariis, foliis vel libellis periodicis scribere vel eadem moderari. § 2. In diariis vero, foliis vel libellis periodicis qui religionem 336 DE CENSURA ET PROHIBITIONE LIBRORUM. catholicam aut bonos mores impetere solent, nec laici catholici quidpiam conscribant, nisi iusta ac rationabili causa suadente, ab Ordinario loci probata (Can. 1386). Clerici sæculares indigent consensu suorum Ordinariorum; Religiosi indigent licentia et Majoris Superioris et Ordinarii loci; utrique huic respectivæ ordinationi subduntur tum quoad libros, etiamsi de rebus profanis tractent, tum quoad scribendum in diariis, foliis et libellis, tum quoad horum moderationem. Quoad diaria religionem catholicam aut bonos mores impetere solita, nec laici in iis quidquid scribant absque causa Ordinario loci appro­ bata. Quær. 3°. Cujusnam Sacrœ Congregationis licentia requiratur ad edendum ea quæ ad causas beati'ficationis et canonizationis Servorum Dei perlinent? Resp. Sacrorum Rituum Congregationis licentia requiritur. — Cf. can. 1387. Quær. 4°. Cujus licentia requiratur ad edendos indulgentiarum libros, etc.? Quid peculiariter statuatur circa indulgentias Aposlolicas? Resp. § 1. Indulgentiarum libri omnes, summaria, libelli, folia, etc., in quibus earum concessiones continentur, ne edantur sine licentia Ordinarii loci. § 2. Requiritur vero expressa licentia Sedis Apostolicæ ut typis edere liceat, quovis idiomate, tum collectionem authenti­ cam precum piorumque operum quibus Sedes Apostolica indul­ gentias annexuit, tum elenchum indulgentiarum apostolicarum, tum summarium indulgentiarum vel antea collectum, sed nun­ quam approbatum, vel nunc primum ex diversis concessionibus colligendum (Can. 1388). Summi momenti est ne isti libelli, folia, etc., inter populum falsas notiones et apocryphas Indulgentias evulgent. Hinc opus licentia Ordinarii loci est. Quær. 5°. An requiratur venia specialis ad edendas collectiones decretorum Romanarum Congregationum? Resp. Collectiones decretorum Romanarum Congregationum rursus edi nequeunt, nisi impetrata prius licentia et servatis conditionibus a Moderatoribus uniuscuiusque Congregationis præscriptis (Can. 1389). Hac unica ratione provideri potest periculo ne decreta et responsa adulterentur. DE CENSURA ET PROHIBITIONE LIBRORUM. 337 Quær. 6°. De quanam re constare debeat in edendis libris liturgicis eorumque partibus? Resp. In edendis libris liturgicis eorumque partibus, itemque litaniis a Sancta Sede approbatis, debet de concordantia cum editionibus approbatis constare ex attestatione Ordinarii loci in quo imprimuntur aut publici iuris fiunt (Can. 1390). Error in his libris damnum magnum afferre potest populo Dei. Quær. 7°. An approbatio alicujus textus originalis suffragetur novæ editioni, vel translationi in aliam linguam, ejusdem? An novæ ïditiones habendœ sint excerpta capita ex periodicis edita? Resp. § 1. Approbatio textus originalis alicuius operis, neque eiusdem in aliam linguam translationibus neque aliis editioni­ bus suffragatur; quare et translationes et novæ editiones operis approbati nova approbatione communiri debent. § 2. Excerpta e periodicis capita seorsim edita novæ edi­ tiones non censentur nec proinde nova approbatione indigent (Can. 1392). Quær. 8°. Quænam requirantur conditiones ut versiones Scriptu­ rarum Sacrarum in linguam vernaculam typis imprimantur? Resp. Versiones sacrarum Scripturarum in linguam verna­ culam typis imprimi nequeunt, nisi sint a Sede Apostolica probatæ, aut nisi edantur sub vigilantia Episcoporum et cum adnotationibus præcipue excerptis ex sanctis Ecclesiæ Patribus atque ex doctis catholicisque scriptoribus (Can. 1391).1 Ratio legis est, ne quivis homo ad suos sensus torquere præsumat Sacras Litteras contra eum sensum quem tenuit et tenet Sancta Mater Ecclesia cui soli concredita est custodia depositi Fidei et judicium de divinorum eloquiorum sensu et interpreta­ tione. — Cf. Pius IX, Ep. Encyc., Nostis et Nobiscum. Quær. 9°. Quodnam sil munus censorum? Resp. § 1. In universis Curiis episcopalibus censores ex officio adsint, qui edenda cognoscant. § 2. Examinatores in suo obeundo officio, omni personarum acceptione deposita, tantummodo præ oculis habeant Ecclesiæ dogmata et communem catholicorum doctrinam quæ Conciliorum generalium decretis aut Sedis Apostolicæ constitutionibus seu præscriptionibus atque probatorum doctorum consensu con­ tinetur. § 3. Censores ex utroque clero eligantur ætate, eruditione, *Cf. Addenda, p. 1105, n. 41. 338 DE CENSURA ET PROHIBITIONE LIBRORUM. prudentia commendati, qui in doctrinis probandis improbandisque medio tutoque itinere eant. § 4. Censor sententiam scripto dare debet. Quae si faverit, Ordinarius potestatem edendi faciat, cui tamen præponatur censoris iudicium, inscripto eius nomine. Extraordinariis tan­ tum in adiunctis ac perquam raro, prudenti Ordinarii arbitrio, censoris mentio omitti poterit. § 5. Auctoribus censoris nomen pateat nunquam, antequam hic faventem sententiam ediderit (Can. 1393). Quær. 10°. Quomodo sit hæc licentia edendi concedenda? An et quomodo de ea concessa constare debeat? Resp. § 1. Licentia, qua Ordinarius potestatem edendi facit, in scriptis concedatur, in principio aut in fine libri, folii vel imaginis imprimenda, expresso nomine concedentis itemque loco et tempore concessionis. § 2. Si vero licentia deneganda videatur, roganti auctori, nisi gravis causa aliud exigat, rationes indicentur (Can. 1394). DE PROHIBITIONE LIBRORUM 345. Dico § 1. Ius et officium libros ex iusta causa prohibendi competit non solum supremæ auctoritati ecclesiastic® pro universa Ecclesia, sed pro suis subditis Conciliis quoque particularibus et locorum Ordinariis. § 2. Ab hac prohibitione datur ad Sanctam Sedem recursus, non tamen in suspensivo. § 3. Etiam Abbas monasterii sui iuris et supremus religionis clericalis exemptæ Moderator, cum suo Capitulo vel Consilio, potest libros ex iusta causa suis subditis prohibere; idemque, si periculum sit in mora, possunt alii Superiores maiores cum proprio Consilio, ea tamen lege ut rem quantocius deferant ad supremum Moderatorem (Can. 1395). Eorum sane est jus et officium libros prohibendi quibus in­ cumbit vigilare assidue et omni ope contendere ut integritas fidei morumque Christianorum ne quid detrimenti capiat. Malis libris nihil cogitari potest perniciosius ad inquinandos animos per con­ temptum religionis et illecebras peccandi. Hinc Sanctæ Sedi pro universa Ecclesia, conciliis particularibus, pro suis subditis, Epis­ copis pro dioecesi, Abbati monasterii sui juris, et Supremo Modera­ tori religionis clericalis exemptæ pro suis, et aliis superioribus majoribus, si sit periculum in mora, hoc jus concreditum est. DE CENSURA ET PROHIBITIONE LIBRORUM. 339 QUÆSITA Quær. 1°. An libri ab Apostolica Sede damnati ubique pro­ hibeantur? Resp. Libri ab Apostolica Sede damnati ubique locorum et in quodcunque vertantur idioma prohibiti censeantur (Can. 1396). — Cf. Leo XIII, Officiorum ac Munerum, n. 45; S. C. Indic. 24 Aug. 1864.1 Quær. 2°. Quorum praecipue sit libros perniciosos deferre? Ad quos? Qua ratione deferendi sint? Resp. § 1. Omnium fidelium est, maxime clericorm et in dignitate ecclesiastica constitutorum eorumque qui doctrina praecellant, libros quos perniciosos iudicaverint, ad locorum Ordinarios aut ad Apostolicam Sedem deferre; id autem pecu­ liari titulo pertinet ad Legatos Sanctae Sedis, locorum Ordinarios, atque Rectores Universitatum catholicarum. § 2. Expedit ut in pravorum librorum denuntiatione non solum fibri inscriptio indicetur, sed etiam, quantum fieri potest, causae exponantur cur liber prohibendus existimetur. § 3. Iis ad quos denuntiatio defertur, sanctum esto denunti­ antium nomina secreta servare. § 4. Locorum Ordinarii per se aut, ubi opus fuerit, per sacer­ dotes idoneos vigilent in fibros, qui in proprio territorio edantur aut venales prostent. § 5. Libros qui subtilius examen exigant vel de quibus ad salutarem effectum consequendum supremæ auctoritatis sen­ tentia requiri videatur, ad Apostolicæ Sedis indicium Ordinarii deferant (Can. 1397). Quær. 3°. Quid prohibitio librorum efficiat? Resp. § 1. Prohibitio librorum id efficit ut liber sine debita licentia nec edi, nec legi, nec retineri, nec vendi, nec in aliam linguam verti, nec ullo modo cum aliis communicari possit. § 2. Liber quoquo modo prohibitus rursus in lucem edi nequit, nisi, factis correctionibus, licentiam is dederit qui librum prohibuerat eiusve Superior vel successor (Can. 1398). Prohibetur editio, lectio, retentio, venditio, versio et com­ municatio libri cum aliis absque licentia. Quær. 4°. Quinam libri ipso jure prohibeantur? Resp. Ipso iure prohibentur; 1°. Editiones textus originalis et antiquarum versionum 1Cf. Addenda, p. 1105, n. 42. 340 DE CENSURA ET PROHIBITIONE LIBRORUM. catholicarum sacræ Scripturæ, etiam Ecclesiæ Orientalis, ab acatholicis quibuslibet publicatæ; itemque eiusdem versiones in quamvis linguam, ab eisdem confectae vel editae; 2°. Libri quorumvis scriptorum, haeresim vel schisma pro­ pugnantes, aut ipsa religionis fundamenta quoquo modo evertere nitentes ; 3°. Libri qui religionem aut bonos mores, data opera, im­ petunt; 4°. Libri quorumvis acatholicorum, qui ex professo de religione tractant, nisi constet nihil in eis contra fidem catho­ licam contineri; 5°. Libri de quibus in can. 1385, § 1, η. 1 et can. 1391; itemque ex illis de quibus in cit. can. 1385, § 1, n. 2, libri ac libelli qui novas apparitiones, revelationes, visiones, prophetias, miracula enarrant, vel qui novas inducunt devotiones, etiam sub praetextu quod sint privatae, si editi fuerint non servatis canonum praescriptionibus ; 6°. Libri qui quodlibet ex catholicis dogmatibus impugnant vel derident, qui errores ab Apostolica Sede proscriptos tuentur, qui cultui divino detrahunt, qui disciplinam ecclesiasticam evertere contendunt, et qui data opera ecclesiasticam hierarchiam, aut statum clericalem vel religiosum probris afficiunt; 7°. Libri qui cuiusvis generis superstitionem, sortilegia, divinationem, magiam, evocationem spirituum, aliaque id genus docent vel commendant: 8°. Libri qui duellum vel suicidium, vel divortium licita sta­ tuunt, qui de sectis massonicis vel aliis eiusdem generis socie­ tatibus agentes, eas utiles et non perniciosas Ecclesiæ et civili societati esse contendunt; 9°. Libri qui res lascivas seu obscenas ex professo tractant, narrant, aut docent; 10°. Editiones librorum liturgicorum a Sede Apostolica ap­ probatorum, in quibus quidpiam immutatum fuerit, ita ut cum authenticis editionibus a Sancta Sede approbatis non congruant; 11°. Libri quibus divulgantur indulgentiae apocryphae vel a Sancta Sede proscriptae aut revocatae ; 12°. Imagines quoquo modo impressae Domini Nostri lesu Christi, Beatae Mariae Virginis, Angelorum atque Sanctorum vel aliorum Servorum Dei ab Ecclesiæ sensu et decretis alienæ (Can. 1399).1 Propugnantes, idest, rationibus allatis defendentes, suadere conantes, non mere asserentes vel narrantes. Fundamenta reli‘Cf. Addenda, p. 1105, n. 43. DE CENSURA ET PROHIBITIONE LIBRORUM. 341 gionis uti sunt aniniæ humanæ immortalitas, existentia Dei, mira­ cula et hujus generis veritates; quoquo modo, serio vel ridiculo. Acatholici sunt omnes illi qui ad Ecclesiam catholicam non pertinent. Ex professo, idest, non obiter, sed ex instituto. Si constet nullum contineri errorem circa hanc fidem in his libris, non sunt prohibiti. Impugnant, qui allatis rationibus dogma negant. Detrahunt, de aliquo male loquuntur ejus famam aufe­ rendo. Res lascivas et obscenas, libri qui inculcant, tractant, de­ fendunt, naturam rerum lascivarum docent, declarant modum lascivas res agendi; pornographic! libri, quibus practice moribus nocumentum fertur; quare non intelliguntur multi libri in quibus amores narrantur, licet hi etiam sæpissime jure naturali prohi­ beantur. Usus librorum de quibus in can. 1399, n. 1, ac librorum edi­ torum contra praescriptum can. 1391, iis dumtaxat permittitur, qui studiis theologicis, vel biblicis quovis modo operam dant, dummodo iidem libri fideliter et integre editi sint, neque impug­ nentur in eorum prolegomenis aut adnotationibus catholicae fidei dogmata (Can. 1400). Quare editiones textus originalis et anti­ quarum versionum catholicarum sacræ Scripturae etiam Ecclesiæ Orientalis, ab acatholicis quibuslibet publicatæ; itemque ejusdem versiones in quamvis linguam ab eisdem confectae vel editae; et libri editi contra praescriptum canonis 1391, nempe versiones sa­ crarum scripturarum in linguam vernaculam editæ sine debita approbatione, vel sine vigilantia Episcoporum, et sine adnotationi­ bus, iis dumtaxat permittuntur qui studiis theologicis ac biblicis dant operam id est, qui sunt viri docti his scientiis dediti, uni­ versi sacræ theologiae tirones, et qui theologiae et linguæ Hebraicæ ac Græcæ in scholis Seminariorum vacant. Quær. 5°. Quinam Ecclesiastica prohibitione librorum non constringantur? Resp. S. R. E. Cardinales, Episcopi, etiam titulares, aliique Ordinarii, necessariis adhibitis cautelis, ecclesiastica librorum prohibitione non adstringuntur (Can. 1401). Quær. 6°. Quid valeant Ordinarii in hac re concedere? Resp. § 1. Ordinarii licentiam, ad libros quod attinet ipso iure vel decreto Sedis Apostolicæ prohibitos, concedere suis subditis valent pro singulis tantum libris atque in casibus dum­ taxat urgentibus. § 2. Quod si generalem a Sede Apostolica facultatem im­ petraverint suis subditis permittendi ut libros proscriptos reti­ 342 DE CENSURA ET PROHIBITIONE LIBRORUM. neant ac legant, eam nonnisi cum delectu et iusta ac rationabili causa concedant (Can. 1402). Quær. 7°. An facultas Apostolica legendi libros prohibitos secu?nferat facultatem legendi libros ab Ordinariis prœscriptos. Resp. § 1. Qui facultatem apostolicam consecuti sunt le­ gendi et retinendi libros prohibitos, nequeunt ideo legere et retinere libros quoslibet a suis Ordinariis proscriptos, nisi in apostolico induito expressa iisdem facta fuerit potestas legendi et retinendi libros a quibuslibet damnatos. § 2. Insuper gravi praecepto tenentur libros prohibitos ita custodiendi, ut hi ad aliorum manus non perveniant (Can. 1403). Quær. 8°. An liceat vendere libros de obscenis tractantes? Resp. Librorum venditores libros de obscenis ex professo tractantes ne vendant, commodent, retineant; ceteros prohibitos venales ne habeant, nisi debitam licentiam a Sede Apostolica impetraverint, neve cuiquam vendant, nisi prudenter existimare possint ab emptore legitime peti (Can. 1404). Quær. 9°. An licentia quoad libros vetitos obtenta eximat quempiam a juris naturalis prohibitione? Resp. § 1. Licentia a quovis obtenta nullo modo quis exi­ mitur a prohibitione iuris naturalis legendi libros qui ipsi prox­ imum spirituale periculum præstant (Can. 1405). TRACTATUS VIII J1 e Justitia et Jure PARS PRIMA DE NATURA ET PRINCIPIIS JUSTITIÆ ET JURIS CAPUT I DE NOTIONIBUS GENERALIBUS JUSTITIÆ ET JURIS ARTICULUS I DE NATURA JUSTITIÆ 346. Justitiæ nomen a justo derivatum videtur. Justum autem dicitur quod est adæquatum et commensum cum sua regula; unde justitia in genere vocatur quidquid efficit hanc adæquationem. — Hinc et gratia sanctificans, et complexus om­ nium virtutum et quicumque habitus bonus solent et possunt vocari justitia; nam in omnibus istis adæquatio quædam habetur vel cum ultimo fine vel cum regula totali aut partiali honestatis. Verum strictiori sensu justitia definitur a S. Thoma post Ulpia­ num: “Constans et perpetua voluntas jus suum cuique tribuendi." — Dicitur 1 °, constans, quia est propositum habituale, delibera­ tum et firmum. — Dicitur 2°. perpetua, non quidem ex parte actus, sed ex parte objecti, quatenus homo justus vult jus suum cuique semper tribui. — Dicitur 3°. cuique, quia justitia est semper ad alterum, atque adeo requirit diversitatem personarum, nemo enim justus erga seipsum dici potest aut sibi facere injuriam, quia hæc est læsio juris, altero invito. Definitio S. Thomæ a recentioribus paulo immutata ita exhibetur: “Virtus moralis inclinans voluntatem ad constanter et perpetuo reddendum unicuique jus suum ad œqualitatem.”— Cf. S. Thom. 2-2, q. 58, art. 1. 343 344 TRACTATUS VIII— DE JUSTITIA ET JURE. Lugo, disp. 1, nn. 1 et seq. — Lessius, lib. 2, sect. 1, n. 1. — Crolly, vol. 1, nn. 17 et 22. — Scavini, lib. 2, tract. 6, n. 287. Justitia quadruplex distinguitur, scilicet legalis, distributiva, vindicativa et commutativa, non quatenus sint totidem species ejusdem generis, sed quia primæ tres participant aliquomodo de justitia commutativa,'quæ sola est stricte talis.1 1°. Justitia legalis inclinat quemque ad reddendum socie­ tati, cujus est pars, officia omnia, quæ a bono communi requi­ runtur. Hinc et ad subditum et ad ipsum Principem pertinet, quatenus utrumque ordinat ad communitatem veluti partem ad totum. Vocatur legalis, quia munus ejus præcipuum est, ut legum, quibus bonum commune procuratur, observationem promoveat. Avocatur quoque generalis, eo quod nullus sit vir­ tutis actus, quem non possit, et aliquando debeat, propter bonum commune imperare. — Deficit autem hæc virtus a ratione justitiæ rigorosæ, tum quia non est omnino ad alterum, cum pars non sit quid prorsus diversum a toto, tum quia non respicit jus stricte dictum seu proprietatis. Hinc qui leges non observant, rebelles aut nefarii dicuntur, non autem injusti. — Cf. S. Thom. 2-2, q. 58, art. 5. — Lugo, disp. 1, n. 68. — Crolly, vol. 1, nn. 36 et seq. — Baller, not. (e) p. 473. 2°. Justitia distributiva ea est, qua honores, officia et onera communia distribuuntur inter membra societatis secundum debitam proportionem meritorum vel facultatum. Residet proprie in superiore; eam tamen participant etiam subditi non formaliter, sed affective, quatenus justæ distributioni a superiore factæ acquiescunt; non secus ac reus qui justæ pœnæ acquiescit, suo modo exercet justitiam vindicativam. — Adverte tamen quod, si sermo est de distributione honorum et aliorum bonorum communium, debitum est in ipso superiore, qua tali, erga socie­ tatem, quæ sola jus habet ut honores dignioribus dentur, non autem erga ipsos digniores; ac proinde nemo unquam putavit Principem teneri ad restitutionem erga aliquem quantumvis digniorem, eo quod aliquod bonum commune aut honorem ei non contulerit. — Sed si sermo est de distributione onerum, sæpe aliæ justitiæ concurrunt: ex parte enim superioris existit jus necessaria onera imponendi, et ex parte subditorum debitum legibus, quibus hæc onera imponuntur, obediendi; et hæc est justitia legalis. Præterea superior habet debitum onus propor­ tionate majus imponendi ei, qui majores habet facultates; et hæc est justitia distributiva, quam sane læderet, si imposito onere uti decem quod aliunde justum reputatur civi diviti uti centum, postea idem onus imponat alteri qui sit duplo ditior. 1 Cf. Addenda, p. 1106, n. 44. PARS. 1. CAP. I.—DE NOTIONIBUS GENERAL. JUSTITIÆ ET JURIS. 345 Demum concurrere potest justitia commutativa, turn si supe­ rior onera non necessaria a civibus exigat, tum si aliquos one­ ribus inæqualibus opprimat. — Cf. S. Thom. 2-2, q. 61, art. 1 et 2. — Lugo, disp. 1, n. 59. — Crolly, vol. 1, disp. 4, § 1, nn. 4S et seq. 3°. Justitia vindicativa inclinat Principem ad sontes poenis congruis pro societatis bono plectendos. Consistit igitur in congrua punitione reorum in bonum publicum, et ad alias jus­ titias facile potest revocari; ad legalem quidem, quatenus pro­ movet bonum commune; ad dislributivam, quatenus debitam proportionem in infligendis poenis sontibus observat; et ad commutativam, quatenus ex officio judex eam exercet. Ex his enim omnibus efficitur ut punitio congrua esse dicatur; unde inulti justitiam vindicativam non habent tanquam peculiarem justitiæ speciem a ceteris distinctam. — Cf. Baller, not. (b) p. 475. 4°. Justitia commutativa inclinat voluntatem ad jus suum strictum unicuique privato reddendum, servando æqualitatein rei ad rem, id est rei redditæ ad rem debitam. Hæc spectat tan­ tum privatos, ut a se invicem distinctos; et si quandoque inter­ veniat inter communitatem et cives, id fit ubi communitas se gerit aut accipitur non ut totum, sed ut pars aut particularis persona, quæ contractu aut quasi-contractu alteri particulari person® obligatur. Vocatur autem commutativa, quia circa commutationes et contractus præcipue versatur. De hac sola agemus, quia sola presso sensu nomen justitiæ sibi vindicat. ARTICULUS II DE NATURA JURIS 347. Jus latiori sensu sumitur 1°. pro peritia legis seu juris­ prudentia; 2°. pro lege seu regula justi, et sic dicitur jus naturale, positivum, humanum, civile, canonicum, jus gentium, etc.; 3°. pro sententia judicis, et inde vox judex quasi jus dicens. — Verum strictiori sensu, et active sumptum, jus est legitima potestas quam quis habet circa rem suam vel ad rem sibi debitam; passive vero idem est ac justum et æquum seu est id quod habenti talem potestatem propter ipsam debetur. — Jus passivum igitur est ipsum debitum ; activum est titulus seu ratio debiti. 348. .Ius præcipue dividitur in jus in re et jus ad rem. — Jus in re illud est, quo rem ipsam quis habet sibi obligatam. Hoc jus confert actionem realem, quæ scilicet rem ipsam immediate attin­ git; quocirca quisquis hoc jure gaudet, rem suam repetere potest 346 TRACTATUS VIII.—DE JUSTITIA ET JURE. quocumque transierit. Jus autem ad rem illud est, quod quis habet, ut res fiat sua seu ut res sibi obligetur. Dat actionem personalem contra impedientem acquisitionem rei; unde dicitur jus personale, quia personam immediate attingit. ARTICULUS III DE PRINCIPIIS GENERALIBUS JURIS ET JUSTITIÆ 349. I. Deus solus est vere et absolute Dominus rerum omnium. Ratio est, quia cum ipse solus sit supremus creator et conservator omnium rerum, res omnes ab ipso solo absolutam habent dependentiam. — Hinc sequitur 1 °, nullum ens creatum posse possidere respectu Dei, scilicet uti aliqua re tanquam abso­ lute sua; et 2°. jus proprietatis enti creato inesse non posse nisi Deo volente. II. Homo potest esse proprietarius erga alium hominem. Ratio est, quia hoc ex nullo capite repugnat: non ex parte homi­ num, quia hi cum sint natura æquales non dependent quoad hoc alii ab aliis; non ex parte ipsarum rerum, quia hæ potius habent aptitudinem ut possideantur et in usum adducantur, quamvis non a diversis simul propter earum finitudinem; neque demum ex parte Dei, quia Deus vult ut bonis creatis utamur tanquam mediis ad vitam conservandam, ut constat ex natura bonorum illorum et ex hominis exigentia. III. Si homo quilibet bona quaedam legitime sua fecerit, in illa jus per se inviolabile acquisivit. Ratio est, quia posita illa conditione, Deus qui et aptitudinem et exigentias homini dedit ad usum rerum, immediate communicat jus in illas; jus autem illud nequit absque deordinatione ab alio homine violari. — Hinc sequitur 1°. esse præceptum naturale a Deo ipso promulgatum atque sancitum, vetans ne jus alterius lædatur, et præcipiens, ut si quando læsum fuerit, in integrum restituatur; 2°. illum qui injuste rem alienam usurpat reum evadere tum erga proximum tum erga Deum: erga proximum quidem, quia lædit ejus independentiam naturalem; erga Deum, violando jus divinum proximo communicatum, et simul præceptum naturale jus prædictum observari jubens. IV. Justitia commutativa obligat sub gravi et cum onere restitutionis. Ratio primi desumitur, tum ex eo quod in Scripturis non semel poena aeterna decernitur iis qui justitiam commutativam violant, tum quia violatio juris alieni, cum sit essentialiter nociva, ex natura sua magnam inducit deordinationem inter mu­ tuum hominum consortium, et repugnat caritati, quæ movet PARS. I. CAP. II.—DE PRÆCIPUIS JURIS SPECIEBUS. 347 ad volendum alterius bonurn. Ratio autem secundi est, quia jus­ titia commutativa respicit aequalitatem rei ad rem, quæ tantum per integram restitutionem induci potest, cum semel fuerit violata. V. Ceteræ justitiæ species per se obligant etiam sub gravi, sed non cum onere restitutionis. Primum constat ex eo quod, inspectis earum definitionibus, sequeretur grave nocumentum totius societatis, si vel impune vel sub levi tantum possent violari. Alterum autem colligitur ex eo, quod non possit esse onus restitu­ tionis, ubi vel deest æqualitas vel respectus ad alterum, scilicet ubi restitutio ipsa non est possibilis. — Verumtamen sæpe jus­ titia commutativa aliis adjungitur et sic inducitur onus res­ titutionis. Quare restituere tenetur magistratus vel judex, qui propter gravem negligentiam in puniendo, causa est cur privati vel communitas grave damnum patiantur, non vi justitiæ legalis prætermissæ, sed violati contractus quo, assumendo officium, se implicite obligavit ad damna subditorum praecavenda. CAPUT II DE PRÆCIPUIS JURIS SPECIEBUS ARTICULUS I DE SPECIE JURIS QUOD DICITUR DOMINIUM 350. Dominium in genere et lato sensu acceptum significat quamcumque potestatem: quandoque adhibetur ad exprimendam specialiter potestatem jurisdictionis, et quandoque etiam ipsam rem possessam. — Verum hic stricto sensu sumitur pro jure proprietatis, et definiri solet, “facultas disponendi de re aliqua tanquam sua in omnem usum lege vel pacto non prohibitum." — Cf. Molina, disp. 3, tract. 2.—Lugo, disp. 2, nn. 2 et 3.—Carrière, η. 16. 351. Dominium præcipue dividitur in perfectum et imper­ fectum, prout est jus disponendi, tum de re ipsa tum de ejus utilitate vel tantum de alterutro. — Hoc ultimum, nempe domi­ nium imperfectum, iterum dividitur in directum et indirectum, quod etiam utile vocatur, prout respicit solam rei proprietatem vel solam ejus utilitatem.1 Hic quoque facienda est mentio de dominio quod dicunt altum. Hoc dominium consistit in jure quod suprema auctoritas in societate habet disponendi aliquando ex gravissima causa de bonis privatorum in bonum communitatis, v. gr., de agro alicujus civis ad viam construendam. Sed tunc debet dari justa compensatio; et de hoc, apud nos, est specialiter provisum in ipsa Constitutione; nam, Amend, art. 5. in fine, dicitur: “Nor shall private property be taken for public use without just compensation." — 1 Cf. Addenda, p. 1106, n. 45. 348 TRACTATUS VIII.—DE JUSTITIA ET JURE. Hinc quoniam dominium altum non confert jus disponendi, sed potius jus emendi rem aliquam in bonum commune, debet revocari ad potestatem jurisdictionis, potius quam ad jus proprietatis. § I. — De objecto dominii 352. Dico. Quamvis possit homo habere dominium tum utile tum directum in bona fortunæ legitime acquisita, relate tamen ad bona animi et corporis non habet nisi dominium utile. Ratio primi est, quia ex una parte, res materiales naturalem habent aptitudinem ad nostram vitam sustentandam, et ex alia, homo non solum potest sed tenetur etiam suam vitam conservare per earum usum; præterea multæ sunt res materiales quarum usus importat earundem destructionem, et hæc necessario supponit dominium directum. Ratio autem secundi est, quia Deus solus est supremus dominus totius hominis; nam dicitur Deuter. xxxii, 39: “Ego occidam et ego vivere faciam.” — Habet tamen homo dominium utile animi et corporis quia debet iis uti ut tendat ad suum finem consequendum. QUÆSITA 353. Quær. 1°. An homo habeat dominium suæ famæ? Resp. Affirm., juxta sententiam communem; nam etiam circa famam homini competunt primarii actus dominii, ut eam labore acquirere, ejus restitutionem condonare, etc. Ergo. . . . Attamen prudentia exigit, ut eam non prodigat sine justa ratione, et aliquando tenetur sub gravi eam sedulo servare ratione scandali, damni familiæ removendi, etc. — Cf. S. Al­ phons. de octavo prœc. Decal, η. 983. Quær. 2°. An possit homo dominium utile habere in alium hominem? y B Resp. Affirm., et ratio est, quia homo quilibet est dominus propriæ operæ; ac proinde potest illam alienare in propriam utilitatem et in dominium alterius tradere. Dominus enim pro arbitrio de objecto dominii sui disponere potest. Hinc homo potest de jure naturali etiam in perpetuum se alteri vendere quoad dominium utile, quia est dominus suæ operæ non tan­ tum pro aliquo tempore sed in perpetuum. Quarc per se non repugnat juri naturæ servitus, seu status subjectionis perpetuus quo quis pro alimentis tenetur omnes operas suas alteri præstare. — Ex quotuplici autem titulo oriri possit servitus, res est difficultatibus plena, et ad praxim quod attinet, hodie apud nos nihil habet utilitatis. — Cf. Lugo, disp. 6, nn. 11 et seq.— Kenrick, tract. 8, n. 97. PARS. I. CAP. il -DE PRÆC1PUIS JURIS SPECIEBUS. 349 § II. — De subjecto dominii 354. Dico. Omnis et solus homo est dominii capax. Ratio est, quia juxta S. Thomain fundamentum dominii est natura ratio­ nalis. Et re quidem vera omnis et solus homo cognoscere potest utilitatem rerum, eas velle sibi applicare si nullius sint, atque de iis ita sibi applicatis disponere in proprium finem propriumque commodum. Præterea, ille solus capax est juris seu dominii, qui capax est injuriæ; ille autem solus patitur injuriam qui invitus eam patitur: debet autem esse invitus non quidem per voluntatem, qua velit rem suam, sed per voluntatem qua velit retinere jus ad rem ipsam seu obligare alios ne eam auferant. Atqui bruta non possunt habere talem voluntatem, cum nec obligationem moralem nec turpitudinem cognoscere possint. Ergo. Hinc nec parvuli nec ipsi amentes sunt incapaces dominii, ut constat ex omnium populorum usu et ex ratione nuper data; nam ut dictum est, dominium fundatur in rationali hominum natura ejusque potentiis, non autem in actuali carum potentiarum exer­ citio. — Cf. S. Thom. 2-2, q. 66, art. 1. — Lugo, disp. 3, η. 1. Punctum i De dominio filiorumfamilias 355. Filiifamilias proprie hic dicuntur illi qui ex legitimo ma­ trimonio orti aut legitimati, cujuscuinque sint sexus, adhuc paternæ potestati subjacent. — Dixi 1°. ex legitimo matrimonio orti aut legitimati, quia de dominio eorum qui sunt spurii, judicandum est tantum juxta æquitatem juris naturæ, non autem juxta speciales legis dispositiones. — Dixi 2°. adhuc paternœ potestati subjacent, quia cum solum filii non adhuc emancipati reputentur a lege tanquam infantes, tantum circa eorum dominium dantur limitationes ac proinde quæstio de ipsis solummodo institui potest. Emancipatio autem fieri potest vel per legem generalem vel per privilegium et specialem declarationem, et in diversa filiorum­ familias ætate, pro diversitate regionum. — Apud nos, exceptis duobus vel tribus Statibus, emancipatio locum habet anno vigesimo primo tam pro masculis, quam pro feminis. — Cf. Wells, Every Man His Own Lawyer, p. 240. 356. Quæres. Quœnam possint esse diversa bona filiorum­ familias, quodque ii dominium exercere valeant? Resp. 1°. Ex Jure Romano bona filiorum sunt: 1°. cas­ trensia, id est occasione militiæ acquisita; 2°. quasi-castrensia 350 TRACTATUS VIII.-DE JUSTITIA ET JURE. seu acquisita ex aliquo officio publico, v. gr., judicis, medici, etc.; 3°. adventitia, quæ proveniunt ex hæreditate aut dona­ tione, non tamen a patre aut intuitu patris facta; 4°. profeclilia, quæ filius ex bonis paternis lucratur, v. gr., agendo negotiationem cum pecunia patris vel quæ ei dantur intuitu patris. — Porro bonorum castrensium vel quasi-castrensium filius habet tum domi­ nium proprietatis tum usuinfructuin: administrationem etiam habet si pubertatem acquisivit. Adventitiarum autem proprietas pertinet ad filium; at ususfructus et administratio ad patrem; profectitia demum in omnibus pertinent ad patrem. — Cf. S. Alphons. n. 488. Resp. 2°. Quoniam, ut ait Kenrick, “hæ distinctiones non vigent in jure* quo utimur,” quæstioni propositæ respondendum est distinguendo inter casum quo filiusfamilias bona recipit titulo donationis aut hæreditatis, et casum quo ea acquirit vi laboris aut industriæ. — In primo casu, administratio spectat ad patrem, sed dominium proprietatis et ususfructus ad filium. — In altero, nova distinctione opus est; vel enim 1°. filius laborat extra domum paternam et non alitur a patre, et tunc poterit bona, quæ lucratur, sua facere, quia dimissus est sive dimissus reputatur; vel 2°. filius laborat in domo paterna aut extra et alitur a patre, et tunc omnia quæ lucratur pertinent ad patrem. Verum in isto ultimo casu triplex exceptio facienda est in favorem filii, scilicet: 1°. si pater remittit de jure suo, et censetur remittere si permittit ut filius contrahat matrimonium; 2°. si filius ex sua conditione non teneatur laborare; 3°. si evidenter et indubie plus quam alii de familia laboraverit. — Hæc ultima sententia licet aliquando in praxi teneri possit, saltem post fac­ tum, non est tamen passim publice docenda propter incommoda quæ per abusum sequerentur. — Cf. S. Alphons. nn. 488 et 544. — Lessius, lib. 2, cap. 12, n. 81. — Kenrick, tract. 10, part. 1, η. 41. — Kent, Comment, vol. 2, nn. 191 et seq. Videas Bouvier, Law Dictionary, 8 Edit. Parent and Child. Cf. Right to earnings of the child. Punctum ii De dominio uxorum 357. Ex Jure Romano bona uxoris sunt triplicis generis, scilicet: 1°. Dotalia, seu bona quæ uxor jam possidebat vel quæ ipsius pater ei concessit ad matrimonium contrahendum: horum administratio et ususfructus sunt penes maritum, sed dominium directum penes uxorem. PARS. 1. CAP. Il - DE PRÆCIPUIS JURIS SPECIEBUS. 351 2°. Paraphernalia, sou bona quæ uxor sibi reservavit præter dotem: hæc ad eam pertinent pleno jure. 3°. Communia, seu bona quæ pacto inter conjuges habito aut determinatione legis, in societatem quamdam conferuntur: horum dominium tum directum tum utile ad utrumque conjugem pertinet. — Cf. S. Alphons. n. 489. — Elbel, n. 69. 358. Verum in hac regione tria praedicta nomina aliter accipi­ untur, et diversum est in illa uxorum dominium. Etenim: 1°. “ Dotalia uxoris bona, juxta mores nostros,” ait Kenrick, “sunt tertia pars bonorum immobilium, quæ maritus durante matrimonio possederit, quæ idcirco non potest alienare in uxoris praejudicium, nisi ipsa, seorsim interrogata a magistratu, libere consenserit, et subscribendo suo renunciaverit juri. Si maritus testamento uxori legaverit quædam bona, ut dos ejus exclu­ deretur, penes eam est ea respuere ut suo jure fruatur. Ceterum nonnisi per vitam suam jus ejus manet, eaque defuncta, transit ad mariti hæredes.” — Cf. Kenrick, n. 45. — Bouvier, Law Dictionary, sub verbo Dower. 2°. Paraphernalia apud nos audiunt omnia bona quæ ad vestitum vel ornamentum mulieris pertinent, juxta ipsius con­ ditionem, et quibus durante matrimonio usa est: hæc post mortem mariti omnino pertinent ad uxorem. — Cf. Kenrick, n. 42. — Bouvier, Law Dictionary, sub verbo Paraphernalia. — Wells, Every Man, etc., p. 82. 3°. Communia bona ea sunt quæ marito et uxori simul ac­ quiruntur titulo emptionis aut donationis habitae durante matri­ monio. Hæc bona uterque conjux possidet quasi essent unica persona, adeo ut nequeat alteruter ea vendere absque alterius consensu. — Cf. Kenrick, n. 44. — Kent, Comment, vol. 4, part 6, lect. 55. — Bouvier, Law Dictionary, §§ Dower, Husband and Wife. QUÆSITA 359. Quær. 1°. An uxor possit facere eleemosynas ex bonis communibus? Resp. Affirm., etiamsi alioquin habeat bona propria, modo id fiat juxta consuetudinem aliarum mulierum ejusdem con­ ditionis. Ratio est, quia uxor non est serva sed socia; quamdam ergo administrationem habere debet in domo mariti. Præterea maritus merito praesumitur consentire in ea quæ fiunt ab uxore juxta honestum conditionis et regionis morem; et si invitum sese exhibeat, talis dissensus censetur irrationabilis, quia maritus 352 TRACTATUS VIIL—DE JUSTITIA ET JURE. uxorem privare nequit jure ei a legitima consuetudine concesso. — Cf. S. Alphons. n. 540. — Kenrick, n. 46. Quær. 2°. An peccet uxor dando aliquid de bonis communibus ad sublevandain necessitatem parentum vel filiorum quos ex anteriori matrimonio susceperit? Resp. Neg., si propria bona non habeat, et per hoc non desint necessaria marito et ejus familiæ. Ratio est, quia jure naturæ tenetur uxor prædictos consanguineos sublevare, ac proinde maritus in id consentire rationabiliter præsumitur. — Cf. S. Alphons. n. 542. — Kenrick, n. 46. Quær. 3°. An uxor bona hoc modo data restituere teneatur cum, mortuo marito, veneni in hœreditatem bonorum dotalium, aut ante mortem ipsius paraphernalia acquisierit? Resp. Neg., si bona data sint parvi momenti, quia tunc habentur ut eleemosynæ communes, quæ, si fiunt moderate, restitutionis onus secum non ferunt. Imo negative etiam respon­ dendum, saltem probabiliter, si bona subtracta sint majorin momenti; quia onera omnia, quæ stante matrimonio uni con jugum naturaliter obveniunt, alteri communia censentur, ac proinde maritus nequit esse rationabiliter invitus. Punctum iii De dominio clericorum 360. Bona clericorum quadruplicis generis distinguuntur, scili­ cet: 1°. Patrimonialia, quæ proveniunt ex paterna hæreditate aut ex qualibet alia causa profana, puta ex donatione, successione, etc.; 2°. Quasi-palrimonialia, quæ vocantur etiam quasi-ecclesiastica vel casualia, et ea sunt quæ acquiruntur occasione et intuitu functionum, v. gr., Missam celebrando, concionando, etc.; 3°. Ecclesiastica, quæ ex beneficiis Ecclesiæ, v. gr., ex redditibus bene­ ficiorum, etc., percipiuntur; 4°. Parcimonialia, quæ clericus seponit parce vivendo ex beneficii fructibus, et quæ honeste vivendo con­ sumere posset. 361. Dico. Clerici habent perfectum dominium in bona patri­ monialia, quasi-patrimonialia et parcimonialia, ita ut de iis dis­ ponere ad libitum possint. Ratio est, tum quia dominium illud nullibi invenitur restrictum, tum quia in hoc conveniunt theologi omnes etiam rigidiores. Etsi beneficiarius alia bona non beneficialia habeat, libere uti frui potest fructibus beneficialibus qui ad eius honestam sustenta- PARS I. CAP. IL—DE PRÆCIPUIS JURIS SPECIEBUS. 353 tionem sint necessarii; obligatione autem tenetur impendendi superfluos pro pauperibus aut piis causis, salvo præscripto can. 239, §1, η. 19 (Can. 1473). § 1. Nisi contrarium probetur, præsumendum ea quæ donantur rectoribus ecclesiarum, etiam religiosorum, esse ecclesiæ donata. § 2. Donatio facta ecclesiæ, ab eius rectore seu Superiore repudiari nequit sine licentia Ordinarii. § 3. Repudiata illegitime donatione, ob damna quæ inde obve­ nerint actio datur restitutionis in integrum vel indemnitatis. § 4. Donatio ecclesiæ facta et ab eadem legitime acceptata, propter ingratum Prælati vel rectoris animum revocari nequit (Can. 1536). QUÆ SITA 362. Quær. 1°. An teneantur ad restitutionem clerici male impendentes superflua bonorum ecclesiasticorum? Resp. Affirmative respondent rigidi quidam theologi, uti Collet et Antoine, quia dicunt: clerici sunt tantum administra­ tores et oeconomi bonorum ecclesiasticorum. At probabilis est sententia negans, quia quamvis constet de præcepto dandi hæc superflua, non constat tamen de origine hujus obligationis, num scilicet proveniat ex justitia. — Probabilis etiam dicitur hæc sententia a S. Alphonso in suis prop, reformatis, praesertim propter auctoritatem S. Thomæ. Ad\rerte insuper quod ad gravitatem culpæ violati hujus præcepti ecclesiastici requiritur quantitas multo major quam in furto, scilicet, juxta veriorem sententiam, pars vigesima circiter superfluorum. — Cf. S. Thom. 2-2, q. 185, art. 7. — S. Alphons. n. 491; et QQ. Reform, n. 10. Quær. 2°. Utrum pensio annua quæ ex locatione scamnorum datur nostris Missionariis assimilanda sit bonis ecclesiasticis? Resp. Juxta Constitutionem Romanos Pontifices hæc pensio annua pro bonis ecclesiasticis est habenda. § 1. Bona temporalia, sive corporalia, tum immobilia tum mobilia, sive incorporalia, quæ vel ad Ecclesiam universam, et ad Apostolicam Sedem vel ad aliam in Ecclesia personam moralem pertineant, sunt bona ecclesiastica (Can. 1497). Punctum iv De dominio auctorum 363. Dico. Quilibet homo ex jure naturali jus habet in fruc­ tum sui ingenii seu industriae. Si enim res fructificat domino, a fortiori hoc verum esse debet de facultatibus internis, cum nihil 354 TRACTATUS VIIL—DE JUSTITIA ET JURE. magis homini proprium esse possit. Quare inventor alicujus artis strictum jus habet, ne secretum suum surripiatur et se invito in publicum divulgetur; quod si fiat, damnificator pro ratione in­ juriae illatæ ad restitutionem tenebitur. — Cf. AVells, Every Man, etc.; qq. 243 et seq. QUÆSITA 364. Quær. 1°. An violet jus alienum, qui opus manuscriptum sine consensu auctoris typis edat? Resp. Affirm., et ratio est quia apud omnes constat opus manuscriptum non esse publici juris, sed sub dominio auctoris jacere. Idem dicendum de eo qui typis ederet lectiones publicas alicujus professoris vel concionem oratoris; nam publice docere aut concionari non est tradere opus suum alteri edendum et vendendum. — Excipe tamen si quis concionem jam auditam iterum tradit e suggestu tanquam ab ipso compositam, tum quia per hoc non proprie sibi vindicat rem alienam, tum quia priori oratori non necessario et per se nocet. — Cf. Carrière, n. 61 Quær. 2°. An ille qui librum typis edidit, jus habeat impediendi ne quisquam illum prœlo committat et vendat cum damno auctoris aut bibliopolœ cui auctor jus suum transmisit? Resp. Affirm., de jure positivo vigente in plerisque locis, non secus ac in hisce Statibus, dummodo tamen adimpletæ sint con­ ditiones seu formalitates a lege requisitæ. Si vero agatur de jure naturali controvertitur, atque aliquibus probabilis videtur sententia negans, quia auctor tamdiu habet jus in opus suum quamdiu remaneat suum, scilicet non tradatur in communitatem, et sic veluti evadat de jure communi. Quare juxta istos si quis in hac regione typis mandaret librum in Europa vulgatum sine venia auctoris, stricte loquendo et inspecto solo jure naturæ, non videtur esse accusandus de temporali damno pecuniæ quod auctor inde pateretur. — Dixi 1 °, stricte loquendo, quia tali ra­ tione agendi sin minus jus proprie dictum, lædi videtur publica honestas et naturalis decentia. — Dixi 2°. inspecto solo jure naturæ, quia si per internationalem stipulationem contrarium provisum fuerit, violator certe teneretur ad mulctam solvendam et congruam compensationem. — Dixi 3°. de temporali damno pecuniæ, nam si idem aut fere idem liber ederetur sub alio nomine, tunc verus auctor damnificaretur in bonis famæ, quod nunquam licere potest, et hujusmodi peccatum speciali nomine desig­ natur apud omnes gentes. — Cf. Carrière, ibid. — Kenrick, tract. 10, part. 1, nn. 13 et 14. — Bouvier, Law Dictionary, Ed. Sa. Cf. Copyright, De lege lata apud nos (March 4, 1909). PARS I. CAP. IL—DE PRÆCIPUIS JURIS SPECIEBUS. 355 § III — De acquisitione dominii Dominium præcipue acquiri potest: 1°, occupatione ; 2°. prae­ scriptione; 3°. accessione; 4°. contractibus. De contractibus age­ mus in tractatu particulari, nunc vero tantum de primis tribus modis acquirendi dominium.1 Punctum i De acquisitione dominii per occupationem 365. Occupatio est realis apprehensio rei capacis dominii cum animo eam sibi acquirendi. Quare quinque requiruntur conditio­ nes; nam ex parte subjecti requiritur 1°. ut ponatur aliquis actus externus, quia non sufficit simplex desiderium aut intentio; et 2°. ut habeatur animus acquirendi dominium. Ex parte autem objecti requiritur 1°. ut id quod apprehenditur sit res aliqua cor­ porea ut, v. gr., pars aliqua terræ; 2°. ut res ista sit capax do­ minii, cujusmodi certe non est oceanus aut aër; 3°. ut insuper sit nullius, quia nequit oriri jus contra jus præexistens et per­ manens. — Plures theologi exigunt etiam ut occupatio non pro­ hibeatur aliqua lege positiva, quæ rem alteri domino reservet, v. gr., Reipublicæ; sed hæc conditio in aliis continetur. 366. Dico. Verificatis omnibus praedictis conditionibus, occu­ patio est legitimus modus acquirendi dominium. Ratio desumitur tum ex jure naturæ, tum ex praxi et jure positivo omnium gentium. Quoniam casus frequentiores acquirendi dominium per occu­ pationem occurrunt circa animalia et res inventas, de his tantum dicemus. I. — De Animalibus 367. Triplicis generis animalia distinguuntur, scilicet silvestria, mansueta et mansuefacta. — Silvestria seu fera ea sunt, quæ natura libere vivunt extra hominis consortium, uti lepores, cervi, pisces, aves, etc. Mansueta seu domestica sunt, quæ naturalem habent cum homine consuetudinem, atque ad ipsum sponte sua redeunt, uti oves, equi, gallinæ, etc. — Mansuefacta sunt, quæ ad natu­ ralem quidem libertatem nascuntur, hominis tamen industria ea privantur, ejusque consortio assuescunt, uti aves, quæ arte et industria mansuefiant, columbæ, apes, etc. Plures quartam clas­ sem addunt, nempe efferata, quæ vel connaturalem mansuetam indolem jam exuerint, aut pristinam feram, postquam fuerunt mansuefacta, resumpserint. — Cf. Baller, not. (a) et (b) p. 500. 1 Cf. Addenda, p. 1109, n. 46. 356 TRACTATUS VIII.—DE JUSTITIA ET JURE. 368. Dico 1°. Animalia silvestria seu fera fiunt piimi occu­ pantis, quia nullius sunt, et aliunde eorum occupatio jure naturali licita est. Quod si in dominium alicujus redacta fuerint, tamdiu ad eum pertinent quamdiu custodia retineantur, nec natura­ lem libertatem recuperaverint. Recuperasse autem libertatem censentur, cum ita custodiam effugerunt, ut earum consecutio difficilis sit; et tunc ita desinunt esse sub dominio, ut alterius occupantis fieri possint, veluti si nunquam dominum habuissent. Dico 2°. Animalia ex natura sua silvestria, sed mansuefacta, prioris domini remanent, quamdiu custodiam ipsius non evaserint, aut consuetudinem revertendi non amiserint; ejusmodi enim animalia ad possessorem pertinent, tum ratione occupationis tum etiam ratione educationis et detentionis. — At vero si custodiam domini evaserint aut revertendi consuetudinem amiserint, alte­ rius primi occupantis fiunt, quia suam primam naturam recu­ perarunt. Dico 3°. Animalia mansueta seu domestica pertinent semper ad primum dominum quantumvis aberrent; unde non possunt ab alio occupari. Ratio est, quia animalia domestica nunquam possunt dici recuperasse suam libertatem, cum ex natura sua libertatem nullam habere existimentur. 369. Resolves. — 1°. Examen apum quod ex tuo alveari evo­ laverit, eo usque tuum est, quamdiu in conspectu tuo remanet nec difficilis tibi evasit prosecutio; secus fit primi occupantis. Qui tamen in alterius fundo arborem invenit in qua continetur examen apum, jam per hoc non acquirit dominium, sed oportet ut eas in alveari includat. — Cf. Kenrick, loc. cit. n. 56. — Kent, Com­ ment. vol. 2, part 5, lect. 35, n. 350. 2°. Columbæ fugientes proprio motu, quin fraude attractæ sint, fiunt ejus, in cujus columbario sedem figunt. Secus si fraude, v. gr., cibo omnino extraordinario, seu valde exquisito attractæ fuerint. — Cf. Lugo, disp. 6, nn. 42 et seq. 3°. Pisces qui in mari versantur vel in fluminibus navigabili­ bus et in quæ æstus maris ascendit, capientibus cedunt; at in flu­ viis minoribus jus piscandi plerumque servatur vicinis riparum dominis. — Cf. Kenrick, loc. cit. n. 57. — Kent, Comment. vol. 3, part 6, lect. 52, nn. 411 et seq. 4°. Justitiam lædit qui ostreas capit in ea parte fluminum, ubi ab alio fuerunt reservatæ, aut in quam aliquis jus piscandi habeat exclusivum ; nam per hoc reputantur inclusae. 5°. Non peccat contra justitiam commutativam qui venatur aut piscatur in fundo alterius absque ejus licentia, dummodo tamen fundus sit penius vel, si est clausus, tantæ sit extensionis, PARS I. CAP. IL—DE PRÆCIPUIS JURIS SPECIEBUS 357 ut singula animalia facile venatorem aut piscatorem effugere possint; quia hujusmodi animalia neque sunt pars fundi, neque possunt in illis adjunctis considerari uti jam apprehensa a domino fundi. — Cf. Lugo, disp. 6, n. 72. 6°. Fera læsa aut laqueo capta, est vulnerantis vel illius qui laqueum tetendit, si ita est vulnerata aut capta ut non sit evasura, quia tunc, et non aliter, dicetur apprehensa. — Ita theologi quibus consonat noster Kent qui ait: “ The possession must be so far estab­ lished by the aid of nets, snares, or other means, that thè animal cannot escape.” — Cf. S. Alphons. n. 604; et Hom. Ap. n. 71.— Kent, Comment, vol. 2, part 5, lect. 35, n. 348. IL—De Rebus Inventis 370. Quadruplicis generis distinguuntur bona quæ inveniri possunt, scilicet: thesauri, res nuper amissae, bona derelicta et bona vacantia. De singulis dicetur in particulari quid sint, et ad quem spectent. 371. I. Thesaurus ex jure Romano est summa pecuniae abscon­ dita cujus memoria non extat. — Verum juxta leges multarum gentium, non secus ac apud nos, nomine thesauri, hodie intelligitur non solum pecunia, sed et quæcumque alia res mobilis pretio aestimabilis abscondita. — Quare ait Kent: “ Goods found hidden in the earth go under the denomination of treasure-trove.” — Cf. Kent, Comment. vol. 2, part 5, lect. 35, n. 358. — Kenrick, loc. cit. n. 61. — Crolly, vol. 1, n. 641. 372. Dico 1°. Thesaurus ex jure naturali certo pertinet ad inventorem, si inventor sit etiam dominus fundi. Si autem the­ saurus invenitur in fundo alieno, multum quidem disputatur, sed sententia probabilis tenet, tunc etiam thesaurum pertinere ad inventorem. Ratio est, quia thesaurus nequit haberi ut pars fundi, ac proinde idem statuendum de eo ac de animalibus sil­ vestribus captis in fundo non clauso. Dico 2°. Ex jure Romano thesaurus ad inventorem etiam per­ tinet, si inventor sit simul possessor fundi ubi thesaurus jacebat; secus videndum est num casu thesaurum invenerit an ex industria. Si casu jus habet in dimidiam partem; si ex industria totus the­ saurus cedit domino fundi. Adverte tamen 1°. requiri sententiam judicis quæ declaret adfuisse industriam, ut inventor teneatur ad illam dimidiam partem thesauri domino fundi tradendam quam si industria defuisset, sibi retinere potuisset; 2°. dominum fundi hic audire qui dominium directum habet; 3°. inventorem censeri 358 TRACTATUS VUL—DE JUSTITIA ET JURE. non qui primo tetigerit thesaurum, sed qui illum viderit aut visi­ bilem reddiderit. Dico 3°. Ex jure Anglico thesauri omnes pertinent ad regem non solum cum in aliqua parte dominii nationalis, sed etiam cum in privato aliquo fundo inveniuntur. Imo olim poena capitis mulctabantur qui inventum thesaurum abscondebant. Attamen lex ista videtur esse tantum poenalis; nam ut adnotat Crolly, vix hodie est homo timoratæ conscientiae, qui inventum thesaurum non retineat. — Cf. Crolly, n. 642. Dico 4°. Ad hanc regionem quod attinet, excepta Louisiana, ubi vigent dispositiones juris Romani et Gallici, in aliis Statibus leges nihil statuunt de thesauro, ac proinde quaestio solvenda est juxta normam juris naturae, quod semper inventori favet. — Status Neo-Eboracensis imitatus fuerat hac in re jus Anglicum; quare omnis thesaurus ibi inventus ad fiscum pertinebat, sed hæc dispo­ sitio fuit omissa in emendatione legum illius Status. — Cf. Kenrick, loc. cit. n. 61. — Kent, Comment, loc. cit. n. 358. Ex dictis colliges 1°. lapillos, gemmas, ambram, coralium, in littore maris aut alibi inventa pertinere ad inventorem, quia hæc non sunt pars fundi; 2°. fodinas vero ferri, plumbi, carbonis, argenti, auri, etc., pertinere ad dominum fundi, tum quia hæc censentur pars fundi, tum quia ita statuunt leges moresque nostri. — Cf. Kenrick, n. 59. 373. II. 7?cs nuper amissœ dicuntur bona illa mobilia, quæ a domino involuntarie relinquuntur. Differunt a thesauro, tum quia non sunt absconditæ aut infossæ, tum quia ordinarie sunt recenter perditæ. 374. Dico. Certum est res nuper amissas domino comparent! esse reddendas, quia amissionis factum non est titulus ad dominum re sua spoliandum. Insuper ex effato ab omnibus recepto, “ ad retinendum sufficit sola intentio; ad occupandum autem requiritur realis apprehensio cum legitima habendi intentione,” sequitur neque dominum amisisse jus, quia retinuit intentionem, neque inventorem illud acquisivisse, quia occupatio non fuit legitima. QUÆSITA 375. Quær. 1°. tionem rei? Ad quid teneatur inventor statim post inven­ Resp. Sæpe tenetur ex caritate ad rem suscipiendam ne pereat, et ita malum domini avertat. Verum, re suscepta, tenetur ex justitia ad ipsius curam gerendam; nam tunc ex- PARS I. CAP. il.—DE PRÆCIPUIS JURIS SPECIEBUS. 359 surgit inter ipsum et dominum quasi-contractus qui dicitur gestio negotiorum. Tenetur etiam ex justitia non solum ad rem non occultandam, sed etiam ad media idonea adhibenda, quibus dominus inveniri possit: dicuntur autem idonea ea media quæ sunt proportionata valori rei et circumstantiis temporis, loci et personarum. — Cf. Baller, not. (a) p. 504. Quær. 2°. Utrum adhibitis mediis idoneis ad dominum cogno­ scendum, et illo non comparente, possis rem inventam relinere? Resp. Contro vertitur; nam multi censent rem inventam tunc esse pauperibus vel aliis piis usibus impendendam; quia dominus, cum adhuc retineat jus in rem suam, praesumendus est hanc habere voluntatem. — Verum alii theologi probabi­ lius dicunt, dominum tunc penitus amisisse facultatem re sua utendi, atque adeo non amplius habere illius dominium. Non est igitur quærenda voluntas prioris domini, utpote qui, amisso moraliter dominio, nihil de ea disponere potest. Ergo res illa moraliter habenda est ut derelicta et capax ut fiat primi occu­ pantis, ac proinde si postea comparent dominus, cum res jam fuerit consumpta, pretium non est restituendum. — Cf. S. Alphons. n. 603. — Lugo, disp. 6, n. 140. — Lacroix, lib. 3, part. 2, η. 86. — Kenrick, loc. cit. η. 62. — Crolly, η. 415. — Kent,’ Comment, vol. 2, part. 5, lect. 36, n. 356. 376. III. Bo7ia derelicta vocantur ea quæ dominus abjecit cum animo non amplius ea possidendi. Hæc abjectio dupliciter contingere potest, vel positive cum quis vestes jam attritas, cal­ ceos perforatos, aut quid simile inter inutilia amandat; vel nega­ tive cum quis ea colligit quæ retinere cupit, nihil curans de reli­ quis, ut v. gr., de spicis et uvis accidit post messem aut vindemiam. 377. Dico. Bona derelicta, quicumque sit modus derelin­ quendi, licite fiunt primi occupantis. Ratio est, quia statim ac fuerunt derelicta evaserunt bona nullius ac proinde capacia occu­ pationis. Suspicienda tamen est consuetudo regionis, cum sermo est de bonis derelictis negative, quia ex consuetudine cognoscitur, num dominus habuerit animum abjiciendi dominium. 378. Quæres. Utrum reputanda sint bona derelicta ea quæ in mari, aut prope ripam inveniuntur post naufragium, aut ex metu illius projecta? Resp. Neg., et ratio est, quia dominus non habuit animum abjiciendi bona illa, et semper retinet spem ea saltem partialiter 360 TRACTATUS VIII.—DE JUSTITIA ET JURE. recuperandi. Obstant etiam leges positivæ. Hinc supremus coetus Statuum Foederatorum anno 1825, sect. 9 statuit: “ If any person shall plunder, steal, or destroy any money, goods, mer­ chandise, or other effects, from or belonging to, any ship or vessel, or boat, or raft, which shall be in distress, or which shall be wrecked . . . every person so offending shall be guilty of felony, etc.” — Dicitur in quæstione post naufragium aut ex metu illius projecta, quia distinguenda sunt bona quæ ad vitam vel navem salvandam voluntarie fuerunt relicta {derelict at sea), ab iis quæ {wrecks) ex diffractione navis proveniunt absque ullo actu voluntatis.— Responsio autem afficit utrumque casum. — Cf. Kenrick, nn. 65 et 66. 379. IV. Bona vacantia sunt ea omnia quæ relinquuntur a defuncto, qui neque hæredes habeat neque testamentum fecerit. 380. Dico. Ex jure naturali bona vacantia fiunt primi occu­ pantis, nam nullum amplius dominum habent. Ex jure autem positivo, apud nos etiam vigente, hæc bona addicuntur fisco; sed hoc videtur restringendum ad sola immobilia, saltem ante judicis sententiam. — Cf. Carrière, nn. 285 et 359. — Kenrick, n. 63. 381. Quæres. Quid dicendum de bonis alienigenarum, qui in hac regione, absque testamento, decesserint, sed habeant tamen hœredes naturales? Resp. Illa bona certe non ,possunt dici vacantia, quia quamvis in aliquibus Statibus addicuntur fisco, de jure tamen naturali ad hæredes transeunt. — Dixi in aliquibus, quia in Marylandia, Pennsylvania, Illinois et Ohio illa bona distribuuntur hæredibus instar bonorum quæ ad cives pertinent. Ubi hæc legum liberalitas non viget, Kenrick existimat hæredes illos naturales obligari tantum in foro externo ad illa bona non per. cipienda. — Cf. Kenrick, n. 64. — Kent, Comment, vol. 2, part 4, lect. 25, nn. 61 et 70. Punctum ii De acquisitione dominii per prœscriplionem 382. Præscriptio est medium institutum ad acquirendum ali­ quod jus vel ad se liberandum ab aliqua obligatione, sub con­ ditionibus a lege statutis. Hinc patet duplicem esse præscrip- PARS I. CAP. II.—DE PRÆCIPUIS JURIS SPECIEBUS. 361 tionem ratione materiae: alteram acquisitivam, qua jus aliquod acquiritur; liberati vain alteram, qua quis ab aliquo onere vel servitute liberatur. Quamvis indiscriminatim utraque dicatur præscriptio, prima tamen in jure vocatur usucapio et secunda simpliciter præscriptio. — Cf. Scavini, lib. 2, n. 386. 383. Dico. Præscriptio debitis vestita conditionibus est legiti­ mum medium acquirendi dominium, etiam in conscientia; nam non solum jus civile et canonicum sexcentis in locis illam habent ut legitimam, sed jus etiam naturale, etsi non immediate, eam exquirere videtur, tum ad certitudinem dominii quarumdam rerum stabiliendam, et ita finem imponendum litibus; tum ad segnitiem dominorum praecavendam. Quare juxta S. Thomam, si quis vere præscripserit, non tenetur ad restitutionem, si postea appareat antiquus dominus. Præscriptionem, tanquam acquirendi et se liberandi modum, prout est in legislatione civili respectivæ nationis, Ecclesia pro bonis ecclesiasticis recipit, salvo præscripto canonum qui sequuntur (Can. 1508). — Conditiones autem ad legitime præscribendum sunt quinque, scilicet, aptitudo rei, bona fides, titulus, factum possessionis, et tempus requisitum. Hæ condi­ tiones sunt omnino necessariae, et quidem intellectae juxta leges loci, in quo fit præscriptio. Ratio est, quia vis immediata ad transferendum dominium per praescriptionem desumitur a lege humana. — Cf. S. Thom. Quodlib. 12, q. 16, art. 24. — S. Alphons. nn. 504, 507 et 517. Conditiones ad præscribendum hisce versiculis exprimi solent: Non usu capies, nisi sint tibi talia quinque: Sit res apta, fides, titulus, possessio, tempus. Pauca de singulis dicendum. I. — Res Præscriptibilis 384. Ea omnia et sola generat im praescribuntur, quæ sub do­ minium et commercium privatum veniunt, et ad quorum acquisi­ tionem esse potest titulus qui sit legitimus tum jure naturæ tum jure positivo. — Etenim cum finis praescriptionis sit dominium transferre ex auctoritate legis, talis translatio fieri nequit de re quæ ex natura sua vel ex legum dispositione in dominium priva­ torum venire non potest. Praescriptioni obnoxia non sunt: 1°. Quæ sunt iuris divini sive naturalis sive positivi; 2°. Quæ obtineri possunt ex solo privilegio apostolico; 362 TRACTATUS VIII.—DE JUSTITIA ET JURE. 3°. lura spiritualia, quorum laici non sunt capaces, si agatur de præscriptione in commodum laicorum ; 4°. Fines certi et indubii provinciarum ecclesiasticarum, dioe­ cesium, paroeciarum, vicariatuum apostolicorum, præfecturarum apostolicarum, abbatiarum vel praelaturarum nullius; 5°. Eleemosynae et onera Missarum; 6°. Beneficium ecclesiasticum sine titulo; 7°. Ius visitationis et obedientiae, ita ut subditi a nullo Praelato visitari possint et nulli Praelato iam subsint; 8°. Solutio cathedratici (Can. 1509). § 1. Res sacræ quæ in dominio privatorum sunt, præscriptione acquiri a privatis personis possunt, quæ tamen eas adhibere ne­ queunt ad profanos usus; si vero consecrationem vel benedicti­ onem amiserint, libere, acquiri possunt etiam ad usus profanos, non tamen sordidos. § 2. Res sacræ, quæ in dominio privatorum non sunt, non a persona privata, sed a persona morali ecclesiastica contra aliam personam moralem ecclesiasticam præscribi possunt (Can. 1510). * Π.—Bona Fides 385. Bona fides in hac materia est conscientia vel existimatio sincera, qua quis judicat, rem a se possessam esse suam. 386. Dico. Bona fides omnino requiritur non solum ad pro­ scriptionem acquisitivam, sed etiam ad liberativam. Ratio est, quia formalis injuria nequit transire in jus; quare ait S. Thomas: “ quæ sine peccato esse non possunt nulla præscriptione firmantur.” — Confirmatur ex 2 reg. juris in 6, quæ sic se habet: “ Possessor malœ fidei ullo tempore non praescribit.” Nulla valet præscriptio, nisi bona fide nitatur, non solum initio possessionis, sed toto possessionis tempore ad præscriptionem requisito (Can. 1512). Verumtamen si sermo sit de præscriptione ad te liberandum ab aliqua servitute passiva prædiorum rusticorum, bona fides consistit in hoc, ut nullum ponatur obstaculum, quo alter ab usu juris sui impediatur. Ratio est, quia praescribens nullo ligatur debito erga cum, contra quem præscribit; nec tenetur, decurrente praescriptionis tempore, monere alium, ut contra ipsum servitutis jure utatur. — Dixi prædiorum rusticorum, quia in servitutibus urbanis, quoniam non potest contra eas præscribi sine aliquo actu positivo praescribentis, requiritur, ut hic ponatur cum bona fide. PARS I. CAP. II.—DE PRÆCIPUIS JURIS SPECIEBUS. 363 Hinc sequitur dispositiones juris civilis, in quantum bonam fidem non exigunt, aut eam tantum in principio possessionis exigunt, pro foro interno non valere, et habendas esse uti meram denegationem recursus, id est actionis contra alium. 387. Quæres. An hœres qui ignorat malam fidem antecessoris, ■possit unquam legitime prœscribere? Resp. Neg., ut videtur, si succedat titulo universali, quia hujusmodi hæres ita repræsentat personam defuncti, ut succedat in omnes obligationes et onera ipsius; ac proinde cum prae­ decessor ob malam fidem nunquam potuisset praescribere, nec hæres poterit, quia in ipsum transmittitur vitium illud radicale. Et idem probabilius dicendum de eo qui mediate succedit, modo tamen successio sit titulo universali. — Cf. S. Alphons. nn. 512 et 516. — Lugo, disp. 7, nn. 59, 60 et 61. — Baller, not. (b) p. 516. III. —Titulus 388. Titulus est id cui innititur translatio dominii, et respondet quœstioni, cur possides?—Omissis hic tum titulo vero, de quo nequit esse controversia, cum nemo præscribat contra seipsum, turn titulo vitioso, qui cum careat aliqua conditione a lege requi­ sita, nullius utilitatis esse potest; tres alii enumerantur tituli, nempe coloratus, existimatus et prasumptus. Primus est apparentia causæ de se sufficientis ad transferendum dominium, sed occulta laborantis nullitate, v. gr., si emam rem a Titio putans esse Titii, cum sit Martini. Alter adest, cum prudenter creditur inter­ fuisse verus titulus, licet non interfuerit, v. gr., si filius ex hæreditate possideat rem, quæ a patre putetur empta, cum empta non fuerit. Tertius demum reducitur ad diuturnitatem temporis. — Cf. Scavini, lib. 2, n. 388. 389. Dico. Titulus coloratus aut existimatus requiritur ad praescriptionem et sufficit: requiritur quidem saltem unus, nam si ambo desunt, deerit etiam bona fides, sine qua præscriptio non habetur; sufficit autem unus ex duobis tum quia ita salvatur bona fides, tum quia secus requireretur titulus verus, quod est absurdum. Quare titulus prœsumptus vel reducitur ad existima­ tum, si sermo est de præscriptione longissimi temporis, vel valebit tantum pro foro externo; nam præscriptio in foro conscientiæ absque bona fide ut jam dictum est, repugnat, ex alia parte bona fides non est possibilis cum adest titulus tantum præsumptus, præsertim post breve tempus ab initio possessionis. — Cf. Baller, not. (b) p. 509; et (c) p. 511. 364 TRACTATUS VIII.—DE JUSTITIA ET JURE. IV. —Possessio 390. Possessio est detentio rei, vel fruitio juris, quam quis per se vel per alium, nomine tamen proprio, exercet. Detentio rei dici­ tur possessio simpliciter, et fruitio juris quasi-possessio. Utraque dividitur in naturalem, civilem et mixtam. — Cf. Schmalzgr. lib. 2, tit. 12, n. 4. — Baller, not. (a) et (b) p. 508. 391. Dico. Possessio omnino requiritur ad praescriptionem, quod patet tum ex reg. 3 juris in 6: “ Sine possessione præscriptio non procedit”; tum ex ipsa natura rei. — Verum ut sit apta ad præscribenduin, gaudere debet variis conditionibus; scilicet, debet esse 1°. dominativa, seu res debet haberi animo proprietarii, non vero depositarii, locatarii, etc.; 2°. tranquilla, ita ut nulla litis contestatio de re intercesserit; 3°. certa, hoc est non æquivoca; 4°. continuata seu non interrupta, donec tempus requisitum com­ pleatur. — Plures requirunt etiam, ut sit publica, scilicet ut res non occultetur ei contra quem praescribitur; sed hæc conditio est tantum necessaria pro foro externo, quia pro foro interno jam continetur in bona fide. V. — Tempus Requisitum 392. Certum est 1°. requiri aliquod tempus ad præscriptionem, ut patet, tum ex ipsa voce usucapio, tum ex omnibus juribus posi­ tivis; 2°. longius vel brevius de facto esse hoc tempus pro diver­ sitate legum, et naturæ rei præscribendæ; nam mobilia generaliter loquendo citius præscribuntur quam immobilia. In hac regione, posita multiplicitate Statuum qui proprias leges sibi faciunt, magna est varietas durationis temporis requisiti ad praescriben­ dum. Quare pro bonis immobilibus in Statu Maine requiruntur 40 anni; in Alabama et Louisiana, 30; in Kansas, Nebraska, Ohio, Pennsylvania, 21; in Connecticut, Vermont et Virginia, 15; in Indiana, Michigan, Mississippi et Nevada, 10; in Florida, Georgia, N. Carolina, S. Carolina, et Tennessee, 7; in California, 5; in ceteris Statibus, 20. Pro bonis autem mobilibus minus adhuc requiritur.—Cf. Wells, Every Man, etc., p. 321.—Bouvier, Law Dictionary, sub verbo Limitation. In novo Codice distinctio fit: § 1. Res immobiles, mobiles pretiosae, iura et actiones sive personales sive reales, quæ pertinent ad Sedem Apostolicam, spatio centum annorum præscribuntur. § 2. Quæ ad aliam personam moralem ecclesiasticam, spatio triginta annorum (Can. 1511). PARS I. CAP. II. —DIC PRAECIPUIS JURIS SPECIEBUS. 365 393. QUÆIlES· Quandonam prœscriptio dicatur interrupta, et quandonam suspensa? Resp. Dicitur interrupta, cum ob impedimentum interpo­ situm ita cessat ut iterum inchoari debeat. Hoc autem duplici modo fieri potest: 1°. naturaliter, si præscribens amittat pos­ sessionem per tempus a lege determinatum, aut si mala fides superveniat; 2°. civiliter, si lis moveatur juridice circa posses­ sionem, nec interpellatio a judice rejecta fuerit. — Dicitur autem suspensa, quando impedimentum ei objicitur, ne procedat ulterius, et hoc dupliciter contingere potest: 1°. ratione perso­ narum, ut, v. gr., pupilli, insani, captivi et generatim omnium, qui sive ex jure naturæ, sive ex dispositione legis positivæ nequeunt agere contra volentem præscribere; 2°. ratione alicujus causœ exlrinsecœ, v. gr., pestis, belli, etc., quæ facit ut persona aliunde habilis, nequeat agere. — Cf. Wells et Bouvier, loc. cit. Punctum iii De acquisitione dominii per accessionem 394. Accessio est modus acquirendi dominium in rem aliquam, propterea quod res illa rei nostræ adjiciatur; hoc fieri potest vel natura tantum operante vel arte vel utraque simul. Hinc triplex distinguitur accessio, naturalis, artificialis et mixta. 395. I. Accessio naturalis fit dupliciter: 1°. nativitate, seu quando animali nostro aliud nascitur ex commixtione cum alieno: hac in re axioma est, parius sequitur ventrem; 2°. alluvione, quæ, si est lenta et extendit meum fundum vel per adductionem novæ terræ vel per recessum fluminis, illa additio ad me pertinebit; at si est repentina, proprietas non computatur amplius ad filum me­ dium aquae sed ad pristinos limites. 396. II. Accessio artificialis etiam duplici modo contingere potest: 1°. cum ars vel opera mea conjungitur cum re aliena, quod dicitur accessio per specificationem, et tunc si bona fide hoc factum fuerit, generaliter loquendo apud nos, illud quod per hujusmodi specificationem resultat dabitur ei qui posuit operam, cum onere solvendi alteri pretium rei; 2°. cum opera mea simul et res mea conjunguntur cum re aliena, et tunc vel habetur accessio per ad­ junctionem, si nullo.modo id quod resultat potest separari, ut esset pictura meis coloribus et a me facta super muro tuo, in quo casu res ad eum pertinet qui posuit elementum pretiosius; vel accessio habetur per confusionem aut commixtionem, ut v. gr., si ex meis simul et tuis racemis facerem vinum aut ex meis tuisque 366 TRACTATUS VIII. —DIC JUSTITIA ET JURE. spicis frumentum colligerem, et tunc, stante bona fide, res dividenda est juxta principia æquitatis, secus leges favent illi qui passus est injuriam. 397. III. Accessio mixta habetur, cum, natura simul et arte operante, res aliqua rei meae accedit; v. gr., si tuas arbores in meo fundo plantares: porro in hoc casu res pertinebit ad domi­ num soli, præstita debita compensatione. Hinc duo sequentes versiculi: Quidquid plantatur, seritur vel inædificatur, Omne solo cedit, radices si tamen egit. Adverte tamen, quod si sermo sit de illis, qui apud nos vulgo dicuntur squatters, Kenrick ait, leges ipsis favere, ne agri inculti jaceant. — Cf. Kenrick, nn. 67 et seq. — Bouvier, Law Dic­ tionary, sub verbo Accession. ARTICULUS II DE SPECIE JURIS QUOD DICITUR USUS VEL USUSFRUCTUS 398. Usus est jus utendi re aliena, salva ejus substantia.— Dicitur 1 °, jus, quia hic usus est verum dominium, et non com­ petit illis qui habent tantum usum facti, v. gr., religiosis stricte dictis. Dicitur 2 °. salva ejus substantia, quia jus destruendi rem aut abutendi pertinet ad cum qui habet dominium directum seu proprietatis. — Ususfructus est jus utendi simul et percipiendi fructum e rebus alienis, salva pariter earum substantia. Quare ususfructus plus importat quam usus. QUÆSITA 399. Quær. 1°. Quœnam sint jura et onera usufructuarii? Resp. Usufructuarius plenum usum et fruitionem rei alien© habet, ita ut pro nutu suo possit de fructibus rei disponere sive per se sive per alium. Onus tamen habet utendi re aliena ut bonus paterfamilias, eamque talem reddendi, qualis reperiri debet post bonam administrationem. Praeterea ei incumbit onus tum custodiam praestandi, tum expensas si modicæ sint subeundi, tum etiam faciendi sumptus ut naturales fructus ex ea per­ cipiat. Ratio horum omnium est quia usufructuarius personam proprietarii quoad dominium utile agere censetur. Verum sæpe ex diversis conventionibus jura ista et onera modificantur. Quær. 2°. Quomodo cesset ususfructus? Resp. Cessat 1°. morte usufructuarii; 2°. tempore statuto; 3°. interitu totius rei; 4°. consolidatione, v. gr., si usufruc- PAILS I. CAP. II. —DE PRAECIPUIS JURIS SPECIEBUS 367 tuarius fiat dominus rei; 5°. omnimoda mutatione, v. gr., si pratum fiat stagnum; 6°. abusu, quo per usufructuarii culpam res deterior evadat; 7°. renuntiatione usufructuarii, modo non fiat in fraudem creditorum. — Cf. Kenrick, nn. 94 et seq. — Bouvier, Laio Dictionary, sub verbo Tenant. ARTICULUS III DE SPECIE JURIS QUOD DICITUR SERVITUS 400. Servitus est jus alicui competens in re aliena, vi cujus dominus rei in ea aliquid pati vel non facere tenetur in illius utili­ tatem. — Dicitur jus in re, non in persona; si enim persona tantum obligaretur ad aliquid patiendum vel non faciendum, diceretur obligatio, non servitus. Unde servitus proprie est aliquid dominii quod tollitur ab eo, qui servitutem debet, et accedit illi cui ipsa debetur. Ablatio hujus dominii dici consuevit servitus passiva, et accessio servitus activa. — Cf. Scavini, lib. 2, n. 517. 401. Multipliciter dividitur servitus. 1°. Ratione originis est naturalis, legalis et conventionalis, prout ex dispositione locorum vel ex lege vel ex mera conventione partium oritur; 2°. ratione modi est continua et non continua, prout durare potest absque hominis facto, ut est servitus aquaeductus, aut sine eo exerceri nequit, v. gr., servitus itineris. Iterum est apparens vel non appa­ rens, prout exteriori signo aperte declaratur, v. gr., janua, fenestra, etc., aut tali signo caret, ut v. gr., prohibitio ædificandi in quo­ piam loco, etc.; 3°. ratione objecti est urbana vel rustica, prout prædio urbano vel rustico adnexa est. Prædium urbanum dicitur omne ædificium habitandi causa erectum, sive in urbe sive in villa, et hortus ei annexus. — Prædia rustica dicuntur ager, vinea, pratum, pecorum stabulum a domo sejunctum. Urbanæ servitutes sunt quatuor: 1*. ut lignum in tuum parietem admittatur; 2ft. ut stillicidium in tuas ædes recipiatur; 3“. ut murus altius non attollatur; 4“. ut fenestra in muro non aperiatur. Ilæ duæ ultimæ non videntur vigere apud nos. Servitutes rusticæ aliæ dicuntur nominata'., et sunt iter, actus, via, aquaeductus; et aliæ innominalœ, ex eo quod carent nomine speciali in jure. — Cf. Kenrick, nn. 97 et seq. o 9 368 TRACTATUS VIII, —DE JUSTITIA ET JURE. PARS SECUNDA DE VIOLATIONE JURIS PER FURTUM CAPUT I DE NATURA ET MALITIA FURTI 402. Furtum in genere est ablatio rei alienee, domino rationa­ biliter invito. Dicitur autem simpliciter furtum, si fiat occulte; rapina, si fiat aperte cum vi domino illata; sacrilegium, si fiat circa rem sacram. 403. Dico. Omne furtum simplex est peccatum grave ex genere suo, quia opponitur justitiæ quæ obligat sub gravi, et quia in Scripturis, v. gr., I Cor. vi, 10, fures a regno Dei excluduntur. Verum furtum sacrilegum et rapina speciem malitiæ diversam constituunt: illud, quia præter justitiam violat religionem; ista, quia injustæ ablationi rei alienæ addit injuriam personæ illatam. Ceteri autem modi vel alia objecta furti speciem non mutant, quia per ista damnificationis natura non mutatur. QUÆSITA 404. Quær. 1 °, Quœnam materia censenda sit gravis in furto, attentis circumstantiis hujus nostrœ regionis? Antequam respondeatur, quædam sunt praemittenda: I. Valde difficile est hanc materiam rigorose determinare, ut constat tum ex ipsa confessione Doctorum tum ex deficientia alicujus mensurae. Verum necessarium prorsus est, ut quod æquius apparet, determinetur, ne salus animarum et existentia proprietatis in periculum adducantur. — Cf. Lugo, disp. 16, nn. 21 et seq. — Baller, not. (a) p. 527. II. Juxta communem sententiam, quæ omnino tenenda vide­ tur, materia hæc spectanda est tum absolute tum relative. Materia absolute gravis ea est, quam nunquam sine gravi culpa attingere licet, cum ejus ablatio censeatur semper et respectu omnium gra­ viter injuriosa. Ratio est, quia si proportio omnimoda semper servanda foret inter omnes conditiones, profecto maxima quantitas ad grave furtum requireretur, ubi quis a ditissimo homine aliquid surriperet: hoc autem in societatis damnum sane cederet. Oportet tamen ut materia furti consideretur etiam relative, et ratio est, quia gravitas furti sicut gravitas cujuslibet injuriæ pendet præser­ tim a majori vel minori privatione, dolore et reluctantia voluntatis, PAILS II. CAP. I.—DE NATURA ET MALITIA FURTI. 369 quam patitur ille apud quem furtum patratur. Attendendum tamen est ad reluctantiam voluntatis, ut inter homines com­ muniter et rationabiliter habetur, non vero respèctu ad homines majori vel minori amore pecuniae allectos. — Cf. S. Alphons. n. 526. — Lugo, disp. 16, nn. 28 et 29. — Baller, not. (b) p. 527.— Slater, Questions on Moral Theology, pp. 144 et seq. Hisce prænotatis, nunc ad quaestionem: Resp. Relate ad hanc materiam absolute gravem multum variant auctores ita ut difficillimum sit rem definitive deter­ minare. Sed hæc nobis videntur certa: primo, non eamdem nec fere eamdem assignandam esse summam atque ab antiquis auctoribus assignata erat; secundo, valorem pecuniæ immutabi­ lem nullo modo esse; in variis regionibus istum valorem variari: rem esse determinandam ex quantitate pecuniæ existentis in aliqua regione; ex ejus vi commutativa; ex pretio laboris; ex æstimatione morali hominum: hæc nobis patent ex modo agendi sat usuali nonnullorum, v. gr., multi Europæi opifices ad nos veniunt, hic se sustentant labore suo et non minimas summas pecuniæ ad suos mittunt, vel sccum ad Europam asportant; alii autem, secus non pauperes, qui dimidiatam nunc pensionem accipiunt pro officio jam ætatis vel morbi causa dimisso, ad exteras nationes se recipiunt, ubi commode vivere queunt, quia victum etc. viliori pretio accipiunt. Egregius auctor Palmieri ait: ‘‘Audivi alios viros doctos qui ob valde in dies imminutum pecuniæ pretium vellent nunc materiam absolute gravem eam esse, quæ centum plus minus francos cxæquet, quibus haud ægre assentimus.” — Gury-Ballerini,Edit. a. 1898. — “ Non videntur a vero aberrare qui saltem infra 100 libellas materiam furti abso­ lute gravem non agnoscunt.”— Ita Ojetti, Synopsis, sub verb. Furtum. Hæc sententia nobis arridet, imo quoniam valor pecuniæ apud nos diversus est ac apud exteras nationes, videtur dicendum non errare qui summam assignet circiter 35 doliariorum pro nostra regione. Materia autem relative gravis ita videtur statuenda; quarta pars doliarii vel triginta oboli pro indigentibus qui mendicant, unum doliarium pro ordinariis operariis, duo pro mechanicis, et tria pro ordinariis divitibus. Ratio est, quia ablatio talis materiæ videtur importare respective gravem danmificationem. Quær. 2°. Quœnam materia requiratur, ut furta uxorum, filio­ rum et famulorum gravia evadant? Resp. 1 °. Quoad uxores difficile habetur casus materiæ gravis in furto, tum quia, ut alibi dictum est, apud nos unicam 370 TRACTATUS VIII. —DE JUSTITIA ET JURE. faciunt personam cum maritis quoad bona communia; tum quia hi ordinarie non censentur rationabiliter inviti ad dona­ tiones et alias expensas etiam secretas quæ non sint omnino prodigæ: at si uxor prodige utatur divitiis communibus, ea quantitas requiritur ad gravitatem furti, quæ sufficit ad grave damnum marito inferendum, quod ex circumstantiis judicari debet. Tunc autem communius docetur, ipsam teneri ad resti­ tutionem vel ex paraphernalibus vel diligentius laborando seu curam gerendo de re familiari. — Cf. Kenrick, tract. 3, n. 169. Resp. 2°. Certum est apud omnes, in furtis filiorum plus requiri ad gravem materiam constituendam quam in furtis extraneorum; quia paterfamilias est minus invitus, aut saltem minus rationabiliter invitus in priori casu, quam in posteriori, et sæpe invitus est magis quoad modum, quod nempe clam accipiatur, quam quoad substantiam. Quare dicunt multi theologi requiri pro iis summam duplo majorem quam pro extraneis; sed nulla regula generalis assignari potest; res enim e variis personarum vel conditionum circumstantiis plerumque definienda erit. — Cf. S. Alphons. Horn. Ap. n. 32. Resp. 3°. Pro famulis pendet etiam a majori liberalitate vel tenacitate dominorum, ex qualitate vel situ rei subrepta?, v. gr., si sit comestibilis vel non, custodita vel aperta, etc. Juxta multos per furta minuta facta a famulis in cibis et escu­ lentis, quæ non solent caute servari, generatim non devenitur ad mortale, modo hæc non vendantur aut e domo educantur aut sint pretii extraordinarii. Si autem famuli furentur pecuniam aut res sedulo custoditas, non requiritur quantitas major ad peccatum grave, quia domini tunc non sunt minus inviti erga ipsos quam erga alios. — Cf. S. Alphons. Hom. Ap. n. 34. — Kenrick, tract. 3, n. 168. Quær. 3°. An furta minuta coalescant ad gravem materiam constituendam? Resp. Affirm., sive facta sint adversus eamdem personam sive adversus plures, dummodo tamen non ponatur inter ipsa magnum intervallum. Etenim in priori casu illa furtula, facile unita ratione temporis, grave damnum certe inferunt: præterea damnata fuit ab Innoc. XI prop. 38 quæ sic se habet: “Non tenetur quis sub pcena peccati mortalis restituere quod ablatum est per pauca furta, quantumcumque sit magna summa totalis.” — In altero autem casu haberetur grave damnum illatum so­ cietati, cujus ordo perturbaretur, si illa furtula apud diversos facta, et repetita brevi intervallo, non prohiberentur sub gravi. PAILS II. CAP. I, — DE NATURA ET MALITIA FURTI. 371 Aliam rationem addit Card, de Lugo, scilicet unumquemque dominum in particulari tunc graviter damnificari non quidem formaliter sed radicaliter. — Dixi dummodo non ponatur inter ipsa magnum intervallum; nam furtula quæ raro fierent neque societati neque privatis grave afferunt nocumentum. Magnum autem intervallum computatur juxta veriorem sententiam spatium duorum mensium. Excipe tamen casum quo ab initio habeatur intentio perveniendi ad summam notabilem, quia tunc furtula semper coalescunt, utut longum sit intervallum quo ab invicem separantur. — Cf. S. Alphons. nn. 530. et seq. — Lugo, disp. 16, nn. 37 et seq. — Vogler, n. 133. Quær. 4°. Quomodo computanda sit gravitas materiæ in furtis minutis? Resp. Æquius et communius dicendum videtur, quod si furtula fiant apud eamdem personam, sive physice sive moraliter unam, puta societatem aliquam viarum ferrearum, et simul discontinuatim, scilicet saepius quam unoquoque bimestri, at non una die aut eadem occasione; vel si fiant apud diversas quidem personas sed eodem tempore, scilicet una die, una eademque occasione seu sub iisdem circumstantiis, tunc materia censetur gravis quando ex dimidia parte excedet summam ad furtum grave requisitam. — Si vero utrumque concurrat, hoc est, si furtula fiant apud personas omnino diversas, et simul non una eademque die aut occasione, tunc materia existimabitur gravis quando erit duplo major. Adverte tamen quod cum fur­ tula hæc fiant apud, personas omnino diversas, communem mensuram furti gravis in utroque prædicto casu desumi non debere ex gravitate relativa sed absoluta; nam damnum tunc non uni, sed pluribus individuis aut societatibus particularibus infertur absque gravi uniuscujusque injuria, ut supponitur. — Cf. S. Alphons. n. 530. — Baller, not. (c) p. 531. 405. Resolves. — 1°. Si post efficacem retractationem prae­ cedentium furtulorum, sive efficacia ista fuerit effectiva sive affectiva tantum, sed tamen vora et seria, fiat aliud furtulum ex novo (piodam motive aut ex diversa quadam occasione, non videtur hoc cum praecedentibus coalescere. 2°. Qui post completam materiam gravem, leve quid adhuc furatur, vel venialiter tantum peccat vel si graviter, eo solum sensu, quatenus idem peccatum mortale jam commissum termi­ natur ad posterius hoc furtulum. — Cf. S. Alphons. n. 538. — Lessius, lib. 2, cap. 12, n. 44. — Lugo, disp. 16, n. 43. 3°. Qui levi furto complet materiam gravem ab aliis apud 372 TRACTATUS VIII. —DE JUSTITIA ET JURE. camdem personam inchoatam, secluso casu conspirationis, leviter tantum peccat. Neque dicas graviter peccare, qui levi ictu occidit aliquem jam ab aliis vulneratum ; nam vita est in indi­ visibili, et tota hoc levi ictu destruitur. — Cf. Lugo, disp. 16, nn. 53 et seq. — Lessius, lib. 2, cap. 12, n. 52. 4°. Graviter peccant mercatores falsis ponderibus utentes, quamvis singulis vicibus in parva materia defraudent; quia ad materiam gravem intendunt pervenire, aut certe norunt se ad eam perventuros esse. 5°. Inter fures recensendi sunt qui circumvagantur, ementitis rationibus cives pecunia emungentes. Quod si sint vere pauperes, at ærumnas suas exaggerant aut mentiuntur, peccabunt sane contra veracitatem, at non contra justitiam. — Cf. Kenrick, tract. 3, n. 176. 6°. “ De juvenibus in seminariis gratis educatis vel privatorum impensis, ea spe ut ecclesiastico inserviant ministerio, tenendum est, eos fraudem facere, si seminaria ingrediantur absque animo se sacris muneribus dicandi, et eo tantum consilio ut litteris imbuantur vel otio indulgeant; ideoque ad reparandum damnum teneri. Opus autem non est, ut certi omnino sint suæ vocationis; nam otium sanctum iis ideo conceditur, ut de tanto incepto con­ silium maturius habeant; sed nec temere debent ingredi nec in sacris ædibus morari postquam spem abjecerunt et propositum. Quod si sua culpa faciant, ut indigni habeantur, non ideo videntur ad restituendum obligati, quoties animus fraudandi defuerit: nec enim donatores censendi sunt conditionem restituendi apposuisse ob inertiam vel alias culpas consuetas.” — Ita Kenrick, n. 178. CAPUT II DE ABLATIONE LICITA REI ALIENÆ ARTICULUS I DE NECESSITATE QUÆ REM ALIENAM AUFERRE PERMITTIT 406. Dico. Quamvis necessitas communis quam scilicet pa­ tiuntur ordinarii mendicantes certo non excuset a furto, quia secus direptionibus multis pateret aditus et sic societas subverteretur; in extrema tamen necessitate licet tantum de bonis alienis sumere quantum satis est ad se a tali necessitate eximendum. Ratio est, quia bona vitæ sunt superioris ordinis quam bona fortunæ, ideoque per rerum divisionem et appropriationem non impeditur, quominus hominis necessitati sit subveniendum. Dominium PARS II. CAP. II, —DE ABLATIONE LICITA REI ALIENÆ. 373 igitur non ita est intelligendum, ut excludatur ab usu et fruitione rei etiam is qui in extrema necessitate versatur, ac proinde hic, occulte vel manifeste auferens rem sub hoc respectu communem, suam facit sicut ante bonorum divisionem contingebat. Imo non solum suis ipse manibus, sed per alium etiam, quasi per pro­ curatorem rem illam accipere potest, quin ulla malitia furti con­ trahatur. — Cf. S. Thom. 2-2, q. 66, art. 7. — S. Alphons. n. 420. — Lessius, lib. 2, cap. 12, dub. 12. QUÆ SITA 407. Quær. 1°. An in necessitate gravi liceat sumere de bonis alienis sicut in necessitate extrema? Resp. Valde controvertitur tum de solutione ipsa tum de valore argumenti, quod ii qui negant desumunt ex prop. 36 damnata ab Innoc. XI, quæ sic se habet: “Permissum est furari non tantum in extrema necessitate sed etiam in gravi.” Etenim non constat utrum prop, hæc damnata sit propter vocem gravi an potius propter verbum furari. — Ad solutionem autem quæstionis quod attinet, dicendum videtur, ipsam totam pendere ex valore qui attribuitur voci gravi; quare si necessitas illa ita sit gravis, ut dicenda sit quasi-extrema vel gravissima, ut plures Doctores loquuntur, tunc de ea idem tenendum ac de extrema; secus si sit minus gravis, ita ut attingat communem. Necessitas autem ista quasi-extrema tunc adesse censetur, cum quis est in probabili periculo incurrendi mortem, amittendi membrum aliquod principale, incidendi in captivitatem perpetuam, aut subeundi gravissimum aut perpetuum morbum. — Cf. S. Al­ phons. n. 520; et Horn. Ap. n. 15. — Lugo, disp. 16, n. 154. — Lessius, loc. cit. — Baller, not. (a) p. 534; et not. (a) p. 536. Qu/ER. 2°. An ille qui est occidendus a latronibus, vel cui imminet perpetua aut gravissima captivitas aut aliud simile infortuniuin, nisi magnam tradat pecunice summam, possit eam surripere, si nequeat secus se a tanta necessitate liberare? Resp. Affirm., juxta sententiam communiorem et proba­ biliorem, dummodo dives per talem ablationem non constituatur in aquali necessitate, et pauper id tantum accipiat quo abso­ lute indiget. Ratio est, quia, fatentibus omnibus, extrema neces­ sitas causa est, cur in hoc casu bona fiant indigenti cum divite communia; ergo tam late patet bonorum communio ac ipsa necessitas, potestque indigens tantum sibi assumere, quantum ad hanc sublevandam necessarium est. — Neque dicas, 1°. non posse pauperem sibi providere per medium insolitum et extra­ 374 TRACTATUS VIII. — DE JUSTITIA ET JURE. ordinarium; medium enim ejusmodi insolitum forte est et ex­ traordinarium relative ad communem, non autem ad præsentem necessitatem, ut supponimus. — Neque dicas, 2°. divitem in hoc casu non teneri ad dandum cum tanto sui dispendio, ergo nec pauperem sumere posse; nam respondetur, divitem quidem non teneri ad dandum, quia ex sola caritate obligatur, quæ non urget cum tanto incommodo, sed teneri ex justitia ad non impediendum pauperem, quominus jure suo utatur et occupet bona sibi in tantis angustiis absolute necessaria. — Neque demum dicas, 3°. privilegium surripiendi aliena in extrema aut quasi-extrema necessitate non esse extendendum ad casus ex mera hominum malitia provenientes, tum quia ista limitatio nullo solido nititur fundamento, tum quia deest ipsi pondus auctori­ tatis. — Cf. S. Alphons. n. 520. — Lugo, disp. 16, nn. 146 et seq. 408. Resolves. — 1°. Pauperi in extrema necessitate posito plus auferre non licet, quam sibi est necessarium. Unde si sufficiat solus usus rei, v. gr., equi, cessante necessitate, obligatio resti­ tuendi manet. — Cf. S. Alphons. Hom. Ap. n. 15. 2°. Si extreme indigens habeat alibi in re vel in spe probabili, unde solvere possit, non potest rem alienam subducere, nisi cum onere restitutionis; quia necessitas non exigit, ut accedat rei pro­ prietas, quando sufficienter re mutuo accepta vel commodata sublevari potest. — Cf. S. Alphons. Hom. Ap. n. 19. 3°. Qui vero in extrema egestate rem alienam consumpsit, ad nihil post usum rei tenetur, si nullam probabilem spem habuit fore ut aliquando restituere posset, etsi postea ad meliorem per­ veniat conditionem. — Cf. S. Alphons. Horn. Ap. ibid. 4°. Dives res suas occultans vel alia utens industria, ne pauperi succurrat, cessante pauperis necessitate, non tenetur ad restitutionem, quia peccavit tantum contra caritatem. Quod si per vim impediat pauperem a re quapiam sumenda, tum peccat quidem contra justitiam, at cessante necessitate, atque adeo jure pauperis, cessaret etiam onus restitutionis. — Cf. S. Alphons. Hom. Ap. n. 20. — Lugo, disp. 16, n. 142. ARTICULUS II DE OCCULTA COMPENSATIONE 409. Occulta compensatio, quæ dicitur etiam extra-legalis, est rei propriœ recuperatio per occupationem aliénas. De hac sola nobis hic est agendum, non autem de compensatione quæ vocatur legalis, et locum habet, quando duo sibi invicem debitores in so­ lutum assumunt rem alteri debitam. .H PARS II. CAP. IL —DE ABLATIONE LICITA REI ALIENÆ. 375 410. Dico 1°. Occulta compensatio aliquando justa et licita esse potest, si gaudeat, requisitis conditionibus statim exponendis. Ratio est, quia his positis, nulla iit injuria debitori, neque ulla sequitur perturbatio ordinis juris, neque Reipublicæ. Ac 1°. nulla injuria fit debitori; nam ex hypothesi in tali compensatione accipis tantum id, quod certo tuum est seu quod ex stricta jus­ titia tibi debetur. 2°. Nulla est ordinis juris perturbatio, siqui­ dem supponitur, vel judicem adiri non posse saltem sine notabili incommodo vel eum jus suum parti læsæ restituere non valere. Non enim prætermitti id dicitur, quod incassum cpiæreretur. 3°. Nulla est perturbatio seu damnum Reipublicæ; satis enim ei consulitur per cautiones in conditionibus apponendis. — Cf. S. Alphons. n. 521. — Lacroix, lib. 3, part. 1, η. 959. Dico 2°. Conditiones communiter requisitæ ad liceitatem occultæ compensationis sunt sequentes: 1°. Ut debitum sit certum saltem moraliter. Ratio est, tum quia in dubio melior est conditio possidentis, tum, juxta eos qui hoc axioma dicunt valere tantum pro dubio negativo, quia est certo prohibitum alterum probabiliter damnificare. — Si tamen dubium non versetur circa ipsius debiti existentiam, sed potius circa modum quo liceat se compensare, v. gr., utrum possit aliquis compensare famam alioquin certo læsam cum pecunia aut infamiam cum infamia data, etc.; neque injusta neque illicita erit compensatio quæ fiet cum credito hac ratione tantum probabili. — Cf. S. Alphons. n. 521. — Lugo, disp. 16, nn. 87 et seq. — Salmant. tract. 13, cap. 1, nu. 318 et seq. — Baller, not. (a) et (b) p. 538. 2°. Ut debitum non possit aliter recuperari, saltem sine gravi incommodo; nam si creditor pos$it per meram petitionem vel recursum ad judicem obtinere quod sibi debetur, jam se compensando, injuriam public® potestati facit, adeoque contra juris ordinem delinquit. 3°. Ut sumatur res in eadem specie, si fieri possit, quia secus res debitoris sine ejus consensu, et proinde injuste per­ mutatur. 4°. Ut damnum debitoris prœcaveatur, scilicet procurando ut debitor periculo bis solvendi non exponatur, si forte restitu­ turus sit. — Hinc si casus ille aliquatenus prævideatur, aliquo modo monendus est, v. gr., per fictam renuntiationem seu con­ donationem, etc. Si autem, facta compensatione, restituat, ipsi iterum erit restituendum. Ceterum casus ille rarus erit; siquidem compensatio licita non est nisi ubi nulla adest spes probabilis debiti recuperandi. — Cf. S. Alphons. n. 521. 37G TRACTATUS VIII. —DE JUSTITIA ET JURE. QUÆSITA 411. Quær. 1°. Azr famuli judicantes salarium esse infra operam a se praestitam, uti possint occulta compensatione? Resp. Neg., saltem generatim loquendo, cum sententia communi. Constat 1°. ex prop. 37, ah Innocentio XI damnata, quæ sic se habet: “Famuli et famulæ domestic® possunt occulte heris suis surripere ad compensandam operam suam, quam majorem judicant salario quod recipiunt.” — Constat 2°. ex ratione; nam agerent contra pactum, cum in minus pretium consenserint et aliunde nihil ipsis debetur nisi pretium de quo conventum est. Præterea, si id liceret, via innumeris furtis panderetur: famuli enim sibi facile persuaderent, stipendia esse justo minora, et sic nulla securitas dominis superesset. — Idem etiam dicendum, ex paritate rationis, de omnibus opera­ riis, artificibus et mercatoribus qui ad compensationem recur­ rere vellent praetextu vilioris pretii, quo operas suas locaverint vel merces suas vendiderint. — Dixi saltem generatim loquendo; quia excipiunt non pauci: 1°. si famulus vi aut metu compella­ tur ad consentiendum in pretium inæquale; 2°. si necessitate compulsus in illud consenserit, modo tamen dominus alios famulos eodem vili pretio non invenisset vel hunc rogantem ex misericordia non exceperit; 3°. si invitus operibus indebitis gravetur. — Cf. S. Alphons. n. 522. — Baller, not. (c) p. 539. Famulus augens operas debitas, nequit se compensare si ita agat electione propria, quia tunc censetur operam suam con­ donare ad sibi conciliandam domini gratiam: potest autem se compensare si operas auget ex voluntate domini sive expressa sive tacita, quia tunc operarius dignus mercede sua de jure censetur. Quænam autem compensatio justa sit, judicitf etiam famuli relinqui quandoque potest, si timoratus sit ac prudens, et proprii amoris periculum absit, quod tamen admodum raro eveniet. — Cf. S. Alphons. n. 523 et seq. Quær. 2°. Quid speciatim dicendum, hac in re, de iis qui praesunt curribus per vias ferreas ductis, prout apud nos solet? Resp. Si judicio hominum timoratorum, pretium quod recipiunt est revera injustum, scilicet infra minimum, theolo­ gice loquendo licet ipsis occulte se compensare, verificatis tamen omnibus conditionibus ad hoc requisitis et superius enumeratis. Ratio est, quia, domini tunc essent irrationabiliter inviti: imo aliqui dicunt, eos proprie non esse invitos neque ignaros hujus compensationis; atque ideo tam parvum salarium ipsis con­ PARS IL CAP. IL —DE ABLATIONE LICITA REI ALIENAS. 377 cedere, quia supponunt aliquid occulte sumi: illa autem diversa et in dies nova media, quibus utuntur ad fraudes praecavendas, ordinari ad inhonestos homines comprimendos, qui limites justæ compensationis vellent praetergredi. — Verum, practice loquendo, confessarius prudens omnino esse debet in hac quaes­ tione: quare de ea nunquam loquatur publice, sed tantum privatim, dum excipit confessiones aut munere theologi con­ siliarii fungitur. Praeterea talem compensationem facilius post factum concedat, et quasi evasive, propter periculum quod ordinarie habetur si secus ageretur. Quær. 3°. An uti possit occulta compensatione, qui damna­ tur a judice ad solvendum debitum quod certo non contraxit vel cui certo jam satisfecit? Resp. Affirm., quia sententia judicis est injusta, utpote innixa falsa praesumptione facti, ac proinde in conscientia obli­ gare nequit. Licet enim standum semper sit sententiae judicis in materia juris, nisi de lege seu sententia evidenter injusta agatur; secus tamen, secluso scandalo, si judex certo erret circa factum, quod ex errore verum putat; aliunde vero judex non habet facultatem dominium transferendi; neque qui sententiam favorabilem obtinuit, detecto errore, rem sibi adjudicatam ser­ vare potest. Quær. 4°. An graviter et contra justitiam peccet qui se com­ pensat, quin prius ad judicem recurrerit? Resp. 1°. Non peccat per se contra justitiam, modo tan­ tum accipiat quantum sibi debetur; nec proinde ad restitu­ tionem tenetur. Ratio patet, quia facta hac compensatione, restituitur aequalitas inter ipsum et debitorem. — Dixi, per se, quia quandoque sequi potest detrimentum pro debitore ex privatione cujuspiam rei determinatae, v. gr., equi, rei pretiosae, etc.—Lugo disp. 16, n. 19. 2°. Nec peccat graviter generatim loquendo; quia ordi­ narie non sequitur ex hac ordinis inversione grave scandalum, nec gravis reipublicæ perturbatio. — Lugo, ibid. 3°. Nullo modo peccat, si difficilis sit recursus ad judicem, si scandali sit periculum, aut sumptus extraordinarii, etc., quia tunc recursus est moraliter impossibilis. I 378 TRACTATUS VIII. —DE JUSTITIA ET JURE. PARS TERTIA DE RESTITUTIONE Sectio Prima De Restitutione in Genere Quæ de restitutione hic dicenda sunt, alia eam respiciunt in genere et alia pertinent ad casus particulares, quomodo scilicet facienda sit restitutio, quando determinata quædam bona læsa fuerint. Hinc ad majorem claritatem duplex sectio hic ponitur. CAPUT I DE OBLIGATIONE RESTITUTIONIS 412. Dico. Restitutio, scilicet reparatio juris alieni lœsi in bonis fortunes, si de materia gravi agatur, est absolute necessaria ad salutem, sive in re, sive saltem in voto, cum hic et nunc fieri nequit. Ratio est, quia hujusmodi restitutio est unicum medium repa­ randi justitiam læsam, ac proinde servandi illam; servare autem justitiam est servare legem Dei. Ergo. . . . Quare ait S. Au­ gustinus, epist. 153 ad Macedonium, “ Non remittetur peccatum nisi restituatur ablatum, cum restitui potest.” — Præceptum autem restituendi, juxta S. Thomam, verbaliter quidem est affirmativum, sed formaliter est negativum, ac proinde obligat singulis momentis. — Cf. S. Thom. 2-2, q. 62, art. 1, 2 et 8. 413. Resolves. — 1°. Si quis non possit restituere ex bo­ nis ejusdem ordinis, non tenetur restituere ex bonis ordinis diversi, quia cum inter bona diversi ordinis nequeat fieri com­ paratio, neque compensatio fieri potest. Attamen per justitiam vindicativam potest a judice vel a superiore imponi, ut quis, pro injuria circa unum bonorum genus, aliquid præstet in bonis alterius ordinis; sed ratione pœnæ tantum, non ' vero ratione justitiae. Læsus insuper jus habet apud judicem denuntiandi ilhnn a quo injuriam accepit, adeoque ab isto pecuniam accipiendi, ut denun­ tiationem omittat; sic, v. gr., mulier ab aliquo violenter oppressa violatorem ad judicem compellere potest vel pecuniam a nebulone exigere, ut juri suo renuntiet. — Cf. S. Alphons. n. 627. 2°. Ex læsione juris alieni affectiva tantum nequit dari obliga­ tio restitutionis externæ et realis, quia reparatio et læsio debent ad invicem respondere. Hinc nihil debet restituere judex male- PARS III. SECT. I. CAP. I, —DE OBLIGATIONE RESTITUTIONIS. 379 volus proferens sententiam, quam putat injustam, si reipsa justa est; vel ille qui rapit rem, quam existimat alienam, dum sui ipsius est. — Cf. S. Alphons. n. 556. 3°. Qui leve damnum proximo intulit tenetur ad restitutionem erga dominum læsum sui) levi et cum incommodo rei proportio­ nate; debet enim reparari injustitia levis sub levi, sicut gravis sub gravi. Dari tamen potest casus, quo sub gravi quis tenetur ad materiam levem restituendam, cum scilicet fur surripuit quod materiam gravem attingit quidem, at non excedit. Tunc enim non requiritur sub gravi nisi restitutio illius suminæ quæ gravita­ tem materiæ complet at in se gravis esse non potest. — Cf. S. Alphons. n. 553. 4°. Absolutione indignus merito habetur, qui recusat restitu­ tionem saltem promittere; qui hæredibus suis curam restituendi relinquit, dum per seipsum id facere potest; qui ære alieno gra­ vatus, in victu, vestitu, famulatu . . . , ejusmodi expensas subit, ob quas prævidet, se postea debitorum suorum solutioni imparem fore. Idem dicendum de illo qui, bona gaudens fortuna, non vult statum suum paulatim minuere, ut creditoribus satisfaciat. Cum eo autem qui, bis vel ter se restituturum pollicitus, promissis minime stetit, prudentis confessarii erit judicare, an restitutio ante absolutionem exigenda sit necne. 5°. Nec absolvendi sunt, qui futiles prætextus afferunt ad restitutionem differendam, v. gr., qui dictitare solent: Non afferam bona mea in tumulum . . . , restituent haeredes . . . , statuam in testamento faciendam esse restitutionem . . . , vel: Jam praecepi filiis meis, ut quamprimum ipsi restituant. . . . Male enim dis­ positi reputandi sunt, qui facere nolunt hic et nunc quidquid moraliter possunt ad proximo satisfaciendum: 1°. quia indesi­ nenter urget restitutionis præceptum, et creditor injuriam et sæpe etiam damnum ex dilatione patitur; 2°. quia male providetur restitutioni faciendæ hanc committendo hæredibus, et isti enim similiter ad vitæ suæ finem protrahere eamdem possunt; 3°. quia forte deerit tempus testamentum condendi vel, si condatur, (orte etiam variis de causis aut praetextibus executioni illud non mandari continget. 6°. Caute agere debet confessarius cum moribundis restitu­ tioni obnoxiis. Sic autem procedere poterit: 1°. Si poenitens videatur esse in bona fide, nec supersit tempus eum de sua obliga­ tione prudenter monendi, aut prævideatur non profuturam esse monitionem, hac omissa, erit absolvendus. 2°. Si vero fructus monitionis speretur, aut si pœnitens non sit in bona fide, fortiter simul et suaviter admonendus erit de restitutionis obligatione, et 380 TRACTATUS VIII.-—DE JUSTITIA ET JURE. ad illam statim peragendam adjuvandus. 3°. Si obligatio occulta sit, nec statim fieri queat, erit inducendus aeger ad summam pecuniæ sibi confessario seu potius, si fieri possit, viro fideli com­ mittendam ut postea creditori secrete committatur, vel ad eam summam in testamento ipsi relinquendam, omissa restitutionis mentione. 4°. Si obligatio non sit occulta nec statim adimplen possit, confessarius efficiat, ut per haeredes certo facienda curetur, sive per schedulam creditori tradendam sive alia ratione. CAPUT II DE RADICIBUS RESTITUTIONIS 414. Radices restitutionis dicuntur causœ, ex quibus oritur obligatio restituendi. Ex triplici autem capite desumuntur, scili­ cet: 1°. ex acceptatione rei alienae; 2°. ex injusta damnificatione; 3°. ex injusta cooperatione: quae, quoad rem quidem, ad alteru­ trum e praecedentibus facile revocari posset, verum ad majorem dicendorum distinctionem seorsim opportunius tractabitur. ARTICULUS I DE ACCEPTIONE REI ALIENÆ PRINCIPIUM 415. Solus rei dominus habet dominium in eam, ubicumque illa hic et nunc inveniatur. Hoc omnia jura statuunt et ratio confirmat; nam esse dominum alicujus rei involvit essentialiter ideam disponendi de ea, et consequenter jus excludendi alios ab illius possessione. Dicitur autem ubicumque, etc., quia ad retinen­ dum dominium sufficit sola intentio, quin requiratur continuatio realis occupationis. Ex hoc principio generali sponte sua fluunt quatuor notissima axiomata quæ sæpe sæpius in decursu hujus tractationis recurrent, scilicet; 1°. Res clamat domino; 2°. Res fructificat domino; 3°. Res naturaliter perit domino; 4°. Nemo ex re alterius locuple­ tari injuste debet. Verum hæc principia, praeterquam quod aliquando juxta di­ versas locorum leges diversam sortiuntur applicationem, insuper modificantur pro diversa possessoris conditione. Potest enim quis rem alienam possidere vel cum bona vel cum mala vel cum dubia fide. Dicendum itaque est: 1°. de possessore bonæ fidei; 2°. de possessore malæ fidei; 3°. de possessore dubiæ fidei. PARS HI. SECT. I. CAP. II, —DE RADICIBUS RESTITUTIONIS. 381 § I. — De possessore bonæ fidei 416. Possessor bonæ fidei ille est, qui invincibiliter ignorat rem a se possessam esse alienam ac prudenter judicat esse suam, v. gr., quia illam acquisivil titulo dominii de se translativo, puta, hœredilalis, legati, donationis aut emptionis. Supponitur autem, illuni rem possessam nondum praescripsisse; secus enim jam non esset detentor rei alienee, sed suæ. 417. Dico. Possessor bonæ fidei, etsi statim ac novit rem a se possessam esse alienam, certo teneatur eam adhuc extantem in toto vel in parte domino restituere; ad nihil tamen tenetur, si, durante bona fide, eam amiserit, consumpserit aut quomodocum­ que destruxerit, modo absque ullo titulo seu injuste ditior inde non evaserit. Ratio primi est, quia res clamat domino, et ratio secundi, quia res naturaliter perit domino. Dixi: modo absque ullo titulo seu injuste ditior inde non evaserit: quia id in (pio ditior factus esset, ipsi rei succederet: est autem contra jus naturale ut quis cum alterius injuria ditescat, juxta regulam 48 juris in 6: Locupletari non potest aliquis cum alterius injuria seu jactura. QUÆSITA 418. Quær. 1°. An possessor bonæ fidei teneatur restituere diversos fructus quos, durante bona fide, percepit? Resp. Neg., si sermo sit de fructibus industrialibus, qui scilicet possessoris industriae potissimum tribuuntur, aut etiam de mixtis, ea parte qua industriales sunt. Secus autem dicen­ dum de fructibus naturalibus, qui nempe ex ipsa rei substantia, sine ulla aut modica hominis opera proveniunt; et civilibus, qui non sunt fructus proprie dicti, sed ut tales in jure habentur, ut sunt redditus annui, pretium locationis domus, etc. Ratio utriusque est, quia sicut persona possessoris naturaliter fruc­ tificat sibi ipsi per industriam et laborem, ita res, puta fundus aliquis, domino fructificare debet per naturalem productionem graminum. — Cf. S. Alphons. n. 610. — Kenrick, tract. 10, part. 2, η. 172. — Baller, not. (b) p. 547. Quær. 2°. Ad quid teneatur possessor bonæ fidci, si rem a jure emptam alteri vendiderit? Resp. 1°. In casu evictionis, id est si dominus rem suam ab emptore vindicaverit, venditor emptori pretium reddere tenetur. Ratio est, quia venditio rei aliena? vel est omnino irrita, ut quidam sentiunt, et tunc pretium non est venditoris sed emptoris, vel, prout docent communiter et Jure Romano 382 TRACTATUS VIII, —DE JUSTITIA ET JURE. statuitur, firmitate saltem caret et est rescissioni obnoxia; interveniente ergo evictione, contractus resolvendus est, et emp­ tor recursum ipso facto in venditorem acquirit: quippe pre­ tium ab emptore accipiendo se implicite obligavit ad damnum reparandum, si forte futura esset evictio. ' Idem ob eamdem rationem dicendum in casu spontaneæ restitutionis ab emptore factæ. Hoc ultimum tamen negat Lugo, cum Lessio, (piando spontanea restitutio venditore non admonito facta, damnum injustum huic infert, impediendo ne pretium suum recuperare possit.—Cf. S. Alphons. n. 601. — Salmant. tract. 13, cap. 1, nn. 89 et seq. — Lugo, disp. 17, n. 109. — Lessius, lib. 2, cap. 14, n. 28. Resp. 2°. Extra casum evictionis vel spontaneæ restitu­ tionis ex parte emptoris, res difficultate non caret et acriter controvertitur. Verum, inspecto solo jure naturæ, probabilis apparet sententia eorum qui tenent possessorem bonæ fidei tunc posse retinere pretium rei venditae; nam obligatio resti­ tuendi domino neque urget ratione injustæ damnificationis, quia egit in bona fide, neque ratione rei acceptæ quia hæc non invenitur amplius apud venditorem sed apud emptorem.— Neque dicas rem inveniri apud venditorem in œquivalenti, nam recurritur ad œquivalens cum res periit, et aliquis exinde ditior evasit, non autem cum res tota adhuc existit in suo naturali statu. Præterea contractus ille fuit probabiliter validus, qua­ tenus emptor habens dominium in pretium, volensque illud transferre, de facto transtulit in venditorem, quamvis venditor non transtulerit dominium in rem et ideo a multis vocatur con­ tractus claudus. — Cf. S. Alphons. nn. 601 et 800. — Lugo, disp. 17, nn. 106 et seq. — Less. lib. 2, cap. 14, η. 29. — Sal­ mant. tract. 13, cap. 1, n. 88. Eadem solutio, quoad duplicem responsionem et hypothesim, danda esse videtur, si possessor bonæ fidei rem alienam gra­ tuito acceptam alteri vendiderit. — Neque dicas possessorem in hoc casu evadere ditiorem re alterius; nam si emptor revera transtulit dominium in pecuniam, ita ut contractus claudus locum habuerit, possessor non evasit ditior injuste. — Cf. Card. Gousset, η. 930. Quær. 3°. Ad quid teneatur possessor bonæ fidei, si rem alienam vendiderit, et illa in manibus emptoris perierit? Resp. Valde controvertitur inter theologos, qui tamen multo facilius concedunt venditori posse retinere pretium, si rem alienam habuerit titulo oneroso, quam si eam acquisiverit PARS III. SECT. I. CAP. II. - DE RADICIBUS RESTITUTIONIS. 383 titulo gratuito. Etenim dicunt, venditorem neque teneri ad aliquid dandum ratione rei, quia illam jam non habet, neque ratione damni, cum non fuerit causa ejus interitus. Sed hæc eadem ratio valere debet pro casu quo res habita fuerit titulo gratuito; et si venditor tunc ditior evasit, injuste tamen non egit. Quær. 4°. An possessor bonæ fidei subducere possit expensas necessarias, quas in re conservanda vel augenda subiit? Resp. Afiirm., imo subducere potest etiam expensas utiles, secus enim dominus plus quam suum est reciperet. Nihil autem repetere potest pro expensis mere voluptuariis; quia æquum non est ut dominus solvat expensas quæ nullam sibi utilitatem afferunt; quamvis possit eas sibi retinere, si separari queant, intacta rei substantia. Inter expensas autem non sunt computandi casus fortuiti, nec damna per accidens causata. Sic, v. gr., si in colendo agro alieno perierint equi tui, valor equorum deduci nequit, sed tantum aestimatio laboris facti ab equis pro agri cultura. Quær. 5°. An qui rem furtivam bona fide emit, possit eam furi reddere ad pretium suum recuperandum? Resp. Neg., si compareat dominus rem suam ab illo repe­ tens: tunc enim debet eam ipsi reddere, etiam cum pretii sui jactura; quia de jure naturali dominus rem suam occupare potest ubicumque eam reperiat. Actio tamen emptori datur in furem. Si vero dominus sit quidem cognitus, sed rei inscius, probabilius potest emptor rem furi remittere, ut pecuniam recuperet; quia emptor non tenetur rem domino servare cum proprio damno, imo potest damnum domini permittere, ut proprium caveat. Si vero fur aut alius venditor non appareat aut pecuniam reddere nolit, emptor, cognito domino, rem aliis vendere non potest, nec in proprios usus convertere, ut se servet indemnem, quia non est rei dominus; sed eam domino reddere debet, non obstante pretii jactura. Recursum autem in vendi­ torem servat; et si eum invenire nequeat, damnum ipse debet subire. — Cf. S. Alphons. n. 569. — Carrière, n. 1042. § II. — De possessore malæ fidei Possessor malæ fidei ille est, qui certo cognoscit rem, quam accipit aut possidet, non esse suam. 419. Dico. Possessor malæ fidei non solum restituere debet rem ipsam in individuo vel in œquivalenti, si amplius non existât, et insuper id omne in quo factus est ditior injuste; sed etiam 384 TRACTATUS VIII. —DE JUSTITIA ET JURE. tenetur ad compensandum omne damnum ex injusta acceptione proximo illatum. Ratio est, quia damnificator formaliter injustus non minus justitiam violat et ad restitutionem tenetur quam sim­ plex detentor rei alienae. Potest tamen retinere fructus omnes in­ dustriales et deducere expensas tum necessarias tum utiles; imo et mere voluptuarias, ubi intacta rei substantia, separari possunt, nisi in poenam delicti ad expensas amittendas condemnatus fuerit. —Cf. S. Alphons. Hom. Ap. nn. 74 et 77. QUÆSITA 420. Quær. 1°. An teneatur ad restitutionem fur qui surripuit rem secus certo perituram? Resp. Ajfir?n., deductis tamen expensis factis cum pretio operæ adhibitae ad rem a periculo liberandam. Ratio est, quia res illa non cessavit ad dominum pertinere, licet summo periculo exposita fuerit. — Excipiunt plures probabiliter, si fur consumat rem in certo periculo remanentem, v. gr., esculenta vel poculenta incendio jam peritura; quia res non liberata a periculo nullius est valoris pro domino. Plures hoc extendunt ad casum in quo res aliena proximo periculo subducitur et statim consumitur: v. gr., si sumas vinum alienum jamjam incursu hostili certo invadendum, illudque cum familia aut amicis bibas, quia etiam in tali casu res censetur nullum aut fere nullum habere valorem. — Cf. S. Alphons. n. 620. — Lugo, disp. 18, nn. 77, 144 et seq. — Elbel, n. 80. Quær. 2°. An fur teneatur ad restitutionem, si res furtiva apud ipsum perierit? Resp. Affirm., sive perierit culpa furis vel alterius cujuslibet, sive absque ulla culpa. Ratio est, quia in eo casu quoniam furto adscribenda est destructio rei, fur tenetur de ea respondere. Excipe casum mortis naturalis ex vitio intrinseco, aut etiam violentae, v. gr., ex incendio, sed quæ eodem tempore locum habuisset apud ipsum dominum, quia tunc damnum non posset adscribi furto. — Dixi eodem tempore, quia si peritura fuisset antea et furto adscribendum est quod non perierit, jam ad dominum dum penes furem manebat clamabat, nec periisset si jam fuisset restituta; si vero postea peritura fuisset apud dominum, urget eadem obligatio restitutionis pro fure, qui eo instanti, quo res penes se periit, obligationem restituendi con­ traxit. Aliqui requirunt etiam quod res pereat apud furem eodem periculo; sed de necessitate hujus conditionis non constat PARS 111. SECT. I. CAP. IL —DE RADICIBUS RESTITUTIONIS. 385 saltem inspecto solo jure naturæ. — Cf. S. Alphons. n. 620. — Lugo, disp. 18, n. 141. — Vogler, n. 501. — Carrière, n. 1072. Quær. 3°. Ad quid teneatur possessor malæ fidei, quando res varium habuit valorem tempore detentionis? Resp. Attendendum est in tali casu, tum ad causam talis diversitatis, num scilicet res ex intrinseco et naturali augmento vel potius ex variabili æstimatione hominum diversum habuit valorem; tum ad intentionem domini, num scilicet consump­ sisset vel rem illam potius vendidisset et quidem quo tempore vendidisset, et juxta mensuram damni ex istis circumstantiis cogniti, fur obligandus est ad restitutionem. Verum quia fere non innotescunt omnes præfatæ circumstantiae, plerumque ur­ genda est sola compensatio valoris, quem tempore furti res habebat. — Cf. S. Alphons. n. 621. — Lugo, disp. 18, n. 132. — Lacroix, lib. 3, part. 2, η. 233. — Carrière, η. 1073. Quær. 4°. Quid, si res aliena per manus plurium malæ fidei possessorum transierit ex donatione aut venditione? Resp. Quoad rem, hæc restituenda est ab eo qui eam adhuc tenet vel in alium valorem mutavit aut consumpsit aut quovis modo amisit. Hoc autem deficiente tenetur raptor. Quod si neuter debito suo satisfecerit, ceteri per æquas portiones rei pretium solvere debent. Tandem, in ceterorum defectu, quis­ que ad totum tenetur. Quoad autem rei fructus et damna, singuli ad compensationem tenentur pro parte temporis, quo unusquisque rem detinuit; si autem reliqui pro sua damnificationis et fruitionis parte non compensant, totius damni reparatio singulis incumbit, pro rata tamen temporis elapsi a die quo successive facti sunt rei alienæ injusti possessores. Quær. 5°. An ille, qui scienter rem alienam emit a fure, possit ipsam huic reddere ad pretium recuperandum? Resp. Controvertitur, fere ut in casu simili possessoris bonæ fidei; sed probabilis est, juxta S. Alphonsum, sententia affirmans, quia licet iste peccaverit, rem mala fide emendo, post emptionem tamen jus habet, haud secus ac possessor bonæ fidei, ad contractum rescindendum. Præterea rem furi red­ dens, hanc non in pejori, ac ipse illam invenit, ponit conditione. — Cf. S. Alphons. n. 570. § III. — De possessore dubiæ fidei Possessor dubiæ fidei ille est qui motus probabili quadam 386 TRACTATUS VIII. —DE JUSTITIA ET JURE. ratione, dubitat de certitudine sui juris ad possidendum, sive dubium istud cum ipsa possessione coeperit sive ea decurrente. 421. Dico. Possessor dubiæ fidei sive a principio sive in de­ cursu tantum possessionis dubitaverit, serio inquirere tenetur, ut dubium deponat; secus enim se exponit periculo rem alienam ex culpabili negligentia retinendi. Si vero facta diligenti inquisi­ tione dubium perseveret, rem totam retinere potest, dummodo ante obortum dubium bona fide possidebat. Ratio est, quia possessio cum bona fide incepta creat de se maximam præsumptionem de justitia possessionis et possessori jus certum attribuit, quod, nisi aliis rationibus vel præsumptionibus fortioribus vinca­ tur, in foro tum interno tum externo prævalere debet. — Si vero dubium præcesserit possessionem, inspiciendum est, quo titulo coepit possidere; nam si in dubio incepit possidere spoliando alium possessione sua et dubium postea perseverat, tenetur rem totam restituere priori possessori, quando non constat hunc mala fide incepisse rem possidere; quia ratio quæ nuper ipsi favebat nunc contra ipsum retorquetur. Si vero rem accepit alio titulo, v. gr., emptionis, et post examen diligens adhuc dubium perse­ verat, an ille a quo accepit ejus sit dominus, restituere debet, pro rata dubii, probabili domino vel pauperibus si dominus ignore­ tur. Ratio est, quia possessio incepta cum dubia fide ipsi non favet et ideo non potest totum retinere; nec aliunde videtur teneri ad totum restituendum, cum dubitet utrum res sit aliena, et non sua. — Cf. S. Alphons. n. 625. — Lugo, disp. 17, nn. 80 et 86. — Lacroix, n. 568. — Carrière, nn. 1094 et seq. Hanc “doctrinam quoad obligationem reddendi rem cœptam possideri dubia fide, quando facta diligentia non vincitur et de­ ponitur dubium, aliqui probabiliter limitant ut non habeat locum, quando aliquis dubia fide accepit rem titulo emptionis vel alio simili a possessore bonæ fidei; tunc enim nec peccat nec tenetur restituere, si apposita diligentia adhuc perseverat dubium; quia tunc ipse succedit in jure quo gaudebat ille possessor bonæ fidei, qui transtulit in illum totum jus quod habebat: habebat autem ipse jus retinendi rem integram propter possessionem bonæ fidei: ergo secundus etiam poterit retinere ut successor primi, quan­ tumvis ipse dubitet.” — Lugo, ibid. n. 83. Imo etiaipsi quis acceperit titulo emptionis, etc., ab alio de quo dubitatur an ejus rei dominus sit, Bucceroni censet eum ad nihil videri teneri: “potest enim tunc is efformare conscientiam ex principiis reflexis: nemo malus nisi probetur, etc., neque aliunde certa imponi potest obligatio quæ certo non constat.” —Buccer. n. 1327. PARS III. SECT. I. CAP. IL —DE RADICIBUS RESTITUTIONIS. 387 QUÆSITA 422. Quær. 1°. Ad quid teneatur qui accepit rem aliquam mala fide, ratus rem esse alienam, et postea dubitat an res sua sil necne? Resp. Æquiparandus est ei qui possessionem cum dubia fide incepit; prior enim æstimatio falsa reperitur, nec proinde in solutione casus attendenda est. Perpende igitur utrum sua possessione alterum spoliaverit, necne, et resolve juxta ea quæ nuper dicta sunt. Quær. 2°. Ad quid teneatur possessor dubiœ fidei, si inqui­ rere neglexerit et dominus comparcat? Resp. Generatim post dubii initium tractandus est ut possessor malæ fidei; obligandus est igitur non solum ad rem domino reddendam, sed etiam ad damna omnia ei resarcienda. Excipiendus tamen videtur is qui incepit possessionem bona fide et deinde oborto dubio inquirere neglexit, putans domi­ num difficilius inveniri posse; hic enim possessori bonæ fidei æquiparandus foret. — Cf. Lessius, lib. 2, cap. 14, n. 24. — Car­ rière, n. 1088. Quær. 3°. An possessor dubiœ fidei, qui bona fide incepit possidere, ad restitutionem teneatur, si, facta inquisitione, inveniat rem probabilius alienam esse? Resp. Neg., quia ex possessione certa jus moraliter certum oritur. Insuper donec alter jus suum certum probaverit, valet axioma: Melior est conditio possidentis. — Cf. S. Alphons. de conscientia dubia, n. 35. Quær. 4°. Quid dicendum, si dubium sit non circa titulum, sed an aliquis possessionem bona vel mala fide inceperit? Resp. Favendum est possessori, quia delicta non praesu­ muntur sed probari debent. Attamen si quis reperiatur actu in mala fide et dubitetur an inceperit cum hac mala fide possi­ dere, præsumi debet eum malæ fidei ab initio fuisse; quia semel malus semper prœsumitur esse malus, juxta 8 reg. juris in 6. — Cf. Lacroix, n. 567. — Lugo, disp. 18, n. 16. ARTICULUS II DE INJUSTA DAMNI FI CATIONE 423. Damnificator injustus ille dicitur, qui proximo nocet in bonis fortunæ, quin tamen ditior inde evadat . Alius est formaliter et alius juridice tantum injustus, prout culpa fuerit theologica 388 TRACTATUS VIII. —DE JUSTITIA ET JURE. vel juridica. — Culpa autem theologica ea dicitur, duæ includit offensam Dei, id est, peccatum formale sive mortale sive veniale. Culpa vero juridica est, omissio diligentiae, unde alteri damnum provenit, sive ea sit formale peccatum sive non. Hæc iterum distinguitur et ex communi interpretatione juris Romani, est lata, levis, levissima. Culpa lata est omissio diligentiæ quam communiter adhibere solent homines in similibus negotiis. Levis est omissio diligentiæ quam adhibere solent homines prudentiores et diligentiores. Levissima est omissio diligentiæ quæ adhiberi solet solum a prudentissimis et diligentissimis. — Cf. S. Alphons. n. 549. — Kenrick, tract. 10, part. 2, η. 177. ' 424. Dico. Injustus damnificator restituere tenetur totum id quod æquivalet tum rei damnificatæ tum damnis praevisis et præter ipsam rem damnificatam obvenientibus. Ratio est, quia secus dominus læsus non fieret omnino indemnis, quod ad justi­ tiam reparandam requiritur. — Verum ut ad hoc teneatur ex jure naturæ, ac proinde in foro conscientiae, ante quamlibet senten­ tiam judicis, necesse est ut damnificaverit vere, efficaciter et formaliter. Vere quidem, quatenus violaverit jus strictum per læsionem justitiæ commutati væ; efficaciter, quatenus fuerit non tantum occasio, sed propria causa damni, ita ut effectus ipsi possit et debeat imputari; formaliter tandem, quatenus adverterit ad actionem injustam et coram Deo proprie peccaverit. — Dixi ante quamlibet sententiam judicis, quia post sententiam judicis potest obligatio restituendi in conscientia oriri etiam ex culpa mere juridica. Obediendum enim est justæ judicis sententiæ; secus leges securitati publicæ non providerent et inanes forent: atqui sententia, de qua agitur, est justa, quia lex ista fertur pro bono communi et tendit ad homines cautiores reddendos, ne aliis damnum inferant. — Cf. S. Alphons. nn. 550 et seq.; et Horn. Ap. nn. 29 et 41. — Billuart, dissert. 7, art. 4. QUÆ SITA 425. Quær. 1°. An requiratur culpa theologica ad inducendam restitutionis obligationem pro damno illato rei alienœ, quœ detineba­ tur ex contractu aliquo, v. gr., locationis, depositi vel commodati, etc.l Resp. Controvertitur: sed sententia affirmans est juxta S. Alphonsum, valde probabilis nisi speciale pactum interces­ serit. Ratio est, quia obligatio reparandi injuriam debet pertinere ad idem forum ad quod pertinet injuria ipsa. — Dixi nisi speciale pactum intercesserit, quia tunc scienter et libere assumitur specialis obligatio. Semper autem adesse speciale hoc pactum, non quidem expresse sed implicite, affirmant theo­ PARS III. SECT. 1. CAP. II. —DE RADICI BUS RESTITUTIONIS. 389 logi qui negantem sententiam tenent, sed nullo solido argumento id probant. — Cf. S. Alphons. n. 554. — Lugo, disp. 8, n. 106. — Lacroix, n. 177. — Antoine, part. 2, cap. 3, qq. 2 et 5. Quær. 2°. An teneatur ad restitutionem qui inculpabiliter quidem causam damni posuit, sed postea illud non impedivit, licet impedire potuisset? Resp. Affirm., et ratio est, quia quisque tenetur ex justitia impedire, ne actio sua proximo noceat; ergo tenetur etiam impedire ne malum ex actione sua secutum perseveret; ac proinde, cognito errore, illum corrigere debet, et ni faciat, tunc peccat graviter et obligationem assumit reparandi omnia damna quæ ex hoc proveniunt. — Cf. S. Alphons. n. 564. Quær. 3°. An reparari, debeat damnum sequens ex causa cul­ pabiliter quidem posita, sed jam retractata quando damnum infertur? Resp. Affirm., saltem si damnum illud fuerit determinatum et in specie præcognitum. Ratio est, quia damnificator tunc proprie totam malitiam contraxit et obligationem restitutionis assumpsit; atqui tunc non affective tantum, sed etiam effective et realiter agendo nocuit; ergo ita etiam reparare debet in­ juriam et simplex retractatio voluntatis non sufficit. Quær. 4°. An reparari debeat damnum per accidens quidem sed vacando operi illicito illatum? Resp. Neg., quia damnum illud non est voluntarium, cum ne in confuso quidem prævisum fuerit. Nec refert quod actio fuerit illicita; hoc enim ad justitiæ rationem nihil pertinet. Sic clericus, qui venationi contra Ecclesiæ prohibitionem va­ cando, hominem pro fera occidit, non magis injustitiæ reus est, quam laicus qui hoc fecisset. — Cf. Arogler, n. 170. — Lugo, disp. 8, nn. 72 et 82. — S. Alphons. Horn. Ap. n. 39. Quær. 5°. A n tenearis reparare damnum quod alicui ex errore intulisti, dum alteri nocere intenderes, v. gr., si incendas domum Caji, quam putas esse domum Titii inimici tui? Resp. Valde controvertitur inter theologos sed probabilis videtur cum S. Alphonso et aliis sententia negans. Ratio est, quia in hoc casu actio damnificans est materialiter tantum in­ justa erga Cajum et erga Titium affective tantum injusta. — Verum quidem est tunc verificari omnes conditiones requisitas ad restitutionem urgendam ex injusta damnificatione sed non relate ad eamdem personam, quod est omnino necessarium. — Cf. S. Alphons. n. 620. — Lugo, disp. 17, n. 75. — Lacroix, n. 200. 390 TRACTATUS VIII, —DE JUSTITIA ET JURE. Quær. 6°. Ad quid teneatur ille qui damnum grave quidem intulit sed cum culpa levi, v. gr., defectu adverlentiœ, etc.? Resp. Probabilius ad nihil tenetur. Etenim obligari non potest neque sub gravi neque sub levi: non sub gravi, quia gravis obligatio cum culpa levi proportionem non habet; non sub levi, quia levis obligatio non habet proportionem cum re gravi. — Cf. S. Alphons. n. 552. — Lugo, disp. 8, n. 56. — Vogler, n. 109. Imo probabilis est sententia eorum qui negant adesse obligationem gravem compensandi grave damnum illatum culpa theologica deliberata • sed tantum veniali ob ignorantiam vel inadvertentiam ad gravitatem formalem, etsi gravitas materialis et objectiva sit cognita. Hæc enim obligatio non est certa; si daretur, vel esset ex re accepta, vel ex injusta acceptione: sed non ex primo, quia res neque formaliter neque æquivalcntcr supponitur amplius existere: non ex secundo quia obligatio restituendi proportionata debet esse ipsi actui qua culpabili, et quidem contra justitiam commutativam cujus violationis est voluti pœna quæ nequit esse supra demeritum: hic autem culpa est levis et quoniam ubi nulla intervenit culpa, nulla potest esse naturalis obligatio, sic neque potest obligatio gravis esse, ubi culpa gravis non intervenit; tandem non oritur obligatio gravis naturalis ex peccato levi, si non advertatur ad gravitatem objectivam, aut materialem damni, aut formalem.— Cf. Wirceb. v. 6, n. 585. Quær. 7°. An qui grave damnum intulit per plures culpas veniales deliberate commissas, teneatur sub gravi totum illud dam­ num reparare? Resp. 1 °. Affirm., si damnum illatum est eidem personæ, licet damnificator graviter non peccaverit. Ratio est, quia hic tene­ tur reparare totum damnum voluntarie et libere commissum; atqui totum damnum libere illatum est et insuper grave est in hypothesi; ergo illud totum est reparandum et ni damni­ ficator hoc faciat, tunc quidem graviter peccabit. Secus vero erit respondendum, saltem probabiliter, si damna minuta diversis personis illata fuerint; quia nemo grave damnum passus est, ne radicaliter quidem, sicut quando fiunt furtula minuta. — Cf. Vogler, nn. 124 et 126. — Lugo, disp. 8, n. 69. 2°. Alii autem negant: parum enim refert sive gravitas damni objectiva cognoscatur simul tota in una acceptatione, sive in pluribus successive si in neutra cognoscatur formalis. Singulæ istæ damnificationes leves erant; non erat cognita etiam formalis gravitas. In quo casu æque parum plures obli­ gationes leves possunt coalescere in unam gravem quam plura peccata levia in unum mortale. — Cf. Wirceb. v. 6, n. 587. PARS III, SECT. I. CAP. IL —DE RADICIBUS RESTITUTIONIS. 391 Ncc licas hanc sententiam identificari cum propositione damnata 38 ab Innoc. XI: Non tenetur quis sub pœna peccati mortalis restituere quod ablatum est per pauca furta, quantumcumque magna sil summa totalis. Sed non est ad rem, nam etiamsi præscindis a quæstione præsenti, justis­ sime est confixa ista propositio, quia universaliter ait, non esse obliga­ tionem gravem restituendi quod est ablatum per plura furta minora. Nam certe hæc obligatio existit si antequam committeret furtum ul­ timum parvum fur adverteret se complere summam gravem: si habuerit intentionem ab initio pluribus furtulis damnum grave inferendi: deni­ que si ista furtula adhuc existant apud furem vel formaliter vel in æquivalenti. In his casibus certo datur obligatio gravis: sed ex pro­ positione damnata non sequitur eam adesse quum nescitur gravitas formalis damni. Quær. 8°. An tenearis reparare damnum alicui obveniens occasione injustae actionis tuœ, v. gr., si furatus fueris et furtum illi imputetur? Resp. Neg., sive non praevideris sive praevideris illud dam­ num, imo etiamsi ex industria egeris ut actio tua ipsi imputetur. Ratio est, quia intentio, utcumque injusta, non efficit ut illud opus sit externe et materialiter etiam injustum respectu tertii, quod de se tale non est. Excipe tamen si quando tales fuerint circumstantiae, ut inter eas et gravem de altero suspicionem vera daretur connexio aut si quis expresse iis uteretur mediis, quæ de se gravissimam suspicionem praebent alterum accusandi. — Cf. S. Alphons. nn. 635 et 636. — Lacroix, n. 157. Quær. 9°. An dominus teneatur reparare damnum ner sua animalia proximo illatum? Resp. Affirm., si ex culpa theologica in animalia invigilare neglexerit. Quisque enim ex jure naturali tenetur animalia sua diligenter custodire, ne damnum aliis inferant, sicut praeca­ vere debet ne ex actionibus suis proximo detrimentum eveniat. Seclusa vero culpa theologica, non tenetur quidem ante judicis sententiam, at certo tenetur post sententiam, ut patet ex dictis. — Verum ad nos quod attinet, hæc habet Kenrick: “Legibus plerisque Americanis, sicut et Angi icis, animantia damnum inferentia retinentur, donec læso satisfiat, et publica auctoritate venduntur, si dominus negligat ea redimere. Quod si prædii dominus sepe legitima illud includere omiserit, nihil potest recuperare, sed ipse tenebitur ad damnum reparandum, si animal vulneraverit vel occiderit.” — Cf. Kenrick, tract. 10, part. 2, η. 185. Quær. 10°. An teneatur ad restitutionem, qui alium impedivit a consecutione alicujus boni? 392 TRACTATUS VIII. —DE JUSTITIA ET JURE. Resp. 1 °. Affirin., si impeditus jus strictum ad illud bonum habeat. 2°. Si jus strictum ad bonum consequendum non habet, distinguendum est: Affirm., si mediis injustis impediatur a consequendo bono; quilibet enim habet jus strictum ne injuste a consecutione boni quo non est indignus, impediatur. In hoc casu restitutio fieri debet juxta certitudinem vel probabilitatem qua ille tale bonum alioquin assecuturus fuisse existimatur. Neg., si mediis in se justis impediatur. Quia tunc nullum jus alterius violatur. — Cf. S. Alphons. Horn. Ap. n. 61. — Lacroix, n. 69. — Laymann, 1. Ill, tract. II, cap. VII. Hinc ad restitutionem obligatus versus filium existit, qui patrem inducit ad ipsum ab hæreditate excludendum ad quam ex lege civili jus strictum habet. Pariter ad restitutionem tene­ tur qui mendaciis contra pauperem sparsis impedit quominus huic eleemosynæ dentur. Tenentur etiam illi venditores ad restitutionem, qui aliis venditoribus et mercibus apud ipsos venalibus injuste detrahunt ut emptores ab ipsis avertant et ad se alliciant. ARTICULUS III DE INJUSTA COOPERATIONE Cooperatio ad damnum proximi novem modis fieri potest. Quinam illi sint, superius n. 194 dictum est; at hic adverte, sex priores modos esse positivos et tres posteriores negativos. De singulis breviter dicetur. § L — De jubente 426. Jubens seu mandans dicitur, qui ob proprium suum com­ modum seu in sui gratiam, alium movet jussione, precibus vel aliis mediis ad damnum alicui inferendum. Dicitur ob proprium com­ modum, quia in eo differt mandans a consulente; ubi enim est mandatum, executor agit nomine et in gratiam mandantis; ubi autem est consilium, agit proprio nomine et in sui vel alterius tertii gratiam. Hinc non est necessarium ut mandans sit superior mandatarii.— Cf. Carrière, vol. 3, η. 1168. — Baller, not. (b) p. 573. i I 427. Dico. Mandans tenetur ad reparandum omne damnum quod vi mandati illatum est, quia ipse est causa principalis mo­ raliter quidem at efficaciter movens alium ad nocendum; et cum aliunde supponatur formaliter injustus, sequitur omnes condi­ tiones injustæ damnificationis in ipso verificari. 428. Resolves. — 1°. Mandans non tenetur ad restitutionem, PARS III. SECT. I. CAP. II. — DE RADICIBUS RESTITUTIONIS. 393 si mandatum revocaverit antequam damnum fuerit illatum et revocatio innotescat mandatario ante exeeutionem mandati; quia tunc non influit in damnum. 2°. Si vero mandans non revocaverit mandatum, etsi pra­ vam voluntatem retractaverit aut revocaverit quidem, sed non tempestive, vel demum si constat revocationem tempestive factam, non fuisse auditam aut intellectam a mandatario ob surditatem vel distractionem, ad restitutionem tenebitur, quia damnum sequitur vi prioris mandati. §11. — De consulente 429. Dico. Quisquis injustum consilium alteri dederit, tene­ tur ad illud retractandum sive sciens et volens id praebuerit sive bona fide; secus tenebitur ad reparanda omnia damna vi consilii sui secutura. Ratio primi est, quia, dato injusto consilio ipsius retractatio est unica via reparandi laesam justitiam. Ratio autem secundi, quia damna quæ sequuntur vi consilii, imputari debent consulenti tanquam causae verae et efficaci. 430. Resolves. — 1 °. Consulens ad restitutionem non tene­ tur, si executor aeque bene et eodem modo damnum fuisset illa­ turus absque dato consilio, quia tunc damnum non est effectus consilii. — Cf. S. Alphons. n. 561. 2°. Neque ad restitutionem tenetur, si consilium plene revo­ caverit ante exeeutionem, sive consilium fuerit nudum sive vesti­ tum seu motivis innixum. In hoc tamen ultimo casu oportet ut adhibeat in retractatione alia motiva saltem aeque efficacia. — Cf. S. Alphons. n. 559. 3°. Si duo simul consulant furtum alicui qui eorum consilio inductus furetur, uterque tenetur ad restitutionem; nam licet etiam, altero tantum consulente, furtum patratum fuisset, de facto tamen uterque consilio suo influxit et eo ipso uterque causa fuit furti. — Cf. S. Alphons. n. 561. — Lugo, disp. 19, n. 2. 4°. Quamvis consulens secundario tantum teneatur ad resti­ tutionem, quia primario tenetur executor, quippe qui agit nomine proprio, non eximitur tamen ab obligatione reparandi damnum quod consuluit, si executor, quem monuit ad restituendum, non restituat. Ratio est, quia efficaciter in damnum cooperatus est; cooperatio autem efficax reparationem efficacem necessario exigit. 431. Quæres. An vel quomodo teneatur ad restitutionem dans consilium doctrinale nocivum ex ignorantia graviter culpabili? Resp. Si dans consilium, id agat ex suo statu vel officio, v. gr., advocatus, medicus, confessarius, etc., tenetur ad restitu­ tionem de damno injusto quod ex suo consilio sequitur, sive erga 394 TRACTATUS VIII. —DE JUSTITIA ET JURE. petentem consilium sive erga illum contra quem datur. Ratio est, quia societas jus habet, ut ille scientiam habeat muneri suo convenientem. Si vero consulens non sit talis persona, quæ ratione muneris vel status sui peritiam præ se ferat, 1°. non tenetur erga petentem consilium, nisi agat ex consilio doloso, seu nisi affectet magnam peritiam, qua caret; 2°. obligatur tamen erga tertiam personam, quæ inde damnum patitur, si ipse propriam imperitiam noverit et damnum secuturum saltem in confuso præviderit. — Cf. S. zVlphons. n. 564. § III. — De consentiente 432. Dico. Consentiens ad restitutionem tenetur, quoties­ cumque scienter ac libere emittit suffragium vel sententiam, ex quibus directe pendet violatio juris stricti alterius, id est, quoties dat consensum efficacem in damnum seu injuriam proximi. Ratio est, quia tunc ipse est vera, efficax et injusta causa damni alieni. 433. Resolves. — 1°. Non tenetur ad restitutionem qui per suum suffragium impedit alium a consecutione boni ad quod nul­ lum jus habebat, seclusa tamen fraude aut pacto speciali; quia in hoc non autem in illo casu violaretur jus strictum. 2°. Non tenetur de damno qui suffragium prius datum au­ thentice revocat, antequam consummetur nequitia; neque suffra­ gans bona fide, quamvis hic, detecto errore, teneatur ex justitia votum suum revocare. Ratio est, quia prior non influit efficaciter et alter non influit injuste. 3°. Tenetur de damno qui abstinet a suffragio ferendo, quod ex officio foret dandum, et cujus omissio esset causa efficax damni injusti, non autem qui abstinet a suffragio dando ex mera bene­ volentia et de re alteri indebita. 434. Quæres. An teneatur ad restitutionem consentiens, qui dat injustum suffragium, si non desint alia suffragia jam ad damnum sufficientia? Resp. Certum est 1 °, consentientes omnes æque ad restitutionem teneri, si de condicto suffragia dederint; cum inita con­ spiratione omnium sit unica actio moralis. — Certum est 2°. omnes consentientes contrahere obligationem restituendi, quando eodem tempore suffragium tulerunt; quia, cum nullus tunc prior fuerit neque posterior, sententia resultans ex suffragiorum summa singulis suffragantibus merito tribuitur. — Certum est 3°. non excusandos esse a restitutione eos, qui primi dant suffra­ gium. antequam numerus sit completus, etiamsi prævideant non defututos alios qui consentiant, quia vere influunt in dam- PAILS III. SECT. I. CAP. II, —DE RADICIBUS RESTITUTIONIS. 395 num; quamvis enim sine illis esset inferendum, per illos tamen partialiter de facto infertur. Utrum vero, seclusa conspiratione et simultanea suffra­ giorum collatione, possint excusari a restituendi obligatione ultimi suffragantes, quando jam votorum numerus ad nego­ tii definitionem requisitus expletus est, controvertitur. Plures graves theologi affirmant, quia ejusmodi suffragatores nullo modo sunt causa damni, cum jam illud sufficienter ab aliis præparatum ac determinatum fuerit. Negant alii, quia, cum nunquam perfecta censeatur sententia, nisi concludatur per omnium suffragiorum collationem, ultimi non secus ac primi in sententiam injustam influunt. — Cf. S, Alphons. n. 566. — Lugo, disp. 19, n. 17. — Vogler, n. 302. § IV. — De palpone 435. Palpo dicitur qui laudando, adulando, vituperando movet alium ad damnificandum. De palpone hæc tenenda: 1°. Qui induxit alium ad damnum inferendum proponendo laudem aut secus ignominiam secuturam, tenetur de damnis. Talis enim cooperatio se habet instar consilii, cum nempe agendi motiva de se communiter efficacia proponuntur. 2°. Qui homini injuria affecto ita represent ant hujus in­ juriae magnitudinem, ut ille commotus vindictam sumat, ad restituendum tenentur, modo saltem probabiliter damnum secuturum esse adverterint. 3°. Non tenetur autem ad restitutionem, qui facinus jam patratum approbat vel ratum habet, nisi causa sit, cur non fiat restitutio aut nova damna inferantur. — Cf. S. Alphons. n. 567. § V. — De recursu 436. Receptans, seu recursum præbens ille est qui scienter ac libere latroni vel alteri damnificat ori preebet assecurationcm. De eo hæc statuenda : 1°. Receptans tenetur de damnis provenientibus a sua ratione agendi. Etenim præbens assecurationcm furis volun­ tatem in proposito vel furandi vel non restituendi vel iterum furandi, efficaciter ac injuste determinat aut firmiorem efficit. 2°. Pariter ad restitutionem tenentur mercatores et præsertim caupones, qui accipiunt furta filiorumfamilias, servorum, etc., vel ea occultant aut etiam sibi vindicant in pretium mer­ cium, compotationum, etc. 3°. Inter receptantes computandi non sunt illi qui amicos vel consanguineos malefactores domi recipiunt; nec illi qui eos 396 TRACTATUS VIII. —DE JUSTITIA ET JURE. sub spe emendationis occultant, vel iis ostendunt viam qua fugere possint, cum ad carcerem vel ad necem quaeruntur.— Cf. S. Alphons. n. 568. § VI. — De participante Participans duplex est: alius in prœda, alius in actione damnosa. 437. Dico. Participans in præda ad illam tantum partem restituendam tenetur quam accepit et apud se detinet, quia quoad illam tantum comparatur furi. Participans vero in actione dam­ nosa ad totum tenetur, quotiescumque illius cooperatio realiter influxit in substantiam damni et a peccato formali excusari ne­ quit: quia tunc ipsius actio erit vere, efficaciter et injuste damni­ ficans.— Cf. S. Alphons. n. 571. — Billuart, dissert. 8, art. 13. — Carrière, η. 1197. 438. Resolves.— 1°. Non tenetur ad restitutionem qui ex metu tain gravi cooperatur quoad damnum in bonis fortunæ, sive cooperatio sit mediata sive immediata, ut damnum illatum proximo sit multo minus illo quod tibi imminet et hujusmodi naturae, ut proximus tunc censeri debeat non esse rationabiliter invitus. — Dixi quoad damnum in bonis fortunæ, quia quoad bona vitae, dominus debet semper esse necessario invitus. — Cf. S. Alphons. n. 571. 2°. Non tenentur ad restitutionem mercatores qui indiscriminatim arma vendunt, etsi cognoscant aliquos generatim iis abusu­ ros esse; quia cum necessitas faciendi commercium eos excuset a peccato, necessario etiam eos excusat ab obligatione restituendi. Si vero praevideant, in specie aliquos praedictis armis esse proxime abusuros, ea vendere non possunt ob ordinarium lucrum sed re­ quiritur causa gravis, prout major vel minor est spes abusum impediendi. — Cf. Xrogler, n. 315. § VII. — De cooperatoribus negativis 439. Cooperatores negativi ii sunt, qui non impediunt damnum proximi cum ex officio illud impedire teneantur. Dicuntur vulgo mutus, non obstans, non manifestans. 1°. Mutus ille est, qui non loquitur, non clamat, non praemonet damnificandum, dum ad id ex officio vel contractu tenetur. 2°. Non obstans dicitur qui, dum infertur damnum, non obstat, rem non custodit, licet id ex justitia praestare debeat. 3°. Non manifestans vocatur qui, post damnum illatum, damnificatoreni domino læso vel superiori non denuntiat, licet ex officio atque adeo ex justitia denuntiare debeat. Ceterum eadem principia, eaedemque applicationes mo­ rales omnibus hisce conveniunt. Resp. Affirm., si nondum ad poenam sententia juridica sit damnatus: quia nemo ante sententiam poenam solvere tenetur. Item si jam sit damnatus ad poenam gravissimam et career sit ei assignatus ad custodiam donec poena statuta plectatur. Negant autem communius Doctores, si career ad poenam per sententiam judicis jam fuerit assignatus; quia reus tenetur obedire in executione sententiæ justæ. Excipiunt tamen plures, si ei non dentur necessaria vel si career sit durissimus; quia videtur excedere vires humanas obligatio se non liberandi a 484 TRACTATUS X—DE OBLIGATIONIBUS PARTICULARIBUS. pœna gravissima, quando id sine vi et resistentia peragere quis possit. — Cf. S. Alphons. nn. 280 et seq. Exposita communi hac doctrina, ita, ad nos quod attinet, prosequitur Kenrick, “Existimo poenas omnes ita a lege statui et a judice decerni, ut irrogandæ sint a justitiae ministris; ideoque damnare non audeo eum, qui, jure alieno ilheso, se subducit, dummodo tamen vim non adhibeat et publicum ordinem non perturbet.” — Cf. Kenrick, n. 138. CAPUT IV DE OBLIGATIONIBUS TESTIUM 563. Dico 1°. Nemo tenetur ex justitia sponte se offerre ad testificandum; at quandoque datur talis obligatio ex caritate, v. gr., si possit quis testimonio suo innocentem facile liberare, gravem injustitiam impedire, etc. — Cf. S. Alphons. n. 264. Dico 2°. Testis legitime citatus tenetur coram judicibus se sistere, juramentum jure praescriptum emittere, integre veritatem et nihil praeter veritatem dicere, et deinde postulatis simpliciter juxta conscientiam respondere. Ratio est, quia, supposita cita­ tione legitime applicata, exsurgit obligatio vi justitiae legalis. Dico 3°. Testis, qui falsum malitiose deposuit, est perjurus et justitiae violator, si per suum mendacium positive influxit in damnum aliorum; ac proinde tenetur ad omnium damnorum reparationem, necnon ad falsi juramenti revocationem, cum pari suo damno etiam cum periculo vitae, si vi falsi testimonii innocens ad mortem fuerit damnatus. — Cf. S. Alphons. n. 269. QUÆSITA 564. Quær. 1°. Ad quid teneatur testis qui falsum dixit ex ignorantia invincibili, vel inadverlentia aut oblivione inculpabili? Resp. Tenetur falsum testimonium aperire, et damnum, eo modo quo potest, impedire: non tenetur tamen ad damni jam secuti reparationem, cum theologicae culpae expers sit. — Cf. S. Alphons. n. 269. Quær. 2°. Quandonam testis excusetur a testimonio prœstando? Resp. Excusatur in sequentibus casibus: 1°. si rem tantum sub secreto confessionis acceperit; 2°. si rem noverit sub secreto commisso, etiamsi non sit explicite promissum; 3°. si rem acceperit a viris non fide dignis; 4°. si grave sibi vel suis damnum adventurum praevideat. Excipe tamen quoad 2m. et PARS I. CAP. V.—DE OBLIGATIONIBUS MEDICORUM. 485 4m. casum si damnum commune inde immineat. — Cf. S. Al­ phons. n. 268. — Lugo, de just, et jur. disp. 39, n. 12. Quær. 3°. An testis teneatur revelare crimen omnino occultum, v. gr., quod ipse solus novit? Resp. Affirm., juxta leges quæ statuunt vel unicum testem ad damnandum reum sufficere posse. — Cf. Kenrick, n. 123. Quær. 4°. An et quomodo peccet testis qui se abscondit, ne citetur a judice vel qui post citationem fugit? Resp. Testis qui se abscondit, ne citetur, neque contra obedientiam peccat, quia nemo tenetur obedire præcepto superi­ oris, antequam ei imponatur, neque contra justitiam commutativam, quia mere negative se habet. Potest tamen peccare contra proximi caritatem, ut supra dictum est. — Verum testis qui post citationem fugit, peccat graviter contra justitiam legalem, et contra obedientiam judici debitam in re gravi et ad societatem necessaria; sed probabilius non peccat contra justi­ tiam commutativam, quia citatio illa non imponit obligationem justitiæ, sed tantum obedientiæ. — Cf. S. Alphons. n. 270. — Vogler, n. 337. Quær. 5°. An teneatur ad restitutionem testis qui, legitime interrogatus, celat veritatem, non tamen falsum dicit? Resp. Neg., probabiliter, et ratio est, quia testis tunc mere negative se habet, nec tenetur veritatem deponere, nisi ex præcepto judicis; et proinde, eam tunc celando, contra solam obedientiam judici debitam, aut etiam contra religionem ob juramentum de veritate dicenda præstitum, peccat. — Cf. S. Alphons. ibid. CAPUT V DE OBLIGATIONIBUS MEDICORUM 565. Dico 1°. Medici tenentur ante omnia sub gravi habere scientiam et peritiam sufficientem; et adhibere diligentiam pro­ portional am gravitati rei quæ ipsorum curæ committitur. Si autem in his deficiant, tenentur de omnibus damnis quæ inde sequuntur. Insuper operam suam gratuito præstare debent pauperibus qui in necessitate versantur, ut supra de advocatis dictum est. Dico 2°. In curandis autem infirmis sequentes regulas servare 4S6 TRACTATUS X—DE OBLIGATIONIBUS PARTICULARIBUS. debent: 1°. tenentur sequi opiniones medicorum securas et tutas, saltem ordinarie, quia periculum ægrbti ex probabilitate removeri non potest; 2°. quando certum est aliquod phar­ macum infirmis profuturum esse, tenentur illud adhibere, omisso dubio; si autem certum desit, probabilius præferre debent. — Hinc: Graviter peccat medicus: 1°. si absque sufficiente capacitate gravem morbum curare aggrediatur; 2°. si incurrente gravi et insolito morbo, specialem operam non impendat; 3°. si medi­ camenta inexplorata, explorandi gratia, adhibeat; 4°. si, non bene perspecta morbi natura, temere præscribat remedia peri­ culosa, præsertim cum discrimine vitæ vel gravis læsionis; 5°. si, agnito periculo, opportune non adsit, diu noctuque eum invisendo, si opus sit, et omnia media apta ad morbum propel­ lendum non adhibeat; 6°. si medicos alios advocari non permit­ tat, ubi oporteret, vel si, alios consulendi causa convocans, ad amicitiam potius quam ad peritiam attendat; 7°. si e contrario sine necessitate alios medicos advocet cum expensis inutilibus ægroto, aut si contra suam conscientiam eorum consiliis adhæreat; 8°. si curationem protrahat lucri causa, visitationes inutiliter mul­ tiplicet, ubi pro singulis salarium exigitur; vel si pretium nimium exigat; 9°. si ad favendum pharmacopolis amicis, pharmaca superflua præscribat; 10e. si abortum, aut media illud procurandi, suadeat aut ipsemet exsequatur; 11°. si viro nolenti prolem habere consulat vasectomiam; 12°. vel temere medium adhibeat quod mulierem sterilem reddere possit.— Cf. S. Alphons. n. 291; de secundo prœc. Decal, η. 182; et de Sacravi. Pœnit. n. 664. Ubi de infirmo desperatur adhibendum est remedium pro­ habiliter profuturum, si aliud certum non habeat: si remedium sit certo non nociturum et dubie profuturum omnino est appli­ candum: in positivo dubio num remedium sit profuturum an nociturum, extra casum ægroti desperati non est præbendum, sed æger naturæ relinquendus. Medicus tenetur secreto officii quod nunquam nisi dominante ratione violari potest. Hinc medico non licet morbos familiæ vel individui manifestare agenti societatis assecurationis absque eorum consensu; nec licet ei operationem puta ovariotomiam ante matrimonium a se in muliere perfectam viro dicere non consen­ tiente ipsa: nec notos facere sponsæ ante matrimonium ordinarios et nullum periculum contagionis inducentes morbos viri. Quod si vir laborabat antea siphilide, nunc autem prorsus curatus est, medicus non potest istam præviam conditionem mulieri revelare. ■■■ PARS IL—BE PARTICULARIBUS CLERICORUM OBLIGATIONIBUS. 487 Quod si ejus conditio ex morbo isto ea est ut vere non debeat inire nunc foedus conjugale, graviter moneat virum de obligatione sua differendi celebrationem, minetur graves ex nuptiis orituras difficultates. Tandem si ipse renuat, medicus habet jus per se rem revelandi. Facile tamen excusabitur si tales sint circum­ stantia) ut ipse inde amissurus sit fiduciam populi. Possunt tamen sæpe esse adjuncta quæ obligationem adesse probant, v. gr.. lex loci, vel consuetudo medicorum; tunc enim vix erit causa excu­ sans ab onere protegendi mulierem, quando ita fieri potest absque gravi incommodo. — Cf. Bulot, n. 460, 3. — Lehmkuhl, n. 1444. — Genicot, n. 432. Sicut medicus ita et chirurgus sub gravi tenetur habere scien­ tiam, peritiam et dexteritatem sufficientem. Regulariter nullam operationem exercere potest absque praevio consensu ægrorum vel eorum quorum curæ subsunt. Quoniam res agitur quæ sit sub dominio absoluto Dei non vero hominis, non permittitur ipsi operatio cujus finis expresse intentus est steriles reddere homines. — Cf. supra, n. 264, Q. 5. 566. Qu/ERES. Ad quid specialiter teneatur medicus quoad ani­ mam œgrotantis cujus curam suscepit? Resp. Tenetur per se sub gravi eum admonere, prudenter tamen, de gravi periculo in quo versatur, et de necessitate sac~ ramenta recipiendi. Constat 1°. ex lege naturali seu ex præ­ cepto caritatis; 2°. ex Decretali notissima ab Innoc. III lata in Cone, generali Later, ann. 1245, cap. Cum infirmitas, 13 de Pœnit. et remiss., et ab aliis subsequent ibus Pontificibus, maxime a S. Pio V. in Motu Proprio Super gregem, ann. 1566 confirmata ac renovata. PARS SECUNDA DE PARTICULARIBUS CLERICORUM OBLIGATIONIBUS § 1. Qui divinis ministeriis per primam saltem tonsuram man­ cipati sunt, clerici dicuntur. § 2. Non sunt omnes in eodem gradu, sed inter eos sacra hierarchia est in qua alii aliis sub ordinantur. § 3. Ex divina institutione sacra hierarchia ratione ordinis constat Episcopis, presbjrteris et ministris; ratione iurisdictionis, pontificatu supremo et episcopatu subordinato; ex Ecclesiæ autem institutione alii quoque gradus accessere (Can- 10S). 488 TRACTATUS X—DE OBLIGATIONIBUS PARTICULARIBUS. § 1. Quemlibet clericum oportet esse vel alicui dioecesi vel alicui religioni adscriptum, ita ut clerici vagi nullatenus admittantur (Can. 111). Soli clerici possunt potestatem sive ordinis sive iurisdictionis eccle­ siastic® et beneficia ac pensiones ecclesiasticas obtinere (Can. 118). CAPUT I DE OBLIGATIONIBUS CLERICIS OMNIBUS COMMUNIBUS Inter obligationes clericis omnibus communes, aliæ sunt posi­ tivae et aliae negativae; scilicet clericis omnibus aliqua praecipi­ untur et aliqua interdicuntur. De utroque genere obligationum breviter dicetur et primum de positivis.1 ARTICULUS I DE POSITIVIS CLERICORUM OBLIGATIONIBUS § I. — De vitæ sanctitate 567. Dico. Clerici debent sanctiorem præ laicis vitam interi­ orem et exteriorem ducere eisque virtute et recte factis in ex­ emplum excellere (Can. 124). Quamvis autem necessitas hujus sanctitatis probatione proprie non indigeat, præstat tamen hic exponere, undenam ea colligatur. 1°. Ex natura status clericalis. Sanctissimum est clericorum ministerium, cum ii semper ad res sacras, ad sacramenta fidelibus conferenda, ad laudes divinas sollemniter nomine Ecclesiæ per­ solvendas, ad Christianum populum de via salutis æternæ edo­ cendum, necnon ad sacrosanctum Missæ sacrificium celebrandum proxime vel saltem remote applicentur. Cur enim sunt clerici et sacerdotes in Ecclesia constituti? Ut sint, teste Evangelio, sal terræ et lux mundi. Porro tales non possunt esse, nisi insigni et præclara morum sanctitate præfulgeant. Non solum adimplendo­ rum officiorum sublimitas et excellentia, sed etiam vestes, quibus induitur clericus clamant ipsum sanctitatem profiteri debere. Hinc ait S. Hieronymus, Epistola 58: “ Clamat vestis, clamat status, clamat professio animi sanctitatem.” 2°. Ex Scriptura. Sic de sacerdotibus antiquæ legis aiebat Dominus, Levit, xxi, 6: “ Sancti erunt Deo suo, et non polluent nomen ejus: incensum enim Domini et panes Dei sui offerunt, et ideo sancti erunt.” Item apud Isaiam, lii, 11, dicitur: “ Munda­ mini, qui fertis, vasa Domini.” Porro si tanta vitæ sanctitas requirebatur in sacerdotibus qui boves et oves aliaque animalia Deo offerebant, quid requirendum erit in iis qui ipsum divinum 1 Cf. Addenda, p. 1110, n. 49. PARS IL CAP. 1.—DE 0BL1G. CLERICIS OMNIBUS COMMUNIBUS. 489 Agnum sacrificant? Et si tanta mundities requirebatur in iis qui vasa Domini ferebant, quænam animi puritas requirenda est in iis qui in manibus Dominum ipsum portant? 3°. Ex Patribus et Doctoribus Ecclesiæ. Sic S. Chrysostomus, Hom. 10, in I Epist. ad Timoth.: “ Sacerdos debet vitam habere immaculatam, ut omnes in illum, veluti in aliquod exemplum excellens, intueantur; idcirco enim nos elegit Deus, ut simus quasi luminaria et magistri ceterorum, ac veluti Angeli versemur in terris.” S. Thomas, Suppi, q. 35, art. 1, ad 3: “Ad idoneam executionem Ordinum, non sufficit bonitas qualiscumque, sed requiritur bonitas excellens, ut sicut illi, qui Ordinem suscipiunt, super plebem constituuntur gradu Ordinis, ita et superiores sint merito sanctitatis.” 4°. Ex Conciliis. Innumera habentur in jure canonico de sanctitate clericorum, quæ etiam Conciliis permultis confirmantur. Sufficiat autem pauca referre: Concilium Trid. solemni decreto sess. 22, cap. 1, de Reformat, hæc habet: “ Sic decet omnino cleri­ cos in sortem Domini vocatos vitam moresque suos omnes com­ ponere, ut habitu, gestu, incessu, sermone, aliisque omnibus rebus, nil nisi grave, moderatum, ac religione plenum præ se ferant.” — Et Cone. Plen. Balt. II, n. 152: “Ubicumque fuerint (sacer­ dotes) tum incessu et gestu, tum vultu ipso et voce modestiam quæ decet ac gravitatem præ se ferant. Nimiam vocis elationem, risum immodicum, scurriles jocos, quidquid denique animi haud bene compositi indicium est, summo studio devitent.” Hæc eadem confirmant pluraque alia addunt Patres Baltimorenses Cone. Plen. III, nn. 74 et seq. Jusjurandum contra Modernismum, “ præmissa Fidei pro­ fessione per formulam a saæ. mæ. Decessore Nostro Pio IV prae­ scriptam cum adjectis definitionibus Concilii Vaticani suo antistiti dabunt,” ita Pius X: “ 1°. Clerici majoribus ordinibus initi­ andi: quorum singulis antea tradatur exemplar tum professionis fidei tum formulæ edendi jurisjurandi, ut eas accurate prænoscant adjecta violati jurisjurandi sanctione. II0. Sacerdotes confession­ ibus excipiendis destinati et sacri concinnatores, antequam facul­ tate donentur ea munia exercendi. 111°. Parochi. Canonici, Bene­ ficiarii, ante ineundam beneficii possessionem. IV°. Officiales in curiis episcopalibus et ecclesiasticis tribunalibus, haud exceptis Vicario Generali et judicibus. Aro. Adlecti concionibus habendis per quadragesimæ tempus. VI °. Officiales omnes in Romanis Congregationibus vel tribunalibus coram Cardinali Præfecto vel secretario ejusdem sive congregationis sive tribunalis. ATI °. Religiosarum familiarum Congregationumque Moderatores et 490 TRACTATUS X—DE OBLIGATIONIBUS PARTICULARIBUS. Doctores antequam ineant Officium;” Professores in semi­ nariis et scholasticatibus debent juramentum quotannis iterare. Qui renuunt aut violant juramentum deferendi sunt ad S. Officium.—Moto Proprio, Sacrorum Antistitum, 1 Sept. 1910. Confessarii a suo Ordinario approbati, extra dioecesim suam possunt admitti ad audiendas confessiones ad aliquod etiam plus minusve longum temporis spatium, quin cogantur denuo jus­ jurandum antimodernisticum emittere. . S. C. Cons. 20 Junii 1913. Præscriptiones circa Consilia vigilantia et juramentum antimodern­ isticum post diem festum Pentecostes 1918 in vigore manere pergent usquedum hac super re Apostolica Sedes aliter statuerit. S. C. S. Off. 22 Martii 1918. Quæres. An possit Episcopus obligare sacerdotem diœcesis suœ administrare sacramenta in loco in quo talis functio induceret periculum vitee. Resp. Affirm., nam ad hoc in diœcesi ordinantur adipsius utilitatem et necessitatem; ideoque sacerdotes liberos ab officiis incompatibilibus potest imperio suo cogere ad sub­ levandas animas in necessitate constitutas. Obedientiam pro­ mittunt suo Episcopo in ordinatione ut bono spirituali diœcesis se dedicent. Ceterum vix apud nos inveniri potest sacerdos, qui vel cogitaret de periculo. — Cf. Nouv. Rev. Théol. v. 46, p. 244.1 § II. — De cœlibatu 568. Dico. Clerici omnes, sacros Ordines suscipientes, ipso facto obligationem coelibatus contrahunt. Constat ex jure canon­ ico: Clerici in majoribus ordinibus constituti a nuptiis arcentur et servandæ castitatis obligatione ita tenentur ut contra eamdem peccantes sacrilegii quoque rei sint, salvo præscripto can. 214, § 1 (Can. 132, § 1). Imo clericus major ad statum laicalem redactus obligatione coelibatus tenetur, salvo præscripto can. 214, de clerico qui metu gravi coactus sacrum ordinem suscepit et dein legitime redactus est ad statum laicalem. Cf. Can. 212, § 2. Item ex Cone. Trid. sess. 24, can. 9, ubi sic definitum est: “Si quis dixerit, clericos in sacris Ordinibus constitutos, vel regulares castitatem solemniter professos, posse matrimonium contrahere, contrac­ tumque validum esse, non obstante lege ecclesiastica vel voto, anathema sit.”1 · QUÆSITA 569. Quær. 1°. An obligatio coelibatus sit de jure divino? Resp. Neg., cum sententia communi; sed est ex mera 1 Cf. Addenda, p. 1113, n. 50. <3· PARS II. CAP. L—DE OBLIG. CLERICIS OMNIBUS COMMUNIBUS. 491 institutione ecclesiastica, scilicet ex vi præcepti Ecclesiæ vel etiam ex voto sacris Ordinibus adnexo. Ratio est, quia existentiæ talis juris divini nullum potest proferri testimonium, sive scriptum sive traditum, dum e contra juris ecclesiastici existentiam non pauca SS. Canonum loca comprobant, ac præsertim locus ille ex Cone. Trid. supra relatus, ubi dicitur: “Non obstante lege ecclesiastica.” Ergo. ... § 2. Clerici mi­ nores possunt quidem nuptias inire, sed, nisi matrimonium fuerit nullum vi aut metu eisdem incusso, ipso iure e statu clericali decidunt (Can. 132). — Cf. S. Alphons, de Sacram. Ordin. n. 807. Quær. 2°. An obligatio coelibatus procedat immediate ex præcepto Ecclesiæ vel mediate, scilicet ex voto quod revera, quamvis tacite, in ipsa ordinatione emittitur? Resp. Aliqui probabile putaverunt obligationem coelibatus esse ex sola lege ecclesiastica, neque ullum votum proprie dic­ tum in ordinatione emitti: quæ tamen opinio originem habet, ut videtur, ex doctrina quorumdam veterum perperam intel­ lecta: sed communior et vera sententia tenet, hanc obliga­ tionem ex voto oriri; quatenus Ecclesia clericis et castitatem et simul modum castitatem profitendi, scilicet ex voto, praecipit. — Cf. Baller, not. (b) p. 30. Quær. 3°. An obligatio coelibatus sit universalis in Ecclesia? Resp. Datur aliqua exceptio ex tolerantia Ecclesiæ apud Orientales. In orientali enim Ecclesia sacerdotes quidem nunquam matrimonium inire possunt post ordinationem sacer­ dotalem vel etiam post diaconatum; sed conjugati ante dia­ conatum possunt ad Ordines ulteriores provehi, et nihilominus cum uxoribus conversari. Excipiuntur Episcopi, qui omnes perfectam castitatem constanter servare debent. Apud Græcos autem subdiaconatus inter sacros Ordines non adnumeratur. Hinc clericis non conjugatis in ordinatione diaconatus præ­ ceptum castitatis imponitur. Quær. 4°. tatem vovere? An teneretur ad castitatem, qui expresse nollet casti­ Resp. Affirm., sin minus ex voto, cum nemo invitus voto ligari queat, certe ex præcepto Ecclesiæ, quæ ex motivo religi­ onis eum ad castitatem, deficiente voto, adstringeret. Alii volunt, illuni teneri ad votum castitatis emittendum; posse autem Ecclesiam ad id eum obligare, nemo diffitebitur. — Cf. S. Alphons. n. S09. 492 TRACTATUS X.—DE OBLIGATIONIBUS PARTICULARIBUS. Quær'. 5°. An vel quandonam conjugatus, vivente uxore, sacros Ordines suscipere valeat? Resp. Affirm., dummodo accedat licentia Sedis Apostolicæ. Est enim talis simpliciter impeditus; imo conjugatus qui sine dispensatione Apostolica ordines majores, licet bona fide, suscepit, ab eorumdem ordinum exercitio prohibetur. Cf. Can. 987, § 2; 132, § 3. § III. — De gestatione habitus et tonsuræ 570. Dico. § 1. Omnes clerici decentem habitum ecclesias­ ticum, secundum legitimas locorum consuetudines et Ordinarii loci præscripta, deferant, tonsuram seu coronam clericalem, nisi recepti populorum mores aliter ferant, gestent, et capillorum sim­ plicem cultum adhibeant. § 2. Annulo ne utantur, nisi id ipsis a iure aut apostolico privilegio sit concessum. § 3. Clerici minores qui propria auctoritate sine legitima causa habitum ecclesiasticum et tonsuram dimiserint, nec, ab Ordinario moniti, sese intra mensem emendaverint, ipso iure e statu clericali decidunt (Can. 136). 571. Quæres. Quid specialiter hac in re prœscribatur nostris sacerdotibus? Resp. Hæc fuerunt a Cone. Plen. Balt. II. n. 148 statuta: “ Volumus ut Ecclesiæ legem servent (sacerdotes), domique agentes vel in templo, veste talari, quæ clerico propria est, semper utantur. Cum foras prodeunt muneris vel animi recreandi causa vel in itinere, breviori quadam indui liceat, quæ tamen nigri coloris sit, et infra genua producatur. \renustiores quasdam et elegantiores vestium formas, quæ novæ in dies inveniuntur, aspernentur et respuant; cum vel graviores inter sæculares homines ab istis abhorreant. Memores tamen sint dignitatis suæ; neque vestitu et habitu horridos et incultos se præbeant. Monet S. Carolus, eximius ille disciplinae sacræ restitutor et vindex, ne in habitu clericali aut studiosius ex­ quisita cultus elegantia, aut nimis abjecta negligentia et affec­ tatae sordes appareant.” Patres autem Cone. Plen. Balt. Ill, η. 77, postquam ista iterum confirmaverint et inculcaverint, sequentia addunt: “ Stricto præcepto sacerdotibus nostris injungimus, ut tam domi quam foris, sive in propria dioecesi degant sive extra eam, collare quod romanum vocatur gerant. Et quia ratio legis PARS II. CAP. I.—DE OBLIG. CLERICIS OMNIBUS COMMUNIBUS. 493 ecclcsiasticæ de vestitu clericorum non minus valet de regulari­ bus quam saecularibus, sacerdotes quoque regulares tenentur lege utendi vel collari romano vel vestitu idoneo ad distinguen­ dum clericos a laicis, quotiescumque seposito habitu sui ordinis proprio foras prodeunt.” § IV. — De recitatione horarum canonicarum 1 572. Clerici in majoribus ordinibus constituti exceptis iis de quibus in can. 213, 214, tenentur obligatione quotidie horas canoni­ cas recitandi secundum proprios et probatos liturgicos libros (Can. 135). In duplici canone commemorato agitur de legitime redactis vel reducendis ad statum laicalem. Horæ canonicæ dicun­ tur collectio orationum et lectionum a personis ad id deputatis, certis horis, singulis diebus recitandarum. — Hinc vocantur etiam: 1°. officium divinum, quia in honorem Dei recitantur; 2°. officium ecclesiasticum, quia nomine Ecclesiæ persolvuntur; 3°. officium canonicum, quia juxta Canonum regulas recitandae sunt; 4°. Bre­ viarium, quia Officium illud est compendium λ’et eris et Novi Tes­ tamenti necnon sententiarum Patrum et vitæ Sanctorum. Decursu temporum varia fuit forma et quantitas Breviarii. Concilium Tridentinum, sess. 25 ad calcem, novam reformationem Breviarii Romani fieri mandavit. S. Pius λ7 illud correxit, addi­ tionibus nonnullis auxit, atque Const. Quod a nobis, die 7 Julii 1568, prohibuit omnia alia Breviaria, quæ ab institutione seu legitima consuetudine non superabant 200 annos. Hoc Breviarium Romanum iteratis vicibus correctum tandem a Pio X, Constitutione sua, Divino Afflatu 1 Nov. 1911 edita reformatum est. “ Itaque harum auctoritate litterarum ante omnia Psalterii ordinem, qualis in Breviario Romano hodie est, abolemus ejusque usum inde a Kalendis Januariis anni millesimi nongentesimi decimi tertii omnino interdicimus. Ex illo autem die in omnibus ecclesiis Cleri sæcularis et regularis, in monasteriis, ordinibus, congregationibus institutisque religio­ sorum, ab omnibus et singulis qui ex oflicio aut ex consuetudine Horas canonicas juxta Breviarium Romanum a S. Pio λ' editum et a Clemente VIII, Urbano VIII, Leone XIII recognitum persolvunt, novum Psalterii ordinem, qualem Nos cum suis Regulis et Rubricis approbavimus typisque Vaticanis vulgandum decrevimus, religiose observari jubemus. Simul vero poenas in jure statutas iis denuntiamus, qui suo officio per­ solvendi quotidie Horas canonicas defuerint; qui quidem sciant se tam gravi non satisfacturos officio nisi Nostrum hunc Psalterii ordinem adhibeant.” 1 Cf. Addenda, p. 1114, n. 51. 494 TRACTATUS X—DE OBLIGATIONIBUS PARTICULARIBUS. Omnes igitur obligati ad officium divinum recitandum juxta Breviarium Romanum a S. Pio editum tenentur observare “ nor­ mas pro Horis canonicis persolvendis in Constitutione Divino Afflatu aliisque Apostolicæ Sedis dispositionibus praescriptas.” S. C. R., 11 Junii, 1913; 23 Jan. 1912; Motu Proprio, Abhinc duos annos, 23 Oct. 1913; S. C. R., 28 Oct. 1913, 14 Jan. 1914. Ordo igitur antiquus Psalterii est abolitus, ejusque usus inter­ dictus; Psalterium juxta novum ordinem est obligatorium et quidem ea ratione ut, si quis alterum ordinem observet, muneri suo non satisfaciat. Imo si quis impetraverit indultum ponti­ ficium retinendi veterem Psalterii ordinem pro privata Horarum recitatione, ipsi non licet “ ad libitum sequi alterutrum Psalterii ordinem, adhibendo modo veterem, modo novum juxta propriam commoditatem:” sed debet “recitare pro signulis horis,” ut decrevit ipse Pius X, “ omnes psalmos et reliqua prout distribuun­ tur in Breviario Romano a S. Pio V edito et a Clemente VIII, Urbano pariter VIII, et Leone XIII recognito, servato tamen quotidie novo ordine sive Kalendario juxta prædictam Constitu­ tionem Apostolicam (Divino Afflatu) et regulas seu rubricas eidem adjunctas, præscripto pro dioecesi capitulo seu clero cui quisque est adscriptus, ac firma abolitione indulti generalis dati die 5 Julii 1883 pro Officiis votivis.” — S. C. Concilii, 10 Martii 1913. Totum Officium divinum in septem Horas dividitur, scilicet Matutinum cum Laudibus, Primam, Tertiam, Sextam, Nonam, Vesperas et Completorium, Punctum i De obligation# recitandi Horas 573. Dico 1°. Obligantur ad Horas canonicas quotidie reci­ tandas: 1°. Clerici omnes in sacris constituti, etiam suspensi et excommunicati; 2°. Beneficiati omnes, qui habent jus in re et plenum dominium beneficii; 3°. § 1. In religionibus sive virorum sive mulierum, quibus est chori obligatio, in singulis domibus ubi quatuor saltem sint religiosi choro obligati et actu legitime non impediti, et etiam pauciores, si ita ferant constitutiones, debet ad normam constitutionum quotidie divinum officium communiter persolvi (Can. 610). Dico 2°. Hæc obligatio, quæ sane gravis est, affixa est diei, ita ut nullatenus alia die ipsi satisfieri possit: idcirco, ex mente Ecclesiae, cum die sibi assignata cessat, atque adeo onus diei nun­ cupari solet. — Cf. S. Alphons. n. 146. PARS II. CAP. I.—DE OBLIG. CLERICIS OMNIBUS COMMUNIBUS. 495 QUÆSITA 574. Quær. 1°. Quœnam sil materia gravis in omissione Officii? Resp. Communissime conveniunt theologi, omissionem unius parvæ Horæ vel Completorii vel partis Nocturnorum, saltem unius parvæ Horæ quantitati æquivalentis, esse partem notabilem, atque adeo peccatum mortale; omissionem vero minoris partis peccatum veniale non excedere. Hoc autem non importat plura peccata mortalia committi, si, secluso casu retractionis pravæ voluntatis, plures partes notabiles omit­ tantur, quia totum Officium cadit sub uno præcepto. — Cf. S. Alphons. nn. 147 et seq. — Lacroix, lib. 4, η. 1201. Leve est omittere Vesperas Sabbati Sancti. Quær. 2°. An Religiosi ad chorum destinati, si justa de causa choro non interveniunt, teneantur sub gravi Officium privatim re­ citare? Resp. Affirm., In religionibus sive virorum sive mulierum quibus est chori obligatio, sollemniter professi qui a choro ab­ fuerunt, debent, exceptis conversis, horas canonicas privatim recitare. Cf. Can. 610, § 3. Professi a votis temporariis de quibus in can. 574: . . . ubi viget chori obligatio, divini officii privatim recitandi lege non obstringuntur, nisi sint in sacris constituti aut aliud constitutiones expresse praescribant. Cf. Can. 578. Quær. 3°. An peccet graviter Religiosus qui Officium recitat privatim, dum facile choro intéressé possit? Resp. Neg., quia obligatio chori, licet sit gravis pro com­ munitate, levis tamen habetur pro singulis privatis, modo prorsus chorus non tollatur. Ad chorum autem sufficiunt quatuor expediti, seu validi ad chorum sustinendum. — Cf. S. Alphons. n. 143. Quær. 4°. An obligati ad Officium teneantur supplere ea quæ omittunt in choro ob functiones chori, v. gr., pidsando campanas vel organa, aut Psalmos perquirendo et alia similia? Resp. Neg., et ratio est, quia omissio in choro, modo nimia non sit per socios suppletur. Sic satisfacit qui, aliis recitan­ tibus, tussit, etc., et probabiliter etiam si integer Psalmus in­ terca dicatur. A fortiori autem repetere non tenetur, qui aliqua partis adversæ non audivit. — Cf. S. Alphons. n. 143. 496 TRACTATUS X.—DE OBLIGATIONIBUS PARTICULARIBUS. Quær. 5°. An detur adhuc obligatio recitandi Psalmos gra­ duates, officium parvum B. Μ. V. et officium defunctorum? Resp. Neg., quia non obligant recitantes privatim, nec obligant nunc etiam pro choro. “Cessat pariter obligatio recitandi in choro diebus a Rubricis hucusque vigentibus præscriptis officium parvum B. Mariæ Virginis, officium defunc­ torum, nec non Psalmos graduates, ac pœnitentiales. Capitula vero, quæ ad ista Officia addititia ex peculiari constitutione aut legato tenentur, a Sancta Sede eorum commutationem impetra­ bunt.” — Cons. Divino Affiatu, tit. VIII, 2. Quær. 6°. An obligati ad Officium, sub gravi recitare debeant Litanias in festo S. Marci et triduo Rogationum? Resp. Affirm. “ In Festo S. Marci et in Triduo Rogationum integrum manet onus recitandi Litanias Sanatorum, etiam extra chorum.” . Cons. Divino Afflatu, tit. VIII, 3. Sed neque in choro neque extra chorum anticipari possunt de sero. Rub. Brev. Quær. 7°. An Moniales quœ obligantur ad recitandum officium B. Μ. V., illud sub gravi teneantur recitare? Resp. Neg., si agatur de illis Monialibus quæ neque sunt ad chorum destinatae, neque sunt Moniales stricte dictæ, uti, v. gr., sorores a Mercede. Imo non solum non sub gravi, sed neque sub levi, per se tenentur, quia obligatio recitandi officium B. Μ. V. apud hujusmodi Moniales provenit ex regula quæ non obligat sub peccato. — Si vero agatur de Monialibus a Visi­ tatione quæ sunt utique ad chorum destinatae et generatim etiam emittunt vota solemnia, distinguendum est inter illas quæ de facto, apud nos, emiserint vota solemnia et illas quæ vota tantum simplicia nuncupaverint, et dicendum est primas teneri sub gravi, non autem secundas. Etenim Episcopo Cenomanensi quaerenti: “ An Moniales in genere stricte obligentur sub gravi vi suæ professionis ad recitationem divini Officii suo Instituto proprii?” responsum est a S. Congr. EE. et RR. die 19 Apr. 1844: “ Affirmative quoad Moniales vota solemnia professas juxta regulam ab Apostolica Sede approbatam in qua hujusmodi onus imponitur. Si autem tale onus in regulis non imponatur, consulat probatos auctores relate ad obliga­ tionem, quæ ex consuetudine oriri potest. Ubi vero vota sim­ plicia sint, non teneri.” — Quænam autem sint Moniales quæ, apud nos, emittunt vota solemnia, dicetur inferius. PARS II. CAP. I—DE OBLIG. CLERICIS OMNIBUS COMMUNIBUS. 497 Alii multi censent obligationem non esse gravem vel saltem de ea non constare. Nam nomine officii divini veniunt Horæ Canonicæ stride dictœ. — Cf. Vives, 484, 2. — Bucceroni, n. 116. — Bizzari, p. 72, 495. — Vermeersch, De Relig. Inst. v. 1, n. 316. — Ferreres, v. 2, n. 50. — Bulot, v. 2, n. 69. Qu/ER. 8°. An si quis dubitet, utrum omiserit aliquid in Officio, teneatur id recitare? Resp. Neg., si dubium sit positivum, id est, si probabili­ ter judicet se satisfecisse, ut constat ex dictis de probabilismo. — S. Alphonsus dixit hanc sententiam esse communissimam, etsi postea in QQ. Reformatis eam retractaverit. — Cf. S. Alphons. n. 150; et QQ. reform., elen. 2, n. 1. — Baller, not. (c) p. 38. Hinc bene excusaris a repetendo Officio, si non memineris te dixisse aliquid, et habeas justam conjecturam credendi quod illud dixeris; puta, si recorderis te incepisse Psalmum vel Lec­ tionem aliquam aut Horam, et postea distractus ad finem Psalmi. Lectionis, Horæ deveneris, quin recorderis an totam reci­ taveris; prœsumptio enim tibi favet, quia soles integre reci­ tare ea quorum recitationem incepisti. Item si deveneris ad aliquam Horam, v. gr., Sextam, et dubites utrum præcedentem recitaveris, eamdem tenere potes decisionem, quia non soles recitare Horam posteriorem, nisi priorem præmiseris, et ideo prudenter credere potes te nihil omisisse. Punctum ii De tempore ad Horas recitandas debito 575. Dico 1°. Tempus ad integram Officii recitationem adim­ plendam præfinitum, incipit a media nocte et ad mediam noctem sequentem terminatur, ita ut semper a peccato gravi sit eximendus quisquis intra hoc tempus integrum recitat Officium, quacumque hora tali muneri satisfaciat. Imo Matutinum et Laudes, ex pri­ vilegio ab Ecclesia concesso, pridie sub Vespere recitari possunt: quo tamen privilegio nemo uti tenetur, etiamsi prævideat impe­ dimentum recitandi Officium ipsa die obligationis. — Cf. S. Al­ phons. n. 172. Dico 2°. Olim sic Horæ recitabantur: Matutinum post me­ diam noctem, Laudes ad auroram, Prima post solis ortum. Tertia ad horam nonam matutinam, Sexta ad meridiem, Nona ad horam tertiam pomeridianam, Vesperæ ad solis occasum, Completorium 498 TRACTATUS X.—DE OBLIGATIONIBUS PARTICULARIBUS. ad noctis crepusculum. Hinc clericus ordinatus subdiaconus tenetur tantum ad recitandas Horas tempori ordinationis correspondentes. Igitur si ordinatio fiat ante horam nonam matutinam, tenebitur ad Tertiani recitandam, non vero ad Horas antecedentes. — Cf. S. Alphons. n. 140. Dico 3°. Hodie vero ex consuetudine et theologorum con­ sensu, Horæ parvæ quocumque tempore matutino recitari pos­ sunt; imo duæ priores scilicet Prima et Tertia non solum possunt sed etiam debent ante meridiem recitari. Vesperæ et Comple­ torium a meridie usque ad mediam noctem recitantur. In Quadra­ gesima tamen Vesperæ ante meridiem recitari possunt, ob antiquam disciplinam, juxta quam jejunium ante Vesperarum recita­ tionem non frangebatur, postea vero decursu temporum, antici­ pata hora prandii usque ad meridiem, etiam hora Vesperarum coepit anticipari. Exinde etiam patet, cur excipiuntur dies Do­ minici, quia scilicet iis diebus jejunium non servatur. — Cf. S. Al­ phons, Horn. Ap. Append. 3, n. 74. QUÆSITA 576. Quær. 1°. An et qualis adsit obligatio recitandi Matu­ tinum et Laudes ante Missam? Resp. Certum videtur adesse aliquam obligationem, ut eruitur tum ex Const. Innocentii IV an. 1254, tum ex Rubrica Missalis Tit. I. de Praepar. Sacerd. celebraturi·, et præsertim Tit. X. de defect. — At communiter docetur, talem obligationem levem esse, ab eaque excusare quamlibet mediocrem causam rationabilem, non secus ac, qualibet causa utili vel honesta interveniente, licite omnino quis poterit sive Vesperas et Com­ pletorium tempore matutino, sive Matutinum et Laudes, Pri­ mam et Tertiam tempore vespertino recitare. — Cf. S. Alphons. n. 173; et de Euchar. n. 347. — Boned. XIV, de Sacr. Missœ, lib. 3, cap. 13. '4W: Quær. 2°. Quanam hora liceat incipere recitationem Matu­ tini vespere diei prœcedentis, juxta privilegium supra relatum? Resp. In privata recitatione Officii Matutinum pro insequente incipi potest hora secunda pomeridiana neque requiritur ut servetur ordo tabellæ Directorii diœcesani: non autem potest incipi hora eadem in publica seu chorali recitatione. Hora recitandi Matutinum annumerari potest indiscriminatim ex meridiano circulo locali, aut ex meridiano circulo officiali dicto “ Greenwich.” — Decr. /Vuthen. R. S. C. R. n. 415S.—Cf. Can. 33. PARS II. CAP. I.—DE OBLIG. CLERICIS OMNIBUS COMMUNIBUS. 499 Quær. 3°. Quanam hora incipi possit recitatio Vesperarum mane tempore Quadraqesimœ? Resp. Dicunt Salman licenses, Vesperas in Quadragesima recitari posse ab hora undecima seu una hora ante meridiem. Regula autem generalis est, Vesperas privatim recitari posse eadem hora qua in choro recitari solent. Porro in choro reci­ tari debent post Missam conventualem et Nonam. Hora autem Missæ conventualis a consuetudine locorum pendet. Ceterum nulla adest obligatio Vesperas recitandi ante meridiem, sed est merum privilegium, quo nemo uti tenetur. Completorium autem prædicto privilegio non gaudet; unde etiam per Quad­ ragesimam post meridiem recitandum est. — Cf. Salmant. tract. 16, cap, 3, η, 15, Punctum iii De ordine Horas recitandi 577. Dico. Duplex est ordo servandus in Breviarii recita­ tione, scilicet ordo Officiorum et ordo Horarum. Ordo Officiorum describitur in calendario festorum et in rubricis pro illorum trans­ latione, ubi plura simul concurrant. Ordo autem Horarum ille est, qui n Breviario exponitur, nempe ut recitetur primo loco Matutinum cum Laudibus, deinde subjungantur Horæ parvæ, id est Prima, Tertia, Sexta, Nona, et tandem sequantur Vesperæ cum Completorio. QUÆ SITA 578. Quær. 1°. An prœcepto recitandi Horas satisfaciat qui ex errore vel inadverlentia aliud Officium pro Officio dici recitat? Resp. Affirm., et ratio est, quia Ecclesia non præsumitur velle aliquem uno die bis ad hoc onus obligare, et quia substan­ tia recitationis satis servata est. Hinc axioma vulgare, quod veluti regula in hisce adjunctis habetur: Officium pro Officio valet. Nulla igitur est obligatio, completa recitatione, aliud Officium recitandi. Consilium tamen est, non vero obligatio, subjungere propria Officii omissi. Nunc autem animadverten­ dum est illud generale principium Officium pro Officio intelligi debere juxta dispositiones Constitutionis Divino Afflatu; ideoque non valere si quis sequatur ordinem suppressum Psalterii, valere tamen si novum servet. 500 TRACTATUS X—DE OBLIGATIONIBUS PARTICULARIBUS. Quær. 2°. Si quis ex errore recitaverit aliquam partem tantum Officii indebiti, et ad errorem advertat, an possit prosequi inceptum Officium, vel potius teneatur recitare reliqua de Officio diei? Resp. Juxta communem sententiam theologorum datur libertas. Potest igitur vel prosequi vel reliqua recitare de Officio debito, finito tamen Psalmo vel oratione. Attamen melius est Officium mutare, juxta multos, qui statuunt hanc regulam: Error corrigitur, ubi deprehenditur. — Cf. S. Alphons. n. 161. — Lacroix, lib.. 4, η. 1255. Quær. 3°. An, cum jam dixeris unum Officium pro altero, possis Officium omissum recitare die qua occurret Officium jam a te recitatum? Resp. Neg., sed Officium recitatum iterum est recitandum, quia adest obligatio, etsi levis, se conformandi cum ritu com­ muni Ecclesiæ. Hoc dicit probabilius S. Alphonsus, sed ut moraliter certum habendum est, ex decreto S. R. Congr. die 17 Junii 1673, Decr. Authentica, n. 1474. Quær. 4°. An vel quomodo peccet, qui scienter aliud Officium pro Officio diei recitat? Resp. Nullum peccatum facit, si rationabili de causa id facit, v. gr., si Officium proprium habere facile nequeat, vel si caritatis causa recitet cum socio Officium diversum dicente, modo Officium illud sit a S. Sede approbatum et sit æquale vel fere æquale; imo sola ratio societatis sat rationabilis apparet, ait S. Alphonsus. Secluso vero casu rationabilis causæ erit quidem peccatum, sed veniale tantum, si Officium in æquale aut fere æquale mutetur, quia satisfit obligationi quoad sub­ stantiam. Si demum Officium notabiliter brevius recitetur, grave peccatum est, quia tunc non satisfit substantiæ obliga­ tionis. Patet tum ex natura rei, tum ex prop. 34, ab Alexandro VII damnata, quæ sic sonat: “In die Palmarum recitans Offi­ cium Paschale satisfacit præcepto.” — Cf. S. Alphons. n. 161. Quær. 5°. Quale sit peccatum ordinem invertere in recitatione Horarum? Resp. In recitatione privata nunquam excedit veniale, quia talis ordinis inversio gravem deformitatem non continet; ordo enim servandus non est, nisi sub præcepto secundario et tan­ quam circumstantia minoris momenti. Si autem ex aliqua justa causa ordinem mutes, v. gr., ad recitandum cum socio, PARS II. CAP. I—DE OBLIG. CLERICIS OMNIBUS COMMUNIBUS. 501 9 qui jam ulterius in recitatione processit vel quia non habes Breviarium ad manum, sed tantum Diurnale dum curru ve­ heris, omni prorsus culpa carebis. A fortiori autem hæ rationes et aliæ hujusmodi ab omni culpa te excusant, si Matutinum diei sequentis recitas ante absolutum Officium diei præsentis, etiam juxta illos qui in hac inversione aliquam deformitatem invenire volunt, de qua tamen non constat. — In recitatione autem publica controvertitur utrum sit peccatum grave, necne, invertere ordinem aut mutare tempus Horarum; sed sententia negans est probabilior, quia hujusmodi inversio aut mutatio non pertinet ad præcepti substantiam, et est mere accidentalis. — Cf. S. Alphons. nn. 170 et seq. — Lacroix, lib. 4, nn. 1309 et seq. Imo ex rationabili causa licebit invertere partes Horarum, v. gr., dicere psalmos et dein postea lectiones, imo et has post alias Horas recitatas, ut si quis in itinere non haberet lectiones Matutini. Quær. 6°. An liceat Breviarium lingua vernacula recitare? Resp. Neg., et tenetur ita agens denuo latine illud dicere. “ Qui ad recitationem divini officii et cujusque partis Breviarii Romani sunt obligati, tantum in lingua latina hæc recitare debent, alias non satisfaciunt obligationi.” Ob hanc rationem explicitain Affirmative respondet S. R. C. quæsito — “An sacerdos in lingua vernacula Officium Divinum Breviarii Romani, e.g., Nativitatis Domini, defunctorum, etc., cum populo peragens vel Litanias Sanctorum in processionibus Rogationum eadem lingua persolvens, teneatur has partes Breviarii Romani in lingua latina iterum recitare?” 3 Jul. 1904. Punctum iv De pronuntiatione in Horis recitandis 579. Dico. Pronuntiatio debet esse vocalis, integra et con­ tinuata. Et 1°. quidem debet esse vocalis, nam Officium recitari debet voce, et quidem distincta; non autem sufficit, ut sola mente legatur, aut tantum oculis percurratur; nec satis est, si recitetur gutture vel intra dentes, aut syncopando, linguave titubante abbreviando; nam id quod præcipitur est oratio proprie vocalis; oratio autem non censetur proprie vocalis, nisi voce distincta fiat; 2°. debet esse integra, ad integritatem autem pertinent 502 TRACTATUS X—DE OBLIGATIONIBUS PARTICULARIBUS. Pater, Ave, Credo in principio et fine Horarum, prout in Rubricis adnotatur, non autem orationes Aperi Domine et Sacrosancta, quæ solum ex consilio recitantur; 3°. debet esse continuata; ac proinde quæcumque notabilis interruptio intra unam Horam, si absque ulla causa fiat, culpa non caret; sed peccatum veniale non excedit. — Cf. S. Alphons. n. 166. QUÆSITA 580. Quær. 1°. An recitans Officium debeat se audire, ut possit dici vocaliter orare? Resp. Neg., quia oratio vocalis dicitur per oppositionem ad mentalem, et vere habetur quoties verba vere pronuntian­ tur, utut a nemine audiantur; ac proinde sufficit, si recitans conscius sibi sit se verba pronuntiare. — Cf. S. Alphons. n. 163. Quær. 2°. Quænam sint causæ justœ Officium interrumpendi? Resp. Quælibet causa rationabilis sufficit ad Horam quamcumque interrumpendam; præsertim autem enumerantur causæ sequentes: 1°. quælibet utilitas propria vel aliena, quæ sine aliquo incommodo differri non possit; 2°. ratio urbanitatis vel caritatis, aut ratio exsequendi mandata superiorum; 3°. si excipienda sit confessio alicujus, qui non libenter expectet; 4°. si velis aliquid agere aut adnotare, ut tollas distractionem sive sollicitudinem, v. gr., ne obliviscaris, etc., modo tamen non frequenter fiat; quia frequens interruptio ob hanc causam aliqua irreverentia non caret; 5°. licite etiam potest recita­ tioni interjici aliqua brevis oratio vel aliquis pius cordis affec­ tus. Minus tamen deceret meditandi gratia in istis diutius et frequenter immorari, quia ratio recitationis seu orationis vocalis non satis servaretur; et si, vocales orationes longiores et minime pertinentes ad Officium interserendo, pars notabilis adderetur Horis, id, juxta quosdam, esset veniale, utpote con­ tra formam præscriptam. — Cf. S. Alphons. n. 168.—Lacroix, lib. 4, η. 1307. Quær. 3°. An Matutinum separari possit a Laudibus? Resp. Affirm., in privata recitatione: Neg., in publica recitatione in choro, nisi in nocte Nativitatis Domini. Ita Rubricæ Breviarii quas videas pro precibus dicendis in conclusione Matutini et inchoatione Laudum tum in ordinariis diebus tum in Triduo mortis Domini tum officiis Defunctorum. PARS II. CAP. I.—DE OBLIG. CLERICIS OMNIBUS COMMUNIBUS. QuzER. 4°. 503 An Nocturni separari possint sine causa? Resp. A firm., ut constat ex universali consuetudine, cui nulla lex opponi potest. Imo olim ex praxi Ecclesiæ separa­ bantur, cum in variis noctis horis recitari solerent. Præterea dicunt non pauci, hanc separationem, ita sine speciali causa factam, posse pertingere ad tres horas. Si autem adsit justa causa, cujus gratia Nocturni separari debeant, intervallum trium horarum potest pro ratione illius causæ longius etiam protrahi. — Cf. S. Alphons. nn. 167 et 168. — Reuter, n. 262. Quær. 5°. Ad quid teneatur, ratione pronuntiationis, recitans Horas cum socio vel cum choro? Resp. Ad satisfaciendum obligationi requiritur: 1°. ut recitatio alternis versibus fiat, et si plures quam duo recitent, debet, facto duplici choro, alternatim recitari, quia hic modus Ecclesiæ consuetudine admittitur; 2°. dicantur versus suc­ cessive et non simul; nec unus resumat antequam alter suum expleverit; 3°. quæ ab uno dicuntur, ab aliis audiantur, ut communicent et fiat una oratio moralis. Non tamen necesse est, ut audientes submissa voce partem aliorum pronuntient. — Cf. S. Alphons. n. 162. Quær. 6°. An satisfacias, si recites Horas cum laico, aut alio non obligato, aut cum distracto, vel non attento? Resp. Affirm., in omnibus, et ratio est, quia hæc non im­ pediunt, quominus tu recites Horas juxta morem Ecclesiæ. Defectus obligationis vel attentionis ex parte alterius tuam recitationem non immutat nec vitiat. Ergo si socius sit obli­ gatus et non attendat, ipse non satisfacit, non communicando tecum; sed non impedit quominus tu cum eo communices, si recte pronuntiet et recte audias. — Cf. Lacroix, n. 1295. Punctum v De attentione et devotione in recitandis Horis 581. Dico. Officium recitandum est attente et devote, cum sit oratio et quidem publica, seu a ministro publico ab Ecclesia deputato recitanda. Hinc voluntarie distractus in Horis reci­ tandis peccat saltem venialiter. 504 TRACTATUS X—DE OBLIGATIONIBUS PARTICULARIBUS. QUÆ SITA 582. Quær. 1°. Quotuplex distinguatur attentio in recita­ tione Horarum? Resp. Duplex, interna scilicet et externa. Prior consistit in interiori mentis advertentia ad id quod agitur; posterior vero est, quæ excludit omnem externam actionem physice cum recitatione incompossibilem, ut fabulari, scribere, etc. Rursus attentio interna triplex est, scilicet 1°. spiritualis, quæ est ad Deum ipsum, ut orationis terminum; 2°. litteralis, seu ad sen­ sum verborum et rerum significationem; 3°. materialis, quæ fit ad verba tantum, ad ea nempe rite proferenda. — Quælibet ex istis optima est et certo sufficit ex omnium sententia. — Cf. S. Alphons. n. 176. Quær. 2°. An requiratur sub gravi aliqua attentio interna? Resp. Valde controvertitur inter theologos, sed probabilis est sententia eorum qui dicunt ad satisfaciendum substantiæ recitationis, et ad peccatum mortale removendum, externam attentionem, absolute loquendo, sufficere. Ratio est, quia, si requireretur attentio interna, non satisfaceret suæ obligationi qui involuntarie distractus Horas recitaret; nam destructa, quamvis inculpabiliter, rei essentia, res ipsa destructa manet; hoc tamen neque theologi qui contrariam sententiam tenent, admittere volunt. Quare S. Alphonsus sic concludit: “Prima sententia [scilicet affirmans] probabilior videtur saltem ob auc­ toritatem extrinsecam et omnino ut tutior consulenda est; sed secunda negans tum ob Doctorum auctoritatem, quæ non est contemnenda, tum ob rationes non levibus fundamentis innixas, satis probabilis apparet.” — Cf. S. Alphons. nn. 176 et seq. — Lacroix, lib. 4, η. 1344, Punctum vi De causis excusantibus a recitatione Horarum Causæ a recitatione divini Officii excusantes sunt: 1°. impos­ sibilitas; 2°. caritas; 3°. dispensatio. 583. Dico 1°. — Impossibilitas, sive physica sive moralis, quæ consistit in gravi difficultate, excusat ab obligatione recitandi Officium, et ratio est, quia ad impossibile nemo tenetur. — Hinc excusatur: 1°. qui non habet Breviarium, v. gr., illud, iter susci- PARS II. CAP. L—DE OBLIG. CLERICIS OMNIBUS COMMUNIBUS. 505 piendo, oblitus est, aut in itinere perdidit, cum impotentia aliud comparandi; 2°. qui gravi morbo laborat vel qui juste timet, ne ex recitatione gravis subsequatur morbus; 3°. qui tempore per­ secutionis timet, ne ex recitatione Breviarii prodatur; 4°. qui graviter oculis laborat, etc. — Cf. S. Alphons. nn. 154 et seq. Dico 2°. Cantas erga proximum, id est gravis occupatio, quæ sine scandalo aut notabili detrimento proximi omitti nequeat, excusat a Breviarii recitatione, et ratio est, quia praeceptum natu­ rale caritatis praevalet legi ecclesiasticae. — Hinc excusaris a recitatione Horarum sive totaliter sive partialiter: 1°. si sub nocte Officium, v. gr., Vesperas recitaturus advoceris statim ad mori­ bundum, neque ad Officii obligationem persolvendam tempus vel commoditas tibi suppetat; 2°. si tota die occuperis in excipiendis confessionibus, quae ob peculiares circumstantias differri non possint, v. gr., in sacris missionibus, ac praesertim sub earum finem, cum sis discessurus, etc.; 3°. si concionem sine scandalo aut famae detrimento omittere non posses, nec tamen eam praeparandi sup­ peteret tempus, si recitandum esset Officium; 4°. si occuperis tota die in sedandis jurgiis aut assistendis infirmis, v. gr., em­ pore morbi contagiosi, etc. — Cf. S. Alphons. n. 156. Dico 3°. Dispensatio legitima, seu a legitimo superiore con­ cessa, a dicendo Breviario deobligat. Ratio est, quia supposita legitima relaxatione legis, nequit remanere vis ligandi. Hæc autem dispensatio concedi potest: 1°. a Papa valide in omni casu, etiam sine causa; licite autem ex causa rationabili; 2°. ab Epis­ copo, sed non valide sine causa sufficienti, et tantum cum aliquo in particulari ad tempus. — Cf. S. Alphons. n. 159. Adverte tamen, in hac regione, aliquos Episcopos, vi Indulti Apostolici, solere sacerdotes dispensare a Matutino et Laudibus diei sequentis quotiescumque per quinque horas in una die con­ fessiones sacramentales excipiunt, injuncta breviori alia prece, loco dicti Officii recitanda. QUÆSITA 584. Quær. 1°. An impeditus a recitando integro Breviario teneatur ad partem quam recitare potest? Resp. Affirm., et ratio est, quia obligatio Breviarii cadit in singulas ejus partes, cum res præcepta sit divisibilis. Constat etiam ex prop. 54 damnata ab Innoc. XI, quæ sic jacet: “Qui non potest recitare Matutinum et Laudes, potest autem reli­ quas Horas, ad nihil tenetur, quia major pars trahit ad se minorem.” — Verum si agitur de infirmo, qui totum quidem 506 TRACTATUS X.—Db OBLIGATIONIBUS PARTICULARIBUS. Officium nequit persolvere, at dubitat num possit aliquam ejus partem recitare, probabiliter ad nihil tenetur, quia secus scrupulis et anxietate nimium ang aretur. — Cf. S. Alphons. n. 154, not. 4. Quær. 2°. An tenearis ad Psalmos recitandos, si hos tantum prœ manibus habeas vel scias memoriter, relictis Lectionibus cum Responsoriis? Resp. Affirmant multi, quia cum possis partem notabilem Officii recitare, nulla est causa cur ab ea excuseris. Negant tamen plures qui dicunt te ad nihil teneri, quia tunc deficit forma a S. Pio V præscripta. Horum sententia satis probabilis videtur; nec obstat allata propositio ab Innoc. XI damnata, quia in illa agitur de eo qui Horas integras absolvere potest. — Cf. S. Alphons. n. 158. — Lacroix, n. 1220. Quær. 3°. An tenearis socium adhibere, si non valeas solus Horas recitare? Resp. Affirm., si facile aliquem invenias, quem commode adhibere possis. Ratio est, tum quia in eo casu non est proprie vera impotentia, tum quia præcepta Ecclesiæ requirunt dili­ gentiam ordinariam ad sui adimpletionem; atqui nullum me­ dium est magis ordinarium, quam socium in recitatione adhibere. Ergo. . . . Verum non teneris ad solvendum stipendium ut socium obtineas, nec ad eum cum anxietate et sollicitudine quærendum, quia hoc esset medium extraordinarium. — Cf. S. Alphons. n. 158. — Suarez, de Relig. tract. 4, lib. 4, cap. 27, η. 13. Quær. 4°. Quid de clericis militantibus dicendum sit in ordine ad hanc obligationem? Resp. “Clerici qui, licet in Sacris constituti sint, nihilominus coacti fuerunt interesse bello, tum solum excusantur ab obliga­ tione Divini Officii recitandi quum actu in acie seu in linea et loco certaminis versantur; secus vero tenentur ad Divinum Officium in horis liberis quo meliori modo potuerint recitandum; in casu vero gravis sui vel aliorum incommodi se gerere possunt ac debent (audito si potuerint proprio confessario) juxta normas generales a Theologis traditas.” Ita S. Pœnitentiaria, die 17 Martii 1916, authentice declarans obligationem in casu falsasque interpretationes responsi S. Pœnitentiariæ die 15 Martii 1912 dati rejiciens. PARS IL CAP. I—DE OBLIG. CLERICIS OMNIBUS COMMUNIBUS. 507 ARTICULUS II DE NEGATIVIS CLERICORUM OBLIGATIONIBUS 685. Generatim clerici prohibentur ne iis se dedant, quæ statum ecclesiasticum dedecent; præsertim vero iis interdicuntur sequentia: 1°. habitatio cum mulieribus; 2°. ludus aleatorius; 3°. gestatio armorum et venatio; 4°. negotiatio; 5°. ingressus in tabernas; 6°. exercitium medicinæ et chirurgiae. De singulis breviter dicetur. De habitatione cum mulieribus 586. Habitatio sub eodem tecto cum mulieribus jam inde a prioribus Ecclesiæ temporibus clericis per sacros canones generatim prohibita fuit. Sic enim habetur in Concilio Nicæno I, can. 3: “ Vetuit omnino magna Synodus, ne liceat Episcopo aut Presby­ tero, nec Diacono, nec uni penitus eorum qui sunt in clero, intro­ ductam habere mulierem, praeterquam utique matrem vel sororem vel amitam vel solas personas quæ omnem suspicionem effugiunt.” Ita etiam Codex novus : § 1. Caveant clerici ne mulieres, de quibus suspicio esse possit, apud se retineant aut quoquo modo frequentent. §2. Eisdem licet cum illis tantum mulieribus cohabitare in quibus naturale foedus nihil mali permittit suspicari, quales sunt mater, soror, amita et huiusmodi, aut a quibus spectata morum honestas, cum provectiore aetate coniuncta, omnem suspicionem amoveat. § 3. Indicium an retinere vel frequentare mulieres, etiam illas in quas communiter suspicio non cadit, in peculiari aliquo casu scandalo esse possit aut incontinentiæ afferre periculum, ad Ordi­ narium loci pertinet, cuius est clericos ab hac retentione vel fre­ quentatione prohibere. §4. Contumaces præsumuntur concubinarii (Can. 133). Ad hanc autem regionem quod attinet hæc habet Cone. Plen. Balt. Ill, η. 81 : “Quia satis non est nullum in clero admittere crimen, sed vel levissimam criminis suspicionem procul arcere omnino oportet, Episcopos in Domino monemus, ut decreti Prodecessorum Xos­ trorum de clericorum cum mulieribus consortio exacutioni sedulo firmiterque invigilent. 1 Volumus igitur imprimis, ut sœcularium mulierum, ne suis quidem exceptis, consortio et familiari­ tate nimia ne utatur {sacerdos); neque eas, licet propinqua cog­ natione conjunctas, in eadem secum domo commorari sinat, nisi 508 TRACTATUS X.—DE OBLIGATIONIBUS PARTICULARIBUS. fuerint vita et moribus spectatissimos, quoeque nullo modo, sive di­ recto sive indirecto, se sacris muneribus gerendis aut rebus ecclesiæ administrandis immisceant. (Economam, ancillam, aliamve famu­ lam nullam habeat, nisi quæ sit maturioris ætatis, famaque integer­ rima gaudeat. Nunquam coram illis aut propinquis, si quas apud se habeat, de gregis regimine, de ecclesiæ negotiis, de parochianorum vitiis aut defectibus verba faciat. ’ Præterea, ad multiplicis generis incommoda vitanda, Nostra facimus verba Patrum Concilii Plen. Hibernici apud Maynutiam, scii., ‘nullus parochus . . . retineat in domo sua familias affinium aut consanguineorum. Quodsi in eadem domo cum parocho habitent ejus coadjutores, . . . volumus ut parochi in prœdicta domo nullo modo consanguineas vel affines juniores retineant, nisi permittente Ordinario i ” I 587. Clerici ab iis omnibus quæ statum suum dedecent, prorsus abstineant: indecoras artes ne exerceant; aleatoriis ludis, pecunia exposita, ne vacent; arma ne gestent, nisi quando iusta timendi causa subsit; venationi ne indulgeant, clamorosam autem nunquam exerceant; tabernas aliaque similia loca sine necessitate aut alia iusta causa ab Ordinario loci probata ne ingrediantur (Can. 138.) De ludo alearum Ludus alearum, qui scilicet totus situs est in pura sorte, et cujus exitus a mero casu pendet, severe prohibetur clericis. Cf. Cone. Plen. Balt., II, nn. 154, 155, 162, in appen. p. 287, et Cone. Plen. Balt., Ill, η. 80, 82. Hac de re Patres Baltimorenses Cone. Plen. II, n. 154, ita loquuntur: “Nonnulli sunt ludi qui, licet privatim et domi fiant, clericum tamen dedecent. Alii sunt, in quibus aleœ quidem, et chartæ, quas vocant, pictæ adhibentur; verum, quatenus animum honeste recreare et oblectare possint, a sacris canonibus non vetantur. Ludos igitur clericus fugiat illicitos; licitis sic utatur, ut ne per excessum aut scandalum illiciti fiant.” De gestatione armorum et venatione 588. Gestatio armorum est etiam prohibita nisi quando justa timendi causa subest. Gestatio prohibetur quia dedecet charac­ terem clericorum qui ad exemplum Christi inites esse debent. Cf. Cone. Plen. Balt. II, n. 153. Venationi ne indulgeant ; videtur igitur prohibita potius ipsa consuetudo. Clamorosam autem quæ fit, ut olim fiebat, cum cani- PARS II. CAP. L—DE OBLIG. CLERICIS OMNIBUS COMMUNIBUS. 509 bus et armorum strepitu vel accipitribus numquam exerceant.1 Venatio cum uno cane hinc inde et brevi facta ob honestam recrea­ tionem, a fortiori ob sanitatem, non videtur illicita, remoto scandalo. Cf. S. C. de Prop. Fide Aug. 1827. De negotiatione 589. Prohibentur clerici per se vel per alios negotiationem aut mercaturam exercere sive in propriam sive in aliorum utilitatem (Can. 142). Cf. S. Alphons. de Contract, nn. 832 et 833. Adverte tamen lege ecclesiastica interdici tantum negotia­ tionem proprie dictam ad quam requiruntur hæc : ut res ematur et vendatur, ut vendatur carius et immutata; ut empta fuerit eo animo ut immutata carius vendatur; est igitur species quædam emptionis et venditionis. Lucrum captandum est ipsius finis. Alia est emptio et venditio qua emuntur necessaria ad sustenta­ tionem, et superflua venduntur, et vocatur oeconomica. Alia demum est emptio et venditio qua aliquid emitur et per industriam mutata venditur et vocatur artificialis. Negotiatio stricte dicta aliquo modo dicit habitum ideoque per se non graviter violat legem qui semel aut iterum negotiatur. Secunda species est omnibus licita. Tertia demum clericis est illicita si eorum statum de­ deceat. Negotiatio proprie dicta per se statum clericalem de­ decet, quia est ordinata ad lucrum, et propter vitia frequentia negotiatorum. — S. Thom. 2-2, q. 77, a. 4, ad 3. Negotiatio per alios exercita eorum nomine clericis est pariter prohibita. Bened. XIV. Const. Apostolica’, vetuit ne a clericis negotiatio per alios exerceretur; ideoque negotiationem ab aliis incoeptam clericis tamen per hæreditatem vel alio titulo delatam statim dimitti jussit: quod si fieri non possit, per personam laicam, ad tempus, cum facultate Sedis Apostolicæ in Italia et Ordinarii extra Italiam negotia agi permisit. Simili ratione ad abusus præcavendos Clemens XIII Const. Cum primum prohibuit ne vel necessitate ad suam suorumque sustentationem cogente nego­ tiatio inciperetur absque venia eorumdem, Summi Pontificis pro Italia et Ordinarii extra Italiam. — Cf. S. Thom. 2-2, q. 77, art. 4. — Scavini, lib. 1, tract. 3, n. 477. Quid sit actio et quid obligatio. Actio est pars totius capitalis alicujus societatis. Totum nempe capitale (stock) societatis negotiationi deditæ ordinarie dividitur in partes valoris determinati shares, actions, Aktien: et qui eas possidet jus habet ad partem fructuum et beneficiorum provenientium ex actione societatis et vocatur actionarius seu socius vel membrum societatis (stockholder). Societas, talis, puta, summa nova 1 Cf. Addenda, p. 1115, n. 52. 510 TRACTATUS X—DE OBLIGATIONIBUS PARTICULARIBUS. pecuniæ indiget, pecuniam mutuam petit emittendo novos titulos cis qui certam summam mutuo tradunt. Isti tituli vocantur obligationes, quia his societas se obligat erga creditores pro fœnorc et sorte. Qui obliga­ tiones (bonds, obligations, Obligationen) possidet (bondholder'), est simplex creditor societatis. Quæritur igitur an clericis liceat obligationes accipere societatum ta­ lium. Profecto ipsis hoc licet quia permittitur eis suam pecuniam pro intéressé credere seu mutuo dare. Quid autem de actionibus emendis harum societatum? Certum est, saltem hoc omnino tenendum cense­ mus, habitualiter eas actiones emere viliori pretio ut pretio majori vendan­ tur, vel speculari, omnino esse prohibitum; quod vere sacerdotalem statum dedecet, et scandalum dat populo. Obtinere autem lucrum plus minusve legitimum actiones sive societatum commercialium sive industralium obtinendo non est certo illicitum. Auctores enim variant; neque Sacra Sedes rem diremit suis responsis: imo qui actiones istas retinet nec inter­ venit in ipsa administratione societatis, profecto non influit efficaciter in directionem et sic stricte loquendo negotiatur; sæpe nullam omnino partem actionistæ habent in negotio administrando, vel non tenentur partem habere, vel forsan adeo parvus est influxes eorum ut pro nihilo duci possit. Tandem responsum S. C. Inquis, benigniori sententia favere videtur. “ Juxta exposita et attentis peculiaribus temporum circumstan­ tiis, personas ecclesiasticas non esse inquietandas, si emerint aut emant actiones seu titulos mensæ nummulariae, dummodo paratæ sint stare man­ datis S. Sedis, et se abstineant a qualibet negotiatione dictarum actionum seu titulorum et præsertim ab omni contractu qui speciem habet, ut vulgo dicitur, “ dei giuochi di borsa,” 15 April, 1885. Cf. Ball.-Palm. v. 4, nn. 299 et seq.—Bulot, nn. 94 et seq.—Ojetti, Synopsis, Actiones — Sebastiani, n. 390.—Genicot, n.49.—Diction, de Théol. Cathol., Commerce, Antoine. “ Stock in law represents the capital of corporations and is usually divided into shares of a definite value denoting the rights in the assets, profits and management of the company. A certificate of stock is a mere evidence that the person therein designated is entitled to an interest in the company which is stated. Stock may be ... common and preferred; holders of the common stock have an equal right in the company and its profits: holders of the preferred stock are entitled to a preference over the other shareholder’s, but they are not creditors of the corporation. Divi­ dends on stock represent a division of the surplus or net profits arising from the business of the company. Stock is considered as personal property and may be transferred at the will of the owner by proper assignment of the certificate.”—The Americana, v. 14. “ Preferred stock has a fixed rate of dividends attached to it, which must be paid before the common stockholders can receive anything. . . . Preferred stock differs from a bond in that it is not secured by a mortgage on the property while the holder, in the United States generally, has a voice and a vote in the management. The preferred stockholder is thus not a creditor but a preferred partner in the concern. The common stock PARS II. CAP. I.—DE OBLIG. CLERICIS OMNIBL’S COMMUNIBUS. 511 is entitled to all the earnings after the interest on the bonds and the divi­ dends on the preferred stocks have been paid. Its rate of dividend thus depends on the profits of the company............ Bonds represent the funded debt of a company and are usually secured by some mortgage on its property. They are of various kinds. The first mortgage bond usually stands highest, in that it has a first lien on the property covered by the mortgage. In some cases however piiorlien bonds are issued and these, as their name indicates, take precedence. Second and third mortgage bonds take rank after the first. . . . Registered bonds are bonds recorded on the books of the corporation in the names of their holders to whom the interest is sent; coupon bonds are bonds to which are attached dated certificates representing the interest due on the bond at the regular periods of payment. These may be cut off from the bond and the interest collected through the bank the same as checks.” — Pratt, The Work of Wall Street, pp. 77-78. Ad nos quod spectat Patres Baltimorenses hæc statuunt: “ Canonum præcepta renovantes, edicimus, ne [clerici] rerum bonorum ve quorumlibet, aut pecuniæ, mercaturam faciant; ne quæstuosas suo nomine, vel sub alieni nominis involucro negotia­ tiones exerceant; ne aliena prædia lucri causa 'conducant; ne pro aliis fide jubeant; ne aliorum in negotiis procuratores, incon­ sulto Episcopo, fiant; ne cujusvis curam ac tutelam, præterquam suorum, nisi Episcopo consentiente, suscipiant.” — Cf. Cone. Plen. Balt. II, n. 157; et Cone. Plen. Balt. Ill, η. 82. De ingressu in cauponas et tabernas 590. Ingressus in tabernas et simila loca extra casum necessi­ tatis, aut ex justa causa Ordinario benevisa, prohibetur. Cf. Cone. Laler. IV; Tabernas (clerici) prorsus evitent nisi forte causa necessitatis in itinere constituti. Cone. Plen. Balt., II, n. 62 et Cone. Plen. Ball., Ill, η. 80. De Spectaculis 591. Spectaculis, choreis et pompis quæ eos dedecent, vel qui­ bus clericos interesse scandalo sit, præsertim in publicis theatris, ne intersint (Can. 140). De Militia 592. § 1. Sæcularem militiam ne capessant voluntarii, nisi cum sui Ordinarii licentia, ut citius liberi evadant, id fecerint; neve intestinis bellis et ordinis publici perturbationibus opem quoquo modo ferant. § 2. Clericus minor qui contra præscriptum § 1 sponte sua militiæ nomen dederit, ipso iure e statu clericali decidit (Can. 141). 512 TRACTATUS X.—DE OBLIGATION IBUS PARTICULARIBUS. 593. § 1. Ea etiam quæ, licet non indecora, a clericali tamen statu aliena sunt, vitent. § 2. Sine apostolico induito medicinam vel chirurgiam ne exer­ ceant; tabelliones seu publicos notarios, nisi in Curia ecclesiastica, ne agant; officia publica, quæ exercitium laicalis iurisdictionis vel administrationis secumferunt, ne assumant. § 3. Sine licentia sui Ordinarii ne ineant gestiones bonorum ad laicos pertinentium aut officia sæcularia quæ secumferant onus red­ dendarum rationum; procuratoris aut advocati munus ne exer­ ceant, nisi in tribunali ecclesiastico, aut in civili quando agitur de causa propria aut suæ ecclesiæ ; in laicali iudicio criminali, gravem personalem pcenam prosequente, nullam partem habeant, ne tes­ timonium quidem sine necessitate ferentes. § 4. Senatorum aut oratorum legibus ferendis, quos deputatos vocant, munus ne sollicitent neve acceptent sine licentia Sanctæ Sedis in locis ubi pontificia prohibitio intercesserit; idem ne atten­ tent aliis in locis sine licentia tum sui Ordinarii, tum Ordinarii loci in quo electio facienda est (Can. 139).1 Pius X decreto Sacrce Congregationis Cmisistorialis prohibet omnino ne sacri ordinis viri sive seculares sive regulares munia illa exercenda suscipiant, retineantvc suscepta, quæ arcarum nummariarum, mensarum argentariarum, etc., administrationis curas, obligationes, in se recepta pericula secum ferant, qualia sunt officia præsidis, moderatoris, a secretis, arcarii horumque similium. 18 Nov. 1910. Quoad licentias habendas circa hæc varia munia exercenda, recurrendum est ad Ordinarium pro­ prium. — Pont. Comm. ad Codicis canones authent. interpret. 2-3 Jun. 1918. A fideiubendo, etiam de bonis propriis, clericus prohibetur, incon­ sulto loci Ordinario (Can. 137). CAPUT II DE OBLIGATIONIBUS ALIQUIBUS CLERICIS PROPRIIS ARTICULUS I DE OBLIGATIONIBUS EPISCOPORUM 594. Episcoporum obligationes, præter eas quibus in die conse­ crationis juramento se adstringunt, reducuntur ad residentiam, ora­ tionem, praedicationem, et diœcescos visitationem. De singulis breviter dicetur. I. Quoad Residentiam. § 1. Etiamsi Episcopi Coadiutorem habeant, tenentur lege personalis in dioecesi residentiæ. 1 Cf. Addenda, p. 1115, n. 53, 54. PARS IL CAP. IL—DE OBLIG. ALIQUIBUS CLERICIS PROPRIIS. 513 § 2. Praeterquam causa visitationis Sacrorum Liminum, Con­ ciliorum, quibus interesse debent, vel civilis officii suis ecclesiis legitime adiuncti, abesse possunt æqua de causa non ultra duos vel ad summum tres menses intra annum, sive continuos sive inter­ missos, dummodo cautum sit ne ex ipsorum absentia diœcesis quidquam detrimenti capiat: quod tamen tempus coniungi nequit sive cum tempore sibi concesso occasione suae promotionis, vel visitationis Sacrorum Liminum, vel assistentiæ Concilio, sive cum tempore vacationum anni subsequentis. § 3. Ab ecclesia cathedrali ne absint tempore Adventus et Quadragesimae, diebus Nativitatis, Resurrectionis Domini, Pen­ tecostes et Corporis Christi, nisi ex gravi et urgenti causa. § 4. Si ultra sex menses e dioecesi illegitime abfuerint, Episco­ pum Metropolita, ad normam can. 274, n. 4, Metropolitani antiquior Suffraganeus residens Sedi Apostolicæ denuntiet (Can. 338). Episcopi, licet Cardinales sint, tenentur in sua episcopali sede vel dioecesi residere; verum quia aliquantisper abesse, non est proprie abesse, possunt singulis annis extra dioecesim commorari spatio duorum vel ad summum trium mensium sive continuo five interpolat im, modo tamen id fiat ex æqua causa et absque ullo gregis detrimento; quod an ita sit, eorum conscientiæ relinquitur. — Constat ex Cone. Trid. sess. 6, cap. 1, de Reform.', et sess. 23, cap. 1, de Reform. Facile tamen dari possunt aliæ causæ quæ longiorem postulant ab­ sentiam. Harum meminit Sancta Synodus cit. cap., et sunt 1°. Christiana caritas, si juvandus sit proximus, si lites componendæ; 2° urgens neces­ sitas, v. gr., ob infirmitatem corporis, ob persecutionem tyranni; 3°. debita obedienlia, Papæ scilicet praestanda; 4°. evidens Ecclesiæ aut Rei pub­ lica utilitas. — Attamen quia adhuc periculum esset, ne quis facilius hujusmodi causas adesse putaret, hujus rei judicium non jam conscientia Episcoporum relinquit Concilium, sed illud remittit ad Rom. Pontificem, aut ad Metropolitanum, vel, eo absente, ad antiquiorem suffraganeum, sino cujus licentia, in scriptis danda, abesse non licet. — Ex novo decreto Urbani λ’ΙΙΙ, Sancta Synodus, 12 Dec. 1634, competens superior in hac re est solus Romanus Pontifex. II. Quoad Prædicationem. § 1. Munus fidei catholicæ prædicandæ commissum præcipue est Romano Pontifici pro universa Ecclesia, Episcopis pro suis dioecesibus. § 2. Episcopi tenentur officio prædicandi per se ipsi Evangelium, nisi legitimo prohibeantur impedimento; et insuper, præter paro­ chos, debent alios quoque viros idoneos in auxilium assumere ad huiusmodi prædicationis munus salubriter exsequendum (Can. 1327). 514 TRACTATUS X.—DE OBLIGATIONIBUS PARTICULARIBUS. Nemini ministerium prædicationis licet exercere, nisi a legitimo Superiore missionem receperit, facultate peculiariter data, vel II officio collato, cui ex sacris canonibus prædicandi munus inhaereat (Can. 1328). III. Quoad Orationem. — Episcopi, Apostolorum instar, de­ bent orationi sæpe dare operam, et in divinarum rerum contem­ platione se exercere, divinumque lumen sibi, clero populoque universo continenter efflagitare. Quare frequenter, et saltem diebus Dominicis ac festis, Sacrum pro diœceSi universa facere debent. — Cf. S. Alphons. Hom. Ap. tract. 7, nn. 65 et 66. IV. Quoad Visitationem Episcopalem. — § 1. Ad sanam et orthodoxam doctrinam conservandam, bonos mores tuendos, pravos corrigendos, pacem, innocentiam, pietatem et disciplinam in populo et clero promovendam ceteraque pro ratione adiunctorum ad bonum religionis constituenda, tenentur Episcopi obligatione visitandæ quotannis dioecesis vel ex toto vel ex parte, ita ut saltem singulis quinquenniis universam vel ipsi per se vel, si fuerint legi­ time impediti, per Vicarium Generalem aliumve lustrent. § 2. Fas est Episcopo clericos duos etiam e Capitulo sive cathe­ dral! sive collégial! sibi adsciscere visitationis comites atque adiutores; eosque, quos maluerit, eligere, reprobato quocunque con­ trario privilegio vel consuetudine. § 3. Si obligationi de qua in § 1, Episcopus graviter defuerit, ser­ vetur præscriptum can. 274, nn. 4, 5 (Can. 343). De ceteris obligationibus Episcoporum consule Cone. Plen. Balt. II, tit. 2, cap. 3, 4 et 5; et tit. 3, cap. 1, 2 et 3. Consule etiam Cone. Plen. Balt. Ill, tit. 2, cap. 1. DE MUNERE PRÆDICANDI § 1. Munus fidei catholicæ prædicandæ commissum præcipue est Romano Pontifici pro universa Ecclesia, Episcopis pro suis di­ oecesibus rCan. 1327). QUÆSITA 595. Quær. 1°. donari liceatî An cuilibet ex utroque clero pro lubitu con­ Resp. Nemini ministerium prædicationis licet exercere, nisi a legitimo Superiore missionem receperit, facultate peculiariter data, vel officio collato, cui ex sacris canonibus prædicandi munus inhæreat (Can. 1328). PARS II. CAP. II.—DE OBLIG. ALIQUIBUS CLERICIS PROPRIIS. 515 Quær. 2°. Quis facultatem condonandi concedat? Resp. Tum clericis e clero sæculari tum religiosis non exemptis facultatem concionandi pro suo territorio solus loci Ordinarius concedit. Si concio habenda sit ad religiosos exemptos aliosve in religiosa domo diu noctuque degentes facultatem in religione clericali dat Superior, qui eam personis ex clero sæculari vel alius religionis a proprio Ordinario vel Superiore idoneis judicatis dare potest; si vero ad alios vel etiam ad moniales regularibus sub­ jectas concionandum sit facultatem impertit Ordinarius loci; in casu concionis ad moniales faciendæ, concionator indiget licentia Superioris regularis; Ordinarius loci etiam quando concio habenda est ad sodales religionis laicalis, licet exemptæ. faculta­ tem dat. — Cf. Can. 1337, 1338. Quær. 3°. An liceat Ordinariis locorum facultatem condo­ nandi denegare religiosis a suo Superiore exhibitis? Resp. § 1. Ordinarii locorum religiosis qui a proprio Supe­ riore exhibeantur, facultatem concionandi, sine gravi causa, ne denegent, concessamque ne revocent, præsertim una simul universis domus religiosæ sacerdotibus, firmo tamen præscripto can. 1340. § 2. Concionatoribus religiosis, ut facultate recepta uti liceat, opus est præterea sui Superioris licentia (Can. 1339). Quær. 4°. Quœnam in condonibus exponenda sint? Resp. § 1. In sacris concionibus exponenda in primis sunt quæ fideles credere et facere ad salutem oportet. § 2. Divini verbi præcones abstineant profanis aut abstrusis argumentis communem audientium captum excedentibus; et evangelicum ministerium non in persuasibilibus humanæ sapientiæ verbis, non in profano inanis et ambitiosæ eloquentiæ apparatu et lenocinio, sed in ostensione spiritus et virtutis exer­ ceant, non semetipsos, sed Christum crucifixum prædicantes. § 3. Si, quod absit, concionator errores aut scandala disse■ minet, servetur præscriptum can. 2317 ; si hæreses, in eum præterea, ad normam iuris, agatur (Can. 1347). ARTICULUS II DE OBLIGATIONIBUS PAROCHORUM 596. § 1. Parochus ad normam can. 156 unam tantum titulo paroeciam habeat, nisi de paroeciis agatur æque principaliter unitis. 516 TRACTATUS X.—DE OBLIGATIONIBUS PARTICULARIBUS. § 2. In eadem paroecia unus tantum debet esse parochus qui actualem animarum curam gerat, reprobata contraria consuetudine et revocato quolibet contrario privilegio (Can. 460).1 Curam animarum parochus obtinet a momento captæ posses­ sionis ad normam can. 1443-1445; et ante possessionem aut in ipso possessionis capiendæ actu fidei professionem edere debet, de qua in can. 1406, § 1, n. 7 (Can. 461). Functiones parocho reservatæ sunt, nisi aliud iure caveatur: 1°. Baptismum conferre sollemniter; 2°. Sanctissimam Eucharistiam publice ad infirmos in propria paroecia deferre; 3°. Sanctissimam Eucharistiam publice aut privatim tanquam Viaticum ad infirmos deferre atque in periculo mortis constitutos extrema unctione roborare, salvo præscripto can. 397, η. 3, 514, 848, § 2, 938, § 2; 4°. Sacras ordinationes et ineundas nuptias denuntiare; matri­ moniis assistere; nuptialem benedictionem impertiri; 5°. lusta funebria persolvere ad normam can. 1216; 6°. Domibus ad normam librorum liturgicorum benedicere Sabbato Sancto vel alia die pro locorum consuetudine ; 7°. Fontem baptismalem in Sabbato Sancto benedicere, pub­ licam processionem extra ecclesiam ducere, benedictiones extra ecclesiam cum pompa ac sollemnitate impertiri, nisi agatur de ecclesia capitulari et Capitulum has functiones peragat (Can. 462). § 1. Ius est parocho ad præstationes quas ei tribuit vel probata consuetudo vel legitima taxatio ad normam can. 1507, § 1. § 2. Potiores exigens, ad restitutionem tenetur. § 3. Licet parœciale aliquod officium ab alio fuerit expletum, præstationes tamen parocho cedunt, nisi de contraria offerentium voluntate certo constet circa summam quæ taxam excedit. § 4. Gratuitum ministerium ne deneget parochus iis qui solvendo pares non sunt (Can. 463). § 1. Parochus ex officio tenetur curam animarum exercere in omnes suos parœcianos, qui non sint legitime exempti. § 2. Potest Episcopus iusta et gravi de causa religiosas familias et pias domos, quæ in parœciæ territorio sint et a iure non exemptæ, a parochi cura subducere (Can. 464). 597. Quoad Residentiam. — § 1. Parochus obligatione tene­ tur residendi in domo parœciali prope suam ecclesiam ; loci tamen Ordinarius potest iusta de causa permittere ut alibi commoretur, dummodo domus ab ecclesia parœciali non ita distet ut parcecialium perfunctio munerum aliquid inde detrimenti capiat. § 2. Eidem abesse permittitur per duos ad summum intra 1 Cf. Addenda, p. 1116, n. 55. PARS II. CAP. IL—DE OBLIG. ALIQUIBUS CLERICIS PROPRIIS. 517 annum menses sive continuos sive intermissos, nisi gravis causa, iudicio ipsius Ordinarii, vel diuturniorem absentiam requirat vel breviorem tantum permittat. § 3. Dies quibus parochus piis exercitiis vacat ad normam can. 126, non computantur, semel in anno, in duobus vacationum men­ sibus, de quibus in § 2. § 4. Sive continuum sive intermissum sit vacationum tempus, cum absentia ultra hebdomadam est duratura, parochus, præter legitimam causam, habere debet Ordinarii scriptam licentiam et vicarium substitutum sui loco relinquere ab eodem Ordinario pro­ bandum; quod si parochus sit religiosus, indiget præterea consensu Superioris et substitutus tum ab Ordinario tum a Superiore pro­ bari debet.1 § 5. Si parochus repentina et gravi de causa discedere atque ultra hebdomadam cogatur abesse, quamprimum per litteras Ordinarium commonefaciat, ei indicans causam discessus et sacerdotem supplentem, e jusque stet mandatis.1 § 6. Etiam pro tempore brevioris absentiæ parochus debet fidelium necessitatibus providere, maxime si id peculiaria rerum adiuncta postulent (Can. 465). 598. Quoad Prædicationem.1 — Diebus Dominicis ceterisque per annum festis de præcepto proprium cujusque parochi officium est consueta homilia, præsertim intra missam in qua major soleat esse populi frequentia, verbum Dei populo annuntiare. Cui obli­ gationi per alium habitualiter satisfacere nequit parochus, nisi approbante Ordinario; qui etiam permittere potest ut sollemni­ oribus festis, aut ex justa causa, Dominicis diebus concio omittatur. Cf. Can. 1344. Notandum. — Præterea optandum est ut in missis, diebus festis de præcepto, adstante populo, in omnibus ecclesiis et oratoriis publicis brevis explicatio evangelii vel catechesis fiat. Quod si loci Ordinarius id praeceperit, opportunis datis instructionibus, hac lege tenentur omnes utriusque cleri etiam exempti. Cf. Can. 1345. De Catechesi Proprium ac gravissimum officium, pastorum præsertim ani­ marum, est catecheticam populi Christiani institutionem curare (Can. 1329).2 Debet parochus: 1°. Statis temporibus, continenti per plures dies institutione, pueros ad sacramenta pœnitentiæ et confirmationis rite suscipienda singulis annis præparare ; 1 Cf. Addenda, p. 1116, n. 56, 57. 2 Cf. Addenda, p. 1117, n. 5S. 518 TRACTATUS X—DE OBLIGATIONIBUS PARTICULARIBUS. 2°. Peculiari omnino studio, præsertim, si nihil obsit, Quadragesimæ tempore, pueros sic instituere ut sancte Sancta primum de altari libent (Can. 1330). Præter puerorum institutionem de qua in can. 1330, parochus non omittat pueros, qui primam communionem recenter receperint, uberius ac perfectius catechismo excolere (Can. 1331). Diebus dominicis aliisque festis de præcepto, ea hora quæ suo judicio magis apta sit ad populi frequentiam, debet insuper parochus catechismum fidelibus adultis, sermone ad eorum captum accommo­ dato, explicare (Can. 1332). In puerorum religiosa institutione potest et, si legitime im­ peditus sit, debet operam adhibere clericorum in suo territorio degentium, aut, si opus sit, piorum laicorum præsertim in sodalitium doctrinæ christianæ aliudve in paroecia erectum adscriptorum.— Cf. Can. 1333, § 1. Presbyteri et clerici in territorio parochi degentes in hoc opere sint ipsi adjutores. Ib. § 2. Quod si opus sit, judicio Ordinarii loci, auxilio religiosorum, Superiores honun, etiam exempti, tenentur ab Ordinario requisiti vel per se vel per subditos, sine detrimento tamen disciplinæ, catechesim in suis præ­ sertim ecclesiis tradere. Cf. Can. 1334. 599. Quoad Administrationem Sacramentorum. — § 1. Debet parochus officia divina celebrare, administrare Sacramenta fideli­ bus, quoties legitime petant, suas oves cognoscere et errantes pru­ denter corrigere, pauperes ac miseros paterna caritate complecti, II taximam curam adhibere in catholica puerorum institutione. § 2. Monendi sunt fideles ut frequenter, ubi commode id fieri possit, ad suas paroeciales ecclesias accedant ibique divinis officiis intersint et verbum Dei audiant (Can. 467). § 1. Sedula cura et effusa caritate debet parochus ægrotos in sua paroecia, maxime vero morti proximos, adiuvare, eos sollicite Sac­ ramentis reficiendo eorumque animas Deo commendando.1 § 2. Parocho aliive sacerdoti qui infirmis assistat, facultas est eis concedendi benedictionem apostolicam cum indulgentia plenaria in articulo mortis, secundum formam a probatis liturgicis libris traditam, quam benedictionem impertiri ne omittat (Can. 468). 600. Quoad Libros Paroeciales. — § 1. Habeat parochus libros paroeciales, idest librum baptizatorum, confirmatorum, matrimoni­ orum, defunctorum; etiam librum de statu animarum accurate conficere pro viribus curet; et omnes hos libros, secundum usum ab Ecclesia probatum vel a proprio Ordinario præscriptum, con­ scribat ac diligenter asservet. § 2. In Libro baptizatorum adnotetur quoque si baptizatus con1 Cf. Addenda, p. 1117, n. 59. PARS II. CAP. II. DE OBLIG. ALIQUIBUS CLERICIS PROPRIIS. 519 firmationem receperit, matrimonium contraxerit, salvo praescripto can. 1107, aut sacrum subdiaconatus ordinem susceperit, vel pro­ fessionem sollemnem emiserit, eæque adnotationes in documenta accepti baptismatis semper referantur. § 3. In fine cuiuslibet anni parochus authenticum exemplar librorum paroecialium ad Curiam episcopalem transmittat, excepto libro de statu animarum. § 4. Parœciali utatur sigillo habeatque tabularium, seu archivum, in quo memorati libri custodiantur una cum Episcoporum epistolis, aliisque documents, necessitatis vel utilitatis causa servandis; quæ omnia, ab Ordinario vel eius delegato visitationis vel alio opportuno tempore inspicienda, religiose caveat ne ad extraneorum manus perveniant (Can. 470). 601. Vicarius Cooperator. — § 1. Si parochus propter populi multitudinem aliasve causas nequeat, judicio Ordinarii, solus convenientem curam gerere parœciæ, eidem detur imus vel plures vicarii cooperatores, quibus congrua remuneratio assignetur. § 2. Vicarii cooperatores constitui possunt sive pro universa paroecia, sive pro determinata parœciæ parte. § 3. Non ad parochum, sed ad loci Ordinarium, audito parocho, competit ius nominandi vicarios cooperatores e clero sæculari. § 4. Vicarios cooperatores religiosos Superior cui id ex constitu­ tionibus competit, audito parocho, præsentat Ordinario, cuius est eosdem approbare. § 5. Vicarius cooperator obligatione tenetur in paroecia residendi secundum statuta dioecesana vel laudabiles consuetudines aut Episcopi præscriptum; imo prudenter curet Ordinarius, ad normam can. 134, ut in eadem parœciali domo commoretur. § 6. Eius iura et obligationes ex statutis diœcesanis, ex litteris Ordinarii et ex ipsius parochi commissione desumantur; sed, nisi aliud expresse caveatur, ipse debet ratione officii parochi vicem sup­ plere eumque adiuvare in universo parœciali ministerio, excepta applicatione Missæ pro populo. § 7. Subest parocho, qui eum paterne instruat ac dirigat in cura animarum, ei invigilet et saltem quotannis ad Ordinarium de eodem referat (Can. 476). Parochus diligenter advigilet ne quid contra fidem ac mores in sua paroecia, præsertim in scholis publicis et privatis, tradatur, et opera caritatis, fidei ac pietatis foveat aut instituat (Can. 469). 520 TRACTATUS X.—DE OBLIGATIONIBUS PARTICULARIBUS. APPENDIX DE PRIVILEGIIS CLERICORUM § I. — De privilegiis clericorum in communi 602. Clerici quibusdam gaudent privilegiis ex jure canonico, imo juxta plures ex jure divino. Omnes fideles debent clericis, pro diversis eorum gradibus et III uneribus, reverentiam, seque sacrilegii delicto commaculant, si quando clericis realem iniuriam intulerint (Can. 119). § 1. Clerici in omnibus causis sive contentiosis sive criminalibus apud iudicem ecclesiasticum conveniri debent, nisi aliter pro locis particularibus legitime provisum fuerit. § 2. Patres Cardinales, Legati Sedis Apostolicæ, Episcopi etiam titulares, Abbates vel Praelati nullius, supremi religionum iuris pontificii Superiores, Officiales maiores Romanæ Curiæ, ob negotia ad ipsorum munus pertinentia, apud iudicem laicum conveniri nequeunt sine venia Sedis Apostolicæ; ceteri privilegio fori gaudentes, sine venia Ordinarii loci in quo causa peragitur; quam tamen licentiam Ordinarius, præsertim cum actor est laicus, ne deneget sine iusta et gravi causa, tum maxime cum controversias inter partes componendæ frustra operam dederit. § 3. Si nihilominus ab eo qui nullam præhabuerit veniam, con­ veniantur, possunt, ratione necessitatis, ad vitanda maiora mala comparere, certiore tamen facto Superiore a quo venia obtenta non fuit (Can. 120). Clerici omnes a servitio militari, a muneribus et publicis civilibus II officiis a statu clericali alienis immunes sunt (Can. 121). Clericis qui creditoribus satisfacere coguntur, salva sint quæ ad honestam sui sustentationem, prudenti ecclesiastici iudicis arbitrio, sunt necessaria, firma tamen eorundem obligatione creditoribus quamprimum satisfaciendi (Can. 122). Memoratis privilegiis clericus renuntiare nequit; sed eadem amittit, si ad statum laicalem reducatur aut privatione perpetua iuris deferendi habitum ecclesiasticum plectatur, ad normam can. 213, § 1, 2304; recuperat vero, si hæc poena remittatur aut ipse rursus inter clericos admittatur (Can. 123). Privilegio canonis fruuntur utriusque sexus religiosi etiam laici. Cf. Can. 2343, § 4. PARS II. APPENDIX.—DE PRIVILEGIIS CLERICORUM. 521 § IL — De privilegiis Episcoporum Privilegia Episcoporum respiciunt: 1°. censuras; 2°. irregula­ ritates; 3°. impedimenta matrimonii; 4°. vota et juramenta; 5°. alios casus diversos. — Cf. S. Alphons. Append, de privilegiis; et Horn. Ap. tract. 20, cap. 3. 603. Circa Censuras. —- § 1. In casibus publicis potest Ordi­ narius pœnas latæ sententiæ iure communi statutas remittere, exceptis : 1°. Casibus ad forum contentiosum deductis; 2°. Censuris Sedi Apostolicæ reservatis; 3°. Poenis inhabilitatis ad beneficia, officia, dignitates, mimera in Ecclesia, vocem activam et passivam eorumve privationis, sus­ pensionis perpetuæ, infamiæ iuris, privationis iuris patronatus et privilegii seu gratiae a Sede Apostolica concessae. § 2. In casibus vero occultis, firmo praescripto can. 2254 et 2290, potest Ordinarius poenas latæ sententiæ iure communi statutas per se vel per alium remittere, exceptis censuris specialissimo vel speciali modo Sedi Apostolicæ reservatis (Can. 2237). 604. Circa Irregularitates. — § 1. Licet Ordinariis per se vel per alium suos subditos dispensare ab irregularitatibus omnibus ex delicto occulto provenientibus, ea excepta de qua in can. 985, n. 4 aliave deducta ad forum iudiciale (Can. 990). 605. Circa Impedimenta Matrimonii. — Urgente mortis peri­ culo locorum Ordinarii possunt tum super forma servanda tum super omnibus et singulis impedimentis juris ecclesiastici, excepto impedimento ex sacro presbyteratu et affinitate in linea recta, con­ summato matrimonio, dispensare suos subditos ubique commo­ rantes et omnes actu in proprio territorio degentes. Cf. Can. 1043. Possunt iidem idem facere super eisdem impedimentis quoties impedimentum detegatur quando omnia jam sunt parata, nec matrimonium differri possit usque dum a Sancta Sede dispensatio obtineatur; imo in eodem periculo moræ hæc facultas valet pro convalidatione matrimonii. Cf. Can. 1045, §§ 1, 2. 606. Circa Vota et Juramenta. — Quoad subditos et peregrinos, vota non reservata, justa de causa, dispensare possunt, modo dis­ pensatio non lædat jus aliorum. Cf. Can. 1313, § 1. Et simili modo jusjurandum promissorium possunt irritare, dispensare, etc. Cf. Can. 1320. 607. Circa Casus Alios Particulares. — 1°. Dispensare pos­ sunt in rebus omnibus levioris momenti tum ex consuetudine tum quia recursus ad Papam esset nimis incommodus. 522 TRACTATUS X.-DE OBLIGATIONIBUS PARTICULARIBUS. 2°. In omnibus quæ communiter eveniunt, v. gr., in jejunio, in abstinentia, pro casibus et personis particularibus. 3°. In omnibus statutis seu legibus, etiam universalibus, quæ habeant clausulam dispensationem generaliter et sine restrictione permittentem, v. gr., donec dispensetur. 4°. Sibi suisque familiaribus eligendi sacerdotem confessionibus excipiendis, qui, si jurisdictione careat, eam ipso jure obtinet etiam quod spectat ad peccata et censuras, reservatas quoque, exceptis censuris S. Sedi specialissimo modo reservatas et illis quæ adnexæ sunt revelationi secreti S. Officii. Cf. Can. 349. Com­ prehenduntur casus Ordinario loci reservati. 5°. Privilegia Episcoporum inveniuntur in can. 349, § 1; 239, § 1, nn. 7-12, n. 2, nn. 3, 4, nn. 5, 6; 811, §2; 459, § 3, n. 3; 1028; 1043; 1045, § 1, 2; 1245; 469; 914; 534; 1532; 806; 822; 1006; 1043; 1245; 1304.1 PARS TERTIA DE PARTICULARIBUS RELIGIOSORUM OBLIGATIONIBUS Obligationes, quibus religiosi, qua tales, tenentur, reducuntur præsertim ad observantiam votorum et aliarum cujusque Ordinis regularum. Antequam autem dicatur de vi harum obligationum, præstat aliquid innuere de natura status religiosi, deque vocatione ad illum. CAPUT I DE NATURA STATUS RELIGIOSI 608. Status religiosus seu stabilis in communi vivendi modus, quo fideles, praeter communia præcepta, evangelica quoque consilia servanda per vota obedientiæ, castitatis et paupertatis suscipiunt, ab omnibus in honore habendus est (Can. 487). 609. In canonibus qui sequuntur, veniunt nomine : 1°. Religionis, societas, a legitima ecclesiastica auctoritate approbata, in qua sodales, secundum proprias ipsius societatis leges, vota publica, perpetua vel temporaria, elapso tamen tempore renovanda, nuncupant, atque ita ad evangelicam perfectionem tendunt ; 1 Cf. Addenda, p. 1117, n. GO, 61. PARS in. CAP. I.—DE NATURA STATUS RELIGIOSI. 523 2°. Ordinis, religio in qua vota sollemnia nuncupantur; Ccmgregationis monaslicœ, plurium monasteriorum sui juris inter se coniunctio sub eodem Superiore; religionis exemples, religio sive voto­ rum sollemnium sive simplicium, a iurisdictione Ordinarii loci subducta; Congregationis religiosos vel Congregationis simpliciter, religio in qua vota dumtaxat simplicia sive perpetua sive temporaria emittuntur ; 3°. Religionis iuris pontificii, religio quæ vel approbationem vel saltem laudis decretum ab Apostolica Sede est consecuta; iuris diœcesani, religio quæ ab Ordinariis erecta, hoc laudis decretum nondum obtinuit; 4°. Religionis clericalis, religio cuius plerique sodales sacerdotio augentur; secus est laicalis; 5°. Domzis religiosce, domus alicuius religionis in genere; domus regularis, domus Ordinis; domus formater, domus religiosa in qua sex saltem religiosi professi degunt, quorum, si agatur de religione clericali, quatuor saltem sint sacerdotes; 6°. Provincial, plurium religiosarum domorum inter se coniunctio sub eodem Superiore, partem eiusdem religionis constituens; 7°. Religiosorum, qui vota nuncuparunt in aliqua religione; religiosorum volonem simplicium, qui in Congregatione religiosa; regularium, qui in Ordine; sororum, religiosae votorum simplicium; monialium, religiosae votorum sollemnium aut, nisi ex rei natura vel ex contextu sermonis aliud constet, religiosae quarum vota ex instituto sunt sollemnia, sed pro aliquibus locis ex Apostolicæ Sedis præscripto sunt simplicia ; 8°. Superiorum maiorum, Abbas Primas, Abbas Superior Congre­ gationis monasticae, Abbas monasterii sui iuris, licet ad monasticam Congregationem pertinentis, supremus religionis Moderator, Supe­ rior provincialis, eorundem vicarii aliique ad instar provincialium potestatem habentes (Can. 488). Summi momenti est canon 489: Regulæ et particulares constitutiones singularum religionum, canonibus huius Codicis non contrariae, vim suam servant; quæ vero eisdem opponuntur, ab roga tæ sunt (Can. 489). § 1. Episcopi, non autem Vicarius Capitularis vel Vicarius Generalis, condere possunt Congregationes religiosas; sed eas ne condant neve condi sinant, inconsulta Sede Apostolica; quod si agatur de tertiariis in communi viventibus, requiritur præterea ut a supremo Moderatore primi Ordinis suæ religioni aggregentur. § 2. Congregatio iuris diœcesani, quamvis decursu temporis in plures dioeceses diffusa, usque tamen dum pontificiae approba- 524 TRACTATUS X,—DE OBLIGATIONIBUS PARTICULARIBUS. tionis aut laudis testimonio caruerit, remanet dicecesana, Ordinari­ orum jurisdictioni ad normam iuris plane subiecta. § 3. Nec nomen nec habitus religionis iam constitute assumi potest ab iis qui ad illam legitime non pertinent aut a nova religione (Can. 492).1 QUÆ SITA 610. Quær. 1°. Quisnam possit in religionem admitti? Resp. In religionem admitti potest quilibet catholicus qui nullo legitimo detineatur impedimento rectaque intentione movea­ tur, et ad religionis onera ferenda sit idoneus (Can. 538). Immunitas igitur ab obstaculis, recta intentio et idoneitas ad portanda onera sunt requisita ad admissionem. Constat horum trium necessitas ex ipsa natura rei de qua agitur. Quær. 2°. Quœnam sit lex relate ad postulatum juxta novum Codicem? Resp. § 1. In religionibus a votis perpetuis mulieres omnes et, si agatur de religione virorum, conversi, antequam ad novitiatum admittantur, postulatum ad sex saltem integros menses peragant; in religionibus vero a votis temporariis, ad necessi­ tatem et tempus postulatus quod attinet, standum constitution­ ibus. § 2. Superior major præscriptum postulatus tempus potest prorogare, non tamen ultra aliud semestre (Can. 539). § 1. Postulatus peragi debet vel in domo novitiatus vel in alia religionis domo in qua disciplina secundum constitutiones accurate servetur sub speciali cura probati religiosi. § 2. Postulantes vestem induant modestam ac diversam a veste novitiorum. § 3. In monasteriis monialium adspirantes, dum postulatum peragunt, lege clausuræ tenentur (Can. 540). Postulantes, antequam novitiatum incipiant, exercitiis spi­ ritualibus vacent per octo saltem integros dies; et, iuxta prudens confessarii judicium, praemittant generalem anteactæ vite confessionem (Can. 541). Distinctio igitur fit inter religiones a votis perpetuis et religi­ ones a votis temporariis: in his standum est constitutionibus, tum quoad necessitatem tum quoad durationem postulatus; in istis, mulieres et viri conversi sex mensium postulatum facere tenentur. Hoc tempus prorogare non vero ultra aliud semestre potest superior major. 1 Cf. Addenda, p. 11 IS, n. 62. PARS III. CAP. I.—DE NATURA STATUS RELIGIOSI. 525 Faciendus est postulatus vel in novitiatu, vel in alia domo ubi disciplina viget sub cura probati religiosi. Vestes modestæ sint, diversæ a veste novitiatus. In monasteriis rnonialium adspirantes clausuræ lege tenentur. Ante novitiatum postu­ lantes exercitia spiritualia per octo solidos dies peragant et judicio confessarii instituant confessionem generalem. Quær. 3°. Quinam invalide et quinam illicite ad novitiatum admittantur. Resp. Firmo præscripto can. 539-541, aliisque in propriis cuiusque religionis constitutionibus, 1°. Invalide ad novitiatum admittuntur: Qui sectæ acatholicæ adhæserunt; Qui ætatem ad novitiatum requisitam non habent; Qui religionem ingrediuntur vi, metu gravi aut dolo inducti, vel quos Superior eodem modo inductus recipit; Coniux, durante matrimonio ; Qui obstringuntur vel obstricti fuerunt vinculo professionis religiosæ ; Hi quibus imminet poena ob grave delictum commissum de quo accusati sunt vel accusari possunt; Episcopus sive residentiahs sive titularis, licet a Romano Pontifice sit tantum designatus ; Clerici qui ex instituto Sanctæ Sedis iureiurando tenentur operam suam navare in bonum suæ dioecesis vel missionum, pro eo tempore quo iurisiurandi obligatio perdurat. 2°. Illicite, sed valide admittuntur: Clerici in sacris constituti, inconsulto loci Ordinario aut eodem contradicente ex eo quod eorum discessus in grave animarum detrimentum cedat, quod aliter vitari minime possit; Aere alieno gravati qui solvendo pares non sint; Reddendæ rationi obnoxii aut aliis sæcularibus negotiis impli­ cati, ex quibus lites et molestias religio timere possit; Filii qui parentibus, idest patri vel matri, avo vel aviæ, in gravi necessitate constitutis opitulari debent, et parentes quorum opera sit ad liberos alendos vel educandos necessaria; Ad sacerdotium in religione destinati, a quo tamen removean­ tur irregularitate aliove canonico impedimento ; Orientales in latinis religionibus sine venia scripto data Sacrae Congregationis pro Ecclesia Orientali (Can. 542). Invaliditas oritur primo ex eo quod quis alicui sectæ prius adhæserit acatholicæ. Acatholici in novo Codice vocantur vel bap- 526 TRACTATUS X.—DE OBLIGATIONIBUS PARTICULARIBUS. tizati vel non baptizati, extra Ecclesiam catholicam baptizat! et alicui sectæ adhærcntes, in Ecclesia catholica baptizati ab eaque postea deficientes et alicui sectæ adhærcntes; nullibi baptizati sed alicui sectæ adhærcntes, puta Quakerorum, Unitariorum. Verba qui sectæ acatholicæ adhæserunt canonis 542 non sunt intclligenda de iis, qui Dei gratia moti ex hæresi vel schismate, in quibus nati sunt, ad Ecclesiam pervenerint, sed de iis qui a fide defecerunt et sectæ acatholicæ adhæserunt. Ita C. A. C. C. A. L, 16 Oct. 1919. Quær. 4°. professionem? Apud quos sit jus admittendi ad novitiatum et ad Resp. Ius admittendi ad novitiatum et subsequentem pro­ fessionem religiosam tam temporariam quam perpetuam pertinet ad Superiores maiores cum suffragio Consilii seu Capituli, secun­ dum peculiares cuiusque religionis constitutiones (Can. 543). Quær. 5°. Quale testimonium exhibere debeant aspirantes? Resp. § 1. In quavis religione omnes adspirantes, ante­ quam admittantur, exhibere debent testimonium recepti bap­ tismatis et confirmationis. § 2. Adspirantes viri debent praeterea testimoniales litteras exhibere Ordinarii originis ac cuiusque loci in quo, post expletum decimum quartum ætatis annum, morati sint ultra annum moraliter continuum, sublato quolibet contrario privilegio. § 3. Si agatur de admittendis illis qui in Seminario, collegio vel alius religionis postulatu aut novitiatu fuerunt, requiruntur praeterea litterae testimoniales, datae pro diversis casibus a rectore Seminarii vel collegii, audito Ordinario loci, aut a maiore religionis Superiore. § 4. Pro clericis admittendis, praeter testimonium ordina­ tionis, sufficiunt litteræ testimoniales Ordinariorum in quorum dioecesibus post ordinationem ultra annum moraliter continuum sint commorati, salvo præscripto § 3. § 5. Religioso professo, ad aliam religionem ex apostolico induito transeunti, satis est testimonium Superioris maioris prioris religionis. § 6. Præter hæc testimonia a iure requisita, possunt Superi­ ores, quibus ius est adspirantes in religionem cooptandi, alia quoque exigere, quæ ipsis ad hunc finem necessaria aut oppor­ tuna videantur. § 7. Mulieres denique ne recipiantur, nisi præmissis accuratis investigationibus circa earum indolem et mores, firmo præ­ scripto §3 (Can. 544). ;· ΐ·ί PARS III. CAP. L—DE NATURA STATUS RELIGIOSI. 527 § 1. Qui litteras testimoniales ex præscripto iuris dare debent, eas non ipsis adspirantibus, sed Superioribus religiosis dent gratuito intra trimestre spatium ab earum requisitione, sigillo clausas et, si agatur de illis qui in Seminario, collegio vel alius religionis postulatu aut novitiatu fuerint, a Superiore iuramento firmatas. § 2. Si ob graves rationes indicaverint se eis respondere non posse, causas Apostolicæ Sedi intra idem tempus exponant. § 3. Si reposuerint adspirantem satis non esse sibi cognitum, per aliam accuratam investigationem ac fide dignam relationem Superior religiosus suppleat; si vero nil reposuerint, Superior requirens de non recepta responsione Sanctam Sedem certiorem reddat. , J § 4. In suis litteris testimonialibus, postquam diligentem investigationem, etiam per secretas notitias, instituerint, referre debent, graviter eorum conscientia onerata super veritate exposi­ torum, de adspirantis natalibus, moribus, ingenio, vita, fama, conditione, scientia; sitne inquisitus, aliqua censura, irregulari­ tate aut alio canonico impedimento irretitus, num propria familia eius auxilio indigeat, et tandem, si agatur de illis qui in Seminario, collegio, aut alius religionis postulatu aut novitiatu fuerint, quanam de causa dimissi sint vel sponte discesserint (Can. 545). Quær. 6°. Quando novitiatus incipiat et quœnam requirantur id ipsius validitatem? Resp. Novitiatus incipit susceptione habitus, vel alio modo in constitutionibus præscripto (Can. 553). § 1. Præter alia quæ in can. 542 ad novitiatus validitatem enumerantur, novitiatus ut valeat, peragi debet : 1°. Post completum decimum quintum saltem aetatis annum; 2°. Per annum integrum et continuum;1 3°. In domo novitiatus. § 2. Si longius tempus in constitutionibus pro novitiatu prae­ scribatur, illud ad validitatem professionis non requiritur, nisi in eisdem constitutionibus aliud expresse dicatur (Can. 555).1 Novitiatus incipit modo in religione præscripto; peragi debet ad validitatem post decimum quintum annum completum, in domo novitiatus, pei' annum integrum et continuum. Sine his tribus vel ullo ex ipsis novitiatus non valide peragitur; ætas minima est decimus quintus annus completus; domus resident iæ domus novitiatus; tempus minimum et necessarium, annus unus completus et continuus. 1 Cf. Addenda, p. 1118, n. 63, 64. 528 TRACTATUS X.—DE OBLIGATIONIBUS PARTICULARIBUS. Quær. 7°. Quid de interruptione novitiatus dicendum sit? Resp. § 1. Novitiatus interrumpitur, ita ut denuo incipi­ endus ac perficiendus sit, si novitius, a Superiore dimissus, e domo exierit, aut domum sine illius licentia non reversurus deseruerit, aut extra domum, etsi reversurus, ultra triginta dies sive continuos sive non continuos permanserit quacunque ex causa, etiam de Superiorum licentia.1 § 2. Si novitius ultra quindecim, sed non ultra triginta dies etiam non continuos, de Superiorum licentia vel vi coactus extra domus septa permanserit sub Superioris obedientia, ad validi­ tatem novitiatus necesse et satis est dies hoc modo transactos supplere; si non ultra quindecim dies, supplementum potest a Superioribus præscribi, sed non est ad validitatem necessarium. § 3. Superiores licentiam manendi extra septa novitiatus, nisi iusta et gravi de causa, ne impertiant. § 4. Si novitius a Superioribus in aliam novitiatus domum eiusdem religionis transferatur, novitiatus non interrumpitur (Can. 556).1 Quær. 8°. Quænam requirantur ad valorem professionis? Resp. § 1. Ad validitatem cuiusvis religiosæ professionis requiritur ut: 1°. Qui eam emissurus est, legitimam aetatem habeat ad normam can. 573; 2°. Eum ad professionem admittat legitimus Superior secun­ dum constitutiones; 3°. Novitiatus validus ad normam can. 555 praecesserit; 4°. Professio sine vi aut metu gravi aut dolo emittatur; 5°. Sit expressa; 6°. A legitimo Superiore secundum constitutiones per se vel per alium recipiatur. § 2. Ad validitatem vero professionis perpetuae sive sollemnis sive simplicis, requiritur insuper ut praecesserit professio simplex temporaria ad normam can. 574 (Can. 572). Quær. 9°. Quænam œtas ad professionem requiratur? Resp. Quilibet professionem religiosam emissurus oportet ut decimum sextum aetatis annum expleverit, si de temporaria professione agatur; vicesimum primum, si de perpetua sive sollemni, sive simplici (Can. 573). Non expleto decimo sexto anno ætatis, nulla professio est valida, ad quam iste annus completus exigitur, si nempe agatur 1 Cf. Addenda, p. 1118, n. 65, 66. PARS III. CAP. I.—DE NATURA STATUS RELIGIOSI 529 de temporaria professione; ast si de perpetua, sive simplici sive sollemni, annus vicesimus primus et quidem completus. Quær. 10°. An, exacto novitiatu, statim novitius ad professionem admittendus sit? Resp. § 2. Exacto novitiatu, si iudicetur idoneus, novitius ad professionem admittatur, secus dimittatur; si dubium supersit sitne idoneus, potest a Superioribus maioribus probationis tem­ pus, non tamen ultra sex menses, prorogari (Can. 571). Quær. 11°. An professioni sollemni et perpetuos semper prae­ mittenda sit professio temporaria simplex? Resp. § 1. In quolibet Ordine tam virorum quam mulierum et in qualibet Congregatione quæ vota perpetua habeat, novitius post expletum novitiatum, in ipsa novitiatus domo debet votis perpetuis, sive sollemnibus sive simplicibus, præmittere, salvo præscripto can. 634, votorum simplicium professionem ad trien­ nium valituram, vel ad longius tempus, si ætas ad perpetuam professionem requisita longius distet, nisi constitutiones exigant annuales professiones. § 2. Hoc tempus legitimus Superior potest, renovata a reli­ gioso temporaria professione, prorogare, non tamen ultra aliud triennium (Can. 574). Quær. 12°. dum sil? Exacto professionis temporanee tempore, quid faci- Resp. § 1. Exacto professionis temporariæ tempore, religi­ osus, ad normam can. 637, vel emittat perpetuam professionem, sollemnem vel simplicem secundum constitutiones, vel ad saeculum redeat; sed etiam, durante tempore professionis tem­ porariæ, potest, si dignus non habeatur qui vota perpetua nuncu­ pet, dimitti a legitimo Superiore ad normam can. 647 (Can. 575). Ecclesiæ summa cura est in salvanda libertate subditi voven­ tis, ne inviti religiosam ducant vitam. Quær. 13°. Elapso tempore ad quod vota nuncupata sunt, an Malim renovatio facienda sit? Resp. Nulla est interponenda mora renovationi votorum, elapso tempore ad quod nuncupata sunt. Imo superioribus fac­ ultas est permittendi ut renovatio per aliquod tempus, non tamen ultra mensem, anticipetur. Cf. Can. 577. 530 TRACTAMUS X.—DE OBLIGATIONIBUS PARTICULARIBUS. Quær. 14°. An professi vota simplicia temporaria fruantur privilegiis, etc., et teneantur obligationibus aliorum professorum a votis perpetuis et sollemnibus? Resp. Professi a votis temporariis, de quibus in can. 574: 1°. Fruuntur iisdem indulgentiis, privilegiis et spiritualibus gratiis, quibus gaudent professi a votis sollemnibus aut professi a votis simplicibus perpetuis ; et si morte praeveniantur, ad eadem suffragia ius habent; 2°. Eadem obligatione tenentur observandi regulas et con­ stitutiones, sed, ubi viget chori obligatio, divini officii privatim recitandi lege non obstringuntur, nisi sint in sacris constituti aut aliud constitutiones expresse praescribant; 3°. Voce activa et passiva carent, nisi aliud in constitutionibus expresse caveatur; tempus autem praescriptum ad fruendum voce activa et passiva, silentibus constitutionibus, computetur a prima professione (Can. 578). Quær. 15°. Ad quid teneatur Episcopus quoad puellas reli­ gionem ingressuras? 9 Resp. Antistita Ordinarium loci, duobus saltem mensibus ante, certiorem facere debet de proxima admissione ad novitiatum et ad professionem tum temporariam tum perpetuam sive sollem­ nem sive simplicem. Ordinarius loci vel eo absente aut impedito, sacerdos deputatus, voluntatem adspirantis saltem triginta diebus ante novitiatum et ante professionem ut supra, exploret, num ea coacta seductave sit, an sciat quid agat; si de pia ejus ac libera voluntate constiterit, tunc adspirans ad novitiatum vel novitia ad professionem admitti poterit. Cf. Can. 552; S. C. de Religiosis, 19 Jan., 1909. Ecclesia vult ut authentice constet de eo quod adspirans non fuerit coacta, et quod intelligat quid agat; tunc tantum licet eam ad novitiatum vel ad professionem admit­ tere, quando adspirantis et libertas et cognitio plane patescunt. Quær. 16°. Quomodo afficiat professio actus volis contrarios? Resp. Simplex professio, temporaria sit vel perpetua, actus votis contrarios reddit illicitos, sed non invalidos, nisi aliud expresse cautum fuerit; professio autem sollemnis, si sint irri­ tabiles, etiam invalidos (Can. 579). Habemus exemplum prioris relate ad eos qui v.g. in aliqua congregatione religiosa cum simplicibus votis tantum, licet per­ petuis, ineunt matrimonium absque dispensatione—matrimo­ nium est validum, licet gravissimum sane peccatum; si vero PARS III. CAP. I.—DE NATURA STATUS RELIGIOSI. 531 Scholasticus Societatis Jesu cum votis suis simplicibus per­ petuis idem faceret, matrimonium esset invalidum. Cf. Const. Ascendente Domino, Greg. XIII. Quær. 17°. Quibus mediis et quanam sub obligatione teneatur Religiosus tendere ad perfectionem? Resp. Tenetur tendere primario per media essentialia status religiosi, nempe per observantiam trium votorum paupertatis, castitatis et obedientiæ. Et quoniam obligatio tendendi ad perfectionem gravis est vi status, in quo invenitur, graviter peccabit, si in re gravi vota illa infringat. Secundario autem tenetur tendere ad perfectionem etiam per media accidentalia, scilicet per proprias Ordinis regulas; et graviter peccabit, si eas infringat ex contemptu formali, nempe ipsarum auctoritatem qua talem, et cognitam sapientiam aspernendo. Secus vero si eas violet concupiscentia ductus, vel quia putat eas sibi non esse necessarias ad salutem, vel si cogitet eas non præcipi sub gravi. — Cf. S. Alphons. n. 10. Quær. 18°. An peccet graviter Religiosus qui intendit servare tantum mandata obligantia sub gravi, et de ceteris nullatenus curare? Resp. Neg., probabilius, et ratio est, quia eo ipso quod Religiosus velit plura illa adimplere quæ obligant sub gravi, jam tendit ad perfectionem, cum velit adimplere plura quæ respectu aliorum non obligant sed sunt mere consilii. Hanc sententiam S. Alphonsus vocat communiorem et probabiliorem; attamen advertit Religiosum ita dispositum in gravi peccandi mortaliter periculo versari posse ex aliis capitibus, v. gr., ratione periculi transgrediendi vota vel grave damnum inferendi Re­ ligioni quoad disciplinam, etc. — Cf. S. Alphons. nn. 10 et seq. — Bouix, de Regul. vol. 2, pp. 550 et 551. Quær. 19°. An vel quatenus obliget sub peccato regula dis­ tributive sumpta seu attentis singulis regulis in particulari? Resp. In plerisque Ordinibus regula, gencratim loquendo et per se, non obligat sub peccato, ne veniali quidem. Constat ex ipsis constitutionibus variorum Ordinum et ex communi inter­ pretatione theologorum. Excipiendi sunt Ordines in quibus constitutiones oppositum expresse statuunt. — Dixi 1 °, generatim loquendo, quia quæcumque cadunt sub votis aut præceptis expressis superiorum, non carent culpa, et quidem gravi pro gravitate materiæ, ut infra de votis dicemus. — Dixi 2°. per se; quia theologi docent, transgressionem regulæ rarissime omni 532 TRACTATUS X—DE OBLIGATIONIBUS PARTICULARIBUS. culpa ob rationes extrinsecas vacare, quia fere semper aderit culpa aliqua ratione negligentiæ, concupiscentiæ, scandali, pigritiæ aut alterius cujuslibet motus inordinati. — Cf. S. Al­ phons. ibid. Quær. 20°. Ad quid teneatur novitius relate ad cessionem administrationis bonorum et ad testamentum? Resp. § 1. Ante professionem votorum simplicium sive temporariorum sive perpetuorum novitius debet, ad totum tem­ pus quo simplicibus votis adstringetur, bonorum suorum administrationem cedere cui maluerit et, nisi constitutiones aliud ferant, de eorundem usu et usufructu libere disponere. § 2. Ea cessio ac dispositio, si praetermissa fuerit ob defectum bonorum et hæc postea supervenerint, aut si facta fuerit et postea alia bona quovis titulo obvenerint, fiat aut iteretur secundum normas § 1 statutas, non obstante simplici professione emissa. § 3 Novitius in Congregatione religiosa ante professionem votorum temporariorum testamentum de bonis præsentibus vel forte obventuris libere condat (Can. 569). Integer novitiatus peragatur in habitu quem constitutiones pro novitiis præscribunt, nisi speciales locorum circumstantis aliud exigant (Can. 557). CAPUT II DE VOCATIONE RELIGIOSA 611. Dico. Certe Christus voluit ut in suo regno sit status paupertatis voluntariæ, coelibatus et obedientiæ. Ipse enim Dominus demonstrat viam qua quis ad vitam ingrediatur et qua perfectionem assequatur. “ Si vis ad vitam ingredi serva man­ data.” Matt, xix, 17. His verbis præmisit al a: “ Unus est bonus, Deus”: observantia mandatorum indigitatur ut neces­ saria ut quis summi boni, Dei, fiat particeps. Et juveni quae­ renti: “Quæ?” (scilicet, mandata), Dominus ea explanat. Re­ spondenti juveni se omnia hæc a juventute sua custodisse, et petenti: “Quid adhuc mihi deest?” ait Jesus, “si vis perfectus esse, vende quæ habes, et da pauperibus et habebis thesaurum in coelo et veni sequere me.” Duo igitur hic Dominus exponit, duos nempe status in regno suo, unum omnibus injunctum, alterum ipsis volun­ tarium, observantiam mandatorum, voluntariam susceptionem paupertatis, coelibatus (nam qui omnia sua vendit et pretium dat pauperibus, non potest matrimonium inire), et obedientiæ, “veni sequere me.” Dicit igitur juveni: si vis supplere quod tibi deest PAILS III. CAP. II.—DE VOCATIONE RELIGIOSA. 533 et ad perfectionem venire tibi demonstro nunc viam: “vende, da pauperibus ” et, ne timeas, præmium tibi propono “ thesaurum in cœlo, et veni sequere me.” Itaque voluntatem juvenis excitat hoc thesauro et perfectionis assecutione ipsi oriunda ex pau­ pertate voluntaria, cœli bat u et obedientia quadam excellenti sub jugo Christi. — Cf. v. 12. Vult igitur Christus ut talis status sit in Ecclesia. Jam age hæc omnia corda hominum mira efficacia percellunt. — Cf. Com­ ment. in Evang. sec. S. Matth.; Knabenbauer, pp. 154 et seq. Note­ tur inter hanc Christi doctrinam de via perfectiore in suo regno et doctrinam de matrimonio et virginitate (xix, 1-12) commemorari ab Evangelista Domini Nostri tenerrimum amorem erga parvulos: talium enim est regnum coelorum. Facile isti res Dei in corde recon­ dunt. Sinite parvulos ad me venire. Veniet tempus quando multi ex ipsis respondere sibi debebunt, an Christum communi potius quam perfectiori via sequantur oporteat. Duodennis et vitam agens Apostolicam dedit iis exemplum efficacissimum, dabit et gratiam. Ipsis etiam electio est facienda inter has vias: “Do­ mine, quid vis ut faciam?” Voluntas Dei, non nostra, est norma cujusvis Christiani. Recta intentione divini servitii opus est præsertim in statu vitæ eligendo. Ideoque electurus se pro viribus liberet necesse est ab omni inordinata affectu, nec quidpiam velit nisi quod de sursum sit. His positis quomodo sciet juvenis quid sit beneplacens Dei voluntas? À’ariis modis Dominus Noster voluntatem suam in hac re hominibus demonstrat. Primo quidem, ita hoc facit ut de ipsa dubitatio adesse nequeat — quod accidit in casu Sancti Pauli, Sancti Matthæi et aliorum in Ecclesia Dei. Hæc via est extraordinaria nec omnibus expect anda. Secundo, quando animus inspirationibus et motionibus agitur ita ut fere nullo mentis discursu voluntas feratur in Dei servitium; sed in hac methodo nimis magnæ oriri queunt difficultates. Tandem tertium manet ordinarium, ab illusionibus securius et tutius, quando nempe aliquis animo tranquillo quaesitum: quid faciam? an statum religiosum sequar? serio considerat (a) ponderando commoda et incommoda sibi ex eo provenientia; desumendo ex desiderio servitii divini rationes pro statu et contra eum; nec admittendo respectus mere humanos; sistendo se in indifferentia cordis; lumen a Deo petat; videat tunc in quamnam partem magis se inclinet ratio, et demum illam partem eligat, Vel idem animo tranquillo, (b) sibi proponat virum hucusque incognitum qui petat consilium in hac re; hujus desiderando perfectionem, statum hunc ipsi seligit, eumdem sibi optimum fore ducat; vel idem eadem animi tranquillitate (c) se ipsum in articulo mortis 534 TRACTATUS X—DE OBLIGATIONIBUS PARTICULARIBUS. aut in die judicii sistat, interrogetque quamnam viam tunc vellet tenuisse, desideratamque sibi nunc sumat: nam sincere voca­ tionem suam illam habere poterit quam ponderatio ista et oratio sub (a), vel consilium istud sub (b), vel decupita via sub (c), indigitat. Vocatio igitur divina videtur dici posse beneplacitum divinum homini moraliter secure manifestatum lumine rationis adjutœ fide: in ipso homine est c mplexus rectœ intentionis, donorum naturalium et super naturalium quibus aptus esse videatur ad munia status re­ ligiosi rite obeunda. Ast horum omnium judicium in hoc vel isto casu est apud Superiores, ita ut eorum assensus et admissio candi­ dati sit veluti auctoritativum complementum et perfectio voca­ tionis religiosæ. QUÆ SITA 612. Quær. 1°. An vel quomodo peccet qui se ad Religionem vocatum sentiens, divinæ vocationi non obsequitur? Resp. Per se et rigorose loquendo, nullatenus peccat; quia divina consilia nullam imponunt obligationem, cum in hoc praecise a praeceptis differant. Vix tamen excusari ab aliqua culpa potest ob periculum aeternae salutis, cui se committit. Imo non excusaretur a peccato gravi, qui persuasum haberet, unicum medium salutis aeternae adipiscendae hoc ipsi superesse, ut a mundi periculis aufugiat. — At vero suntne in malo statu illi qui, certi moraliter de vocatione divina ad Religionem, nituntur sibi persuadere, se salutem suam aeque facile consequi posse manendo in saeculo vel ad illud redeundo? Non videtur dubitandum, quin isti magno discrimini salutis se exponant; quia, manendo in sæculo contrai Dei vocationem, scmet speciali­ bus illis privant auxiliis, quæ Dei providential ipsis m Religione præparaverat, et ideo difficulter saeculi tentationibus resistent. — Cf. S. Alphons. n. 78. Alii tamen mitius judicant. Quær. 2°. An peccent graviter parentes vel superiores, qui avertunt filios vel subditos a statu religioso? Resp. Affirm., et quidem contra justitiam, si eos avertunt per minas, vim, fraudes, etc.; contra caritatem autem, si tan­ tum preces et suasiones adhibent. Ratio est, quia eos magno bono privant et multis damnis cumulant. Non peccant tamen parentes qui se opponunt, ad tempus, piis desideriis filiorum juniorum ad constantiam eorum probandam vel ob aliam justam causam. Attamen hac in re ad vitandas hallucinationes consiliis confessarii aut viri probi ac docti stare debent. — Cf. S. Al­ phons. n. 77. PARS 111. CAP. III.—DE OBLIGATIONIBUS VOTORUM- 535 Quær. 3°. Quœnam sint signa vocationis religiosœ? Resp. Generatim lo,ucndo, seu juxta providentiam ordi­ nariam, duo requiruntur et sufficiunt ad vocationem divinam probandam, scilicet debita aptitude, et voluntatis propensio. 1°. Apt ludo intel igitur idoneitas ad statum religiosum in genere et in particulari ad observantiam talis Ordinis propriam. Consistit autem in recto præsertim judicio, in indole bona, in animo submisso obedientiæ jugo, in scientia relative sufficienti, et in carentia defectuum corporis et animi, qui rationi hujus vitæ repugnant. 2°. Inclinatio constans et recta, quæ proinde non sit fre­ quentibus mutationibus obnoxia, non obstante alioquin quapiam præterita tergiversatione ex dæmonis tentâtionibus exorta vel ex quadam naturæ repugnantia. Non tamen requiritur ut inclinatio ex spontaneitate seu propensione magis quam ex intima animi persuasione procedat. Porro inclinatio illa recta esse debet, rocedere sc licet ex intentione pura, ex mero de­ siderio salutem facilius consequendi, majorem Dei gloriam vel etiam animarum salutem procurandi, etc. Dixi generatim lo uendo seu in providentia ordinaria; quia adsunt evidentiora vocationis signa, nempe: 1°. divina revelatio, ut vocatus est S. Aloisius Gonzaga, S. Stanislaus Kostka, etc.; 2°. inspiratio singularis, quæ consistit in interno motu, quo quis vehementer ad vitam perfectiorem impellitur et quasi attrahitur. CAPUT III i DE OBLIGATIONIBUS VOTORUM ARTICULUS I DE VOTO PAUPERTATIS I i 613. Dico. 1°. Religiosus voto sollemni paupertatis obstrictus, saltem vi legis ecclesiastic», ac proinde, seclusa Romani Pontificis dispensatione, omnino incapax est in particulari seu personaliter cujuslibct dominii rei temporalis pretio æstimabilis, etiam de licentia superioris.— Dixi personaliter, quia communitas potest bona acquirere et possidere sive per se sive per subditos, nisi ob­ stent ejus constitutiones. Hinc pervulgatum axioma juris canonici: “Quidquid Monachus acquirit, non sibi, sed monasterio acquirit.” — Constat ex Cone. Trid. sess. 25, cap. 2. 536 TRACTATUS X.—DE OBLIGATIONIBUS PARTICULARIBUS. Dico 2°. Religiosus simplici voto paupertatis ligatus potest quidem dominium directum bonorum habere; sed nihil de ipsis sine superioris licentia particulari vel generali disponere licite potest, quamvis possit valide. — Cf. S. Alphons. nn. 18 et seq. QUÆSITA 614. Quær. 1°. Quodnam sit discrimen inter votum et virtutem paupertatis? Resp. Votum respicit tantum actus externos proprietatis; virtus vero ad internos cordis affectus etiam extenditur. Voti enim objectum est Religiosum bonis temporalibus exterius exspoliare. Virtus autem pro fine habet omnem inordinatum cordis affectum erga res terrenas penitus rescindere. Votum igitur paupertatis est veluti medium ad virtutem, quæ est finis obtinendus, ac proinde virtus paupertatis multo latius patet quam votum: quoties enim quis votum infringit, simul et vir­ tutem lædit ; non autem vice versa. — Dixi votum afficere solos actus proprietatis externos; attamen violari posset votum per actum internuum, qui actum externum respiceret et attingeret, scilicet per desiderium agendi externe contra votum; siquidem desiderium induit omnem malitiam et speciem actus externi, ut dictum est in tractatu de peccatis, n. 136. Quær. 2°. Ad quænam se extendat dominium directum Re­ ligiosi non solemniter professi? Resp. § 1. Quilibet professus a votis simplicibus, sive per­ petuis sive temporariis, nisi aliud in constitutionibus cautum sit, conservat proprietatem bonorum suorum et capacitatem alia bona acquirendi, salvis quæ in can. 569 præscripta sunt. § 2. Quidquid autem industria sua vel intuitu religionis acquirit, religioni acquirit. § 3. Cessionem vel dispositionem de qua in can. 569, § 2, professus mutare potest non quidem proprio arbitrio, nisi con­ stitutiones id sinant, sed de supremi Moderatoris licentia, aut, si de monialibus agatur, de licentia Ordinarii loci et, si monas­ terium regularibus obnoxium sit, Superioris regularis, dummodo mutatio, saltem de notabili bonorum parte, non fiat in favorem religionis; per discessum autem a religione eiusmodi cessio ac dispositio habere vim desinit (Can. 580).1 — Cf. Supra, n. 611, Q. 20. Quær. 3°. An Religiosus absque superioris licentia manuscripta propria servare, et alio transferre possit? 1 Cf. Addenda, p. 1118, n. 67. PARS III. CAP. III.—DE OBLIGATIONIBUS VOTORUM. 537 Resp. Affirm., juxta communem sententiam; manuscripta enim, utpote partus ingenii, habentur ut aliquid spirituale. Praeterea pertinent ad scientiam, quæ non cadit sub voto pau­ pertatis; sed ratio potior est, quia sic fert communis et recepta inter Regulares consuetudo. Et idem dicendum juxta multos de Sanctorum Reliquiis. — Cf. S. Alphons. n. 14. Quær. 4°. An peccet contra votum paupertatis Religiosus, si quid de rebus ad determinatum usum concessis in alium usum im­ pendat? Resp. Affirm., et ratio est, quia in his Religiosus habet tantum usum facti, idque precario, quamdiu superiori videbitur. Est autem actus proprietatis seu dominii de re aliqua ad pro­ prium arbitrium disponere, et alioqui voluntas seu licentia su­ perioris, nisi aliud manifestum sit, ad usum assignatum re­ stringitur. Quare nequit Religiosus, sine licentia, aliis donare aut quomodocumque alienare quæ parcius vivendo sibi subtra­ hit ex rebus ad usum concessis. — Cf. S. Alphons. nn. 19 et 23. Quær. 5°. An peccet contra votum paupertatis Religiosus, qui accipi ab extraneo pecuniam in pia opera ad libitum impendendam? Resp. Affirm., si eam sibi absolute datam accipiat, ut proprio nomine elargiatur. Ratio est, quia sic agendo, Religiosus faceret actum proprietatis. Secus autem dicendum si eam acciperet quatenus distribuendam nomine donatoris, etiamsi ipsi relinquatur facultas eligendi pauperes vel pium aliquod opus aut quantum sit distribuendum; et a fortiori si hujusmodi facultas ei non relinquitur. Ratio est, quia tunc Religiosus faceret quidem actum prudentiae, sed non proprietatis; esset nempe veluti canalis ac mandatorius donatoris. Hinc non peccat contra votum paupertatis Religiosus, qui ab extraneo accipit pecuniam erogandam tali pauperi, tali monasterio, ecclesiæ, tali causæ piæ, etc. Imo nec peccat, si ipse sine licentia superi­ oris ab extraneo postulat pecuniam alteri determinato traden­ dam, quamvis, si agatur de re magni momenti, suadet prudentia et requirit rectus ordo réligiosæ disciplinæ, ut subditus nihil peragat, nisi prius assensum superioris obtinuerit; etiamsi violandæ paupertatis periculum nullum incurrat. — Cf. Sanchez, Decal, lib. 7, cap. 30. — Lugo, de just, et jure, disp. 3, n. 155.— Salmant. de Restit. cap. 6, n. 15. — Baller, not. (a) p. 97; not. (a) p. 99; et not. (b) p. 104. Quær. 6°. An peccet contra votum paupertatis Religiosus, qui ea recusat, quæ sibi ab extraneis offeruntur? 538 TRACTATUS X—DE OBLIGATIONIBUS PARTICULARIBUS. Resp. Neg., si agatur de meris donationibus, eleemosynis aut muneribus, ad quæ jus strictum non habeat. Ratio est, quia votum paupertatis non obligat ad recipienda ea quæ non­ dum acquisivit, seu ad quæ jus strictum neque ipse neque monas­ terium habet. Attamen si Religiosus nullam habeat rationem recusandi, peccat contra caritatem impediendo bonum suæ Religionis. — Secus vero respondendum si agatur de rebus debitis titulo justitiæ vel donatis quidem sed jam acceptatis; nam posita acceptatione, immediate monasterium jus acquirit,— Cf. S. Alphons. n. 20. Quær. 7°. An peccet non sovum contra votum paupertatis, sed etiam contra justitiam, Religiosus qui indebite res monasterii expendit vel absumit? Resp. Si expendat vel absumar absque ulla neque etiam tacita vel præsumpta superioris licentia, violatæ justitiæ reus est, quia verum furtum committit, rem alienam in proprium usum convertendo contra rationabilem domini voluntatem. Si autem expendat vel absumat, permittente seu connivente superiore, sed in usus illicitos aut notabiliter superfluos, peccat certo contra votum; an vero peccet contra justitiam, controvertitur. Affirmat S. Alphonsus cum aliis, quia talis licentia invalida est et irrita; superior enim non est dominus, sed sim­ plex administrator bonorum monasterii. Negant de Lugo, Elbel et alii plures, quia, licet Prælatus sit administrator tantum bonorum, nullo jure, universali saltem, constat, voluisse ipsum dominum, communitatem nempe vel Ordinem religiosum, invalidare ejusmodi licentiam, quamvis eam omnino improbet. Utraque sententia videtur probabilis. — Cf. S. Alphons. n. 30. Quær. 8°. Quœnam materia censenda sit gravis in violatione voti paupertatis? Resp. 1°. In peccatis, quæ sunt simul contra religionem et justitiam, generatim loquendo, ea habenda est ut gravis materia, quæ peccatum mortale in furto constituit; et quamvis pauci quidam theologi dicant eam tantum materiam gravem esse, quæ censetur gravis in furtis filiorumfamilias, nempe materiam circiter duplo majorem ac in furtis adversus extraneos, hoc tamen nullo modo videtur admittendum. Ratio est, quia filii in spe sunt bonorum patrisfamilias, non autem Religiosi. Insu­ per magis, et quidem rationabiliter, inviti sunt superiores quoad furta subditorum, quam parentes de furtis filiorum. Præterea detrimenta graviora sequuntur quoad animam in prioribus, PARS III. CAP. III.—DE OBLIGATIONIBUS VOTORUM. 539 quam in posterioribus. — Cf. S. Alphons. η. 24. — Lugo, de just, el jure, disp. 3, n. 172. — Sanchez, Decal, lib. 7, cap. 20, n. 3. Ut autem judicetur de gravitate materiæ in Religiosorum furtis, advertendum est, monasteria mediocriter opulenta com­ muniter dominis privatis sat opulentis æquiparari. Hinc eadem ac pro illis mensura generatim materiam gravem constituit. Si autem sint valde opulenta, major quantitas requiritur. Major etiam requirenda est, si Religiosus res monasterii in usum pro­ prium usurpet vel aliis ejusdem communitatis donet, quam si in extraneos easdem erogaret, quia sic ea domi remanent. Major etiam in furtis minutis, quæ insuper interposito notabili intervallo in gravem materiam non coalescunt. Major iterum in esculentis, ut de famulis diximus. Resp. 2°. In peccatis contra solam religionem seu contra solum votum commissis, crescit difficultas et major est theolo­ gorum dissensus. Communius tamen eamdem generatim ma­ teriam ad peccatum mortale requirunt, ac in casu praecedenti, ubi justitia violatur; quia actus proprietatis ejusdem gravitatis esse videtur. Attamen non improbabiliter ad grave peccatum nonnulli graves Doctores majorem quantitatem requirunt. — Cf. Elbel, n. 646. — Salmant. tract. 15, cap. 6, η. 12. Communiter autem conveniunt valorem multo majorem requiri ad graviter peccandum, quando dona accipiuntur ab extraneis in alios eroganda; quia tunc multo minor est proprie­ tatis actus, quam si hæc in proprium usum retinerentur. — Cf. S. Alphons. n. 24. Quær. 9°. Quando professus a volis simplicibus nequeat valide, quando possil valide, quando debeat bonis quœ actu habet renuntiaret Resp. § 1. Professus a votis simplicibus antea nequit valide, sed intra sexaginta dies ante professionem sollemnem, salvis peculiaribus induitis a Sancta Sede concessis, debet omnibus bonis quæ actu habet, cui maluerit, sub conditione secuturæ professionis, renuntiare. § 2. Secuta professione, ea omnia statim fiant, quæ neces­ saria sunt ut renuntiatio etiam iure civili effectum consequatur (Can. 581). Debet igitur intra sexaginta dies ante professionem sol­ lemnem, salvis induitis, conditionate renuntiare omnibus bonis quæ actu habet; ante istud tempus nequit valide facere istam renuntiationem. 540 TRACTATUS X.—DE OBLIGATIONIBUS PARTICULARIBUS. Quær. 10°. Cui cedant bona quæ quovis modo obveniunt regu­ lari post sollemnem professionem? Post sollemnem professionem, sa'vis pariter peculiaribus Apostolicæ Sedis induitis, omnia bona quæ quovis modo ob­ veniunt regulari : 1 °. In Ordine capaci possidendi, cedunt Ordini vel provinciæ vel domui secundum constitutiones; 2°. In Ordine incapaci, acquiruntur Sanctæ Sedi in proprie­ tatem (Can. 582). Quær. 11°. Quid non liceat professis a votis simplicibus in Congregationibus religiosis relate ad abdicationem dominii et muta­ tionem testamenti jam conditi ad normam can. 569, § 3? Resp. 1°. Per actum inter vivos non licet dominium bono­ rum suorum titulo gratioso abdicare; 2°. Non licet testamentum conditum ad normam canonis 569, § 3, mutare sine licentia Sanctæ Sedis, vel si res urgeat, nec tempus suppetat ad eam recurrendi, sine licentia Superioris majoris aut, si nec ille adire possit, localis. Cf. Can. 583. Quær. 12°. Quomodo convalescat professio religiosa irrita? Resp. § 1. Professio religiosa irrita ob impedimentum ex­ ternum non convalescit per subséquentes actus, sed opus est ut a Sede Apostolica sanetur, vel denuo, cognita nullitate et impedi­ mento sublato, legitime emittatur. § 2. Si autem irrita fuerit ob consensus defectum mere inter­ num, hoc præstito, convalescit, dummodo ex parte religionis consensus non fuerit revocatus. § 3. Si contra validitatem professionis religiosæ gravia sint argumenta et religiosus renuat ad cautelam sive professionem renovare .sive eiusdem sanationem petere, res ad Sedem Apostolicam deferatur (Can. 586). Quare subsequens renovatio non convalidaret professionem, sed hæc legitime emittenda est cognita tandem nullitate et sub­ lato impedimento. 615. Resolves. — 1°. Peccat contra votum paupertatis Reli­ giosus, si quid sine ullo superioris consensu domi vel foris, etiam ex iis quæ ad victum aut vestitum pertinent, accipiat, retineat, absumat, permutet aut alteri donet. Item si absque licentia su­ perioris pecuniam vel res alias mutuo vel commodato ab extra­ neis accipiat. Verum quoad res mutuo seu commodato acceptas vel tradi'as sine Prælati licentia, generatim loquendo, non peccabit PARS III. CAP. III.—DE OBLIGATIONI BUS VOTORUM. 541 graviter contra votum paupertatis, si res ad usum suum extraneis det mutuo vel commodato, modo sit certus de iis recuperandis, nec grave damnum propterea inferat communitati, quæ idcirco, v. gr. careat usu rei graviter hic et nunc necessariae. Multo minus graviter peccabit, si res ad usum sibi concessas mutuet seu com­ modet aliis Religiosis ejusdem monasterii. Ratio est, quia etsi aliquem actum proprietatis in his faciat, non tamen hic est tanto pretio æstimabilis, ut gravem materiam atinngat, juxta com­ munem theologorum interpretationem. — Cf. S. Alphons. n. 27. 2°. Peccat contra votum paupertatis, qui rem cum licentia ad usum acceptam retinet ultra limites temporis a superiore praefixi; qui eam ad alium usum adhibet cum ejusdem detrimento; qui rem servat cum intentione eam subducendi liberæ dispositioni superioris, v. gr., si eam occultet, ne videatur; et hic quidem nec excusari ex eo potest, quod licentiam prius obtinuerit. Verum, generatim loquendo, non adest culpa gravis, si res ex communitate clam accipiatur, v. gr., liber ad usum proprium etiam diuturnum, sed non in perpetuum, nisi ita occultetur ut a superioribus inveniri nequeat; quia tunc Prælatus non censetur invitus quoad sub­ stantiam, sed tantum quoad modum. — Cf. S. Alphons. n. 24. 3°. Peccat contra votum paupertatis, qui sine facultate superi­ oris aliquid emit etiam pro communitate, quia agit ut proprietarius. Aliquando tamen licentiam praesumere potest, nempe quando novit id superiori gratum fore, nec recursus facilis ad eum patet, v. gr., in itinere. Hujusmodi autem licentia facilius in rebus minoris momenti præsumi potest et multo adhuc facilius, si agatur de re ab extraneis acceptanda, et uperiori tradenda. — Cf. La­ croix, lib. 4, nn. 118 et seq. 4°. Religiosus nullum depositum proprie dictum sine licentia accipere potest. Ratio est, tum quia juxta plurium opinionem achim proprietatis faceret, tum quia depositum est contractus; Religiosus autem sine superioris facultate nullum contractum circa res temporales inire potest. — Multi tamen sentiunt id non esse contra votum, quamvis sit contra perfectionem paupertatis et plerumque contra regulam. — Cf. Suarez, de Relig. tract. 7, lib. 8, cap. 11, η. 45. 5°. Si superior antecedens licentiam tibi dederit aliquam rem habendi, adhuc valet, etiamsi ab officio ille discesserit. — Cf. Lacroix, n. 115. 6°. Si habeas licentiam dandi aliquid Paulo, et des Petro, non peccas, nisi superior dederit licentiam pro Paulo ob peculi­ arem rationem et negaturus fuisset, si pro Petro hanc petivisses— Cf. Lacroix, n. 119. 542 TRACTATUS X.—DE OBLIGATIONIBUS PARTICULARIBUS. 7°. Si Titius Religiosus licentiam habeat dandi aliquid qui­ buslibet, Caius ejusdem communitatis habet eo ipso facultatem acceptandi, quia dare et accipere sunt correlativa, et proinde licentia ad unum censetur etiam esse ad alterum. 8°. Circa manuscripta ob oculos habeantur’ responsa quaedam recentia : "Religiosi pertinentes ad Instituta votorum simplicium iisdem ‘ tenen­ tur ’ legibus ac Regulares votorum solemnium quoad ‘ Imprimatur ’ seu beneplacitum a suis superioribus expostulandum, quoties aliquod suum manuscriptum in lucem edere cupiunt.” Et quoties a suis Superioribus "publicatio alicujus manuscript! fuerit interdicta” non possunt “idem manuscriptum alicui typographo tradere qui illud publicet cum ‘Im­ primatur’ Ordinarii loci, suppresso auctoris nomine.”—S. Cong. de Relig. 11 Junii, 1911. Ab eadem Congregatione quæsitum est: “An Religiosi tum votorum solemnium tum votorum simplicium, qui aliquod mamiscriptum durantibus votis exaraverunt ejusdem dominium habeant ita ut illud donare aut quocumque titulo alienare valeant?” et re­ sponsum est: Negative, 13 Julii, 1913. Ista responsa inter se nectuntur. — Cf. prooemium ad ultimum in ipso contextu. Novis­ simum responsum simpliciter excludit casum Religiosi qui venia manuscriptum imprimendi denegata, amico dat illud; et hic ipsius factus dominus curat impressionem. Igitur ex isto responso non potest Religiosus manuscriptum a se durantibus votis exaratum alteri donare aut quovis titulo alienare. Profecto S. Congregatio non loquitur de opere manuscript© a Religioso qui scriptioni est ex mandato superioris addictus, neque de opere nullius valoris. Nam de primo, nemo affirmat eum posse illud alienare, sicut de secundo nemo negat. Manuscriptum exaratum videtur omnino sumendum ut significet vel opus aliquod integrum ex industria cum labore compositum vel simile quid, quod jure objectum con­ tractus esse potest. Præterea responsum caute prorsus exprimitur: “durantibus votis exaratum”: nihil dicitur de aliis, de quibus pro­ fecto obligatur nunc ut antea, nec plus nec minus, saltem inspecto hoc responso: dicitur “An . . . ejusdem dominium ita habeant ut illud donare, etc.” Cui respondit Congregatio: “Negative.” Ideoque decretum non adversatur doctrinæ in Quær. 3 contents;. — Cf. De Religiosis, Periodica, v. 7, p. 165. —Nouvelle Rev. Théol. v. 45, p. 709. — Ferreres, n. 156. Nota. — Hæc dicta sint de paiipertate religiosa in genere; sed in particulari attendendum est ad constitutiones singulorum Ordi­ num vel ad consuetudinem a superioribus toleratam; nam in pluri- PARS III. CAP. Ill—DE OBLIGATIONIBUS VOTORUM. 543 bus monasteriis generalim Religiosis permittitur petere, accipere aut sibi comparare plura necessaria ad victum, vestitum, libros, aliaque id genus. ARTICULUS II DE VOTO CASTITATIS 616. Dico. Objectum voti castitatis, quod paupertatis voto præstantius profecto est, duo complectitur, nempe ea quæ de jure naturali et divino jam prohibentur, necnon ea quæ in legitimo matrimonio licite fieri possent. Hæc igitur est voti castitatis efficacia, ut quod alioquin licitum esse posset, Religioso illicitum fiat; ea vero quæ omnibus sunt prohibita, ipse evitare debeat ex duplici obligatione, castitatis scilicet et religionis. QUÆSITA 617. Quær. 1°. An peccata luxuriœ etiam mere interna voto castitatis adversentur? Resp. Affirm., juxta doctrinam veram et communissimam; quia Religiosus vi hujus voti, prout hoc communiter ab ipsis Religiosis intelligitur, tenetur abstinere ab omni voluntaria delectatione venerea, quæ tum interna tum externa esse potest. Quocumque igitur modo castitatem lædat, duplicem incurrit reatum, luxuriæ scilicet et sacrilegii. — Cf. S. Alphons. n. 33. Quær. 2°. Quœnam sit gravitas peccatorum contra votum cas­ titatis commissorum? Resp. Hæc regula generalis statuenda est: eadem prorsus est gravitas peccati contra votum, ac contra sextum et nonum Decalogi præceptum, scilicet peccatum mortale est aut veniale contra religionem, prout mortale aut veniale est contra casti­ tatem. Parvitas autem materiæ admittenda non est in peccatis luxuriæ quæsitæ aut admissæ, nec nisi ex imperfecto consensu levis esse culpa potest, juxta ea quæ alibi dicta fuerunt. Quær. 3°. An vel quœnam sit differentia inter virtutem et votum castitatis? Resp. Nullum est discrimen ratione objecti, cum votum tam late pateat, quam ipsa virtus. Attamen in hoc differunt, quod in iis, quæ virtute prohibentur, duo sunt peccata, si votum violetur, dum unicum committitur peccatum in eo quod solo voto interdicitur. Si quis enim voto simplici castitatis ligatus 544 TRACTATUS X—DE OBLIGATIONIBUS PARTICULARIBUS. matrimonium contraheret, unicum peccatum, scilicet contra religionem, in usu conjugii patraret. Potest igitur quandoque violari votum, quin ipsa virtus lædatur. ARTICULUS III DE VOTO OBEDIENTIÆ 618. Dico. Objectum voti obedientiæ, quod est omnium votorum Religionis præstantissimum, quia per illud Religiosus bona maxime sibi intrinseca Deo offert, sese extendit ad ea omnia et solum quæ superior vere et proprie præcipit, et· quæ sive im­ plicite sive explicite in regulis et constitutionibus Ordinis con­ tinentur. — Cf. S. Alphons. n. 38. QUÆSITA 619. Quær. 1°. Quodnam discrimen intercedat inter virtutem et votum obedientiæ? Resp. Idem, quod superius fuit indicatum de paupertate; scilicet objectum voti est executio externa mandati superioris, dum virtus usque ad internam submissionem pertingit, et per­ fectam ipsam obedientiam efficit. A Religioso autem sedulo vitanda sunt non solum peccata contra votum, sed etiam contra virtutem, quæ quidem frequentius lædi solet. Accidit enim ali­ quando ut subditus Prælati mandato actione quidem externa integre obsequatur, sed reluctante incesta et ægra voluntate; et tunc licet voto satis aciat, a virtute tamen longe recedit. Ceterum inspiciendum est cujusmodi sit ista reluctantia; nam si naturalis est et naturæ etiam bene institutae consentanea, nec tamen obediendi affectum retardet aut minuat, nihil detrahit de perfectione obedientiæ, ut Christi Domini exemplum suadet. — Cf. Suarez, de Relig. tract. 10, lib. 4, cap. 15, η. 19. — Baller, not. (a) p. 109. Quær. 2°. An unum vel potius duo peccata committantur in violatione voti obedientiæ, non secus ac in violatione castitatis? Resp. Unum tantum, saltem probabiliter; nam ideo duo essent peccata, unum contra præceptum naturale, quod sub­ missionem legitimo superiori præscribit, et alterum contra votum, quatenus indepondenter a voto superior jus habeat præcipiendi. Atqui totum jus superioris a solo voto provenit. Ergo. . . . — Cf. S. Alphons. n. 46. — A^arceno, vol. 1, p. 205, edit. VITI. PARS III. CAP. 111.—DE OBLIGATIONIBUS VOTORUM. 545 Quær. 3°. Quandonam Religiosus peccet graviter contra votum obedientiæ? Resp. Peccat graviter in sequentibus casibus, qui raro occurrunt; scilicet, 1°. quando recusat obedire in materia gravi superiori præcipienti in virtute sanctœ obedientiæ vel in nomine Jesu Christi aut per alias similes formulas, quæ rarissime a superioribus sunt adhibendae; 2°. quando superiori præcipienti respondet: Nolo obedire, nolo facere, non faciam, aut aliud simile, quod contemptum formalem auctoritatis praecipientis redoleat; etiamsi materia praecepti, in hoc casu, non sit gravis; 3°, quando ex inobedientia sequitur grave scandalum aliorum, sive sub­ ditorum sive saecularium, aut grave incommodum sive pro communitate sive pro aliis, v. gr., pro salute animarum, etc. Cum autem praedicti casus raro accidant, communiter peccata Religiosorum contra obedientiam ut venialia reputanda sunt. Multo rarius adhuc peccata in solam virtutem commissa mortalia evadunt. Quær. 4°. Quibusnam obediendum sit? Resp. Vi voti, obediendum est tantum superioribus proprie didis, id est, iis qui, vel in domo vel in provincia vel in universa familia Religiosa quam regunt, neminem sibi superiorem habent, nisi aliter speciales alicujus Ordinis constitutiones disponant. Ratio est, quia tantum apud superiores proprie dictos residet auctoritas. — Dixi vi voti, quia rectus ordo et regulæ praescrip­ tum, adeoque virtus obedientiæ, omnino postulant ut simplicibus officialibus, in omnibus quæ ad eorum officium pertinent, fideliter obtemperetur. Quær. 5°. Quomodo obediendum sit? Resp. Ut obedientia sit omnino perfecta, obediendum est: 1°. ex motivo super naturali, ut præscribit Apostolus, Coloss. iii, 22: “Non ad oculum servientes, quasi hominibus placentes . . . Domino Christo servite;” secus enim obedientia, etiamsi a peccato immunis esset, omni tamen merito careret et mere materialis foret; 2°. alacriter, seu cum gaudio et animo volenti, nam II Cor. ix, 9 dicitur: “Hilarem datorem diligit Deus;” 3°. prompte, id est, vel statim, vel tempore præscripto et cum debita cura, absque segnitie; 4°. ex integro, seu totum opus pnescriptum perficiendo. Quær. 6°. An superiores Religiosi prœcipcrc possint subdi­ tis suis etiam in virtute sanctœ obedientiæ ut ipsi celebrent secundum .546 TRACTATUS X,—DE OBLIGATIONIBUS PARTICULARIBUS. intentionem a constitutionibus prcescriptam vel ab ipsis superiori­ bus statutam, salvis exceptionibus a constitutionibus vel a legitima consuetudine sancitis?” Resp. Affirmative, Sacra Congregatio de Relig. die 23 Mart. 1914. De Privilegiis Religiosorum 620. De privilegiis religiosorum novus Codex statuit generale principium: § 1. Quælibet religio iis tantum privilegiis guadet, quæ vel hoc in Codice continentur, vel a Sede Apostolica directe eidem con­ cessa fuerint, exclusa in posterum qualibet communicatione. § 2. Privilegia quibus gaudet Ordo regularis, competunt quo­ que monialibus eiusdem Ordinis, quatenus eorum sunt capaces (Can. 613). In posterum igitur communicatio cessat esse fons privilegiorum religiosorum eo modo quo antea erat. Omnis religio debet privi­ legia sua bene recognoscere.1 621. Circa Exemptionem. — 1°. Regulares, novitiis non exclu­ sis, sive viri sive mulieres, cum eorum domibus et ecclesiis, exceptis iis monialibus quæ Superioribus regularibus non subsunt, ab Ordinarii loci iurisdictione exempti sunt, præterquam in casibus a iure expressis (Can. 615).— Cf. Can. 615; 618; 631, § 1; 1261, §2. 2°. Idcirco ab Episcopi visitatione tum quoad personas, tum quoad monasteria et ecclesias eximuntur. Excipe 1°. monasteria Monialium Regularibus non subjectarum, et etiam subjectarum quoad clausuræ custodiam, ad quam curandam Episcopi ceu dele­ gati Apostolicæ Sedis invigilant; 2°. ecclesias saecularium, quarum Parochus sit Religiosus; 3°. ecclesias Regularium, si sint parochiæ, sed quoad ea tantum, quæ ad parochiam et Parochum, quatenus id gerit officii, spectant, prout statuitur a Bened. XIV, Const. Firmandis, 6 Nov. 1744. — Cf. Can. 512, § 1, 2. 622. § 1. Religiones votorum simplicium exemptionis privilegio non gaudent, nisi specialiter eisdem fuerit concessum (Can. 618). Cf. S. Alphons. loc. cit. n. 75. 623. Circa Sacramentum Pœnitentiæ. — In religione clericali exempta ad confessiones audiendas professorum, novitiorum alio­ rumque in religiosa domo diu noctuque degentium causa famu’atus aut educationis aut hospitii aut infirmæ valetudinis jurisdictionem delegatam confert non tantum Ordinarius loci sed etiam proprius 1 Cf. Addenda, p. 1118, n. 68. PARS III. CAP. III.—DE OBLIGATIONIBUS VOTORUM. 547 eorumdem Superior qui eam concedere potest sacerdotibus e clero sæculari aut al us religionis. Cf. Can. 875 et 514, § 1. Superior concedit, ut et Ordinarius loci, hanc jurisdictionem delegatam pro suis professis, novitiis et aliis supra memoratis. Potest facultatem hanc non suis tantum sed etiam sacerdotibus e clero sæculari et alius religionis concedere. 624. Quoad Mendicationem. — § 1. Regulares, qui ex insti­ tuto mendicantes vocantur et sunt, eleemosynas in dioecesi, ubi eorum religiosa domus est constituta, quærere valent de sola Superiorum suorum licentia; extra dioecesim vero indigent prae­ terea licentia scripto data ab Ordinario loci in quo eleemosynas colligere cupiunt. § 2. Hanc licentiam Ordinarii locorum, præcipue dioecesium finitimarum, nisi gravibus et urgentibus de causis, ne denegent neve revocent, si religiosa domus ex mendicatione in sola dioecesi, in qua est constituta, vivere nullo modo possit (Can. 621). 625. Circa Irregularitates et Vota. — Superiores majores reli­ gionis clericalis exemptae suos subditos dispensare possunt ab irregu­ laritatibus omnibus ex delicto occulto provenientibus, excepta quæ ex voluntario homicidio aut abortu oritur, aliave deducta ad forum judiciale. Cf. Can. 990. Cf. S. Alphons. n. 109. Superiores religionis clericalis exemptæ vota non reservata dis­ pensare et irritare possunt cum suis. — Cf. Can. 1313; 514, § 1. Possunt eadem commutare. Cf. Can. 1314. lidem etiam quoad iusiurandum promissorium possunt et dispensare et commutare.— Cf. Can. 1320. 626. Circa Missam, Communionem et Ultima Sacramenta. — § 1. In omni religione clericali ius et officium Superioribus est per se vel per alium ægrotis professis, novitiis, aliisve in religiosa domo diu noctuque degentibus causa famulatus aut educationis aut hos­ pitii aut infirmæ valetudinis, Eucharisticum Viaticum et extremam unctionem ministrandi (Can. 514).1 —Cf. S. Alphons. im. 121 et 122. Si agatur de domo religionis exemptæ Superior major licentiam celebrandi extra ecclesiam et oratorium super petram sacram et decenti loco, numquam autem in cubiculo, concedere potest justa tantum ac rationabili de causa, in aliquo extraordinario casu et per modum actus. Cf. Can. 822, § 4. 627. Circa Casus Particulares. — 1°. Possunt dispensare cum causa in legibus ecclesiasticis eum subditis suis, ut Episcopi, v. gr., 1 Cf. Addenda, p. 1119, n. 69. 548 TRACTATUS X,—DE OBLIGATIONIBUS PARTICULARIBUS. circa jejunium, abstinentiam, etc.; quia habent jurisdictionem quasi episcopalem. 2°. Per indultum ab Ordinario loci legitime concessum, obligatio legis communis cessat quoque pro religiosis omnibus in dioecesi commorantibus, salvis votis et constitutionibus propriis cuiusvis religionis (Can. 620). Hoc multum attendendum est, ne quis putet Canonem 613 huic canoni adversari. Canon 620 regulam continet antea applicatam et ubique. S. C. de Rei. 1 Sept., 1912. TRACTATUS XI Jh Sacramentis in Q5enere caput i DE NATURA ET DIVISIONE SACRAMENTORUM 628. Sacramentum est signum sensibile a Christo permanenter institutum ad significandam et conferendam gratiam. Hinc tria necessario requiruntur in omni sacramento, scilicet sensibilitas signi, divina institutio et vis producendi gratiam a Christo pro­ missam. Omnia sacramenta tribus perficiuntur: 1°. rebus tanquam materia; 2°. verbis tanquam.forma; 3°. persona Ministri conficientis sacramentum cum intentione faciendi quod facit Ecclesia. Præter gratiam habitualem omnibus communem, sacramenta producunt etiam gratiam quæ dicitur sacramentalis et quæ nihil aliud est nisi ipsa gratia habitualis cum connotatione auxiliorum ad obtinendum finem specialem, ad quem unumquodque sacra­ mentum, si debitæ non desint conditiones, fuit institutum. Sacramenta operantur ex opere operato, id est vi actionis sacra­ mentalis in dependenter ab opere operantis, scilicet Ministri et subjecti sacramentorum. Hinc essentialiter distinguuntur a sacramentalibus, quæ sunt res aut actiones quædain sacræ ab Ecclesia institut®, ut sunt aqua lustralis, benedictiones, etc. 629. Sacramenta juxta varias proprietates sic distinguuntur: 1 °. Necessaria vel non necessaria; prima sunt vel necessaria necessitate medii vel necessaria necessitate præcepti. Neces­ saria sunt necessitate medii, in re vel in voto, saltem implicito, Baptismus, qui est janua Ecclesiæ et regni coelorum, et Poeni­ tentia pro iis qui in peccatum mortale post Baptismum lapsi sunt; necessaria necessitate præcepti sunt cetera omnia, exceptis Ordine et Matrimonio, quæ non sunt necessaria pro privatis individuis sed tantum pro communitate. 549 550 TRACTATUS XL —DE SACRAMENTIS IN GENERE. 2°. Imprimentia vel non imprimentia characterem in anima. Characterem imprimunt Baptismus, Confirmatio et Ordo; cetera non imprimunt. 3°. Sacramenta mortuorum vel vivorum, prout vi suæ in­ stitutionis gratiam sanctificantem primo conferunt, ut sunt Baptismus et Poenitentia, vel eam supponunt atque adaugent tantum, ut de ceteris sacramentis tenendum est. QUÆSITA 630. Quær. 1°. An sacramenta mortuorum secundam gratiam possint unquam conferre? Resp. Affirm., et quidem in duplici casu: 1°. quando sola venialia vel mortalia jam remissa clavibus subjiciuntur; 2°. quando poeniteris, reus peccati mortalis, accedit ad Poenitentiae sacramentum cum contritione perfecta, aut adultus, item per­ fecte contritus, recipit Baptismum, quia contritio perfecta cum solo voto sacramenti Poenitentiae aut Baptismi hominem justificat. Quær. 2°. An sacramenta vivorum primam gratiam aliquando conferre valeant? Resp. Affirm., probabilius, non quidem per se, ut patet ex eorum institutione sed per accidens; nam fieri potest, ut quis peccati mortalis reus, hujus inscius bona fide ad sacramentum vivorum attritus accedat; in his porro adjunctis sacramentum vivorum gratiam in animam infundit, adeoque peccatum delet. Sacramenta enim semper gratiam conferunt non ponentibus obicem; obex autem non ponitur ab eo qui attritus bona fide accedit. — Cf. S. Thom. 3, q. 71, art. 7, ad 2; et q. 79, art. 3. — S. Alphons. n. 268. — De Augustinis, de Sacram, in qenere, Thes. 19, p. 272. Quær. 3°. Quales sint effectus gratiæ sacramentalis singulis sacramentis propriœ, praeter gratiam sanctificantem omnibus com­ munem? Resp. 1°. Effectus gratiæ Baptismi est omnem culpam et culpæ poenam remittere, mentem illuminare, concupiscentiam imminuere et animam ad opera Christiana fœcundare., Hæc autem gratia habitualis affert baptizato jus obtinendi auxilia, quibus feliciter hos effectus assequatur. 2°. Effectus gratiæ Confirmationis est robur ad fidem, ubi opus fuerit, constanter profitendam, et ad eam, data oppor- CAP. IL —DE MATERIA ET FORMA SACRAMENTORUM. 551 tunitate, propugnandam. Ideoque affert animæ jus ad auxilia, quibus id præstet. 3°. Effectus gratiæ Eucharistiæ est alere vitam spiritualem, eamdem augere, nauseam rerum mundanarum generare, ad unionem cum Deo attrahere, et ideo afferre jus ad gratias, quibus hæc omnia communicantes consequi possint. 4°. Effectus gratiæ Pœnitentiæ est remittere peccata post Baptismum commissa, et conferre vim ad vitanda peccata et ad perseverandum in statu gratiæ, et jus ad auxilia his præstandis opportuna. 5°. Effectus gratiæ Extremœ Unctionis est tollere peccatorum reliquias, ægrotantis animam alleviare, fiduciam corroborare, morbi incommoda minus molesta reddere, imo et sanitatem corporis interdum, ubi saluti animæ expedierit, restituere, tentationibus extremis repellendis robur tribuere, et jus ad auxilia his proportionata conferre. 6°. Effectus gratiæ Ordinis est reddere Christi Ministros sacris ministeriis idoneos, ut hæc debita pietate peragant, et jus conferre ad auxilia his opportuna. 7°. Effectus gratiæ Matrimonii est refrenare inordinatam concupiscentiam, vires tribuere ad onera status conjugalis sustinenda, ad fidem conjugalem servandam et ad prolem christiane educandam, et ideo jus conferre ad auxilia pro hi? adimplendis necessaria. CAPUT II DE MATERIA ET FORMA SACRAMENTORUM 631. Materia sacramentorum est res sensibilis, ad rationem sacramenti per formam determinanda. Duplex distinguitur, scilicet remota et proxima.—Prior est ipsa res sensibilis, quæ in sacra­ mento adhibetur, seu res circa quam actio sacramentalis exercetur. Posterior est ipsamet applicatio seu usus materiae remotae in actione sacramentali. Forma vero est pars sacramenti quæ determinat materiam ad significandum, et quæ regulariter consistit in verbis a Ministro prolatis. 632. Dico. — Materia et forma non solum sunt absolute neces­ saria ad sacramenti validitatem, sed etiam applicari debent ab eodem Ministro et erga idem subjectum; tantaque inter utramque adesse debet conjunctio ut secundum moralem hominum æstima­ tionem, spectata natura cujuscumque sacramenti, una alteram 552 TRACTATUS XL —DE SACRAMENTIS IN GENERE. / afficiat. Ratio primi est, quia, alterutra deficiente, jam non habetur amplius signum sensibile prout fuit divinitus institutum. Ratio autem secundi est, quia si unus materiam et alter formam poneret, vel si idem quidem utramque poneret, sed dum uni subjecto materiam applicaret, ad alterum formam proprie diri­ geret, verba formæ non verificarentur. Ratio tertii demum est, quia forma simul cum materia debet unum totale signum con­ stituere. — Dixi spectata natura cujuscumque sacramenti, quia dum in Baptismo, v. gr., requiritur talis conjunctio, ut Minister verba proferens, moraliter censeatur etiam lavare;1 in Poenitentia abso­ lutio satis diu potest differri, sicut in judiciis sententia post examen causæ; et in Matrimonio unius consensus potest alterius con­ sensum tamdiu sequi, quamdiu hic moraliter permanere censetur sicut in aliis contractibus. — Cf. S. Alphons. nn. 8 et 9. — Baller, not. (b) et (c) p. 129. 633. Resolves. — 1°. Omnis mutatio substantialis sive in materia sive in forma sacramentum invalidât. Dicitur autem substantialis illa mutatio quæ, si materiam afficiat, hæc non possit amplius dici eadem ac illa quæ a Christo fuit determinata; si autem formam, sensus verborum in alium mutetur. — Cf. S. Alphons. n. 11. 2°. Mutatio accidentalis, illa scilicet quæ versatur tantum circa materiæ et formæ qualitates, servata essentiali natura signi, sacramentum quidem non invalidât, ut per se patet, et peccatum grave vel leve inducit, prout est vel non est notabilis; in primo casu gravis committeretur irreverentia et in altero levis tantum. — Cf. S. Alphons. ibid. 3°. Exorto prudenti dubio circa validitatem vel materiæ vel formæ, sacramentum iterari sub conditione potest, imo et debet, si caritas, justitia aut religio id postulat. Etenim quamvis ite­ ratio facta sine justa causa injuriam irroget sacramento, stante tamen dubio, sanctitati ritus prospicitur per appositionem con­ ditionis et necessitati fidelium per iterationem. Ratio deducitur ex notissimo axiomate: Sacramenta propter homines. — Cf. S. Alphons. nn. 27. et seq. 4°. Si vero prudens dubium exsistat num revera vel num valide collata fuerint Sacramenta Baptismi, Confirmationis et Ordinis, sub conditione iterum conferantur. — Cf. Can. 732. Imo facilius iteranda sunt sacramenta magis necessaria, et quæ semel tan­ tum conferuntur, scilicet Baptismus et Ordo, etiamsi pro valore sacramenti militet multo major probabilitas contra rationes dubie aut tenuiter probabiles in oppositum. — Cf. S. Alphons. ibid. — Lehmkuhl, nn. 16 et seq. 1 Cf. Addenda, p. 1119, n. 70. CAP. III.—DE MINISTRO SACRAMENTORUM. 553 CAPUT III DE MINISTRO SEU DE COLLATIONE SACRAMENTORUM ARTICULUS I DE ATTENTIONE ET INTENTIONE MINISTRI 634. Attentio est actus intellectus, scilicet applicatio mentis ad ea quæ peraguntur, et duplex distinguitur: alia enim est interna, quæ est ipsa advertentia mentis ad id quod agitur, et alia externa, quæ consistit in eo quod excludatur omnis actio externa physice incompossibilis cum attentione interna. Intentio autem est actus voluntatis in aliquem finem ten­ dentis, et præcipue dividitur: 1°. in internam et externam prout verus aliquis actus voluntatis existit vel solum actio externa; 2°. in actualem, virtualem, habitualem et interpretativam prout diversa est vis et quantitas tendentiæ voluntatis juxta ea quæ dicta sunt in tractatu de actibus humanis sub n. 5. 635. Dico 1°. Quamvis ad licitam collationem sacramentorum tanta requiratur attentio, ut absit omnis voluntaria distractio; ad eorum tamen validitatem illa sola attentio requiritur et sufficit, quæ in omni actu vere humano invenitur. Ratio primi desumitur ex reverentia sacramento debita et ex obligatione vitandi peri­ culum erroris. Ratio autem secundi est, quia ex una parte Mi­ nister sacramentorum debet agere uti ens rationale, et ex alia si supponatur actus esse vere humanus, jam agens vere censetur moraliter agere, quod certe sufficit ad rationem ministerii. — Hinc Minister etiam distractus seu de aliis negotiis simul cogitans, valide confert sacramenta, sed culpa non caret, quamvis ordinarie veniali tantum, nisi periculo graviter errandi sese exponat aut, juxta communiorem sententiam, nisi agatur de confectione Eucharistiæ. — Cf. S. Alphons. nn. 11 et 14. — Lacroix, lib. 6, part. 2, η. 443. Dico 2°. Intentio actualis, etsi optima et desideranda, non tamen requiritur ad validam collationem sacramenti, quia inter­ dum est moraliter impossibilis; requiritur autem et sufficit in­ tentio virtualis. Requiritur quidem, quia secus posset haberi actus humanus vi intentionis habitualis aut interpretative, quod sane re­ pugnat; sufficit autem, quia posito virtuali influxu voluntatis in actionem Ministri, hæc vere humana et deliberata dici potest et debet. — Cf. S. Alphons. n. 16. — De Augustinis, Thes. 17, p. 222. 004 TRACTATUS NI.—DE SACRAMENTIS IN GENERE. Dico 3°. § 1. Cum omnia Sacramenta Novæ Legis, a Christo Domino Nostro instituta, sint praecipua sanctificationis et salutis media, summa in iis opportune riteque administrandis ac sus­ cipiendis diligentia et reverentia adhibenda est (Can. 731). QUÆSITA 636. Quær. 1°. An ad valide conferendum sacramentum suf­ ficiat intentio tantum externa? Resp. Neg., quia quamvis non requiratur proprie in Min­ istro intentio conficiendi sacramentum aut faciendi quod facit Ecclesia Romana, requiritur tamen in ipso intentio faciendi quod facit Ecclesia, et consequenter ut ejus actio determinetur ad ritum sacrum: hoc autem nequit fieri absque aliqua inten­ tione interna. Præterea constat ex prop. 28 ab Alex. VIII damnata, quæ sic se habet: “ Valet Baptismus collatus a Min­ istro qui omnem ritum externum formamque baptizandi ob­ servat, intus vero in corde suo apud se resolvit: non intendo facere quod facit Ecclesia.” — Ceterum etiamsi opinio Catharini, quæ hic rejicitur, gauderet aliqua probabilitate, nulli usui esse posset in administratione sacramentorum. — Cf. S. Alphons. nn. 21, 22 et 23. — De Augustinis, Thes. 17, p. 228. Quær. 2°. An validum sit sacramentum cum intentione con­ ditionata collatum? Resp. Neg., si conditio apposita sit de futuro; quia tunc suspendendo intentionem Ministri, impedit, ne forma hic et nunc applicetur materiæ; nec postea applicari potest, verificata conditione, cum materia et forma jam desierint adesse. — Ex­ cipe tamen sacramentum Matrimonii, ut suo loco dicetur. — Si vero conditio sit de præterito aut de præsenti et reipsa hæc existât, validum erit quodeumque sacramentum. — Cf. S. Al­ phons. n. 26. Quær. 3°. An licita sit collatio sacramentorum cum intentione conditionata, in dubio utrum valide collata fuerint? Resp. Affirm., si adsit causa sufficiens conditionem ponendi. Ratio est, quia sacramenta sunt propter homines, et conditionata collatione consulitur, in quantum fieri potest, tum bono eorum qui sacramentum accipiunt, si forte sint illius capaces, tum etiam reverentiæ sacramenti. Certum autem est in extrema necessi­ CAP. III.-DE MINISTRO SACRAMENTORUM. 555 tate, ubi non adest materia nisi dubia, Ministrum non modo posse, sed et teneri sub gravi sacramentum ministrare sub con­ ditione. — Cf. S. Alphons. nn. 27, 28 et 29. Quær. 4°. An conditio verbis exprimi debeat? Resp. Neg., et ratio est, quia sufficit ad reverentiam sacra> menti si mente concipiatur. Imo, juxta aliquos, nec opus quidem est conditionem explicite et formaliter in mente habere; sed satis est si habeatur implicite et virtualiter, prout i eam habet, qui vult confessiones audire secundum institutionem Christi vel intentionem Ecclesiæ; nam sic quoque reverentia sacramento debita sufficienter servatur. Apponi tamen ore debet, ubi hoc praescribit Rubrica, ut in Baptismo conditionato, præsertim si publice conferatur, ne scilicet adstantes credant Baptismum absolute iterari et scandalum sumant. — Cf. S. Alphons. Hom. Ap. n. 3. — Lacroix, lib. 6, part. 1, η. 83. — Gobât, tract. 7, η. 272. ARTICULUS II DE FIDE ET PROBITATE MINISTRI 637. Dico. Quamvis ad validam sacramentorum collationem nec fides nec probitas seu status gratiæ requiratur in Ministro, requiritur tamen et quidem sub gravi ad licitam eorum administrationem, saltem si Minister sit ad ea conferenda consecratus, et ea conficiat solemniter, scilicet cum integro ritu ab Ecclesia præscripto. Ratio primi desumitur tum ex praxi et perpetua traditione Ecclesiæ, quæ nunquam baptizatos ab hæreticis et improbis Ministris rebaptizari voluit, tum ex Cone. Trid. sess. 7, can. 12, de Sacram, in Genere, et can. 4, de Baptismo. Ratio autem secundi est, quia Minister fide destitutus vel peccato mortali inquinatus irrogat gravem injuriam Deo et Christo, sancta indigne tractando et quantum in se est contaminando. — Cf. De Augus­ tinis, Thes. 16, p. 201. QUÆSITA 638. Quær. 1°. An peccet graviter Minister qui urgente necessi­ tate, confert in Mortali sacramentum, ad quod non est specialiter ordinatus seu consecratus aut, si est quidem consecratus, non agit qua talis seu non ministrat solemniter? Resp. Neg., probabiliter, quia obligatio in Ministro habendi 556 TRACTATUS XL—DE SACRAMENTIS IN GENERE. sanctitatem non oritur præcise ex ipsa sanctitate Christi et sacramenti secundum se, sed ex Ministri consecratione vel deputation© ad sacramenta conferenda. Jam vero in praedictis casibus quis agit potius ex caritate ad succurrendum necessi­ tati proximi, quam ut Minister deputatus. — Cf. S. Thom. 3, q. 64, art. 6; et in 4, dist. 5, q. 2. art. 2. — Billuart, dissert. 5, art. 4. — S. Alphonsus negativam sententiam docuerat sub n. 34, sed postea in QQ. Reform, ad affirmativam divertit. — Cf. Baller, not. (a) p. 137; et not. (a) p. 138. Quær. 2°. An peccet graviter sacerdos vel Diaconus ministrans Eucharistiam in mortali? Resp. Affirm., juxta probabiliorem sententiam quam tenet S. Alphonsus. Ratio est, quia gravem injuriam irrogat sanctissimæ Eucharistiæ; nam licet ipse non agat ut causa efficax in conficiendo sacramentum, est tamen illius dispensator ad id specialiter consecratus, et obit ministerium quod immediate sanctificationi animæ cooperatur. — Videtur tamen probabilis sententia Lugonis et Salmant icensium asserentium, in hoc casu venialiter tantum peccari. A fortiori autem probabilis cen­ senda est sententia eorum qui tenent non esse mortale tangere vel deferre SS. Eucharistiam in mortali. — Cf. S. Alphons. n. 35. — Lugo, disp. 8, n. 155. — Salmant. tract. 1, cap. 7, η. 100. — Lacroix, lib. 6, part. 1, n. 101.—Baller, not. (b) p. 138. Quær. 3°. Quot peccata committat Minister qui in mortali plura sacramenta administrat successive quidem, sed unico tractu? Resp. In administration© Eucharistiæ unum tantum com­ mitti peccatum facile conceditur etiam ab illis, qui tenent pec­ cari mortaliter; quia singulæ distributiones per modum unius haberi debent, cum unum convivium constituant. Si autem sermo sit de administratione Poenitentiae, communior et verior sententia tenet plura esse peccata, quia plura et distincta sunt judicia. — Attamen Card, de Lugo et Salmanticcnses probabile putant semel tantum peccari; quod quidem si probabile est, idem, saltem a pari, dicendum esset de administratione Bap­ tismi et Confirmationis. — Cf. S. Alphons. nn. 35 et seq. — Lugo, de Pœnit. disp. 16, η. 558. — Salmant. de Censuris, cap. 1, η. 182. — Baller, not. (a) p. 140. CAP. III.—DE MINISTRO SACRAMENTORUM. 557 ARTICULUS III DE OBLIGATIONE MINISTRANDI SACRAMENTA 639. Dico. Sacerdotes curam animarum habentes tenentur sub gravi ex justitia sacramenta ministrare subditis suis rationabi­ liter petentibus. Curam enim animarum suscipiendo, ad id sese obligaverunt tacito contractu inito cum subditis, a quibus susten­ tationem aut saltem honorem accipiunt. Alii autem curam ani­ marum non habentes non tenentur ministrare sacramenta ex justitia; aliquando tamen tenentur ex caritate, scilicet in gravi proximi necessitate. — Cf. S. Alphons. n. 58.—Cf. Can. 467. 640. Resolves.— 1°. Peccant graviter habentes curam ani­ marum non tantum si sine ratione ministerium suum denegent, sed etiam si se morosos et difficiles sæpe præbeant; quia sic fideles a sacramentis deterrent, quod idem est ac si sacramenta denegarent. 2°. Mortale tamen non est secluso casu gravis scandali, uni vel alteri aut eidem semel vel iterum, citra necessitatem petenti, sacramentum Pœnitentiæ vel Eucharistiæ denegare; quia damnum facile reparari potest, nec subditus ideo graviter invitus censetur. 3°. Si subditi irrationabiliter petant, nullum est peccatum. Hinc non tenetur Parochus quotidie cum scrupuloso vel devotulis tempus terere, cum tam frequens confessio istis non expediat, nec ipsi jus strictum ad absolutionem tam frequentem habeant. 4°. Si Parochus idoneos habeat Vicarios, non tenebitur adeo rigorose confessiones subditorum excipere: debet tamen fidelibus ipsum nominatim requirentibus satisfacere, nisi aut impeditus sit aut pœnitentes libenter alium confessarium sint adituri. 5°. Peccant graviter, generat im loquendo, curam gerentes ani­ marum, qui subditorum confessiones excipere nolunt, nisi paucis diebus intra mensem determinatis; quia in causa sunt, cur fideles in statu peccati diu remaneant et a sacramentis suscipiendis arce­ antur. — Cf. S. Alphons. n. 58 et alibi passim. 641. Quæres. An et quœnam sacramenta ministranda sint etiam cum periculo mortis, sive ab habentibus curam animarum sive ab aliis? Resp. Duo tantum, scilicet Baptismus et Poenitentia. Nam ex una parte vita æterna proximi pluris facienda est quam vita temporalis Ministri sacramentorum, et ex alia duo tantum prædicta sacramenta sunt ad salutem necessaria. Adverte tamen 1°. eos qui gerunt curam animarum teneri vitam exponere non tantum in extrema, sed etiam in gravi 558 TRACTATUS XI.—DE SACRAMENTIS IN GENERE. necessitate, dum alii Ministri in sola necessitate extrema ad id obligantur; 2°. obligationem istam cessare, cum adest tantum probabilitas successus vel necessitatis. — Hinc non teneris ex­ ponere vitam tuam ad aliquem baptizandum vel absolvendum si probabiliter perire debes antequam id adimplere possis, vel probabiliter praesumas illum esse baptizatum aut non versari in statu peccati mortalis aut etiam posse facile sibi subvenire per actum contritionis perfectae. — Cf. S. Alphons. n. 58; et de prœc. caritatis, n. 27. ARTICULUS IV DE OBLIGATIONE DENEGANDI SACRAMENTA INDIGNIS 642. Dico. Minister tenetur sub gravi, per se loquendo, sacra­ menta indignis denegare, tum quia lex naturalis obligat dispensa­ torem ad bona Domini fideliter dispensanda;1 tum quia voluntas positiva Christi a est, ut sacramenta indignis non conferantur, juxta illud Matthaei, vii, 6: “ Nolite dare sanctum canibus, neque mittatis margaritas vestras ante porcos.” — Dixi per se, quia in casibus particularibus oportet attendere ad sequentia: 1°. Peccatori publico, sive occulte sive publice petenti, de­ negandum est sacramentum; quia nulla ratio adest, cur regulæ generali exceptio fiat; imo grave scandalum fidelium ex sacra­ mentorum concessione sequeretur. — Cf. S. Thoin. 3, q. 80, art. 6 — S. Alphons. n. 44. § 1. Arcendi sunt ab Eucharistia publice indigni quales sunt excommunicati, interdicti manifestoque infames, nisi de eorum poenitentia et emendatione constet et publico scandalo prius satisfecerint (Can. 855). 2°. Peccatori occulto, occulte petenti pariter negandum est sacramentum; quia reverentia erga illud et caritas proximi in his adjunctis hoc postulant. — Cf. S. Thom. ibid. — S. Alphons. n. 50. § 2. Occultos vero peccatores, si occulte petant et eos non emendatos agnoverit, minister repellat; non autem, si publice petant et sine scandalo ipsos praeterire nequeat (Can. 855). 3°. Peccatori vere occidio, publice petenti non est denegandum sacramentum. Ratio deducitur ex incommodis quæ sequerentur ex sacramenti denegatione: orirentur enim scandala et perturba­ tiones in Ecclesia, et præsertim fideles in suspicionem adducti, 1 Ci. Addenda, p. 1119, n. 71. CAP. III.—DE MINISTRO SACRAMENTORUM. I I 559 ne a sacramentis prohiberentur, ab ipsis recederent. — Cf. S. Thom. ibid. — S. Alphons. ibid. — Lehmkuhl, nn. 38 et seq. 4°. § 2. Vetitum est Sacramenta Ecclesiœ ministrare haereticis aut schismaticis, etiam bona fide errantibus eaque petentibus, nisi prius, erroribus reiectis, Ecclesiœ reconciliati fuerint (Can. 731). QUÆ SITA I 643. Quær. 1 °. An sil negandum sacramentum peccatori publice petenti, sed cujus crimen etsi notorium, quia scilicet celari amplius nequit, proprie tamen non est adhuc publicum vel si publicum, non ita est ubi petit? Resp. Neg., saltem probabilius, quia ex una parte adstantes nullum aut non magnum scandalum ex tali administratione caperent; et ex alia si denegaretur sacramentum, ea nascerentur incommoda atque damna, quæ ex denegatione facta peccatori omnino occulto proveniunt. Imo eadem solutio danda est, si plerique ex adstantibus crimen noverint et illud non est adhue simpliciter publicum. — Cf. S. Alphons. nn. 45 et 46. Quær. 2°. An liceat simulare vel saltem dissimulare sacra­ mentum, né indigno conferatur? Antequam respondeatur, prænotandum est quid sit simulatio sacramenti et in quonam differat ab ejus dissimulatione. Porro quoniam simulatio in genere est, ut ait S. Thomas, “ mendacium facti,” seu positio alicujus signi exprimentis aliquid contra illud quod habetur in mente, sequitur simulationem sacramenti nihil aliud esse nisi positionem fictam actionis sacramentalis, ita ut exterius non appareat defectus ob quem nullum redditur sacra­ mentum. Dicitur autem ficta positio actionis sacramentalis, quando ponitur materia et forma cum intentione non conficiendi sacramentum. Quod si Minister ita agendo directe intendit de­ cipere, tunc simulatio sacramenti dicitur formalis; si vero indu­ citur ad simulandum ex alio motivo, v. gr., ex gravi metu, tunc erit tantum materialis. Dissimulare autem sacramentum est omittere essentialem aliquam ejus partem, scilicet materiam aut formam, sive ejus loco aliud substituatur sive nihil substituatur; ita tamen ut hæc omissio aut substitutio possit exterius cognosci et hoc solum quæratur, scilicet occultare veritatem. Hisce notatis nunc ad quæstionem: Resp. Certo nunquam licet simulare sacramentum, sive agatur de simulatione formali sive de materiali tantum. Ratio 5G0 TRACTATUS XL—DE SACRAMENTIS IN GENERE. est, tum quia simulare sacramentum est proprie mentiri, tum quia ita agere est abuti rebus sacris et Deo ipsi illudere; et quoniam hujusmodi abusus continet gravem irreverentiam erga sacramentum, nunquam a peccato mortali excusari potest qui sacramentum aliquod simulat. Præterea constat ex prop. 29 ab Innoc. XI damnata, quæ sic jacet: “ Urgens metus gravis est causa sacramentorum adininistrationem simulandi.” In hac autem damnatione reprobatur etiam simulatio materialis, cum de ea specialiter in propositione agatur. — Attamen, secluso contemptu et accedente justa causa, licitum est dissimulare sacra­ mentum. Ratio est, quia in dissimulatione nulla fit injuria sacramento, quia non ponitur actio sacramentalis, neque men­ dacium committitur, sed tantum veritas occultatur. — Cf. Viva, in citatam prop. — Scavini, lib. 3, n. 31. — Baller, not. (a) p. 145. — Haine, vol. 2, p. 331. ! . 644. Resolves. — 1°. Graviter peccaret confessarius qui verba absolutionis proferret sine animo absolvendi, etiamsi id ageret ad se facilius expediendum a pœnitente indisposito et absolutionem instanter petente aut etiam per gravissimas minas exigente.— Verum non peccat confessarius, qui in prædicto casu diceret: a Ego te non absolvo ”... pronuntiando particulam non ita demisse, ut non audiatur a pœnitente; quamvis melius ageret si alias voces aut preces quam absolutionis formam tunc pronun­ tiaret. Ad hoc medium præsertim est recurrendum quoties ex una parte pœnitens est indispositus et ex alia adstantes facile advertere possunt illum sine absolutione dimitti. — Cf. S. Alph. n. 59. 2°. Gravissime peccaret sacerdos qui in Missa pronuntiaret verba consecratoria super panem et vinum, intentionem con­ secrandi excludens, tum ratione simulationis, tum ratione idolola­ tria?, exponendo panem publicæ fidelium adorationi. Quod si verba ipsa consecrationis omittantur, tunc cessaret juxta aliquos peccatum simulationis, sed adhuc remaneret gravissimum pecca­ tum idololatriae. Et ista est ratio cur ab Innoc. ITT in cap. de homine, 7 de celebr. Miss., dicatur sacerdotem qui fraudulenter præsumpserit simulare se consecrare, gravius peccare quam si celebraret in mortali. 3°. Item gravissime peccaret sacerdos, qui hostiam non con­ secratam pro consecrata porrigeret etiam scienti et consentienti, ut evenit quandoque miseris sacerdotibus cum complice, qui famæ servandae gratia ad sacram mensam accedit. Ratio est, quia sic hostia non consecrata exponitur adorationi tum adstantium CAP. IV.—DE SUBJECTO SACRAMENTORUM. 561 tum ipsiusmet etiam scienter recipientis cum reverentia externa quæ idololatriam externam et materialem et proinde quid intrinsece malum constituit. 4°. Juxta communem sententiam non peccant, saltem graviter, qui vel ex metu gravi injuste incusso vel cum scientia impedi­ menti dirimentis, sed urgente necessitate, quia, v. gr., omnia parata sunt, ficte contrahunt matrimonium. Ratio est, quia de­ ficiente consensu, deficit ipse contractus, ac proinde deficit etiam materia et forma sacramenti et consequenter nulla potest haberi vera simulatio. CAPUT IV DE SUBJECTO SEU DE RECEPTIONE ARTICULUS SACRAMENTORUM I DE REQUISITIS AD VALIDAM SACRAMENTORUM RECEPTIONEM 645. Dico. Præter sacramentum Baptismi, quod cum sit janua Ecclesiæ, essentialiter et in omnibus, prærequiritur ad valorem ceterorum sacramentorum, tenendum est ad sacramenta valide suscipienda necessariam profecto esse in adultis aliquam inten­ tionem, sed nullam requiri probitatem aut proprie fidem, excepto sacramento Pœnitentiæ. Ratio primi est, quia repugnat aliquem adultum sanctificari, nisi aliquo modo velit; sanctificatur autem, saltem de jure, quisquis valide suscipit sacramentum. Ratio autem secundi desumitur ex praxi Ecclesiæ, quæ nunquam per­ misit iterum baptizari aut ordinari hæreticos aut improbos ho­ mines rite baptizatos et ordinatos. — Dixi tamen 1°. in adultis, quia in infantibus aut perpetuo amentibus nulla requiritur in­ tentio, ut valide recipiant sacramenta quorum sunt capaces, videlicet Baptismum, Confirmationem, Ordinem et Eucharistiam quæ olim ipsis ministrabatur. Ratio est, quia ex una parte ne­ queunt ullam intentionem habere, et ex alia nefas esset asserere Ecclesiam permittere aut permisisse invalidam susceptionem sacra­ menti. — Dixi 2°. aliquam intentionem, quia pro plerisque sacra­ mentis sufficit intentio habitualis, etiam quandoque confusa tan­ tum seu implicita, spectata eu jusque sacramenti natura: colla­ tio enim sacramentorum est quædam donatio et beneficium, ad quod acceptandum sufficit intentio habitualis. — Dixi 3°. excepto sacramento Pœnitentiæ, quia materia hujus sacramenti sunt ipsi actus poenitentis. — Cf. S. Alphons. nn. 80 et seq. 562 TRACTATUS XL—DE SACRAMENTIS IN GENERE. QUÆSITA 646. Quær. 1°. Quœnam intentio requiratur in adultis pro singulis sacramentis suscipiendis? Resp. Ad Baptismum valide recipiendum in adultis re­ quiritur intentio saltem habitualis, quæ fuerit antea expressa et nunquam retractata. Aliqui tamen dicunt sufficere voluntatem Baptismi implicitam, qualis esset in eo qui haberet voluntatem peragendi omnia ad salutem necessaria et tamen expresse recusaret Baptismum quia per errorem putaret illum non esse necessarium. — Ad Confirmationem sufficit voluntas habitualis etiam implicita, vel, ut dicit S. Alphonsus, interpreta Uva; quare conferri potest moribundo sensibus destituto. — Ad Poenitentiam requiritur intentio vel actualis vel saltem virtualis; ac proinde intentio habitualis non sufficit. — Ad Extremam Unctionem sufficit intentio habitualis vel implicita seu interpretative, ut dicunt communiter theologi et constat ex Rituali Romano, ubi de ea dicitur: “ Hoc sacramentum est praebendum sensibus destitutis, qui ante illud petierunt seu verisimiliter petiissent.” — Ad Ordinem certo in adulto non sufficit intentio inlerpretativa, quia sine voluntate explicita nullus adultus potest gravis­ simam obligationem status clericalis subire. Sufficere tamen videtur intentio habitualis. In praxi autem requiri debet in­ tentio actualis vel saltem virtualis. — Ad Matrimonium requiri­ tur intentio saltem virtualis, quia Matrimonium perficitur con­ tractu, ad quem deliberatio et plena voluntas necessaria est. — Cf. S. Alphons. n. 82. — Baller, not. (a) p. 148. Nulla autem intentio requiritur pro Eucharistia, quæ cum sit sacramentum permanens, semper valide recipitur. Quær. 2°. An requiratur attentio interna in subjecto adulto, ut sacramentum valide suscipiatur? Resp. Neg., nam si non requiritur attentio in Ministro ad conficiendum sacramentum, ut constat ex dictis, a fortiori non requiritur in subjecto, nam minus semper requiritur' ad recipien­ dum quam ad faciendum aliquid. — Hinc frustra scrupulis ali­ quando pœnitentes ex eo anguntur, quod distractiones passi fuerint dum absolvebantur, vel quod absoluti fuerint, quin ad id animadverterint. — Cf. Sporer, n. 157. CAP. IV.— DK SUBJECTO SACRAMENTORUM. 563 ARTICULUS II DE REQUISITIS AD LICITAM SACRAMENTORUM RECEPTIONEM 647. Ad licitam et fructuosam receptionem sacramentorum, præter intentionem ea suscipiendi, prærequiritur status gratiæ si agatur de sacramentis vivorum; et si de sacramentis mortuorum, requiruntur actus Jidei, spei et doloris de peccatis. — Ratio primi est, quia sacramenta vivorum ex primaria sua institutione a Christo sunt ordinata non ad primam sed ad secundam gratiam conferendam, ac proinde graviter peccant, qui scienter prædicta sacramenta in statu peccati mortalis suscipiunt, et quidem gravius ac illi qui indigne ministrant ac conficiunt. Ratio autem secundi desumitur tum ex Apostolo dicente, Hebr. xi, 6: “ Credere oportet accedentem ad Deum, quia est, et inquirentibus se remunerator sit;” tum ex eo quod repugnat dari remissionem peccatorum sine eorum retractatione et dolore. — Cf. S. Alphons. n. 86. QUÆSITA 648. Quær. 1°. An sacramenta valide sed cum obice suscepta, hoc ablato, reviviscant seu gratias sibi proprias producant? Resp. Affirm., quamvis non cum eadem certitudine pro omnibus sacramentis. Ratio est, quia per accidens tantum fit, ut effectus proprios non producant, nempe propter obicem, et proinde effectus illi remanent quasi suspensi, manente obice; hoc tamen remoto, animæ applicari debent. Id pro sacramentis characterem imprimentibus uti certum admittitur. Idem juxta aliquos probabiliter dicendum videtur de sacramento Poeni­ tentiae et potion ratione de sacramentis Extremæ Unctionis ac Matrimonii, quæ durante eodem morbo aut eodem conjugio iterari nequeunt. De Eucharistia autem probabilius negandum. — Cf. S. Alphons. nn. 6 et 87. Quær. 2°. Qualis dispositio requiratur Xn subjecto, ut sacra­ mentum informe reviviscat? Resp. Statuitur communiter hæc regula generalis: requiritur ea dispositio quæ deerat, et cujus absentia causavit obicem effectui sacramenti, seu debet præcise poni id quod necessario in susceptione sacramenti requirebatur. Unde per se sufficit attritio pro reviviscentia Baptismi et similiter pro Poenitentia dicendum est, juxta illos qui tenent hoc sacramentum posse dari valide sed informe. Requiritur autem contritio perfecta 564 TRACTATUS XI.—DE SACRAMENTIS IN GENERE. vel attritio cum confessione pro ceteris sacramentis, scilicet pro Confirmatione, Extrema Unctione, Ordine et Matrimonio.— Cf. Lugo, disp. 9, nn. 50 et seq. — Lacroix, n. 207. Quær. 3°. An sufficiat attritio, ut Baptismus informis revivi­ scat, si suscipiens alia peccata gravia postea commiserit? Resp. Neg., quia peccata commissa post Baptismum sunt materia necessaria sacramenti Poenitentiae, et proinde remitti non possunt nisi per illud sacramentum vel per contritionem perfectam cum voto sacramenti Pœnitentiæ in ea incluso.— Cf. Lugo, disp. cit. n. 55. — Lacroix, loc. cit. Quær. 4°. An liceat petere sacramentum a Ministro indigno? Resp. Non licet sine causa, quia sic absque ratione indu­ ceretur Minister indignus ad graviter peccandum. Hoc autem per se illicitum est, quia caritas exigit, ut impediamus peccatum proximi, quod facile impedire possumus. Licet autem, si sacra­ mentum non possit facile peti ab alio sacerdote, nec possit facile differri ejus susceptio; nemo enim cum magno incommodo tenetur e jure suo cedere ad liberum peccatum alterius impe­ diendum. Tunc sacramentum petens permittit simpliciter pec­ catum, sed peccati causa non est. Causa autem sufficiens foret, v. gr., praeceptum Paschale implendum vel si quis secus diu in statu peccati mortalis remanere aut communione privari deberet, etc. — Cf. S. Alphons. n. 89. <* » » Quær. 5°. nicato? An liceat petere sacramentum a Ministro excommu­ Resp. Si Minister sit excommunicatus vitandus, non licet nisi in extrema necessitate; si vero sit toleratus, licebit etiam sine gravi causa quia Cone. Constant, absolute concessit fideli­ bus, ut cum toleratis communicare possint. — Cf. S. Alphons. n. 88. De Caerimoniis in Administratione Sacramentorum 649. Administratio sacramentorum committi non potuit ar­ bitrio aut devotioni uniuscujusque sacerdotis; nam secus et uni­ formitas deesset et validitas ipsa actionis sacramentalis magno periculo exponeretur. Quare a tempore Apostolorum Ecclesia leges statuit, easque semper servari voluit. Has leges, ritus et caerimonias vocari consuetas, in uno volumine colligi voluit Paulus V easque iterum sancivit et promulgavit per Const. Apostolica CAP. IV.—DE SUBJECTO SACRAMENTORUM. 565 Sedi, ubi ita loquitur: “ In quo (volumine) cum receptos et ap­ probatos Catholicæ Ecclesiæ ritus suo ordine digestos conspex­ erimus, illud sub nomine Ritualis Romani merito edendum publico Ecclesiæ Dei bono judicavimus.” § 1. In Sacramentis conficiendis, administrandis ac suscipiendis accurate serventur ritus et caeremoniae quæ in libris ritualibus ab Ecclesia probatis præcipiuntur. § 2. Unusquisque autem ritum suum sequatur, salvo præscriptc can. 851, § 2, 866 (Can. 733). QUÆSITA 650. Quær. 1°. Utrum in administrandis sacramentis detur vera obligatio, prœserlim pro hac regione, servandi cœrimonias in Rituali Romano nrœscriptas? Resp. Aflirm., et ratio est, quia ex una parte leges Ritualis Romani obligant in conscientia, et ex alia, nulla apud nos invocari potest consuetudo in contrarium. Primum, scilicet leges Ritualis Romani obligare in con­ scientia et non esse tantum normas quasdam utiliter sequendas, probatur ex eo quod juxta Cone. Trid. sess. 7, can. 13, appro­ bati et recepti Ecclesiæ ritus in solemni sacramentorum administratione adhiberi consueti, nequeunt omitti sine peccato. Atqui Rituale Romanum, testante ipso Paulo V. nihil aliud est quam collectio approbatorum et receptorum Ecclesiæ rituum. Ergo ... — Hoc argumentum in fronte Ritualis Romani ita exponitur tanquam prooemium: “ Ut ea, quæ ex antiquis Catholicæ Ecclesiæ institutis et sacrorum Canonum, Summo­ rumque Pontificum Decretis, de sacramentorum ritibus ac cærimoniis hoc libro praescribuntur, qua par est diligentia ac religione custodiantur et ubique fideliter observentur; illud ante omnia scire, et observare convenit, quod Sacrosancta Tridentina Synodus, sess. 7, can. 13, de iis ritibus decrevit in hæc verba: ‘ Si quis dixerit, receptos et approbatos Ecclesiæ Catholicæ ritus in solemni sacramentorum administratione ad­ hiberi consuetos, aut contemni aut sine peccato a Ministris pro libito omitti aut in novos alios per quemcumque Ecclesiarum Pastorem mutari posse: anathema sit.’ ” Alterum autem, scilicet nullam apud nos invocari posse con­ suetudinem contra leges Ritualis Romani, constat ex Patribus Baltimorensibus Cone. Plen. II. qui n. 209 ita loquuntur: “ Quanta . . . diligentia prædecessores nostri adlaborarint, ut 566 TRACTATUS XL—DE SACRAMENTIS IN GENERE. Rituale Romanum accurate et ubique apud nos servaretur, et quanto studio caverint, ne ritus novi aut a S. Romanæ Ecclesiæ consuetudine alieni inducerentur, patet ex pluribus eorum decretis, quæ hic adjicimus, atque, quatenus opus sit, iterum confirmamus.” — Consule omnino Cone. Plen. Balt. II, nn. 209 et seq. Quær. 2°. Quale peccatum sit omittere cœrimonias in Rituali Romano proscriptas pro administratione sacramentorum? Resp. Distinguendum est, nam si grave scandalum oriatur et magnus contemptus religionis, omissio erit certo peccatum grave. Seclusa autem hac hypothesi, iterum erit distinguen­ dum: omissio in materia gravi erit gravis, et levis in materia levi. Quænam autem censenda sit materia gravis et quænam levis, judicio prudentium potius relinquendum est, quam certa regula definiendum. Attamen dici potest generatim, cærimonias institutas propter sacram significationem esse graviores et culpabilius omitti, quam quæ propter solum ornatum et decentiam; et eadem proportione, quarum significatio est altior, graviores censentur, præsertim si cum significatione habeant aliquem spiritualem effectum. Ex his vero quæ ad decentiam pertinent, circumstantiae loci et temporis præscripti, per se loquendo, solent graves existimari, quia hæ circumstantiae mul­ tum spectant ad exteriorem ornatum et publicam solemnitatem et existimationem. Quær. 3°. Quis benedicere debeat olea sacra? beri queant? A quo parochus ea petere oporteat? An vetera adhi­ Resp. § 1. Sacra olea quæ quibusdam Sacramentis admi­ nistrandis inserviunt, debent esse ab Episcopo benedicta feria V in Cœna Domini proxime superiore ; neque adhibeantur vetera, nisi necessitas urgeat. § 2. Mox deficienti oleo benedicto aliud oleum de olivis non benedictum adiiciatur, etiam iterato, minore tamen copia (Can. 734). Parochus olea sacra a suo Ordinario petere debet et in ecclesia in tuta ac decenti custodia sub clavi diligenter asservare; nec ea domi retineat, nisi propter necessitatem aliamve ratio­ nabilem causam, accedente Ordinarii licentia (Can. 735). CAP. V.—DE SACRAMENTALIBUS. 567 CAPUT V DE SACRAMENTALIBUS 651. “ Præter sacramenta proprie dicta,” aiunt Patres Baltimorenses Cone. Plen. II, “ alias quoque res sacras habet Ecclesia, quæ olim latiori quidem ac minus proprio sensu etiam sacramenta vocabantur, a multis autem sæculis in morem venit ut sacramen­ talia appellentur. Origo nominis ex eo est, quod, sacramentis virtute ac meritis longe inferiora cum sint, ea tamen effectibus quodammodo imitentur.” — Porro de istis sacramentalibus tria hic breviter dicemus, scilicet quid, quot et quænam sunt, et quosnam effectus producunt. — Cf. Konings, nn. 1244 et seq. I. Sacramentalia sunt res aut actiones quibus Ecclesia, in ali­ quam Sacramentorum imitationem, uti solet ad obtinendos ex sua impetratione effectus præsertim spirituales (Can. 1144). II. Nova Sacramentalia constituere aut recepta authentice interpretari ex eisdem aliqua abolere aut mutare sola potest Sedes Apostolica (Can. 1145). Circa numerum sacramentalium non conveniunt theologi; nam alii plura, alii pauciora assignant. Communius tamen ad sex capita reducuntur, juxta versiculum: Orans, tinctus, edens, confessus, dans, benedicens. 652. 1°. Orans significat quotidianas fidelium preces, præser­ tim autem orationem Dominicam et publicas Ecclesiæ preces, prouti sunt illœ quæ fiunt diebus Rogationum. 2°. Tinctus denotat usum aquæ lustralis, qui a primis Ecclesiæ sæculis repetendus est. Denotat etiam omnes alias unctiones quæ non constituant sacramentum aliquod proprie dictum. 3°. Edens exprimit devotam manducationem panis benedicti, qui in veteri Ecclesia, deficiente paulatim prist i næ caritatis fer­ vore, baptizatis, et aliquando catechumenis dabatur loco Eucha­ ristia?. Mos iste hodie adhuc servatur in aliquibus Ecclesiis, ubi fragmenta panis benedicti intra Missarum solemnia ante vel post communionis tempus fidelibus porriguntur. Prædicta vox exprimit etiam manducationem fructuum benedictorum, præ­ sertim si sint novi, pro quibus adest specialis benedictio. 4°. Confessus designat publicam confessionem culparum modo generali faciendam ex præscripto Ecclesiæ sive in Missa sive in Horis canonicis recitandis. Designat etiam supplicem et humilem tunsionem pectoris, necnon aspersionem cinerum super capita fidelium prima die quadragesimæ fieri solitam. 568 TRACTATUS XL—DE SACRAMENTIS IN GENERE. 5°. Dans comprehendit imprimis eleemosynam et secundario quodcumque aliud opus misericordiae sive spiritualis sive corporalis ab Ecclesia specialiter designatum ceu fidelibus praestandum in publica quadam calamitate aut tempore quadragesimali. 6°. Benedicens comprehendit imprimis o?nnes benedictiones quæ ordinarie sive scripto sive voce dantur a Papa, Episcopis et sacer­ dotibus; deinde illas solemnes benedictiones in Rituali Romano descriptas ceu dandas virginibus, regibus, reginis, etc.; et de­ mum benedictiones rerum et animalium. Porro ex his bene­ dictionibus aliæ sunt papales seu Papae reservatae, v. gr., bene­ dictio Palliorum aut Rosœ aureœ: aliæ sunt episcopales, quæ de jure ad solos Episcopos pertinent, quales sunt consecrationes ecclesiarum, altarium, calicum, campanarum, sacerdotalium indu­ mentorum, mapparum, corporalium, primarii lapidis ecclesiæ vel coemeterii, tabernaculi, novæ crucis et imaginum, si tamen crucis et imaginum benedictio fiat publice cum solemnitate: demum aliæ sunt sacerdotales, quæ scilicet spectant ad sacerdotes, cum hoc tamen discrimine, ut quasdam omnis sacerdos, quasdam vero nonnisi Parochus vel alius ab ipso delegatus dare possit. — Dixi aliquas benedictiones esse de jure episcopales, sed advertendum est Episcopos non posse delegare simplicem sacerdotem ad eas omnes impertiendas absque induito pontificio. III. Effectus sacramentalium diversi a diversis numerantur, sed præcipui sunt duo sequentes: 1°. Remissio peccatorum venialium non quidem immediate et vi ipsius ritus sacri, quod solum ad sacramenta proprie dicta pertinet, sed mediantibus piis motibus contritionis qui certo solent facilius et frequentius excitari per usum sacramentalium. Huc faciunt illa verba S. Augustini: “ Delet omnino hæc oratio (Pater Noster) minima et quotidiana peccata.” Et alibi idem S. Doctor testatur: “ peccata sine quibus hic non vivitur, operibus misericordiae et piis orationibus mundari.” 2°. Repressio et fuga dæmonis; idque non tantum per modum impetrationis sed etiam per modum imperii. Hinc S. Alphon­ sus sacerdotem admonet, ut, instante agonia, sæpius aspergat infirmum aqua benedicta, eumque muniat signaculo crucis. QUÆSITA Quær. 1°. Quis sit legitimus minister Sacramentalium? Resp. Legitimus Sacramentalium minister est clericus, cui ad id potestas collata sit quique a competente auctoritate eccle­ siastica non sit prohibitus eandem exercere (Can. 1146). CAP. V,—DE SACRAMENTALIBUS. 569 § 1. Consecrationes nemo qui charactere episcopali oareat, valide peragere potest, nisi vel iure vel apostolico induito id ei permittatur. § 2. Benedictiones autem impertire potest quilibet presbyter, exceptis iis quæ Romano Pontifici aut Episcopis aliisve re­ serventur. § 3. Benedictio reservata quæ a presbytero detur sine neces­ saria licentia, illicita est, sed valida, nisi in reservatione Sedes Apostolica aliud expresserit. § 4. Diaconi et lectores illas tantum valide et licite bene­ dictiones dare possunt, quæ ipsis expresse a iure permittuntur (Can. 1147). Quær. 2°. Quinam ritus adhibendi sint in conficiendis et adm inistra ndis Sac ra menta l ibus ? Resp. § 1. In Sacramentalibus conficiendis seu administrandis accurate serventur ritus ab Ecclesia probati. § 2. Consecrationes ac benedictiones sive constitutivae sive invocativae invalidae sunt, si adhibita non fuerit formula ab Eccle­ sia praescripta (Can. 1148). Quær. 3°. Quisbusnam conferri queant Sacramentdliaî Resp. Benedictiones, imprimis impertiendae catholicis, dari quoque possunt catechumenis, imo, nisi obstet Ecclesiae pro­ hibitio, etiam acatholicis ad obtinendum fidei lumen vel, ima cum illo, corporis sanitatem (Can. 1149).1 Necesse non est plura addere de sacramentalibus, sed prae­ stat omnino ob oculos ponere sapientissimuin hoc monitum Patrum Baltimorensium : “ Curent imprimis conci omitores et animarum rectores, ut harum rerum naturam, significationem, rectumque usum fidelibus exponant, ac sæpius inculcent. Iis qui sapientiæ et ingenio suo nimis innituntur, persuadeant hæc, levia licet minutaque videantur, non esse contem­ nenda, quum ad pie vivendum et salutem consequendam non parum proficiant. Rudiorem vero plebeculam, quæ contrario errore abripitur, etiam atque etiam moneant, ne rebus ipsis nimiam efficaciam tribuat, neque eas cæca quadam, et immodica fiducia servet et superstitiosa veneratione prosequatur, quasi ipsa· per sese, sine pia mentis dispositione, plurimum possent. Illos vero acerrime reprehendant, qui hujusmodi res sacras, ut Ethnicis moris erat, amuletorum quasi loco habent, quæ ipsos etiam foedissimo vitiorum cœno involutos ab ira Dei et ul­ tione præstent immunes.”—Cf. Cone. Pten. Batt. 11, n. 350. 1 Cf. Addenda, p. 1119, n. 72. TRACTATUS XII pe baptisma caput DE NATURA, i PROPRIETATIBUS ET NECESSITATE BAPTISMI ■ i 653. Baptismus definitur juxta Catechismum Romanum: Sacramentum regenerationis per aquam, in verbo; et est primum nova legis sacramentum, maximeque necessarium, ad spiritualem hominis regenerationem a Christo institutum. Ita novus Codex: § 1. Baptismus, Sacramentorum ianua ac fundamentum, om­ nibus in re vel saltem in voto necessarius ad salutem, valide non confertur, nisi per ablutionem aquæ veræ et naturalis cum præscripta verborum forma. § 2. Cum ministratur servatis omnibus ritibus et caeremoniis quæ in ritualibus libris præcipiuntur, appellatur sollemnis; secus non sollemnis seu privatus (Can. 737). A Baptismo aquæ, qui vocatur fluminis, distinguitur Baptis­ mus flaminis et Baptismus sanguinis, quibus suppleri potest Bap­ tismus proprie dictus, si hic sit impossibilis. Prior est plena conversio ad Deum per contritionem aut caritatem perfectam, quatenus continet vel explicitam vel saltem implicitam volun­ tatem recipiendi Baptismum aquæ, prout hujus Baptismi notio adest vel non adest præsens menti illius qui sic ad Deum converti­ tur. Posterior autem est effusio sanguinis seu mors tolerata pro fide aut pro alia virtute Christiana. Sed solus Baptismus aquæ proprie Baptismus in re vocatur; Baptismus vero flaminis et Bap­ tismus sanguinis dicuntur Baptismi in voto. Effectus Baptismi tres numerantur potissimi, nempe: 1°. re­ missio peccati originalis et peccatorum actualium, si quæ sint, 570 CAP. IL—DE MATERIA ET FORMA BAPTISMI. 571 per gratiæ sanctificantis infusionem; 2°. remissio totalis pcenæ æternæ et temporalis peccatis debitæ; 3°. impressio characteris, quo baptizatus signatur filius Dei et cohæres Christi et redditur incapax Baptismi denuo suscipiendi. Constat de his omnibus ex Cone. Trid. sess. 5, in decret, de peccato orig.; et sess. 7, de Bap­ tismo; et ex Cone. Florent, in decret, pro Armenis. Baptismus aquæ in re vel in volo, prout hoc explicatum est, ex divina institutione est omnino necessarius ad salutem necessitate medii. Constat tum ex verbis Christi, Joan, iii, 5: “Nisi quis renatus fuerit ex aqua et Spiritu Sancto, non potest introire in regnum Dei;” tum ex Cone. Trid. sess. 7, can. 6, de Baptismo: “ Si quis dixerit Baptismum liberum esse, hoc est, non necessarium ad salutem, anathema sit.” — Cf. De Augustinis, art. 5, p. 354. Baptismate homo constituitur in Ecclesia Christi persona cum omnibus Christianorum iuribus et officiis, nisi, ad iura quod attinet, obstet obex, ecclesiastics communionis vinculum impediens, vel lata ab Ecclesia censura (Can. 87).1 CAPUT II DE MATERIA ET FORMA BAPTISMI ARTICULUS I DE MATERIA TUM REMOTA TUM PROXIMA BAPTISMI 654. Dico 1°. Materia remota valida Baptismi est sola aqua vera et naturalis: materia autem licita, extra casum necessitatis, est sola eadem aqua, non tamen turbida aut fæculenta, et insuper in baptismo sollemni adhibenda est aqua ad hoc benedicta. Cf. Can. 757, § 1. Primum constat ex Cone. Trid. sess. 7, can. 2, de Bap­ tismo, ubi hæc habentur: “ Si quis dixerit, aquam veram et natu­ ralem non esse de necessitate Baptismi, atque ideo verba Domini Nostri Jesu Christi: ‘ Nisi quis renatus fuerit ex aqua et Spiritu Sancto,’ ad metaphoram aliquam detorserit, anathema sit.” Alte­ rum autem constat ex Rituali Romano et unanimi consensu theo­ logorum. — Dixi extra casum necessitatis, quia in periculo mortis quæcumque materia, dummodo non sit certo invalida, adhiberi potest et debet sub hac conditione: Si hæc materia sit sufficiens. — Si vero ille, qui tali materia fuerit baptizatus, supervixerit, habita copia materiæ certo validæ, iterum baptizari debet sub hac 1 Cf. Addenda, p. 1120, n. 73. 572 TRACTATUS XII—DE BAPTISMO. conditione: Si non es baptizalus, ego te baptizo, etc. — Sicut autem, juxta S. Alphonsum, sufficit etiam tenuis probabilitas de validitate materiæ ad baptizandum sub prima conditione, ita etiam tenuis probabilitas circa ipsius invaliditatem sufficit ad rebaptizandum sub altera conditione. — Cf. S. Alphons. n. 102; et Hom. Ap. n. 8. Dico 2°. Materia proxima Baptismi est ablutio, quæ tribus modis fieri potest, scilicet immersione, aspersione et infusione, juxta praxim diversarum Ecclesiarum, ita ut morali hominum judicio baptizatus censeatur esse lotus. Constat ex verbis formæ et perpetua praxi Ecclesiæ. Dico 3°. Licet baptismus conferri valide possit aut per infu­ sionem, aut per immersionem, aut per aspersionem, primus tamen vel secundus modus, aut mixtus ex utroque, qui magis sit in usu, retineatur, secundum probatos diversarum Ecclesiarum rituales libros (Can. 758) ; ita ut trina ablutione caput baptizandi perfunda­ 11 tur, vel immergatur in modum crucis uno et eodem tempore quo verba proferuntur, et idem sit aquam adhibens et verba pronun­ tians.— Cf. Rit. Rom. Tit. II, c. 1, n. 10. τ · “ ** ' TW ·n rw w ra w QUÆSITA 655. Quær. 1°. Quænam sil regula cognoscendi aquam veram et naturalem? Resp. Optima omnium regula est recurrere ad communem timoratorum hominum usum et æstimationem, relictis iis quæ a naturalistis disseruntur. Hinc: 1°. Materia valida est: 1°. aqua fontium, puteorum, flumi­ num, maris, stagnorum, paludum, lacuum; 2°. aqua reso­ luta ex glacie, nive vel grandine, quia servat eamdem substan­ tiam, licet accidentaliter immutata sit quoad colorem, saporem aut odorem; 3°. aqua sulphurea vel mineralis, aqua collecta ex vapore, rore, vel effluens tempore nimboso ex pariete, foliis, etc.; 4°. aqua turbida, mixta cum alia substantia, modo aqua sit materia vere et certe prædominans. 2°. Materia invalida est: 1°. lac, sanguis, lacrymæ, sudor, saliva, sputum, urina; 2°. vinum, oleum, cerevisia, jus densum ex adipe, etc.; 3°. lutum, atramentum; 4°. nix aut glacies nondum resoluta, quia in hoc statu non est aqua naturalis, quamvis de hoc aliqui dubitant, nam glacies per contactum resolvitur, et sic haberi potest quædam ablutio. 3°. Materia dubia est: 1°. jusculum valde tenue, lixivium, cerevisia tenuis, aqua ex sale soluto; 2°. humor fluens e vite, aliisque plantis. — Cf. S. Alphons. nn. 103 et seq. — Cretoni, vol. 2, p. 134. — Lehmkuhl, nn. 58 et seq. CAP. IL—DE MATERIA ET FORMA BAPTISMI. 573 Quær. 2°. Quid agendum in casu quo aqua consecrata, quæ conservatur in fonte baptismati, appareat imminuta et fœculenta? Resp. Notandum imprimis est, aquam baptismalem sæpe apparere turbidam et faeculentam propter chrisma quod forte in nimia quantitate ei fuerit immixtum, sed revera ita non esse. § 2. Si aqua benedicta in baptisterio adeo sit imminuta, ut minus videatur sufficere, alia non benedicta admisceatur, etiam iterato, minore tamen copia. § 3. Si vero corrupta fuerit, aut effluxerit, aut quovis modo defecerit, parochus in fontem, bene mundatum ac nitidum, recentem aquam infundat ac proprio ritu in suis liturgicis libris præscripto benedicat (Can. 757). Apud nos adhibeatur formula ad usum nostrum approbata· — Cf. S. Alphons. n. 102. — Cone. Plen. Balt. II, n. 234.— Cretoni, vol. 2, p. 134. — Excerpta Rit. Rom. p. 238, edit. 1878. Quær. 3°. An possit valide baptizari puer in utero matris? Resp. Affirm., si attingatur aqua aliquo mediante instru­ mento, quia infans in utero matris inclusus jam est homo viator. At quoniam aliqui dubitant de validitate hujus Baptismi, propterea quod talis infans, cum non proprie dici possit natus, nequit renasci, ideo esset sub conditione repetendus et a fortiori si aqua non attingat puerum immediate. Circa hanc rem hæc statuit novus Codex: § 1. Nemo in utero matris clausus baptizetur, donec pro­ babilis spes sit ut rite editus baptizari possit. § 2. Si infans caput emiserit et periculum mortis immineat, baptizetur in capite; nec postea, si vivus evaserit, est iterum sub conditione baptizandus. § 3. Si aliud membrum emiserit, in illo, si periculum immi­ neat, baptizetur sub conditione; at time, si natus vixerit, est rursus sub conditione baptizandus. § 5. Fetus, in utero baptizatus, post ortum denuo sub con­ ditione baptizari debet (Can. 746). Plures medici in casu necessitatis infantes præcipue in utero matris baptizare solent aqua cum hydrargo bichlorato corrosivo (Anglice, Bichloride of Mercury) permixta. Componitur hæc aqua solutione unius partis hujus chloreti hydrargici in mille partibus aquæ, et mixtura adhibetur ne uterus morbo afficiatur. Hic usus licitus est, ubi verum adest morbi periculum. Ita ex 574 TRACTATUS XII.—DE BAPTISMO. S. C. S. 0. 21 Aug. 1901. — Cf. S. Alphons. n. 107. — Lehmkuhl, nn. 61 et seq. Quær. 4°. An valeat Baptismus, si aqua tantum tangat vestes aut crines baptizandi? Resp. Si aqua tangat tantum vestes, certo invalidus est Baptismus; quia sic nemo dixerit hominem ablui; at proba­ bilius validus est, si aqua crines tangat. Sed in praxi tutior pars sequenda est. — Hinc si baptizandus sit capillatus, vel digitis sinistræ manus cæsariem ejus discriminet sacerdos dum dextera aquam infundit, vel in fronte eum baptizet. — Cf. S. Alphons. n. 107, q. 3. Quær. 5°. capite? An valeat Baptismus collatus in alia parte quam in Resp. Affirm., probabilius, præsertim si Baptismus in parte aliqua principaliori conferatur, v. gr., in pectore, scapulis, etc. Attamen si necessitas ad id compulerit, postea, si fieri possit, iterandus sub conditione Baptismus foret. — Cf. S. Alphons. n. 107, q. 4. Quær. 6°. An una vel altera gutta aquœ ad baptizandum sufficiatî Resp. Neg. probabilius, præsertim si aqua non fluat, quia nequit dici ablutio, quæ ad Baptismum omnino requiritur; est tamen materia dubia, quæ in casu necessitatis foret adhibenda. Dicunt autem communiter theologi esse materiam certam si baptizans motu digiti madefacti partem corporis ablueret. Attamen de quibusdam baptizatis per modum unctionis in fronte cum pollice in aqua baptisinali madefacto S. Inquis. 14 Dec. 1898 respondit: “ Curandum ut iterum baptizentur privatim, sub conditione, adhibita sola materia cum forma absque cærimoniis.” — Cf. S. Alphons. n. 107, q. 6. — Elbel, n. 16. Quær. 7°. An trina ablutio requiratur ad Baptismum? Resp. Certo non requiritur ad validitatem: unica enim sufficit ut quis censeatur vere ablutus. Ita omnes cum S. Thoma, 3. q. 66, art. 8. Requiritur autem ad liceitatem et quidem sub gravi, quia præscribitur in Rituali Romano, quamvis hæc præ­ scriptio tantum de Baptismo sollemni intelligenda videatur. Quær. 8°. Quœnam sint causœ propter quas Baptismus conditionalis conferri solet? CAP. II,—DE MATERIA ET FORMA BAPTISMI. 575 Resp. “ Tribus fere de causis comperimus Ecclesiæ con­ suetudine invaluisse ut conditio in Baptismo conferendo ad­ hibeatur; cum de Baptismo antea collato, utrum necne valeat, prudenter dubitatur; cum necessitas cogit dubiam materiam adhibere; cum dubitatur num subjectum capax sit Baptismi, velut in monstruosis partubus, vel ut in partu difficili cum dubita­ tur num sacramentum confici valeat eam partem abluendo quæ sola ablui potest; uno verbo, conditio ex Ecclesiæ consuetudine in Baptismo tum adhibetur cum dubitandi locus est, num aliquid defuerit aut desit quod ad valorem sacramenti requi­ ratur.” S. C. d. P. Fide 17 April. 1777. Sedulo distinguendae sunt conditiones ad licitam susceptio­ nem Baptismi requisitæ ab iis quæ ad validam susceptionem necessariæ sunt. . . . “ In dubio utrum adultus morti proximus sufficienter instructus sit de fidei mysteriis et ea sufficienter crediderit, atque in dubio utrum ipsum anteactæ vitæ sincere pceniteat, quum mortis necessitas urgeat, sacramentum abso­ lute ministrari ei debet absque ulla conditione. In dubio utrum ipse vere intendat baptismum suscipere, si prævio diligenti examine de hac intentione adhuc dubitetur, baptismus debet conferri sub conditione, dummodo sit capax baptismi.” 3 Aug. 1860, S. Off. ARTICULUS II DE FORMA BAPTISMI 656. Dico. Forma Baptismi est: Ego te baptizo in nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti. Sic definivit Cone. Trid., juxta illud Matth. xxviii, 19: “ Euntes ergo docete omnes gentes, bap­ tizantes eos in nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti.’’ —Neque requiritur additio vocis Anien, cujus omissionem S. Alphonsus cum aliis putaverat esse peccatum veniale; nam, proposito dubio, S. C. Rit. 9 Junii 1853, respondit: “ Strictim in casu servetur Rituale Romanum,” ubi certo illa vox non invenitur. QUÆSITA 657. Quær. 1°. An omnia et singula verba prædictœ formæ pertineant ad essentiam sacramenti? Resp. Neg., nam omissio pronominis “ ego,” saltem si latina lingua adhibeatur, non est essentialis, nec excederet peccatum veniale. Idem dicendum videtur probabilius de omis­ sione conjunctionis ·“ et,” præsertim si semel tantum, scilicet 576 TRACTATUS XII.—DE BAPTISMO. ante secundam Personam, omittatur. Idem etiam probabilius tenendum de praepositione “ in,” licet plures graves theologi contradicant. Cetera autem verba omnino requiruntur ad vali­ ditatem. — Dixi si latina lingua adhibeatur; nam secus esset dicendum si adhiberetur lingua Anglica, Gallica, aut Germanica, quia tunc, omisso pronomine, verbum per se solum non deter­ minat personam Ministri. — Cf. S. Alphons. n. 111. — Kenrick, tract, 15. n. 9. — Analecta Jur. Pont. ser. 8, coi. 1608. — Lehmkuhl, n. 64. Quær. 2°. An valida censenda sit for?na, si loco verbi 11 baptizo ” dicatur in lingua vernacula “ I christen ”? Resp. Neg., probabiliter, quia dicendo “ I christen ” ex­ primitur quidem effectus baptismi, qui est ut aliquis aggregetur Christo, at non exprimitur modus seu actio, vi cujus obtinetur talis aggregatio : quod quidem necessarium videtur. — Cf. Lehmkuhl, n. 63. — Amer. Eccl. Rev. V. 1, p. 137 et seq. Quær. 3°. An valida sit forma Baptismi, si dicatur: “ Ego te baptizo in nomine Sanctissimae Trinitatis Resp. Neg., saltem probabilius, quia in tali forma non sat distincte exprimuntur singulæ personæ Sanctæ Trinitatis; siqui­ dem vox Trinitas tantum confuse et implicite personas significat; Christus autem voluit, ut distincte exprimerentur. — A fortiori autem invalida esset forma, si diceretur “ in nomine Christi,” quia tunc nullatenus exprimeretur Trinitas personarum. — Cf. S. Thom. 3, q. 66, art. 6. — S. Alphons. nn. 111 et seq. Quær. 4°. An valeat Baptismus, si formae consuetae addatur: “ et in nomine beatae Mariae Virginis ”? Resp. Distinguendum est: non valet, si quis hoc faciens intendat Baptismum conferre in nomine beatæ Virginis, tribu­ endo scilicet tali nomini veram efficaciam in Baptismi valorem. Secus vero, si id faciat ex importuna devotione. — Cf. S. Alphons. n. 111. CAPUT III DE MINISTRO BAPTISMI 658. Dico 1°. § 1. Minister ordinarius baptismi sollemnis est sacerdos; sed eius collatio reservatur parocho vel alii sacerdoti de eiusdem parochi vel Ordinarii loci licentia, quæ in casu necessi­ tatis legitime præsumitur (Can. 738). CAP. III.—DE MINISTRO BAPTISMI. 577 Constat ex Cone. Florent, in Decreto unionis, ex Rit. Rom. de Baptismo, et ex Cone. Plen. Balt. II, ubi n. 227 sic legitur: “ Ordinarius Baptismi Minister est Episcopus in sua Dioecesi, Parochus in sua Parochia. Hinc gravissima reprehensione digni sunt sacerdotes, qui infantes ab aliena sive parochia sive dioecesi sibi oblatos temere baptizant, cum facile a proprio Pastore bapti­ zari potuissent. Abusum hunc jam a Cone. Prov. Baltimorensi VI notatum iterum damnamus ac prohibemus.” In alieno territorio nemini licet, sine debita licentia, baptis­ mum sollemnem conferre ne sui quidem loci incolis (Can. 739). Dico 2°. Quilibet homo ratione utens, sive vir sive mulier, sive catholicus sive hæreticus, sive fidelis sive infidelis, est Minister extraordinarius Baptismi, ita ut semper valide et in necessitate etiam licite, baptizare possit. Extraordinarius baptismi sollemnis minister est diaconus; qui tamen sua potestate ne utatur sine loci Ordinarii vel parochi licentia, iusta de causa concedenda, quæ, ubi necessitas urgeat, legitime præsumitur (Can. 741). Primum eruitur ex Cone. Florent, in Decreto Unionis et universali Ecclesiæ praxi. Alterum autem constat ex Pontificali Rom. seu ex Instructione Episcopi ad Diaconos dum eos ordinat. — Cf. Cone. Plen. Balt. II, n. 228. Ubi parœciæ aut quasi-parœciæ nondum sunt constitute, statutorum peculiarium et receptarum consuetudinum ratio ha­ benda est, ut constet cuinam sacerdoti, praeter Ordinarium, in universo territorio vel in eius parte ius insit baptizandi (Can. 740). 659. Resolves. — 1°. Peccant parentes qui, extra casum neces­ sitatis, prolem deferunt baptizandam apud alienos sacerdotes, nam ita agendo violant jus proprii Pastoris. — Cf. S. Alphons. n. 114. 2°. De licentia sive expressa sive tacita, aut etiam rationabiliter præsumpta, possunt baptizari extranei, sed tunc remittenda est eleemosyna, si quæ habeatur, ad proprium Pastorem. — Cf. S. Alphons. n. 115. 3°. § 2. Etiam peregrinus a parocho proprio in sua paroecia sollemniter baptizetur, si id facile et sine mora fieri potest; secus peregrinum quilibet parochus in suo territorio potest sollemniter baptizare (Can. 738). 4°. § 1. Baptismus non sollemnis, de quo in can. 759, § 1, potest a quovis ministrari, servata debita materia, forma et inten­ tione; quatenus vero fieri potest, adhibeantur duo testes vel saltem unus, quibus baptismi collatio probari possit (Can. 742). 578 TRACTATUS XII.—DE BAPTISMO. 5°. Ordo servandus inter diversos Ministros Baptismi ita describitur in Rit. Romano: “ Si . . . adsit Sacerdos, Diacono præferatur, Diaconus Subdiacono, Clericus laico, et vir feminæ, nisi pudoris gratia deceat feminam potius quam virum baptizare, vel nisi femina noverit melius formam et modum baptizandi.” Tit. II, c. 1, n. 16. — Cf. S. Alphons. n. 117. — Lehmkuhl, n. 67. § 3. Patri aut matri suam prolem baptizare non licet, prae­ terquam in mortis periculo, quando alius præsto non est, qui baptizet (Can. 742). Curet parochus ut fideles, præsertim obstetrices, medici et chirurgi, rectum baptizandi modum pro casu necessitatis probe ediscant (Can. 743). Adultorum baptismus, ubi commode fieri possit, ad loci Ordi­ narium deferatur, ut, si voluerit, ab eo vel ab eius delegato sollemnius conferatur (Can. 744). CAPUT IV DE SUBJECTO BAPTISMI 660. Dico. § 1. Subiectum capax baptismi est omnis et solus homo viator, nondum baptizatus (Can. 745). Omnis quidem, quia propter universalitatem peccati originalis, omnes indigent regenerari; solus autem, quia pro solis hominibus viatoribus instituta sunt sacramenta et ipsis solis patet aditus in Ecclesiam. — Dixi demum nondum baptizatus, quia vi charac­ teris, qui in Baptismo imprimitur, hoc sacramentum nec licite nec valide potest iterari. § 2. Cum agitur de baptismo : 1°. Parvulorum seu infantium nomine veniunt, ad normam can. 88, § 3, qui nondum rationis usum adepti sunt, eisdemque accensentur amentes ab infantia, in quavis ætate constituti; 2°. Adulti autem censentur, qui rationis usu fruuntur; idque satis est ut suo quisque animi motu baptismum petat et ad illuni admittatur (Can. 745). 661. Resolves. — 1 °. Valide baptizantur infantes. § 1. Amentes et furiosi ne baptizentur, nisi tales a nativitate vel ante adeptum rationis usum fueiiut; et tunc baptizandi sunt ut infantes. CAP. IV.—DE SUBJECTO BAPTISMI. 579 § 2. Si autem dilucida habeant intervalla, dum mentis compotes sunt, baptizentur, si velint. § 3. Baptizentur quoque, imminente periculo mortis, si, ante­ quam insanirent, suscipiendi baptismi desiderium ostenderint (Can. 754). Imo quando non plane constat eos Baptismum non postulasse, securius sub conditione possunt baptizari, quia juxta plures, ut superius dictum est, satis est, ut quis habuerit voluntatem suscipi­ endi omnia ad salutem necessaria. 2°. Si dubium sit, an infans vivat, baptizandus est sub condi­ tione. Curandum ut omnes fetus abortivi, quovis tempore editi, si certo vivant, baptizantur absolute; si dubie, sub conditione (Can. 747); maxime cum hodie vigeat opinio communiter a peritis recepta, foetum, ab initio conceptionis, anima informari. Quare monendi sunt, cum prudentia tamen, medici, obstetrices et matres de hujusmodi obligatione. Hoc autem non est ita intelligendum, ut etiam tunc dari possit Baptismus cum ne prima quidem delineamenta vitæ humanæ apparent. De modo autem talem foetum baptizandi Capellmann hæc tradit: “ Iis qui minime vel non satis harum rerum periti sunt, utilissimum ac certissimum consilium erit, ut baptismum per immersionem conferant, et ita quidem, ut in vel sub aqua velamenta disruinpant hisque disruptis statim formam baptismi pronuntient: Si vivis, ego etc. Apprehende igitur utriusque manus pollice et indice aliquam velamenti plica­ turam atque ita disrumpe ut materia ovi effluat, hoc est, ut aqua baptismatis integram ovi materiam abluat. Quod si ita fit etiam vitabitur accedentis aëris appulsus in embryonem quem nonnulli adeo timent.” Medicina Pastoralis, p. 112, nota. His subjungit Lehmkuhl, n. 74: “ At ut securius agas, dicens formam foetum et immerge in aquam et ex ea extrahe.” — Cf. 0’Kane, n. 211. — Baller, not. (a) p. 160. — Lehmkuhl, n. 74. Imo infantes omnes recenter nati, quamvis vulgo mortui cre­ dantur, sine mora baptizandi sunt sub conditione: si vivis, nisi jam corrupti et putrefacti sint. Frequenter enim contingit ut tales asphyxia correpti et apparenter mortui reipsa intus vivant. Hoc constat ex eo quod hi sæpe sæpius, adhibitis remediis oppor­ tunis, signa vitæ indubia elapsis pluribus ab ortu horis mani­ festaverint. Hinc tenentur adstantes eorum æternæ saluti per baptismum providere: tenentur medici omnem curam adhibere ut ad vitam neonati reducantur: tandem tenentur parochi in­ struere fideles de gravi obligatione eos baptizandi, nisi signa pro­ gressae putrefactionis appareant. — Cf. Gury-Ferreres, n. 249 bis, Scholion. — Eschbach, Disput. Physiol. Theologicœ, p. 318. — 580 ♦ I I < ! ( < » c B C » Jti W* Ib TRACTATUS XII.—DE BAPTISMO. Antonelli, Medicina Pastoralis, vol. 2, nn. 598 et seq. — Sed præcipue Ferreres, La muerte real y la muerte apparente, nn. 23-33. — Amer. Eccl. Rev. vol. 33, p. 273 et seq. 3°. Valide is baptizatur, quem Minister putat esse alium; imo licet sit femina, quam putet esse masculum; quia praesentem et non alium baptizare intendit. 4°. Valide plures simul baptizantur hac forma: Ego vos bap­ tizo, etc., modo simul abluantur. Sed extra necessitatis casum hoc illicitum est. 5°. Monstra et ostenta semper baptizentur saltem sub condi­ tione; in dubio autem unusne an plures sint homines, unus abso­ lute baptizetur, ceteri sub conditione1 (Can. 748). 6°. § 4. Si mater prægnans mortua fuerit, fetus ab iis ad quos spectat extractus, si certo vivat, baptizetur absolute; si dubie, sub conditione (Can. 746). QUÆSITA 662. Quær. 1°. An et quandonam filii infidelium non adhuc habentes usum rationis licite possint baptizari, invitis parentibus? Resp. Generatim loquendo, non licet eos baptizare, tum quia violaretur jus naturale parentum, tum quia exponerentur periculo perversionis, et consequenter fieret injuria sacramento, tum demum quia repugnat praxi Ecclesiæ. Et hæc est doctrina S. Thomæ, qui, 3, q. 68, art. 10, ait: “ Secundum jus naturale sunt (hujusmodi filii) sub cura parentum, quamdiu ipsi sibi providere non possunt ... et ideo contra justitiam naturalem esset, si tales pueri, invitis parentibus, baptizarentur: sicut etiam si aliquis habens usum rationis baptizaretur invitus. Esset etiam periculosum taliter filios infidelium baptizare, quia de facili ad infidelitatem redirent propter naturalem affectum ad parentes. Et ideo non habet hoc Ecclesiæ consuetudo, quod filii infidelium, invitis parentibus, baptizentur.” Dixi tamen 1°. generatim loquendo, quia licet in sequentibus casi­ bus: 1°. si sint in periculo mortis non quocumque, sed certo sive prox­ imo; 2°. si juste vel injuste positi extra curam parentum, non adsit timor quod ad eos sint reversuri; 3°. si jam cognoscitur eos fore perpetuo amentes; 4°. si unus parentum consentiat vel si, mortuo patre, con­ sentiat avus paternus, matre reluctante. — Dixi 2°. non licet, quia de validitate nulla unquam fuit aut esse potest quæstio. — Dixi 3°. non adhuc habentes usum rationis, nam qui illum certo habent, possunt, imo si petant et sint sufficienter instructi, debent baptizari, adhibita tamen necessaria prudentia. Quod si dubitetur de usu rationis, tum juxta 1 Cf. Addenda, p. 1120, n. 74. CAP. IV.—DE SUBJECTO BAPTISMI. 581 S. Alphonsum, Benedictum XIV et alios, ante septennium differendus est Baptismus, donec constet de usu rationis. Codex statuit sequentia: § 1. Infans infidelium, etiam invitis parentibus, licite baptizatur, cum in eo versatur vitæ discrimine, ut prudenter prævideatur moriturus, antequam usum rationis attingat. § 2. Extra mortis periculum, dummodo catholicæ eius educationi cautum sit, licite baptizatur : 1°. Si parentes vel tutores, aut saltem unus eorum, consentiant; 2°. Si parentes, idest pater, mater, avus, avia, vel tutores desint, autius in eum amiserint, vel illud exercere nullo pacto queant (Can. 750). Quær. 2°. An idem dicendum de filiis hæreticorum apud nos? Resp. Afirm. Quod Ecclesia jus habeat compellendi hæreticos ut filiis suis præbeant necessaria media salutis, ac proinde ut non solum ipsis validum baptismum procurent, sed etiam ut sinant consentaneam dari educationem, res certa est et ab omni­ bus catholicis admissa. Sed quæstio præsens, quæ tota quanta est respicit factum, non solvitur ex admissione istius juris sed ex eo solum: — num scilicet jus istud possit actuari. Ubi enim Ecclesia hujusmodi jus exsequi non possit, “ idem dicendum videtur in eo casu de hæretico et quocumque alio infideli si idem sit morale periculum.” S. C. de P. F. 17 April. 1777. Ita lex Ecclesiastica rem definit : Circa baptismum infantium duorum hæreticorum aut schis­ maticorum, aut duorum catholicorum qui in apostasiam vel hæresim vel schisma prolapsi sint, generatim serventur normæ in superiore canone constitute (Can. 751). — Cf. S. Alphons. loc. cit. — Kenrick, n. 28. — Instruet, citat, apud Cretoni. — Amer. Eccl. Rev. V. 1, p. 185, et seq. Quær. 3°. Quid agendum cum parentes acatholici proprios Infantes offerunt sacerdoti ut ab eo baptizentur? Resp. Distinguendum est; vel enim sacerdotale ministerium petunt quia volunt prolem catholice educari; vel opportunitatis tantum causa aut alterius temporalis emolumenti id faciunt, absque ulla spe futuræ catholicæ educationis. Si primum, licet Baptismum conferre, adhibitis tamen præsidiis ad acatholicam institutionem avertendam; si alterum, putamus non licere prop­ ter periculum perversionis. — Dixi nuper absque ulla spe futuræ catholicæ educationis; nam spes ita debet esse principium so­ lutionis omnium similium casuum, ut quoties prudenter judicatur adesse, toties dari possit Baptismus. Quare Congregatio S. Officii ita pro dicccesi Bardensi (hodie Louisville) respondit die re ra n 582 TRACTATUS XIL—DE BAPTISMO. 13 Sept. 1827: “ S. Congr. adjuncta omnia in quibus eas re­ giones versari expositum fuit, et momenta allata mature ex­ pendit, omnibusque pensatis, ab hac regula in praxi discedi non debere existimat; infantes haereticorum a parentibus oblatos non esse baptizandos, nisi probabilis effulgeat spes catholicæ eorum educationis.” — Hoc idem fuit statutum a Cone. Prov. Balt. I, et solemniter confirmatum a Cone. Bien. Bait. IL — Si vero quæres, quandonam de facto aderit probabilis spes catholicæ educationis? — respondetur hoc pendere a circum­ stantiis particularibus juxta judicium prudentium. Certo autem adest, cum, v. gr., parentes promittunt, vel ambo vel saltem unus, se veram fidem amplexuros; cum sunt circa eam bene dispositi, utut nolint eam amplecti ; cum sinunt, ut matrina aut patrinus catholicus eligatur et specialiter spondeat, etc. — Cf. Cone. Plen. Balt. II, n. 229. — Kenrick, nn. 29 et 30. — Londo?i Tablet, an. 1882, Oct. 21, p. 659; Nov. 4, p. 738; et Nov. 25, p. 859. — The Pastor, vol. 4, p. 342. Quær. 4°. An infantes expositi sint baptizandi? Resp. Affirm., infantes, expositi et inventi nisi, re dili­ genter investigata, de eorum baptismo constet, sub conditione baptizentur (Can. 749). — Cf. S. Alphons. n. 135. Quær. 5°. An baptizati ab hærelicis rebaptizari debeant? Resp. Certum est de fide ex Trid., validum esse Baptismum collatum ab hæreticis, (piando omnia requisita ad sacramentum adhibentur. Sed merito putant communiter theologi, pueros omnes baptizatos a ministris protestantibus esse fere semper sub conditione rebaptizandos; quia dubitari potest de materia et forma applicata a talibus ministris. — Quare apud nos, cum ali­ quis ad veram fidem convertitur, fere semper iteratur Baptismus, non quia per se reputatur invalidus prior Baptismus ab hære­ ticis collatus, sed quia, practice loquendo, fere semper recte censetur aliquid ipsi defuisse. — “ Crescente in dies,” ait Ken­ rick, “ sectarum incuria et temeritate, mos inductus est in Anglia, ab anno præsertim 1773, baptizandi quoslibet conversos sub conditione, nisi certo constaret de Baptismo prius valide suscepto. Idem apud nos obtinuit.” — Quoniam autem iste mos seu praxis innititur praesumptione erroris et præsumptio semper cedere debet veritati, sequitur sacerdotes sæpe obligari ad examen instituendum et, habita veritate, non posse absque sacrilegio Baptismum iterare. — Dixi sæpe et non semper, quia etsi, juxta responsum S. C. Inquis, die 20 Nov. 1878 datum, examen istud institui debeat “ in singulis casibus,” inutile tamen CAP. IV.—DE SUBJECTO BAPTISMI. 583 esset illud prosequi, cum cognitum fuerit neo-conversum per­ tinere ad aliquam sectam, v. gr., Quakerorum, apud quam nullus confertur Baptismus; nisi tamen dicere quis velit, in hujus­ modi casibus examen consistere in simplici interrogatione circa sectam ad quam pertinuit neo-conversus. — Cf. S. Alphons. n. 137. — Cone. Plen. Ball. II, n. 240. — Cone. Plen. Ball. Ill, η. 122. — Kenrick, η. 43. — Revue des sciences ecclés. 40, p. 145. Quær. 6°. Quomodo practice instituendum sit examen circa validitatem recepti Baptismi? Resp. Neo-conversus interrogandus est: 1°. De secla ad quam pertinet. Porro scimus, Orientales hcereticos et Veteres Catholicos solere Baptismum accurate administrare, ac proinde ipsis favet praesumptio. Socinianos et Quakeros nullum prorsus hodie conferre Bap­ tismum. Baptislas in adulta tantum ætate baptizare, sed ab aliquibus dubium reputari ipsorum Baptismum, propter separationem quam ponunt inter materiam et formam, quia hæc ab ipsis profertur antequam incipiat immersio. Congregationalistas, Unitar ianos et Universal istas existimare Baptismum ceu quid liberum, ac proinde praesumptio est quod illum non accurate administrent. Melhodislas et Presbyterianos solere Baptismum dare per aspersionem, et proinde rationabiliter dubitatur, num aqua semper pellem tetigerit et fluxerit. Episcopalianqs, nisi omnes, plerosque saltem, et hodie præ­ sertim, censere Baptismum nullam habere veram efficaciam, sed nudum ritum esse, et consequenter fundatus timor habetur de eorum solertia et cura in ipsius administratione. 2°. Neo-conversus est etiam interrogandus de regione, in qua Baptismum ab hæretico ministro recepit, et de tempore quo illum recepit. Constat enim non eamdem esse ubique locorum rationem agendi ministrorum ejusdem sectæ, neque hodie eodem modo eademque diligentia ab illis Baptismum conferri, sicut quinquaginta abhinc annis. - Cf. Revue des sciences ecclés. vol. 40, pp. 147 et seq. — Konings, η. 1264. Quær. 7°. Quando debeat baptismus conferri? Resp. Infantes quamprimum baptizentur; et parochi ac concionatores frequenter fideles de hac gravi eorum obligatione commoneant (Can. 770). In veteri editione ita præscripsit Rit. Rom. Tit. Il, cap. I, n. 15. “ Vrgendum ut baptismus 584 TRACTATUS XII.—DE BAPTISMO. quam citius administretur.” S. Off. 11 Jan. 1899. De invete­ rato abusu Baptismi pueris differendi “ in hebdomadas, in menses imo et in annos,” ita loquitur Leo XIII 22 Jul. 1899: “Nil sane hac mala consuetudine iniquius, nil ecclesiasticis sanctionibus magis contrarium: utpote quæ ... tot animarum ætemam salutem inexcusabili temeritate in manifestum peri­ culum infert, . . . eas intra id temporis, certo fraudat in­ effabilibus gratiæ sanctificantis charismatibus; .... non pos­ sumus quin tam detestabilem usum, in Deum simul impium ac in homines ... ex animo improbemus et exsecremur.” Con­ suetudo igitur differendi pueris Baptismi etiam “ per hebdomadas” est detestabilis, impia, qua nil iniquius; hoc sane non potest non esse peccatum grave. Quænarn sit mens Ecclesiæ in hac re patet etiam ex quæsito omnibus Episcopis respondendo in visitatione S. Liminum: “ Utrum parentes solliciti generatim sint ut recens nati intra hebdomadam baptismo abluantur; an sint qui nimium differant vel prohibeant baptismum ministrari?” De Rationibus Diœcesanis et Visitatione S. Liminum: S. C. Consist. 31 Dec. 1909. De hac re insistendum in excitandis parentibus ad infantes quamprimum afferendos ut baptizentur. Certe ultra 1res hebdomadas illud differre sine causa videtur esse peccatum grave. Quær. 8°. Quid dicendzim sit de instructione adultorum qui ad Ecclesiam regredi volunt? Resp. Debent in ordinariis casibus et excepto mortis peri­ culo, sufficienter instrui circa præcipua mysteria fidei, Symbo­ lum Apostolorum, Orationem Dominicam, Decalogi et Eccle­ siæ præcepta, effectum Baptismi, atque dispositiones ad eum rite et sancte recipiendum necessarias, actus virtutum the­ ologicarum earumque motiva; praemuniri etiam contra peri­ cula singularia quibus fides in suo loco exponatur; circa varias obligationes graves ex vita praeterita ortas doceri earumque adimpletionem; si qui fuerint vel sint abusus rei catholica? adversantes, ab iis abhorreant oportet, vel saltem signa emenda­ tionis, si qua requiratur, exhibeant. Tandem in fide et cliristianis moribus longo tempore exerceantur et probentur. Tempus hoc varium erit pro prudentia parochi vel sacerdotis. Attamen restringi potest tempus, cum agitur de senibus vel infirmis vel de iis qui signa dederint extraordinaria suæ conversionis. — Cf. S. Off. 18 Oct. 1883. § 1. Adultus, nisi sciens et volens probeque instructus, ne baptizetur; insuper admonendus ut de peccatis suis doleat. CAP. IV.—DE SUBJECTO BAITISMI. 585 § 2. In mortis autem periculo, si nequeat in præcipuis fidei mysteriis diligentius instrui, satis est, ad baptismum confe­ rendum, ut aliquo modo ostendat se eisdem assentire serioque promittat se christianæ religionis mandata servaturum. § 3. Quod si baptismum ne petere quidem queat, sed vel antea vel in præsenti statu manifestaverit aliquo probabili modo intentionem illum suscipiendi, baptizandus est sub conditione; si deinde convaluerit et dubium de valore baptismi collati per­ maneat, sub conditione baptismus rursus conferatur (Can. 752). Vel si tibi hoc tantum est cognitum quod se salvum facere voluerit, baptizetur sub conditione, ut non pauci nec infimi sub­ sellii theologi dicunt; vel si incidis in moribundum apud nos sensibus destitutum, de cujus voluntate hic et nunc nihil in­ venire potes, certo plurimi sacerdotes eum conditionals absol­ verent; quod si adjuncta tuæ præsentiæ persuadeant te non sine cura Dei adesse, ego certo te non auderem condemnare sed gauderem, si remoto scandalo talem sub conditione bapti­ zares; nec objurgarem si illud non faceres, sed tacerem. Cf. omnino responsum S. Off. 18 Dec. 1850. Quis non idem faceret in iisdem circumstantiis? Notandum: Reprobandam atque illicitam omnino esse praxim ad­ ministrandi baptismum sub conditione parti acatholicæ, quæ in hæresi permanere se velle declarat, quando dubium circa ejusdem sacramenti validitatem exoritur. Tunc enim tantummodo licite id fieri potest cum pars heterodoxa paratam se præbct abjurare errores ac redire ad gremium Ecclesiae catholicae. Ita Card. Catcrini, Secret. S. C. Inq. 13 April. 1878, Casus qui praxim illustrabunt hic adducuntur cum responsi? Romanis. 1°. “ Baptizavimus pariter” ita relatio ex Vic. Ap. Sandwic., “senes in periculo mortis et saepe sensibus destitutos quando credidimus non absque ratione fuisse quod divina providentia nos ad eos conduxerit; et quando aliunde certitudinem habuimus eos idololatriae abrenunciassc, nec fuisse inimicos veritati, quamvis eam modo bene explicito per ignorantiam non essent amplexi.” S. Off. 11 Dec. 1850 respondit: “ Senes de quibus agitur posse licite baptizari, constito prius quod sint constituti in proximo et thoraliter certo articulo mortis, et quod antecedenter abrenuntiaverint idololatriae.” 2°. 8. Officium respondet: missionarium non posse baptizare non cre­ dentem explicite in Dominum Jesum Christum, sed teneri illum instruere de omnibus iis quæ sunt necessaria necessitate medii juxta captum baptizandi : Teneri etiam missionarium omnia praecepta legis positivae divinæ ’’ntimarc barbaris adultis baptizatis vel baptizandis: 586 TRACTATUS XII.—DE BAPTISMO. Quoad adultum extra mortis periculum per se loquendo teneri missionarium explicare ipsi Eucharistiae mysterium, nisi tale in contrarium urgeat motivum, ut expediens prudenti missionario judicetur dilatio post baptismum. Quoad moribundum pariter teneri nisi vel tempus non sup­ petat, vel tanta praevideatur in eo animi perturbatio ut a susceptione Bap­ tismi distrahere valeat. 10 Maii, 1703. 3°. “ Infidelis qui nomen dedit hæreticæ sectae protestantium, notionem aliquam mysteriorum SS. Trinitatis, Incarnationis et Redemptionis adep­ tus est: quoad fidem vero catholicam in bona fide versari videtur, vel ex eo quod nihil de ea audivit vel quod nondum satis discernit veritatem ab errore, quum hinc et inde Christus annuntietur. In articulum vero mortis perventus ab haereticis non baptizatur, quum de hoc isti minime curent, vel si forte baptizent, invalidam formam adhibere videntur; sic enim in suis libris lingua vernacula baptizare docent: “ Te baptizo in nomine Patris nostri et Filii et Spiritus Sancti.” Quæritur: (α) An talis a catholico fideli possit, vel etiam debeat baptizari, quum moribundus de dogmate catholico instrui non possit? (b) An etiamsi aliquo modo instrui possit, quatenus in bona fide positus, possit baptizari quin de dogmate catholico instruatur, si tanta timeatur animi perturbatio, ut a susceptione baptismi distrahatur, et an bona fides excuset? R. ad (a) et (6). Affirm., dummodo certo constet de voluntate suscipiendi baptismum, et dummodo ipse catechumenus adhæreat, si tempus suppetat, symbolo apostolico quod ante baptismi collationem coram eo recitetur: et detur instructio fer. IV, 1 Aug. 1860 ad R. P. D. Vicarium Apostolicum Tche-Kiang: “ Explorata res ” addito quod si catechumenus invalide baptizatus fuerit, baptizetur absolute; si vero dubie fuerit baptizatus, baptizetur sub conditione. S. Off. 27 Jan. 1892. 4°. De adulto moribundo: missionario non licere Baptisma “ conferre si ipse est moraliter certus barbarum infirmum non sufficienter juxta pro­ prii captus mensuram intellexisse mysteria christianæ religionis, aut ea sufficienter non credere, et ex solo motive non contradicendi promittere se servare mandata: Si vero missionarius prudenter credat infirmum barbarum, quando dicit credo et Jaciam, revera tunc sufficienter credere serioque promittere se servaturum, debere baptizari. Si autem de prædictis missionarius dubitet, et tempus non suppetat illum melius instruendi, immineatque periculum mortis, debere itidem baptizari sub conditione,” respondent S. Off. 10 Maii 1703. 5°. An adultus silvestris baptizari possit qui in articulo mortis vel propter temporis brevitatem, vel propter defectum idearum et ignorantiam non tantum non potest instrui de rebus necessariis necessitate medii, sed nequit actum contritionis vel attritionis pro peccatis suis formare? S. Off. respondit 18 Sept. 1850. “ Si antea dederit signa velle baptizari, vel in praesenti statu aut nutu aut alio modo eamdem dispositionem ostenderit, CAP. V.—DE PATKINIS IN BAPTISMO ADHIBENDIS. 587 baptizari posse sub conditione, quatenus tarnen missionarius, cunctis rerum adjunctis inspectis, ita prudenter judicaverit.” Collect, ed. 2. n. 1050; eadem responsio repetita est a S. Off. 30 Mar. 1898. 6°. Mahumedano adulto moribundo qui in suis erroribus bona fide existât, si habeat adhuc plenam advertentiam, non licet sive conditional© sive absolute Baptismum conferre, tantum illum adhortando ad dolorem et confidentiam, minime loquendo de nostris mysteriis: nec licet, quamcumque habeat advertentiam, nihil ei dicendo, cum ex una parte sup­ ponitur illi non deesse contritionem, ex alia vero prudens non esse loqui cum eo de nostris mysteriis. Tandem si advertentiam amiserit vide respons. 18 Sept. 1850; 31 Mar. 1898. 7°. Antequam adulto conferatur Baptismus, missionarius tenetur ipsi etiam moribundo, qui incapax omnino non est, explicare mysteria fidei quæ sunt necessaria necessitate medii ut sunt præcipue mysteria Trinitatis et Incarnationis: nec sufficit, si moribundus promitteret fore ut, ubi e morbo convalescet, instruendum se curet ut in praxim redigat quidquid ei præscriptum fuerit. Coli. 254. S. Off. 25 Jan. 1703. 8°. Parochus sive missionarius ad ægrotum vel morientem, præsertim non baptizatum vel protestantem vocatus quem certe scit ad liberos muratores pertinere ac bona fide versari in prædicta societate secreta, non potest “ generice loquendo juxta decreta jam edita, sine ulla admonitione quoad reliquendam damnatam societatem, illum baptizare vel absolvere: cum vero juxta ea, quæ habet Albitius, pueri et morituri non abjurent, si agatur de morti proximis ac materialiter seu in bona fide, sectis a S. Sede dam­ natis, adseriptis, et, nisi praevideatur quod specialis admonitio profutura sit, sufficit ” quod in genere hortentur ut se sincere subjiciant Ecclesiæ auctoritati atque mandatis S. Sedis, deinde baptizari atque absolvi possint. Scandalum vero reparetur eo meliori modo quo fieri possit, etiam post obitum. S. Officium 8 Jul. 1874. 9°. § 4. Qui lethargo aut phrenesi laborat, vigilans tantum et volens baptizetur; at si periculum mortis impendeat, servetur præscriptum § 3 (Can. 754).1 CAPUT V DE PATRINIS IN BAPTISMO ADHIBENDIS 663. Dico. § 1. Ex vetustissimo Ecclesiæ more nemo sollem­ niter baptizetur, nisi suum habeat, quatenus fieri possit, patrinum (Can. 762). . Hæc lex, ut patet, est gravis.— Cf. S. Alphons. nn. 146 et 154. — Cone. Plen. Balt. II, n. 231.— Cretoni, vol. 2, not. ad η 805. QUÆSITA 664. Quær. 1°. adhiberi debeat? An in Baptismo privato patri nus necessario 1 Cf. Addenda, p. 1120, n. 75. 588 TRACTATUS XII.—DE BAPTISMO. Resp. § 2. Etiam in baptismo privato patrimis, si facile haberi queat, adhibeatur; si non interfuerit, adhibeatur in supplendis baptismi caeremoniis, sed hoc in casu nullam con­ trahit spiritualem cognationem (Can. 762). Et sic intercipitur disputatio circa necessitatem patrini in Baptismo privato. Quær. 2°. An in Baptismo iterato sub conditione patrinus sit necessarius? Resp. § 1. Cum baptismus iteratur sub conditione, idem patrimis, quatenus fieri possit, adhibeatur, qui in priore bap­ tismo forte adfuit; extra hunc casum in baptismo conditionato patrimis non est necessarius (Can. 763). Profecto quævis rationabilis causa excusat. Quær. 3°. An plures patrini admittantur? Resp. Patrimis unus tantum, licet diversi sexus a bapti­ zando, vel ad summum unus et una adhibeantur (Can. 764). Lex nobis videtur esse gravis in sensu quod mortale esset duos habere vel duas respective pro puella vel pro puero quia multi­ plicaretur spiritualis cognatio. Forte causa aliqua gravissima ur­ gente, consulto Ordinario, liceret plures quam duos adhibere. Quær. 4°. Quœnam qualitates requirantur ut quis sit patrinus? Resp. Ut quis sit patrinus, oportet : 1°. Sit baptizatus, rationis usum assecutus et intentionem habeat id munus gerendi; 2°. Ad nullam pertineat haereticam aut schismaticam sectam, nec sententia condemnatoria vel declaratoria sit excommunicatus aut infamis infamia iuris aut exclusus ab actibus legitimis, nec sit clericus depositus vel degradatus ; 3°. Nec sit pater vel mater vel coniux baptizandi; 4°. Ab ipso baptizando eiusve parentibus vel tutoribus aut, his deficientibus, a ministro sit designatus; 5°. Baptizandum in actu baptismi per se vel per procura­ torem physice teneat aut tangat vel statim levet seu suscipiat de sacro fonte aut de manibus baptizantis (Can. 765).1 Quær. 5° Quœnam qualitates requirantur ut quis licite admit­ tatur ut patrinus? Resp. Ut autem quis licite patrinus admittatur, oportet: 1 °. Decimum quartum suæ ætatis annum attigerit, nisi aliud iusta de causa ministro videatur; 1 Cf. Addenda, p. 1121, n. 76. CAP. V—DE PATRINIS IN BAPTISMO ADHIBENDIS. 589 2°. Non sit propter notorium delictum excommunicatus vel exclusus ab actibus legitimis vel infamis infamia iuris, quin tamen sententia intercesserit, nec sit interdictus aut alias pub­ lice criminosus vel infamis infamia facti; 3° Fidei rudimenta noverit; 4°. In nulla religione sit novitius vel professus, nisi necessi­ tas urgeat et expressa habeatur venia Superioris saltem localis; 5°. In sacris ordinibus non sit constitutus, nisi accedat ex­ pressa Ordinarii proprii licentia (Can. 766). — Cf. S. Alphons. n. 156. — Cone. Plen. Balt. II, n. 231. Quær. 6°. Quid in dubio de qualitatibus admittendi agendum sit? Resp. In dubio utrum quis valide vel licite admitti possit, necne, ad patrini munus, parochus, si tempus suppetat, con­ sulat Ordinarium (Can. 767). In casu dubii permanentis, remoto scandalo, si quod adsit, admittat ipse in patrinum personam de qua dubitabat. — Cf. S. Alphons. n. 156. — Kenrick, n. 47. — 0’Kane, n. 232. — Lehmkuiil, n. 71. — Acta S. Sedis, vol. 26, p. 448. Quær. 7°. Quœnam sint obligationes patrini? Resp. Patrinorum est, ex suscepto munere, spiritualem filium perpetuo sibi commendatum habere, atque in iis quæ ad christianæ vitæ institutionem spectant, curare diligenter ut ille talem in tota vita se præbeat, qualem futurum esse sol­ lemni cæremonia spoponderunt (Can. 769). Quær. S°. Quinam contrahant cognationem spiritualem? Resp. Ex baptismo spiritualem cognationem contrahunt tantum cum baptizato baptizans et patrinus (Can. 768). Aliæ omnes spirituales cognationes hoc canone a Baptismo excluduntur: baptizans contrahit cognationem cum baptizato, et patrinus contrahit cum baptizato; sed baptizans non con­ trahit cum patrino, neque patrini inter se si duo fuerint. Novus Codex quosdam casus resolvit quoad patrinos. § 2. Etiam in baptismo privato patrinus, si facile haberi queat, adhibeatur; si non interfuerit, adhibeatur in supplendis cæremoniis, sed hoc in casu nullam contrahit spiritualem cognationem (Can. 762). § 2. Iterato baptismo sub conditione neque patrinus qui priori baptismo adfuit, neque qui posteriori, cognationem spiri­ tualem contrahit, nisi idem patrinus in utroque baptismo adhi­ bitus fuerit (Can. 763). 590 TRACTATUS XII.—DE BAPTISiMO. CAPUT VI DE CÆRIMONIIS IN ADMINISTRATION!! BAPTISMI 665. Dico. § 1. Baptismus sollemniter conferatur, salvo præscripto Can. 759 (Can. 755). Excepto casu necessitatis vel alterius gravis causæ, mortale est omittere cærimonias omnes Baptismi vel aliquam ex iis notabilem, quia materia præcepti est gravis, saltem ratione finis. Hinc: 1°. Mortale est omittere unctionem chrismatis vel olei cate­ chumenorum; quia hæ unctiones habent specialem significa­ tionem, sicut immixtio aquæ in vinum in celebratione Missæ. 2°. Mortale est solemniter baptizare cum aqua non con­ secrata, quia hujusmodi omissio in cærimoniis Baptismi valde gravis reputatur. Secus autem dicendum est, si agatur de Bap­ tismo privato. 3°. Mortale est baptizare extra ecclesiam sine necessitate vel alio magno incommodo. — Cf. S. Alphons. nn. 141, 142 et seq. — Cone. Plen. Ball. II, nn. 234 et seq. — Lacroix, n. 263. 4°. § 1. Tam sacerdotem qui adultos baptizaturus est, quam ipsos adultos qui sani sint, decet esse ieiunos. § 2. Nisi graves urgentesque causæ obsint, adultus baptizatus statim Missæ sacrificio assistat et sacram communionem percipiat (Can. 753). 5°. § 1. In mortis periculo baptismum privatim conferre licet; et, si conferatur a ministro qui nec sacerdos sit nec dia­ conus, ea tantum ponantur, quæ sunt ad baptismi validitatem necessaria; si a sacerdote vel diacono, serventur quoque, si tempus adsit, cæremoniæ quæ baptismum sequuntur. § 2. Extra mortis periculum baptismum privatum loci Ordi­ narius permittere nequit, nisi agatur de hæreticis qui in adulta ætate sub conditione baptizentur. § 3. Cæremoniæ autem quæ in baptismi collatione prætermissæ quavis ratione fuerint, quamprimum in ecclesia sup­ pleantur, nisi in casu de quo in § 2 (Can. 759). 6°. § 1. In domibus autem privatis baptismus sollemnis admi­ nistrari non debet, nisi hisce in adiunctis : 1°. Si baptizandi sint filii aut nepotes eorum qui supremum actu tenent populorum principatum vel ius habent succedendi in thronum, quoties isti id rite poposcerint; 2°. Si loci Ordinarius, pro suo prudenti arbitrio et consci­ CAP. VL—DE CÆRIMONIIS IN ADMINISTRATIONE BAPTISMI. 591 entia, iusta ac rationabili de causa, in casu aliquo extraordinario id concedendum censuerit. § 2. In memoratis casibus baptismus conferendus est in sacello domus aut saltem in alio decenti loco, et aqua baptis­ mal! de more benedicta (Can.776).1 QUÆSITA 666. Quær. 1°. An possit Baptismus conferri in sacristia, præsertim ubi ita fert consuetudo? Resp. Neg., Proprius Baptismi sollemnis administrandi locus est baptisterium in ecclesia vel oratorio publico (Can. 773).2 § 1. Quælibet parœcialis ecclesia, revocato et reprobato quovis contrario statuto vel privilegio vel consuetudine, baptismalem habeat fontem, salvo legitimo iure cumulativo aliis ecclesiis iam quæsito. § 2. Loci Ordinarius potest pro fidelium commoditate per­ mittere vel iubere ut fons baptismalis ponatur etiam in alia ecclesia vel publico oratorio intra parœciæ fines (Can. 774). Si ad ecclesiam parœcialem, aut ad aliam quæ iure fontis gaudeat, baptizandus, propter locorum distantiam aliave adiuncta, sine gravi incommodo aut periculo, accedere aut trans­ ferri nequeat, Baptismus sollemnis a parocho conferri potest et debet in proxima ecclesia aut oratorio publico intra parœciæ fines, licet hæc baptismal! fonte careat (Can. 775). Quær. 2°. Quomodo sese gerere debeat sacerdos, cum parvuli baptizandi valde distent ab ecclesia? Resp. Hac in re ita statuunt Patres Baltimorenses : “ Qui ruri degunt aut in pagis et oppidulis, ubi nulla est ecclesia, infantes ad ecclesiam propinquiorem vel stationem, in qua Sacrum fieri solet, baptizandos adducant. Quod si ob aëris in­ temperiem, itineris difficultatem, parentum inopiam vel alias graves causas hoc fieri nequeat, tunc missionarii prudentiae et conscientiæ relinquimus, ut eos domi cum omnibus Ecclesiæ cærimoniis baptizet.” — Hoc ultimum in aliquibus dioecesibus, apud nos, limitatur ad casum quo parvuli distent ab ecclesia spatio trium milliarium. — Cf. Corie. Plen. Balt. II, n. 237. — Synod, diœces. Ball. IX, n. xxxviii, p. 39. Quær. 3°. Quomodo intelligenda sit prohibitio utendi chris­ mate veteri seu alterius anni? Resp. Rigorose sumenda est, quando chrisma novum habe­ tur; graviter ergo peccaret sacerdos qui chrismate recenti 1 Cf. Addenda, p. 1122, n. 77. ’ Cf. Addenda, p. 1123, n. 78. 592 TRACTATUS XII.—DE BAPTISMO. posthabito, veteri uteretur. — Cf. Can. 734, § 1, supra n. 650. Ex responsis S. C. R. 7 Dee. 1844, 13 April. 1874, Consecratio aquæ baptismalis regulariter debet fieri bis in anno i.e. Sabbato sancto et in vigilia Pentecostes, et quidem cum oleis Fer. V in cœna Domini benedictis. Si vero olea sacra tam cito obtineri nequeant, Sabbato Sancto parochus “ benedicat fontem sine sacrorum oleorum infusione, quæ privatim opportuno tempore fiet: nisi aliquem baptizare debeat, tunc enim in ipsa benedictione solemni vetera olea infundantS. R. C. 31 Jan. 1896 in Anneciensi. In vigilia Pentecostes fons baptismalis cum novis oleis benedicendus est. — Cf. Acta S. Sedis, vol. 28, p. 504. — Lehmkuhl, n. 60. — Génicot, n. 134. Quær. 4°. An liceat adhibere linquam vernaculam in administratione Baptismi? Resp. “ Affirm., quoad quæstiones et responsa patrini vel matrinæ, si eadem a parocho prius sermone latino recitentur.” Ita S. C. R. 5 Mar. 1904. Quær. 5°. Utrum liceat, apud nos, uti formula breviori pro rvulis constituta, quandocumque adultis conferendus est Baptismus? Resp. § 2. Loci Ordinarius potest gravi et rationabili de causa indulgere ut cæremoniæ præscriptæ pro baptismo infan­ tium adhibeantur in baptismo adultorum (Can. 755). Quær. 6°. An possit sacerdos morem gerere parentibus, aut amicis exquirentibus ut nomen aliquod fabulosum aut ridiculum imponatur baptizando? Resp. Curent parochi ut ei qui baptizatur, Christianum im­ ponatur nomen; quod si id consequi non poterunt, nomini a parentibus imposito addant nomen alicujus Sancti et in libro baptizatorum utrumque nomen perscribant (Can. 761). Quær. 7°. An semper facienda sit abjuratio a neo-conversis et quomodo sit in ea procedendum? Resp. Hac de re ita habet Instructio Congr. S. Officii: “ In conversione haereticorum, inquirendum est primo de vali­ ditate Baptismi in hæresi suscepti. Instituto igitur diligenti examine, si compertum fuerit aut nullum aut nulliter collatum fuisse, baptizandi erunt absolute. Si autem, investigatione peracta, adhuc probabile dubium de Baptismi validitate supersit, tunc sub conditione iteratur, juxta ordinem Baptismi Adul­ torum. Demum, si constiterit validum fuisse, recipiendi erunt tantummodo ad abjurationem seu professionem fidei. Triplex igitur in conciliandis haereticis distinguitur procedendi methodus: 9Ά CAP. VL—DE CÆRIMONIIS IN ADMINISTRXTIONE BAPTISMI. I I - I ! i I ! ; I ! 593 I. “ Si Baptismus absolute conferatur, nulla sequitur abjuratio, nec absolutio eo quod omnia abluit sacramentum rege­ nerationis. IL “ Si Baptismus sit sub conditione iterandus, hoc ordine procedendum erit: 1°. abjuratio, seu fidei professio; 2°. Baptismus conditionalis; 3°. confessio sacramentalis cum absolu­ tione conditionata. III. “ Quando denique validum judicatum fuerit Baptisma, sola recipitur abjuratio seu fidei professio, quam absolutio a censuris sequitur.” — Cf. Excerpta Rit. Rom. edit. an. 1878, p. 270. — Cone. Plen. Balt. II, Append, vii, p. 291. — Cone. Plen. Balt. Ill, η. 122. — Kenrick, tract. 15, nn. 33 et seq. Notandum. — Ordinariis quibusdam nuperrime concessa est ad quinquennium facultas utendi formula breviori in baptismate adultorum, camque permittendi omnibus presbyteris suis. Formula ista ita sonat: Sacerdos: Quid petis ab Ecclesia Dei? Resp. Fidem. S. Credis in Deum Patrem omnipotentem, Creatorem coeli et terræ? R. Credo. S. Credis et in Jesum Christum, etc.? R. Credo. S. Credis et in Spiritum Sanctum, etc.? R. Credo. S. Vis baptizari, si non es valide baptizatus? R. Volo. 5. N. N. si non es baptizatus, ego te baptizo in nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti. Quær. 8°. Quo ritu baptizari debet proles? Resp. § 1. Proles ritu parentum baptizari debet. § 2. Si alter parentum pertineat ad ritum latinum, alter ad orientalem, proles ritu patris baptizetur, nisi aliud iure speciali cautum sit. § 3. Si unus tantum sit catholicus, proles huius ritu bapti­ zanda est (Can. 756). An cœremoniœ supplendœ sint in Baptismo sub conditione iterato? Quær. 9°. Resp. Cum baptismus sub conditione iteratur, caeremoniae, si quidem in priore baptismo omissae fuerunt, suppleantur, salvo præscripto can. 759, §3; sin autem in priore baptismo adhibitæ sunt, repeti in altero aut omitti possunt (Can. 760). 594 TRACTATUS XII.—DE BAPTISMO. Quær. 10°. Quænam sit lex de inscribendis nominibus, etc., baptizalorum? I Resp. § 1. Parochi debent nomina baptizatorum, mentione facta de ministro, parentibus ac patrinis, de loco ac die collati baptismi, in baptismali libro sedulo et sine ulla mora referre. § 2. Ubi vero de illegitimis filiis agatur, matris nomen est inserendum, si publice eius matemitas constet, vel ipsa sponte sua scripto vel coram duobus testibus id petat; item nomen patris, dummodo ipse sponte sua a parocho vel scripto vel coram duobus testibus id requirat, vel ex publico authentico docu­ mento sit notus; in ceteris casibus inscribatur natus tanquam filius patris ignoti vel ignotorum parentum (Can. 777).1 Si baptismus nec a proprio parocho nec eo praesente ad­ ministratus fuerit, minister de ipso collate quamprimum pro­ prium ratione domicilii parochum baptizati certiorem reddat (Can. 778). Quær. 11°. Quo tempore Baptismus administrandus sit? I ■ α Resp. Baptismus privatus, urgente necessitate, quovis tem­ pore et loco administrandus est (Can. 771). Etiam sollemnis baptismus qualibet die administrari potest; decet tamen adultorum baptismum, secundum antiquissimum Ecclesiæ ritum, conferri, si fieri commode queat, in pervigilio Paschatis et Pentecostes, praecipue in metropolitanis aut cathedralibus ecclesiis (Can. 772). Notandum. — Ad collatum baptismum comprobandum, si nemini fiat præiudicium, satis est unus testis omni exceptione maior, vel ipsius baptizati iusiurandum, si ipse in adulta aetate baptismum receperit (Can. 779). xCf. Addenda, p. 1123, n. 79. TRACTATUS XIII (Æanfirmafhnw 667. Confirmatio est sacramentum novœ legis, quo per chris­ matis unctionem, sub certa verborum forma datur baptizatis pleni­ tudo Spiritus Sancti ad firmiter credendum et ad Udem intrepide confitendam. j Constat sane Confirmationem esse vere et proprie dictum sacra­ mentum et a Baptismo distinctum; at non constat de tempore quo fuit institutum. Probabilior sententia est, ipsum fuisse insti­ tutum post resurrectionem. Juxta alios Christus instituit sacra­ mentum Confirmationis in ultima coena post ipsam Eucharistiae institutionem. — Cf. De Augustinis, Thés. 1, p. 410. CAPUT I DE MATERIA ET FORMA CONFIRMATIONIS Sacramentum confirmationis conferri debet per manus impo­ sitionem cum unctione chrismatis in fronte et per verba in ponti­ ficalibus libris ab Ecclesia probatis præscripta (Can. 780). ARTICULUS I DE MATERIA CONFIRMATIONIS 668. Dico. Materia remota Confirmationis est chrisma ex oleo olivarum et balsamo confectum et ab Episcopo benedictum. — Materia autem proxima est unctio chrismatis confirmandis ap­ plicata ab hujus sacramenti Ministro per manus impositionem. Primum constat ex Cone. Florent, in Decreto de Sacramentis. Alterum autem ex declaratione Benedicti XIV Epist. encycl. Ex quo primum, ubi hæc habet: “ Quod itaque extra controversiam 505 696 TRACTATUS XIII.—DE CONFIRMATIONE. est, hoc dicatur: nimirum in Ecclesia Latina Confirmationis sacramentum conferri, adhibito sacro chrismate, sive oleo olivarum balsamo commixto et ab Episcopo benedicto, ductoque signo crucis per sacramenti Ministrum in fronte suscipientis, dum idem Minister formæ verba profert.” — Cf. S. Alphons. n. 164 QUÆSITA 669. Quær. 1°. Quid requiratur de necessitate sacramenti? Resp. Certum est requiri chrisma, certum est requiri bene­ dictionem episcopalem, certum est Summos Pontifices induisisse ut in iis regionibus in quibus vera species balsami non invenitur, liceret uti fragrante quodam succu seu liquore qui pro vero balsamo communiter accipitur. — Cf. Eugenius IV, Exsultate Deo; Bened. XIV, Const. Etsi Pastoralis, § IV, n. 1 ; Ep. encycl. Ex quo, n. 52. Ita Canon 781, § 1. Chrisma in sacra­ mento confirmationis adhibendum, debet esse ab Episcopo con­ secratum, etiamsi sacramentum a presbytero, ex iure vel ex apostolico induito, ministretur. — Cf. S. Thom. 3, q. 72, art. 2. — S. Alphons. nn. 126 et seq. Quær. 2°. Quomodo unctio fieri debeat? Resp. Debet fieri pollice dextero Episcopi per modum crucis in fronte confirmati. Valida tamen foret unctio, si alio digito Episcopi fieret et etiamsi esset digitus manus sinistræ, quia vere fieret per impositionem manus episcopalis. Pec­ caret tamen Episcopus qui id sine necessitate ageret, quia recederet a praxi universalis Ecclesiæ; quamquam non ap­ pareat inversionem dictæ cærimoniæ ad gravem culpam per­ tingere. — Cf. S. Alphons. n. 165. Quær. 3°. An unctio valide fieri possit medio instrumento? Resp. Neg., et ratio est, quia deficeret immediata im­ positio manus Ministri, quæ ex dictis omnino requiritur. Hinc in novo Codice: § 2. Unctio ne fiat aliquo instrumento, sed ipsa ministri II anu capiti confirmandi rite imposita (Can. 781). — Cf. S. Alphons. n. 166. ARTICULUS II DE FORMA CONFIRMATIONIS 670. Dico. Forma sacramenti Confirmationis consistit in his verbis: “ Signo te signo crucis, et confirmo te chrismate salutis, in CAP. IL—DE MINISTRO CONFIRMATIONIS. 597 nomine Pains el Filii el Spiritus Sancti;” quamvis non omnia et singula prouti jacent requirantur essentialiter. Constat tum ex Eugenio IV, in citato Decreto, tum ex constanti Ecclesiæ praxi et traditione. — Cf. De Augustinis, Thes. 2, p. 419. QUÆSITA 671. Quær. 1°. Quid importent, quidve significent prædicta verba formæ? Resp. Per verba, signo le signo crucis, significatur, quod sicut miles insignibus ducis sui ornari solet, ita homo per hoc sacramentum cruce exterius et charactere invisibili interius tanquam signo militari Christi signetur. Per verba, confirmo le chrismate salulis, exprimitur, quod homo per hoc sacramentum instar athletæ exterius chrismate, interius vero Spiritus Sancti gratia et robore ungatur. Per reliqua autem verba, in nomine Patris, etc., exprimitur causa principalis plenitudinem conferens roboris spiritualis, quæ est Sanctissima Trinitas; simulque prae­ cipuum fidei christianæ mysterium, quod et hominibus in Bap­ tismo credendum et in hoc sacramento renendum et palam profitendum proponitur. — Cf. S. Thom. 3, q. 72, art. 4. — Cone. Ball. Plen. II, n. 247. Quær. 2°. Quœnam verba hujus formæ sini essentialia? Resp. Ad validitatem sunt omnino essentialia sequentia: 1°. verbum confirmo, nisi alio verbo synonymo suppleatur; 2°. expressio Sanclissimœ Trinitatis, ut in Baptismo; 3°. verbum, le quo subjectum sacramenti designatur; 4°. verba signo te signo crucis, necnon verba chrismate salutis. Dicere autem corroboro pro confirmo, vel sanctificationis pro salutis, esset mutatio tantum accidentalis. — Cf. S. Alphons. n. 168. CAPUT II DE MINISTRO CONFIRMATIONIS 672. Dico. § 1. Ordinarius confirmationis minister est solus Episcopus (Can. 782). Uti aperte habetur in Concil. Trident., Sess. 7, Can. 3 de Con­ firmatione: “ Si quis dixerit sanctæ Confirmationis ordinarium Ministrum non esse solum episcopum sed quemvis sacerdotem; 598 TRACTATUS XIII—DE CONFIRMATIONE. anathema sit.” Ex praxi autem Ecclesiæ patent sequentia in Can. 782 proposita: § 2. Extraordinarius minister est presbyter, cui vel iure com­ muni vel peculiari Sedis Apostolicæ induito ea facultas concessa sit. § 3. Hac facultate ipso iure gaudent, præter S. R. E. Cardinales ad nonnam, can. 239, § 1, n. 23, Abbas vel Prælatus nulliusf Vi­ carius et Præfectus Apostolicus, qui tamen ea valide uti nequeunt, nisi intra fines sui territorii et durante munere tantum. § 4. Presbyter latini ritus cui, vi indulti, hæc facultas com­ petat, confirmationem valide confert solis fidelibus sui ritus, nisi in induito aliud expresse cautum fuerit. § 5. Nefas est presbyteris ritus orientalis, qui facultate vel privilegio gaudent confirmationem una cum baptismo infantibus sui ritus conferendi, eandem ministrare infantibus latini ritus (Can. 782). — Cf. S. Alphons. nn. 163, et 170—Lehmkuhl, nn. 96 et seq. 673. Quæres. Quandonam Episcopiis teneatur confirmare? Resp. § 1. Episcopus obligatione tenetur sacramentum hoc subditis rite et rationabiliter petentibus conferendi, præsertim tempore visitationis dioecesis. § 2. Eadem obligatione tenetur presbyter, privilegio apostolico donatus, erga illos quorum in favorem est concessa facultas. § 3. Ordinarius, legitima causa impeditus aut potestate con­ firmandi carens, debet, quoad fieri possit, saltem intra quod­ libet quinquennium providere ut suis subditis hoc sacramentum administretur. § 4. Si graviter neglexerit sacramentum confirmationis suis subditis per se vel per alium ministrare, servetur præscriptum can. 274. η. 4. (Can. 785). CAPUT III DE SUBJECTO CONFIRMATIONIS 674. Dico. Subjectum sacramenti Confirmationis est omnis et solus homo baptizatus et nondum confirmatus, quamvis carens usu rationis. Confirmatio enim perficit vitam spiritualem, quæ in Baptismo accipitur et pro omnibus, ut Baptismus, instituta est. Ex praxi tamen generatim in Ecclesia vigente, non sunt CAP. ILI,—DE SUBJECTO CONFIRMATIONIS. 599 confirmandi pueri qui usum rationis adepti nondum sunt, nisi id ferat legitima locorum consuetudo, quæ alicubi viget, aut gravis causa aliud suadeat. Quare Patres Baltimorenses statuerunt, Confirmationis sacramentum nemini administrandum esse qui sit minor septennio, nisi ob peculiares rationes, v. gr., in mortis peri­ culo. — Cf. Cone. Plen. Balt. II, n. 252. — Bened. XIV, de Synod, diœc. lib. 7, cap. 10, η. 8. QUÆSITA 675. Quær. 1°. An vel qualis sit obligatio sacramentum Con­ firmationis recipiendi? Resp. Quamquam hoc sacramentum non est de necessi­ tate medii ad salutem, nemini tamen licet, oblata occasione, illud negligere; imo parochi curent ut fideles ad illud opportuno tempore accedant (Can. 787). Estne obligatio propter quam nemini licet, oblata occasione, Sacramentum negligere gravis an levis? Videtur nobis obligatio non negligendi illud, oblata occasione, gravis. Ita S. C. de Prop. Fide, instr., 4 Maii, 1774: “ Etsi enim hoc Sacramentum non sit de necessitate medii ad salutem, tamen sine gravis pec­ cati reatu respui non potest ac negligi cum illud suscipiendi adest occasio. Porro hæc doctrina, si pro omnibus qui sunt undique Christifidelibus vera est, multo magis locum habet in illis, qui in terris degunt hæreticorum vel paganorum in quibus quandoque adversus Catholicos persecutiones ingruunt. Unde opus ut Septiformis Spiritus virtute roborentur, etc., etc.” Et sane negligere Sacramentum “ per quod summo Dei beneficio specialis gratiæ robur confertur ad fidem Catholicam in gravioribus etiam periculis constanter profitendam,” ut ait Pius IX in Ep. encycl. Nostis et Nobiscum, quando occasio illud suscipiendi offertur, est etiam negligere summum Dei beneficium quod totum quan­ tum est roborat nos in pugna spirituali contra hostes fidei in­ ternos externosque, quodque ex institutione natum est ordi­ narium medium esse protectionis et roboris in hac pugna quam omnis homo Christianus militare debet. Tale autem medium respuere, negligere, rejicere, quando manum veluti extendendo illud nancisci possumus, est absque causa rejicere summum Dei beneficium, illud speciale armamentum, quo Christiani ex voluntate Christi fortissimi evadant. Jamvero hoc nobis videtur specialem in se habere malitiam, eamque gravem, incuriæ salutis. Censemus igitur Confirmat ionem non esse necessariam necessitate medii, nec in genere grave esse præceptum illam recipiendi, sed 600 TRACTATUS XIII.—DE CONFIRMATIONE. grave esse præceptum illam, quando occasio opportuna eam recipiendi offertur, non negligendi, ideoque in eo casu et illam accipiendi; ne dicam aliquid de scandalo vel de particulari necessitate gratiæ Sacramenti. Quær. 2°. Quœnam dispositiones requirantur in confirmandis? Resp. Ad validitatem requiritur character baptismalis, et in adulto intentio aliqua, saltem ea quæ dicitur habitualis implicita. — Ad liceitatem autem ita Canon 786: “ut quis licite et fructuose confirmetur, debet esse in statu gratiæ consti­ tutus et, si usu rationis polleat, sufficienter instructus ” circa rudimenta doctrinæ christianæ, ea præsertim quæ sunt de neces­ sitate medii et quæ spectant ad sacramenta Pœnitentiæ et Confirmationis. Quær. 3°. Quœnam œtas requiratur ad Confirmationem reci­ piendam? Resp. Licet sacramenti confirmationis administratio con­ venienter in Ecclesia Latina differatur ad septimum circiter ætatis annum, nihilominus etiam antea conferri potest, si infans in mortis periculo sit constitutus, vel ministro id expedire ob iustas et graves causas videatur (Can. 788).1 — Cone. Plen. Bait. II, n. 252. Quær. 4°. An requirantur patrini in Confirmatione, sicut in Baptismo? Resp. Ex vetustissimo Ecclesiæ more, ut in Baptismo, ita etiam in Confirmatione, adhibendus est patrimis, si haberi possit (Can. 793). § 1. Patrinus unum tantum confirmandum aut duos prae­ sentet, nisi aliud iusta de causa ministro videatur. § 2. Unus quoque pro singulis confirmandis sit patrinus (Can. 794). Quær. 5°. Quœnam conditiones requirantur ut quis sit patrinus? Resp. Ut quis sit patrinus, oportet : 1°. Sit ipse quoque confirmatus, rationis usum assecutus et intentionem habeat id munus gerendi; 2°. Nulli hæreticæ aut schismaticæ sectæ sit adseriptus nec ulla ex poenis de quibus in can. 765, n. 2 per sententiam declaratoriam aut condemnatoriam notatus; 3°. Non sit pater, mater, coniux confirmandi; 4°. A confirmando eiusve parentibus vel tutoribus vel, hi si desint aut renuant, a ministro vel a parocho sit designatus; 1 Cf. Addenda, p. 1123, n. 80. CAP. III.—DE SUBJECTO CONFIRMATIONIS. 601 5°. Confirmandum in ipso confirmationis actu per se vel per procuratorem physice tangat (Can. 795). Quær. 6°. Quid requiratur ut quis sit licite patrinus? Resp. Ut quis licite ad patrini munus admittatur, oportet : 1°. Sit alius a patrino baptismi, nisi rationabilis causa, in­ dicio ministri, aliud suadeat, aut statim post baptismum legitime confirmatio conferatur; 2°. Sit eiusdem sexus ac confirmandus, nisi aliud ministro in casibus particularibus ex rationabili causa videatur; 3°. Serventur praeterea praescripta can. 766 (Can. 796). Quær. 7°. An patrinus in Confirmatione spiritualem cogna­ tionem contrahat? Resp. Etiam ex valida confirmatione oritur inter confirma­ tum et patrinum cognatio spiritualis, ex qua patrinus obligatione tenetur confirmatum perpetuo sibi commendatum habendi eiusque Christianam educationem curandi (Can. 797). Cf. Cone. Plen. Balt. II, n. 253. — Nullum tamen exinde oritur impedimentum matrimoniale. Quær. 8°. Quibus possint Episcopus et presbyter privilegiatus hoc Sacramentum conferre? Resp. § 1. Episcopus in sua dioecesi hoc sacramentum etiam extraneis legitime ministrat, nisi obstet expressa proprii eorum Ordinarii prohibitio. § 2. In aliena dioecesi indiget licentia Ordinarii loci saltem rationabiliter praesumpta, nisi agatur de propriis subditis quibus confirmationem conferat privatim ac sine baculo et mitra (Can. 783). Presbytero quoque licet, si apostolico locali privilegio sit munitus, in designato sibi territorio confirmare etiam extraneos, nisi id ipsorum Ordinarii expresse vetuerint (Can. 784). Quær. 9°. Quisnam sit locus proprius Confirmationis admini­ stranda? Resp. Licet proprius confirmationis administrandae locus ecclesia sit, ex causa tamen quam minister iustam ac rationa­ bilem iudicaverit, potest hoc sacramentum in quolibet alio decenti loco conferri (Can. 791). Episcopo ius est intra fines suae dioecesis confirmationem administrandi in locis quoque exemptis (Can. 792). 602 TRACTATUS XIII.—DE CONFIRMATIONE. Quær. 10°. Quo tempore hoc Sacramentum conferri possit? Resp. Hoc sacramentum quovis tempore conferri potest; maxime autem decet illud administrari in hebdomada Pente­ costes (Can. 790). Quær. 11°. dulam? An servandus sit a confirmandis mos gerendi sche­ Resp. Affirm., nam Patres Baltimorenses aiunt: “ Quandocumque Confirmatio plurimis administratur, statuimus schedulas quasdam, quibus nomina eorum qui confirmandi sunt inscri­ bantur, a Pastore unicuique dandas, quas Episcopo sacramentum administraturo exhibeant.” — Cf. Cone. Plen. Balt. II, n. 252. Notandum — I. Nomina ministri, confirmatorum, parentum et patrinorum, diem ac locum confirmationis parochus inscribat in peculiari libro, praeter adnotationem in libro baptizatorum de qua in can. 470, § 2 (Can. 798). II. Si proprius confirmati parochus praesens non fuerit, de collata confirmatione minister vel per se ipse vel per alium quamprimum eun­ dem certiorem faciat (Can. 799). TRACTATUS XIV pc pucljaristia In sanctissima Eucharistia sub speciebus panis et vini ipsemet Christus Dominus continetur, offertur, sumitur (Can. 801). PARS PRIMA DE EUCHARISTIA UT SACRAMENTO CAPUT I DE NATURA ET EFFICACIA EUCHARISTIÆ 676. Eucharistia definiri potest: sacramentum Corporis et San­ guinis Christi, sub speciebus panis et vini ad spiritualem animarum refectionem: vel, sacramentum novæ legis a Christo Domino institutum ad spiritualem animæ refectionem, in quo Corpus et Sanguis Christi vere, realiter et substantialiter continentur sub speciebus panis et vini. De fide autem tenenda sunt sequentia : I. In sacramento Eucharistiæ Christus est vere, realiter et substantialiter præsens corpore et anima una cum divinitate. II. Totus Christus continetur permanenter sub utraque specie et, facta separatione, in qualibet specie’ parte saltem sensibili. III. In sacramento Eucharistiæ fit vera transsubstantiatio, seu realis conversio totius substantiæ panis in Corpus et vini in Sanguinem Christi, ita ut, peracta consecratione, nihil de pane et vino remaneat, solis speciebus exceptis. Constat de Ilis omnibus ex Cone. Trid. sess. 13, can. 1 et seq. — Cf. De Augus­ tinis, part. 1, art’. 3. et 5. QUÆSITA 677. Quær. 1°. Eucharistia? Quamdiu Christus maneat realiter præsens in 603 604 TRACTATUS XIV.—DE EUCHARISTIA. Resp. Remanet quamdiu species remanent integræ; desinit vero sub eis inesse statim ac species ita corrumpuntur ut juxta hominum æstimationem non videantur esse panis et vinum. Tunc vero, juxta S. Thomam, quantitas dimensiva panis et vini accipit miraculose vim et proprietatem substantiae. — Cf. De Augustinis, Thes. 5, p. 141. — Lacroix, n. 474. Quær. 2°. Quamdiu sacrœ species censeantur remanere in­ tégrai post sacramenti sumptionem? , i < I • I ( ► ’ p Resp. Non potest hac in re dari regula generalis; nam diutius breviusve remanent, prout diversa est diversorum homi­ num virtus digestiva, immo etiam prout in eodem homine diversae sunt circumstantiæ, quæ hanc virtutem vel stimulent vel minuant. Certum tamen est species sacramentales diutius perseverare in sacerdote, qui in Missa, sub utraque specie, et cum Hostia majori communicat, quam in laico, qui de more parvam Hostiam tantum sumit. — Cf. S. Alphons. n. 225. — Baller, not. (a) p. 176. — Lehmkuhl, n. 111. Quær. 3°. An Eucharistia sit unicum vel duplex sacramentum? Resp. Est unicum specie sacramentum, licet sint plura signa. —Etenim licet sacramentum Eucharistiæ speciebus panis et vini physice distinetis sit compositum, ordinatur tamen ad unam specie refectionem spiritualem tanquam ad finem et effectum significatum, sicut cibus et potus materialis ordinantur ad unicam refectionem corporalem. Sic etiam in Extrema Unctione sunt plures unctiones et tamen habetur unicum sacramentum, quia plures unctiones ordinantur ad unum istum finem et effectum, ad tollendas nempe reliquias peccatorum. — Cf. S. Thom. 3, q. 73, art. 2. — S. Alphons. nn. 191 et 199. Quær. 4°. Quinam sint effectus sacramenti Eucharistia in anima ? Resp. Plures sunt, sed omnium præcipuus est augmentum gratiæ sanctificantis seu vitæ spiritualis. Etenim juxta verba Christi, Joan, vi, 56: “ Caro mea vere est cibus,” hoc sacra­ mentum est institutum tanquam alimentum spirituale: ali­ mentum autem ex una parte, supponit vitam in eo qui illud sus­ cipit, et ex alia, si cum debitis dispositionibus sumatur, vitam ipsam sustentat et auget. Alii autem effectus sunt largitio uberrima gratiarum actualium, quæ fluunt a gratia habituali et habitibus infusis; debilitatio habituum malorum et emendatio vitiorum præsertim libidinis; remissio peccatorum venialium PARS I. CAP. IL—DE MATERIA SACRAMENTI EUCHARISTLE. 605 ct quidem non solum, mediante charitate, quam Eucharistia excitat, sed etiam immediate ex opere operato; remissio pœnæ temporalis peccato debitæ non quidem totius, sed secundum modum devotionis et fervoris; demum unio specialis cum Christo et membris ejus. — Cf. S. Thom. 3, q. 79, art. 5. — S. Alphons. nn. 268 et 269; et Horn. Ap. n. 5. — De Augustinis, part. 2, art. 7. — Lehmkuhl, nn. 112 et seq. CAPUT II DE MATERIA SACRAMENTI EUCHARISTLE ARTICULUS I DE MATERIA REMOTA EUCHARISTLE 678. Dico. Panis et vinum, et quidem solus panis triticeus et vinum de vite sunt materia remota valida sacramenti Eucharistiae. Requiritur tamen, ut aqua modicissima vino admisceatur, non de necessitate sacramenti, sed praecepti ecclesiastici. Primum con­ stat ex multis Conciliis, sed præsertim ex Florent, in Decreto unionis, et ex Trid. sess. 13, in omnibus fere capitibus. Alterum autem habetur tum ex eisdem Conciliis, tum ex Catechismo Cone. Trid., qui postquam docuit hanc mixtionem non posse sine peccato mortali praetermitti, addit: “ Ea [aqua] tamen si desit, sacramentum constare potest.” — Cf. De Augustinis, part. 2, art. 2 et 3. Sacrosanctum Missæ sacrificium offerri debet ex pane et vino, cui modicissima aqua miscenda est (Can. 814). § 1. Panis debet esse mere triticeus et recenter confectus ita ut nullum sit periculum corruptionis. § 2. Vinum debet esse naturale de genimine vitis et non cor­ ruptum (Can. 815). Vinum, etsi de vite sit, cui tamen artis ope omnis vini spiritus (alcohol) adimitur non est valida ac licita consecrationis materia. — S Off. 1 Junii, 1910.’ QUÆSITA 679. Quær. 1°. An sit materia valida panis confectus ex secali (rye), avena (pats'), hordeo (barley), et similibus? 1 Cf. Addenda, p. 1124, n. 81. 606 TRACTATUS XIV.—DE EUCHARISTIA. Resp. Neg., juxta communiorem et probabiliorem senten­ tiam; quia quamvis hæc omnia videantur pertinere ad speciem tritici, non sunt tamen proprie triticum prout hoc communiter adhibetur et intelligitur. — De spelta autem dicendum solu­ tionem pendere a diversitate rei quæ tali voce intelligitur, si­ quidem nomine speltæ non idem ubique significatur. — Cf. S. Alphons. n. 200. — Lehmkuhl, n. 119. Quær. 2°. An panis tam azymus quam fermentatus sit materia valida et licita? Resp. Affirm., quoad validitatem, tum quia uterque est verus panis, cum ex farina triticea et aqua naturali conficiatur, tum quia uterque simpliciter panis vocatur in Scriptura. At negative respondendum quoad liceitatem; nam ut constat ex praxi utriusque Ecclesiæ, et ex Cone. Florent, in Decreto unionis, Latini tenentur sub gravi consecrare in azymo et Græci in fer­ mentato; et ab hoc præcepto nulla alia ratio videtur excusare, excepta necessitate complendi sacrificium. Sacerdos etiam itinerans, si desit ecclesia sui ritus, debet suo, nec potest alieno, ritui se conformare. — Cf. S. Alphons. n. 203. — Lehmkuhl, n. 121. — Cf. Can. 816. Quær. 3°. Utrum invalida evadat materia, si præter aquam naturalem, ponatur aliquid lactis, butyri vel alterius liquoris ad farinam commiscendam? >· F* IP Resp. Neg., si aquæ naturalis copia longe major sit quam alterius liquidi, ita ut habeatur verus panis juxta communem hominum aestimationem. Idem dicendum si farinae tritici admi­ sceantur aliqua grana ex avena, milio, amygdalis, pisis, fabis, etc.; at certe graviter peccaret qui tali materia uteretur.— Cf. Kenrick, tract. 17, nn. 1 et seq. Quær. 4°. acescente? An peccet graviter sacerdos consecrans in vino Resp. Affirm., et ratio desumitur ex irreverentia quæ in tali casu irrogaretur sacramento, ex communi consensu theo­ logorum, et ex Rubrica de defect., tit. 4, η. 2, ubi hæc habentur: “ Si vinum coeperit acescere vel corrumpi vel fuerit aliquan­ tulum acre . . . conficitur sacramentum, sed conficiens graviter peccat.” — Verum probabiliter dicunt plures theologi, Rubri­ cam hanc non esse accipiendam cum tanto rigore, ita ut com­ prehendat etiam primos gradus acrimoniae, sed tantum illos qui proxime incipiunt constituere vinum acescens. — Adverte tamen PARS I. CAP. IL—DE MATERIA SACRAMENTI EUCHARISTIÆ. 607 1°. quæstionem hic fieri de vino acescente, nam si vinum esset certo corruptum et proprie evaserit acetum, tunc consecratio esset invalida et certo graviter illicita. — Adverte 2°. sacerdotem, qui post sumptionem calicis dubitet de aciditate, non debere iterum consecrare, et stare debere pro validitate, quia vinum aliquantulum acre multo acrius solet apparere sacerdoti jejuno. — Cf. S. Alphons. n. 207; et Hom. Ap. Append. 3, Exam. Ordinand. n. 98. Qu/ER. 5°. An vinum congelatum sit materia valida? Resp. Aliqui negant, quia non est potus; sed plures proba­ bilius affirmant, quia ex Rubrica Missalis species vini congelatæ post consecrationem debent liquefieri, admotis pannis calefactis et deinde sumi reverenter; nam est verum sacramentum: ergo sacræ species non mutantur substantialiter per congelationem. — Cf. Rubr. de defect., tit. 10, η. 11. — S. Alphons. n. 207. Quær. 6°. Quid dicendum de musto, quid de vino nostrate? Resp. Vinum de vite naturale, incorruptum, et omne vinum ex succu uvæ maturæ fermentato est materia hujus secundæ consecrationis valida et licita. Est alius sensus huic vocabulo vinum ab hominibus datus, ut significet mustum, vinum novum, ut vocatur, genuinum succum uvæ maturæ non adulteratum elementa continentem quibus fermentatio naturaliter procuratur. Sensus primus est apud homines usitatissimus, ita vocabulum intelligitur a Conciliis, in traditione, et a Theologis ad signi­ ficandam materiam licitam hujus consecrationis. Eugenius IV Const. Exsultate Deo; S. Off. 30 Aug. 1901; 22 Jul. 1706; 7 Maii 1897; 4 Mail 1887; 30 Jul. 1890; 5 Aug. 1896. In Missali Romano, tit. 4, n. 2; legimus: “Si vinum coeperit acescere, vel corrumpi, vel fuerit aliquantum acre, vel mustum de uvis tunc expressum . . . conficitur Sacramentum, sed conficiens graviter peccat.” In Decreto Gratiani, c. 7, D. 1, de consecr.: “ Si necesse sit, botrus in calice comprimatur et aqua misceatur.” In his casibus non potest fieri quæstio de fermentatione perfecta, vel vix imperfecta, nisi sensu latiore: fermentatio durat per tempus aliquod; ad summum habetur inceptio fermentationis succus genuini uvæ maturæ qui continet elementa quibus fermentatio naturaliter obtineri potest. Talis materia adhiberi potest in necessitate, ut patet ex Rituali et ex Decreto: “ Hæc necessitas verificarctur, si vinum fermentatum in regione haberi omnino non posset.” Gasparri, De Eucharistia, n. 819; Prümmer, 608 TRACTATUS XIV.—DE EUCHARISTIA. v. 3, p. 139: “ Mustum seu succus ex uvis maturis recenter expressus est quidem materia valida sed graviter illicita.” Biel, Sacri Canonis Missæ Expositio, lect. 35: “ Et conceditur in neces­ sitate expressio vini de botro in calice.” Suarez, disp. 45, Sect. 1, n. 6: Vasquez, disp. 175, c. 1, 2; Sylvius, q. 74, a. 5; Toletus, v. 4, p. 162; Génicot-Salsman, v. 2, n. 171; Gopfert, n. 126. Practice ratio omnium est hæc: quia illud in substantia est vinum. “ Item ex effectu constat,” ait Suarez, “ quia mustum est calidum, inebriat et ab intrinseca ac propria vi purificatur et concoquitur, seque ad perfectum statum perducit. Ergo signum est substantialiter esse vinum.” — Cf. Alex. Alensis, De Sacr. Eucharis. q. x. Vinum in sensu suo ordinario, seu succus uvæ maturæ fermentatus est materia valida ac licita hujus sacramenti. Mustum est materia valida, sed, extra casum gravis necessitatis, est graviter illicita.—De vino autem nostrate dicendum est, Patres Baltimorenses velle ut anteponatur cui­ cumque alteri, etsi sit naturaliter acre vel minus sapidum, quia facilius constat esse genuinum. Licet adhibere in Missæ Sacri­ ficio vinum confectum ex uvis passis dummodo liquor extrahendus ab ipsis ex colore, odore et gustu dignoscatur esse verum vinum. S. Off. 7 Maii 1879. Ad conservandum vinum licet addere quantitatem spiritus seu alcohol, dummodo spiritus ex genimine vitis extractus fuerit, et quantitas alcoholica addita una eum ea quam vinum, de quo agitur, naturaliter continet, non excedat proportionem septemdecim vel octodecim pro centum, et ad­ mixtio fiat quando fermentatio tumultuosa defervescere inceperit: hoc vinum licite adhibetur in Sacrificio Missæ. S. Off. 5 Aug. 1896. Vinum de quo agitur in isto decreto, duodecim vis alcoholicæ gradus superat. De vino debili sequens responsum datum est: “ Dummodo spiritus (Alcohol) extractus fuerit ex genimine vitis, et quantitas alcoholica addita, una cum ea quam vinum, de quo agitur, naturaliter continet, non excedat pro­ portionem duodecim pro centum et admixtio fiat quando vinum est valde recens, nihil obstare, quominus idem vinum in Missæ sacrificio adhibeatur.’ S. Off. 31 Jul. 1890. Præterea eodem decreto S. Officii 5 Aug. 1896, declaratum est: licitum esse uti vino ex musto obtento, quod ante fermentationem vinosam per evaporationem igneam condensatum est, “ dummodo decoctio hujusmodi fermentationem alcoholicam haud excludat, ipsaque fermentatio naturaliter obtineri possit, et de facto obtineatur.” 1 — Cf. Cone. Plen. Balt. II, n. 373. — S. Alphons. nn. 206 et seq. — Kenrick, nn. 5 et seq. — Lehmkuhl, n. 119, cum not. 1. — Am. Ec. Rev., 99-19. 1 Cf. Addenda, p, 1125, n. 82. PARS I. CAP. IL—DE MATERIA SACRAMENTI EUCHARISTTÆ. 609 Quær. 7°. Quœnam quantitas aquœ sit in calice immiscenda? Resp. Sufficit modidssima quantitas juxta Cone. Florent, ac proinde, generati m loquendo, sacerdos excedere non deberet octo vel decem guttulas. Quod si casu nimia aquæ quantitas prolabatur, aliquid vini erit superaddendum. — Cf. S. Alphons. n. 210. ARTICULUS II DE MATERIA PROXIMA SEU DE USU MATERIÆ REM0TÆ 680. Dico 1°. Ad validam consecrationem præter materiam aptam requiritur 1°. ut materia consecranda sit ita physice prœsens, ut possit designari per pronomina hoc, hic; aliter enim verba formæ non essent vera; 2°. ut per intentionem Ministri in indi­ viduo sit determinata, nam secus intentio nullam haberet vim, quia nulli rei applicaretur. — Cf. S. Alphons. nn. 211 et 214.—· Scavini, lib. 3, n. 148. Dico 2°. Ad licitam consecrationem requiritur 1°. ut sacerdos nullatenus recedat ab usu Ecclesiæ, præsertim Rubricis Missalis Romani determinato: hinc imprimis necesse est, ut materia con­ secranda sit decens et munda ob reverentiam tanto sacramento debitam; 2°. ut sit reposita in altari et in corporali, imo et in petra sacra, juxta Benedictum XIV, de Sacrificio Missæ, sect. 2, η. 139; 3°. ut ciborium vel calix consecrandus sit discoopertus; 4°. ut fiat tempore canonis a Rubrica præscripto. — Cf. S. Alphons. nn. 218 et 219. 5°. Quod si accidat sacerdoti deesse majorem hostiam, eamque obtineri non posse, licite celebret cum minore etiam si ex devotione tantum celebret. — Sebastiani, n. 440. 681. Resolves. — 1°. Valide consecrantur hostiæ sub aliis la­ tentes aut aliter tectæ. Item valide consecratur vinum in calice velo, palla aut quavis ratione cooperto; quia sufficit ad veram materiae praesentiam, ut per pronomina hoc vel hic demonstrari possit. — Cf. S. Alphons. n. 212. 2°. Valida est consecratio si sacerdos, volens quidem conse­ crare materiam quam manibus tenet aut quam videt vel novit positam esse super corporale, putet unam tantum vel duas ho­ stias consecrandas adesse, cum sint plures sive a se sive ab alio appositæ; ratio est, quia sacerdos semper præsumitur velle con­ secrare quidquid est decenter consecrabile ; ac proinde, voluntate generali consecrandi omnia quæ adsunt, virtualem habet voluntatem consecrandi etiam quæ putabat non adesse. — Cf. S. Alphons. n. 216. 610 TRACTATUS XIV.—DE EUCHARISTIA. 3°. Idem dicendum, si quis ad altare plures hostias consecran­ das attulerit, vel ante Sacrificium monitus fuerit de consecrandis hostiis jam super altare positis, vel animadvertit ab alio afferri ut consecrentur, etsi, dum consecrat, non ita expresse earum memine­ rit aut etiam ad oblationem non detexerit, modo sint presentes in corporali; quia intentio praecedens virtualiter perseverat. — Cf. S. Alphons. n. 216. 4°. Peccat sacerdos consecrans hostiam fractam vel macu­ latam; at secluso scandalo, venialiter tantum, nisi macula vel fractura sit enormis. Si tamen deprehendat aliquam fracturam vel maculam etiam notabilem, postquam hostiam obtulerit, licite omnino eam poterit consecrare, quia jam per oblationem fuit aliquatenus Deo dicata et sanctificata. — Cf. S. Alphons. n. 204. QUÆSITA 682. Quær. 1°. An censendum sit consecratum ciborium ex oblivione extra corporale relictum? Resp. Multi affirmant ex eo quod jam adfuit voluntas positiva consecrandi illud ciborium in principio Missæ, nec illa voluntas fuit retractata; ergo perseveravit virtualiter tempore consecrationis. At alii negant et horum sententiam S. Alphonsus vocat communem et probabiliorem. Ratio est, quia sacerdos non præsumitur voluisse consecrare illam materiam positam extra corporale cum hoc sit peccatum mortale, præsertim quia non pertinet ad integritatem sacrificii. — Quidquid sit de intrinseco valore utriusque sententiæ, in praxi ciborium illud iterum erit consecrandum sub conditione in alia Missa; et si sermo sit de parvo numero particularum quæ facile possunt absumi, certe absumi deberent, sed post ablutionem et ante purificationem. — Cf. S. Alphons. n. 217; et Hom. Ap. Exam. Ordinand. n. 99. Quær. 2°. An censeatur consecratum ciborium positum quidem in corporali, sed quod ex oblivione remansit clausum tempore con­ secrationis? Resp. Affirm., et ratio est, tum quia ita fert praxis sacer­ dotum et fere communis theologorum consensus, tum quia sacerdos quicumque semper censetur habere intentionem abso­ lutam consecrandi quidquid, ipso sciente, est supra corporale et est honeste consecrabile. Neque objicias paritatem ex prece­ dent! quæstione petitam, nam respondetur quod licet Ecclesia velit ciborium aperiri pro majori reverentia, attamen cum hæc irreverentia non videatur notabilis, possitque frequentius con- PARS I. CAP. III.—DE FORMA SACRAMENTI EUCHARISTLE. 611 tingere, præceptum hoc non adeo urget, sicut præceptum non consecrandi extra corporale. Quær. 3°. An censeantur consecratae gullœ vini inhaerentes calici sive exterius sive interius? Resp. Neg., quoad utrumque; quia sacerdos non præ­ sumitur velle consecrare nisi vinum quod est in calice, et quod per modum unius potabile est. At quia aliqui non improbabiliter putant guttas interius adhærentes esse consecratas, hæ dili­ genter sunt colligendae. — Cf. S. Alphons. n. 215. CAPUT III DE FORMA SACRAMENTI EUCHARISTLE 683. Dico. Sicut duplex est distincta materia, ita quoque duplex est forma consecrationis, una panis et altera vini. Prima consistit in his verbis: “Hoc est enim corpus meum.” Altera autem ista est: “Hic est enim calix sanguinis mei, novi et aeterni testamenti, mysterium fidei, qui pro vobis et pro multis effundetur in remissionem peccatorum.” Constat ex Cone. Florent, in Decreto unionis, ex Trid. sess. 13, cap. 1, et ex ipsa divina institutione Eucharistiae. QUÆSITA 684. Quær. 1°. Quomodo proferri debeant verba formae? Resp. Proferri debent in persona Christi recitative simul et significative, non vero historice tantum: scilicet proferenda sunt verba Christi applicando eorum significationem ad materiam praesentem, ut hæc transsubstantietur in Corpus et Sanguinem Christi. Attamen scrupulus non est habendus, an verba sensu debito proferantur; nam quivis sacerdos præsumitur habere intentionem id faciendi, quod Christus fecit et instituit, et sic intendit sufficienter verba consecratoria proferre in utroque præfato sensu. — Cf. S. Alphons. nn. 220 et seq. Quær. 2°. An vox enim in forma consecrationis sit omnino necessaria? Resp. Certe vox illa non requiritur ad validitatem, sed tantum ad liceitatem vi præcepti, de cujus gravitate disputant theologi; at sententia negans illud esse grave, probabilis est, quia vox illa non repetitur in verbis a Christo prolatis. — Cf. S. Alphons. n. 220. * * Πΐ 1 τn i Tw 612 4b I» h TRACTATUS XIV.—DE EUCHARISTIA. Quær. 3°. An in consecratione requirantur ut essentialia illa verba antecedentia: qui pridie quam pateretur, etc., simili modo, etc. Resp. Ncg., cum sententia communi, quam tenet S. Alphonsus. Ratio est, quia hæc verba historice tantum profe­ runtur, nec ullam efficaciam sacramentalem habere videntur. Attamen si aliquando ob dubiam consecrationem forma repe­ tenda sit, omnino incipiendum erit ex verbis: qui pridie et simili modo, non solum quia ita praescribit Rubrica, sed etiam propter qualemcumque probabilitatem contrariæ sententiæ. — Cf. S. Alphons. n. 222. —Baller, not. (a) p. 189.1 Quær. 4°. An in consecratione calicis sola hæc verba: hic est calix sanguinis mei . . . sint de essentia formœ? Resp. Affirm., et ratio est, tum quia verba consecrationis panis sunt hæc: Hoc est corpus meum, ac proinde a pari verba consecrationis vini sunt tantum hæc alia: Hic est sanguis meus, vel alia æquivalentia, tum quia sola illa verba per se exprimunt, præsentiam Sanguinis Christi sub speciebus vini. Verum in praxi graviter peccaret sacerdos, si non proferret omnia verba quæ in consecratione calicis habentur, tum propter præceptum, tum forte propter probabilitatem non spernendam oppositæ sen­ tentiæ. — Cf. S. Alphons. n. 223. — Baller, not. (b) p. 189. Quær. 5°. An valeat Jorma, si dicatur: hoc enim corpus meum subintelligendo est, ut in lingua latina frequenter fieri solet? Resp. Neg., nam licet in continua oratione verbum sub­ stantivum facile subintclligi possit, in casu tamen præsenti id fieri nequit; tum quia non habetur oratio continua, tum præsertim quia in re de qua agimus, forma non habet tantum sensum* assertorium ut in sermone communi, sed etiam vim transsubstantiationis efficientem. — Cf. S. Alphons. n. 223. CAPUT IV DE MINISTRO EUCHARISTIÆ ARTICULUS I DB POTESTATE MINISTRI EUCHARISTIÆ 685. Dico. Potestatem offerendi Missæ sacrificium habent soli sacerdotes (Can. 802). 1 Cf. Addenda, p. 1125, n. 83. PAItS I. CAP. IV.—DE MINISTRO EUCHARISTIE. 613 § 1. Minister ordinarius sacræ communionis est solus sacerdos. § 2. Extraordinarius est diaconus, de Ordinarii loci vel parochi licentia, gravi de causa concedenda, quæ in casu necessitatis legi­ time præsumitur (Can. 845).1 Ratio primi est, quia Christus hoc sacramentum instituens omnibus et solis Apostolis cum ipso recumbentibus, et proinde omnibus et solis qui in sacerdotio illis successuri essent, dixit: “ Hoc facite in meam commemorationem.” — Ratio autem secundi desumitur ex praxi Ecclesiæ, nam ait Concilium Trident.: “ Sem­ per in Ecclesia Dei mos fuit, ut laici a sacerdotibus communionem acciperent, sacerdotes autem celebrantes seipsos communicarent.” — Ratio demum tertii eruitur ex more qui obtinebat primis Eccle­ siæ sæculis, cum Diaconi passim ex commissione Episcoporum vel Presbyterorum, sive generali sive particulari, Eucharistiam ministrabant. — Cf. Cone. Trid. sess. 22, can. 2; et sess. 13, cap. 8. — S. Alphons. n. 237. 686. Resolves. — 1°. § 1. Quilibet sacerdos intra Missam et, si privatim celebrat, etiam proxime ante et statim post, sacram communionem ministrare potest, salvo præscripto can. 869. § 2. Etiam extra Missam quilibet sacerdos eadem facultate pollet ex licentia saltem præsumpta rectoris ecclesiæ, si sit ex­ traneus (Can. 846). 2°. Ad infirmos publice sacra communio deferatur, nisi iusta et rationabilis causa aliud suadeat (Can. 847).2 § 1. Ius et officium sacram communionem publice ad infirmos etiam non paroecianos extra ecclesiam deferendi, pertinet ad parochum intra suum territorium. § 2. Ceteri sacerdotes id possint in casu tantum necessitatis aut de licentia saltem præsumpta eiusdem parochi vel Ordinarii (Can. 848). 3°. Sacram communionem per modum Viatici sive publice sive privatim ad infirmos deferre, pertinet ad parochum ad nor­ mam can. 848, salvo præscripto can. 397, η. 3 et can. 514, §§13, (Can 850). 4°. § 1. Communionem privatim ad infirmos quilibet sacerdos deferre potest, de venia saltem præsumpta sacerdotis, cui cus­ todia sanctissimi Sacramenti commissa est (Can. S49). 5°. Juxta S. Alphonsum sufficit sola devotio et defectus al­ terius sacerdotes, ut aliquis sacerdos possit sibi Eucharistiam ministrare. Imo videtur non esse omnino improbabilem senten­ tiam quæ laico etiam permittit illam ministrare tum sibi ipsi tun » Cf. Addenda, p. 1125. n. 84. * Cf. Addenda, p. 1125, n. 85 614 TRACTATUS XIV.—DE EUCHARISTIA. alteri moribundo, modo adsit vera necessitas. — Cf. S. Alphons. n. 237. — Lehmkuhl, n. 136. 6°. Post decretum Sacra Tridenlina Synodus non amplius servanda est lex qua prohibetur quominus die Paschali in ecclesiis non parochialibus præsertim regularibus devotionis etiam causa Ssmæ Eucharistiæ sacramentum fidelibus administretur. — S. Cong. Concilii, 28 Nov. 1912. ARTICULUS II DE OBLIGATIONE EUCHARISTIAM DISPENSANDI 687. Dico. Quilibet Parochus seu sacerdos habens curam animarum tenetur ex justitia Eucharistiam subditis ministrare non solum in Paschate et in morte, sed etiam quoties rationabiliter petunt, seclusa tamen legitimi impedimenti causa. Alii autem sacerdotes tenentur tantum in casu necessitatis seu mortis, et deficiente Parocho. Ratio primi est, quia ad Parochum spectat ex quasi-contractu providere non solum ut fideles adimpleant prae­ cepta, sed etiam ut non careant præsidiis quæ profectui spirituali valde prosunt. Ratio autem secundi est, quia alii sacerdotes ex caritate tantum tenentur. — Cf. S. Alphons. Hom. Ap. η. 8.1 688. Resolves. — 1°. Peccat Parochus quoties denegat Eu­ charistiam ministrare, sive per se sive per alium, eam rationa­ biliter petentibus; at peccatum veniale non excedit si raro id fiat, et non habeatur grave scandalum aut gravis petentis contristatio. Ratio est, quia tunc nec gravis injuria nec grave damnum infertur, et si adsit damnum, illud facile potest reparari. 2°. Parochus non tenetur cum vitæ periculo Eucharistiam ministrare morituris, v. gr., tempore pestis, quia non est sacra­ mentum absolute necessarium. A fortiori ad id non tenentur alii sacerdotes non habentes curam animarum. — Cf. S. Alphons. n. 233. ARTICULUS III DE REQUISITIS AD LICITAM EUCHARISTIÆ DISPENSATIONEM 689. Dico. Præter statum gratiæ et jurisdictionem, sensu su­ perius explicato, ad licitam Eucharistiæ dispensationem requi­ ritur ut Minister sit liber ab omni censura, secus graviter peccaret et irregularitatem contraheret. Sanctissima Eucharistia sub sola specie panis praebeatur (Can. 852). 1 Cf. Addenda, p. 1126, n. 86. PARS I. CAP. IV.—DE MINISTRO EUCHARISTIÆ. 615 § 1. Sacerdos sacram communionem distribuat azymo pane vel fermentato, secundum proprium ritum. § 2. Ubi vero necessitas urgeat nec sacerdos diversi ritus adsit, licet sacerdoti orientali qui fermentato utitur, ministrare Eucharistiam in azymo, vicissim latino aut orientali qui utitur azymo, ministrare in fermentato; at suum quisque ritum mini­ strandi servare debet (Can. 851). § 1. Omnibus fidelibus cuiusvis ritus datur facultas ut, pietatis causa, sacramentum Eucharisticum quolibet ritu confectum sus­ cipiant. § 2. Suadendum tamen ut suo quisque ritu fideles præcepto communionis paschalis satisfaciant. § 3. Sanctum Viaticum moribundis ritu proprio accipiendum est; sed, urgente necessitate, fas esto quolibet ritu illud accipere (Can. 866). QUÆSITA 690. Quær. 1°. An et quodnam peccatum sit ministrare Eu­ charistiam sine vestibus sacris? Resp. Ministrare Eucharistiam sine ulla veste sacra, extra casum necessitatis, juxta communem sententiam est peccatum mortale, quia hoc est valde indecens et contra grave præceptum Ecclesiæ. Si tamen sola stola omittatur vel solum superpelliceum, veniale reputatur. Item veniale est ministrare Eucha­ ristiam sine lumine vel sine præmissa solita confessione, Con­ fiteor, etc. Similiter veniale tantum habetur Eucharistiam transferre de loco ad locum, v. gr., de uno ad aliud altare sine vestibus sacris. — Cf. S. Alphons. n. 241. — Reuter, n. 168. Quær. 2°. Quid dicendum de ea ratione agendi, apud nos sat communi, scilicet ministrandi Eucharistiam infirmis cum stola, sed absque superpelliceo et veste talari? Resp. Certe laudari non potest, tum quia contradicit Ri­ tuali Romano tum quia irreverentiam quamdam sapit. Atta­ men, videtur posse tolerari, saltem quamdiu Episcopi tacent seu illam non prohibent in suis statutis diœcesanis et aliunde sacer­ dotes conantur reverentiam conciliare sacro ritui. Ratio desu­ mitur ex morali impossibilitate secus agendi, saltem ubique et in omni casu. Nunc vero ubique terrarum Ordinarii permittere possunt ex justa et rationabili causa ut mala affectis valetudine qui domo egredi nequeunt et sacram communionem ob devo­ tionem petunt, cum præsertim in aliqua paroecia plures petant vel aliquis petat frequenter, S. Eucharistia privatim, seu non 616 TRACTATUS XIV,—DE EUCHARISTIA. observatis Ritualis præscriptionibus ab Ecclesia domum defera­ tur servato saltem ritu proposito a Benedicto XIV in Decreto Inter omnigenas, 2 Feb. 1744, par. 23, scilicet: “Sacerdos stolam semper habeat propriis coopertam vestibus: in sacculo seu bursa pixidem recondat, quam per funiculos collo appensam in sinu reponat: et nunquam solus procedat, sed uno saltem fideli in defectu clerici associetur.” — S. C. de disc. Sacr. 23 Dec. 1912. Quær. 3°. Quœnam stola adhibenda sit in administranda Eucharistia extra Missam? Resp. “ Stola coloris semper albi vel officio illius diei con­ venientis (mutato tamen colore nigro in violaceum die Com­ memorationis Omnium Fidelium Defunctorum)”. — Cf. Rit. Rom. Tit. IV, c. 2, n. 1. Feria VI Majoris Hebdomadæ omnino prohibetur distributio Eucharistiæ nisi sit per modum Viatici, quod semper dari debet cum stola coloris albi. Quær. 4°. An communio dari possit cum paramentis nigris sive ante, sive post, sive intra Missam tum ex particulis in ipsa Missa consecratis, tum ex prœconsecratis? Resp. Affirm., in omnibus, ut constat ex Decreto S. R. C. confirmato a SS. D. N. Pio IX, 23 Jul. 1868. — Adverte tamen 1°. in prædicto casu benedictionem non esse dandam. Ad­ verte 2°. ex mente S. Congregationis ut possit distribui sanc­ tissima Eucharistia ante Missam, requiri rationabilem causam; sed hæc vix deesse potest, si qui communionem tunc petant. — Cf. Baller, not. (c) p. 197. Quær. 5°. An posset sacerdos pro lubitu et semper dare com­ munionem extra Missam? Resp. Si agatur de sacerdote non celebrante, certe ipse potest semper eam dispensare, quoties adsint qui rationabiliter petant; nullum enim assignari potest præceptum vi cujus com­ munio solum intra Missam distribui debeat. Cavendum tamen est, ne singulis quasi momentis aperiatur tabernaculum ut uni vel alteri importune accedenti satisfiat, nam hoc levitatem quamdam saperct et irreverentia non careret. Si vero agatur de sacerdote celebrante, juxta Rituale Romanum et generatim loquendo, communio ab ipso distribui deberet intra Missam post sumptionem calicis. Sed ex Canone 846, § 1, si sacerdos privatim celebret, salvo praescripto Can. 869, dari etiam potest communio ante vel post Missam. Imo ubi est magna PARS I. CAP. IV.—DE MINISTRO EUCHARISTIÆ. 617 communicantium affluentia expedit differre communionem ad finem, ne qui Missæ adsistunt, diutius quam par sit, in ecclesia detineantur. — Adverte etiam hic responsionem a S. R. C. datam 12 Martii 1836, juxta quam si adsit necessitas, tolerari potest consuetudo ut “ sacerdos qui ad altare aliquod ad celebiandum accedit, vel ab eo recedit, sic sacris vestibus sacrificii indutus et præ manibus calicem tenens (possit) in transitu ascendere ad altare, in quo adest sanctissima Eucharistia, ut ibi sacram communionem fidelibus distribuat.” — Cf. S. Alphons. n. 249. — Gardellini, n. 4777. Communio nequit administrari, etiam data rationabili causa a sacerdote sacris vestibus sacrificii induto ante vel post Missam solemnem aut cantatam aut etiam conventualem, sicuti permittitur ante vel post Missam privatam. S. C. R. 19 Jan. 1906. Quær. 6°. Qua hora communio dispensari possit? Resp. § 4. Sacra communio iis tantum horis distribuatur, quibus Missæ sacrificium offerri potest, nisi aliud rationabilis causa suadeat. § 5. Sacrum tamen Viaticum quacunque diei aut noctis hora ministrari potest (Can. 867). In die magni concursus ad Indulgentiam plenariam vel Jubilæum, communio ministrari potest a tempore ad tempus quo in illa ecclesia Missæ celebrantur vel ad formam Rubricæ vel ad formam Indulti eidem ecclesiæ concessi. — S. C. R. 11 Jun. 1904; 7 Sept. I860. Imo putamus posse casus raros valde accidere, in quibus liceret versus occasum solis communionem distribuere. Vi canonis 867 § 4, et absque induito Apstolico, Communio distribui potest in Missa quæ celebratur in nocte Nativitatis Domini in ecclesiis parœcialibus et conventualibus quo­ tiescumque, judicio saltem Ordinarii, adsit rationabilis causa id faciendi.1 Quær. 7°. Quid faciendum si minister sacerdoti desit: an vir communicaturus vel mulier supplere potest? Resp. Sane quilibet communicaturus, si sit vir, sacerdoti inservire potest: vel etiam ipse sacerdos supplere potest, di­ cendo Confiteor et respondendo Arnen. Mulier tamen sup­ plere non potest, nisi sit Monialis, quæ juxta morem receptum intra claustrum respondet; tunc igitur ipse sacerdos omnia peragere debet. — Nec dicas, quod in necessitate mulier Missæ respondere potest, modo a longe stet; nam in Missa sacerdos solus omnia respondere facile non posset. — Cf. Bouvier, de Eucharistia, cap. 4. art. 2. — Gousset, η. 212. 1 Cf. Addenda, p. 1126, n. 87. 618 TRACTATUS XIV.—DE EUCHARISTIA. Quær. 8°. A n dari possint plures parliculœ uni communicanti vel una major devotionis gratia, etc.? Resp. Neg., quia hoc fuit expresse prohibitum decreto S. Congr. Cone, approbato ab Innocentio XI die 12 Februarii 1679. Verba autem decreti (apud Benedictum XIV) hæc sunt: “Episcopi, Parochi seu confessarii admoneant, nulli tra­ dendas plures Eucharistiæ formas seu particulas, neque grandi­ ores, sed consuetas.” Qu/Er. 9°. An particulœ frangi possint, si deficiant? Resp. Affirm., ex communi sententia theologorum et praxi generali, modo adsit causa justa, v. gr., si desit alia Missa vel fideles expectare non possint. Attamen sacerdos Hostias tunc dividere debet tantum in duas vel ad summum tres partes, quia secus vix posset cum debita reverentia communio dari. — Cf. Lacroix, n. 508. cV - .· Quær. 10°. An ad fideles communicandos possit sacerdos, deficientibus Hostiis minoribus, detrahere partem majoris a se sumendœ? Resp. Affirm., in casu Viatici moribundo deferendi, ratione urgentis necessitatis. Ajfirmative etiam respondendum, extra casum Viatici, si tantum unus vel alter fidelis esset communionem suscepturus, nec expectare posset absque incommodo. — Ad­ verte insuper quod magna Hostia, quæ adhibita fuerit pro ex­ positione SSmi., non debet, secluso semper casu magnæ necessi­ tatis, in plures partes dividi ut satisfiat communicaturis.— Cf. S. Alphons. n. 217. — Instruct. Clem. § xxxi, n. 24. Quær. 11°. Quid faciendum si (a) Hostia decidat in terram, vel (b) in vultum, barbam aut vestes communicantis, vel (c) in sinum mulieris? Resp. In primo casu locus, in quem sancta Hostia decidit, statim tegendus est aliqua re munda et postea abluendus. Si cadat in mappam seu linteolum, quo manus communicantis obteguntur, locus signandus est et postea pari modo abluendus. Ita Rubrica, quæ tamen juxta communem sententiam, non obligat sub gravi ; graviter tamen obligaret ad abluendum locum in quem decidissent sacræ species vini, quippe qui facile iis imbui potest; non est tamen opus ut id, in quod inciderunt, comburatur. — In secundo autem casu omittenda est puri­ ficatio; quia melius est vitare admirationem, turbationem aut offensionem populi, quam servare Rubricam, sub levi tantum PARS I. CAP. IV.—DE MINISTRO EUCHARI8TLE. 619 obligantem. — Demum in tertio casu mulier ipsa Hostiam extra­ here debet et reponere in ciborio vel porrigere sacerdoti, a quo deinde illam in os recipiat. Digiti vero mulieris abluantur et ablutio in piscinam dejiciatur. Si mulier nequeat facile Hostiam ibidem extrahere, seorsim recedat, v. gr., in aliquod sacellum vel in sacristiam, etc. — Cf. S. Alphons. n. 250. — Bened. XIV, de Sacri/. Missæ, n. 1, sect. 2. — O’Kane, nn. 653 et seq. Quær. 12°. Quando in Sabbato Sancto distribui possit fidelibus sacra Communio? Resp. § 3. In Sabbato Sancto sacra communio nequit fide­ libus ministrari nisi inter Missarum sollemnia vel continuo ac statim ab iis expletis (Can. 867). Quær. 13°. Cui prius administranda sit sacra Communio? Resp. Communio prius administranda est ministro sacri­ ficii quam aliis, quamvis dignioribus, non ratione præeminentiæ sed ministerii, Dec. Auth. n. 1074; et potest administrari intra presbyterium et in ora suppedanei Altaris laico Missæ inservi­ enti, etiamsi non sit indutus habitu clericali. (Ibid. n. 4271). “ Nomine ministri altaris vel sacrificii Missæ venit quilibet clericus vel laicus, Missæ ad altare inserviens, qui præferendus est ceteris in distributione sacræ Synaxeos; cauto tamen, ut laico inservienti prae­ ferantur clerici, et clericis minoris ordinis alii in majore ordine constituti, aut personæ quæ superiori polleant dignitate liturgica attendenda per se (uti regum) vel per accidens (uti sponsorum in Missa pro benedicendis nuptiis).” Ita S. R. C. 30 Jan. 1915. Quær. 14°. distribuere? Qziibus diebus liceat sanctissimam Eucharistiam Resp. § 1. Omnibus diebus licet sanctissimam Euchari­ stiam distribuere. § 2. Feria tamen VI maioris hebdomadæ solum licet sacrum Viaticum ad infirmos deferre (Can. 867). Qu/er. 15°. Quid expediat ut fiat relate ad communionem feria V Majoris hebdomadæ? Resp. Expedit ut feria V maioris hebdomadæ omnes clerici, etiam sacerdotes qui ea die a Sacro litando abstinent, sanctis­ simo Christi Corpore in Missa sollemni seu conventual! refi­ ciantur (Can. 862). Quær. 16°. Jn quonam loco possit Sacra Communio distribui? 620 TRACTATUS XIV.—DE EUCHARISTIA. Resp. Sacra communio distribui potest ubicunque Missam celebrare licet, etiam in oratorio privato, nisi loci Ordinarius, iustis decausis, incasibusparticularibusid prohibuerit (Can. 869).1 Sacerdoti celebranti non licet Eucharistiam intra Missam distribuere fidelibus adeo distantibus ut ipse altare e conspectu amittat (Can. 868). ARTICULUS IV DE MODO EUCHARISTIAM INFIRMIS MINISTRANDI Modus iste ad amussim describitur in Rituali Romano ubi de Communione Infirmorum, isque servandus profecto esset si ad­ juncta temporis et locorum permitterent. — Cf. O’Kane, nn. 764. et seq. QUÆSITA 691. Quær. 1°. An et quomodo observandœ sint in hac regione dispositiones juris communis circa externam pompam qua Eucharistia deferri debet ad infirmos? I Resp. Quamvis satagendum nobis sit, ut hac in re ad communem Ecclesiæ disciplinam quam maxime accedamus, in præsens tamen non est possibile, propter haereticos et infideles, quos inter versamur, omnino exequi dispositiones juris communis, Î , . i 5 t .1 , ‘‘ < § 2. Quando privatim sacra communio infirmis ministratur, reverentiæ ac decentiæ tanto sacramento debitæ sedulo consulatur, servatis a Sede Apostolica præscriptis normis (Can. 849). j* 4* ■■ Ml I ΙΙΜΙΜΜΒΗΜΜ ' Præ oculis etiam habenda sunt quæ in Litt. Encycl. S. C. de Prop. Fide ad Archiep. Baltimorensem datis 25 Feb. 1859, leguntur: “ Voluit S. C. ut singuli Antistites excitarentur, quemadmodum præsentium tenore excitantur, ad communem Ecclesiæ disciplinam hac in re custodiendam, quantum tem­ poris ac locorum adjuncta, nec non inductarum consuetudinum ratio patiatur.” — Tria autem potissimum attendenda sunt sacer­ dotibus, ut constat ex citatis documentis: 1°. ut, dum Sanctis­ simum deferunt, evitent vana et inutilia colloquia; 2°. ut sanctam Hostiam super pectus gestent; 3°. ut delatio ista fiat tantum ad actuale ministerii sacerdotalis exercitium. — Cf. Cone. Plen. II, n. 264; et Append, n. 9. 297. Quær. 2°. An sacerdos celebraturus diebus dominicis in aliqua domo seu statione procul ab ecclesia, possit secum afferre aliquot par1 Cf. Addenda, p. 1126, n. 88. PARS I. CAP. IV.—DE MINISTRO EL’CIIARISTIÆ. 621 ticulas, ut ii qui ex familia et vicinis locis sunl aliquantulum œgroti el debiles, communionem recipiant summo mane ante Missam? Resp. Affirm., ut videtur satis probabiliter colligi posse ex citata facultate fere ubique ab Episcopis nostris communicata; nam non est ratio cur vox illa infirmis debeat restringi ad eos qui graviter decumbunt. Idem videtur posse fieri tempore paschali, pro iis qui proprie infirmi non sunt, sed tamen nequeunt præ debilitate ad ecclesiam pergere. Adverte etiam quod juxta tenorem citatæ facultatis potest sacerdos Sanctissimam Eucha­ ristiam per noctem secum retinere in eodem cubiculo, quin necesse sit lumen accendere coram ea; sed tunc magna cum reverentia sese gerere debet. Idem dicas si sacerdos vocatus ad Viaticum infirmo ministrandum, illum inveniat mortuum, et tamen obligetur per noctem remanere apud privatam aliquam domum. Quær. 3°. An sacerdos qui apud nos degit in loco exclusive vel quasi exclusive catholico, possit aut debeat Sanctissimam Eucha­ ristiam ad infirmos deferre cum ea pompa, quæ in Rituali Romano prœscribitur? Resp. Neg., ut nobis videtur; nam semper timendum esset aliquod periculum irreverentiae saltem in futurum. Quær. 4°. An liceat tempore pestis porrigere Eucharistiam medio aliquo instrumento? Resp. Affirm., probabiliter juxta S. Alphonsum, quia tanta necessitas a consueto Ecclesiæ ritu excusare videtur. — Cf. S. Alphons. n. 244. Quær. 5°. Quid agendum Sacerdoti immediate postquam infir­ mus communionem susceperit? Resp. In veteri editione Ritualis erant verba: “ Postea Sacerdos abluat digitos, nihil dicens et infirmo detur ablutio.” Rit. Rom. Tit. IV, c. 4, n. 19. Nunc autem ita praescribitur: “ Postea Sacerdos abluit digitos in vase cum aqua parato, nihil dicens, et abstergit purificatorio : aqua vero ablutionis suo tempore mittitur in sacrarium, vel, si hoc desit, in ignem.”—Cf. Rit. Rom. Tit. IV, c. 4, n. 22. Quær. 6°. An pluries deferri possit Eucharistia infirmis non jejunis seu per modum Viatici? 622 TRACTATUS XIV.—DE EUCHARISTIA. Resp. Affirm. § 3. Perdurante mortis periculo, sanctum Viaticum, secundum prudens confessarii consilium, pluries, dis­ tinctis diebus, administrari et licet et decet (Can. 864); imo et quotidie. Nec refert quod non sint jejuni, quia in mortis peri­ culo lege jejunii non tenentur. — Cf. Can. 858, § 1. Quær. 7°. An dari debeat aut possit Eucharistia pro Viatico per fistulam oesophago aut ventri insertam œgrolo, qui aliter cibos recipere non possit? Resp. 1°. Nulla est obligatio, cum modus sit inusitatus et effectus dubius. Resp. 2°. Videtur esse licitum ita administrare. Com­ municans talis sacras species vere recipit per modum cibi licet non stricte manducet: et saltem probabilis est effectus Sacra­ menti. Præterea juxta nonnullos habetur essentia manduca­ tionis, quæ consistit in sola trajectione cibi in stomachum. Hic autem trajicitur S. Hostia in stomachum. Et non videtur adesse major irreverentia in hoc modo administrandi quam ubi S. Hostia medio cochleari ministratur. — Cf. Lugo, De Eucha­ ristia, disp. 1. nn. 114 et 115; disp. 12, n. 29. — Lehmk., n. 143, nota 1. — Génicot, n. 204. — Gury-Ferreres, n. 323. Quær. 8°. rationis? An administrandum sit Viaticum pueris post usum Resp. Affirm., Detestabilis abusus est non ministrare Via­ ticum pueris post usum rationis, uti declaravit Pius X in Decreto Quam singulari. § 2. In periculo mortis, ut sanctissima Eucharistia pueris ministrari possit ac debeat, satis est ut sciant Corpus Christi a communi cibo discernere illudque reverenter adorare (Can. 854). Quær. 9°. bundo? A n administrandum sit Viaticum neophyto mori­ Resp. Affirm., si discernat cibum spiritualem a corporali, cognoscendo et credendo in Sacra Hostia praesentiam Christi Domini : secus negative. Quær. 10°. An milites ad proelium vocati (i soldali sui fronte) admitti possint servatis servandis, ad mensam Eucharisticam per modum Viatici? Resp. Affirm., attentis extraordinariis praesentis belli (191415) circumstantiis. — S. C. de Disp. Sacr. 11 Feb. 1915.1 1 Cf. Addenda, p. 1127, n. 89. PARS I CAP. IV.—DE MINISTRO EUCHARISTIÆ. 623 ARTICULUS V DE MODO EUCHARISTIAM ASSERVANDI 692. Dico. § 1. Sanctissima Eucharistia, dummodo adsit qui eius curam habeat et regulariter sacerdos semel saltem in hebdo­ mada Missam in sacro loco celebret: 1°. Custodiri debet in ecclesia cathedrali, in ecclesia principe Abbatiæ vel Prælaturæ nullius, Vicariatus et Præfecturæ Apo­ stolicæ, in qualibet ecclesia parœciali vel quasi-parœciali et in ecclesia adnexa domui religiosorum exemptorum sive virorum sive mulierum ; 2°. Custodiri potest, de licentia Ordinarii loci, in ecclesia collegiata et in oratorio principali sive publico sive semi-publico tum domus piæ aut religiosæ, tum collegii ecclesiastici quod a clericis sæcularibus vel a religiosis regatur. § 2. Ut in aliis ecclesiis seu oratoriis custodiri possit neces­ sarium' est indultum apostolicum ; loci Ordinarius hanc licentiam concedere potest tantummodo ecclesiæ aut oratorio publico ex iusta causa et per modum actus. § 3. Nemini licet sanctissimam Eucharistiam apud se retinere aut secum in itinere deferre (Can. 1265). § 1. Sanctissima Eucharistia servari debet in tabernaculo inamovibili in media parte altaris posito. § 2. Tabernaculum sit affabre exstructum, undequaque solide clausum, decenter ornatum ad normam legum liturgicarum, ab omni alia re vacuum, ac tam sedulo custodiatur ut periculum cuiusvis sacrilegæ profanationis arceatur. § 3. Gravi aliqua suadente causa ab Ordinario loci probata, non est vetitum sanctissimam Eucharistiam nocturno tempore extra altare, super corporali tamen, in loco tutiore et decenti, asservari, servato præscripto can. 1271. § 4. Clavis tabernaculi, in quo sanctissimum Sacramentum asservatur, diligentissime custodiri debet, onerata graviter con­ scientia sacerdotis qui ecclesiæ vel oratorii curam habet (Can. 1269).1 QUÆSITA 693. Quær. 1°. secratum? An ciborium debeat esse argenteum et con- Resp. De jure quidem communi non statuitur quod debeat esse argenteum; attamen videretur æquiparandum calici et pa­ terne, quæ debent esse ex auro vel argento vel saltem ex stanno, 1 Cf. Addenda, p. 1127, n. 90, p. 1128, n. 91. 624 ο « i» «I TRACTATUS XIV.—DE EUCHARISTIA. Μ si ecclesia sit valde pauper. Sed non potest esso ex ære nec ex ligno aut vitro, etc. ' ’eteruin si vasa sacra non sint ex auro, intus deaurari semper debent. — Quoad consecrationem autem certo non requiritur pro ciborio, sed sufficit benedictio; nam in Rit. Romano benedictio pyxidis adnotatur inter ea quæ unctione chrismatis non indigent. — Cf. S. Alphons. nn. 370 et 383. Quær. 2°. An graviter peccet qui negligit asservare lumen coram sanctissimo Sacramento? Resp. Affirm., si tempus sit notabile. Coram tabernaculo, in quo sanctissimum Sacramentum asser­ vatur, una saltem lampas diu noctuque continenter luceat (Can. 1271). Lex ipsa sane gravis est et in notabili spatio temporis violata inducit reatum gravis culpæ; integra autem dies a pluribus auctoribus reputatur tempus notabile. Quær. 3°. An requiratur oleum olivarum ad lampadem ecclesiæ nutriendam? Resp. Lampas juxta canonem 1271 est nutrienda oleo olivarum vel cera apum; ubi vero oleum olivarum haberi nequeat, Ordinarii loci prudentiæ permittitur ut aliis oleis commutetur, quantum fieri potest vegetalibus. À «JL ’ i K y 4. < r· ♦{ * k '? “ Quoad lucem electricam summa Decretorum hæc est: Lux elec­ trica vetita est, non solum una cum candelis ex cera super altaribus (4097) sed etiam loco candelarum vel lampadum, quæ coram Ssmo Sacramento vel Reliquiis Sanctorum præscriptæ sunt. Pro aliis ecclesiæ locis et ceteris casibus, illuminatio electrica, ad prudens Ordinarii judicium, permittitur, dummodo in omnibus servetur gravitas, quam sanctitas loci et dignitas S. Liturgiæ postulant. (3859, 4206 et 4210 ad 1.) Nec licet tempore expositionis privatæ vel publicæ interiorem partem ciborii cum lampadibus electricis in ipsa parte interiori col­ locatis illuminare, ut Ssma Eucharistia melius a fidelibus conspici possit.” — S. C. R. 24 Jun. 1914. Adverte hic quod lampas ista, juxta plerosque auctores, quibus consonat praxis multarum ecclesiarum, non debet poni in parte laterali, sed in medio ante altare, quo asservatur Eucharistia. Hoc idem requirere videntur Rubrica Ritualis Romani et nonnulla S. R. C. decreta, quin tamen absolutam cer­ titudinem, vi verborum, in hac re inducere valeant. — Cf. Cone. Plen. Balt. II, n. 267. — Gardellini, n. 3525. — Acta S. Sedis, vol. I, p. 38. — De Herdt, vol. 3, n. 182. PARS I. CAP. IV—DE MINISTRO EUCHARISTIÆ. 625 Quær. 4°. Quid dicendum de obligatione adhibendi conopeum? Resp. Certum est 1°. illud præscribi a Rituali Romano, et hanc præscriptionem esse servandam; nam proposito dubio: “ Utrum Tabernaculum . . . conopeo cooperiri debeat, ut fert Rituale,” S. R. C. diei 21 Julii, 1855, respondit: “ Affirmative.” — Certum est 2°. contrariam consuetudinem jam existentem in Dioecesi S. Jacobi Chilensis fuisse reprobatam ab eadem S. R. C. die 28 Apr. 18G6, quæ similiter respondit 1 Jul. 1904. — Nihil­ ominus non videntur damnandi de peccato qui apud nos non adhibent conopeum, quamdiu Episcopi taceant et tam uni­ versalis sit praxis contraria. — Adverte tamen quod conopeum potest esse contextum ex serico, lana, gossypio aut canabe, et quamvis laudabilius color ejus varietur pro variis officiis et festis, potest tamen semper retineri color albus. — Cf. De Herdt, vol. 3, n. 180. — 0’Kane, n. 160. — Lehmkuhl, n. 132, III, not. 7. Quær. 5°. Quid faciendum de fragmentis hostiarum, si quæ repcriantur? Resp. 1°. Si sacerdos inveniat fragmenta sui præsentis sacrificii, ea sumere debet, etiam post ablutiones sive sint parva sive magna, quia ad idem sacrificium spectant. Hoc autem servandum est, non solum immediate post Missam, sed etiam si sacerdos sit in sacristia, adhuc tamen indutus vestibus sacris. Si vero sacerdos jam sit exutus vestibus sacris, fragmenta reponere debet in tabernaculo, si adsit, vel reservare alteri sacerdoti eodem mane celebraturo. Si neutrum fieri possit, ipse ea sumat. Si autem reliquiæ fuerint in alia Missa consecratæ, non sunt sumendæ post ablutiones, sed in loco decenti reponi debent. Ratio est, quia Rubrica Missalis sacerdoti non jejuno permittit tantum sumere illas reliquias, quæ ad idem sacrificium spectant. Si tamen hoc fieri non possit et adsit grave periculum irreverentiae, tunc eas sacerdos absumat. — Cf. S. Alphons. n. 251. — Bened. XIV, de Sacrif. Missæ.— Rubrica Missalis, tit. 7, n. 2. Resp. 2°. Si vero laicus fragmenta inveniat, moneat quam­ primum sacerdotem si quis prope sit, vel eum accersat si in­ veniri queat. Sacerdos autem fragmentum reverenter colligens, reponat in ciborio vel in loco decenti et tuto, si tabernaculum desit, ut in proxima Missa sumi queat. Si autem sacerdos non possit haberi, colligatur reverenter fragmentum ab ipso laico in charta vel linteolo mundo, mediante acicula et reponatur intra corporale aut in vase decenti donec sacerdos advenerit. 626 TRACTATUS XIV—DE EUCHARISTIA. Quær. 6°. Quid agendum si inveniatur in altari vel alibi hostia certo vel dubie consecrata? Resp. Si hostia credatur certo consecrata et aliunde videatur inunda et recenter consecrata, reponenda est cum aliis in ciborio. Potest etiam sumi a celebrante ante ablutiones. Si autem non sit munda, vel si extracta a loco non mundo fuerit, aut non sit recenter consecrata, non est immiscenda cum aliis, sed celebrans eam sumere poterit ante ablutionem; quod si nimiam repug­ nantiam experiatur, hostiam seorsim in tabernaculo reponat in vase mundo, donec corrumpatur, et corrupta in sacrarium de­ jiciatur. Si vero dubie sit consecrata, sumenda est a sacerdote in Missa post ablutionem et ante purificationem; quod si nimiam nauseam ipsi provocet, reponenda est in tabernaculo, seorsim, donec corrupta fuerit, ut modo dictum est. — Cf. Rubri­ cam Missalis, tit. 7, de defectibus. Quær. 7°. Quid faciendum, si infirmus sacras species rejecerit? Resp. Si appareant, debent sedulo in vase mundo colligi, in ecclesiam deferri et loco tuto et bene clauso servari, donec sint omnino corruptæ, ita ut in sacrarium sine irreverentia projici possin,t. Si autem non possint discerni, utpote soidibus omnino permixtae, os quidem infirmi detergendum est; quidquid vero fuerit rejectum, stuppis colligatur; deinde, combustis stuppis, cineres in sacrarium sunt projiciendi. — Cf. Reuter, n. 169. — Gousset, n. 232. Quær. 8°. consecratos? Utrum et quam sæpe renovandos sint particulœ Resp. Hostiae consecratae ... et recentes sint et frequenter renoventur ita ut nullum sit periculum corruptionis, servatis Ordinarii instructionibus. — Cf. Can. 1272. Hæc renovatio saltem semel in hebdomada fiat juxta Caerimoniale Episcoporum. “ Hanc regulam,” — aiunt Patres Baltimorenses — “ quam S. Rituum Congregatio nedum saepius confirmavit, verum stricte et rigorose obligare declaravit, sacerdotibus omnibus fideliter servandam serio inculcamus.” — Praeterea addunt post Rituale Romanum: “ Ubi sacerdos novas consecraverit hostias, veteres primo distribuat vel sumat, minime vero in tabernaculo servet. Curet insuper ut particulae consecrandae recentes sint.” — Cf. Cone. Plen. Balt. II, n. 268. — 0’Kane, nn. 620, et 621.1 Quær. 9°. Quomodo purificandum sit ciborium in renovandis particulis? 1 Cf. Addenda, p. 1124, n. 81. PARS I. CAP. V,—DE SUBJECTO EUCIIARISTIÆ. 627 Resp. Renovatio ciborii facienda est in ipsa Missa, sequenti ratione: celebrans, sumpto pretiosissimo Sanguine, antiquas hostias sumet, licet multae sint; potest autem 20 aut 30 hostias sic consumere. Raro autem eveniet ut plures sint, quia con­ secrari non debet, nisi quantum sufficiens esse videatur. Si autem aliquando inulto major quantitas hostiarum absumenda foret, sacerdos eas in pluribus Missis divisim aut etiam plures sacerdotes successive celebrantes sumere possunt. — Particulas autem minutiores in ciborio repertas conjiciet in calicem, easque superinfuso vino sumet, et novas hostias in ciborio omnino vacuo deponet. Potest etiam vinum in ciborium infundere ad minimas particulas colligendas. Vinum tamen non erit e ciborio biben­ dum, sed in calicem refundendum. — Cf. Lacroix, nn. 501 et seq. — 0’Kane, n. 622. Si sacerdos ex inadvertentia sumpsisset prius ablutionem, adhuc posset purificare ciborium et sumere reliquias, eo quod pro sumptione moraliter una reputatur. — Cf. Lacroix, n. 502. — Elbel, n. 77. — Tamb. de Communione, cap. 2, n. 34. Propter periculum contagionis quod in hospitiis leprosorum provenit ex sumpta sacræ pyxidis purificatione, S. C. R. 19 Feb. 1909 specialem induisit modum pro his locis. “ Paretur super altari vasculum cum aqua et stuppa seu gossypio, in quod vasculum purificatio pyxidis modo solito peragenda immittatur, eaque, quam primum fieri poterit, in sacrarium injiciatur.” Ita respondit S. Congregatio ad Superiorem Generalem C. SS. Redemptoris. CAPUT V DE SUBJECTO EUCIIARISTIÆ ARTICULUS I DE OBLIGATIONE SUSCIPIENDI EUCHARISTIAM 694. Dico. Realis sumptio Eucharistiae nemini est necessaria necessitate medii ad salutem; at fidelibus adultis est necessaria necessitate praecepti tum divini tum ecclesiastici, etsi non sub utraque specie, nisi pro solis sacerdotibus in actu celebrationis Missae. Ratio primi desumitur ex universali Ecclesiæ praxi. juxta quam communio neque parvulis praebetur neque adultis infirmitate impeditis, v. gr., ad vomitum proclivibus, phreneticis, etc. Ratio secundi eruitur ex verbis Christi, Joan, vi, 54: “ Nisi manduca­ veritis Carnem Filii hominis, et biberitis ejus Sanguinem, non 628 TRACTATUS XIV.—DE EUCHARISTIA. habebitis vitam in vobis.” Ratio autem tertii et quarti habetur ex Cone. Trid., ubi imponitur quidem præceptum sumendi Eucharistiæ sacramentum ad minus in pâschate, sed simul anathema dicitur iis qui asserunt necessarium esse omnibus et singulis Christifidelibus illud sumere sub utraque specie. — Cf. Cone. Trid. sess. 13, can. 9; et sess. 21, can. 1 et seq. — S. Alphons. n. 295. — De Augustinis, part. 2, art. 6. Quilibet baptizatus qui iure non prohibetur, admitti potest et debet ad sacram communionem (Can. 853). Nemini liceat sanctissimam Eucharistiam recipere, qui eam eadem die iam receperit, nisi in casibus de quibus in can. 858, § 1 (Can. 857). QUÆSITA 695. Quær. 1°. Quonam tempore urgeat præceptum divinum communicandi? Resp. Obligat per se tum sæpe in vita, tum in articulo seu periculo proximo mortis. Ratio est, quia Eucharistia instituta est non solum per modum cibi spiritualis, quo anima nutriatur et roboretur; cibus autem sæpe sumendus est; sed etiam uti Viaticum confortans adversus hostes salutis. § 1. In periculo mortis, quavis ex causa procedat, fideles sacrae communionis recipiendae præcepto tenentur (Can. 864). Sanctum Viaticum infirmis ne nimium differatur; et qui animarum curam gerunt, sedulo advigilent ut eo infirmi plene sui compotes reficiantur (Can. 865). Præcepto communionis recipiendæ non satisfit per sacri­ legam communionem (Can. 861). Christus tamen, quoties in vita ad hoc sacramentum acce­ dendum sit, ipse non determinavit, sed Ecclesiæ reliquit deter­ minandum. — Dixi per se, nam per accidens potest obligare etiam sæpius in anno, si Eucharistia necessaria sit ad superandam aliquam gravem tentationem. — Cf. S. Alphons. n. 295. Quær. 2°. Quandonam pueri communicare possint aut debeant? Resp. § 1. Pueris, qui propter ætatis imbecillitatem non­ dum huius sacramenti cognitionem et gustum habent, Eucha­ ristia ne ministretur. § 3. Extra mortis periculum plenior cognitio doctrinæ christianæ et accuratior præparatio merito exigitur, ea scilicet, qua ipsi fidei saltem mysteria necessaria necessitate medii ad salu- PARS I. CAP. V.—DE SUBJECTO EUCHARISTIÆ. 629 tem pro suo captu percipiant, et devote, pro suæ ætatis modulo ad sanctissimam Eucharistiam accedant (Can. 854). — Cf. S. C. de Sacramentis, decr. 8 Aug. 1910, nn. II, III, VIII. — Supra 691, Q. 8. Quær. 3°. Ad quem pertineat admittere pueros ad primam communionem? Resp. § 4. De sufficienti puerorum dispositione ad primam communionem indicium esto sacerdoti a confessionibus eorumque parentibus aut iis qui loco parentum sunt. § 5. Parocho autem est officium advigilandi, etiam per exa­ men, si opportunum prudenter iudicaverit, ne pueri ad sacram Synaxim accedant ante adeptum usum rationis vel sine suf­ ficienti dispositione; itemque curandi ut usum rationis assecuti et sufficienter dispositi quamprimum hoc divino cibo reficiantur (Can. 854). Obligatio praecepti communionis sumendae, quæ impuberes gravat, in eos quoque ac præcipue recidit, qui ipsorum curam habere debent, idest in parentes, tutores, confessarium, insti­ tutores et parochum (Can. 860). Graviter errant parentes qui affirmant, pueros et puellulas septennes cum ista cognitione, quam commemorat Canon S54, non posse bene communicare, sed ipsis expectandum esse donec ætatem majorem attigerint. Hi parentes stricte obligantur sese supremæ Ecclesiæ auctoritati humiliter subjicere, ac nullum impedimentum opponere sacerdotibus qui juxta illam pueros ad Sacram Eucharistiam ducere cupiunt. — Cf. Instructio Emi. Card. Vicarii in Urbe, 15 Oct. 1910. Quær. 4°. An teneatur quis suscipere sacrum Viaticum, instante mortis periculo, si paucis ante diebus er devotione communicaverit? Resp. Affirm., ut videtur; nam hoc præceptum. ex inter­ pretatione Ecclesiæ, urget in periculo mortis ad hostes spirituales debellandos; ergo non impletur per communionem ante morbum factam. Negant tamen plures, quia præceptum communionis substantialiter jam adimpletum est. S. Alphonsus dicit hanc sententiam esse satis probabilem, saltem si periculum mortis naturaliter accidat, quia per breve illud tempus antecedens jam moraliter coepit imminere, quamvis fuerit ignoratum. — Cf. S. Alphons. n. 285. — Lugo, disp. 16, n. 49. Quær. 5°. An qui mane communicaverit ex devotione, teneatur aut possit, urgente periculo mortis. Viaticum sumere? 630 < *■ ·.* tύ c TRACTATUS XIV.—DE EUCHARISTIA. Resp. § 2. Etiamsi eadem die sacra communione fuerint refecti, valde tamen suadendum, ut in vitæ discrimen adducti denuo communicent (Can. 864). Quær. 6°. An possit dari Eucharistia œgro qui tussi laborat? Resp. Affirm., quia periculum, ne sacræ species simul cum phlegmatibus rejiciantur, plerumque abest, et ratio est, quia via per quam sputa tussiendo expelluntur, non est oesophagus, id est via per quam cibus ac potus in stomachum trajicitur,sed est ar­ teria aspera, per quam respiratio ad pulmones usque se protendit. Si tamen tussis adeo sit assidua, ut impediat quominus hostia possit in stomachum transmitti, tunc a communione erit ab­ stinendum. Ita Rituale Romanum. — Cf. S. Alphons. n. 292. Quær. 7°. An possit dari Eucharistia œgro qui jugi vomitu laborat? Resp. Certe dari nequit in dubio, an infirmus sit sacram particulam vomiturus, quia tunc exponeretur sacramentum peri­ culo irreverentiæ. Tota quæsito igitur practica est et redu­ citur ad assignandam optimam regulam cognoscendi, num ad­ sit hujusmodi periculum. Porro prima regula est interrogare medicum si adsit; secunda est experiri, num infirmus possit particulam retinere, dando illi aliquid cibi vel potus et præsertim aliquam particulam non consecratam; tertia est videre, num infirmus a sex horis fuerit liber a vomitu. Verum hæc ultima regula debet cum discretione applicari, et examinandum est, num causa vomitus sit irregularis quædam irritatio stomachi vel potius regularis et periodica. Si primum, sufficiunt sex horæ, imo etiam quatuor aut tres, ut prudenter judicari possit stomachum esse sedatum; si alterum, non sufficiunt, et indagan­ dum est, quam sæpe recurrat periodicus ille vomitus. — Cf. S. Alph. n. 291. — Capellmann, Pastoral Medicine, pp. 157 et seq. Quær. 8°. An communio in periculo mortis dari possit aut debeat amentibus, semifatuis, delirantibus, sensibus destitutis, ob­ sessis, et demum epilepticis? Resp. Quoad amentes. — Si fuerint perpetuo amentes, nun­ quam juxta Rituale Romanum communio eis danda est. Si vero lucida intervalla sæpius habeant et desiderium communi­ candi manifestaverint, communio eis dari poterit, imo et debebit, secluso irreverentiæ periculo. — Cf. S. Thom. 3, q. 80, art. 9. — S. Alphons. n. 302. Quoad semifatuos. — Ipsis danda est communio, quando suf­ ficientem habent discretionem, ut coelestem hunc cibum ab PARS I. CAP. V—DE SUBJECTO EUCHARISTLE. 631 aliis distinguant; attamen rarius aut frequentius ipsis dari poterit, prout prudens confessarius judicaverit. — Cf. S. Al­ phons. n. 303. — Baller, not. (a) p. 218. Quoad delirantes. — Ipsis communio dari potest, si com­ municare valeant, secluso irreverentiæ periculo; aliqui putant bonam praxim esse, si infirmo antecedenter detur particula non consecrata, et sic appareat, an decenter communicare possit. — Cf. S. Alphons. n. 292. Quoad destitutos sensibus. — Ipsi sane a præcepto dispensan­ tur, cum nullius legis observandæ sint capaces. Sed non ideo dispensatur Pastor ab obligatione Eucharistiam ipsis minis­ trandi, si ante rationis amissionem dispositos eos fuisse noverit. Sacramenta enim ex opere operato in eis operantur, qui cupierunt ea recipere, antequam usum rationis amitterent. Excipe ta­ men, si adsit periculum irreverentiæ aut si timeatur ne hostiam deglutire non valeant. — Cf. Gousset, n. 232. Quoad obsessos. — Distinguendum est: neganda est ipsis communio, quando non sunt sui compotes; secus concedenda est. Imo expedit ut tales sæpius juxta prudentiam confessarii communicent, cum Eucharistia sit speciale remedium ad dae­ mones arcendos. Quoad epilepticos. — Communio eis dari non potest, quando versantur in paroxysmo actuali, ob proximum irreverentiæ periculum ; ceteris autem temporibus non est deneganda. — Cf. S. Alphons. n. 303. Quær. 9°. An dari possit communio capite damnatis? Resp. Affirm. Non tantum potest sed debet dari, ut patet ex canone 864, § 1. In periculo mortis, quavis ex causa procedat fideles sacræ communionis recipiendæ præcepto tenentur. Addit S. Alphonsus, tunc præceptum jejunii non obligare, neque esse necessarium communicare eadem die mortis, quamvis lauda­ biliter hoc fiat; modo tamen communio præcedat per horam executionem, ita ut absit periculum irreverentiæ. — Cf. S. Al­ phons. de quinto prœc. Decal, η. 379. — Benedict. XIV, de Synod, diœc. lib. 7, cap. 11. — Gousset, η. 230. ARTICULUS II DE DISPOSITIONIBUS REQUISITIS IN SUBJECTO EUCHARISTLE § I. — De dispositionibus animæ 696. Dico. Ad recipiendum Eucharistiae sacramentum non solum requiritur status gratiæ, sed etiam ut hic status obtineatur 632 TRACTATUS XIV.—DE EUCHARISTIA. a fidelibus per sacramentum Pœnitentiæ, excepto tamen casu necessitatis, cum scilicet ex una parte deest copia confessarii et ex alia nequit omitti communio absque gravi nota aut suspicione, vel quando sacerdos celebrare debet ut fideles die festo Missæ intersint; nam tunc sufficit contritio perfecta. Ratio primi est, quia Eucharistia est sacramentum vivorum, ac proinde, juxta Apostolum, qui illam sumit indigne, judicium sibi manducat et bibit. Ratio autem secundi desumitur ex positivo præcepto, quod innititur excellenti hujus sacramenti dignitati. — Cf. Cone. Trid. sess. 13, cap. 7. — S. Alphons. nn. 256 et seq. Nemo quem conscientia peccati mortalis gravat, quantumcumque etiam se contritum existimet, sine praemissa sacramentali confes­ sione ad sacram communionem accedat; quod si urgeat necessitas ac copia confessarii illi desit, actum perfectae contritionis prius eliciat (Can. 856). De sacerdote autem ita statuit Can. 807 : Sacerdos sibi conscius peccati mortalis, quantumvis se contritum existimet, sine praemissa sacramentali confessione Missam celebrare ne audeat; quod si, deficiente copia confessarii et urgente necessi­ tate elicito tamen perfectae contritionis actu, celebraverit, quam­ primum confiteatur. QUÆSITA 697. Quær. 1°. Quandonam confessarii copia deesse cen­ seatur? Resp. Censetur deesse 1°. si nullus confessarius sit præsens et spectatis circumstantiis debilitatis, ætatis, negotiorum, dis­ tantiae, acris, brevitatis temporis, etc., sine gravi difficultate adiri absens non possit; 2°. si alius confessarius non adsit, nisi ignarus idiomatis, vel carens jurisdictione, vel cui non possis confiteri sine gravi damno tuo vel alieno. Non censetur autem deesse copia confessarii, si absit ille cui soles confiteri, sed debet deesse quilibet approbatus. — Cf. S. Alphons. n. 264. Quær. 2°. An qui recordatur peccati mortalis, quod ex incul­ pabili oblivione in confessione non declaravit, teneatur illud ante communionem confiteri? Resp. Neg., et ratio est, quia peccatum involuntarie omis­ sum certe est remissum, etsi indirecte tantum, ac proinde communioni sumendæ nullatenus obstat. Nec dicas urgere præceptum Tridentinum confitendi ante communionem; pœnitens enim cum jam fuerit rite confessus et justificatus per sa- PARS I. CAP. V.—DE SUBJECTO EUCHARISTIÆ 633 cramentum Pœnitentiæ, est sufficienter probatus etiam juxta mentem Concilii Tridentini. Attamen in praxi non solum benigne excipiendus est hujusmodi pœnitens, si redeat, et iterum absolvendus, sed etiam suadendum, ut peccatum illud statim confiteatur, si commode possit. — Cf. S. Alphons. n. 257; et Hom. Ap. n. 23. — Gousset, n. 249. Quær. 3°. An sacerdos qui ob urgentem necessitatem celebravit, vel laicus qui communicavit conscius peccati mortalis, praemisso quidem actu contritionis, sed absque praevia confessione, quamprimum confiteri teneatur? Resp. Affirm., quoad sacerdotem, ex præcepto Trid. sess. 13, cap. 7, ubi legitur: “ Quod si, necessitate urgente, sacerdos abs­ que praevia confessione celebraverit, quamprimwn confiteatur.”— Cf. Can. 807 — Neque verbum confiteatur intelligi potest quasi sit consilium, quia damnata fuit ab Alex. VII prop. 38, quæ sic sonat: “Mandatum Tridentini, factum sacerdoti sacrificanti ex neces­ sitate cum peccato mortali, confitendi quamprimum, est consilium non præceptum.” — Quoaci laicum autem negative respondendum, quia Concilium loquitur tantum de sacerdotibus. — Cf. S. Al­ phons. n. 262. Quær. 4°. Quomodo intelligendum sit præceptum illud sacer­ dotibus impositum confitendi quamprimum? Resp. Probabilius sufficit si sacerdos intra triduum con­ fiteatur; quia cum hoc præceptum sit tantum ecclesiasticum, vox quamprimum intelligi moraliter potest, prout intelligitur in aliis legibus humanis, ubi illud verbum aut aliud simile, ex com­ muni interpretatione ad spatium trium dierum protenditur. — Attamen sacerdos non potest iterum celebrare antequam fuerit confessus; quia non fuit excusatus a confessione nisi propter instantem necessitatem. Hinc si urgeat eadem necessitas celebandi die sequenti et possit confiteri, confessionem ad alium diem remittere nequit. Si vero eadem necessitas celebrandi urgeat die sequenti, imo et die tertia aut etiam quarta, etc., nec per ipsos dies adsit copia confessarii, sacerdos non secus ac prius poterit celebrare. — Cf. S. Alphons. n. 266. — Baller, not. (a) p. 222. Quær. 5°. An teneatur confiteri quamprimum sacerdos cele­ brans post confessionem, in qua inculpabiliter alicujus peccati mortalis oblitus est? Resp. Neg., sive meminerit peccati post celebrationem sive 634 TRACTATUS XIV.—DE EUCHARISTIA. ante celebrationem, quia in neutro casu dici proprie potest cele­ brare cum conscientia peccati mortalis. — Cf. S. Alphons. n. 267. Quær. 6°. An teneatur confiteri quamprimum sacerdos cele­ brans sacrilege non urgente necessitate, vel si hæc urgeat, non deficiente copia confessarii? Resp. Neg., et ratio est, quia præceptum Cone. Trid. or­ dinatur tantum ad incutiendum metum iis qui prætextu neces­ sitatis confessionem differunt, non vero celebrantibus sacrilege, quibus præceptum hujusmodi valde raro prodesset; qui enim, contempto præcepto divino, audent sacrilege celebrare, facilius sane præceptum Ecclesiæ contemnerent. — Cf. S. Alphons. n. 266. § II. — De dispositionibus corporis seu de jejunio 698. Dico. Ex præcepto Ecclesiæ ad communionem requiri­ tur jejunium naturale, seu abstinentia totalis post mediam noctem a re qualibet, quantumvis minima, quæ sumitur per modum cibi et potus, certis tamen exceptis casibus. § 1. Qui a media nocte ieiunium naturale non servaverit, nequit ad sanctissimam Eucharistiam admitti, nisi mortis urgeat periculum, aut necessitas impediendi irreverentiam in sacramentum (Can. 858). Et de sacerdote audiatur canon 808 : — Sacerdoti celebrare ne liceat, nisi ieiunio naturali a media nocte servato. Constat tum ex universali Ecclesiæ consuetudine et unanimi traditione; tum ex omnibus Catechismis et Ritualibus ab Ecclesia approbatis; necnon ex Conciliis et præsertim ex Cone. Constantiensi, sess. 13. Ut autem jejunium illud frangatur, juxta communem sententiam, tres requiruntur conditiones, nempe 1°. ut quod sumitur habeat rationem cibi aut potus; 2°. ut sumatur ab extrinseco et in stomachum trajiciatur; 3°. ut sumatur per modum comestionis aut potationis. Ratio est, quia si una ex his conditionibus desit, jam non proprie habetur manducatio, juxta communem hominum sensum et æstimationem. Hinc ferrum, vitrum, lignum, etc., aut sanguis effluens ex ore, lingua, gingivis, etc., aut musca, nix, aqua, etc., per modum respirationis aut salivæ sumptæ non frangunt jejunium. Ita communiter cum S. Thoma, 3, q. 80, art. 8; et S. Alphonso, n. 281.1 699. Resolves. — 1°. Trajectio reliquiarum cibi, quæ hærent inter dentes, sive involuntaria sive voluntaria, non frangit je­ junium; quia non fit ab extrinseco. Constat etiam ex Rubrica 1 Cf. Addenda, p. 1128, n. 92. rARS I. CAP. V,—DE SUBJECTO EUCHARISTIÆ. 635 Missalis tit. 9, n. 3.— Cf. S. Thom, in 4, dist. 8, q. 1, art. 4, q. 2, ad 3. — S. Alphons. n. 279.—Baller, not. (a) p. 225. 2°. Guttulæ aquæ quæ, dum dentes abluuntur, salivæ ad­ miscentur et præter intentionem deglutiuntur, non frangunt je­ junium; quia non sumuntur per modum nutritionis. — Dixi præter intentio nem, nam si ex proposito trajiciantur, nihil deest ut ratio­ nem cibi aut potus habeant. — Cf. Rubr. Miss, de defectibus, n. 3. — S. Alphons. n. 279. 3°. Neque pulvis tabaci sumpti per nares neque fumus ejus aut alterius similis rei aspiratus solvunt jejunium; quia non habent rationem cibi vel saltem non sumuntur per modum cibi aut potus. — Cf. S. Alphons. n. 2S0. 4°. Imo jejunium sufficienter servat, saltem probabiliter, qui sumit folium tabaci vel aroma ut illud dentibus conterat et phleg­ mata exspuat, etiamsi præter intentionem aliquid succi salivæ inseparabiliter mixti deglutiat. Ratio est, quia hujusmodi mas­ ticatio per se tendit ad humores ejiciendos, et si casu aliquid deglutitur, hoc fit per modum salivæ. — Omnes tamen conveniunt masticationem istam ante communionem esse indecentem, unde non videtur excusanda a culpa veniali, nisi aliqua justa causa intercedat. — Omnes pariter convenire debent, jejunium certo frangi, si masticatio ista ita fiat, ut succus foliorum, data opera, extrahatur et deglutiatur.— Cf. S. Alphons. n. 280. 5°. “ Sale a catechumenis in collatione Baptismi prægustato etsi jejunium frangi videatur, adhuc tamen nullum dubium est quin ad sacram communionem suscepto Baptismate admitti possint, imo vero debeant.” S. C. de Prop. Fide, 16 Febr. 1806. — Cf. Acta S. Sedis, vol. 25, p. 437. 6°. Manet jejunus qui clysterio nutritur, ut hodie nonnunquam ægrotis contingit, et probabiliter etiam qui ad lavandum sto­ machum, ope alicujus canalis, aquam sorbet iterumque rejicit. Convenit tamen inter omnes illicitum esse canalem oleo aut glycerina unctum in oesophagum immittere. 7°. Neque gargarisatio vel pulverisatio jejunium frangit. Utens eis diligenter exspuat ne quidpiam deglutiat. Ceterum sumitur per modum salivæ. Gustatio ciborum a coquis fieri solita pariter non violat jejunium. — Cf. Many, De Missa, p. 335. 8°. Sacerdos qui immediate post mediam noctem est celebra­ turus non violat legem si paullo ante horam istam aliquem cibum aut potum sumit. Consulendum est ut a nonnullis horis propter reverentiam a cibo et potu abstineat. Leo XIII concedens facul­ tatem Ecclesiæ Lapurdensi ut immediate post mediam noctem Missa diceretur conditionem apposuit ut celebrans a quatuor horis 636 TRACTATUS XIV.—DE EUCHARISTIA. ante Missam a cibo et potu abstinuerit. 26 Feb. 1885. Idem potest non sine laude et populo communicaturo in Missa media nocte celebranda consuli. — Cf. Bulot, n. 357. 9°. Inter diversa horologia dissona, ultimum, quod tamen habitualiter non errat, licet sequi.’ QUÆSITA 700. Quær. 1°. An debeat quis stare recenti rationi compu­ tandi tempus apud nos, ut dicatur servare jejunium naturale? Resp. § 1. In supputandis horis diei standum est communi loci usui; sed in privata Missæ celebratione, in privata horarum canonicarum recitatione, in sacra communione recipienda et in ieiunii vel abstinentiæ lege servanda, licet alia sit usualis loci supputatio, potest quis sequi loci tempus aut locale sive verum sive medium, aut legale sive regionale sive aliud extraordinarium (Can. 33). Quær. 2°. An possit communicare, qui positive dubitat, utrum post mediam noctem cibum aut potum sumpserit aut in ipso die aliquid deglutierit? Resp. Affirm., probabilius, et ratio est, quia in casu non constat de violato jejunio et proinde non constat communionem esse interdictam; factum enim violati jejunii esset probandum prius quam invocetur lex prohibens Eucharistiam non jejuno. — Cf. S. Alphons. n. 282; et de conscientia dubia, n. 39. — Baller, not. (a) p. 226. Quær. 3°. An liceat edere et bibere statim post communionem? Resp. Olim quidem post communionem praecipiebatur jejunium usque ad Sextam. Sed hoc præceptum jam dudum abrogatum est. — Attamen ex decentia mora aliqua servari debet inter sumptionem hujus sacramenti et alios cibos, saltem quamdiu species consccratæ in stomacho nondum plane cor­ rupt® perseverant, nisi tamen adsit aliqua rationabilis causa aliquid cibi statim sumendi; secus talis comestio ob irreveren­ tiam a veniali culpa non excusatur. — Cf. S. Alphons. n. 283 Quær. 4°. An sit illicitum exspuere post communionem? Resp. Neg., per se, modo nullum hostiæ fragmentum in ore remanserit. Nullum enim est periculum irreverenti® erga species sacras; quandoquidem via, per quam sputa in os con­ fluunt, non est oesophagus seu via cibi et potus, sed est via respirationis. Omnes tamen conveniunt, congruum esse, ut 1 Cf. Addenda, p. 1129, n. 93. I PARS I. CAP. V.—DE SUBJECTO EUCHARISTIÆ. 637 communicantes per aliquod temporis intervallum ab exspuendo abstineant. — Cf. S. Alph. n. 283. Quær. 5°. Quandonam liceat aliquem non jejunum communi­ care? Resp. Non jejunus licite communicat 1°. in periculo mortis, ex quacumque causa proveniat; 2°. in periculo ne Eucharistia pereat vel male tractetur, v. gr., ab hæreticis aut impiis; 3°. in periculo proximo gravis scandali ex omissione sacrificii vel communionis; 4°. in necessitate perficiendi sacrificium vel communionem, v. gr., si pro speciebus vini sacerdos sumpserit aquam, etc. — Cf. S. Alphons. nn. 284 et seq. Quær. 6°. An requiratur moralis certitudo periculi mortis, ut Viaticum non jejuno ministrari possit? Resp. Ney., sed sufficit dubium prudens seu probabilitas periculi, præsertim quando timendum est, ne æger repentina morte corripiatur. Imo graviter arguendi sunt Parochi et pa­ rentes aut cognati infirmorum, qui ex incuria aut vano timore administrationem sacri Viatici ita protrahunt, ut absque Eucha­ ristia decedere periclitentur. Imo S. Alphonsus ait, in hoc non esse scrupulose procedendum, cum in Concilio Constantiensi, sess. 13, simpliciter infirmi excipiantur a lege jejunii.— Cf. S. Alphons. Horn. Ap. n. 46; et lib. 6, n. 285, dub. 3. — Baller, not. (a) p. 227. Quær. 7°. An liceat dare communionem infirmo diuturno morbo laboranti, et qui neque jejunium servare possit, neque peri­ culose decumbat? Resp. Affirm. § 2. Infirmi tamen qui iam a mense decum­ bunt sine certa spe ut cito convalescant, de prudenti confessarii consilio sanctissimam Eucharistiam sumere possunt semel aut bis in hebdomada, etsi aliquam medicinam vel aliquid per modum potus antea sumpserint (Can. 858). Jam vero ex interpretatione S. R. et U. Inq. 7 Sept. 1897 quando dicitur per modum potus significatur etiam quod permitta­ tur sumere jusculum, caffæum aliosque cibos liquidos cum quibus aliqua mixta est substantia, uti exempli causa, farina, panis rasus, etc., modo mixtio naturam cibi liquidi non amittat. In hoc canone interpretando debemus esse cauti ut duplicem scopulum severitatis nimiæ, nirniæve benignitatis evitemus. Sunt qui dicant ova non esse enumeranda inter ea qu® permit­ tantur: sed si sugatur, vel si ovum leviter coquatur et fluat, non I 638 TRACTATUS XIV.—DE EUCHARISTIA. constat cur non possit permitti. Non agitur in canone de sacri­ ficio Missæ celebrando sed de communione sumenda. Imo monialis quæ ceteris diebus jejuna sed nonnisi cum gravi in­ commodo, quod utique periculosum valde non est, maneret, non esset arcenda a privilegio, sed duabus istis diebus vi privi­ legii et aliis, quia nil cibi sumpsit, communicare potest.1 Quær. 8°. An sacerdoti non jejuno puta qui jam antea cele­ bravit, liceat Missam dicere pro communicando infirmo qui aliter Viatico sit cariturus? I i 1 • ' J ir> 1 * c ► c >» * Λ Resp. Controvertitur: ast affirmativa est omnino probabilis et tuta, quia præceptum divinum Viatici ecclesiastico præcepto de jejunio prævalet; imo probabilitatem hujus sententiæ ad­ mittunt egregii quidam fautores sententiæ negativae. — Cf. S. Alphons. n. 286. — Ball.-Palm. n. 170. De Communione Frequenti Seu Quotidiana 701. Excitentur fideles ut frequenter, etiam quotidie, pane Eucharistico reficiantur ad normas in decretis Apostolicæ Sedis traditas; utque Missæ adstantes non solum spirituali affectu, sed sacramentali etiam sanctissimae Eucharistiae perceptione, rite dis­ positi, communicent (Can. 863). S. C. de Sacramentis 8 Aug. 1910, nn. V, VI. Quaenam autem sunt istæ normæ et dispositiones nullibi clarius declaratur quam in decreto S. C. Concilii, 20 Dec. 1905 quod hic ponere juvat; ad illud saepius appellant notae Codicis. “ 1°. Communio frequens et quotidiana, utpote a Christo Do­ mino et a Catholica Ecclesia optatissima, omnibus Christifidelibus cujusvis ordinis aut conditionis pateat; ita ut nemo, qui in statu gratiae sit et cum recta piaque mente ad S. Mensam accedat prohiberi ab ea possit. 2°. Recta autem mens in eo est, ut qui ad Sacram Mensam accedit non usui, aut vanitati, aut humanis rationibus indulgeat, sed Dei placito satisfacere velit, ei arctius caritate conjungi, ac divino illo pharmaco suis infirmitatibus ac defectibus occurrere. 3°. Etsi quam maxime expediat ut frequenti et quotidiana Communione utentes, venialibus peccatis, saltem plene delibera­ tis, eorumque affectu sint expertes, sufficit nihilominus ut culpis mortalibus vacent, cum proposito se nunquam in posterum pec­ caturos: quo sincero animi proposito, fieri non potest quin quo­ tidie communicantes a peccatis etiam venialibus, ab eorumque affectu sensim se expediant. 1 Cf. Addenda, p. 1129, n. 94. PAILS I. CAP. V—DE SUBJECTO EUCHARI3TLE. 639 4°. Cum vero Sacramenta Novæ Legis, etsi effectum suum ex opere operato sortiantur, majorern tamen producant effectum quo majores dispositiones in iis suscipiendis adhibeantur, idcirco curandum est ut sedula ad sacram Communionem præparatio antecedat, et congrua gratiarum actio inde sequatur, juxta unius­ cujusque vires, conditionem ac officia. 5°. Ut frequens et quotidiana Communio majori prudentia tiat uberiorique merito augeatur, oportet ut Confessarii consilium intercedat. Caveant tamen Confessarii ne a frequenti seu quo­ tidiana Communione quemquam avertant, qui in statu gratiæ reperiatur et recta mente accedat. 6°. Cum autem perspicuum sit ex frequenti seu quotidiana S. Eucharistiæ sumptione unionem cum Christo augeri, spiritu­ alem vitam uberius ali, animam virtutibus effusius instrui, et æternæ felicitatis pignus vel firmius sumenti donari, idcirco Pa­ rochi, confessarii et concionatores, juxta probatam Catechismi Romani doctrinam {Part II, cap. 4, η. 60), Christianum populum ad hunc tam pium ac tam salutarem usum crebris admonitionibus multoque studio cohortentur. 7°. Communio frequens et quotidiana præsertim in religiosis Institutis cujus vis generis promoveatur; pro quibus tamen fir­ mum sit decretum Quemadmodum dici 17 mensis Decembris 1890 a S. Congr. Episcoporum et Regularium latum. Quam maxime quoque promoveatur in clericorum Seminariis, quorum alumni altaris inhiant servitio; item in aliis Christianis omne genus ephebeis. 8°. Si quæ sint Instituta, sive votorum solemnium sive sim­ plicium, quorum in regulis aut constitutionibus, vel etiam ca­ lendariis, Communiones aliquibus diebus afiixæ et in iis jussæ reperiantur, hæ normæ tanquam mere directivœ non tanquam prœceplivæ putandæ sunt. Præscriptus vero Communionum nu­ merus haberi debet ut quid minimum pro Religiosorum pietate. Idcirco frequentior vel quotidianus accessus ad eucharisticam mensam libere eisdem patere semper debebit, juxta normas superius in hoc decreto traditas. Ut autem omnes utriusque sexus Religiosi hujus decreti dispositiones rite cognoscere queant, sin­ gularum domorum moderatores curabunt, ut illud quotannis ver­ nacula lingua in comimini legatur intra Octavam festivitatis Corporis Christi. 9°. Denique post promulgatum hoc Decretum omnes eccle­ siastici scriptores a quavis contentiosa disputatione circa dispo­ sitiones ad frequentem et quotidianam communionem abstineant. Relatis autem his omnibus ad Ssmum D. N. Pium PP. X per 640 TRACTATUS XIV.—DE EUCHARISTIA. infrascriptum S. C. Secretarium in audientia diei 17 mensis De­ cembris 1905, Sanctitas Sua hoc Emorum Patrum decretum ratum habuit, confirmavit atque edi jussit, contrariis quibuscum­ que minime obstantibus. Mandavit insuper ut mittatur ad omnes locorum Ordinarios et Prælatos Regulares, ad hoc ut illud cum suis Seminariis, Parochis, Institutis religiosis et sacerdotibus re­ spective communicent, et de executione eorum quæ in eo statuta sunt, S. Sedem edoceant in suis relationibus de dioecesis seu instituti statu. Datum Romæ, die 20 Decembris 1905.” S. Congregatio Concilii die 15 Sept. 1906 statuit: “ Sacrœ Communionis frequentiam commendari juxta articulum primum decreti (Sacra Tridentina Synodus') etiam pueris, qui ad sacram mensam juxta normas in Catechismo Romano cap 4, n. 63 semel admissi, ab ejus frequenti participatione prohiberi non debent, sed potius eos ad id hortari, reprobata praxi contraria alicubi vigente." “ Puerorum curam habentibus omni studio curandum est ut post primam communionem Udem pueri ad sacram mensam sæpius accedant el, si fieri possit, etiam quotidie, prout Christus Jesus et Mater Ecclesia desiderant.” S. Cong, de Disc. Sacr. 8 Aug. 1910. Idem Summus Pontifex concessit iis qui in statu gratiæ et cum recta piaque mente quotidie Sancta de altari libare consuescunt, quam­ vis semel aut iterum per hebdomadam a Communione abstineant, ut omnes et singulas Indulgentias consequi possint absque hebdomadariæ illius confessionis obligatione quæ ceteroquin ad In­ dulgentias eo tempore occurentes acquirendas necessaria exstaret. Ex his Decretis patet mentem et desiderium esse Christi et Ecclesiæ ut quotidiana Communio sit etiam quotidianum convivium Christifidelium omnium, imo et puerorum statim post primam communionem susceptam. Conditiones duæ requiruntur, status gratiæ et recta mens. Optimum sane esset si quis nullo venialium affectu irretitus accederet, sed non requiritur. Nec audiendi sunt contrarium affirmantes. Enimvero qui absentiam a venialibus et eorum affectu ut requisitum exigunt, clare contradicunt Decreto: “ Sufficit ut culpis mortalibus vacent sed si altera sententia esset vera, non sufficeret ut culpis mor­ talibus vacarent, sed requireretur ut a culpis venialibus essent liberi. Si ista absentia esset prærequisitum quoddam, non di­ ceretur esse effectus veluti normalis: “ fieri non potest quin quo­ tidie communicantes a peccatis etiam venialibus, ab eorumque affectu sensim se expediant.” Si quis, ut se in statu gratiæ præservet, quotidie communicet, facit sane egregium opus ita se hoc pacto in Dei amicitia retinendo. Censemus eos, qui in statu gratiæ sunt, sed ducuntur mente non recta, facile instrui PARS I. CAP. V.—DE SUBJECTO EUCHARISTIÆ. 641 posse, ut et ipsis licitum sit quotidie communicare. Non habemus nos confessarii jus exigendi conditiones perfectiores iis quas exigit Ecclesia. Utique curandum est ut sedula praeparatio antecedat et congrua gratiarum actio sequatur. Sed notandum est hæc esse præstanda, ut ait Decretum, “ juxta vires, conditionem, officia ” uniuscuiusque, et quidem in ordine “ ad majorem ” fruc­ tum juxta dispositiones majores. Fac aliquem operarium qui nequeat nisi tempus missæ communioni impendere, ipsi, hoc erit sufficiens, nam agit juxta vires. Consilium confessarii non est idem ac licentia, requiritur, non absolute, sed si quis velit “ majori prudentia et uberiori merito recipere.” Clarum est obliga­ tionem gravem imponi parochis, confessariis, concionatoribus, moderatoribus institutorum religiosorum, seminariorum, ephebeo­ rum, promovendi hunc saluberrimum usum. Pastores obedientes Summo Pastori, unice attendentes ad voluntatem Christi et Ec­ clesiæ sæpe, imo quotidie, gregem suum ad hæc pascua, Eucharistiæ convivium, ducent et benedicentur. 702. Quær. Quid circa communionem praestare possint et debeant Superiores religiosorum? Resp. §1. Curent Superiores ut omnes religiosi : 1°. Quotannis spiritualibus exercitiis vacent; 2°. Legitime non impediti quotidie Sacro intersint, orationi mentali vacent, et in alia pietatis officia, quæ a regulis et con­ stitutionibus præscripta sint, sedulo incumbant; 3°. Ad poenitentiae sacramentum semel saltem in hebdo­ mada accedant. § 2. Superiores suos inter subditos promoveant frequentem, etiam quotidianam, sanctissimi Corporis Christi receptionem; frequens autem, imo etiam quotidianus accessus ad sanctissi­ mam Eucharistiam religiosis rite dispositis libere pateat. § 3. Si autem post ultimam sacramentalem confessionem religiosus communitati gravi scandalo fuerit aut gravem et externam culpam patraverit, donec ad poenitentiae sacramentum denuo accesserit, Superior potest eum ne ad sacram communi­ onem accedat, prohibere. § 4. Si quæ sint religiones votorum sive sollemnium sive simplicium, quarum in regulis aut constitutionibus vel etiam calendariis communiones aliquibus diebus affixae aut iussæ reperiantur, hæ normae vim dumtaxat directivam habent (Can. 595). 642 TRACTATUS XIV.—DE EUCHARISTIA. PARS SECUNDA DE EUCHARISTIA UT SACRIFICIO CAPUT I DE NATURA ET VIRTUTE SACRIFICII MISSÆ 703. Dico. Missa non solum est verum et proprie dictum novæ legis sacrificium, sed etiam diversas sacrificiorum antiquæ legis rationes perfecte continet. Primum constat ex Cone. Trid. sess. 22, can. 1, ubi hæc habentur: 11 Si quis dixerit, in Missa non offerri Deo verum et proprium sacrificium, aut quod offerri non sit aliud quam Christum nobis ad manducandum dari, anathema sit.” Alterum autem constat ex can. 3 ejusdem sessionis; ac proinde sacrificium Missæ est latreuticum, quatenus specialiter Deo offertur in agnitionem supremi ejus dominii; est eucharisticum quatenus offertur in gratiarum actionem pro beneficiis a Deo collatis; est propitiatorium et satisfactorium, quatenus per illud obtinemus tum veniam peccatorum tum remissionem pœnæ illis debitæ; est demum impetralorium, quatenus Deo offertur ad beneficia ab eo per merita Christi impetranda. — Cf. De Augustinis, part. 3, Thes. 17, p. 316. — Lehmkuhl, n. 164. QUÆSITA 704. Quær. 1°. An et quomodo differat sacrificium Missæ a sacrificio Crucis? Resp. Differt utique, sed solum accidentaliter; nam cum eadem sit victima, eadem ratio formalis sacrificii et idem prin­ cipalis offerens seu sacerdos, nequit profecto esse differentia essentialis. Differentiæ autem accidentales plures assignantur; præcipuæ sunt una ex parte victimæ, quæ in Missa est immortalis et in ara Crucis fuit mortalis; et altera ex parte offerentis, quia in Cruce Christus obtulit sacrificium per seipsum, in Missa illud offert per manus ministrorum. — Cf. De Augustinis, part. 3, Thes. 15, Scholion, p. 293. Quær. 2°. In quonam proprie consistat essentia sacrificii Missæ? Resp. Multum hac de re disputant theologi, at probabilius dici debet eam consistere in sola consecratione, quia solum PARS IL CAP. I.—DE NATURA ET VIRTUTE MISSÆ. 643 in consecratione proprie invenitur mystica victimæ mactatio; quamvis diverso modo hoc explicetur a patronis hujus sententiæ, præsertim a Suarezio et Card, de Lugo. — S. Alphonsus autem ceu probabiliorem habuit sententiam, quæ ponit essen­ tiam sacrificii Missæ etiam in communione. — Cf. S. Alphons. n. 305. — De Augustinis, part. 3, Thes. 16, p. 298. — Lehmkuhl, n. 165. Nefas est, urgente etiam extrema necessitate, alteram materiam sine altera, aut etiam utramque, extra Missæ cele­ brationem, consecrare (Can. 817). Quær. 3°. An sacrificium Missæ offerri possit pro omnibus indiscriminatim? / Resp. Integrum est Missam applicare pro quibusvis tum vivis, tum etiam defunctis purgatorio igne admissa expiantibus, salvo præscripto Can. 2262, § 2, η. 2. (Can. 809). Hoc præscriptum ita se habet: “ Non prohibentur tamen Sacerdotes Missam privatim ac remoto scandalo pro eo (i.e. excommunicato) applicare; sed, si sit vitandus, pro eius conversione tantum.” Amplissima sane est hæc potestas, pro quibusvis tam vivis quam defunctis purgatorio igne admissa expiantibus: et quamvis excommunicatus non fiat particeps indulgentiarum, suffragiorum, publicarum Ecclesiæ precum, non prohibentur sacerdotes Missam privatim ac remoto scandalo pro eo'applicare; sed si vitandus sit, pro eius conversione tantum; pro vivis igitur quibusvis ex­ communicatis. licet ita applicare, imo pro vitando, modo sit pro eius conversione tantum; pro omnibus animabus mortuorum si modo sint purgantes. Videmus igitur sententiam Cardinalis Bellarmini confirmatam quam Benedictus XIV in Const. Ex quo primum, explanat: “ Porro hæretici atque schismatici excommunicationis majoris censuræ subjecti sunt. . . . Sacri autem Ecclesiæ Canones pro excommunicatis orari publice vetant. . . . Quapropter Ven. Card. Bellarminus . . . optime ad rem nostram scribit : ‘ aliquis petit utrum liceat hoc tem­ pore Sacrificium offerre pro Hæreticorum sive Infidelium ali­ quorum conversione. Ratio dubitandi est quia tota Liturgia Latinæ Ecclesiæ, quæ nunc est in usu, refertur ad fideles ut patet ex precibus oblationis tum extra tum intra Canonem. Respondeo. Existimo id licere, modo nihil addatur ad Missam, sed solum per intentionem sacerdotis applicetur Sacrificium conversioni infidelium seu hæreticorum: id enim faciunt viri pii et docti, quos reprehendere non possumus nec exstat expressa Ecclesiæ prohibitio.’ ” Jam vero Card. Bellarminus hic loquitur 644 TRACTATUS XIV—DE EUCHARISTIA. de applicatione Missæ in sensu ordinario. Ideoque, Summus Pontifex hanc Bellarmini doctrinam suam facit. Et quod fecerunt viri pii et docti tunc temporis, multi sacerdotes pii hodiedum faciunt, i. e., secreto fructum specialem applicant in diversis casibus, absque publica denuntiatione et oratione speciali liturgica. Nec varia nupera responsa hoc illicitum esse demonstrant. Sequentes casus ita resolvuntur. i ■ i ' • [ .· ; • c . (· J .. : J * ·’ ■ ’ I λ ' i. ' ' ' ■' Pro excommunicatis toleratis celebratio fieri potest secreta, tum pro eorum conversione tum, juxta alios, nec improbabiliter, pro alio quovis honesto fine, nec vetatur pro ipsis mortuis secreta applicatio, si probabilis sit ipsorum bona fides et resipiscentia. — Cf. Wernz, v. 3, n. 542. — Gasparri, n. 483. De hæreticis et schismaticis, vivis atque defunctis idem dicendum est, permitti secretam celebrationem pro vivorum conversione vel aliis honestis finibus, et pro mortuorum requie si probabilis sit eorum bona fides. De infidelibus vivis certo videntur hæc rite statui posse: pro eorum conversione et qualibet alia honesta intentione celebratio secreta licita est: pro ipsis mortuis in infidelitate secreta celebratio licita est modo ante mortem dederint probabilia signa pœnitentiæ. Sed in omnibus his casibus cavendum est scandalum, cavenda communicatio cum vitando, stipendium ab eo accipiendo, etc., ne nempe homines reputent Ecclesiam uno eodemque censu æstimare fideles piosque filios et hæreticos, excommunicatos aliosve extorres: præterea si qua alia sit specialis lex in hac materia diligenter est servanda. Ideoque non licet Missam dicere ac eleemosynam accipere ab hæretico vel schismatico pro eorum intentione, nisi constet eleemosynam ab ipsis præberi ad conversionem impetrandam. — Cf. Responsum S. Off. 19 April. 1837. E contra possumus Missam celebrare pro intentione infidelium ab iisque eleemosynam accipere, dummodo non sit scandalum ac nihil in Missa addatur, et quoad intentionem constet nihil mali aut erroris aut superstitionis in infidelibus eleemosynam offerentibus subesse. S. Off. 12 Jul. 1865. Ideoque ab infidelibus accipiuntur licite stipendia, et Missa applicatur pro eorum liberatione a morbo, etc. S. C. de Prop. Fidei, 11 Mart. 1848. Sed non licet stipendia accipere pro infidelibus vel hæreticis vel schismaticis vel excommunicatis in manifesta infideli­ tate, hærcsi, schismate vel contumacia mortuis: quæ prohibitio valet non tantum quando hujusmodi applicatio multis, sed etiam quando sacerdoti solum et ipsi, qui eleemosynam dat, nota esset. S. Off. 7 April. 1875. Marc, η, 1601. Sacerdos cui stipendium pro aliquo hæretico in particulari offertur, respondere poterit se posse applicare Missam pro omnibus fidelibus defunctis cum intentione subveniendi etiam animæ illius, si acceptum sit coram Deo. Non est illicitum pro vivis regibus infidelibus, hæreticis vel schismaticis qua civitatem gubernantibus quando­ que publice orare et Missam dicere; pro ipsis autem mortuis idem facere vetere ac nova Ecclesiæ disciplina interdictum est. Greg. XVI ad Episc. PARS II. CAP. I.—DE NATURA ET VIRTUTE MISSÆ. 645 August. 16 Feb. 1842. — Cf. Gasparri, nn. 478 et seq. — “ Il Monitore Eccles.” v. 13, p. 132. — Wernz, v. 3, n. 542. — Génicot, n. 221. — Bulot, nn. 375 et seq.—Sebastiani, n. 453. — Cappello, n. 618.—Verm.— Creussen, II, n. 80. Quær. 4°. Quotuplex sit fructus sacrificii Missæ? Resp. Fructus Missæ distinguitur ex duplici capite, nempe ex parte offerentis et ex parte victimæ. I. Ex parte offerentis. — Cum duplex sit offerens, Christus nempe et sacerdos, hinc duplicis generis est fructus Missæ ex parte offerentis. Prior provenit ex Christo offerente et dicitur ex opere operato, quia recipitur intuitu meritorum Christi et ejus promissionis. Alter provenit ex sacerdote offerente, quatenus recipitur intuitu meriti et devotionis sacerdotis celebrantis et fructus ex opere operantis nuncupatur. Inde fit ut sacrificium oblatum a sancto sacerdote, quatenus consideratur ex opere operato, non prosit magis quam si ab indigno Ministro offerretur; quia sacrificium, sic spectatum, est opus Christi et solum a meritis Christi fructus dimanat. Quare hoc sensu recte dici potest, Missam mali sacerdotis tanti valere, quanti valet Missa boni sacerdotis. Secus vero dicendum, si attendatur meritum ex opere operantis; quo enim dignior est sacerdos et majori devotione præditus, tanto major Missæ fructus evadit. II. Ex parte victimæ. — Ex hoc capite triplex distinguitur fructus sacrificii, scilicet generalis, specialis, specialissimus. 1°. Fructus generalis ille est, qui respondet sacrificio, quatenus est opus positum a sacerdote, prouti operatur nomine totius Ecclesiæ. Et omnes quidem fideles, quamvis sacerdos de eis non cogitet, hunc fructum percipiunt; sed ipsis tribuitur per modum impetrationis tantum, non vero, ut xudetur, per modum satisfactionis, quia ex millenis sacrificiis, quæ quotidie offer­ untur, quivis justus, etiam inscius immensæ pœnæ remissionem consequeretur, quod incredibile apparet. De fructu hoc generali abundantiori seu specialiori modo participant adstantes sacrificio, et a fortiori ad illud coopérantes, v. gr., sacerdoti inservientes, etc. Iste autem fructus, utpote ex opere operantis, eo uberior est, quo major est devotio et sanctitas assistentium et cooperantium. Hinc, licet plures Missam audiant vel ei ministrent, quisque totum fructum suæ devotioni proportionatum percipiet, haud secus ac si solus esset audiens vel ministrans. 2°. Fructus specialis est ille, qui advenit ei vel illis, quibus sacerdos specialiter sacrificium applicat. Hi ex opere operato participant de sacrificio, ut est impetratorium et propitiatorium: imo etiam, modo nihil obstet, ut est satisfactorium. 646 TRACTATUS XIV.—DE EUCHARISTIA. 3°. Fructus specialissimus ille est, qui obvenit sacerdoti offerenti, quatenus est persona privata offerens. Si enim co­ operatores quilibet e sacrificio suum percipiunt fructum omnino specialem, multo magis hunc percipere debet sacerdos qui sacri­ ficat. An vero hunc fructum applicare aliis sacerdos possit, incertum est, quamvis certum sit, sacerdotem non posse sti­ pendium recipere, ut fructum hunc specialissimum alteri appli­ cet.— Cf. S. Alphons. n. 312. — Baller, not. (b) p. 241. Quær. 5°. An valor sacrificii Missæ sit infinitus? Resp. Est certe infinitus si spectetur in se, seu in re oblata et in excellentia dignitatis Christi offerentis. Ipse enim Christus in hoc sacrificio est simul victima et principalis offerens. Quare Missa est oblatio victimæ infiniti pretii facta a Christo primario offerente, qui meritum habet infinitum. Attamen non est neque esse potest infinitus quoad applicationem singulis homini­ bus factam seu quoad effectum aut fructum, quia creaturæ percipiendi infinitum fructum non sunt capaces; potest autem applicatio esse major vel minor, prout dispositio seu capacitas illius, cui applicatur, major vel minor exstiterit. Quær. 6°. An applicatio fructus sacrificii sit ad certum gra­ dum restricta vel fiat indefinite juxta capacitatem illorum pro quibus offertur? Resp. Valde controvertitur inter theologos. Multi enim contendunt applicationem fieri indefinite juxta capacitatem fidelium pro quibus offertur, et hanc sententiam S. Alphonsus dicit esse communissime receptam. Ratio ipsius est, quia ex una parte valor sacrificii cum sit in se infinitus potest applicari innumeris hominibus quin exhauriatur; ex alia autem nullibi invenitur lex quædam restrictiva hujus applicationis, si adsit aliunde capacitas recipiendi. Quare, dicunt, si sacrificium of­ feratur pro uno tantum vel pro centum, hi singuli tantum per­ cipient fructum, quantum ille unus. Alii autem plures theologi tenent fructum Missæ ad certum gradum esse restrictum, quia licet Missa in se et quoad sufficientiam sit infiniti valons, effectus tamen est limitatus et restrictus in certa quantitate ex voluntate Christi, qui hoc sacrificium instituit, ut ex opere operato certum effectum sive certum satisfactionis gradum produceret, independenter ab hominum dispositione. Attamen hujus sententiæ patroni concedunt, posse hunc gradum fructus augeri ex opere operantis, id est juxta majorem devotionem offerentis sacer­ dotis et personæ pro qua offertur; atque fructum ipsum ex PARS II. CAP. L—DE NATURA ET VIRTUTE MISSÆ. 647 opere operato non restringi extensive quoad offerentes, id est quoad sacerdotem, ministrantes et assistentes, ita ut quantocumque adsint numero, tantus sit in singulis, quantus esset in uno qui solus offerret. Insuper isti theologi etiam concedunt, diversos sacrificii fructus valide a celebrante dividi seu diversis applicari posse. Et id quidem etiam licite fieri docent tum in Missa libera tum in Missa quæ ex sola fidelitate debeatur et promissa fuit diversis ad diversos fines. Cum secunda sententia sit vere probabilis, saltem extrinsece, quippe quam tenent præclarissimi theologi, ut Bellarminus, de Sacrif. Missæ, lib. 2, cap. 4, prop. 4; Suarez, disp. 79, sect. 12, η. 7; Card, de Lugo et Card. Bona, qui ambo eam vocant communiorem et veriorem, recte monet S. Alphonsus non licere sacerdoti qui stipendium ab uno accipit, eamdem Missam pro illo et pro aliis, quibus nihil debet vi stipendii, simul applicare, nisi saltem sub conditione, nempe modo ille a quo stipendium accepit non defraudetur. Hujus tamen conditionis appositio, stante solida probabilitate primae sententiae, impedire nequaquam potest aut debet quominus sacerdos aliquis per ejusdem sacrificii applicationem alteri cuipiam obligationi, quam aliter ac per acceptum stipendium contraxit, satisfacere possit. — Cf. S. Alphons. nn. 312 et seq. — Lugo, disp. 19, n. 249. — Baller, not. (a) p. 242; et not. (a) p. 243. Quær. 7°. An Missa prosit defunctis ex infallibili promissione Christi? Resp. Affirm., nam Missa utiliter offertur pro defunctis, ut constat ex Trid. sess. 22, can. 3; sed id fieri nequit, nisi ex Christi promissione, quæ perhibetur Matth. xxvi, 28: “ Hic est Sanguis meus . . . qui pro multis effundetur in remissionem peccatorum.” Constat etiam ex verbis formæ in Ordinis colla­ tione: “ Accipe potestatem offerre sacrificium Deo, Missasque celebrare tam pro vivis quam pro defunctis in nomine Domini. Arnen.” — Attamen poena temporalis non remittitur defunctis certa lege, sed solum per modum suffragii iis prodest, prout Deo placuerit illud acceptare. — Cf. Perrone, n. 282. Quær. 8°. An Missa de Requie magis prosit defunctis, quam Missa de Sanctis? Resp. Neg., quoad substantiam seu ex parte sacrificii; affirmative autem, quoad accidentalia seu ex parte orationum, quarum defectum devotio supplere potest. — Adverte hic Missam de Requie et in paramentis nigris applicari posse pro vivo; modo qui eleemosynam tribuit expresse oppositum non declaraverit. — Cf. S. Alphons. n. 310, post S. Thomam, Suppi, q. 72, art. 3.— S. C. Rit., 29 Nov. 1856. « TRACTATUS XIV,—DE EUCHARISTIA. 648 CAPUT II DE APPLICATIONE SACRIFICII MISSÆ 705. Dico. Necessaria non est specialis sacerdotis application ut fructus specialissimus ipsi proveniat et ut pars fructus generalis a fidelibus percipiatur. Requiritur tamen applicatio seu intentio qua sacerdos velit ut fructus specialis seu ministerialis alicui personae obveniat. Ratio primi est, quia illa applicatio semper implicite continetur in generali intentione celebrandi juxta men­ tem Ecclesiae. Ratio autem secundi est, quia sacerdos est sola persona quae agit nomine. Christi ut minister, ac proinde ipse solus potest de tali fructu disponere, et consequenter absque ipsius appli­ catione non est ratio, cur uni potius quam alteri hujusmodi fructus detur. Quod si revera nulla fiat specialis applicatio, fructus iste tunc ad generalem Ecclesiae thesaurum accedit, ac proinde minus utilis evadit. — Cf. Billuart, dissert. 8, art. 4. • II r v ’ n rw rw » QUÆSITA 706. Quær. 1°. actualis? An applicatio fructus Missœ débeat esse Resp. Neg., sed sufficit ut sit habitualis, scilicet ut semel facta non retractetur. Ratio est, quia applicatio ista fit per modum donationis, adeoque per intentionem semel habitam sacerdos jam donavit fructum sacrificii sui, et proinde ei cui donavit debetur, et cum Missa celebratur, eidem obvenit nisi donatio revocetur. Expedit tamen applicationem Missæ facere antequam inchoetur. Quod si id vel ante consecrationem, vel saltem in consecratione secundæ speciei sacerdos non fecerit, non potest postea sacrificium ulli specialiter applicare. — Cf. S. Alphons. n. 335. Quær. 2°. Si sacerdos immemor prioris intentionis novam celebrando eliciat, quœnam valida censeri debeat? Resp. In genere definiri nequit, sed inspiciendum est qualis intentio fuerit in mente sacerdotis prædominans. Ceterum in praxi parvi refert; etenim cum alterutra certo valida sit, satis erit alia vice Sacrum ei applicare, cui applicatum non fuit. Quær. 3°. terminata? An intentio celebrantis debeat esse explicite de­ PARS II. CAP. IL—DE APPLICATIONE SACRIFICII MISSÆ. 649 Resp. Neg., nam sufficit ut determinetur implicite. Sic valet applicatio, si dicas: Offero hoc sacrificium pro eo, qui dedit stipendium — pro quo superior vult Sacrum fieri, — pro quo exigit fundatio, — pro maximo peccatore vel anima gra­ viori tentatione afflicta, — pro anima purgante majori auxilio indigente aut magis Deo grata, — pro omnibus animabus Pur­ gatorii,— pro eo cui applicare teneor, — pro persona vel inten­ tione scripta vel mente determinata in principio hebdomadæ, etc. E contrario non valet ista applicatio: Offero, ut Deus Sacrum istud applicet; quia nulla adesset determinatio. Quær. 4°. Si sacerdos acceperit stipendia a 10 personis, an satisfaciat celebrando cum intentione omnino confusa et inde­ terminata? Resp. Neg., quia requiritur intentio determinata saltem implicite ad certam personam; alioquin nulla est ratio, cur uni potius quam alteri Missa applicetur et sic nulli applicaretur. — Attamen si quamlibet Missam intenderet applicare decem illis personis, singulis decimam partem cujuslibet Missæ appli­ cando, obligationi satisfaceret; quia fructus sacrificii est divisi­ bilis et unicuique tribuitur, quod ei debetur; unusquisque enim in singulis decem Missis decimam fructus partem percipiens, facto decimo Sacro, jam totum sibi debitum fructum est adeptus. A fortiori autem hoc licet juxta sententiam illorum qui negant fructum Missæ percipi secundum limitatam quamdam men­ suram a Christo ipso stabilitam. — Cf. S. Alphons. n. 335. — Baller, not. (b) p. 245. Quær. 5°. Quomodo determinanda sit applicatio, quando stipen­ dia a mullis ignotis dantur? Resp. Intentio facienda est pro iis qui priora dederunt stipendia. Hoc facile succedit, quando idem sacerdos omnibus obligationibus est satisfacturus; nec obest, quod ipse partem celebrandarum Missarum aliis sacerdotibus forte distribuat: quia illas eodem ordine, quo accepit, distribuere potest; et sic sufficienter applicatio determinata videtur. Difficultas major videtur adesse, si sacrista vel alius multa stipendia a diversis collegerit et pecuniam confusam pluribus sacerdotibus dis­ tribuat. Quomodo enim tunc facienda erit Missæ applicatio? Respondeo: Nihil aliud faciendum est, neque aliud moraliter fieri potest, quam ut applicatio fiat juxta ordinem temporis» quo stipendia a fidelibus erogata sunt, juxta axioma, quod ali­ quando in justitiæ materia usurpatur: Qui prior tempore, potiar 650 TRACTATUS XIV.—DE EUCHARISTIA. jure. Imo nec necessarium est, ut sacerdos ad hoc explicite attendat: siquidem sic velle agere censetur, cum id expostulet naturalis æquitas. In universum quando sacerdotes Missas celebrandas ab Ordinario recipiunt, sufficit ut ipsi “ celebrent juxta mentem Ordinarii qui tamen intentionem pro singulis offerentibus efformare debet juxta regulas a probatis theologiæ moralis auctoribus traditas. Melius tamen est, si patefiant sacerdotibus intentiones prascriptæ.’' S. C. Cone. 27 Feb. 1905. U ' Quær. 6°. An tenearis ad novam applicationem, si pro vivo celebrasti, quem putabas mortuum, si tantum pro eo jam mortuo celebrare debuisses? Resp. Neg., probabiliter, tum quia ille qui dedit stipendium non supponitur rationabiliter velle tali modo urgere suum jus; tum quia Missa jam dicta non fuit ei adhuc vivo inutilis. Quær. 7°. Quid dicendum sit de divisibiliiatc fructuum? Resp. Sæpe accidit ex ipsa natura rei ut fructus sacrificii separentur, id est, ut unus fructus alicui obveniat absque altero: non enim invenitur capacitas in subjecto; ita quando offers sacrificium pro peccatore qui non est in statu gratiæ, pro­ dest illi sacrificium, puta, quoad vim impetratoriam non autem quoad satisfactionem, quia non remittitur poena peccatis debita nisi dimissis prius peccatis: simili modo quando in memoriam cœlitum sacrificium offers, impetras ut eorum cultus augeatur, etc., sed satisfactionis sunt ipsi incapaces. Potest etiam per voluntatem sacerdotis hæc separatio fieri : potest applicare fructum hunc puta satisfactorium uni et impetratorium alteri. — Cf. Dicastillo, disp. 3, de sacrif. n. 13G. — Lugo, d. 19, n. 122. et alii ex Gobat, tract. Ill, sec. II, η. 140, qui has regulas pro praxi tradit: Regula I. Quoties non incumbit tibi obligatio offerendi tuum sacrum ad aliquam certam intentionem, toties potes separare fructus omnes reservando tibi unum aut duos, dividendo reliquos inter duos, tres, quatuor, etc. Ratio est, quia concessum intelligitur, quidquid expresse prohibitum non reperitur. Regula II. Quando accepisti stipendium ad fa­ ciendum sacrum pro aliqua certa intentione, illicite dividis fructus, etc. Certe videtur nobis posse hic etiam facile injustitiam inter­ cedere, si nempe divisione frustraretur intentio dantis stipen­ dium. Missa in his circumstantiis stipendii collati debet dici semper ita ut incolume maneat jus datoris. Idem dicendum est quando Missa ex stipendio dicis pro defunctis; non potes di- PARS II. CAP. III.—DE OBLIGATIONE CELEBRANDI. 651 videre fructum satisfactorium a fructu impetratorio. Regula III. Quando ex sola obedientia teneris facere sacrum . . . potes fructus qui non tendunt directe ad finem praescriptum applicare alteri. . . . Obligatio legis et præcepti non est extendenda ultra finem legis et praecepti. Tandem, ultimo, liberalis per­ missio est ita interpretanda ut sit promittenti quam minime onerosa . . . praesertim quando verba promissoria indicant limitationem. — Gobat, ibid. Quær. 8°. Quid sit secunda intentio in Missa? Resp. “ Ex dictis,” (de eo utrum sacrificium Missae habeat valorem infinitum) ait Lugo, “ infertur primo quid sibi velit secunda intentio in Missa, quæ solet pro aliis applicari; nam revera applicare secundam intentionem pro aliquo est applicare ^onditionaliter si ille cui prima applicatur non indigeat; vel etiam extendere impetrationem ad illud; quæ ut diximus ad plures extendi potest; vel denique applicare etiam primario satisfactionem casu quo vera sit opinio contraria juxta quam sacerdos potest extendere suam applicationem ad multos et prudenter facit extendendo, valeat quantum valere potest.” — Cf. Lugo, disp. 19, n. 257. Secunda intentio, quando dicitur Missa pro stipendio, formari debet “ salvo jure datoris.” Omnino con­ sulendum est ne fructus maneat in thesauro Ecclesiæ, ut quotiescumque Missam pro aliquo celebramus semper simul habeamus aliam secundam intentionem applicandi alteri vel in toto vel in parte conditionatam, si ipse cui prima intentio datur non ejus fructus capax, vel non indigens, sit. — Cf. Coninck in 3 par, q. 83, nn. 165-166, CAPUT III DE OBLIGATIONE CELEBRANDI ARTICULUS I DE OBLIGATIONE CELEBRANDI RATIONE SACERDOTII 707. Dico. Omnes sacerdotes ratione sacerdotii jure divino tenentur sub gravi aliquando celebrare. Evincitur ex verbis Christi, Luc. xxii, 19: “ Hoc facite in meam commemorationem.” — Quibus verbis, teste Cone. Trid., Christus Apostolis eorumque successoribus præcepit, ut sacrificium offerrent. Insuper sacer- 652 TRACTATUS XIV.—DE EUCHARISTIA. dotes omnes in sua ordinatione accipiunt non solum potestatem, sed etiam munus et officium sacrificandi illi adnexum. Hinc ait Apost., Hebr. v, 1 : “ Omnis namque pontifex ex hominibus as­ sumptus pro hominibus constituitur in iis quæ sunt ad Deum, ut offerat dona et sacrificia pro peccatis.” Porro in re gravi quisque tenetur sub gravi munus susceptum exsequi. — Cf. S. Thom. 3, q. 82, art. 10. — S. Alphons. n. 313. Codex ait: Sacerdotes omnes obligatione tenentur Sacrum litandi pluries per annum .... (Can. 805). 708. Quæres. Quoties in vita vel in anno sacerdos celebrare teneatur? Resp. Curet .... Episcopus vel Superior religiosus ut iidem (sacerdotes) saltem singulis diebus Dominicis aliisque festis de præcepto divinis operentur (Can. 805). ARTICULUS II DE OBLIGATIONE CELEBRANDI RATIONE OFFICII 709. Dico. Omnes animarum Pastores tenentur jure naturali et divino aliquando Missam celebrare ut illam applicent pro ovibus suis. Ratio desumitur tum ex eo quod pascere spiritualitcr aliquem necessario importat procurare illi bona spiritualia quæ per excellentissimum Missæ sacrificium præcipue obtinentur, tum ex Cone. Trid. sess. 23, cap. 1, de Reform, ubi .dicitur: “ Cum præcepto divino mandatum sit omnibus quibus animarum cura commissa est, oves suas agnoscere, pro his sacrificium offerre,” etc.1 * QUÆSITA 710. Quær. 1°. Quid importet particula illa “ aliquando ”? Resp. Ecclesia Dei, interpres juris naturalis et divini, jam determinavit ejus extensionem. Igitur Pastores animarum tenentur ad celebrandum pro ovibus suis “ in Dominicis aliisque festis diebus, qui ex præcepto adhuc servantur et qui ex dierum de præcepto festorum numero sublati sunt.” Hæc sunt ipsis­ sima verba PP. Leonis XIII in suis Litt. Apostolicis In Suprema. Si autem quæras, quot et quinam sint, præter dominicos, dies isti festi sive actualiter servati sive suppressi, respondetur esse 35, eorumque catalogum inveniri superius sub n. 327. — Cf. Acta S. Sedis, vol. 14, pp. 529 et seq. 1 Cf. Addenda, p. 1130, n. 95. PARS II. CAP. III.—DE OBLIGATIONE CELEBRANDI. 653 Quær. 2°. Quinam sint Pastores animarum qui sive jure natu­ rali et divino sive ecclesiastico tenentur ad celebrandum pro populo? % _ Resp. Episcopi: § 1. Debent quoque, post captam sedis possessionem, omni exiguitatis redituum excusatione aut alia quavis exceptione remota, omnibus dominicis aliisque festis diebus de præcepto, etiam suppressis, Missam pro populo sibi commisso applicare. § 2. In festo Nativitatis Domini, et si quod festum de præ­ cepto in diem dominicam incidat, satis est ut Missam unam pro populo applicent. § 3. Si festum ita transferatur ut in die ad quem non solum fiat officium cum Missa festi translati, sed serventur quoque obligationes audiendi Missam et abstinendi a servilibus, Missa pro populo applicanda est in die ad quem ; secus in die a quo. § 4. Episcopus Missam pro populo diebus supra indicatis per se ipse applicare debet; si ab eius celebratione legitime im­ pediatur, statis diebus applicet per alium ; si neque id præstare possit, quamprimum vel per se ipse vel per alium applicet alia die. § 5. Licet Episcopus duas vel plures dioeceses æque princi­ paliter unitas regat aut, præter propriam dioecesim, aliam vel alias in administrationem habeat, obligationi tamen satisfacit per celebrationem et applicationem unius Missæ pro universo populo sibi commisso. § 6. Episcopus, qui obligationi de qua in superioribus para­ graphes, non satisfecerit, quam citius pro populo tot applicet Missas, quot omisit (Can. 339). Vicarii et Præfecti Apostolici: Missæ sacrificium pro populis sibi commissis applicare debent saltem in sollemnitatibus Nativitatis Domini, Epiphaniæ, Paschatis, Ascensionis, Pentecostes, sanctissimi Corporis Christi, Immaculatæ Conceptionis et Assumptionis Beatæ Mariæ Virginis, Sancti loseph eius sponsi, Sanctorum Apostolorum Petri et Pauli, Omnium Sanctorum, servato præscripto can. 339, §§ 2 seqq. (Can. 306). Abbates nullius easdem obligationes habent quæ competunt Episcopis residentialibus in propria dioecesi. — Cf. Can. 323, § 1. Vicarius Capitularis obligatione tenetur applicandæ Missæ pro populo ad normam Can. 339. — Cf. Can. 440. § 1. Applicandæ Missæ pro populo obligatione tenetur paro­ chus ad normam can. 339, quasi-parochus ad normam can. 306 (Can. 466).1 * Cf. Addenda, p. 1131, n. 96. 654 «Ί Ή< β ' i 4 ; , μ· • Η TRACTATUS XIV.—DE EUCHARISTIA. Decet ex caritate ut aliquando Missæ sacrificium pro sua dioecesi applicent Episcopi titulares, sed citra obligationem.— Cf. Can. 348. Relate ad festa suppressa de quibus in Can. 339, § 1, 466, § 1, in quibus nempe ab Episcopis et Parochis applicanda est Missa pro populo sibi commisso, nihil hac in re per Codicem juris Cano­ nici immutatum est a disciplina huc usque vigente. Ita Ponti­ ficia commissio ad Codicis canones authentice interpretandos. — 17 Feb. 1918. § 2. Parochus qui plures forte paroecias æque principaliter unitas regat aut, præter propriam paroeciam, aliam vel alias in administrationem habeat, unam tantum debet Missam pro populis sibi co: lllfl lissis diebus praescriptis applicare. 1 § 3. Ordinarius loci iusta de causa permittere potest ut parochus Missam pro populo alia die applicet ab ea qua iure adstringitur. § 4. Parochus Missam pro populo applicandam celebret in ecclesia parœciali, nisi rerum adiuncta Missam alibi celebrandam exigant aut suadeant (Can. 466). Si quis eodem die urgeatur onere utriusque Missæ et pro populo et conventuali, hanc ipse celebret applicetque per se, illam per alium vel per se sequenti die. — Can. 419, § 2. Quær. 3°. An sacerdotes qui apud nos curam habent animarum quocumque nomine vocentur, prœdicto onere teneantur? Resp. Tenentur, quia sunt parochi vel quasi-parochi. — Cf. Cone. Plen. Balt. II, n. 367. — Can. 216, 451. Hic ultimus canon ita se habet: Parochus est sacerdos vel persona moralis cui paroecia collata est in titulum cum cura animarum sub Ordi­ narii loci auctoritate exercenda. Quasi parochi qui quasi paroecias regunt. Canon autem 216 ita legitur: § 1. Territorium cuiuslibet dioecesis dividatur in distinctas partes territoriales; unicuique autem parti sua peculiaris ecclesia cum populo determinato est assignanda, suusque peculiaris rector, tanquam proprius eiusdem pastor, est praeficiendus pro necessaria animarum cura. § 2. Pari modo vicariatus apostolicus et præfectura apostolica, ubi commode fieri possit, dividantur. § 3. Partes dioecesis de quibus in § 1, sunt parœciœ; partes vicariatus apostolici ac præfecturæ apostolicæ, si peculiaris rector eisdem fuerit assignatus, appellantur quasi-parœciœ (Can. 216).2 1 Cf. Addenda, p. 1131, n. 97. 1 Cf. Addenda, p. 1131, n. 98. PARS Ii. C/ir. ill.—DE OBLIGATIONE CELEBRANDI. 655 ARTICULUS III DE OBLIGATIONE CELEBRANDI RATIONE STIPENDII 711. Dico 1°. § 1. Secundum receptum et probatum Ecclesiæ inorem atque institutum, sacerdoti cuilibet Missam celebranti et applicanti licet eleemosynam seu stipendium recipere (Can. 824); at stipendio semel accepto, exurgit obligatio justitiæ, cui quidem non satisfit per unicam Missam, si plura accepta fuerint stipendia, utut infinitus sit valor Missæ, sed pro singulis stipendiis distinctum sacrificium offerri debet. Ratio primi est, tum quia stipendium non datur tanquam pretium Missæ, ac proinde nulla fit comparatio inter rem sacram et pecuniam, tum quia justum est ut de sacrario vivant, qui in sacrario operantur. Ratio autem secundi est, quia accepto stipendio, intervenit pactum onerosum, quod titulo justi­ tiæ, non secus ac in quovis alio contractu, servari debet. Ratio demum tertii desumitur tum ex prop 8. ab Alex. VII damnata, quæ sic se habet: “ Duplicatum stipendium potest sacerdos pro eadem Missa accipere, applicando petenti partem etiam specialissimi fructus ipsimet celebranti correspondentem ” ; tum praesertim ex prima parte prop. 10 ab eodem Alex. VII damnata, quæ ita jacet: “ Non est contra justitiam pro pluribus sacrificiis stipendium ac­ cipere, et sacrificium unum offerre.” — Quare non minus ad resti­ tutionem tenetur qui unam Missam celebrat, cum plura accep­ erit stipendia, quam ille qui, uno tantum accepto stipendio, nullam dicit Missam. — Cf. Viva, in cit. prop. — Cone. Plen. Balt. II, n. 369. Dico 2°. A stipe Missarum quælibet etiam species negotiationis vel mercaturæ omnino arceatur (Can. 827). QUÆSITA 712. Quær. 1°. Relate ad acceptationem stipendii et Missæ applicationem quid non liceat? Resp. Nunquam licet: 1 °. Missam applicare ad intentionem illius qui applicationem, oblata eleemosyna, petiturus est, sed nondum petiit, et eleemo­ synam postea datam retinere pro Missa antea applicata; 2°. Eleemosynam recipere pro Missa quæ alio titulo debetur et applicatur; 3°. Duplicem eleemosynam pro eiusdem Missæ applicatione accipere ; 656 •i I rf * • il I η Η TRACTATUS XIV.—DE EUCHARISTIA. 4°. Alteram recipere eleemosynam pro sola celebratione, alteram pro applicatione eiusdem Missæ, nisi certo constet unam stipem oblatam esse pro celebratione sine applicatione (Can. 825). Quær. 2°. Quænam stipendia manualia dicantur, quænam ad instar manualium, et quænam fundata. Resp. § 1. Stipendia quæ a fidelibus pro Missis offeruntur sive ex propria devotione, veluti ad manum, sive ex obligatione etiam perpetua a testatore propriis heredibus facta, manualia dicuntur. § 2. Ad instar mamialvum vocantur stipendia Missarum fundatarum, quæ applicari non possunt in proprio loco, aut ab iis qui eas applicare deberent secundum tabulas fundationis, et ideo de iure aut Sanctæ Sedis induito aliis sacerdotibus tradendæ sunt ut iisdem satisfiat. § 3. Alia stipendia quæ ex fundationum reditibus percipi­ untur, appellantur fundata seu Missæ fundatae (Can. 826). Quær. 3°. Quot sint celebrandae et applicandae Missæ? Resp. Tot celebrandæ et applicandæ sunt Missæ, quot sti­ pendia etiam exigua data et accepta fuerint (Can. 828). Quær. 4°. Quid si eleemosynae jam perierint ante applicationem Missæ? Resp. Licet sine culpa illius qui onere celebrandi gravatur, Missarum eleemosynæ iam perceptæ perierint, obligatio non cessat (Can. 829). Quær. 5°. Quomodo supputandus sit numerus Missarum, si ablator summam pecuniae dederit quin indicaverit numerum? Resp. Si quis pecuniæ summam obtulerit pro Missarum applicatione, non indicans earundem numerum, hic supputetur secundum eleemosynam loci in quo oblator morabatur, nisi aliam fuisse eius intentionem legitime præsumi debeat (Can. 830). Quær. 6°. Cuius sit manualem stipem Missarum definire? Resp. § 1. Ordinarii loci est manualem Missarum stipem in sua dioecesi definire per decretum, quantum fieri potest, in dioecesana Synodo latum; nec sacerdoti licet ea maiorem exigere. § 2. Ubi desit Ordinarii decretum, servetur consuetudo dioe­ cesis (Can. 831). PAILS II. CAP. III.—DE OBLIGATIONE CELEBRANDI. 657 Sacerdoti fas est oblatam ultro maiorem stipem pro Missæ applicatione accipere; et, nisi loci Ordinarius prohibuerit, etiam minorem (Can. 832). Quær. 7°. Quænam sit præsumptio, quando dubium est de mente oblatoris? Resp. Præsumitur oblatorem petiisse solam Missæ appli­ cationem; si tamen oblator expresse aliquas circumstantias in Missæ celebratione servandas determinaverit, sacerdos, eleemosynam acceptans, eius voluntati stare debet (Can. 833). Quær. 8°. Infra quodnam tempus dicendœ sint Missæ? Resp. § 1. Missæ pro quibus celebrandis tempus ab oblatore expresse præscriptum est, eo omnino tempore sunt celebrandæ. § 2. Si oblator nullum tempus pro Missarum manualium celebratione expresse præscripserit : 1°. Missæ pro urgenti causa oblatæ quamprimum tempore utili sunt celebrandæ; 2°. In aliis casibus Missæ sunt celebrandæ intra modicum tempus pro maiore vel minore Missarum numero. § 3. Quod si oblator arbitrio sacerdotis tempus celebrationis expresse reliquerit, sacerdos poterit tempore quo sibi magis placuerit, eas celebrare, firmo præscripto can. 835 (Can. 834). Relate ad § 2, 2°. modicum istud tempus videtur esse mensis unus pro una Missa, semestre pro centum. Quær. 9°. Quot onera Missarum per se celebrandarum recipere nemini licet? Resp. Nemini licet tot Missarum onera per se celebrandarum recipere quibus intra annum satisfacere nequeat (Can. S35). Quær. 10°. Quid faciendum in ecclesiis in quibus ob fidelium peculiarem devotionem Missarum eleemosynce ita affluunt ut omnes Missæ celebrari ibidem debito tempore nequeant? Resp. Moneantur fideles, per tabellam in loco patenti et obvio positam, Missas oblatas celebratum iri vel ibidem, cum commode poterit, vel alibi (Can. 836). Quær. 11 °. Quando Missas distribuere debeat, qui eas per alios celebrandas habet? Resp. Qui Missas per alios celebrandas habet, eas quam­ primum distribuat, firmo praescripto can. 841 ; sed tempus legi­ timum pro earundem celebratione incipit a die quo sacerdos celebraturus easdem receperit, nisi aliud constet (Can. 837). 658 TRACTATUS XIV.—DE EUCHARISTIA. Can. 841 sequentia præscribit: § 1. Omnes et singuli administratores causarum piarum aut quoquo modo ad Missarum onera implenda obligati, sive ecclesiastici sive laici, sub exitum cuiuslibet anni, Missarum onera quibus nondum fuerit satisfactum, suis Ordinariis tradant secundum modum ab his definiendum. § 2. Hoc autem tempus ita est accipiendum ut in Missis ad instar manualium obligatio eas deponendi decurrat a fine illius anni intra quem onera impleri debuissent; in manualibus vero, post annum a die suscepti oneris, salva diversa offeren­ tium voluntate. Quær. 12°. Quibusnam sacerdotibus tribuere possit Missas habens numerum earum de quibus libere liceat ipsi disponere? H I I 1 I 4’1 Resp. Potest eas tribuere sacerdotibus sibi acceptis, dum­ modo probe sibi constet eos esse omni exceptione majores vel testimonio proprii Ordinarii commendatos. — Cf. Can. 838.1 Quær. 13°. Quamdiu obligati maneant, qui Missas a fidelibus receptas aut quoquo modo suœ fidei commissas aliis celebrandas tradiderint? Resp. Obligati manent usque dum acceptatæ ab eisdem quibus eas tradiderunt obligationis et recepti stipendii testi­ monium obtinuerint. — Cf. Can. 839. Quær. 14°. An debeat integras stipes acceptas dare qui aliis Missas celebrandas committit? An unquam liceat ei aliquid retinere? Resp. § 1. Qui Missarum stipes manuales ad alios trans­ mittit, debet acceptas integre transmittere, nisi aut oblator expresse permittat aliquid retinere, aut certo constet exces­ sum supra taxam diœcesanam datum fuisse intuitu personæ. § 2. In Missis ad instar manualium, nisi obstet mens funda­ toris, legitime retinetur excessus et satis est remittere solam eleemosynam manualem dioecesis in qua Missa celebratur, si pinguis eleemosyna locum pro parte teneat dotis beneficii aut causæ piæ (Can. 840). Quær. 15°. Ad quos pertineat jus et officium advigilandi ut onera Missarum adimpleantur? Resp. In ecclesiis sæcularium pertinet ad loci Ordinarium; in religiosorum ecclesiis ad eorum Superiores (Can. 842). 1 Cf. Addenda, p. 1132, n. 99. PARS II. CAP. III.—DE OBLIGATIONE CELEBRANDI. 659 Quær. 16°. Quinam teneantur librum habere in quem per ordinem referant Missarum numerum, intentionem, eleemosynam, celebrationem? Resp. § 1. Rectores ecclesiarum aliorumque piorum loco­ rum sive saecularium sive religiosorum in quibus eleemosynae Missarum recipi solent, peculiarem habeant librum in quo accu­ rate notent Missarum receptarum numerum, intentionem, eleemosynam, celebrationem. § 2. Ordinarii tenentur obligatione singulis saltem annis huiusmodi libros sive per se ipsi sive per alios recognoscendi (Can. 843). § 1. Ordinarii quoque locorum et Superiores religiosi qui propriis subditis aliisve Missas celebrandas committunt, quas acceperint Missas cum suis eleemosynis cito in librum per ordinem referant curentque pro viribus ut quamprimum cele­ brentur. § 2. Imo omnes sacerdotes sive saeculares sive religiosi debent accurate adnotare quas quisque Missarum intentiones receperit, quibusve satisfecerit (Can. 844). Quær. 17°. An sacerdos cui offertur pingue stipendium pro hodierna Missa, possit, hoc retento, rogare alium sacerdotem ut celebret pro ipso, promittens celebrare die sequenti pro eodem, qui pro ordinaria eleemosyna est celebraturus? Resp. Affirm., saltem probabiliter, tum quia nihil in hac intentionis permutatione apparet quod turpis lucri speciem sapit, tum quia sic fert communissima piorum prudentiumque sacerdotum praxis. Nec demum huic sententiæ deest sufficiens auctoritatis pondus; imo ipse S. Alphonsus ab ea amplectenda non est omnino alienus, nec hujusmodi praxim damnat de mortali. — Cf. Baller, not. (a) p. 254. Quær. 18°. An satisfaciat qui accepto stipendio ad Missam in altari privilegiato celebrandam, eamdem in alio altari celebrat? Resp. Neg., et præterea, ut constat ex recenti responsione S. Congr. Indulgentiarum data 24 Julii 1885, nequit hujusmodi deficientia suppleri seu compensari per aliquam aliam indul­ gentiam plenariam defunctis applicabilem. — Cf. Nouvelle Revue Théologique, vol. 17, pp. 595 et seq. — Ballerini-Palmieri, vol. 5, p. 676, n. 104. Quær. 19°. An obligatus ex stipendio ad celebrandum in altari privilegiato pro defuncto debeat legere Missam de Requie, quando ritus id permittit? 660 TRACTATUS XIV.—DE EUCHARISTIA. Resp. Neg., Ita S. Officium Feb. 20, 1913. Quær. 20°. Quid dicendum de illa consuetudine quæ in plurimis Statuum Feederalorum Dioecesibus exsistit, ut scilicet die Commemo­ rationis omnium Defunctorum pinguis colligatur summa eleemosy­ narum, et una dicatur pro omnibus Missa? Resp. Non est improbanda; nam, proposito dubio ab Episcopo Roffensi, S. Congr. Cone, die 27 Jan. 1877, respondit: “ Nihil innovetur; tantum apponatur tabella in ecclesia, qua fideles doceantur, quod illis ipsis eleemosynis una canitur Missa in die Commemorationis omnium fidelium defunctorum.” — Cf. Acta S. Sedis, vol. 10, p. 120. — The Pastor, vol. 3, p. 382. Quær. 21°. Quo nomine veniunt pice fundationes? Resp. § 1. Nomine piarum fundationum significantur bona temporalia alicui personæ morali in Ecclesia quoquo modo data, cum onere in perpetuum vel in diuturnum tempus ex redi­ tibus annuis aliquas Missas celebrandi, vel alias præfinitas functiones ecclesiasticas explendi, aut nonnulla pietatis et caritatis opera peragendi. § 2. Fundatio, legitime acceptata, naturam induit contractus synallagmatici : do ut facias (Can. 1544). Ordinarii loci est normas præscribere de dote infra quam nequit admitti fundatio, et de eius fructibus distribuendis. Ut autem fundatio admitti possit, requiritur consensus Ordinarii loci in scriptis datus, qui priusquam eum dederit, scire debet personam moralem novo veterique oneri suo satisfacere posse, reditusque omnino oneribus respondere. Porro in acceptatione, constitutione, administratione jus nullum habet patronus eccle­ siæ. Pecunia et bona mobilia in loco tuto deponenda sunt et caute quamprimum collocentur in commodum fundationis. Fundationes vero omnes scripto consignentur; duplex exemplar tabularum, in archivo Curiæ unum, in archivo personæ moralis alterum, asservetur; servatis præscriptis can. 1514, 1517 et can. 1525 in qualibet ecclesia tabella onerum ex fundationibus orien­ tium conficiatur et præter librum de quo in can. 843, § 1 (de Missis) alter liber retineatur in quo singula onera perpetua et temporaria, eorum implementum et eleemosynae adnotentur. — Cf. Can. 1546-1549. Si agatur de fundationibus in ecclesiis etiam paroecialibus religiosorum exemptorum, jura et officia Ordinarii loci citata, exclusive competunt Superiori majori. — Cf. Can. 1550.1 1 Cf. Addenda, p.1132, n. 100. PARS II. CAP. IV.—DE TEMPORE CELEBRATIONIS MISSÆ. 661 CAPUT IV DE TEMPORE CELEBRATIONIS MISSÆ 713. Dico 1°. Missæ sacrificium omnibus diebus celebrari potest, exceptis iis qui proprio sacerdotis ritu excluduntur (Can. 820). Imo laudabiliter celebrat sacerdos quotidie, nisi obstet vel ipsius indignitas vel ecclesiæ prohibitio. Dico 2°. § 1. Missæ celebrandæ initium ne fiat citius quam una hora ante auroram vel serius quam una hora post meridiem. § 2. In nocte Nativitatis Domini inchoari media nocte potest sola Missa conventualis vel parœcialis, non autem alia sine apostolico induito (Can. 821). QUÆSITA 714. Quær. 1°. An peccet graviter qui celebrat ante et post tempus prœscriptum ab ecclesia? Resp. Affirm., si multum præveniat aut protrahat tempus ab Ecclesia statutum; secus vero, si mutatio sit levis; imo si justa adsit causa, omni culpa vacabit. Qualis autem censeatur immutatio notabilis controvertitur. Juxta communiorem et probabiliorem sententiam gravis non habetur, nisi celebratio hora integra ante vel post tempus statutum incipiatur. — Cf. S. Alphons. n. 246. Quær. 2°. Quandonam liceat tempus celebrationis antevertere vel protrahere? Resp. Licet 1°. in necessitate, v. gr., ut morituro ministretur Viaticum, quo casu liceret etiam media nocte celebrare; 2°. ubi est mos rationabilis, v. gr., ut opifices et famuli summo mane possint Sacrum audire; 3°. vi privilegii a Papa concessi vel facultatis ab Episcopo, aut etiam a Praelato religioso quoad sub­ ditos, in casu aliquo particulari datæ rationabili de causa; 4°. quando secus magna pars populi Missa careret ; ex causa itineris, solemnioris alicujus funeris, concionis, publicæ supplicationis, collationis Ordinum, saltem per unam aut alteram horam. — Cf. S. Alphons. n. 343 et seq. — Lehmkuhl, n. 217. Quær. 3°. An liceat scepius in die celebrare? Resp. § 1. Excepto die Nativitatis Domini et die Com­ memorationis omnium fidelium defunctorum, quibus facultas est ter offerendi Eucharisticum Sacrificium, non liceat sacerdoti 662 TRACTATUS XIV.—DE EUCHARISTIA. plures in die celebrare Missas, nisi ex apostolico induito aut potestate facta a loci Ordinario. § 2. Hanc tamen facultatem impertiri nequit Ordinarius, nisi cum, prudenti ipsius iudicio, propter penuriam sacerdotum die festo de præcepto notabilis fidelium pars Missæ adstare non possit; non est autem in eius potestate plures quam duas Missas eidem sacerdoti permittere (Can. 806). Patres Baltimorenses Cone. Plen. III, nn. 103 et seq. ita loquuntur: “ Hucusque nulla præcisa regula voluit Ecclesia determinare, quandonam alioquin legitima vel immo necessaria sit Missæ iteratio. Maluit potius rem decernendam relinquere judicio Ordinariorum, ut in pru­ dentia et caritate sua pro causa gravitate Missam iterent vel a suis missionariis iterari permittant. “ Sed neque vult Sancta Sedes, ut ob timorem rigoris quo munitur facultatis formula, nimis angantur eadem utentes. E sæpius enim repetitis Apostolicis declarationibus et responsis manifestum est, ad iterationem veram quidem requiri necessitatem, haudquaquam tamen absolutam, sed moralem, quæ existere censenda est quoties deficiente presbyterorum copia aliisque omnibus circumstantiis mature perpensis judicetur, fidelibus vehementer utile fore ut sacerdotes bis Missam eodem festo die celebrent. Cujusmodi si adfuerit, non tantum haud timeant reatum illicit» iterationis, sed potius existiment se muneri suo defuturos, si vel ipsi pro populi necessitate Missam non iteraverint vel missionariis suis hanc facultatem non concesserint. “ Bene notent missionarii sacerdotes, se nunquam prædicta facul­ tate uti posse nisi ‘ dependentor ab Ordinario, ad quem pertinet tum de vera necessitate, tum de possibilitate canonica remedia applicandi ferre sententiam,’ neque præsumendam a quoquam esse licentiam quamdiu recursus ad Ordinarium patet.” — Cf. Cone. Plen. Balt. Ill, nn. 103 et seq.; et Append, pp. 233 et seq. — Acta S. Sedis, vol. 12, pp. 232 et seq.; vol. 13, pp. 340 et seq.; vol. 16, pp. 35 et seq. Quær. 4°. An qui duas Missas celebrat, possit sumere duo stipendia? Resp. Neg., prorsus, secluso speciali induito. § 2. Quoties autem pluries in die celebrat, si unam Missam ex titulo iustitiæ applicet, sacerdos, præterquam in die Nativi­ tatis Domini, pro alia eleemosynam recipere nequit, excepta aliqua retributione ex titulo extrinseco (Can. 824).1 In die Commemorationis omnium fidelium defunctorum licet Sacerdoti unam e tribus Missis, quæ magis ei placet, cui maluerit applicare et stipem inde percipere. S. C. C. 15 Oct. 1915.1 Quær. 5°. An liceat in nocte Nativitatis Domini celebrare omnes tres Missas ante auroram? 1 Cf. Addenda, p. 1133, η. ζ01, 102. PARS II. CAP. V—DE LOCO AD CELEBRANDUM ΑΡΤΟ. 663 Resp. Neg., sine licentia Episcopi ex justa causa, vel sine induito Apostolico. Id enim expresse prohibet Rubrica Missalis, quæ sic habet: “ Prima Missa dicitur in nocte; secunda in aurora; et tertia in die.” Constat etiam ex Decreto S. Congr. Rit. edito die 18 Dec. 1702, quod ita se habet: “ Non licet in media nocte Nativitatis Domini celebrare successive duas alias [Missas] et Communionem sacram exhibere.” § 3. In omnibus tamen religiosis seu piis domibus oratorium habentibus cum facultate sanctissimam Eucharistiam habitualiter asservandi, nocte Nativitatis Domini, imus sacerdos tres rituales Missas vel, servatis servandis, unam tantum quæ adstantibus omnibus ad præcepti quoque satisfactionem valeat, celebrare potest et sacram communionem petentibus ministrare (Can. 821). Cardinales habent facultatem celebrandi vel aliis permit­ tendi ut coram se celebrent Missam in feria V Majoris Hebdomadæ ac tres Missas in nocte Natalis Domini. — Juxta hoc privilegium coram ipso liceret nocte Nativitatis tres Missas dicere, in quavis ecclesia apertis portis, et communionem ministrare. — Cf. Can. 239. Quær. 6°. Quanto temporis spatio Missa lecta durare debeat? Resp. Regula generalis est, Missam nec longiorem esse debere dimidia hora, ne adstantes tædio afficiantur, nec brevi­ orem tertia horæ parte, quia secus non poterit decenter celebrari. Non excusabis autem a peccato mortali sacerdotem, qui Sacrum faciens non attingat horæ quadrantem; quia, ut ait S. Alphon­ sus, tam brevi spatio committere necessario debet duos graves defectus, alterum gravis irreverentiæ erga sacramentum, al­ terum gravis scandali erga populum. Quare notum est illud distichon : Uno si fuerit brevior tua Missa quadrante, Mortalis culpæ crederis esse reus. CAPUT V DE LOCO AD CELEBRANDUM APTO 715. Dico. § 1. Missa celebranda est super altare consecra­ tum et in ecclesia vel oratorio consecrato aut benedicto ad normam iuris, salvo præscripto can. 1196 (Can. 822). 664 TRACTATUS XIV.—DE EUCHARISTIA. § 2. Deficiente altari proprii ritus, sacerdoti fas est ritu pro­ prio celebrare in altari consecrato alius ritus catholici, non autem super Graecorum antimensiis (Can. 823). § 1. In violata ecclesia, antequam reconcilietur, nefas est divina celebrare officia, Sacramenta ministrare, mortuos sepelire. § 2. Si violatio accidat tempore divinorum officiorum,’ hæc statim cessent; si ante Missæ canonem vel post communionem, Missa dimittatur; secus sacerdos Missam prosequatur usque ad communionem (Can. 1173), QUÆSITA 716. Quær. 1°. Utrum de licentia Episcopi possit in aliquo alio loco celebrari præter ecclesiam? < ζ Resp. § 4. Loci Ordinarius aut, si agatur de domo reli­ gionis exemptæ, Superior maior, licentiam celebrandi extra ecclesiam et oratorium super petram sacram et decenti loco, nunquam autem in cubiculo, concedere potest iusta tantum ac rationabili de causa, in aliquo extraordinario casu et per modum actus (Can. 822). Nomine cubiculi venit locus in quo cubile est. In posterum quævis rationabilis causa sufficit; utilitas sacerdotis, familiæ solamen, v. gr., cujus filius sacerdos adest domi, sacerdos ægrotans, et alia sexcenta. Per modum actus non necessario signi­ ficat semel tantum sed excludit liabitualiler. Si aliqua transitoria ratio habetur, ea durante, concedi potest facultas. Concessio autem ista non est confundenda cum communicatione licentiæ celebrandi sub dio, etc. Ordinarii permittere possunt per modum actus celebrationem missæ, domi, eorum favore qui domestici Oratorii induito gaudent, etiam iis diebus qui in obtento induito excepti sunt, dummodo justæ causæ aliæ sint ab eis, ob quas concessum fuit indultum Oratorii domestici.1 Ordinarius vero, dummodo iustæ adsint et rationabiles causæ, diversæ ab eis ob quas indultum concessum fuit, etiam sollemnioribus festis permittere potest per modum actus Missæ celebrationem (Can. 1195, §2.). § 2. Privilegium altaris portatilis vel iure vel induito Sedis tantum Apostolicæ conceditur. § 3. Hoc privilegium ita intelligendum est, ut secumferat facultatem ubique celebrandi, honesto tamen ac decenti loco et super petram sacram, non autem in mari (Can. 822). 1 Cf. Addenda, p. 1093, n. 26; p. 1128, n. 88. PARS II. CAP. V—DE LOCO AD CELEBRANDUM ΑΡΤΟ. 665 In navi non licet celebrare absque induito Apostolico speciali, quod non conceditur nisi cum diversis restrictionibus: mare debet esse adeo tranquillum ut nullum adsit periculum ef­ fundendi Sacras Species: adsistat celebranti alter sacerdos, si adfuerit: non absolute celebratio in cellis prohibita est, quando adjuncta omnia removent irreverentiae pericula. S. C. de Prop. F. 1 Mar. 1902, 13 Aug. 1902. Quoad Missam si Capella locum fixum habeat in navi, habenda est ut publica: secus neque publica est, neque privata, sed habetur ut altare portatile. S. C. R. 4 Mar. 1901. Quær. 2°. Quomodo ecclesia violetur? Resp. § 1. Ecclesia violatur infra recensitis tantum actibus, dummodo certi sint, notorii, et in ipsa ecclesia positi : 1°. Delicto homicidii; 2°. Iniuriosa et gravi sanguinis effusione; 3°. Impiis vel sordidis usibus, quibus ecclesia addicta fuerit; 4°. Sepultura infidelis vel excommunicat! post sententiam declaratoriam vel condemnatoriam. § 2. Violata ecclesia, non ideo coemeterium, etsi contiguum, violatum censetur, et viceversa (Can. 1172). Quær. 3°. Quomodo ecclesia jam violata reconciliari debeat? Resp. § 1. Ecclesia violata reconcilietur, quam citissime poterit, secundum ritus in probatis liturgicis libris descriptos. § 2. Si dubitetur num ecclesia sit violata, reconciliari potest ad cautelam (Can. 1174). Ecclesia violata ob sepulturam excommunicari vel infidelis ne reconcilietur, antequam cadaver exinde removeatur, si remotio sine gravi incommodo fieri possit (Can. 1175). § 1. Ecclesiam benedictam reconciliare potest rector eiusdem vel quilibet sacerdos de consensu saltem præsumpto rectoris. § 2. Ecclesiæ consecratæ valida reconciliatio ad eos spectat de quibus in can. 1156. § 3. In casu tamen gravis et urgentis necessitatis, si Ordi­ narius adiri nequeat, rectori ecclesiæ consecratæ eandem re­ conciliare fas est, certiore facto postea Ordinario (Can. 1176). Quæ de interdicto, violatione, reconciliatione ecclesiarum canones præscribunt, etiam coemeteriis applicentur (Can. 1207). Quær. 4°. Quomodo ecclesia exeeretur? Resp. Ecclesia exeeratur, cum amittit suam benedictionem vel consecrationem. Consecrationem vel benedictionem ecclesia non amittit, nisi tota destructa fuerit, vel maior parietum pars cor- TRACTATUS XIV.—DE EUCHARISTIA. 666 ruerit, vel in usus profanos ab Ordinario loci redacta sit ad nor­ mam can. 1187 (Can. 1170); id est, si qua ecclesia, nullo modo ad cultum divinum adhiberi possit et omnes aditus interclusi sint ad eam reficiendam, in usum profanum non sordidum ab Ordi­ nario loci redigi potest, et onera cum reditibus titulisque parœciæ, si ecclesia sit parœcialis, in aliam ecclesiam ab eodem Ordinario transferantur.1 § 1. Altare immobile amittit consecrationem, si tabula seu mensa a stipite, etiam per temporis momentum, separetur; quo in casu Ordinarius potest permittere ut presbyter altaris consecrationem rursus perficiat ritu formulaque breviore. § 2. Tum altare immobile tum petra sacra amittunt conse­ crationem : 1°. Si frangantur enormiter sive ratione quantitatis frac­ tionis sive ratione loci unctionis; 2°. Si amoveantur reliquiæ aut frangatur vel amoveatur sepulcri operculum, excepto casu quo ipse Episcopus vel eius delegatus operculum amoveat ad illud firmandum vel reparandum vel subrogandum, aut ad visitandas reliquias. § 3. Levis fractio operculi non inducit exsecrationem et quilibet sacerdos potest rimulam cemento firmare. § 4. Exsecratio ecclesiæ non secumfert exsecrationem alta­ rium sive immobilium sive mobilium; et viceversa (Can. 1200). CAPUT VI DE REQUISITIS AD MISSAM CELEBRANDUM 717. Dico. Ad Missam licite celebrandam sequentia requi­ runtur: 1°. altare lapideum, fixum vel portatile, ab Episcopo consecratum; 2°. mappa triplex ex lino vel cannabe confecta; 3°. vestes sacræ, ab Ordinario benedictæ; 4°. calix et patena consecrata; 5°. corporale lineum vel ex cannabe, ab Ordinario benedictum; 6°. palla pariter linea vel ex cannabe; 7°. purificatorium lineum; 8°. missale cum pulvillo; 9°. crucifixus, non vero sola crux; 10°. duæ candelæ ex cera; 11°. bursa, velum, manutergium, ampullæ; 12°. minister masculus.2 QUÆSITA 718. Quær. 1°. Quænam sini vesles necessario benedicenda# Resp. Vestes certo benedicendæ ab Ordinario vel a sacer­ dote facultatem habente, uti apud nos, sunt amictus, alba, 1 Cf. Addenda, p. 1134, n. 105. « Cf. Addenda, p. 1135, n. 106. PARS II. CAP. VI.—DE REQUISITIS AD MISSAM CELEBRANDAM. 667 manipulus, stola et casula. De cingulo autem, palla et purificatorio disputatur. De inappis etiam an debeant benedici, non una est sententia theologorum, et quamvis S. Alphonsus adhæreat sententiæ affirmativae, non putat tamen oppositam omnino improbabilem; corporalia autem certo debent benedici sub mortali, nisi urgeat casus necessitatis. Imo in casu necessi­ tatis posset quis celebrare etiam sine corporali, et a fortiori sine palla, sed tunc deberet purificatorium vel aliquid aliud adhiberi pro corporali, et bursa vel aliud pro palla. — Cf. S. Alphons. nn. 375 et seq. Quær. 2°. An sit mortale celebrare sine ulla veste sacra, aut sine stola vel alba, casula, manipulo vel cingulo? Resp. Est mortale celebrare sine ulla veste sacra in omni casu ex quacumque causa. Item celebrare sine casula vel alba, aut stola et manipulo simul. Probabiliter autem non est mor­ tale celebrare sine manipulo vel sine manipulo benedicto. Item celebrare sine amictu, saltem pro iis qui illo non utuntur ad tegendum caput, sed tantum humeros. Idem etiam dicendum de celebratione sine cingulo; unde ab his omnibus causa ratio­ nabilis facile excusat. — Cf. S. Alphons. n. 277. — Baller, not. (a) p. 271. Quær. 3°. An color vestium sit de præcepto? Resp. Affirm., quia omnes Rubricæ, quæ respiciunt cæri' monias Missam concomitantes, ut præceptivæ habentur. Atta­ men hæc Rubrica obligare sub gravi non videtur, nisi scandalum adsit, v. gr., si die Paschatis vel alia simili solemnitate Missa celebraretur vestibus nigris. Hinc causa non adeo gravis ab hoc præcepto excusare potest. — Cf. S. Alphons. n. 378. Quær. 4°. Quinam colores in paramentis requirantur? Resp. Requiruntur paramenta albi, rubri, viridis, violacei et nigri coloris. Omnino reprobantur paramenta ex filamentis sericis et vitreis simul intertexta. Pariter reprobantur paramenta varii coloris quæ propter flores cujusque coloris immixtos non pauci senserant omni festo posse adhiberi; sed hoc fieri posse prohibuit S. C. R., atque adeo hujusmodi paramenta illum solum colorem possunt repræsentare, qui primarius est et prædominans. Prohibentur etiam paramenta flavi et cœrulei coloris. Permittuntur autem illa quæ sunt ex panno aureo (gold clotli), et quæ juxta quosdam pro omni colore adhiberi possunt; juxta plures pro albo, rubro et viridi non autem pro nigro aut violaceo; 668 TRACTATUS XIV.—DE EUCHARISTIA. sed juxta usum Romæ vigentem, a quo non esset recedendum, solum pro albo et rubro. Adverte tamen 1°. quod si fila serica quæ cum filis aureis inter­ miscentur sint coloris praescripti, tuto omnino adhiberi possunt pro omni colore, scilicet pro albo, si fila mixta sint alba, pro rubro, si sint rubra, etc., quia revera tunc colorem requisitum exhibent. Adverte 2°. quod pro usu hujusmodi paramentorum attendi debet ad consuetudinem; nam proposito dubio: “ An sacra paramenta revera auro maxima saltem ex parte contexta pro quocumque colore, exceptis violaceo et nigro, inservire possint” S. C. R. die 28 Apr. 1866, respondit: “ Tolerandam esse locorum consuetudinem relate tantum ad paramenta auro contexta.” — Cf. De Herdt, vol. 1, n. 147. — Acia S. Sedis, vol. 4, p. 52. Adverte 3°. responsum S. C. R. 22 Nov. 1901 datum quæsito: “ Utrum Dominica III Adventus et Dominica IV Quadragesimae para­ menta coloris rosacei adhiberi possint non tantum in Missa solemni, sed etiam in Missis privatis et in Officio de Dominica.” S. C. R. respondit: Affirmative. Quær. 5°. Ex quanam materia debeant conflari calix et patena et an necessario debeant consecrari? Resp. Ex præsenti disciplina, calicis saltem cuppa debet esse aurea, vel argentea intus inaurata. In casu vero necessitatis calix ex stanno adhiberi posset. Patena esse debet ex auro vel argento inaurato. At semper debent consecrari sub gravi, quia præceptum versatur circa rem gravem. — Adverte' tamen quod apud nos, uti patet ex facultatibus extra. T. n. 26, poterat simplex sacerdos deputari ab Episcopo ad consecrandum calicem, pate­ nam et etiam altare, dummodo uteretur oleis ab Episcopo bene­ dictis. — Cf. S. Alphons. n. 279. — Gousset, n. 323. Quær. 6°. Quomodo sacra suppellex benedictionem aut conse­ crationem amittat? Resp. § 1. Sacra suppellex benedicta aut consecrata bene­ dictionem aut consecrationem amittit: 1°. Si tales læsiones vel mutationes subierit ut pristinam amiserit formam, et iam ad suos usus non habeatur idonea; 2°. Si ad usus indecoros adhibita vel publicæ venditioni exposita fuerit. § 2. Calix et patena non amittunt consecrationem ob con­ sumptionem vel renovationem auraturae, salva tamen, priore in casu, gravi obligatione rursum ea inaurandi (Can. 1305). « Quær. 7°. Quale peccatum sit celebrare sine ministro? PARS IL CAP. VL—DE REQUISITIS AD MISSAM CELEBRANDAM. 669 Resp. Est mortale juxta omnes. Attamen communiter dicunt Doctores, licitum esse celebrare sine ministro, urgente necessitate ministrandi Viaticum vel, ut alii concedunt, ut populus audiat Missam de præcepto. Verum juxta S. Alphonsum, Card, de Lugo et alios, minor necessitas sufficit ad celebrandum cum ministro qui nesciat respondere. - Præterea in casu necessitatis posset mulier, præsertim Monialis, a longe respondere, non tamen ad altare proprie ministrare porrigendo urceolos, etc. — Cf. S. Alphons. nn. 391 et seq. — Acta S. Sedis, vol. 26, η. 572.1 Quær. 8°. Qualis crux requiratur in altari dum Missa cele­ bratur? Resp. Crux quæ requiritur non debet esse exigua, sed præeminere inter candelabra, ita ut sacerdos et populus facile eam possint intueri. Quod si in altari in quo Missa celebratur, adsit magna imago Crucifixi sive sculpta sive depicta, necessarium non est addere aliam crucem in medio candelabrorum. Item si Missa celebratur in altari ubi SS. Sacramentum publice est expositum, necessaria non est crux, at poterit exponi vel non exponi juxta locorum consuetudinem. In quocumque autem casu eam omittere peccatum veniale non excedit. Imo ait Kenrick: “ In missionibus necessitas facit ut crux adhibeatur non admodum magna.” — Cf. Kenrick, n. 101. Quær. 9°. Utrum, quot et quœnam lumina requirantur? Resp. Mortale est celebrare sine ullo prorsus lumine, excepto unico casu, quando peracta consecratione lumen extinguitur nec aliud haberi potest ; quia tunc urget ratio perficiendi sacrificium. In Missis autem privatis non minus quam duo de­ bent adhiberi, quamvis uno tantum uti grave non sit, nec plus quam duo possunt accendi, nisi celebret Episcopus aut aliqua solemnitas extraordinaria aliud exigat. Semper autem lumina ista debent osse cerea, excepto casu absolutæ necessitatis, ac proinde illicitus est usus candelarum ex stearina. — Imo juxta S. Alphonsum mortale est uti candelis ex sebo, quia hoc inde­ centiam redolet. — Cf. S. Alphons. n. 394. — Acta S. Sedis vol. 3, p. 600. 719. Monitum. — Laudabile sane est et necessarium quain maxime adhærere S. R. C. responsis circa ea quæ ad celebrandum requiruntur, sed cum non eadem sit omnium ratio, discretione opus est. Prudentia pariter opus est in perpendendis necessitatibus quæ apud nos, ruri præsertim, occurrere solent. Neque zelus aut pictas eo usque progredi debent ut 1Cf. Addenda, p. 1135, n. 107. 670 TRACTATUS XIV.—DE EUCHARISTIA. quis videatur omnia velle reformare et Episcopos ipsos docere. Etenim cum sacerdos quidam nuper apud S. R. C. conquestus esset quod “candelæ quæ pro recitanda vel cantanda Missa incenduntur, non sint ex cera nisi pro minima parte, v. gr., quinta vel sexta parte,” — et præterea quod “ albæ ex lino quidem in parte superiore et manicis, sed ex bombicio in tota reliqua et multo certe majore sua parte confectæ essent,” et simul petiisset quid ei esset agendum, etc. S. R. C., dic 8 Martii 1879, respondit “ Orator acquiescat sententiœ sui Episcopi.” — Cf. Acta S. Sedis, vol. 2, p. 644. CAPUT VII DE RUBRICIS IN MISSA D SERVANDIS 720. Dico. Reprobata quavis contraria consuetudine, sacerdos celebrans accurate ac devote servet rubricas suorum ritualium librorum, caveatque ne alias caeremonias aut preces proprio arbitrio adjungat (Can. 818).1 Ratio desumitur tum ex Scripturis quæ magnam poenam com­ minantur illi qui facit opus Domini negligenter, tum ex positiva voluntate Ecclesiæ. — Quare Patres Baltimorenses, postquam dixe­ rint nullum ritum in hoc sacrificio peragendo adhiberi qui inanis citra impietatem existimari possit, addunt : “ Volumus . . . districteque præcipimus ut sacerdotes in hisce Provinciis universi ea omnia quæ in Romano Missali habentur adamussim sequantur.” — Cf. Cone. Plen. Balt. II, n. 357 et seq. QUÆSITA 721. Quær. 1°. An omnes Rubricœ Missæ sint prœceptivœ? Resp. Juxta communem sententiam, omnes Rubricæ, quæ servantur intra Missam, sunt prœceptivœ, cum rem adeo sacram respiciant. Obligant autem sub gravi vel sub levi, pro gravitate vel levitate materiae, ut infra dicetur. Rubricæ vero, quæ ser­ vantur extra Missam, id est, ante vel post Sacrum, habentur communiter ut mere direclivæ, ut, v. gr., orationes pro præparatione Missæ vel gratiarum actione; possunt enim aliæ orationes recitari. Controvertitur tamen quoad orationes quæ ex Rubrica recitandæ sunt dum vestes induuntur; sed cum communi sen­ tentia tenendum est, ait S. Alphonsus, earum omissionem esse venialiter culpabilem. Alii tamen tenent hanc omissionem omni culpa vacare. — Cf. Cone. Plen. Balt. II, n. 358. — De Herdt, vol. 1, n. 2. —S. Alphons. n. 399 et seq. 1 Cf. Addenda, p. 1092, n. 20. PARS II. CAP. VIL—DE RUBRICIS IN MISSA SERVANDIS. 671 Quær. 2°. An sacerdos infirmus celebrare possit, licet non omnes Rubricas servare queat? Resp. Affirm., si paucas et leviores tantum omittat, præ­ sertim si privatim celebret. Imo plures gravis notæ auctores permittunt infirmo celebranti, ut etiam baculo utatur si in­ digeat, etc. — Cf. S. Alphons. n. 402. Quær. 3°. An usus parvi cochlearis pro aqua in calicem in­ fundenda sit omnibus licitus? Resp. S. C. R., proposito dubio, respondit servandam esse Rubricam. Hæc autem formula importat usum parvi cochlearis non esse prohibitum juxta responsum datum Archiep. Baltimorensi, 6 Febr. 1858. — Cf. Acta S. Sedis, vol. 3, pp. 600 et seq. Quær. 4°. An aliquando liceat Missam interrumpere? Resp. Nunquam licet Missam interrumpere essentialiter, ita scilicet ut sacrificium inceptum remaneat truncatum, nisi gravissima seu extrema urgeat necessitas, ut in casu imminentis incendii aut hostis ad necandum irruentis; tunc enim sacerdos, omissa calicis consecratione, posset sumere hostiam jam con­ secratam vel eam secum effugiendo auferre. Quod si utramque consecrationem perfecerit, utramque speciem statim sumat, si possit; vel si non possit, secum auferat in loco vicino citissime sumendam. At licet interrumpere accidentaliier, nempe aliquid interponendo justa de causa ante canonem: 1°. ob concionem post Evangelium, ob preces pro defunctis recitandas, ob proclamationes Bannorum faciendas vel ob processionem excipien­ dam, etc.; 2°. in gratiam turbæ peregrinorum die festo, si secus Missam audire nequeant, et tunc, si oblatio facta non fuerit, sacerdos de novo incipere potest, ut totum Sacrum audiant; 3°. si sacerdos recordetur de aliquo impedimento, v. gr., se non esse jejunum vel in statu gratiæ vel esse irregularem, modo Missa sine scandalo aut nota abrumpi possit. Non licet tamen inter­ rumpere, etiam accidentaliier, incepto canone, et a fortiori, peracta consecratione, nisi gravissima de causa, v. gr., si mori­ bundus baptizari vel absolvi debeat. Alia autem sacramenta ministrare inter consecrationem et communionem non licet, quia non sunt tantæ necessitatis, excepto S. Viatico quod mini­ strari posset moribundo, qui prope esset, ita ut sacerdos vestes sacras exuere non deberet. Sed ad hoc etiam requiritur, ut celebrans altare e conspectu suo non amittat. — Cf. S. Alphons. n. 352 et seq. 372 TRACTATUS XIV.—DE EUCHARISTIA. In Communione prima adolescentium in Missa post sump­ tionem haberi possunt breves sermones, vulgo dicti Fervorini; vel alia quacumque ex causa. Dec. Auth. C. S. R. n. 3009. Quær. 5°. Quid agendum, si sacerdos morbo vel morte cor­ reptus Sacrum perficere nequeat? Resp. Si sacerdos deficiat ante consecrationem, nihil ab alio sacerdote agendum est, quia sacrificium proprie non fuit inceptum. Si vero deficiat post consecrationem etiam unius tantum speciei, tunc alius sacerdos jejunus, si adsit, supplere debet;1 si non adsit jejunus, suppleat alius etiam non jejunus et Sacrum perficiat; quia præceptum de integritate sacrificii procuranda gravius urget. Imo etiam sacerdos irregularis vel excommunicatus supplere deberet. Attamen si statim alius sacerdos inveniri non posset post interjectam unam horam, probabiliter amplius non foret quærendus, quia deesset unio moralis, et proinde non censeretur idem Sacrum. Si autem sacerdos morbo inter celebrandum correptus perficere Sacrum valeat post aliquam interruptionem, melius ipse, quam alius, perficiet, etiamsi jejunus non sit. — Cf. S. Alphons. n. 355. Quær. 6°. Quid sit Tricenarium Gregorianum? ir ii κ mu Resp. Tricenarium Gregorianum seu Missæ Gregorianæ sunt Missæ quæ per triginta continuos dies exemplo Sancti Gregorii Magni pro animabus in Purgatorio liberandis in quovis altari celebrantur. Quoad hoc Tricenarium hæc notentur. Praxis has Missas celebrandi in Ecclesia est approbata. Pia et rationabilis est fiducia qua fideles retinent celebrationem tri­ ginta Missarum uti specialiter efficacem ex beneplacito et ac­ ceptione divinæ misericordiæ ad animæ e Purgatorii pœnis liberationem. S. C. Indui. 15 Mart. 1884. Non valet Tricenarium pro vivis celebrari; nec constat pro eo datam fuisse indulgen­ tiam. S. C. 24 Aug. 1888. Essentialis conditio est ut triginta continuis diebus Missa dicatur pro anima ejus cujus liberatio ex Purgatorio imploratur. Non autem obstat quod ultimis tribus diebus Hebdomadæ Majoris interruptio fiat, modo postea sta­ tim continuo Missæ dicantur. S. C. Ind. 14 Jan. 1889. Non satisfacit sacerdos in casu qui eadem die bis vel ter vel per se (v. gr., Die Natalis Domini) vel per alios, celebrationem réas­ sumât, ita ut triginta dierum spatio Missæ omnes celebrentur. S. Off. 12 Dec. 1913: Sacerdos qui per se nequit celebrare, tenetur alium sibi substituere celebraturum Missam aliquam tricenariam. Non satisfacit “ quis obligationi, si pluribus sacer1 Cf. Addenda, p. 1135, n. 108. PARS II. CAP. VII.—DE RUBRICIS IN MISSA SERVANDIS. 673 dotibus triginta Missas Gregorianas distributas committat eadem dic vel paucorum dierum spatio omnes celebrandas ad dictam intentionem.” Diebus in Tricenario occurentibus, in quibus Missa de Requie a Rubricis permittitur, ipsa legi poter? laudabiliter, pietatis gratia erga defunctum, sed non requiritur ad onus Tricenarii satisfaciendum ut ista Missa de Requ? legatur. S. Off. 12 Dec. 1913. Non requiritur ut Missæ in eodem altari celebrentur. S. C. Indui. 14 Jan. 1889. Quær. 7°. Quonam ritu celebrandum sit sacrificium? Resp. In Missæ celebratione sacerdos, secundum proprium ritum, debet panem azymum vel fermentatum adhibere ubi' cunque Sacrum litet (Can. 816). Quær. 8°. Quanam lingua celebrandum sit sacrificium? Resp. Missæ sacrificium celebrandum est lingua liturgie* sui cuiusque ritus ab Ecclesia probati (Can. 819). TRACTATUS XV Jlc Sacramenta Poenitentiae PARS PRIMA DE ESSENTIA SACRAMENTI PŒNITENTIÆ In pœnitentiæ sacramento, per iudicialem absolutionem a legitimo ministro impertitam, fideli rite disposito remittuntur peccata post baptis­ mum commissa (Can. 870). CAPUT I DE NOTIONIBUg GENERALIBUS PŒNITENTIÆ 722. Poenitentia considerari potest ut virtus simpliciter, et ut sacramentum. Si primo modo consideretur, definitur: Virtus moralis inclinans ad peccati detestationem, quatenus est offensa Dei, et ad propositum efficax in posterum illud vitandi et divines justitiæ satisfaciendi. — Dixi, quatenus est offensa Dei, id est qua­ tenus injuriam Deo infert ejusque in hominem jura lædit; non autem quatenus offendit summam Dei bonitatem ac perfectionem in se spectatam: hoc enim pertinet ad contritionem caritate perfectam. Hinc docent plerique theologi post S. Thomam, poenitentiam, ut peculiaris virtus est, ad justitiam pertinere, qua homo reddit Deo quod suum est. — Cf. S. Thom. 3, q. 85, art. 3. Si autem Poenitentia consideretur ut sacramentum, definitur: Sacramentum novœ legis per modum judicii a Christo institutum, ad peccata post Baptismum commissa homini contrito et confesso per absolutionem sacerdotalem remittenda. — Porro de veritate, necessi­ tate et constitutivis hujus sacramenti tenenda sunt sequentia: I. Poenitentia est verum et proprie dictum novæ legis sacramentum, et vi institutionis divinæ vim habet remittendi omnia peccata post Baptismum commissa. Constat ex Cone. Trid. sess. 14, can. 1, ubi dicitur: “Si quis dixerit, in Catholica Ecclesia Poenitentiam non esse vere et proprie sacramentum pro fidelibus, quoties post Baptismum in peccata labuntur, ipsi Deo reconciliandis, a Christo Domino nostro institutum, ana­ thema sit.” — Cf. De Augustinis, part. 2, Thes. 13, p. 155. 674 PARS I. CAP. L —DE NOTIONIBUS GENERALIBUS PŒNITENTIÆ 675 IL Sacramentum Pœnitentiæ est necessarium necessitate medii in re vel, si nequeat in re suscipi, in voto saltern implicito, ad remittenda peccata mortalia post Baptismum commissa. Constat ex Cone. Trid. quod sess. 14, hæc duo declaravit, nempe cap. 2: “Est autem hoc sacramentum Pœnitentiæ lapsis post Baptismum ad salutem necessarium, ut nondum regeneratis ipse Baptismus”; et cap. 4: “Docet S. Synodus, etsi contriti­ onem aliquando caritate perfectam esse contingat, hominemque Deo reconciliare priusquam hoc sacramentum [Pœnitentiæ] actu suscipiatur; ipsam nihilominus reconciliationem ipsi contritioni, sine sacramenti voto, quod in illa includitur, non esse adseribendam.” — Cf. De Augustinis, part. 2, Thes. 26, • p. 197. III. Partes sacramenti Pœnitentiæ sunt contritio, confessio, absolutio et satisfactio. Sacramentum enim Pœnitentiæ fuit in­ stitutum per modum judicii reconciliati vi: hæc autem judicialis reconciliatio sita est essentialiter, ex parte pœnitentis, in dolorosa peccatorum accusatione, id est, in contritione et confessione; ex parte sacerdotis vices Christi gerentis, in eorumdem pec­ catorum remissione per absolutionem; perficitur vero ac com­ pletur satisfactione, qua temporalis etiam pœnæ reatus tollitur. Satisfactio igitur, quatenus adimplenda, est tantum pars integralis hujus sacramenti; quia effectus primarius, nempe gratia et remissio peccatorum quoad culpam et pœnam æternam, sine satisfactione haberi potest. — Cf. De Augustinis, part. 2, Thes. 18, p. 227. QUÆSITA 723. Quær. 1°. Quandonam sacramentum Pœnitentiæ fuerit institutum? Resp. Fuit institutum quando Christus post suam Resur­ rectionem insufflavit in discipulos suos dicens: “Accipite Spiri­ tum Sanctum; quorum remiseritis peccata, remittuntur eis,” etc. Tunc enim, ut declarat Cone. Trid. sess. 14, cap. 1, contulit eis potestatem judiciariam, quam ante Passionem tantum promise­ rat. Unde Patres Tridentini dicunt, istud sacramentum fuisse institutum praecipue post Resurrectionem. Quær. 2°. An vel quatenus conveniant judicium sacramentale et forense? Resp. Partim conveniunt et partim differunt, ut patet ex utriusque forma. Potissima vero differentia duplex est, una quoad modum et altera quoad effectum: quoad modum quidem, G76 TRACTATUS XV.— DE SACRAMENTO PŒNITENTIÆ. quia in judicio sacramentali res tota secreto peragitur, ac proinde pœnitens ipse est reus, accusator et testis, secus ac in judicio forensi: quoad effectum autem, quia judicia forensia tendunt ad reum puniendum, ac proinde sunt per se vindicativa; judicium autem sacramentale tendit ad absolvendum sive ad peccatorem cum Deo reconciliandum. — Cf. Lehmkuhl, n. 255, not. 11. CAPUT II DE MATERIA SACRAMENTI PŒNITENTIÆ 724. Dico 1°. Sicut in ceteris sacramentis, ita in sacramento Pœnitentiæ, duplex est materia, alia remota, alia vero proxima. Materia remota sunt omnia peccata post Baptismum commissa; quæ dicuntur materia circa quam, quia circa illa destruenda ver­ satur absolutio. Est autem vel necessaria vel mere sufficiens et libera. Materia remota necessaria sunt omnia peccata mortalia post Baptismum commissa, nec unquam vi clavium adhuc directe remissa; quia ex præcepto divino hujusmodi peccata clavibus subjicienda sunt. Materia autem sufficiens et libera, sunt omnia peccata venialia nondum accusata atque, ut inferius dicetur, mortalia etiam et venialia clavibus jam rite subjecta. — Dicitur sufficiens, quia quælibet peccata etiam minima objectum veniæ sacramentalis esse possunt. — Dicitur autem libera, quia nullum est præceptum ea clavibus subjiciendi. De his constat ex perpetua praxi et traditione Ecclesiæ, necnon ex doctrina Cone. Trid. sess. 14, cap. 5. Dico 2°. Materia proxima sacramenti Pœnitentiæ sunt tres actus pœnitentis, scilicet contritio, confessio et satisfactio, quæ dicuntur quasi materia hujus sacramenti, quia sunt instar materiae sensibilis, quæ in aliis sacramentis formæ subjicitur; per hos enim actus peccata proponuntur verbis formæ destruenda. Con­ stat præsertim ex Cone. Trid. sess. 14, can. 4. — Cf. De Augus­ tinis, part. 2, Thes. 18, p. 227. QUÆSITA 725. Quær. 1°. An sint materia sufficiens sacramenti Pœnitentiœ peccata jam rite confessa et per absolutionem remissa? Resp. Affirm., et ratio est, quia peccatum, licet remissum, est semper peccatum commissum; Christus autem indefinite omne peccatum subjecit clavium potestati: et præterea sacra­ mento tribuere debuit, ut efficaciam haberet in ea omnia ad quæ virtus pœnitentiæ se extendit; ergo, sicut ejusdem peccati PARS I. CAP. IL— DE MATERIA SACRAMENTI PŒNITENTIÆ. 677 contritio et confessio potest cum fructu repeti, ita et absolutio. Nec obstat, quod tunc sacramentum peccatum hoc non deleat : nam sufficit ut habeat effectum in actu primo, nempe ut præbeat gratiam deletivam peccati, quamvis per accidens in actu secundo peccatum non deleat. — Cf. S. Alphons. n. 427. — De Augus­ tinis, part. 2, art. 6, p. 221. Quær. 2°. An adultus baptizandus sub conditione in dubio Baptismi praecedentis, peccata jam accusata confiteri debeat? Resp. Neg., et ratio est, quia illa peccata jam remissa sunt per sacramentum Pœnitentiæ, si validus fuit prior Baptismus; si autem non fuit validus, non sunt materia con­ fessionis et per secundum Baptismum remittentur. — Cf.Reuter, n. 118. Quær. 3°. An adultus profatus accusare debeat peccata non­ dum· confessa, seu ab ultima confessione commissa? Resp. Controversum olim fuit ut videre est ex theologorum, v. gr., Lacroix, lib. 6, part. 1, η. 323; et Billuart, de Baptismo, diss. 1, art. 5, oppositis sententiis. Nam posita probabili prioris Baptismi invalidi tate, peccata subsequent ia probabiliter non sunt materia capax sacramenti Pœnitentiæ; ergo etiam pro­ babiliter non sunt clavibus subjicienda; obligatio enim confi­ tendi peccata sequi non potest nisi consequenter ad Baptismum rite collatum. — Verum ad praxim quod attinet, et restringendo quæstionem ad haereticos neo-conversos omnino standum est decreto 242 Cone. Plen. Balt. II, quod ita se habet: “In con­ versis ab hæresi ad fidem excipiendis, volumus ut adamussim servetur modus ille qui in Forma a Sacr. Congr. S. Officii, die 20 Julii, an. 1859, tradita habetur.” Hoc idem repetunt et confirmant Patres Cone. Plen. III, ubi n. 122, ita statuitur: “Facta investigatione, recipiendus erit neo-conversus juxta modum descriptum in Instructione S. Officii anni 1859.” — Porro modus iste de quo utrumque Concilium loquitur ita exponi­ tur a Cong. S. 0.: “Si Baptismus sit sub conditione iterandus, hoc ordine procedendum erit: 1°. abjuratio seu fidei profes­ sio; 2°. Baptismus conditionatus; 3°. confessio sacramentalis cum absolutione conditionata.” — Ergo quotiescumque recipi­ untur in veram Ecclesiam hæretici conditionate rebaptizandi, de quibus tantum hic potest esse quæstio, liberum non est nostris missionariis eos eximere ab obligatione confessionis sacra­ mentalis; hanc autem debere esse integram eruitur ex eo quod, tum apud fideles tum apud theologos et decreta Conciliorum, obligatio confessionis semper secum fert integritatem. — Istis 678 TRACTATUS XV. —DE SACRAMENTO PŒNITENTIÆ. accedit tum praxis universalis nostrorum missionariorum, tum responsio quam S. C. Inquis, die 17 Dec. 1868, dedit Episcopis Angliæ, et quam Gard. Barnabo Præfectus S. C. de Prop. Fide, in litteris ad Archiep. Quebecensem datis die 12 Julii 1869, testatus est “continere legem generalem.” Adverte tamen, casum alicujus catholici, qui sub conditione esset rebaptizandus, propterea quod prudenter dubitatur de validitate praecedentis Baptismi, non esse solvendum eodem modo, quia rationes datæ nequeunt ad ipsum extendi, et ideo in praecedenti solutione quæstio restricta fuit ad hœrcticos neo-conversos. Quare hujusmodi catholicus neque ad generalem confessionem totius vitæ obligari posset, neque ad ea peccata confitenda quæ ab ultima confessione commisit. Quær. 4°. Quandonam facienda sit confessio a neo-conversis, ante vel post Baptismum conditionatum? Resp. Juxta Instructionem C. S. Officii nuper citatam, hoc ordine erit procedendum: “(A) Abjuratio seu fidei professio, (2?) Baptismus conditionatus, (C) Confessio sacramentalis cum absolutione conditionata.” Verum sicut non videtur esse contra spiritum prædictæ Instruc­ tionis praxis eorum sacerdotum, qui confessionem proprie dictam seu accusationem peccatorum audiunt vel ante vel post receptam abjurationem, deinde conferunt Baptismum conditionatum, et de­ mum impertiuntur absolutionem, ita praxis eorum qui, justa occur­ rente causa, confessionem et absolutionem differunt ad paucos dies, non videtur esse absona a verbis ipsis Instructionis. Quær. 5°. An peccatum accusatum tantum in genere, sit materia sufficiens ad confessionis validitatem vel liceitatein; v. gr., si quis dicat: — peccavi, — vel, — me accuso de omnibus peccatis meis? Resp. In casu necessitatis, seu quando pœnitens, v. gr., moribundus nullum peccatum in specie accusare potest, talis confessio est certo valida et licita; tum quia ad impossibile nemo tenetur, tum quia ita fert communissima sententia theo­ logorum, et sensus fidelium. Verum extra casum necessitatis dicendum est, talem confessionem esse probabilius validam, si materia necessaria deficiat. Ratio est, quia plus non exigitur neque vi judicii sacramentalis naturæ, cum eadem hæc esse debeat extra necessitatem et in casu necessitatis, neque vi præcepti integritatis quod urget tunc solum cum peccata gravia PARS I. CAP. II, —DE MATERIA SACRAMENTI PŒNITENTIÆ. 679 habentur. At plures theologi dubitant de validitate hujusmodi accusationis, quia natura hujus sacramenti, quod est ad modum judicii, exigit materiam determinatam; ille autem qui solum dicit se esse peccatorem nihil determinati submittit clavibus. Exinde sequitur hujusmodi confessionem esse certo illicitam extra casum necessitatis, quia stante probabilitate non sper­ nenda hujus rationis, qui eam perageret, exponeret sacramen­ tum periculo nullitatis absque justa causa. Adde hunc modum confitendi adversari praxi Ecclesiæ, et causam præbere multis incommodis; nam pœnitentes carerent monitis, consiliis et directione confessarii, et minus ad contritionem excitarentur; nec confessarius judicium ferre posset de materia sufficienti clavibus subjecta. Pœnitens enim dicens accuso me de peccatis meis, non raro meras imperfectiones in mente haberet. In re­ gionibus longinquis catholicus multis annis inconfessus signis dumtaxat ob i di ornatis defectum petens absolutionem, possitne absolvi absque ope interpretis? Resp. S. Off. 28 Feb. 1633: “ Non esse opus interpretis in casu proposito, sicut etiam posse et debere absolutionem peccatorum impertiri exhibenti signa quæ potest . . . dummodo sufficiant ad exprimendum aliquod pec­ catum in specie. In casu vero quo quis conatur quantum potest exhibere signa peccatorum in specie nequeat autem omnino intelligi, absolvi posse per solam manifestationem in genere.'’ Collée. S. S. ad usum Oper. Apost. Soc. Miss. n. 476. — Cf Suarez, disp. 23, sect. 1. — Lugo, disp. 17, n. 8. — Lacroix, lib. 6, part. 2, η. 620. — Nouvelle Revue Théol. vol. 1, p. 67. — Lehmkuhl, nn. 264 et seq.—Amer. Eccl. Review, vol. 13, p. 241. Quær. 6°. An, pænitente materiam sufficientem dubiam tantum prœbente, confessarius teneatur exquirere certam de vita praeterita, ut eum absolvere possit? Resp. Affirm., si velit absolvere, quia secus sacramentum periculo nullitatis exponeretur; nisi tamen casus occurrat, in quo pœnitens conditionate absolvi possit, ut inferius dicetur. Secus autem esset respondendum si nolit absolvere, sed tantum benedictionem impertire. Hoc autem posse fieri nemo dubitat, siquidem hujusmodi pœnitens jus non habet ad absolutionem. Quær. 7°. An sit necessario absolvendus pœnitens qui non affert materiam necessariam, sed tamen certo sufficientem? Resp. Affirm., et quidem ex justitia, supposito tamen quod sit rite dispositus, et nulla adsit extrinseca ratio quæ suadeat absolutionem non esse impertiendam. Neque dicas talem 680 TRACTATUS XV. —DE SACRAMENTO PŒNITENTLE. pœnitentem non pati magnum incommodum, quia jam est in statu gratiæ; nam recusando absolutionem ilium privas gratiæ sanctificantis augmento, et ingenti illo coelestium donorum cumulo, quæ fructus sunt hujus sacramenti rite suscepti.—Cf. Lacroix, lib. 6, part. 2, η. 1885. — Baller, not. (a) p. 297. 726. Resolves. — 1°. Materia sufficiens et licita confessionis sunt venialia, aut mortalia alias confessa, secundum speciem suam etiam genericam, v. gr., accuso me de peccatis praeteritis contra castitatem, caritatem, etc., præscindendo a numero et a cir­ cumstantiis quibuslibet. — Ratio est, quia sic habetur confessio peccati et quidem determinati, saltem unius in specie; nec est obligatio addendi numerum venialium, vel mortalium jam remissorum. 2°. Si quis de nullo peccato se accuset in particulari, et dicat, v. gr., nihil scio, nisi quod sæpe debui peccare sicut ceteri homines, examinetur ut pueri examinari solent. Si nihil ab ultima con­ fessione elici possit, interrogetur de vita præterita, juxta statum et conditionem suam. Item cum mulierculis, devotulis et aliis ejusmodi, qui nonnisi confuse et de valde levibus confitentur, curandum est, ut culpam aliquam de vita præterita aut in specie aut saltem in genere addant. Quod si, factis opportunis inter­ rogationibus, nihil determinati possibile sit extundere, et tamen urgeat tempus præ multitudine pcenitentium, videtur adesse mo­ ralis necessitas, quæ sufficiat ad absolutionem dandam saltem sub conditione. 3°. Ad majorem securitatem et certiorem percipiendum fruc­ tum, suadendum est pœnitentibus, ut præter peccata dubia aut etiam levia quotidiana, semper ex jam confessis subnectant saltem generice aliud certum peccatum, de quo vehementius doleant, ne forte sacramentum periculo frustrationis exponatur. 4°. Monendi vero sunt poenitentes, qui praedictam praxim servant, ne tantum ex quadam consuetudine peccatum vitæ præteritæ clavibus iterum subjiciant, præsertim si peccatum illud leve sit; quia subest timor, ne non satis doleant, et proinde scopum prospiciendi validitati et fructui sacramenti non attingant. 5°. Sufficit juxta omnes confessio in genere, si confessarius plane agnoscat aliunde pœnitentem, v. gr., ex recenti confessione totius vitæ, etc., et sciat, illum accusare se velle de peccatis jam sibi notis; tunc enim satis erit dicere: — me accuso de omnibus peccatis meis jam tibi notis; vel simpliciter: de omnibus peccatis vitæ præteritæ. PARS I. CAI’. III.—DE FORMA SACRAMENTI PŒNITENTIÆ. 681 CAPUT III DE FORMA SACRAMENTI PŒNITENTIÆ 727. Dico. Forma sacramenti Pœnitentiæ duplex distinguitur: alia essentialis, et alia praeceptiva seu rubricalis. Prima consistit in verbis: Te absolvo a peccatis tuis; ut constat ex Cone. Trid. sess. 14, cap. 3, ubi dicitur: 11 Docet sancta Synodus, sacramenti Pœnitentiæ formam, in qua præcipue ipsius vis sita est, in illis Ministri verbis positam esse: Ego te absolvo, etc.: quibus quidem, de Ecclesiæ sanctae more, preces quædam laudabiliter adjun­ guntur.” — Forma autem rubricalis consistit in iis precibus quæ antecedunt vel subsequuntur formam essentialem, et ita habetur in Rituali Romano: Misereatur tui omnipotens Deus et, dimissis peccatis tuis, per­ ducat te ad vitam æter nam. Arnen. Indulgentiam, absolutionem et remissionem peccatorum tuorum tribuat tibi omnipotens et misericors Dominus. Arnen. Dominus noster J. C. te absolvat, et ego auctoritate ipsius te absolvo ab omni vinculo excommunicationis, suspensionis et inter­ dicti, in quantum possum et tu indiges. Deinde ego te absolvo a peccatis tuis in nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti. A men. Passio Domini nostri J. C., merita B. M. Virginis et omnium Sanctorum, quidquid boni feceris, et mali sustinueris, sint tibi in remissionem peccatorum, augmentum gratiæ et prœmium vitæ ætcrnæ. Amen. Adverte tamen 1°. manum esse elevandam a verbo Indulgentiam usque ad verba Passio Domini; 2°. faciendum esse signum crucis in pœnitentem dum dicitur: In nomine Patris, etc.; 3°. verbum suspensionis omitti debere si pœnitens sit laicus; 4°. verbum deinde esse pronuntiandum, nam in recenti typica editione Ritualis Romani invenitur scriptum ceu pars textus. Adverte 2°. esse piam consuetudinem, quæ tamen nullo modo obligat, ut confessarius ante confessionem, dum benedicit pcenitentein, dicat: “Dominus sit in corde tuo et in labiis tuis, ut rite confitearis omnia peccata tua,” vel similem aliquam orationem. QUÆSITA 728. Quær. 1°. An aliquid omitti possit de forma rubricati, et quandonam? Resp. Etsi preces, ab Ecclesia formulae absolutoriae adiunctae, ad ipsam absolutionem obtinendam non sint necessariae, nihi­ lominus, nisi iusta de causa, ne omittantur (Can. 885). 682 TRACTATUS XV—DE SACRAMENTO PŒNITENTIÆ. Sed, cum juxta sententiam probabilem Passio elevet bona opera pœnitentis ad meritum satisfactionis sacrainentalis, con­ venit ut quam rarissime omittatur. Verba autem Dominus noster, etc., non videntur posse omitti sine culpa veniali, nisi necessitas urgeat. — Cf. Rit. Rom. § Absolutionis forma. — 0’Kane, nn. 981 et seq. Quær. 2°. An necessaria sit elevatio manus et formatio signi crucis in absolutione impertienda? Resp. Certum est non requiri ad validitatem sacramenti, quia nec ad materiam pertinet nec ad formam. Constat ex Cone. Flor, et Trid. necnon ex theologorum, saltem post Cone. Trid., unanimi consensu. Nec requiritur sub mortali ad liceilatem juxta communem sententiam, contra paucos; quia est tantum Rubrica, quæ gravis non videtur. Imo plures graves auctores asserunt, hoc omitti posse sine peccato; sic Busembaum relatus et implicite approbatus a S. Alphonso. Quidquid sit, saltem omitti potest sine peccato elevatio manus, dum recitantur preces quæ absolutionem formalem praecedunt. — Cf. S. Alphons. n. 425. — 0’Kane, nn. 982 et 983. Quær. 3°. An stola et superpelliceum requirantur in admini­ strations sacramenti Pœnitentiœ? C ” - ,* * Resp. Hac super re ita loquuntur Patres Baltimorenses: “ Ad tribunal sacrum accedens confessarius superpelliceo et stola violacea, ad praescriptum Ritualis Romani, sit indutus.” Porro praescriptum Ritualis Romani ita se habet: “Super­ pelliceo et stola violacei coloris utatur [sacerdos], prout tempus, vel locorum feret consuetudo.’’ In praxi igitur attendendum est ad consuetudinem, ad particularia cujusque dioecesis statuta, et ad privilegia quibus aliquæ familiae Regularium hac in re gaudent.—Cf. Cone. Plen. Ball. II, n. 213. — Baruffaldi, de Sacr. Pœnit. tit. 18, η. 21. — Acta S. Sedis, vol. 4, p. 62, n. 111. Quær. 4°. An omnia verba formœ essentialis: Te absolvo a peccatis tuis, sint essentialia? Resp. Neg., nam probabiliter docetur verbum te posse omitti, quia sufficienter continetur in verbo tuis, et probabilius adhuc totum comma a peccatis luis, quia duo illa verba te absolvo continent totum effectum sacramenti. Verum, practice loquendo, oportet integram formam essentialem proferre, tum quia praecipitur, tum quia extra casum necessitatis, qui hac in re vix fingi posset, non licet uti probabilitatibus in iis quæ ad PARS I. CAP. III.—DE FORMA SACRAMENTI PŒNITENTIÆ. 683 validitatem sacramenti pertinent. — Cf. S. Alphons. n. 430. — Lugo, disp. 13, n. 26. — 0’Kane, n. 984. Quær. 5°. An sacerdos possit valide plures absolvere unica forma, dicens: Ego vos absolvo a peccatis vestris? Resp. Affirm., quia omnia requisita ad validitatem reperiuntur. Imo licite quoque id fieri potest in casu necessitatis, v. gr., in naufragio, ante praelium, vel in ipso prælio, etc.; essetque talis absolutio multiplex, non quidem formaliter, sed virtualiter et œquivalenter, et essent tot sacramenta, quot homines forent, qui per aliqualem confessionem et sufficientem dolorem essent dispositi. — Cf. Lacroix, n. 645.1 Qu/ER. 6°. Quœnam praesentia pœnitentis reputatur moralis in ordine ad absolutionem? Resp. Illa sola, quæ efficit ut verba absolvo te, juxta com­ munem hominum aestimationem, censeantur cadere in pœnitentem: quod quidem certo tunc verificatur, cum confessarius et pœnitens non magis unus ab alio distarent, quam si duo homines communi voce colloqui possent et solerent. Multi theologi, hanc distantiam magis determinantes, eam extendunt ad 20 passus, præsertim si pœnitens non sit extra aspectum con­ fessarii. — Urgente vero necessitate, pœnitens absolvi potest et debet quoties aliquo sensu percipitur. Hinc 1 °, absolvendus est ille qui videtur e tecto ruere, in flumen cadere, in mare sub­ mergi, saltem si non procul a confessario distet; 2°. si confes­ sarius ob periculum infectionis, aut ob aliam causam, non possit cubiculum infirmi ingredi, illum e janua absolvere debet; 3°. si pœnitens recederet a confessario non adhuc absolutus, se absolutum existimans, absolvendus esset, si parum distans aspiceretur, aut certo sciretur adesse intra vicinam turbam; re­ vocandus tamen foret, si commode fieri posset. — Cf. S. Alphons. n. 429. Quær. 7°. Quid dicendum de absolutione data, adhibito novo illo instrumento, quod vulgo dicunt telephone? Resp. Extra casum necessitatis est certo et graviter illicitum confessario tali instrumento uti, quia certo exponeretur sacra­ mentum periculo nullitatis, et quia nova praxis induceretur in administrationc sacramentorum, eaque fraudibus obnoxia.— Utrum autem in casu extremæ necessitatis possit tolerari usus talis instrumenti, difficile est decernere, et quæstio digna est quæ ad Sedem Apostolicam deferatur. — Attamen ut quid mihi videtur dicam, non apparet cur damnandus sit sacerdos qui per 1 Cf. Addenda, p. 1136, n. 109. 684 TRACTATUS XV. —DE SACRAMENTO PŒNITENTLE. telephonium conditionate absolveret pœnitentem aliquem, postquam ab hoc cognoverit se esse subito gravissimoque morbo correptum, de peccatis suis maxime dolere, et ad instrumentum aures applicuisse absolutionem expectaturum. Etenim prae­ sentia moralis et nexus inter materiam et formam in unoquoque sacramento requiruntur utique, sed diverso gradu et modo pro diversitate uniuscujusque ritus. Quoniam autem sacramentum Pœnitentiæ est institutum ad instar judicii forensis ad quod sufficit illa præsentia, vi cujus judex et reus possint simul colloqui, non videtur in casu proposito absolutionem esse certo invalidam, siquidem pœnitens et sacerdos possunt dici vero sensu esse colloquentes. — Cf. Irish Ecclesiastical Record, Feb., Mar. et Apr. 1883; et Jun. et Jul. 1885. Quær. 8°. Quid dicendum de absolutione conditionata? Resp. Certum est validam esse in omni casu absolutionem sub conditione de pressenti vel præterito impertitam, modo adsint alia requisita ad sacramenti validitatem: conditio enim nullo modo mutat sensum formæ sacramentalis, quam nullatenus afficit; sed afficit tantum voluntatem confessarii, qui non in­ tendit absolvere nisi impleatur apposita conditio: hac autem impleta, forma evadit absoluta; et proinde nihil reperitur, quod ejus validitati officere possit. Certum pariter est, absolutionem conditionatam esse quandoque licitam; si enim valida sit, etiam licita esse debet, urgente necessitate. Rejicienda autem est, ut plane laxa, doctrina nonnullorum, 747. Quær. 1°. An necessario accusandæ sint circumstanliœ notabiliter aggravantes malitiam peccatorum mortalium intra eamdem speciem? Resp. Neg., communius et probabilius. Ratio est, quia Cone. Tricl. loquitur tantum de circumstantiis, quæ peccati speciem mutant, ac proinde videtur excludere obligationem con­ fitendi alias circumstantias. Adde quod secus tum poenitentes tum confessarii inter angustias semper fluctuarent, cum difficile sit distinguere, quænam sint circumstantiæ notabiliter aggra­ vantes; nulla enim regula, plerumque saltem, assignari potest, ex qua dignoscantur, v. gr., pro duratione, intensitate, modo, etc. Præterea rationes quibus sententia affirmans innititur facile diluuntur. — Cf. S. Alphons. n. 467. — Baller, not. (d) p. 372; et notas (a) et (b) p. 373. Ceterum in praxi solent fideles, ordinarie loquendo, nota­ biliores circumstantias declarare; quo quidem sicut ad majorem conscientiæ pacem, sic etiam ad uberiorem fructum percipien­ dum confert, tum ratione humilitatis in ipsa confessione tum ratione directionis, quam congruentiorem recipiunt. — Verum si sermo sit de circumstantiis peccatorum contra sextum præ­ ceptum, non solum de ipsis inquirendum non est, sed nec per­ mittendum quidem ut exponantur, propter periculum quod tum confessarius tum pœnitens pati possent in lutulenta hac materia versanda. Imo monent communiter Doctores, periculum istud interdum exigere posse, ut etiam speciei inquirendae parcatur. — Cf. Baller, not. (c) p. 373. Quær. 2°. An necessario accusanda sit circumstantia con­ suetudinis peccati? Resp. Neg., probabilius, sive sub hoc nomine intelligatur habitus malus, sive intelligatur simplex iteratio ejusdem pec­ cati: consuetudo enim sumpta pro habitu ex malis actibus repetitis inducto, quamvis sit vitium, per se tamen non est peccatum: consuetudo vero sumpta pro iteratione ejusdem PARS II. CAP. II.—DE PECCATORUM CONFESSIONE. 705 peccati jam alias declarati non facit ut peccatum iterum admis­ sum, atque hic et nunc confitendum, sit vel gravius ex parte objecti vel diversum in sua specie. — Excipe tamen si confessarius interroget, ut constat ex prop. 58 ab Innoc. XI damnata, quæ sic legitur: “ Non tenemur confessario interroganti fateri peccati alicujus consuetudinem.” Quær. 3°. An declaranda sit circumstantia gradus incestus patrati cum consanguineis vel affinibus? Resp. Declaranda sane est, ut per se patet et communius docent theologi, circumstantia conjunctionis in primo gradu lineæ rectæ sive ratione consanguinitatis sive ratione affinitatis, scilicet inter patrem et filiam, matrem et filium, socerum et nurum, socrum et generum vel novercam et privignum, vitricum et privignam, sed non est necessario declaranda origo istius incestus, num scilicet proveniat ex affinitate, an ex consanguini­ tate, neque circumstantia aliorum graduum, incluso etiam primo gradu in linea collaterali. — Cf. S. Alphons. nn. 469 et 470; et Horn. Ap. tract. 9, nn. 17 et 18. Quær. 4°. An necessario accusanda sit circumstantia dignitatis vel officii personœ, v. gr., si peccans sit superior, magistratus, sacer­ dos, etc., vel medicus, confessorius, etc., vel circumstantia temporis sacri? Resp. Neg., ad omnia, seclusa ratione scandali vel obliga­ tionis omnino particularis aut doli et vis ex parte medici: item seclusa ex parte confessarii quacumque relatione peccati ad confessionem. Ratio est, quia omnes dictæ circumstanti® ad summum aggravant peccatum, at non mutant ipsius speciem. — Cf. S. Alphons. de tertio prœc. Decal, η. 273; et de sexto prœc. Decal, n. 451. — Lugo, disp. 16, nn. 359, 451 et 520. Quær. 5°. An satisfaciat integritati confessionis, qui peccatum recens accusat tanquam olim commissum? Resp. Affirm., per se, quia temporis circumstantia minime ad confessionem pertinet. Hinc obligationi confessionis satis­ facit pœnitens, qui nova peccata cum antiquis immiscet vel qui confessionem generalem instituens, non discernit ab aliis pec­ cata mortalia ab ultima confessione patrata, licet id de industria faciat ad tegendum tempus quo peccata commisit. Attamen explicare debet, an ratione temporis, quo peccatum admisit, adhuc subjiciatur reservationi vel censurae, aut vi alicujus cir­ cumstantiae, v. gr., voti aut matrimonii peccatum ipsum sit 706 TRACTATUS XV.—DE SACRAMENTO PŒNITENTIÆ. diversum. Si vero pœnitens mentiatur circa tempus, v. gr., si neget se peccasse hodie, et declaret peccatum velut alio tempore determinato et remoto commissum, communius putant Doctores, illum obligationi suæ non satisfacere. Ratio est, quia actus quem posuit pœnitens hodie, non est actus positus anno præterito. Hinc dupliciter mentitur, scilicet celando peccatum hodie patratum, et accusando peccatum tanquam alio tempore admissum. Non desunt tamen theologi, qui probabiliter, ut videtur, putant hoc mendacium leve esse, et eorum sententia nobis arridet. — Cf. Lugo, disp. 16, nn. 53 et seq. — Tamburini, Method, conf. lib. 2, cap. 1. — Baller, not. (a) et (b) p. 376. Quær. 6°. An pœnitens declarare debeat diversas personas, cum quibus peccavit? Resp. Neg., per se, quia sufficit ut declaretur numerus peccatorum et eorum species; peccata autem non ideo mutant speciem, quod cum pluribus patrata fuerint. Hinc qui forni­ catus est cum tribus diversis vel ter cum eadem, satisfacit dicendo se ter fornicatum esse; nec tenetur sponte dicere, num complex unica fuerit an plures, num fuerint meretrices an aliæ. Attamen si confessarius de hoc interroget, pœnitens respondere tenetur, quia expedit ut confessarius sciat, utrum forte adsit proxima peccandi occasio, ut pronum est, si cum eadem persona pluries peccatum fuerit. — Cf. Bonae, disp. 5, q. 5, sect. 2, punct. 2, § diff. 3, n. 14. — Tamburini, in Dec. lib. 7, cap. 7. — Lacroix, η. 1040. Quær. 7°. An sacerdos vel religiosus peccans contra castitatem conditionem suam aperire debeat, vel sola?n voti castitatis circum­ stantiam? Resp. Controvertitur, sed probabiliter dicendum est suffi­ cere, si uterque circumstantiam voti manifestet, quia species obligationis non videtur mutari per specialem conditionem sive sacerdotis sive religiosi. — Cf. Lugo, disp. 16, n. 149. Quær. 8°. An declaranda sit propinquitas personarum in peccatis odii? Resp. Affirm., si agatur de propinquitate propiori, ob strictum virtutis pietatis vinculum. Hinc declarandum est odium grave in parentes, filios, avos, nepotes, affines in primo gradu, in patrinos, in filiolos, in conjugem et in fratres: secus vero si agatur de propinquitate remota, inter ceteros nempe consanguineos aut affines. — Cf. Lugo, disp. 16, nn. 303 et seq. PARS II. CAP. IL—DE PECCATORUM CONFESSIONE. 707 Punctum iv De peccatis oblitis 748. Dico. Peccata mortalia ex oblivione inculpabili omissa accusari debent, si in pcenitentis memoriam redeunt. Ratio est, quia ex praecepto divino omnia peccata mortalia post Baptis­ mum commissa in confessione sacramentali declaranda sunt; nec præsens oblivio a tanta obligatione excusare etiam in posterum potest. Constat etiam ex prop. 11 ab Alex. VII damnata, quae sic se habet: “ Peccata in confessione omissa, seu oblita ob instans periculum vitæ aut ob aliam causam, non tenemur in sequenti confessione exprimere.” QUÆSITA 749. Quær. 1°. An peccata, ex oblivione aut alia justa causa omissa, quamprimum accusanda sint? Resp. Neg., probabilius; nam hujusmodi obligatio moraliter accipienda est, cum præsertim hæc peccata jam deleta sint, nec proinde adsit periculum animæ in mora. Imo juxta plures graves theologos pœnitens differre probabiliter potest confes­ sionem horum peccatorum, donec vi alterius obligationis iterum confiteri teneatur, ac proinde ad varios menses et etiam ad tempus annuæ confessionis, differre eam posset. — Attamen nulla alia confessio, iis omissis, interponi potest. Ratio est, quia ad integritatem confessionis pertinet declarare in actuali accusa­ tione omnia peccata mortalia nondum accusata, quæ memorise occurrunt seu quorum habetur conscientia, ut loquitur Cone. Trid. Atqui, ut ait Suarezius, “ea peccata sunt in præsenti conscientia, quæ, commissa post Baptismum, per aliam confes­ sionem non sunt rite clavibus subjecta.” Ergo. — Cf. Suarez, disp. 22, sect. 1, n. 1. — Bonae, disp. 5, q. 5, sect. 2, punct. 4, n. 32. Quær. 2°. An 7iecessario absolvi debeat iterum pœnitens accu­ sans peccatum grave in prœcedente confessione ex oblivione aut alia legitima causa omissum, et jam indirecte remissum? Resp. Affirm., cum sententia communissima. Ratio est, quia omnia peccata mortalia ex institutione Christi sunt clavibus subjicienda, ut directe remittantur. Licet enim jam remissa sint, non tamen vi sacramenti seu vi absolutionis remissa sunt, sed tantum vi gratiæ per sacramentum infusæ et concomitanter 708 TRACTATUS XV.—DE SACRAMENTO PŒNITENTIÆ. cum aliis peccatis. Et quamvis, absolute loquendo, confessarius omittere posset absolutionem cum pœnitentibus, qui ad eumdem confessarium redire solent; siquidem isti in alia confes­ sione directe absolverentur; melius est tamen omnibus abso­ lutionem impertiri, quando facile fieri potest, ad pœnitentis solatium et animi tranquillitatem, necnon ob fructum ex sacra­ mento percipiendum. Adde periculum, ne pœnitens eumdem confessarium amplius adire non possit, — Cf. Sporer, n. 627. § II. — De causis ab integritate excusantibus Punctum i De causis ab integritate excusantibus in genere 750. Dico. Difficultas ipsi confessioni intrinseca, quantumvis gravis ea sit, nunquam ab integritate confessionis excusat; excusat tamen, seu potius obligationem suspendit, gravis difficultas extrinseca, scilicet impotentia aliqua moralis et a fortiori im­ potentia physica. Ratio primi est, quia cum confessio sit de natura sua et essentialiter laboriosa, si difficultas quæcumque ipsi in­ trinseca, v. gr., magna repugnantia aut verecundia, ab integritate excusaret, plerumque fideles excusarentur ab accusandis mor­ talibus, et proinde magna ex parte rueret institutio sacramenti Pœnitentiæ. Ratio autem secundi desumitur ex generali principio, quod ea quæ sunt ex positiva institutione non obligant cum gravis­ simo incommodo, quoties istud extrinsecum est et per accidens illis conjungitur. — Requiritur tamen 1°. ut ea tantum peccata omittantur quæ declarari nequeunt; 2°. ut non possit inveniri alius confessarius, quo habito, cessaret illud incommodum extrinsecuqi; 3°. ut confessio sit hic et nunc necessaria, v. gr., ob communionem paschalem vel necessitatem celebrandi, aut si quis versans in statu peccati mortalis per plures vel etiam per unum diem alium confessarium expectare deberet. Ratio harum con­ ditionum est, quia secus non adesset vera impotentia moralis. — Dixi tamen, seu potius obligationem suspendit, quia, cessante gravissimo illo incommodo, iterum reviviscit et urget tota obligatio imegritatis. Ratio est, quia præceptum confessionis non est affixum ad tempus quoddam determinatum, sed integram vitam afficit. — Cf. S. Alphons. n. 487; et Hom. Ap. tract. 16, n. 39. — Baller, not. (a) p. 381. — De Augustinis, part. 2, Thes. 21, p. 266. — Viva, in prop. 11 ab Alex. VII damnatam. PARS II. CAP. II.—DE PECCATORUM CONFESSIONE. 709 QUÆSITA 751. Quær. 1°. Quœnam sint prœcipua exempla impotentiœ sive physicœ sive moralis? Resp. Sunt sequentia: 1°. Infirmitas extrema, id est, quando moribundus unum tantum vel alterum peccatum exprimere potest, vel usu linguae jam destitutus aliquo tantum signo poenitentiam ostendit absolutionemque petit. 2°. Defectus loquelœ; sicut accidit in mutis, qui nec signis integre confiteri possunt; aut peregrinis, qui penitus aut fere penitus ignari sunt idiomatis regionis, in qua confitentur. 3°. Defectus temporis, v. gr., si milites statim ad pugnam pergere debeant. Non autem excusat sola multitudo pœnitentium; nam damnata fuit ab Innocent. XI prop. 59, quæ sic se habet: ‘‘Licet sacramentaliter absolvere dimidiate tantum confessos, ratione magni con­ cursus pœnitentium; qualis, v. gr., potest contingere in die magnæ alicujus festivitatis aut indulgentiæ.” 4°. Periculum vitæ pœnitentis, confessarii aut tertii; v. gr., si adveniant hostes, si multi in periculo naufragii vel contagii versentur. Imo aliquando in summo plurium periculo, omnes, exhibito aliquo generali signo contritionis et confessionis, unica formæ prola­ tione absolvi sic possunt: Ego vos absolvo, etc. Sacra Poenitentiaria respondit die 6 Feb. 1915: “Nihil obstare quominus sic absoluti in præfatis adjunctis ad sacram Eucharistiam suscipiendum admittantur. Ne omittant vero cappellani militum, data opportunitate, eos docere absolutionem sic impertiendam non esse profuturam, nisi rite dispositi fuerint, iisdemque obligationem manere integram confessionem suo tempore peragendi, si periculum evaserint.” 5°. Periculum famœ, v. gr., si sacerdos mox celebraturus, et confessione generali indigens, non posset integre confiteri, quin adstantes rem suspicarentur. 6°. Periculum revelationis seu violationis sigilli; v. gr., si confessarius nequeat integre confiteri, quin peccata in confessione audita manifestet, etc. ; vel si pœnitens ex gravi causa timeat, ne confessarius legem sigilli infringat. Posterior autem hic casus, si tamen unquam contingere dicendus sit, rarissimus est. 7°. Periculum scandali vel lapsus, tum ex parte pœnitentis, tum ex parte confessarii; v. gr., si mulier certo cognosceret maximam confessarii fragilitatem, etc. — Cf. S. Alphons. nn. 479 et seq. Quær. 2°. An sit obligatio confitendi peccatum mortale, quod explicari nequit sine complicis manifestatione? 710 TRACTATUS XV.—DE SACRAMENTO PŒNITENTIÆ. Resp. Affirm., probabilius, et ratio est, quia nulla datur legitima excusatio, ut præcepto integritatis derogetur: non enim dici potest præceptum positivum restringi præcepto naturali non infamandi proximum; nam justitia et caritas prohibent tantum, ne manifestetur crimen alienum sine rationabili causa; hic au­ tem causa habetur et quidem gravis, nempe integritas confes­ sionis procuranda et conscientiæ directio. Præterea complex, peccatum patrando, amittit omne jus ad famam, quod habere poterat apud confessarium, in ordine ad confessionem hujusce peccati: et ipse implicite huic famæ detrimento ultro consentit, quando peccat. Ita S. Alphonsus, n. 489, cum aliis multis.— Attamen alii Doctores probabiliter negant, docentes posse, imo debere, juxta aliquos, omitti circumstantiam, ex qua complex detegeretur, donec alius confessarius inveniatur: nec rationibus prioris sententiæ moventur, quas dicunt esse petitionem prin­ cipii. — Utriusque autem sententiæ patroni conveniunt in affir­ manda obligatione quærendi alium confessarium. — Cf. Lugo, disp. 16, n. 395. — Baller, not. (b) pp. 382 et seq. — Lehm­ kuhl, nn. 333 et seq. Quær. 3°. Quœnam sint causæ excusantes ab obligatione quærendi alium confessarium, cui complex sit ignotus? Resp. Sunt sequentes: 1°. si urgeat periculum mortis aut præceptum annuæ confessionis; 2°. si grave sit pœnitenti omittere confessionem aut communionem; 3°. si quis difficulter alteri confessario conscientiam aperiret; 4°. si quis secus in peccato, etiam per unam diem, remanere deberet; 5°. si quis alias privaretur beneficio alicujus indulgentiæ extraordinaria?; 6°. si adeundo confessarium cui complex cognitus est, haberetur melior directio aut consolatio notabiliter major. — Cf. S. Al­ phons. n. 490. — Baller, not. (b) p. 383. « — Quær. 4°. An liceat confessario petere nomen complicis, v. gr., ad correctionem, etc.? Resp. Neg., saltem generatim loquendo, tum quia hoc sine justa causa inducit ad detrahendum proximo, tum quia odiosum reddit sacramentum Pœnitentiæ. Ita Codex: Caveat omnino ne complicis nomen inquirat . . . Can. 888, § 2. Con­ stat insuper ex Bened. XIV Const. Suprema Omnium, Const. Ubi primum, Const. Ad eradicandam. Quær. 5°. An per prcedictas declarationes Benedicti XIV ita interdictum sit quœrere nomen complicis, ut in nullo casu id liceat? PARS II. CAP. IL —DE PECCATORUM CONFESSIONE. 711 Resp. Neg., tum quia ipse Bened. XIV supponit casus, in quibus id liceat juxta veras, ut inquit, et sanas opiniones; tum quia aliquando pœnitens necessario complicem revelare debet, nec tamen id nisi per confessarium potest. — Cf. Lugo. disp. 16, nn. 424 et seq. — Baller, not. (a) p. 386. Quær. 6°. An vel quomodo muti et surdi confiteri teneantur/ Resp. Muti certe tenentur aliquo modo confiteri, saltem per signa, nisi sint adeo ignari et hebetes, ut nihil extundi ab ipsis possit. Ratio est, quia præceptum confessionis respicit omnes fideles, qui sua peccata ratione aliqua manifestare pos­ sunt. Hinc muti sufficienter instructi tenentur integre confiteri, saltem signis, si hæc a confessario intelligantur; si autem sint minus instructi aut difficulter a confessario intelligi possint, sufficiet ipsis unum tantum vel alterum peccatum manifestare, aut in genere significare se esse peccatores et velle peccatum vitare. Surdi autem usum linguæ habentes, tenentur ex parte sua confiteri peccata quæ memoriæ occurrunt; sed confessarius non tenetur eos interrogare ad procurandam confessionis inte­ gritatem ob nimiam interrogandi difficultatem et periculum revelationis. Quær. 7°. An muti scientes scribere teneantur scripto confiteri ad procurandam confessionis integritatem? Resp. Id permitti posse nemo dubitat; monent autem theologi tunc curandum esse ut scriptura aboleatur. At si aga­ tur de obligatione, non pauci valde probabiliter negant, tum ob periculum revelationis, tum quia scriptura est medium extra­ ordinarium, quod nunquam in Ecclesia habitum est velut praescriptum, tum etiam, quia talis modus confessionis de se est publicus, cum scriptura sit de se publica. — Cf. Baller, not. (a) p. 388. Quær. 8°. An vel quomodo confiteri teneantur ignari idio matis loci, in quo confiteri volunt? Resp. Ignari idiomatis loci, in quo versantur, et carentes confessario a quo intelligi possint, tenentur, urgente præcepto annuæ confessionis et in articulo mortis, confiteri aliquo modo, saltem signis generalibus; quia etsi materialiter integre con­ fiteri nequeunt, tenentur tamen ad id quod possunt. — Verum non tenentur confiteri per interpretem, quia hoc est onus gravis­ simum et multis periculis obnoxium, v. gr. revelationis, irrisionis, etc. — Cf. S. Alphons. n. 479. — Baller, not. (a) p. 389. 712 TRACTATUS XV.—DE SACRAMENTO PŒNITENTIÆ. Quær. 9°. An liceat eis qui aliter confiteri nequeunt, per inter­ pretem confiteri? Resp. Qui aliter confiteri non possunt, non prohibentur, si velint, per interpretem confiteri, praecavendo abusus et scan­ dala, firmo præscripto can. 889, § 2 (Can. 903). Punctum ii De confessione et absolutione moribundorum 752. Dico. Quamvis nullo modo absolvi possit moribundus qui omnino recusat sacramentum Pœnitentiæ, vel qui nullo modo præsumi potest attritus; attamen quilibet alius moribundus potest et debet absolvi, sive absolute sive conditionate; absolute quidem si aliquo modo voce vel signo confitetur; conditionate autem si attritio et confessio aliquo fundamento, quantumvis tenuiter probabili, præsumi possunt. Ratio primi est, quia secus poneretur forma sacramenti absque dispositionibus essentialiter requisitis. Ratio secundi, quia tunc haberetur confessio formaliter integra. Ratio tertii demum est, quia in extrema necessitate licet conditionate administrare sacramentum cum opinione etiam tenuiter probabili. Cf. S. Alphons. nn. 480 et seq. 753. Resolves. — 1°. Absolvendi sunt omnes moribundi non­ dum sensibus destituti et in absolutionem consentientes, manda­ tisque confessarii obtemperantes: absolute quidem, si confessionem ultro requirant aut si libenti animo confiteri proponant; condi­ tionate vero, si ægre vix ad aliqualem confessionem inducantur, aut si de ipsorum sufficienti dispositione prudenter dubitetur. 2°. Absolvendi sunt, saltem conditionate, omnes moribundi sensibus destituti, qui ante sensuum privationem expresse confessionis desiderium ostenderunt, v. gr., jubendo advocari sa­ cerdotem, etc. Ratio est, quia censentur vere confiteri per testi­ monium adstantium; videtur enim tunc fieri veluti confessio per interpretem. — Cf. S. Alphons. n. 481. ' 3°. Absolvendi sunt sub conditione moribundi omnes sensibus omnino destituti, qui christiane vixerunt, etsi tunc nec doloris nec desiderii confessionis signum ullum dederint. Ratio est, quia isti semper præsumi possunt habere vel habuisse lucidum aliquod intervallum, in quo signis vere sensibilibus, puta suspiriis, motu corporis, etc., petierunt absolutionem. — Cf. S. Alphons. n. 482. — Lacroix, n. 1162. — Elbel, n. 208. » 4°. Absolvendi sunt conditionate etiam alii moribundi sensibus destituti, qui parum christiane vixerunt; quia adhuc in ipsis PARS II. CAP. IL—DE PECCATORUM CONFESSIONE. 713 præsumi aliquo modo potest pœnitentia et confessionis desiderium, quod exterius significaverint. — Cf. Lacroix, ibid. — Baller, not. (b) p. 390. 5°. Potest probabiliter sub conditione absolvi moribundus desti­ tutus sensibus in actu ipso peccati, v. gr., in duello, adulterio, furto, etc. Ratio est, quia etiam ille sufficienter dispositus esse potest. Id præsertim locum habet pro illo qui ad peccatum fortasse fuit adductus timore, respectu humano, etc. — Cf. S. Alphons. n. 483. — Elbel, n. 211. 6°. Imo probabiliter et sub conditione possunt absolvi isti qui usque ad destitutionem sensuum sacerdotis ministerium respu­ erunt. Nam hi aliquando etiam in isto statu scire queunt adstantes, imo et percipere quæ dicuntur et velle suspiria, etc., sumi u£ signa petitionis absolutionis propter mutatam per auxilium divi­ num eorum malam voluntatem. Severius, Bucceroni, n. 754bl>. 7°. Licet etiam schismatico moribundo in bona fide existente absolutionem dare, remoto scandalo: ita enim cuidam casui respondit S. Officium. Mulier schismatica confessionem instituit in Ecclesia apud sacerdotem qui eam invenerit non esse de corpore Ecclesiæ, optime vero instructam in præcipuis fidei veritatibus, et evidenter in bona fide existentem. Timens ne ulterior dis­ quisitio ei sit obfutura confessam et contritam absolvit. Quæsito: “An aliquando absolvi possint schismatici materiales, qui in bona fide versantur?” responsum est: “Cum scandalum nequeat evitari, Negative, præter mortis articulum; et tunc efficaciter remoto scan­ dalo.” 20 Jul. 1898. Gennari, Consultationi, v. 1, p. 563. 8°. Hæretico materiali sensibus destituto potest absolutio conditionata dari. Ita multi omnino. Gury, Cas. n. 488. “Quia præsumi potest aliquatenus quod hic et nunc veritatem agnoscens velit in religione catholica mori, et consequenter confiteri et ab­ solvi. Hoc enim absolute fieri potest. . . .” “Deinde, in casu necessitatis,” ait Bucceroni cum Gury, “licet uti opinione etiam tenuiter probabili in favorem periclitantis.” Bucceroni, Casus 2, n. 127. 5. Lehmkuhl, n. 651. Gennari, ibid. 9°. Cum hæretico sensibus non destituto ita agere potest zelosus presbyter, juxta Lacroix: “Si catholicus sacerdos intelligat hominem acatholicum esse ad extrema deductum, prudenter facit, nisi quid aliud obest, si ad eum accedat . . . potest cum eo elicere actus fidei, spei et caritatis, perfeclæ contritionis de peccatis. Quod si patiantur circumstantiæ potest postea rogare, an non, si sciret, se non esse in vera fide vellet amplecti aliam, et facere omnia ad salutem Tieccssaria, an non vellet confiteri et absolvi, si hoc ad salutem foret necessarium. Si ad hoc 7Ï4 TRACTATUS XV.—DE SACRAMENTO PŒNITENTIÆ. annuat . . . absolvi potest sub conditione.” Lacroix, 1. 6, p. 2, n. 1866. — Cf. Bucceroni, Cas. 2, n. 127, 6. — Lehmkuhl, IIe. n. 651. — Gennari, Consultazioni, v. 1, 260. — Varceno, Com. Theol. Mor. De Pœn. art. v. — Ball.-Palm. Op. Mor. v. 5, n. 394, 4°. Audiatur Sanctus Augustinus, “de Conj. adult.” lib. 1, cp. 26, n. 33 (M. 40, c. 469): “Catechumenis ergo in hujus vitæ ultimo constitutis, si morbo seu casu aliquo sic oppressi sint, ut quamvis adhuc vivant, petere sibi tamen Baptismum vel ad interrogata respondere non possint; prosit eis quod eorum in fide Christiana jam nota voluntas est, ut eo modo baptizentur, quo modo baptizantur infantes, quorum voluntas nulla adhuc patuit. Non tamen propterea damnare eos debemus qui timidius agunt, quam nobis videretur agi oportere. . . . Sed non solum incredibile est, nec in fine vitæ hujus baptizari catechumenum velle: verum etiam si voluntas ejus incerta est, multo satius est nolenti dare quam volenti negare, ubi velit an nolit sic non apparet, ut tamen credibilius sit eum, si posset, velle se potius dicturum ea Sacramenta percipere, sine quibus jam credidit non se oportere de corpore exire.” Et cp. 28, 35: — “Ego non solum alios catechumenos, verum etiam ipsos qui viventium conjugiis copulati retinent adulterina consortia, cum salvos corpore non admittamus ad Baptismum; tamen si desperati jacuerint nec pro se respondere potue­ rint, baptizandos puto ut etiam hoc peccatum lavacro regenerationis ablua­ tur. Quis enim novit utrum fortassis adulterinae carnis illecebra usque ad Baptismum statuerant detineri? Si autem ab illa desperatione recreati potuerint vivere, aut facient quod statuerunt, aut edocti obtemperabunt, aut de contemptoribus fiet, quod fieri de baptizatis talibus debet. Quæ autem Baptismatis, eadem reconciliationis est causa, si forte pœnitentem finiendæ vitæ periculum occupaverit. Nec ipsos enim ex hac vita sine arrha suæ pacis exire velle debet mater Ecclesia.” Et hæc sane principia solutionum possunt esse utilissima in hoc tremendo mortis momento. Cogita sacerdotem vocatum ad moribundum qui cum concubina vivit jam ipse a vera uxore divortio separatus: pœnitet ipsum facti; promittit separationem quæ nunc evadit impossibilis: sacerdos dispositum coram se habet. Quod si obtinere potest assistentiam testium ut de ejus resipiscentia publice constet, eo melius. Quod si nec hoc obtinere potest, absolvat moribundum, frequenter eum invisat, et corroboret ejus dispositiones. — Cf. “Nouvelle Rev. Théolog.” v. 46, η. 415. ARTICULUS III DE ITERATIONE CONFESSIONIS 754. Dico. Confessio peccatorum mortalium jam facta potest esse vel certo valida, etsi materialiter non integra, vel certo in­ valida vel demum probabiliter tantum valida. Si primum, non PARS II. CAP. II.—DE PECCATORUM CONFESSIONE. 715 est necessario repetenda, sed solum supplendus est defectus; quia peccata jam declarata directe remissa fuerint vi absolutionis, et ea quæ omissa fuerunt debent clavibus subjici. Si alterum, tota confessio debet necessario repeti, et ratio est quia omnia peccata mortalia debent clavibus subjici; peccata autem accusata in confessione certo invalida non fuerunt clavibus subjecta. Si tertium demum accidat, nulla datur obligatio confessionem repe­ tendi, tum quia legi divinæ de facienda confessione jam probabiliter factum est satis, ac proinde pristina obligatio nequit nunc tota et certa exsistere; tum quia quando actus est certo positus, obtinet regula juris: Standum est pro valore actus. — Cf. S. Alphons. nn. 502 et seq. — Lugo, disp. 16, n. 638. — Lacroix, nn. 1216 et seq. 755. Resolves. — 1°. Repetitio confessionis certo invalidae ex integro facienda est, si pœnitens novum adeat confessarium, ut per se patet; at si confiteatur apud eumdem præcedentis invalids accusationis adhuc bene memorem, sufficit ut dicatur summat im: Accuso me de peccatis jam declaratis in tali confessione . . . tali die, etc. Ratio est, quia peccata omnia hac ratione sacramentaliter accusantur. — Cf. S. Alphons. n. 502. — Elbel, n. 253. 2°. Imo si confessarius in confuso tantum recordetur præce­ dentis confessionis invalide apud ipsum factæ, tunc etiam, saltem probabiliter, sufficiet summaria prædicta repetitio. Ratio est, quia cum confessarius jam de singulis peccatis judicaverit, ge­ neralis præsens repetitio conjuncta cum notitia antecedenter habita sufficit ad sacramentale judicium hic et nunc ferendum. Quod si confessarius ne in confuso quidem recordetur de peccatis jam accusatis, tunc requiritur et sufficit ut pœnitens ita statum suum manifestet, ut confessarius ad confusam saltem notitiam deveniat. Advertendum hic est, prædictam solutionem valere tum si confessio sit invalida ex parte confessarii, quia, v. gr., non habuerit jurisdictionem aut verba formæ non recitaverit, tum si sit invalida ex parte pœnitentis, quia, v. gr., non habuerit suffi­ cientem attritionem. Ratio est, quia in omnibus istis casibus con­ fessio præcedenter facta, fuit aliquo modo sacramentalis, saltem inspecta intentione pœnitentis. — Cf. S. Alphons. nn. 502 et 503. 3°. Si peccata omnia historice tantum fuerint manifestata, et postea concipiatur desiderium confitendi, sufficit summaria con­ fessio, si confessarius lotius historice adhuc recordetur. Ratio est, quia tunc nihil deesset, quin peccata omnia dicantur clavibus subjecta et sacramentaliter accusata. Verum si confessarius con­ fusam tajitum retinet notitiam auditee historice, juxta S. Alphonsum verius repetenda est tota accusatio peccatorum. Ratio est, quia 716 r* C i'* TRACTATUS XV.—DE SACRAMENTO PŒNITENTIÆ. tunc nulla esset confessio sacramentalis: non prima, quia peccata non fuerunt manifestata in ordine ad absolutionem, adeo ut de iis confessarius non teneatur ad sigillum sacramentale ; non secunda, quia ut supponitur, est tantum summaria et generica, quod quidem juxta Tridentinum non sufficit extra casum necessitatis. Nec dicas hanc solutionem contradicere praecedenti sub n. 2°.; nam ibi confessio antea facta supponebatur sacramentalis, saltem ex parte poenitentis. — Non desunt tamen theologi qui negant obli­ gationem repetendi ex integro totam confessionem; quæ sententia forte posset aliquando esse utilis, saltem ut conditionate detur absolutio. — Cf. S. Alphons. n. 502. — Lugo, disp. 16, nn. 637 et 638. — Baller, not. (b) p. 398. 4°. Pœnitens, qui timet ne diu invalide confessus sit, nihil repetere tenetur, præsertim si timoratæ sit conscientiæ, solituscjue fuerit diligentiam sufficientem in confessionibus adhibere. Ratio est, quia præsumptio stat pro confessionum valore: secus, si stet contra pœnitentem præsumptio tam gravis, ut morali certitudini æquipolleat. 5°. Si confessarius peccatum grave tanquam grave non ag­ noverit, vel mortale judicaverit esse veniale, non ideo adest ob­ ligatio illud repetendi, modo pœnitens factum recte et fideliter exposuerit; quia ad valorem sacramenti et ad directam peccati remissionem non est necessarium, ut confessarius judicet hoc esse mortale; imo id sæpe discernere non potest. — Cf. S. Alphons. n. 500. 6°. Si pœnitens animadvertat, confessarium ob somnum peccata aliqua non percepisse et nesciat qualia, tenetur totam confessionem repetere, si brevis illa fuerit, quia tunc prudenter dubitare potest de singulis, an a confessario intellecta fuerint necne: secus autem, si prolixa fuerit confessio et pauca tantum non percepta videantur; quia tunc prudenter præsuinere potest, quod unumquodque fuerit intellectum; nec verisimile apparet, Christum integritatis præceptum cum tanto onere imposuisse. — Cf. S. Alphons. n. 499. De Examine Conscientiæ 756. Dico. Pœnitens per se tenetur sub gravi, antequam ad confessionem accedat, diligens examen instituere peccatorum mor­ talium. Verum diligentia ista, etsi seria esse debeat, ac tanta quanta adhiberi solet in negotiis magni momenti, non tamen æqualis pro omnibus requiritur, nec tam exquisita ut tamdiu protrahatur quamdiu spes adest novum quoddam peccatum inveni­ endi. Ratio primi est, tum quia Cone. Trid. expresse requirit PARS II. CAP. II.—DE PECCATORUM CONFESSIONE. 717 diligentem sui discussionem, tum quia obligatio finis importat obligationem mediorum: diligens autem examen est medium es­ sentialiter ordinatum ad integritatem in confessione procurandam. Ratio autem secundi est, quia ex ipsa natura rei minori examine indigent qui frequenter confitentur aut privatam et tranquillam ducunt vitam, quam qui raro accedunt ad hoc sacramentum aut mundanis negotiis penitus implicantur. Ratio demum tertii est, quia, ut sapienter monet Card, de Lugo, non requiritur exactissi­ mum examen, sed humanum, hoc est tale quo sacramentum non reddatur nimis grave et onerosum. — Cf. Cone. Trid. sess. 14, cap. 5. — Lugo, disp. 1G, n. 590. — Baller, not. (b) p. 392. 757. Resolves. — 1°. Certo satisfacit, qui recogitat ubi quo­ vis die fuerit, quæ negotia gesserit, quid in iis circumstantiis cogi­ tatione, affectu, verbo et opere vel omissione deliquerit, quomodo domi, in templo, in conversatione cum proximo se habuerit. — Cf. Baller, not. (b) p. 393. 2°. Nemo tenetur, dum se ad confessionem parat, peccata scribere, etiamsi timeat ne e memoria excidant. Ratio est, quia hujusmodi medium est extraordinarium, onerosum et periculo revelationis obnoxium. — Cf. S. Alphons. n. 47,1. 3°. Qui certus est moraliter, se peccata mortalia non commisisse ab ultima confessione, proprie non tenetur ad examen, nisi in quantum requiritur ad materiam sufficientem sacramento sub­ ministrandam. In praxi tamen suadendum est poenitentibus piis, ut examini conscientiæ dent operam saltem per quinque minuta, aut per medium quadrantem circiter, ad defectus scilicet veniales cognoscendos et exstirpandos. 4°. Mediocris omnino examinis diligentia requiritur in timora­ tis, quia conscientia non sileret, si quid graviter culpabile intus lateret; imo scrupulosis inquisitio est omittenda et aliquando omnino interdicenda, utpote inutilis et sæpe nociva: si enim graviter peccassent, semper præ oculis peccatum haberent. 5°. Pro ægrotantibus non requiritur examen tam accuratum sicut pro sanis: imo quandoque nullum ab eis exigendum est ob capitis debilitatem; nec facile iis mos gerendus, dum confessionem de die in diem differre se dicunt, quasi nondum satis conscientiam discusserint; sed quantum eorum status patitur, sunt a confessario ipso breviter examinandi per Decalogi et Ecclesiæ præcepta; præstat enim eos etiam imperfecte confessos in statum gratiæ restituere per absolutionem, quam, dilatis Ecclesiæ sacramentis, damnationis periculo exponere. — Cf. Elbel, n. 153. 758. Quæres. Quid agendum confessorio, si pœnitentes non satis discussa conscientia accedant? 718 TRACTATUS XV.—DE SACRA MENTO PŒNITENTIÆ. Resp. Si sint instructi, et nisi circumstantiae aliud suadeant, benigne dimitti possunt, ut accuratius conscientiam discutiant et revertantur, saltem si de prolixis et implicatis confessionibus aga­ tur. Ratio est, quia fere est impossibile, ut quis repente rogatus de omnibus recordetur. Si autem sint rudes, non facile dimittendi sunt ut conscientiam suam examinent, quia caritas tunc suadere debet confessario ut operam suam interponat. Nonnullis enim interrogationibus plus ipse obtinebit, quam illi sibi relicti longo examine præstarent, quamvis omnia peccata in memoriam re­ vocare conarentur. Praeterea timendum est, ne forte difficultate territi amplius ad confitendum non redeant. — Cf. S. Alphons. n. 471. De Confessione Generali § I. — De necessitate vel opportunitate confessionis generalis 769. Confessio generalis potest esse vel necessaria vel utilis tantum vel inutilis aut etiam nociva. Hinc statuendæ sunt sequentes regulæ: Regula I. Censenda est necessaria confessio generalis, quoties praecedentes confessiones moraliter certo invalidae aut sacrilegae fuerunt, vel ex parte poenitentis ob defectum contritionis aut integritatis, vel ex parte confessarii jurisdictione carentis; in ceteris autem casibus nunquam praecipi potest. Ratio utriusque patet ex dictis supra de confessionis iteratione. Regula II. Suadenda est, non autem praecipienda, quando licet de invaliditate confessionum praecedentium non constet, grave tamen de hoc dubium habetur. Ratio hujus consilii est, ut anxie­ tates ita expellantur. Regula III. Permittenda est aut etiam prudenter suadenda confessio generalis, etsi non necessaria, quando, spectatis circum­ stantiis, poenitens notabilem fructum spiritualem ex ea per­ cepturus est, v. gr., ratione humilitatis, devotionis, fervoris, cognitionis sui ipsius, manifestationis conscientiæ ad perfectiorem directionem aut majorem animæ puritatem, ad auxilia divina efficacius obtinenda, etc.; quia confessarius ex caritate majus bonum spirituale poenitentis, quando facile potest, promovere debet. Regula IV. Prohibenda est in ceteris casibus ut inutilis et etiam nociva, quando prudenter pertimescenda sunt alia, præter jacturam temporis, incommoda, scilicet scrupuli, anxietates, con­ scientiæ perturbatio, etc.; si enim tantum onus pro confessario et pœnitente non est suscipiendum sine spe notabilis fructus; a fortiori cum timore notabilis damni. PARS II. CAP. IL—DE PECCATORUM CONFESSIONE. 719 760. Resolves. — 1°. Facile permittenda imo suadenda est confessio generalis in praecipuis vitæ christianæ epochis, nempe ante primam communionem, ante electionem aut susceptionem status vitæ particularis, v. gr., ante sacerdotium, professionem religiosam aut etiam ante matrimonium; item quando quis statuit vitam perfectiorem ducere. 2°. Præter confessionem tempore primae communionis perac­ tam facile, generatim loquendo, permittenda est altera generalis confessio totius vitæ; sed difficillime tertia concedenda esset, quando prior sat accurate, bona fide et bona voluntate facta est, nisi forte in juvenili ætate, v. gr., ante 20 annos peracta fuerit. Hinc pœnitentes, qui petunt a confessario licentiam confessionem generalem peragendi, interrogandi sunt, qua de causa id postulent, an alias jam confessi fuerint generaliter, a quo tempore et quoties; et ex responsis judicabit confessarius, utrum expediat hæc con­ fessio necne. 3°. Facile permittenda est personis devotis confessio generalis partialis, nempe unius anni, seu a tempore ultimæ confessionis generalis, juxta morem servatum apud plerasque familias reli­ giosas. Item permitti aliquando potest poenitentibus piis, ut repe­ tant summarie paucis verbis præcipua vitæ suæ peccata: attende tamen ad varias personarum circumstantias. 4°. Potissimum vero cavere debent confessarii, ne facilius pœnitentes ad confessionem generalem compellant; et summopere sunt reprehendendi, qui ab omnibus novis poenitentibus hanc exigunt praetextu necessitatis vel ratione directionis, etc. 5°. Non est permittenda confessio generalis etiam in dubio de validitate praecedentium confessionum, ubi ex illa metuenda sunt incommoda notabilia, ratione scrupulorum, perturbationis con­ scientiæ, etc., quia ob dubiam obligationem subeunda non sunt gravia ac certa incommoda. 6°. Nunquam permittenda est confessio generalis scrupulosis aut meticulosis; quia si una permittatur, hac finita, statim aliam facere volent, et post secundam, etiam tertiam suscipere impor­ tunis precibus petent cum summo animæ detrimento, etc. Constat enim experientia, confessionem generalem multo plures scrupulos in iis generare quam destruere. § II. — De modo peragendi confessionem generalem 761. Multiplici modo fieri potest confessio generalis; sed magis expediet, generatim loquendo, si fiat juxta sequentes regulas: Regula I. Ante confessionem, satagere debet confessarius ex­ plicite cognoscere statum poenitentis et varias circumstantias, 720 TRACTATUS XV.—DE SACRAMENTO PŒNITENTIÆ. ex quibus potest dirigi ad prudenter et fructuose interrogandum. Hinc 1°. Examinet, utrum agendum sit de confessione necessaria necne; si enim necessaria sit, multo majori diligentia et cura poenitens audiendus, interrogandus et adjuvandus erit. Si vero necessaria non est, prorsus moneri debet poenitens hujusmodi diligentiam non requiri, imo liberum ipsi esse peccata, quæ velit, reticere; nec sollicitum dein esse debere, quod ex oblivione plura seu pauciora omiserit. 2°. Inquirat, prudenter tamen, de conditione poenitentis, de ejus ætate, statu, occupationibus et officiis, et demum de ejus familia. 3°. Interroget, a quo tempore sit confessus poenitens? an abso­ lutus’ an hic et nunc aliqua prava consuetudine aut pravo animi affectu sit irretitus, an frequenter ad sacramenta accesserit? an pie confessus vel sacrilege? an peccata celaverit aliquando; quo tempore? quamdiu? an ea postea confessus fuerit aut confes­ siones sacrilegas iteraverit? Præviæ istæ notiones plurimum confessario inservient: eas autem interrogationes magis vel minus urgebit pro qualitate confitentis et indole responsionum. Regula II. Quoad ordinem confessionis: accusatio et interro­ gationes in ipsa confessione certo ordine fiant oportet, ne omnia misceantur cum perturbatione confitentis et periculo defectus in­ tegritatis, etc. Via autem brevior et facilior est, si fiat declaratio peccatorum secundum ordinem mandatorum Dei, Ecclesiæ, et specialium obligationum pro statu cujusque proprio. Regula III. Quoad modum confessionis: si poenitens sit satis instructus, benigne eum inducat confessarius ad peccata sua exponenda juxta præfatum ordinem, promittens illum adjuturum et quoties opus fuerit, interrogaturum ut omnia recte perficiantur. — Si autem poenitens sit rudis, fere totum onus confessionis in se assumat confessarius, interroget per ordinem de omnibus quæ committere solent pœnitentes paris conditionis, et post singula peccata inquirat a pœnitente, an aliquid addendum noverit. Antequam autem interrogationes incipiat, sedulo confitentem admoneat, nihil sibi pertimescendum esse quoad difficultatem peccata detegendi: “Sis quietus et bono animo,” inquiet; “ego tuam peragam confessionem; novi sane omnia peccata quæ patrare potuisti: ego tibi ea omnia detegam, tuum solum erit clare et sincere interrogationibus meis respondere, et de peccatis verum dolorem concipere” — Ita Salvatori, Instructio praclica pro neo-confessariis. PARS II. CAP. IL—DE PECCATORUM CONFESSIONE. 721 NORMA CONFESSIONIS GENERALIS Per Interrogationes Instituendæ Prius dicat poenitens quæ scit, nisi malit statim interrogari. Ante omnia interrogandus poenitens, an matrimonio junctus sit, necne?—Deinde I. An nulla confessio sacrilega? An aliquando quidpiam non audebas dicere? quoties? An in tali statu SS. Communionem sus­ cepisti? an in tempore Paschali? quoties? An culpabiliter non implevisti poenitentiam ? II. Circa virtutes theologicas: An interdum elicuisti actum Fidei, Spei et Caritatis? An scis mysteria principalia scitu neces­ saria, scilicet Deum esse, et remuneratorem esse boni et mali; mysteria SS. Trinitatis, Incarnationis et Mortis lesu Christi? An forte negasti fidem? An dubitasti de aliqua veritate Reli­ gionis? vel eam negasti? An contra Religionem locutus es? .An libros prohibitos legisti? vendidisti? commodasti? An forte desperasti? Cur? (spem inficiat Confessarius: quo­ niam bonus Deus, si te voluisset damnare, non te hodie . . .). An præsumpsisti ? An ex respectu humano Dei et Ecclesiæ præcepta neglexisti ? An proximo tuo dedisti scandalum, prava consilia aut exempla? An occasiones peccandi quaesivisti? III. Circa præcepta Dei: lura. Superstitio? divinatio? vana observantia? magia? idololatria? habitus nunquam vel vix orandi ? 2um. luramentum? votum? blasphemia? 3um. Laborare die Dominico vel festo? Omissio sacri vel mala auditio? 4um. In parentes, herum, Pastorem inobedientia? Murmura­ tiones? contumeliae? ictus? mortis apprecatio? In filios, servos, aliosve subditos: educatio? instructio? cura salutis, occasiones peccati proximae? vigilantia circa officia reli­ gionis? scandalum? ira? 5um. Damna proximo illata in corpore aut anima? odium'? desideria vindictae? imprecatio? rixae? verbera? homicidium? duellum? abortus? abusus matrimonii? Sed interrogandum hic et de sequenti præcepto parce, caute, caste. 6un‘. et 9um. Cogitationes? delectatio morosa? desideria? quæ? cum qualibus personis? Verba? an verba inhonesta, iocos, can­ tilenas . . . protulisti, libenter audivisti? libros obscœnos legisti? — Opera? tecum? tactibus? pollutionibus? visu? cum aliis? 722 TRACTATUS XV.—DE SACRAMENTO PŒNITENTIÆ. cum solutis? cum conjugatis? cum cognatis? voto obstrictis? eiusdem sexus? An hic et nunc adhuc in occasione proxima? Uxores possunt interrogari, utrum maritis fuerunt obedientes in omnibus licitis? 7un*. et 10um. Damnum? furtum? fraus? stipendium operariis debitum retentum, vel defraudatum, vel diminutum? Restitutio? furta minuta? 8uin. Mendacia perniciosa? iudicia temeraria? detractio? calumnia? (reparatio famæ et ulterioris damni forte illati). IV. Circa præcepta Ecclesiæ: leiunium? abstinentia a carne diebus vetitis? — Confessio? Communio Paschalis? V. Circa peccata capitalia: Ebrietas? superbia? acedia? invidia? ira? avaritia? VI. Circa officia status: Maritus; uxor; herus; magistratus civilis; advocatus; mercator (pondus et mensura). N. B. In fine petat, numquid aliud adhuc eum anxium teneat. CAPUT III DE SATISFACTIONE ARTICULUS I DE IMPOSITIONE SATISFACTIONIS SACRAMENTALIS R 762. Dico. Confessarius tenetur, cuilibet pœnitenti, qui possit satisfactionem persolvere, eam imponere; non autem qualemcumque et pro lubitu suo, sed tum vindicativam, tum medicinalem, convenientem et salutarem satisfactionem injungere debet, eam scilicet quæ sit proportionata numero et gravitati peccatorum, necnon pœnitentis viribus ac dispositionibus. Ratio utriusque est, tum quia confessarius ut minister sacramenti tenetur ejus integritatem, etiam accidentalem, quantum in se est, debito modo et secundum prudentiam procurare, tum quia ita requirit Cone. Trid., sess. 14, cap. 8, ubi sic legitur: “ Debent ergo sacerdotes Domini, quantum spiritus et prudentia suggesserit, pro qualitate criminum et pœnitentium facultate, salutares et convenientes satis­ factiones injungere; ne, si forte peccatis conniveant et indulgentius cum pœnitentibus agant, levissima quædam opera pro gravis­ simis delictis injungendo, alienorum peccatorum participes effici­ antur. Habeant autem præ oculis, ut satisfactio, quam imponunt, non sit tantum ad novæ vitæ custodiam et infirmitatis medica­ mentum, sed etiam ad præteritorum peccatorum vindictam et castigationem.” PARS II. CAP. Ill—DE SATISFACTIONE. 723 Brevius Codex: Pro qualitate et numero peccatorum et con­ ditione pœnitentis salutares et convenientes satisfactiones confes­ sarius iniungat; quas pœnitens volenti animo excipere atque ipse per se debet implere (Can. 887). QUÆSITA 763. Quær. 1°. Quanta sit obligatio imponendi poenitentiam? Resp. Hæc obligatio, si in confessione accusata sint peccata mortalia, gravis est ex genere suo, etsi dari possint multæ exceptiones, ut inferius dicetur. Ratio est, quia præceptum. quo in tali hypothesi tenetur confessarius, grave et per se tum ratione materiæ tum ratione finis. Si vero accusata sint tantum venialia, controvertitur inter theologos; sed probabilis est sententia eorum qui tenent esse levem, quia Christus insti­ tuit hoc sacramentum per modum judicii, cujus pars integralis tantum seu complementum esset satisfactio; non autem graviter deest muneri suo judex omittens in judicio ferendo comple­ mentum aliquod levis momenti. Præterea non peccat graviter pœnitens qui non adimplet levem satisfactionem sibi pro levibus impositam; ergo neque peccat graviter confessarius qui eam non imponit; tam enim requiritur ad integritatem sacramenti satisfactionis impletio quam ejus impositio. — Cf. S. Alphons. Hom. Ap. n. 47. — Lugo, disp. 25, nn. 47 et seq. — Salman t. cap. 10, nn. 15 et seq. — Baller, not. (a) p. 409. Quær. 2°. Quanta satisfactio imponenda sit pœnitentibus? Resp. Quantitas hæc universaliter determinari non potest; sed relinquitur prudentiæ et judicio confessarii. Certum tamen est regulariter loquendo satisfactionem gravem pro mortalibus imponi debere, et levem pro venialibus: censetur autem satis­ factio gravis, saltem ex praxi hodierna Ecclesiæ, quæ respondet operi quod sub gravi ab Ecclesia injungitur vel quod sub gravi ex se obligaret, si praeciperetur. Hinc satisfactio gravis et pro peccato gravi ordinario sufficiens erit Missam audire, jejunare, recitare Rosarium etsi quinque tantum decadum, Officium par­ vum B. Virginis, Litanias Sanctorum, et alia similia : non autem gravis censeretur, si Psalmus Miserere tantum imponeretur. — Cf. S. Alphons. nn. 508 et 515. Quær. 3°. Quandonam imponenda sit satisfactio seu poeni­ tentia sacramentalis? Resp. Generatim loquendo, imponenda est ante absolu­ tionem: ratio est quia sic servatur judicii ordo, qui exigit ut 724 TRACTATUS XV.—DE SACRAMENTO PŒNITENTIÆ. reus satisfactionem prius spondeat quam absolvatur. Si autem confessarius ex oblivione poenitentiam ante absolutionem non injunxerit, eam post absolutionem imponere debet. Non est tamen grave poenitentiam post absolutionem imponere; imo probabiliter omni culpa vacat, si praesumatur pœnitentem opus sibi injunctum accepturum esse. — Cf. S. Alphons. n. 514. Quær. 4°. Qua de causa poenitentia levior imponi possit? » if î» «3 Resp. Si pœnitens 1°. sit valde debilis et infirmus corpore; qua de re sic Rituale Romanum: “ Meminerit sacerdos, ægris non esse injungendam gravem et laboriosam pœnitentiam, sed indicendam tantum illam, quam, si convaluerint, opportuno tempore peragant:” imo si infirmus sit constitutus in periculo mortis, tunc potest absolvi sine ulla poenitentia, licet expediat semper aliquam ei imponere; 2°. si prudens timor sit, ne majorem pœnitentiam non adimpleat, aut ne ob graviorem pœnitentiam a confessione avertatur; 3°. si probabiliter major poenitentia magis ei obfutura sit quam profutura; 4°. si pœnitens valde contritus appareat; 5°. si adsit tempus indulgentiæ plenariæ lucrandæ, præsertim jubilæi. Attamen ‘‘Confessarii non praeter­ mittant suam cuique pcenitenti salutarem pœnitentiam imponere in sacramento, ne prætextu quidem jubilæi, per eumdein pœni­ tentem consequendi”: Monita, pro Anno Sancto, 1900. — Cf. S. Alphons. n. 507; et Hom. Ap. n. 49. — Baller, not. (a) p. 411. 764. Resolves. — 1°. Nunquam sunt imponendae pœnitentiæ perpetuæ, tum quia inducere solent periculum oblivionis vel nimiæ anxietatis, tum quia, si tales pœnitentiæ a variis confessariis eidem poenitenti imponantur, hic innumeris vinculis simul et pro tota vita obstringetur. Imo nec sunt imponendae pœnitentiæ ad diuturnum tempus, v. gr., ad annum aut ad quinque menses, nec etiam ad unum mensem saltem ordinarie. — Cf. S. Alphons. Hom. Ap. n. 52. 2°. Nunquam eæ sunt imponendæ satisfactiones, quæ pœni­ tentem ludibrio aliorum exponere possunt, v. gr., ut recitet in media ecclesia quinque Pater brachiis extensis, etc. — A fortiori autem imponendæ non sunt pœnitentiæ, quæ adimpleri nequeunt, quin confessionis revelatio facile subsequatur. 3°. Nec sunt imponenda jejunia pueris, rusticis, opificibus continuo labore defatigatis, neque filiisfamilias, qui jejunando admirationem parentibus injicerent aut etiam eos offenderent. Non sunt injungendæ peregrinationes aut prolixæ preces, aut generatim eleemosynæ mulieribus sub potestate viri constitutis, sicut nec pauperibus jugi labore victum sibi comparantibus. PARS II. CAP III.—DE SATISFACTIONE. 725 4°. Non sunt imponendæ pœnitentiæ multis operibus diversis implicatæ, quia memoriter teneri non possunt; nec, ordinarie saltem, pœnitentiæ nimis naturæ repugnantes, v. gr., signare crucem cum lingua in terra, invisere inimicos, etc. Imprudenter etiam generatim imponitur pueris ut veniam petant a parentibus vel ab aliis ob inobedientiam, irreverentiam aut furtula; quia hæc sæpe odiosam reddunt confessionem et plerumque omit­ tuntur, etc. 5°. Impcni certo potest, et sæpe utilius imponitur opus ali­ quod aliunde debitum. Ratio est, quia, cum opus illud sit satisfactorium, bene potest per claves ad meritum satisfactionis sacra­ mentalis elevari. — Cf. S. Alphons. n. 513. 6°. Potest etiam imponi, saltem probabiliter, poenitentia aliqua sub conditione relapsus, v. gr., si iterum te inebrias, jejunabis. In hoc enim casu poenitentia esset veluti disjunctiva: vel adhibebis magnum omnino conatum ad resistendum tentationi vel jejuna­ bis. Expedit tamen, ut aliqua alia satisfactio absolute imponatur. — Cf. S. Alphons. n. 524. — Baller, not. (a) p. 412. 7°. Potest pœnitens preces aut pia opera, quibus indulgentiae adnectuntur, explens simul et pœnitentiæ satisfacere et indul­ gentias lucrari. S. C. Indulg. 14 Jun. 1901. a ARTICULUS II DE IMPLETIONE SATISFACTIONIS SACRAMENTALIS 765. Dico. Pœnitens tenetur acceptare rationabilem poeni­ tentiam sacramentaliter injunctam, eainque adimplere tempore a confessario designato, vel quamprimum commode potest, ita ut si poenitentia sub gravi obliget, graviter peccabit si diu eam differat. Ratio primi est, quia obligationi confessarii imponendi pœnitentiam necessario respondere debet obligatio poeni tentis eam acceptandi atque adimplendi. Ratio autem secundi est, quia per se grave est solutionem debiti notabilis diu protrahere. — Cf. S. Alphons. n. 516; et Hom. Ap. n. 55. QUÆSITA 766. Qu/ER. 1°. Quanta sit obligatio adimplendi pœnitentiam? Resp. Si poenitentia est gravis in se et simul est pro pec­ catis gravibus imposita, obligatio erit certo gravis, omnibus con­ sentientibus; nisi tamen confessarius vel expresse vel tacite manifestaverit se leviter tantum velle obligare, quod quidem præstare profecto potest, quamvis generatim non expediat. Si autem poenitentia imposita fuerit pro peccatis levibus, obligatio 726 TRACTATUS XV.—DE SACRAMENTO PŒNITENTIÆ. erit semper levis, sive opus injunctum sit in se leve sive sit grave; nam si primum, obligatio erit certo levis ratione materiæ; si alterum, tunc sicut confessarius non tenebatur, imo proprie non poterat illam praecipere, ita nec pœnitens sub gravi eam implere tenetur. — Cf. S. Alphons. nn. 517 et 518. Quær. 2°. Quænam pænitentiœ dilatio sit culpa gravis? Resp. Si poenitentia fuerit levis in se, dilatio, quantacumque sit, nunquam erit gravis, cum ex dictis ipsa poenitentiae omissio culpam levem non excedat. Si autem poenitentia sit gravis, et pro gravibus peccatis imposita, juxta probabiliorem et com­ muniorem sententiam gravis tantum reputanda est dilatio duorum vel trium mensium, nisi poenitentia medicinalis sit aut adsit periculum oblivionis. Ceterum nulla regula generalis et absoluta circa hoc statui potest, et nemo facile damnandus est de mortali. — Cf. S. Alphons. n. 521. — Baller, not. (b) p. 416. * Quær. 3°. An, si pœnitens injunctœ pænitentiœ oblitus fuerit, teneatur confessionem repetere, ut aliam pœnitentiam recipiat? Resp. Neg., probabilius, et ratio est, quia impletio poeni­ tentiae jam semel injunctae, per oblivionem etiam culpabilem, impossibilis effecta est. Ad impossibile autem nemo tenetur. Si tamen pœnitens prudenter -praesumat, confessarium adhuc esse injunctæ poenitentiae memorem, deberet ipsum, si com­ mode posset, adire, ut ab eo qualis sit illa, resciat. — Cf. S. Alphons. n. 520. Quær. 4°. A quonam posset commutari poenitentia? Resp. Ad validitatem quod attinet, certo nunquam ab ipso pcenitente commutari potest, ne in melius quidem, quamvis votum ab ipso vovente possit in opus evidenter melius mutari; quia poenitentia nequit ad sacramentalis satisfactionis meritum elevari, nisi a ministro ipso sacramenti Poenitentiae imposita fuerit. — Potest tamen commutari 1 °, a confessario qui eam imposuit, quia ipse est ad instar legislatoris qui potest propriam legem mutare; 2°. a quolibet alio confessario, quia quilibet alius confessarius potest esse ejusdem causæ judex, si pœnitens ipsius tribunali se submittat; successor enim in eadem auctoritate potest quidquid potuit antecessor. Excipiendum tamen videtur, si poenitentia ab ipso superiore pro casibus reservatis imposita est, quia inferior sententiam superioris mutare nequit: nisi tamen causa gravis adsit aut consensus superioris facile præsumi possit. — Verum ad commutationem licite faciendam requiritur causa justa, qualis est: 1°. si poenitentia videatur difficilis; 2°. FARS II. CAP. III,—DE SATISFACTIONE 727 si praevideatur pœnitens non esse ei satisfacturus ob repugnan­ tiam, fragilitatem, oblivionem, etc. — Cf. S. Alphons. n. 528. Quær. 5°. An pœnitens teneatur confessionem repetere ad pænitentiœ commutationem obtinendam? Resp. Neg., saltem probabiliter, sive eumdem confessarium utcumque memorem aut immemorem status conscientiæ poenitentis, sive diversum adeat confessarium. Ratio est, quia non agitur de judicio ferendo circa culpas declaratas in praecedente confessione, ubi judicium circa illas jam fuit formatum, sed tantum de poenitentia commutanda; ad hoc autem sufficit prioris poenitentiae cognitio et notio fragilitatis aut difficultatis ad eam implendam. Neque dicatur novam poenitentiam non posse habere rationem vindictœ, aut medicinae, causa non cognita, nam confessarius potest facile illam rationem servare, si attendat ad naturam prioris pœnitentiæ. — Cf. S. Alphons. n. 529. Quær. 6°. An confessarius possit poenitentiam commutare extra confessionem? Resp. Neg., si confessarius sit diversus. Ratio est, quia confessarius nullam habet potestatem nisi in judicio sacramentali. Si vero sit idem qui pœnitentiam imposuit, potest illam mutare immediate post absolutionem, antequam pœnitens discedat; non vero postea, saltem probabilius. Ratio est, quia ad id requiritur et sufficit, ut praecedens confessarii judicium moraliter perseveret, quod non videtur locum habere, si pœni­ tens confessarium extra Pœnitentiæ tribunal adierit. Ergo. . . . Ita S. Alphonsus, qui dicit hanc esse sententiam veriorem et communiorein. Alii tamen dicunt, commutationem pœniten­ tiæ fieri posse ab eodem confessario extra confessionem etiam post plures dies, imo et quamdiu confessarius retinet memoriam, saltem confusam, peccatorum; quia tunc adhuc videtur moraliter uniri cum præcedenti judicio sacramentali. Nam partes hujus sacramenti (inquiunt) tempore distantes possunt uniri moraliter ad integrandum unum sacramentum, et quemadmodum longius spatium non impedit, quominus moraliter uniantur aut dolor aut confessio aut iinpletio satisfactionis cum absolutione, ita et de mutatione pœnitentiæ judicari potest. — Cf. S. Alphons. n. 529. — Lugo, disp. 25, n. 112. — Voit, n. 632. 767. Resolves. — 1°. Non tenetur pœnitens pœnitentiam ad­ implere, quando invalida fuit confessio; quia judicis sententia sacrament al is nulla fuit, ac proinde nullum adest sacramentum in­ tegrandum: alias vero bis pro iisdem peccatis esset satisfaciendum. 728 TRACTATUS XV.—DE SACRAMENTO PŒNITENTIÆ. Idem dicendum est ob eamdem rationem de pernitentia imposita sine absolutione. Excipe 1°. si poenitentia sit medicinalis, atque adeo necessaria ratione medicinae; 2°. si pœnitens ad eamdem con­ fessionem perficiendam pluries accedat, et interim confessarius, ut sæpius fieri solet, poenitentiam aliquam singulis vicibus imponat, quo minor in fine imponenda supersit. 2°. Peccat graviter non modo qui pœnitentiam omittit, sed et qui omittit ejus partem prae integra poenitentia notabilem; vel etiam quæ gravis esset in se spectata. 3°. Universiin ad judicandum de omissionis gravitate, atten­ dendum est, num materia vel circumstantia omissa multumne an parum ad præcepti finem conferat, num substantia praecepti impleta sit, etc. Sic præcepti substantiam implet nec peccat nisi venialiter, qui stans vel in cubiculo Rosarium recitat, quod ex jussu confessarii flexis genibus vel ante imaginem B. Virginis recitari debuisset; secus vero si pœnitens jussus esset, v. gr., expansis brachiis orare; notabilis enim est hæc mortificatio, zmjus omissio gravis haberi potest. 4°. Preces in pœnitentiam iinpositæ recitari possunt etiam dum Missam de præcepto interea quis audit, nisi tamen aliud fu­ erit a confessario statutum. Possent etiam alternatim cum sociis recitari preces, quæ ex Ecclesiæ usu aut fidelium praxi, velut in choro recitari solent, v. gr., Rosarium, etc. 5°. Satisfacere nequit pœnitens per alterum, nisi forte, ut plures senserunt, id de consensu confessarii fiat; quia satisfactio definitur a Tridentino esse sacramenti hujus quasi materia et pars integralis, quatenus est actus pœnitentis adimplentis pœni­ tentiam sibi a confessario impositam. Ergo per se ab ipso pcenitente ponenda est. Constat etiam ex propositione 15 ab Alex. VII damnata, quæ est hujusmodi: “Pœnitens propria auctoritate substituere sibi alium potest, qui loco ipsius pœnitentiam adim­ pleat.” — Cf. Suarez, disp. 38, sect. 9, n. 2. 6°. Si confessarius duas Missas eodem die audiendas in pœni­ tentiam imposuerit, ill® successive, non autem eodem tempore, videntur audiendæ; id enim intendisse confessarium rationabiliter præsumimus. — Cf. S. Alphons. Horn. Ap. n. 58. 7°. Satisfacit, juxta sententiam communem, qui pœnitentiam implet in mortali, quia ad satisfaciendum alicui præcepto sufficit opus injunctum ponere, licet finis præcepti non obtineatur. Utrum autem peccet, non una est sententia theologorum, sed potest teneri ipsum ab omni culpa eximi, quia secluso contemptu, nulla est culpa soli poenarum remissioni obicem ponere. — Cf. S. Al· phons, nn. 522 et 523. — Baller, not. (a) p. 416. PARS II. CAP. III.—DE SATISFACTIONE. 729 8°. Pœnitens, cui difficilior injungitur poenitentia, confes­ sarium monere debet de impossibilitate aut nimia difficultate eam adimplendi; et si confessarius non acquiescat, alium adire potest. Si autem poenitentia non appareat adeo gravis, pœnitens eam acceptare tenetur, nec potest recedere sine aliqua culpa. 9°. Si pœnitens, accepta poenitentia ab uno confessario, con­ fessionem iteret apud alium, ut mitiorem pœnitentiam sortiatur vel etiam alia de causa, a priori poenitentia minime liberatur, nisi mentionem de præcedenti confessione et accepta poenitentia faciat; ratio est, quia ad commutandam pœnitentiam ex parte confes­ sarii requiritur positivus voluntatis actus, quo prior obligatio revocetur. DE POENITENTIIS UTILIUS IMPONENDIS I. — Opera pietatis 768. 1°. Orationes vocales, Pater, Ave, Credo, Litaniæ B. Virg., Rosarium, sive ejus tertia pars; preces matutinæ et vespertinæ. 2°. Orationes mentales (discrete), pro capacitate pœnitentis; pro rudibus, cogitatio aliqua de inferno, de morte, de passione Christi, mane et vespere, v. gr., per tempus unius Ave. 3°. Actus Fidei, Spei, Caritatis, contritionis, fiduciæ in Deum, conformitatis divinæ voluntati, propositi non peccandi . . ., toties . . ., v. gr., mane, vespere, præsertim in tentationibus vel animi dejectione. 4°. Oblatio suimetipsius Deo summo mane, signum crucis, vari® aspirationes seu orationes jaculatori® ad Christum, ad Cor Jesu, ad B. Virginem, ad Angelum Custodem. (Ordinarie non sunt multiplicand®.) 5°. Exercitium Viæ Crucis, præsertim quando fit in com­ muni: preces novendiales in honorem B. V. vel alicujus Sancti. 6°. Auditio concionum, catechismi, assistentia Officiis Ecclesiæ, v. gr., Missæ solemni, Vesperis, etc. vel exercitiis spiritualibus, aut pio exercitio Mensis Mariani, vel aliis hujusmodi, saltem aliquoties. 7°. Examen generale conscientiæ vespere, saltem per breve tempus; item examen particulare circa talem defectum, vel talem pravam consuetudinem ex firmo emendationis proposito. 8°. Visitatio Ecclesiæ vel Altaris cujuslibet, vel alicujus in particulari ad aliquid ibi orandum, aut petendam gratiam non amplius peccandi. 9°. Lectio pia, v. gr., per quadrantem die Dominica, vel 730 TRACTATUS XV.—DE SACRAMENTO PŒNITENTIÆ. unum aut alterum caput, v. gr., Imitationis Christi, Vitæ Sanc­ torum, vel alterius pii libri, etc. 10° Frequentatio Sacramentorum, tali die, vel tali tempore, aut tot vicibus. Hic caute agat confessarius, nec imponat obliga­ tionem iis, qui raro confitentur, ut semel vel bis in mense accedant ad tribunal pœnitentiæ per annum; sed hoc non injungat nisi una, et forte altera vice, et solis pcenitentibus id libenter accep­ tantibus. U. — Opera mortificationis » ' < i 4 .4 i 1°. Jejunium, vel integrum juxta leges Ecclesiæ, vel partiale juxta vires physicas ac morales pœnitentis. Non tamen impo­ nenda est hujusmodi poenitentia nisi raro, et iis solum, qui eam libenter accepturi sint. 2°. Subtractio aliqua cibi, quæ corporis sanitati, aut officiis seu laboribus pœnitentis nullo modo nocere possit, v. gr., dimidia pars jentaculi soliti die Veneris aut Sabbati aut in vigilia festi alicujus, etc. 3°. Abstinentia a vino vel liquore inebriante, tali die, tali tempore, aut non excedere certam quantitatem. 4°. Subtractio aliqua somni ordinarii, præsertim surgendo maturius mane, aut hora determinata in pigritiæ medelam, aut etiam ad tentationes impuras præcavendas. 5°. Orare genibus flexis, aut brachiis in modum crucis ex­ tensis, deosculari terram humilitatis causa, breves peregrinationes instituere. 6°. Offerre Deo aliquoties ægritudines, morbos, aut alias oc­ currentes vitæ ærumnas, patienter eas ferendo. 7°. Privari aliquando recreatione etiam honesta, v. gr., deambulatione, reprimere nimiam curiositatem in auditu, in visu; non sistere tamdiu ad domus januam aut fenestras. Hoc præsertim convenit puellis vanitati præter modum addictis. 8°. Castigare corpus moderate, discreta maceratione, aliqua flagellatione, situ incommodo. — (Sed hæc rarissime injungenda; imo cum magna discretione permittenda.) III. — Pœnitentiæ medicinales Cum generatim loquendo contraria contrariis curentur, injungi, aut tantum suaderi poterunt sequentes pœnitentiæ, cum discre­ tione tamen, attenta præsertim qualitate, et bono majori pœni­ tentium. 1°. Pcenitentibus raro et male orantibus imponantur preces breves, mane aut vespere, per hebdomadam circiter, persolvendae. PAILS IL CAP. III.—DE SATISFACTIONE. 731 — Tepidis lectiones piæ, vel orationes jaculatoriæ aliquoties in die faciendæ, paucæ tamen, et ad paucos dies, ne oblivione omit­ tantur, aut pœnitentem contorqueant. — Tentatis contra Fidem et Spem, actus Fidei, Spei, fiduciæ, vel recitatio Symboli Apos­ tolorum^ etc. 2°. Blasphemis reverentia externa in Deum, in Crucem . . v. gr., deosculari reverenter Crucifixum, vel imagines sacras, aut dicere devote: Sit nomen Domini benedictum. Laudetur Jesus Christus. 3°. Amatoribus mundi ejusque pomparum, meditatio aliqua de vanitate rerum mundanarum, v. gr., dum mane surgunt, aut cubile petunt, vel renovatio sponsionum in Baptismo factatum. 4°. Illis, qui sæpe Missam omittunt, aliqua Missa supererogatoria audienda, v. gr., duplex die Dominica, aut una die feriati, vel visitatio aliqua sanctissimi Sacramenti pluries facienda, etc. 5°. Servantibus odium opera aliqua caritatis in proximum, v. gr., inimicum salutare, aut alloqui (prudenter tamen); oratio et actus caritatis pro proximo in genere, et etiam specialiter pro inimicis; recitatio Orationis Dominicæ pro iisdem, præsertim horum verborum: Dimitte nobis debita nostra, sicut et nos dimitti­ mus debitoribus nostris. G°. Libidinosis aliqua mortificatio, aut commoditatum sub­ tractio, præsertim fuga occasionum, oratio, Sacramentorum fre­ quentatio, firmi propositi frequens renovatio, novissimorum memoria, etc. 7°. Furibus et avaris eleemosyna aliqua juxta eorum facul­ tates, etiamsi as unicus aliquoties in pauperes vel in Ecclesiam erogandus esset. Nunquam autem imponendæ sunt graves eleemosyna), nisi libenter acceptentur. 8°. Superbis officia quædain humilitatis, v. gr., deosculari terram, visitare pauperes, vel ipsis benigne subvenire, eos humani­ ter tractare, vel elicere varios actus humilitatis, v. gr., dicere cum publicano: Domine, propitius esto mihi peccatori. 9°. Gulosis et ebriosis subtractio aliqua ciborum, abstinentia a cibo et potu extra consuetas refectiones, vel abstinentia a vino tali die, aut prohibitio ne in refectionibus talis vini quantitas excedatur, etc. Adde etiam opera mortificationis quæ in § præcedente indicata sunt. TRACTATUS XV.—DE SACRAMENTO PŒNITENTIÆ. 732 PARS TERTIA DE MINISTRO SACRAMENTI PŒNITENTIÆ CAPUT I DE POTESTATE MINISTRI 769. Duo requiruntur ad potestatem Ministri Pœnitentiæ, 1°. potestas ordinis, 2°. potestas jurisdictionis. Ita Can. 872: “ Præter potestatem Ordinis ad validam peccatorum absolutionem requiritur in ministro potestas iurisdictionis sive ordinaria sive delegata in pœnitentem et Can. 871: “ Minister huius SacraII enti est solus sacerdos.” .! i» * ARTICULUS I DE POTESTATE JURISDICTIONIS IN GENERE QUÆSITA 770. Quær. 1 °. Quid sit potestas jurisdictionis? Resp. Potestas iurisdictionis seu regiminis quæ ex divina institutione est in Ecclesia, alia est fori externi, alia fori in­ terni, seu conscientiæ, sive sacramentalis sive extra-sacramentalis (Can. 196). Fori interni jurisdictio non est necessario sacramentalis; potest nempe exerceri in foro interno extra-sacramentali, nisi sacramentale requiratur. Quær. 2°. nam delegata? Quœnam potestas jurisdictionis ordinaria sit, quœ­ Resp. Ordinaria ea est quæ ipso jure adnexa est officio; dele­ gata quæ commissa est personæ. Ordinaria autem potest esse sive propria sive vicaria. — Cf. Can. 197. Ordinaria est veluti officialis, delegata, personalis. Quær. 3°. Quinam sint nomine Ordinarii intelligendi? Resp. § 1. In iure nomine Ordinarii intelliguntur, nisi quis expresse excipiatur, præter Romanum Pontificem, pro suo quis­ que territorio Episcopus residentialis, Abbas vel Prælatus nullius FAILS III. CAP. I.—DE POTESTATE MINISTRI. 733 eorumque Vicarius Generalis, Administrator, Vicarius et Prae­ fectus Apostolicus, itemque ii qui praedictis deficientibus interim ex iuris præscripto aut ex probatis constitutionibus succedunt in regimine, pro suis vero subditis Superiores maiores in religioni­ bus clericalibus exemptis. § 2. Nomine autem Ordinarii loci seu locorum veniunt omnes recensiti, exceptis Superioribus religiosis (Can. 198). Hoc valde notandum est in canonibus Codicis, ne error fiat, et quod justum est non detur ei cui debetur. Quær. 4°. Quœnam sit lex de delegatione potestatis jurisdictionis jrdinariœ, cl de subdelegatione potestatis delegates? Resp. § 1. Qui iurisdictionis potestatem habet ordinariam, potest eam alteri ex toto vel ex parte delegare, nisi aliud expresse iure caveatur. § 2. Etiam potestas iurisdictionis ab Apostolica Sede dele­ gata subdelegari potest sive ad actum, sive etiam habitualiter, nisi electa fuerit industria personæ aut subdelegatio prqhibita. § 3. Potestas delegata ad universitatem negotiorum ab eo qui infra Romanum Pontificem habet ordinariam potestatem, potest in singulis casibus subdelegari. § 4. In aliis casibus potestas iurisdictionis delegata subdele­ gari potest tantummodo ex concessione expresse facta, sed articulum aliquem non iurisdictionalem etiam sine expressa commissione iudices delegati possunt subdelegare. § 5. Nulla subdelegata potestas potest iterum subdelegari, nisi id expresse concessum fuerit (Can. 199). Cavendum prorsus ne praetermittatur clausula in fine primæ paragraph!, “ nisi,” etc. Quær. 5°. Quœnam potestas jurisdictionis late interpretanda sil, quœnam stricte? Resp. § 1. Potestas iurisdictionis ordinaria et ad universi­ tatem negotiorum delegata, late interpretanda est; alia quælibet stricte; cui tamen delegata potestas est, ea quoque intelliguntur concessa, sine quibus eadem exerceri non posset. § 2. Ei, qui delegatum se asserit, incumbit onus probandæ delegationis (Can. 200). Quia non debet admitti ad opus alteri proprium, nisi constet jus ipsi concessum esse. Quær. 6°. In quos exerceri possit potestas jurisdictionis? 734 TRACTATUS XV—DE SACRAMENTO PŒNITENTIÆ. Resp. § 1. Potestas jurisdictionis potest in solos subditos directe exerceri (Can. 201). Quær. 7°. An habens judicialem potestatem, sive ordinariam sive delegatam, possit eam exercere in proprium commodum aut extra territorium? Resp. Negative, salvis præscriptis Can. 401, § 1, 881 § 2, et 1637.—Cf. Can. 201, § 2. lam age Can. 881, § 2, dicit “qui ordinariam habent absolvendi potestatem, possunt subditos absolvere ubique terrarum.” Quær. 8°. An habens potestatem jurisdictionis voluntariam seu non-judicialem possit eam exercere in proprium commodum, aut extra territorium existens, aut in subditum e territorio absentem? Resp. Affirmative, nisi aliud ex rerum natura aut ex jure constat. — Cf. S. C. Indulg. 1 Febr. 1905 ad II. — Can. 201, §3. Quær. 9°. An actus potestatis jurisdictionis datœ pro uno foro valeat pro altero? Resp. § 1. Actus potestatis iurisdictionis sive ordinariae sive delegatæ collatæ pro foro externo, valet quoque pro interno, non autem e converso. § 2. Potestas collata pro foro interno exerceri potest etiam in foro interno extra-sacramentali, nisi sacramentale exigatur. § 3. Si forum, pro quo potestas data est, expressum non fuerit, potestas intelligitur concessa pro utroque foro, nisi ex ipsa rei natura aliud constet (Can. 202). Quær. 10°. Quando cesset potestas delegata? Resp. § 1. Potestas delegata exstinguitur, expleto mandato; elapso tempore aut exhausto numero casuum pro quo concessa fuit; cessante causa finali delegationis; revocatione delegantis delegato directe intimata aut renuntiatione delegati deleganti directe intimata et ab eodem acceptata; non autem resoluto iure delegantis, nisi in duobis casibus de quibus in can. 61. § 2. Sed potestate pro foro interno concessa, actus per inadvertentiam positus, elapso tempore vel exhausto casuum numero, validus est. § 3. Pluribus collegialiter delegatis, si unus deficiat, aliorum quoque delegatio exspirat, nisi aliud ex tenore delegationis constet (Can. 207). Quær. 11°. An exstinguatur potestas ordinaria, resoluto jure Superioris officium cui annexa sit concedentis? Quando cesset? Quando sileat? PARS III. CAP. I.—DE POTESTATE MINISTRI. 735 Resp. Ad normam can. 183, § 2, potestas ordinaria non exstinguitur resoluto iure concedentis officium cui adnexa est; sed cessat, amisso officio; silet, legitima appellatione interposita, nisi forte appellatio sit tantum in devolutivo, firmo præscripto can. 2264, 2284 (Can. 208). Juxta canonem 183 officium ecclesiasticum in casu resoluti juris superioris non amittitur, nisi lex aliud caveat, aut nisi in concessione habeatur clausula; ad beneplacitum nostrum, vel alia æquipollens. Quær. 12°. An suppleat jurisdictionem Ecclesia in errore communi aut dubio positivo et probabili? Resp. In errore communi aut in dubio positivo et probabili sive iuris sive facti, iurisdictionem supplet Ecclesia pro foro tum externo tum interno (Can. 209). Error communis in hac causa intelligitur “ non error de facto et in actu secundo, sed error communis de jure et in actu primo,” i.e., ut ait Bucceroni, “ in tali rerum statu seu conditione, ut error publice seu communitatis sequi naturaliter possit et debeat si res suum naturalem cursum sequatur." Hæc inter­ pretatio videtur omnino secure admitti posse; secus sæpe non poterimus dicere quando, qua individual! confessione, inceperint absolutiones in determinatis casibus esse validæ. — Bucceroni, Cas. 612, 129. 5; I. M. n. 769. Quær. 13°. An potestas ordinis a superiore adnexa officio vel commissa personæ aliis demandari possit? Resp. Potestas ordinis, a legitimo Superiore ecclesiastico sive adnexa officio sive commissa personæ, nequit aliis demandari, nisi id expresse fuerit iure vel induito concessum (Can. 210). Sic v. gr., Superior interinus alicujus missionis vacantis potest facultate donari Confirmationis sacramentum administrandi sed illa aliis demandari nequit, nisi fuerit expresse concessa potestas subdelegandi. ARTICULUS II DE JURISDICTIONE CONFESSARIORUM 771. Dico 1°. Potestas jurisdictionis necessaria est ad con­ fessiones valide excipiendas, nec sufficit potestas Ordinis. Ratio desumitur ex Cone. Trid. sess. 14, cap. 7, ubi sic legitur: “ Quo­ niam igitur natura et ratio judicii illud exposcit, ut sententia in 736 0 & H» λλ 1 TRACTATUS XV.—DE SACRAMENTO PŒNITENTIÆ. subditos dumtaxat feratur; persuasum semper in Ecclesia Dei fuit, et verissimum esse Synodus hæc confirmat, nullius momenti absolutionem eam esse debere, quam sacerdos in eum profert, in quem ordinariam aut subdelegatam non habet jurisdictionem.” Dico 2°. § 1. Ordinaria iurisdictione ad confessiones exci­ piendas pro universa Ecclesia, præter Romanum Pontificem, potiuntur S. R. E. Cardinales; pro suo quisque territorio Ordina­ rius loci, et parochus aliique qui loco parochi sunt. § 2. Hac eadem iurisdictione gaudent etiam canonicus poenitentiarius ecclesiæ quoque collegiatæ, ad normam can. 401, §1, et Superiores religiosi exempti pro suis subditis, ad normam constitutionum. § 3. Hæc iurisdictio cessat amissione officii, ad normam can. 183, et, post sententiam condemnatoriam vel declaratoriam, ex­ communicatione, suspensione ab officio, interdicto (Can. 873). Dico 3°. § 1. lurisdictionem delegatam ad recipiendas con­ fessiones quorumlibet sive sæcularium sive religiosorum confert sacerdotibus tum sæcularibus tum religiosis etiam exemptis Ordi­ narius loci in quo confessiones excipiuntur; sacerdotes autem religiosi eadem ne utantur sine licentia saltem præsumpta sui Superioris, firmo tamen præscripto can. 519. § 2. Locorum Ordinarii iurisdictionem ad audiendas confes­ siones habitualiter ne concedant religiosis qui a proprio Superiore non præsentantur ; iis vero qui a proprio Superiore præsentantur, sine gravi causa eam ne denegent, firmo tamen præscripto can. 877 (Can. 874). 772. Ex his patet; ad audiendas confessiones sæcularium juris­ dictionem delegatam Ordinarius loci confessionis acceptæ confert sacerdotibus tum sæcularibus tum religiosis etiam exemptis. Idem eamdem iisdem confert ad confessiones audiendas religiosorum. Ast sacerdotes religiosi delegatione uti non debent absque licentia, saltem præsumpta, Superioris; si tamen religiosus accedat et absolvatur, confessio est valida et licita juxta normam Canonis 519. Quod si qua religio privilegio gaudeat absolvendi a casibus quibusdam Summo Pontifici reservatis, modus quo communicatur singulis confessariis addiscendus est ex Constitutionibus. Dico 4°. § 1. Ad confessiones valide audiendas opus est iurisdictione scripto vel verbis expresse concessa. § 2. Pro concessione iurisdictionis nihil exigi potest (Can. 879). Quare jurisdictio tacita non amplius valet; sed expresse conce­ denda vel verb’s vel scriptis. PARS III. CAP. I.—DE POTESTATE MINISTRI. 737 Dico 5°. § 1. Tum locorum Ordinarii iurisdictionem, tum Superiores religiosi iurisdictionem aut licentiam audiendarum confessionum ne concedant, nisi iis qui idonei per examen reperti fuerint, nisi agatur de sacerdote cuius theologicam doctrinam ali­ unde compertam habeant. § 2. Si post concessam iurisdictionem aut licentiam prudenter dubitent num probatus a se antea sacerdos pergat adhuc idoneus esse, eum ad novum doctrinæ periculum adigant, etsi agatur de parocho aut canonico pœnitentiario (Can. 877). Lex sane est gravis, quæ non idoneos arcet, idoneosque tantum admittit ad hoc sacrum ministerium exercendum. Tum locorum Ordinarios tum Superiores religiosos ferit lex de non concedenda jurisdictione aut licentia nisi iis qui idonei per examen reperti fuerint, nisi scientia horum aliunde comperta ipsis sit. Gravissi­ mum sane esset peccatum assignare ad hoc munus virum non ido­ neum; nec unquam hoc est licitum. Idoneitas per examen con­ stare debet, nisi agatur de homine cujus theologica doctrina cognita est. Quando hanc doctrinam theologicam sufficientem aliunde compertam non habent, tenentur sub gravi examen exigere; si compertam aliunde habent, non tenentur examen exigere, nam de iis non est lex: ne concedant nisi iis qui idonei per examen reperti fuerint, nisi agatur de sacerdote cujus theologicam doctrinam aliunde compertam habeant. Prohibitio igitur concedendi jurisdictionem aut licentiam absque examine non videtur afficere eos qui absque examine sufficientem theologicam scientiam habere cognoscuntur. Quod si prudens dubium adsit de continuatione idoneitatis confessarii possunt, imo debent, adigere ipsum Ordinarii et Superiores ad novum examen. QUÆSITA 773. Quær. 1°. An Ecclesia suppleat jurisdictionem, quando pœnilentes ipsius defectum invincibiliter ignorant? Resp. In errore communi Ecclesia supplet jurisdictionem pro utroque foro. — Cf. Can. 209. Quær. 2°. An liceat absolvere cum jurisdictione negative dubia? Resp. Neg., nisi aliqua necessitas urgeat, et tunc absolutio danda est sub conditione: si possum. S. Alphonsus putat ejus­ modi necessitatem adesse: 1°. si urgeat præceptum annuæ confessionis; 2°. si pcenitens debeat Missam celebrare vel communicare, et alias notam infamiæ incurreret; 3°. si sacerdos ex obligatione celebrare teneatur. — Cf. S. Alphons. n. 571. 738 TRACTATUS XV.—DE SACRAMENTO PŒNITENTIÆ. Quær. 3°. An liceat absolvere in dubio positivo et probabili, sive juris sive facti? ■ Resp. Affirm., quia Ecclesia supplet in dubio positivo et probabili sive juris sive facti. — Cf. Can. 209. Quær. 4°. An haeretici, excommunicati vitandi, degradati, irre­ gulares, apostatœ, etc., valide absolvant in periculo mortis, deficiente alio sacerdote? Resp. Affirm., quia tunc Ecclesia supplet jurisdictionem, ut constat ex Cone. Trid. sess. 14, cap. 7, ubi ita legitur: “Pie admodum, ne hac ipsa occasione aliquis pereat, in eadem Eccle­ sia Dei custoditum semper fuit, ut nulla sit reservatio in arti­ culo mortis: atque ideo omnes sacerdotes quoslibet pœnitentes a quibusvis peccatis et censuris absolvere possunt.” — Imo non solum in articulo, sed etiam in periculo mortis dari potest absolutio a quocumque sacerdote, quia in jure canonico pro eodem accipi solet articulus et periculum mortis, quale, v. gr., censetur adesse in prælio, in longa navigatione, difficili partu, et similibus. — Cf. S. Alphons. nn. 560 et 561. “ Utrum miles quicunque, in statu bellicæ convocationis seu, ut aiunt, mobilisation is, constitutus ipso facto œquiparari possit iis qui versantur in periculo mortis, ita ut a quovis obvio sacerdote possit absolvi.” S. Pœnitentiaria, mature consideratis expositis, benigne sic, annuente Sanctissimo Domino Nostro Pio X, re­ spondit: “ Affirmative, juxta regulas a probatis auctoribus traditas.” 18 Mar. 1912. Quær. 5°. An possit simplex sacerdos valide absolvere mori­ bundum etiam praesente confessario approbato? Resp. In periculo mortis omnes sacerdotes, licet ad con­ fessiones non approbati, valide et licite absolvunt quoslibet pœnitentes a quibusvis peccatis aut censuris, quantumvis re­ servatis et notoriis, etiamsi præsens sit sacerdos approbatus, salvo præscripto can. 884, 2252 (Can. 882).1 Can. 884 agit de absolutione complicis in articulo mortis; Can. 2252 de necessitate recursus in casu absolutionis ab aliqua censura ab homine, vel a censura specialissimo modo reservata. Quær. 6°. An Parochus possit advocare Parochum ejusdem vel diversae dioecesis ad confessiones in sua parochia audiendas? Resp. Affirm., quoad Parochum ejusdem dioecesis; nam licet hic vi officii sui jurisdictionem habeat tantum pro sua 1 Cf. Addenda, p. 1136, n. 110. PARS III. CAP. I.—DE POTESTATE MINISTRI. 739 parochia, tamen ex consuetudine fere universali confessiones etiam in universa dioecesi audire potest, nisi Episcopus aliter decernat. — Verum quoad Parochum diversæ dioecesis, potest ad audiendas confessiones subditorum suorum advocari: non autem ad audiendas confessiones aliorum poenitentium. — Cf. Can. 881 et 874.1 Quær. 7°. An adhuc vigeat apud nos antiquum illud pactum, quo sacerdos aliquis, acceptis facultatibus a suo Episcopo, possit valide iisdem uti in alia dicecesi? Resp. Neg., ut constat ex Cone. Plen. Balt. II, n. 118, ubi dicitur: “ Ne vagi, ignoti, pravique sacerdotes sacra aggredi­ antur munera cum offensione fidelium, revocandas esse facul­ tates quas communi quodam pacto Episcopi sibi invicem in conventu anno 1810 habito largiti sunt, censuerunt Patres; ideoque in posterum, neminem ex sacerdotibus vi illius pacti, posse jurisdictionem exercere, vel sacrum aliquod aggredi munus absque ordinarii auctoritate.” Adverte tamen statutum nuper latum in quadam Synodo Neo-Eboracensi, ubi n. 157, dicitur: “ Libertatis conscientiae gratia, concedimus ut omnis Sacer­ dos extraneus, qui in propria dicecesi facultatibus ordinariis praeditus cognoscitur, valeat absolvere Sacerdotem Nostrae Dioe­ cesis, qui in hac ei confiteri elegerit, ac pariter omnes personas, quæ in domo ejus veram habent habitationem.” — Cf. Amer. Eccl. Rev. Vol. 2, pp. 37 et seq. Quær. 8°. An sacerdos approbatus ab Episcopo possit audire confessiones fidelium sine venia Parochi? Resp. Neg., quoad liceitatem, si confessiones excipiantur in ecclesia Parocho subjecta, quia debitus ordo omnino requirit, ut, cum superior immediatus sit in sua ecclesia, ab ipso petatur venia inibi exercendi sacra ministeria. At quoad validitatem, certum est juxta omnes, non requiri licentiam Parochi. Quær. 9°. An sacerdos in aliquo loco approbatus excipere valeat confessiones eo advenientium peregrinorum, vagorum et catho­ licorum orientalium? Resp. § 1. Omnes utriusque cleri sacerdotes ad audiendas confessiones approbati in aliquo loco, sive ordinaria sive dele­ gata iurisdictione instructi, possunt etiam vagos ac peregrinos ex alia dioecesi vel paroecia ad sese accedentes, itemque catho­ licos cuiusque ritus orientalis, valide et licite absolvere. § 2. Qui ordinariam habent absolvendi potestatem, possunt subditos absolvere ubique terrarum (Can. 881). 1 Cf. Addenda, p. 113G, n. 111. 740 TRACTATUS XV.—DE SACRAMENTO PŒNITENTIÆ. Quare nostri parochi ubique possunt suos audire subditos; id quod potest ingens bonum animorum secum ferre. Quær. 10°. An Episcopiis possit sub pœna invaliditatis pro­ hibere, ne diœcesani pergant ad confitendum extra diœcesim? Resp. Neg., quia jus datur subdito confitendi confessario, cui maluerit. Quær. 11°. An simplex sacerdos possit absolvere navigantes in Oceano, vel a quo obtinenda sit approbatio? i '5 I i Resp. § 1. Sacerdotes omnes maritimum iter arripientes, dummodo vel a proprio Ordinario, vel ab Ordinario portus in quo navim conscendunt, vel etiam ab Ordinario cuiusvis portus interiecti per quem in itinere transeunt, facultatem rite accepe­ rint confessiones audiendi, possunt, toto itinere, quorumlibet fidelium secum navigantium confessiones in navi excipere, quamvis navis in itinere transeat vel etiam aliquandiu consi­ stat variis in locis diversorum Ordinariorum iurisdictioni subiectis. § 2. Quoties vero navis in itinere consistat, possunt con­ fessiones excipere tum fidelium qui quavis de causa ad navim accedant, tum eorum qui ipsis ad terram obiter appellentibus confiteri petant eosque valide ac licite absolvere etiam a casibus Ordinario loci reservatis (Can. S83).1 Quær. 12°. Cuinam, possint fideles confiteri? Resp. Cuivis fideli integrum est confessario legitime appro­ bato etiam alius ritus, cui maluerit, peccata sua confiteri (Can. 905). Quær. 13°. An qui habens jurisdictionem delegatam cœpit audire confessionem, possit finire etiamsi interim expiret delegatio? Resp. “ Aliqui dicunt, non posse. — Petrus de Ledesma, cp. 12. Alii tamen affirmant absolute posse, quos refert et sequitur Sanchez, 1. 2 in Decal, cp. 13, n. 15 et in simili indicat 1. 4 cp. 54, n. 34; Diana, v. I, De Bulla Cruciata, Resp. 94: quæ sen­ tentia est valde probabilis: quia res non est integra. Cap. Gratum et Cap. Relatum de officio delegati.” — Lugo, de Sacr. Pœn. disp. 19, see. 2, n. 24. Quær. 14°. An jurisdictio delegata aut licentia concedi possit cum limitatione? ‘Cf. Addenda, p. 1136, n. 1 Γ2. PARS III. CAP. I.—DE POTESTATE MINISTRI 741 Resp. § 1. lurisdictio delegata aut licentia audiendarum confessionum concedi potest certis quibusdam circumscripta finibus. § 2. Caveant tamen locorum Ordinarii ac religiosi Superiore*, ne iurisdictionem aut licentiam sine rationabili causa nimis coarctent (Can. 878). Qui ad confessiones audiendas generaliter idonei non fuerunt reperti et tamen petierunt se admitti, ad arbitrium Ordinarii limitatam possunt accipere jurisdictionem. Sane evidens est universaliter loquendo non debere jurisdicti­ onem et licentiam nimis coarctari. Concessa tamen generaliter potestas non est censenda limi­ tata quoad tempus, loca aliasque circumstantias, nisi hæ in ipso jure habeantur ut contentæ in generali concessione, puta casus reservati. De Jurisdictione in Religione 774. Dico. § 1. In religione clericali exempta ad recipiendas confessiones professorum, novitiorum aliorumve de quibus in can. 514, § 1, iurisdictionem delegatam confert quoque proprius eorundem Superior, ad normam constitutionum; cui fas est eam concedere etiam sacerdotibus e clero sæculari aut alius religionis. § 2. In religione laicali exempta, Superior proponit confessarium, qui tamen jurisdictionem obtinere debet ab Ordinario loci, in quo religiosa domus reperitur (Can. 875). 775. Resolves. Unde sequitur posse Superiorem in religione clericali exempta et Ordinarium loci potestatem seu jurisdictionem delegatam concedere ad audiendas confessiones professorum, novi­ tiorum aliorumve in religiosa domo diu noctuque degentium causa famulatus aut educationis aut hospitii aut infirmæ valetudinis. Imo fas est Superiori hanc jurisdictionem concedere etiam sacer­ dotibus e clero sæculari aut alius religionis. Sicut igitur con­ fessarius a Superiore solo suæ religionis clericalis exemptæ delegata jurisdictione ornatus confessiones suorum confratrum aliorumve de quibus supra, valide et licite excipere potest, ita et eorumdem confessiones audire potest confessarius a solo Ordinario loci dele­ gata jurisdictione gaudens. Circa tales pœnitentes fons istius jurisdictionis duplex est, Superior et Ordinarius loci. 1°. Si Episcopus vel superior tuus ex ejus delegatione, tibi concedat approbationem pro determinata pœnitentium classe, facultas ad alios extendi nequit, ut patet. Si autem postulatio facultatis ab Episcopo vel a superiore sit generalis, inspecto tenore 742 PARS III. CAP. I.—DE POTESTATE MINISTRI. TRACTATUS XV.—DE SACRAMENTO PŒNITENTIÆ. verborum, nec fuerit restricta concessio, facultas obtenta non limitatur ad operam quæ fuit occasio petitionis. Ratio desumitur ex nota regula : Continetur in concessione quidquid non excipitur. Excipe tamen casus reservatos, qui ipso jure in facultate generali audiendi confessiones nunquam intelliguntur comprehensi. 2°. Superior religiosus, quando ex Episcopi delegatione ad­ hibet subditum ad opera generalia sacri ministerii, seclusa hypothesi specialis alicujus' restrictionis, censetur ipsi concedere omnimodam facultatem pro quibusvis pœnitentibus, et pro omni­ bus quoque casibus reservatis in concessione episcopali contentis. Ratio est, quia concedere censetur id omne quod concedere potest et solet, juxta præfatam regulam: Continetur in concessione quid­ quid non excipitur. QUÆSITA 776. Quær. 1°. An liceat Ordinario loci vel Superiori religioso jurisdictionem aut licentiam revocare vel suspendere? 743 Superiore. — Cf. Can. 874. Attamen hac facultate non debent uti sacerdotes religiosi sine licentia saltem præsurnpta Superioris salvo praescripto Can. 519. Quær. 4°. An Regulares absolvere possint, sine Episcopi approbatione, famulos suos vel alios familiares in monasterio de­ gentes? Resp. Affirm., vi Canonis 875, § 1, n. 774 allati. Quær. 5°. An regulares absolvere possint alumnos convictores sine Episcopi approbatione, utpote de familia? Resp. Affirm., vi Canonis 875, § 1, n. 774 allati. Quær. 6°. Quot sint deputandi in singulis religionis clericalis domibus confessarii? Resp. § 1. Loci Ordinarius vel Superior religiosus iurisdictionem vel licentiam ad audiendas confessiones ne revocent aut suspendant, nisi gravem ob causam. § 2. At graves ob causas Ordinarius potest etiam parocho aut pcenitentiario confessarii munus interdicere, salvo recursu in devolutivo ad Sedem Apostolicam. § 3. Non tamen licet Episcopo, inconsulta Sede Apostolica, si de domo formata agatur, omnibus alicuius religiosæ domus confessariis una simul iurisdictionem adimere (Can. 880). Resp. § 1. In singulis religionis clericalis domibus depu­ rentur plures pro sodalium numero confessarii legitime appro­ bati, cum potestate, si agatur de religione exempta, absolvendi etiam a casibus in religione reservatis. § 2. Superiores religiosi, potestatem audiendi confessiones habentes, possunt, servatis de iure servandis, confessiones audire subditorum, qui ab illis sponte sua ac motu proprio id petant, at sine gravi causa id per modum habitus ne agant. § 3. Caveant Superiores ne quem subditum aut ipsi per se aut per alium vi, metu, importunis suasionibus aliave ratione inducant ut peccata apud se confiteatur (Can. 518). Quær. 2°. An Regularis semel approbatus in aliqua diœcesi, nova approbatione indigeat, si, mutata habitatione, eodem redeat? Quær. 7°. An Superiores religiosi potestatem habentes audiendi confessiones possunt audire confessiones suorum subditorum? Resp. Neg., quia approbatus indefinite et illimitate, remanet approbatus saltem usque ad implicitam approbationis revoca­ tionem; atqui in casu præsenti nulla intervenit revocatio, ne implicita quidem. Ergo. . . . — Cf. Lugo, disp. 21, n. 44.— Lacroix, n. 1541. Resp. Affirmative, relate ad subditos qui ab illis sponte sua ac motu proprio id petant, at sine gravi causa id per modum habitus ne agant. Caveant autem Superiores ne quem subditum aut ipsi per se aut per alium vi, metu, importunis suasionibus aliave ratione inducant ut peccata apud se confiteatur. — Cf. Can. 518, §§ 2, 3. I Adverte taincn quod apud nos constat multos Episcopos, ut col­ ligitur ex Synodis recenter habitis, revocare velle et de facto revocare facultates concessas statim ac aliquis sacerdos a diœcesi ita discedit ut non amplius ibi habeat domicilium. . jfr Quær. 3°. An valide sœculares absolvat Religiosus, inscio vel invito superiore ex sola delegatione Episcopi? Resp. Affirmative, quia hæc sola delegata jurisdictio sufficit ad valide confessiones audiendas, utut inscio vel etiam invito Notandum.—Magister novitiorum eiusque socius, Superior Semi­ narii collegiive sacramentales confessiones suorum alumnorum secum in eadem domo commorantium ne audiant, nisi alumni ex gravi et urgenti causa in casibus particularibus sponte id petant (Can. 891). Quær. 8°. An liceat religioso etiam ad quietem conscientiæ confessionem instituere apud quemlibet confessorium ab Ordinario loci approbatum etsi inter designatos non recensitum? 744 TRACTATUS XV.—DE SACRAMENTO PŒNITENTIÆ. Resp. Affirmative, ut clare patet ex sequenti canone: Firmis constitutionibus quæ confessionem statis tempori­ bus præcipiunt vel suadent apud determinatos confessarios pera­ gendam, si religiosus, etiam exemptus, ad suæ conscientiæ quietem, confessarium adeat ab Ordinario loci approbatum, etsi inter designatos non recensitum, confessio, revocato quolibet contrario privilegio, valida et licita est; et confessarius potest religiosum absolvere etiam a peccatis et censuris in religione reservatis (Can. 519). Dum plenissimam libertatem religiosis etiam exemptis canon relinquit, relinquit pariter constitutionem quæ præcipit vel suadet confessionem faciendam apud determinatos confessarios, neque abrogat usum, immemorial! sæculorum experientia appro­ batum, confitendi uni stabili prudentique confessario. Con­ fessio de qua in canone valida et licita est. Et absolvere potest confessarius quemlibet religiosum etiam exemptum a casibus in religione reservatis. * Quær. 9°. Quid de confessoriis in laicalibus virorum religioni­ bus lege statutum sit? Resp. Etiam in laicalibus virorum religionibus deputetur, ad normam can. 874, § 1, 875, § 2, confessarius ordinarius et extraordinarius; et si religiosus aliquem specialem confes­ sarium expostulet, illum Superior concedat, nullo modo petitionis rationem inquirens neque id ægre se ferre demonstrans (Can. 528). Quær’. 10°. Quis designet sacerdotem a sacris et a concionibus probet in religionibus laicalibus? Resp. Distinctio facienda est juxta Canonem 529: Si agatur de religionibus laicalibus non exemptis, Ordi­ narii loci est sacerdotem a sacris designare et a concionibus probare; si de exemptis, Superior regularis eosdem sacerdotes designat eiusque negligentiam supplet Ordinarius (Can. 529). DE CONFESSIONIBUS RELIGIOSARUM 777. Dico. Principium ita statuit novus codex: § 1. Revocata qualibet contraria particulari lege seu privilegio, sacerdotes tum sæculares tum religiosi, cuiusvis gradus aut officii, ad confessiones quarumcunque religiosarum ac novitiarum valide PARS III. CAP. I.—DE POTESTATE MINISTRI. 745 et licite recipiendas peculiari iurisdictione indigent, salvo præscripto can. 239, § 1, η. 1, 522, 523. § 2. Hanc iursidictionem confert loci Ordinarius, ubi religio­ sarum domus sita est, ad normam can. 525 (Can. 876). Ex canonibus 239, § 1, η. 1; 522, 523 patet: Cardinales ubique earum confessiones audire queunt. Si aliqua religiosa ad conscientiæ tranquillitatem in qualibet ecclesia vel oratorio etiam semi-publico confiteatur apud sacerdotem ad audiendas mulieres approbatum, confessio est valida et licita; et idem dicendum cum religiosæ graviter ægrotant quibus concessum est arcessere quemlibet sacer­ dotem ad mulierum confessiones audiendas approbatum. His demptis casibus, non sufficit ad audiendas valide et licite confes­ siones quarumcunque religiosarum mulierum ac novitiarum gene­ ralis potestas ad audiendas utriusque sexus confessiones sed requiritur peculiaris jurisdictio concessa ab Ordinario loci ubi religiosarum domus est sita. QUÆSITA Quær. 1°. Quænam sit lex confessarii ordinarii juxta novum Codicem pro mulieribus religiosis? . 778. Resp. Duplici paragraphe canonis 520 continetur, et re­ spicit unamquamque domum et aliquam religiosam quæ postulet specialem moderatorem animæ. § 1. Singulis religiosarum domibus unus dumtaxat detur confessarius ordinarius, qui sacramentales confessiones universæ communitatis excipiat, nisi propter magnum ipsarum numerum vel aliam iustam causam sit opus altero vel pluribus. § 2. Si qua religiosa, ad animi sui quietem, et ad maiorem in via Dei progressum, aliquem specialem confessarium vel mode­ ratorem spiritualem postulet, eum facile Ordinarius concedat; qui tamen invigilet ne ex hac concessione abusus irrepant; quod si irrepserint, eos caute et prudenter eliminet, salva con­ scientiæ libertate (Can. 520). Unicuique communitati religiosæ unus sit ordinarius con­ fessarius saltem regulariter sed causæ justæ possunt exigere ut plures sint, puta, numerus religiosarum vel ignorantia linguæ ex parte quarumdam. Quam grave sit hoc munus, quam gratum Deo, patet ex re ipsa; et quo difficilius est eo etiam magis meri­ torium; Deo soli cogniti sunt ingentes fructus quos zelus re­ ligiosarum in nostra patria protulerit; nihil non merentur ipsæ quo sanctiores evadant. Sed præter ordinarium communitatis 746 TRACTATUS XV.—DE SACRAMENTO PŒNITENTIÆ. confessarium, alius casus prævisus aliquatenus a Benedicto XIV in præsenti canone invenitur. “ Persuasum habebamus, adeoque habemus, non solum integrae communitati, sed singulis etiam monialibus indulgendum esse in iis rebus quæ juste et rationabiliter petuntur, maxime cum illæ ad earum conscientiæ quietem et securitatem conferre dignoscuntur.” Ita ipse in Const. Pastoralis curæ. Tali religiosæ prævidetur in præsenti. Specialis confessarius facile concedendus est, et quamvis invigi­ landum est ne abusus irrepant, caute tamen, salva conscientiæ libertate, eliminandi sunt. In tota legislatione Novi Codicis securitati libertatis conscientiæ providetur. Quær. 2°. Quænam sit lex confessarii extraordinarii pro religi­ osarum communitatibus? Resp. § 1. Unicuique religiosarum communitati detur con­ fessarius extraordinarius qui quater saltem in anno ad domum religiosam accedat et cui omnes religiosæ se sistere debent, saltem benedictionem recepturæ (Can. 521). Extraordinarius cuivis communitati dandus est; hic quater saltem in anno domum religiosam invisat; ad ipsum omnes accedere debent, vel confessuræ vel benedictionem recepturæ. Quoniam apponitur numero quater adverbium saltem, numerus iste designat limitem infra quem non licet extraordinario non accedere, supra quem licet ipsi accedere. Debet igitur accedere, saltem quatuor vicibus, licet ipsi pluries accedere. Quær. 3°. An alii etiam confessarii designandi sint ab Ordi­ nariis locorum communitati religiosarum? Resp. Affirmative, ut patet ex sequenti: § 2. Ordinarii locorum, in quibus religiosarum communitates exsistunt, aliquot sacerdotes pro singulis domibus designent, ad quos pro sacramento pœnitentiæ in casibus particularibus recurrere eæ facile possint, quin necessarium sit ipsum Ordina­ rium toties quoties adire (Can. 521). Cura Ecclesiæ in hoc videri potest quod ii sint designandi ad quos religiosæ facile recurrere possint. Nullo modo debent Ordinarium toties quoties adire, sed ipsæ recursum habeant ad designatos omnimoda prorsus libertate. Unde in eodem canone præscribitur : § 3. Si qua religiosa aliquem ex iis confessariis expetat, nulli Antistitæ liceat nec per se nec per alios, neque directe PARS III. CAP. I.—DE POTESTATE MINISTRI. 747 II inquirere, petitioni verbis aut neque indirecte, petitionis rationem factis refragari, aut quavis ratione ostendere se id ægre ferre (Can. 521). Quær. 4°. An liceat religiosæ confiteri in qualibet Ecclesia vel oratorio etiam semi-publico apud quemlibet confessarium pro mulie­ ribus approbatum? Resp. Affirmative, revocato quolibet privilegio contrario. Si, non obstante præscripto can. 520, 521, aliqua religiosa, ad suæ conscientiæ tranquillitatem, confessarium adeat ab Ordinario loci pro mulieribus approbatum, confessio in qualibet ecclesia vel oratorio etiam semi-publico peracta, valida et licita est, revocato quolibet contrario privilegio; neque Antistita id prohibere potest aut de ea re inquirere, ne indirecte quidem; et religiosæ nihil Antistitæ referre tenentur (Can. 522). Religiosæ mulieres extra domum itinérantes, vel pauperes visitantes, vel deambulantes, puta dum e scholis ad domum religiosam pergunt, vel quavis alia simili causa, possunt Eccle­ siam vel oratorium etiam semi-publicum ingredi et confiteri cuilibet confessario pro mulieribus approbato. Imo idem intra domum in iisdem locis facere licitum est.1 Quær. 5°. An liceat religiosæ graviter ægrotanti quemlibet sacerdotem pro mulieribus approbatum arcessere? Resp. Religiosæ omnes, cum graviter ægrotant, licet mortis periculum absit, quemlibet sacerdotem ad mulierum confessiones excipiendas approbatum, etsi non destinatum religiosis, arcessere possunt eique, perdurante gravi infirmitate, quoties voluerint, confiteri, nec Antistita potest eas sive directe sive indirecte prohibere (Can. 523). Morbus gravis sufficit ut quis hac facultate uti licite possit; non requiritur ut adsit periculum mortis. Potest arcessere quemlibet confessarium pro mulieribus approbatum. Facultas conceditur, durante infirmitate, adhibenda quoties religiosa voluerit. Graviter injungitur Antistitæ ne eam directe vel indirecte prohibeat. Quær. 6°. Quales debeant esse designati in munus confessoriorum religiosarum? Resp. Regulariter requiritur ut sint annos nati quadraginta, integritate morum ac prudentia praestantes; possunt desumi ex utroque clero; ob justam causam, qui infra annum ætatis quadra1 Cf. Addenda, p. 1137, n. 113, 114. 748 TRACTATUS XV.—DE SACRAMENTO PŒNITENTIÆ. gesimum sunt, modo aliis dotibus gaudeant, deputari queunt; nullam habeant potestatem in foro externo super eas. § 1. In munus confessarii religiosarum et ordinarii et extraor­ dinarii deputentur sacerdotes, sive a clero saeculari, sive religiosi de Superiorum licentia, morum integritate ac prudentia prae­ stantes; sint insuper annos nati quadraginta, nisi iusta causa, iudicio Ordinarii, aliud exigat, nullam potestatem in easdem religiosas in foro externo habentes (Can. 524). Quær. 7°. An confessarius ordinarius religiosarum explelo munere, possit renuntiari extraordinarius? vel rursus deputari ordi­ narius in eadem communitate? an extraordinarius ut ordinarius renuntiari possit? I iFÎ ' I Resp. § 2. Confessarius ordinarius non potest renuntiari extraordinarius nec, praeter casus in can. 526 recensitos, rursus deputari ordinarius in eadem communitate, nisi post annum ab expleto munere; extraordinarius vero immediate ut ordi­ narius renuntiari potest (Can. 524). Quær. 8°. Quid prohibeatur confessariis religiosarum tum ordinariis tum extraordinariis? Resp. Prohibetur ipsis interno vel externo communitatis regimini ullo modo sese immiscere. — Cf. Can. 524, § 3. Quær. 9°. Quamdiu duret munus audiendi religiosarum con­ fessiones? Resp. Religiosarum confessarius ordinarius suum munus ne exerceat ultra triennium ; Ordinarius tamen eum ad secundum, imo etiam ad tertium triennium confirmare potest, si vel ob sacerdotum ad hoc officium idoneorum penuriam aliter providere nequeat, vel maior religiosarum pars, earum quoque quæ in aliis negotiis ius non habent ferendi suffragium, in eiusdem confessarii confirmationem, per secreta suffragia, convenerit; dissentientibus tamen, si velint, aliter providendum est (Can. 526). Quær. 10°. amovere? An loci Ordinarius possit religiosarum confessorium Resp. Loci Ordinarius, ad normam can. 880, potest, gravem ob causam, religiosarum confessarium tam ordinarium quam extraordinarium amovere, etiamsi monasterium regularibus sub­ datur et ipse sacerdos a confessionibus sit regularis, nec tenetur PARS III. CAP. 1.—DE POTESTATE MINISTRI. 749 causam amotionis cuiquam significare, excepta Apostolica Sede, si ab ea requiratur; de amotione autem debet Superiorem re­ gularem monere, si moniales regularibus subdantur (Can. 527). Quær. 11°. Quis concedat facultatem audiendi confessiones religiosarum? Resp. Si religiosarum domus Sedi Apostolicæ immediate subiecta sit vel Ordinario loci, hic eligit sacerdotes a confessioni­ bus tum ordinarios tum extraordinarios; si Superiori regulari, hic confessarios Ordinario præsentat, cuius est eosdem pm audiendis illarum monialium confessionibus approbare et Su­ perioris negligentiam, si opus sit, supplere (Can. 525). Quær/ 12°. Quœnam sint dispositiones novi Codicis de consci­ entia manifestatione pro omnibus religiosis viris et mulieribus? Resp. § 1. Omnes religiosi Superiores districte vetantur personas sibi subditas quoquo modo inducere ad conscientiæ manifestationem sibi peragendam. § 2. Non tamen prohibentur subditi quominus libere ac ultro aperire animum suum Superioribus valeant; imo expedit ut ipsi filiali cum fiducia Superiores adeant, eis, si sint sacerdotes, dubia quoque et anxietates suæ conscientiæ exponentes (Can. 530). Paragraphus prima vetitum declarat in hac re: vetitum est Superioribus suos subditos quoque modo inducere ad conscientiæ manifestationem faciendam sibi. Inductio ex parte Superiorum directa vel indirecta in personas sibi subditas exercita ad faci­ endam sibi conscientiæ manifestationem est vetita evidenter sub gravi. Paragraphus secunda explanat quid non sit vetitum et quid expediat. Non est vetitum subditis libere et ultro aperire ani­ mum suum Superioribus; immo expedit ut subditi Superiores adeant fiducia pleni, eisque, si sacerdotes sint, dubia et anxietates suas aperiant. ARTICULUS III DE CASIBUS RESERVATIS 779. Reservatio est avocatio quorumdam casuum ad suum judicium a Superiore facta limitante inferioribus absolvendi po­ testatem. 750 TRACTATUS XV.—DE SACRAMENTO PŒNITENTIÆ. § I. — De principio et natura reservations Î J I F1 (' ►» I » F ·· * • ··*· 780. Dico 1°. Datur in Ecclesia potestas reservandi certos r casus sive causas criminum graviorum, a quibus inferiores con­ fessarii absque speciali facultate absolvere nequeunt. § 1. Qui ordinario iure possunt audiendi confessiones potesta­ tem concedere aut ferre censuras, possunt quoque, excepto Vicario Capitulari et Vicario Generali sine mandato speciali, nonnullos casus ad suum avocare indicium, inferioribus absolvendi potestatem limitantes. § 2. Hæc avocatio dicitur reservatio casuum. § 3. Quod attinet ad reservationem censurarum, servetur prae­ scriptum can. 2246, 2247 (Can. 893).1 Dico 2°. Tria requiruntur, saltem ex consuetudine Ecclesiæ, ut peccatum aliquod possit reservari, scilicet, ut sit 1°. mortale non modo ratione objecti, sed etiam malitiæ in actu voluntatis; 2°. externum, et quidem grave qua externum; 3°. opere con­ summatum, non vero tantum attentatum, nisi aliud constet ex declaratione expressa reservantis. — Cf. S. Alphons. n. 582. — Baller, not. (a), (b) et (c) p. 470. Sic, v. gr., reservatur aliquod peccatum, puta contra castitatem: 1°. peccat autem aliquis leviter, peccatum non est reservatum; 2°. peccat interne graviter, pecca­ tum internum, licet grave, non est reservatum; 3°. leve aliquod peccatum, puta vocabulum aliquod, ponit externe nullam in se continens malitiam gravem contra castitatem, sed illud ponit ex animo fornicandi, peccat talis graviter et externe, sed externum peccatum est grave unice ob graviter pravam malitiam internam qua induitur, cujus tamen non est signum externum naturale et ideo non est reservatum; 4°. sed nunc ponit actum aliquem exter­ num graviter pravum, puta invitationem ad fornicandum, actus iste externus est signum naturale externum malitiæ internæ gravis, et ex se, si ponatur voluntarie et scienter, est sufficiens materia peccati gravis et non per solum respectum ad actum internum. QUÆSITA 781. Quær. 1 °. Quid prœrequiratur ad hoc ut peccata ab Ordi­ nariis locorum licite reservari possint? Resp. Locorum Ordinarii peccata ne reservent, nisi, re in Synodo dioecesana discussa, vel extra Synodum auditis Capitulo cathedrali et aliquot ex prudentioribus ac probatioribus suæ dioecesis animarum curatoribus, vera reservationis necessitas aut utilitas comprobata fuerit (Can. 895). 1 Cf. Addenda, p. 1138, n. 115. PARS III. CAP. I.—DE POTESTATE MINISTRI. 751 Casuum conscientiæ reservatio ad destructionem munitionum juxta dictum Apostoli 2 Cor. X, 4, ad removenda scilicet ob­ stacula quæ saluti animarum non communi impedimento sunt, dirigenda est. Debet igitur ordinate ac perspicue fieri, ita ut nulla causa anxietatibus aut dubiis detur. Remedium extraor­ dinarium est, ideo huic manus non sunt apponendæ nisi constet de vera reservationis necessitate aut utilitate; et hinc res est prius discutienda in Synodo, vel extra Synodum Capitulum cathédrale et aliquot probatiores animarum curatores prius audiendi sunt, quam reservetur peccatum. In hoc canone agitur de peccatorum reservatione et de prærequisitis ut Ordinarius loci licite ea reservet; prærequisita sunt necessitas aut utilitas reservationis comprobata, discussio rei in Synodo, vel extra Synodum auditio Capituli cathedralis et prudentiorum animarum pastorum. Quær. 2°. Quis inter superiores religionis clericalis exemptæ et in monasteriis sui juris peccata reservare possint? Resp. % Inter Superiores religionis clericalis exemptæ imus Superior generalis, et in monasteriis sui iuris Abbas, cum pro­ prio cuiusque Consilio, peccata, ut supra, subditorum reservare possunt, firmo præscripto can. 518, § 1, 519 (Can. 896). Reservare igitur possunt peccata superior generalis et Abbas cum cuiusque consilio; sed in singulis domibus deputentur con­ fessarii cum potestate absolvendi etiam a casibus istis reservatis; religiosus autem propter conscientiæ quietem adire potest quem­ libet confessarium ab Ordinario loci approbatum qui eum a peccatis et censuris in religione reservatis absolvere potest. — Cf. Can. 518, § 1, 519. Quær. 3°. Quot et qualia peccata sint reservanda et quamdiu in vigore maneat reservatio? Resp. Casus reservandi sint pauci omnino, tres scilicet vel, ad summum, quatuor ex gravioribus tantum et atrocioribus criminibus externis specifice determinatis; ipsa vero reservatio ne ultra in vigore maneat, quam necesse sit ad publicum aliquod inolitum vitium exstirpandum et collapsam forte Christianam dis­ ciplinam instaurandam (Can. 897).1 Igitur casus reservati sint pauci; ad summum quatuor; graviora tantum crimina; externa specifice determinanda; reser­ vatio ne in vigore pergat obtento fine; quorum omnium rationes in ipsa natura reservationis inveniuntur. Porro reservatio dirigi­ tur ad removenda obstacula quæ saluti animarum non communi 1 Cf. Addenda, p. 1138, n. 116. 752 >1 h F1 i) TRACTATUS XV.—DE SACRAMENTO PŒNITENTIÆ. impedimento sunt; debitam igitur mensuram et modum ne ex­ cedat, secus in perniciem potius quam in utilitatem animarum vergere potest; et ob hoc periculum animarum peccata mere interna et peccata ex fragilitate humana derivantia non reser­ vantur. Quær. 4°. An liceat Ordinariis sibi reservare peccata quæ jam reservata sunt Romano Pontifici etiam ratione censurœ? Resp. Prorsus ab iis peccatis sibi reservandis omnes ab­ stineant quæ iam sint Sedi Apostolicæ etiam ratione censuræ reservata, et regulariter ab iis quoque quibus censura, etsi nemini reservata, a iure imposita sit (Can. 898). Ratio rei est evidens; ne leges multiplicentur absque necessi­ tate; et hinc prorsus Ordinariis abstinendum esse edicit lex quoad primum punctum; quoad secundum autem dicit regu­ lariter, prohibetur igitur promiscua reservatio; sed potest esse ut propter frequens scandalum aut aliam causam aliqui casus huiusmodi reserventur. A peccatis reservandis de quibus in primo puncto, semper ; a peccatis, de quibus in secundo, regulariter abstinendum est. Quær. 5°. An parochi possunt reservare casus? Resp. Negative ex canone 893. Quær. 6°. Utrum casus omnes reservati, reservati fuerint prop­ ter censuram, an independenter ab ea? Resp. Plerique casus episcopales sunt simpliciter reservati sine censura; casus autem papales fere omnes censuram habent et principaliter propter censuram reservantur, ita ut in iis reservetur immediate censura et mediate seu accessorie ipsum peccatum. Hinc in casibus papalibus, reservata censura, etiam peccatum manet reservatum; e contrario vero, sublata censura, v. gr., ex eo quod ignorata fuerit, neque peccatum est reservatum, quia, sublato reservationis objecto, id est censura, jam peccatum non manet reservatum. Unicum peccatum ratione sui reservatum Sanctæ Sedi est falsa delatio, qua sacerdos innocens accusatur de crimine solli­ citationis apud iudices ecclesiasticos (Can. 894). Quær. 7°. Utrum incurrat reservationem peccatorum simplicem qui eam ignorat? Resp. Multum controvertitur : Prima sententia affirmat, quia nihil est in lege quo ignari excusentur. Lex ipsa cos non excipit, ergo nos non debemus excipere. Nec valet dicere PARS 111. CAP. I —DE POTESTATE MINISTRI 753 reservationem esse pœnam et hinc excusari saltem non crasse ignorantes; quia Instructio S. C. S. Officii 13 Julii, 1916, n. 5, clare distinguit inter reservationem et pœnam. “Cauti . . . omnino sint et quam maxime parci quod ad poenales sanctiones, excommunicationes præsertim, quibus forte suas reservationes communire velint.” Imo inspecto legis fine, non minus urgentur ignorantes quam scientes. Et hæc est plurimorum omnino sententia. Attamen non desunt qui etiam nunc defendant sen­ tentiam mitiorem cui favere multis visa est Instructio praedicta, n. 6. “Curent (Ordinarii) ut ad certam fidelium notitiam, . . . eædem (reservationes) deducantur — nam quaenam earum vis si lateant?” Aliis verbis: quænam utilitas reservationum quas subditi ignorant? Nulla. Jam age, veritas hæc æque valet post ac ante Codicem, qui clausulam istam omisit quippe rationem legis continet. Cum igitur tales reservationes ignorantibus inutiles rite habeantur, et Codex statuat eas tantum fieri debere quas vere necessarias aut utiles judicaverint (Ordinarii), et hæc lex sit strictæ interpretationis, non videtur mitior sententia sua carere probabilitate præsertim cum confessarius tales ignorantes de lege existente commonere debeat. Adde quod reservatio libertatem pœnitentis eligendi confessarium auferat et ipsum spe privet obtinendæ absolutionis ab alio quam a supremis judicibus diœccsanis; et metus privationis hujus spei naturaliter deterreat a crimine committendo, ut de peccato unico ratione sui Pontifici Maximo reservato affirmavit Ben. XIV. Const. Sacra­ mentum, Pœnitentiæ, N. 3. Talem metum gignit notificatio. Deinde vix æquum videtur quod priventur bono quemlibet conveniendi confessarium sane grandi qui laborent ignorantia saltem non crassa et supina. Cf. Aertnys, n. 3S9. — Ferreres, n. 672. — Noldin, n. 363. — Arregui, n. 607. — Razôn y Fe, v. 52, 53. — La Civiltà Cattolica an. 1918, n. 3, p. 545. Quær. 8°. Αίι censendum sit reservatum peccatum in dubio de rcservalione? Resp. Neg., sive dubium sit/adi, scilicet,si peccatum fuit dubie commissum aut dubie grave: sive sit juris, id est, versetur circa exsistentiam legis reservantis, ejusque extensionem. Ratio utriusque solutionis est, quia reservatio est quid odiosum, ac proinde est strictæ interpretationis. — Cf. S. Alphons, n. 600. —Elbel, n. 343. Quær. 9°. Utrum absolvi possit subditus alterius diæcesis, si casus est reservatus tantum in loco confessionis? Resp. Negative, si confiteatur confessario simplici; hujus enim jurisdictio est limitata, Can. 893, § 1, nec ullatenus venit ab Ordinario pœnitentis, Can. 874; peregrinus habetur ut 754 TRACTATUS XV—DE SACRAMENTO PŒNITENTIÆ. incola et reservat ion ibus loci in quo est tenetur;1 idem etiam patet ex responso S. Pœnitentiariæ dato 21 Nov. 1873, cum fer veret disputatio. Titius sacerdos ad tribunal pœnitentiæ accedens peccata exponit partim simpliciter reservata, partim etiam cum censura episcopali in dioecesi confessarii. Dolet se hic, et hu­ maniter admonet fratrem, ut se sistat habenti facultatem: sed ille instat pro absolutione, et dicit; quod confessor, cum non sit judex opinionum, potest et debet absolvere pœnitentem qui vult sequi opinionem non solum probabilem, sed communissimam inter Theologos antiquos et viventes. Confessor firmus in sua sen­ tentia non acquiescit, et inabsolutum dimittit pœnitentem. Quaeritur 1°. Utrum confessor bene se gessit? 2°. Potest semper in casu ita se gerere? Sacra Pœnitentiaria, consideratis expositis, respondet: Quod Im casum, ad utrumque affirmative. Quær. 10°. An absolvi possit subditus alterius diœcesis, quando pec­ catum reservatum est in ipsius diœcesi, non autem in loco confessionis? Resp. Affirm., extra territorium reservantis, etiamsi dum­ taxat ad absolutionem obtinendam pœnitens ex eo discesserit (Can. 900, n. 3), reservatio omni vi caret. >ι h μ § Π. — De Absolutione Reservatorum 782. Dico 1°. Absolvere possunt a casibus reservatis de potestate ordinaria: 1°. ipsi reservantes; 2°. eorum successores in eadem potestate; 3°. eorum superiores. Ratio est, quia ad auferendam reservationem eadem potestas requiritur et sufficit ac ad eam ponendam. Dico 2°. § 1. Statutis semel reservationibus quas vere neces­ sarias aut utiles iudicaverint, curent locorum Ordinarii ut ad sub­ ditorum notitiam, quo meliore eis videatur modo, eædem dedu­ cantur, nec facultatem a reservatis absolvendi cuivis et passim impertiant. § 2. At huiusmodi absolvendi facultas ipso iure competit canonico pœnitentiario ad normam can. 401, § 1, et habitualiter impertiatur saltem vicariis foraneis, addita, præsertim in locis diœcesis a sede episcopali remotioribus, facultate subdelegandi toties quoties confessarios sui districtus, si et quando pro urgentiore aliquo determinato casu ad eos recurrant. § 3. Ipso iure a casibus, quos quoquo modo sibi Ordinarii reservaverint, absolvere possunt tum parochi, aliive qui parochorum nomine in iure censentur, toto tempore ad præceptum paschale adimplendum utili, tum singuli missionarii quo tempore missiones ad populum haberi contingat (Can. 899). I« 1 Cf. Addenda, p. 1138, n. 115. PARS III. CAP I DE ΡΟΊ’ESTATE MINISTRI. 755 Curandum igitur ut ad subditorum notitiam deducantur; — quœnam enim earum vis si lateant? — et ut firmae maneant quam diu necessariae fuerint; ideoque facultatem absolvendi ne cuivis et passim Ordinarii concedant, secus enim reservatio exulabit. Potestas hæc canonico pœnitentiario facta non est alteri delegabilis, exerceri potest etiam in peregrinos vagosque in diœcesi, et in diœcesanos extra diœcesis territorium. Debet facultas habitua­ liter impertiri vicariis foraneis, cum facultate præsertim in locis remotioribus subdelegandi toties quoties pro casu aliquo urgentiore. Benigna sane est juris dispositio in ultimo puncto canonis facta, qua removebuntur plurima incommoda reservationum: nempe, parochi et alii qui jure hoc nomine habentur, et singuli missionarii possunt a casibus quos Ordinarii sibi quoquo modo reservarunt, absolvere; parochi tempore utili ad implendum pas­ chale præceptum; missionarii tempore missionis. Agitur de casi­ bus quos Episcopus sibi reservat. QUÆSITA 783. Quær. 1 °. Quando reservatio quœvis omni vi careat? Resp. Quævis reservatio omni vi caret: 1°. Cum confessionem peragunt sive ægroti qui domo egredi non valent, sive sponsi matrimonii ineundi causa; 2°. Quoties vel legitimus Superior petitam pro aliquo deter­ minato casu absolvendi facultatem denegaverit, vel, prudenti confessarii iudicio, absolvendi facultas a legitimo Superiore peti nequeat sine gravi pœnitentis incommodo aut sine periculo violationis sigilli sacramentalis; 3°. Extra territorium reservantis, etiamsi dumtaxat ad abso­ lutionem obtinendam pœnitens ex eo discesserit (('an. 900).1 In his casibus nulla amplius est vis reservationis; quilibet eos absolvere potest. Ægroti egredi non valentes, sponsi causa ineundi matrimonii confitentcs, absolvi possunt a quolibet confes­ sario; ægroti, non dicitur graviter ægroti, sed dicitur ægroti qui domo egredi non valent. Secundum punctum tres casus seu potius casus triplicis generis comprehendit. Sed notandum quoad primum genus, ipsum esse valde generale; petita est pro casu determinato facultas absolvendi a legitimo superiore, facultas est denegata; reservatio omni vi caret; casus igitur non manet avo­ catus ad judicium reservantis, sed absolvi potest a quolibet confes­ sario. Secundum genus casuum habetur quando judicio confessarii prudenti facultas a Superiore peti nequit absque gravi pœnitentis incommodo, Tertium genus habetur quando nec peti potest pru denti judicio confessarii facultas absolvendi sine periculo sigilli. 1 Cf. Addenda, p. 1138, n. 117. 756 TRACTATUS XV.—DE SACRAMENTO PŒNITENTIÆ. Punctum hoc solvet difficultates ex negata facultate quam petivimus, vel difficultate gravi pcenitenti vel sacramento oborta vel oboriunda ex facultate petenda. Tertium punctum aufert difficultatem ex parte territorii reser­ vantis; extra hoc territorium quilibet confessarius etiam pœnitentem in finem obtinendæ absolutionis eo euntem absolvere potest. Quare non amplius valet principium contra eum qui pergit, uti dicebatur, in fraudem legis. Quær. 2°. An reservatione episcopali ligatus qui impeditur quominus Episcopum adeat a simplici confessario absolvi possit? Resp. Affirm., si causa urgente premitur, et judicio confessarii absque gravi poenitentis incommodo absolvendi facultas peti nequit a Superiore juxta canonem 900, 2°; quod si casus cui censura nectitur, urgeat, idem dicatur juxta can. 2254, imposito onere recurrendi. Cf. infra, de censurarum absolutione. Quær. 3°. An reservatione ligatus, in necessitate communi­ candi aut celebrandi, teneatur confiteri confessario simplici, alio deficiente? Resp. Affirmative, si pcenitens ligatus est censura latæ sententiæ quæ servari nequeat sine periculo gravi scandali vel infamiæ juxta can. 2254, § 1 ; imo etiamsi sit reservatio simplex peccati et prudenti judicio confessarii facultas peti nequit absque gravi poenitentis incommodo juxta can. 900, 2°; in his enim casibus quilibet confessarius absolvere potest. Quær. 4°. Aîi absolutus in articulo mortis a casibus papalibus teneatur se sistere Romano Pontifici, recuperata valetudine? Resp. Neg., si agatur de censuris sive simpliciter sive speciali modo Summo Pontifici reservatis; Affirm., si de censuris specia­ lissimo modo reservatis. — Cf. Can. 882, 2252; de recursu necessario videas can. 2252. Quær. 5°. An inferior absolvere possit moribundum a reservatis, praesente superiore, aut alio facultatem habente? Resp. Affirm., juxta can. 882. — Cf. 773, Q. 5. Quær. 6°. sacrilegam? An tollatur reservatio per confessionem nullam aut Resp. Affirm., ad utrumque, juxta sententiam probabilem. Ratio est, quia reservatio ad hoc principaliter ordinatur, ut peccata superiori deferantur. Excipe tamen 1°. si pœnitens PARS HL CAP. I.—DE POTESTATE MINISTRI. 757 culpabiliter reticeat ipsum peccatum reservatum, quia minime præsumitur superior in sacrilega ejusmodi confessione velle au­ ferre reservationem peccati sibi de industria non delati; 2°. si confessio invalida fiat in jubilæo, quia Pontifex non dat facul­ tatem absolvendi a reservatis, nisi ut fideles jubilæum lucrentur, ac proinde secus non censetur velle eam concedere. Verum alii theologi, quos inter Card, de Lugo, aliter sentiunt quoad se­ cundam hanc exceptionem, quam ponit S. Alphonsus, modo pœnitens habeat animum lucrandi jubilæum, scilicet confitendi postea valide ac ponendi omnia alia requisita. — Cf. S. Alphons. n. 598. — Lugo, disp. 20, n. 113. — Baller, not. (a) p. 533. Quær. 7°. An tollatur reservatio, si pœnitens, confitendo apud superiorem, obliviscatur confiteri casum reservatum? Resp. Affirm., saltem probabiliter, quia recte præsumitur superiorem voluisse liberare pcenitentem ab omni vinculo, a quo absolvere ipsum potest. — Cf. S. Alphons. n. 597. Cum igitur in articulo mortis, aliquis inculpabiliter omisit casus Episcopo vel Summo Pontifici simpliciter reservatos, videtur probabiliter dicendum ipsum reconvalescentem a quo­ vis simplici confessario absolvi posse. (Gennari, II Monitore, v. 9, P. 1, p. 66). Quær. 8°. An qui confessus est inferiori peccatum dubie reser­ vatum, omnino liberetur a reservatione, etiamsi postea illud agnoscat ut certum? Resp. Affirm., probabilius, quia cum peccatum dubie re­ servatum est accusatum, jam directe absolutum est, et proinde directe ablata est reservatio. — Cf. S. Alphons. n. 600. Quær. 9°. An licentia absolvendi a casibus reservatis ad pec­ cata post ipsam commissa extendatur? Resp. Distinguendum est: vel enim data est potestas pro peccatis toties commissis vel narratis, in quo casu ab his solum absolvere potest privilegiatus; vel data est indefinite, in quo casu extensam esse ad alia affirmant communiter juxta S. Al­ phonsum, dummodo non interponatur magna distantia inter concessionem licentiæ et novarum culparum commissionem, quando nempe pro particulari pœnitente concessa est. S. Al­ phonsus, 1. 6, n. 601. “ Quia est beneficium Principis et neminem lædit,” ait D’Annibale, n. 347, “ non oportet illud æstiinare ex rigore verborum.” Sic si non sit ultra mensem dilatio inter con­ 758 TRACTATUS XV—DE SACRAMENTO PŒNITENTIÆ. cessionem et usum facultatis, privilegiatus absolvere potest et a patratis post datam licentiam. — De Lugo, De Pœn. disp. XX, n. 126. De Absolutione Proprii Complicis in Peccato Turpi 784. Dico. Absolutio complicis in peccato turpi invalida est, praeterquam in mortis periculo; et etiam in periculo mortis, extra casum necessitatis, est ex parte confessarii illicita ad normam constitutionum apostolicarum et nominatim constitutionis Bene­ dicti XIV Sacramentum Pœnitentiæ, 1 lun. 1741 (Can. 884). § 1. Absolvens vel fingens absolvere complicem in peccato turpi incurrit ipso facto in excommunicationem specialissimo modo Sedi Apostolicæ reservatam ; idque etiam in mortis articulo, si alius sacerdos, licet non approbatus ad confessiones, sine gravi aliqua exoritura infamia et scandalo, possit excipere morientis confessionem, excepto casu quo moribundus recuset alii confiteri. § 2. Eandem excommunicationem non effugit absolvens vel fingens absolvere complicem qui peccatum quidem complicitatis, a quo nondum est absolutus, non confitetur, sed ideo ita se gerit, quia ad id a complice confessario sive directe sive indirecte inductus est (Can. 2367).1 QUÆSITA 785. Quær. 1°. Quid hac in re veniat nomine complicis? Resp. Per complicitatem hie intelligitur actio ilia qua duo vel plures vicissim seu mutuo verbis vel re declarant consensum, concordiam aut conspirationem in aliquod peccatum turpe cognitum ut tale. Debet complex scire actum ab altero com­ plice positum et manifestatum esse graviter culpabilem objec­ tive et subjective: debet plene consentire in peccatum ab altero commissum et hunc consensum internum externe manifestare: peccatum debet esse utrique complici commune: manifestatio mutuæ libidinis exterior requiritur, et reciproca in ipso actu exteriori communicatio. — Cf. Pauwels, De Casibus Reservatis. Quare si sacerdos occasionem nactus ex somno vel ebrietate, femina aliqua uteretur ad libidinem explendam non esset pro­ prie complex, quia non haberetur mutua conspiratio formaliter peccaininosa. Propter eamdem rationem non esset com­ plex proprie dictus, ac proinde non amitteret jurisdictionem sacerdos ille, qui per summum nefas persuaderet alicui feminæ non esse peccatum si permitteret se turpiter tangi ab ipso. — Cf. Bucceroni, Comment, in Const. Sacramentum Pœnitentiæ, n. 68. 1 Cf. Addenda, p. 1138, n. 118. PARS III. CAP. I.—DE POTESTATE MINISTRI. Quær. 2°. Quid hoc in re venial nomine 759 peccati turpis? Resp. Nomine peccati turpis hic venit omne peccatum grave, externum, contra sext. Decalogi præceptum, etsi per copulam non consummatum. Imprimis igitur peccatum debet esse grave, nam Benedict. XIV loquitur de peccato quod sacramentali absolutione necessario delendum sit. Deinde debet esse exter­ num, nam secus non haberetur vera complicitas in actione peccaminosa; imo non sufficit ut peccatum sit aliquo modo externe manifestatum, sed requiritur ut sit grave qua externum est. Attamen non requiritur ut sit per copulam consummatum, ac proinde osculum, tactus, aspectus, modo adsint ceteræ con­ ditiones, veniunt hic nomine peccati turpis. Imo etiam collo­ quium turpe hac lege comprehenditur, nam quamvis poterat antea dubitari ex rationibus non spernendis, hodie tamen om­ nino tenendum est nullam dari exceptionem, ut constat ex declaratione S. Congr. U. I. data die 28 Maii 1873, ubi dicitur: “ Prohibitione absolvendi complicem in materia turpi . . . comprehendi nedum tactus, verum omnia peccata gravia et exterius commissa contra castitatem, etiam illa quæ consistunt' in meris colloquiis et adspectibus qui complicitatem important.11 — Cf. Bucceroni, n. 68. — Lehmkuhl, n. 935. Peccatum debet esse mortale ex utraque parte, et quidem certo; ideoque si dubium est utrum pœnitens peccaverit gravi­ ter, certum tamen sacerdotem peccasse, non comprehenditur casus lege: nec sufficit, ut interius tantum ab utroque commit­ tatur peccatum grave, licet exterius sit veniale; sed requiritur ut externa actio sit indicium et manifestatio interioris affectus pravi mortaliter peccaminosa in ratione actus exterioris. Quær. 3°. muliebrem? An persona complicis restringenda sit ad sexum Resp. Neg., omnino, quia verba Bullæ sunt omnino gene­ ralia; in ea enim dicitur: “ Qui confessionem sacramentalem personæ complicis in peccato turpi contra sextum præceptum excipere audeat eique absolutionem impertire.” — Ergo Consti­ tutionis dispositio ad sexum muliebrem non est restringenda. Quær. 4°. An sacerdos debeat dici complex cum peccatum turpe commissum fuit ante susceptionem Ordinum sacrorum, sed nunc primum apud eum clavibus subjicitur? » Resp. Affirm., ut videtur, quia lex debet intelligi prout verba sonant, et juxta finem quem intendit legislator. Porro 760 TRACTATUS XV.—DE SACRAMENTO PŒNITENTIÆ. sacerdos erit semper vero sensu complex, quamdiu vivit; et finis legis est impedire periculum peccandi, et dignam sacramenti administrationem procurare; atqui finis iste certe non obtinere­ tur, si sacerdos posset suum antiquum complicem adhuc turpi hoc peccato inquinatum absolvere. Præterea per susceptionem Ordinum facta est aliqua mutatio in sacerdote tantum; sed in hac quæstione non attenditur, ut iterum possit dari jurisdictio, nisi ad mutationem pœnitentis. — Cf. Ituriaga, vol. 5, cas. 47. — Bucceroni, n. 69. — Lehmkuhl, n. 935. Consonat responsum S. Poenit. 27 Jan. 1879: “ Confessarium non posse absolvere complicem, cum quo ante sacerdotium in puerili ætate turpiter egit, nisi morali ter certus sit, ipsum jam ab alio confessario directe et valide a peccato complicitatis absolutum fuisse.” Quær. 5°. An sacerdos possit absolvere complicem in articulo vel periculo mortis? I 9 V Resp. Affirm., valide et licite, si non possit advocari alius sacerdos, qui munus confessarii obire possit; vel si potest qui­ dem advocari, sed non absque scandalo. Si vero adsit sacerdos alter etiam non approbatus, qui confessionem excipere queat, tunc sacerdos complex absolvet quidem valide, sed illicite, poenas­ que non effugiet. Constat ex citatis Constitutionibus Benedict. XIV et. Can. 884, 2367. — Bucceroni, nn. 62 et seq. Quær. 6°. An extra casum mortis, possit unquam sacerdos complex suum complicem absolvere, puta si mulier complex nullum alium habeat sacerdotem ad quem recurrat, neque ob loci circum­ stantias, ut in aliquibus missionibus accidere potest, spes ulla adsit quod eum sil per plures annos habitura, præsertim vero si addatur periculum scandali et infamiœ, quia dicta mulier assueta erat antea ad confessionem et communionem frequenter accedere? Resp. Neg., juxta communiorem sententiam theologorum, et ratio est, tum quia nefas est diversas ponere exceptiones, ubi legislator unicam tantum explicite posuit, scilicet casum mortis, tum quia lex ista est non solum prohibens sed etiam irritans, cujus natura exigit ut non cesset propter incommodum aliquod particulare. Præterea infamia, scandalum, et alia incommoda quæ supponuntur non necessario nec semper verificantur ; nec obligatio confitendi semel in anno, aut potius aliquando in vita ut pote de jure divino urgeri potest, siquidem jus divinum sup­ ponit adesse confessarium idoneum. — Attamen hæ rationes non videntur omnino convincentes; nam verum est Benedict. XIV unicam fecisse exceptionem, sed verum est etiam ipsum sup­ PARS III. CAP. L—DE POTESTATE MINISTRI. 761 posuisse in lege illa ferenda alios adesse, aut facile inveniri posse sacerdotes, nec casum nostrum præ oculis habuisse. Præ­ terea lex ista, utut irritans, est tamen lex humana, ac proinde in extrema necessitate alicujus casus extraordinarii pati potest epikeiam. Quando autem dicitur jus divinum confessionis non urgere, quia non adest confessarius idoneus, fit mera petitio prin­ cipii; supponitur scilicet confessarium complicem in prædicta gravissima necessitate versantem, jam amisisse jurisdictionem; et hoc est praecise illud de quo fit quæstio. Quare affirmativa sententia videtur probabilis. — Cf. Baller, not. (a) p. 540. — Bucceroni, n. 67. — Lehmk. n. 937. Quær. 7°. An sacerdos absolvere possit complicem suum post­ quam hic ab alio confessario jam fuerit rite absolutus? Resp. Distinguendum est, et negari debet, si pœnitens accusat solum peccatum complicitatis, quia cum illud sit omnino subtractum a jurisdictione confessarii complicis, nullo in casu haberetur materia absolutionis. Attamen alii dicunt ipsum non carere jurisdictione in hoc peccatum jam directe remissum: quia non amplius est materia necessaria confessionis, et videtur de hoc peccato judicandum sicut de reservatis directe remissis: sic Bucceroni, η. 1296. — D’Annibale, n. 324, nota 37. — Génicot, n. 352. Affirmative autem est respondendum, si pœnitens confite­ tur alia peccata extranea turpi complicitati, quia deleto peccato illo turpi per absolutionem ab alio confessario rite impertitam, jam cessat prohibitio et redit jurisdictio. — Cf. S. Alphons. n. 555. — Baller, not. (a) p. 539. S. Inquisitio 29 Maii 1867 casum resolvit: “ Liberum esse confessario absolvere personam complicis, quœ a peccato complicitatis inhonesto absoluta jam fuit per alium confessarium: dandum tamen semper esse consilium confessario de quo agitur, ut, nisi cogat necessitas, se abstineat ab excipiendis per­ sona complicis, licet jam a peccato complicitatis absoluta, sacris confessionibus.” Quod si post directam a peccato complicitatis absolutionem a sacerdote non complico acceptam, necessitate compulsus aliqua apud complicem suum confiteatur, practice pœnitens “ abstineat prorsus a mentione ulla vel indirecta peccatorum complicitatis, nec opus est ut in generali confessione intendat ea subjicere clavibus." Confessarius “ vero, qui absolvit, quantum potest, non intendat ab illis peccatis absolvere, et nulla erit reliqua difficultas.” Ita S. Pcenitentiaria 29 Feb. 1904 quæsito respondit: “ Num sacerdos complicem suum ab alio confessario non complice jam absolutum, et ad se redeuntem absolvere possit, si se accusat post peccata ab ultima confessione 762 TRACTATUS XV.—DE SACRAMENTO PŒNITENTIÆ. patrata his verbis (ut pii poenitentes facere solent), ‘ Includo præterea omnia anteactæ vitæ peccata, præsertim contra angeli­ cam virtutem/ aut semper tenetur dicere ‘ exceptis peccatis complicitatis? ’ ” Theolog. Prak. Quart, v. 58, p. 382. Quær. 8°. An incurrat excom?nunicationem sacerdos confes­ sionem complicis audiens quidem sed eum non absolvens, vel quia verba absolutionis non profert, vel quia ea simulat aut dissimulat? Resp. Affirmative, vi canonis 2367. Quær. 9°. Quid dicendum de duplici sequenti casu: 1°. si pœnitens peccati complicitatis oblitus, illud non accusat; 2°. si peccatum complicitatis accusatur quidem, sed pœnitens et confes­ sarius non sese mutuo agnoscunt? Resp. Probabile omnino videtur in neutro casu incurri excommunicationem, quia deest præsumptio et ausus temerarius, de quo loquitur Benedictus XIV. — Utrum autem valida sit absolutio, scilicet utrum confessarius privetur necne jurisdic­ tione in utroque prædicto casu, controvertitur apud theologos. Sententia probabilior docet, invalidam esse absolutionem, et ratio est, quia ex ipsis verbis Benedict XIV, complex, quamdiu peccatum complicitatis non est directe remissum ab alio sacer­ dote, est omnino subtractus a jurisdictione confessarii complicis. At alii merito reponunt hanc rationem supponere legem Benedictinam extendendam esse ad hujusmodi casus, quod quidem compertum non est. — Cf. Nouvelle Revue Théologique, vol. 13, p. 577. — Bucceroni, nn. 70 et 72. — Lehmkuhl, n. 935. Quær. 10°. Quid dicendum est de casu confessarii absolventis vel fingentis absolvere complicem qui peccatum quidem complici­ tatis, a quo nondum est absolutus, non confitetur, sed ideo ita se gerit quia ad id confessarius pœnitentem induxit, sive directe sive indirecte? Resp. Excommunicationem incurrit, juxta canonem 2367, §2. Quær. 11°. An confessarius dubitans num sit pœnitens com­ plex suus, eum absolvere possit? Resp. Affirm. Confessarius caute re perpensa et adhuc dubitans num hic pœnitens sit suus complex, potest eum ab­ solvere, quia vix videtur legislator in hoc casu legem urgere ob infamiam et scandalum. Quod admittitur a nonnullis si ipse PARS III. CAP. I.—DE POTESTATE MINISTRI. 763 prorsus incognitus permansit pœnitenti, quia v. gr. larvatus vel alia ratione ad eam accesserit: ratio est quia non tenetur se prodere. Sed nullo modo potest eum absolvere, quando novit pœnitens sacerdotem quocum crimen commisit sed hic et nunc dum confitetur eum non agnoscit. — Ball.-Palm. n. 650. — Génicot, n. 353. Resolves. — 1 °. Benedictus XIV interdicit ne quivis con­ fessionem sacramentalem personæ complicis in peccato turpi contra sextum Decalogi præceptum commisso excipere audeat: “ Sublata propterea illi ipso jure quacumque auctoritate et juris­ dictione ad qualemcumque personam ab hujusmodi culpa ab­ solvendam.” Sacra Pœnit. eodem modo respondit (16 Mali 1877): “Privationem jurisdictionis absolvendi complicem in pec­ cato turpi et adnexam excommunicationem, quatenus confessa­ rius illum absolverit, esse in ordine ad ipsum peccatum turpe, in quo idem confessarius complex fuit.” Quod si pœnitens bona fide agit, absolutio aliorum peccatorum non est invalida habenda; non enim ab his sed a peccato complicitatis dempta est jurisdictio. — Bucceroni, n. 1291. — Lehmkuhl, n. 1203, “neque improba­ biliter ” hoc esse dictum affirmat. —Nouvelle Revue Théolog. v. 13, p. 573; v. 31, p. 151. — D’Annibale, n. 324. . . . Idem di­ cendum esset si pœnitens inculpabili oblivione non confitetur pec­ catum complicitatis sed alia, ob eandem rationem. 2°. Si sacerdos inadvertenter absolvit complicem suum bona fide apud eum confitentem omnia sua peccata, ipse sacerdos certo non incurrit censuram, absolutio aliorum peccatorum valida dici debet. — Bucceroni, η. 1293. — Bulot, n. 574. Quod admitti debet, si puta pœnitens non advertit hunc esse suum complicem, et absolvitur ab ipso sacerdote non advertente. Imo nonnulli in casu inadvertentiæ sacerdotis et bonæ fidei pœnitentis tenent absolutionem simpliciter validam esse. Nam volebat Benedictus XIV restringere præsumptuosum ac temerarium ausum: scientis et volentis absolutionem nullam reddit S. Pontifex. “ Nullitas absolutionis,” ut olim dixerat D’Annibale, “ onerat pœnitentem: ideo est quasi poena ipsius quoque; si confessarius eximitur poena, eximi et pœnitentem æquum est.” — Cf. Pennacchi, Comment, in Cons. Apos. Sedis, p. 312. — Ball.-Palm. 650 et alii, an vere, sapientiores judicent. 3 . Si in articulo mortis confessarius, absente quovis alio sacer­ dote, suum complicem audire inceperit, adveniente altero sacer­ dote potest confessionem perficere; potestas judicis in initio rite ad usum deducta non expirât, quamdiu non est causa perfecta: 764 TRACTATUS XV.—DE SACRAMENTO PŒNITENTIÆ. quod pari ratione admittendum est si confessarius in mortis arti­ culo, urgente necessitate, complicem inceperit audire et interim articulus mortis transierit. 4°. Duo confessarii horrendum inter se pactum ineunt absol­ vendi complices suos. Titius absolvit Caiam, Titi complicem, et Titus Bertham, Titii complicem. Titius et Titus hoc pacto fiunt sibi invicem complices. Si ipsæ personæ complices hujus iniqui pacti sunt consciæ, tunc videtur omnino dicendum confessarium et pœnitentem pariter fieri complices: nam animus additur pœnitenti, ut securius peccet, spe remissionis facilius obtinendi. Quod si hæ personæ nesciæ hujus pacti sunt, confessarii certo sacrilege agunt sed non absolvunt suos complices: ideoque con­ fessarii isti se invicem absolventes vel complices pacti conscias incurrunt excommunicationem, non autem si complices nescias pacti absolvunt. — Cf. Diction, de Theol. Cath. v. 3, c. 617, Dolhagaray. — Bulot, n. 575. De Sollicitatione in Confessione 786. Dico 1°. De jure Ecclesiæ communi omnes sacerdotes sollicitantes ad peccandum contra sextum Decalogi præceptum cum relatione ad confessionem, denuntiandi sunt superioribus eccle­ siasticis. Constat ex Bulla Gregor. XV, Universi gregis, data anno 1622, quæ confirmata est per Const. Benedict. XIV, Sacra­ mentum Pœnitentiæ. Sic enim loquitur Gregorius XV: “ Man­ damus omnibus locorum Ordinariis, ut diligenter inquirant et procedant contra omnes sacerdotes, tam sœculares quam regulares, qui personas, quæcumque illæ sint, ad inhonesta inter se sive cum aliis quomodolibet in actu sacramental is confessionis sive ante, sive immediate post, seu occasione vel prætextu confessionis, etiam confessione non secuta sive extra confessionis occasionem, in confessionario aut in loco quocumque ubi confessiones audi­ untur seu ad confessionem audiendam electo, simulantes ibidem confessiones audire, sollicitare vel provocare tentaverint aut cum eis illicitos et inhonestos sermones aut tractatus habuerint; man­ dantes omnibus confessariis, ut suos pœnitentes, quos noverint fuisse ut supra ab aliis sollicitatos, moneant de obligatione denun­ tiandi sollicitantes locorum Ordinariis.” Ad normam constitutionum apostolicarum et nominatim con­ stitutionis Benedicti XIV Sacramentum Pœnitentiæ, 1 lun. 1741, debet poenitens sacerdotem, reum delicti sollicitationis in con­ fessione, intra mensem denuntiare loci Ordinario, vel Sacræ PAKS III. CAP. I.—DE POTESTATE MINISTRI. 765 Congregationi S. Officii:1 et confessarius debet, graviter onerata eius conscientia, de hoc onere pœnitentem monere (Can. 904). Dico 2°. Pœnitentes sollicitati absolvi nequeunt, antequam obligationi denuntiandi satisfecerint, vel saltem nisi se brevi satis­ facturos esse obligationi suæ promittant. Constat ex Constit. Sacramentum Pœnitentiæ Bened. XIV, §2, ubi dicitur: “Caveant insuper diligenter confessarii, ne pœnitentibus, quos noverint jam ab aliis sollicitatos, sacramentalem absolutionem impertiant, nisi prius denuntiationem praedictam ad effectum producentes, de­ linquentem indicaverint competenti judici vel saltem se, cum primum poterunt, delaturos spondeant ac promittant.” Constat etiam ex Instruet. S. U. I. apud Cone. Plen. Balt. II, Append. p. 300, nn. 3 et 5. Dico 3°. Denuntiatio intra mensem, a tempore quo ejus obli­ gatio innotuit, facienda est. Poenitens autem, qui sine sufficienti ratione, id est, ex negligentia vel culpa, denuntiationem statuto tempore non exequitur, incurrit excommunicationem latæ sen­ tentiae nemini reservatam; a qua proinde, sublata tali negligentia vel culpa, confessarius quilibet absolvere potest. Constat ex Canone 2368, §2 et Const. Apostolicœ Sedis. — Cf. S. Alphons. n. 693. — Varceno, vol. 2, p. 208. QUÆSITA 787. Quær. 1°. Quandonam sollicitatio censeatur habere rela­ tionem ad confessionem? Resp. Hoc patere debet ex omnibus adjunctis personarum, locorum, temporis, ex modo loquendi, etc.; sed certo habet relationem, si fiat in sequentibus casibus: In ipso actu confessionis: sufficit si initium habuerit con­ fessio. Immediate ante vel post: “ Quando nihil inter sollicita­ tionem et confessionem mediat, ita ut neque confessarius neque pœnitens ad extraneos actus se diverterit.” Seu occasione vel prætextu confessionis, etiam confessione non secuta: occasio est tempus actionis opportunum, et in negotio aggrediendo et perficiendo est summi momenti; estque res quæ offert motivum agendi; et duplici modo confessio dicitur occasio. Sic occasione confessionis esset, si confessarius mulie­ rem petentem statim confiteri, statim sollicitaret et hoc etiamsi accideret extra confessionarium: confessio hic et nunc facienda præbet occasionem sollicitandi. Prætextu confessionis: prætextus est id quod intentionem cbtegit aliquo facto: confessarius invitat mulierem ad confes*Cf. Addenda, p. 1139, n. 119. 766 TRACTATUS XV.—DE SACRAMENTO PŒNITENTIÆ. sionem ut ad turpia provocet. Juxta D’Annibale, v. 3, n. 367, is prætexit qui facit unum sub velamine alterius. Praetextus ad sollicitandum ordinatur. Ipsa confessione, ad quam eam invi­ tat, abutitur ut liberius sollicitet, quamvis confessio ipsa non sequatur: id est, sub colore ac specie confessionis sollicitat. Prætexit confessionem ut decipiat et sollicitet pcenitentem. D’Annibale et alii putant non esse sollicitationem, de qua hic agitur, si poenitens ipse confiteri petat prætexens, non vero volens, confiteri sed sollicitare, vel si uterque ex condicto ut alii decipiantur. Extra occasionem confessionis: in conf'essionalisive in alio loco ad confessiones destinato aut electo cum simulatione audiendi ibidem confessiones. Sollicitatio adeo severe punita potest igitur esse extra occa­ sionem confessionis: sed tunc requiritur confessionis simulatio, seu ficta actus confitendi positio, seu actus confitendi fictus, qui nempe ad externam apparentiam ita ponitur ac si quis vere confiteatur. Triplex est locus in quo hæc simulatio confessionis, si ponatur, plectitur poenis juxta Constitutiones Pontificias: confessionarium in ecclesia: vel locus in sacristia, puta, ubi habetur genuflexorium cum cratibus et sedile; vel tandem quivis locus electus, v. gr., cubiculum infirmi. Jamvero ut adsit obligatio denuntiationis in his casibus requiritur ut tum ex parte poenitentis tum ex parte sacerdotis externa actio sit ibi posita ex se significans fieri hic et nunc confessionem. Hæc tria bene distinguantur oportet, sicuti nempe occasio confes­ sionis non est prætextus ita neque hic neque illa est simulatio. Relate ad simulationem in loco hic et nunc electo requiruntur positiva signa: puta, sacerdos sedet, mulierem benedicit, manum apponit faciei, et alia similia; poenitens se signat signo crucis et ejus actio externa, locutio, speciem habet veræ accusationis. Hæc sunt necessaria saltem in initio, ut nempe simulata con­ fessio habeatur. — Cf. S. Alphons. n. 678. — Baller, not. (b) p. 544. — Varceno, vol. 2, pp. 209 et seq. Qu/Er. 2°. An demmtiandus sit confessarius qui in confessione postulavit a muliere ubi habitet, si postea eam domi sollicitaverit? Resp. Affirm., quia, licet quæstio facta in confessione vi­ deatur indifferens, postea tamen ex circumstantiis cognoscitur eam appositam fuisse ad sollicitandum, ac proinde verificatur quod confessio dederit occasionem, scilicet opportunitatem sol­ licitationi. Et eadem solutio danda est, si confessarius mulierem sollicitat tanquam personam cujus indolem aut fragilitatem ex PARS III. CAP. I.—DE POTESTATE MINISTRI. 767 confessione cognoverit, idque verbis aut alio modo innuat; nam tunc etiam sollicitatio fit occasione confessionis. — Cf. S. Alphons. nn. 676 et 678. — Baller, not. (b) p. 556. Quær. 3°. tiationem? An tantum persona sollicitata teneatur ad denun­ Resp. Neg., sed obligantur etiam alii omnes qui id certo sciunt, nisi sub secreto consilii hoc noverint, idque valet etiamsi crimen juridice probari nequeat. Constat ex Decreto S. I. Rom., apud S. Alphonsum, et ex communi consensu theolo­ gorum. — Cf. S. Alphons. nn. 680 et 695. — Varceno, vol. 2, p. 222. — Baller, not. (c) p. 546. Quær. 4°. An poenitens teneatur ad denuntiationem, si ipse consenserit in sollicitationem? Resp. Affirm., ut constat ex Constit. Sacramentum Pœnitentiœ, § 2, ubi dicitur confessarium esse denuntiandum “ eti­ amsi . . . sollicitatio inter confessarium et poenitentem mutua fuerit, sive sollicitationi poenitens consenserit.” — Nec obstat quod poenitens de jure naturali non teneatur seipsum accusare; nam ordinarie potest sollicitantem denuntiare, quin fateatur se sollicitationi consensum dedisse. — Cf. Instr. S. U. I. apud Cone. Plen. Balt. II, p. 300, n. 6. — Baller, not. (b) p. 548. Quær. 5°. An denuntiandus sit confessarius qui consensit yœnitenti sollicitanti, sed ipse non sollicitavit? Resp. Affirm., ut aperte colligitur ex II et IX, inter sexdecim Decreta S. Officii, quæ die 11 Feb. 1661 prodierunt, et a Benedicto XIV Apostolica auctoritate deinde fuerunt con­ firmata. Porro ad quæstionem: “ an confessarius consentiens sollicitationi, sed statim desistens de illa turpi materia loqui, differendo illius complementum ad aliud tempus, et non præbendo absolutionem pcenitenti, incidat in poenas contentas in Bulla Gregorii, et sit denuntiandus?” — responsum fuit, per Decret. II, “ incidere et confessarium esse denuntiandum, re­ jecta opinione probabili, quam non esse probabilem censuerunt.” Id ipsum aperte eruitur ex Decret. IX, ubi dicitur: “ denuntian­ dum esse confessarium qui consenserit ex metu ” : ergo a fortiori ubi nulla incussi metus adest qualiscumque excusatio. — Cf. Baller, not. (a) p. 549. — Instr. S. U. I. n. 2. Quær. 6°. An urgeat obligatio denuntiationis, si reus sit emen­ datus, vel si a multo tempore sollicitatio contigerit? 768 TRACTATUS XV.—DE SACRAMENTO PŒNITENTIÆ. Resp. Affirm., ad lum. quia Pontifex non intendit solam rei emendationem, sed etiam ejus punitionem ad damnum Ecclesiæ resarciendum, scandalumque reparandum. — Affirma­ tive etiam ad 2um. ob easdem rationes; nam si non esset denun­ tiandus, qui a multo tempore crimen commisit, ratio sane foret, quia censeretur jam emendatus: sed non valet hæc ratio, ut modo dictum est. Insuper difficile admodum esset deter­ minare, quodnam sit longum aut breve tempus. Constat etiam ex Const. Sacramentum Pœnitentiæ, § 2, ubi sancitur confes­ sarium esse denuntiandum, “ etiamsi longum tempus post ipsam sollicitationem jam effluxerit.” Attamen illa circum­ stantia esset superiori, cui fit denuntiatio, manifestanda. — Cf. S. Alphons. n. 686. — Baller, not. (a) p. 554; et not. (a) p. 555. Quær. 7°. An excusetur pœnitens a facienda denuntiatione, ob timorem ne incurrat indignationem et increpationem denuntiati? Resp. Neg., quia molestia hæc minimi facienda est in re tanti momenti, et ad bonum commune spectante. Non enim comparari potest malis innumeris maximisque ex corruptione sacerdotis provenientibus. At si rationabiliter timetur mag­ num damnum in vita, fama aut bonis temporalibus, pœnitens videtur excusari quamdiu duret periculum; sed tunc confes­ sarius recurrere debet ad Ordinarium. — Cf. Baller, not. (b) p. 555. — Cone. Plen. Balt. II, Instr. S. U. I. p. 301, n. 7. Quær. 8°. An confessarius sollicitans et leviter peccans propter parvitatem maleriœ sit denuntiandus? Resp. Huic eidem quæstioni ita fuit responsum ex Decreto III S. Inquisitionis: “ Cum in rebus venereis non detur parvitas materiæ et si daretur, in re præsenti non daretur, censuerunt esse denuntiandum et opinionem contrariam non esse pro­ babilem.” — Notat tamen Scavini in hunc locum, id esse intelligendum, si actus sit plene deliberatus, et insuper si ex circumstantiis certe conjiciatur, sacerdotem levi illo actu ani­ mum revera habere ulterius progrediendi. — Cf. Scavini, lib. 3, tract. 10, n. 580. — Varceno, vol. 2, p. 219. Quær. 9°. An facile fides sit adhibenda mulieribus sacerdotes de sollicitatione accusantibus? Resp. Neg., sed sedulo tum confessario tum superioribus pensandæ sunt circumstantiæ rerum et personarum. Non semel PARS III. CAP. I.—DE POTESTATE MINISTRI. ___ 769 ♦_____ enim visæ sunt mulierculæ, quæ ex invidia, odio, zelotypia, aliove fine perverso clericos prorsus innocentes atrociter calumniatæ sunt. Omnia igitur adjuncta maturo examine sunt per­ pendenda, præsertim quando mulier se facilem promptamque ad parendum præcepto denuntiationis ostendit. Hic autem duo sunt advertenda: 1°. Crimen falsæ accusationis de sollicitatione ex canone 894 reservatum est ratione sui Sedi Apostolicæ et quidem cum ex­ communicatione speciali modo eidem reservata ex canone 2363. 2°. Superiores, cognita certo criminis veritate, valde caute procedere debent, ut reum corripiant pro delicti gravitate; nec promiscue culpam jam dudum præteritam vel casu ex fragili­ tate habitam, sicut recentem, vel ex consuetudine commissam, puniant; item ut simul bono Religionis, sacerdotii et rei ipsius consulant, scandala et rumores, in quantum fieri potest, prae­ cavendo. > Quær. 10°. Quænam sunt pœna contra sollicitantes? Resp. § 1. Qui sollicitationis crimen de quo in can. 904, commiserit, suspendatur a celebratione Missæ et ab audiendis sacramentalibus confessionibus vel etiam pro delicti gravitate inhabilis ad ipsas excipiendas declaretur, privetur omnibus beneficiis, dignitatibus, voce activa et passiva, et inhabilis ad ea omnia declaretur, et in casibus gravioribus degradationi quoque subiiciatur (Can. 2368). Quær. 11°. Quomodo practice facienda sil denuntiatio? Resp. Hac in re haec sunt animadvertenda: 1°. Denuntiatio facienda est voce, in quantum fieri potest, non vero scripto tantum. Igitur persona sollicitata sistere se debet coram Ordinario, et actum sollicitationis declarare, quin tamen proprium con­ sensum, si quem præstiterit, ullo modo patefaciat. 2°. Denuntiatio facienda est Ordinario loci in quo versatur pœ­ nitens, etiamsi confessarius sollicitans ad aliam diœcesim pertineat. Ad loci enim Ordinarium pertinet excipere juratam denuntiationem, eamque ad Episcopum sacerdotis rei transmittere. 3°. Si denuntiatio voce fieri non possit, facienda est per epistolam proprio nomine et cognomine subscriptam aut saltem per internuntium. Obligatio enim denuntiandi sollicitantem non est tam adeundi per­ sonaliter superiorem, quam ei delinquentem deferendi, ut Bencd. XIV in sua Bulla loquitur. Qui autem tenetur ad finem, ad media quoque tenetur. 4°. Confessarius tamen non tenetur onus denuntiationis ad Or- 770 TRACTATUS XV.—DE SACRAMENTO PŒNITENTIÆ. dinarium transmittendæ suscipere; sed muneri suo satisfacit monendo pœnitentem, ut opportuno tempore sollicitantem rite denuntiet. Poterit tamen operam suam præstare, si censuerit id expedire; sed rei notitia extra confessionem accipienda est. 5°. Si persona sollicitata nullo modo induci possit ad denuntia­ tionem tali forma peragendam, quia nempe timore vel insuperabili rubore afficitur, sinat ea de re moneri Episcopum, qui delegare poterit aliquem ad denuntiationem accipiendam. Sacerdos autem delegatus juramentum præstare debet de silentio servando et de munere sibi com­ misso fideliter adimplendo. 6°. In omni casu denuntiatio facta per litteras anonymas est om­ nino insufficiens et prorsus invalida, perinde ac si non facta fuisset, ut pluries declaravit S. Congr. Inquisitionis. Nota. — Consule omnino Instructionem S. U. Inquis, apud Cone. Plen. Balt. II, Append. X, p. 298, ibique multa invenies de modo practico quo faciendæ vel redpiendœ sunt denuntiationes: quomodo vincendæ sunt difficultates pœnilentium, qui rubore affici­ untur, et præsertim sub n. 7, quomodo se gerere debet confessarius, cum pœnitens recusat vel statim vel omnino obtemperare. Consule etiam Instructionem S. Officii G Aug. 1897 et Decretum ejusdem S. Congregationis 15 Maii 1901. Quær. 12". Quænam sint obligationes Superiorum Regularium in rebus ad S. Officium spectantibus? If * fl» Resp. In rebus ad S. Officium pertinentibus ad Superiores Regulares nullo modo pertinet “ subditorum suorum causas agnoscere, nulloque titulo aut prætextu ” possunt vel debent “ nisi de expresso S. Congregationis mandato de his inquirere, denuntiationes recipere, testes interrogare, reos excutere, ju­ dicium instituere, sententiam ferre aut alia quavis ratione vel modo in eis se miscere vel manus imponere: sed quos Religiosi viri ex suis subditis vel confratribus vel etiam superioribus hujusmodi criminum (præsertim quod ad abusum Sacramentalis Confessionis spectat) reos vel suspectos noverint, strie tim tenentur absque ulla cum aliis quibuscumque communicatione, nulla petita venia, nullaque fraterna correptione aut monitione praemissa, eos S. Officio aut locorum Ordinariis incunctanter denuntiare.” Tenentur præterea has leges ad certam subdi­ torum deferre notitiam et observantiam urgere. S. Off. 15 Maii 1901. PARS III. CAP. II.—DE OFFICIO MINISTRI. 771 CAPUT II DE OFFICIO MINISTRI Officia, quibus tenetur Minister sacramenti Pœnitentiæ, alia exerceri debent in ipso actu confessionis et alia post audita II confessionem. § 1. Meminerit sacerdos in audiendis confessionibus se iudicis pariter et medici personam sustinere ac divinæ iustitiæ simul et misericordiæ ministrum a Deo constitutum esse ut honori divino et animarum saluti consulat. § 2. Caveat omnino ne complicis nomen inquirat, ne curiosis aut inutilibus quaestionibus, maxime circa sextum Decalogi prae­ ceptum, quemquam detineat, et præsertim ne iuniores de iis quæ ignorant imprudenter interroget (Can. 888). § 1. Parochi aliique quibus cura animarum vi muneris est demandata, gravi iustitiæ obligatione tenentur audiendi sive per se sive per alium confessiones fidelium sibi commissorum, quoties ii audiri rationabiliter petant. § 2. Urgente necessitate, omnes confessarii obligatione tenentur ex caritate confessiones fidelium audiendi, et in mortis periculo omnes sacerdotes (Can. 892). ARTICULUS I DE OFFICIO MINISTRI IN IPSA CONFESSIONE § I. — De officiis confessarii in genere 788. Quatuor officia præstanda sunt a confessario in ipso actu confessionis, scilicet patris, medici, docloris et judicis. Inspecta autem diversa natura pœnitentium, obligationes quæ ex quatuor hisce officiis promanant, modificari possunt ac debent; sed si ad earum substantiam attendas profecto semper servari debent. De singulis pauca, sed vide plura apud Cone. Plen. Balt. II, nn. 279 et seq. I. — Circa Officium Patris 789. Dico. Confessarius quilibet, qua talis, est vere et proprie pater spiritualis pœnitentium. Ratio desumitur ex duplici capite; nam confessarius non solum per absolutionem, quam impertitur, vitam spiritualem, scilicet gratiam, vere subministrat aut auget, 772 TRACTATUS XV.—DE SACRAMENTO PŒNITENTIÆ. etsi instrumentalitcr, sed etiam vices gerit optimi omnium pa­ rentis, nempe ipsius Christi. Accedit sensus ipse fidelium, qui omnes et ubique terrarum sacerdotem in sacro tribunali Poeni­ tentiae patrem appellant. Hinc : > 1·* 1°. Confessarius dum confessiones excipit magnam et habere et ostendere debet caritatem erga pocnitentes, illud enim quod in patris nomine imprimis continetur est insignis et inexhausta caritas. Quare Leo XII, in Bulla pro Jubilæo magno anni 1825, monebat unumquemque confessarium ut “ indutus vis­ cera misericordiae Christi Jesu, qui non venit vocare justos, sed peccatores, sciat studiose, patienter et mansuete cum peccato­ ribus agere.” 2°. Paternam hanc caritatem ostendere debet confessarius in principio, in decursu et in fine confessionis. — In principio quidem, quatenus benigne et prompte excipiat omnes absque ulla distinctione, sive sint divites et pii, sive sint pauperes, ru­ des et peccatores. Praeterea si quem imparatum viderit, ipsum adjuvet et paratum reddat: si quem prae rubore timidum vel præ scrupulis intricatum esse animadverterit, animum addat et dicat rem totam posse facili negotio componi. — In decursu confes­ sionis caveat ne impatientem aut taedio affectum se exhibeat, nec ostendat se admiratione percelli de peccatis quæ narrantur. — In fine demum oportet ut confessarius vehementiori ardore patris munere fungatur; nam ex una parte multitudinem et gravitatem peccatorum breviter quidem at severius tunc ob oculos pœni­ tentis ponere debet, præsertim si pœnitens non apparet valde dispositus; et ex alia iis verbis uti oportet, eaque cum man­ suetudine agere, ut pœnitens nullam offensionem exinde capere possit, aut minus prompte in posterum ad eum redire. — Cf. S. Alphons. Prax. Confess, cap, 1, § 1. PARS III. CAP. IL—DE OFFICIO MINISTRI. 773 etiam confessarius; secus inutilia vel insufficientia aut etiam nociva præbebit remedia. Quare boni confessarii non tantum de numero et specie peccatorum et de dispositionibus inquirunt, sed etiam de consuetudinibus, occasionibus et de aliis cir­ cumstantiis, quæ connexæ sunt cum morbo, si quidem morbus adest et non solum transiens quædam infirmitas. 2°. Debet morbum sanare; non sufficit enim morbi ori­ ginem cognoscere, sed oportet insuper illi parti vulneris digitum admovere, quæ majori tabe manat, et vel resecando vel fovendo curam illius obtinere. Quare debitas animadversiones facere debet confessarius, consilia suggerere, et quid agendum sit de­ clarare. Ad rem S. Alphonsus: “ Non debet confessarius attendere ad alios pœnitentes qui ipsum circumstant. Nam, ut aiebat S. Franciscus Xaverius, melius est paucorum confes­ siones rite factas audire, quam multorum inordinatas et sine fructu. ... Et parum refert quod alii expectent aut inconfessi discedant; confessarius enim de hoc tantum qui sibi nunc con­ fitetur, non vero de aliis, in die judicii rationem reddere debet.” — Cf. S. Alphons. Prax. Confessarii, nn. 6, 7 et 10. 3°. Debet relapsum præcavere; quod sane præstabit con­ fessarius assignando pœnitenti remedia morbo convenientia. Remedia autem vel generalia sunt vel particularia. Generalia reducuntur ad pias preces, ad frequentem invocationem B. M. Virginis, ad considerationem veritatum æternarum, ad examen conscientiæ vespertinum et præsertim ad frequentiam sacra­ mentorum. Remedia autem particularia necessario diversa esse debent pro diversitate pœnitentium et adjunctorum in quibus inveniuntur; neque ea recte indicabit, nisi magna prudentia utatur. — Cf. S. Alphons. Prax. Confessarii, n. 15; et Hom. Ap. tract. 21, nn. 5 et 6. III. — Circa Officium Doctoris II. — Circa Officium Medici 790. Dico. Confessarius est verus animarum medicus; sicut enim peccatores sæpe in Scripturis infirmis aut mortuis ipsis comparantur, imo etiam istis nominibus proprie vocantur, ita confessarius non solum comparari potest medico, sed est etiam; nam debet pœnitentium animas a variis peccati morbis eripere et divinæ gratiæ restituere. Hinc: 1°. Confessarius debet causam morbi cognoscere; nam sicut medicus corporalis totam suam diligentiam et vires in hoc primum conferre debet, ut ipsam morbi radicem investiget, ita 791. Dico. Confessarius duplici ratione sibi meretur munus doctoris, quatenus scilicet docere debeat pœnitentes ea omnia, quæ pertinent ad sacramentum hic et nunc rite suscipiendum, et quatenus competentem scientiam jam sibi comparaverit, ante­ quam incipiat confessiones excipere. Ratio primi est, quia essen­ tialiter pertinet ad rationem Ministri divinitus instituti pro­ curare validam et licitam susceptionem sacramenti, quod est hic et nunc ab ipso ministrandum. Ratio autem secundi desumitur imprimis ex Scripturis; dicitur enim Malach. ii, 7: “ Labia sacer­ dotis custodient scientiam et legem requirent ex ore ejus”; et 774 TRACTATUS XV.—DE SACRAMENTO PŒNITENTIÆ. Osee, iv, 6: “Quia tu scientiam repulisti, repellam te, ne sacer­ dotio fungaris mihi.” — Constat etiam ex ipso jure naturæ, nam confessarius sacramentale tribunal Pœnitentiæ ingrediens, quin sit competenti scientia munitus, sese exponit evidenti periculo graviter errandi cum gravi injuria sacramenti et in magnum detri­ mentum animarum. Quare ipse Christus, Matth. xv, 14, ait: “ Cæcus si cæco ducatum præstet, ambo in foveam cadunt.” Et S. Alphonsus non dubitavit hæc verba proferre: “Affirmo, in statu damnationis esse eum confessarium, qui sine sufficienti scientia ad confessiones excipiendas se exponit.” — Verum ex mente ipsius S. Alphonsi nomine sufficientis scientiæ non intelligitur illa qua confessarius possit semper, statim et per seipsum omnes occurrentes dubitationes solvere, sed illa tantum qua casus communiter contingentes intelligere et resolvere queat et in difficilioribus sciat saltem dubitare. — Cf. S. Alphons. n. 627. — Lugo, disp. 21, n. 70. 792. Ex modo dictis sequentes deduci debent conclusiones: * ** 1°. Confessarius quilibet tenetur scire ea omnia quæ spec­ tant ad valorem, substantiam, integritatem et effectum sacra­ menti Pœnitentiæ et quæ ad licitam ejus administrationem, tum ex parte sui tum ex parte pœnitentis, requiruntur. 2°. Scire debet etiam obligationes communes et proprias statuum, varias peccatorum species, ipsorum adjuncta speciem mutantia, principia discernendi inter mortalia et venialia, et quænam sint mortalia et venialia in singulis præceptis, saltem juxta principia generalia et communem theologorum senten­ tiam, item quinam sint actus validi et liciti. Ratio patet, quia illud cognoscat oportet, de quo judicare debet; alioquin æquum judicium ferre non poterit. 3°. Cognoscere debet casus reservatos et censuras vigen­ tes, impedimenta matrimonii, conditiones contractuum, varias causas restitutionis, radices et occasiones peccatorum, remedia ipsis afferenda, satisfactiones salutares et convenientes impo­ nendas, etc. 4°. Peccat igitur confessarius, qui prædictam scientiam sibi deesse noverit, etiamsi ex sola caritate et obedientia confes­ siones excipiat. Nec eum per se excusat approbatio Episcopi; hæc enim non dat scientiam ex natura rei debitam, nec ejus defectum supplet. 5°. Peccat etiam superior qui ignaro confessario veniam dat confessiones excipiendi, quia ejus peccato consentit atque cooperatur; neque excusari potest nisi propter necessitatem: FAILS III. CAP. IL—DE OFFICIO MINISTRI. 775 nempe si non adsint docti sacerdotes et interim bono animarum subveniendum sit. 6°. Peccat et ipse pœnitens, qui de industria ineptum eligit confessarium. Si quis tamen sit in bona fide, valida erit con­ fessio; quia ex parte pœnitentis intervenit integra peccatorum declaratio et debiti animi dispositio; ex parte confessarii inter­ venit saltem cognitio peccatorum sub ratione confusa peccati, quod ad materiam sacramenti sufficit. 7°. Experientia non potest scientiam supplere, sed solum eam juvare; ubi autem scientiæ præsidio destituatur, in errores plurimos, eosque gravissimos, temerarium confessarium impellet. 8°. Confessarius igitur quilibet sedulo theologiæ moralis studio incumbere tenetur; et, ut ait S. Alphonsus: “ Nunquam studium illud intermittere debet; quia ex tot rebus tam diversis et inter se disparibus, quæ ad hanc scientiam pertinent, multa quamvis lecta, quia rarius accidunt, temporis progressu e mente decidunt; qua de re oportet semper frequenti studio ea in men­ tem revocare.” — Unde dicendum est graviter illos errare qui scientiam theologiæ moralis facilem et vix aliqua attentione dignam reputant, dictitantes, casus fere omnes aliquo sensu com­ muni cum principiorum generalium notitia solvi posse. — Cf. S. Alphons. n. 628; et Horn. Ap. u. 100. — Baller, not. (a) p. 567. QUÆSITA 793. Quær. 1°. An confessarius, prœter ea quæ necessaria sunt ad sacramentum hic et nunc rite suscipiendum, teneatur etiam docere pœnitentes ea quæ necessaria sunt ad christiane vivendum? Resp. Affirm., saltem generatiin loquendo, ac proinde ubi advertat aliquem obligationes sui status ignorare, debet ipsum instruere. Ratio desumitur ex generali principio caritatis et ex magna opportunitate, quam solus confessarius habet, certas quasdam obligationes docendi. Attamen non eo usque exten­ denda est hæc obligatio, ut confessarius teneatur pœnitentes instruere de omnibus quæ ipsi scire debent, et aliunde discere possunt, tum quia hoc verteret in grave incommodum non solum confessarii sed etiam aliorum pœnitentium, tum quia non de­ sunt alia media forte opportuniora ad talem ignorantiam depel­ lendam. — Cf. S. Alphons. nn. 607 et seq. “ Curabunt Episcopi ut sacerdotes excipientes confessiones fixum illud immotumque habeant, invalidam esse absolutionem sacramentalem, quam quis ignoranti res necessarias necessitate medii impertitur: nec posse homines Deo per hujusmodi sacramentum reconciliari nisi prius, 776 TRACTATUS XV.—DE SACRAMENTO PŒNITENTIÆ. excussa hujus ignorantiæ caligine, ad agnitionem Fidei educantur. Sedulo autem animadvertent confessarii in aliud tempus rejiciendam esse absolutionem illius, qui necessaria necessitate præcepti suo vitio nescit: coque solum quandoque casu pœnitentem absolvi posse, quo se vincibilis hujus ignorantiæ reum cognoscat et accuset, intimeque dolens tum a Deo veniam procetur, tum sacerdoti serio promittat, operam se impense daturum, qua divinæ gratiæ præsidio discat etiam necessaria præcepti.” — Cf. Boned. XIV in Constitutione Etsi minime. Cong. de P. F. 13 April. 1807. I Quær. 2°. An sit semper monendus pœnitens laborans igno­ rantia circa aliquam obligationem? Resp. Affirm., si ignorantia videtur vincibilis, id est, si confessarius animadvertat pœnitentem ita dubitare ut jam desit bona fides. Ratio est, quia in admonitione facienda nullum imminet periculum; alioquin vero pœnitens cum eo dubio operans non immunis est a peccato. — Si vero ignorantia sit invincibilis, monendus est pœnitens, si fructus ex admoniti­ one speretur; secus vero, generatim loquendo, si non speretur. Ratio est, quia ex una parte hæc admonitio non prodesset, et ex altera ei obesset; siquidem admonitus in posterum formaliter peccaret. Monendus itaque est pœnitens: 1°. quoties ipse interrogat de malitia alicujus rei, quia, cum de rei liceitate dubitet, in ignorantia invincibili jam non versatur; 2°. quoties silentium confessarii eum obfirmaret in proposito rei malæ peragendæ; 3°. quoties ejus ignorantia versatur circa primaria principia juris naturalis, aut circa conclusiones eorum proxi­ mas; quia talis ignorantia, si possibilis est, diu invincibilis esse non potest; 4°. quoties monitione omissa, pœnitens in occa­ sione proxima formaliter peccandi remansurus esset; aut ejus ignorantia damnum spirituale communitati allatura sit. — Cf. S. Alphons. nn. 610, 614 et 615. — Baller, not. (a), (b) et (c); p. 570. IV. — Circa Officium Judicis Duplici diversa ratione tenetur confessarius fungi munere judicis, quatenus scilicet debeat causam instruere seu pcenitentes interrogare et quatenus debeat sententiam ferre. Hinc: 794. Dico 1°. Tenetur confessarius cum ordinaria diligentia pœnitentes interrogare de specie, numero et circumstantiis speciem mutantibus, de causis peccatorum, de habitu et occasionibus proximis, quoties rationabiliter præsumit vel prudenter dubitat ista non sufficienter declarari. Ratio est, quia confessarius ut Minister sacramenti debet procurare ejus integritatem, et ut PARS HI. CAP. IL—DE OFFICIO MINISTRI. 777 judex debet sibi comparare cognitionem necessariam ad æquum judicium ferendum. — Dixi 1°. cum ordinaria diligentia, quia pœ­ nitens ipse non tenetur summa et exquisita diligentia se exami­ nare sed tantum ordinaria. Nequit autem esse gravior obligatio confessarii quam poenitentis, cum confessarius non teneatur exa­ minare pœnitentem nisi secundario séu in illius defectu. — Dixi 2°. quoties rationabiliter præsumit, etc., quia obligatio confessarii, ut nuper dictum est, tantum secundaria seu conditionata est ad ig­ norantiam vel malitiam poenitentis qui nescit vel non vult omnia manifestare. — Cf. S. Alphons. n. 607; Horn. Ap. n. 103; et Prox. Confess, nn. 19 et 20. 795. Ut autem facilius simul et prudentius fiant interroga­ tiones, attendendum est ad sequentes regulas practicas quas com­ muniter tradunt Doctores: Regula I. Interrogatio debet esse moderata, atque adeo con­ fessarius cavere debet ne sit nimius aut quasi anxius in interro­ gando; secus enim tum sibi tum præsertim pœnitenti valde gravis et odiosa evaderet confessio. Hinc inutilia non quærat unquam, nec sibi narrari patiatur. — Neque dicas nullum onus esse pro aliquibus, præsertim feminis, narrationes longas persequi, nam respondetur aliquam injuriam per illas narrationes fieri sacra­ mento, occasionem dari dicteriis malevolorum hominum; et tempus amitti. Quare recte ait Rituale Romanum: “ Caveat [confessarius] ne . . . inutilibus interrogationibus quemquam de­ tineat.” — Cf. S. Alphons. n. 607. — Sporer, 792. — Reuter, Neoconfessarius, cap. 3. Regula Π. Interrogatio debet esse discreta; debet nempe confessarius interrogare cum magna prudentia, sedulo ca\'endo, 1°. ne interroget de peccatis quæ verisimiliter non fuerunt com­ missa, spectata poenitentis conditione et capacitate, etc.; 2°. ne interroget de iis ex quibus pœnitens discat peccare aut scandalum pati possit, ut admonet Rituale Romanum ubi post verba nuper relata additur: “ præsertim juniores utriusque sexus vel alios de eo quod ignorant imprudenter interrogans, ne scandalum pa­ tiantur, indeque peccare discant”; 3°. nec interroget curiosius aut levius etiam in iis de quibus est interrogandum, v. gr., inve­ recunde de inverecundis, etc., uno verbo satagere debet, ut unice appareat in quibusvis interrogationibus gravitas, pietas, modestia et paterna caritas, prout requirit hujus officii natura et dignitas. Hinc: 1°. Valde cautus esse debet confessarius in interrogando de materia luxuriæ, præsertim cum mulieribus, adolescentibus et pueris, qui multo facilius scandalum pati possunt. Cum con- 778 TRACTATUS XV.—DE SACRAMENTO PCENITENTIÆ. jugatis autem absque gravi causa nunquam mentionem faciat de debito conjugali, et satis erit, ubi res postulet, mulierem interrogare, num debitam marito fidem et obedientiam in omnibus præstiterit. 2°. Servanda est sedulo regula ab omnibus admissa: In ma­ teria luxuriæ multo melius est in pluribus deficere, quam in uno superabundare ratione integritatis confessionis. In dubio igitur, an in tali casu interrogare possis vel debeas, pro parte negativa semper standum erit, minus enim malum est deesse integritati confessionis, quam incurrere animam perdendi periculum. Regula III. Interrogatio debet esse opportuna, id est, fieri tempore quo convenit; quædam autem interrogationes faciendæ sunt ordinarie ante confessionem, sed paucæ, ne pcenitens offenda­ tur, v. gr., a quo tempore non sit confessus? an absolutus fuerit? an poenitentiam impleverit? ... an circa vitam præteritam sit quietus? Hæc ultima interrogatio fieri debet tantum quando pœnitens non est confessus a multo tempore aut quando insti­ tuitur confessio generalis a tempore determinato. — Ceteræ quæstiones circa conditionem, statum, ætatem, etc., convenientius data occasione, in decursu confessionis fient: sic ex una parte omnis suspicio curiositatis et levitatis vitabitur, et ex altera fa­ cilius respondebit pœnitens, cum ipsius fiducia in confessarium magis adaucta fuerit. — Cf. Berardi, vol. 1, de Recidivis et Occasionariis, dissert. 1. — Konings, nn. 1424 et seq. 796. Quæres. Quid agere debeat confessarius in dubio de sin­ ceritate pœnitentis? Resp. Est regula communis, et vehit axioma receptum: Credendum est pœnitenti, tam pro se, quam contra se dicenti. Ratio est, quia pœnitens in sacro tribunali reus simul et testis, sui accusator et advocatus est, et aliunde in dubio verax semper præsumendus est. Quapropter post opportunas interrogationes confessarius pœnitentem negantem absolvere debet. — Si vero confessarius cognoscat certo, peccatum aliquod a pcenitente reticeri aut negari, tunc distinguendum est et solvendum ut sequitur: 1°. Si illud peccatum novit ex confessione alterius, debet, ne confessionis sigillum violetur, tantum generatim interrogare, sicut alias fecisset aut facere debuisset; quod si pœnitens inter­ rogatus negaverit, nihil reponat, sed, si id possit citra suspi­ cionem, hortetur dumtaxat generaliter ad conscientiam cum omni fiducia aperiendam. Utrum vero debeat confessarius talem pœnitentem absolvere, controvertitur. — Et si quidem PARS III. CAP. IL—DE OFFICIO MINISTRI. 779 admittatur, ipsi tunc certum seu evidens esse, pœnitentem men­ tiri ac sacrilege confiteri, non poteris illum absolvere, prout docet S. Alphonsus, qui, relatis aliorum sententiis, ita concludit: “ Melius, meo judicio, sentit Lacroix, quod eo casu nullo modo absolvat, sed tantum aliquid oret ad occultandam negationem absolutionis.” — Non desunt tamen graves auctores, qui negant hypothesim, scilicet talem evidentiam aut certitudinem ex aliorum, ac præsertim ex unius complicis confessione haberi posse, atque idcirco docent, pœnitentem eo casu absolute vel saltem sub conditione esse absolvendum. Nam, inquiunt, in hoc tribunali magis debet credi pcenitenti in sua causa quam aliis. Alii theologi aliam addunt rationem, nam dicunt notitiam, quam confessarius habet ex confessione alterius pro nihilo ha­ bendam esse. 2°. Si vero confessarius illud peccatum novit extra confes­ sionem, per se debet pœnitentem negantem absolvere, quia pœnitenti pro se et contra se dicenti credendum est; nec per se relatio alterius majorem fidem facere potest, quam declaratio ipsius pœnitentis; nec proinde magis aliis quam ipsi confessarius credere tenetur. Etenim si pœnitens peccatum illud commisit, præsumere debet confessarius, illum aut sui peccati oblitum esse, aut alteri confessum, vel justam habere causam illud reticendi aut relatores potius deceptos fuisse. — Dixi per se; nam si confessarius sit omnino certus de peccato a p cenitent e commisso, quia, v. gr., ipse furantem vidit, etc., vel id novit ex certa omnino aliorum relatione, v. gr., quia pœnitens publice cognoscitur ut concubinarius, non potest negantem absolvere, modo certus sit, illum sui peccati non oblitum fuisse, nec ullum habere motivum illud reticendi; nam regula hæc: Credendum pænitenti, etc., valet quidem in re minus certa, non autem in re evidenter certa. — Cf. S. Alphons. n. 631. — Lugo, disp. 22, n. 22. — Baller, not. (a) p. 575; et not. (a) p. 577. 797. Dico 2°. Pcenitenti certo indisposito semper et omnino neganda est absolutio, ei autem qui certo est dispositus per se concedi debet ex justitia et sub gravi. Ratio primi est, quia supposita certa indispositione pœnitentis, evitari non posset sacri­ legium. Ratio autem secundi est, tum quia in ipso confessi­ onis actu initus est quidam quasi-contractus, vi cujus pœnitens rite confessus et dispositus habet jus ad sacramentum suscipien­ dum; tum quia hoc exigit finis institutionis hujus sacramenti; tum demum quia secus pœnitens obligaretur vel ad aliud tempus recuperationem gratiæ remittere cum periculo æternæ salutis, vel 780 TRACTATUS XV.—DE SACRAMENTO PŒNITENTIÆ. alium confessarium adire quin confidere insuper certo possit se ab isto novo confessario absolutionem esse recepturum. Sacerdos igitur absolutionem poenitenti disposito denegans, injuste ageret, finem ipsius sacramenti perverteret et onus imponeret intolera­ bile. QUÆSITA 798. Quær. 1°. An expediat uti remedio differendi absolutionem poenitenti sufficienter disposito? Resp. Si confessarius dubitare nequeat de pœnitentis dis­ positionibus et hic absolutionem petat, absolutio nec deneganda, nec differenda est (Can. 886). |i’ ! Iit Certo exempla Domini et sanctorum suadent melius fore confes­ sario rationem reddere de caritate nimia quam de austeritate. “ Dilata his (attritis) absolutione, manent illi Dei hostes incapaces omnis meriti et satisfactionis; eorum enim opera juxta S. Thomam, in 4, dist. 15, cum sine caritate fiant, non sunt satisfactoria. . . . Praxis ergo prudens et benigna tot testimoniis munita absolvendi statim peccatores vel attritos vel contritos viget in tota Ecclesia Catholica. . . . Modus igitur plenus sapientia et caritate est animas peccatrices citissime ex peccati statu, juxta praxim universalis Ecclesiæ in Christi Evangelio fundatam, eripere ut cito accipiant stolam primam, nec protrahere, sed quantum fieri potest, accelerare spiritum pœnitentiæ, juxta formam quam Concilium Tridentinum saluberrime præscripserit, ut ante reconciliationem proponant, ut post illam tutius ac salubrius in statum gratiæ repositi, satisfacere satagant.” Instr. S. C. de. Prop. F. 3 Oct. 1736. Collect, η. 321. Quær. 2°. An requiratur certitudo de dispositione pœnitentis, ut absolvi possit? Resp. Non requiritur certitudo absohita, nec etiam certitudo moralis stricta, qualis requiritur in aliis sacramentis, v. gr., circa vinum ad consecrationem Eucharistiæ. Ratio est, quia sacramentum Pœnitentiæ fere certius ejusmodi judicium non admittit. — Requiritur autem et sufficit judicium prudens seu certitudo moralis lata, quæ, ut ait S. Alphonsus, prudenti proba­ bilitati æquivalet. Poenitentes enim communiter nonnisi proba­ bilitatem dispositionis præ se ferunt. Quare Catechismus Cone. Trid. n. 82 ita docet: “ Si, audita confessione, [sacerdos] judica­ verit, neque in enumerandis peccatis diligentiam, nec in detes­ tandis dolorem poenitenti omnino defuisse, absolvi poterit.” — Cf. S. Alphons. n. 461. — Suarez, disp. 32, sect. 2, n. 1. PARS III. CAP. II.—DE OFFICIO MINISTRI. 781 Quær. 3°. Quodnam sil signum ordinarium sufficientis dis­ positionis in pœnitente ita ut confessarius tuto absolvere possit? Resp. Per se loquendo, et nisi aliquid peculiare occurrat ex parte pœnitentis, quod ingerat confessario prudentem sus­ picionem de ejus indispositione, confessio modo debito facta per se sola est signum commune et ordinarium sufficientis dis­ positionis. Etenim, ut bene ait S. Alphonsus, “ pœnitens ex una parte non est præsumendus malus, ita ut velit indispo­ situs ad sacramentum accedere; et ex alia bene praesumitur dispositus, dum peccata sua confitetur, cum ipsa spontanea confessio sit signum contritionis, nisi obstet aliqua positiva preesumptio in contrarium; omnes enim conveniunt, quod dolor per confessionem manifestatur.” — Cf. S. Alphons. n. 459. — Bal­ ler. not. (b) p. 589. Quær. 4°. Quibusnam proprie neganda sit absolutio? Resp. Plures a diversis enumerantur pœnitentium classes quibus neganda est absolutio, sed brevius et generalius dici potest: iis omnibus et solis deneganda est, qui gravi cuidam et certae obligationi se satisfacturos, eo quo debent modo, saltem non promittunt. — Cf. Baller, not. (a) et (b) p. 590. § II. — De officiis confessarii in particulari 799. Quatuor prædicta officia patris, medici, doctoris et judicis exerceri debent a confessario erga omnes pœnitentes, etsi non eodem gradu neque eadem ratione; at pro diversitate poenitentium adesse possunt speciales difficultates ab ipso resolvendæ, quæque proinde speciales inducunt obligationes. Agemus hic præsertim de ratione agendi confessarii 1°. erga eos qui versan­ tur in occasione peccati; 2°. erga consuetudinarios et recidivos; 3°. erga pœnitentes pios et timoratos. I. — Circa Occasionarios 800. Occasio peccati generatim definitur circumstantia externa, quæ, sive ex natura sua sive ex fragilitate hominis qui in illa reperitur, ad peccandum allicit seu inducit. Hinc differt a peri­ culo peccandi, qua appellatione venit quidquid impellit ad pec­ catum sive intrinsecum illud sit sive extrinsecum. — Occasio multiplex distinguitur, scilicet proxima vel remota; voluntaria vel necessaria; præsens vel non præsens. Igitur: 782 TRACTATUS XV.—DE SACRAMENTO PŒNITENTIÆ. 1°. Occasio proxima illa est, in qua homines communiter ut plurimum peccant; occasio vero remota ea est, in qua homines communiter ut plurimum non peccant. Utraque autem dicitur vel absoluta sou per se, quando ita ex seipsa multum aut parum ad peccandum inducit, ut talis sit respectu ad homines communiter sumptos; vel relativa seu per accidens, quando talis est respectu ali cujus tantum, spectata ejus fragilitate, si proxima; spectata ejus animi firmitate, pietate aut prudentia, si remota sit. 2°. Occasio voluntaria ea est, quæ facile dimitti potest; neces­ saria vero ea est, quæ physice vel moraliter non potest removeri; aut saltem quæ cum magna difficultate tantum, id est, subeundo notabile detrimentum temporale in vita, fama aut fortuna, potest dimitti. 3°. Occasio prœsens seu in esse, ea est, quam quis secum habet, quin eam actu quærat, v. gr., si domi teneat concubinam vel cum ancilla peccare soleat; occasio non prœsens seu non in esse, ea est, quam quis non habet quidem in actu, sed facile reperit, ut est caupona relative ad ebriosum, amasia respectu amasii. — Cf. S. Alphons. n. 452. 801. Dico. Nunquam deneganda est absolutio pcenitenti in occasione remota constituto, etiamsi eam deserere nolit; attamen constituto in occasione proxima deneganda est, si occasio sit simul voluntaria, sed si sit necessaria, nequit denegari, saltem vi istius occasionis. Ratio primi est, tum quia occasio remota non inducit proximum periculum peccati, tum quia secus deberemus de hoc mundo exire. Ratio autem secundi est, quia tunc pœnitens non est sufficienter dispositus. Præterea constat ex prop. G1 dam­ nata ab Innoc. XI, quæ sic se habet: “ Potest aliquando absolvi, qui in proxima occasione versatur, quam potest et non vult omit­ tere, quinimo directe et ex proposito quærit, aut ei se ingerit.” — Ratio autem tertii est, quia ex una parte ad impossibile nemo tenetur, sive illud sit physice sive moraliter tantum impossibile, et ex alia occasio peccati per se non est peccatum formale. — Dixi saltern vi istius occasionis, quia adesse debent ceteræ dispositiones, et præsertim firma promissio adhibendi remedia, quibus periculum peccandi formaliter removeatur. — Cf. S. Alphons. n. 455. 802. Resolves. — 1 °. Absolvi potest qui non vult notabile detrimentum temporale subire ad fugiendam occasionem proxi­ mam, si aliunde dispositus deprehendatur, quia tunc adesset moralis impossibilitas evitandi occasionem. Notabile autem detri­ mentum non idem est pro omnibus, sed diversum est pro diver­ sitate personarum, et mensurandum est a communi hominum timoratorum æstimatione. i SH FAILS III. CAP. IL—DE OFFICIO MINISTRI. 783 2°. Necessarium non est semper ut pœnitens de facto relinquat occasionem proximam et voluntariam, antequam detur absolutio, sed sæpe sufficit sincera promissio. Hoc dicendum est præsertim de casu quo pœnitens dat signa extraordinaria doloris vel adsit causa quædam extrinseca impellens ad dandam absolutionem, v. gr., periculum incurrendi notam in omittenda communione, desiderium lucrandi indulgentiam, etc., etc. 3°. Attamen si pœnitens in iis inveniatur circumstantiis quæ conatum aliquem requirunt, v. gr., in fugiendo aliquo socio aut non adeunda in certis quibusdam adjunctis temporis, personarum, etc., aliqua domo, vel si agatur de occasione in esse quæ facile et statim dimitti possit, tunc ad confessarii prudentiam pertinebit perpendere, an expediat, ut prius pœnitens difficultatem vincat et occasionem de facto deserat, et postea recipiat absolutionem. Id enim communiter expedit. Π. — Circa Consuetudinarios et Recidivos 803. Consuetudinarius dicitur ille qui, ex frequentia in certo genere peccatorum, habitum seu pravam inclinationem eorumdem peccatorum committendorum contraxit. Quænam autem fre­ quentia requiratur et sufficiat ad habitum contrahendum, nequit accurate definiri, quamvis certum videtur facilius acquiri habitum in peccatis externis uniformiter committendis, quam per frequen­ tiam interruptam peccatorum internorum. Recidivus autem vocatur, saltem sensu theologico, peccator ille qui pluries confessus semper eodem modo relabitur. Quare recidivus quasi semper est consuetudinarius, sed non viceversa. — Dixi sensu theologico, quia vi vocis recidivus simpliciter est ille, qui post aliquod peccatum semel confessum illud iterum com­ mittit. — Cf. S. Alphons. n. 459. — Lehmkuhl, nn. 490 et seq. 804. Dico 1°. Consuetudinarius quilibet absolvi semper po­ test, etsi nulla emendatio praecesserit, modo hanc serio proponat et signa contritionis sufficientia ostendat. Ratio est, quia con­ suetudo prava non est proprie peccatum, sed inclinatio quædam et facilitas ad illud committendum, ac proinde per se impedire non debet quominus detur absolutio; secus illi qui vehementiores habent passiones et majorem proclivitatem ad malum non debe­ rent absolvi, quod sane absurdum est. Dico 2°. Recidivus, qui nullam omnino dat spem emendatio­ nis, non potest absolvi: neque simplex et nudum factum acce­ dendi ad confessionem spem illam ordinarie fundat; ac proinde falsum est asserere recidivum posse absolvi toties quoties ad sacra- 784 TRACTATUS XV.—DE SACRAMENTO PŒNITENTIÆ. mentum accedit. Ratio primi est, quia ille tantum nullam ciat spem emendationis qui efficaci proposito et vera contritione hic et nunc caret. Ratio autem secundi est, quia præsumptio stat contra recidivum, qui simpliciter et nude confessionem peragit eodem ipsissimo modo, quo hactenus solitus fuerat eam peragere et confessarius, si prudens esse velit, nequit ab hac praesumptione praescindere. — Constat praeterea ex prop. GO ab Innoc. XI dam­ nata, quæ sic se habet: “ Pœnitenti habenti consuetudinem pec­ candi contra legem Dei, naturæ aut Ecclesiæ, etsi emendationis spes nulla appareat, nec est neganda nec differenda absolutio; dummodo ore proferat se dolere et proponere emendationem.” — Dixi ordinarie, quia possunt dari casus et revera dantur, in quibus simplex et nuda petitio absolutionis post confessionem, consueta humilitate peractam, inducere potest confessarium ad prudenter existimandum, pœnitentem recidivum non carere sufficienti dispo­ sitione et ad beneficium absolutionis ipsi conferendum, præsertim si accedat ratio quædam extrinseca suscipiendi communionem. Quandonam autem hoc judicium ferri possit, prudens confessa­ rius ex adjunctis colligere debet. Dico 3.° Recidivus, qui signum aliquod doloris speciale aut extraordinarium seu novum præbet, toties quoties absolvi potest. Ratio est, quia in eo casu tollitur prudens quævis suspicio quam præcedentes lapsus et confessiones absque ulla emendatione peractæ inducere potuerunt, ac proinde confessarius prudenter judi­ care potest, pœnitentem satis esse dispositum. — Dixi absolvi potest, non autem necessario debet; confessarius enim potest abso­ lutionem in hoc casu differre, si dilationem pœnitenti utilem futuram esse judicaverit, licet ordinarie magis expediat, ut non differatur. — Cf. Baller, not. (a) pp. G02 et seq. 805. Quæres. Quœnam ordinaria aut NOVA? sint signa illa specialia seu extra­ Resp. Sequentia communiter recensentur: 1°. si pœnitens majorem conatum quam antea adhibuerit ad sese emendandum; vel si fuerit notabiliter emendatus: a fortiori si vitam jam integre in melius mutaverit; 2°. si peccatum diu celatum cum magno rubore confiteatur; 3°. si remediis a confessario præscriptis diligentius usus sit; 4°. si longum iter fuerit aggressus ad confessionem rite peragendam; 5°. si impense requirat, ut confessionem generalem instituat aut majorem vitæ anteactæ peccatorum partem repetere velit; 6°. si fuerit inductus extraor­ dinario motivo ad confitendum, nempe concionis audit®, morte alicujus amici, etc.; 7°. si confiteatur cum magna humilitate PARS III. CAP. 11.—DE OFFICIO MINISTRI. 785 et verbis compunctionem cordis redolentibus (saltem ordinarie) ; 8°. si sponte asserat se velle omnino peccatum vitare cum omni incommodo, et a fortiori si dicat se malle mori quam peccare; 9°. si suspiria aut gemitus edat vel lacrymas fundat (saltem ordinarie); 10°. non raro etiam spontanea confessio haberi potest ut signum extraordinarium doloris, præsertim in illis juvenibus et viris, qui seipsos et timorem humanum vincere debent, ut ad confitendum accedant. — Verum hæc in exemplum adducuntur, sed regula generalis esse potest: id omne tanquam signum extraordinarium habendum esse, quod aliquid addit signo communi et ordinario, nempe confessioni debito seu con­ venienti modo factæ, ideoque præbet motivum sufficiens remo­ vendi prudentem suspicionem, quæ in casu supponitur haberi de indispositione pœnitentis. Concludendum igitur est, confessarium qui Spiritu Dei agitur et veram habet caritatem, vix unquam obligari ad abso­ lutionem denegandam, quia etiam ab obduratissimis recidivis potest non unum, sed plura ex prædictis signis, suis persua­ sionibus et exhortationibus obtinere. — Cf. S. Alphons. nn. 460 et seq. — Baller, not. (a) pp. 613 et seq. III. — Circa Pcenitentes Pios 806. Dico. Confessarius etsi primario constitutus sit in bonum eorum qui magnis peccatorum nexibus vinciuntur, debet tamen operam suam in eos etiam conferre, qui pii sunt et in via per­ fectionis dirigi volunt. Nam ad confessarios omnes applicanda sunt verba, quæ olim Jeremiæ dicta fuere: “ Ecce constitui te super gentes, ut evelles et dissipes, ædifices et plantes.” Ut autem directio in via perfectionis prudenti ratione fiat, attenden­ dum est ad sequentes regulas practicas. 807. Regula I. Ante omnia studeat confessarius pœniten­ tium intimos animi motus et conditionem perspicere, ut instruc­ tionem possit illorum capacitati et naturæ accommodare; neque enim omnes sunt eodem spiritu ducendi, nec uno modo omnes regendi. Regula II. Ducat pcenitentes ad perfectionem per gradus et ordinate, ita ut prius conentur assequi primum virtutis gradum quam ad supremum contendant, v. gr., prius discant operar; recta intentione et actiones ordinarias recte peragere, quam altiora excogitent; prius discant levia patienter ferre, quam gravia appe­ tant; prius discant pati aequo animo, quam de adversis velint gaudere. 786 TRACTATUS XV.—DE SACRAMENTO PŒNITENTIÆ. Regula ΠΙ. Doceat omnes, perfectionem eu jusque in eo sitam esse ut opera ordinaria bene peragant, v. gr., ut bene orent, Missæ intersint, laboribus sese exerceant, refectionem corporis modo, quo par est, sumant, inoffense cum proximo conversentur, omnia denique, ad quæ ex officio et statu incumbunt, recte obeant. Regula IV. Probet opportune pœnitentes devotionem profitentes, ut advertat quo spiritu ducantur, an Dei vel mundi, amoris vel timoris; et quis affectus sit in eis prædominans, qui primo mortificandus sit. Attamen non omnes eodem modo probandi et tractandi sunt, sed cautela et discretione opus est: sic benignius excipiendi, qui ad tristitiam proni sunt, ne in animi dejectionem labantur; animæ etiamnum teneræ, quas Deus primo sibi con­ ciliat, mollius sunt tractandae; si autem animæ sint nobiliores aut fortiores vel habeant beneficia Dei extraordinaria, suavitati jungenda est quædam severitas. Sed caveat confessarius, ne probatio sit aperta; secus enim nihil prodest. Regula V. Non imponat, quinimo, ubi opus sit, temperet extraordinarias poenalitates; sed sic instituat animas, ut ipsæmet eas sponte deposcant; neque credendum illarum spiritui, quæ studiose extraordinaria sectari deprehenduntur, nisi adsint signa certa eas impulsu divino duci. Si quis advertatur esse in rebus agendis proprii judicii tenax, fortiter simul et suaviter est corri­ gendus. — Cf. S. Alphons. Prax. Confess, nn. 90 et seq. ARTICULUS II DE OFFICIO MINISTRI POST CONFESSIONEM § I. — De obligatione corrigendi defectus in confessione commissos 808. Dico 1°. Error circa valorem sacramenti cum gravi culpa vel gravi negligentia commissus, supposito gravi damno pœ­ nitentis, ex eo quod, v. gr., hic vel moriturus est vel periculosum iter suscepturus, reparandus est etiam cum gravi incommodo confessarii. Ratio est, quia confessarius ex officio et ex quasicontractu cum poenitente inito tenetur rite ipsi administrare sacramentum; si ergo ex sua culpa non rite administret, est in­ justus damnificator et ad reparationem, etiam cum gravi suo incommodo, tenetur. Si autem error sit inculpabilis vel leviter culpabilis, confessarius non obligatur ratione damni illati vel con­ fessionis auditæ, sed ratione solius necessitatis proximi, cui sub­ venire quidem quisque debet ex caritate, non tamen cum gravi suo incommodo. — Cf. S. Alphons. n. 619. — Baller, not. (a) p. 624. PARS III. CAP. IL—DE OFFICIO MINISTRI. 787 Dico 2°. Error circa accidentia sacramenti, v. gr., circa inte­ gritatem confessionis, non est reparandus extra confessionem, si confessarius in hoc negative tantum, etsi culpabiliter, se habuerit. Ratio est, quia confessarius non tenetur procurare integritatem sacramenti et utilitatem pœnitentis, nisi in confessione, ut medicus spiritualis et minister sacramenti. — Reparandus est autem etiam extra confessionem, si positive et cum culpa gravi commissus fuerit, modo id fieri possit sine scandalo et gravi ipsius confessarii in­ commodo; quia ex jure naturali quisque debet tollere causam violandi, etiam materialiter, præcepti, quam positive et voluntarie alteri posuit, nisi adsit incommodum, quod per se sufficeret ad excusandum ab ipsa præcepti observatione. — Cf. S. Alphons. n. 620. 809. Resolves. — 1°. Si confessarius ex malitia vel ignorantia vincibili aut gravi negligentia pœnitentem indebite solverit a restitutione facienda, tenetur errorem corrigere; quod si non corrigat, vel pœnitens, qui secus restituisset, interea factus sit impotens ad restitutionem, confessarius ipse ejus loco restituere tenetur, quia jus creditoris violavit, impediendo scilicet restitu­ tionem ei debitam. — Item si ex malitia aut ignorantia vel negli­ gentia gravi obligavit pœnitentem ad restitutionem indebitam, tenetur ex justitia errorem retractare; et si pœnitens jam restituit, tenetur ipse damnum pœnitentis resarcire. 2°. Si vero inculpabiliter aut ex levi solum negligentia pœni­ tentem indebite obligavit vel ab obligatione solvit, tenetur quidem ex justitia errorem corrigere, non tamen cum gravi incommodo. Ratio est, quia ex una parte quisque tenetur ex justitia impedire, ne sua actione etiam inculpabili pariat alteri damnum quod facile præcavere potest, et aliunde ex culpa levi aut tantum materiali ordinarie non oritur obligatio cum gravi incommodo. — Cf. S. Alphons. n. 621. 3°. Quod si in prædicto casu confessarius negligat errorem corrigere, pœnitentem commonendo, cum facile possit, tenetur ipse ad restitutionem faciendam. Ratio est, quia licet sine culpa, saltem gravi, egerit, cum primam dedit decisionem, graviter, tamen peccaret contra justitiam, siquidem materia gravis est, primam illam decisionem non corrigere, cum facile id præstare posset. — Cf. S. Alphons. n. 622. 4°. Confessarius qui non proprie positive solvit, sed omisit dumtaxat pœnitentem monere de restitutione facienda, tenetur suum errorem corrigere intra confessionem cum aliquo incommodo, si nulla aut levis tantum culpa intervenerit, majori autem cum incommodo, si in omissione graviter peccaverit. — Verum ad 788 TRACTATUS XV.—DE SACRAMENTO PŒNITENTIÆ. restitutionem non tenetur, saltem juxta probabiliorem senten­ tiam, etiamsi monitionem omittendo graviter peccaverit. Ratio est, quia confessarius ne negativus quidem cooperator dici posset relate ad eum, cui debetur restitutio; nam ut aliquis sit cooperator negativus, requiritur ut ex justitia teneatur impedire damnum, ad quod certe confessarius non tenetur, quia cum solis poenitentibus init quasi-contractum. — Cf. S. Alphons. n. 621. 810. Quæres. An confessarius sine pœnilentis licentia possit extra confessionem cum eo loqui de defectu commisso in confessione? Resp. Neg., juxta S. Alphonsum et Card, de Lugo, qui ait contrarium repugnare communi sensui theologorum. Ratio est, quia monitio illa facta post judicium jam completum, jam non potest cum eo conjungi; erit igitur necessario quædam extrajudicialis peccati exprobratio valde onerosa, et natura sua tenderet ad reddendam confessionem odiosam. Attamen si confessarius non absolverit, vel quia oblitus fuerit absolutionem dare, vel quia eam male protulerit, poterit sane, etiam non petita licentia, errorem suum aperire, dicendo, v. gr., se non absolvisse, tum quia hac ratione nulla potest adesse rationabilis offensio poenitentis, tum quia præcedens judicium, deficiente absolutione, non poterat esse completum. — Cf. S. Alphons. n. 622. — Lacroix, n. 1776. § Π. — De sigillo servando post auditam confessionem §1. Sacramentale sigillum inviolabile est; quare caveat dili­ genter confessarius ne verbo aut signo aut alio quovis modo et quavis de causa prodat aliquatenus peccatorem (Can. 889). I. — De Ipsa Obligatione Sigilli 811. Dico. Hinc datur strictissima obligatio inviolabiliter ser­ vandi secretum de iis omnibus, quæ in omni et sola confessione sacramentali audita sunt, quaeque ad ipsam confessionem pecca­ torum referuntur. Constat 1°. ex jure naturali et quidem tum titulo justitiæ, quæ exigit secretum implicito pacto commissum arcte servari et nihil fieri ad laedendam famam proximi, tum titulo religionis, quæ absolute praescribit nihil unquam fieri posse quod sacramentum reddat odiosum. Constat 2°. ex jure divino positivo, saltem implicito, nam ex institutione Christi confessio secreta esse debet. Constat 3°. ex jure ecclesiastico, ut patet ex pluribus locis juris canonici, præsertim ex Cone. Lateran, IV, PARS III. CAP. II.—DE OFFICIO MINISTRI. 789 c. 21, ubi ita statuitur: “ Caveat autem omnino [confessarius], ne verbo aut signo aut alio quovis modo aliquatenus prodat pec­ catorem; sed si prudentiori consilio indiguerit, illud absque ulla expressione personae caute requirat.” — Cf. S. Alphons. nn. 634 et seq. — De Augustinis, part. 2, Thes. 21, p. 266. 812. Resolves. — 1°. Nulla unquam fingi potest exceptio, qua liceat quidquam revelare quod sit de ratione confessionis sacramentalis, et ideo secretum istud tanquam nomine proprio vocatur sigillum. Ratio est, quia si aliqua dari posset exceptio, homines semper timerent, ne tale peccatum illam exceptionem pateretur, et proinde odiosum evaderet sacramentum. 2°. In violatione sigilli, saltem directa, non admittitur par­ vitas materiæ, quia materia etiam levissima in odium cederet sacramenti, ac proinde includit totam rationem præcepti. — Dixi saltem directa, quia si periculum indirect» revelationis sit valde remotum seu parum probabile, dari potest parvitas materiæ, tunc enim imprudenti» quis accusari posset, sed non violationis sigilli. — Cf. S. Alphons. n. 635. 3°. In materia sigilli non licet uti opionionibus probabilibus, quia hoc etiam necessario redderet sacramentum odiosum quæ est tota ratio sigilli. — Cf. S. Alphons. n. 633. — Baller, not. (a) p. 629. 4°. Confessio quæ scienter fit laico vel sacerdoti jurisdictione carenti, non inducit obligationem sigilli, sed tantum secreti natura­ lis. Secus autem esset dicendum si sacerdos credatur approbatus, quia tunc confessio est vere sacramentalis ex parte poenitentis, quod sufficit ad rationem sigilli. 5°. Si quis ad confessarium accedat animo eum decipiendi, irridendi, in peccatum pertrahendi, aliquid ab eo extorquendi, ac proinde non se accusat in ordine ad sacramentum recipiendum, nulla est obligatio sigilli sacramentalis. Requiritur tamen ut talis animus notus omnino sit confessario, et insuper quod non mutetur dum fit accusatio peccatorum. II. — De Subjecto Sigilli 813. Dico. Primario et per se tenetur ad sigillum confes­ sarius quilibet sive verus sive fictus et per errorem legitimus exis­ timatus, ut nuper dictum est et per se patet. § 2. Obligatione servandi sacramentale sigillum tenentur quo­ que interpres aliique omnes ad quos notitia confessionis quoque modo pervenerit (Can. 889). 790 Jk A X € •J TRACTATUS XV—DE SACRAMENTO PŒNITENTIÆ. Nam si ex ipsa confessione res accusata ad eorum notitiam per­ venit, jam eadem est causa seu occasio hujus notitiæ ac illa, propter quam directe imponitur obligatio sigilli; ac proinde eadem urget ratio secretum servandi; si vero ex mediis, tunc odium mediorum necessario in finem ipsum redundaret. — Hinc ad sigillum tenentur 1°. interpretes sponte adhibiti in confessione peragenda; 2°. su­ periores, a quibus extra sacramentum petitur facultas absolvendi vel recipiendi absolutionem a casu reservato; 3°. qui peccatum, dum quis confitetur sive de industria sive etiam inculpabiliter audiunt, et pariter si qui ab istis illud forte audirent; 4°. ii omnes quibus confessarius sacrilege vel imprudenter peccata in confes­ sione audita manifestasset. — Cf. S. Alphons. nn. 647 et 648. 814. Resolves. — 1°. Confessarius ita tenetur ad sigillum, ut extra sacrum tribunal, ne cum ipso quidem poenitente possit de ejus peccatis colloqui absque ipsius licentia. — Dixi extra sacrum tribunal, nam secus esset dicendum si poenitens non adhuc disces­ serit, etiamsi data jam fuerit absolutio; imo etiamsi discesserit et statim redierit, quia idem judicium moraliter perseverat. Potest etiam confessarius in ipsa confessione loqui de præteritis confes­ sionibus; modo tamen adsit gravis ratio et discrete fiat, ita ut non appareat vividam servari memoriam peccatorum jam remis­ sorum. — Cf. S. Alphons. n. 651. — Baller, not. (a) p. 631. 2°. Qui legit chartam, in qua poenitens confessionem scripsit, non tenetur per se ad sigillum; quia charta ex se sola non est actualis confessio sed præparatio dumtaxat ad ipsam. — Notitia igitur ex ejus lectione accepta, cum sine ulla participatione ad actum sacramentalem habeatur, non infert per se obligationem sigilli sacramentalis, sed tantum secreti naturalis, quod sub gravi per se urget nisi de levissimis culpis agatur. — Dixi per se; nam per accidens potest adesse obligatio sigilli, nempe si charta actu inserviret ad confessionem aut ad ea quæ sunt confessionis pera­ genda, v. gr., si directa esset ad superiorem alicujus reservationis causa; item si a muto, qui ea uteretur, jam oblata vel tradita esset sacerdoti; maxime vero si tu eam legas, dum est in manu confessarii aut adhibetur in actu confessionis, imo etiam, juxta Card, de Lugo, si eam legas post absolutionem in confessionali relictam, quia in his casibus ad confessionem pertinet. — Cf. S. Alphons. n. 650. — Lugo, disp. 23, n. 48. 3°. Non tenetur ad sigillum doctor consultus ab ipso pcenitente, si consulatur circa confessionem alteri faciendam, quia obligatio sigilli oritur tantum ex confessione sacramentali. — Neque dicas ex hujusmodi revelatione confessionem evadere odio­ sam; nam respondet S. Alphonsus, odium tunc cadere in solam PARS III. CAP. IL—DE OFFICIO MINISTRI. 791 consultationem, sed non in confessionem. — Dixi tamen, si con­ sulatur circa confessionem alteri faciendam, nam si poenitens eum consulat circa confessionem ipsimet faciendam, urget obligatio sigilli, cum hæc consultatio habenda sit velut inchoata confessio. — Cf. S. Alphons. n. 649. — Suarez, disp. 33, sect. 4. 4°. Poenitens non tenetur sigillo respectu confessarii, quia obligatio sigilli est tantum in favorem poenitentis. Tenetur autem ad secretum naturale circa ea, quæ revelare nequit sine injusto confessarii damno, aut contra rationabilem ejus volun­ tatem vel sine injuria et contemptu sacramenti. — Cf. S. Alphons. n. 647. ΓΠ. — De Objecto Sigilli 815. Dico. Objectum sigilli sunt non solum omnia peccata confessa, ut per se patet, sed etiam tum quidquid ad individuam peccatorum explicationem pertinet, tum quidquid in confessione manifestatum est et cujus revelatio cederet in gravamen poenitentis et in odium sacramenti. Ratio primi est, non solum quia expli­ catio peccatorum unum quid constituit cum ipsis peccatis, sed etiam quia, explicatione accepta, facile devenitur ad notitiam ipsorum peccatorum. Ratio autem secundi est, quia sigillum inductum est, ne fideles ex gravamine quod ex revelatione pro­ veniret, a sacramento Pœnitentiæ retraherentur. 816. Resolves. — 1°. Sub sigillo confessionis cadunt: 1°. om­ nes peccatorum circumstantiæ, etiam post absolutionem decla­ rator; 2°. peccata complicis, etsi absque necessitate cum peccato essent revelata, quia ex intrinseca confessionis occasione dicta sunt; 3°. pœnitentiæ impositæ, nisi forte sint valde leves seu ex iis quæ pro levissimis culpis imponi solent; 4°. defectus man­ ifestati per confessionem ad explicandam peccati rationem, v. gr., si poenitens dicat, se sacros Ordines cum irregularitate suscep­ isse, eo quod sit illegitimus, etc. — Cf. S. Alphons. n. 640. 2°. Virtutes poenitentis ac cetera dona Dei extraordinaria non cadunt sub sigillo, si in confessione manifestantur ut status animae confessario innotescat; at secus esset dicendum si manifestarentur ad explicandum aliquod peccatum, v. gr., propriam ingratitudi­ nem erga Deum. — Cf. S. Alphons. n. 641. — Lugo, disp. 23, n. 58. 3°. Scrupulositas poenitentis est certo objectum sigilli: 1°. cum accusatur ut defectus moralis, quatenus poenitens pronus ad scrupulos non sategerit sese corrigere; 2°. cum innotescit confes­ sario ex eo quod poenitens falso aut scrupuloso judicio deceptus multa confitetur uti peccata, quæ talia non sunt. E contra scru- 792 li'C TRACTATUS XV.—DE SACRAMENTO PŒNITENTIÆ. pulositas certo non est per se materia sigilli, si per hanc vocem intelligas pœnitentem habere delicatam conscientiam, quia hoc cederet potius in ipsius laudem, præsertim si est laicus et negotiis saecularibus addictus. Controvert i tur autem an cadat sub sigillo scrupulositas quatenus est defectus physicus cognitus in confes­ sione; nempe si dicas pœnitentem esse prolixum, tædium parere suo modo loquendi et similia. — Cf. S. Alphons. n. 641. 4°. Defectus naturales pœnitentis, v. gr., quod sit surdus, balbutiens, pauper, ignarus, claudus . . . cadunt sub sigillo, si confessarius noverit tales defectus ex declaratione pœnitentis, seu quatenus fuerunt manifestati ad declaranda peccata et eorum revelatio aliqua ratione futura sit pœnitenti gravis aut molesta; quia tunc et connexionem cum confessione habent et eorum de­ claratio sacramentum redderet odiosum. Secus vero esset dicen­ dum, si confessarius incidenter tantum illos defectus noverit.— Cf. S. Alphons. n. 642. 5°. Peccata commissa in ipsa confessione, v. gr., impatienti® aut contumeliæ in confessarium, non cadunt sub sigillo, quia non accusantur, ut supponitur; at per accidens plerumque sunt ma­ teria sigilli, quia judicium probabile præbent, quod confessarius vel pœnitentem noluerit absolvere vel propter culpam graviorem eum severius reprehenderit, etc. Non caderet autem sub sigillo furtum a pcenitente in damnum ipsius confessarii tempore con­ fessionis commissum. Imo si constaret, furem ad confitendum venisse ut furandi occasionem haberet, peccata ab ipso accusata non forent materia confessionis; siquidem talis confessio non vera sed simulata tantum esset. 6°. Ipsa accessio ad confitendum non est materia sigilli, tum quia est factum aliquod de se publicum et externe agnoscitur extra confessionem, tum quia per se non est quid odiosum, sed potius laudem affert; ac proinde qui dicit se audivisse talem personam in confessione, per se nullo modo violat sigillum. Adverte tamen, confessarium certo teneri ad secretum natùrale, si cognoscat ali­ quem clam accessisse ad confitendum, imo aliquando posse per accidens sigillum graviter violare, ingerendo scilicet in aliis suspi­ cionem gravis peccati. — Cf. S. Alphons. n. 638. 7°. Idem fere dicendum de collatione absolutionis, ac proinde per se sigillum non frangit, qui dicit se talem personam absolvisse, nam per se talis locutio onerosa esse nequit. Attamen quia dicere istud posset in quibusdam adjunctis onerosum evadere aliis, de quibus idem dici non potest, omnino abstinendum est a tali mani­ festatione. Quare parentes, magistri, heri, interrogantes de abso­ lutione data filiis vel subditis, remittendi sunt ad ipsos poenitentes. PARS III. CAP. II.—DE OFFICIO MINISTRI. 793 Similes quæstiones facere solent Moniales, curæ infirmorum in nosocomiis addictæ, ut sciant an necessaria ad viaticum minis· trandum parare debeant: hæ pariter ad infirmos sunt remittendæ, vel melius est petenda ab infirmo licentia Moniales vel alios mo­ nendi. Sufficiet autem infirmo dicere: Monebo, etc. IV. — De Variis Modis Sigillum Violandi 817. Duplici modo violari potest sigillum: 1°. directe, revelando expresse aliquid ad secreta confessionis spectans; v. gr., si dicatur: Titius hoc fecit, etc.; 2°. indirecte, aliquid dicendo aut faciendo, ex quo quis cognoscere aut suspicari possit peccatum vel defec­ tum pœnitentis in sola confessione cognitum, aut ex quo pcenitenti vel aliis, v. gr., complicibus possit oriri pudor, molestia, dedecus, damnum vel quodlibet gravamen. Revelatio directa, Dei providentia ita disponente, vix unquam, aut forte nunquam locum habet; at quod lugendum sane est, revelatio indirecta non est omnino rara. Hinc: 818. Dico. Secretum confessionis indirecte violat: 1°. Qui unum præ aliis, quos audivit, laudans, dicit eum sola venialia commisisse; quia alii inde facile in suspicionem culpæ mortalis adducuntur. 2°. Qui de peccato pœnitentis per solam confessionem cog­ nito loquitur cum aliis, qui hoc aliunde norunt, etiamsi audientes non advertant illud ex confessione acceptum esse. 3°. Qui dicit, se non absolvisse talem, eum remisisse ad tale tempus vel nondum absolvisse vel nondum expletam esse confessionem. 4°. Qui de Titio, cognito ut fure, dicit, eum sua furta cum contritione magna sibi confessum esse. 5°. Qui alta voce aut alio modo a circumstantibus intelligibili, arguit pœnitentem; hoc enim et grave est pœnitenti et aliis suspicionem ingerit, illum gravia peccata confessum esse; a fortiori autem si nimis vocem extollendo repeteret peccata pœnitentis aut de eorum circumstantiis interrogaret. 6°. Qui loquitur cum alio confessario de peccatis alicujus pœnitentis, etiamsi is utrique eadem peccata confessus fuerit. 7°. Qui, auditis paucorum confessionibus, dicit se tale pecca­ tum audivisse, licet celet personam; singuli enim ex illa revela­ tione aliquid suspicionis contra se patiuntur. 8°. Qui, narrans alicujus person» peccata quæ extra confes­ sionem cognovit, addit aliquam circumstantiam cognitam ex 794 ||i9 W TRACTATUS XV—DE SACRAMENTO PŒNITENTIÆ. sola confessione, vel qui utitur notitia confessionis ad rem magis determinandam aut confirmandam. 9°. Qui diceret, se in tali monasterio audivisse peccatum grave, etiamsi non nominaret personam; quia singuli Religiosi illius conventus detrimentum patiuntur. A fortiori violaret sigillum qui diceret, in conventu illo talia peccata committi.— Secus autem si diceret, se audivisse peccatum grave alicujus Religiosi in genere, quin nominaret ipsius Ordinem, quia neque est revelatio sigilli, neque redundat in gravamen pœnitentis, nec alicujus Ordinis, cum inter varios Ordines non desint aliqui minus boni Religiosi. 10°. Qui poenitentem post confessionem oculo torvo aspicit, non eum alloquitur, sicut prius facere solebat et ostendit verbis durioribus, gestibus aut tota agendi ratione, se recordari de ejus peccatis, de iis actu cogitare et eum minoris, quam antea, facere. Advertendum tamen hic est, sæpe confessarios excusari posse a gravi saltem, imo quandoque a quacumque violatione sigilli, at a scandalo excusari non posse. Quare, seclusa utilitate in­ structionis vel consilii petendi, abstinendum est ab illis narra­ tionibus, quæ utut impune haberi possint, si ad principia the­ ologica circa violationem sigilli revocentur, scandalum tamen pariunt apud audientes laicos præsertim simplices. — Cf. Synod, diœces. Novarcens. Ill, η. 67. , QUÆSITA 819. Quær. 1°. An frangat sigillum, qui dicit tale vitium regnare in tali civitate vel pago aut ibi gravia crimina committi? Resp. Affirm., si locus sit satis angustus, v. gr., si non con­ stat tribus hominum millibus circiter. Secus vero esset respon­ dendum, si oppidum sit amplum et crimina publica sæpius ibi patrentur. — Cf. S. Alphons. n. 654. Quær. 2°. An praedicatores uti possint notitia confessionis ad loquendum de iis, de quibus non cogitassent, nisi confessiones au­ divissent? Resp. “ Non desunt . . . quandoque salutaris huius sac­ ramenti administri qui, reticitis quamquam omnibus quæ pœnitentis personam quomodocumque prodere queant, de sub­ missis in sacramentali confessione clavium potestati, sive in privatis collocutionibus sive in publicis ad populum concionibus (ad auditorum, ut aiunt, ædificationem) temero sermonem facere PARS III. CAP. IL—DE OFFICIO MINISTRI. 795 non vereantur. Cum autem in re tanti ponderis et momenti nedum perfectam et consummatam iniuriam sed et omnem iniuriæ speciem et suspicionem studiossime vitare oporteat, palam est omnibus quam mos huiusmodi sit improbandus. Nam etsi id fiat salvo substantialiter secreto sacramentali, pias tamen audientium aures haud offendere et diffidentiam in eorum animis haud excitare sane non potest. Quod quidem ab huius sacra­ menti natura prorsus est alienum, quo clementissimus Deus, quæ per fragilitatem humanœ conversationis peccata commisimus, misericordissime, suce pietatis venia penitus abstergit atque omnino obliviscitur.” Ita Sacra Congregatio Sancti Officii, 9 Junii 1915. Quær. 3°. An sacerdos, qui ex confessione novit sibi parari insidias, possit fugere aut alio modo damnum præcavere? Resp. Affirm., si ex tali cautione minime manifestetur aliis peccatum accusatum, nec ullum gravamen pœnitenti afferatur. — Negative vero est respondendum si fugere nequeat, quin aliquo modo manifestet, peccatum aliquod accusatum fuisse a pcenitente. Ratio est, quia fuga illa esset indirecta revelatio peccati confessi; et licet confessarius fugam simularet ex aliquo praetextu, semper tamen rationabilem suspicionem peccati de­ clarati praeberet. — Monet tamen hic Card, de Lugo, experien­ tiam ostendere, nunquam revelationem etiam indirectam neces­ sariam esse ad ea pericula effugienda, cum vel ex licentia pœ­ nitentis vel aliis modis obviari iis possit absque sigilli fractione. — Cf. S. Alphons. n. 659. — Lugo, disp. 23, nn. 108 et seq. Quær. 4°. An superiores uti possint notitia confessionis ad gubernationem externam, si nullo modo appareat quod ex illa notitia se dirigant? Resp. § 1. Omnino prohibitus est confessario usus scientiae ex confessione acquisitae cum gravamine pœnitentis, excluso etiam quovis revelationis periculo. § 2. Tam Superiores pro tempore exsistentes, quam con­ fessarii qui postea Superiores fuerint renuntiati, notitia quam de peccatis in confessione habuerint, ad exteriorem guberna­ tionem nullo modo uti possunt (Can. 890). Quær. 5°. An saltem quandoque et quandonam confessarius uti possit notitia confessionis? Resp. Juxta omnes theologos id potest in sequentibus casi­ bus: 1°. ad orandum pro pcenitente, vel benignius erga ipsum 796 I ♦ TRACTATUS XV.—DE SACRAMENTO PŒNITENTIÆ. agendum; 2e. ad consulendos libros vel sapientes, prudenter tamen, secluso revelationis periculo; 3°. ad se dirigendum per experientiam ex confessionibus acquisitam, v. gr., ad rigorem temperandum et ad se dirigendum ex confessione unius ad alios prudenter interrogandos vel instruendus, nullam dando prioris confessionis suspicionem; 4°. ad reformandos proprios mores, ad corrigendos proprios defectus aut ad melius fungendum suo officio, v. gr., ad socordiam exuendam, quia quisque tenetur defectus suos corrigere statim ac ad eos advertit; nec potest ullus pœnitens rationabiliter offendi, quod confessarius, ob audita in confessione, vitam in melius mutet. — Cf. S. Al­ phons. n. 657. LOCUS CONFESSIONIS Qu/Eres. Quisnam sit locus proprius confessionis? Resp. Sacramentalis confessionis proprius locus est eccle­ sia vel oratorium publicum aut semi-publicum (Can. 908). § 1. Sedes confessionalis ad audiendas mulierum confes­ siones semper collocetur in loco patenti et conspicuo, et generatim in ecclesia vel oratorio publico aut semi-publico mulieribus destinato (Can. 909).1 § 1. Feminarum confessiones extra sedem confessionalem ne audiantur, nisi ex causa infirmitatis aliave veræ necessitatis et adhibitis cautelis quas Ordinarius loci opportunas iudicaverit. § 2. Confessiones virorum etiam in ædibus privatis excipere licet (Can. 910). 1 Cf. Addenda, p. 1139, n. 120. •/M TRACTATUS XVI pc fcxti'cma: Unctione CAPUT i DE NATURA ET EFFECTIBUS EXTREMÆ UNCTIONIS 820. I. Extrema Unctio est sacramentum Novæ Legis a Christo Domino institutum ad conferendam salutem animæ, vel etiam corporis, ubi saluti animæ expedierit, ægroto vita pericli­ tanti, per unctionem olei benedicti et orationem sacerdotis. II. Extrema Unctio est verum Novæ Legis sacramentum, ut constat ex definitione Cone. Trid., sess. 14, can. 1, de Exlr. Unet., ubi sic dicitur: “Si quis dixerit, Extremam Unctionem non esse vere et proprie sacramentum a Christo Domino nostro institutum et a beato Jacobo Apostolo promulgatum, sed ritum tantum ac­ ceptum a Patribus, aut figmentum humanum, anathema sit.” — Cf. De Augustinis, Thes. 1, p. 354. III. Effectus sacramenti Extremæ Unctionis sunt: 1°. gratia sanctificans cum gratiis actualibus sacramenti propriis, quæ mirifice juvant ad recreandum infirmum, cumque confirmandum contra diaboli tentationes; 2°. remissio omnium peccatorum, tum venialium tum etiam mortalium, et quidem non per accidens, sed per se, scilicet vi suæ institutionis secundariœ, si ægrotus inculpa­ biliter in statu peccati manserit, modo veram attritionem elicuerit; 3°. abstersio reliquiarum peccati, quæ sunt non solum pœnæ peccatis debitæ sed etiam animi anxietates, infirmitates, languor ad bonum, torpor, timor et alia similia, quæ ex peccatis contra­ huntur; 4°. restitutio sanitatis corporis interdum, si animæ saluti expediat; ac proinde turpiter errant, qui hoc sacramentum non recipiunt, nisi cum morbus ita invaluit, ut jam sine miraculo sanari nequeant. Igitur dici potest hoc sacramentum esse quasi com­ plementum pœnitentiæ, atque fere eodem modo ad eam referri sicut Confirmatio ad Baptismum. — Cf. Lehmkuld, nn. 565 et 568. 797 A 798 TRACTATUS XVI.—DE EXTREMA UNCTIONE. Extremæ unctionis sacramentum conferri debet per sacras unctiones, adhibito oleo olivarum rite benedicto, et per verba In ritualibus libris ab Ecclesia probatis præscripta (Can. 937). CAPUT II DE MATERIA EXTREMÆ UNCTIONIS 821. Dico 1°. Materia remota Extremæ Unctionis est oleum ab Episcopo benedictum: benedici autem debet, etsi non ad validitatem, ab Episcopo dicecesano vel, sede vacante, ab alio Episcopo vicino, in Coena Domini, sicut Chrisma, et singulis annis est renovandum. Primum constat ex Cone. Trid. sess. 14, de Extrema Unctione, cap. 1, ubi sic dicitur: “ Intellexit Ecclesia materiam [hujus sacramenti] esse oleum ab Episcopo benedictum; nam unctio aptissime Spiritus Sancti gratiam, qua invisibiliter anima ægrotantis inungitur, repraesentat.” Alterum autem constat tum ex positivo præcepto Clement. VII tum ex perpetua praxi Ecclesiæ et ex Rituali Romano, ubi dicitur: Oleum sacrum singulis annis in Coena Domini, veteri combusto, renovandum est. Dico 2°. Materia proxima est unctio infirmi; extra casum necessitatis inungi debent singuli sensus; “in casu autem neces­ sitatis sufficit unica unctio in uno sensu sive rectius in fronte cum præscripta forma breviori, salva obligatione singulas unctiones supplendi, cessante periculo” (Can. 947, §1). Ratio primi eruitur ex Sacra Scriptura: ungentes eum oleo in nomine Domini. S. Jac. V. 14; ex Cone. Trid. sess. 14, de Extrema Unctione, cap. 9, ut in præcedente paragraphe. Ratio secundi eruitur ex Const. Exsultate Deo, Eugenii IV et ex Rituali Romano, tit. V, cap. 1: “ Quinque vero corporis partes praecipue ungi debent, quas veluti sensuum instrumenta homini natura tribuit, etc.” Ratio tertii, quia vere tunc inungitur homo juxta Apostolum et sacramentum recipitur. Hoc canone dirempta est quæstio de sufficientia unius unctionis cum præscripta formula breviori. — Cf. Resp. S. C. S. Off. 25 Apr. 190G; 9 Mar. 1917. Proposito enim dubio: “ An Administrato Sacramento Extremæ Unctionis in casu necessitatis unica Unctione in fronte adhibita, per verba: Per istam sanciam Unctionem indulgeat tibi Dominus quidquid deliquisti. Arnen, cessante periculo, singulæ Unctiones, ad tenorem Decreti diei 31 Januarii, 1907, supplendæ, sub conditione adhibendae sint vel non? Res. Negative ad iam partem: Affirmative ad 2am. 9 Martii 1917.” CAP. IL—DE MATERIA EXTREMÆ UNCTIONIS. 799 Ratio quarti eruitur ex responso modo allato et ex præsenti canone 947, § 1 ; unde constat in omni collatione Extremæ Unctionis obligationem esse singulas unctiones peragendi: omnes absque methodo breviori, in ordinariis casibus, ut constat ex secundo; omnes, in casibus extraordinariis, post adhibitam methodum bre­ viorem, periculo remoto. Unctiones igitur singulæ supplendæ sunt; jam age Unctiones istæ sunt ipsa materia proxima sacramenti ordinarie adhibita; sunt actiones vere sacramentales; non sunt sacramentale quid, nam ne verbum quidem in responso S. Officii habetur de usu sacramentalis, nec de mutata natura actionis quæ est materia ipsa sacramenti. Igitur ista suppletio unctionum singularium, remoto periculo, est actio vere sacramentalis expressius significans gratiam sacramenti; estque habenda ista suppletio vel ut simplex continuatio, completio prioris unctionis quacum efformat unum quid morale, id quod est juxta naturam hujus sacra­ menti; vel est habenda ut novum sacramentum. Nec refert quod in eodem periculo nequeat iterari sacramentum Extremæ Unctionis, nam lex de non iteranda Extrema Unctione comprehendit casum ordinarium, non vero, ut videtur, casum in quo ob urgens periculum non poterant dari unctiones singulæ. Sic salvo meliori judicio. QUÆSITA 822. Quær. 1°. sacramenti? An unctio quinque sensuum sit de necessitate Resp. Neg., ut patet ex Can. 947, § 1. Quamvis hoc verum sit, extra casum instantis mortis talis unctio est neces­ saria necessitate præcepti et quidem gravis; revera Ecclesia septem nominat unctiones. Rituale Romanum juxta præ­ scripta Concilii Florentini ordinat unctiones in oculis, auribus, naribus, ore, manibus, pedibus, faciendas. Quær. 2°. An unctio in pedibus et renibus sit etiam, practice loquendo, necessario facienda? Resp. § 2. Unctio renum semper omittatur. § 3. Unctio pedum ex qualibet rationabili causa omitti po­ test'(Can. 947). Quær. 3°. Ubinam et quomodo faciendœ sint alice unctiones? Resp. § 1. Unctiones verbis, ordine et modo in libris rituali­ bus præscripto, accurate peragantur . . . §4. Extra casum gravis necessitatis unctiones ipsa ministri manu nulloque adhibito instrumento fiant (Can. 947). 800 TRACTATUS XVI.—DE EXTREMA UNCTIONE. Faciendae sunt: 1°. in oculis seu in palpebris, oculis clausis; 2°. in auribus, nempe in parte inferiori et non interius; 3°. in naribus; 4°. in ore, labiis compressis vel, si hoc non posset fieri propter necessitatem respirationis, in labio inferiori; 5°. in manibus, supra pro sacerdotibus, infra pro laicis.—Unc­ tiones autem hæ fieri debent per modum crucis pollice dextro sacerdotis, qui formam simul proferre debet. — Adverte tamen: 1°. non requiri de necessitate sacramenti geminatam unctionem in geminis organis, quia in unica parte habetur totus sensus; 2°. praedictum ordinem inter diversos sensus non esse essentialem sed tantum rubricalem; a fortiori autem essentiale non est in­ cipere ab organo dextro potius quam a sinistro; 3°. in casu necessitatis, v. gr., tempore pestis, posse diversas unctiones fieri, mediante penicillo, quia in hoc sacramento nulla requi­ ritur impositio manuum sicut in Confirmatione; quamvis tamen testantibus medicis, nullum incurritur periculum si digito fiant, 4°. unam solam guttam olei per se sufficere ad omnes unctiones faciendas, quia oleum facile diffunditur; at in praxi intingen­ dam esse extremam partem pollicis ante singulas unctiones; 5°. eos qui aliquo sensu privantur inungendos esse vel in ipso organo, si adsit, vel in parte viciniori, quia ita fert praxis Eccle­ siæ et a Rituali Romano statuitur. — Cf. S. Alphons. n. 710. — 0’Kane, nn. 894 et 928 et seq. — Cappellman, Pastoral Medicine, p. 165.1 Quær. 4°. An præceptum renovandi oleum obliget sub gravi? Resp. Affirm., ut videtur, quia materia sat gravis apparet; sed si novum oleum benedictum haberi nequit, antiquo uti licitum est. Adverte insuper, quod si intra annum oleum bene­ dictum sit defecturum, neque aliud haberi (picat, oleo super­ stiti aliud non benedictum, in minori tamen quantitate, potest infundi. Idque sæpius fieri potest, si ita requirat necessitas propter copiam infirmorum, quamvis paulatim longe etiam major quantitas addatur, quam ab Episcopo consecrata fuit initio, modo tamen ea in unaquaque commixtione minor sit altera parte, cui infunditur. — Cf. S. Alphons. n. 708. Quær. 5°. olivis? An de necessitate sacramenti requiratur oleum ex Resp. Affirm., tum quia proprie nomine olei, usu et sensu ecclesiastico, intelligitur solum oleum olivarum, tum quia ita expresse habetur in Decreto Eugenii IV pro Armenis, ubi legi­ tur: “ Cujus [Extremæ Unctionis] materia est oleum olivffi.” 1 Cf. Addenda, p. 1140, n. 121. CAP. li.—DE MATERIA EXTREMÆ UNCTIONIS. 801 Patet etiam ex tota traditione et unanimi Doctorum consensu. — Cf. S. Alphons. n. 708. Quær. 6°. An hoc oleum debeat necessario esse benedictum ab Episcopo? * Resp. Oleum olivarum, in sacramento extremæ unctionis adhibendum, debet esse ad hoc benedictum ab Episcopo, vel a presbytero qui facultatem illud benedicendi a Sede Apostolica obtinuerit (Can. 945). Verum si quæres, num benedici debeat in ordine ad Extremam Unctionem, respondetur, non unam esse sententiam theolo­ gorum, atque probabilem videri illam quæ negat; quia in citatis Declarationibus aliisque documentis dicitur tantum, requiri benedictionem episcopalem. At in praxi tutius omnino tenen­ dum est, excepto necessitatis casu, in quo administrandum est hoc sacramentum sub conditione cum alio oleo benedicto, et postea, si oleum infirmorum haberi potest, iterandum est. — Cf. S. Alphons. n. 709. — De Augustinis, Thes. 2, p. 369. — 0’Kane, nn. 852 et seq. Dixi cum alio oleo benedicto; nam triplex distinguitur oleum sanctum quod in eadem cærimonia Feria V in Cœna Domini ab Episcopo benedicitur, scilicet oleum infirmorum, oleum cate­ chumenorum et sanctum Chrisma. Oleum infirmorum non in­ servit nisi ad inungendos infirmos in periculo mortis et ad consecrationem campanarum pro unctione externa; nam pro interna Chrisma adhibetur. Oleum catechumenorum deputatur ad catechumenos ante Baptismum in pectore et inter scapulas inungendos, ad manus neo-sacerdotum consecrandas, necnon ad nonnullas alias consecrationes, v. gr., ad consecrationem regum, etc. Chrisma vero, seu oleum cum balsamo immixtum et ab Episcopo benedictum, adhibetur in sacramento Confirmationis, in caerimoniis Baptismi post factam ablutionem, et ad varias consecrationes, v. gr., calicis, patenae, altaris, campanæ (in­ terius), etc. — Cf. Pontificale Romanum, ubi de cœrimoniis Feriæ V. in Cœna Domini. Quær. 7°. An in casu necessitatis liceat adhibere oleum non ab Episcopo sed a sacerdote delegationem Papœ non habente bene­ dictum? Resp. Neg., ut constat ex responso S. Officii 15 Maii 1899. “ Oleum a presbytero benedictum est materia prorsus inepta Sacramento Extremæ Unctionis conficiendo: Et ne in extrema quidem necessitate valide potest adhiberi.” 802 TRACTATUS XVI.—DE EXTREMA UNCTIONE. CAPUT III DE FORMA EXTREMÆ UNCTIONIS 823. Dico. Forma Extremæ Unctionis his verbis continetur: “ Per istam sanctam unctionem et suam piissimam misericordiam indulgeat tibi Dominus quidquid per visum (dum unguntur oculi, et sic de aliis) deliquisti. Arnen.” Constat ex Cone. Trid. sess. 14, cap. 1, de Extrema Unctione, et ex Rituali Romano.—Ad­ verte tamen, hanc formam integre esse repetendam ad singulas unctiones; sed cum organa sunt geminata, semel tantum dici debere. QUÆSITA 824. Quær. 1°. An ad validitatem sacramenti requiratur eir pressio cujuslibet sensus, per visum, per auditum, etc.? Resp. Neg., talis expressio sive generatim sive speciatim facta non requiritur: deest in forma græca, et in forma vere sufficienti pro casu necessitatis juxta S. Officium approbata. — Cf. Pesch, 1. c. Quær. 2°. Quænam sit forma sufficiens in administratione sacramenti in casu necessitatis? Resp. “ Per istam sanctam unctionem indulgeat tibi Do­ minus quidquid deliquisti. Arnen.” Ita S. Off. 25 April. 1906. Verba prorsus essentialia sunt: “ Per istam unctionem indulgeat tibi Dominus quidquid deliquisti.” Quær. 3°. An ad validitatem sufficiat unica forma ad omnes sensus, si singuli distincti exprimantur et ungantur? Resp. Affirm., habetur enim integra materia et forma. Imo affirmative respondendum est, si forma brevis adhibeatur semel dum singuli sensus unguntur. CAPUT IV DE MINISTRO EXTREMÆ UNCTIONIS 825. Dico 1°. § 1. Hoc sacramentum valide administrat om­ nis et solus sacerdos (Can. 938). sMj CAP. IV—DE MINISTRO EXTREMÆ UNCTIONIS. 803 Constat ex Cone. Tricl. sess. 14, de Extrema Unctione, can. 4: “ Si quis dixerit presbyteros Ecclesiæ, quos B. Jacobus adducendos esse ad infirmum inungendum hortatur, non esse sacerdotes ab Episcopo ordinatos, sed ætate seniores in quavis communitate, ob idque proprium Extremæ Unctionis ministrum non esse solum sacerdotem, anathema sit.” Dico 2°. §2. Salvo præscripto can. 397, η. 3, 514, §§1-3, minister ordinarius est parochus loci, in quo degit infirmus; in casu autem necessitatis, vel de licentia saltem rationabiliter prae­ sumpta eiusdem parochi vel Ordinarii loci, alius quilibet sacerdos hoc sacramentum ministrare potest (Can. 938). QUÆSITA 826. Quær. 1°. An quivis sacerdos possit hoc sacramentum ministrare ex consensu Parochi probabiliter praesumpto? Resp. Affirm., ut patet ex Canone 938, § 2. Quær. 2°. ministrandi? An vel qualis sit obligatio Extremam Unctionem Resp. Minister ordinarius ex iustitia tenetur hoc sacra­ mentum per se ipse vel per alium administrare, et in casu neces­ sitatis ex caritate quilibet sacerdos (Can. 939), periculose aegro­ tantibus. Dixi periculose aegrotantibus, quia non est expectandus ultimus mortis articulus. Ita canon 944 . . . omni studio et diligentia curandum ut infirmi, dum sui plene compotes sunt, illud recipiant. Imo communiter docent theologi graviter peccare Parochos, qui illud differunt usquedum infirmus destituatur usu sensuum et rationis, quia sic caret infirmus uberiori fructu quem percepis­ set, si compos rationis hoc sacramentum recepisset; insuper quia privatur spiritualibus viribus ad resistendum dæmoni et ad perferenda morbi incommoda; demum quia virtute hujus sacra­ menti consequi potuisset sanitatem corporis, si tempore congruo ipsi collatum fuisset. — Cf. S. Alphons. n. 729. Quær. 3°. An et quale peccatum sit: 1°. omittere orationes in Rituali praescriptas ; 2°. ministrare sine vestibus sacris; 3°. sine lumine; 4°. omittere signum crucis in unctionibus faciendis; 5°. nullum adhibere ministrum inservientem? Resp. Ad lum. et 2um. esse mortale, dummodo non agatui de casu necessitatis, et ratio est, quia materia gravis est. — 804 TRACTATUS XVI.—DE EXTREMA UNCTIONE. Ad 3um. et 4um. esse tantum veniale et, interveniente aliqua causa, nullum esse peccatum. — Ad 5um. probabiliter nullum esse pec­ catum etiam extra casum necessitatis. Certo tamen mulier nunquam est adhibenda ad officium ministri, et si clericus aut laicus facile inveniri nequit, sacerdos solus omnes caerimonias peragat et ipse orationibus respondeat. — Cf. S. Alphons. nn. 824 et seq. CAPUT V DE SUBJECTO EXTREMÆ UNCTIONIS 827. Dico. § 1. Extrema unctio praeberi non potest nisi fideli, qui post adeptum usum rationis ob infirmitatem vel senium in periculo mortis versetur (Can. 940). Constat 1°. ex verbis S. Jacobi: “ Infirmatur quis in vobis? inducat presbyteros Ecclesiæ,” etc.: verbum autem infirmatur græce significat morbum periculosum; 2°. ex definitione Ecclesiæ, sic enim in Decreto unionis: “ Hoc sacramentum nisi infirmo, de cujus morte timetur, dari non debet 3°. ex Cone. Trid. sess. 14, cap. 3. — Hinc hujus sacramenti capaces non sunt infantes, nec perpetuo amentes, quia nulla peccata actualia commiserunt. — Verum pueri, si sint rationis compotes et judicentur doli et culpae capaces, possunt et debent inungi etiamsi primam com­ munionem non adhuc susceperint, et ad confessionem peragendam ne semel quidem accesserint. “ Detestabilis omnino est abusus non ministrandi Extremam Unctionem pueris post usum rationis,” ait Pius X Decret. Quam singulari. — Cf. Can. modo cit. 940, § 1J QUÆSITA 828. Qu/ER. 1°. A n possit dari Extrema Unctio adultis neoconversis statim post Baptismum absolute et rite susceptum, si tamen adsit verum periendum mortis? Resp. Affirm., et ratio est quia finis præcjpuus hujus sa­ cramenti est roborare infirmos contra tentâtiones diaboli, et reliquias peccatorum abstergere. Porro adultus recenter baptizatus, secus ac infans pati potest tentationes, et forte multis subjacet reliquiis peccatorum. — Cf. S. Alphons. n. 721.— Lehmkuhl, n. 576. 1 Cf. Addenda, p. 1110, n. J22. CAP. V.—DE SUBJECTO EXTREMÆ UNCTIONIS. 805 Ita enim S. C. de Prop. F.: Potest conferri sacramentum Extremæ Unctionis adultis paganis jam baptizatis sufficienter instructis et plene dispositis qui gravi opprimuntur infirmitate (26 Sept. 1821). Huic addatur responsum S. Officii: Non esse conferendum Sacramentum Extremæ Unctionis neophyto mori­ bundo quem missionarius capacem Baptismi credidit, nisi sal­ tem idem habeat aliquam intentionem recipiendi Sacram Unctio­ nem in beneficium animæ pro mortis tempore ordinatam. 10 Maii, 1703. Quær. 2°. An hoc sacramentum conferri possit valide et licite ægroto in periculo mortis dubio seu probabili? Resp. Affirm., cum sententia communi et vera: ita in Rituali Romano edit. an. 1913: “ Debet hoc sacramentum præberi infirmis qui tam graviter laborant ut periculum mortis imminere videatur.” Adverte insuper verbum imminere non significare quod mors jamjam secutura sit, sed solum quod in­ firmus laboret morbo lethali. Quare potest valide et licite inungi infirmus qui jaceat hectica febri (consumption) correptus, quam­ vis pluribus adhuc mensibus aut etiam anno integro victurus praevideatur. — Cf. S. Alphons. n. 714. — Konings, n. 1508, quær. 2, cum not. (29). Notandus canon 941: Quando dubitatur num infirmus usum rationis attigerit, num in periculo mortis reipsa versetur vel num mortuus sit, hoc sacramentum ministretur sub conditione (Can. 941). Con­ feratur cl. Kern, De Extrema Unctione, pp. 296 et seq. Quær. 3°. An possit hoc sacramentum conferri iis qui proelium vel periculosam navigationem inituri sunt, aut reis ultimo supplicio statim afficiendis? Resp. Neg., quia isti non sunt proprie infirmi. Excipiendus tamen esset casus militis jam graviter vulnerati, et adhuc volentis pugnare, vel rei qui, audita sententia mortis, febri corriperetur. — Mulieres etiam quæ extraordinarios et peri­ culosos labores paterentur in partu possunt inungi. Item qui senio omnino deficiunt, etiamsi nullo alio morbo tenerentur. — Cf. 0’Kane, nn. 868 et 859. Quær. 4°. An vel quando hoc sacramentum iterari possit? Resp. § 2. In eadem infirmitate hoc sacramentum iterari non potest, nisi infirmus post susceptam unctionem convaluerit et in aliud vitæ discrimen inciderit (Can. 940). 806 TRACTATUS XVI.—DE EXTREMA UNCTIONE. Potest etiam iterari in eadem infirmitate, si diuturna fuerit, et infirmus notabiliter convaluerit, ita ut a periculo mortis eripi visus fuerit, et iterum in idem inciderit. Ratio est, quia tunc est vere novum mortis periculum. Consulatur Rituale Romanum edit. an. 1913. “ In eadem infirmitate hoc sacramentum iterari non debet, nisi diuturna sit, ut si, cum infirmus convaluerit, iterum in periculum mortis incidat.” Imo in eodem morbo diuturno si dubitetur an revera status morbi mutatus fuerit, si adsit scilicet ratio probabilis existimandi infirmum exiisse e periculo mortis, potest probabilius iterari hoc sacramentum.— Cf. S. Alphons. n. 715. — 0’Kane, nn. 878 et seq. Quær. 5°. An sit obligatio gravis recipiendi hoc sacramentum? Resp. Neg., probabiliter; nam neque ex traditione neque ex Conciliorum Decretis constat de præcepto hoc sacramentum suscipiendi. Quod vero S. Jacobus ait inducat presbyteros . . ., ut consilium potest accipi et explicari. Attamen ut in Codice asseritur: quamvis hoc sacramentum per se non sit de necessitate medii ad salutem, nemini tamen licet illud negligere (Can. 944). Vere per accidens potest esse unicum medium, si quis in extremis in statu peccati mortalis versetur, nec con­ fiteri nec communionem accipere possit et interim sit sensibus destitutus. Præterea, non licet illud negligere, hinc peccat negligens; certe per se non peccaret graviter, “ qui ideo hoc sacra­ mentum non peteret quod non esset præceptum aut, ut aiunt Wirceburgcnses v. 10, p. 286: quod aliunde difficultatem et repugnantiam sentiat. Igitur ad gravem contemptum requiritur ut quis parvi pendat sacramentum et fructus ejus . . . Quod si quis sacramentum hoc, quod facile accipere possit, respuit, merito in eo præsumitur esse talis contemptus.” — C. S. Alphons. n. 733. — Lehmkuhl, n. 578. Qu/Er. 6°. Quid sacerdoti agendum sit, si ad œgrotum accedat, eumque modo mortuum, ut vulgo dicitur, inveniat? Resp. Sacerdos potest et, ut nobis videtur, debet eum absolvere et Extrema Unctione donare, sub conditione. Nam quamdiu spes probabilis adest vitam adhuc permanere neque certum est mortem vere intrasse, tamdiu possunt et debent saltem conditionate conferri sacramenta quibus talis forte indi­ geat: hæc autem sunt Poenitentia et Extrema Unctio. Jam age ex sententia plurimorum medicorum doctissimorum proba­ bile est homines in omnibus ferme casibus post instans mortis, ut vulgo dicitur, seu post ultimam respirationem intus aliquamdiu e CAP. V.—DE SUBJECTO EXTREMÆ UNCTIONIS. 807 vivere, brevius vel diutius, juxta naturam causæ quæ mortem induxit. In casibus mortis ex morbis lenti progressus proba­ bile est vitam interne perdurare aliquot momenta, sex circiter, vel, juxta quosdam peritos, unam dimidiam horam: in casi­ bus vero mortis repentinæ vita interna perdurat longius, forte non improbabiliter, usque ad putrefactionem. Ideoque si sa­ cerdos advenerit moraliter eodem tempore, quo mors sive ex morbo ordinario sive ex accidente aliquo repentino commu­ niter censetur ingressa, potest et, ut nobis videtur, debet sacerdos prædicta duo sacramenta conditionate conferre. Et idem censemus tenendum si in casibus ægritudinis ante dimidiam horam, et in casibus accidentis repentini ante horam ab in­ gressu mortis apparentis sacerdos advenerit. Quod si tamen in casu mortis subitaneæ una alterave hora post ultimam respirationem sed ante corruptionem advenerit potest sacra­ menta administrare: quod autem debeat, sapientioribus relinquo decernendum. Notandum est: 1°. iis qui sensibus destitu­ antur nec antea sacramenta petierint, securius subveniri Ex­ trema Unctione quam Poenitentia; 2°. reverentiam sacra­ mentis debitam apposita conditione salvari; 3°. opportuna instructione scandalum fidelium præcaveri. — Cf. Gury-Ferreres, nn. 693b,8-G93tcr; Casus, nn. 1192 et seq. — Alberti, Theol. Pastoralis, par. 1, n. 18, VI. — Antonelli, Medicina Pastoralis, Vol. 2, pag. 260 et seq. — V^illada, Casus, Vol. 3, pag. 244. — Capellmann, Medicina Pastoralis, pag. 178.— Lehmkuhl, Linzer Quartalschrift, Vol. 57, pag. 600. — Amer. Eccl. Review, vol. 33, pag. 168 et seq.; 273 et seq. Quær. 7°. An possit dari hoc sacramentum iis qui in actu peccati sensibus destituti sunt? Resp. Duplex datur sententia: negativa nititur verbis ipsius Ritualis: Hoc sacramentum non est conferendum illis qui im­ poenitentes in manifesto peccato mortali contumaciter perseverant Tit. V. c. 1, n. 10. Altera sententia affirmat posse iis sub conditione dari juxta principium: “ De quolibet fideli de quo contrarium non constat præsumendum est hoc sacramentum petiturum, si potuisset.” — Ben. XIV, de Syn. Diœc. 1. 8, c. 6, n. 5. — Lehm­ kuhl: v. 2, n. 274. — Piat, Nouv. Rev. Théol. v. 31, p. 4SI. Imo tales moribundi in ipso statu destitutionis sensuum possunt sæpe mutari, ope gratiæ, et elicere actum doloris; et vere securius per unctionem ipsis providebitur quam per conditionatam absolutionem. — Cf. Diet, de Théol. Cath. v. 5, c. 2019. 808 TRACTATUS XVI.- DE EXTREMA UNCTIONE. Quær. 8°. An possit dari hoc sacramentum iis qui illud accipere recusaverint et dein sensibus destituti sint? Resp. Res est implicata: in nonnullis casibus recusatio non provenit ex mala voluntate respuendi sacramentum, sed potias ex timore quodam vel judicio quod non sint adeo ægroti. In his adjunctis non videtur ipsis denegandum. Imo nonne spes est in omni ferme casu, saltem eorum qui permanserunt catho­ lici, alicujus mutatæ voluntatis vi gratiæ in deliquio qua, si potuissent, petiissent? Ergo certe non condemnarem sacer­ dotem qui sub conditione, cautelis, ne oriatur scandalum, adhibitis, hos inungeret. -- Piat, Nouv. Rcv. Thcol. v. 31, p. 482. — Gdnicot, n. 423. — Ball.-Palm. n. 32. f! .i Quær. 9°. Quibusnam adultis denegandum sit hoc sacramentum? hi» #r I < > -4 Resp. Hoc sacramentum non est conferendum illis qui impoenitentes in manifesto peccato mortali contumaciter per­ severant; quod si hoc dubium fuerit, conferatur sub conditione (Can. 942). Quær. 10°. Quomodo sit sacramentum prœbendum infirmis, qui cum suœ mentis compotes essent, illud saltem implicite petierunt, aut verisimiliter petiissent, etiamsi deinde sensus vel usum rationis amiserint? Resp. Absolute praebeatur: ita can. 943. Quær. 11°. Quomodo custodiendum sit oleum infirmorum? Resp. Oleum infirmorum parochus loco nitido et decenter ornato in vase argenteo vel stamneo diligenter custodiat, nec domi retineat nisi ad normam can. 735 (Can. 946). Nota 1°. De visitatione infirmorum habendum est pree oculis sequens statutum Patrum Baltimorensium: “ Juxta proscripta et mentem Ritualis Romani sedulus sit Pastor animarum in visitandis infirmis et agonizantibus etiam postquam ultima receperunt sacra­ menta; et illos exhorlelur, consoletur, adjuvet; et elicito ab iis, si possint, novo confessionis et contritionis actu, nova identidem donet absolutione.” — Cf. Cone. Plen. Balt. II, n. 116. Nota 2°. Semper quidem tenentur sacerdotes prœsefcrre pru­ dentiam, at nunquam tam graviter sicut in visitandis infirmis; tum relate ad ipsos infirmos, tum relate ad ipsorum consanguineos aut amicos et vicinos qui forte domum infirmi convenerunt. — Cf Konings, nn. 1509 et seq.1 1 Cf. Addenda, p. 1140, n. 123, 124. TRACTATUS XV 11 Jlc (Oi'îiinc Ordo ex Christi institutione clericos a laicis in Ecclesia distinguit ad fidelium regimen et cultus divini ministerium (Can. 948). CAPUT I DE NATURA ET DIVISIONE SACRAMENTI ORDINIS 829. I. Ordo definiri potest: Sacramentum Xovœ Legis quo traditur spiritualis potestas, et confertur gratia ad munia eccle­ siastica debite obeunda: vel, cum S. Alphonse post S. Thomain: '‘Signaculum quoddam Ecclesiæ, quo spiritualis potestas tribuitur ordinato.” — Cf. S. Alphons. n. 735. — Lehmkuhl, n. 584. II. Ordo est vere et proprie dictum Novæ Legis sacramentum. Constat ex ('one. Trid. sess. 23, can. 3, ubi sic legitur: “Si quis dixerit Ordinem . . . non esse vere et proprie sacramentum a Christo Domino institutum . . . anathema sit.” — Cf. De Augus­ tinis, Thés. 1, p. 7. III. Septem numerantur Ordines, scilicet Presbyteratus, Dia­ conatus, Subdiaconatus, Acolythatus, Exorcistatus, Lectoratus et Osliariatus. Deducitur ex pluribus Conciliis, præsertim ex Trid. sess. 23, cap. 2, ubi postquam aperte dictum fuerit de sacer­ dotibus et diaconis sermonem in Sacris Litteris fieri, subditur: “Ab ipso Ecclesia' initio, sequentium Ordinum nomina, atque uniuscujusque eorum propria ministeria, Subdiaconi, scilicet, Acolythi. Exorcistæ, Lectoris et Ostiarii in usu fuisse cognos­ cuntur.” Item, can. 2, dicitur: “Si quis dixerit, præter sacer­ dotium non esse in Ecclesia catholica alios Ordines, et majores et minores, per (pios velut per gradus quosdam in sacerdotium ten­ datur, anathema sit.” In canonibus qui sequuntur, nomine ordinum maiorum vel sacrorum intelliguntur presbyteratus, diaconatus, subdiaconatus; minorum vero acolythatus, exorcistatus, lectoratus, ostiariatus (Can. 949). 809 810 TRACTATUS XW.-DE ORDINE. In iure verba: ordinare, ordo, ordinatio, sacra ordinatio, com­ prehendunt, præter consecrationem episcopalem, ordines enu­ meratos in can. 949 et ipsam primam tonsuram, nisi aliud ex natura rei vel ex contextu verborum eruatur (Can. 950). — Cf. De Augustinis, Thes. 2, p. 22. IV. Quænam sit potestas spiritualis, quæ unicuique Ordini adnexa est, sequentibus indièatur. 1°. Ostiariatus est Ordo, quo specialis confertur potestas aperiendi vel claudendi januam ecclesiæ, dignos admittendi, excludendi indignos. 2°. Lectoratus est Ordo, quo specialis traditur potestas legendi psalmos et lectiones ex pulpito in ecclesia, ac populum catechizandi seu instruendi in rebus fidei. 3°. Exorcistatus est Ordo, quo confertur specialis potestas eji­ ciendi dœmonia per exorcismos ab Ecclesia institutos. — Attamen hodie ad abusus præcavendos facultas exorcizandi solis reser­ vatur presbyteris, qui ea, tantum de licentia Ordinarii, uti possunt. 4°. Acolythatus est Ordo, quo confertur specialis potestas inter Missæ solemnia subdiacono inserviendi, accendendi cereos, præparandi porrigendique ampullas vini et aquæ. 5°. Subdiaconatus est Ordo, quo confertur specialis potestas in Missa solemni inserviendi diacono, solemnique ritu Epistolam cantandi. 6°. Diaconatus est Ordo, quo confertur specialis potestas in solemni Missa presbytero immediate assistendi, inter solemnia de­ cantandi Evangelium, prædicandi et solemniler baptizandi, si justa tamen interveniat causa. Quod vero diaconus, ut aliquando prædicet, speciali licentia Episcopi indigeat, vel licentia Su­ perioris in religione clericali, constat ex canonibus 1337, 1338, 1342. 7°. Presbyteratus est Ordo, quo confertur specialis potestas Corpus et Sanguinem Christi in Missæ celebratione consecrandi, a peccatis absolvendi, subditosque opere ac doctrina pascendi. His adde Episcopatum et primam tonsuram, quorum alter est ipsius sacerdotii complementum, altera vero Ordo non est, sed dispositio ad Ordines, qua quis clericus renuntiatur. CAPUT II DE MATERIA ET FORMA SACRAMENTI ORDINIS 830. Dico. Materia et forma sacramenti Ordinis varia est pro variis Ordinibus. Quid autem hac in re certum sit apud theologos vel etiam probabilius sequentibus continetur: CAP. IL—DE MATERIA ET FORMA ORDINIS. 811 I. Quoad Ordines minores, materia pro Ostiariatu est traditio clavium ecclesiæ, imo juxta Resp. S. C. de Prop. Fide ad Vic. Apost. Cocinc. 22 Mart. 1844, non requiritur ut sint claves eccle­ siæ, et juxta aliud Resp. S. R. C. datum die 11 Mart. 1820, suf­ ficeret ad validitatem una clavis; pro Lectoratu traditio libri lectionum; pro Exorcislatu traditio libri exorcismorum; et pro Acolythatu traditio ampullarum vacuarum vel saltem unius, et candelabri cum cereo extincto. Forma autem his Ordinibus propria continetur verbis quibus utitur Episcopus dum ipsa in­ strumenta tradit. — Cf. S. Alphons. n. 745. II. Quoad Subdiaconatum, tamquam materia apud Græcos censetur impositio manuum: apud Latinos autem controvertitur. Juxta aliquos traditio vacui calicis cum patena vacua est sola ejus materia proxima. Alii vero contendunt, traditionem libri Epistolarum esse pariter materiam hujus Ordinis essentialem. Consequenter forma, — juxta primos, continetur tantum his ver­ bis: “ Videte cujus ministerium vobis traditur; ideo vos admoneo, ut ita vos exhibeatis, ut Deo placere possitis”: —juxta postre­ mos requirerentur etiam verba quibus Episcopus tradit librum Epistolarum. — Cf. S. Alphons. n. 746. III. Quoad Diaconatum, materia duplex statuitur, impositio scilicet dexteræ manus Episcopi et traditio Evangeliorum libri. Num harum utraque, an vero una tantum necessaria sit, in con­ troversia est. Theologorum alii solam manuum impositionem, alii solam libri traditionem, alii tandem utramque necessariam cen­ sent. Ad praxim autem quod spectat, postrema hæc senten­ tia, utpote tutior, tenenda est. Forma consequenter etiam du­ plex habetur. Quæ priori materiæ adjicitur, hæc est: “ Accipe Spiritum Sanctum, ad robur, et ad resistendum diabolo, et tentationibus ejus. In nomine Domini.” — Quæ posteriorem materiam comitatur, ejusmodi est: “Accipe [vel: Accipite] po­ testatem legendi Evangelium in Eccleisa Dei, tam pro vivis, quam pro defunctis. In nomine Domini.” — Cf. S. Alphons. n. 748.· IV. Quoad Presbyteratum, ipsius materia apud Græcos sita est in sola manuum impositione; apud Latinos valde contro­ vertitur, et tres sunt sententiæ. Prima tenet materiam esse solam traditionem instrumentorum, formam vero verba quæ profert Episcopus in instrumentis tradendis, nempe: “ Accipe potestatem offerre sacrificium Deo, Missasque celebrare tam pro vivis, quam pro defunctis. In nomine Domini.” — Altera sen­ tentia, præter traditionem instrumentorum, qua reciperetur tan­ tum potestas sacrificandi, requirit etiam illam impositionem man- 812 TRACTATUS XVII.—DE ORDINE. uum qua traditur potestas super corpus mysticum per verba: “ Accipe Spiritum sanctum, quorum remiseris peccata, remit­ tuntur eis, et quorum retinueris, retenta sunt.” — Tertia demum sententia, quæ est probabilior, tenet utramque potestatem sacri­ ficandi et absolvendi tradi per secundam impositionem manuum, quæ fit ab Episcopo simul cum presbyteris assistentibus, ac proinde illam solani esse materiam essentialem; formam autem esse orationem quam tunc dicit Episcopus. — Cf. S. Alphons. n. 749. — De Augustinis, Thes. 7, p. 91. QUÆSITA ! iΦ * 4 ί I •î 1 -1 I Μ! WF ”> 831. Quær. 1°. An requiratur tactus physicus instrumen­ torum? Resp. Juxta S. Alphonsum probabilis est sententia affirma­ tiva et consequenter practice tenenda utpote tutior. — Qui­ busdam tuta visa fuerat sententia negativa propter responsum datum a S. R. C. cuidam Religioso Gallo, nomine Ephrem Chasteau, sed illud responsum nihil probat; nam in proposito Dubio dicebatur quidem Religiosum Ephrem Chasteau non teti­ gisse calicem, at nulla fiebat mentio de tactu physico patenæ. — Præterea dici posset S. Congr. voluisse in casu aliquo particu­ lari dubium facti resolvere ad scrupulum removendum, at non quæstionein juris dirimere. Addi etiam debet, quod C. S. 0. die 19 Aug. 1851 dixerit supplendam esse impositionem ma­ nuum in ordinatione presbyteri, si facta fuerit sine tactu cor­ porali. — Cf. S. Alphons, n. 743. — Baller, not. (a) p. 666. — Konings, n. 1517. Igitur, practice loquendo, debet ordinandus instrumenta physice tangere, et caute procedere, sed non scrupulis atque anxietatibus sese implicare, cum harum nullum plerumque ad­ sit rationabile fundamentum. Nam in praxi Episcopi solent ita procedere, ut in re tanti momenti tutiorem viam semper tene­ ant. Præterea tot Ministris et Officialibus incumbit munus invigilandi de ritu in Ordinatione servando, ut moralis certi­ tudo habeatur, omnia recte et valide gesta fuisse. Quær. 2°. An necessario traditio utriusque speciei requiratur? Resp. Affirm., probabilius, quia per traditionem unius speciei non traditur potestas in totum Sacrificium. — Cf. S. Alphons. n. 750. Quær. 3°. An valide ordinetur, qui tangit hostiam, non autem patenam; et qui tangit calicem et patenam, non autem hostiam? CAP. III.—DE MINISTRO SACRAMENTI ORDINIS. 813 Resp. Affirm., ad lum. cum sententia communi, quæ pro­ babilissima videtur, et ratio est, quia hostia et vinum sunt materia substantialis Ordinis, quibus principaliter significatur potestas in corpus Christi, et propter solam decentiam ex præ­ cepto Ecclesiæ usurpatur calix et patena. Affirmative etiam respondendum ad 2uni. cum sententia communi et veriori, ut ait S. Alphonsus. Ratio est, tum quia tunc tangitur hostia mediante patena: non autem præscribitur ab Eccjesia tactus immediatus hostiæ, sed tantum patenæ, ut patet ex Pontifi­ cali; tum quia vinum in calice nunquam tangitur immediate: ergo nec requiritur ut hostia immediate tangatur. Ceterum in praxi pars tutior tenenda est et curandum est ut ordinandus tangat calicem, patenam et simul hostiam et sic ab omni scru­ pulo se eximet. — Cf. S. Alphons. n. 752. — Lehmkuhl, n. 591. — Periodica, 23-73. — Bouscaren, 11-98. CAPUT III DE MINISTRO SACRAMENTI ORDINIS 832. Dico 1°. Sacræ ordinationis minister ordinarius est Epi­ scopus consecratus; extraordinarius, qui, licet charactere episco­ pali careat, a iure vel a Sede Apostolica per peculiare indultum potestatem acceperit aliquos ordines conferendi (Can. 951). Constat ex multis Conciliis, præsertim ex Florentino et Tridentino. Florentinum enim in Decreto Unionis ait: “ Ordinarius Minister hujus sacramenti [Ordinis] est Episcopus”; et Tridentinum, sess. 23, can. 7, ita statuit: “ Si quis dixerit Episcopos non esse presbyteris superiores, vel non habere potestatem con­ firmandi et ordinandi, vel eam, quam habent, illis esse cum pres­ byteris communem . . . anathema sit.” — Dicitur ordinarius, quia simplex sacerdos, S. Pontifice committente, potest esse Minister extraordinarius tonsuræ et quatuor minorum Ordinum. Constat ex Cone. Trid. sess. 23, cap. 10, de Reform. Quod attinet ad ordinationem religiosonr II 1°. Abbas regularis de regimine, etsi sine territorio nullius, potest conferre primam tonsuram et ordines minores, dummodo promovendus sit ipsi subditus vi professionis saltem simplicis, ipse vero sit presbyter et benedictionem abbatialem legitime acceperit. Extra hos fines, ordinatio, ab eodem collata, revocato quolibet contrario privilegio, est irrita, nisi ordinans charactere episcopali polleat (Can. 964). — Cf. S. Alphons. n. 762. 814 TRACTATUS XVIL—DE ORDINE. Dico 2°. Solus Episcopus proprius, vel alienus sed ex ex­ pressa Episcopi proprii accepta facultate, licite ordinare potest. Constat ex Canone 955 : § 1. Unusquisque a proprio Episcopo ordinetur aut cum legi­ timis eiusdem litteris dimissoriis. § 2. Episcopus proprius, iusta causa non impeditus, per se ipse suos subditos ordinet; sed subditum orientalis ritus, sine apostolico induito, licite ordinare non potest (Can. 955).1 QUÆSITA 833. Quær. 1°. Quisnam censeatur proprius ordinandi Epis­ copus? Resp. Episcopus proprius, quod attinet ad ordinationem saecularium, est tantum Episcopus dioecesis in qua promovendus II sine habeat domicilium una cum origine aut simplex domicilium origine; sed in hoc altero casu promovendus debet animum in dioecesi perpetuo manendi iureiurando firmare, nisi agatur de promovendo ad ordines clerico qui dioecesi per primam ton­ suram iam incardinatus est, vel de promovendo alumno, qui servitio alius dioecesis destinatur ad normam can. 969, §2, vel de promovendo religioso professo, de quo in can. 964, n. 4 (Can. 956).’ § 1. Vicarius ac Præfectus Apostolicus, Abbas vel Praelatus nullius, si charactere episcopali polleant, Episcopo dioecesano æquiparantur quod pertinet ad ordinationem. § 2. Si episcopali charactere careant, possint nihilominus in proprio territorio et durante tantum munere, conferre primam tonsuram et ordines minores tum propriis subditis saecularibus ad normam can. 956, tum aliis qui litteras dimissorias iure requisitas exhibeant; ordinatio extra hos fines ab eisdem per­ acta irrita est (Can. 957). Quær. 2°. A quibus litterœ dimissoriæ pro clericis sœcularibus concedendæ sint? A quibus pro religiosis? Resp. § 1. Litteras dimissorias pro sæcularibus dare pos­ sunt, quandiu iurisdictionem in territorio retinent: 1°. Episcopus proprius, postquam possessionem suae dioe­ cesis legitime ceperit ad normam can. 334, § 3, licet nondum consecratus ; 2°. Vicarius Generalis, ex speciali tamen Episcopi mandato; 3°. De Capituli consensu Vicarius Capitularis post annum a sede vacante; intra annum vero solis arctatis ratione beneficii 1 Cf. Addendi!, p. 1140, η. 125, p. 1141, n. 126. CAP. III.—DE MINISTRO SACRAMENTI ORDINIS. ' 1 815 recepti vel recipiendi, aut ratione certi alicuius officii, cui propter necessitatem dioecesis sine dilatione sit providendum; 4°. Vicarius ac Præfectus Apostolicus, Abbas vel Praelatus nullius, licet episcopali charactere careant, etiam ad ordines maiores (Can. 958).1 Quod attinet ad ordinationem religiosorum : . . . 2°. Religiosi exempti a nullo Episcopo ordinari licite pos­ sunt sine litteris dimissoriis proprii Superioris maioris; 3°. Superiores professis votorum simplicium, de quibus in can. 574, litteras dimissorias concedere possunt dumtaxat ad primam tonsuram et ordines minores; 4°. Ordinatio ceterorum omnium alumnorum cuiusvis re­ ligionis regitur iure saecularium, revocato quolibet induito Su­ perioribus concesso dandi professis a votis temporariis litteras dimissorias ad ordines maiores (Can. 964). Quær. 3°. Ad quem litterœ dimissoriœ mitti possint pro clericis sœcularibus? Ad quem mitti debeant pro clericis religiosis? Resp. 1°. Litteræ possunt mitti ad quemlibet Episcopum communionem habentem cum Sede Apostolica excepto tantum, citra indultum apostolicum, episcopo ritus diversi a ritu ordi­ nandi. — Cf. Can. 961. 2°. Superior religiosus litteras mittere debet ad Episcopum dioecesis in qua domus promovendi sita est. Cf. Can. 965. Nec potest eas mittere ad alium episcopum, nisi cum dioecesanus Episcopus licentiam dederit, vel alius sit ritus, vel absens sit, vel non habiturus ordinationem proximo legitimo tempore, vel cum regens dioeccsim vacantem non sit episcopali charactere insignitus; quæ debent episcopo ordinaturo nota fieri ex authentico curiæ diœcesanæ testimonio. — Cf. Can. 966. Cavendum est religiosis superioribus ne in fraudem legis alio mittant subditum vel litteras concedant nonnisi quando episcopus abfuturus sit vel non habiturus ordinationes. — Cf. Can. 967. Poenas vide in Canone 2410. Quær. 4°. An prêter dimissorias requirantur litteræ testi­ moniales? Resp. Affirm, prout statuitur sequentibus canonibus. Promovendi sæculares aut religiosi qui, quod pertinet ad ordinationem, sæcularium iure reguntur, afferant: 1°. Testimonium ultimæ ordinationis aut, si de prima ton­ sura agatur, recepti baptismatis et confirmationis ; 1 Cf. Addenda, p. 1141, n. 127. 816 i i1 ' TRACTATUS XVII.—DE ORDINE. 2°. Testimonium de peractis studiis, pro singulis ordinibus, ad normam can. 976, requisitis; 3°. Testimonium rectoris Seminarii, aut sacerdotis cui can­ didatus extra Seminarium commendatus fuerit, de bonis eiusdem candidati moribus. 4°. Testimoniales litteras Ordinarii loci in quo promovendus tantum temporis moratus est ut canonicum impedimentum con­ trahere ibi potuerit; 5°. Testimoniales Superioris maioris religiosi, si cui religioni promovendus adscriptus sit (Can. 993). § 1. Tempus quo promovendus potuit canonicum impedi­ mentum contrahere est, regulariter, pro militibus trimestre, pro aliis semestre post pubertatem; sed Episcopus ordinans pro sua prudentia exigere potest litteras testimoniales etiam ob brevius commorationis tempus, et ob tempus quoque quod pubertatem antecessit. § 2. Si loci Ordinarius neque per se neque per alios pro­ movendum satis noverit, ut testari possit eum, tempore quo in suo territorio moratus est, nullum canonicum impedimentum contraxisse, aut si promovendus per tot dioeceses vagatus sit ut impossibile vel nimis difficile evadat omnes litteras testi­ moniales exquirere, provideat Ordinarius saltem per iuramentum suppletorium a promovendo præstandum. § 3. Si post obtentas litteras testimoniales et ante peractam ordinationem, promovendus prædicto temporis spatio in eodem territorio rursus moratus sit, novæ litteræ testimoniales Ordi­ narii loci necessariae sunt (Can. 994). § 1. Etiam Superior religiosus suis litteris dimissoriis non solum testari debet promovendum professionem religiosam emisisse et esse de familia domus religiosae sibi subditae, sed etiam de studiis peractis, deque aliis iure requisitis. § 2. Episcopus, acceptis iis litteris dimissoriis, aliis testi­ monialibus litteris non indiget (Can. 995). Quær. 5°. Quis sit effectus harum litterarum? Resp. Acceptis legitimis litteris dimissoriis Episcopus po­ test alienum subditum ordinare, modo nequeat rite dubitare dc fide earum germana, salvo præscripto 994, § 3. — Cf. Can. 962. Quamvis litteræ possint limitari aut revocari a concedente vel ab ejus successore, semel concessæ non exstinguuntur resoluto jure dantis. — Cf. Can. 963. CAP. IV.—DE SUBJECTO SACRAMENTI ORDINIS. 817 CAPUT IV DE SUBJECTO SACRAMENTI ORDINIS 834. Dico 1°. Sacram ordinationem valide recipit solus vir baptizatus. . . . (Can. 9G8, § 1 ut infra). Nam feminæ ex divina institutione sunt Ordinis cujuslibet prorsus incapaces, turn ex Sacris Litteris præsertim I Tim. ii, 11 et 12; et I Cor. xiv, 34; tum ex perpetua Ecclesiæ praxi et unanimi Patrum omniumque Doctorum consensu. Requiritur insuper ut ordinandus sit baptizatus, quia cum Baptismus sit janua Ecclesiæ, nullum sacramentum valide suscipi potest, eo non suscepto. — Cf. S. Alphons. n. 781 et seq. Dico 2°. § 1. Sacram ordinationem valide recipit solus vir baptizatus; licite autem, qui ad normam sacrorum canonum debitis qualitatibus, iudicio proprii Ordinarii, præditus sit, neque ulla detineatur irregularitate aliove impedimento. § 2. Qui irregularitate aliove impedimento detinentur, licet post ordinationem etiam sine propria culpa exorto, prohibentur receptos ordines exercere (Can. 968). § 1. Ut quis licite ordinari possit, requiruntur: 1°. Recepta sacra confirmatio; 2°. Mores ordini recipiendo congruentes; 3°. Ætas canonica; 4°. Debita scientia; 5°. Ordinum inferiorum susceptio; 6°. Interstitiorum observatio; 7°. Titulus canonicus, si agatur de ordinibus maioribus. § 2. Quod pertinet ad consecrationem episcopalem, servetur præscriptum can. 331 (Can. 974). “ Duplex solet distingui vocatio: altera ordinaria quæ fit a Deo seu Dei institutione mediante consensu et cooperatione eorum hominum quorum interest; quo pacto Parochus vocatur ex consensu Episcopi, Episcopus ex consensu Pontificis: altera extraordinaria, quæ immediate fit a Deo; (pio pacto vocati sunt Moyses, Propheta;, Apostoli.” — Becanus, Controv. 1. I, c. 12, n. 4. “ Quod ad ordinariam eorum (loquitur de sacerdotibus et epis­ copis) vocationem attinet, eadem fere in ea spectari debent, quæ in vocatione Ministrorum legis Mosaicæ: 1. Electio seu designatio certæ personæ. 2. Purificatio. 3. Consecratio seu Or- 818 h#i 1 % - l' •Λ * J TRACTATUS XVII.—DE ORDINE. dinatio. 4. Applicatio ad usum Ministerii. Electio non fit per naturalem propagationem . . . sed per suffragium et consen­ sum cleri, cujus est idoneas personas eligere ad Ministerium Eccle­ siasticum. Quo pacto . . . Episcopus vel Vicarius illius eligit Sacerdotes et Parochos pro sua dioecesi. Purificatio, si præcise spectemus jus divinum Novi Testamenti non necessario est ex­ terna et caerimonialis, sicut erat in lege Mosaica, sed interna et spiritualis, quæ potissimum consistit in puritate animi, in pro­ bitate vitæ, in doctrina fidei et in aliis virtutibus quæ in Minis­ tris Ecclesiæ requiruntur ... Si spectemus jus Ecclesiasticum requiruntur externae quaedam purificationes . . . tonsura, etc. Consecratio seu Ordinatio debet fieri ab Episcopo per manuum impositionem. Missio fit etiam a Ministris Ecclesiæ . . . v. gr., assignantur subditi.” Ibid nn. 24 et seq. Quinam igitur sunt quos eligant Ministri Ecclesiæ? “ Quæ audisti a me per multos tes­ tes hæc commenda fidelibus hominibus qui idonei erunt et alios docere.” II Tim. ii, 2. Idoneitas igitur præcipue spectanda est in candidatis. Hæc idoneitas naturalis et supernaturalis semper necessaria est, includit profecto rectam intentionem in subjecto ipso circa statum suum eligendum. Deus poterat notum facere cuivis per revelationem statum ab ipso eligendum. Sed quoniam hoc non fecit, unicuique incumbit juxta regulas ab ipsa ratione et Ecclesia approbatas libere statum eligere. Modus ordinarius jam est descriptus in electione status vitæ religiosae. Vult electurus Dei gloriam augere modo, quo potest, meliori, scit se ex se nihil facere posse, vult animas Christo lucrari; Deus dabit gratiam; impedimenta nulla naturalia adsunt, vel saltem non difficilia superatu; habet indolem bonam, piam, fortem, scientiam suffi­ cientem: interim precatur Deum, cui se placiturum ratio ipsi dictat, si fiet sacerdos: “fiam” dicit: “eligam hanc vitam.” Secure eligit quantum est ex se; sed ex ipso tota res non pendet. Jus non habet ad ordinationem, quamvis habeat omnem idonei­ tatem: “ Cum nullus debeat ordinari, qui judicio sui Episcopi non sit utilis aut necessarius suis ecclesiis sancta synodus vesti­ giis sexti canonis Concilii Chalcedonensis inhaerendo statuit, ut nullus in posterum ordinetur qui illi Ecclesiæ aut pio loco pro cujus necessitate aut utilitate assumitur, non adscribatur, ubi suis fungatur muneribus, nec incertis vagetur sedibus.” Cone. Trid. sess. 23, c. 16. Sacerdotium pertinet ad Ministerium Novæ Legis: vocatio ad ipsum pertinet ad eos quorum interest, i. e., Episcopos. Horum est eligere idoneos qui nempe omnes dotes naturæ et gratiæ possident quibus spem dant se cum fructu ope­ raturos in vinea Domini. Hi finitis congruis studiis hæc verba au- CAP. IV.—DE SUBJECTO SACRAMENTI ORDINIS. 819 diunt in ordinatione: “ Hactenus liberi estis, licet vobis pro arbitrio ad saecularia vota transire. Si in sancto proposito perseverare placet, in nomine Domini huc accedite.” Vocatio ad sacerdotium est igitur electio a Deo mediante Episcopo ad opus sacerdotale. Ita Catech. Pii X: “ Puo entrave ciascuno a suo arbitrio negli Ordini? Ncssuno puo entrare a suo arbitrio negli Ordini, ma deve essere cliiamato da Dio per mezzo del proprio Vescovo, cioè deve avere la vocazione con le virtù e con le altitudini al sacro ministero, da esse richicstcN Calechismo, P. III. n. 403. En epistola Card. Merry del Val tradens judicium Commissionis Cardinalium 20 Jun. 1912 datum: “ Opus praestantis viri, Josephi canonici Lahitton, cui titulus La Vocation Sacerdotale nullo modo reproban­ dum esse; imo qua parte adslruit: 1°. Neminem habere umquam jus ad ordinationem antecedenter ad liberam electionem Episcopi; 2°. Conditionem, quæ ex parte ordinandi attendi debet, quaeque vocatio sacerdotalis appellatur, nequaquam consistere, saltem neces­ sario et de lege ordinaria, in interna quadam adspiratione sub­ jecti, seu invitamentis Spiritus Sancti ad sacerdotium ineundum; 3°. Sed e contra nihil plus in ordinato, ut rite vocetur ab Episcopo, requiri quam rectam intentionem simul cum idoneitate in iis gratiae et naturae dotibus reposita et per eam vitæ probitatem ac doctrinae sufficientiam comprobata, quæ spem fundatam faciant fore ut sacer­ dotii munera recte obire ejusdemque obligationes sancte servare queat: esse egregie laudandum.11 Acta Apost. Sedis: v. 4, p. 485. 2 Julii 1912. Hæc est notio vocationis proprie dictæ sacerdotalis: et dis­ tinguenda est omnino a notione sat usitata vocationis latiore sensu acceptæ, cujus praeclarum exemplum habetur in eodem fasciculo ejusdem Commentarii A. A. S. v. 4, p. 493, in Litteris Circularibus S. C. Consistorialis de Seminariis Italiæ; variæ dantur ordina­ tiones inter quas invenitur et illa, n. 2: “ Præterea promiscuitas alumnorum qui non sunt vocati et aliorum qui sunt vocati ad statum Ecclesiasticum semper his ultimis fatalis evenit, et juxta id quod experientia jam demonstravit, causât ruinam multarum vocationum.” Iterum a S. Congregatione EE. et RR. de iisdem Seminariis Rectori commendatur a. 30, ut invigilet sinceritati et evolutioni vocationis sacerdotalis alumnorum (18 Jan. 1908) et a. 80. — Cf. Leo XIII, 8 Sept. 1899. Pius IX, Cum Romani, 28 Jun. 1853. Greg. XIII, Quoniam divinœ, loquitur de juve­ nibus ex Anglia “ qui divino Spiritu ducti se offerent,” etc. 9 Jan. 1580, et plurima alia loca. — Cf. Lahitton, “ La Vocation Sacerdotale.”1 Dico 3°. Ad subdiaconatum licite recipiendum requiritur 1 Cf. Addenda, p. 1141, n. 128. 820 TRACTATUS XVII.—DE ORDINE. insuper titulus honestœ sustentationis. Quod si post susceptum subdiaconatum titulus pereat, nequit ascendi ad superiorem Or­ dinem absque novo titulo. Constat ex Cone. Trid. sess. 21, cap. 2, de Reform. — Cf. Cone. Plen. Balt. II, n. 323. Dico 4°. § 1. Nemo ex sæcularibus ordinetur, qui iudicio proprii Episcopi non sit necessarius vel utilis ecclesiis dioecesis. § 2. Non prohibetur tamen Episcopus proprium promovere subditum, qui in futurum, prævia legitima excardinatione et incardinatione, servitio alius dioecesis destinetur (Can. 969). Clara ratio prohibitionis in eo est, ne divino ministerio ad­ script! cum Ordinis dedecore mendicare, aut sordidum aliquem quæstum exerceant: Cone. Trident, sess. 21, c. 2; vel ne otiosi se implicent sæculari vivendi modo negotiisque mundanis. S. C. de Prop. Fide Aug. 1827. QUÆSITA 835. Quær. 1°. Quoluplex distinguatur titulus honestœ sus­ tentationis? Resp. § 1. Pro clericis sæcularibus titulus canonicus est titulus beneficii, eoque deficiente, patrimonii aut pensionis. § 2. Hic titulus debet esse et vere securus pro tota ordinati vita et vere sufficiens ad congruam eiusdem sustentationem, secundum normas ab Ordinariis pro diversis locorum et tem­ porum necessitatibus et adiunctis dandas (Can. 979). § 1. Si ne unus quidem ex titulis de quibus in can. 979, § 1, præsto sit, suppleri potest titulo servitii dioecesis, et, in locis Sacræ Congregationi de Prop. Fide subiectis, titulo mis­ sionis, ita tamen ut ordinandus, iureiurando interposito, se devoveat perpetuo dioecesis aut missionis servitio, sub Ordi­ narii loci pro tempore auctoritate. § 2. Ordinarius presbytero, quem promoverit titulo servitii ecclesiæ vel missionis, debet beneficium vel officium vel sub­ sidium, ad congruam eiusdem sustentationem sufficiens, con­ ferre (Can. 981). § 1. Pro regularibus titulus canonicus est sollemnis religiosa professio seu titulus, ut dicitur, paupertatis. § 2. Pro religiosis votorum simplicium perpetuorum est titulus ?nensæ communis, Congregationis aliusve similis, ad normam constitutionum. § 3. Ceteri religiosi, etiam ad ordinationis titulum quod attinet, iure sæcularium reguntur (Can. 982). CAP. IV.—DE SUBJECTO SACRAMENTI ORDINIS. 821 Quær. 2°. Quo studiorum stadio licite conferantur Ordines? Resp. § 1. Nemo sive saecularis sive religiosus ad primam tonsuram promoveatur ante inceptum cursum theologicum. § 2. Firmo præscripto can. 975, subdiaconatus ne conferatur, nisi exeunte tertio cursus theologici anno; diaconatus, nisi incepto quarto anno; presbyteratus, nisi post medietatem eiusdem quarti anni. § 3. Cursus theologicus peractus esse debet non privatim, sed in scholis ad id institutis secundum studiorum rationem can. 1365 determinatam (Can. 976). Can. citatus ita se habet § 1. In philosophiam rationalem cum affinibus disciplinis alumni per integrum saltem biennium incumbant. § 2. Cursus theologicus saltem integro quadriennio contineatur, et, præter theologiam dogmaticam et moralem, complecti præsertim debet studium Sacræ Scripturæ, historiæ ecclesiasticæ, iuris canonici, liturgiæ, sacræ eloquentiæ et cantus ecclesiastici. § 3. Habeantur etiam lectiones de theologia pas­ torali, additis practicis exercitationibus præsertim de ratione tradendi pueris aliisve catechismum, audiendi confessiones, visi­ tandi infirmos, assistendi moribundis. * Quær. 3°. Quœnam ætas requiratur ad suscipiendos Ordines? Resp. Subdiaconatus ne conferatur ante annum vicesi­ mum primum completum; diaconatus ante vicesimum secun­ dum completum; presbyteratus ante vicesimum quartum com­ pletum (Can. 975). Annus non assignatur ad tonsuram et minores suscipiendos sed tempus est sat clare determinatum ut patet ex canone 976, § 1. Quær. 4°. Quonam tempore Ordines conferri possint? Resp. Ita est distinguendum : § 1. Consecratio episcopalis conferri debet intra Missarum sollemnia, die dominico vel natalitio Apostolorum. § 2. Ordinationes in sacris celebrentur intra Missarum sol­ lemnia sabbatis Quatuor Temporum, sabbato ante dominicam Passionis, et Sabbato Sancto. § 3. Gravi tamen causa interveniente, Episcopus potest eas habere etiam quolibet die dominico aut festo de præcepto.1 § 4. Prima tonsura quolibet die et hora conferri potest; ordines minores singulis diebus dominicis et festis duplicibus, mane tamen. ‘Cf. Addenda, p. 1141, n. 129. 822 TRACTATUS XVII.—DE ORDINE. § 5. Reprobatur consuetudo contra ordinationum tempora præcedentibus paragraphs præscripta; quæ servanda quoque sunt, cum Episcopus latini ritus ordinat ex apostolico induito clericum ritus orientalis aut contra (Can. 1006). Quoties ordinatio iteranda sit vel aliquis ritus supplendus, sive absolute sive sub conditione, id fieri potest etiam extra tempora ac secreto (Can. 1007). Quær. 5°. Quænam sint interstitia inter singulos Ordines ser­ vanda? Resp. § 1. In ordinationibus serventur temporum inter­ stitia quibus promoti in receptis ordinibus, secundum Episcopi praescriptum, sese exerceant. § 2. Interstitia primam tonsuram inter et ostiariatum vel inter singulos ordines minores prudenti Episcopi iudicio com­ mittuntur; acolythus vero ad subdiaconatum, subdiaconus ad diaconatum, diaconus ad presbyteratum ne antea promoveantur, quam acolythus unum saltem annum, subdiaconus et diaconus tres saltem menses in suo quisque ordine fuerint versati, nisi necessitas aut utilitas Ecclesiæ, iudicio Episcopi, aliud exposcat. § 3. Nunquam tamen, nisi de peculiari licentia Romani Pontificis, minores ordines cum subdiaconatu duove sacri or­ dines imo eodemque die, reprobata quavis contraria consuetu­ dine, conferantur; imo nec primam tonsuram conferre licet una cum aliquo ex ordinibus minoribus, neque omnes ordines minores una simul (Can. 978). Quær. 6°. An peccet clericus qui, initiatus in minoribus, uxorem ducit? Resp. Per se loquendo certum est non peccare graviter, imo nec etiam leviter si ob justam causam hoc facit, v. gr., ad sedandas inimicitias aut tentationes carnis, ad subveniendum feminæ pauperi, etc. — Cf. Can. 132, § 2; 973, § 2. Quær. 7°. An requiratur ut ordinandus sit confirmatus? Resp. Affirmative, ut constat ex can. 974, § 1, 1; 993, 1. Quær. 8°. An peccet qui suscipit aliquem ordinem sine animo ascendendi ad superiores? Resp. Graviter peccat nam prohibetur Episcopo talem ordinare, nec est mens ecclesiæ ut ordinetur. § 1. Prima tonsura et ordines illis tantum conferendi sunt, qui propositum habeant ascendendi ad presbyteratum et quos merito conficere liceat aliquando dignos futuros esse presbyteros. CAP. IV.—DE SUBJECTO SACRAMENTI ORDINIS. 823 § 2. Ordinatus tamen qui superiores ordines recipere re­ cuset, nec potest ab Episcopo ad eos recipiendos cogi, nec pro­ hiberi a receptorum ordinum exercitio, nisi impedimento canonico detineatur aliave gravis, iudicio Episcopi, obsit causa. § 3. Episcopus sacros ordines nemini conferat quin ex positivis argumentis moraliter certus sit de eius canonica ido­ neitate; secus non solum gravissime peccat, sed etiam periculo sese committit alienis communicandi peccatis (Can. 973). Quær. 9°. An vel quomodo peccet ordinatus, qui omittit recita­ tionem precum, quæ post ordinationem per modum pœnitentiæ ab Episcopo imponitur? Resp. Non consentiunt de hoc theologi: nam alii dicunt, eum peccare graviter, quia materia præcepti est gravis; alii tenent, illum minime peccare, quia Episcopus præceptum non imponit; et alii tandem censent, hujusmodi omissionem non vacare quidem culpa, sed venialem non excedere. Hæc ultima sententia probabilior videtur. — Cf. S. Alphons. n. 829. Quoad istas preces hæc habet S. C. Rituum 27 Jun. 1899: “ Pro Nocturno talis diei intelligendus est nocturnus ferialis, vel primus Festi, aut Dominicæ in psalterio prout Ordinatio in feria, festo aut Dominica habita sit.” Nec requiritur ut ad hunc Nocturnum psalmus Venite, exsultemus, hymnus et lec­ tiones addendae sint, sed sufficiunt psalmi cum respectifs antiphonis ad talem Nocturnum spectantes. S. C. R. 10 Jul. 1903. Quær. 10°. An vel quomodo neo-sacerdotes tres Missas ab Episcopo præscriptas legere teneantur? Resp. Non tenentur eas applicare ad Episcopi intentionem, et proinde stipendium pro illis accipere possunt. Nec apparet obligatio gravis eas Missas celebrandi: neque prius dicendae sunt, quam adveniant dies non impediti, cum Missæ votivæ esse debeant. — Cf. S. Alphons. n. 829. Quær. 11°. Ad quid teneantur sacerdotes vi obedientiœ, quam Episcopo in ordinatione promittunt? Resp. Hanc obligationem sic explicat Benedictus XIV: “ Agnoscimus presbyterum hujusmodi promissionis vigore ea lege inter alias adstrictum teneri, ut a servitio ecclesiæ, cui addictus fuerit, discedere nequeat sine licentia Episcopi.” — Hoc tamen impedire non potest nec debet quin sacerdotes, etiamsi habeant curam animarum, statum religiosum, utpote 824 TRACTATUS XVII.—DE ORDINE. quid perfectius, amplecti possint, renuente etiam Episcopo, ut constat ex Declarationibus ejusdem Benedicti XIV. — Con­ sonant Patres Baltimorenses Cone. Plen. II, qui postquam statuerint ac declaraverint quemlibet sacerdotem, qui apud nos ordinatus fuerit vel rite cooptatus, adstringi ad permanendum in diœcesi pro qua fuit ordinatus vel cooptatus, addunt: “His porro statutis obstare nolumus quin ea servari debeant quæ Benedictus XIV luculenter docet circa sacerdotes qui ad re­ ligiosum aliquem Ordinem transire volunt.” — Excipe tamen illos sacerdotes qui ad titulum Missionis Americanœ ordinati juramento promiserunt se nullam Religionem, Societatem aut regularem Congregationem ingressuros, absque speciali licentia Sedis Apostolicæ. Neque objicias hoc juramentum esse invali­ dum utpote oppositum bono meliori, nam respondetur ver­ bis Instr. S. Congr. de Prop. Fide, n. 10: “ Publicum bonum privato antecellat oportet, ea nimirum ratione, qua aliquibus Ordinibus concessum est, ne eorum religiosis ad arctiorem sine suorum superiorum licentia transire fas sit.” — Cf. Cone. Plen. Balt. Ill, Append, pp. 204 et seq. — Cf. omnino Can. 542, n. 1, 2. Quær. 12°. Quid statuatur circa examen ordinationi premium subeundum? Resp. § 1. Quilibet promovendus sive saecularis sive re­ ligiosus debet prævium ac diligens examen subire circa ipsum ordinem suscipiendum. § 2. Promovendi vero ad sacros ordines in aliis quoque de sacra theologia tractationibus periculum faciant. § 3. Episcoporum est statuere qua methodo, coram quibus examinatoribus et quibus in tractationibus sacræ theologiae promovendi periculum facere debeant (Can. 99G). § 1. Hoc examen sive pro clericis saecularibus sive pro religiosis recipit loci Ordinarius qui iure proprio ordinat, aut dat dimissorias litteras; qui tamen potest quoque, ex iusta causa, illud Episcopo ordinaturo committere, qui id oneris sus­ cipere velit. § 2. Episcopus alienum subditum sive saecularem sive re­ ligiosum ordinans cum legitimis litteris dimissoriis, quibus asseritur candidatum examinatum fuisse ad normam § 1, et idoneum repertum, potest huic attestationi acquiescere, sed non tenetur; et si pro sua conscientia censeat candidatum non esse idoneum, eum ne promoveat (Can. 997).1 1 Cf. Addenda, p. 1142, n. 130, 131. TRACTATUS XVIII pe jMatrimonia caput i DE CONTRACTU SPONSALITIO SEU DE SPONSALIBUS ARTICULUS I DE NATURA SPONSALIUM 836. Sponsalia sunt promissio plene deliberata, mutua et signo sensibili expressa, futuri Matrimonii inter personas habiles. — Dicitur 1°. plene deliberata, quia requiritur voluntarium per­ fectum et directum, proportionatum nempe gravi obligationi quæ suscipitur; 2°. mutua, quia non sufficit simplex acceptatio promissionis, sed necessaria est repromissio; 3°. expressa signo sensibili, quia ex una parte nullus contractus fieri potest absque manifestatione consensus, et ex alia non requiritur ut hic manifes­ tetur per verba, cum neque in ipso contractu matrimoniali hoc sit necessarium; 4°. futuri Matrimonii, quia hæc est res quæ pro­ mittitur, non autem perpetuus amor aut aliud hujusmodi; 5°. inter personas habiles, nempe nullo impedimento dirimente aut im­ pediente irretitas. — Cf. Baller, not. (a) et (b) p. 677 ; et not. (a) p. 678. DE FORMA ESSENTIALI SPONSALIUM § 1. Matrimonii promissio sive unilateralis, sive bilateralis seu sponsalitia, irrita est pro utroque foro, nisi facta fuerit per scrip­ turam subsignatam a partibus et vel a parocho aut loci Ordinario, vel a duobus saltem testibus. § 2. Si utraque vel alterutra pars scribere nesciat vel nequeat, ad validitatem id in ipsa scriptura adnotetur et alius testis addatur qui cum parocho aut loci Ordinario vel duobus testibus, de quibus in § 1, scripturam subsignet. 825 826 TRACTATUS XVIII.—DE MATRIMONIO. § 3. At ex matrimonii promissione, licet valida sit nec ulla iusta causa ab eadem implenda excuset, non datur actio ad pe­ tendam matrimonii celebrationem; datur tamen ad reparationem damnorum, si qua debeatur (Can. 1017).1 837. Dico. 1 °, (a) Ex his patet ad validas faciendas matrimonii promissiones, sive unilaterales, sive bilaterales seu sponsalia, re­ quiri formalitatem scripturae, ita nempe, ut eæ solæ promissiones habendae sint ut validae, quæ contrahuntur per scripturam sub­ signatam a partibus et vel a parocho vel loci Ordinario vel a duobus testibus; vel quando utraque vel alterutra pars scribere nescit vel nequit, a parte scribere sciente et potente et a parocho aut loci Ordinario et alio teste speciali; vel a parte scribere potenti et scienti et duobus testibus et alio teste speciali; præterea quando utraque vel alterutra pars scribere nesciat vel nequeat, ad vali­ ditatem hoc factum esse notandum. (b) § 1. Parochus est sacerdos vel persona moralis cui pa­ roecia collata est in titulum cum cura animarum sub Ordinarii loci auctoritate exercenda. § 2. Parochis æquiparantur cum omnibus iuribus et obligationi­ bus parœcialibus et parochorum nomine in iure veniunt : 1°. Quasi parochi, qui quasi-paroecias regunt de quibus in Can. 216, § 3. 2°. Vicarii parœciales, si plena potestate paroeciali sint praediti. 3°. Circa militum capellanos sive majores sive minores, standum peculiaribus Sanctae Sedis præscriptis (Can. 451). (c) Ordinarius loci est Episcopus diœcesis, Vicarius Generalis, Vicarius Capitularis, Alicarius Apostolicus, Præfectus Apostolicus, Abbas Nullius, Administrator, et, ut patet, qui his omnibus super­ eminet, Romanus Pontifex. Hi igitur omnes, parochi vel Ordinarii, sunt testes authorizabiles sponsalium et connubiorum. (d) Ex declaratione S. Congregationis Concilii, 27 Julii 1908, ad sponsalium validitatem in scriptura apponenda est data, seu adscriptio diei, mensis et anni. (e) Testes possunt esse quicumque usum rationis habentes scribere sciunt, ideoque sive catholici sive acatholici, sive viri sive mulieres, sive consanguinei sive extranei. In ipsis nihil aliud requiritur nisi ut jure naturæ idonei sint ad fidem facien­ dam, et scribere sciant. Ad liceitatem autem quod attinet, hae­ retici non sunt adhibendi. (S. C. Inquis. 19 Aug. 1891.) 1 Cf. Dubia 1, 2, p. 960. CAP. I—DE CONTRACTU SPONSALITIO SEU DE SPONSALIBUS. 827 QUÆSITA 838. Quær. 1°. An valida sint sponsalia privatim inita abs­ que forma praescripta, saltem in foro interno? Resp. Negative, ut clare constat ex canone 1017, § 1: promissio . . . irrita est pro utroque foro, nisi facta fuerit per scripturam subsignatam, etc. Quær. 2°. An saltem sponsalia privata adjecto juramento ita confirmentur ut valeant nec rescindi possint sine injuria? Resp. Negative, quia juramentum non potest validos red­ dere contractus quos jus positivum nullos et irritos declarat propter bonum commune. Quæ enim hoc pacto irritantur, censentur esse quoque prohibita tanquam contra bonos mores: juramentum igitur foret contra bonum commune societatis et vinculum immorale, quod Deus sancire non potest. Jamvero mu sponsalia privata declarantur invalida propter bonum commune. Cf. Ball.-Palm., v. 2, n. 91. Gury, n. 791. Ojetti, 1. c. n. 55. Videas Can. 1318 §§1,2. Quær. 3°. An, posito quod sponsalia privata invalida sint, teneatur juramentum praestans illud implere? Resp. Negative, quia iusiurandum promissorium sequitur naturam et conditiones actus cui adiicitur (Can. 1318, § 1). Atqui sponsalia privata sunt nullius valoris in utroque foro, ideoque actus nullius valoris sunt. Ergo. Quær. 4°. “ Utrum sponsalia celebrari possint dumtaxat coram Ordinario aut parocho domicilii aut menstruae commorationis an etiam coram quolibet Ordinario aut parocho? ” Resp. Possunt “ celebrari coram quolibet Ordinario aut parocho, dummodo intra limites territorii ejusdem Ordinarii vel parochi.” Ita Sacra Congr. Concilii, 28 Mar. 1908. Ide­ oque testis qualificatus est parochus aut Ordinarius loci ubi contractus initur: aliis verbis quilibet parochus aut Ordina­ rius in cujus territorio instrumentum fit, potest sua subsig­ natione instrumentum subsignatum a partibus contrahentibus reddere authenticum. Non requiritur ut celebrentur spon­ salia coram parocho aut Ordinario proprio: neque hic neque iste extra territorium suum subsignans est testis qualificatus contractus sponsalitii etiam subditorum. Quær. 5°. “ Utrum sponsalia, praeterquam coram Ordinario aut parocho, celebrari valeant etiam coram ab alterutro delegato?” 828 ι *3 , 2 irtrei lu I UBII' Resp. 11 Negative.” Ita Sacra Congr. Concilii, 28 Mar. 1908. Ordinarius igitur aut parochus non possunt aliquem in hunc finem delegare ut munus agat testis authorizabilis in sponsalibus. In hac nempe nova lege determinatur forma substantialis contractus sponsalitii, quæ ad amussim observari debet sub poena nullitatis. Concessa utique est facultas dele­ gandi pro matrimonio; at in canone de sponsalibus nulla facta est mentio talis facultatis. Cum ergo sit principium: ‘ Legis­ lator, quod voluit, expressit : quod noluit, tacuit ’ : delegatio est permissa pro nuptiis quia legislator eam expressit, neganda est pro sponsalibus quia idem eam tacuit. Deinde munus testis authorizabilis, cujus sola subscriptio sufficit ad fidem faciendam authenticam instrumenti adnectitur qualitati parochi. Dele­ gatione autem non communicatur qualitas parochi; ergo nec munus testis authorizabilis huic qualitati ipso jure adnexum. Ceterum nec ulla est necessitas hujus facultatis, quia facile potest inveniri alius testis qui cum sacerdote subscribat docu­ mento, et ideo valida erunt sponsalia. Notandum est Or­ dinario et parocho prohiberi specialem delegationem concedere sacerdoti pro solis sponsalibus. Quid autem, si qui sint delegati ad universitatem causarum ut puta oeconomus parœciæ va­ cantis, et administrator temporaneus in absentia parochi? An tales possunt esse testes authorizabiles sponsalium? Utique, quia hi de facto præsunt parœciæ, ideoque parochis æquiparantur. Quær. 6°. subscribunt? 1 TRACTATUS XVIII.—DE MATRIMONIO. An testes pressentes esse debeant quando sponsi Resp. Affirmative. Ipsi enim debent esse testes contractus sponsalitii. Hic autem contractus fit per scripturam. Ergo debent adesse ita ut immediate testari possint sponsorum sub­ scriptionem. Quær. 7°. “ Utrum ad valida ineunda sponsalia partes tene­ antur subsignare scripturam unico contextu cum parocho seu Or­ dinario, aut cum duobus testibus; an potius suffiiciat ut scriptura, ab una parte cum parocho vel cum duobus testibus subsignata, re­ mittatur ad alteram partem quæ vicissim cum parocho vel cum duobus testibus subscribat?” Resp. '‘Affirmative ad primam partem, negative ad secun­ dam.’ Ita S. Cong. Concilii, 27 Julii 1908. Quando igitur con­ ficitur actus sponsalitius utraque pars debet adesse. CAP. I.—DE CONTRACTU SPONSALITIO SEU DE SPONSALIBUS. 829 Quær. 8°. rum scribatur? An requiratur ut integra formula manu sponsa­ Resp. Negative: requiritur nempe et sufficit ut partes manu subscribant documento; et quamvis hoc typis imprima­ tur, subscriptione partium et testium evadit validum. Cf. Geiinari, Il Mon. Eccles. Sec. Ser. v. 10, p. 87. Quær. 9°. An sponsalia possint contrahi per procuratorem? Resp. Affirm., quia semper admittitur procurator quando non expresse excluditur; et cum matrimonium ipsum in locis Tametsi subjectis posset per procuratorem iniri, et nunc etiam vigente Novo Codice idem permittitur; auctores communiter huic affirmativae sententiæ adhærent. Cf. Gennari, 1. c. p. 18; Vermeesch, 1. c. n. 34; Ojetti, 1. c. n. 44; Pezzani, 1. c. n. 48. Conditiones sunt 1°. ut ipse per se agat; 2°. ut non sit pro­ curator ad universalitatem causarum; 3°. ut contrahat cum persona determinata; 4°. ut dum agit mandatum non sit re­ vocatum. Testes autem debent adesse subsignationi partium, secus non essent testes contractus qui ad validitatem per scrip­ turam celebrandus est. Quær. 10°. An promissio futuri matrimonii ab una parte facta et ab altera acceptata sine repromissione obliget in conscientia? Resp. Matrimonii promissio, sive unilateralis, sive bila­ teralis seu sponsalitia, irrita est pro utroque foro nisi facta fuerit per scripturam subsignatam, etc. Ita Can. 1017, § 3. Quare si modo facta fuerit per scripturam subsignatam, obligat; secus, non. Quær. 11°. An valeant sponsalia ex metu contracta? Resp. Neg., probabilius, si metus sit gravis, et ratio est, quia Matrimonium ex tali metu contractum nullum est, ut ex jure canonico constat, et infra explicabitur. Ergo eo ipso nulla esse debent etiam sponsalia, secus hæc obligarent ad actum de se invalidum, quod est absurdum. Si vero metus sit levis, spon­ salia erunt probabilius valida; nam ille qui metum levem in­ cutit non censetur alteri gravem injuriam inferre, siquidem hic talem metum facile contemnere potest, ac proinde etsi injuriam aliquam patitur, sponte eam pati voluisse censetur. Negant tamen alii et, ut videtur, probabiliter, quia etiam in casu metus levis verificaretur absurdum illud consectarium, scilicet jus oriri ex injuria. — Neque dicas hanc controversiam esse inutilem, 830 ►to TRACTATUS XVIII.—DE MATRIMONIO. practice loquendo, ex eo quod omnes theologi teneant hujus­ modi sponsalia esse rescindibilia; nam respondetur in antiqua disciplina impedimentum dirimens ortum fuisse ex istis sponsali­ bus si admittatur ea fuisse tantum rescindibilia, non autem si dicatur ea fuisse ab initio nulla. — Cf. S. Alphons. n. 844. — Baller, not. (a) pp. 682 et seq. — Lehmkuhl, n. 658. Quær. 12°. An inter habentes aliquod impedimentum valida sint sponsalia sub conditione, si Papa dispensaverit? Resp. Affirm., si verificata fuerit conditio, neque tunc neces­ sarium erit consensum renovare. Ratio est, quia tunc nihil deest ex iis quæ vi hujus contractus requiruntur. Negativa sententia probabilis est: S. C. C. 2 Oct. 1857 respondit: “talia sponsalia nulla esse omnino, etsi agatur de consanguinea violata, cui etiam sit facta promissio dispensationis obtinendæ et ideo obtenta dispensatione necessarium esse novum consensum et interim utrique contrahenti liberum esse alia inire sponsalia, etsi non sit secundum honestatem promissis deficere.” D’Anni­ bale, n. 508 not. 26: “Et in foro hæc sententia magis recepta est.” Wernz; n. 97. Resolves. — Invalida sunt sponsalia: 1°. Quando non contrahuntur per scripturam, quamvis multi adstent testes consensus mutui externe expressi; 2°. Quando scripturæ non subscribitur a compartibus scri­ bere scientibus, vel a comparte scribere scienti in casu quo una tantum scribere potest; 3°. Quando non contrahuntur coram parocho (aut Ordinario) vel coram duobus saltem testibus; 4°. Quando scripturæ non subscribitur vel a parocho aut Ordinario loci vel a duobus testibus; 5°. Quando scripturæ subscribitur a parocho contrahentium sed extra suum territorium; 6°. Quando scripturæ subscribitur a parocho, non vero loci, in quo contrahitur; 7°. Quando non habetur subscriptio testis specialis ab aliis distincti in casu quo utraque vel alterutra pars scribere nescit; 8°. Quando utraque vel una pars scribere nescit, si hoc factum non notetur; 9°. Quando partes unico contextu cum parocho aut cum duo­ bus testibus scripturæ non subscribunt ; 10°. Quando in scriptura non apponitur data. Hic canon 1017 statuit formam essentialem sponsalium. Ideo­ que quoad cetera quæ ante ipsum valebant, antiqua disciplina CAP. L—DE CONTRACTU SPONSALITIO SEU DE SPONSALIBUS. 831 viget. Quamvis igitur multum conveniat ut sponsalia matri­ monium præcedant, nulla tamen obligatio imponitur. Possunt dissolvi. Dico 2°. Sponsalia inita sub conditione de præsenti hic et nunc valent, si conditio sit verificata; si autem sub conditione de futuro contrahantur, valebunt statim ac conditio adimplebitur, absque novo consensu contrahentium, modo neuter consensum antea datum revocaverit. Interea vero contrahentes tenentur ad li exspectandum rationabili temporis spatio conditionis impletionem, si honesta sit. ARTICULUS II DE OBLIGATIONE ET EFFECTIBUS SPONSALIUM 839. Dico 1°. Sponsalia inducunt gravem obligationem ex justitia ad Matrimonium ineundum tempore determinato, si quod determinatum sit; si vero nullum tempus fuerit praefixum, quam­ primum una pars rationabiliter exigit. Ratio est, quia sponsalia sunt verus contractus bilateralis circa materiam certe gravem. — Cf. S. Alphons. n. 845. Dico 2°. Sponsalia nullum inducunt impedimentum. Imo matrimonii promissione, licet valida sit nec ulla iusta causa ab eadem explenda excuset, non datur actio ad petendam matrimonii celebrationem; datur tamen ad reparationem damnorum, si qua debeatur (Can. 1017, § 3). Ratio est ne forte deterius inde con­ tingat, ut talem scilicet quis ducat, quam odio habet ; ideo monendi et modis omnibus sponsi adducendi sunt ut datam fidem observent, non autem cogendi, quia coactiones difficiles solent habere exitus; quod si damna passi sunt, actio ipsis datur ad reparationem, non autem ad petendam celebrationem matrimonii. Canon iste protegit debitam libertatem conjugii, et simul partem promis­ sioni fidam. Ideo quando valida promissio habetur, tenentur profecto sponsi in foro interno promissis stare, sed nullum amplius impedimentum exsistit sive impediens sive dirimens. QUÆSITA 840. Quær. 1°. Si quis cum duabus feminis sponsalia con­ traxerit et cum secunda peccaverit, quamnam ducere debeat/ Resp. Certo ducere debet primam, si secunda, dum con­ trahebat, priorum sponsalium erat conscia, quia tunc hæc non potuit dare verum consensum; sed si conscia non fuerit, tunc aliqui tantum theologi probabiliter dicunt, Matrimonium 832 > ·Η TRACTATUS XVIII.—DE MATRIMONIO. contrahendum esse cum secunda, propter damnum quod secus huic proveniret. Sed hæc ratio non nisi aliquam probabili­ tatem facit; ac proinde sicut prior sponsa inducenda est, at non obliganda, ut cedat, de jure suo, si altera ex defloratione grave damnum passura sit; ita sponsus qui omnino vellet secun­ dam ducere, quando hæc non fuerit prioris promissionis conscia, non posset certo obligari ad primam ducendam. — Cf. S. Al­ phons. n. 848. Quær. 2°. An sponsa reddere debeat munera a sponso accepta, si Matrimonium non subsequatur? Resp. Neg., si munera data fuerint absolute, v. gr., ad conciliandam benevolentiaan, vel aliud hujusmodi; quia tunc eorum dominium fuit irrevocabiliter transmissum a sponso. Si vero munera fuerunt accepta conditionale tantum, hoc est, intuitu Matrimonii, tunc negative iterum respondendum si sponsalia dissolvantur ex culpa sponsi; affirmative autem, per se loquendo, si dissolvantur absque ejus culpa. Ratio nega­ tionis est, quia sponsus culpabiliter resiliendo a promissione, jacturam horum munerum merito facere censetur. Ratio autem affirmationis est, quia non verificata conditione deficit titulus quo possint ea munera retineri. — Dixi per se loquendo, quia si spectata sponsi conditione, munera sint parvi momenti, et hic non reclamat, ea remittere censetur. Differunt autem munera data intuitu Matrimonii ab arrhis {earnest-money), quatenus hæc sunt pignus implendi rem promissam, illa autem largitiones conditionatæ; ac proinde, sequuto Matrimonio, arrhæ quidem debent restitui, non autem munera. — Cf. Baller, not. (a) p. 689. Quær. 3°. An licita et valida sit appositio pœnæ alicujus per modum mulclœ contra resilientem a sponsalibus? Resp. Neg., si hujusmodi poena apponatur contra resilien­ tem juste; quia tunc esset per se imminutiva libertatis futuri Matrimonii, ac proinde contra jus naturæ. Si vero hæc pœna apponatur contra resilientem injuste, controvertitur apud the­ ologos. Controvertitur etiam, num, si poena adjecta jam fuerit soluta, ille qui pecuniæ solutionem receperit teneatur ad restitutionem. — Cf. S. Alphons. n. 853. ARTICULUS III DE DISSOLUTIONE SPONSALIUM 841. Dico. Sponsalia ex omnium sententia, ob justas causas dis­ solvi possunt. Causæ autem præcipuæ sunt sequentes: 1°. mutuus CAP. I.—DE CONTRACTU SPONSALITIO SEU DE SPONSALIBUS. 833 consensus libere elatus; 2°. impedimentum dirimens superveniens de quo non possit dari aut de facto nunquam datur dispensatio, nam secus, etsi pars innocens liberetur ab obligatione sponsa­ lium, pars tamen quæ impedimentum induxit, tenetur ad dis­ pensationem petendam; 3°. electio status perfectioris, v. gr., professio religiosa, susceptio Ordinis sacri, votum ingrediendi Religionem, etc.; 4°. crimen grave alterius, v. gr., furtum, homi­ cidium, fornicatio, præsertim si hæc fiat a femina; 5°. nimia di­ latio Matrimonii, præsertim si tempus ad contrahendum fuerit determinatum: huic causæ accedit discessus sponsi in terram longinquam, sponsa inconsulta; 6°. mutatio notabilis status, cir­ cumstantia scilicet, quæ si cognita fuisset vel prævisa, prudentium judicio a sponsalibus deterruisset. — Cf. S. Alphons. nn. 846 et seq. — Kenrick, nn. 17 et seq. — Baller, not. (a) p. 691; et not. (a) p. 708. — Konings, n. 1531. 842. Resolves. — 1°. Juxta communem sententiam potest spon­ sus resilire, si sponsa fuerit per vim violata post sponsalia. Ratio est, quia sponsa per talem oppressionem, licet sine sua culpa, notabiliter vilior redditur, ac proinde rerum conditio notabiliter mutatur. Idem dicendum est, etiamsi fuerit vi deflorata ante sponsalia, et postea tantum vitium illud fuerit detectum. — Ad­ verte tamen, sponsam non teneri ad hujusmodi vitium mani­ festandum ante sponsalia, nec iis contractis, ante Matrimonium, quia substantiale non est: esset autem vitium substantiale ac proinde necessario aperiendum, si ex defloratione gravida eva­ sisset. — Cf. S. Alphons. nn. 861 et 864. 2°. Dissensus parentum est etiam certe causa sufficiens resi­ liendi a sponsalibus, si sit justus, v. gr., quia altera pars non con­ venit familiæ ratione conditionis, honoris, etc. Si autem sit injustus, tunc per se non sufficit, quia secus læderetur jus filiorum. — Dixi per se, nam quoniam sæpe, etiam cum parentes injuste dissentiunt, magna orirentur incommoda, si fieret Matrimonium, posset etiam injustus dissensus esse per accidens causa sufficiens resiliendi. — Cf. S. Alphons. n. 877. — Kenrick, nn. 6 et 11. 3°. Probabiliter sponsalia dissolvuntur per subsequens Matri­ monium, ita ut hoc dissoluto, aut mortua comparte, sponsus non teneatur ducere illam cum qua primum contraxerat. Ratio est, quia cum Matrimonium sit per se aliquid stabile et totam vitam afficiens, hoc ipso annullat præcedentem obligationem factam incompossibilem. Ceterum in praxi pars injuste derelicta raro sponsum infidelem requiret, nec felix exitus hujusmodi Matri­ monii sperandus foret. — Cf. Baller, not. (b) p. 705. 4°. Summus Pontifex ex justa causa dissolvere potest spon- 834 TRACTATUS XVIIL—DE MATRIMONIO. salia per dispensationem. Ipse enim potest solvere vinculum rati et non consummati matrimonii; ergo et vinculum minus firmum. Et de facto identidem dispensat. — Cf. A. S. Sedis, v. 1, p. 341, v. 3, p. 461. Wernz, v. 4, n. 118. 5°. Tenetur jure naturali sponsus suæ comparti manifestare defectus occultos huic injuriosos: ut sunt defectus qui matri­ monium nullum redderent, morbus contagiosus vel venereus, prægnantia ex copula cum altera persona, sterilitas, viduitas, alia religio. Non item tenetur aperire defectus minores vel qui non sunt damnosi. — Cf. S. Alphons. n. 864. 6°. Morbus autem, prout est in diverso gradu, erit magis vel minus vel forte nullo modo perniciosus: ita siphilis diversos veluti status habet; et si ipsi sponsæ gravia damna inferret, sponsus suam conditionem alteri manifestare obligaretur. Prin­ cipia in hac quæstione sunt sequentia: Sola Ecclesia in terris im­ pedimenta instituere potest, sive dirimentia sive impedientia matrimonium Christianum, et dum hæc statuit optime et sibi et suis et generi humano consuluit. Lepra et quævis alia infirmitas horrida et contagiosa, ut siphilis, epilepsia, quæ ipsi lepræ in hac materia æquiparantur, non sunt impedimenta. In his dijudi­ candis, juxta normam modo allatam agere oportet. Vel enim morbus cognitus est sponsis ante sponsalia vel non est cognitus: unde cognitus morbus qui alteri injuriosus erit, ipsi a comparte sub gravi est manifestandus: si cognitus est utrique non tenentur contractum inire, quamquam inire queant, si velint. Ecclesia non prohibet; ideoque inito standum est. Si una pars nescivit, a contractu ipsa resilire potest. Imo si supervenit sponsalibus morbus, utrique licet pactum rescindere; vel si supervenit utrique cognitio existentiæ morbi, idem dicendum. Et quod hic de morbo dicimus, intelligendum est de personali infirmitate unius ex sponsis; nam si morbus, puta epilepsia, infecerit aliud membrum familiæ, v. gr., consanguineum, et nubilis sponsa hucusque immunis per­ mansit, ipsi licet rem revelare, sed non tenetur; imo nec liceret, nisi salvo bono nomine consanguinei infirmi. Wernz, v. 4, n. 254; Nouv. Rev. Théol., v. 45, p. 611. Rev. du Clergé Français, v. 75, p. 227. 7°. Evidens est ab iis non esse per se conjugium ineundum qui ad ejus onera sunt prorsus inepti ferenda, qui adeo sunt hebetes ingenio vel corpore adeo debilitati ut vix generare vel concipere queant vel educandis filiis consulere. — Cf. DeSmet, p. 418. Sed hic etiam cavendum, nam si non sunt impotentes, licet ipsis ob imminens periculum incontinentiæ contrahere. Certum pariter est tales qui nuptiis futuris inhient, omni ope medicinæ debere CAP IL—DE PROCLAMATIONS MATRIMONII SEU DE BANNIS. 835 uti ad morbum curandum; imo et tantum temporis huic curæ impendere ut fundata sit spes fore ut damnum multum imminuatur vel prorsus dispareat; et ita minimum comparti creabitur peri­ culum. CAPUT II DE PROCLAMATIONS MATRIMONII SEU DE BANNIS ARTICULUS I DE NECESSITATE BANNORUM 843. Dico. Exsistit de necessitate præcepti ecclesiastici obli­ gatio gravis banna proclamandi ante celebrationem Matrimonii. — Constat de præcepto ex Conciliis Later, et Trid. et ex novo Codice: Publice a parocho denuntietur inter quosnam matri­ monium sit contrahendum (Can. L022). Gravitas autem obli­ gationis deducitur ex eo quod disciplina generalis a duobus Conciliis generalibus præscripta, gravibusque motivis innixa gravem parit obligationem. — Dicitur 1°. de necessitate præcepti, quia certum est banna non requiri de necessitate sacramenti, nam prædicta Concilia nullam apponunt clausulam irritantem. — Dicitur 2°. ecclesiastici, quia quamvis de jure naturæ exsistat obligatio inqui­ rendi, utrum adsit aliquod impedimentum pro futuro Matrimonio, non habetur tamen obligatio adhibendi tale medium. QUÆSITA 844. Qu/Er. 1°. hac regione? Utrum prædicta obligatio stricte urgeat in Resp. Affirm., est enim lex universalis, iterum iterumque repetita a Patribus Baltimorensibus tam in I quam in II Con­ cilio Plenario et a statutis diœcesanis plurimis. Quær. 2°. An omnes contracturi proclamationis legi subjici­ antur? Resp. Affirm·., quia lex est omnino generalis. Ex usu tamen excipiuntur Principes, quia eorum genus satis notum est, et ordinarie satis publica sunt connubia. Excipe etiam casum necessitatis, v. gr., si quis morti proximus concubinam ducere vellet ad prolem legitimandam, et periculum esset in mora. — Cf. Ferraris, sub verbis Denuntiationes Matrimonii. 836 TRACTATUS XVIIL—DE MATRIMONIO. Publicationes ne fiant pro matrimoniis quæ contrahuntur cum dispensatione ab impedimento disparitatis cultus aut mixtæ religionis, nisi loci Ordinarius pro sua prudentia, remoto scandalo, eas permittere opportunum duxerit, dummodo apo­ stolica dispensatio praecesserit et mentio omittatur religionis partis non catholicae (Can. 1026). Quær. 3°. An peccet graviter Parochus omittens banna, si sciat nullum adesse impedimentum? Resp. Affirm., et ratio est: 1°. quia difficile Parochus om­ nino certus esse potest, nullum adesse Matrimonii impedi­ mentum; 2°. quia, etiamsi nullum appareat impedimentum ante bannorum proclamationem, fieri potest, ut iis proclamatis aliquod superveniat; 3°. quia non cessat lex, causa ejus finali cessante in casu particulari tantum. — Probabile autem est, non esse peccatum mortale, si una et forte dtiam si duæ omit­ tantur denuntiationes. — Cf. S. Alphons. nn. 990 et 991. Quær. 4°. Quænam formida adhibenda sit in proclamationibus jaciendis? » ·»· Resp. Hac de re ita statuit Rituale Romanum: Publicationes autem fiant hoc modo. Inter Missarum sollemnia aut inter alia divina officia ut supra, Parochus populum admoneat in hanc sententiam vulgari sermone: “ Notum sit omnibus hic praesentibus, quod N., filius N., familia N., parœciœ S. N., et N., filia N., families N., parœciœ S. N. intendunt inter se contrahere Matrimonium. Proinde admonemus omnes et singulos, ut si quis novent aliquod consanguinitatis vel affinitatis vel cognationis spiritualis vel quodvis aliud impedimentum inter eos esse, quod Matrimonium contrahendum invicem impediat, illud quamprimum Parocho aut loci Ordinario revelare debeat; et hoc admonemus primo, si sit prima; vel secundo, si sil secunda; vel tertio, si sit tertia publicatio.” Tit. VII, c. 1, n. 8. ARTICULUS II DE CIRCUMSTANTIIS BANNORUM I. — Circumstantia Temporis * 845. Publicationes fiant tribus continuis diebus dominicis aliisque festis de præcepto in ecclesia inter Missarum sollemnia, aut inter alia divina officia ad quæ populus frequens accedat (Can. 1024). 11 ♦ CAP. II.—DE PROCLAMATIONE MATRIMONII SEU DE BANNIS. 837 Dicitur 1°. diebus festivis, id est, diebus de præcepto saltem in loco proclamationum, et probabiliter etiam diebus ferialibus, quibus ex aliqua causa fieret in ecclesia magnus populi concursus. — Dicitur 2°. continuis, id est, nullo die festo omisso a prima proclamatione ad ultimam. An vero possint fieri proclamationes diebus festis immediate sibi succedentibus, si occurrant, contro­ vertitur; et duplex est sententia probabilis: probabile est etiam, non esse mortale si unus vel alter dies festus interponatur. — Dicitur 3°. inter Missarum solemnia, id est, in Missa parochiali vel conventual!, ex Decr. S. C. Cone. — Licet tamen inter alia officia divina has facere proclamationes, modo ad ipsa frequens sit populi concursus. Potest loci Ordinarius pro suo territorio publicationibus sub­ stituere publicam, ad valvas ecclesiæ parœcialis aliusve ecclesiæ, affixionem nominum contrahentium per spatium saltem octo die­ rum, ita tamen ut, hoc spatio, duo dies festi de præcepto com­ prehendantur (Can. 1025). II. — Circumstantia Loci 846. § 1. Matrimoniorum publicationes fieri debent a parocho proprio. § 2. Si pars alio in loco per sex menses commorata sit post adeptam pubertatem, parochus rem exponat Ordinario, qui pro sua prudentia vel publicationes inibi faciendas exigat, vel alias probationes seu coniecturas super status Ubertate colligendas præscribat.1 § 3. Si aliqua sit suspicio de contracto impedimento, parochus etiam pro breviore commoratione consulat Ordinarium, qui matri­ monium ne permittat, nisi prius suspicio, ad normam § 2, remo­ veatur (Can. 1023). III. — Circumstantia Personarum, scilicet Minorum, Militum et Vagorum 847. 1°. Minores. Nihil de minoribus statuit Jus canonicum. Aliquibus tamen in locis ad normam legum civilium, mos est ut eorum banna non proclamentur, nisi de expresso consensu paren­ tum vel tutorum. 2°. Milites. De jure communi milites habentur quasi essent vagi aut alienigenæ. Eorum banna sunt proclamanda 1°. in loco ubi sunt in præsidiis; 2°. in loco ubi residebant ante militiam 3usceptam; quia aliud non acquisierunt domicilium juris. 1 Cf. Dubium 4, p. 961. 838 TRACTATUS XVIII.—DE MATRIMONIO. 3°. Vagi. Horum banna, juxta communem sententiam, pub­ licanda sunt in domicilio facti et in loco originis, si alibi verum domicilium non obtinuerint, vel saltem in loco in quo diutius commorati sunt. Insuper testimonium authenticum de eorum statu libero habendum est, nec Matrimonio jungendi sunt sine licentia Ordinarii, ut habet Trident, sess. 24, cap. 7, de Reform. Matrim. — Cf. Can. 1032.1 ARTICULUS III DE DISPENSATIONE BANNORUM 848. Dico. Ex justa causa potest dispensari a lege bannorum. — Constat ex Cone. Trid. sess. 24, cap. 1, de Reform. Matrim. Facilius autem ab una vel altera proclamatione quam ab omnibus dispensatur; nam ut pro omnibus dispensetur, Benedict. XIV requirit urgentem, legitimam, gravissimam et ineluctabilem causam. ina |ΜΙ·»ί, JS»·1 § 1. Loci Ordinarius proprius pro suo prudenti iudicio potest ex legitima causa a publicationibus etiam in aliena dioecesi faci­ endis dispensare (Can. 1028). Causæ legitimæ dispensationis sunt, juxta theologos: 1°. ne Matrimonium malitiose impediatur; 2°. damnum grave, infamia aut scandalum imminens ex Matrimonii dilatione; 3°. metus, ne vir puellam stupratam derelinquat; 4°. si, Matrimonio jam civiliter contracto ubi viget lex clandestinitatis, sponsus in tres proclamationes consentire nolit. In his et similibus casibus, cum agatur de gravi damno vitando aut de notabili bono procurando, non solum potest, sed et debet Episcopus dispensare; potest autem, quam­ vis non debeat, quoties id opportunum esse judicat, modo certo moraliter constet, nullum adesse impedimentum. — Cf. S. Alphons. nn. 1005 et 1006. — Baller, not. (c) p. 712. — Benedict. XIV, Const. Nimiam licentiam, 18 Maii 1743. QUÆSITA 849. Quær. 1°. An, cum sponsi sunt ex diversis dioecesibus, dispensatio ab utroque Episcopo obtinenda sit? Resp. § 2. Si plures sint Ordinarii proprii, ille ius habet dispensandi, in cuius dioecesi matrimonium celebratur; quod si matrimonium extra proprias ineatur dioeceses, quilibet Ordi­ narius proprius dispensare potest (Can. 1028). Quær. 2°. An Vicarius generalis possit dispensare a proclamationibus bannorum? 1 Cf. Addenda, p. 1143, n. 132. CAP. IL—DE PROCLAMATIONE MATRIMONII SEU DE BANNIS. 839 Resp. Affirm,., modo Episcopus sibi hoc non reservaverit aut non contradicat. Ratio est, quia Novus Codex hanc facul­ tatem concedit Ordinario; nomine autem Ordinarii, si materia officio illius convenit et ipse non est expresse exclusus, venit etiam Vicarius generalis, quippe qui unum tribunal cum Epi­ scopo constituit. Poterit igitur et hanc potestatem exercere et eam aliis subdelegare. — Cf. S. Alphons. n. 1007; et de Privilegiis, n. 58. — Baller, not. (a) p. 713. ARTICULUS IV DE REVELATIONE IMPEDIMENTORUM 850. Dico. Omnes fideles tenentur impedimenta, si qua no­ lint, parocho aut loci Ordinario, ante matrimonii celebrationem, revelare (Can. 1027). Hæc autem obligatio generatim spectat ad omnes fideles cujuscumque sexus, ætatis, parochiæ aut dioecesis, etc. et ad consan­ guineos quoque et amicos. Ratio primi eruitur ex motivo Reli­ gionis et caritatis, necnon ex ipso bannorum præcepto. — Ratio autem secundi est, quia lex illa fertur nomine Ecclesiæ, cui sub­ jacent omnes Christiani; imo licet, celebrato Matrimonio, lex positiva denuntiandi cesset, caritas tamen et Religio possunt pro circumstantiis dictam revelationem exigere. — Dixi per se, quia interveniente gravi tuo incommodo vel detrimento, aut si reve­ latio esset prorsus inutilis, non teneris ad revelationem. — Cf. S. Alphons. n. 995. — Baller, not. (a) p. 715. QUÆSITA 851. Quær. 1°. An revelari debeant impedimenta sub secreto etiam commisso cognita? Resp. Affirm,., probabiliter, etiamsi juramentum de iis non revelandis additum fuerit. Ratio est, quia secretum naturale, etiam commissum et juratum, non obligat, quando damnum grave communitati vel tertiæ personæ imminet. Quær. 2°. An tenearis impedimentum revelare si tu solus iUud noveris nec probare possis? Resp. Affirm., et ratio est, quia in hujusmodi materia sufficere potest unius testimonium. — Ita communissima et verior sententia, ait S. Alphonsus, n. 995. 840 TRACTATUS XVIIL—DE MATRIMONIO. ARTICULUS V DE ALIIS QUIBUSDAM CELEBRATIONI CONJUGII PRÆMITTENDIS QUÆSITA 852. Quær. 1°. Quœnam sii obligatio parochi in hac re circa institutionem populi? Resp. Tenetur populum suum prudenter instruere de matri­ monii sacramento ejusque impedimentis. Si enim conjuges sua munia rite obeunt, gravissimum Ecclesiæ et reipublicæ pro­ pugnaculum habetur. Summi momenti est instructio discreta et sacerdotalis de hoc sacramento magno, ut sponsi illud digne suscipiant. Hinc monet Canon 1018 parochos officii sui de non omittenda instructione circa conjugium. Præterea filiosfamilias adhortari oportet minores ne matri­ monium contrahant parentibus insciis et rationabiliter invitis, quod si ipsi abnuerint, eorum nuptiis ne assistat, nisi Ordinario loci prius consulto. — Cf. Can. 1034. Quær. 2°. celebretur? Quid prius constare debeat, antequam matrimonium Resp. Constare debet nihil ejus validæ ac licitæ celebra­ tioni obsistere. In periculo autem mortis si aliæ probationes haberi nequeant, sufficit, nisi adsint contraria indicia, jurata contrahentium affirmatio se esse baptizatos et nullo irretitos impedimento. — Cf. Can. 1019.1 Quær. 3°. Quid parochus circa investigationem prœstare debeat antequam matrimonium contrahatur? Resp. § 1. Parochus cui ius est assistendi matrimonio, opportuno antea tempore, diligenter investiget num matrimonio contrahendo aliquid obstet. § 2. Tum sponsum tum sponsam etiam seorsum et caute interroget num aliquo detineantur impedimento, an consen­ sum libere, præsertim mulier, præstent, et an in doctrina Chri­ stiana sufficienter instructi sint, nisi ob personarum qualitatem hæc ultima interrogatio inutilis appareat.2 § 3. Ordinarii loci est peculiares normas pro huiusmodi parochi investigatione dare (Can. 1020). Quær. 4°. Quid statuat jus circa testimonium baptismi? El quid de confirmatione? 1 Cf. Addenda, p. 1143, n. 133, p. 1144, n. 134. 1 Cf. Dubium, 3, p. 960. CAP. IL—DE PR0CLAMAT10NE MATRIMONII SEU DE BANNIS. 841 Resp. § 1. Nisi baptismus collatus fuerit in ipso suo ter­ ritorio, parochus exigat baptismi testimonium ab utraque parte, vel a parte tantum catholica, si agatur de matrimonio contrahendo cum dispensatione ab impedimento disparitatis cultus. § 2. Catholici qui sacramentum confirmationis nondum re­ ceperunt, illud, antequam ad matrimonium admittantur, reci­ piant, si id possint sine gravi incommodo (Can. 1021). Sane sapientissimum est hoc præscriptum, et rite obser­ vatum plurimas fugabit difficultates. Verbo, semper debet authentice constare de baptismo. Si in suo territorio fuerit collatus, ex libro baptismorum proprio scietur. Si in alieno territorio fuerit collatus, vel agitur de matrimonio duorum catho­ licorum, vel catholici et non catholici baptizati vel catholici et nonbaptizati; testimonium baptismi ex hoc canone exigendum videtur ab omni baptizato: a duobus catholicis in primo casu; a duobus, catholico et baptizato non catholico, in secundo casu matrimonii mixti; a catholico in tertio casu. Confirmatio etiam prius accipi debet. Nemo non videt quantis gratiis cumuletur confirmatus et quam congrua præparatio ad vitam suam conjugalem susceptio confirmationis foret. Quær. 5°. Ad quid teneatur alius parochus qui investigationem aut publicationes peregerit? Resp. Tenetur per authenticum documentum de exitu carum certiorem reddere parochum qui matrimonio assistere debet. — Cf. Can. 1029. Quær. 6°. Quando tandem licite assistere possit parochus peractis in vestigationibus? Resp. Non debet assistere, antequam omnia documenta acceperit, et, nisi aliud rationabilis causa exigat, tres elapsi fuerint dies ab ultima publicatione. Ratio est, ut tempus sat amplum detur ad detegendum impedimentum illudque parocho cognitum faciendum. — Cf. Can. 1030, § 1. Quær. 7°. An unquam debeant publicationes repeti? Resp. Affirmative, si intra sex menses non contrahantur nuptiae, nisi Ordinarius loci aliud judicaverit. — Cf. Can. 1030, § 2. Quær. 8°. Quando licite assistat parochus matrimonio vagorum, eorum nempe qui nullubi domicilium vel quasi-domicilium habent? 842 TRACTATUS XVIII.—DE MATRIMONIO. Resp. Excepto casu necessitatis nunquam licite assistat, nisi re ad loci Ordinarium vel ad sacerdotem ab eo delegatum delata licentiam assistendi obtinuerit. Quær. 9°. Quamam sit specialis obligatio parochi relate ad instructionem sponsorum? Resp. Ne omittat parochus, secundum diversam perso­ narum conditionem, sponsos docere sanctitatem sacramenti matrimonii, mutuas coniugum obligationes et obligationes pa­ rentum erga prolem; eosdemque vehementer adhortetur ut ante matrimonii celebrationem sua peccata diligenter confite­ antur, et sanctissimam Eucharistiam pie recipiant (Can. 1033). Hæc obligatio nobis videtur vere gravis, saltem ad substanti­ alem partem. Sane est res delicata, sed non minus momentosa, • efficere ut sponsi plene parati corde et mente ad sacramentum accedant. Non requiritur ut ad circumstantias minimas de­ scendat sed certe ipse tenetur scire subditos suos non ignaros characteris et proprietatum matrimonialis contractus inire con­ jugium. Quær. 10°. Quœnam sint partes parochi, exorto dubio de im­ pedimento? Quœnam, detecto impedimento? Quœnam, nullo detecto! Resp. §1. Exorto dubio de exsistentia alicuius impedimenti : 1°. Parochus rem accuratius investiget, interrogando sub iuramento duos saltem testes fide dignos, dummodo ne agatur de impedimento ex cuius notitia infamia partibus oriatur, et, si necesse fuerit, ipsas quoque partes; 2°. Publicationes peragat vel perficiat, si dubium ortum sit ante inceptas vel expletas publicationes ; 3°. Matrimonio ne assistat, inconsulto Ordinario, si dubium adhuc superesse prudenter iudicaverit. § 2. Detecto impedimento certo : 1°. Si impedimentum sit occultum, parochus publicationes peragat vel absolvat, et rem deferat, reticens nomina, ad loci Ordinarium vel ad Sacram Poenitentiariam; 2°. Si sit publicum et detegatur ante inceptas publicationes, parochus ulterius ne procedat, donec impedimentum remove­ atur, etsi dispensationem pro foro conscientiæ tantum obtentam norit; si detegatur post primam aut secundam publicationem, parochus publicationes perficiat, et rem ad Ordinarium deferat. § 3. Demum si nullum detectum fuerit impedimentum, nec dubium nec certum, parochus, expletis publicationibus, ad matri­ monii celebrationem partes admittat (Qui. 1031).1 1 Cf. Addenda, p. 1145, n. 135. CAP. Ill—DE NATURA ET PROPRIETATIBUS MATRIMONII 843 CAPUT III DE NATURA ET PROPRIETATIBUS MATRIMONII ARTICULUS I DE NATURA MATRIMONII Matrimonium bifariam spectari potest, scilicet ut contractus et ut sacramentum. Spectatum ut contractus est conventio, qua vir et mulier sibi invicem legitime tradunt dominium in corpora in ordine ad actus ex se aptos ad generationem prolis, et se obligant ad individuam vitæ societatem. Spectatum autem ut sacramentum definitur: sacramentum Novæ Legis gratiam con­ ferens ad legitimam viri et mulieris conjunctionem sanctificandam et ad prolem pie suscipiendam sancteque educandam.1 § 1. Matrimonii finis primarius est procreatio atque educatio prolis; secundarius mutuum adiutorium et remedium concupi­ scentis (Can. 1013). 853. Matrimonium multipliciter dividitur, est enim: 1°. In fieri vel in facto esse. — Matrimonium in fieri dicitur ipse actualis contractus, qui mutuo consensu viri et mulieris perficitur. Vocatur autem in facto esse connubium perseverans in vinculo, quod ex matrimoniali contractu provenit. 2°. § 1. Matrimonium baptizatorum validum dicitur ratum, si nondum consummatione completum est; ratum et consumma­ tum, si inter coniuges locum habuerit coniugalis actus, ad quem natura sua ordinatur contractus matrimonialis et quo coniuges fiunt ima caro. § 2. Celebrato matrimonio, si coniuges simul cohabitaverint, præsumitur consummatio, donec contrarium probetur. § 3. Matrimonium inter non baptizatos valide celebratum, dicitur legitimum. § 4. Matrimonium invalidum dicitur putativum, si in bona fide ab una saltem parte celebratum fuerit, donec utraque pars de eiusdem nullitate certa evadat (Can. 1015). 854. Dico 1°. Matrimonium Christianorum ritu legitimo cele­ bratum est verum et proprie dictum Novæ Legis sacramentum. Constat ex Trid. sess. 24, can. 1, ubi dicitur: 11 Si quis dixerit Matrimonium non esse vere et proprie unum ex septem Legis 1 Cf. Addenda, p. 1145, n. 136. TRACTATUS XVIII.—DE MATRIMONIO. Evangelicæ sacramentis a Christo Domino institutum, sed ab hominibus in Ecclesia inventum, neque gratiam conferre, ana­ thema sit.” Et ex Can. 1012: § 1. Christus Dominus ad sacramenti dignitatem evexit ipsum contractum matrimonialem inter baptizatos. § 2. Quare inter baptizatos nequit matrimonialis contractus validus consistere, quin sit eo ipso sacramentum (Can. 1012). Dico 2°. § 1. Matrimonium facit partium consensus inter per­ sonas iure habiles legitime manifestatus; qui nulla humana po­ testate suppleri valet. § 2. Consensus matrimonialis est actus voluntatis quo utraque pars tradit et acceptat ius in corpus, perpetuum et exclusivum, in ordine ad actus per se aptos ad prolis generationem (Can. 1081).11 C. 1. C. xxvii, q. 2, Matrimonium non facit coitus sed voluntas; C. 2, ibid., Sufficiat secundum leges solus eorum consensus de quorum conjunctionibus agitur. Qui consensus si in nuptiis solus forte defuerit, cetera omnia etiam cum ipso coitu celebrata frus­ trantur. Omnis contractus bilateralis constituitur per consensum par­ tium habilium ad hunc contractum ineundum. Atqui matrimonium est contractus bilateralis. Ergo et matrimonium constituitur per consensum partium habilium ad illud ineundum. Unde Eugenius IV in const. Exullate Deo: “ Septimum est Sacramentum Matri­ monii quod est signum conjunctionis Christi et Ecclesiæ secundum Apostolum dicentem: sacramentum hoc magnum est in Christo, et in Ecclesia. Causa efficiens matrimonii regulariter est mutuus consensus, per verba de præsente expressus.” Et error Annenorum damnatur: “ Item quod apud Armenos nulla est certa forma verborum, exprimens consensum matrimonialem inter virum et uxorem: imo multi per parentes et amicos coguntur venire ad Ecclesiam, ut matrimonium fiat inter illos et quamvis unus vel ambo dicant, quod nolunt inter se matrimonialiter copulari, tamen matrimonium fit inter eos in facie Ecclesiæ.” Ita Benedictus XII ad Armenos, anno 1341. Praeterea sicut nullus contractus potest esse sine consensu, sic nec et Matrimonium. Porro consensus in omni contractu bilaterali est actus voluntatis quo utraque pars tradit et acceptat illud jus quod est proprium contractus. Atqui jus proprium contractus matri­ monialis est jus in corpus perpetuum et exclusivum in ordine ad actus aptos ad generationem. Ergo consensus in matrimonio est actus voluntatis quo utraque pars tradit et acceptat jus in corpus 1 Cf. Addenda, p. 1146, n. 137. CAP. III.—DE NATURA ET PROPRIETATIBUS MATRIMONII. 845 perpetuum et exclusivum in ordine ad actus aptos ad generationem. Consensus debet esse mutuus, perfecte deliberatus et signis externis manifestatus. Ratio est, quia Matrimonium est contractus seu con­ ventio inter virum et mulierem, gravissimam inducens obligationem. Dico 3°. § 1. Internus animi consensus semper præsumitur conformis verbis vel signis in celebrando matrimonio adhibitis. § 2. At si alterutra vel utraque pars positivo voluntatis actu excludat matrimonium ipsum, aut omne ius ad coniugalem actum, vel essentialem aliquam matrimonii proprietatem, invalide con­ trahit (Can. 1086). Nemo existimandus est dixisse quod non mente cogitaverit. Debet judex verba sumere juxta suum communem significationem; et etiamsi sponsus probet se antea protestatum fuisse, non fac­ turum quæ dicit, nec velle intelligi juxta verba, quia ficte est locuturus, poterat ab ista voluntate recedere et consensum verum exprimere in matrimonium; imo et videtur ita egisse juxta illud quod publice fecit; hinc non creditur ei, quia contra eum debet fieri interpretatio qui dolum adhibet. Utique in foro conscientiæ credi potest qui se de ficto consensu accusat; sed in foro externo agitur de administrando justitiam juxta asserta. Vere difficilis est probatio ficti consensus. Invalide init contractum, qui positivo actu illum excludit. Ergo qui positivo actu excludit omne jus ad conjugalem actum non habet consensum matrimonialem; atqui, qui non habet con­ sensum matrimonialem non init validum matrimonium: qui positivo actu excludit unitatem matrimonii non tradit et acceptat jus exclusivum in corpus; atqui talis non habet consensum matri­ monialem: qui positivo actu voluntatis excludit et indissolubilitatem, non tradit et acceptat jus perpetuum; atqui qui non tradit jus perpetuum non habet consensum matrimonialem. Dico 4°. Matrimonium gaudet favore iuris; quare in dubio standum est pro valore matrimonii, donec contrarium probetur, salvo præscripto can. 1127 (Can. 1014).1 Baptizatorum matrimonium regitur iure non solum divino, sed etiam canonico, salva competentia civilis potestatis circa mere civiles eiusdem matrimonii effectus (Can. 1016). QUÆ SITA 855. Quær. 1°. An consensus verbis exprimi debeat? Resp. § 2. Sponsi matrimonialem consensum exprimant ver­ bis; nec æquipollentia signa adhibere ipsis licet, si loqui pos­ sint (Can. 1088). 1 Cf. Addenda, p. 1146, n. 138. 846 TRACTATUS XVIII.—DE MATRIMONIO. Verba adhibenda sunt ad liceitatem; nam de validitate paragraphus non loquitur. Quær. 2°. An sufficiat consensus per procuratorem? Resp. Affirm., modo adsunt conditiones requisitæ quia matrimonium habet totam rationem contractus; contractus autem quilibet per procuratorem fieri potest. Unde canon 1088, §1: Ad matrimonium valide contrahendum necesse est ut contra­ hentes sint præsentes sive per se sive per procuratorem, et Rit. Rom. tit. VII, c. 2, n. 2: “ Nec sufficit consensus unius sed debet esse amborum, et expressus aliquo signo visibili sive fiat per se sive per procuratorem.” Personalis præsentia videtur nunc exigi excepto casu procuratoris rite adhibiti. Conditiones autem canone sequenti declarantur: § 1. Firmis diœcesanis statutis desuper additis, ut matri­ monium per procuratorem valide ineatur, requiritur mandatum speciale ad contrahendum cum certa persona subscriptum a mandante et vel a parocho aut Ordinario loci in quo mandatum fit vel a sacerdote ab alterutro delegato vel a duobus saltem testibus. § 2. Si mandans scribere nesciat, id in ipso mandato adnotetur, et alius testis addatur qui scripturam ipse quoque sub­ signet; secus mandatum irritum est. § 3. Si antequam procurator nomine mandantis contraxe­ rit, hic mandatum revocaverit, aut in amentiam inciderit, inva­ lidum est matrimonium, licet sive procurator sive alia pars contrahens hæc ignoraverit. § 4. Ut matrimonium validum sit, procurator debet munere suo per se ipse fungi (Can. 1089). Quær. 3°. initum? An sit validum Matrimonium sub conditione Resp. Certum est esse validum, si conditio sit de prœteriU) vel de prœsenti et verificatur. Ratio est, quia consensus ille conditionatus statim transit in absolutum et proinde nihil deest valori sacramenti. Si vero adjiciatur conditio honesta et pos­ sibilis de futuro, tunc certe non perficitur Matrimonium, donec conditio impleatur; quia contractus transferre debet jus mu­ tuum in corpora de prœsenti. Impleta autem conditione, valet Matrimonium; siquidem contractus conditionatus, adimpleta conditione, transit in absolutum et eo ipso valet ratione sacra­ menti, quia inter Christianos contractus Matrimonii a sacra·· CAP. III.—DE NATURA ET PROPRIETATIBUS MATRIMONII. 847 mento disjungi nequit. — Quamvis autem firmum sit Matri­ monium, etiamsi contrahentibus ignorantibus conditio impleatur; ipsi tamen uti matrimonio non possunt ante acceptam hujus adimpletionis notitiam; secus voluntate saltem et intentione fornicationem committerent. — Cf. S. Alphons. n. 890. — Baller, not. (a) et (b) p. 719. Quær. 4°. An sit validum matrimonium initum sub conditione de futuro necessario vel impossibili vel turpi sed non contra matri­ monii substantiam? Resp. Valet matrimonium, quia talis conditio pro non adjecta habetur. — Cf. Can. 1092. Conditio semel apposita et non revocata : 1°. Si sit de futuro necessaria vel impossibilis vel turpis, sed non contra matrimonii substantiam, pro non adiecta habe­ atur (Can. 1092). Consensus de futuro necessario in jure habetur ut æquivalens consensui de prœsenti; et hinc per adjectionem conditionis de futuro necessario nec suspenditur nec vitiatur matrimonium; sed statim valere incipit ac si pure et sine ulla conditione con­ tractum fuerit; v. gr., contraho tecum si cras sol orietur. Pari modo non suspenditur contractus si sit de impossibili: nam nisi adsint certa in contrarium indicia in negotio adeo gravi contrahentes censentur vere serio velle aliquid agere et non ludicre. Et ita in capitulo quod dicitur notabile et multum allegabile, Greg. IX: “ Si conditiones contra substantiam con­ jugii inserantur, si alter dicat alteri: Contraho tecum si genera­ tionem prolis evites, vel donec inveniam aliam honore vel facul­ tatibus digniorem; aut si pro quæstu adulterandam te tradas; matrimonialis contractus, quantumcumque sit favorabilis, caret effectu. Licet aliæ conditiones appositæ in matrimonio, si turpes aut impossibiles fuerint, debeant propter favorem ejus pro non adjectis haberi.” C. 7, X, IV, 5. Quær. 5°. An sit validum matrimonium initum sub conditione turpi contra substantiam matrimonii? Resp. Negative, ita rem decernit novus Codex; Conditio semel apposita et non revocata, si de futuro contra matrimonii substantiam (sit), illud reddit invalidum (Can. 1092, 2°). Quia non habetur tunc consensus in substantiam contractus qui prorsus exigitur. Non habetur consensus in jus perpetuum 848 TIM CTA T US XVIII.—DE MATRIMONIO. et exclusivum, ergo non in matrimonium. Quando igitur con­ trahitur vere cum conditione contra conjugii essentiam, sane matrimonium est nullum; sicuti cum adhibetur ab haereticis formula sub explicita illa conditione ut matrimonium hoc in casu adulterii solvi possit, jam fieri nequit ut error circa matri­ monium absorptus sit a generali voluntate contrahendi juxta intentionem Christi. Valida nempe possunt esse matrimonia inter comportes puta haereticas cum errore concomitante circa ejus indissolubilitatem, quando, ut sæpissime accidit, prævalet voluntas contrahendi matrimonium juxta intentionem Christi, et in hac intentione absorbetur iste error. Si vero certo constiterit conditionem matrimonii substantiae et præsertim indissolubilitati seu perpetuitati adjectam esse, tales nuptiæ sunt irritae. — Cf. S. Off. 18 Dec. 1872; 9 Dec. 1874; 2 Oct. 1860; 29 Nov. 1882. Investigandum erit utrum conditio contraria perpetuitati et indissolubilitati vinculi conjugalis aliqua ratione, directe vel indirecte, explicite vel implicite, in pactum fuerit a contratrahentibus deducta seu utrum matrimonium fuerit contractum cum prava voluntate non consentiendi in perpetuum vinculum. Quær. 6°. An liceat matrimonium inire per interpretem? Resp. Matrimonium per interpretem quoque contrahi potest (Can. 1090). Sicut in aliis contractibus notarius et testes sufficienter in­ formari possunt per interpretem, ita in hoc parochus et testes de consensu per interpretem informantur. Quær. 7°. An consensus perseverare prœszimatur? Resp. Etsi matrimonium invalide ratione impedimenti ini­ tum fuerit, consensus præstitus praesumitur perseverare, donec de eius revocatione constiterit (Can. 1093). Quær. 8°. An licet parocho assistere matrimonio per procura,orem vel interpretem contrahendo absque venia Ordinarii? Resp. Matrimonio per procuratorem vel per interpretem contrahendo parochus ne assistat, nisi adsit iusta causa et de authenticitate mandati vel de interpretis fide dubitari nullo modo liceat, habita, si tempus suppetat, Ordinarii licentia (Can. 1091). Ratio hujus canonis patet ex necessitate abigendi omnem errorem in re tam gravi. Quare parocho, antequam assistat, constare debet de causa justa hujus modi contrahendi et de CAP. III.—DE NATURA ET PROPRIETATIBUS MATRIMONII. 849 authenticitate mandati deque interpretis fide; nec debet assis­ tere absque Ordinarii licentia. Quær. 9°. Quid sil illud quod contrahentes ignorare non debeanti Resp. § 1. Ut matrimonialis consensus haberi possit, necesse est ut contrahentes saltem non ignorent matrimonium esse societatem permanentem inter virum et mulierem ad filios procreandos. § 2. Hæc ignorantia post pubertatem non præsumitur (Can. 1082). Nam absque actu voluntatis nullus consensus est possibilis; sed nulla est cupido rei ignoratæ, nil volitum nisi cognitum; ideoque ut possit esse consensus, debet non ignorare consentiens in quid consentiat; sic Pirhing, 1. IV, t. 1, sect. 1, n. 85. inter necessaria ad conjugium ponit scientiam sive judicium dis­ cretionis, quo quis intelligat quid agat. A jure præsumitur sufficiens discretio in illis qui ad puber­ tatem pervenerunt. ARTICULUS II DE PROPRIETATIBUS MATRIMONII § 2. Essentiales matrimonii proprietates sunt unitas ac indissolubilitas, quæ in matrimonio Christiano peculiarem obtinent firmitatem ratione sacramenti (Can. 1013). § I. — De unitate Matrimonii 856. Unitas Matrimonii in eo sita est, quod Matrimonium sit conjunctio unius viri cum una femina. Porro, 1°. Certum est, polyandriam pugnare cum lege naturali, quia præcipuis Matrimonii finibus adversatur, nempe genera­ tioni prolis et bonæ ejus educationi. 2°. Certum est, polygamiam simidtaneam esse in omni casu prohibitam, saltem de jure positivo divino Novæ Legis, ut constat ex Lue. xvi, 18: “ Omnis, qui dimittit uxorem suam et alteram ducit, moechatur.” Constat pariter ex Cone. Trid. sess. 24, can. 2. 3°. Certum est, secundas et ulteriores nuptias esse licitas tam viro quam mulieri, etiam sub lege Evangelica. Constat ex auc­ toritate et praxi Ecclesiæ, necnon ex Scriptura sacra, I Cor. vii, 39: “Mulier alligata est legi, quanto tempore vir ejus vivit; quod si dormierit vir ejus, liberata est: cui vult nubat, tantum 850 TRACTATUS XVIIL—DE MATRIMONIO. in Domino.” — Cf. De Augustinis, Thes. 7, p. 254. Licet casta viduitas honorabilior sit, secundæ tamen et ulteriores nuptiæ validæ et licitæ sunt, firmo præscripto can. 1069, §2’(Can. 1142). § Π. — De firmitate Matrimonii Punctum i De firmitate Matrimonii, quatenus spectat vinculum Dico 1°. Matrimonium est indissolubile, id est, Matri­ monio semel contracto, divortium quoad vincidum jieri nequit. Constat 1°. ex verbis Christi, Matth. xix, 6: “ Itaque jam non sunt duo, sed una caro. Quod ergo Deus conjunxit, homo non sepa­ ret.” Constat 2°. ex Cone. Trid. sess. 24, can. 5. — Constat 3°. ex prop. 67 Syllabi, quæ sic se habet: “Jure naturæ Matri­ monii vinculum non est indissolubile, et in variis casibus divortium proprie dictum auctoritate civili sanciri potest.” — Quare Cone. Plen. Balt. Ill statuit: “ pœnam excommunicationis ... Or­ dinario reservatam ipso facto incurrendam ab eis qui postquam divortium civile obtinuerint, Matrimonium ausi fuerint attentare.” — Cf. Cone. Plen. Balt. Ill, η. 124. Dico 2°. Matrimonium validum ratum et consummatum nulla humana potestate nullaque causa, praeterquam morte, dissolvi potest (Can. 1118).1 858. Triplex tamen casus est excipiendus, ut sequitur: 1°. Dissolvi potest Matrimonium ratum et non consumma­ tum Christianorum, gravi de causa, per dispensationem Papœ, ex potestate divinitus ipsi concessa. Patet ex eo quod SS. Pontifices jam multoties hac potestate usi sint, uti S. Gregorius VII, Paulus III, etc. Imo hæc facultas extendenda est etiam ad Matrimonia consummata in infidelitate, si conjuges post Bap­ tismum, quo proprie Matrimonium fit ratum, iterum illud non consummaverint. — Cf. Perrone, de Matrimonio Christiano, vol. 3, sect. 2, cap. 6, art. 4. — S. Alphons. nn. 956 et 959. — Baller, not. (b) p. 728. 2°. Dissolvi potest Matrimonium ratum et non consumma­ tum, per solemnem professionem religiosam unius conjugum, at­ que hoc ex privilegio speciali a Christo concesso et ab Ecclesia declarato. Sic enim habet Cone. Trid. sess. 24, can. 6: “Si quis dixerit, Matrimonium ratum non consummatum, per solem­ nem Religionis professionem alterius conjugum non dirimi, anathema sit.” Quæ hic sub nn. 1°. et 2° dicuntur, patent etiam ex canone 1119: -M· 857. ! ♦ ρ·0<( (fcqfU.I "I »Α»ι·| ι*« / ί ί ( J Jp"- 1 Cf. Addenda, p. 1148, n. 139. CAP. III.—DE NATURA ET PROPRIETATIBUS MATRIMONII. 851 Matrimonium non consummatum inter baptizatos vel inter partem baptizatam et partem non baptizatam, dissolvitur tum ipso iure per sollemnem professionem religiosam, tum per dispensationem a Sede Apostolica ex iusta causa concessam, utraque parte rogante vel alterutra, etsi altera sit invita (Can. 1119).1 3°. § 1. Legitimum inter non baptizatos matrimonium, licet consummatum, solvitur in favorem fidei ex privilegio Paulino (Can. 1120), quando alteruter conjugum per Baptismum con­ vertitur ad fidem Christianam, et alter recusat cum eo pacifice cohabitare vel non cohabitat nisi cum injuria Creatoris et reli­ gionis christianæ contemptu, aut conatum adhibet, ut partem fidelem ad peccatum mortale pertrahat. Concessio hæc divina eruitur ex verbis Apostoli, I Cor. vii, 12, ubi dicitur: “ Si quis frater uxorem habet infidelem et hæc consentit habitare cum illo, non dimittat illam . . .; quod si infidelis discedit, discedat; non enim servituti subjectus est frater aut soror in hujusmodi: in pace autem vocavit nos Deus.” Eamdem fusius explicat Innoc. Ill, in cap. Quanto 7, de divortiis. — Cf. Cone. Plen. Balt. Ill, η. 128. — S. Alphons. n. 956. — Lehmkuhl, nn. 721 et seq. — Acta S. Sedis, vol. 22, p. 745, et seq. — Amer. Eccl. Rev. vol. 4, p. 1 et seq. et vol. 16, p. 328 et seq. QUÆSITA 859. Quær. 1°. An contracto valide matrimonio ex dispensatione inter infidelem et catholicum, possit hic uti privilegio Paulino si pars infidelis postea discedat vel nolit cohabitare absque injuria Cre­ atoris? Resp. § 2. Hoc privilegium non obtinet in matrimonio inter partem baptizatam et partem non baptizatam inito cum dispen­ satione ab impedimento disparitatis cultus (Can. 1120). Quær. 2°. Quibus, et sub quibus conditionibus, uti privilegio liceat? Resp. Patet 1°. hoc privilegium competere dumtaxat vero legitimoque marito erga veram legitimamque uxorem et vice versa; patet 2°. non posse conjugem conversum hoc pri­ vilegio frui, nisi post susceptum baptisma et post interpella­ tionem alteri conjugi rite factam de evangelica veritate amplec­ tenda et pacifica cohabitatione promittenda; patet 3°. nullum huic privilegio esse posse locum, si ambo simul conjuges ad fide • I convertentur. 1 Cf. Addenda, p. 1149, n. 140. 852 TRACTATUS XVIII,—DE MATRIMONIO. § 1. Antequam coniux conversus et baptizatus novum matri­ monium valide contrahat, debet, salvo præscripto can. 1125, partem non baptizatam interpellare : 1°. An velit et ipsa converti ac baptismum suscipere; 2°. An saltem velit secum cohabitare pacifice sine contu­ melia Creatoris. § 2. Hæ interpellationes fieri semper debent, nisi Sedes Apostolica aliud declaraverit (Can. 1121). Quær. 3°. Quomodo debeant hœ interpellationes fieri? Resp. § 1. Interpellationes fiant regulariter, forma saltem summaria et extraiudiciah*, de auctoritate Ordinarii coniugis conversi, a quo Ordinario concedendæ sunt quoque coniugi infideli, si quidem eas petierit, induciæ ad deliberandum, eo tamen monito, fore ut, induciis inutiliter præterlapsis, responsio præsumatur negativa. § 2. Interpellationes etiam privatim factæ ab ipsa parte conversa, valent, imo sunt etiam licitæ, si forma superius præscripta servari nequeat; hoc tamen in casu de ipsis, pro foro externo, constare debet duobus saltem testibus vel alio legitimo probationis modo (Can. 1122). Quær. 4°. Quando demum habeat pars baptizata jus contra­ hendi novas nuptias? Resp. Si interpellationes ex declaratione Sedis Apostolicæ omissæ fuerint, aut si infidelis eisdem negative responderit expresse vel tacite, pars baptizata ius habet novas nuptias cum persona catholica contrahendi, nisi ipsa post baptismum dederit parti non baptizatæ iustam discedendi causam (Can. 1123)? » ·* Quær. 5°. An valeat privilegium Paulinum etiam in casu quo post conversionem unius, pars infidelis pacifice cohabitare con­ sentit, et dein mutato consilio, tentât fidelem, vel discedit? Resp. Coniux fidelis, licet post susceptum baptismum denuo matrimonialiter cum parte infideli vixerit, ius tamen novas celebrandi nuptias cum persona catholica non amittit, ideoque potest hoc iure uti, si coniux infidelis, mutata voluntate, postea discedat sine iusta causa, vel iam non cohabitet pacifice sine contumelia Creatoris (Can. 1124). Quær. 6°. Quid dicendum de matrimonio inito post dispen­ sationem ab interpellatione quando innotescit conjugem infidelem non potuisse voluntatem suam declarare et ad fidem conversum fuisse? 1 Cf. Addenda, p. 1150, n. 141. CAP. Ill—DE NATURA ET PROPRIETATIBUS MATRIMONII, Resp. Est validum. Hoc sæpissime est declaratum Off. 4 Feb. 1891; Greg. XIII, 25 Jan. 1585. 853 S. Ea quæ matrimonium respiciunt in constitutionibus Pauli III Altitudo, 1 lun. 1537; S. Pii V Romani Pontificis, 2 Aug. 1571; Gregorii XIII Populis, 25 lan. 1585, quæque pro peculi­ aribus locis scripta sunt, ad alias quoque regiones in eisdem adiunctis extenduntur (Can. 1125).1 Quær. 7°. Quœnam sit vis istius dispensationis in isto casu si secundum matrimonium validum est? Resp. Vis ipsius est solvere vinculum matrimonii rati et non consummati fidelium. Nam compartes primi conjugii tempore contracti secundi matrimonii erant ambæ baptizatæ. Momento igitur baptismi suscepti ab utroque illud conjugium primum evasit matrimonium ratum, et quoniam post baptis­ mum utriusque non erat consummatum, habebatur ratum et non consummatum. Jamvero Summus Pontifex matrimonium ratum et non consummatum solvere potest. Ergo. Quær. 8°. An statim post Baptismum unius et discessionem alterius partis, dissolvatur Matrimonium. Resp. Neg. Juxta idem divinum privilegium conjux con­ versus ad fidem, in ipso conversionis puncto non intelligitur solutus a vinculo matrimonii cum infideli adhuc superstite contracti, sed tunc si conjux infidelis renuat, acquirit jus tran­ seundi ad alias nuptias cum tamen conjugo fideli. S. Off. 11 Jul. 1866. — Cp. Si quis, 28, q. 2; et Cp. Gaudemus, 8 De Divortiis: Crimina in Baptismo solvuntur, non conjugia. Quær. 9°. An dissolvatur prius matrimonium eo ipso quod conversus ad secundas nuptias se contulerit? Resp. Vinculum prioris coniugii, in infidelitate contracti, tunc tantum solvitur, cum pars fidelis reapse novas nuptias valide iniverit (Can. 1126). Quær. 10°. An conjux infidelis possit valide novum inire Matrimonium, si post suam discessionem pars ad fidem conversa emiserit professionem religiosum aut sacros Ordines susceperit aut simplex votum castitatis fecerit? Resp. Potest quidem in casu professionis religiosæ, si Matrimonium non fuerit consummatum post susceptionem Bap­ tismi, quia tunc dissolvitur vi alterius privilegii a Cone. Trid 1 Cf. Addenda, p. 1150, n. 142. 854 TRACTATUS XVIII.—DE MATRIMONIO. sess. 24, can 6 declarati. — Non item in casu susceptionis sacrorum Ordinum, aut emissionis voti simplicis castitatis, quia tunc integrum manet primum vinculum matrimoniale. Si vero conjux infidelis convertitur, cohabitatio certo ei non permittitur, si compars sacros Ordines susceperit, et juxta aliquos etiam in casu simplicis voti castitatis, quia status assumptus est incompossibilis cum vita conjugali. — Cf. Baller, not. (c) p. 734. Quær. 11°. An valeat privilegium Paulinum etiam in casu quo conversio fiat per susceptionem Baptismi in aliqua secta acatholical Resp. Multi opinantur tunc etiam valere, si tamen cetera non desint conditiones, quia tunc etiam verificatur substantia conversionis, nempe susceptio Baptismi validi, ut supponitur. — Cf. Baller, not. (a) p. 736, in fine. Quær. 12°. Quotuplex sit objectum de quo interpellatio facienda est? Resp. Ut constat ex dictis, duplex est illud objectum, nisi detur dispensatio apostolica: Cf. S. Off. 20 Jun. 1886. S. C. de Prop. F. 17 Jan. 1836. S. Off. 8 Jun. 1836. Quær. 13°. Qualis discessus sufficiat ut ingrediatur Paulinum Privilegium. Resp. Sufficit discessus physicus vel moralis ipsius partis infidelis; nec requiritur ut physicus discessus malitiosus fuerit. “ Cum militet ex parte conjugis conversi favor fidei, eo potest uti quacumque ex causa, dummodo justa sit, nimirum si non justum ac rationabile motivum dederit alteri conjugi discedendi, ita tamen ut tunc solum intelligatur solutum jugum vinculi matrimonialis cum in­ fideli, quando conjux conversus (renuente altero post interpellationem converti) transit ad alia vota cum fideli.” Ideoque locum habet quando infidelis discedit odio fidei vel propter discordias vel propter aliam causam a fide diversam (S. Off. 5 Aug. 1759), etiam quando infidelis abs­ que Creatoris contumelia cum fideli vivere recusat, vel fidelem ad pec­ catum aut ad infidelitatem trahere tentât, aut a concubinatu desinere detrectat. Ingreditur etiam si pars infidelis vult converti, sed nullo modo cum fideli habitare consentit, dummodo pars infidelis in infideli­ tate permaneat; ingreditur si pars infidelis cum fideli cohabitare non potest, quia v. gr., per vim est a viro ablata ita ut nulla sit spes eam recuperandi, vel si vult converti et vellet quidem cum eo cohabitare, sed nec religionem colere nec cohabitare potest; ingreditur, dico, modo pars hæc maneat in infidelitate. S. Off. 8 Jul. 1891. Præterea dispensatio ab interpellatione est non semel data ob insaniam ipsius partis infidelis, quæ non poterat interpellari. Igitur discessus physi- CAP. III.—DE NATURA ET PROPRIETATIBUS MATRIMONII. 855 eus, malitiosus vel non malitiosus, et moralis sufficit ut ingrediatur privilegium. Quær. 14°. An hæc interpellatio etiam ante Novum Codicem neces­ saria esset ad validitatem matrimonii fidelis qui uti privilegio cuperet? Resp. Affirm., tot sunt casus in quibus matrimonia decla­ rata sunt nulla, quæ inita erant sine interpellatione, ut negativa sententia habenda sit simpliciter tanquam non tuta. Talia responsa sunt: Neophytus contraxerat conjugium cum Christiana, nil dicens de conjugio in infidelitate contracto. Quid sentiendum est de matrimonio dicti hominis cum puella Christiana absque interpellatione et dispensatione contracto . . .? Resp. Ex deductis subsistere primum matrimonium, S. Off. 20 Jun. 1858; S. Off. 17 Jan. 1900; 5 Aug. 1795. Simili modo in persecutione Coreana quandoque accidit “ ut in usu privilegii fidei conjux infidelis conversus et baptizatus interpellationem omiserit ad conjugem in infidelitate remanentem, licet in pluribus casibus hæc interpellatio esset vel forsan necessaria vel saltem dubiæ obligationis.” (Ita in supplici libello.) Responsum est. “ Quo vero ad matrimonia contracta quin solito modo interpellatio conjugis infidelis præcesserit, vel ab ea dispensatio fuerit obtenta, Vicarius Apostolicus ex facultate quæ ei conceditur dispen­ set ab interpellatione facienda et omnino procuret cônsensum reno­ vandum, in quibus autem casibus hanc renovationem pro nunc fieri non posse judicat, sileat, si putati conjuges sint in bona fide.” S. C. de Prop. F. 5 Mar. 1816. Utrum ad effectum matrimonii dissolvendi juxta privilegium in favorem fidei a Christo Domino con­ cessum et ab Apostolo promulgatum interpellatio partis in infidelitate perseverantis sit de jure divino, atque adeo necessaria ut, ea neglecta, nullus plane habeatur matrimonii dissolvendi locus: An solum per­ tineat ad formam judicialem, nec requiratur, nisi ut dissolutio licite fiat, præsertim cum aliunde constat indiciis moraliter certis, alterum conjugem nec fidem amplecti nec sine contumelia Creatoris velle cohabitare? R. ad 1. “ Non esse locum dissolutioni matrimonii in infidelitate contracti, nisi interpellatione præmissa, aut nisi obtenta, legitimis ex causis, super interpellatione Apostolica dispensatione.” Quær. 15°. Quænam sint causæ ob quas S. Sedes dispensat ab interpellatione? Resp. Duplex est casus ordinarius et extraordinarius con­ siderandus in facultate dispensandi ab interpellatione. Or­ dinarius tunc evenit, quando scilicet adhibitis antea omnibus diligentiis, etiam per publicas ephemerides ad reperiendum locum ubi conjux infidelis habitet, iisque in irritum cessis, constat saltem summarie et extrajudicialiter conjugem absentem legitime moneri non posse aut monitum infra tempus præfixum 856 TRACTATUS XVIII.—DE MATRIMONIO. suam voluntatem non significasse; alter, quando adiri quidem potest conjux infidelis, sed de comparte facta Christiana inter­ pellari nequit sine evidenti gravis damni ei vel Christianis in­ ferendi periculo; S. Off. 29 Nov. 1882; vel si serio dubitatur num neophytus aliquam ex suis uxoribus vere in uxorem duxerit. 8 Jun. 1836. Quær. 16°. Quid dicendum si pars fidelis causam dederit discessus? Resp. Si pars fidelis post conversionem præberet parti in­ fideli justam ac rationabilem causam discedendi, puta, per adulterium, non maneret integrum privilegium fidei. Secus si causa accideret ante baptismum, quia hoc sacramentum delet cri­ men. Ins. S. C. de Prop. F. 30 Jan. 1807; S. Ο. 19 April. 1899. — Cf. D’Annibale, v. 3, 475. Quær. 17°. Quando sit facienda interpellatio? Resp. Hæc interpellatio facienda est post baptismum, nisi ipse S. Pontifex aliter concesserit potestatem interpellandi partem infidelem ante baptismum: imo et eam esse juris di­ vini S. Off. 15 Jun. 1850 affirmat solvens casum in quo mulier infidelis respondit se velle converti et cohabitare sed detineri a secundo marito vel a creditore qui illam abire non sinunt. Quæstio: an in hoc casu conversus possit ad alias transire nup­ tias? “Affirmative, nempe conversum de quo agitur, si non est legitime ab Apostolica Sede dispensatus, teneri ex divino præ­ cepto ad faciendam in præsenti casu una vice interpellationem alteri conjugi: posse autem pluries ex mera caritate. Expicta autem a converso hac divinitus injuncta conditione si pagana uxor ad ipsum non redierit intra justum aliquod et rationabile temporis spatium posse præfatum conversum licite et valide alias inire nuptias cum muliere tamen Christiana, dummodo vir non sit causa impedimenti, quo mulier detineatur.” Ita S. Off. 1°. Practice in omni casu aut interpellatio est facienda, aut dis­ pensatio pontificia ab interpellatione est obtinenda. 2°. Notandum autem est secundas nuptias post interpellationem vel dispensationem ineundas esse nonnisi cum fideli, absque venia Sedis Apostolicæ. 3°. Ab obligatione interpellationis faciendæ neque divortium neque secundum matrimonium civile eximit aliquem. 4°. Quatenus vero neque interpellatio neque ejusdem dispensatio præcesserit, primum matrimonium obstabit secundo, sed Ordinarius judicium suspendere debebit et casum cum omnibus suis circumstantiis CAP. III.—DE NATURA ET PROPRIETATIBUS MATRIMONII. 857 ad S. Sedem remittere, quæ ipsi Ordinario, quid faciendum sit, indica­ bit. S. C. de Prop. F. Instructio de judic. cedes, cir. eaus. matrim. anno 1883, data. In re dubia privilegium fidei gaudet favore iuris (Can. 1127).1 Punctum ii De firmitate Matrimonii, quatenus spectat torum 860. Dico. Coniuges servare debent vitæ coniugalis com­ munionem, nisi iusta causa eos excuset (Can. 1128), ob quam fieri potest divortium a toro vel habitatione, manente nihilo­ minus conjugali vinculo, ita ut neutra pars possit ante mortem alterius inire aliud Matrimonium. Primum eruitur ex ipsamet definitione Matrimonii. Alterum statuitur a Cone. Trid. sess. 24, can. 8: “Si quis dixerit Ecclesiam errare, cum ob multas causas separationem inter conjuges, quoad torum seu quoad habitationem, ad certum incertumve tempus fieri posse decernit, anathema sit.” Causæ vero ejusmodi divortium cohonestantes sunt: mutuus consensus, grave animæ vel corporis periculum, et alterutrius adulterium; quas causas ita pro praxi intelliges. 1°. Mutuus consensus: scilicet uterque conjux simul pos­ sunt juri proprio renuntiare quoad torum, sive ad tempus sive in perpetuum, dummodo absit incontinenti® periculum. Item separari possunt etiam quoad habitationem sive ad tempus, negotiorum causa, sive in perpetuum ob vitæ perfectioris de> siderium; v. gr., ad Religionem ingrediendam vel sacros Ordines suscipiendos. — Cf. Baller, not. (b) p. 741. 2°. § 1. Propter coniugis adulterium, alter coniux, manente vinculo, ius habet solvendi, etiam in perpetuum, vitæ commu­ nionem, nisi in crimen consenserit, aut eidem causam dederit, vel illud expresse aut tacite condonaverit, vel ipse quoque idem crimen commiserit. § 2. Tacita condonatio habetur, si coniux innocens, post­ quam de crimine adulterii certior factus est, cum altero coniuge sponte, maritali affectu, conversatus fuerit; præsumitur vero, nisi sex intra menses coniugem adulterum expulerit vel dere­ liquerit, aut legitimam accusationem fecerit (Can. 1129). Coniux innocens, sive iudicis sententia sive propria auctori­ tate legitime discesserit, nulla unquam obligatione tenetur coniugem adulterum rursus admittendi ad vitæ consortium ; potest autem eundem admittere aut revocare, nisi ex ipsius 1 Cf. Addenda, p. 1153, n. 143, 858 TRACTATUS XVIII,—DE MATRIMONIO. consensu ille statum matrimonio contrarium susceperit (Can, 1130). Patet ex verbis Christi, Matth. v, 32: “ Qui dimiserit uxo­ rem suam, excepta fornicationis causa, facit eam moechari, etc.” Quod si id liceat viro, eadem ratione etiam uxori licitum esse debet. Juvat animadvertere, ex communi doctorum sententia hic nomine adulterii intelligi quamlibet carnis divisionem, etiam quæ habetur per sodomiam et bestialitatem. — Cf. S. Alphons. n. 962. 3°. § 1. Si alter coniux sectæ acatholicæ nomen dederit; si prolem acatholice educaverit; si vitam criminosam et igno­ miniosam ducat; si grave seu animæ seu corporis periculum alteri facessat; si saevitiis vitam communem nimis difficilem reddat, hæc aliaque id genus, sunt pro altero coniuge totidem legitimæ causæ discedendi, auctoritate Ordinarii loci, et etiam propria auctoritate, si de eis certo constet, et periculum sit in mora. § 2. In omnibus his casibus, causa separationis cessante, vitæ consuetudo restauranda est; sed si separatio ab Ordi­ nario pronuntiata fuerit ad certum incertumve tempus, coniux innocens ad id non obligatur, nisi ex decreto Ordinarii vel exacto tempore (Can. 1131). 861. Quær. An vir, cognito uxoris adulterio, illam dimittere teneatur? Resp. Certum est non teneri ratione adulterii, quia divor­ tium fuit concessum in favorem innocentis, non in ejus poenam. Potest tamen vir aliquando teneri ad dimittendam uxorem adulteram ratione correctionis fraternæ aut scandali vitandi; sed rarus est iste casus, tum quia alia media adhiberi possunt ad uxorem corrigendam aut scandalum vitandum, tum quia grave scandalum ex separatione timendum excusare potest. Aliunde ejecta uxor majori periculo, saltem plerumque, exponeretur.— Cf. S. Alphons. n. 963. Sedulo hic est animadventendum, confessarium hac in re indigere magna prudentia. Quare raro permittat divortium a toro privata auctoritate factum, et rarius adhuc si crimen est occultum, etiamsi sit certum: caveat insuper ne facilius credat uxorum adversus viros quere­ lis, satagatque ut eas compescat, et a divortio, in quantum fieri potest, avertat. — Cf. S. Alphons. n. 969. CAP. V.-DE MINISTRO ET SUBJECTO MATRIMONII. 859 Notandum etiam est, sponsis minime licere civilem separationem a toro et mensa, inconsulta auctoritate ecclesiastica, petere. Ita enim loquuntur Patres Cone. Plen. Balt. Ill, η. 126: “iis omnibus,qui matri­ monio conjuncti sunt, præcipimus, ne, inconsulta auctoritate ecclesi­ astica, tribunalia civilia adeant ad obtinendam separationem a toro et mensa. Quod si quis attentaverit, sciat se gravem reatum incurrere et pro Episcopi judicio puniendum esse.” Instituta separatione, filii educandi sunt penes coniugem innocentem, et si alter coniugum sit acatholicus, penes coniugem catholicum, nisi in utroque casu Ordinarius pro ipsorum filiorum bono, salva semper eorun­ dem catholica educatione, aliud decreverit (Can. 1132). CAPUT IV DE MATERIA ET FORMA MATRIMONII 862. De materia et forma Matrimonii hæc sunt tenenda: I. Materia remota sacramenti Matrimonii sunt corpora spon­ sorum in contractu Matrimonii invicem tradenda. II. Materia proxima est traditio ipsa corporum, quæ per verba aut signa consensum exprimentia perficitur. III. Forma consistit in mutua contrahentium acceptatione verbis aut signis expressa. De his omnibus constat tum ex communi doctrina theologo­ rum, tum quia hodie citra controversiam esse debet, sacra­ mentum Matrimonii nihil aliud esse nisi contractum ipsum matri­ monialem. — Cf. de Augustinis, Thes. 4, p. 222, et præsertim Lit. Ap. Leonis XIII, Arcanum, 10 Febr. 1880. CAPUT V DE MINISTRO ET SUBJECTO MATRIMONII ARTICULUS I DE MINISTRO SACRAMENTI MATRIMONII 863. Dico. Certa et catholica doctrina est, Ministros sacra­ menti Matrimonii esse ipsos contrahentes, et non sacerdotem. Ratio est, quia Eugenius IV in Decreto ad Armenos, sanam circa sacramenta tradere volens doctrinam, sic statuit: “Causa efficiens Matrimonii regulariter est mutuus consensus per verba de præ­ senti expressus.” Neque dubitandum est, quin illa verba causa efficiens Matrimonii respiciant Matrimonium ut sacramentum, siquidem septem sacramenta in eo Decreto ex professo explican- 860 TRACTATUS XVIII.—DE MATRIMONIO tur. — Parochus tamen est Minister solemnitatis Matrimonii, ejusque vel Ordinarii vel delegati ab alterutro præsentia requiritur ad validitatem juxta can. 1094 salvis exceptionibus in can. 1098, 1099 contentis. Præterea nupturientibus impertienda est etiam benedictio juxta ritum in Rituali Romano descriptum, De ritu in celebratione Matrimonii : Extra casum necessitatis, in matrimonii celebratione serventur ritus in libris ritualibus ab Ecclesia probatis præscripti aut lauda­ bilibus consuetudinibus recepti (Can. 1100). — Cf. Cone. Trid. sess. 24, de Reform. Malrim. — Rituale Rom. de Matrim.— De Augustinis, Thes. 3, p. 197. QUÆSITA 864. Quær. 1°. Quid debeat parochus facere circa matrimonia eorum qui fidem catholicam notorie abjecerunt, licet ad sectam non transierint; aut adseripti sunt damnatis societatibus et quidem notorie, aut sunt publice peccatores aut censurati? Resp. § 1. Absterreantur quoque fideles a matrimonio con­ trahendo cum iis qui notorie aut catholicam fidem abiecerunt, etsi ad sectam acatholicam non transierint, aut societatibus ab Ecclesia damnatis adseripti sunt.1 § 2. Parochus prædictis nuptiis ne assistat, nisi consulto Ordinario, qui, inspectis omnibus rei adiunctis, ei permittere poterit ut matrimonio intersit, dummodo urgeat gravis causa et pro suo prudenti arbitrio Ordinarius iudicet satis cautum esse catholicæ educationi universæ prolis et remotioni periculi perversionis alterius coniugis (Can. 1065). Si publicus peccator aut censura notorie innodatus prius ad sacramentalem confessionem accedere aut cum Ecclesia re­ conciliari recusaverit, parochus eius matrimonio ne assistat, nisi gravis urgeat causa, de qua, si fieri possit, consulat Ordi­ narium (Can. 1066). Quær. 2°. An benedictio nuptialis proprie dicta possit separari a celebratione Missæ? Resp. Ritus celebrandi sacramentum Matrimonii, quo sa­ cerdos sponsos conjungit, annulumque benedicit, et expressus habetur in Rituali Romano, sedulo distinguendus est a bene­ dictione nuptiali, quæ legitur in Missali (Missa pro sponso et sponsa), et pertinet ad earumdem nuptiarum solemnitatem. De illo omnino affirmandum est, ipsum posse, imo et debere, 1 Cf. Addenda, p. 1153, n. 144. CAP. V.—DE MINISTRO ET SUBJECTO MATRIMONII. 861 tempore vetito, seu quando solemnitates nuptiarum prohiben­ tur, separari a celebratione Missæ; nam Matrimonium omni tempore contrahi potest. — Verum negandum est quoad bene­ dictionem nuptialem proprie dictam, uti constat ex canone mox citando 1101. Hæc benedictio consistit in Orationibus, quæ habentur in Missali “ Propitiare ” etc., “ Deus, qui ” etc., di­ cendis ante “ Libera nos ” etc., necnon alia “ Deus Abraham ” etc., dicenda ante benedictionem. Decr. Auth. n. 3789. ad 3. Quær. 3°. nuptialem? An adsit aliqua obligatio recipiendi benedictionem Resp. Neg., saltem de jure communi. § 1. Parochus curet ut sponsi benedictionem sollemnem accipiant, quæ dari eis potest etiam postquam diu vixerint in matrimonio, sed solum in Missa, servata speciali rubrica et excepto tempore feriato. § 2. Sollemnem benedictionem ille tantum sacerdos per se ipse vel per alium dare potest, qui valide et licite matrimonio potest assistere (Can. 1101). Qua de re en verba Cone. Plen. Balt. III., η. 125: “Fre­ quenter et gravibus verbis inculcent [Pastores animarum] pium illum et laudabilem Ecclesiæ ritum, quo fideles non noctu sed Missæ tempore cum benedictione nuptiali contrahunt. Qua ratione fidem suam Catholicam tacite profitentur et coram omnibus ostendunt, quam alte, ut decet, ac splendide de matri­ monii dignitate ac sanctitate sentiant. Et hoc quidem non solum laude dignum sed fere necessarium videtur nostris hisce temporibus, quando nihil intentatum relinquunt religionis hostes, ut matrimonio omnis sanctitatis, omnis sacramenti species, si fieri potest, adimatur et quasi merus civilis contractus æstimetur.” Quær. 4°. Quid sit specialiter dicendum de tempore et modo dandi hanc benedictionem, et de Missa infra quam debet dari? Resp. Hac de re sequentia sunt animadvertenda: 1°. Juxta decret. S. R. U. Inq. datum die 31 Aug. 1881, benedictio nuptialis danda est, juxta rubricas tamen, scilicet infra Missæ celebrationem et extra tempus feriatum, “ omnibus illis conjugibus qui eam in contrahendo Matrimonio, quacumque ex causa, non obtinuerint: etiamsi petant postquam diu jam in Matrimonio vixerint, dummodo mulier, si vidua, benedic­ tionem ipsam in aliis nuptiis non acceperit. — Insuper hortandos esse eosdem conjuges catholicos, qui benedictionem sui Matri­ 862 TRACTATUS XVIIL—DE MATRIMONIO. monii non obtinuerunt, ut eam primo quoque tempore petant. Significandum vero illis, maxime si neophyti sint vel ante con­ versionem ab hæresi valide contraxerint, benedictionem ipsam ad ritum et solemnitatem, non vero ad substantiam et validi­ tatem pertinere conjugii.” — Cf. Acta S. Sedis, vol. 14, p. 513. — Cone. Plen. Balt. II, n. 333; et Append. XIII, p. 310.— Amer. Eccl. Rev. vol. 2, pp. 120 et seq. — 2°. Benedictio nuptialis omittenda est (1°) toto tempore clauso, S. R. C. 31 Aug. 1839; (2°) si mulier sit vidua et benedictionem ipsam in aliis nuptiis jam acceperit; (3°) quando sponsi benedictionem infra Missæ celebrationem recipere nolunt; (4°) in matrimoniis mixtis, etsi cum dispensatione Summi Pontificis contrahuntur. Alias mulier benedicenda est; nihil refert ad benedictionem an mulier sit virgo necne. — 3°. Quoties benedictio nuptialis omitti debet, prohibetur etiam Missa votiva pro sponso et sponsa et pariter inhibetur commemoratio pro sponso et sponsa in Missa de die. Quoties autem mulier benedicenda est, celebranda est etiam Missa votiva pro sponsis præter Dominicas, festa de præcepto, duplicia 1® vel 2® classis, dies infra octavas Epiph. Pasch. Pent, et Corp. Christi, ferias et vig. privilegiatas. Exceptis Nativ. Domini et Pasch. in Missa de die facienda est com­ memoratio Missæ votivæ pro sponsis, quæ additur semper sub conclusione distincta et primo loco post orationes a rubricis præceptas. — S. R. C. 20 April. 1822; 15 Junii 1883. — 4°. In diebus licitis quando Missa pro sponso et sponsa dicitur, secunda oratio erit semper de Officio, et commemorationes fient diei propriæ; in duplicibus non adjungitur tertia oratio (S. C. R. 24 Maii 1912). In diebus ritus inferioris complendus est numerus saltem trinus. — 5°. Sacerdos non tenetur Missam applicare pro sponsis, nisi ab iisdem eleemosynam accipiat (S. C. Inq. 1 Sept. 1841). — 6°. Non requiritur ut sponsi com­ municent intra Missam (n. 3922). — 7°. Prohibitio benedic­ tionis nuptialis temporibus prohibitis debet intelligi de Missa pro sponso et sponsa et de precibus in Missali. — 8°. Cum danda est benedictio, Missa pro sponso et sponsa dicenda est juxta exposita, licet iis non applicetur; nec potest ista Missa dici nisi in eadem benedictio detur. — 9°. Quum nuptiæ celebratæ fuerint tempore prohibito et sponsi postea bene­ dictionem nuptialem petierint, non requiritur ut dies eligatur in quo Missa votiva pro sponsis dici possit sed benedictio nup­ tialis impertiri potest infra Missam, puta de festo duplici 2® classis cum commemoratione pro Sponsis, juxta rubricam in capite Missæ pro sponsis positam. Necessaria autem est pra>- CAP. Y. DE MINISTRO ET SUBJECTO MATRIMONII. 863 sentia amborum ad benedictionem impertiendam. S. C. R. 27 Maii 1911. — 10°. In editione typica Ritualis Romani anno 1925 vulgata, Tit. VII, c. 1, n. 18 hæc inveniuntur: “Caveat autem Parochus, ne, quando conjuges in primis nuptiis bene­ dictionem acceperint, eos in secundis benedicat, sive mulier sive etiam vir ad secundas nuptias transeat. Sed ubi ea viget consuetudo, ut, si hanc benedictionem vir tantum alias obtinuerit, nuptiae benedicantur, ea servanda est: mulier vero vidua, cui semel benedictio sollemnis data sit, nequit in subsequentibus nuptiis eam iterum accipere, etiamsi ejus vir numquam uxorem duxerit. Cf. infra, Q. 10°.—S. R. C. 14 Jun. 1918. In una Missa plura possunt simul benedici matrimonia. S. Off. 1 Sept. 1841. Quær. 5°. An in matrimoniis inter partem catholicam et partem acatholicam interrogationes de consensu fieri debeant? Resp. § 1. In matrimoniis inter partem catholicam et par­ tem acatholicam interrogationes de consensu fieri debent se­ cundum præscriptum can. 1095, § 1, η. 3. § 2. Sed omnes sacri ritus prohibentur; quod si ex hac prohibitione graviora mala praevideantur, Ordinarius potest aliquam ex consuetis ecclesiasticis caeremoniis, exclusa semper Missæ celebratione, permittere (Can. 1102). Hinc ad validitatem matrimonii requirendus est excipien. dusque contrahentium consensus a parocho vel loci Ordinario vel delegato ab alterutro. Patet igitur non tantum in matri­ moniis inter catholicos sed etiam in matrimoniis inter partem catholicam et partem acatholicam vim suam integram exercere canonem 1095, § 1, n. 3, quod ipsum consensum requirendum et excipiendum aspicit. Dein prohibetur in hisce matrimoniis omnes ritus sacri; si tamen exinde graviora mala prævideantur Ordinarius potest aliquam ex consuetis caerimoniis permittere, excepta semper Missæ celebratione.1 Quær. 6°. An unquam liceat matrimonium conscientice celebrare? Resp. Nonnisi ex gravissima et urgentissima causa et ab ipso loci Ordinario, excluso Vicario Generali sine speciali mandato, permitti potest ut matrimonium conscientice ineatur, idest, matrimonium celebretur omissis denuntiationibus et secreto, ad normam canonum qui sequuntur (Can. 1104). Matrimonium pertinet ad ordinem publicum, et tota securitas familiæ in ipsa huius Sacramenti securitate involvitur. Et ideo publice ineundum, nec facile permittendum ut secreto contra­ 1 Cf. Addenda, p. 1153, n. 115. 864 TRACTATUS XVIII.—DE MATRIMONIO. hatur. Hinc causa gravissima requiritur ut matrimonium absque bannis secreto coram parocho et duobus testibus confidentibus celebretur; quodque vocatur matrimonium conscienliœ; non quia non est verum matrimonium, sed quia occultum et vera consci­ entiae obligatione munitum est uti aliud quod vis conjugium. Hoc Sacramentum Magnum est, et dedecet illud suscipi occulte, nisi rationes dominantes secretum excusent. Exemplum potest esse viri et feminæ publice degentium ut conjugum, de quibus nulla est suspicio criminis; re ipsa sunt concubinarii. Sane res magni momenti est, tales nuptias permittere; quare expen­ dendae qualitates sunt sponsorum et libertas status eorum, minister autem prudens deligendus est. Quær. 7°. Quamnam obligationem secumferat permissio talis Matrimonii? Resp. Ita Canon 1105: Permissio celebrationis matrimonii conscientise secumfert promissionem et gravem obligationem secreti servandi ex parte sacerdotis assistentis, testium, Ordinarii eiusque successo­ rum, et etiam alterius coniugis, altero non consentiente divul­ gationi (Can. 1105). Quær. 8°. An obligatio secreti ad omnes casus se extendat? Resp. Huius promissionis obligatio ex parte Ordinarii non extenditur ad casum quo vel aliquod scandalum aut gravis erga matrimonii sanctitatem iniuria ex secreti observantia im­ mineat, vel parentes non curent filios ex tali matrimonio sus­ ceptos baptizari aut eos baptizandos curent falsis expressis nominibus, quin interim Ordinario intra triginta dies notitiam prolis susceptæ et baptizatæ cum sincera indicatione parentum praebeant, vel Christianam filiorum educationem negligant (Can. 1106). Ecclesia nempe debet sanctitatem conjugii defendere, jura mulieris et prolis æque ac viri. Hinc antequam celebretur tale matrimonium, monendi sponsi sunt de variis obligationibus erga invicem, erga prolem, de annuntianda ipsi Ordinario prole nata et de educatione ipsius Christiana procuranda. Si istæ con­ ditiones seu obligationes non serventur, Ordinarii obligatio silendi cessat. — Cf. Benedictus XIV, Const. Satis Vobis. Quær. 9°. adnotandum? An hoc Matrimonium in libro matrimoniorum sit CAP. V.—DE MINISTRO ET SUBJECTO MATRIMONII. 865 Resp. Non est notandum in consueto matrimoniorum libro, sed in peculiari libro servando in Curiæ archivo de quo in Can. 379. Quær. 10°. Quo tempore Matrimonium celebrare queat? Resp. § 1. Matrimonium quolibet anni tempore contrahi potest. § 2. Sollemnis tantum nuptiarum benedictio vetatur a prima dominica Adventus usque ad diem Nativitatis Domini inclusive, et a feria IV Cinerum usque ad dominicam Paschatis inclusive. § 3. Ordinarii tamen locorum possunt, salvis legibus liturgicis, etiam prædictis temporibus eam permittere ex iusta causa, monitis sponsis ut a nimia pompa abstineant (Can. 1108). Constat igitur 1°. quavis anni parte nuptias posse celebrari, non autem sollemniter tempore vetito, nisi Ordinarii permis­ sione ex justa causa data. — Cf. S. R. C. 14 Jun. 1918. .Tempus vetitum est computandum a prima Dominica Ad­ ventus usque ad diem Nativitatis Domini inclusive, et a feria IV Cinerum usque ad Dominicam Paschatis inclusive.1 Quær. 11 °. Quisnam sit proprius locus celebrationis Matrimonii? Resp. § 1. Matrimonium inter catholicos celebretur in eccle­ sia paroeciali; in alia autem ecclesia vel oratorio sive publico sive semi-publico, nonnisi de licentia Ordinarii loci vel parochi celebrari poterit. § 2. Matrimonium in ædibus privatis celebrari Ordinarii locorum in extraordinario tantum aliquo casu et accedente semper iusta ac rationabili causa permittere possunt; sed in ecclesiis vel oratoriis sive Seminarii sive religiosarum, Ordinarii id ne permittant, nisi urgente necessitate, ac opportunis adhibitis cautelis. § 3. Matrimonia vero inter partem catholicam et partem acatholicam extra ecclesiam celebrentur; quod si Ordinarius prudenter iudicet id servari non posse quin graviora oriantur mala, prudenti eius arbitrio committitur hac super re dispen­ sare, firmo tamen præscripto can. 1102, § 2 (Can. 1109). ARTICULUS II DE SUBJECTO MATRIMONII 865. Dico 1 °. Subjectum sacramenti Matrimonii est omnis homo baptizatus, nullo impedimento sive naturali sive divino sive canonico laborans. 1 Cf. Addenda, p. 1154, n. 1-1G. 866 TRACTATUS XVIII.—DE MATRIMONIO. Cui concinit Codex. Omnes possunt matrimonium contrahere, qui iure non prohibentur (Can. 1035). Dixi 1°. omnis homo baptizatus; homines enim non baptizati non sunt capaces sacramentorum Ecclesiæ, uti patet. — Dixi 2°. nullo impedimenlo laborans; licet enim per se omnis homo baptizatus sit subjectum capax sacramenti Matrimonii, per accidens tamen plures a Matrimonio valide contrahendo arcentur propter diversa impedimenta, tum juris naturalis, tum juris divini aut ecclesiastici, ut i’ fra suo loco dicetur. Hinc: 1°. Matrimonium infidelium, licet validum esse possit in ratione contractus, non tamen est sacramentum. Imo fidelis ipse contrahens Matrimonium cum infideli, etiam ex Papæ dispensa­ tione, juxta multos Doctores sacramentum non recipit. Etenim signum unionis Christi cum Ecclesia, gratiam sacramentalem conferens, neque in unione viri neque in unione mulieris, sed in unione utriusque consistit. — Dissentiunt tamen alii, et dicunt Matrimonium esse tunc ratum ac proinde habere rationem sacra­ menti ex parte fidelis. — Cf. Baller, not. (a) p. 749. Matrimonium duorum infidelium qui convertuntur evadit Sacramentum, quando ambo baptizantur, sive hoc successive sive simultanée accidit. In eo nempe casu contractus validus induit characterem seu rationem contractus unius inter fideles con­ jugalis, qui est Sacramentum: et in momento suscepti bap­ tismatis ab utroque matrimonium evadit efficax ipsius gratiæ. Sic salvo meliori. 2°. Hæretici et schismatici, qui ineundo Matrimonium, leges Ecclesiæ ad substantiam sacramenti pertinentes, accurate et integre servant, valide contrahunt et sacramento muniuntur, cum nihil sit, quod valori hujus sacramenti obstare possit. Hoc ipsum confirmat praxis Ecclesiæ, quæ nullo modo eos adigit ad renovandum consensum, si resipiscentes ad catholicæ Ecclesiæ unitatem redeant. Dico 2°. Sponsi Matrimonium contrahentes in statu gratiæ versari debent, quia Matrimonium est sacramentum vivorum. Qui contrahunt peccato mortali coinquinati, rei sacrilegii evadunt, nec gratias sacramentalcs sponsis necessarias percipiunt. Proba­ biliter tamen illæ gratiæ sunt tantum suspensæ et, remoto obice seu peccato mortali, animæ applicantur. Pro praxi, si nullus fructus ex monitione speretur, fere melius erit indignum non monere de sacrilegio, ut saltem sic minus peccet; et potius indu­ cendus erit, ut saltem quamprimum ad confitendum accedat. CAP. V—DE MINISTRO ET SUBJECTO MATRIMONII. 867 Dico 3°. Ex valido matrimonio enascitur inter coniuges vin­ culum natura sua perpetuum et exclusivum ; matrimonium praeterea Christianum coniugibus non ponentibus obicem gratiam confert (Can. 1110). Dico 4°. Utrique coniugi ab ipso matrimonii initio aequum ius et officium est quod attinet ad actus proprios coniugalis vitæ (Can. Illi).1 Dico 5°. Nisi iure speciali aliud cautum sit, uxor circa cano­ nicos effectus, particeps efficitur status'mariti (Can. 1112). Mulier retinet viri domicilium et honorem.—Cf. C. 3, de sepulturis, III, 12, in VI°. Mulier nempe socia est viri, nec ancilla nec famula nec serva. Nisi jus speciale aliud statuat, simpliciter obtinet ipsum statum mariti. QUÆSITA 866. Quær. 1°. An Parochus exigere debeat, ut prœmittatur confessio Matrimonio vel ut libellus confessionis a sponsis exhi­ beatur? Resp. Non potest absolute et per se id exigere, nisi lex synodalis in unaquaque dioecesi seu præceptum Episcopi illud statuat. Ratio est, quia quamvis requiratur status gratiæ ad hoc sacramentum suscipiendum, non tamen requiritur neces­ sario confessio, cum contritio absolute sufficere possit iis qui in statu peccati mortalis versantur. Aliunde Parocho plerum­ que non innotescit, sponsos in statu gratiæ non versari. — Cf. Cone. Plen. Balt. II, n. 329. Quær. 2°. Quinam sint filii legitimi? Resp. Legitimi sunt filii concepti aut nati ex matrimonio valido vel putativo, nisi parentibus ob sollemnem professionem religiosam vel susceptum ordinem sacrum prohibitus tempore conceptionis fuerit usus matrimonii antea contracti (Can. 1114). Concepti aut nati ex matrimonio valido absque impedimento dirimente inito vel ex matrimonio invalido quod tamen in bona fide ab una saltem parte celebratum fuerit et hinc putativum dicitur, legitimi sunt nisi conceptio acciderit tempore quo ob religiosam professionem solemnem vel ordinem sacrum usus Matrimonii prohibitus fuerit. Itaque proles, sacrilege concepta quia parens est solemniter professus religiosus aut in Sacris, non est legitima. 1 Cf. Addenda, p. 1154, n. 147. 868 TRACTATUS XVIII.—DE MATRIMONIO. Quær. 3°. Quisnam ut pater habeatur, et quinam filii ut legitimi prœsumantur? Resp. § 1. Pater is est quem iustæ nuptiae demonstrant, nisi evidentibus argumentis contrarium probetur. § 2. Legitimi praesumuntur filii qui nati sunt saltem post sex menses a die celebrati matrimonii, vel intra decem menses a die dissolutae vitæ coniugalis (Can. 1115). Ratio utriusque invenitur in necessaria protectione familiæ et hæreditariæ successionis. Desumpta est ex Jure Romano prima sententia. Admittit tamen probationem in contrarium. Altera pars simili modo providet proli, et dat principium ad controversias dirimendas desumptum ex jure naturali. Quær. 4°. Quœnam proles per subsequens matrimonium legitimetur? Resp. Per subsequens parentum matrimonium sive verum sive putativum, sive noviter contractum sive convalidatum, etiam non consummatum, legitima efficitur proles, dummodo parentes habiles exstiterint ad matrimonium inter se contra­ hendum tempore conceptionis, vel prægnationis, vel nativitatis (Can. 1116).1 Notandum tempus triplex, conceptionis, prægnationis vel nativitatis, in quo debent parentes esse habiles ad contrahendum. Licet tempore conceptionis inhabiles fuerint, modo postea habiles evaserint, legitimantur filii per subsequens prædictum matri­ monium. Ita legitima est proles nata tempore quo parentes matrimonio conjuncti erant, licet tempore conceptionis inhabiles fuerint ob aliquod impedimentum dirimens. Filii legitimati per subsequens matrimonium ad effectus canonicos quod attinet, in omnibus æquiparantur legitimis, nisi aliud expresse cautum fuerit (Can. 1117). Sic. v. gr. Tales sunt habiles ad tonsuram, ordines minores et sacros, et dignitates in Ecclesia; non vero ad Cardinalatum vel Episcopatum. Ex­ ceptis igitur quibusdam prælaturis, isti legitimati assimilantur simpliciter filiis legitimis. 1 Cf. Addenda, p. 1154, n. 148. CAP. VL—DE IMPEDIMENTIS MATRIMONII. 869 CAPUT VI DE IMPEDIMENTIS MATRIMONII ARTICULUS I DE IMPEDIMENTIS MATRIMONII IMPEDIENTIBUS 867. Dico 1°. § 1. Impedimentum impediens continet gravem prohibitionem contrahendi matrimonium; quod tamen irritum non redditur si, non obstante impedimento, contrahatur. § 2. Impedimentum dirimens et graviter prohibet matrimonium contrahendum, et impedit quominus valide contrahatur. § 3. Quanquam impedimentum ex una tantum parte se habet, matrimonium tamen reddit aut illicitum aut invalidum (Can. 1036). Impediens impedimentum graviter prohibet, sed validum est matrimonium; dirimens et graviter prohibet et obstat ne valide ineatur. Et utut impedimentum se ex una parte habeat, efficit ut matrimonium sit aut illicitum tantum aut etiam invalidum. Titius catholicus et Bertha hæretica ineunt coram parocho loci et testibus; graviter peccant; sed valide ineunt. Theodorus catholicus et Bertina acatholica non baptizata ineunt coram paro­ cho loci et testibus; graviter peccant et invalide ineunt. In utroque casu deceptus est parochus qui omnes ut catholicos habuit. In primo casu matrimonium illicitum est sed validum. In se­ cundo casu matrimonium illicitum est et invalidum. In neutro obtenta est dispensatio. Dico 2°. Publicum censetur impedimentum quod probari in foro externo potest; secus est occultum (Can. 1037).1 Publicum nempe in hac quæstione non modo quod notum pluri­ bus est sed etiam quod in judicium deduci ac probari quomodo­ cumque potest. Communi jurisprudentia receptum est publicum omnino haberi impedimentum quod licet actu occultum sit, quan­ doque tamen vulgari et probari potest. — Cf. Anal. Juris. Pontif. an. 1882, p. 116. I. — Votum 868. § 1. Matrimonium impedit votum simplex virginitatis, castitatis perfectae, non nubendi, suscipiendi ordines sacros et amplectendi statum religiosum. 1 Cf. Addenda, p. 1155, n. 149. 870 TRACTATUS XVIII.—DE MATRIMONIO. § 2. Nullum votum simplex irritat matrimonium, nisi irritatio speciali Sedis Apostolicæ præscripto pro aliquibus statuta fuerit (Can. 1058). ♦ I Votum Virginitatis 869. Votum virginitatis est votum integritatis carnis et pro ob­ jecto prohibito habet opus primum carnale consummatum, volunta­ riam nempe seminis effusionem aut per copulam aut per pollutio­ nem. Quicumque init matrimonium hoc voto irretitus, graviter peccat; est enim contra legem Ecclesiæ quæ hoc votum constituit impedimentum impediens; dem talis persona ponit se in statu in quo jure redditur votum impossibile, nam quando alter conjux petit debitum, reddere tenetur, et consummando matrimonium votum violat. Usque ad amissam virginitatem non potest petere, semel ea amissa potest petere. Tenetur reddere comparti quæ habet jus matrimoniale et illicitum esset denegare. Π Votum Castitatis Perfectæ Votum perfectæ castitatis est votum abstinendi ab omnibus actibus externis et internis virtuti castimoniæ contrariis; et sive temporaneum sive perpetuum fuerit sive a Protestante ante con­ versionem emissum, donec lapsu temporis vel dispensatione vel alio modo cessaverit, reddit illicitum matrimonium. Iniens cum intentione illud consummandi peccat graviter. Contracto matri­ monio votum non cessat, ideoque servari debet in quantum, salvo jure alterius sponsi potest; hinc non potest petere; at tenetur reddere petenti pro jure suo. Utrum autem obligatio servandi votum castitatis inducat onus ingrediendi religionem et utendi bimestri pro matrimonio rato olim concesso conferantur Werns, v. 4, n. 566, Rosset et Feije. Hic “recte negat” ait Wernz, 1. c., “ hanc obligationem. Votum enim non obligat ultra intentionem voventis (castitatem, non religionem) atque ad observationem voti nemo tenetur adhibere medium adeo extraordinarium et difficile imo ob dubiam vocationem periculosum.” Id, ibid. Debet omnino ab­ stinere si alter consentiat vel jus amiserit. Quod si ægre abstinere potest, dispensationem quamprimum postulare debet. Si alter conjux moriatur, et tempus pro quo votum est emissum non sit elapsum, votum urget. CAP. VI—DE IMPEDIMENTIS MATRIMONII. 871 Votum non Nubendi 1°. Qui, voto isto emisso, Matrimonium contrahit, graviter peccat, ut manifestum est. 2°. Contracto Matrimonio, reddere atque etiam petere potest debitum, quia jam impossibilis facta est voti observatio. 3°. Ob eamdem rationem, mortuo conjuge, novum Matri­ monium saltem probabiliter contrahere potest. Adverte, sæpe votum non nubendi accipi pro voto virginitatis, quamvis detur discrimen, quia virginitas proprie respicit carnis integritatem, quæ etiam post Matrimonium est possibilis. Quare si constat, aliquam puellam fecisse votum virginitatis proprie dictæ, non licet ei, contracto Matrimonio, petere pro prima vice. In praxi dubium sæpe est quid quis voverit, an virginitatem, coelibatum aut castitatem: quare interrogandus erit pœnitens de fine quem in vovendo sibi proposuit et, dubio perseverante, quod minimum est tenendum. — Cf. Lacroix, lib. 3, part. 1, n. 357. — Lehmkuhl, n. 719. IV Votum amplectendi Statum religiosum 1°. Qui tale votum emisit, peccat graviter Matrimonium ineundo, tum quia alterum decipit tum quia se exponit periculo votum violandi. 2°. Ante Matrimonii consummationem tenetur Religionem ingredi; ideoque mortaliter peccat, quando prima vice sive pe­ tendo sive reddendo debitum Matrimonium consummat; quis votum adimplere debet, quando potest. 3°. Post consummatum Matrimonium potest petere et red­ dere debitum, quia executio voti facta est impossibilis, et petitio actus conjugalis non est contra illius votum, cum non voverit castitatem sed Statum religiosum. V Votum suscipiendi Ordines 1°. Qui votum illud emisit, peccat graviter Matrimonium ineundo, ut in comperto est. 2°. Tenetur Ordines suscipere, si possit, v. gr., si obtineat consensum alterius. Juxta plures tenetur Religionem ingredi 872 TRACTATUS XVIII—DE MATRI ΜΟΝΙΟ. ante Matrimonii consummationem, etiam invito altero, ut votum adimplere possit. Sed alii probabilius hoc negant. 3°. Inito Matrimonio, potest illud consummare, si votum am­ plius adimplere nequeat. — Cf. Heiss, § 18. II. — Cognatio Legalis 870. In iis regionibus ubi lege civili legalis cognatio, ex adoptitione orta, nuptias reddit illicitas, iure quoque canonico matriII ionium illicitum est (Can. 1059). III. — Mixta Religio 871. Dico 1°. Severissime Ecclesia ubique prohibet ne matri­ monium ineatur inter duas personas baptizatas, quarum altera sit catholica, altera vero sectæ hæreticæ seu schismaticæ adscripta; quod si adsit perversionis periculum coniugis catholici et prolis, coniugium ipsa etiam lege divina vetatur (Can. 1060). Ecclesia fideles ab istis Matrimoniis semper maxima sollicitudine avertit; ita Benedictus XIV, Const. Matrimonia, 4 Nov. 1741, hæc connubia vocat detestabilia quæ Sancta Mater Ecclesia per­ petuo damnavit atque interdixit. Hoc idem testantur Patres Cone. Plen. Balt. Ill, η. 130 sequentibus verbis: “ Ecclesia . . . semper aversata est nuptias inter catholicos et acatholicos tum ob flagitiosam in divinis communionem, tum ob gravissimum periculum vel perversionis catholicæ partis vel pravæ institutionis prolis nascituræ.” Dico 2°. § 1. Ecclesia super impedimento mixtae religionis non dispensat, nisi : 1°. Urgeant iustæ ac graves causæ; 2°. Cautionem præstiterit coniux acatholicus de amovendo a coniuge catholico perversionis periculo, et uterque coniux de universa prole catholice baptizanda et educanda; 3°. Moralis habeatur certitudo de cautionum implemento; § 2. Cautiones regulariter in scriptis exigantur (Can. 1061).H Coniux catholicus obligatione tenetur conversionem coniugis acatholici prudenter curandi (Can. 1062). QUÆSITA 872. Quær. 1°. Cur cautiones requirantur? Resp. Cautiones istæ requiruntur et exigi debent ut pericula intrinseca, quæ mixtis insunt matrimoniis, removeantur.—Cf. »Cf. Addenda, p. 1155, n. 150. CAP. VI.—DE IMPEDIMENTIS MATRIMONII. 873 Litt, encycl. S. C. de Prop. Fide 11 Martii 1868. Cum istas cautiones postulet jus naturale et divinum nulla unquam humana auctoritate sine ipsis nuptiæ possunt permitti. S. Off. 12 Dec. 1888. Quær. 2°. Cur cautiones in scriptis regulariter exigantur? Resp. Securitatis causa, sinceritatis pignore; sinceri facile scriptis promissionem dabunt; et ita securior redditur pars altera et Ecclesia ipsa a recessu partis acatholicæ. Dicitur autem regulariter, si enim in aliquo casu extraordinario talia occurrant adjuncta, ut Episcopus valeat sibi comparare moralem certi­ tudinem, specialesque omnino adsint rationes impedientes ne consueto modo dentur cautiones, videtur res linqui ipsius conscientiæ. S. Off. 10 Dec. 1902. Quær. 3°. Cur justœ et graves causæ requirantur? Resp. Ut gravibus fidei ac morum periculis etiam sub oppor­ tunis cautionibus fideles se submittere et exponere permittantur, grave aliquod incommodum ceteroquin haud devitandum immi­ neat necesse est. Quær. 4°. requiratur? Cur moralis certitudo de cautionum adimplemento Resp. Si moralis certitudo non habetur de sinceritate sponsi­ onum earumque adimplemento tunc pericula intrinseca his matrimoniis removeri non dicuntur; et hæc est ipsa ratio cau­ tionum. Hinc non dantur dispensationes, ubi moralis ista certitudo non habetur. Quær. 5°. An obtenta dispensatione liceat sponsis consensum præslare coram ministro acatholico uti sacris addicto? Resp. § 1. Etsi ab Ecclesia obtenta sit dispensatio super im­ pedimento mixtæ religionis, coniuges nequeunt, vel ante vel post matrimonium coram Ecclesia initum, adire quoque, sive per se sive per procuratorem, ministrum acatholicum uti sacris addictum, ad matrimonialem consensum præstandum vel re­ novandum. § 2. Si parochus certe noverit sponsos hanc legem violaturos esse vel iam violasse, eorum matrimonio ne assistat, nisi ex gravissimis causis, remoto scandalo et consulto prius Ordinario. § 3. Non improbatur tamen quod lege civili iubente coniuges se sistant coram ministro acrtholico, officialis civilis tantum munere 874 TRACTATUS XVIII.—DE MATRIMONIO. fungente, idque ad actum civilem dumtaxat explendum, effectuum civilium gratia (Can. 1063). Quoad paragraphum primam: Ratio est quia eo quod min­ ister adhiberetur ad quandam religiosam caerimoniam complen­ dam, et pars catholica ritui hæretico se associaret, oriretur quas­ dam implicita hæresi adhæsio ac proinde illicita omnino haberetur cum hæreticis in divinis communicatio. Certo certius peccaret graviter qui ministrum acatholicum ita adiret quasi fungentem munere parochi. Quoad paragraphum secundam : Si interrogantur, vel si certo noverint eos adituros ministrum hæreticum sacris addictum, non possunt parochi silere, sed debent eos monere de gravis­ simo peccato quod patrant. In his adjunctis quando sciunt quid sint sponsi facturi, ne adsistant eorum conjugiis. Ad gravia præcavenda mala, si in aliquo peculiari casu sacerdos seu parochus non fuerit interpellatus a sponsis an liceat necne adire ministrum hæreticum vel schismaticum et nulla fiat ab iisdem • sponsis explicita declaratio de eodem adeundo, prævideat tamen eos forsan adituros ad matrimonialem præstandum vel reno­ vandum consensum, atque insuper prævideat monitionem certo haud esse'profuturam, imo nocituram indeque peccatum mate­ riale in formalem culpam vertendum; tunc sileat, remoto tamen scandalo, et dummodo aliæ ab Ecclesia requisitæ conditiones atque cautiones rite fuerint positæ. Jamvero inter conditiones nunc requisitas adnumerantur gravissimæ causæ, remotio scandali et consilium Episcopi.’ Quoad paragraphum tertiam: Lege civili jubente, quando nulla prorsus professio acatholica ritus habetur aut inde colligi potest, licet adire hæreticum ministrum, quia ipsius actus est civilis tantum et politicus respicitque unice effectus civiles. S. Off. 12 Dec. 1888 nn. 7, 8. Quær. 6°. Quœnam sint obligationes animarum pastorum in hac re? Resp. Ordinarii aliique animarum pastores : 1°. Fideles a mixtis nuptiis, quantum possunt, absterreant; 2°. Si eas impedire non valeant, omni studio curent ne contra Dei et Ecclesiæ leges contrahantur; 3°. Mixtis nuptiis celebratis sive in proprio sive in alieno territorio, sedulo invigilent ut coniuges promissiones factas fideliter impleant; 4°. Assistentes matrimonio servent præscriptum can. 1102 (Can. 1064). S| CAP. VL—DE IMPEDIMENTIS MATRIMONII. 875 Hoc præscriptum respicit interrogationes de consensu juxta Can. 1095, § 1, η. 3 et prohibitionem omnis ritus sacri. Aliæ dispositiones pari modo gravem important obligationem jugiter a Summis Pontificibus verbis dominantibus impositam Episco­ porum et parochorum curæ pastorali. Agitur enim de amo­ vendo periculo jugi animarum. ARTICULUS II DE IMPEDIMENTIS DIRIMENTIBUS § I. — De impedimentis dirimentibus in genere 873. Dico 1°. Ecclesia habet potestatem constituendi impedi­ menta Matrimonii dirimeûtia et impedientia. Constat ex defi­ nitione Cone. Trid. sess. 24, can. 4: “Si quis dixerit Ecclesiam non potuisse constituere impedimenta Matrimonium dirimentia vel in iis constituendis errasse, anathema sit.” Constat etiam ex ratione theologica; nam Ecclesia habet potestatem decernendi, quid re­ quiratur ad rectam et decentem administrationem sacramentorum. “ Christus igitur cum ad talem ac tantam excellentiam matri­ monia renovasset totam ipsorum disciplinam Ecclesiæ credidit et commendavit. ... De Sacramentis statuere et præcipere, ita ex voluntate Christi sola potest et debet Ecclesia, ut absonum sit plane potestatis ejus vel minimam partem ad gubernatores rei civilis velle esse translatam ” Leo XIII, Ep. Encyc., Arcanum. Dico 2°. § 1. Supremæ tantum auctoritatis ecclesiasticae est authentice declarare quandonam ius divinum matrimonium impediat vel dirimat. § 2. Eidem supremæ auctoritati privative ius est alia impedimenta matrimonium impedientia vel dirimentia pro baptizatis constituendi per modum legis sive universalis sive particularis (Can. 1038). Patet ex ipso Cone. Trid. sess. 24, can. 12, ubi definivit causas matrimoniales ad judices ecclesiasticos pertinere. Sane cum Ma­ trimonium a Christo elevatum sit ad dignitatem sacramenti, neces­ sario soli potestati spirituali subjicitur. Et quamvis in eo distin­ guantur ratio contractus et ratio sacramenti, re tamen unum idemquo sunt, ac proinde integrum Matrimonium ad solam Eccle­ siam pertinet. QUÆSITA 874. Quær. 1°. An impedimentum invincibiliter ignoratum irritet Matrimonium cum illo contractum? Resp. Affirm., uti expresse asseritur in canone 16, §1: 876 TRACTATUS XVIII.—DE MATRIMONIO. Nulla ignorantia legum irritantium aut inhabilitantium ab eisdem excusat, nisi aliud expresse dicatur. Hinc si, contracto Matrimonio, conjux certo detegat impedi­ mentum dirimens, vi cujus nullum fuerit Matrimonium, debitura petere non potest nec reddere, etiamsi ad id comminatione mortis cogeretur, quia conjunctio fornicaria esset, quæ in nullo casu licita est. — Excipiunt quidam, nisi mulier mere passive se haberet, ita ut omnino materialiter tali actui cooperaretur; sed neque hoc concedi debet, cum de re intrinsece mala agatur, nisi juxta sententiam probabilem mulier metu mortis ad id co­ gatur, secluso tamen consensus periculo. Quær. 2°. An incurrantur, licet ignorata, ea quoque impe­ dimenta, quæ videntur habere rationem pœnœ, ut impedimentum criminis? · Resp. Affirm., uti constat ex canone 16, § 1 superius citato. Quær. 3°. An liceat contrahere Matrimonium cum impedi­ mento dubio seu probabili? Resp. Relate ad leges ecclesiasticas ita Novus Codex: Leges etiam irritantes in dubio iuris non urgent; in dubio facti potest Ordinarius in eis dispensare, dummodo agatur de legibus in quibus Romanus Pontifex dispensare solet (Can. 15). In dubio juris divini solet Ecclesia rem dirimere. In dubio/odi circa impedimentum impotcntiæ, vel cognationis in primo gradu vel ligaminis, Ecclesiæ etiam est casum solvere. In impedimento primo, censetur jus nativum praevalere, donec de impedimenti existentia indubie constet, “ publice perniciosum est homines in tali re dubia matrimonio prohibere; ” ita D’Annibale. In casu ligaminis, prius conjugium est in possessione, donec diremptum est; et in casu cognationis, simili modo non est ineundum, in­ consulta Sede Apostolica. Re ipsa in dubia impotentia non debet impediri, secus ac in dubia ista cognatione et ligamine. Cf. Can. 1068, §2; Can. 1076, §3. Quær. 4°. An liceat conjugibus uti matrimonio, si post nuptias initas dubium de aliquo impedimento oriatur? Resp. Neg., donec facta fuerit inquisitio sufficiens de veri­ tate. Si tamen unus tantum dubitet, quamvis non possit debi­ tum petere, debet tamen illud reddere alteri in bona fide petenti. Secus vero dicendum, si adhibita seria diligentia ad veritatem detegendam, dubium adhuc remaneat, quia in dubio standum est pro valore actus. — Cf. S. Alphons. nn. 903 et 904. CAP. VI.—DE IMPEDIMENTIS MATRIMONII. 877 Quær. 5°. An valeat Matrimonium contractum cum impedi­ mento putato, sed non existent#? Resp. Si contrahens non sit omnino certus de impedi­ mento, sed aliquo modo dubitet de illo, validum est Matri­ monium. Ratio est, quia contrahit saltem conditionate, nempe in quantum possum, quamvis ad conditionem illam non reflec­ tat; ergo, non exsistente impedimento, consensus jam adest absolutus. — Si vero contrahit cum certitudine impedimenti sed dolens de impedimento et non audens illud aperire, ne impediatur Matrimonium, vel ne infametur, aut ex inadvertentia aliqua, controvertitur; sed probabilius valet Matrimonium ob voluntatem prædominantem illud contrahendi. — Attamen ad cautelam in praxi inducendus foret ad consensum renovandum. —Cf. Lacroix, n. 525. — Heiss, § 12 et § 26, v. Quær. 6°. Ecclesiæ? An hæretici teneantur impedimentis matrimonialibus Resp. Affirm., præscindendo a clandestinitate et disparitate cultus de quibus postea agemus. Baptizati valide, licet ab haereticis, vi ipsius sacramenti Ecclesiæ catholicæ membra efficiuntur. Præterea compertum habemus “ ab hæreticis baptizatos, si ad eam ætatem venerint in qua bona a malis dis­ picere per se possint, atque erroribus baptizantis adhæreant illos quidem ab ecclesiæ unitate repelli . . . non autem ab ejus auctori­ tate et legibus liberari. Consulatur Anacletus qui prædictæ sententiæ inhærens matrimonia ab hæreticis inita statuit esse invalida, si impedimentum dirimens ab Ecclesia sancitum, aut universali lege aut communi consuetudine quæ vim legis obtinet, intercedat.” Ita Bened. XIV, Cons. Singulari nobis. Quær. 7°. An quidpiam liceat Statui decernere circa matri­ monia fidelium? Resp. Affirm., Status civilis potest disponere civiles effec­ tus matrimonii: “Jure autem civili,” declaravit Leo XIII, Arcanum, “ res tantummodo ordinari atque administrari posse, quas matrimonia efferunt ex sese in genere civili.” Hinc jure possunt legem ferre principes de curando ut inserantur con­ jugia legitime inita in regestris Status civilis; de dignitatibus et titulis honorificis, de jure uxoris vel prolis in iis participandis, etc. Sed non possunt denegare effectus civiles inseparabiliter connexos cum valore et liceitate matrimonii valide et licite initi propter legem aliquam civilem violatam; omissionem 878 TRACTATUS XVIII.—DE MATRIMONIO. præscriptionum civilium quoad effectus separabiles punire pos­ sunt, negando hos effectus. Quoniam catholico homini in­ cumbit obedire legibus justis, non licet ipsi negligere præscriptiones quas Status de civilibus effectibus pro sua competen­ tia statuit. — Cf. Card. Rauscher, Instructio. — Wernz, v. 4, n. 82 seq. — Van de Burgt, p. 78. — Cf. Can. 1016. Quær. 8°. Quid non liceat Statui decernere circa Matrimonia fidelium? Resp. Quoniam Christus matrimonia evexit ad rationem Sacramenti totam ipsorum disciplinam Ecclesiæ credidit. Leo XIII, Arcanum. Quævis igitur lex lata a potestate civili, quæ ipsum conjugalem contractum spectaret, qua Status se ingereret in administratione Sacramenti, quæ conditiones ad rite ineun­ dum necessarias imponeret, quæ determinaret, utrum sponsi sint habiles et apti ad nuptias contrahendas, vel cætera adjuncta statueret quibus matrimonium honeste ac sancte, valide ac licite iniretur, vel quæ disponeret circa effectus qui essentiales contractui sunt et ab ipso inseparabiles, ut sunt cohabitationis conjugum obligatio, legitimitas prolis, auctoritas patria, lex quævis talis, inquam, est sacrilega alieni juris usurpatio. — Leo XIII, II divisamento, 8 Feb. 1893. Dein commemorat “ injus­ tum ac sacrilegum consilium quoad militum conjugia susceptum quibus, uti postquam nuptias inierint, separatio conjugalis in­ dicitur, sic antequam easdem ineant, nuptiæ interdicuntur. Atque ita ad veterem efferamque barbariem, quæ homines jure ab ipsa natura indito orbare audebat, et cui convellendæ tanto­ pere Ecclesia adlaboravit regressi fuisse videmur.” Præterea Status non habet jus imponendi virginitatem; hoc enim per­ fectæ continentiae munus non omnibus conceditur, et juxta Apostoli effatum: melius est nubere quam uri. I Cor. vii, 9. Porro ad Ecclesiam omnino judicium ferre spectat de morali lege ac moribus, haud aliter ac de fidei sanctæ deposito. “ Jamvero internoscere ac judicare, utrum in quibusdam rerum adjunctis conjugium inire an vero potius ab eo abstinere con­ veniat, res est quæ ad moralem legem morumque honestatem spectat.” Omnes igitur novæ leges de matrimoniis eugcnicis apud nos latæ violant ipsam potestatem Ecclesiæ et jus quod quivis hominum sibi ab ipsa natura inditum possidet et cujus exercitium civilis societatis constitutionem præcedit. — Cf. Leo XIII in eadem Epistola, 8 Feb. 1893. Jus ineundi matrimonium homini competit ex ipsa lege naturali, ideoque et familiæ condendæ. Status ergo hoc jus CAP. VI,—DE IMPEDIMENTIS MATRIMONII. 879 auferre nequit aut impedire quominus eo utatur, quousque sinit lex naturalis. Hinc nec potest Status citra peccatum contra hanc legem impedire objectum hujus juris quod est prolis generatio et educatio; hinc non potest impedire genera­ tionem vel educationem prolis: “ neque potest ullum condictum humanum efficere, ut homo destituatur iis mediis quæ sunt necessaria ad numerum filiorum procreandorum et educandorum, quem natura sinit percipi.” — Pottier, De Jure et Justitia, p. 169. Status igitur nullam habet potestatem condendi impedi­ menta matrimonii sive dirimentia sive impedientia. De sacra­ mentis autem statuere et præcipere ita ex voluntate Christi sola potest et debet Ecclesia, ut absonum sit potestatis ejus vel minimam partem ad gubernatores rei civilis velle esse translatam. — Leo XIII, Arcanum. Quær. 9°. An liceat Statui civili impedimenta matrimonium subditorum infidelium statuere? dirimentia Resp. Neg., omnino, si quæstio est de impedimentis statu­ endis contra jus ipsum naturale et divinum arbitrariis. Secus, multum controvertitur: ast plurimorum modernorum sententia præplacens est affirmativa. Ratio est, quia jus matrimoniale naturale nec completum est nec undequaque determinatum, ergo requiritur aliqua potestas quæ illud determinat ordinatque auctoritative. Talis autem non est Ecclesia quæ non habet jurisdictionem in infideles; nec familia quæ est sane inepta; nec privatæ personæ, quæ in suis causis non sunt legi­ timi arbitri. Solus igitur relinquitur Status civilis qui rem dirimat et subditos coercitione, judicio, lege regat. Probatur auctoritate: antiqui theologi communiter et nunc plurimi hanc sententiam amplexi sunt. — Suarez, De Legibus, L. 9, C. 21, nn. 5, 6. — Schmaizgrueber, v. 4. n. 367. — D’Annibale, v. 3, n. 425. — Wernz, v. 4, n. 75. — Resemans, De competentia civili in vine, conj. infidelium, passim. — Gaspard, η. 290. — Génicot, η. 467. — Van de Burgt, n. 43a III. — De Smet, n. 224, ait: “ præplacet sententia affirmans.” — Noldin, η. 518. — Aertnys, η. 454. — Chabagno, “Le Manage des Infidèles,” et alii. Tandem, Sacra Con­ gregatio de Prop. F. 5 Dec. 1631 responsum Oratori transmisit sequens: Sententia theologorum, etc.: “Indi pol ygarni qui cum omnibus uxoribus suis convertuntur ad fidem et baptizantur, ten­ entur dimittere omnes uxores præter primam, quæ sola est vera uxor, si illius in matrimonio nullum intervenit impedimentum juris naturalis vel positivi conditi ab eorum principe”’. de au­ dientia hujus responsi non movetur dubium, est autem trans- 880 TRACTATUS XVIII.—DE MATRIMONIO. missum ut sententia theologorum. “ Vir infidelis qui cum muliere infideli matrimonium inierat, omissa quadam caeri­ monia, cujus omissio juxta Tunkini regestas censetur matri­ monii impedimentum dirimens, ab ea muliere discessit et aliam uxorem Christianam duxit; christianam ipse fidem amplectens, baptismum petit.” ... De hac causa est petitum: “Uno verbo, impedimentum dirimens a Principe infideli sancitum, aut apud gentem infidelem antiqua et communi invectum consuetudine, redditne irrita et invalida matrimonia inter viros et mulieres infideles cum tali impedimento contracta?” R. “Esse nullum primum et secundum matrimonium: non esse locum hinc interpellationi, sed esse locum novo matrimonio, servatis servandis et detur instructio.” S. C. de Prop. F. 26 Jun. 1820. Fatendum tamen est rem non esse undequa- · que certam: “ Cum matrimonium sit sua vi, sua natura sacrum, consentaneum est ut regatur ac temperetur, non principum imperio, sed divina auctoritate Ecclesiæ quæ rerum sacrarum sola habet magisterium.” Leo XIII, “ Rerum Nov.” Imo loquens de peculiari quadam nota matrimonii ait: “Cum matrimonium habeat Deum auctorem fueritque vel a principio quædam Incarnationis Verbi Dei adumbratio idcirco inest ei sacrum et religiosum quiddam, non adventitium, sed ingenitum. . . . Quocirca Innocentius II et Honorius III decessores Nostri non injuria, nec temere affirmare potuerunt apud fideles et infideles existere sacramentum conjugii.” “ Jus conjugii naturale ac primigenium homini adimere, causamve nuptiarum praeci­ puam Dei auctoritate constitutam quoquo modo circumscribere lex hominum nulla potest.” . . . “ En igitur familia seu societas domestica, perparva illa quidem, sed vera societas, eademque omni civitate antiquior, cui propterea sua quædam jura, officiaque esse necesse est, quæ minime pendeant a republica.” Rer. Nov. Præterea affirmativa sententia practice periculosa esse po­ test individuo, familiæ, statui. Imo in hac quæstione de civi­ tatis potestate circa varias res censemus sententiam Pesch esse sequendam: Nulla tribuenda est reipublicæ civili potestas in res privatas et religiosas, quæ evidenter probari non possit, v. 7, p. 445. — Martin, De matrimon. p. 11, pag. 184. — Perrone, De matrimon. II, 443 seq. — Lehmkuhl, n. 951, nota. Quod si Ecclesia concederet dispensationem in disparitate cultus ut catholicus iniret fœdus matrimoniale cum acatholica non baptizata, et hæc nondum esset in decimo octavo anno ætatis, tale conjugium rite coram Ecclesia initum haberetur ut validum, beet Status exigeret annum istum ad valide contra- CAP. VI,—DE IMPEDIMENTIS MATRIMONII 881 hendum. — Idem tenet Wernz, v. 4, nn. 60, 77, not. 221. Sedulo cavendum est a solutione practica casuum juxta sententiam aliquam ab Ecclesia non sancitam cujus solius est rem dirimere? Quær. 10°. Cujus solius est authentice declarare quandonam jus divinum matrimonium impediat vel dirimat? Resp. Supremæ tantum auctoritatis ecclesiasticae est hoc declarare authentice, quia hæc sola est interpres infallibilis juris divini. — Cf. Can. 1038, § 1. Quær. 11°. An vetito matrimonia prohibere, vel vetito clausulam irritantem addere queant Ordinarii Locorum? Resp. § 1. Ordinarii locorum omnibus in suo territorio actu commorantibus et suis subditis etiam extra fines sui territorii vetare possint matrimonia in casu peculiari, sed ad tempus tantum, iusta de causa eaque perdurante. § 2. Vetito clausulam irritantem una Sedes Apostolica addere potest (Can. 1039). Quær. 12°. eis dispensare? Quis possit impedimenta abrogare, eis derogare, in Resp. Solus Romanus Pontifex cui soli inest potestas su­ prema. Et sicut soli potestati supremæ competit ea sive diri­ mentia sive impedientia condere ita ipsi soli competit ea abrogare etc., nisi jure communi vel speciali induito hoc concessum fuerit. Ita statuit Canon 1040 Codicis. Præter Romanum Pontificem, nemo potest impedimenta iuris ecclesiastici sive impedientia sive dirimentia abrogare, aut illis derogare; item nec in eisdem dispensare, nisi iure communi vel speciali induito a Sede Apostolica hæc potestas concessa fuerit (Can. 1040). Quær. 13°. Quœnam sit vis consuetudinis circa impedimenta? Resp. Nulla prorsus competit vis consuetidinis in hac re, Ita Codex: Consuetudo novum impedimentum inducens aut impedimentis existentibus contraria reprobatur (('an. 1041). Ratio est, quia docet experientia propter multitudinem pro­ hibitionum multoties in casibus prohibitis ignoranter contrahi matrimonia in quibus nullatenus vel non sine magno scandalo dispensatur. Concil. Trid: sess. 24 de ref. matrimonii. Quær. 14°. Quotuplicis gradus sint impedimenta? 1 Cf. Addenda, p. 1155, n. 151. 882 TRACTATUS XV11I —DE MATRIMONIO. Resp. § 1. Impedimenta alia sunt gradus minoris, alia maioris. § 2. Impedimenta gradus minoris sunt : 1°. Consanguinitas in tertio gradu lineæ collateralis; 2°. Affinitas in secundo gradu lineæ collateralis; 3°. Publica honestas in secundo gradu; 4°. Cognatio spiritualis; 5°. Crimen ex adulterio cum promissione vel attentatione Ni atrimonii etiam per civilem tantum actum. •1 § 3. Impedimenta maioris gradus alia sunt omnia (Can. 1042). U I § II. — De impedimentis in specie Punctum i De Impedimento Ætatis § 1. Vir ante decimum sextum ætatis annum completum, mulier ante decimum quartum item completum, matrimonium validum inire non possunt. § 2. Licet matrimonium post prædictam ætatem contractum validum sit, curent tamen animarum pastores ab eo avertere iuvenes ante ætatem, qua, secundum regionis receptos mores, matrimonium iniri solet (Can. 1067). 875. Dico. Est igitur in novo Codice mutatio notabilis intro­ ducta; non amplius respicitur ætas pubertatis, sed absolute fixus est annus infra quem completum, decimum sextum pro viro, decimum quartum pro muliere, non potest validum iniri matrimonium. In secunda paragraphe, statuto quod post ætatem prædictam validum sit conjugium, monentur pastores avertere juvenes ab ineundo hoc foedere infra annum legalem civilem. In omnibus nostris Statibus ætas, qua valide contrahi matri­ monium potest, est ætas annorum 21, exceptis South Carolina, North Carolina, New Hampshire, Michigan, Idaho in quibus est ætas annorum 18, et Tennessee in quo est 14; hoc pro viris statuitur et quidem absque consensu parentum; pro mulieribus autem absque eodem consensu in pluribus Statibus ætas est anno­ rum 18, exceptis Statibus Florida, Kentucky, Louisiana, Pennsyl­ vania, Porto Rico, Rhode Island, Virginia, West Virginia, Wyo­ ming in quibus est 21; Maryland, New Hampshire in quibus est 16; Tennessee in quo est 12. Ætas vero cum consensu parentum, in multis est annorum 18 pro viris; sed in Alabama, Georgia, Kan­ sas est 17; in Arkansas^ Iowa, North Carolina, Texas, Utah est CAP. VL—DE IMPEDIMENTIS MATRIMONII 883 16; in Kentucky, Louisiana, Maryland, Mississippi, New Hamp­ shire, Virginia est 14. Pro mulieribus cum consensu parentum est variabilis ab anno duodecimo in Virginia, Mississippi, Maryland, Kentucky, Louisiana; ad annum 13 in New Hampshire; ad annum decimum quartum in Utah, Texas, South Carolina, Rhode Island, North Carolina, Maine, Iowa, Georgia, .Arkansas, Arizona, Alabama; ad annum decimum quintum in Wisconsin, AVashington, South Dakota, Oklahoma, North Dakota, Minnesota, Kansas, Hawaii, California; ad annum decimum sextum in Wyoming, West Vir­ ginia, Porto Rico, Oregon, Ohio, Nevada, Nebraska, Montana, Michigan, Massachusetts, Indiana, Illinois; et ad annum decimum octavum in Idaho. In Connecticut non providetur speciali modo ætati consensus matrimonialis. New York habet suas proprias dispositiones relate ad hunc consensum matrimonialem.1 Punctum ii De Impedimento Impotentiæ Impedimentum impotentiæ consistit in incapacitate exercendi copulam carnalem per se aptam ad generationem. Hæc autem incapacitas multiplex est, scilicet: 1°. certa vel dubia, 2°. ante­ cedent vel consequens, prout Matrimonium præcedit vel illud subsequitur; 3°. temporalis vel perpetua, prout lapsu temporis aut arte tolli potest vel non potest; 4°. naturalis vel accidentalis, prout oritur ex vitio intrinseco vel a causa extrinseca, v. gr., maleficio; 5°. absoluta vel respect iva, prout exsistit inter virum et omnes mulieres vel inter virum et aliquam mulierem determinatam, aut vice versa. 876. § 1. Impotentia antecedens et perpetua, sive ex parte viri sive ex parte mulieris, sive alteri cognita sive non, sive absoluta sive relativa, matrimonium ipso naturæ iure dirimit. § 2. Si impedimentum impotentiæ dubium sit, sive dubio iuris sive dubio facti, matrimonium non est impediendum. § 3. Sterilitas matrimonium nec dirimit nec impedit (Can. 1068). In prima paragrapho statuitur impedimentum quia non habetur objectum contractus matrimonialis; in secunda, applicatur notum in hac re principium, quod in juribus his naturalibus homo non pri­ vatur exercitio, donec clare constet ipsum jus non existere; in tertia, sterilitas affirmatur nec esse impediens nec dirimens im­ pedimentum, nam objectum contractus adest. Ex hoc Canone igitur constat ; 1°. impotentiam consequentem, impotentiam antecedentem temporalem non annullare contractum: 1 Cf. Addenda, p. 1156, n. 152. 884 TRACTATUS XVIII.—DE MATRIMONIO. 2°. non esse impediendum matrimonium quando impotentia dubia est sive dubio juris sive dubio facti; 3°. sterilitatem non reddere contractum sive invalidum sive illicitum. 877. Resolves. — 1°. Non est confundenda impotentia cum sterilitate, steriles enim non sunt ad actum conjugalem impoten­ tes; hinc valide contrahunt senes, qui matrimonium consummare valent: item mulieres quæ possunt semen excipere, etsi illud non retineant. — Cf. S. Alphons. n. 1015. 2°. Impotentes reputantur eunuchi seu spadones utroque tes­ ticulo destituti, vel qui eos contusos habent, ut patet ex De­ clarat. Sixti V, an. 1587, quæ incipit “ Frequenter in istis regionibus." Secus vero si uno tantum careant, quia tunc possunt verum semen emittere. — Cf. Sanchez, lib. 7, disp. 104, p. 17. 3°. In dubio de impotentia antecedenti standum est pro valore Matrimonii, et conjugibus copulam experiri permittendum est. Imo ad hoc triennium ipsis a jure canonico conceditur, non ob­ stante majore probabilitate pro impotentia perpetua. Verum ad impotentiam demonstrandam opus non est triennali hoc ex­ perimento, quando suppetunt tutiora media ad judicium feren­ dum. Ejusmodi tutiora media sunt depositiones conjugis im­ potentiam alterius affirmantis, testimoniis opportunis confirmatae, et peritorum et obstetricum judicium post physicum examen rite peractum. — Cf. Acta S. Sedis, vol. 7, p. 118. 4°. In dubio de impotentia consequenti licet pariter con­ jugibus copulam experiri, usquedum certi omnino sint, eam perfici nullo modo posse. Quæ quidem certitudo raro admodum haberi potest, nam juxta principia in medicorum scholis communiter nunc recepta, quamvis necessarium sit, ut vir seminalem hu­ morem effundat, non tamen requiritur, ut illum injiciat in in­ teriores usque feminei organi partes: sed satis est quod ejus­ modi humor ad externam vaginæ superficiem ingressumque ap­ plicetur. — Cf. Baller, not. (a) p. 830. — Varceo, vol. 2, p. 357. Per impedimentum impotentiae intelligitur impotentia coeundi seu inhabilitas ad habendam copulam carnalem perfectam quæ fit per feminei vasis penetrationem et seminis in eo effusionem. Ita Reiffenstuel, 1. IV, tit. XV, n. 1; et ferme iisdem verbis Laymann, Schmalzgrueber, Sanchez, Lacroix, Palaus, Pirhing, Tamburini. “ Facultas coeundi, qualis in jure canonico con­ cipitur,” ait Tarquini, “ et ad matrimonium sufficiens habetur, eo actu perficitur, quo semina in vase naturali commiscentur. Inde enim conjuges fiunt una caro, et secundarium assequuntur matri­ monii finem, qui est concupiscentiæ sedatio. Jam vero hæc om­ nia, sedatio concupiscentiæ, seminum commixtio, atque in unam CAP. VI.—DE IMPEDIMENTIS MATRIMONII. 885 carnem conjunctio, in ipsa vagina perficiuntur, ita ut nulla sit necessitas uterum penetrandi. Ergo clauso licet utero, dummodo vagina libera sit, coeundi facultas, quatenus per se a facultate generandi separata concipitur, integra manet.” Analecta Eccle­ siastica a. 1900, p. 260. His dictis quidquid nullo modo vel nonnisi difficillime amovibile est et sive ex parte viri sive ex parte feminæ reddit copulam perfectam impossibilem, reddit virum vel mulierem impotentem. Jamvero mulier cui exsecta sunt ovaria vel uterus, non est in­ habilis ad copulam carnalem perfectam. Nam vas ipsius pene­ trari potest, in coque semen effundi. Ergo quum non sit inhabilis ad copulam carnalem perfectam, non est impotens. Præterea scopus et functio normalis copulæ est virile semen in vase muliebri ponere; ad hanc functionem non requiritur praesentia ovuli. Productio ovuli independent er a coitu perficitur et spermatis productio independenter ab ovulo fit. Igitur fit copula, sive sit sive non sit ovulum; hoc oritur ex natura, illa ex libera voluntate. Ovum non est in mulieris potentia producere, prout vult. Con­ juges in matrimonio se obligant ad actum, i. e., ad copulam per­ fectam, quæ juxta auctores nominatos fit penetratione vasis muli­ ebris et effusione seminis in eo. Si natura cetera perficit, hoc ipso, erit conceptio. Non est impotentia generandi sed impo­ tentia coeundi quæ dirimit matrimonium. Jus ad ipsam copulam sibi invicem tradunt contrahentes. Hoc jus tradit mulier exsecta sicut et mulier non secta. Igitur non est impotens. Besson hoc argumentum pulchre exponit in Nouv. Rev. Théol. v. 42, p. 193. Adde partes mulieris in subeunda copula tantum consistunt in hoc quod recipiat semen in vase: hac receptione terminatur actus humanus, sive in secta sive in non secta. Copula ipsa eodem modo ponitur ab utraque muliere. Ait quispiam, non sequetur generatio: cui reponas, neque requiritur ut sequatur. Tandem 3 Feb. 1887 S. Off. posito dubio “ Num mulier per utriusque ovarii excisi defectum sterilis effecta ad matrimonium ineun­ dum permitti valeat, et liceat, necne?” Respondit “ Re mature diuque perpensa matrimonium mulieris, de quo in casu non esse impediendum.” “ Non impediendum,” respondit 23 Julii 1S90, etiamsi uterus quoque fuerit ablatus: iterum 31 Julii 1895; sed præcipue 2 Apr. 1909 quando responsum dabatur repetens de­ cisionem 23 Jul. 1890; quod ultimum responsum cl. Ferreres pro more suo acutissime examinat in Razôn y Fé, v. 26, pp. 101. seq. Sententia negativa est tuta: Eschbach, Disp. Phys. Theol. d. 2, p. 2, c. 3. — D’Annibale, n. 431, not. 9. — Génicot, 503. — De Smet, p. 337. — Van de Burgt-Schaepman, p. 241 aliique. Ast altera 880 TRACTATUS XVIII—DE MATRIMONIO. sententia habet etiam gravissimos fautores; qui dicunt: Copula carnalis perfecta est copula de se apta ad generationem: atqui talis non est copula in casu. Ergo non est copula perfecta: igitur mulier ista est inhabilis ad talem copulam ac proinde est impo­ tens: Hæc est sententia Antonelli, De Conceptu Impotentiae.— Bucceroni, n. 994. — Noldin, n. 577. — Sebastiani, n. 561. not.— Bulot, n. 837 et aliorum. Quæres. An nunc impotens dicendus sit qui duplicem vasectomiam passus est? Resp. Vix non est certum adesse impedimentum sed certum non est. Plures et graves auctores affirmativae sententiae ad­ haerent, quorum ratio est valde urgens: qui laborat impo­ tentia antecedente et perpetua, absoluta vel relativa ad hanc sponsam est inhabilis ad matrimonium valide contrahendum: Atqui, vasectomiacus laborat impotentia tali. Est enim im­ potens ad copulam carnalem perfectam quæ fit per penetra­ tionem vasis muliebris et seminis in eo effusionem: quia verum semen ejaculare non potest, et ad hanc inducendam inhabilitatem est sectus. Negativa sententia probatur. Ut sit impedimentum diri­ mens, impotentia debet esse perpetua. Atqui non certo constat esse perpetuam in casu. Chirurgi enim ipsi variant, et sunt qui affirment partes sectas conjungi et probabiliter functionem restitui posse. Porro, ut verbis utamur Cardinalis D’Annibale: publice perniciosum est homines in tali re dubia matrimonia prohibere, v. 3, n. 447. Si casus occurrat, confessarius rem ad Ordinarium deferat. Nota. — Summopere caveat confessarius, ne in re adeo gravis momenti, ac tot difficultatibus obnoxia temere procedat, aut quidquam propria auctoritate decernat; sed casum rite examinatum cum om­ nibus suis circumstantiis ad Ordinarium deferat, cujus tunc erit statuere ac determinare, quid in simili negotio fieri oporteat. Imo con­ fessarius prudens ac discretus de impotentia conjuges non interrogabit, neque etiam eos, quos credit impotentes, promonebit; neque ipsis ea de re consulentibus ultimo respondebit, nisi ipse prius consuluerit Episcopum. Punctum iii De impedimento ligaminis 878. Dico. Ligamen, scilicet vinculum Matrimonii quo con­ juges quamdiu vivunt inter se constricti sunt, dirimir certo de CAP. VI.—DE IMPEDIMENTIS MATRIMONII. 887 jure divino quodcumque aliud Matrimonium, quod unus ex conjugibus attentaret. Ratio est, quia Matrimonium est, saltem de jure divino positivo, unum et indissolubile. § 1. Invalide matrimonium attentat qui vinculo tenetur prioris matrimonii, quanquam non consummati, salvo privilegio fidei. § 2. Quamvis prius matrimonium sit irritum aut solutum qualibet ex causa, non ideo licet aliud contrahere, antequam de prioris nullitate aut solutione legitime et certo constiterit (Can. 1069). 879. Resolves. — 1°. Qui bona fide credit, conjugem esse mortuum, dum reipsa vivit, et ad alias nuptias convolat, non peccat quidem, sed invalide contrahit et ad priorem conjugem comparentem redire tenetur. 2°. Ad novum Matrimonium ineundum non sufficit sola con­ jugis absentia, quantacumque sit; sed requiruntur mortis argu­ menta quæ faciant veram certitudinem moralem. 3°. Certitudo hæc moralis a jure requisita non habetur per rumorem etiam publicum, nisi aliquo argumento positivo fulciatur, nec per unicum testem, nisi aliæ adsint conjecturæ, de quibus solius Episcopi est judicare. — Hinc in dubio semper recurren­ dum est ad Episcopum: hic autem, remanente dubio, Matri­ monii celebrationem permittere non potest, sed totam causam, quantum opus est, ad S. Sedem transmittere debet. 4°. Ex speciali jure et ratione, apud nos præsertim, recur­ rendum est ad Ordinarium, cum agitur de Matrimonio ineundo a vagis et alienigenis. — Cf. Cone. Trid. sess. 24, cap. 7. — Ken­ rick, n. 193. Nota. — Quid agendum sit quando mtdier novas nuptias inire cupit ex eo quod maritus militiœ nomen dederit et non sit reversus, videas apud Cone. Plen. Balt. II, n. 328. — Consule etiam Instruc­ tionem datam ad probandum obitum conjugis apud Cone. Plen. Balt. Ill, Append, p. 258.1 Punctum iv De Impedimento Disparilatis Cultus § 1. Nullum est matrimonium contractum a persona non baptizata cum persona baptizata in Ecclesia catholica vel ad eandem ex hæresi aut schismate conversa. § 2. Si pars tempore contracti matrimonii tanquam baptizata communiter habebatur aut eius baptismus erat dubius, standum 1 Cf. Addenda, p. 1157, n. 153. 888 TRACTATUS XVIII.- DE MATRIMONIO. est, ad normam can. 1014, pro valore matrimonii, donec certo probetur alteram partem baptizatam esse, alteram vero non baptizatam (Can. 1070). ■ i : 880. In hoc impedimento supponitur, unam partem non esse baptizatam; alteram vel esse in Ecclesia catholica baptizatam vel ad earn ex hæresi vel schismate conversam; ergo multum minuitur hujus impedimenti extensio. Ex secunda paragraphe dirimitur quæstio peculiaris; cum contraheretur matrimonium pars habebatur communiter baptizata, altera vero pars baptizata etiam habebatur, nunc oritur dubium, quia una pars ratione non prorsus levi dubitat de baptismo; standum pro valore matrimonii donec certo probetur alteram partem baptizatam esse, alteram non esse baptizatam. Non habetur impedimentum inter personam baptizatam in hæresi nec ad fidem conversam et non baptizatam. Non habetur impedi­ mentum inter duas personas baptizatas in hæresi. Aliis verbis, agitur de impedimento dirimente ipsum contractum matrimoni­ alem, non vero de solvendo matrimonium jam initum valide. Ratione hujus impedimenti personæ de quibus agitur, sunt persona non baptizata et persona vel baptizata in Ecclesia catholica vel ad eam ex hæresi conversa; in hoc casu matrimonium quod inter ipsas initur est invalidum. Non agitur de acatholicis matrimonium contrahentibus. Iterum in hoc impedimento contrahendo una pars baptizata in Ecclesia catholica vel ex hæresi vel ex schismate conversa supponitur. Altera pars non est baptizata. Baptismus in Ecclesia catholica vel ad eam conversio ex schismate aut hæresi ex una parte se habet, ex altera nullus baptismus. Quando hæc adjuncta accidunt, ingreditur impedimentum. Titius et Bertha hæretici ineunt matrimonium; dubium est utriusque baptisma; invenitur Bertha non esse baptizata. Nullum adest impedimentum, quia non habetur pars baptizata in Ecclesia catholica vel ad eam conversa iniens cum altera non baptizata.’ Quæ de mixtis nuptiis in canonibus 1060-1064 præscripta sunt, applicari quoque debent matrimoniis quibus obstat impedi­ mentum disparitatis cultus (('an. 1071). Cautiones igitur omnino exiguntur ad ineundum matrimonium in casu ita ut nec dari possit dispensatio si ipsæ non dentur.2 QUÆSITA 881. Quær. 1°. Ex quonam jure proveniat hoc impedimentuml Resp. Certum est impedimentum disparitatis cultus, qua dirimens est, a solo jure ecclesiastico pendere. Etenim pri1 Cf. Addenda, p. 1157, n. 154. » Cf. Addenda, p. 1155, n. 150. CAP. VI—DE IMPEDIMENTIS MATRIMONII. 889 oribus Ecclesiæ sæculis hoc impedimentum non existebat, et plura Matrimonia hujusmodi approbata leguntur in historia ecclesiastica, ut Matrimonium S. Monicæ cum Patricio, S. Cæciliæ cum Valeriano, S. Chlotildis cum Chlodoveo adhuc ethnico, etc. . . . Verum impedimentum mixtœ religionis, et etiam disparitatis cultus, qua impediens est, provenit tum ex jure naturali et divino, tum ex jure ecclesiastico. Plen. Balt. II, Append, p. 311. — Cone. Plen. Balt. Ill, p. 130. — Acta S. Sedis, vol. b, p. 456. — Sanchez, lib. 7, disp. 71, n. 7. Quær. 2°. Quid accurate et strictissime sumpta significet cautio opportuna? Resp. Significat “ talem promissionem, quæ in pactum deducta præbeat morale fundamentum de veritate exsecu­ tionis ita ut prudenter ejusmodi exsecutio expectari possit.” Ita S. Off. 30 Jun. 1842. Quær. 3°. Utrum dispensatio super impedimento disparitatis cultus ab habente a Sancta Sede potestatem, non requisitis vel dene­ gatis praescriptis cautionibus impertita valida habenda sit? Resp. 11 Dispensationem, prout exponitur, impertitam esse nullam.” S. Off. 21 Junii 1912. Quær. 4°. Quomodo intelligenda essent verba Formula D. n. 3, “ excepto tamen casu matrimonii cum viro vel muliere Judaeis?” Resp. Intelligenda erant in hoc sensu quod vi huius Facul­ tatis Episcopi nostri dispensare poterant cum omnibus etiam Judæis, exceptis solis Judæis non reformatis: imo et cum his dis­ pensare poterant si periculum fuisset in mora. — Cf. Zeitschrift fur Kath. Theol., Innsbruck, v. 15, p. 390. — S. Off. 12 Jun. 1882; 3 Aug. 1889. — Wcrnz, v. 4, η. 510, not. 35.1 Punctum v De impedimento voti et Ordinis Votum dirimens Matrimonium est solum votum solemne cas­ titatis, per professionem in Religione approbata emissum. Ordo autem Matrimonium dirimens est Ordo sacer, nempe presbyte­ ratus, diaconatus et subdiaeonatus. 882. Dico 1°. Votum solemne castitatis, et Ordo sacer diri­ munt Matrimonium de jure ecclesiastico. Constat ex Cone. Later. I et II, atque etiam ex Cone. Trid. sess. 24, can. 9, ubi 1 Cf. Addenda, p. 1159, n. 155. 890 TRACTATUS XVIII.—DE MATRIMONIO. dicitur: “ Si quis dixerit, Clericos in sacris Ordinibus constitutos, vel Regulares castitatem solemn iter professos, posse Matrimo­ nium contrahere, contractumque esse validum, non obstante lege ecclesiastica vel voto, anathema sit.” Item invalide matrimonium attentant religiosi qui vota sollem­ nia professi sint, aut vota simplicia, quibus ex speciali Sedis Apo­ stolicæ præscripto vis addita sit nuptias irritandi (Can. 1073). 883. Dico 2°. Invalide matrimonium attentant clerici in sacris ordinibus constituti (Can. 1072). Matrimonium etiam post recensitos Ordines (subdiaconatum, diaconatum presbyteratum) contractum nullum irritumque de­ claramus: ita Bened. XIV. EIsi Pastoralis, Par. VII, n. 27; Cone. Trid. Sess. 24, de matr. can. 7. — Dixi de jure ecclesias­ tico, nam nihil ex Scripturis aut traditione, vel etiam ex jure naturæ habetur quo indicetur Ordinem sacrum repugnare cum statu conjugali; et aliunde communis sententia theologorum fert, Ordinem dirimere Matrimonium vi voti, quod ei adnexum est ex sola voluntate Ecclesiæ. — Votum autem castitatis ideo dirimit Matrimonium quia solemne est; atqui solemnitas est juris ecclesiastici; ergo, etc. — Cf. Sanchez, lib. 8, n. 7.#—S. Alphons. n. 1059. — Heiss, §§34 et 35. Ex speciali privilegio concesso a Gregorio XIII, in Const. Ascendente Domino, votum castitatis quod post biennium novitiatus emittunt sodales Soc. Jesu, utut simplex, dirimit pariter Matrimonium. Constat ex ipsis verbis S. Pontificis, qui ita lo­ quitur: “Quinimo eos omnes [sodales Soc. Jesu] ad contrahendum [Matrimonium] inhabiles, ac contractus hujusmodi nullos et irritos esse, prout irritos facimus et annullamus.”—Ad hæc autem sequen­ tia sunt animadvertenda: 1°. Specialis hæc concessio non est ita intelligenda, ac si emissio votorum simplicium sodalium Soc. Jesu æquivaleat professioni religiosæ, ita ut annullet Matrimonium ratum ab ipsis forte antea contractum; nam etsi hoc fuerit assertum ab aliquibus canonistis, ipsa tamen Societas Jesu, ut ait Ballerini, neque rescivit unquam neque cogitavit. 2°. Cum ex lege lata a Pio IX etiam in aliis Ordinibus religiosis stricte dictis professio non fiat amplius statim post novitiatum, sed emittantur tunc tantum vota simplicia in iisque insistendum sit saltem per triennium, jam dici potest et debet istos religiosos comparari Scholasticis Soc. Jesu. Atta­ men speciale privilegium voti castitatis relate ad Matrimonium CAP. VE—DE IMPEDIMENTIS MATRIMONII. 891 nequit ad eos extendi. — Cf. Baller, not. (a) p. 733; et not. (b) p. 777. — Lehmkuhl, nn. 749 et seq. Punctum vi De impedimento raptus Dico. Raptus, scilicet violenta abductio mulieris de loco tuto in alium, ubi sub potestate raptoris detineatur Matrimonii ineundi causa, dirimit de jure ecclesiastico Matrimonium inter raptam et raptorem, sive hic per se feminam abducat sive per alios. Con­ stat ex Cone. Trid. sess. 24, cap. 6 et ex canone 1074: 884. § 1. Inter virum raptorem et mulierem, intuitu matri­ monii raptam, quandiu ipsa in potestate raptoris manserit, nullum potest consistere matrimonium. § 2. Quod si rapta, a raptore separata et in loco tuto ac libero constituta, illum in virum habere consenserit, impedimentum cessat. § 3. Quod ad matrimonii nullitatem attinet, raptui par habetur violenta retentio mulieris, cum nempe vir mulierem in loco ubi ea commoratur vel ad quem Ubere accessit, violenter intuitu matri­ monii detinet (Can. 1074). Ex paragraph© tertia raptui par habetur violenta retentio mulieris in loco in quo commoratur vel ad quem libere accessit. QUÆSITA * 885. Quær. 1°. An impedimentum inducat raptus seduc­ tionis, seu cum mulier inducitur muneribus, blanditiis, etc., ad raptorem sequendum? Resp. Neg., quia Ecclesia per impedimentum raptus in­ tendit tantum consulere libertati Matrimonii, quæ non lae­ ditur cum mulier consentiens abducitur, etiam invitis parentibus. Excipe tamen, nisi in muneribus largiendis et promittendis interveniat dolus et fraus, prout forte supponunt aliquæ Decla­ rationes S. Congr. Cone., quibus innituntur patroni sententiæ affirmantis. — Cf. S. Alphons. n. 1107. — Analecta Juris Pon­ tificii, vol. 4, pp. 1848 et seq. Quær. 2°. An incurratur impedimentum, si Matrimonium fiat postquam mulier a potestate raptoris fuerit liberata? Resp. Neg., et ratio est, quia femina facta sui juris et cessanto violentia, non amplius habetur actualis raptus, prout 892 TRACTATUS XVIIL—DE MATRIMONIO. requiritur a Cone. Trid. Notandum tamen, impedimentum istud existera si mulier Matrimonium contraheret, dum rema­ net sub potestate raptoris, etiamsi libere omnino consentiat.— Cf. S. Alphons. n. 1032. — Acta S. Sedis, vol. 1, pp. 15 et seq. Quær. 3°. pedimentum? An exequentes raptum pro alio, incurrant hoc im­ Resp. Neg., quia non sunt proprie raptores, quamquam hi poenas latas contra raptores incurrere possint. — Cf. Varceno, vol. 2, p. 362. — Baller, not. (a) p. 832. — Acta S. Sedis, vol. 9, p. 519. Punctum vn De impedimento criminis 886. Crimen quatenus est impedimentum dirimens Matrimo­ nium triplex est, scilicet 1°. adulterium; 2°. utrumque simul, modo certæ concurrant conditiones, quas subjicimus; 3°. homicidium conjugis, modo, etc. Valide contrahere nequeunt matrimonium : 1°. Qui, perdurante eodem legitimo matrimonio, adulterium inter se consummarunt et fidem sibi mutuo dederunt de matri­ monio ineundo vel ipsum matrimonium, etiam per civilem tantum actum, attentarunt; 2°. Qui, perdurante pariter eodem legitimo matrimonio, adulte­ rium inter se consummarunt eorumque alter coniugicidium pa­ travit ; 3°. Qui mutua opera physica vel morali, etiam sine adulterio, mortem coniugi intulerunt (Can. 1075). I. — Adulterium Solum Ad impedimentum ex hoc capite incurrendum requiritur: 1°. Ut adulterium sit verum, formale, consummatum. Et primo quidem verum, id est, ut saltem alteruter fornicator Matri­ monio non mere putativo, sed legitimo ac valido, etiamsi forte non consummato, sit conjunctus. Deinde formale et quidem ex utraque parte, id est, ut uterque cognoscat, alterutrum esse conjugatum. Nam impedimentum oritur propter injuriam uni eidemque matrimonio illatam. Tandem consummatum, inter­ cedente nempe copula carnali perfecta. CAP. VL—DE LM PEDI.M ENTIS MATRIMONII. 893 2°. Ut adsit promissio Matrimonii futuri contrahendi sci­ licet post mortem conjugis. Hæc autem promissio quamvis non restringatur ad tempus aliquod, sed potest præcedere, comitari vel sequi adulterium, modo si praecesserit non fuerit retractata ante adulterium, debet tamen esse vera, absoluta, et sibi invicem mutuo data, ut patet ex clara declaratione canonis. — Quod si non adsit promissio Matrimonii de fu­ turo, sed complices illud de præsenti quocumque modo etiam clandestine attentaverint, hoc sufficit ad inducendum impedi­ mentum. 3°. Ut tum promissio Matrimonii tum adulterium fiant vivente priore conjuge, seu constante eodem Matrimonio. — Ita ex pluribus locis juris can., v. gr., ex cap. Si quis vivente 5, caus. 31, q. 1. Item ex cap. Propositum 1, de eo qui duxit, etc.— Cf. S. Alphons. nn. 1036 et seq. — Baller, not. (a), (b), (c), etc. pp. 796 et 797. 887. Resolves.—1°. Si vir cælebs concumbit cum muliere quam nescit esse conjugatam, non fit ab utraque parte formalis injuria uni eidemque conjugio, ideoque nec habetur adulterium quod in hoc impedimento exigitur. Vir conjugatus et mulier nupta rem habent, sed sicut mulier prorsus nescit virum esse matrimonio vinctum, ita et vir non cognoscit mulierem esse con­ jugatam; vir igitur suo matrimonio, non mulieris injuriam fert, item mulier suo, non viri; adulterium igitur ex utraque parte non est formaliter injuriosum uni eidemque matrimonio; hinc nec impedimentum exstat. E contrario tamen, si uterque scivit matri­ monium alterius, duplex oritur impedimentum. 2°. Pius X statuit, ne matrimonia periculo nullitatis expo­ nantur, ut in posterum dispensatio ab impedimento ex adulterio cum attentatione matrimonii proveniente concessa censeatur per datam a S. Sede sive dispensationem super matrimonio rato et non consummato sive permissionem transitus ad alias nuptias. S. C. Sacr. 3 Junii 1912. — Cf. Can. 1053. Π. — Utrumque Simul Quando crimina adulterii et conjugicidii reperiuntur conjuncta, non requiritur mutua conspiratio ad conjugicidium, nec promissio Matrimonii, sed hæc tria sufficiunt: 1°. Adulterium, quale supra expositum est, quod conjugicidium præcedat; non tamen necesse est, ut præcedat mortis machinationem. 2°. Machinatio mortis ab uno adulterorum ex intentione Matrimonii; sufficit autem, 894 TRACTATUS XVIII.—DE MATRIMONIO. ut hæc intentio ab uno habeatur, etsi S. Alphonsus insuper re quirat probabilius, ut hæc intentio alteri manifestetur eodem mock ac inferius dicetur. 3°. Mors ex machinatione unius adulterorum secuta eodem modo ac infra dicetur de solo homicidio. Sic ex eodem jure. — Cf. S. Alphons. n. 1036. — Gousset, n. 824.— Car­ rière, n. 739. In hac specie requiritur, ut ex parte utriusque adulterium formale sit respectu conjugis occisi, ideoque in hujus injuriam tendat. Sic Bertha nescit Titium esse uxoratum, committit adulterium cum ipso: istud adulterium non erat ex utraque parte injuriosum conjugio Titii. Hic autem cognoscit Bertham esse conjugatam. Vir Berthæ moritur, Titius nunc suam propriam uxorem interficit. Adulterium non erat formale ex utraque parte respectu conjugis occisi. Quare nec adest impedimentum.— Cf. Ball.-Palm. n. 1031. — Schmalzgrueber, 1. IV, t. 7, n. 49. Hoc impedimentum, quod propter duplex crimen unitum vocatur utrumque simul, unicum constituit impedimentum. Con­ tra vero si et adulterium et homicidium suas proprias conditiones separatim habeant, ut hic let III expositæ sunt, duplex inferunt impedimentum. III. — Homicidium Solum Tres conditiones requiruntur, ut ex hoc proveniat impedi­ mentum. 1°. Mutua conspiratio; unde non sufficit, ut conjux con­ jugem suum occidat, si persona, quacum Matrimonium initurus est, hanc actionem ignoret aut contradicat aut ei tandem, quamvis illam noscat, proprie non participet. Ita communiter theologi, ex cap. Laudabilem 1, de Conv. infidel. — Cf. S. Al­ phons. n. 1033. — 2°. Intentio Matrimonii. Ita communiter, quamvis in jure non sit expressum. Ratio est, quia finis legis est, ne quis spe Matrimonii propriam vel alterius conjugem occidat. Satis est autem ut Matrimonium ab uno tantum e complicibus intendatur·. Quidam requirunt, ut intentio illa aliquo modo fuerit alteri manifestata; sed S. Alphonsus ait sufficere, ut indicia quædam hujus intentionis præcesserint, v. gr., familiaritates, epistolæ amatoriæ, etc. Ceterum, in foro externo, supposita machinatione seu communi opera ad occidendum, semper præsumitur intentio Matrimonii. — Cf. Baller, not. (b) p. 798. 3°. Mors realiter secula ex actione phy­ sica vel morali alterutrius complicis. Patet ex jure canonico. — Cf. S. Alphons. nn. 1033 et seq. CAP. VI DE IMPEDIMENTIS MATRIMONII. 895 Hæc omnia sic paucioribus verbis memoria teneto: 1°. Adulterium cum promissione Matrimonii mutuo data et acceptata. 2°. Homicidium ex communi conspiratione et cum inten­ tione contrahendi, saltem ab uno habita et manifestata. 3°. Utrumque simul intuitu Matrimonii, sed sine conspira­ tione et Matrimonii promissione. — Cum hoc criminis impedi­ mentum sit juris ecclesiastici, 'ocum non habet inter infideles, uti ex communi doctrina innuit S. Alphonsus, n. 1037, etiamsi dein ad fidem veniant. Contra vero fidelis, qui complicem habeat infidelem, illud contrahit, atque infideli communicat, ideoque cum ipso ad fidem converso Matrimonium inire non potest. Constat ex cap. Laudabilem 1, de Convers. infidel.-Accedit resolutio data a S. Congr. de Prop. Fide, 23 Aug. 1852, apud Cretoni, vol. 2, p. 459. Punctum viii De impedimento cognationis Cognatio triplicis generis distinguitur, scilicet 1°. naturalis; 2°. spiritualis; 3°. legalis. De unaquaque pauca dicentur pro praxi. I. — De Cognatione Naturali 888. Cognatio naturalis seu consanguinitas, est vinculum per­ sonarum ab eodem stipite proximo per carnalem generationem de­ scendentium, vel vinculum quod exsurgit ex participatione ejus­ dem sanguinis intra quosdam limites. In consanguinitate tria sunt distinguenda, scilicet 1°. stipes seu persona, ex qua aliæ ducunt originem; 2°. gradus seu men­ sura distantiæ unius personæ ab altera; 3°. linea seu series per­ sonarum ab eodem stipite descendentium. Linea autem duplex est: alia recta et alia collateralis seu transversalis. Prior est series personarum quarum aliæ ab aliis descendunt vel immediate, ut filii a parentibus, vel mediate, ut nepotes ab avis aut a proavis, etc. Posterior vero est series personarum quæ, licet stipitem communem habeant, aliæ tamen ab aliis non descendunt, ut sunt fratres, consobrini, etc. Insuper hæc est aqualis vel inœqualù, prout consanguinei æqualiter vel non æqualiter a communi sti­ pite distant. 889. Dico 1°. § 1. In linea recta consanguinitatis matrimo­ nium irritum est inter omnes ascendentes et descendentes tum 896 TRACTATUS XVIII.—DE MATRIMONIO. legitimos tum naturales (Can. 1076); saltem de jure positivo.— Dixi saltem de jure positivo, quia etsi certum sit Matrimonium in primo gradu linea) recta) esse nullum ex ipso jure natura), dispu­ tatur tamen apud theologos, num ex eodem jure dirimatur in aliis gradibus. Cf. S. Alphons. de Sacram. Pœnit. n. 470. — Schmalagr. lib. 4, tit. 14, n. 30. Dico 2°. § 2. In linea collaterali irritum est usque ad ter­ tium gradum inclusive, ita tamen ut matrimonii impedimentum toties tantum multiplicetur quoties communis stipes multiplicatur (Can. 1076). De jure autem hujus impedimenti dicendum est, ipsum esse ex positivo statuto ecclesiastico, ut deducitur ex praxi Ecclesiæ quæ ab eo dispensat, excepto primo gradu, de quo dis­ putatur, num dirimat de jure ecclesiastico aut naturali, vel saltem divino positivo, cum Ecclesia nunquam dispenset ut fratres et sorores conjungi valeant, atque ipsi infideles hujusmodi nuptias detestentur. — Cf. Schmalzgr. loc. cit. nn. 45 et 46. — Daller, not. (a) et (b) p. 786.1 Dico 3°. § 3. Nunquam matrimonium permittatur, si quod subsit dubium num partes sint consanguine® in aliquo gradu lineæ rectæ aut in primo gradu lineæ collateralis (Can. 1076).2 890. Ut autem computetur diversitas gradus consanguinitatis attendum est ad sequentes regulas: § 1. Consanguinitas computatur per lineas et gradus. Regula I. § 2. In linea recta, tot sunt gradus quot generati­ ones, seu quot personæ, stipite dempto (Can. 96). ·< Hinc inter patrem et filium unicus est gradus, quia unica est generatio seu unica filii persona, secluso patre utpote stipite. Inter nepotem et avum duo gradus numerantur, quia duæ sunt genera­ tiones, licet tres interveniant personæ, nempe avus, pater et ejus filius seu nepos respectu avi. Ponas pariter proavum vel abavum, et tres vel quatuor gradus habebis. Reg. II. § 3. In linea obliqua, si tractus uterque sit æqualis tot sunt gradus quot generationes in uno tractu lineæ (Can. 96). In linea collaterali œquali tot sunt gradus, quot sunt persona), in una parte, stipite dempto. Hinc frater et soror sunt in primo gradu: quia si stipes communis seu pater seponatur, remanet unica persona ex utraque parte: et cum singuli distent uno gradu a stipite, etiam unico gradu inter se distant. Pariter patrueles seu duorum fratrum filii, distant, singuli duobus gradibus a stipite 1 Cf. Addenda, p. 11G0, n. 156. * Cf. Dubium 5, p. 961. CAP. VI.—DE IMPEDIMENTIS MATRIMONII. 897 communi seu ab avo, et proinde consanguinei sunt inter se in secundo gradu. Sic etiam de aliis dicendum est. Reg. III. § 3. Si duo tractus sunt inæqualis, tot gradus quot gene­ rationes in tractu longiore (Can. 96). Hinc si unus distet a communi stipite duobus gradibus et ejus consanguineus tribus, erunt inter se consanguinei in tertio gradu, juxta effatum: Gradua remolior trahit ad se propinquiorem. Igitur Bertha consanguinea erit in secundo gradu cum patruo seu fratre patris sui, quia distat duobus gradibus a stipite communi, nempe ab avo suo, licet patruus ipse unico gradu ab eodem stipite sepa­ retur, cum sit stipitis filius seu frater patris Berthæ. Sic etiam de aliis quibuscumque statuendum. Adverte has regulas respicere computationem juxta legem ecclesiasticam. Quod si leges civiles alicujus Status diversimode computant, ad eas attendendum est, sed tantum pro effectibus civilibus. — Cf. Kenrick, n. 153. QUÆSITA 891. Quær. 1 °. Quomodo inveniri facile possint gradus consan­ guinitatis? Resp. Si cognitus sit stipes communis, scribas illius nomen in charta, et infra generationes et nomina personarum hinc et inde descendentium notes, usquedum pervenias ad eas personas quæ connubio jungendæ sunt; facile inde gradus computabis.— Si vero stipes sit incognitus, sic procedas: scribas in inferiori parte chartæ vel tabulæ nomen sponsi ad unum latus, et nomen sponsæ ad alterum; dein supra nomen sponsi adnotes nomina eorum consanguineorum, qui forte causa esse possunt, cur aliqua intersit cognatio cum sponsa; idem facito quoad sponsam. Qua facta adnotatione, ascendas ex una parte, et videas utrum conveniant in communi principio seu stipite, ex quo sponsus et sponsa sint mediate generati. Hinc postquam inveneris, simulque animad­ verteris, utrum sponsi sint in linea æquali vel inaequali, applices tandem regulas infra proponendas et resolutio dubii patebit. Pro quibus sit sequens exemplum: 898 TRACTATUS XVIIL—DE MATRIMONIO. PROAVUS PATRITIUS MURPHY Avia Anna Murphy Uxor Joseph Smith Avus Petrus Murphy Pater Michael Smith Pater Joannes Murphy Sponsus Robertas Smith Sponsa Maria Murphy In exemplo Robertus Smith et Maria Murphy sunt consan­ guinei in tertio gradu æquali. Alia etiam methodus exsistit ad gradus cognationis dignoscendos, scilicet usus arboris consanguinitatis seu tabellæ genealogia quæ habetur in sequenti pagina. Igitur ut practice res tota fiat, inspice tabellam, et vide, in qua linea et in quibus cellulis reperias personas de quarum cognatione quæritur, et attende quot gradibus distent a stipite com­ muni. Consanguinitas inter easdem personas ex multiplici capite oriri potest, et tunc est duplex vel multiplex propinquitas seu impedimentum in petitione dispensationis aperiendum. Hoc autem evenire potest: Quando concurrunt duo vel plures stipites communes. Sic, v. gr., si a duobus fratribus vel consobrinis ductæ fuerunt uxores quæ sint et ipsæ inter se sorores vel consobrinæ, filii ex utroque conjugio suscepti duplici consanguinitatis vinculo inter se jungentur. — Cf. Scavini, lib. 3, tract 12, n. 1012. Quær. 2°. Quinam sint consanguinei collaterales? 1°. Ex Parte Patris Patruus Magnus, seu frater avi — grandfather’s brother. Amita Magna, seu soror avi — grandfather’s sister. Patruus, seu frater patris—father’s brother, paternal uncle. Amita, seu soror patris —father’s sister, paternal aunt. Patrueles, seu filii fratrum ex parte patris—first cousins. 2°. Ex Parte Matris Avunculus Magnus, seu frater aviæ — grandmother’s brother. Matertera Magna, seu soror aviæ — grandmother’s sister. CAP. VI.—DE IMPEDIMENTIS MATRIMONII. TABELLA 899 GENEALOGIÆ 3 Proavus Proavfc 3 Pax ruas A mi u moj 2 Avua Avia. ZE 3 2 1 2 Horum 6Ui Patruus Amita Pater Max er Avunculus Matertera 3 Nepotes 3 Avunculus Maierrera «M· 1 Patrueles Amitini Fmicr N Horum fihJ 1 3 Soror Ncpoiea 3 Sobrini Fratrb 61M Filio· Filia 3 Fratris Nepotes Sobrini 3 Nepos Neptti Sororis Nepotes 3 Proreptu NOTÆ I. — Tabella ista repræsentat personas consanguineas usque ad tertium gradum in linea recta et collaterali. II. — Personæ quæ tractu conjunguntur sunt inter se consanguines in linea recta, cum ceteris in linea collaterali. IIL —Ubi lineæ conjunguntur, ibi stipes habetur. 900 TRACTATUS XVIIL—DE MATRIMONIO. Avunculus, seu frater matris — mother's brother, maternal uncle. Matertera, seu soror matris — mother's sister, maternal aunt. Consobrini, seu filii fratrum ex parte matris —first cousins. 3°. Ex Utraque Parte Amitini, seu filii fratrum —first cousins. Sobrini, seu horum filii — second cousins. Nepotes, seu filii fratrum — nephews — brother's or sister's children. Pronepotes, seu horum filii — second nephews — grand nephews. Π. — De Cognatione Spirituali Cognatio spiritualis est propinquitas quædam, quæ ex sta­ tuto Ecclesiæ oritur ex administratione et susceptione Baptismi inter certas personas in jure canonico determinatas. 892. Dico. Ea tantum spiritualis cognatio matrimonium irri­ tat de qua in can. 768 (Can. 1079). Ex baptismo spiritualem cognationem contrahunt tantum cum baptizato baptizans et patri­ mis (Can. 768).1 Ideoque nec baptizans nec patrimis potest valide inire cum baptizata. Quævis alia cognatio non amplius impedimentum con­ stituit. 893. Resolves. — Patrini, sive mas sive femina, cognationem spiritualem non contrahunt, nisi ipsi immediate et per se vel per procuratorem baptizatum physice tangant vel eum tenendo aut tangendo dum baptizatur vel eum immediate suscipiendo de manu sacerdotis post Baptismum ; quia secus proprie eum de sacro fonte suscipere non censentur: omnes enim textus juris can., quibus spiritualis cognatio statuitur, hisce verbis exprimuntur: qui suscipit, tenet, tangit, etc. — Cf. S. Alphons. de Baptismo, n. 148. 2°. Infidelis non potest contrahere cognationem spiritualem quia ab Ecclesia hæc propinquitas oritur; ideoque minister sacra­ menti, ut eam incurrat, debet esse baptizatus. Hinc infidelis qui valide et licite aliquem baptizavit in casu necessitatis, postea non incurrit impedimentum quando ipse baptizatur. Quoniam in hoc casu ipsa cognatio spiritualis nunquam exstitit, non potest reviviscere suscepto sacramento. 13°. “ Quod si alii ultra designatos baptizatum tetigerint, 1 Cf. Dubium 8, p. 691. CAP. VL—DE IMPEDIMENTIS MATRIMONII. 901 cognationem spiritualem nullo pacto contrahunt.” — Cone. Trid. sess. 24, cp. 2. 4°. Si parentes plures quam duos vel ejusdem sexus desig­ naverint contra ipsum Decretum Tridentinum, et hi a parocho illegitime admissi infantem tetigerint, omnes, alias habiles, con­ trahunt cognationem spiritualem. 5°. Patrini possunt infantes suscipere per procuratores; in quo casu non hi, sed isti, contrahunt impedimentum. 6°. Ut absentes patrini sint, requiritur ut aliis vere mandatum dent, quo hi suo nomine suscipiant infantem; non sufficit, ut ratificent actum absque mandato positum. — Cf. Wernz, v. 4, n. 492. — Van de Burgt, n, 168. ΙΠ. — De Cognatione Legali Cognatio legalis est propinquitas personarum, quæ oritur ex adoptione legali. 894. Dico. Qui lege civili inhabiles ad nuptias inter se ine­ undas habentur ob cognationem legalem ex adoptione ortam, neque­ unt vi iuris canonici matrimonium inter se valide contrahere (Can. 1080). Igitur qualis est inhabilitas inter cognatos legales vi legis civilis, talis est etiam vi legis canonicæ. Punctum ix De Impedimento Affinitatis § 1. Affinitas oritur ex matrimonio valido sive rato tantum sive rato et consummato. § 2. Viget inter virum dumtaxat et consanguineos mulieris, itemque mulierem inter et viri consanguineos. § 3. Ita computatur ut qui sunt consanguinei viri, iidem in II eadem linea et gradu sint affines mulieris, et vice versa (Can. 97). 895. Dico. § 1. Affinitas in linea recta dirimit matrimonium in quolibet gradu; in linea collaterali usque ad secundum gradum inclusive. § 2. Affinitatis impedimentum multiplicatur: 1°. Quoties multiplicatur impedimentum consanguinitatis a quo procedit; 2°. Iterato successive matrimonio cum consanguineo coniugis defuncti (Can. 1077). 902 TRACTATUS XVIII.—DE MATRIMONIO. QUÆSITA 896. Quær. 1°. Quo jure dirimat affinitas? Resp. Ex certa omnium sententia dirimit solo Ecclesiæ jure in linea collaterali, et probabilius etiam in linea recta. Quær. 2°. Quinam sint varii affines? Resp. Sunt sequentes, scilicet: Socer, seu pater ratione affinitatis, sive conjugati sive conjugatæ —father-in-laiv. Socrus, seu mater affinis — mother-in-laio. Prosocer, seu avus affinis — wife’s grandfather. Prosocrus, seu avia affinis — wife’s grandmother. Gener, seu maritus filiæ — son-in-law. Nurus, seu uxor filii — daughter-in-law. Progener, seu maritus neptis — granddaughter’s husband. Pronurus, seu uxor nepotis — grandson’s wife. Levir, seu frater mariti aut uxoris — brother-in-law. Glos, seu soror mariti — sister-in-law. Fratria, seu uxor fratris — sister-in-law, a brother’s wife. Sororius, seu maritus sororis — brother-in-law, a sister’s husband. Vitricus, seu maritus matris — stepfather. Privignus, seu filius ex primo Matrimonio patris aut matris — stepson, stepdaughter. Noverca, seu uxor patris — stepmother. Quær. 3°. An affinitas ex Matrimonio consummato, sed in­ valido, dirimat Matrimonium. .-3 :f I Resp. Negative, affinitas oritur ex solo valido matrimonio. 897. Resolves. — 1°. Personæ quæ matrimonio conjunguntur non sunt ipsi affines sed potius fundamentum affinitatis. 2°. Consanguinei mulieris non sunt affines consanguineis viri. Affinitas non parit affinitatem. 3°. Duo fratres possunt uxores ducere duas sorores. 4°. Pater et filius possunt ducere matrem et filiam. 5°. Qualis est gradus consanguinitatis cum una persona, talis est gradus affinitatis cum altera. 6°. Non est dubitandum de potestate Summi Pontificis dispen­ sandi in primo gradu lineæ rectæ affinitatis. In casibus igitur de­ speratis forsan aliqua spes affulget. 7°. Martha init Matrimonium cum Titio qui multipliciter con­ sanguineus est Thomæ. Moritur Titius. Theodorus init Matri- CAP. VI.—DE IMPEDIMENTIS MATRIMONII. 903 monium cum Martha, qua defuncta, init cum sorore Marthæ Bertha. Sunt casus multiplicis affinitatis inter Martham et Thomam; et Theodorum inter et consanguineos Berthæ. 8°. Titius et Bertha infideles Matrimonium ineunt; fiunt ambo catholici; eorum matrimonium est jam nunc ratum. Post annos vitæ conjugalis moritur Bertha. Titius vult nunc inire cum Berthæ consanguinea in gradu prohibito. Titius evadit huius affinis in eodem gradu.1 Punctum x De impedimento honestatis publicæ 898. Impedimentum publicae honestatis oritur ex matrimonio invalido, sive consummato sive non, et ex publico vel notorio con­ cubinatu; et nuptias dirimit in primo et secundo gradu lineae rectae inter virum et consanguineos mulieris, ac vice versa (Can. 1078). Sane non decet consanguineos in primo et secundo gradu lineæ rectæ unius ex invalide conjunctis in matrimonio vel ex publice notis concubinariis posse matrimonium inire cum altera comparte. Publica honestas vetat. Fons huius impedimenti est matrimonium invalidum, consummatum vel non, et publicus et notorius con­ cubinatus.2 Punctum ' xi De impedimentis abrogatis 899. Impedimenta abrogata sunt sequentia: 1°. Impedimentum disparitatis cultus inter personam baptizatam extra Ecclesiam catholicam, nec ad eam ex hæresi vel schismate conversam, et personam non baptizatam; 2°. Impedimentum consanguinitatis in quarto gradu lineæ collateralis ; 3°. Impedimentum affinitatis in tertio et quarto gradu; 4°. Impedimentum affinitatis ex copula illicita; 5°. Impedimentum honestatis publicæ ex sponsalibus; 6°. Impedimentum honestatis publicæ ultra secundum gradum; 7°. Omne impedimentum cognationis spiritualis excepto inter baptizantem et baptizatum et inter baptizatum et patrinum. Fontes duplicis impedimenti, affinitatis et publicæ honestatis, mutantur; fons primi tst matrimonium validum, fons secundi est matrimonium invalidum et concubinatus publicus et notorius. 1 Cf. Addenda, p. 1160, n. 157. ’Cf. Addenda, p. 1160, n. 158. 904 TRACTATUS XVII1,—DE MATRIMONIO. CAPUT VII DE CELEBRATIONE MATRIMONII Punctum i De vitiis consensus I. — Error et Conditio 900. Dico 1°. Duplex circa Matrimonium error distinguitur, scilicet: 1°. error substantialis, qui versatur circa personam; 2°. error accidentalis, qui personæ qualitates afficit. Conditio autem intelligitur servilis ab altera libera parte ignorata, ac proinde im­ pedimentum quod dicitur conditio, nihil aliud est quam error quo compars putatur libera, cum sit serva. Quando error est in apprehensione rei non necessariae ad es­ sentiam contractus, sed in accidenti quodam, efficit ut contractus sit quoad essentiam voluntarius ac proinde talis simpliciter, in­ voluntarius autem secundum quid et quantum ad accidens illud, in quo versatur error. Et hic error consensum non excludit, nec habetur aliquid in jure talem consensum vitians. Nam re ipsa in hoc errore vult ducere hanc, huic nubere; et est consensus duorum in. idem et contractus substantialiter integer, nec lege irritus. S. C. C. Wallachien. 2 Jun. 1860. § i. Error circa personam invalidum reddit matrimonium. § 2. Error circa qualitatem personæ, etsi det causam contractui, matrimonium irritat tantum : 1°. Si error qualitatis redundet in errorem personæ; 2°. Si persona libera matrimonium contrahat cum persona quam liberam putat, cum contra sit serva, servitute proprie dicta (Can. 1083). Error personæ invalidum reddit matrimonium. Error est etiam vel fortunæ vel conditionis vel qualitatis. Error personæ est quando hic putatur esse Virgilius sed ipse est Plato; error fortunæ quando hic putatur esse dives, qui est pauper; error conditionis quando putatur esse liber, qui est servus; error qualitatis quando putatur esse bonus et est malus. Causa XXIV. q. 1. Titius vult inire matrimonium cum Anna et Anna cum Titio; uterque igitur, Titius et Anna, volunt sibi invicem Annæ et Titio CAP. VII.—DE CELEBRATIONE MATRIMONII. 905 tradere et acceptare jus in corpus perpetuum et exclusivum in ordine ad determinatos actus; Titius jus in corpus suum tradere vult Annæ et Anna vult illud jus acceptare, Anna vult tradere jus in corpus suum Titio et Titius vult illud jus acceptare; in cele­ bratione substituta est Annæ Martha et Titius putans Martham esse Annam tradit jus in corpus non Marthæ sed vere Annæ. Martha autem non potest acceptare jus a Titio quod Titius ipsi non tradit. Error iste personæ ex parte Titii efficit ut consensus præstitus Marthæ sit nullus relate ad Martham. Aliis verbis jus quod volebat Titius tradere in corpus suum volebat tradere Annæ; hoc erat objectum contractus sicut et jus quod volebat acceptare erat jus in corpus Annæ. Error personæ abstulit hoc objectum; in ipsa celebratione volebat acceptare in uxorem non Martham sed Annam et virum se tradere mulieri, non Marthæ, quacum verba externe expressit, sed Annæ. Error igitur suus fecit ut externe diceret se consentire in mulierem Martham, in quam nullo modo consentit. Error iste abstulit consensum matri­ monialem. Non enim consentit in hanc Martham sed in Annam quam esse putabat Martham. Consensus in Annam permansit; consensus in Martham nullus erat, ergo cum Martha nullum est matrimonium. Si tamen error qualitatis redundat in errorem personæ, con­ tractus irritus est: si videlicet aliquis existimet se cum alia per­ sona contrahere, non ea, quam exterius accipit, ideoque neque consentit cum hac contrahere. Quando igitur error qualitatis redundat in errorem personæ? Quando qualitas in qua erratur designat individuam personam, tunc error qualitatis reincidit in errorem personæ; ut si aliquis velit ducere primogenitam regis Hispaniæ. Cum enim apprehensio mentis consensum trahat vol­ untatis, in id tendit voluntas quod ipsi apprehensio proponit. Quare cum persona individua apprehensa, media illa qualitate primogenituræ qua indicatur, voluntati proponatur, consensus directe et formaliter in personam illam tendit, et hinc error circa istam qualitatem est error circa personam. S. C. C. Wallachien. 2. Jun. 18G0. Quoad paragraphum secundam, n. 2. Si liber contraxit cum serva proprie dicta censens eam esse liberam, matrimonium nullum est. Conditiones sunt, ut pars libera ignoret conditionem servilem alterius et cum ista ignorantia contrahat, et servitus sit stricte dicta. Triplex error reddit matrimonium nullum: error personæ; error qualitatis redundans in errorem personæ; error conditionis servilis unius partis. 906 TRACTATUS XVIII. DE MATHIMONJO. Dico 2°. Simplex error circa matrimonii unitatem vel indissolubilitatem aut sacramentalem dignitatem, etsi det causam con­ tractui, non vitiat consensum matrimonialem (Can. 1084). Talis enim error non tollit consensum verum et sufficientem ut pluribus vicibus a S. C. Sancti Officii responsum est. Validum matrimonium contrahi potest cum errore mere con­ comitante circa ejus indissolubilitatern, quia tunc præ valet generalis voluntas contrahendi juxta institutionem (’hristi, et generalis ista voluntas privatum errorem quasi absorbet. Instr. S. Oific. 6 April, 1843. Prava contrahentium opinio, licet patriis legibus sive moribus confirmai a, quod nimirum matrimonii vinculum dissolvi possit, nequaquam per se officit matrimonii validitati, nisi hæc opinio deducatur in pactum, tanquam conditio in actu ineundi matrimonii; tunc enim matrimonium nullum irritumque evadit, uti semper accidit cum matrimonio apposita est conditio substantia; ipsius repugnans. S. Off. 20 Jun. 1866 n. 25.- Ma­ trimonia inita cum solo conirahentium errore quod matrimonii consummati vinculum in casu adulterii vel ob alias causas dis­ solvi possit, valida sunt. Si vero sub hac expressa conditione inita sunt, uti invalida habenda sunt. 11 Mart. 1868 ad 2. Error menti adhærcns qui tamen non sit deductus in pactum sive conditionem, validitati matrimonii non officit. S. Off. 18 Dec. 1872. De hæreticis falsa doctrina imbutis ita Benedictus XIV, de syn. diœc. I. 13, c. 22: Credendum est eos (hæreticos) generali vol­ untate contrahere voluisse matrimonium validum juxta Christi legem ideoque etiam jam adulterii causa non dissolvendum. Pri­ vatus enim error nec anteponi nec praejudicium afferre potest generali, quam diximus, voluntati ex qua contracti matrimonii validitas et perpetuitas pendet. Dico 3°. Scientia aut opinio nullitatis matrimonii consensum matrimonialem necessario non excludit (Can. 1085). Nam non excludit generalem intentIonem matrimonium ineundi juxta legem (’hristi, et quidem hic et nunc. Volunt nempe consensum vere matrimonialem pnestare, et sic in quantum possunt; ut in exemplo eorum (pii putabant se non posse coram judice turcico inire, quam­ quam inire nuptias volebant. Sic talia matrimonia sunt habenda ut valida ut. responsum est a S. C. de Prop. Eide, 1 Oct. 1785. Iterum idem constat, ex sanatione matrimonii sic dicti civilis, qu® sanatio non semel tant um est concessa. Concedi autem non poterat nisi potuerit simul cum tali celebratione consensus matrimonialis exsistere. CAP. Vll,- DE CELEBRATIONE MATRIMONII. II. — Vis et 907 Metus 901. Dico 1 °. § 1. Invalidum quoque est matrimonium ini­ tum ob vim vel metum gravem ab extrinseco et iniuste incussum, a quo ut quis se liberet, eligere cogatur matrimonium (Can. 1087). Certo constat ex pluribus locis juris. Matrimonium plena debet securitate gaudere. Dico 2°. § 2. Nullus alius metus, etiamsi det causam con­ tractui, matrimonii nullitatem secumfert (Can. 1087). Ratio est: 1°. quia metus levis non censetur graviter et effica­ citer in consensum influere; 2°. quia ex jure positivo solus metus gravis irritum facit Matrimonium; 3°. quia secus innumera Matri­ monia fierent irrita cum maximo societatis detrimento. QÜÆSITA 902. Quær. 1°. An quicumque nictus gravis dirimat Matri­ monium? Resp. Neg., sed requiruntur sequentes conditiones, scilicet, ut incutiatur 1°. a causa externa et libera; 2°. injuste; 3°. ut ab eo quis se liberet, eligere cogatur matrimonium. Quær. 2°. Quo jure metus gravis dirimat Matrimonium? Resp. Certo de jure ecclesiastico: num autem etiam de jure naturæ, disputatur apud theologos, et rationes hinc inde refert S. Alphons. n. 1054. Ceterum nulla practica utilitas derivari potest a solutione hujus controversiae. Nam vel est sermo de Matrimonio contrahendo vel de contracto: si primum, nunquam Ecclesia dispensabit, nisi antea auferatur causa metus; si alterum, nunquam declarabitur invalidum illud Matrimo­ nium, nisi probatum antea fuerit, in foro externo, verificatas fuisse omnes conditiones quas Ecclesia requirit pro metu gravi. — Cf. Baller, not. (c) p. <800. Punctum ii De forma celebrationis matrimonii 903. Matrimonium clandestinum dicitur illud, quod contra­ hitur sine solemnitate ab Ecclesia requisita. QÜÆSITA Quær. 1 °. Quœnam sint diœceses et loca, apud nos, ubi De­ cretum Tametsi de facio vigebat, quacumque demum fuerit origo ct modus ipsius promulgationis? 908 TRACTATUS XVIII,—DE MATRIMONIO. Resp. Hæc quæstio, quæ tamen respicit factum aliquod et non jus, magna antea obvolvebatur obscuri ate, diversaque circumferebantur responsa et opinandi placita. Nunc vero, opera Cone. Plen. Balt. Ill, claram habet solutionem, nam Patres hujus Concilii “ re studiose indagata ad hanc devenerunt sententiam,” a qua certe non licet recedere: “ Decretum Ta­ metsi non viget in sequentibus Provinciis ecclesiasticis scilicet: 1. Baltimorensi ; 2. Philadelphiensi ; 3. Neo-Eboracensi; 4. Bo­ stoniens!; 5. Oregonopolitana; 6. Milwaukiensi ; 7. Cincinnatensi, excepta dioecesi Vincennopolitana; 8. S. Ludovici, exceptis ipsa civitate S. Ludovici et quibusdam aliis locis ejusdem Archidiœcesis mox nominandis; 9. Chicaginensi, exceptis aliquibus locis dioecesis Altonensis proxime citandis.” “ In ceteris vero locis eorumdem Statuum Foederatorum decretum Tametsi vigere censetur, scilicet: 1°. in tota provincia Neo-Aurelianensi; 2°. in provinciaS. Francisci cum territorio Utah, excepta ea parte ejusdem territorii quæ jacet ad orientem fluminis Colorado; 3°. in provinciaS. Fidei, excepta parte septentrionali territorii Colorado; 4°. in dioecesi Vincennopolitana; 5°. in civitate S. Ludovici, necnon in locis dictis S. Genovefæ, S. Ferdinandi et S. Caroli, Archidiœcesis S. Ludovici; 6°. in locis dictis Kaskaskia, Cahokia, French Village et Prairie du Rocher, dioecesis Altonensis.” — Cf. Responsa S. Sedis ad Postulata Patrum, apud Cone. Plen. Balt. Ill, p. evii. Cf. S. C. d. P. F. 15 April. 1901. ί Quær. 2°. An essent valida Matrimonia clandestina haereti­ corum inter se vel mixta, ubi vigebat lex Tridentina de clandestinilatet Resp. Affirm., si tamen sermo sit de iis locis ad quæ extensa fuit Declaratio Bened. XIV, qua an. 1741 Summus Pontifex statuit Matrimonia clandestina inita vel ineunda in Hollandia et in foederatis Belgii Provinciis inter hæreticos vel inter unam partem hæreticam et alteram catholicam esse valida. — Porro Declaratio ista Benedictina extensa fuit postmodum ad plures Europæ regiones, et ad nos quod spectat, extensa etiam erat ad plures dioeceses et loca, opera diversorum Episcoporum; sed quoniam tempore quo celebratum fuit ultimum Concilium Plenarium extabant adhuc aliquæ dioeceses, ad quas certo non fuerat extensa, et de aliquibus alii; dubitabatur, Patres Concilii petierunt ut, ad uniformitatem inducendam, ad omnia illa loca extenderetur, aut certo extensam esse declararetur, in quibus certo cognoscitur vigere Decretum Tametsi. Porro huic peti­ tioni responsum fuit hanc extensionem concedi “ tantum ” pro dioecesibus S. Antonii et Galvestoncnsi et pro Vic. Apost. Brownsvillensi, in quibus res erat dubia. Unde sequitur declara­ tionem Benedictinam non viguisse in Provincia S. Fidei ad quam CAP. VIL—DE CELEBRATIONE MATRIMONII. 909 certo non fuerat extensa antequam fieret praedicta petitio. — Cf. Responsa S. Sedis, etc., apud Cone. Plen. Balt. Ill, pp. eviii et cix. — Feije, de impedimentis Matrim. nn. 306 et seq. — Baller, not. (a) p. 811, et not. (a) p. 820. — Kenrick, n. 186. — Nilles, Part. 1, p. 224. Quær. 3°. Quinam essent illi qui venerunt nomine hæreticorum, cum ageretur de locis ubi vigebat Declaratio Benedictina? Resp. Solutio patet ex sequenti rescripto S. Officii, 6 Apr. 1859, quod aliis etiam regionibus præter Hollandiam applicari potuit et debuit. — Proposito dubio: “An pro intclligentia celebris Declarationis Boned. XIV, pro Hollandia, compre­ hendi possint sub nomine haeretici quinque sequentes classes: 1°. illi qui catholice baptizat i a pueritia nondum septennali in hæresi educantur ac hæresim profitentur; 2°. qui non tam in hæresi quam ab hæreticis educantur, nulla scilicet vel vix ulla hæreticæ doctrinæ instructione accepta et cultu non frequentato licet aliquoties participato; 3°. qui adhuc pueri in manus hæreticorum incidentes hæreticæ sectæ adjunguntur; 4°. apostatæ ab Ecclesia catholica ad hæreticam sectam transeuntes; 5°. qui nati et baptizati ab hæreticis adoleverunt quin ullam solemnem hæreseos professionem emiserint, ac veluti nullius religionis, etc.? . . .” S. C. respondit: “ Ad effectum Matri­ monii supra numeratos comprehendi in laudata Bened. XIV Declaratione.” — Cf. Feije, n. 319. Quær. 4°. Quodnam esset speciale nostrum privilegium relate ad acquirendum quasi-domicilium ad effectum contrahendi validum Matrimonium? Resp. “ Eminentissimi Inquisitores Generales die 6 Maii 1886, re mature perpensa sequens ediderunt decretum: ‘ Concilio Baltimorensi postulante supplicandum SSiho ut decernere dignetur in Statibus Americæ Confoderatis, se transferentes e loco, ubi viget caput Tametsi, in alium locum, dummodo ibi continuo commorati fuerint per spatium saltem unius integri mensis, et status sui libertatem, uti juris est, com­ probaverint, censendos esse ibidem habere quasi-domicilium in ordine ad Matrimonium, quin inquisitio facienda sit de animo ibi permanendi per majorem anni partem.’ — In audientia vero diei 12 Maii 1886, referente R. P. D. Josepho D’Annibale, S. Officii adsessore, SSmus Dûs Leo XIII prædictum EE. PP. Decretum sua auctoritate ratum habere et confirmare dignatus est, contrariis quibuscumque non ob­ stantibus.”— Cf. Cone. Plen. Balt. Ill, p. cix. — Revue des Sciences Ecclésiastiques, Février, 1881, p. 187. — O’Kane, nn. 1021 et seq.— Irish Ecclesiastical Record, Nov. et Dec. 1883; et Febr. 1884. — Baller, not. (a) p. 824, ct (b) p. 811. — Nilles, part. 1, p. 266. 910 TRACTATUS XVIIL—DE MATRIMONIO. 904. Ea tantum matrimonia valida sunt quæ contrahuntur coram parocho, vel loci Ordinario, vel sacerdote ab alterutro delegato et duobus saltem testibus, secundum tamen regulas expressas in canonibus qui sequuntur, et salvis exceptionibus de quibus in can. 1098, 1099 (Can. 1094). § 1. Parochus et loci Ordinarius valide matrimonio assistunt : 1°. A die tantummodo adeptæ canonicæ possessionis beneficii ad normam can. 334, § 3, 1444, § 1, vel initi officii, nisi per sen­ tentiam fuerint excommunicati vel interdicti vel suspensi ab officio aut tales declarati; 2°. Intra fines dumtaxat sui territorii; in quo matrimoniis nedum suorum subditorum, sed etiam non subditorum valide assistunt; 3°. Dummodo neque vi neque metu gravi constricti requi­ rant excipiantque contrahentium consensum. § 2. Parochus et loci Ordinarius qui matrimonio possunt valide assistere, possunt quoque alii sacerdoti licentiam dare ut intra fines sui territorii matrimonio valide assistat (Can. 1095). Quinam sint parochi, ipsisque æquiparati, patet ex Canone 451; § 1. Parochus est sacerdos vel persona moralis cui paroecia collata est in titulum cum cura animarum sub Ordinarii loci aucto­ ritate exercenda. / § 2. Parochis æquiparantur cum omnibus iuribus et obliga­ tionibus paroecialibus et parochorum nomine in iure veniunt: 1°. Quasi-parochi, qui quasi-paroecias regunt, de quibus in can. 216, § 3; 2°. Vicarii paroeciales, si plena potestate parœciali sint præditi. § 3. Circa militum cappellanos sive maiores sive minores, standum peculiaribus Sanctæ Sedis præscriptis (Can. 451). Partes dioecesis clistinctæ in quas dioecesis ipsa est divisa quarum unicuique sua peculiaris ecclesia cum populo determinato est assignata et suus peculiaris et proprius pastor præficitur pro cura animarum sunt paroecia; partes vicariatus ac præfecturæ apostolicæ, si peculiaris rector assignatur, vocantur quasi-parœciæ. Cf. Can. 216, § 3. § 4. Non possunt sine speciali apostolico induito constitui parœciæ pro diversitate sermonis seu nationis fidelium in eadem civitate vel territorio degentium, nec parœciæ mere familiares aut personales; ad constitutas autem quod attinet, nihil inno­ vandum, inconsulta Apostolica Sede (Can 216).’ Ad validitatem matrimonii requiritur præsentia parochi vel Ordinarii loci vel sacerdotis ab alterutro delegati et duorum saltem testium : duæ dantur exceptiones quas infra explicabimus. 1 Cf. Addenda, p. 1160, n. 159. CAP. VIL—DE CELEBRATIONE MATRIMONII. 911 Relate tamen ad parochum et Ordinarium loci, hic et ille valide assistunt a die tantum adeptæ possessionis beneficii vel initi officii. Quod si tamen fuerint per sententiam excominunicati, vel inter­ dicti vel suspensi ab officio, aut tales declarati, invalida est eorum assistentia. Parochus et Ordinarius possunt valide assistere in suo terri­ torio tantum. Sed in suo territorio valide assistunt non tantum subditorum sed et non subditorum matrimoniis. Ut autem hæc assistentia sit valida, requiritur præterea ut fuerint neque vi neque gravi metu constricti. Tandem necessarium est ut requirant excipiantque contra­ hentium consensum. In his punctis jam magnum introducitur discrimen inter legem ante Decretum Ne Temere vigentem et præsentem legem Codicis. Olim assistebat valide parochus renuntiatus; nunc autem competentia ipsius adnectitur beneficio possesso vel officio jam inito. Olim valide assistere poterat quamdiu parochus erat, licet publico decreto per sententiam excommunicatus vel interdictus vel suspensus ab officio aut talis declaratus, nunc autem qui tali censura est irretitus, incompetens declaratur. Olim assistebat valide matrimoniis suorum subditorum ubique terrarum; nunc autem assistere potest valide in suo territorio tantum. Olim assiste­ bat valide subditorum tantum matrimoniis etiam in suo terri­ torio; nunc autem ibidem valide assistit et subditorum et nonsubditorum; competentia nempe ipsius est territorialis, coarctata intra limites propriæ parœciæ sed extensa ad matrimonia etiam non subditorum. Hinc abolita est disciplina antiqua parochi proprii, qua olim requirebatur ad validitatem assistentia parochi istius in cujus paroecia domicilium vel quasi-domicilium unus saltem contrahentium habuit; nunc autem contrahendum est coram parocho territorii in quo initur contractus, quamvis neutra pars sit ipsius subdita. Olim valide assistebat parochus, licet vi aut gravi metu constrictus; hinc matrimonia ex inopinato erant valida; nunc autem assistit valide tantum liber a vi et gravi metu. Olim valide assistebat parochus coacte præsens, percipiens autem verba mutuum consensum matrimonialem deter­ minatorum sponsorum significantia; nunc autem requiritur ad validitatem ut exquirat recipiatque contrahentium consensum. Assistentia igitur parochi debet esse physica, formalis, libera et activa. 905. Quoad Matrimonia Celebranda hæc statuuntur pro nostro exercitu et classe. 912 TRACTATUS XVIII—DE MATRIMONIO. I. Sacerdotes Cappellani Exercitus et Classis St. Foederatorum Americæ Sept., durante bello, plena fruuntur facultate assistendi matrimoniis omnium illorum qui ad Exercitum et Classem St. Foederatorum pertinent, sive in regionibus quæ subsunt dominio St. Foederatorum, sive alibi. Sed in matrimoniis quæ celebrantur extra territorium St. Foederatorum Americæ Sept., oportet Can­ cellaria Dioecesana localis interpelletur, ne contra leges regionis contrahantur et iis præsertim in casibus in quibus unus ex contra­ hentibus municeps non sit Americanus. II. Ad Exercitum vel Classem St. Feed. Am. Sept, pertinentes, matrimonium celebrare etiam valent, vel sub jurisdictione Episcopi originis, vel Episcopi loci, in quo ad tempus in castris morantur, vel Episcopi Diceceseos per quam itinerantur. III. Facultas Ordinario Castrensi concessa relate ad matri­ monii celebrationem, non est privativa sed cumulati va: nempe, non excludit jurisdictionem illorum, qui aliis titulis ad normam juris hoc prœstare valent. IV. Cappellani Exercitus vel Classis, matrimoniis non assist­ ant nisi praevia investigatione, præsertim apud Parochum mulieris. V. Petitiones ad dispensationes obtinendas, ad Ordinarium Castrensem vel ad Vicarium Generalem Castrensem mittantur. VI. Documentum contracti matrimonii, juxta decretum Ne Temere, diligenter conficiatur, et ad Ordinarium Castrensem mittatur: sed exemplar documenti servetur a Cappellano usquedum de accepto originali Ordinariatus Castrensis illum certiorem reddat. QUÆSITA 906. Quær. 1°. Quando incipiat Ordinarius vel parochus comoetens esse testis authorizabilis matrimonii? Resp. A die adeptæ possessionis beneficii vel initi officii. § 3. Canonicam dioecesis possessionem capiunt Episcopi residentiales simul ac in ipsa dioecesi vel per se vel per procu­ ratorem apostolicas litteras Capitulo ecclesiæ cathedralis os­ tenderint, præsente secretario Capituli vel cancellario Curiae, qui rem in acta referat (Can. 334). § 1. Missio in beneficii possessionem fiat secundum modum iure peculiari præscriptum, vel legitima consuetudine receptum, nisi iusta ex causa Ordinarius ab eo modo seu ritu expresse in scriptis dispensaverit; quo in casu hæc dispensatio locum tenet captæ possessionis (Can. 1444). Quær. 2°. An parochus putativus valide assistere possit? CAP. VII—DE CELEBRATIONE MATRIMONII. Resp. 913 Affirm., si ex errore communi talis censetur. Quær. 3°. An valide assistat matrimonio quilibet sacerdos dioecesis, sacrum ministerium exercens absque speciali Ordinarii loci vel parochi delegatione vi facultatis generalis ei concessae adminis­ trandi omnia sacramenta, quae ordinem episcopalem non requirunt? Resp. Negative. Quær. 4°. Quisnam parochus excommunicalus, suspensus aut interdictus non sil competens? Resp. Non est competens parochus qui per sententiam fuit excommunicatus, suspensus ab officio aut interdictus, aut ut talis declaratus. Hæc dispositio Codicis respondet aliis cano­ nibus quibus requiritur pro effectibus externis poenalibus, ut poena fuerit per sententiam condemnatoriam inflicta vel de­ clarata, speciatim quando agitur de privatione vel restrictione usus potestatis sacerdotalis vel aliorum ministrorum sacrorum. — Cf. Can. 2261, 2264, 2275, 2284. Quær. 5°. Utrum prohibitione facta ab Ordinario ne parochus aliquos desponsaret ita tollatur jurisdictio ipsius parochi, ut ad contrahendum matrimonium contra talem prohibitionem non sit legitimus parochus? Resp. “ Valere matrimonium contractum coram parocho cui interdictum est ab Episcopo ne interveniat.” Ita Sac. Congr. Concilii in c. (iienensi, a. 1581. “ Super quo,” ait Benedictus XIV, “ nulla videtur excitari posse gravioris momenti difficultas. Cum enim ea non sit Episcopo auctoritas, ut possit inducere impedimentum diri­ mens, quod non est, aut aliquod matrimonium quod ex canonum præscripto nullum irritumque non sit nullum irritumque statuere, illicitum quidem erit matrimonium, si celebretur coram eo cui Epis­ copus hujusmodi celebrationi adesse vetuerit, graviter etiam peccabit is, qui spreta superioris prohibitione eidem assistendam præbebit, at nulla ratione dici poterit matrimonium ipsum nullitatis vitio subjacere.” — De Syn. Diœc. 1. 13, c. 23. Quær. 6°. lida sil? Quænam requirantur ut assistentia parochi va­ Resp. Patet ex dictis duo requiri: 1°. debet esse testis ultroneus, nulla vi aut metu gravi coactus; 2°. debet active assistere requirendo et excipiendo matrimonialem consensum . sponsorum. Hunc modum assistenti», formalis, ultroneæ et activæ ad valorem esse necessarium colligitur primo, ex eo quod præscribatur ut conditio sine qua non, per particulam 914 TRACTATUS XVIII—DE MATRIMONIO. dummodo, et secundo ex fine legislatoris qui intendit ea condere statuta quibus nulla et irrita reddantur omnia matrimonia ex inopinato facta. — Cf. Acta S. Sedis, v. 40, p. 531. Quær. 7°. a An Ordinarii et parochi nedum explicite sed etiam implicite invitati ac rogati, dummodo tamen neque vi neque metu gravi constricti requirant excipiantque contrahentium con­ sensum, valide matrimoniis assistere possint?” Resp. “ Affirmative.” Ita Sac. Congr. Concilii, 28 Mar. 1908. Non amplius requiritur ut parochus invitatus ac rogatus assistat. — Cf. Can. 1095 § 1. Quær. 8°. Qualis sit competentia Ordinarii et parochi relate ad matrimonium? Resp. Est territorialis. Territorium autem est diversum; Ordinarii est diœcesis, vicariatus, etc.; parochi vero, paroecia canonice erecta, quasi-paroecia seu districtus definitus ab aliis perfecte divisus, vel statio integra in locis ubi territoria nondum sunt perfecte divisa. — Leitner, Die Verlobungs- und Eheschliessungsform, p. 33. Cf. Can. 451, §§ 1, 2. Quær. 9°. Qualis metus invalidet assistentium parochi? Resp. Gravis, seu metus cadens in virum constantem. Constans est qui in aliquo genere ordinarim est fortitudinis, qui nempe præ ceteris ejusdem generis neque timiditate neque animi fortitudine insignis est. Gravis erit metus quando malum incutiens illum tale est ut nemo id timens amittat nomen viri constantis. Quandocumque talis metus ab extrinseca causa libera in ordine ad cogendam assistentiam parochi incutitur et eapropter hic assistit, nullum et irritum est matrimonium. Quod si parochus injuste renuit assistere, et ob hanc causam metu gravi cogitur interesse, etiam tunc contractus nullus di­ cendus est. Ubi enim lex non distinguit, neque nos distin­ guere debemus: lex autem simpliciter excludit assistentiam ex metu gravi præstitam. Vexatio hæc facile tolli potest, quia idoneus est et competens quivis parochus vel Ordinarius ad validitatem matrimonii, imo et in casu necessitatis ad liceitatem. Validum tamen erit conjugium coram parocho initum qui precibus importunis tandem annuens assistit. Quær. 10°. Quid nova lege relate ad testes statuatur? Resp. Præter præsentiam testis authorizabilis duo saltem testes requiruntur: possunt igitur adesse plures. Quoad ipsos CAP. VIL—DE CELEBRATIONE MATRIMONII. 915 viget antiqua disciplina. Sufficit ut gaudeant usu rationis. Valide igitur assumi queunt etiam acatholici, vel fraude decepti vel metu coacti; majorennes vel minorennes; viri vel feminæ; plane inviti et scribere nescientes. Illicite tamen assumuntur hæretici. — S. C. Inq. 19 Aug. 1891. Ea debet esse eorum assistentia ut de matrimonio hujus sponsi et sponsæ celebrato testari possint. Ergo non sufficit præsentia materialis, sed necesse est testes sciant quid agatur. Debent igitur sponsos videre et signa consensum exprimentia percipere et intelligere: quod si contrahentes ipsos non videant, notas tamen voces audiant dum consensum proferunt, valida est assistentia. Non tamen requiritur, ut testes determinati invitentur, vel ita adhibeantur quidam, ut hi nec alii sint testes; sed suf­ ficit ut qui celebrationi adsistunt de matrimonio inito fidem facere possint, quippe ipsis certo constet de praestatione con­ sensus. Et hinc validum est matrimonium coram parocho et pluribus initum qui omnes rite testari queunt de consensu dato, quamvis testes duo invitati non adfuerint. Quær. 11°. An “Ecclesiæ regulares exempter ad tenorem decreti existimari possint tanquam territorium parochi seu Ordinarii in quorum territoriali districtu sunt sitœ, ad effectum assistentiœ matrimonii?” Resp. “Affirmative ” (S. C. de Sacr. 13 Mar. 1910). 907. Resolves. — Invalida sunt matrimonia: 1°. Quando deest parochus vel Ordinarius vel delegatus ab alterutro ; 2°. Quando non assistunt duo saltem testes; 3°. Quando contrahitur coram parocho proprio sponsorum extra suum territorium absque delegatione necessaria Ordinarii vel parochi loci in quo contrahitur; 4°. Quando contrahitur coram sacerdote non delegato, vel coram diacono delegato; 5°. Quando contrahitur coram parocho loci renuntiato sed nondum possidente beneficium; 6°. Quando contrahitur coram parocho per sententiam ex­ communicato vel interdicto vel suspenso ab officio; 7°. Quando contrahitur coram parocho metu gravi ad assis­ tendum coacto; 8°. Quando contrahitur coram parocho invitato, audiente quidem sed non exquirente consensum; 916 TRACTATUS XVIII.—DE MATRIMONIO. 9°. Quando contrahitur coram parocho casu præsente, sed non active assistente. DE LICEITATE ASSISTENTIÆ PAROCHI ET ORDINARII LOCI 908. § 1. Parochus autem vel loci Ordinarius matrimonio licite assistunt : 1°. Constito sibi legitime de libero statu contrahentium ad normam iuris; 2°. Constito insuper de domicilio vel quasi-domicilio vel men­ strua commoratione aut, si de vago agatur, actuali commoratione alterutrius contrahentis in loco matrimonii; 3°. Habita, si conditiones deficiant de quibus n. 2, licentia parochi vel Ordinarii domicilii vel quasi-domicilii aut menstruae commorationis alterutrius contrahentis, nisi vel de vagis actu itinerantibus res sit, qui nullibi commorationis sedem habent, vel gravis necessitas intercedat quæ a licentia petenda excuset. § 2. In quolibet casu pro regula habeatur ut matrimonium coram sponsæ parocho celebretur, nisi iusta causa excuset; matrimonia autem catholicorum mixti ritus, nisi aliud particulari iure cautum sit, in ritu viri et coram eiusdem parocho sunt celebranda. § 3. Parochus qui sine licentia iure requisita matrimonio assis­ tit, emolumenta stolæ non facit sua, eaque proprio contrahentium parocho remittat (Can. 1097). Antequam matrimonium celebretur necessarium est servare dispositiones juris circa statum liberum, circa banna, et alia omnia ad ipsum pertinentia. Ita Rituale Romanum, tit. de sacr. matrim.: “ Parochus admonitus de aliquo Matrimonio in sua Paroecia contrahendo, primum cognoscat ex his ad quos spectat qui et quales sint qui Matrimonium contrahere volunt: An inter eos sit aliquod impedimentum: Utrum sponte, libere, et secundum honestatem Sacramenti velint contrahere: Utrum sint in ætate legitima, ut vir saltem quatuordecim,1 mulier duodecim2 annos expleverit; et uterque sciat rudimenta Fidei, cum ea deinde filios suos docere debeant.” “ Caveat præterea Parochus ne facile ad contrahendum Matrimonium admittat vagos ac peregrinos et qui incertas habeant sedes; neque item eos qui antea conjugati fuerint, ut sunt uxores militum vel captivorum vel aliorum qui peregrinantur; nisi diligenter de iis omnibus facta inquisitione et re ad Ordinarium delegata ab eoque habita ejusmodi Matrimonii 1 Nunc, sedecim. 2 Nunc, quatuordecim. CAP. VII—DE CELEBRATIONE MATRIMONII. 917 celebrandi licentia, quæ gratis concedatur.” Tandem proclamationes juxta statuta juris faciendæ sunt. Jure naturali et positivo sub gravi tenetur parochus antequam sponsos conjungat, investi­ gationem instituere de libero statu, i. e., de immunitate eorum inprimis ab impedimento ligaminis et ab aliis omnibus impedi­ mentis tum dirimentibus tum impedientibus. Nullo modo licite potest procedere parochus ad celebrationem, nisi sibi constet de hac immunitate. Conferantur in hac re Condi. Plenar. Baltim. III, Appendix, pp. 258 et seq., pp. 274 et seq., et statuta dioecesana. — Wernz, v. 4, n. 130 et seq. — Besson, Nouvelle Revue Théologique, tom. 40, p. 76. — Boudinhon, Le Mariage et Les Fiançailles, n. 71 et seq. — McNicholas, The New Marriage Legisla­ tion, p. 35: Hic ultimus libellus nostris conditionibus apprime aptatus omnino consulendus est. —Cf. Can. 1067, § 1. QUÆSITA % 909. Quær. 1°. Quid aliud parocho constare debeat antequam licite matrimonio assistere possit? Resp. Debet ipsi constare de domicilio vel quasi-domicilio vel menstrua commoratione aut, si de vago agatur, de actuali commoratione in loco matrimonii. Codice reintroductum est quasi-domicilium in jus matrimoniale relate ad ipsius cele­ brationem. — Cf. Can. 92. sub. n. 79. Quær. 2°. Quomodo intelligendus sit locus matrimonii in n. 2°. commemoratus? Resp. Locus matrimonii est paroecia vel dioecesis; datur domicilium parœciale et dioecesanum. — Cf. Can. 92 sub n. 79. Quær. 3°. Quomodo intelligenda sit menstrua commoratio? Resp. Generatim mensis significat triginta dies. — Cf. Can. 32. Sed non nimis rigorose rem interpretari debemus. Quare si quis post inceptam jam in loco habitationem casu abesset per unum alterumve diem, hoc non obstaret quominus ipse ad finem triginta dierum ab ingressu in locum diceretur ibi fuisse commoratus per mensem. Præterea commoratio in loco hic designat residentiam; sic potest esse ut quis laboret per diem in una paroecia, sedem autem residentiæ habeat in alia. Parochus ipsius pro matri­ monio est hujus non vero istius rector. Commoratio nullatenus exigit præsentiam continuam. — Cf. Besson, 1. c. pp. 78. et seq. — Gennari, Il Mon. Eccles. Sec. Ser. v. 10, p. 90. — Ojetti, 1. c. 4n. 97. — Vermeersch, De Religiosis, v. 4, p. 176. 918 TRACTATUS XVIII.—DE MATRIMONIO. Quær. 4°. Quid requiratur si neuter ex sponsis domicilium vel menstruam commorationem in loco matrimonii habet? Resp. Parochus et loci Ordinarius licite assistunt: “habita si conditiones deficiant de quibus n. 2, licentia parochi vel Ordinarii domicilii vel quasi-domicilii aut menstruæ commorationis alte­ rutrius contrahentis, nisi de vagis actu itinerantibus res sit, qui nullibi commorationis sedem habent, vel gravis necessitas inter­ cedat, quæ a licentia petenda excuset.” Quær. 5°. An menstrua commoratio in parœda computanda sil a die conversionis, puta, Titii, ad jidem catholicam an vero ab ejusdem ingressu in paroeciam? Resp. Sufficit ad liceitatem factum mere externum commo­ rationis, præscindendo a facto conversionis Titii ad fidem. Porro voluntas legislatoris ex verbis legis peti debet juxta illud effatum: “ Legislator quod voluit, expressit.” Jam vero requiritur tantum­ modo menstrua commoratio alterutrius contrahentis quin sit ullus sermo de eorumdem religione. Ergo solum factum materiale commorationis ad liceitatem exigitur, servatis ceteris de jure servandis. Hæc autem commoratio menstrua debet esse mo­ raliter continua. — S. C. de Sacr. 28 Jan. 1916. Licentia igitur petenda est a parocho vel domicilii vel quasidomicilii vel menstruæ commorationis sponsorum. — Cf. Vermeersch, 1. c. n. 60. — Gennari, 1. c. p. 30. —Bucceroni, Sup­ plementum, n. 13. Hæc licentia, cum non sit delegatio nec necessaria ad validi­ tatem, videtur sufficere si sit præsumpta vel interpretativa. Ita Gennari, 1. c. — Pezzani, 1. c. n. 94. Ab ea licentia obti­ nenda vel etiam petenda excusat gravis necessitas, urgens ali­ qua causa celebrationis matrimonii, quod nonnisi cum notabili prorsus incommodo differri potest, donec licentia obtineatur. In hoc casu parochus etiam licite assistit. Consulunt auctores ut ratio licentiæ non petitæ conservetur documento aliquo ad evitanda incommoda postea forte oritura. Quod si parochus licentiam ex justa causa petitam dare recuset, recursus ad Ordinarium vel ad parochum alterius sponsi haberi potest. Quær. 6°. Quando licite assistat parochus matrimoniis va­ gorum? Resp. Matrimonio vagorum de quibus in can. 91, parochus, excepto casu necessitatis, numquam assistat, nisi, re ad CAP. VII,—DE CELEBRATIONE MATRIMONII. 919 loci Ordinarium vel ad sacerdotem ab eo delegatum delata, licentiam assistendi obtinuerit (Can. 1032). Quær. 7°. Quinam sint vagi juxla novum Codicem? Resp. Vagi sunt qui nullibi domicilium habent vel quasidomicilium. Ita novus Codex can. 91. Ideoque sensus vagi est jam fixus. Prohibitio assistendi absque venia Ordinarii vel delegati, extra necessitatis casum, se ad omnes vagos qui tales habentur juxta Can. 91, extendit. Licentia hæc petenda est vel ab Ordinario vel a sacerdote ad hoc ab eo delegato. Ut clarum est, in magnis dioecesibus Ordinario esset onus valde grave ad hoc per seipsum attendere. Cui quidem difficultati occurrit Canon 1032 vi cujus potest ipse in variis partibus dioecesis sacerdotes, qui hoc munere fun­ gantur, designare. Ad delegatum igitur vel ad Ordinarium parochus recurrere debet, sed nonnisi post institutum diligens circa liberum statum examen: et si quæ in hoc puncto leges sint diœcesanæ, ad amussim observentur oportet. Etsi constet ipsi de libertate partium, non potest tamen gradum facere ad celebrationem non prius obtenta licentia; necessitas certe excusaret, v. gr., matrimonium in casu mortis legit imandum, ubi periculum esset in mora: sed etiam in hoc casu parochus tenetur periculum nullitatis sacramenti pro viribus præcavere. — Cf. Vermeersch, 1. c. n. 62. — Besson, 1. c. n. 86; Pezzani, 1. c. n. 98, 99. — Gennari, 1. c. p. 31. — Creagh, 1. c. p. 48. Quær. 8°. Quid, si unus ex spondis sil vagus? Resp. Observanda est dispositio hujus canonis, qui reno­ vat decretum Tridentinum. Parochus igitur debet rem Ordina­ rio vel delegato deferre, et accepta venia potest licite assistere matrimonio non quæsita licentia parochi alterius conjugis: ipse enim tunc est parochus proprius saltem quoad effectum hujus canonis. — Cf. Vermeersch, 1. c. n. 63. — Besson, 1. c. p. 90, 1° (d). — Gennari, /l Monitore Ecclesias. See. Ser. v. 10, p. 90. Quær. 9°. Quis debeat assistere quando sponsus et sponsa sunt ex diversis paroeciis? Resp. In quolibet casu pro regula habeatur ut matri­ monium coram sponsæ parocho celebretur nisi aliqua justa causa excuset. — Cf. Can. 1097, § 2. Idem de parocho hic dicendum quod et antea: iste nempe est, in cujus paroecia sponsa vel est domiciliata vel quasi-do- 920 TRACTATUS XVIII.—DE MATRIMONIO. miciliata vel jam per mensem commorata. Hinc si sponsa uni parocho sit subdita tantum ratione istius commorationis, vir vero alteri ratione domicilii, coram priore est regulariter matri­ monium celebrandum, quia iste est in sensu hujus legis mulieris parochus. Hac paragraphe norma statuitur qua res melius procedant. Ab ipsa autem norma sequenda excusat quælibet justa causa convenienti® vel utilitatis, imo ipsum desiderium sponsorum, si renuant coram alio parocho se sistere. Gravis ratio hic non requiritur sed simpliciter justa. Quare etiam censemus cum Vermeersch, 1. c. n. 64, nec gravem esse hujus paragraph! obli­ gationem. Parochi igitur sponsarum non debent esse nimii in urgendo suo jure. . . . Matrimonia . . . catholicorum mixti ritus, nisi aliud particulari iure cautum sit, in ritu viri et coram eiusdem parocho sunt celebranda (Can. 1097, § 2). Matrimonia tum inter fideles Græco-Ruthenos tum inter fideles mixti ritus, ... in ritu mulieris a parocho mulieris benedicenda sunt. Ita S. C. de Prop. F. 17 Aug. 1914, De Spirituali Administratione Ecclesiæ GræcoRuthenæ in Foederatis Civitatibus Americæ Septentrionalis.’ Quær. 10°. Quid si sponsa domicilium habeat in una parœcia, commorationem vero menstruam in altera? Resp. Celebratio licite fieri potest coram parocho vel domi­ cilii vel menstruæ commorationis. Quær. 11°. vaga? An hæc regula servari possit, quando sponsa est Resp. Affirmative per se. “ In quolibet casu,” dicit canon. Et quamvis sæpissime justa adsit causa celebrandi coram parocho sponsi, sponsæ tamen tribuitur jus præ sponso, nec ullum inveniri potest indicium contrariæ voluntatis legislatoris. — Cf. Besson, 1. c. p. 88. — Vermeersch, 1. c. n. 64. Videas tamen supra, Quær. 8°. Notanda. — 1°. Pro valida celebratione Matrimonii Codex designat quemlibet parochum in suo territorio: pro licita autem parochum vel domicilii vel quasi-domicilii vel menstruæ com­ morationis. Competentia igitur ipsius pro validitate, limitibus suæ parœciæ restricta est; pro liceitate', personis domiciliatis vel quasi-domiciliatis vel jam per mensem in paroecia commoratis. Intra suum territorium valide assistit omnibus matrimoniis; extra vero, absque delegatione, nulli. Intra suum territorium licite 1 Cf. Addenda, p. ll(>0, n. 1G0. CAP. VIL—DE CELEBRATIONE MATRIMONII. 921 assistit matrimoniis suorum sive ratione domicilii sive quasi-do­ micilii sive ratione istius commorationis, non vero alienorum absque licentia. 2°. Quoniam domicilium statim acquiritur facto habitationis in aliqua paroecia cum animo ibidem perpetuo manendi, per se licitum esset statim matrimonium celebrare. 3°. Sufficit simplex commoratio menstrua in paroecia ad lici­ tam celebrationem; sive igitur casu quis ibi versetur, sive ex industria illuc perrexerit conjugii causa, licite in isto loco coram parocho contrahit. Commoratio enim in fraudem legis non est amplius attendenda. Quoad Uceitatem assistentiæ intra proprium territorium se­ quentia ob oculos teneantur: Domicilium vel menstruam commorationem in paroecia con­ tractus habent ambæ partes; aut una tantum pars, dum altera alibi habet vel non habet; aut neutra pars. Quoad primam hypothesim: parochus vel Ordinarius loci vel delegatus ab alterutro potest assistere a prima die acquisiti do­ micilii juxta modo dicta, vel, si non domicilientur, demum post mensem. Quoad secundam hypothesim: pars ista una vel est sponsa vel sponsus, et altera pars, ut primo supponimus, non est vaga; si sponsa est, parochus semper licite potest assistere; si sponsus est, regulariter non potest parochus licite assistere, nisi justa adsit causa excusans a norma præscripta §2°; si altera pars vaga est, ad Ordinarium vel ad delegatum res est deferenda, et ab eo licentia obtinenda. Quoad tertiam hypothesim: quando neutra pars domicilium vel commorationem menstruam in paroecia contractus habet, vel utraque habet alibi, vel utraque vel alterutra est vaga: quando utraque habet alibi, parochus loci contractus non debet assistere priusquam licentiam a parocho sponsae acceperit; quod si tamen justa adsit causa, ad parochum sponsi recurrat; si tamen gravis necessitas urgeat, absque licentia juro assistit: quando utraque vel alterutra est vaga cum Ordinario res est componenda. Licite assistit nuptiis inter Titium et Bertham parochus, v. gr., sancti Aloysii in sequentibus casibus; supposito quod legitime constet de libero eorum statu: 1°. Titius et Bertha domicilium in paroecia sancti Aloysii habent. 2°. Titius et Bertha habent in eadem paroecia menstruam commorationem. 3°. Bertha domicilium vel menstruam commorationem habet 922 TRACTATUS XVIII.—DE MATRIMONIO. in paroecia sancti Aloysii, Titius domicilium vel commorationem menstruam m paroecia sancti Joseph i. 4°. Titius in paroecia sancti Aloysii domicilium vel men­ struam commorationem habet, Bertha in paroecia sancti Patricii; justa tamen adest causa excusans eos a contrahendo coram parocho sponsæ. 5°. Titius habet domicilium in paroecia sancti Aloysii, Bertha est vaga; parochus sancti Aloysii licentiam assistendi ab Ordi­ nario vel a sacerdote ad id delegato accepit. 6°< Titius est vagus, Bertha habet menstruam commorationem in paroecia sancti Aloysii. Necessitas statim celebrandi urget. 7°. Titius et Bertha habent domicilium vel menstruam com­ morationem in paroecia sancti Josephi; parochus sancti Aloysii licentiam assistendi accepit ab Ordinario vel a parocho spon­ sorum. 8°. Titius et Bertha habent domicilium in paroecia sancti Josephi; intercedit gravis necessitas a licentia prædicta obti­ nenda excusans. 9°. Titius habet domilicium vel menstruam commorationem in paroecia sancti Josephi, Bertha in paroecia sancti Marci; pa­ rochus sancti Aloysii licentiam obtinuit a parocho sponsæ, vel ab Ordinario. 10°. Titius habet domilicium in paroecia sancti Petri, Bertha in paroecia sancti Marci. Adest justa causa excusans eos ab ineundo matrimonio coram parocho sponsæ qui licentiam parocho sancti Aloysii juste petitam dare recusat. Hic eam accepit vel ab Ordinario vel a parocho sponsi. 11°. Titius et Bertha sunt vagi; vel, Titius habet domicilium in paroecia sancti Patricii et Bertha est vaga. Parochus sancti Aloysii re delata ad Ordinarium vel delegatum licentiam obtinuit assistendi. 12°. Titius et Bertha sunt vagi; vel, Titius habet domicilium in paroecia sancti Patricii, Bertha est vaga. Coram parocho sancti Aloysii se sistunt. Urget necessitas celebrandi. DE SACERDOTE DELEGATO 910. § 1. Licentia assistendi matrimonio concessa ad normam can. 1095, § 2, dari expresse debet sacerdoti determinato ad matrimonium determinatum, exclusis quibuslibet delegationibus generalibus, nisi agatur de vicariis cooperatoribus pro paroecia cui addicti sunt; secus irrita est.1 xCf. Addenda, p. 1162, n. 161. JJ CAP. VIL—DE CELEBRATIONE MATRIMONII. 923 § 2. Parochus vel loci Ordinarius licentiam ne concedat, nisi expletis omnibus quæ ius constituit pro libertate status compro­ banda (Can. 1096). Sacerdos igitur, qui non est parochus vel Ordinarius, indiget licentia ab alterutro ut valide et licite assistat. Hæc licentia non est delegatio proprie dicta, ideoque forte in articulo adhibetur illa, non hæc vox. De ipsa notandum est quod jam scite animad­ vertit Wernz in præclaro suo opere v. 4, n. 180, 1: “ Concessio licentiæ assistendi non est actus jurisdictionis qua alteri vere delegatur jurisdictio ecclesiastica, sed potiore jure dicitur sub­ stitutio alterius testis authorizabilis, vi facultatis a Cone. Tridentino acceptæ, quæ cum delegatione magnam habet similitudi­ nem.” QUÆSITA 911. Quær. 1°. Quis sit parochus vel Ordinarius delegans? Resp. Intelligitur Ordinarius vel parochus non contra­ hentium, sed loci in quo celebratur contractus matrimonialis; Ordinarius nempe pro sua dioecesi, et parochus pro paroecia. Ad validitatem enim requiritur assistentia parochi vel Ordinarii loci contractus vel delegati ab alterutro. Hinc si sacerdos assisteret in aliquo territorio sine delegatione ab Ordinario vel parocho hujus loci, licet cum licentia parochi contrahentium, matrimonium esset invalidum. Quær. 2°. Cuinam possit concedi hæc licentia seu delegatio? Resp. Licentia hæc seu delegatio potest concedi tantum sacerdoti, eique certo ac determinato, non vero diacono, nec sacerdoti indeterminato. Delegatio valide fit nominando sacer­ dotem personaliter, vel officium suum designando, v. gr., Patrem N.; Parochum sancti Patricii; Assistentem primum Ecclesiæ sanctæ Annæ; cappellanum orphanotrophii sanctæ Mariæ; in omnibus enim istis casibus sacerdos est vere determinatus ac certus. Delegatio autem qua relinquitur sponsis electio cujusvis sacerdotis pro lubitu, est nulla; est enim indeterminato facta. Quær. 3°. Quomodo debeat fieri hæc delegatio? Resp. Codex modum nullum præscribit. Quare delegato concedi potest vel scripto vel viva voce, sine intermedio vel per internuncium, absolute vel conditionate. — Cf. AVernz, 1. c. 924 TRACTATUS XVIII.—DE MATRIMONIO. Quær. 4°. An parochus pro suo territorio certos quosdam gene­ raliter delegare possit? Resp. Negative: § 1. Licentia dari expresse debet sacerdoti determinato ad matrimonium determinatum, exclusis quibuslibet delegationibus generalibus, nisi agatur de vicariis cooperatoribus pro paroecia cui addicti sunt: secus irrita est (Can. 1096). Quær. 5°. An sufficiat delegatio tacita vel etiam prœsumpta? Resp. Negative ad utrumque; quia expresse debet dari juxta canonem; et præsumpta delegatio nulla est. In codice expresse et tacite non idem sonant. — Cf. Can. 1123. Qu/ER. 6°. An licentia hæc seu delegatio limitibus territoriali­ bus circumscripta sit? Resp. Est semper circumscripta intra limites territorii delegantis. Hinc concessa ab Ordinario est ita circumscripta limitibus dioecesis, ut extra eam ne valide quidem adhiberi pos­ sit. Pari ratione concessa a parocho limitibus parceciæ cir­ cumscribitur. Quær. 7°. Quid dicendum, si parochus metu gravi constrictus sacerdotem deleget et hic assistat invitatus ac rogatus, petatque re­ cipiatque consensum? Resp. Controvertitur. Prima sententia negat delegationem esse validam. Nemo enim potest plus juris transferre in alium quam sibi competere dignoscatur. — Cf. Gennari, 1. c. p. 56. — Pezzani, 1. c. n. 119. Altera autem sententia affirmat validam esse delegationem. Quamvis enim ipse parochus valide as­ sistere non possit, non est tamen jure cautum de irritatione concessionis licentiae assistendi : quæ quidem non est actus jurisdictionis sed potiore jure dicitur substitutio alterius testis authorizabilis. — Cf. Ojetti, 1. c. n. 103. — Ferreres, 1. c. n. 309 et seq. — Vermeersch, 1. c. n. 50. Quær. 8°. An valide assistat delegatus antequam cognoscat delegationem datam fuisse? Resp. Affirm., si ipse eam petierit et assistat demum post datam. Ipsa enim petitio est tacita acceptatio. In hoc casu valet delegatio a momento concessionis. Certo illicita esset talis assistentia post datam sed ante cognitam delegationem. Neg., ex communi sententia, si concessio fiat ignorante nec petente delegato, licet tertius pro ipso inscio petat. Videas CAP. VIL—DE CELEBRATIONE MATRIMONII. 925 responsum (apud Wernz, n. 180, not. 218) S. Cong. Concilii, 9 Dec. 1626. “ Posita ignorantia licentiæ matrimonium esse invalidum.” Et iterum 3 Jul. 1734: “ Requiritur acceptatio licentiæ sive delegationis.” Ratio est quia licentia ista sese habet ad instar donationis, quæ sortitur effectum tantum a tempore acceptationis. Hæc est recepta hodie sententia. Alii tamen affirmant concessionem valere statim ac facta est, quia est concessio gratiosa. — Cf. Wernz, v. 4, n. 180, n. 218. — D'Anni­ bale, v. 1, n. 225. Videatur omnino Canon 37. Quod si Ordinarius per statutum deleget assistentes, tunc habilitas ad assistendum conjungitur cum munere seu officio. — Cf. Vermeersch, 1. c. n. 66. Quær. 9°. Quando cesset delegatio? Resp. Cessat delegatio revocatione a delegante facta et delegato ante matrimonii celebrationem intimata: si vero ante revocationem sibi intimatam sacerdos assisteret, delegatio non­ dum esset efficaciter sublata, et matrimonium esset validum. — Cf. Ojetti, 1. c. n. 34. Quod si delegans moriatur aut officio privetur ante matri­ monium, valide assistit delegatus. Cessat etiam licentia ad tempus vel sub conditione data, tempore elapso vel conditione non adimpleta. Quær. 10°. Quid dicendum, si delegatus errore communi habe­ tur sacerdos sed non est? Resp. Valet delegatio, quia titulus coloratus cum errore communi supplet defectum. — Wernz, v. 4, n. ISO, not. 213. Quær. 11°. Resp. gandi. An possit delegatus subdelegare? Negative, nisi habeat facultatem specialem subdele^ Quær. 12°. Quisnam delegatus hanc facultatem habeat? Resp. 1°. Delegatus Romani Pontificis, nisi negotium per­ sonali industriae delegati fuerit reservatum. 2°. Delegatus inferioris magistratus ad universitatem cau­ sarum; vel 3°. Ejusdem inferioris delegatus ad assistendum uni par­ ticulari matrimonio accepta simul ab eodem facultate subdelegandi. — Cf. Wernz, v. 2, nn. 553 et seq. Quær. 13°. An Ordinarius loci vel parochus hanc facultalem subdelegandi concedere possit? 926 TRACTATUS XVI1L—DE MATRIMONIO. Resp. Quær. 14. Affirmative. Quinam sint delegati ad universitatem causarum? Resp. Delegati ad universitatem causarum sunt qui aut ad omnes species causarum in aliquo genere, v. gr., in cura parochiali, aut ad omnes causas in certa specie contentas, v. gr., ad omnes causas matrimoniales, delegantur. Ita Wernz, v. 2, n. 551. In re nostra delegati ad universitatem causarum sunt: sacerdos assistens cui committuntur omnia parochialia munera absolute, plene et absque ulla ministerii parochialis restrictione; assistens qui ad omnia negotia matrimonialia deputatur. Quær. 15°. An Assistentes sacerdotes apud nos tamquam delegati ad universitatem causarum habendi sint? Resp. Negative, sed in unaquaque dioecesi inspiciendum est utrum ipsis concedantur facultates assistendi matrimoniis omni­ bus in paroecia. Quær. 16°. Quodnam sit discrimen inter licentiam de qua in Canone 1095, § 2, et licentiam de qua in Canone 1097, § 3? Resp. Prima (Can. 1095) necessaria est ad valorem sacra­ menti, altera (Can. 1097) ad liceitatem; prima sacerdotem cui conceditur reddit testem competentem (authorizabilem) con­ tractus, altera supponit ipsum aliunde competentem; prima territorio concedentis circumscribitur, altera non item. Titius et Bertha ad paroeciam Λ pertinentes volunt inire matrimonium in paroecia B coram coadjutore paroeciæ C. Hic est prorsus incompctens matrimonio assistere; ut istam in­ competentiam exuat, indiget licentia parochi (vel Ordinarii) ecclesiæ B; qua accepta fit testis authorizabilis in territorio paroeciæ B. Et si illico ibi nuptiis assisteret, hæ essent validæ. Cum tamen sponsi non sint subditi parochi territorii B, ad lici­ tam assistentiam indiget licentia parochi eorum proprii qui est parochus territorii A. Hic consensum dat coadjutori ecclesiæ C, qui delegatione accepta a parocho ecclesiæ B iit testis authorizabilis nuptiarum Titii et Berthæ, qui in aliena paroecia B nunc tandem validum et licitum matrimonium coram coadjutore prædicto contrahere queunt. Quær. 17°. Quomodo delegatus munus suum exsequi debeat? Resp. Delegatus, ut valide et licite assistat, servare tenetur limites mandati. “ Potestas delegata stricte est intelligenda nec extenditur ad res et casus in delegatione non specificatos,” CAP. VIL—DE CELEBRATIONE MATRIMONII. 927 ut dicit Riganti, Reg. Cancell. v. 1, p. 293. Qui igitur excedit limites mandati ponit actus irritos. Hinc delegatus ad assi­ stendum nuptiis Titii et Berthæ invalide assistit nuptiis Thomæ et ejusdem Berthæ vel nuptiis aliorum: delegatus ad assi­ stendum matrimoniis hoc mense Julio contrahendis, invalide assistit mense Julio elapso. Quibus regulis ad validitatem vel liceitatem pertinentibus subjicitur parochus, iisdem sub­ jicitur et delegatus. Notanda: Quare, ut valide assistat delegatus, necesse est: 1°. acceperit delegationem a competente auctoritate, Or­ dinario loci aut parocho, qui jam beneficium adeptus fuerit vel officium inierit; 2°. non sit per sententiam excommunicatus vel interdictus vel suspensus ab officio aut ut talis declaratus; 3°. delegationem exerceat intra limites territorii delegantis; 4°. consensum contrahentium exquirat et recipiat. Quæ ad liceitatem assistentiæ præscribuntur ad parochum potius quam ad delegatum pertinent, nisi lege vel consuetudine dioecesana processus quo de libero statu constet, Ordinario reservetur. Quare parochus debet prius certitudinem moralem de licita celebratione habere quam alterum ad assistent iam deleget. Quod si hæc omnia fecerit parochus, nihil delegato relinqui­ tur præstandum nisi nudum ministerium assistentiæ. Quod si non fecerit parochus sive per se sive per alium, tenetur ea facere ipse delegatus: et in hoc casu, ut licite assistat, necesse est : 1°. sibi constet de libero statu contrahentium; hinc inqui­ sitionem debet ipse instituere; 2°. sibi constet de domicilio vel quasi-domicilio vel saltem de menstrua commoratione alterutrius contrahentis in loco matrimonii: 3°. in defectu domicilii vel < quasi-domicilii vel mensilis commorationis, prætcr delegationem ab Ordinario vel parocho territorii contractus, habeat licentiam ab Ordinario aut parocho alterutrius contrahentis proprio, nisi excuset gravis necessitas; 4°. quoad vagos rem deferat ad Ordinarium vel ipsius dele­ gatum ut veniam accipiat assistendi; 5°. si sponsa ad paroeciam contractus pertinet, nulla erit difficultas: si vero sponsus, non sponsa, ad ipsam pertinet, tum, vel delegatio facta est ab Ordinario vel a parocho; si ab Ordi­ nario, pariter nulla difficultas; si a parocho sponsi, cum ipse possit judicare de justa causa excusante, vix unquam delegabit 928 TRACTATUS XVIII—DE MATRIMONIO. j, alterum nisi de ea constet, et ita secure procedat ad celebra­ tionem delegatus. — Cf. Cronin, 1. c. p. 219 et seq. — Pezzani, 1. c. n. 118. — Vermeersch, 1. c. n. 70. — Ojetti, 1. c. n. 108. — Besson, 1. c. p. 146. — Gennari, 1. c. p. 33. -iw wu..· l'-nirÎiiilWEESüÆTTuif H ■ -i*·- r <■■■■■»■■■-■ wr-.-wwRBnrrawwwi^ DE MATRIMONIO CORAM SOLIS TESTIBUS Si haberi vel adiri nequeat sine gravi incommodo parochus vel Ordinarius vel sacerdos delegatus qui matrimonio assistant ad normam canonum 1095, 1096: 1°. In mortis periculo validum et licitum est matrimonium contractum coram solis testibus; et etiam extra mortis periculum, dummodo prudenter praevideatur eam rerum conditionem esse per mensem duraturam ; 2°. In utroque casu, si præsto sit alius sacerdos qui adesse possit, vocari et, una cum testibus, matrimonio assistere debet, salva coniugii validitate coram solis testibus (Can. 1098).1 I. — De Celebratione Matrimonii in Periculo Mortis 912. Hucusque vidimus testem authorizabilem nuptiarum esse vel Ordinarium loci vel parochum territorii contractus vel dele­ gatum ab alterutro. Jam age, sunt casus in quibus nullus ex ipsis haberi potest. Desperandumne in his circumstantiis? Mi­ nime gentium. Sapientissime enim et piissime Sancta Mater Ecclesia his etiam prospicit duplicem exceptionem legi generali statuendo. In mortis periculo validum et licitum est matrimonium con­ tractum coram solis testibus, si haberi vel adiri nequeat sine gravi incommodo testis authorizabilis ad normam canonum 1095, 1096. Canon iste nullatenus exigit ad validitatem præsentiam sacerdotis, sed solummodo testium. Habetur aliquid ad probandum conjugium fuisse initum, nempe præsentia duorum vel plurium coram quibus consensus præstatur. Sufficit prorsus ut hi soli adsint. In hoc sane magnum est discrimen inter hunc canonem et articulum VII Decreti “ Ne temere Decretum exegit assistentiam sacerdotis et duorum testium, canon non illius sed horum. Ad liceitatein autem debet, si præsto sit alius sacerdos, adesse una cum testibus. Ratio rei, ut sua ope sacerdotali Dei bene­ dictionem nuptiis conciliet. QUÆSITA Quær. mortis pericido? 913. 1°. Quomodo intelligenda sini verba, imminente 1 Cf. Addenda, p. 11G3, n. 1G2. CAP. VIL—DE CELEBRATIONE MATRIMONII 929 Resp. Intelligenda sunt de omni mortis periculo rationa­ biliter præsumpto, undecumque orto, in quo alterutra pars contrahens invenitur. Ratio primi desumitur ex fine legis, ex usu communi loquendi, ex consensu theologorum, et ex pari­ tate cum aliis sacramentis; sic, v. gr., periculum rationabiliter præsumptum sufficit ad hoc ut sacerdos non approbatus pœnitentem absolvat, ut detur Extrema Unctio, vel Viaticum. Ita omnes. Ratio secundi, quia nihil in lege est, quod sensum verborum ad periculum ex infirmitate oriundum restringit. Verba enim sunt generalia. Quare periculum mortis intelligendum est de omni periculo sive ex morbo, sive ex infortunio v. gr., ex naufragio. Ratio tertii, quia casus in quibus utraque pars graviter decumbit valde raro occurrunt, et si talia ad­ juncta essent exspectanda, exceptio esset ininimæ utilitatis. Præterea relate ad dispensationes quæ ab Ordinariis concedi possunt in gravissimo mortis periculo, novimus sufficere prorsus ut una pars in eo inveniatur. Quær. 2°. Quo7nodo intelligenda sit conditio ista: si haberi vel adiri nequeat sine gravi incommodo. Resp. Prout jacet, in tota sua extensione; potest enim contingere ut quis, parochus vel Ordinarius loci, adiri queat, at ob legem civilem non audet assistere, quia obstat celebrationi, v. gr. legislatio civilis; in hoc casu parochus non potest haberi; potest esse ut tempus non suppetat recurrendi ad Ordinarium vel ad parochum vel delegatum. Porro hoc tempus non est mathematice sumendum sed mora­ liter. Sacerdos valide et licite ad matrimonium celebrandum procedere potest, si adest periculum in mora certum, vel pro­ babile seu prudenter dubium, ne, dum parochus exspectatur, persona moriatur vel sensibus destituatur, vel, ut ait Pezzani, 1. c. n. 121, “ si hora insolita vel aeris tempestas vel notabilis dis­ tantia grave ferat incommodum familiæ infirmi accedendi ad parochum.” Brevi: “ principium est quod parochus non voce­ tur, si periculum sit in mora, vel si grave adsit incommodum.” — Idem, ibidem. Neque necessarium est uti medio extraordinario, v. gr., telegrapho ad habendum parochum vel delegatum, vel ad ve­ niam obtinendam. — Cf. Litt. Secret. Status, 10 Dec. 1891. Quod communiter de telephonic dicitur. Telegraphum enim et telephonium sunt media minus tuta et a stylo juris dissona. Porro hæc exceptio legi generali facta propter bonum ani­ marum in talibus ferme desperatis circumstantiis versantium 930 TRACTATUS XVIIL—DE MATRIMONIO. benignam exposcit potius quam strictam interpretationem. Quare non debemus esse nimis scrupulosi in applicatione hujus canonis. — Cf. Ojetti, 1. c. nn. 113 et seq. — Besson, 1. c. pp. 147 et seq. — Vermeersch, 1. c. n. 73. Quær. 3°. An in omni casu imminentis mortis periculi et impossibilitatis habendi Ordinarium, parochum vel delegatum hac forma uti liceat? Resp. Affirmative, quandocumque serio agitur de ineundis nuptiis. Lex enim est generalis, nihil excipit, ergo nec nos excipere debemus; certe hac forma uti liceat, inter alia ad consulendum conscientiæ et, si casus ferat, legitimation! prolis. Exceptio certo includit concubinarios, vel civiliter unitos, vel personas quæ illicitas fovent relationes nec sine difficultate separari queunt, vel personas quæ sine vera conversione sepa­ rantur, quin tamen abrumpantur relationes memoratæ. Quær. 4°. Quid dicendum sit de casu periculi mortis et im­ possibilitatis habendi parochum vel delegatum, quando person® non sunt civiliter conjunct® nec vivunt in concubinatu, habent tamen prolem quæ matrimonio legitimari potest? Resp. Includitur in hoc canone. Lex enim non distinguit, ergo nec nos distinguere debemus. Deinde legitimatio prolis statuitur ut specialis et distincta ratio propter quam forma præscribitur. Quær. 5°. An omnis proles matrimonio legitimetur? Resp. Per subsequens parentum matrimonium sive verum sive putativum, sive novitei contractum sive convalidatum, etiam non consummatum, legitima efficitur proles, dummodo parentes habiles exstiterint ad matrimonium inter se contra­ hendum tempore conceptionis, vel prægnationis vel nativitatis (Can. 1116)Λ Quær. 6°. An canon 1098 restringendus sit ad ea tantum adjuncta quæ ex peccatis contra sextum decalogi præceptum ortum ducant? Resp. Negative. Ratio est, quia ubi lex non distinguit, nec nos distinguere debemus. Et sane possunt oriri adjuncta ex alio fonte præterquam ex peccatis luxuriæ in quibus imminente mortis periculo conscientiis consuleretur matrimonio. Cur igi­ tur in ipsis locum non habeat exceptio? 1 Cf. Addenda, p. 1154, n. 148. CAP. VIL—DE CELEBRATIONE MATRIMONII. 931 Quær. 7°. Quisnam sacerdos vi hujus canonis assistere possit? Resp. Quilibet non sane ad validitatem, sed tantum ad liceitatem. Lex dicit: alius sacerdos, quin ulteriorem designa­ tionem tradat. Quær. 8°. An, si sacerdos quilibet solus assistat, matrimonium sit validum? Resp. Neg., quia lex exigit ad validitatem saltem duos testes; ita ad normam hujus canonis. Sufficeret sane ut sacerdos una cum alio teste communi adesset; tunc satis esset canoni factum. Quær. 9°. An quilibet sacerdos ad normam hujus canonis assistens in mortis periculo dispensare possit ab impedimentis eccle­ siastico jure dirimentibus. Resp. Affirmative vi canonis 1044, ad consulendum conscientiæ et legitimation! prolis. — Cf. Can. 1043. Quær. 10°. An ullus sacerdos valeat unquam in hoc periculo assistere sine testibus? Resp. Affirmative, vi canonis 1044, ut infra. Π. — De Celebratione Matrimonii in Defectu Ordinarii Loci, Parochi aut Sacerdotis Delegati. 914. Extra articulum mortis accidere potest ut alicubi testis authorizabilis, Ordinarius loci, parochus vel delegatus, haberi nequeat. Cogita regiones missionum ad quas raro admodum accedit minister legitimus, vel regna in quibus grassatur perse­ cutio, vel districtus amplissimos quos bis vel ter tantum in anno missionarius peragrare solet. Tunc certo Ecclesia formam in ordinariis adjunctis essentialem urgere non vult; secus matri­ monium inter ea, quæ fieri non possunt, esset enumerandum. Tales casus etiam sub capite Tametsi obtinuere, ipsisque con­ sultum est. Ita, v. gr., S. Inq. 1 Jul. 1863 Episcopo Vallispratensi: “ Quando difficilis nec tutus est accessus, et ignoratur quandonam parochus haberi possit, et prœvidetur spatio saltem unius mensis a loco abfulurus, nullusque alius sit, qui vices parochi suppleat, matrimonium valere absque prœsentia parochi servata tamen in eo, quoad potest, forma Concilii, nempe adhibitis saltem duobus testibus.” A fortiori Ecclesia legem ubique valituram condens temperamentum aliquod admittit; et sicut in particulari impossibilitate habendi superiorem legitimum, quando imminet 932 TRACTATUS XVIII.—DE MATRIMONIO. periculum mortis, satisfit ipsi, retenta ad validitatem necessitate præsentiæ duorum testium, ita in regionali impossibilitate his ultimis solis contenta est, ut patet ex sequenti. Et etiam extra mortis periculum dummodo prudenter praevidea­ II tur eam rerum conditionem esse per mensem duraturam (Can. 1098, 1°). Igitur sicut in articulo mortis ita extra articulum mortis, si haberi vel adiri nequit sine gravi incommodo parochus vel Ordi­ narius loci vel sacerdos delegatus qui Matrimonio assistant, dum­ modo prudens judicium habeatur hanc rerum conditionem dura­ turam esse per mensem, Matrimonium valide contrahitur coram duobus testibus. Aliqua igitur ratione forma servatur et pro­ videtur securitati sacramenti. In hoc etiam casu, si præsto sit alius sacerdos qui adesse possit, vocari et una cum testibus Matrimonio assistere debet, salva coniugii validitate coram solis testibus (Can. 1098, 2°). QUÆSITA 915. Quær. 1°. Quando censeatur legitimus minister haberi non posse? Resp. “ Quando contrahentes ad parochum aut superiorem legitimum nullatenus aut nonnisi difficillime seu periculosissime recurrere possunt ” (in resp. Pii VI 3 Oct. 1793 ad dubia Epi­ scopi Gcnuensis); "aut non sine magna difficultate” (S. Off. 30 Jan. 1884); “aut quando difficilis nec tutus est accessus” (S. Off. 1 Jul. 1863). Quær. 2°. Quamdiu debeat hæc conditio durare, priusquam hac forma uti liceat? Resp. Requiritur ut praevideatur duratura per mensem; et sic mutata est dispositio Decreti “Ne temere” juxta quam necessaria erat actualis duratio per mensem. Et sane propter istam ordinationem ad finem mensis statim poterat conjugium iniri, licet crastino die adventurus esset parochus; quare Matri­ monia poterant suspecta fieri. E contra Codex ponit tamquam necessario requisitum actualem prudentemque prsevisionem con­ ditionis duraturæ per mensem. Nam exspectare per mensem cum Matrimonium sit jam ferme paratum, est sat notabile in­ commodum et potest esse sat difficile et periculosum. CAP. VIL—DE CELEBRATIONE MATRIMONII. 933 Quær. 3°. An teneantur fideles saltem coram simplici sacer­ dote non delegato, si adsit, contrahere? Resp. Affirmative, juxta n. 2 hujus Canonis, sed non ad validitatem. Quær. 4°. An possit matrimonium contrahi coram duobus tantum testibus in periculo mortis, si conditiones hujus canonis verijicenlur? Resp. Quær. 5°. Affirmative. In quo consistat hæc impossibilitas? Resp. Lex ipsa eam declarat. Consistit in eo quod pa­ rochus, etc., adiri vel haberi nequeat sine gravi incommodo: “ Si haberi vel adiri nequeat.” Patet igitur duplicem esse im­ possibilitatem, videlicet, habendi vel adeundi: Accidit non raro ut ob sacerdotum inopiam plures parœciæ ab uno tantum paro­ cho regantur, qui easdem omnes singulis mensibus invisere ne­ quit. Sunt pariter quædam amplæ parœciæ vicos etiam cum sacello publico valde dissitos continentes, qui infra mensem tum ob viarum asperitatem, tum ob fluminum impetum, lustrari a parocho nequeunt omnino, nec parochus a fidelibus adiri potest. Potest autem quæri, quænam impossibilitas sufficit, generalis vel particularis? Nemo inficias ibit sufficere generalem. Sed variant docti quoad particularem. Sane verba legis verificari queunt in particulari difficultate æque ac in generali : haberi vel adiri nequit parochus. Obstat tamen solutio casus in quo pa­ rochi lege civili prohibebantur matrimonio assistere nisi præmisso civili connubio quod non semper præmitti poterat, et tamen ad mala præcavenda et pro bono animarum nuptias inire expediret. Responsum a S. Congr. de Sacr. datum est: Recur­ ratur in singulis casibus, excepto casu periculi mortis, in quo quilibet sacerdos dispensare valeat etiam ab impedimento clandestinitatis, permittendo ut in relatis adjunctis matrimonium cum solis testibus valide et licite contrahatur, 30 Jan. 1916. Jam age tunc temporis Codex in eo erat ut publicaretur et tamen solutio dabatur exigens recursum extra articulum mortis. An liceat supponere S. Congregationem de Sacr. daturam esse responsum statim vel mox in Codice modificandum? In casu absolute loquendo, potest adiri parochus et haberi, quare non verificatur conditio. — Cf. La Civiltd Cattolica, anno 69°, v. 2, p. 35. Attamen 1°. In casu particulari ubi verificantur verba canonis censemus, salvo judicio meliori, impossibilitatem par­ 934 TRACTATUS XVIII.—DE MATRIMONIO. ticularem etiam intelligi. Ratio est, quia in eodem textu et contextu eisdem verbis idem significatum tribuendum est, nisi ratio palmaria contrarium evincat: ergo et verbis: ‘‘Si haberi vel adiri nequeat” idem est significatum, quando applicatur casui in peri­ culo mortis et casui extra periculum mortis: hinc impossibilitas quæ pro uno sufficit et pro altero sufficere dicenda est, sive sit generalis sive particularis. Secus verba in eodem contextu excludunt in uno casu extensionem, puta ad impossibilitatem particularem extra articulum mortis, quam includunt in alio casu. Præterea canon habet unam conditionem eisdem verbis expressam pro duobus conditionatis; nec adest quidpiam ad significandum illam conditionem, non esse æque extendendam ad duo conditdonata; aliis verbis, conditio eadem est utrobique, naturaliter sumenda est, et verificatis verbis conditionem expriment’bus, conditionatum ingreditur. Deinde nonne jure supponendus est auctor canonis voluisse quod dixit, præsertim cum potuerit facile excludere sensum aliquem in verbis expressum? Quare non immerito dicimus: quando verificatur conditio sive in generali sive in particulari impossibilitate, canonem applicari jure posse. Quær. 6°. An impossibilitas, de qua in canone, exsistat, quando sponsi proprium suum parochum vel ejus delegatum habere neque­ unt, facile tamen adire possunt alium parochum in proxima paroecia et cora?n ipso contrahere? Resp. Negative, nam tunc haberi potest parochus qui Matri­ monio assistat ad normam canonum 1095, 1096. Quær. 7°. Utrum ratione momentanei, inopinati et fidelibus prorsus incogniti transitus per aliquem locum, a quo jam per mensem missionarius abfuturus praevidetur interrumpi dicenda sit illa rerum conditio, de qua in hoc canone? Resp. Negative, prævisio mensilis absentiæ æque prudens esset ac si non veniret. Quær. 8°. Quid de praestatione consensus affirmandum sit? Resp. Nihil aliud requiritur nisi ut ipse consensus de præsenti in matrimonium a partibus coram duobus testibus eli­ ciatur. Nec tenentur testes requirere et accipere consensum. Quær. 9°. Utrum valide matrimonium coram solis testibus ineat qui in locum, in quo cerificaretur conditio omnis canonis hujus, in fraudem legis se conferat? Resp. “Affirmative.1' S. C. de Sacr. 13 Mar. 1910. CAP. VII,—DE CELEBRATIONE MATRIMONII. Quær. 10°. hujus canonis? 93Ô An licitum sit matrimonium inire in navi, vi Resp. Affirmative, tum in articulo tum extra articulum mortis, si conditiones canonis verificentur. Nihil prorsus est in canone quod dubium in contrarium ingerat. DE INSCRIPTIONE MATRIMONIORUM IN LIBRIS PAROCHIALIBUS 916. § 1. Celebrato matrimonio, parochus vel qui eius vices gerit, quamprimum describat in libro matrimoniorum nomina coniugum ac testium, locum et diem celebrati matrimonii atque alia secundum modum in libris ritualibus et a proprio Ordinario praescriptum; idque licet alius sacerdos vel a se vel ab Ordinario delegatus matrimonio adstiterit. § 2. Præterea, ad nonnam can. 470, § 2, parochus in libro quoque baptizatorum adnotet coniugem tali die in sua paroecia matrimonium contraxisse. Quod si coniux alibi baptizatus fuerit, matrimonii parochus notitiam initi contractus ad parochum bap­ tismi sive per se sive per Curiam episcopalem transmittat, ut matrimonium in baptizatorum librum referatur.1 · § 3. Quoties matrimonium ad normam can. 1098 contrahitur sacerdos, si eidem adstiterit, secus testes tenentur in solidum cum contrahentibus curare ut initum coniugium in præscriptis libris quamprimum adnotetur (Can. 1103). Contractum igitur matrimonium tenetur parochus, vel qui ejus vices gerit, statim et accurate describere in libro matrimoni­ orum juxta formulam in Rituali Romano vel ab Ordinario prae­ scriptam. Hoc statutum § 1 consonat cum iis quæ in Rituali inveniuntur: “Peractis omnibus, parochus manu sua describat in libro matrimoniorum nomina conjugum et testium et alia juxta formulam praescriptam; idque, licet alius sacerdos vel a se vel ab Ordinario delegatus matrimonium celebraverit.” — Rit. Rom. De Sacram. Matrim. Notum est inter obligationes parochorum esse curam libro­ rum parochialium, qui in eodem Rituali, editione Benedicti XIV, titulo ultimo nominantur. “ Libri matrimoniales Ecclesiæ,” ait Wernz, v. 4, n. 198, “ cum a publica auctoritate in forma legitima sint constituti, eisque praesit parochus pro suo officio et ut testis authorizabilis, plenam habent fidem et vim instrumentorum publicorum idemque valet de attestationibus a parocho ex iisdem libris integre riteque extractis, nisi probetur falsificatio.” 1 Cf. Addenda, p. 1163, n. 163. 936 TRACTATUS XVIII.—DE MATRIMONIO. QUÆSITA 917. Quær. 1°. Quis debeat descriptionem in libro matrimonii facere? Resp. Parochus vel qui eius vices gerit . . . idque licet alius sacerdos vel a se vel ab Ordinario delegatus matrimonio adstiterit. Descriptio igitur facienda est ab eo qui parœciæ præest, vel ab eo qui vices ipsius senio vel infirmitate laborantis habitualiter gerit. Quær. 2°. Quando debeat parochus hanc descriptionem facere? Resp. Quamprimum; hoc enim in lege clare edicitur. Optimum sane esset celebratis nuptiis e vestigio sponsos et testes in sacristiam adducere ibique in regestrum matrimoniale acta transcribere: quod in multis locis laudabiliter fit. Saltem intra triduum parochus hoc munus adimplere debet. • ♦ Quær. 3°. Quid debeat parochus describere? Resp. Nomina coniugum ac testium, locum et diem cele­ brati matrimonii atque alia secundum modum in libris ritualibus et a proprio Ordinario præscriptum. In Rituali Romano variæ pro variis adjunctis formulæ inveniuntur, ut puta si adstiterit delegatus, si denuntiationes omissæ vel dispensationes concessæ fuerint. Ordinarius etiam præscriptis Ritualis alia juxta mores regionis addere valet, quod jam in quibusdam dioecesibus, v. gr., circa subsignationem nupturientium et testium non­ nulli Episcopi fecere. Brevi: in hac re parochus Rituali Ro­ mano et statutis dicecesanis se conformet. Quær. 4°. sit gravis? An obligatio describendi matrimonia in regestro Resp. Affirm., agitur enim de re maximi momenti, ut nempe authentice constet de validitate conjugiorum. Hinc non tantum est peccatum mortale quamvis descriptionem omittere, sed etiam eam ita differre ut exinde oriatur periculum oblivio­ nis vel errorum in rebus necessario adnotandis. Sane omnibus patet quanta sponsis oriantur incommoda, si descriptio aut nullatenus vel modo non debito fiat. Præterea hæc obligatio exsurgit ex quasi-contractu quem parochus init, cum officium in se suscipit. In secunda paragraphe hujus canonis nova prorsus dispo­ sitio juris introducitur, vi cujus parochus tenetur notare in libro baptismorum hunc baptizatum, tali die, in sua paroecia CAP. VIL—DE CELEBRATIONE MATRIMONII. 937 matrimonium contraxisse. Si vero uterque conjux vel unus fuerit alibi baptizatus, matrimonii parochus notitiam initi con­ tractus ad parochum baptismi transmittere debet, ut matri­ monium in baptismi librum referatur. Quær. 5°. Quid debeat parochus matrimonii simul et baptismi in regestrum baptismale transcribere? Resp. Si verba articuli in se sumantur, sufficit simpliciter notare ad finem vel ad marginem inscriptionis baptismalis: hic (hæc) die — in hac parœcia matrimonium contraxit. Nemo autem non videt quam utile foret nomen compartis addere; v. gr., hic {hæc) die — in hac parœcia matrimonium cum N N. contraxit. Quær. 6°. Quid debeat matrimonii parochus ad baptismi pa­ rochum transmittere. Resp. “Notitiam initi contractus ”: i. e., “ NN. contraxit matrimonium cum NN. die — in parœcia —.” In hoc casu ipsum matrimonium in librum baptismorum est referendum. Præterca parochus matrimonii hanc notitiam ad parochum baptismi tum sponsi tum sponsæ transmittere tenetur, si hi in diversis paroeciis baptizati fuerint. Quær. 7°. An transmissio hujus notitiœ et descriptio in libro baptismorum sit obligatoria? Resp. Affirmative, et quidem sub gravi. Finis enim est ut de mutatione status et de impedimento ligaminis constet, et ideo evitentur matrimonia invalida. Expeditior etiam erit processus de statu libero. In quo conficiendo parochus debet ex futuris sponsis recens baptismi documentum postulare. Quær. 8°. Quomodo debeat matrimonii parochus hanc trans­ missionem perficere? Resp. “ Sive per se sive per curiam”: utra autem curia, suane an loci baptismi, non decernitur. Quare liberum erit matrimonii parocho notitiam ad parochum baptismi imme­ diate, vel mediante propria curia aut curia parochi baptismi, transmittere. Quær. 9°. Ad quid teneatur sacerdos assistens in periculo mortis juxta Canonem 1098? Resp. Tenetur “ in solidum cum contrahentibus curare ut initum conjugium in præscriptis libris quam primum adnote- 938 TRACTATUS XVIII.—DE MATRIMONIO. tur.” Ratio est, ut constet authentice de matrimonio. Igitur sacerdos debet quam primum notitiam matrimonii parocho loci contractus dare qui illud describat in libris prædictis et transmittat nuntium parocho baptismi, si sponsi in alia paroecia baptizati fuerint. Obligatio incumbens sacerdoti assistenti in solidum cum contrahentibus est gravis, ut patet ex fine legis. Et quia solidaria est, tenentur omnes et singuli; quod si unus obligationi satisfecerit, deobligantur alii; si unus desit, tenentur alii. Quær. 10°. Ad quid teneantur testes matrimonii ad normem Canonis 1098 ? Resp. Tenentur in solidum cum contrahentibus ad idem præstandum, ad quod tenetur sacerdos cum contrahentibus in priori casu. Instructio ad Ordinarios circa statum liberum ac denuntia­ tionem initi matrimonii cum relatione ad decretum “ Ne Temere.” I. “ In memoriam redigitur parochorum haud licere ipsis adesse matrimonio nisi const ito sibi legitime de libero statu contrahentium, servatis de jure servandis: iidemque præsertim moneantur ne omittant baptismi testimonium a contrahentibus exigere, si hic alia in paroecia fuerit illis collatus. II. “ Ut autem quæ η. IX see. 2 memorati Decreti præscripta sunt rite serventur, celebrati matrimonii denuntiatio ad baptismi parochum transmittenda, conjugum eorumque parentum nomina et agnomina descripta secum ferat, ætatem contrahentium, locum diemque nuptiarum, testium qui interfuerunt nomina et agnomina, habeatque parochi subscriptum nomen cum adjecto parochiali sigillo. Inscriptio autem accurata indicet paroeciam, diœcesim, oppidum seu locum bap­ tismi conjugum et ea quæ ad scripta per publicos portitores tuto trans­ mittenda pertinent. III. “ Si forte accidat ut adhibitis etiam cautelis de quibus η. 1 baptismi parochus in recipienda denuntiatione matrimonii compcriat alterutrum contrahentium aliis nuptiis jam esse alligatum, rem quan­ tocius significabit parocho attentati matrimonii.” — S. Cong. Sacr. 6 Mar. 1911. DE SUBJECTIS § 1. Ad statutam superius formam servandam tenentur: 1°. Omnes in catholica Ecclesia baptizati et ad eam ex hæresi aut schismate conversi, licet sive hi sive illi ab eadem postea de­ fecerint, quoties inter se matrimonium ineunt; 2°. lidem, de quibus supra, si cum acatholicis sive baptizatis sive non baptizatis etiam post obtentam dispensationem ab CAP. VII,—DE CELEBRATIONE MATRIMONII. 939 impedimento mixtæ religionis vel disparitatis cultus matrimoniti If contrahant ; 3°. Orientales, si cum latinis contrahant hac forma adstrictis. § 2. Firmo autem præscripto § 1, n. 1, acatholici sive baptizati sive non baptizati, si inter se contrahant, nullibi tenentur ad catho­ licam matrimonii formam servandam; item ab acatholicis nati, etsi in Ecclesia catholica baptizati, qui ab infantili ætate in hæresi vel schismate aut infidelitate vel sine ulla religione adoleverunt, quoties cum parte acatholica contraxerint (Can. 1099).1 QUÆSITA 918. Quær. 1°. Quinam hac lege teneantur? Resp. Tenentur 1°. Omnes in catholica Ecclesia baptizati. 2°. Omnes ad eam ex hæresi vel schismate conversi. 3°. Omnes hi et illi ab Ecclesia postea deficientes. 4°. Omnes de quibus nn. 1°, 2°, 3°, cum acatholicis sive baptizatis sive non baptizatis contrahentes. 5°. Orientales contrahentes cum Latinis hac forma con­ strictis. Quær. 2°. Quinam hac forma non teneantur? Resp. Nullibi tenentur: 1°. Acatholici inter se ineuntes conjugium. 2°. Nati ab acatholicis etsi in Ecclesia catholica baptizati, qui ab infantili ætate in hæresi vel schismate vel sine ulla religione adoleverunt, quoties cum parte acatholica contraxerint nuptias. Impubes ante plenum septennium dicitur infans seu puer vel parvulus et censetur non sui compos: ex­ pleto autem septennio, usum rationis habere praesumitur. Hinc acatholicus non baptizatus valide init cum acatholica non baptizata absque hac forma; acatholicus baptizatus non tene­ tur hac forma iniens cum acatholica non baptizata; acatholicus baptizatus non tenetur hac forma iniens cum acatholica bapti­ zata. Nequi tenentur 3°. nati ab hæreticis, schismaticis, vel infidelibus, baptizati in Ecclesia catholica, adulti autem ab infantili ætate in hæresi vel schismate, quoties contraxerint cum acatholicis. His duobus casibus exceptis alii tenentur, v. gr. nati ab iis qui catholici sunt et baptizati in Ecclesia catholica, licet postea ab infantili ætate adulti sunt in hæresi. Est una classis baptizatorum in Ecclesia catholica cui Codex speciali modo providet hoc canone 1099, § 2, attamen specialis ’sta provisio non est pro omni matrimonio sed pro eo tantum quod 1 Cf. Addenda, p. 1164, n. 164. 940 TRACTATUS XVIII.—DE MATRIMONIO. contraxerint cum acatholicis, non vero pro matrimonio quod cum catholicis nec pro matrimonio, ut videtur, quod contraxerint cum parte ejusdem conditionis, nata nempe ab acatholicis sed baptizata in Ecclesia catholica, licet ab infantili ætate adulta in hæresi. Tales enim personæ non dicuntur simpliciter acatholicæ, ut videtur patere ex hoc ipso canone, ubi distinctio invenitur inter baptizatos in Ecclesia et acatholicos.1 CAPUT VIII DE DISPENSATIONIBUS MATRIMONIALIBUS Punctum i De potestate dispensandi 919. Dico 1°. Papa dispensare potest ab omnibus impedi­ mentis juris ecclesiastici, valide quidem in omni casu, quia tota vis impedimenti provenit ab ipsius voluntate; licite autem, si justa de causa id faciat, prouti recta gubernatio requirit. Dico 2°. Urgente mortis periculo, locorum Ordinarii, ad con­ sulendum conscientiæ et, si casus ferat, legitimation! prolis, pos­ sunt tum super forma in matrimonii celebratione servanda, tum super omnibus et singulis impedimentis iuris ecclesiastici, sive publicis sive occultis, etiam multiplicibus, exceptis impedimentis provenientibus ex sacro presbyteratus ordine et ex affinitate in linea recta, consummato matrimonio, dispensare proprios sub­ ditos ubique commorantes et omnes in proprio territorio actu degentes, remoto scandalo, et, si dispensatio concedatur super cultus disparitate aut mixta religione, præstitis consuetis cautioni­ bus (Can. 1043).2 Hic canon vere amplissimas concedit facultates dispensandi in articulo mortis, ad consulendum conscientiæ et, si casus ferat, legitimation! prolis; — amplus sane campus; — verbo, sufficit quid­ quid vere urgeat ut conjugium ineatur, et eo consulatur con­ scientiæ, et, si casus ferat, legitimationi prolis, licet nondum natffi. Non requiritur ut com partes sint in concubinatu; simpliciter sufficit ad facultatem hic concessam in usum reddendam causa una ex praedictis duabus. Ordinariis locorum, ut intelliguntur in jure, conceditur facultas dispensandi: 1°. super forma in matri­ monii celebratione servanda; igitur concedere possunt dispensa­ tionem ita ut sponsi simpliciter inter se consensum præstent; 1 Cf. Addenda, p. 1164, n. 165, 166. 1 Cf. Addenda, p. 1165, n. 167. CAP. VIII—DE DISPENSATIONIBUS MATRIMONIALIBUS. 941 2°. super omnibus et singulis impedimentis juris ecclesiastici, im­ pedientibus et dirimentibus publicis vel occultis, singulis et multi­ plicibus. Duo impedimenta non continentur in hac amplissima facultate, unum ex sacro Ordine presbyteratus, alterum ex affinitate in linea recta, consummato matrimonio ortum. Facultas extenditur ad subditos, ubicumque morantur, et ad omnes, etiam non sub­ ditos, in proprio territorio actu commorantes. Scandalum tamen est removendum; et in casibus, in quibus dispensatur in disparitate cultus et mixta religione, cautiones præstandæ sunt. Nihil refert utrum impedimentum directe afficiat ægrotum an bene valentem. Relate ad affinitatem ob oculos tenendum quod Novus Codex decrevit circa ipsius fontem. Exclusum est im­ pedimentum ex affinitate in linea recta, consummato matrimonio, non aliud impedimentum affinitatis lineæ rectæ. Dico 3°. In eisdem rerum adiunctis de quibus in can. 1043 et solum pro casibus in quibus ne loci quidem Ordinarius adiri possit, eadem dispensandi facultate pollet tum parochus, tum sacerdos qui matrimonio, ad normam can. 1098, n. 2, assistit, tum confessarius, sed hic pro foro interno in actu sacramentalis con­ fessionis tantum (Can. 1044).1 In periculo mortis, ob easdem causas, sed quando Ordinarius adiri nequit, eadem facultas datur parocho, sacerdoti qui assistit matrimonio ad normam Can. 1098, §2; tum etiam confessario sed huic tantum pro foro interno, in quo casu cum convalescit ægrotus dispensatio pro foro externo est necessario petenda. — Cf. Can.1047. Titius moribundus cum familia catholica aperit sacerdoti se non esse matrimonio conjunctum cum Bertha. Τη juventute iverunt ad propinquiorem civitatem, et reduces dixerunt suis se jam contraxisse matrimonium; nunquam ausi sunt de hac re loqui. Continetur casus in canone. Titius moribundus nunc vivit in concubinatu cum Martina filia Marthæ viduæ. Martha habens Martinam ex priore conjugio nupserat Titio, quocum numquam consummavit matrimonium. Dein incepit, mortua Martha, Titius concubinatum exercere cum Martina. Affinitas habetur in linea recta ex matrimonio valido. Hic casus etiam comprehenditur in hac concessione. Dico 4°. § 1. Possunt Ordinarii locorum, sub clausulis in fine Can. 1043 statutis, dispensationem concedere super omnibus impedimentis de quibus in cit. can. 1043, quoties impedimentum 1 Cf. Addenda, p. 1165, n. 168. 942 TRACTATUS XVIIL—DE MATRIMONIO. detegatur, cum iam omnia sunt parata ad nuptias, nec matrimonium, sine probabili gravis mali periculo, differri possit usque dum a Sancta Sede dispensatio obtineatur.1 § 2. Hæc facultas valeat quoque pro convalidatione matrimonii iam contracti, si idem periculum sit in mora nec tempus suppetat recurrendi ad Sanctam Sedem. § 3. In iisdem rerum adiunctis, eadem facultate gaudeant omnes de quibus in Can. 1044, sed solum pro casibus occultis in quibus ne loci quidem Ordinarius adiri possit, vel nonnisi cum periculo violationis secreti (Can. 1045). Extra articulum mortis, cum jam omnia sunt parata, et im­ pedimentum detegitur, nec matrimonium absque probabili periculo gravis mali differri potest, usque dum a Sancta Sede obtineatur dispensatio, (vel in casu perplexo, uti dicebatur) tunc Ordinarii locorum dispensare possunt, præcise sicut in articulo mortis, super omnibus impedimentis de quibus in Can. 1043. Hæc facultas valet etiam pro foro externo. Notandum non hic agi de forma in celebratione matrimonii servanda. Sed scandalum avertendum et cautiones, si necessariæ, præstandæ. Imo et facultas eadem valet pro convalidatione matrimonii in eodem inoræ periculo et difficultate Sanctam Sedem adeundi. Quæ sane est facultas valde desiderata. Quando vero exsurgit casus perplexus, et adiri nequit Ordina­ rius loci vel nonnisi cum periculo violationis secreti, parochus, sacerdos qui matrimonio ad normam can. 1098 n. 2 assistit, con­ fessarius eadem facultate gaudent pro casibus tantum occultis non vero pro publicis. Dico 5°. Parochus aut sacerdos de quo in can. 1044, de con­ cessa dispensatione pro foro externo Ordinarium loci statim cer­ tiorem faciat; eaque adnotetur in libro matrimoniorum (('an. 1046). Dico 6°. Nisi aliud ferat S. Pœnitentiariæ rescriptum, dis­ pensatio in foro interno non sacramentali concessa super impedi­ mento occulto, adnotetur in libro diligenter in secreto Curiæ archivo de quo in can. 379 asservando, nec alia dispensatio pro foro externo est necessaria, etsi postea occultum impedimentum publicum evaserit; sed est necessaria, si dispensatio concessa fuerat tantum in foro interno sacramentali (Can. 1047). In canonibus 1046 et 1047 providetur ipsis matrimoniis, ita ut partes securæ fiant et alia conjugia invalide contrahenda red­ dantur difficilia, et, in quantum fieri possit, moraliter impossibilia.1 Dico 7°. § 1. In matrimoniis sive contractis sive contrahendis, 1 Cf. Addenda, p. 1166, n. 169. CAI’. VI11. DE DISPENSATIONIBUS MATRIMONIALIBUS. 943 qui gaudet induito generali dispensandi super certo quodam im­ pedimento, potest, nisi in ipso induito aliud expresse præscribatur, super eo dispensare etiamsi idem impedimentum multiplex sit. § 2. Qui habet indultum generale dispensandi super pluribus diversæ speciei impedimentis, sive dirimentibus sive impedientibus, potest dispensare super iisdem impedimentis, etiam publicis, in uno eodemque casu occurrentibus (Can. 1049). Tn paragrapho 1 tum pro contrahendis tum pro contractis declaratur extensio facultatis generalis dispensationis super im­ pedimento certo quodam ita ut comprehendat casus in quibus multiplicatur idem impedimentum, nisi indultum expresse aliud statuat. In paragrapho 2 habetur concessio generalis desiderata et gra­ tissima; nempe facultas cumulandi in uno eodemque casu dis­ pensationes matrimoniales nunc declaratur contenta in induito generali dispensandi super pluribus diversæ speciei impedimentis, sive dirimentibus sive impedientibus, etiam publicis. Sic Ordi­ narius (pii habet indultum generale dispensandi in impedimento consanguinitatis et disparitatis cultus et mixtae religionis, nunc potest cumulare dispensationes in casu, puta, in quo occurrant consanguinitas et mixta religio, et ita de aliis. Dico 8°. Si quando cum impedimento seu impedimentis pu­ blicis super quibus ex induito dispensare quis potest, concurrat aliud impedimentum super quo dispensare nequeat, pro omnibus Sedes Apostolica adiri debet; si tamen impedimentum seu im­ pedimenta super quibus dispensare potest, comperiantur post impetratam a Sancta Sede dispensationem, suis facultatibus uti poterit (Can. 1050). Ratio necessitatis adeundi pro omnibus Sanctam Sedem est notum principium: Tota rei gravitas debet dispensanti inno­ tescere et major impedimentorum numerus difficiliorem reddit dispensationem; et hinc utrumque est exponendum Sanctæ Sedi ut in utroque ab ea dispensetur, non obstante induito dispensandi quo gaudeat inferior pro uno impedin ( nto. Nunc autem, secus ac antea, modo novum impedimentum in suo induito contentum inveniatur post impetratam a Sancta Sede dispensationem super alio impedimento, Ordinarius sua facultate uti potest. In induito suo Ordinarius habet facultatem pro impedimento A, non autem pro impedimento B. Occurrit casus in quo impedimenta A et B simul coexistunt. Ordinarius lecto libello supplici cognoscit se nili il praestare posse. Romam mittere debet petitionem dispen- TRACTATUS XVI IL—DE MATRIMONIO. 944 ■ I . •J* « · J 1 ■J'j SI }i. — ■ ■_____ ■ _Σ____ ——Ξ— ____ _Ξ_2__Σ__Σ1_1_Ζ_____"" ' 1 sationis pro utroque. Sit aliud exemplum eorumdcm impedimen­ torum, ejusdemque facultatis dispensandi super uno, non vero super alio. Ordinarius petit dispensationem pontificiam pro uno, non putans necessariam esse dispensationem pontificiam pro utroque. Obtenta dispensatione pro impedimento B, ipse con­ cedit pro impedimento A. Invalida, ut nobis videtur, est dis­ pensatio quam dat. Tertius casus. Exponitur ipsi Ordinario impedimentum B obstare alicui matrimonio. Impetrata est ponti­ ficia dispensatio et deinde post impetratam dispensationem detegitur adesse etiam impedimentum A; in his circumstantiis nunc, secus atque antea, potest sua facultate uti. S. C. de Prop. Fide, 10 Maii, 1887. Dico 9°. Dispensatio ab impedimento consanguinitatis vel affinitatis, concessa in aliquo impedimenti gradu, valet, licet in petitione vel in concessione error circa gradum irrepserit, dummodo gradus revera exsistens sit inferior, aut licet reticitum fuerit aliud impedimentum eiusdem speciei in æquali vel inferiore gradu (Can. 1052). Reg. 35, R. J. in VI0. Plus semper in se continet quod est minus. Reg. 53 R. J. in VI0. Cui licet quod est plus, licet utique quod est minus. Specialis concessio est, ratione habita difficultatis exorientis ex impedimento duplici consanguinitatis vel affinitatis; error fit in petitione relate ad gradum; vel impedimentum aliquod est reticitum. Dispensatio valet, si gradus exsistens sit inferior, vel si impedimentum reticitum fuerit ejusdem speciei in æquali vel inferiori gradu. Dico 10°. Data a Sancta Sede dispensatio super matrimonio rato et non consummato vel facta permissio transitus ad alias nuptias ob præsumptam coniugis mortem, secumfert semper dis­ pensationem ab impedimento proveniente ex adulterio cum pro­ missione vel attentatione matrimonii, si qua opus sit, minime vero dispensationem ab impedimento de quo in can. 1075, nn. 2, 3 (Can. 1053). Non raro nempe accidit ut qui a Sancta Sede dispensationem super matrimonio rato et non consummato vel documentum liber­ tatis ob præsumptam mortem conjugis obtinuere, velint novum matrimonium inire cum comparte quacum durante priore vinculo adulterii rei facti sunt cum promissione matrimonii, vel civile connubium contraxerunt; ideoque obstat v. gr. impedimentum. Concessa jam nunc prædicta dispensatione vel documento liber­ tatis concessa habetur dispensatio a prima specie criminis. — Cf. S. C. de Sacr. 3 Jun. 1912. CAP. VIII.—DE DISPENSATIONIBUS MATRIMONIALIBUS. 945 Dico 11 °. Dispensatio a minore impedimento concessa, nullo sive obreptionis sive subreptionis vitio irritatur, etsi unica causa finalis in precibus exposita falsa fuerit (Can. 1054). Simpliciter igitur valet pro minoribus impedimentis dispen­ satio; nec obstat reticentia veri, seu subreptio, nec expositio falsi, seu obreptio, in consanguinitate in 3° gradu lineæ collateralis, in affinitate in 2° gradu lineæ collateralis, in publica honestate in 2° gradu, in cognatione spirituali et in crimine ex adulterio cum promissione matrimonii vel attentatione etiam per civilem tantum actum. Dico 12°. Dispensationes super publicis impedimentis Ordi­ nario oratorum commissas, exsequatur Ordinarius qui litteras testi­ moniales dedit vel preces transmisit ad Sedem Apostolicam, etiamsi sponsi, quo tempore exsecutioni danda est dispensatio, relicto illius dioecesis domicilio aut quasi-domicilio, in aliam diœcesim discesserint non amplius reversuri, monito tamen Ordinario loci in quo matrimonium contrahere cupiunt (Can. 1055). Qui igitur preces transmisit ad Sedem Apostolicam, idem Ordi­ narius dispensationem sibi commissam fulminare debet; et hoc etiamsi sponsi tempore fulminationis e dioecesi discesserint, non illuc reversuri, monito tamen Ordinario loci in quo matrimonium contrahere cupiunt. Dico 13°. Excepta modica aliqua præstatione ex titulo ex­ pensarum cancellariæ in dispensationibus pro non pauperibus, locorum Ordinarii eorumve officiales, reprobata quavis contraria consuetudine, nequeunt, occasione concessæ dispensationis, emolu­ mentum ullum exigere, nisi hæc facultas a Sancta Sede expresse eis data fuerit; et si exegerint, tenentur ad restitutionem (Can. 1056). Quare nullo modo ab Ordinariis possunt mulctæ seu taxæ exigi occasione dispensationum excepta modica summa pro sus­ tentanda cancellaria, nisi Sancta Sedes facultatem expresse con­ cesserit; præterea, si exegerint, ad restitutionem tenentur. Dico 14°. Qui ex potestate a Sede Apostolica delegata dis­ pensationem concedunt, in eadem expressam pontificii indulti mentionem faciant (Can. 1057). Nullo modo tamen videtur validitas concessionis ex hac men­ tione pendere. Dico 15°. Cum ex certo et authentico documento, quod nulli 946 TRACTATUS XVIII.—DE MATRIMONIO. ■ 1 " —- ~ -*"“■*— ΜΗηΗ·ΗΗΗΗΜαΗΗα·ΜΜηκωΕΜΚΚ^ΚΒ^ηΚ^ΜΚ>ΕηΒΚΑΜ»ΜΕΑΑΧ3ΚΜΕΧ!Με«ΚηαΚΜαΜΜΜΜΜΜ···Μ··| contradictioni vel exceptioni obnoxium sit, constiterit de exsistentia impedimenti disparitatis cultus, ordinis, voti sollemnis castitatis, ligaminis, consanguinitatis, affinitatis aut cognationis spiritualis, simulque pari certitudine apparuerit dispensationem super his impedimentis datam non esse, hisce in casibus, praetermissis sollemnitatibus hucusque recensitis, poterit Ordinarius, citatis partibus, matrimonii nullitatem declarare, cum interventu tamen defensoris vinculi (Can. 1990). Adversus hanc declarationem defensor vinculi, si prudenter existimaverit impedimenta de quibus in can. 1990 non esse certa aut dispensationem super eisdem probabiliter intercessisse, pro­ vocare tenetur ad iudicem secundae instantiae, ad quem acta sunt transmittenda quique scripto monendus est agi de casu excepto (Can. 1991). ludex alterius instantiae, cum solo interventu defensoris vinculi, decernet eodem modo de quo in can. 1990, utrum sententia sit confirmanda, an potius procedendum in causa sit ad ordinarium tramitem iuris; quo in casu eam remittit ad tribunal primae in­ stantiae (Can. 1992). QUÆ SITA 920. .Quær. 1°. Quænam sint impedimenta, in quibus Papa ipse nullam proprie dare potest dispensationem? Resp. Sunt tria saltem nempe; consanguinitas in primo gradu lineæ rectœ, ligamen et impotentia, quia hæc sunt certo de jure naturali et divino. Potest tamen propter urgentissimas causas declarare in casu aliquo particulari validum esse Matri­ monium, non obstante aliquo impedimento, de quo dubitatur utrum sit de jure naturali seu divino, prout de facto declara­ verunt Clemens XI et Urbanus VIII. — Cf. S. Alphons. nn. 902 et 1119. Quær. 2°. Quid dicendum de Facultatibus Matrimonialibus quæ vi concessionum generalium Ordinariis conceduntur? Resp. Sacra Congregatio Consistorialis decretum circa quas­ dam Ordinariorum facultates. . . . Ssmus D. N. Benedictus PP. XV, de consulto peculiaris coetus Emorum Patrum Cardinalium, hoc S. C. Consistorialis decreto ea quæ sequuntur statuit et sanxit: (1) exceptis locis S. Congregationi de Propaganda Fide sub­ jectis, pro quibus suo tempore quæ opportuna erunt decernentur, CAP. VIII.— DE DISPENSATIONIBUS MATRIMONIALIBUS. 947 alibi, in universis scilicet dioecesibus juri communi obnoxiis, facultates omnes pro foro externo Ordinariis concessæ, quæque in Formulis et Brevi superius recensitis continentur, a die 18 maii hujus anni cessabunt, neque amplius in usu esse poterunt; (2) in locis tamen remotioribus aliisque ad quæ, sive præsentis belli causa, sive alia qualibet ratione, præsentis decreti notitia utili tempore non pervenerit, dispensationes et ordina­ tiones vi veterum facultatum ab Ordinariis forte concessas Ssmus Dominus ratas habet, firmo tamen ut ipsi ab acceptæ notitiæ die, si res adhuc sit integra, huic decreto se conforment; (3) facultates pro foro interno a S. Pœnitentiaria datæ, aliæque ratione præsentis belli concessæ, aut peculiaribus de causis ab Ordinariis obtentæ, sub hujus decreti dispositione non comprehenduntur, et ideo abolitæ non sunt; (4) circa dispensationes matrimoniales, quamvis vi canonum 1043-1045 Ordinarii opportunas dispensationes largiri queant “ urgente mortis periculo ” et “ quoties impedimentum dete­ gatur cum jam omnia sint parata ad nuptias, nec matrimonium sine probabili gravis mali periculo differi possit,” nihilominus Ssmus Dominus, attentis temporum et locorum adjunctis, hæc ulterius indulgenda decrevit: («) ut locorum Ordinarii in America, in Insulis Philippinis, in Indiis Orientalibus, in Africa extra Mediterranei maris oras, et in Russia, per quinquennium a die 18 maii hujus anni, dis­ pensare valeant ab impedimentis minoris gradus quæ recensentur in can. 1042, servatis regulis in eo Codicis capite statutis: itemque ut matrimonia milliter contracta, ob aliquod ejusdem minoris gradus impedimentum, in radice sanare queant, juxta regulas in capite XI, tit. VII, lib. III Codicis ‘ de convalidatione matri­ monii positas,’ monita parte impedimenti conscia de sanationis effectu; (6) ut iidein locorum Ordinarii dispensare pariter per quin­ quennium valeant ab impedimentis majoris gradus, sive pu­ blicis sive occultis, etiam multiplicibus, juris tamen ecclesiastici (exceptis impedimentis provenientibus ex sacro presbyteratus ordine et ex affinitate in linea recta consummato matrimonio), nec non ab impedimento impediente mixtæ religionis, si petitio dispensationis ad S. Sedem missa sit et urgens necessitas dis­ pensandi supervenerit, pendente recursu. Concedendo tamen hisce in casibus dispensationes, Ordinarius præ oculis semper habeat regulas statutas in Codice, lib. Ill, tit. VII, cap. 2, 3 et 4, circa impedimenta in genere et in specie, itemque clausulas apponi solitas in matrimoniis cum hebræis et mahumetanis; 948 TRACTATUS XVIII,—DE MATRIMONIO. nec dispensationem concedat nisi caverit de plena earum omnium observantia juxta sacrorum canonum præscriptiones, et juribus, S. Congregationis de disciplina Sacramentorum circa taxarum solutionem consulat; (c) ut Ordinarii Galliæ, trium regnorum Magnæ Britannia, Germaniæ, Austriæ et Poloniæ, durante bello, quoties aditus ad S. Sedem difficilis aut impossibilis saltem per mensem prae­ videatur, iisdem facultatibus uti possint, quæ supra sub lit­ teris (a) et (6) recensentur. Præsentibus valituris de mandato SSmi contrariis quibus­ dam minime obstantibus. Datum Romæ, ex Secretaria S. C. Consistorialis, die 25 Aprilis, 1918. •Il*j •Μ •f · 0’1·' r ·’ Μ ί hi FA k I •iC ii»»· C. Card. De Lai, Ep. Sabinen., Secretarius. ψ V. Sardi, Archiep. Cæsarien, Adsessor. In Decreto S. C. Consistorialis diei 2 Aug. 1918 De Extensione Facultatum Quorumdam Ordinariorum Durante Bello inter alia hæc habentur: Verum ex parte plurium Americæ Ordinariorum observatum est, ex defectu securitatis maris, præsentis belli causa, se in con­ ditione versari vel pejori ac Ordinarii Europæ sub littera (c) recensiti; ideoque supplices preces porrexerunt ut pari induito ac illi munirentur: certum enim est in præsenti rerum statu plus quam mensem requiri ad S. Sedem ex America adeundam. Porro SSmus Dominus hisce postulationibus quæ justæ sibi visæ sunt, annuendum censuit; ideoque præsenti S. Congrega­ tionis Consistorialis decreto benigne pro tempore præsentis belli indulget ut Ordinarii locorum remotiorum, de quibus sub littera (a) dispensare valeant ab impedimentis majoribus et ab impedi­ mento impediente mixtæ religionis, et sanare in radice matri­ monia nulliter contracta ob dirimens impedimentum de quo supra, quin obligati sint conditionem illam et restrictionem sub littera (b) appositam servare, hoc est si petitio dispensationis ad S. Sedem missa sil et urgens necessitas dispensandi supervenerit, pendente recursu. Debebunt tamen singuli Ordinarii in fine cuius libet anni, quousque dura hæc rerum conditio perseverabit, rationem reddere S. Congregationi de Sacramentis de specie et numero dispensationum quas ipsi concesserint, eaque occasione juribus S. Congregationis circa taxarum solutionem satisfacere. Præsentibus valituris, adjunctis, quæ modo sunt, perdurantibus, et contrariis quibuslibet minime obstantibus. Datum Romæ ex S. C. Consistorialis die 2 Augusti, 1918. CAP. VIII—DE DISPENSATIONIBUS MATRIMONIALIBUS. 949 Quær. 3°. An concessa dispensatione conceditur prolis legi­ timation Resp. Per dispensationem super impedimento dirimente concessam sive ex potestate ordinaria, sive ex potestate dele­ gata per indultum generale, non vero per rescriptum in casibus particularibus, conceditur quoque eo ipso legitimatio prolis, si qua ex iis cum quibus dispensatur iam nata vel concepta fueritv excepta tamen adulterina et sacrilega (Can. 1051). In hoc canone declaratur dispositio juris de prolis legitimatione. Vel enim dispensatio super impedimento dirimente conceditur ex potestate ordinaria, et tunc per dispensationem conceditur legitimatio quoque prolis jam natæ vel conceptæ, excepta prole adulterina vel sacrilega; vel dispensatio con­ ceditur ex potestate per indultum generale delegata, et tunc per dispensationem conceditur legitimatio quoque ut supra; vel conceditur ex potestate per rescriptum in casibus particu­ laribus et tunc per dispensationem non conceditur eo ipso legitimatio. Punctum ii De causis dispensationis 921. Dico 1°. Ad liceitatem dispensationis semper requiritur causa sive ex parte concedentis, quicumque ille sit, sive ex parte petentis. Ratio desumitur ex eo quod secus potestas non ad­ hiberetur ad recte gubernandum. Constat praeterea ex Cone. Trid. sess. 24, cap. 5, de Reform Matrim., ubi dicitur: “ In Matri­ moniis contrahendis vel nulla omnipo detur dispensatio, vel raro, idque ex causa et gratis concedatur.” Dico 2°. Ad validitatem dispensationum gradus majoris re­ quiritur ut nulla habeatur subreptio vel obreptio cadens in causam motivam seu finalem, aut etiam nulla simpliciter essentialis, scilicet suppressio veri aut expressio falsi circa ea quæ jure, consuetudine aut stylo Curiæ Romanae necessario aperienda sunt. Ratio est quia superior non censetur dispensare nisi sub tacita conditione, si preces veritate nitantur. Dispensatio a minore impedimento concessa, nullo sive obrep­ tionis sive subreptionis vitio irritatur, etsi unica causa finalis in precibus exposita falsa fuerit. QUÆSITA 922. Quær. 1°. Quœnam sint causœ justœ, scilicet canonicœ, ul dispensetur in impedimentis dirimentibus? 950 TRACTATUS XVIII.- DE MATRIMONIO. Resp. Ad tollendum omne dubium hac super re, S. Congr. de Prop. Fide die 9 Maii 1877 Instructionem edidit, ubi causas istas ita enumerat: “ 1. Angustia loci sive absoluta sive relativa (ratione tantum Oratricis), cum scilicet in loco originis vel etiam domicilii cognatio feminæ ita sit propagata, ut alium paris conditionis, cui nubat, in­ venire nequeat, nisi consanguineum vel affinem, patriam vero deserere sit ei durum. 2. Ætas feminæ superadulta, si 24m scilicet ætatis annum jam egressa hactenus virum paris conditionis, cui nubere possit, non invenit. Hæc vero causa haud suffragatur viduæ, quæ ad alias nuptias convolare cupiat. Nunc satis est quod constet de ætate superadulta, nec pro­ bare oportet quod usque ad illam ætatem virum paris conditionis, cui nubere possit, non invenerit. S. Pœn. 11 Mar. 1902. 3. Deficientia aut incompetentia dotis, si nempe femina non habeat actu tantam dotem, ut extraneo æqualis conditionis, qui neque con­ sanguineus neque affinis sit, nubere possit in proprio loco, in quo com­ moratur. Quæ causa magis urget, si mulier penitus indotata existât, et consanguineus vel affinis eam in uxorem ducere, aut etiam conveni­ enter ex integro dotare paratus sit. 4. Lites super successione bonorum jam exorta·, vel earumdem grave aut imminens periculum. Si mulier gravem litem super successione bonorum magni momenti sustineat neque adest alius, qui litem hujus­ modi in se suscipiat, propriisque expensis prosequatur, præter illum qui ipsam in uxorem ducere cupit, dispensatio concedi solet; interest enim reipublicæ, ut lites extinguantur. Huic proxime accedit alia causa, scilicet Dos litibus involuta, cum nimirum mulier alio est destituta viro, cujus ope bona sua recuperare valeat. Verum hujusmodi causa nonnisi pro remotioribus gradibus sufficit. 5. Paupertas viduæ, quæ numerosa prole sit onerata, et vir eam alere polliceatur. Sed quandoque remedio dispensationis succurritur viduæ ea tantum de causa, quod junior sit, atque in periculo inconti­ nentiae versetur. 6. Bonum pacis, quo nomine veniunt nedum foedera inter regna et Principes, sed etiam exstinctio gravium inimicitiarum, rixarum et odiorum civilium. Hæc causa adducitur vel ad exlinguendas graves inimicitias, quæ inter contrahentium consanguineos vel affines ortæ sint, quæ Matrimonii celebratione omnino componerentur; vel quando inter contrahentium consanguineos et affines inimicitiæ graves vigu­ erint et, licet pax inter ipsos inita jam sit, celebratio tamen Matri­ monii ad ipsius pacis confirmationem maxime conduceret. 7. Nimia, suspecta, periculosa familiaritas, nec non cohabilalio sub eodem tecto, quæ facile impediri non possit. 8. Copula cum consanguinea vel affine vel alia persona impedi­ mento laborante præhabita, et prœgnantia, ideoque légitimai™ prolis, ut nempe consulatur bono prolis ipsius et honori mulieris, quæ secus inI CAP. VIII—DE DISPENSATIONIBUS MATRIMONIALIBUS. 951 nupta maneret. Hæc profecto una est ex urgentioribus causis, ob quam etiam plebeiis dari solet dispensatio, dummodo copula patrata non fuerit sub spe facilioris dispensationis: quæ circumstantia in supplica­ tione foret exprimenda. Quæ de necessitate manifestandi hanc cir­ cumstantiam hic dicuntur, recenter abrogata sunt a S. Pontifice Leone XIII, ut patet ex Responso S. Officii dato die 25 Junii 1885. — Cf. Cone. Plen. Ball. Ill, p. 253. 9. Infamia mulieris, ex suspicione orta, quod illa suo consan­ guineo aut allini nimis familiaris, cognita sit ab eodem, licet suspicio sit falsa, cum nempe nisi Matrimonium contrahatur, mulier graviter diffamata vel innupta remaneret vel disparis conditionis viro nubere deberet aut gravia damna orirentur. 10. Revalidalio Matrimonii. 11. Periculum Matrimonii mixti, vel coram acatholico ministro celebrandi. Quando periculum adest quod volentes Matrimonium in aliquo etiam ex majoribus gradibus contrahere, ex denegatione dis­ pensationis ad ministrum acatholicum accedant pro nuptiis celebrandis, spreta Ecclesiæ auctoritate, justa invenitur dispensandi causa; quia adest non modo gravissimum fidelium scandalum, sed etiam timor perversionis et defectionis a fide taliter agentium et Matrimonii im­ pedimenta contemnentium, maxime in regionibus ubi hæreses impune grassantur. Id docuit hæc S. Congregatio in Instructione die 17 April, 1820, ad Archiep. Quebecensem data. Pariter cum Vicarius Apostolicus Bosme postulasset, utrum dispensationem elargiri posset iis catholicis, qui nullum aliud prætexunt motivum, quam vesanum amorem, et simul praevidetur, dispensatione denegata, eos coram judice infideli conjugium fore inituros, S. Congregatio S. Officii in Fer. IV, 14 Aug. 1822, decrevit: ‘ respondendum Oratori, quod in exposito casu utatur facultatibus sibi in Form. Il commissis, prout in Domino expedire judicaverit.’ Tantumdem dicendum de periculo, quod pars catholica cum acatholico Matrimonium celebrare audeat. 12. Periculum incestuosi concubinatus. Ex superius memorata Instructione an. 1822 elucet, dispensationis remedium, ne quis in con­ cubinatu insordescat cum publico scandalo, atque evidenti æternæ salutis discrimine, adhibendum esse. 13. Periculum Matrimonii civilis. Ex dictis consequitur, probabile periculum, quod illi, qui dispensationem petunt, ea non obtenta, Matri­ monium dumtaxat civile, ut aiunt, celebraturi sint, esse legitimam dis­ pensandi causam. 14. Remotio gravium scandalorum. 15. Cessatio publici concubinatus. 1G. Excellentia merilorum, cum aliquis aut contra fidei catholicæ hostes dimicatione aut libcralitate erga Ecclesiam aut doctrina, virtute, aliove modo de Religione sit optime meritus.” Quær. 2°. Quaenam sint necessario exprimenda in petitione dispensationis? TRACTATUS XVIIL—DE MATRIMONIO. 952 Resp. 1. Nomen et Cognomen Oratorum; Dioecesis originis vel actualis domicilii vel quasi-domicilii. Recolendus est Canon 47: Rescripta non fiunt irrita ob errorem in nomine personae cui vel a qua conceduntur, aut loci in quo ipsa commoratur,............ dummodo judicio Ordinarii nulla sit de ipsa persona vel re dubitatio. 2. Species etiam infima impedimenti; an sit consanguinitas vel affinitas vel publica honestas; an linea recta vel collateralis; in impedimento criminis unde proveniat; filiatio in cognatione spirituali. 3. Gradus consanguinitatis vel affinitatis. Dispensatio valet in his impedimentis, licet in petitione vel in concessione error circa gradum irrepserit, dummodo gradus revera exsistens sit inferior, aut licet reticitum fuerit aliud impedimentum ejusdem speciei in æquali vel inferiori gradu. — Cf. Can. 1052. Impedimenta gradus minoris sunt: 1°. Consanguinitas in tertio gradu lineæ collateralis; 2°. Affinitas in secundo gradu lineæ collateralis. Cf. Can. 1042. Dispensatio a minore impedimento concessa, nullo sive obreptionis sive subreptionis vitio irritatur, etsi unica causa finalis in precibus exposita falsa fuerit (Can. 1054). 4. Gradus honestatis publicae. — Cf. supra, N. 874, Q. 14. 5. Numerus impedimentorum, v. gr., si adsit duplex aut multiplex consanguinitas vel affinitas, vel si præter cognationem adsit etiam affinitas, aut aliud quodeumque impedimentum sive dirimens sive impediens. 6. Variae circumstantiae, scilicet an Matrimonium sit contrahen­ dum vel contractum; si jam contractum, aperiri debet, an bona fide, saltem ex parte unius vel cum scientia impedimenti; item an præmissis denuntiationibus, et juxta formam legitimam; vel an spe facilius dispensationem obtinendi. Hic etiam operæ pretium erit canonem 37 commemorare, supra, n. 123 positum, qui forte in casibus quibusdam difficilioribus usui esse possit. Rescriptum impetrari potest pro alio etiam præter ejus assensum; et licet ipse possit gratia per rescriptum soncessa non uti, rescriptum tamen valet ante ejus acceptionem, nisi aliud ex appositis clausulis appareat. De nonnullis abusibus et irregularitatibus in concessione dispensa­ tionum matrimonialium conferantur litteræ a Sacra Congregatione de Propaganda Fide dic 2 Aug. 1901 datæ. Amer. Eccl. Rev. vol. 26, p. 200. Quær. 3°. An cesset dispensatio, totaliter cessante causa finali dispensationis, v. gr., si mortua fuerit proles per Matrimonium legitimanda? Resp. Neg., si causa cesset, dispensatione jam expedita et a delegato supplicantibus communicata, etiamsi cesset ante CAP. VIII,—DE DISPENSATIONIBUS MATRIMONIALIBUS. 953 Matrimonii celebrationem, scilicet ante inchoatum usum dis­ pensationis. Ratio est, quia statim ac dispensatio communicata fuit vel ipsis sponsis vel alteri personæ, v. gr., Parocho agenti ipsorum nomine, jam impedimentum sublatum fuit. Secus vero dicendum, si causa cesset quocumque alio momento ante sublationem impedimenti, nisi dispensatio sit pontificia ab impedimento minoris gradus. Punctum iii De modo dispensationem petendi 923. Sacra Sedes quibusdam Congregationibus Romanis nego­ tium commisit dispensationum matrimonalium concedendarum, uti patet ex Constitutione antea commemorata, Sapienti Con­ silio: I. I. 5. “ Integra manet Sancti Officii facultas ea cognos­ cendi quæ circa privilegium . . . Paulinum, et impedimenta disparitatis cultus et mixtæ religionis versantur ” præter ea quæ attingunt dogmaticam de matrimonio sicut etiam de aliis Sa­ cramentis doctrinam. I. 3°. 2. 3. Congregationi de disciplina Sacramentorum tribuuntur ea omnia quæ huc usque ab aliis Con­ gregationibus, Tribunalibus aut Officiis Romanæ Curiæ decerni concedique consueverunt, “ uti dispensationes in foro externo tam pauperibus quam divitibus, sanationes in radice, dispensatio super rato, separatio conjugum, natalium restitutio seu legitimatio prolis; ” solvit quæstiones de validitate matrimonii, salvo jure Sancti Officii. II. 1. Tribunal Sacræ Pœnitentiariæ largitur pro foro interno dispensationes, absolutiones, sanationes. I. 6°. 6. S. Con. de Prop. F. unitam habuit congregationem pro negotiis rituum orientalium cui integra manet potestas, ut antea, cujus exemplum est Decretum 17 Aug. 1914 de Græco-Ruthenis in civitatibus foederatis. I. 5°. 1. S. C. de Religiosis dispensat in voto castitatis quoad sodales religiosos. Cf. Can. 246-258. QUÆSITA 924. Quær. 1°. Quomodo petenda sit dispensatio, si adsint duo impedimenta, quorum unum publicum sit, alterum occultum? Resp. Petenda est dispensatio impedimenti publici a S. C. Sacr., tacito altero, quod secretum remanere debet, et utrum­ que est exprimendum in supplicatione ad Pœnitentiariam; simul exponendo aliam dispensationem a S. C. Sacr. obtentam. — Cf. S. Alphons. n. 1139. Quær. 2°. Quomodo sit exequenda dispensatio? 954 ■ί'·# •fini* M'W p*l|pl »«··< Hill* Ί ”1 19 Λ II k * I. Ui2 1 11 < § 1. Matrimonii in radice sanatio est eiusdem convalidatio, secumferens, praeter dispensationem vel cessationem impedi­ menti, dispensationem a lege de renovando consensu, et retrotractionem, per fictionem iuris, circa effectus canonicos, ad praeteritum. § 2. Convalidatio fit a momento concessionis gratiæ ; retrotractio vero intelligitur facta ad matrimonii initium, nisi aliud expresse caveatur. § 3. Dispensatio a lege de renovando consensu concedi etiam potest vel una tantum vel utraque parte inscia (Can. 1138). 930. Dispensatio seu potius sanatio in radice consistit in eo, quod Matrimonium revalidetur vi consensus antea dati. Scilicet consensus antea datus ideo nullum produxit effectum, quia labora­ bat aliquo vitio, quod cum positum fuerit ab Ecclesia, nihil impedire notest aut debet, quominus ab ipsa Ecclesia auferatur. Sublato autem hoc vitio, quasi reviviscit seu potius sanatur con­ sensus, et statim exoritur Matrimonium. Differentia igitur inter dispensationem simplicem et dispensationem in radice in eo con­ sistit, quod per primam Ecclesia tantum aufert impedimentum dirimens atque ita reddit conjuges habiles ad contrahendum; per alteram vero, praeter ablationem impedimenti, acceptat consen­ sum antea datum, pergendo ad ipsam radicem Matrimonii; ac proinde in primo casu requiritur renovatio consensus, et in secundo non requiritur. En igitur processus, quo Ecclesia sanat Matri­ monium in radice: primo tollit impedimentum, quod supponitur esse juris ecclesiastici; deinde acceptat consensum sanatum su­ mendo illum in ipsa radice, et quoniam hæc acceptatio nunc fit, nunc proprie incipit Matrimonium: demum annullat omnes effectus juridicos qui promanaverunt ex vitiato illo consensu, et quidem a suo ipso initio, nisi aliud expresse caveatur. — Cf. Bcned. XIV, Institut. 87, n. 80; et de Synod, diœces. lib. 13, cap. 21, η. 7. — Heiss, § 64. — Lehmkuhl, n. 828. 931. Dico. 1°. Potest Summus Pontifex sanare in radice omnia Matrimonia, quæ invalida sunt vi alicujus impedimenti juris ecclesiastici. Ratio desumitur tum ex eo quod juxta explicatio­ nem nuper datam, nihil habetur in hujusmodi sanatione quod re- CAP. IX.—DE REVALIDATIONE MATRIMONII. 967 pugnet aut Ecclesiæ potestatem praetergrediatur, turn quia de facto a pluribus sæculis tales dispensationes concedere consue­ verunt Romani Pontifices. Primus sic dispensasse legitur Bonifacius VIII an. 1301; recentioribus autem temporibus frequentius eodem modo dispensarunt Pius VI, Pius VII, Leo XII, etc.— Cf. Bened. XIV, de Synod, diœces. lib. 13, cap. 21, η. 7. Sanatio in radice concedi unice potest ab Apostolica Sede (Can. 1141). Dico 2°. Tres conditiones requiruntur, ut Matrimonium ope dispensationis in radice convalidari possit, scilicet: 1°. Ut conjunctio conjugum habuerit speciem exlrinsecam justi Matrimonii: hæc conditio vel ad ipsam rei essentiam pertinet, si nempe conjunctio matrimonialis fuerit aperte forni­ caria et ut talis a sponsis apprehensa, tunc enim necessario deesse debuit ipse consensus, scilicet ipsa radix Matrimonii, ut loquitur Benedictus XIV; vel si adfuit venis consensus, quia sponsi non cognoscebant nullitatem Matrimonii, dicendum est, hanc conditionem requiri ex positiva Pontificia voluntate ad scandalum vitandum. — Cf. Feije, n. 768. - Acta S. Sedis, vol. 1, Append. 7, p. 182. Attamen hoc non est stricte prorsus sumendum nam “ ad effectum de quo agitur ” (sanationis), ait Benedictus XIV, “ satis est quod matrimonium fuerit de facto contractum et quod intercesserit affectus maritalis.” — Quæs. Can. 174. 2°. § 1. Si in utraque vel alterutra parte deficiat consensus, matrimonium nequit sanari in radice, sive consensus ab initio defuerit, sive ab initio præstitus, postea fuerit revocatus. § 2. Quod si consensus ab initio quidem defuerit, sed postea præstitus fuerit, sanatio concedi potest a momento præstiti consensus (Can. 1140). Adverte tamen, quod ad perimendam vim consensus antea dati non sufficit quædam præsens velleitas discedendi in uno vel etiam in utroque conjuge, sed requiritur positiva et absoluta voluntas. — Cf. Lehmkuhl, n. 831. Realis et moralis perseverantia consensus potest haberi in comparte quæ, si impedimenti conscia esset, prompta esset ad matrimonium solvendum; vel quæ in eadem ignorantia petivit separationem, a thoro et cohabitatione; vel quando permanent duo in maritali vita, ut in civili matrimonio, et una vult rem coram Ecclesia componere et altera hoc non vult facere. 968 TRACTATUS XVIII.—DE MATRIMONIO. 3°. Ut adsit urgens et gravissima causa. In triplici autem casu præcipue hæc haberi potest, nempe: 1°. quando una pars ad renovationem consensus adduci nequit, et nihilominus con­ sensum de praesenti exhibet remanendi in Matrimonio; 2°. quando uni tantum parti notum est impedimentum, quod sine gravibus incommodis alteri manifestari non posset; 3°. quando urgens adest ratio non monendi conjuges de nullitate Matri­ monii. Adverte tamen quod in solo isto tertio casu habetur per­ fecta sanatio in radice; nam quando unus e conjugibus renovat consensum prout supponitur in primo et secundo casu, sanatio erit imperfecta, scilicet ex parte unius tantum conjugis. QUÆSITA kind M·’ llfi ■M l|»L 932. Quær. 1°. Utrum dispensatio in radice dari possit tan­ tum ad sanandum Matrimonium quod irritum est vi alicujus impedi­ menti juris ecclesiastici? Resp. Affirm., et ratio est, quia R. Pontifex nihil potest circa impedimenta juris divini vel naturalis, ac proinde nequit sanare consensum, qui tali jure fuerit vitiatus. Verum si, Matrimonio aliquo nulliter contracto vi alicujus impedimenti juris ecclesiastici, postea aliud impedimentum juris naturæ, v. gr., impotentiæ, supervenerit, ex eo quod vir accepto vulnere evaserit absolute incapax ad actum conjugalem, poterit nihilo­ minus Ecclesia sanare Matrimonium illud, ac proinde legitimare filios, qui a tempore celebrationis Matrimonii usque ad acceptionem vulneris nati fuerint, ceterosque effectus nullitatis Matrimonii auferre. Ratio desumitur ex ipsa indole sanationis in radice. — Cf. Feije, n. 769. In hoc casu potius sanatio dabatur tantummodo imperfecta scilicet ablatus est effectus invaliditatis matrimonii et sic legitima facta proles. Juxta sententiam nunc receptam non poterat matrimonium istud sanari, quia pars erat jure naturæ inhabilis; sed concessa est legitimatio prolis. Quær. 2°. An possit fieri sanatio matrimonii civiliter irriti? Resp. Potest fieri. Hi enim conjuges vere possunt ponere consensum conjugalem qui inefficax est, qui, si perseveret, sanari potest. Quær. 3°. An quodlibet matrimonium invalide initum sanari in radice possit? CAP. IX.—DE REVALIDATIONE MATRIMONII. 969 Resp. § 1. Quodlibet matrimonium initum cum utriusque partis consensu naturaliter sufficiente, sed iuridice inefficaci ob dirimens impedimentum iuris ecclesiastici vel ob defectum legitimæ formæ, potest in radice sanari, dummodo consensus perseveret. § 2. Matrimonium vero contractum cum impedimento iuris naturalis vel divini, etiamsi postea impedimentum cessaverit, Ecclesia non sanat in radice, ne a momento quidem cessationis impedimenti (Can. 1139). Quær. 4°. An possit sanari in radice unio concubinaria, cui post multos annos successit civile matrimonium, in casu quod ante hoc civile conjugium una pars impotens operatione chirurgica facta fuisset? Resp. “ In casu exposito sanationem in radice concedi non posse; et ad mentem. Mens est quod cum matrimonium revalidari nequeat, putati conjuges illico separari deberent. Si vero hoc moraliter impossibile sit, saltem adhibitis cautelis sub eodem tecto cohabitent, uti frater et soror. Quod vero ad canonicam prolis légitimâtionem, eam per rescriptum principis rite expediendum concedi posse.” Ita S. Off. S Martii, 1900. Est exemplum oblatæ legitimationis prolis ad effectus eccle­ siasticos. Quær. 5°. An dispensatio in radice possit obtineri et applicari, utraque parte illius ignara? Resp. Affirm., prorsus, quia nullo modo cognitio dispen­ sationis requiritur, ut Ecclesia possit tollere effectum legis seu obstaculum, quod oberat efficaciæ consensus; potestas enim Ecclesiæ a tali cognitione est omnino independens. Confir­ matur ex praxi Ecclesiæ. Etenim Clemens XIII concessit cuidam Procopo (qui videtur fuisse Episcopus) facultatem, ut sanaret in radice, non monitis partibus, multa Matrimonia invalide inita ob nimiam facultatum acceptarum extensionem. Alia quoque exempla ab aliis de simili Matrimoniorum revalidatione referuntur. — Cf. Heiss, p. 246. Quær. 6°. Quomodo sil exequenda dispensatio in radice? Resp. Eodem modo ac dispensatio simplex, addendo in formula verba in radice; quare ita dici potest: “Ego, auctori­ tate Apostolica mihi concessa, Matrimonium a te contractum cum N. in radice ejus sano, prolemque susceptam et suscipiendam legitimam declaro, in nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti.” 970 TRACTATUS XVIII.—DE MATRIMONIO. — Dixi dici potest, quia nulla formula est proprie necessaria, cum nulla præscribatur in Rituali Romano. — Cf. Heiss, § 64, η. III. Nota. — Si quando accidat ut vel unus vet uterque conjux, loco sanationis, petant declarationem nullitatis Matrimonii, caute omnino procedendum est sive confessario sive Parocho, non solum propter leges civiles et scandalum, quod forte ex separatione oriri posset, sed etiam quia in Matrimonium semel celebratum neque confessarius neque Parochus quidquam possunt, utut certa ipsis videatur ejus nullitas. Quare tunc recurrendum est ad specialem curiam, quæ nuper apud nos instituta est in singulis dioecesibus ad causas matri­ moniales tractandas et solvendas. — Cf. Cone. Plen. Balt. Ill, nn. 297, 304 et seq.; et Append, pp. 262 et seq.1 CAPUT X DE DEBITO CONJUGALI Conjugale debitum dicitur communis ea conjugum actio, quæ generationi necessaria est, quœque a summo rerum omnium Pro­ visore ad humanam societatem propagandam est ordinata. Hæc autem actio sita est in carnali copula, qua vir ac femina unum quasi corpus et una caro efficiuntur. Ejusmodi actus vocatur ab Apostolo debitum, est enim id quod sibi mutuo debent conjuges. De hoc actu, utut multum pigeat, breviter et caste dicendum hic est pro praxi confessariorum. — Cf. S. Alphons. n. 900. ARTICULUS I DE LICEITATE ACTUS CONJUGALIS 933. Dico. Actus conjugalis, inter legitimos conjuges habitus, est per se honestus et licitus. Ratio est, quia hujusmodi actus est medium ab ipso naturæ Conditore statutum atque ordinatum ad legitimam humani generis propagationem. — Dixi per se, quia potest evadere illicitus ratione finis et circumstantiarum. Et imprimis evaderet graviter illicitus ratione finis, si vel finis gra­ viter pravus positive intenderetur, vel positive excluderentur omnes fines hunc actum cohonestantes, qui sunt 1°. prolis ge­ neratio; 2°. satisfactio obligationis erga alterum conjugem; 3°. vitatio incontinentiæ tum in se tum in comparte; 4°. desiderium honesti amoris fovendi vel conciliandi, conjugalis affectus patelCf. Addenda, p. 1169, n. 173. CAP. X —DE DEBITO CON JUGALI. 971 faciendi vel promovendi, etc. — Ratione etiam circumstantiarum, præsertim situs et temporis vitiari graviter posset actus conjugalis alioquin licitus. Propter situm quidem, si innaturalis is esset ita ut conjuges non possent congredi et semen extra vas effunderetur; propter tempus autem, si eo tempore actus conjugalis poneretur, quo proximum adesset periculum abortus vel mortis compartis. — Cf. S. Alphons. nn. 881 et seq. 934. Resolves. — 1°. Illicitus est conjugii usus, si fiat ob solam voluptatem, id est, alios fines ne virtualiter quidem aut im­ plicite intendendo. Patet ex prop. 9 ab Innocent. XI damnata, quæ sic sonat: “ Opus conjugii, ob solam voluptatem exercitum, omni penitus caret culpa ac defectu veniali.” Per se tamen, si fieret, esset tantum veniale peccatum, quemadmodum veniale est, cibum ob solam delectationem sumere. Immunis autem ab hac culpa est conjugii usus, si in remedium fit concupiscentiæ, aut ob alium honestum finem, sive expresse sive implicite ceteroquin delectatio seu voluptas intendatur. — Cf. S. Alphons. n. 912. — Baller, not. (b) p. 881. 2°. Sterilibus licitus est usus matrimonii, tum quia nulla lex in oppositum ostendi potest, tum quia steriles per se idonei sunt ad actum conjugalem perficiendum: quod si generatio nulla sequatur, id per accidens omnino fit; et alii præter generatio­ nem adsunt honesti fines conjugalem congressum cohonestantes. Ceterum vix datur casus sterilitatis certo cognitæ. 3°. Senibus, quorum semen non est amplius prolificum, licet usus conjugii, dummodo copulam sufficienter perficere valeant, vel ipsam perficiendi spem habeant non inanem. Favent enim senibus eædein rationes, quas de sterilibus adduximus. Confir­ matur præterea ex praxi Ecclesiæ, quæ Matrimoniis senum bene­ dicit. — Cf. S. Alphons. n. 954. 4°. Situs prorsus licitus ille est, quem natura ipsa docet, nempe ut mulier succuba sit, vir autem incubus. Quilibet vero alius situs a prædicto diversus, dummodo actus conjugalis satis perfici possit, peccatum veniale non excedit, et justa accedente causa, omni culpa vacat. Quare minime peccant conjuges qui situm invertunt ob periculum abortus tempore prægnationis, ob viri pinguedinem vel curvitatem, ob nimiam mulieris defatiga­ tionem, aut etiam ob frigiditatem, quando innat urali situ magis excitentur, etc. — Imo situs qui solus possibilis est, qualiscumque demum sit, nullatenus damnatur, licet non modica seminis per­ ditio sequatur; quia pars ista seminis non est generationi neces­ saria, et per accidens, invitis conjugibus, deperditur. — Cf. S. Alphons. n. 917. 972 TRACTATUS XVIII.—DE MATRIMONIO. 5°. Juxta theologos non paucos, actus conjugalis ne leviter quidem ratione temporis unquam interdicitur; ratio est, quia nulla lex assignari potest, qua etiam sub levi unquam prohibeatur. Attamen S. Alphonse magis arridet opinio, quæ non excusat a culpa veniali, si copula tempore praegnationis fiat, nisi adsit peri­ culum incontinentiæ vel alia causa honesta, quæ alioquin sæpe adesse potest. Præterea communior sententia docet, coitum tem­ pore menstrui habitum non excusari a veniali ob indecentiam, quam præ se ferre videtur, nisi adsit aliqua causa cohonestans, nempe ad vitanda dissidia aut incontinentiam præcavendam, etc. — Cf. S. Alphons. nn. 924 et seq. 6°. Juxta communiorem sententiam non est illicitus diebus Dominicis ac Festis etiam solemnioribus; tum quia nullum jus adversatur, tum etiam quia maritalis congressus non amovet conjuges a Festis Ecclesiæ servandis. Plerique e SS. Patribus, qui in oppositum objiciuntur, de consilio potius quam de præ­ cepto loqui videntur. Hinc etiam deduces, non esse cur ejus­ modi usus tempore Adventus vel Quadragcsimæ prohibeatur. — Cf. S. Alphons. n. 923. 7°. S. Officium 24 Mart. 1897 declaravit illicitam esse arti­ ficialem mulieris fœcundationem.1 8°. Matrimonium semel valide initum non irritatur eo quod vir etiam ante ipsum consummatum impos factus est; hinc et ingreditur conditio seu circumstantia qua antea existente, non potuisset iniri. Post initum vero conjugium viro tali, ait D’Anni­ bale, vol. 3, η. 470, not. 13, ultro citroque sua jura constant. C. 25, Can. 32, 7. Et ideo his qui post contractum matrimonium, spadones facti sunt, coire non est illicitum. — Tolet. L. 7, 1, 6, 4. — Sanch. 7, 192, 6. 9°. Licet feminæ matrimonio uti quæ semen retinere nequit, quia jam perfecta copula intra vas habetur, quod si semen non retineatur, hoc per accidens est, nec ullatenus usum conjugii impedit; imo et in isto casu non potest mulier obligari ad inedia extraordinaria adhibenda vel corporali suæ saluti nocentia. ARTICULUS II DE OBLIGATIONE ACTUS CONJUGALIS 935. Dico. Numquam quidem datur obligatio petendi debi­ tum conjugale, nisi aliquando per accidens ex caritate vel alia virtute; datur autem stricta obligatio ex justitia per se gravis illud reddendi alteri conjugi serio, rationabiliter et cum jure 1 Cf. Addenda, p. 1169, n. 174. CAP. X.—DE DEBITO CONJUGALI. 973 petenti. Ratio primi est, quia nemo tenetur uti jure suo. — Dixi tamen per accidens posse dari obligationem petendi; sic vir, v. gr., ex caritate tenetur petere, si judicat compartem versari in peri­ culo incontinentiæ et ob verecundiam non petere. Ratio autem secundi est, quia ex ipsa natura contractus matrimonialis conjuges sibi invicem transferunt potestatem corporum in ordine ad usum conjugalem. Deducitur etiam ex verbis Apostoli, I Cor. vii, 3: “ Uxori vir debitum reddat, similiter autem et uxor viro; mulier sui corporis potestatem non habet, sed vir; similiter autem et vir sui corporis potestatem non habet, sed mulier.” — Dixi ra­ tionabiliter et cum jure petenti, nam cessat in uno conjuge ob­ ligatio reddendi debitum, cessante in altero jure illud exigendi: jus autem in sequentibus præcipue casibus cessat, scilicet: 1°. si unus conjugum adulterium commiserit; 2°. si petens usu rationis careat, v. gr., si vir esset liquoribus obrutus, nam tunc petitio ejus non esset humana; 3°. si reddens possit rationabiliter timere damnum vel periculum grave sanitatis, quia non censentur con­ juges se obligasse ad debitum cum tanto incommodo reddendum. — Cf. S. Alphons. nn. 943 et 946. 936. Resolves. — 1°. Tenentur conjuges ad cohabitationem, nec potest unus diutius abesse sine alterius consensu aut sine necessitate; hæc quippe obligatio sequitur ex ipsa obligatione debitum reddendi. Causæ autem justæ abeundi ad longum tempus sunt: bonum publicum, familia alenda vel tuenda, dam­ num ab inimicis vitandum, etc. — Cf. S. Alphons. n. 939. 2°. Graviter peccat conjux negans debitum, quoties est peri­ culum incontinentiæ vel gravis molesti® in altera parte. Item si neget alteri serio petenti. Secus autem, si compars benevole remittat aut remisse petat. 3°. Non peccat negans, quando alter immoderate petit, v. gr., post tertiam vel quartam vicem eadem nocte; nec si differat ad breve tempus, nempe ad noctem, vel si a nocte differat ad tempus matutinum, secluso tamen semper incontinentiæ periculo. — Cf. S. Alphons. n. 940. 4°. Reprchendendæ sunt uxores, quæ maritis suis, etiam re­ misse petentibus, absque sufficienti causa debitum negant; vel quæ non concedunt nisi coactæ, viroque dure et contumeliose suas petitiones exprobrant. 5°. Non excusatur a debito reddendo uxor ob ordinaria partus, graviditatis aut nutritionis incommoda, nec ob dolores graves quidem, sed tempore breves, nec ob dolores diuturnos sed mo­ deratos, v. gr., capitis per plures menses post partum, nec ob sanitatem aliquantisper debilitatam; quia hæc omnia condi­ 974 Î0 TRACTATUS XVI1L—DE MATRIMONIO. tioni matrimoniali adnexa sunt; secus autem si periculum vitæ aut morbi gravissimi ex judicio medici vere prudentis pertime­ scendum esset. — Cf. S. Alphons. n. 952. 6°. Non est obligatio debitum reddendi alteri laboranti morbo contagioso in se gravi, ut est pestis, morbus venereus aut quid simile. Pariter ob notabilem corporis debilitatem excusantur a reddendo debito laborantes febri aut alio morbo gravi. — Cf. S. Alphons. n. 950. 7°. Non excusatur conjux a debito reddendo ob timorem prolis numerosioris; procreatio enim prolis ad præcipuum finem Matrimonii spectat; unde incommodum illud est ipsimet Matri­ monio intrinsecum. — Cf. S. Alphons. n. 941. 8°. Speciatim medici Catholici sub gravi tenentur pericula partus non exaggerare sed potius indigitare media quibus illa minuantur. μι·' ARTICULUS III ■ hJ III U.M DE PECCATIS CONJUGUAI Patrari possunt peccata inter conjuges ratione actus conjugalis sive per excessum, hoc est, actus ad generationem inutiles ponendo, sive per defectum, actum essentialem non perficiendo, seu crimine onanismi torum maculando. lb> fu* § I. — De peccatis conjugum per excessum 937. Dico. Quidquid est necessarium ad actum conjugalem complendum aut utile ad illum facilius, citius aut perfectius exer­ cendum, est conjugibus omnino licitum. Illicitum autem est, et quidem graviter, quidquid in actu conjugali generationi obest, seu pollutionem per se inducit extra naturalem conjunctionem. Quidquid demum inutile aut indifferens est ad generationem etiam remote et indirecte procurandam seu ad affectum conjugalem rationabiliter promovendum, illicitum pariter est, sed peccatum veniale non excedit. Ratio primi est, quia qui habet jus ad finem, habet jus etiam ad media necessaria vel utilia, nec aliunde pro­ hibita; et quibus licitum est principale, licitum etiam est acces­ sorium, ac medium ad illud ordinatum. Ratio autem secundi est, quia effusio voluntaria seminis non est licita, nisi in ordine ad generationem, et proinde Matrimonium non dat conjugibus facultatem nisi ad seminis effusionem, quæ generationi per se inservire possit; alioquin vero, si homines voluptate ipsa frui possent, sine consequenti prolis alendæ et educandæ onere, filiorum CAP. X—DE DEBITO CONJUGALI. 975 generatio facile posthaberetur, imo vitaretur data opera, et sic societas ipsa ad interitum declinaret. Ratio tertii tandem esc, quia tunc sola voluptas in iis quæreretur, quod, ut superius dictum est, peccatum quidem est, at veniale non excedit. 938. Resolves. — 1°. Culpa vacant inter conjuges oscula quælibet honesta, et tactus in partes tum honestas tum etiam minus honestas (si tamen caute fiant) ratione affectus conjugalis demon­ strandi, aut amoris confo\rendi etiamsi aliquando per accidens, sequeretur involuntaria pollutio; quia omnia amoris honesta signa, etiam tenera, ut media ad finem, sunt licita iis qui ex vin­ culo matrimoniali cor unum et caro una fieri debent. — Cf. S. Alphons. n. 933. 2°. Culpa per se vacant etiam tactus et aspectus minus ho­ nesti, si ad copulam immediate referantur. Imo idem tenendum, etiamsi essent simplicter inhonesti, sed ad naturam excitandam necessarii aut utiles; tunc enim sunt quædam copulæ præparatio et velut inchoatio.— Venialia autem erunt hæc omnia, si ob solam voluptatem fiant, etiamsi copulam immediate præcedant. — Mortalia vero habenda sunt, si utrumque vel alterutrum con­ jugem periculo pollutionis ante copulam exponant; quod quidem facile fiet, si diu in his immorentur, antequam ad actum con­ jugalem deveniant. i 3°. Non peccant graviter conjuges, etsi tactibus etiam sine intentione copulæ habitis exsurgat commotio spirituum, vel mem­ brorum generationi inservientium, aut sequatur distillatio; quam­ vis hæc in solutis mortalia essent. Ratio est, quia secluso vohintariæ pollutionis aut sodomiæ crimine, nihil fit contra bonum Matrimonii. — Caveant tamen, ne in proximum pollutionis peri­ culum incidant, quod facile fiet, si motus sint valde inordinati. Hinc, quamvis, per se loquendo, non peccant mortaliter con­ juges, qui incepta copula, ex mutuo consensu actum conjugalem non perficiunt, si forte non adsit periculum pollutionis, bene tamen advertit S. Alphonsus post Sanchez, ordinarie id esse mortale, quia ordinarie aderit ejusmodi periculum. — Cf. S. Alphons. nn. 918 et 934. 4°. Non peccat graviter, imo juxta communiorem et proba­ biliorem sententiam nec leviter, uxor, quæ seipsam tactibus ex­ citat ad seminationem vel potius ad completam suam volup­ tatem statim post copulam, in qua vir solus seminavit; 1°. quia seminatio mulieris, quæcumque illa sit, pertinet ad complendum conjugalem actum, ut proprie conjuges sint una caro, et sicut uxor potest se præparare tactibus ad copulam, ita etiam perficere; 2°. quia si mulieres post talem irritationem compescere naturales 976 TRACTATUS XVIII—DE MATRIMONIO. motus tenerentur, essent jugiter magno periculo expositæ graviter peccandi. — Cf. S. Alphons. n. 919. 5°. Tactus cum seipso ex delectatione venerea, absente altero conjuge, juxta plurium sententiam, a peccato gravi excusari non possunt, etiam seclusa pollutione aut proximo ejus periculo. Ratio est, quia conjux jus non habet utendi proprio corpore in ordine ad voluptatem secum explendam, sed tantum in ordine ad copulam. — Alii tamen theologi non pauci, apud S. Alphonsum, dicunt, secluso pollutionis periculo, hoc culpam venialem non excedere. Porro S. Doctor primam sententiam probabiliorem et in praxi omnino suadendam censet. — Cf. S. Alphons. n. 939. — Lacroix, n. 339. — Baller, not. (a) p. 914. 6°. Tibullus excipiens confessiones mulierum, quarum viri sæpe abesse solent, et quæ non facile se continent docet et suadet easdem mulieres non peccare in sequentibus casibus; primo, si desiderando proprium virum absentem, patiantur commotionem sensualem seu pollutionem; secundo, si desiderant hanc eandem pollutionem in se experiri ex ardenti amore viri absentis: tertio, si pollutionem in se excitant tactibus secum habitis, dummodo hos actus referant ad virum absentem. S. Pcenitentiaria dilecto in Christo scribenti subjungit: Jam bis hac super re ab hoc Sacro Tribunali responsum fuisse, et actus hujusmodi esse graviter illicitos et confessarium eos probantem esse denuntiandum. Sacr. Pœn. 2 Sept. 1904. 7°. Delectatio morosa de copula habita vel remote habenda, secluso pollutionis periculo, juxta communem sententiam est peccatum veniale tantum. — Dixi 1°. esse peccatum, quia in hac voluptate ad proximam copulam non relata, inordinatio invenitur, cum desit finis honestus et frustra moveantur, inchoative saltem, spiritus genitales. — Dixi 2°. esse veniale tantum; quia, cum copula sit conjugibus per se licita, non potest esse graviter illicitum de illa delectari. Imo nec desiderium de copula futura nec ap­ probatio de præterita est per se illicita, nisi referatur ad solam copulæ voluptatem; quia desiderium aut gaudium de re licita nequit esse illicitum. — Cf. S. Alphons. n. 937. — Voit, n. 1207.1 § Π. — De onanismo in particulari Onanismus in eo consistit quod vir, post inceptam copulam, ante seminationem se retrahat et semen extra effundat, ut genera­ tionem impediat. Nomen suum sortitur ab Onan, secundo filio patriarchæ Judœ, qui post defunctum fratrem suum Her, juxta 1 Cf. Addenda, p. 1170, n. 175. CAP. X,—DE DEBITO CONJUGALI. 977 inorem, coactus est viduam ejus Thamar ducere, ut suscitaret semen fratri suo. Porro Onan, ut habetur Gen. xxxviii, 9 et 10; “ Introiens ad uxorem fratris sui, semen fundebat in terram, ne liberi fratris nomine nascerentur. Et idcirco percussit eum Do­ minus, quod rem detestabilem faceret,” 939. Dico. Onanismus voluntarius est semper peccatum mor­ tale, utpote quid grave contra naturam; ideoque nunquam conjugibus licitus esse potest. Ratio est, tum quia repugnat primario fini Matrimonii et ad societatis extinctionem per se tendit; tum quia a supremo Legislatore et Auctore naturæ stricte fuit pro­ hibitus, ut eruitur ex textu Genesis modo relato. Præterea cum quaesitum fuerit de nota theologica hujus propositionis: “ Ob rationes honestas conjugibus uti licet matrimonio eo modo quo usus est Onan,” —responsum fuit a S. Pcenitentiaria die 21 Madi 1851, dictam “ propositionem esse scandalosam, erroneam et juri naturali Matrimonii contrariam.” 1 Dixi onanismus voluntarius ; nam uxor a peccato excusari potest, si gravi de causa viro onanistæ debitum reddat, modo interius ipsius peccato non assentiatur, cxteriusque repugnan­ tiam suam seriis admonitionibus, aliisve displicentiae signis os­ tendat. Ratio est, quia rei licitæ vacat et utitur jure suo, quo propter malitiam viri privari non potest; nec alterius peccato proprie cooperatur, cum se passive tantum habeat, et actio in­ trinsece mala consistat tantum in actu viri contra naturæ ordinem tunc recedentis. Hoc idem fuit die 8 Junii 1842 declaratum a S. Pcenitentiaria sequentibus verbis: “ Cum tota actus deordinatio ex viri malitia procedat, qui, loco con­ summandi retrahit se et extra vas effundit; ideo si mulier post debitas admonitiones nihil proficiat, vir autem instet minando verbera aut mor­ tem, poterit ipsa, ut probati theologi docent, citra peccatum simpliciter permittere, idque ex gravi causa, quæ eam excuset; quoniam caritas, qua illud impedire tenetur, cum tanto incommodo non obligat.” Verum nullo modo potest mulier acquiescere viro onanistæ, qui vellet instrumento dicto “ male prolector ” uti, quia hujusmodi copula non solum perficeretur, sed etiam inchoaretur contra legem naturæ. — Cf. Lehmkuhl, vol. 5, n. 858. Viro talibus utenti instrumentis mulier eam resistentiam opponere debet, quam virgo invasori. Difficillimum est in his defraudationibus naturæ bo­ nam fidem comitem actus habere seu invenire, res enim adeo aliena est ipsi naturæ; casus certo rarus erit in quo deerit mala fides. 940. Resolves. — 1°. Graviter peccat mulier quæ virum ad 1 Cf. Addenda, p. 1170, n. 176. 978 TRACTATUS XVIIL—DE MATRIMONIO. matrimonio abutendum inducit etiam indirecte vel tacite, v. gr., conquerendo de numero prolis, de laboribus partus vel educa­ tionis liberorum, aut recantando se in proximo partu morituram esse, etc. 2°. Graviter item peccat mulier detestandae viri actioni inte­ rius consentiendo, etsi exterius repugnantiam ostendat. Si tamen inefficacem admittat complacentiam non de malo opere in se, sed solum de effectu secuto, puta de immunitate ab incommodis gestationis vel a periculis partus, per se non peccat, quamvis ejusmodi complacentia aliquando non careat periculo. Verum omnino cavendum est, ne, illius manifestatione viro facta, hunc reddat animosiorem ad liberius ac sæpius peccandum. 3°. Tenetur uxor, saltem ordinarie, virum onanistam de obli­ gatione recte agendi monere, eumque, quantum in se est, a per­ versa agendi ratione avertere. Nec sufficit quod semel eum monuerit, sed admonitiones interdum repetere debet, nisi certa sit, novam admonitionem nihil esse profuturam. Attamen tunc etiam debet repugnantiam suam aliquo modo patefacere. 4°. Officium quoque uxoris erit, maritum blanditiis, variis amoris indiciis, precibus, adhortationibusque permovere ad actum recte perficiendum vel ab eo prorsus abstinendum, quia experientia constat, plurimos viros onanistas, ab uxoribus allectos, ad meli­ orem frugem sese recepisse. Hodie præsertim facilius possunt inores maritos onanistas ad abstinendum inducere, siquidem hæc abstinentia, ut statim dicetur, diuturna esse non debet. 5°. Varia hodiedum adhibentur media ad impediendam gene­ rationem prolis, ut puta involucrum in quod vir semen emittit, vel spongia, vel pessulum occlusivum, vel lotio, vel infusio liquidi occisi vi, vel alia quævis methodus, sive ante actum, sive in actu, sive post actum in istum pessimum finem exercita. Omnia ista induunt rationem et malitiam gravissimam Onanismi, repugnant enim ipsi primario fini matrimonii, et sunt contra naturam. Onanismus seu voluntaria sterilitas ita inducta est sane semper grave peccatum: ortus est generatim loquendo ex conceptu vitæ materialistico et pagano; ergo ipsi opponenda doctrina fidei Christiana: vita nostra ad patriam via est, et tempus probationis in ipsis legibus Dei observandis transigendum. Matrimonii gaudia et onera sunt sancte portanda et fiducia in Divinam Providentiam augenda. Numerositas prolis est signum benedictionis divinæ; maledictio Dei est in violantes suam legem. Fidant in Deo matres, ad cujus gloriam nova proles nascitur.1 — Cf. Instruction des Évêques de Belgique sur lOnanisme. Nouv. Rev. ThéoL, vol. 41, p. 61(5. 1 Cf. Addenda, p. 1171, n. 177, p. 1101, n. 32. CAP. X—DE DEBITO CONJUGALI 979 QUÆSITA 941. Quær. 1°. Qnid dicendum de illis qui ut nulla proles eis nascatur ab usu conjugii abstinent per aliquot dies unoquoque mense? Resp. Ad rei veritatem quod attinet dicendum est hodie admitti, sed non absque exceptionibus, ac proinde non abso­ luta certitudine, tempus ad conceptionem aptum illud esse quod immediate praecedit aut subsequitur menstruum effluxum, quando scilicet apparet, et ovum maturum adesse, et paratum fuisse a natura quidquid necessarium est ad efformationem et nutritionem fœtus. Quare dicunt physiologi, et praxis id sæpe confirmat, nullam ordinarie enasci prolem, si conjuges copulam habent solum per illos quatuordecim vel quindecim dies qui magis distant a fluxu menstruo. Ad liceilatem autem quod spectat certe non apparet cur damnanda sit hujusmodi limitata abstinentia a copula maritali. Etenim si licet omnino abstinere, cur non licebit abstinere per quindecim dies unoquoque mense? — Neque dicas, peccatum consistere in fine qui intenditur, scilicet carentia prolis: nam respondetur, velle carere prole non esse malum in se et per se, sed tunc tantum, quando hoc desiderium exprimitur per posi­ tivam agendi rationem qua proles vel impeditur, quominus concipiatur, vel concepta destruitur. Ceterum circa hanc quæstionem dubium omne sustulit recens responsum S. Pœnitentiariæ, quod ita se habet: “ Conjuges prædicto modo matrimonio utentes inquietandos non esse, posseque confessarium sententiam, de qua agitur, illis conjugibus, caute tamen, insinuare, quos alia ratione a detestabili onanismi crimine abducere frustra tentaverit.” — Cf. Nouvelle Revue Théologique, vol. 13, pp. 458 et seq. — Baller, not. (a) p. 917. — Capellmann, p. 89.1 Quær. 2°. An teneatur conjux debitum reddere comparti quæ morbo horrido injiciatur. Resp. Si inde grave damnum sibi oriturum pertimescit non tenetur; si vero nullum vel fere nullum damnum exsurget, per se tenetur. Ratio primi: quia pars infecta non habet jus. Ipsius enim potestas in corpus alterius non est quantum ad ea quæ sunt ad conservationem individui sed ad ea quæ sunt ad generativam virtutem ordinata. Et ideo “ Vir tenetur uxori reddere debitum in his quæ ad generationem prolis spectant, salva tamen prius incolumitate personæ.” Ratio secundi: quia nulla per se apparet causa excusans. Attamen licet in primo casu magni damni non teneatur reddere, profecto liceret 1 Cf. Addenda, p. 1172, n. 178. 980 TRACTATUS XVIII—DE MATRIMONIO. ^ΜΙ^········Μ·············Μ··ΙΜ··α···············Μ·Μ··················Μ·············Ι ex amore conjugali hoc facere et esset sæpe egregium caritatis opus. Imo etiamsi “ prolis generatur infirma, melius est sic esse quam penitus non esse,” ut ait St. Thomas, Supp. in Sum. Theol. Q. 64, a. 1, ad. 4. In hac materia quivis vir cordatus se honesti medici manibus medendum tradet. Nec proli tunc multum timendum est. Nam ut dicit Osler, Practice of Medi­ cine, p. 238: Feliciter accidit in longe majori numero casuum quod, cum curatio adhibita perfecta fuerit, proles immunis evadit. — Cf. Nouv. Rev. Théol. v. 45, p. 611. — Wernz, v. 4, n. 256. Monitum. — Vitanda sunt extrema circa modum quo confes­ sarius se gerere debet erga conjuges de usu matrimonii prorsus ta­ centes. Etenim sicut erroneum esset asserere, confessarium nun­ quam debere de hac materia interrogare, ita etiam asserere, semper debere. Quare si serium adsit fundamentum, quod quidem ex cir­ cumstantiis patere debet, pœnitentem onanismo indulgere, et tamen nihil confiteri, fiant interrogationes, at prudenter omnino et caute. Et quoniam, apud nos, plaga ista non tam altas et universales habet radices, prout alibi, melius forte erit deficere quam abundare in quaestionibus faciendis. En aurea verba Summi Pontificis digna sane quæ ponderentur: “ Pervertere et privatim et publice eam conformationem morum quam peperit et expolivit Ecclesia, humanamque societatem — omni sensim vestigio in ea sapientiae honestatisque Christian» delendo — ad misera instituta ethnicorum revocare, hoc est quod hodie volunt, quod nituntur nimis multi, atque utinam sine effectu. Præcipuis autem improborum telis proposita est societas domestica; quæ cum communis hominum societatis principia et vehit semina contineat, necessario consecuturam vident eam, quam moliuntur, conversionem vel corruptionem potius com­ munitatis human», si semel instituta domestica corruperint. Itaque sancientes legem de divortiis, stabilitatem conjugii convellunt; cogentes juventutem publica disciplina, quæ plerumque Religioni alienissima est, institui, in re maximi ponderis, nervos patri» potestatis elidunt; ac, pro­ brosam praedicantes artem potiund» voluptatis naturæquc fraudandæ, impie ipsum generis humani fontem arefaciunt, ac thalami sanctitatem impurissimis moribus coinquinant.” — Epistola Benedicti XV ad R. D. Matthæum Crawley Bocvey, 27 Aprilis 1915 data. TRACTATUS XIX J1 e Jl elidis d JI oenis CAPUT I DE DELICTIS ET POENIS IN GENERE 942. Dico 1°. § 1. Nomine delicti, iure ecclesiastico, intelligitur externa et moraliter imputabilis legis violatio cui addita sit sanctio canonica saltem indeterminata. § 2. Nisi ex adiunctis aliud appareat, quæ dicuntur de delictis, applicantur etiam violationibus præcepti cui poenalis sanctio adnexa sit (Can. 2195). Delictum tria dicit: violationem legis; externam et imputabilem; cui sanctio canonica est addita saltem indeterminata. Non igitur est simplex violatio cujusvis legis sed illius tantum cujus observantiæ providetur poena aliqua in ipsa lege determinate vel indeterminate commemorata. Ecclesia nec quivis superior humanus cogitationes poenis adurit; adagium est; cogitationis poenam nemo patitur. Præterea Ecclesia pia Mater non quodvis peccatum suis poenis persequitur, sed graviora tantum, puta cleri­ corum incontinentiam, homicidium, simoniam. Hæc violatio debet etiam esse moraliter imputabilis. Sane poenam non meretur is, cujus actio nec ipsi in culpam imputatur. Notandum, applicari, nisi aliud constet, quæ de delictis di­ cuntur, etiam violationibus præcepti cui sanctio adnexa sit. QUÆSITA 943. Quær. 1°. Quod delicium censeatur esse publicum, notorium, occultum? Resp. Delictum est: II 1°. Publicum, si iam divulgatum est aut talibus contigit 981 982 TRACTATUS XIX—DE DELICTIS ET PŒNIS. seu versatur in adiunctis ut prudenter iudicari possit et debeat facile divulgatum iri; 2°. Notorium notorietate iuris, post sententiam iudicis com­ petentis quæ in rem iudicatam transierit aut post confessionem delinquentis in iudicio factam ad normam can. 1750; 3°. Notorium notorietate facti, si publice notum sit et in talibus adiunctis commissum, ut nulla tergiversatione celari nulloque iuris suffragio excusari possit; 4°. Occultum, quod non est publicum; occultum materialiter, si lateat delictum ipsum; occultum formaliter, si eiusdem im· putabilitas (Can. 2197). Occiditur in publica via vir auctoritate præstans a nefario viro, cum plurimi homines eo se diverterent. Est simpliciter publicum. In judicio est jam sententia capitali notatus a competente auctoritate, quippe reus homicidii declaratus et lege hac poena puniendus. In tribunali publico coram judice sponte fassus est se reum criminis. In utroque casu est notorium notorietate juris. — Est publicus usurarius vel concubinarius omnibus vel notus ut talis vel mox cognoscendus quippe de­ lictum nec celari nec excusari possit. Est notorium notorietate facti. Occultum est quod nec in judicium venit nec in rumores populi deductum neque insuper ejusmodi numero et qualitate cognitum unde debet esse publicum. — Titius occulte nemine con­ scio a Theodoro occisus; nemo cognoscit homicidium accidisse — delictum est etiam materialiter occultum. Tandem quando actus mali imputabilitas latet, tunc delictum est formaliter oc­ cultum. Quær. 2°. Quomodo judicandum sit de reatu eorum qui in delictum concurrunt? Resp. § 1. Qui communi delinquendi consilio physice con­ currunt in delictum, omnes eodem modo rei habentur, nisi adiuncta alicuius culpabilitatem augeant vel minuant. § 2. In delicto quod sua natura complicem postulat, unaquæque pars est eodem modo culpabilis, nisi ex adiunctis aliud appareat. § 3. Non solum mandans qui est principalis delicti auctor, sed etiam qui ad delicti consummationem inducunt vel in hanc quoquo modo concurrunt, non minorem, ceteris paribus, imputabilitatem contrahunt, quam ipse delicti exsecutor, si delictum sine eorum opera commissum non fuisset. § 4. Si vero eorum concursus facilius tantum reddidit de­ CAP. J.—DE DELICT. ET PŒN. IN GENERE 983 lictum, quod etiam sine eorundem concursu commissum fuisset, minorem imputabilitatem secumfert. § 5. Qui suum influxum in delictum patrandum opportuna retractione abduxerit plene, ab omni imputabilitate liberatur, etiamsi exsecutor delictum ob alias causas sibi proprias nihilo­ minus patraverit; si non abduxerit plene, retractatio minuit, sed non aufert culpabilitatem. § 6. Qui in delictum concurrit suum dumtaxat officium negligendo, imputabilitate tenetur proportionata obligationi qua adigebatur ad delictum suo officio impediendum. § 7. Delicti patrati laudatio, fructuum participatio, delin­ quentis occultatio et receptatio aliive actus delictum iam plene absolutum subséquentes, nova delicta constituere possunt, si nempe poena in lege plectantur; sed, nisi cum delinquente de illis actibus ante delictum conventum fuerit, non secumferunt delicti patrati imputabilitatem (Can. 2209). In hoc canone agitur de re gravissima, idest, de statuenda imputabilitate delinquentium. Quando plures, volentes, com­ muni consilio delictum patrant, idest physice concurrunt ad illud faciendum, delicti exsistentia omnibus et singulis debetur, quia sunt singuli et omnes ejus causæ et auctores. A’olunt omnes delictum ut quid intentum, faciunt aliquid exterius ut illud exsistat tanquam effectus physicus istius quod exterius faciunt. Ex communi actione simul concurrente plurium delictum habet suum ortum. Unum est objective delictum, subjective est multiplex. Hi omnes sunt conrei, eodem modo rei ac principales. Potest esse ut culpabilitas unius major sit quia majori odio in alium agat, v. gr., in homicidio, vel quia unius consanguineus occiditur. In adulterio aliisque delictis quæ complicitatem importat, unaquæque pars eodem modo est culpabilis, nisi ex adjunctis aliud appareat. Et ita poena statuta ratione hujus criminis utrumque ferit. Primas inter delinquentes tenent partes exsecutor et mandans; attamen auctores etiam vera ratione habentur ii quorum concursui consummatio debetur et sine quo non fuisset commissum de­ lictum. In hoc enim casu res ipsis etiam imputatur, ut sunt, v. gr., superiores virorum regularium introducentes mulieres in clausuram; medicus instruens puellam gravidam quomodo abortus fiat, medicinam ei dans, quæ nihil scit de his criminibus, curam ei præstans, puta in hospitali privato etc., quando secus mulier naturali modo prolem peperisset. Omnis actionis per- 984 TRACTATUS XIX.—DE DELICTIS ET PŒNIS. fectio est ipsius consummatio in suo ordine; quicumque igitur ad hanc inducunt, sic jubentes, vel quocumque modo concurrunt, sic medicus prædictus in hospitali isto abortum procurans, omnes, ceteris paribus, eamdem imputabilitatem habent. Si delictum absque eorum cooperatione commissum fuisset, et concursus datus facilius tantum reddidit delictum, ii minorem habent imputabilitatem. Præterea qui suum influxum opportune abduxerit, puta, v. gr., non tantum consilium retractando sed rationes etiam contra suum consilium antea datum valentes addendo, omnem imputabilitatem amittit; quod si retractio plena non fuerit, nec plena erat imputabilitas sed diminuta pro modo retractionis. Quando aliquis suo officio obligabatur ad delictum evitan­ dum, et negligendo suum officium concurrit ad illud, ejus impu­ tabilitas mensuratur obligatione qua constrictus erat ad illud impediendum. Favor præstitus delinquenti post delictum, receptatio rei, occultatio, defensio, protectio, possunt constituere nova delicta; sed nisi pactum fuerit de iis ante delictum commissum non secumferunt culpabilitatem ipsius delicti imputandam. Quær. 3°. Quotuplice nomine pœna vocetur? Resp. §1. Pœna dicitur: 1°. Determinata, si in ipsa lege vel praecepto taxative statuta sit; indeterminata, si prudenti arbitrio iudicis vel Superioris relicta sit sive praeceptivis sive facultativis verbis; 2°. Latæ sententiæ, si pœna determinata ita sit addita legi vel præcepto ut incurratur ipso facto commissi delicti; ferenda sententiæ, si a iudice vel Superiore infligi debeat; 3°. A iure, si pœna determinata in ipsa lege statuatur, sive latæ sententiæ sit sive ferendæ; ab homine, si feratur per modum præcepti peculiaris vel per sententiam iudicialem condemnatoriam, etsi in iure statuta; quare pœna ferendæ sen­ tentiæ, legi addita, ante sententiam condemnatoriam est a iure tantum, postea a iure simul et ab homine, sed consideratur tanquam ab homine. § 2. Pœna intelligitur semper ferendæ sententiæ, nisi ex­ presse dicatur eam esse latæ sententiæ vel ipso facto seu ipso iure contrahi, vel nisi alia similia verba adhibeantur (Can. 2217). In omni lego poenali pœna seu privatio alicujus boni statuitur in delinquentem. Ista autem pœna est vel lege ipsa determinata, v. gr., censura nemini reservata, vel suspensio, etc., vel relia- CAP. I.—DE DELICT. ET PŒN. IN GENERE. 985 quitur arbitrio judicis vel præcipiendo ut aliquam pœnam imponat, aut reliquendo ipsius arbitrio punire vel dissimulare. Licet pœna in lege sit determinata, modus tamen quo subditum ferit, variat; vel enim iste incurrit eam ipso delicti facto, et erit pœna latæ sententia, vel lex affirmat pœnam a judice vel superiore debere infligi, et erit pœna ferendæ sententiæ. Si pœna determinata in ipsa lege statuatur, sive sit latæ sive ferendæ sententiæ, dicitur a jure; pœna igitur determinata quæ a jure audit, est vel latæ vel ferendæ sententiæ. Ab homine vocatur quæ fertur per modum præcepti particularis vel per sententiam judicis condemnatoriam, etsi in jure statuta sit, quare pœna ferendæ sententiæ ante sententiam condemnatoriam habetur a jure tantum, post sententiam condemnatoriam, a jure simul et ab homine, sed consideratur tanquam ab homine. Hæc res valde notanda est, nam in hac divisione attenditur præsertim ad modum ligandi et solvendi vinculum; porro cen­ sura seu pœna contenta in jure tanquam ferendæ sententiæ, per sententiam judiciariam condemnatoriam inflicta,, exinde reservata manet superiori judicis aut ipsi judici. Porro pœna in jure semper habetur ut ferendæ sententiæ nisi verbis ipso facto seu ipso jure vel æquipollentibus aliud dicatur. — Cf. Wernz, v. 6. p. 152. n. 16. Quær. 4°. Quis tenentes supremum principatum civilem, Car­ dinales, Legatos S. Sedis, puniat? An Cardinales et Episcopi lege pœnali comprehendantur? Resp. § 1. Pœna nonnisi a Romano Pontifice infligi aut declarari petest in eos de quibus in can. 1557, § 1. § 2. Nisi expresse nominentur, S. R. E. Cardinales sub lege pœnali non comprehenduntur, nec Episcopi sub pœnis latæ sententiæ suspensionis et interdicti (Can. 2227). Hinc supremum tenentes principatum horumque filii et filiæ iique quibus jus est succedendi in principatum, Cardinales, Legati Sedis Apostolicæ, et in criminalibus Episcopi, etiam titulares, ab uno Summo Pontifice puniri possunt aut declarari pœnis subjici. — Cf. Can. 1557, § 1. Quær. 5°. An ignorantia a pœnis excuset? Resp. § 1. A nullis latæ sententiæ pœnis ignorantia affec­ tata sive legis sive solius pœnæ excusat, licet lex verba de quibus in § 2 contineat. § 2. Si lex habeat verba : prœsumpscrit, ausus fuerit, scienter, studiose, temerarie, consulto egerit aliave similia quæ plenam 986 TRACTATUS XIX—DE DELICTIS ET PŒNIS. cognitionem ac deliberationem exigunt, quaelibet imputabilitatis imminutio sive ex parte intellectus sive ex parte voluntatis eximit a poenis latae sententiae. § 3. Si lex verba illa non habeat: 1°. Ignorantia legis aut etiam solius pœnæ, si fuerit crassa vel supina, a nulla poena latae sententiae eximit: si non fuerit crassa vel supina, excusat a medicinalibus, non autem a vindicativis latae sententiae poenis; 2°. Ebrietas, omissio debitae diligentiae, mentis debilitas, impetus passionis, si, non obstante imputabilitatis deminutione, actio sit adhuc graviter culpabilis, a poenis latae sententiae non excusant ; 3°. Metus gravis, si delictum vergat in contemptum fidei aut ecclesiastic® auctoritatis vel in publicum animarum damnum, a poenis latae sententiae nullatenus eximit.1 § 4. Licet reus censuris latae sententiae ad normam § 3, n. 1 non teneatur, id tamen non impedit quominus, si res ferat, congrua alia poena vel poenitentia affici queat (Can. 2229). Ignorantia affectata est ignorantia directe volita et studiose acquisita vel non rejecta; finis est, quem quis respicit ita se habens, ut in ignorantia maneat. Talis nititur ut scientia legis non acquiratur. Non item qui laborat ignorantia crassa quæ non oritur, qua talis, ex eo quod quis directe scientiam non acquirere vult aut ignorantiam retinere, sed quia ob aliam causam, ob otii amorem, tædium studii, excessive negligens est in obligatione implenda addiscendi legem, et abigendi inscitiam. Hæc igitur ignorantia, excessiva negligentia studii est crassa, et inde vir ipse est crasse ignorans, quia supinus jacet veluti contentus in volutabro ignorantiæ. Hæc est indirecte voluntaria ignorantia. Sane non est dignus immunitate et libertate a poena con­ juncta cum violatione legis, qui agit præcise ut nesciat legem. Talis parvi, imo minimi, pendet ipsam legem. Quare ex igno­ rantia affectata agens æquiparatur viro scienter agenti, quando est quæstio de pœnis latæ sententiæ; a quibus proinde hæc ignorantia non excuset, ne quidem cum habeantur in lege verba, scienter, etc., ut in § 2. Quando autem verba legis exigunt perfectum voluntarium, plenam nempe cognitionem ac deliberationem, quælibet imputabilitas imminutio oriunda ex parte intellectus vel ex parte voluntatis eximit a poena latæ sententiæ. Aliis verbis debent ipsa extrema requisita a lege verificari. 1 Cf. Addenda, p. 1173, n. 179. CAP. I—DE DELICT. ET PŒN. LN GENERE. 987 Quando lex non habet verba: prœsumpseril, etc., ignorantia sive legis sive solius pœnæ non excusat, si fuerit crassa et supina, ab ulla pœna latæ sententiæ; talis ignorantia adeo graviter prorsus culpabilis non digna est quæ immunitate donetur; est sane magna contumacia quædam, nec causa adest eximendi virum qui aut nullam aut valde modicam adhibuit diligentiam ut sciat quod nosse tenetur. Aliter autem si non fuisset crassa, et agatur de poenis medi­ cinalibus; quorsum enim pœna seu medicina ignoranti; ideoque cum non emendetur pœna qui eam nescit, in his ignorantibus non crasse, licet graviter, excusatio adest: “ ut animarunt periculis obvietur, sententiis per statuta quorumcumque ordi­ nariorum prolatis ligari nolumus ignorantes, dummodo tamen eorum ignorantia crassa non fuerit aut supina ” c. 2, I, 2, in VI °. Ast eadem ignorantia graviter culpabilis non excusat a poenis vindicati vis; tale enim delictum est voluntarium in causa et ideo imputabile et vir transgrediendo legem posuit causam pœnæ, quæ in invitos jure ferri potest. In genere autem licet reus censuris latæ sententiæ non irretiatur, congrua alia pœna vel poenitentia afficiatur. Pari ratione a poenis latæ sententiæ non excusat metus quando delictum vergit in contemptum fidei aut ecclesiæ aut in publicum animarum damnum. Quær. 6°. Quanam pœna plectantur complices seu concurrentes, licet unus tantum nominetur in lege. Resp. Eadem pœna qua iste tenetur, tenentur communi consilio physice concurrentes in delictum, socii in delicto complicitatem exigente, mandantes, inducentes concurrentesque in consummationem delicti quod secus non fuisset commissum. — Cf. Can. 2231. Quær. 7°. Quando pœna latæ sententiæ delinquentem teneat? Resp. § 1. Pœna latæ sententiæ, sive medicinalis sive vindicativa, delinquentem, qui delicti sibi sit conscius, ipso facto in utroque foro tenet; ante sententiam tamen declaratoriam a pœna observanda delinquens excusatur quoties eam servare sine infamia nequit, et in foro externo ab eo eiusdem pœnæ observantiam exigere nemo potest, nisi delictum sit notorium, firmo praescripto can. 2223, § 4. § 2. Sententia declaratoria poenam ad momentum commissi delicti retrotrahit (Can. 2232). 988 TRACTATUS XIX.—DE DELICTIS ET PŒNIS. Quær. 8°. An Ordinarius possit pœnas latæ sententiæ jure communi statutas remittere? Resp. § 1. In casibus publicis potest Ordinarius pœnas latæ sententiæ iure communi statutas remittere, exceptis: 1°. Casibus ad forum contentiosum deductis; 2°. Censuris Sedi Apostolicæ reservatis; 3°. Poenis inhabilitatis ad beneficia, officia, dignitates, mu­ nera in Ecclesia, vocem activam et passivam eorumve priva­ tionis, suspensionis perpetuæ, infamiæ iuris, privationis iuris patronatus et privilegii seu gratiæ a Sede Apostolica concessæ. § 2. In casibus vero occultis, firmo præscripto can. 2254 et 2290, potest Ordinarius poenas latæ sententiæ iure communi statutas per se vel per alium remittere, exceptis censuris special­ issimo vel speciali modo Sedi Apostolicæ reservatis (Can. 2237). Quær. 9°. An pæna valide remitti possit pressenti vel absenti? Resp. § 1. Poena valide remitti potest præsenti vel absenti, absolute vel sub conditione, in foro externo vel interno tantum. § 2. Licet poena etiam oretenus remitti possit, si tamen scripto inflicta fuerit, expedit ut etiam eius remissio scriptis concedatur (Can. 2239). Quær. 10°. An quilibet confessarius possit in casibus urgentioribus suspendere obligationem pœnæ vindicatives? Resp. § 1. In casibus occultis urgentioribus, si ex obser­ vatione pœnæ vindicativæ latæ sententiæ, reus seipsum pro­ deret cum infamia et scandalo, quilibet confessarius potest in foro sacramentali obligationem servandæ pœnæ suspendere, iniuncto onere recurrendi saltem intra mensem per epistolam et per confessarium, si id fieri possit sine gravi incommodo, reticito nomine, ad S. Pcenitentiariam vel ad Episcopum facul­ tate præditum et standi eius mandatis. § 2. Et si in aliquo casu extraordinario hic recursus sit impossibilis, tunc ipsemet confessarius potest dispensationem concedere ad normam can. 2254, § 3 (Can. 2290). Quær. 11°. Quotuplex sit infamia? Resp. Duplex: § 1. Infamia est vel iuris vel facti. § 2. Infamia iuris illa est quæ casibus iure communi expressis statuitur. § 3. Infamia facti contrahitur, quando quis, ob patratum CAP. II,—DE CENSURIS SPECTATIS IN GENERE. 989 delictum vel ob pravos mores, bonam existimationem apud fideles probos et graves amisit, de quo indicium spectat ad Ordinarium. § 4. Neutra afficit delinquentis consanguineos aut affines, firmo præscripto can. 2147, § 2, η. 3 (Can. 2293). Quær. 12°. Quomodo desinat infamia sive juris sive facti? Resp. Infamia iuris desinit sola dispensatione a Sede Apostolica concessa; infamia facti cum bona existimatio apud fideles probos et graves, omnibus perpensis adiunctis et præ­ sertim diuturna rei emendatione, fuerit, prudenti Ordinarii iudicio, recuperata (Can. 2295). CAPUT II DE CENSURIS SPECTATIS IN GENERE ARTICULUS I DE NATURA, DIVISIONE ET CONDITIONIBUS CENSURARUM 944. Censura communiter definitur: Pæna spiritualis et medi­ cinalis, qua homo baptizatus delinquens et contumax per potestatem ecclesiasticam quorumdam bonorum spiritualium usu privatur. — Dicitur 1°. pæna, quia culpam supponit; 2°. spiritualis tum quia fertur a potestate spirituali ad spiritualem Christianorum uti­ litatem, tum quia bona spiritualia primario et immediate aufert, temporalia secundario tantum et mediate; 3°. medicinalis, quia regulariter fertur ac ferri debet eo fine, ut anima ad meliorem frugem sese recipiat; per accidens tamen, quando id expedit, fertur etiam in eum de cujus conversione desperatur: quamvis enim medicina sit, poena etiam est, ideoque cessante primario correctionis fine, adhuc obtinentur secundarii fines, nempe ut reus castigetur et ceteris terror incutiatur; 4°. homo baptizatus, quia qui baptizati non sunt, Ecclesiæ potestati non subduntur: po­ testas autem exercetur in subditos; 5°. delinquens et contumax, quia poena nonnisi delinquenti infligitur, medicina vero porrigi non debet, nisi iis, quorum contumacia tanto indigeat remedio; 6°. usu quorumdam bonorum spiritualium privatur, nempe bono­ rum quæ subsunt potestati Ecclesiæ, ut sunt preces publicæ, sacra­ menta, etc. Hinc censura differt 1°. a depositione et degrada­ tione, quæ non sunt medicinales nec ad tempus, sed in pœnam 990 TRACTATUS XIX—DE DELICTIS ET PŒNIS. tantum et perpetuæ; 2°. ab irregularitate, quæ ob solum quoque defectum animi vel corporis absque ulla culpa contrahi potest, et proinde per se non est poena, sed tantum impedimentum canonicum. Codex eamdem ferme definitionem dat. § 1. Censura est poena qua homo baptizatus, delinquens et contumax, quibusdam bonis spiritualibus vel spiritualibus ad­ nexis privatur, donec, a contumacia recedens, absolvatur. § 2. Censuræ, præsertim latæ sententiæ, maxime excommu­ nicatio, ne infligantur, nisi sobrie et magna cum circumspectione (Can. 2241). 945. Censuræ multipliciter distinguuntur, scilicet: 1°. Excommunicatio, suspensio, interdictum, de quibus speciatim agemus. — Notandum tamen excommunicationem semper esse censuram ; at suspensio et interdictum modo censura, modo pœnæ vindicatives, naturam induunt. Dignosces autem esse pœnàs vindicativas, tum si ferantur propter delictum mere praeteritum, tum si infligantur in perpetuum, aut etiam ad tempus determinatum, puta pro duobus vel tribus mensibus; hæc enim certo sunt indicio, non rei emendationem, sed ejus punitionem intendi. 2°. § 1. Censuræ aliæ sunt reservatœ, aliæ non reservatœ. § 2. Censura ab homine est reservata ei qui censuram inflixit aut sententiam tulit, eiusve Superiori competenti, vel successori aut delegato; ex censuris vero a iure reservatis aliæ sunt reservatæ Ordinario, aliæ Apostolicœ Sedi. §3. E reservatis Apostolicæ Sedi aliæ sunt reservatœ simpliciter, aliæ speciali modo, aliæ specialissimo modo. § 4. Censura latæ sententiæ non est reservata, nisi in lege vel præcepto id expresse dicatur; et in dubio sive iuris sive facti reservatio non urget (Can. 2245). 3°. Censuræ no tories vel occultœ, prout publice constat, ali­ quem eas incurrisse ob factum, quod est ita cognitum ut jam celari amplius nequeat; vel secus. 4°. Censuræ justœ vel injustos; valides vel invalidos; prout superior justitiæ, veritati et legi consuluerit, necne, in censura imponenda. Conditiones ad censurarum validitatem requisitæ sunt ut peccatum, propter quod infligitur, sit mortale, externum, con­ summatum, non mere praeteritum, et ut sit conjunctum cum contumacia. I CAP. 11—DE CENSURIS SPECTATIS IN GENERE. 991 § 1. Censura punitur tantummodo delictum externum, grave, consummatum, cum contumacia coniunctum; potest autem ferri censura etiam in delinquentes ignotos. § 2. Si agatur de censuris ferendæ sententiæ, contumax est qui, non obstantibus monitionibus de quibus in can. 2233, § 2, a delicto non desistit vel patrati delicti pœnitentiam cum debita damnorum et scandali reparatione agere detrectat; ad incurrendam vero censuram latæ sententiæ sufficit transgressio legis vel præcepti cui sit adnexa latæ sententiæ pœna, nisi reus legitima causa ab hac excusetur. § 3. Contumaciam desiisse dicendum est, cum reum vere delicti commissi poenituerit et simul ipse congruam satsifac­ tionem pro damnis et scandalo dederit aut saltem serio pro­ miserit; iudicare autem utrum poenitentia vera sit, satisfactio congrua aut eiusdem promissio seria, necne, illius est, a quo censuræ absolutio petitur (Can. 2242). QUÆSITA 946. Quær. 1°. Quomodo discernatur censura latæ sententiæ a censura ferendæ sententiæ? Resp. Generatim censura latæ sententiæ erit: 1°. si verba, quibus exprimitur, excludant alterius cujuscumque actionem seu ministerium, v. gr., si his verbis feratur: ipso facto — ipso jure — eo ipso — sine alia sententia; 2°. si verba sint temporis præsentis vel præteriti, v. gr., excommunicamus— excommunicavimus, etc.; 3°. si verba sint modi imperativi, v. gr., incidat in excommunicationem — maneat suspensus — interdictus, etc. Censura autem ferendæ sententiæ habenda est: 1°. si verba, quibus fertur, alterius operam et ministerium expostulent, v. gr., excommunicetur per Episcopum; 2°. si sint comminatoria tantum, ex gr., prcecipimus sub interminatione anathematis, nisi aliud ex adjunctis colligatur; 3°. si tempus futurum ex­ primant, v. gr., excommunicabitur — erit excommunicatur, etc.— Cf. S. Alphons. nn. 7 et 8. Quær. 2°. An judicandus sit incurrisse censuram, qui dubitat, utrum eam incurrerit? Resp. Neg., sive dubitet, an graviter deliquerit, sive an casus cadat sub censura. § 1. In poenis benignior est interpretatio facienda. § 2. At si dubitetur utrum pœna, a Superiore competente 992 h t ·’ ? «» »»L J II·· TRACTATUS XIX—DE DELICTIS ET PŒNIS. inflicta, sit iusta, necne, pœna servanda est in utroque foro, excepto casu appellationis in suspensivo (Can. 2219). Quær. 3°. An quis ligetur censura, quam manifeste injustam 3sse novit? Resp. Neg., sive superior falsa præsumptione nixus inno­ centem pro reo damnaverit, sive omiserit formas legales, aut limites jurisdictionis excesserit. Attamen hallucinationis peri­ culum in propria causa sedulo vitandum est; et si publice non constet, censuram esse nullam, hæc, ad scandalum vitandum, omnino servanda est. — Cf. S. Alphons. n. 68. Quær. 4°. An ignorantia a censura excuset? Resp. Certo excusat ignorantia facti, scilicet quando quis ignorat se ponere actum sub censura prohibitum. Sic, v. gr., si quis percutiat sacerdotem putans illum esse laicum, non incurrit censuram latam in percussores clericorum, et ratio est, quia censura debet esse nota peccanti, ut hic sit contumax.— Excusat etiam ignorantia juris ecclesiastici præcipientis vel prohibentis aliquid sub censura. Constat ex eadem ratione modo allata; non enim dici potest contumax in Ecclesiam, qui ejus legem ignorat, ut patet ex jure canonico, in 6°. lib. 1, tit. 2, de Constit., cap. 2, ubi dicitur: “ Ligari nolumus ignorantes, modo tamen ignorantia crassa non fuerit aut supina.” — Cf. S. Alphons. nn. 43 et seq. Can 2242, § 2. Quær. 5°. An excuset a censura ignorantia vincibilis? Resp. Ignorantia affectata a nulla excusat. Si lex habeat verba: praesumpserit, ausus fuerit, quælibet imputabilitatis imminutio excusat. Si lex verba illa non habeat, ignorantia crassa vel supina non excusat; quæ vero non est crassa vel supina, excusat. — Cf. Can. 2229. Quær. 6°. An metus gravis a censura excuset? Λ Resp. Affirm., generatim loquendo, et ratio est, quia leges ecclesiasticæ poenales non videntur urgere cum tanto rigore; nam cum leges ipsæ ecclesiasticæ, si metus urget valde gravis, cessent obligare, et ipsa poena illis adnexa corruat necesse est. § 3. Metus gravis, si delictum vergat in contemptum fidei aut ecclesiasticæ auctoritatis vel in publicum animarum damnum a poenis 15tæ sententiæ nullatenus eximit (Can. 2229 η. 3).1 — Cf. Can. 2205. Quær. < . An requiratur, ut admonitio delinquentis censuram prœcedat? 1 Cf. Addenda, p. 1173. n. 179. CAP. IL—DE CENSURIS SPECTATIS LN GENERE. 993 Resp. Nulla requiritur monitio pro censuris a jure latis, quia lex ipsa lata et cognita subditos satis admonet. § 1. Nulla pœna infligi potest, nisi certo constet delictum commissum fuisse et non esse legitime praescriptum. § 2. Licet id legitime constet, si agatur de infligenda censura, reus reprehendatur ac moneatur ut a contumacia recedat ad normam can. 2242, § 3, dato, si prudenti eiusdem iudicis vel Superioris arbitrio casus id ferat, congruo ad resipiscentiam tempore; contumacia persistente, censura infligi potest (Can. 2233)? Quær. 8°. Λ?ι incurrat censuram si quem facti quod posuit pœniluerit ante consummationem seu antequam sequatur effectus! Resp. Non incurrit si effectum prohibere potuerit et pro­ hibuerit. Si vero effectum non potuerit prohibere, quamvis conatus fuerit, controvertitur: affirmantes dicunt contumaciam in eo esse quod quis legem sciens et volens violavit, nec contritio impedit effectum. Sed alii negant, quia censura est in con­ tumacem lata, hic autem cum actu effectus sequitur, non est contumax; ergo non potest in ipsum ferri censura; de qua sen­ tentia dicit D’Annibale n. 333: “ Quod aut verius est, nam quo medicina sanato morbo? Aut æquius est.” Et in nota applicans sententiam hanc quam ex S. Alphonso suam fecit, ait: “Ut ecce, si dederit abortivum puellœ, vel alicui consilium, mandatum occidendi; et antequam illa ejiceret, hic occideret, facti ipsum pœnituerit.” — Cf. Ferreres, 8a, n. 1189, 3°. ARTICULUS II DE PRINCIPIO SEU AUCTORE CENSURARUM 947. Dico. § 1. Nativum et proprium Ecclesiæ ius est, independens a qualibet humana auctoritate, coercendi delinquentes sibi subditos pœnis tum spiritualibus tum etiam temporalibus. § 2. Præ oculis autem habeatur monitum Cone. Trid. sess. XIII, de ref., cap. 1: “Meminerint Episcopi aliique Ordinarii se pastores non percussores esse, atque ita præesse sibi subditis oportere, ut non in eis dominentur, sed illos tanquam filios et fratres diligant elaborentque ut hortando et monendo ab illicitis deterreant, ne, ubi deliquerint, debitis eos pœnis coercere co­ gantur; quos tamen si quid per humanam fragilitatem peccare contigerit, illa Apostoli est ab eis servanda præceptio ut illos argu­ ant, obsecrent, increpent in omni bonitate et patientia, cum sæpe 1 Cf. Addenda, p. 1173, n. ISO. 994 TRACTATUS XIX.—DE DELICTIS ET PŒNIS. plus erga corrigendos agat benevolentia quam austeritas, plus exhortatio quam comminatio, plus caritas quam potestas; sin autem ob delicti gravitatem virga opus erit, tunc cum mansuetu­ dine rigor, cum misericordia iudicium, cum lenitate severitas adhibenda est, ut sine asperitate disciplina, populis salutaris ac necessaria, conservetur et qui correcti fuerint, emendentur aut, si resipiscere noluerint, ceteri, salubri in eos animadversionis exemplo, a vitiis deterreantur.” (Can. 2214). ••'iwP •fini' Slllq' Quinam sint hac potestate ornati patet ex canone: § 1. Qui pollent potestate leges ferendi vel praecepta impo­ nendi, possunt quoque legi vel præcepto poenas adnectere; qui iudiciali tantum, possunt solummodo poenas, legitime statutas, ad normam iuris applicare. § 2. Vicarius Generalis sine mandato speciali non habet po­ testatem infligendi poenas (Can. 2220). QUÆ SITA 948. Quær. 1°. An Episcopi, hœretici, excommunicati et sus­ pensi, possint valide censuras ferre? Resp. Affirm., si sint haeretici, excommunicati vel suspensi occulti. Ratio est, quia Ecclesia ob bonum commune iis usum jurisdictionis non aufert. Negative vero est respondendum, si sint excommunicati vitandi seu non tolerati, quia tunc omni ecclesiastica jurisdictione privantur. Quid vero, si sint quidem notorii sed non vitandi? Vel si fuerit in ipsos lata sententia declaratoria vel condemnatoria? — Cf. Can. 2264, infra, n. 960. Quær. 2°. An Episcopus possit ferre censuram, si sit extra diœcesim? Resp. Affirm., id censura feratur per modum præcepti aut statuti ad futura crimina præcavenda, vel per modum sententia?, quæ tamen non indigeat cognitione causæ et strepitu judiciali, vel, etiamsi strepitu judiciali indigeat, venia tamen facta sit ab Ordinario territorii.—Negative vero est respondendum, si censura ferri debeat cum strepitu judiciali, et licentiam neget Ordinarius loci. Excipe, nisi Episcopus vi expulsus e proprio territorio fuerit; tunc enim sufficit licentia a loci Ordinario petita, licet non obtenta. — Cf. Schmalzgr. lib. 5, tit. 39, n. 26, — S. Alphons. n. 21. Can. 201, §§ 2, 3; 1637. Quær. 3°. An vice versa Episcopus in sua diœcesi exsistens ferre possit censuram in subditum extra diœcesim exsistentem? CAP. II—DE CENSURIS SPECTATIS IN GENERE. 995 Resp. Affirm., si agatur de crimine in propria diœcesi com­ misso. Ratio est, quia secus delinquens a nullo puniri posset; et quamvis abierit, non tamen cessat jurisdictioni proprii Epi­ scopi subesse. Nec obstat, quod citatio non possit fieri extra territorium. Licet post delictum reus a loco discesserit, judex loci jus habet illum citandi ad comparandum et sententiam in eam ferendi. Imo potest Episcopus censuram ferre in sub­ ditum delinquentem extra diœcesim, si agatur de re ad suam diœcesim pertinente; sic excommunicari possunt clerici qui, jussi accedere ad Synodum, non obtemperant; secus vero, saltem probabilius, si crimen extra territorium consummaretur, excipe nisi sermo sit de censura contra quempiam lata per modum præcepti specialis ad crimen præcavendum, ut probabilius docet S. Alphonsus, n. 23, et Laymann validis confirmat rationibus, lib. 1, tract. 5, part. 1, cap. 4, η. 7. Can. 1717, §2; 1561; 1566. Quær. 4°. An Episcopus possit censura ligare subditum alienum in sua diœcesi delinquentem? Resp. Affirm., et ratio est quia omnis delinquens sortitur forum loci, in quo delinquit. Sic ex jure can., lib. 2, tit. 2, De foro competenti, cap. 3. Licet autem Episcopus probabilius non possit ferre censuram in peregrinum ante monitionem, potest tamen postquam is deliquerit in loco, et eum citaverit. Tunc ratione delicti potest Episcopus peregrinum punire quando istud delictum prohibitum est lege ecclesiastica de jure com­ muni sub excommunicatione aut aliis poenis a judice ecclesi­ astico infligendis. Non autem potest peregrinus pœnis infligi, dum peregre agit, sive propriæ sive alienæ dioecesis leges fregerit, nam legibus suæ dioecesis particularibus non obligatur extra diœcesim suam versans, nec legibus hujus dioecesis, ut paret ex dictis de Legibus, n. SO Q. 3°. — Cf. S. Alphons. n. 26; et de Sacramento Pœnit. n. 591. — Cf. Can. 14, § 1. ARTICULUS III DE SUBJECTO CENSURARUM 949. Dico 1°. Subjectum censuræ esse potest solus homo baptizatus, rationis capax, et subditus. Igitur 1°. debet esse bap­ tizatus, quia, juxta Apostolum, Ecclesia non judicat de iis qui foris sunt; 2°. rationis capax, quia censura ordinatur ad correp­ tionem delinquentis, quod sane locum non obtinet in eo qui usu rationis caret; 3°. subditus, quia censura est actus jurisdictionis, quæ nonnisi in subditos exerceri potest. 996 TRACTATUS XIX.—DE DELICTIS ET PŒNIS. Dico 2°. Impuberes excusantur a pœnis latæ sententiæ, et potius punitionibus educativis, quam censuris aliisve pœnis gravi­ oribus vindicativis corrigantur; puberes vero qui eos ad legem violandam induxerint vel cum eis in delictum concurrerint ad normam can 2209, §§ 1-3, ipsi quidem poenam lege statutam incurrunt (Can. 2230). Apud impuberes propter defectum ætatis rigor mansuetudine temperandus est. c. 60, X, v. 39. In pueris relinqui solet multum quod in aliis provectioris ætatis huinanæ leges dicunt severius puniendum; in eis, non ita ut in majoribus, punienda videntur peccata. Puberes vero eos ad violandum legem inducentes aut cum eis communi consilio physice concurrentes, vel in delicto quod complicem postulat se eis sociantes, vel ut mandantes, vel inducentes ad consummationem delicti vel ad eam concurrentes, poenam ipsi incurrunt. QUÆSITA 950. Quær. 1°. An Cardinales et Episcopi censuris sub­ jiciantur? Resp. § 2. Nisi expresse nominentur, S. R. E. Cardinales sub lege poenali non comprehenduntur, nec Episcopi sub pœnis latæ sententiæ suspensionis et interdicti (Can. 2227). Quær. 2°. An Religiosi exempti ab Episcopo loci censuris episcopalibus ligari possint? Resp. Affirm., in omnibus ab Ordinario ioci puniri possunt, in quibus subsunt ei. — Cf. Can. 619. Quær. 3°. An censuræ subjectum possit esse integra com­ munitas? Resp. § 2. Excommunicatio afficere potest tantum personas physicas, et ideo si quando feratur in corpus morale, intelligitur singulos afficere qui in delictum concurrerint; interdictum et suspensio etiam communitatem (Can. 2255). Quær. 4°. An possit quis ligari pluribus censuris simul? Resp. § 1. Non solum diversæ, sed etiam eiusdem speciei censura potest in eodem subiecto multiplicari. § 2. Censura latæ sententiæ multiplicatur : 1°. Si diversa delicta, quorum singula censuram secumferunt, eadem vel distincta actione committantur; 2°. Si idem delictum, censura punitum, pluries repetatur ita ut plura sint delicta distincta; CAP. IL—DE CENSURIS SPECTATIS IN GENERE. 997 3°. Si delictum, diversis censuris a distinctis Superioribus punitum, semel aut pluries committatur. § 3. Censura ab homine multiplicatur, si plura præcepta vel plures sententiæ vel plures dictinctæ partes eiusdem præcepti aut sententiæ suam quæque censuram infligant (Can. 2244). Quær. 5°. Quomodo interpretandum sit subjectum censuræ? Resp. Stricte; censura lata in populum non ferit clerum, nec e converso ferit populum lata in clerum, lata in clericos non ferit Regulares qui clerici non sunt; lata in Regulares, tenet tantum eos nec alios religiosos. — Cf. D’Annibale, n. 325. Quær. 6°. Quœnam sit lex de censuris reservandis? Resp. § 1. Ne reservetur censura, nisi attenta peculiari gravitate delictorum et necessitate aptius providendi disciplinae ecclesiasticæ et medendi conscientiis fidelium. § 2. Reservatio strictam recipit interpretationem. § 3. Reservatio censuræ impedientis receptionem Sacramen­ torum importat reservationem peccati cui censura adnexa est; verum si quis a censura excusatur vel ab eadem fuit absolutus, reservatio peccati penitus cessat (Can. 2246). Quær. 7°. An Ordinarius censuram sibi reservatam ferre possit in delictum cui adnectitur censura reservata Sedi Apostolicæ? Resp. Negative; § 1. Si censura Sedi Apostolicæ reservata sit, Ordinarius nequit aliam censuram sibi reservatam in idem delictum ferre (Can. 2247). Quær. 8°. Quid juris sit relate ad reservationem censuræ in particulari territorio? Resp. § 2. Reservatio censuræ in particulari territorio vim suam extra territorii illius fines non exserit, etiamsi censuratus ad absolutionem obtinendam e territorio egrediatur; censura vero ab homine est ubique locorum reservata ita ut censuratus nullibi absolvi sine debitis facultatibus possit (Can. 2247). Quær. 9°. An si confessarius ignorans reservationem pœniten­ tem a censura ac peccato absolvat, absolutio censuræ valeat? Resp. Absolutio censuræ valet, dummodo ne sit censura ab homine aut censura specialissimo modo Sedi Apostolicæ reservata (Can. 2247, § 3). — Cf. S. Off. 11 Mail, 1892. 998 TRACTATUS XIX.—DE DELICTIS ET PŒNIS. ARTICULUS IV DE ABSOLUTIONE A CENSURIS 951. Dico 1°. Censuræ non solvuntur per solam delinquentis poenitentiam vel obedientiam erga Ecclesiæ mandata, nec per mortem illius qui censuram tulit; sed necessaria est absolutio a judice seu superiore legitimo impertita. § 1. Quaelibet censura, semel contracta, tollitur tantum legitima absolutione. § 2. Absolutio denegari nequit cum primum delinquens a con­ tumacia recesserit ad normam can. 2242, § 3 ; a censura autem absolvens, potest, si res ferat, pro patrato delicto congruam vindica­ tivam poenam vel poenitentiam infligere. § 3. Censura, per absolutionem sublata, non reviviscit, nisi in •1 non casu quo onus impositum sub poena reincidentiæ impletum fuerit (Can. 2248). Dico 2°. Neque a censuris a jure reservatis, neque a censuris ab homine per sententiam particularem latis absolvere possunt simplices confessarii, sed tantum 1°. qui hujusmodi censuras tulit; 2°. ejus superior; 3°. ejus successor; 4°. alius ab horum quopiam delegatus. Ratio est, quia ejus est absolvere cujus est ligare. — At quilibet confessarius absolvere potest a censuris a jure quæ reservatæ non sint Papæ vel Episcopo. — Cf. S. Alphons. nn. 70 et 72. Dico 3°. Quilibet sacerdos, etiam non approbatus, absolvere potest a qualibet censura eos, qui positi sunt in articulo mortis. — Cf. infra, Q. 9. Dico 4°. Ille dicitur absolvere in foro interno seu conscientiæ cui Superior concessit facultatem absolvendi, salvo jure cogno­ scendi de illo delicto in foro exteriori et de eo poenam et satisfac­ tionem imponendi. Si absolutio censuræ detur in foro externo, utrumque forum afficit; si in interno, absolutus, remoto scandalo, potest uti talem se habere etiam in actibus fori externi; sed, nisi concessio abso­ lutionis probetur aut legitime præsumatur in foro externo, censura potest a Superioribus fori externi, quibus reus parere debet, urgeri, donec absolutio in eodem foro habita fuerit (Can. 2251). Absolutio a censura in foro externo data aufert eam tum apud Ecclesiam tum apud Deum, data in foro interno aufert apud Deum, sed non apud Ecclesiam, quia censura est vinculum fori externi, CAP. IL—DE CENSURIS SPECTATIS IN GENERE. 999 et licet coram Deo auferat eam absolutio in interno, Ecclesia per­ sonam ut censuratam habere potest in foro externo. Scilicet forte accidit quod quis ccnsuratus est ob occultum delictum; et talis, v.g. sacerdos, debet ministrare sacramenta fidelibus petentibus qui nesciunt eum innodari censura; nec tenetur ipse se diffamare et prodere, quod tamen facere oportet si denegare sacramenta obligaretur. Ideoque utrique est providendum; ut nempe censuræ vim suam medicinalem non amittant, et fideles sacramenta sus­ cipiant valida et licita actione censurati. Itaque habetur hoc medium absolutionis certis sub conditionibus in foro interno; sed potest Ecclesia urgere vim censuræ, donec absolutio in foro externo habeatur. QUÆSITA 952. Quær. 1°. Quid veniat nomine absolutionis ad reinddentiam? Resp. Absolutio ad reincidentiam est quædam species absolutionis conditionalis, non quatenus ille qui eam receperit vere absolutus non sit, sed quatenus adimplere debeat quasdam conditiones a jure vel ab homine appositas, quas nisi adimpleat, iterum incidit in eamdcm censuram ob novam contumaciam. — Cf. S. Alphons. nn. 87 et 125. Quær. 2°. Utrum generalis concessio absolvendi a censuris Papæ reservatis sufficiat, ut quis absolvere possit etiam ab iis quæ sunt specialiter reservatæ? Resp. Neg., quia quidquid est specialiter reservatum, re­ quirit specialem concessionem. Imo confessarii, qui extra mortis articulum aut periculum gravis scandali vel infamiæ, absolvere quemque praesumunt absque debita facultate, etiam quovis praetextu, ab una ex censuris quæ sunt speciali vel specialissimo modo S. Pontifici reservatæ; incurrunt ipso facto excommuni­ cationem Papæ simpliciter reservatam. — Cf. Can. 2338, § 1. Quær. 3°. An requiratur, ad valide absolvendum, determinata quædam verborum forma? Resp. § 3. Absolutio censuræ in foro sacranientali contine­ tur in consueta forma absolutionis peccatorum in libris rituali­ bus præscripta; in foro non sacramentali quolibet modo dari potest, sed ad excommunicationis absolutionem regulariter formam adhiberi convenit in eisdem libris traditam (Can. 2250). Quær. 4°. An possit absolvi absens? 1000 TRACTATUS NIX.—DE DELICTIS ET PŒNIS. Resp. Affirm., vi canonis 2239, § 1. Quær. 5°. in diœcesi? An Episcopus absens absolvere possit exsistentem Resp. Affirm., et ratio est, quia ad absolutionem non re­ quiritur cognitio causæ nec strepitus judicialis; et proinde nihil obstat, quominus Episcopus talem actum jurisdictionis in alieno territorio exerceat. Secus tamen, si judicialis strepitus quandoque requiratur. — Cf. S. Alphons. n. 21. Quær. 6°. An possit absolvi invitus? Resp. Affirm., et ratio eadem est, ac mox allata: etenim sicut poena in absentem et invitum ferri potest, sic etiam ab eo auferri: attamen id fieri non expedit sine ratione valde gravi, et cavendo ne, dum ille a contumacia non cessat, censura con­ temptui habeatur. — Cf. S. Alphons. n. 117. Quær. 7°. An ille, qui est obstrictus pluribus censuris, possit absolvi ab una, remanentibus aliis? Resp. § 1. Si quis pluribus censuris detineatur, potest ab una absolvi, ceteris minime absolutis. § 2. Petens absolutionem, debet casus omnes indicare, secus absolutio valet tantum pro casu expresso; quod si absolutio, quamvis particularis petitio facta sit, fuerit generalis, valet quoque pro reticitis bona fide, excepta censura specialissimo modo Sedi Apostolicæ reservata, non autem pro reticitis mala fide (Can. 2249). Quær. 8°. Utrum absolvi possit a censuris ille qui nondum publice reparavit scandalum, propter quod censurce subjacebat? Resp. Neg., saltem per se ct generatim loquendo, seu quam­ diu reparatio possibilis est aut nimia non affert incommoda. Constat ex Declaratione S. Pœnit. die 5 Julii 1827. — Et idem omnino dicendum est de illo qui nondum reparavit damnum vel injuriam, propter quam censurae subjacet. Censuratus enim manet bonis spiritualibus privatus, donec, a contumacia recedens, absolvatur. Contumaciam desiisse dicendum est, cum reum vere delicti commissi pœnituerit et simul ipse con­ gruam satisfactionem pro damnis et scandalo dederit aut saltem serio promiserit; judicare autem utrum poenitentia vera sit, satisfactio congrua aut eiusdem promissio seria, necne, illius est, a quo censurae absolutio petitur (Can. 2242, § 3). CAP. II.—DE CENSURIS SPECTATIS IX GENERE. 1001 Quær. 9°. An absoluti in articulo mortis a confessorio experte specialis facultatis, cum tamen ipsi ligarentur censuris, ad aliquid preestandum teneantur? Resp. Qui in periculo mortis constituti, a sacerdote, specialis facultatis experte, receperunt absolutionem ab aliqua censura ab homine vel a censura specialissimo modo Sedi Apostolicæ reservata, tenentur, postquam convaluerint, obligatione recur­ rendi, sub pœna reincidentiæ, ad illum qui censuram tulit, si agatur de censura ab homine; ad S. Pœnitentiariam vel ad Episcopum aliumve facultate præditum, ad normam can. 2254, §1, si de censura a iure; eorumque mandatis parendi (Can. 2252).1 Quær. 10°. An unquam possit censuratus absolvi a peccatis, • quin prius fuerit absolutus a censura? Resp. Distinctio debet fieri inter censuras quæ non impediunt et quæ impediunt sacramentorum receptionem. § 1. Si agatur de censura quæ non impedit Sacramentorum receptionem, censuratus, rite dispositus et a contumacia recedens, potest absolvi a peccatis, firma censura. § 2. Si vero agatur de censura quæ impedit Sacramentorum receptionem, censuratus nequit absolvi a peccatis, nisi prius a censura absolutus fuerit (Can. 2250). Quær. 11°. censuris? Resp. A. Quinam possint extra articulum mortis absolvere a Extra mortis periculum possunt absolvere: 1°. A censura non reservata, in foro sacramentali quilibet confessarius ; extra forum sacramentale quicunque iurisdictionem in foro externo habeat in reum; 2°. A censura ab homine, ille, cui censura reservata est ad normam can. 2245, § 2; ipse autem potest absolutionem conce­ dere, etiamsi reus alio domicilium vel quasi-domicilium transtuerit; 3°. A censura a iure reservata, ille qui censuram constituit vel cui reservata est, eorumque successores aut competentes Supe­ riores aut delegati. Quare a censura reservata Episcopo vel Ordinario, quilibet Ordinarius absolvere potest suos subditos, loci vero Ordinarius etiam peregrinos; a reservata Sedi Apostolicœ, hæc aliive qui absolvendi potestatem ab ea impetraverint sive generalem, si censura simpliciter reservata sit, sive specialem, ‘Cf. Addenda, p. 1173, n. 181. 1002 TRACTATUS XIX.—DE DELICTIS ET PŒNIS. si reservata speciali modo, sive denique specialissimam, si reser­ vata specialissimo modo, salvo praescripto can. 2254 (Can. 2253). B. § 1. In casibus urgentioribus, si nempe censuræ latæ sententiæ exterius servari nequeant sine periculo gravis scandali vel infamiae, aut si durum sit poenitenti in statu gravis peccati permanere per tempus necessarium ut Superior competens provideat, tunc quilibet confessarius in foro sacramentali ab eisdem, quoquo modo reservatis, absolvere potest, iniuncto onere recurrendi, sub poena reincidentiæ, intra mensem saltem per epistolam et per confessarium, si id fieri possit sine gravi incommodo, reticito nomine, ad S. Poenitentiariam vel ad Episcopum aliumve Superiorem praeditum facultate et standi eius mandatis. § 2. Nihil impedit quominus pœnitens, etiam post acceptam, ut supra, absolutionem, facto quoque recursu ad Superiorem, alium adeat confessarium facultate praeditum, ab eoque, repetita confessione saltem delicti cum censura, consequatur absolu­ tionem; qua obtenta, mandata ab eodem accipiat, quin teneatur postea stare aliis mandatis ex parte Superioris supervenientibus. § 3. Quod si in casu aliquo extraordinario hic recursus sit moraliter impossibilis tunc ipsemet confessarius, excepto casu quo agatur de absolutione censuræ de qua in Can. 2367, potest absolutionem concedere sine onere de quo supra, iniunctis tamen de iure iniungendis, et imposita congrua poenitentia et satisfactione pro censura, ita ut pœnitens, nisi intra congruum tempus a confessario præfiniendum pœnitentiam egerit ac satis­ factionem dederit, recidat in censuram (Can. 2254). Hic canon (2254) seipsum declarat ; casus est urgentior si censuræ latæ sententiæ sine periculo gravis scandali vel infamiæ servari nequeant (S. Off. 23 Junii 1886), aut si durum sit pœnitenti in statu gravis peccati permanere per tempus necessarium ut superior provideat, ut petatur videlicet et concedatur facultas absolvendi a reservatis (16 Junii 1897), et illud durum rite intelligitur subjective, spectata pœnitentis dispositione, juxta quam confessarius prudenter judicat eum sincere velle quampri­ mum absolutionem obtinere; hanc autem dispositionem quivis confessarius pro viribus excitabit; in foro sacramentali, in ipsa igitur administratione sacramenti; quilibet confessarius; quare deinceps, hi casus urgentiores fiunt ut ordinaria peccata super quibus potestatem habent confessarii omnes juxta canonem bene intellectum; casus sunt censuræ latæ sententiæ, quoquomodo reservatæ, sive papales, specialissimo, speciali, simplici modo CAP. II.—DE CENSURIS SPECTATIS IN GENERE. 1003 reservatæ Summo Pontifici, sive jure reservatæ episcopis, sive episcopales ab ipsis Ordinariis locorum sibi reservatæ; ab iisdem absolvere polesl; hæc absolutio est directa, tangitque omnes istos casus (S. Pœnit. 7 Nov. 1888, 23 Junii 1886), excipitur ne quidem crimen attentatae absolutionis complicis; sub pœna reincidcnliœ in easdem censuras, a quibus absoluti sunt, v.gr., in simpliciter, specialiter reservatas, si onus injunctum non adim­ pleant: injuncto onere recurrendi . . . intra mensem saltem per epistolam et per conjessarium, si id fieri possit sine gravi incom­ modo; si vero missionario occurrit pœnitens obiter transiens ita ut missionarius non possit iterum pœnitentem videre, sufficit exigere a poenitente promissionem scribendi, tacito si vult nomine, ad S. Poenitentiariam intra mensem, et standi illius mandatis, quin confessarius ipse scribat (S. Pœnit. 7 Nov. 1885); onus hoc injungendum est, etiamsi pœnitens fuerit perpetuo impeditus personaliter Romam adeundi; possunt tamen casus esse in quibus pœnitens a simplici confessario directe absque onere scribendi absolvi potest: 1°. quando neque confessarius neque pœnitens epistolam ad S. Poenitentiariam mittere possunt et durum est poenitenti adire alium confessarium (S. Off. 9 Nov. 1898); 2°. quando pœnitens scribendi impar eidem confessario a quo vi decreti 1886 et 1897 absolutus fuit, se præsentare nequit et durum est alium confessarium adire. Onus igitur recurrendi urget, si id fieri possit sine gravi incommodo; onus recurrendi intra mensem, saltem per litteras et per confessarium. Cf. tamen § 3 ultima clausula. Nunc censuræ episcopales eodem modo tractari queunt, cum eodem onere. Recursus fieri potest vel ad S. Poenitentiariam vel ad epi­ scopum alium ve superiorem præditum facultate cum onere standi ejus mandatis. Sed talis pœnitens profecto adire quit alium confessarium facultate præditum, ipsique confiteri delictum istud cui censura additur; et ab eo definitive absolvi, licet jam factus fuerit re­ cursus ad superiorem; obtenta ab ipso novo confessario absolu­ tione et mandatis ab eodem receptis, non tenetur stare mandatis superioris superventuris. Sunt casus, ut vidimus, quos Congre­ gationes admiserunt tanquam exceptiones ad Decretum 2 Jun. 1886. Hi jam in explicatione prima? paragraph! inveniuntur. S. Off. 9 Nov. 1898; 7 Jun. 1899; 5 Sept, 1900. Si vero accidat casus extraordinarius in quo recursus fieri vere nequit, moraliter loquendo, excepto casu attentatæ absolutionis complicis, confessarius potest absolvere sine onere recurrendi; 1004 TRACTATUS XIX.—DE DELICTIS ET PŒNIS. injunctis de jure injungendis, scilicet præter recessum a contumacia injungenda est satisfactio parti læsæ, reparatio publici scandali; et poenitentia congrua est imponenda ita ut pœnitens recidat in censuram, si intra congruum tempus a confessario praefiniendum poenitentiam non egerit. CAPUT III DE CENSURIS SPECTATIS IN SPECIE MlR|f iM »«'.W III? Il J iq l|.|i “i if • IL § 1. Censuræ sunt : 1°. Excommunicatio; 2°. Interdictum; 3°. Suspensio. § 2. Excommunicatio afficere potest tantum personas physicas, et ideo, si quando feratur in corpus morale, intelligitur singulos afficere qui in delictum concurrerint; interdictum et suspensio, etiam communitatem, ut personam moralem; excommunicatio et interdictum, etiam laicos; suspensio, clericos tantum; interdic­ tum, etiam locum; excommunicatio est semper censura; interdic­ tum et suspensio possunt esse vel censuræ vel pœnæ vindicativæ, sed in dubio præsumuntur censuræ (Can. 2255). In canonibus qui sequuntur: 1°. Nomine divinorum officiorum intelliguntur functiones pote­ statis ordinis, quæ de instituto Christi vel Ecclesiæ ad divinum cultum ordinantur et a solis clericis fieri queunt; 2°. Nomine autem actuum legitimorum ecclesiasticorum signi­ ficantur: munus administratoris gerere bonorum ecclesiasticorum; partes agere iudicis, auditoris et relatoris, defensoris vinculi, promotoris iustitiæ et fidei, notarii et cancellarii, cursoris et appari­ toris, advocati et procuratoris in causis ecclesiasticis; munus patrini agere in sacramentis baptismi et confirmationis; suffragium ferre in electionibus ecclesiasticis; ius patronatus exercere (Can. 2256). Officia divina sunt publica celebratio Missæ, sollemnis, in choro celebratio horarum canonicarum, sollemnes benedictiones; seu omnes functiones adnexæ alicui ordini, ex Christi institutione vel ecclesiæ ordinatæ ad cultum et a solis clericis fieri solitæ. CAP. III.—DE CENSURIS SPECTATIS IN SPECIE 1005 ARTICULUS I DE NATURA, DIVISIONE ET EFFECTIBUS EXCOMMUNICATIONIS § I. — De natura et divisione excommunicationis 953. Excommunicatio. § 1. Excommunicatio est censura qua quis excluditur a communione fidelium cum effectibus qui in cano­ nibus, qui sequuntur, enumerantur, quique separari nequeunt. § 2. Dicitur quoque anathema, præsertim si cum sollemnitati­ bus infligatur quæ in Pontificali Romano describuntur (Can. 2257). Ex prima paragrapho exsulat excommunicatio minor. Una eademque excommunicationis et anathematis significatio patet ex Tridentino sess. 24. de refor. c. 3; (totalem) nempe sonant exclu­ sionem ab ecclesia. Si fiat excommunicatio sollemniter, tunc vocabulum anathema adhibetur; sed substantialis non est distinctio. Excommunicatio simpliciter excludit delinquentem a communione fidelium cum effectibus enumerandis qui separari nequeunt. § 1. Excommunicati alii sunt vitandi, alii tolerati. § 2. Nemo est vitandus, nisi fuerit nominatim a Sede Apostolica excommunicatus, excommunicatio fuerit publice denuntiata et in decreto vel sententia expresse dicatur ipsum vitari debere, salvo præscripto can. 2343, § 1, η. 1 (Can. 2258). Tn hac divisione excommunicatorum notandum præcipue: vitandum esse neminem nisi his adjunctis concomitantibus; quod fuerit, primo, nominatim excommunicatus; secundo, a Sede Aposto­ lica; tertio, excommunicatio fuerit publice denuntiata; quarto. expresse dicatur in decreto ipsum vitari debere. Hic solus in poste rum est vitandus. § II. — De effectibus excommunicationis 954. Effectus excommunicationis alii sunt ?nediali, alii vero immediati, prout ex violatione dumtaxat censuræ vel ex ipsamet censura oriuntur. — Mediati duo præcipue numerantur, nempe: 1°. irregularitas, quam incurrit excommunicatus actum alicujus Ordinis exercendo, v. gr., conferendo sacramenta; 2°. suspicio hœresis, in quam incidit ille, qui toto anno in excommunicatione contumaciter insordescit. § 1. Si quis, obdurato animo, per annum insorduerit in censura excommunicationis, est de hæresi suspectus. 1006 TRACTATUS XIX—DE DELICTIS ET PŒNIS. § 2. Si clericus in censura suspensioni^ per semestre persevera­ verit, graviter moneatur, et si, exacto a monitione mense, a con­ tumacia non recesserit, privetur beneficiis aut officiis, si qua in Ecclesia forte habeat (Can. 2340). Effectus autem excommunicationis immediati octo numeran­ tur, scilicet: 1°. Privatio divinorum officiorum; 2°. privatio re­ ceptionis Sacramentorum; 3°. privatio administrationis sacramen­ torum et sacramentalium ; 4°. privatio indulgentiarum, suffragio­ rum, publicarum precum ecclesiæ; 5°. remotio ab actibus legitimis ecclesiasticis; 6°. privatio jurisdictionis usus vel liciti vel in adjunc­ tis validi; 7°. privatio electionis, dignitatum, etc., privatio fructuum dignitatum; 8°. privatio communionis in profanis. ■»rUi' »ί« Rea sacræ, ritus, communio, crypta, potestas, Prædia sacra, forum, civilia jura vetantur. hlH' hid • 'I* r» 4 '· (i I'» I. — Privatio Officiorum Divinorum 955. § 1. Excommunicatus quilibet caret iure assistendi divinis officiis, non tamen prædicationi verbi Dei. § 2. Si passive assistat toleratus, non est necesse ut expella­ tur; si vitandus, expellendus est, aut, si expelli nequeat, ab officio cessandum, dummodo id fieri possit sine gravi incommodo; ab assistentia vero activa, quæ aliquam secumferat participationem in celebrandis divinis officiis, repellatur non solum vitandus, sed etiam quilibet post sententiam declaratoriam vel condemnatoriam aut alioquin notorie excommunicatus (Can. 2259). Notandum est sententiam istam gravissimos secum ferre effectus etiam relate ad eum qui non est vitandus. Π. — Privatio Receptionis Sacramentorum 956. § 1. Nec potest excommunicatus Sacramenta recipere; imo post sententiam declaratoriam aut condemnatoriam nec Sacramentalia. § 2. Quod attinet ad ecclesiasticam sepulturam, servetur præscriptum can. 1240, § 1, η. 2 (Can. 2260). Nisi excusetur ignorantia invincibili vel metu gravi (qui tamen non sit incussus in contemptum censuræ), graviter peccat excommunicatus, sive vitandus sive etiam toleratus, sacramenta sus­ cipiens, quia gravem legem Ecclesiæ violat. — Valide autem illa recipit, excepta Poenitentia. Imo no ea quidem excepta, modo sit CAP. III.—DE CENSURIS SPECTATIS IN SPECIE. 1007 alias dispositus, et bona fide propter invincibilem ignorantiam acce­ dat: tunc enim adsunt ad substantiam sacramenti requisita, scili­ cet, ex parte poenitentis materia seu dolor sufficiens, ex parte con­ fessarii forma, ut supponitur, intentio et jurisdictio, quæ nullo jure ab ipso aufertur. Sepultura ecclesiastica privantur, nisi ante mortem aliqua dederint pœnitentiæ signa post istam prædictam sententiam. Iterum advertendum est ad vim sententiæ declaratoriæ. III. — Privatio Confectionis et Administrationis Sacramentonu • I 957. § 1. Prohibetur excommunicatus licite Sacramenta et Sacramentalia conficere et ministrare, salvis exceptionibus quæ sequuntur. § 2. Fideles, salvo præscripto § 3, possunt ex qualibet iusta causa ab excommunicato Sacramenta et Sacramentalia petere, maxime si alii ministri desint, et tunc excommunicatus requisitus potest eadem ministrare neque ulla tenetur obligatione causam a requirente percontandi. § 3. Sed ab excommunicatis vitandis necnon ab aliis excom­ municatis, postquam intercessit sententia condemnatoria aut declaratoria, fideles in solo mortis periculo possunt petere tum absolutionem sacramentalem ad normam can. 882, 2252, tum etiam, si alii desint ministri, cetera Sacramenta et Sacramentalia (Can. 2261). Omnes sacerdotes valide et licite, etsi non approbati, absolvunt in articulo mortis quoslibet pœnitentes a quibuscumque peccatis et censuris cum obligatione recurrendi si fuerint absoluti a censura ab homine vel specialissimo modo reservata Summo Pontifici. IV. — Privatio Indulgentiarum 958. § 1. Excommunicatus non fit particeps indulgentiarum, suffragiorum, publicarum Ecclesiæ precum. §2. Non prohibentur tamen: 1°. Fideles privatim pro eo orare; 2°. Sacerdotes Missam privatim ac remoto scandalo pro eo applicare; sed, si sit vitandus, pro eius conversione tantum (Can. 2262). Excommunicatus igitur non lucratur indulgentias, nec gaudet suffragiis quæ ex sacrificio Missæ totius ecclesiæ nomine oriuntur. De Missa conferantur ea quæ in Tractatu de Sacrificio Missæ seu De Eucharistia ut Sacrificio sunt dicta. lOOS TRACTATUS XIX—DE DELICTIS ET PŒNIS. V. — Remotio ab Actibus Legitimis Ecclesiasticis 959. Removetur excommunicatus ab actibus legitimis ecclesias­ ticis intra fines suis in locis iure definitos ; nequit in causis ecclesi­ asticis agere, nisi ad normam can. 1654; prohibetur ecclesiasticis officiis seu muneribus fungi, concessisque antea ab Ecclesia privi­ legiis frui (Can. 2263). VI. — Privatio Jurisdictionis Ecclesiastics ww|f 960. Actus iurisdictionis tam fori positus ab excommunicato est illicitus; condemnatoria vel declaratoria, etiam can. 2261, § 3; secus est validus, imo petitus sit ad normam mem. can. 2261, externi quam fori interni et, si lata fuerit sententia invalidus, salvo praescripto etiam licitus, si a fidelibus § 2 (Can. 2264). En iterum quam horrendus effectus sententiæ istius sit. VII. — Privatio Electionis, Dignitatum et Fructuum 961. § 1. Quilibet excommunicatus : 1°. Prohibetur iure eluendi, praesentandi, nominandi; 2°. Nequit consequi dignitates, officia, beneficia, pensiones ecclesiasticas aliudve munus in Ecclesia; 3°. Promoveri nequit ad ordines. § 2. Actus tamen positus contra præscriptum § 1, nn. 1, 2, non est nullus, nisi positus fuerit ab excommunicato vitando vel ab alio excommunicato post sententiam declaratoriam vel condemnatoriam; quod si hæc sententia lata fuerit, excommunicatus nequit præterea gratiam ullam pontificiam valide consequi, nisi in pontificio rescripto mentio de excommunicatione fiat (Can. 2265). Post sententiam condemnatoriam vel declaratoriam excommuni­ catus manet privatus fructibus dignitatis, officii, beneficii, pensionis, muneris, si quod habeat in Ecclesia; et vitandus ipsamet dignitate, officio, beneficio, pensione, munere (Can. 2266). Vitandus et dignitate, etc., et fructibus; post sententiam istam excommunicatus fructibus non item dignitate, etc., privatur. Vm. — Privatio Communionis in Profanis 962. Communionem in profanis cum excommunicato vitando fideles vitare debent, nisi agatur de coniuge, parentibus, liberis, famulis, subditis, et generatim nisi rationabilis causa excuset (Can. 2267). CAP. III.—DE CENSURIS SPECTATIS IN SPECIE. 1009 ARTICULUS II DE NATURA, DIVISIONE ET EFFECTIBUS SUSPENSIONIS 963. § 1. Suspensio est censura qua clericus officio vel beneficio vel utroque prohibetur. § 2. Etiam suspensionis effectus separari queunt; sed, nisi aliud constet, in suspensione generaliter lata comprehenduntur omnes effectus qui in canonibus huius articuli enumerantur; contra, in suspensione ab officio vel a beneficio omnes tantum effectus alteru­ trius speciei (Can. 2278). Suspensio in clericum tantum fertur, cum prohibeat usum pote­ statis suæ ecclesiasticæ et functionum ecclesiasticarum. Jamvero duo veluti complectuntur clerici activitates, officium (i.e., ordo et jurisdictio) et beneficium. Hinc possunt esse suspensiones partiales et totales. Suspensio absolute et sine restrictione lata suspendit tum ab officio tum a beneficio. Jure canonico suspensio­ nis effectus possunt separari, ut patebit ex variis ipsius generibus. Suspensio ab officio non tollit officium, sed prohibet usum ordinis, jurisdictionis et administrationis: usum igitur potestatis jurisdictionis pro utroque foro, potestatis ordinis quam quis accipit vi ordinationis vel privilegio et omnis administrationis ex officio competentis, excepta beneficii sui administratione. Partialis potest esse suspensio, v.gr. suspensio a jurisdictione, a divinis, etc., vel alicujus functionis, puta, ordinis. 964. Dico 1 °. § 1. Suspensio a beneficio privat fructibus bene­ ficii, exceptaUiabitatione in ædibus beneficialibus, non autem iure administrandi bona beneficialia, nisi decretum vel sententia sus­ pensionis ipsam administrandi potestatem suspenso expresse adimat et alii tribuat. § 2. Si, quamvis censura obstet, beneficiarius fructus percipiat, fructus restituere debet et ad hanc restitutionem cogi potest cano­ nicis quoque, si opus sit, sanctionibus (Can. 2280). Talis suspensio non efficit ut non sit beneficiarius, sed ut nequeat fructus beneficii acceptare; relinquit jus administrationis, nisi expresse illud auferat. Quod si suspensus fructus percipiat non habet ullum jus eos retinendi, non sunt sui et tenetur ad resti­ tutionem. § 1. Suspensio ab officio simpliciter, nulla adiecta limitatione, vetat omnem actum tum potestatis ordinis et iurisdictionis, tum etiam meræ administrationis ex officio competentis, excepta administratione bonorum proprii beneficii. loio TRACTATUS XIX,—DE DELICTIS ET PŒNIS. § 2. Suspensio : 1°. A iurisdictione generatim, vetat omnem actum potestatis iurisdictionis pro utroque foro tam ordinariæ quam delegatae; 2°. A divinis, omnem actum potestatis ordinis quam quis sive per sacram ordinationem sive per privilegium obtinet; 3°. Ab ordinibus, omnem actum potestatis ordinis receptæ per ordinationem; 4°. A sacris ordinibus, omnem actum potestatis ordinis receptæ per ordinationem in sacris; 5°. A certo et definito ordine exercendo, omnem actum ordinis designati; suspensus autem prohibetur insuper eundem ordinem conferre et superiorem recipere receptumque post suspensionem exercere ; 6°. A certo et definito ordine conferendo, ipsum ordinem conferre, non vero inferiorem nec superiorem; 7°. A certo et definito ministerio, ex. gr., audiendi confessiones, vel officio, ex. gr., cum cura animarum, omnem actum eiusdem ministerii vel officii; 8°. Ab ordine pontificali, omnem actum potestatis ordinis episcopalis ; 9°. A pontificalibus, exercitium actuum pontificalium, ad nor­ mam can. 337, § 2 (Can. 2279). Dico 2°. Suspensio generaliter lata vel suspensio ab officio aut a beneficio afficit omnia officia aut beneficia, quæ clericus habet in dioecesi Superioris suspendentis, nisi aliud appareat (Can. 2281). Dico 3°. Loci Ordinarius nequit clericum suspendere a deter­ minato officio vel beneficio quod in aliena dioecesi reperiatur; sed suspensio latæ sententiæ, iure communi irrogata, afficit omnia vel beneficia in quacunque dioecesi possideantur (Can. 2282). Quia jus clerici habentis officium vel beneficium in aliena dioecesi est jus ipsius quatenus est subditus superioris istius dioecesis alienæ, hinc nequit ab alio superiore privari isto jure; præterea facile talis suspensio perturbaret cursum regiminis dioecesium. Attamen quoniam jus commune ubique regnat, suspensio jure communi lata afficit officia et beneficia quæ suspensus habeat in aliis etiam dioecesibus. Dico 4°. Quæ de excommunicatione can. 2265 statuuntur, etiam suspensioni sunt applicanda (Can. 2283). Ideoque quilibet suspensus prohibetur variis juribus; nequit dignitates et officia consequi vel promoveri ad ordines sicut in can. 22G5 de excommunicato dictum est § 1, nn. 1, 2, 3; videas etiam §2. CAP. III.—DE CENSURIS SPECTATIS IN SPECIE. 1011 Dico 5°. Si incursa fuerit censura suspensionis quæ vetat administrationem Sacramentorum et Sacramentalium, servetur præscriptum can. 2261; si censura suspensionis quæ prohibet actum iurisdictionis in foro seu interno seu externo, actus est invalidus, ex. gr., absolutio sacramentalis, si lata sit sententia condemnatoria vel declaratoria, aut Superior expresse declaret se ipsam iurisdictionis potestatem revocare; secus est illicitus tantum, nisi a fidelibus petitus fuerit ad normam mem. can. 2261, §2 (Can. 2284). Igitur, si præcesserit sententia condemnatoria vel declaratoria vel superioris istud in canone assertum proferentis, actus est invalidus extra articulum mortis; sed in articulo mortis non est invalidum vel illicitum concedere petentibus fidelibus absolutionem. Si non praecesserint prædictæ sententiæ, validus est actus et licitus, si petant fideles. QUÆSITA 965. Quær. 1 °. An sacerdos suspensus absolvi possit a pecca­ tis per simplicem confessarium, antequam a censura solvatur per superiorem? Resp. Affirm., et ratio est, quia effectus suspensionis non est privare receptione sacramentorum. Sufficit igitur, si sit dispositus ad sacramentum Pœnitentiæ, scilicet si sit saltem at­ tritus de peccatis, et promittat se esse procuraturum quampri­ mum, quantum in se erit, absolutionem a censura, et interim se potestate vel juribus prohibitis usurum non esse. — Cf. Can. 2250, § 1. Quær. 2°. Quomodo tollatur suspensio? Resp. Si suspensio rationem habeat censurae, tollitur ut excommunicatio, scilicet per solam absolutionem et quidem supe­ rioris, si sit reservata; attamen si lata fuerit ad certum tempus determinatum vel sub conditione, cessat per seipsam, trans­ acto tempore vel adimpleta conditione statuta. Si vero imposita sit in perpetuum propter culpam omnino præteritam, tollitur, ut mera poena, per solam dispensationem Prælati vel ejus dele­ gati, quia tunc non est censura. Quær. 3°. Quænam forma adhibenda sit ad tollendam sus­ pensionem? Resp. Si suspensio occulta sit, tollitur per absolutionem sub forma generali: Absolvo te ab omni vinculo, etc. Si publica sit, 1012 TRACTATUS XIX.—DE DELICTIS ET PŒNIS. in foro interno tollitur eadem forma: in foro vero externo ad­ hibenda est forma sollemnis in Rituali determinata. Sollemniter autem nemo a suspensione absolvere potest, nisi superior aut alius specialiter ad hoc delegatus. Quær. 4°. An sacerdos simplex absolvere possit a censura suspensum in articulo mortis, sive superior aut delegatus desit, sive adsit? Resp. Profecto potest; sed ad norman Can. 2252. Quare si est casus, in quo requiritur recursus, ut si suspensio ab homine fuerit, debet recurrere postquam convaluerit ad superiorem legitimum. — Cf. Can. 882. Quær. 5°. corum? Resp. An possit suspensio ferri in communitatem cleri­ Affirmative ut patet ex sequente canone: § 1. Si communitas seu collegium clericorum delictum com­ miserit, suspensio ferri potest vel in singulas personas delin­ quentes vel in communitatem, uti talem, vel in personas delin­ quentes et communitatem. § 2. Si primum, serventur huius articuli canones. § 3. Si alterum, communitas prohibetur exercitio iurium spiritualium quæ ipsi, uti communitati, competunt. § 4. Si tertium, effectus cumulantur (Can. 2285). Communitas qua talis nequit excommunicari; sed quia omnes efficiunt socii unum morale quod habet propria sua bona, potest suspensione puniri. Modus autem quo membra ferit diversus esse potest in diversis casibus: si singulæ personæ suspenduntur, quæ hucusque dicta sunt, observanda erunt; si collegium feritur, suspensio fertur in actus jurisdictionis et alios qui ipsi, qua tali, competunt; quod si personæ et collegium suspenduntur, per­ sonæ tenentur canonibus præcedentibus et capitulum privatur exercitio jurium spiritualium quæ ipsi propria sunt, v. gr., col­ lationes quædam beneficiorum, vel electiones, APPENDICULA DE DEPOSITIONE ET DEGRADATIONE Depositio et degradatio sunt pœnæ gravissimæ, suspensioni valde affines, et ipsi assimilari solent, quia solos afficiunt clericos, et privationem jurium et beneficiorum ecclesiasticorum inducunt. CAP. Ill—DE CENSURIS SPECTATIS IN SPECIE. 1013 Attamen non sunt proprie censuræ, quia ratione tantum pœnæ, non vero medicinæ infliguntur. 966. § 1. Depositio, firmis obligationibus e suscepto ordine exortis et privilegiis clericalibus, secumfert tum suspensionem ab officio, et inhabilitatem ad quælibet officia, dignitates, beneficia, pensiones, munera in Ecclesia, tum etiam privationem illorum quæ reus habeat, licet eorum titulo fuerit ordinatus. § 2. Sed hoc ultimo in casu, si clericus vere indigeat, Ordinarius pro sua caritate, quo meliore modo fieri potest, ei providere curet, ne cum dedecore status clericalis mendicare cogatur. § 3. Pœna depositionis infligi nequit, nisi in casibus iure expressis (Can. 2303). Cf. can. 2314 § 1, n. 2, de delictis contra fidem et unitatem eccle­ siæ; 2320, 2322, n. 1, 2328, de delictis contra religionem; 2350, § 1, 2354, § 2, de delictis contra vitam, libertatem, etc.; 2379, de delictis contra obligationes proprias status clericalis vel religiosi; 2394 n. 2, 2401, de delictis in collatione, susceptione et amissione dignitatum. 967. § 1. Degradatio in se continet depositionem, perpetuam privationem habitus ecclesiastici et reductionem clerici ad statum laicalem. § 2. Hæc pœna ferri solummodo potest propter delictum in iure expressum, aut si clericus, iam depositus et habitu clericali pri­ vatus, grave adhuc scandalum per annum præbere pergat. § 3. Alia est verbalis seu edictalis, quæ sola sententia irrogatur, ita tamen ut omnes suos effectus iuridicos statim habeat sine ulla exsecutione ; alia realis, si serventur sollemnia præscripta in Ponti­ ficali Romano (Can. 2305). ARTICULUS III DE NATURA, DIVISIONE ET EFFECTIBUS INTERDICTI 968. § 1. Interdictum est censura qua fideles, in communione Ecclesiæ permanentes, prohibentur sacris quæ in canonibus, qui sequuntur, enumerantur. § 2. Prohibitio fit vel directe per interdictum personale, cum personis ipsis usus eorum bonorum interdicitur; vel indirecte per interdictum locale, cum certis in locis eorundem dispensatio vel perceptio vetatur (Can. 2208). Interdictum ferit fideles in communione cum ecclesia perma­ nentes, directe et indirecte; directe, interdicendo ipsis per interdic­ tum personale usum quorumdum bonorum; indirecte, vetando 1014 TRACTATUS XIX—DE DELICTIS ET PŒNIS. dispensationem eorum in quibusdam locis; prout interdictum est personale vel locale. 969. Dico 1°. § 1. Generale interdictum tam locale in terri­ torium dioecesis, reipublicæ, quam personale in populum dioecesis, reipublicæ, ferri tantum potest a Sede Apostolica vel de eius mandato; interdictum vero generale in paroeciam vel paroeciæ populum, et particulare sive locale sive personale, etiam Episcopus ferre potest. §2. Interdictum personale sequitur personas ubique; locale non urget extra locum interdictum, sed in loco interdicto omnes etiam exteri aut exempti, excluso speciali privilegio, illud servare debent (Can. 2269). Generale interdictum locale in territorium generale dioecesis seu reipublicæ distingui potest a generali personali in populum dioecesis vel reipublicæ. Utrumque fert solus Summus Pontifex vel alter ex ejus auctoritate. Generale interdictum in paroeciam vel populum paroeciæ fert episcopus. Personali interdicto personæ tenentur ubique; locali non tenentur extra locum; sed in loco tenentur omnes etiam exteri aut exempti, excluso privilegio. Dico 2°. § 1. Interdictum locale sive generale sive particulare non vetat monentibus Sacramenta et Sacramentalia, servatis servandis, ministrare, sed prohibet in loco quodlibet divinum officium vel sacrum ritum, salvis exceptionibus de quibus in §2 huius canonis et in can. 2271, 2272. § 2. In die Nativitatis Domini, Paschatis, Pentecostes, sanctissmi Corporis Christi et Beatæ Mariæ Virginis in cælum assumptæ interdictum locale suspenditur, et prohibetur tantum collatio ordinum et sollemnis nuptiarum benedictio (Can. 2270). Morientes igitur non modo sacramenta sed et sacramentalia accipere, durante interdicto locali, possunt. Diebus istis festis sollemnibus suspenditur locale interdictum; ita ut populus plene gaudio his diebus proprio fruatur spirituali; duo vetantur, ordinum collatio et sollemnes nuptiæ. Dico 3°. Si interdictum fuerit locale generale et interdicti decreto aliud non caveatur expresse: 1°. Permittitur clericis, dummodo non sint ipsi personaliter Interdicti, omnia divina officia et sacros ritus in quacunque ecclesia aut oratorio privatim obire, ianuis clausis, voce submissa et Cam­ panis non pulsatis; 2°. In ecclesia vero cathedrali, ecclesiis paroecialibus vel in ecclesia quæ unica sit in oppido, in iisque solis, permittuntur CAP. III.—DE CENSURIS SPECTATIS IN SPECIE. 1015 unius Missæ celebratio, asservatio sanctissimi Sacramenti, admi­ nistratio baptismatis, Eucharistiæ, pccnitentiæ, assistentia matri­ moniis, exclusa benedictione nuptiali, mortuorum exsequiæ, vetita tamen quavis sollemnitate, benedictio aquæ baptismalis et sacrorum oleorum, prædicatio verbi Dei. In his tamen sacris functionibus prohibetur cantus et pompa in sacra supellectili et sonitus cam­ panarum, organorum, aliorumve instrumentorum musicalium ; sacrum autem Viaticum ad infirmos privatim deferatur (Can. 2271). Dico 4°. § 1. In interdicto locali particulari, si interdictum fuerit altare vel sacellum alicuius ecclesiæ, nullum sacrum officium seu sacer ritus in eisde i celebretur. §2. Si interdictum fuerit coemeterium, fidelium quidem cada­ vera sepeliri ibidem possunt, sed sine ullo ecclesiastico ritu. § 3. Si latum fuerit in certam ecclesiam vel oratorium : 1°. Si ecclesia fuerit capitularis nec interdictum sit Capitulum, valet præscriptum can. 2271, η. 1, nisi interdicti decretum præcipiat Missam conventualem celebrari et horas canonicas recitari in alia ecclesia aut oratorio; 2°. Si fuerit paroecialis, servetur præscriptum cit. can. 2271, n. 2, nisi interdicti decretum aliam ecclesiam pro interdicti tempore eidem substituat (Can. 2272). Dico 5°. Interdicta civitate, interdicta quoque manent loca accessoria etiam exempta et ipsa ecclesia cathedralis; interdicta ecclesia, interdicta sunt sacella contigua, non vero coemeterium; interdicto sacello, non est interdicta integra ecclesia nec, interdicto coemeterio, interdicta est ecclesia ipsi contigua, sed interdicta sunt omnia oratoria in coemeterio erecta (Can. 2273). Dico 6°. § 1. Si communitas seu collegium delictum perpe­ traverit, interdictum ferri potest vel in singulas personas delin­ quentes, vel in communitatem, uti talem, vel personas delinquentes et in communitatem. § 2. Si primum, servetur præscriptum can. 2275. § 3. Si alterum, communitas seu collegium nequit ius ullum spiri­ tuale exercere quod ei competat. § 4. Si tertium, effectus cumulantur (Can. 2274). In primo casu de personaliter interdictis dicenda valent ; in altero, amittit jus spirituale eligendi ad quædam officia; in tertio et jura amittunt et prohibentur ab omnibus iis quæ personaliter inter­ dictis facere vetitum est. QUÆSITA 970. Quær. 1°. Quid prohibeatur personaliter interdictis? Resp. Personaliter interdicti: 1016 TRACTATUS XIX.—DE DELICTIS ET PŒNIS. 1°. Nequeunt divina officia celebrare eisve, excepta prædicatione verbi Dei, assistere; passive assistentes non est necesse ut expellantur; sed ab assistentia activa, quæ aliquam secumferat participationem in divinis officiis celebrandis, repel­ lantur interdicti post latam sententiam condemnatoriam vel declaratoriam, aut alioquin notorie interdicti; 2°. Prohibentur Sacramenta et Sacramentalia ministrare, conficere et recipere, ad normam can. 2260, § 1, 2261; 3°. Præscripto can. 2265 etiam ipsi adstringuntur ; 4°. Carent sepultura ecclesiastica id normam can. 1240, § 1, n. 2 (Can. 2275). Hi igitur graviter peccant 1°. hæc officia celebrantes, eisve assistentes nisi sit prædicatio cui interdictus assistit; passive assistentes non expellendi; post sententiam vel notorie interdicti repellendi ab activa assistentia; 2°. ministrantes, conficientes sacramenta vel sacramentalia nisi juxta normam pro excommuni­ catis, graviter peccant. Quær. 2°. An liceat illi qui interdicto subest nec causam ei dederit, recipere sacramenta? Resp. Qui interdicto locali vel interdicto in communitatem seu collegium subest, quin eidem causam dederit, nec alia censura prohibeatur, potest, si sit rite dispositus, Sacramenta recipere, ad normam canonum præcedentium, sine absolutione ab interdicto aliave satisfactione (Can. 2276). Quær. 3°. Quamnam prohibitionem secumferat interdictum ab ingressu ecclesiœ? Resp. Interdictum ab ingressu ecclesiæ secumfert prohibi­ tionem ne quis in ecclesia divina officia celebret vel eisdem assistat aut ecclesiasticam sepulturam habeat; si autem assistat, non est necesse ut expellatur, nec, si sepeliatur, oportet ut cadaver amoveatur (Can. 2277). Celebratio officiorum in ecclesia, assistentia iisdem, sepultura ecclesiastica hoc interdicto prohibentur. APPENDICULA DE SEPULTURA ECCLESIASTICA 971. § 1. Fidelium defunctorum corpora sepelienda sunt, re­ probata eorundem crematione.1 § 2. Si quis quovis modo mandaverit ut corpus suum cremetur, illicitum est hanc exsequi voluntatem; quæ si adiecta fuerit con1 Cf. Addenda, p. 1173, n. 182. CAP. III.—APPEND.—DE SEPULTURA ECCLESIASTICA. 1017 tractui, testamento aut alii cuilibet actui, tanquam non adiecta habeatur (Can. 1203). 972. Sepultura ecclesiastica consistit in cadaveris transla­ tione ad ecclesiam, exsequiis super illud in eadem celebratis, illius depositione in loco legitime deputato fidelibus defunctis condendis (Can. 1204). § 1. Cadavera fidelium sepelienda sunt in coemeterio quod, secundum ritus in probatis liturgicis libris traditos, sit benedictum, sive sollemni sive simplici benedictione ab iis data de quibus in can. 1165, 1156. § 2. In ecclesiis cadavera ne sepeliantur, nisi agatur de cada­ veribus Episcoporum residentialium, Abbatum vel Praelatorum nullius in propria ecclesia sepeliendis, vel Romani Pontificis, regalium personarum aut S. R. E. Cardinalium (Can. 1205). § 1. Ad sepulturam ecclesiasticam non sunt admittendi qui sine baptismo decesserint. § 2. Catechumeni qui nulla sua culpa sine baptismo moriantur, baptizatis accensendi sunt. § 3. Omnes baptizati sepultura ecclesiastica donandi sunt, nisi eadem a iure expresse priventur (Can. 1239). QUÆSITA 973. Quær. 1°. Quinam, in particulari\ privandi sint sepul­ tura ecclesiastica? Resp. § 1. Ecclesiastica sepultura privantur, nisi ante mor­ tem aliqua dederint pœnitentiæ signa: 1°. Notorii apostatæ a Christiana fide, aut sectæ hæreticæ vel schismaticæ aut sectæ massonicæ aliisve eiusdem generis societatibus notorie addicti; 2°. Excommunicari vel interdicti post sententiam condemnatoriam vel declaratoriam; 3°. Qui se ipsi occiderint deliberato consilio; 4°. Mortui in duello aut ex vulnere inde relato; 5°. Qui mandaverint suum corpus cremationi tradi; 1 6°. Alii peccatores publici et manifesti. § 2. Occurrente prædictis in casibus aliquo dubio, consulatur, si tempus sinat, Ordinarius; permanente dubio, cadaver sepul·turæ ecclesiastics tradatur, ita tamen ut removeatur scandalum (Can. 1240). —Cf. can. 2260, §2; 2275, n. 4; 2350, §2. Non est neganda sepultura ecclesiastica, si Parochus solus sit testis repulsæ et impœnitentiæ moribundi. Imo curet potius ipse remanere cum moribundo absque testibus quando de ejus ‘Cf. Addenda, p. 1174, n. 1S3. 1018 TRACTATUS XIX,—DE DELICTIS ET PŒNIS. conversione dubitat, eumque ad confessionem adducere conetur, et, si non potest eum disponere, id occultet. — Cf. Alberti, De Sepultura Ecclesiastica. Et quoniam sepultura ecclesiastica est pars communionis sanctorum patet ratio quod hi omnes privandi sint ea; nec ad eam admittendi sunt decedentes sine baptismo, exceptis catechumenis de quibus supra. Quær. 2°. Quid hæc denegatio sepulturœ ecclesiaslicœ importet? Resp. Excluso ab ecclesiastica sepultura deneganda quoque sunt tum quaelibet Missa exsequialis, etiam anniversaria, tum alia publica officia funebria (Can. 1241). Quær. 3°. An possit unquam cadaver alicujus acatholid sepe­ liri in coemeterio catholico? Resp. Hac de re ita habetur apud Cone. Plen. Balt. II, n. 389: “ Ex mente Sedis Apostolicæ toleratur, ut in sepulchris gentilitiis, quæ videlicet privata et peculiaria pro catholicis laicorum familiis ædificantur, cognatorum et affinium etiam acatholicorum corpora tumulentur.” — Quid autem hic veniat per sepulchra gentilitia non est facile definire; sed tum ex verbo ædificantur, tum ex communi interpretatione sepulchrum genti­ litium videtur esse crypta quædam (vault) decenter ornata, et non simplex pars quædam terræ (a lot) marmoreis lapidibus circumsepta, et floribus vel arbustis consita. — Verum illud est· sedulo attendendum, prouti patet ex recenti declaratione Congr. S. 0., scilicet, hanc Sedis Apostolicæ tolerantiam non esse posilivain et absolutam, sed mere passivam ad mala majora evitanda. — Cf. Amer. Eccl. Rev. Vol. 1,'pp. 113, 266 et seq. Quær. 4°. An possit unquam cadaver alicujus catholici de­ functi sepeliri in coemeterio non catholico? Resp. Stricta lege id prohibitum fuit a Patribus Cone. Plen. I, hisce verbis: “ Ritus ecclesiasticos nolumus adhiberi in sepultura fidelium, quandocumque eorum corpora sepeliuntur in coemeteriis sectarum; vel etiam in coemeteriis profanis, quando adsunt coemeteria catholica.” — Attamen ne acatholicorum animi ab Ecclesia alienentur, rigor istius legis temperatus fuit tum a Cone. Plen. II, tum præsertim a Cone. Plen. III, ubi n. 318, ita statuitur: “Ad hæc igitur mala præcavenda, et ad omnem ambiguitatem a Patrum verbis amovendam; quum agitur de sepultura eorum qui fuerunt ad fidem conversi, et quorum superstites acatholici fundum CAP. III.—APPEND·—DE SEPULTURA ECCLESIASTICA. 1019 domesticum in alieno coemeterio habent; vel etiam de istis Catholicis, qui pariter ante legem latam proprium fundum habuerunt, vel certo sine ulla fraude post legem acquisierunt, declaramus, in istis casibus licere ritus ecclesiasticos adhiberi, sive domi sive in ecclesia, quoties­ cumque id ab Episcopo, ob graves rationes, interdictum non fuerit; et declaramus insuper, correctionem S. Congr. de Prop. F'ide de loculo benedicendo, et supradicto decreto adjunctam, in istis etiam casibus esse observandam. His casibus exceptis, nunquam rectori animarum licebit dictos ritus adhibere in sepultura fidelium in alieno coemeterio, nisi de expressa Ordinarii licentia.” Quær. 5°. /in liceat dare sepulturam ecclesiasticam cineribus combustis alicujus catholici defuncti? Resp. Neg., prout aperte colligitur ex recenti Decreto quoad cadaverum cremationes, quod die 19 Maii 1886 datum fuit a S. Congr. S. R. U. Inquisitionis, et dein approbatum et con­ firmatum fuit a S. Pontifice Leone XIII, qui praeterea voluit, ut Ordinarii locorum “ opportune instruendos curent Christifideles circa detestabilem abusum humana corpora cremandi, utque ab eo gregem sibi concreditum totis viribus deterreant.” Et idem dicendum videtur de recentiori forma destruendi ca­ davera quæ dicitur desiccatio. — Verum ex alio Decreto dato die 15 Dec. 1886, quoties agitur de iis quorum corpora non propria ipsorum, sed aliena voluntate, cremationi subjiciuntur, Ecclesiæ ritus et suffragia adhiberi possunt tum domi, tum in Ecclesia, non autem usque ad cremationis locum, remoto scan­ dalo. Scandalum vero removeri etiam poterit, si notum fiat, cremationem non propria defuncti voluntate electam fuisse. — Cf. Acta S. Sedis, vol. 19, p. 46 et vol. 25, p. 63. — Amer. Eccl. Review, vol. 4, pp. 15 et seq. et vol. 12, p. 499. Eadem S. Congr. 27 Jul. 1892 declaravit: “ nunquam licere cooperari cremationi mandato vel consilio. Tolerari vero aliquando posse materialem cooperationem dummodo: 1°. Crematio non habea­ tur pro signo protestativo massonicæ sectæ; 2°. Non aliquid in ipsa contineatur quod per se directe atque unice exprimat reprobationem catholicæ doctrinæ et approbationem sectæ; 3°. Neque constet officiales et operarios ad opus adstringi vel vocari in contemptum catholicæ religionis. Ceterum quamvis in his casibus relinquendi sunt in bona fide, semper tamen monendi sunt ne cremationi cooperari intendant.” Ubi gubernium civile cadavera defunctorum cremationi auctoritative tradit, quin defuncti, dum viverent, consensum ad hoc dederint, et quin eorumdem propinqui ullatenus cremationem petierint, S. C. de Prop. F. permisit ut in citatis casibus exe- 1020 ? [ TRACTATUS XIX.—DE DELICTIS ET PŒNIS. quiales cærimoniæ cum consuetis in coemeterio peragi possint. 26 Jan. 1911. — Cf. Nouv. Rev. Théol. v. 43, p. 296. — Analecta Ecclesias, an. 1911, p. 58. Quær. 6°. An membra amputata catholicorum sepelienda sint in loco sacro? Resp. Affirm., juxta responsum S. Off. 3 Aug. 1897: “ Hinc si fieri potest in proprio horto (hospitalium) domui adnexo depu­ tetur aliquod parvum terræ spatium ad hæc membra sepelienda, postquam fuerit benedictum.” Quær. 7°. “ Quomodo se gerere debeat parochus vel sacerdos, qui vocatus a viro (vel muliere Catholica) in articulo mortis constituto et cum infideli jam vinculo civili conjuncto illum invenit sensibus fere destitutum? Quando parochus illum ad contritionem excitaverit ac sub conditione absolverit, potest etiam ad sepidturam admittere Ecclesiasticam? ” Resp. In his similibusve casibus, evulgatis resipiscentiæ signis, dari posse sepulturam ecclesiasticam, vetitis tamen eccle­ siasticis pompis et sollemnitatibus exequiarum. “Si in aliquo casu circumstantiæ extraordinariæ concurrant, parochus con­ sulat Ordinarium, et stet ejus mandatis.” S. Off. 6 Jul. 1898. Quær. 8°. Quid Ordinarii, parochi, et Superiores cavere debeant? Resp. Caveant Ordinarii locorum, parochi ac Superiores, ad quos spectat, ne in coemeteriis epitaphia, laudationes funebres omatusque monumentorum quidquam præ se ferant a catholica religione ac pietate absonum (Can. 1211). Hoc præscriptum maximi momenti caute custodiri oportet, ne cærimoniæ inanes et mundanæ laudes paulatim se immisceant cum sanctis ecclesiæ ritibus. CAPUT DE CENSURIS IN SINGULA DELICTA I. — De Delictis Contra Fidem et Unitatem Ecclesiæ § 1. Omnes a Christiana fide apostatæ et omnes et singuli haeretici aut schismatici: 1°. Incurrunt ipso facto excommunicationem; 2°. Nisi moniti resipuerint, priventur beneficio, dignitate, pen­ sione, officio aliove munere, si quod in Ecclesia habeant, infames declarentur, et clerici, iterata monitione, deponantur; CAP. IV.—DE CENSURIS IN SINGULA DELICTA. 1021 3°. Si sectæ acatholicæ nomen dederint vel publice adhæserint, ipso facto infames sunt et, firmo præscripto can. 188, η. 4, clerici, monitione incassum præmissa, degradentur. § 2. Absolutio ab excommunicatione de qua in § 1, in foro conscientiæ impertienda, est speciali modo Sedi Apostolicæ reser­ vata. Si tamen delictum apostasiæ, hæresis vel schismatis ad forum externum Ordinarii loci quovis modo deductum fuerit, etiam per voluntariam confessionem, idem Ordinarius, non vero Vicarius Generalis sine mandato speciali, resipiscentem, prævia abiuratione iuridice peracta aliisque servatis de iure servandis, sua auctoritate ordinaria in foro exteriore absolvere potest; ita vero absolutus, potest deinde a peccato absolvi a quolibet confessario in foro conscientiæ. Abiuratio vero habetur iuridice peracta cum fit coram ipso Ordinario loci vel eius delegato et saltem duobus testibus (Can. 2314). 974. Explanatio. —Triplex est subjectum hujus censuræ, scilicet, apostatœ, hæretici, schismatici. § 2. Post receptum baptismum si quis, nomen retinens Chris­ tianum, pertinaciter aliquam ex veritatibus fide divina et catholica credendis denegat aut de ea dubitat, hæreticus; si a fide Christiana totaliter recedit, apostata; si denique subesse renuit Summo Pon­ tifici aut cum membris Ecclesiæ ei subiectis communicare recusat, schismaticus est (Can. 1325). Sive igitur isti apostatæ amplectantur falsam religionem ut Judaismum, Mahumedismum, etc., sive non, uti liberi cogitatores, hic veniunt nomine apostatarum. Simili etiam modo de hæreticis dicendum est. Non requirit ur ut novam aliquam sectam efforment. In paragraphe secunda declaratur species veluti hujus cen­ suræ. Absolutio excommunicationis his delictis incursæ in foro conscientiæ est reservata speciali modo Summo Pontifici. Ordi­ narius vero si delictum ad suum forum deductum fuerit potest sua ordinaria potestate in foro externo resipiscentem absolvere; ita absolutus nunc potest a quolibet confessario absolvi a peccato, jam enim ablata est censura ab Episcopo. Sed prævia absolutioni debet esse abjuratio juridice peracta, uti, v. gr., cum fit coram ipso Ordinario vel ejus delegato et saltem duobus testibus. Schismatici sunt ii qui pertinaciter se subtrahunt a centro unitatis Ecclesiæ ideoque recedunt a communione fidelium et a debita subjectione erga Romanum Pontificem. 975. Quæres. An liceat se addicere alicui associationi cujus· finis est propagare ubique hœresim? 1022 TRACTATUS XIX—DE DELICTIS ET PŒNIS. Resp. Non licet, quocumque tandem titulo ista secta vocetur, sive Christiana sive alio nomine, religio evangelica sive religio interconfessionalis. Nam finis intentus ab eo, qui fit membrum, non mutat naturam actus quo se associat. Qui nomen dat huic societati, se addicit hoc ipso fini societatis, velit, nolit. Societas enim est coetus membrorum conspiran­ tium in unum finem, et ipse membrum est. Finis est intrinsece malus, et finis determinat moralitatem usus rerum indifferen­ tium. Ideoque non licet se addicere propter bonum corporale obtentum mediis indifferentibus. Nam motivum tuæ actionis non aufert intrinsecam malitiam conjunctam cum hæresis pro­ pagatione his mediis promota. Præterea quis major favor hac ipsa tuimetipsius associatione praestari potest huic tali coetui, ne loquar de pecuniis a membris quibuscumque unoquoque anno collatis quas adhibent coryphaei ad suam interconfessionalem religionem propagandam quæ, ut ait Pius X: “cum inani communitatis christianae commendatione diffunditur, cum tamen manifesto nihil ea sit prædicationi Jesu Christi magis contrarium.” Const. Singulari quadam. Et hoc ob oculos habendum est, sive sit quaestio de adolescentibus sive de pueris hujusmodi associationi se addicturis.1 Suspectus de hæresi, qui monitus causam suspicionis non removeat, actibus legitimis prohibeatur, et clericus præterea, repetita inutiliter monitione, suspendatur a divinis; quod si intra sex menses a contracta poena completos suspectus de hæresi sese non emendaverit, habeatur tanquam haereticus, hæreticorum poenis obnoxius (Can. 2315). § 1. In excommunicationem Sedi Apostolicæ speciali modo reservatam ipso facto incurrunt, opere publici iuris facto, editores librorum apostatarum, hæreticorum et schismaticorum, qui aposta­ siam, hæresim, schisma propugnant, itemque eosdem libros aliosve per apostolicas litteras nominatim prohibitos defendentes aut scienter sine debita licentia legentes vel retinentes. § 2. Auctores et editores qui sine debita licentia sacrarum Scripturarum libros vel earum adnotationes aut commentarios imprimi curant, incidunt ipso facto in excommunicationem nemini reservatam (Can. 2318). 976. Explanatio. — In paragrapho prima excommunicantur (1) editores, qui imprimi faciunt, quosdam libros nempe, apostatarum, hæreticorum et schismaticorum, qui apostasiam, hæresim, schisma propugnant; (2) hos libros aliosve per apostolicas litteras nomina­ tim prohibitos defendentes, aut (3) legentes scienter sine debita 1 Cf. Addenda, p. 1175, n. 184. CAP. IV—DE CENSURIS IN SINGULA DELICTA 1023 licentia aut (4) retinentes. Editores tandem excommunicantur cum opus publici juris factum fuerit; quod si hoc non acciderit, non habentur extrema legis requisita ad poenam incurrendam. Legere est scriptum oculis lustrare et sensum percipere. Retinere est libros apud se habere proprios vel alienos, commodatos vel de­ positos, in propria domo vel in aliena. Imprimere est proxime cooperari ad libri impressionem. Quomodolibet defendere est sive voce, sive scripto, falsam libri doctrinam defendere, vel impedire quominus liber superiori tradatur vel destruatur. Apostata vel hcerelici vel schismatici, quocumque nomine vocentur vel cujuscumque sectæ existant. Si auctor anonymus hæresim cum evidenti pertinacia propugnet, haereticus habetur. Hæresim pro­ pugnare est eam allatis rationibus defendere. Ad hoc ut liber totus prohibeatur, sufficit si una hæresis in ipso propugnetur. Litterae Apostolicæ sunt eæ in quibus Summus Pontifex imme­ diate loquitur, sive in forma Brevis, sive in forma Bullæ, sive quavis alia forma. Noininatim, et quidem, juxta sententiam commu­ nem, sub poena excommunicationis Papæ reservato?. Scienter, hæc vox in initio posita legentes, retinentes, afficit. Debet igitur sciri librum esse ab hæretico conscriptum, in ipsoque hæresim pro­ pugnari; vel damnatum esse ab Apostolica Sede; et lectionem etc., prohiberi sub poena excommunicationis Papæ reservatae. Qui­ cumque igitur hæc sciens librum legit, retinet, hanc censuram in­ currit. Et idem dicendum est de eo qui legit publicationes periodicas in fasciculos ligatas et hæresim propugnantes, ut patet ex responso S. Officii 13 Jan. 1892. Censuram voro non incurrit, qui librum oculis perlustrat quin linguam intelligat, vel qui alterum legen­ tem audit, vel qui non legit partem notabilem; admittitur enim in hac re parvitas materia? ; materia levis habetur pars longior sed innocua, puta tres paginæ, gravis vero est pars brevis sed propugnans hæresim. Pariter a censura uberi sunt legantes ephemerides hæresim propugnantes. (S. Off. 2 April. 1880.) In secunda paragraphe plectuntur excommunicatione nemini reservata auctores, dein editores, qui libros Sacrarum Scripturarum vel earum adnotationes aut commentarios sine debita licentia im­ primendos curant. Auctor et editor nunc afficiuntur poena; olim qui imprimunt aut imprimi faciunt erant affecti. Officiorum ac Munerum, n. 47. § 1. Subsunt excommunicationi latæ sententiæ Ordinario reservatæ catholici: 1°. Qui matrimonium ineunt coram ministro acatholico contra præscriptum can, 1063, § 1 ; 1024 TRACTATUS XIX.—DE DELICTIS ET PŒNIS. 2°. Qui matrimonio uniuntur cum pacto explicito vel implicito ut omnis vel aliqua proles educetur extra catholicam Ecclesiam; 3°. Qui scienter liberos suos acatholicis ministris baptizandos offerre præsumunt; 4°. Parentes vel parentum locum tenentes qui liberos in religione acatholica educandos vel instituendos scienter tradunt. § 2. Ii de quibus in § 1, nn. 2-4, sunt præterea suspecti de hæresi (Can. 2319). 977. Explanatio. — (1) Plectuntur ii qui agunt contra præ­ scriptum canonis 1063 § 1, quo prohibentur conjuges, etsi ab Ecclesia obtenta sit dispensatio super impedimento mixtæ religionis, quo­ minus vel ante vel post matrimonium coram Ecclesia initum adeant, sive per se sive per procuratorem, ministrum acatholicum uti sacris addictum ad matrimonialem assensum præbendum vel renovandum. In secunda paragraphe agitur de iis qui matrimonium ineunt cum pacto explicito vel implicito educandi prolem vel omnem vel aliquam extra Ecclesiam; ideoque plectuntur ii qui conveniunt de permittendis pueris educari in religione patris, et puellis in religione matris. In tertia de tradendis liberis alicui acatholico ministro baptizandis, cum scientia et præsumptione, agitur. In quarta agitur de pcena affixa delicto tradendi prolem in reli­ gione acatholica educandam; et tangit parentes eosque qui locum parentum tenent. Delicta plectuntur quatuor: praestandi vel renovandi consen­ sum matrimonialem coram acatholico ministro, sive ante sive post matrimonium in facie Ecclesiæ initum; paciscendi de educatione prolis extra religionem catholicam; tradendi liberos acatholico ministro baptizandos; tradendi eos ut educentur in religione aca­ tholica. Hæc crimina committentes et puniti hac pcena sunt catholici. II. — De Delictis Contra Religionem Qui species consecratas abiecerit vel ad malum finem abduxerit aut retinuerit, est suspectus de hæresi; incurrit in excommunica­ tionem latæ sententiæ specialissimo modo Sedi Apostolicæ reser­ vatam; est ipso facto infamis, et clericus præterea est deponen­ dus (Can. 2320). ♦ 978. Explanatio. — Hæc excommunicatio est prima ex specialis­ simo modo reservatis. Delictum est nefarium scelus contra Augus­ tissimum Eucharistiae Sacramentum; abjectio specierum con- CAP. IV.—DE CENSURIS IN SINGULA DELICTA. 1025 secratarum, ut si quis hostiam consecratam in via publica vel in loco occulto abjiceret, quia non vult secum retinere, vel projiceret in spinetum vel in paludem; earundem abductio in malum finem, aut retentio in eundem malum finem. — Cf. Bened. XIV., Const. Ab Augustissimo. Ad ordinem sacerdotalem non promotus : 1°. Si Missæ celebrationem simulaverit aut sacramentalem confessionem exceperit, excommunicationem ipso facto contrahit, speciali modo Sedi Apostolicæ reservatam; et insuper laicus quidem privetur pensione aut munere, si quod habeat in Ecclesia, aliisque poenis pro gravitate culpæ puniatur; clericus vero depo­ natur; 2°. Si alia munia sacerdotalia usurpaverit, ab Ordinario pro gravitate culpæ puniatur (Can. 2322). 979. Explanatio. — Quam immane sit sacrilegium patet ex eo quod se ingerant ita agentes ministerio Novæ Legis sibi prorsus prohibito jure divino, cum non sint horum mysteriorum ministri; sed præsertiin ex eo quod nulliter et irrite celebrantes, puram panis et vini substantiam plebi exponant publice adorandam, popu­ lumque licet ignorantem inducant, quantum ex ipsis est, in Idololatriæ crimen; et sedentes in Tribunali Pœnitentiæ misere decipiant populum qui eos judices animarum habentes, confitentur peccata sua viris Sacramentum reconciliationis conculcantibus, nullaque auctoritate præditis. — Cf. C 16, X, v, 28; Bened. XIV, Const. Sacerdos in œlernum. Qui falsas reliquias conficit, aut scienter vendit, distribuit vel publicæ fidelium venerationi exponit, ipso facto excommunicatio­ nem Ordinario reservatam contrahit (Can. 2326). 980. Explanatio. — Omnes igitur sua actione reliquias falsificantes, seu quæ nullo modo sunt reliquiæ parantes ut habeantur veræ; aut scientes eas esse falsas tamen vendunt, distribuunt vel exponunt venerationi publicæ; incurrunt excommunicationem Ordinario reservatam. Scienter, afficit vox ista vendentes, distri­ buentes, exponentes. Quæstum facientes ex indulgentiis plectuntur ipso facto ex­ communicatione Sedi Apostolicæ simpliciter reservata (Can. 2327). 981. Explanatio. — Ad intelligendum, quinam sint illi qui hac censura plectuntur, oportet scire, quinam sit quæstus a S. Pio V. damnatus in Cons. Quam plenum. Porro iste quæstus ille est 1026 TRACTATUS XIX.—DE DELICTIS ET PŒNIS. qui obtinetur concedendo etiam prætextu reparationum ecclesi­ arum aut aliarum piarum causarum, solventibus certam pecuniæ summam, varias gratias spirituales, nempe: Indulgentias. Qui igitur tales gratias concedunt, ea conditione, ut certa pecunia tan­ quam pro concessione debita, etiam intuitu alicujus pii operis pro­ movendi, solvatur, excommunicationem hujus canonis incurrunt. Ratio prohibitionis atque censuræ est, quia tales actus vel simoniam palliatam continent vel simonia? viam aperiunt, vel saltem redolent simoniam generantque scandalum apud fideles. — Cf. Varceno, vol. 2, p. 494. — Baller, not. (d) p. 998. III. — De Delictis Contra Auctoritates, Personas, Res Ecclesiasticas Quod attinet ad poenas statutas in delicta quæ in eligendo Summo Pontifice committi possunt, unice standum const. Pii X Vacante Sede Apostolica, 25 Dec. 1904 (Can. 2330). 982. Explanatio. — In ista constitutione cp. VI, n. 79, legimus: “ Simoniæ crimen tam divino (piam humano jure detestabile, in electione Romani Pontificis omnino sicut reprobatum esse constat, et nos reprobamus atque damnamus, hujusque criminis reos pœna excommunicationis latæ sententiæ innodamus.” “ Sub excommunicationis pœna prohibemus ne quis etiamsi Cardinalatus honore fulgeat, vivente Romano Pontifice et eo incon­ sulto, tractare de ipsius successoris electione, aut aliquod suffragium polliceri vel hac de causa privatis conventiculis factis aliquid deli­ berare et decernere præsumat.” Ib. n. 80. Renovatur excommuni­ catio latæ sententiæ ex Constitutione, Commissum Nobis, circa Veto sive Exclusivam. Ib. n. 81. “ Cardinales præterea abstineant ab omnibus pactionibus, conventionibus, promissionibus, aliisque quibuscumque obligationibus quibus adstringi possint ad suffragium alicui vel aliquibus dandum vel non dandum ... et contra facientes ex nunc excommunicationis pœna innodamus.” Ib. n. 82. Omnes et singuli cuiuscunque status, gradus seu conditionis etiam regalis, episcopalis vel cardinalitiæ fuerint a legibus, decretis, mandatis Romani Pontificis pro tempore exsistentis ad Universale Concilium appellantes, sunt suspecti de hæresi et ipso facto con­ trahunt excommunicationem Sedi Apostolicæ speciali modo reser­ vatam; Universitates vero, Collegia, Capitula aliæve personæ morales, quocunque nomine nuncupentur, interdictum speciali modo Sedi Apostolicæ pariter reservatum incurrunt (Can. 2332). CAP. IV. -DE CENSURIS IN SINGULA DELICTA 1027 983. Explanatio. In hoc canone habetur excommunicatio Const. Apostolicæ Sedis, § 1, n. 4, et interdictum ejusdem Consti­ tutionis § 6, n. 1 : Prima contra personas physicas, alterum contra personas morales; utraque pœna speciali modo reservatur Summo Pontifici. Personæ physicæ sunt etiam suspectæ de hæresi. Pœna plectuntur omnes cujusve status, etiam Reges, principes, Cardi­ nales, Episcopi appellantes a legibus, decretis, mandatis Summi Pontificis viventis ad Concilium Universale. Delictum est ex spiritu rebellionis exortum contra Vicarium Jesu Christi et Caput Ecclesiæ, ipsi Romano Pontifici injuriosum. Appellatio debet fieri vivo Pontifice; et sive fiat ad praesens Concilium sive ad futurum perinde est, nam nunc in canone omissum est vocabulum futurum, quod in ('oust. Apostolicæ Sedis erat con­ tentum. De cooperatoribus recolantur can. 2231 et 2209. Excom­ municatio ipso facto incurritur et speciali modo Summo Pontifici reservata est. Et sicut excommunicatione hac puniuntur supradicti, item interdicto speciali modo reservato plectuntur Universi­ tates, aliæve personæ morales. Cf. Pius II, Const. Exsecrabilis. Recurrentes ad laicam potestatem ad impediendas litteras vel acta quælibet a Sede Apostolica vel ab eiusdem Legatis profecta, eorumve promulgationem vel exsecutionem directe vel indirecte prohibentes, aut eorum causa sive eos ad quos pertinent litteræ vel acta sive alios lædentes vel perterrefacientes, ipso facto subiaceant excommunicationi Sedi Apostolicæ speciali modo reservatæ (Can. 2333). 984. Explanatio.—Omnibus clarum est finem hujus pœnæ esse auctoritatem et honorem Sanctæ Sedis præservare, et opportunæ prævisionis remedia adhibere, quibus jus suum quisque consequatur et obvietur malis artibus satagentium justitiam conculcare. Quia nempe Litteræ et Acta a Sede Apostolica vel ab ejusdem legatis profecta bonis provident publicis et privatis, hinc est quod viri malitiosi istas impedire ne promulgentur neve exsecutioni manden­ tur, curent; (piare ad laicam potestatem recurrunt, litterarum vel actorum promulgationem et exsecutionem ita directe indirecteve prohibent, aut eorum causa illos ad (pios pertinent vel alios lædunt et perterrefaciunt. Cf. Innoc. VIII. Const. Officii Nostri; Pius IX, Const. Apostolicæ Sedis, § 1, n. 8. Excommunicatione latæ sententiæ speciali modo Sedi Apos­ tolicæ reservata plectuntur: 1°. Qui leges, mandata, vel decreta contra libertatem aut iura Ecclesiæ edunt; 1028 TRACTATUS XIX.—DE DELICTIS ET PŒNIS. 2°. Qui impediunt directe vel indirecte exercitium iurisdictionis ecclesiasticæ sive interni sive externi fori, ad hoc recurrentes ad quamlibet laicalem potestatem (Can. 2334).1 985. Explanatio. — In prima paragrapho excommunicantur edentes leges, decreta, mandata contra libertatem et jura Ecclesiæ; ferit canon o?nnes edentes; contra libertatem et jura Ecclesiæ, i.e. contra omne jus quod Ecclesiæ competit; hinc contra libertatem et jus rite celebrandi Missam, Sacramenta administrandi, contra liber­ tatem Episcoporum in regenda diœcesi, contra clericos eos adigendo ad militiam, contra monasteria religiosorum; verbo, quidquid liber­ tatem ullum ve ipsius Ecclesiæ jus intercipit. Edentes tales leges, decreta, mandata excommunicatione plectuntur; hinc si manda­ tum ederetur contra libertatem et jus Ecclesiæ quo Episcopus dioecesis impediretur in exercitio suæ potestatis, editores ipsius essent excommunicati. Cf. Pius IX, Allocut. Acerbissimum; Const. Apostolicœ Sedis § 1, n. 7. In secunda paragrapho habetur excommunicatio Const., Apostolicæ Sedis § 1, n. 6. Statuta est hæc censura ad tuendam libertatem jurisdictionis ecclesiasticæ sive interni sive externi fori; quare excommunica­ tione plectuntur: 1°. impedientes directe vel indirecte per seipsos ejus exercitium; 2°. recurrentes, ut impediatur, ad forum sæculare; 3°. mandata fori sæcularis in eumdem finem procurantes, edentes. — Quare particula illa et ad hoc recurrentes, intelligenda est dis­ junctive non copulative, ut patet tum ex textu Bullæ Cœnce, tum ex scopo hujus censuræ, qui est, ut excommunicationi subjicerentur omnes principales actiones quibus impediri potest exercitium juris­ dictionis ecclesiasticæ, tum ex communi sententia eorum qui in hanc Constitutionem scripserunt. — Cf. Baller, not. (b) p. 983. — Bucceroni, n. 33. Nomen dantes sectæ massonicæ aliisve eiusdem generis asso­ ciationibus quæ contra Ecclesiam vel legitimas civiles potestates machinantur, contrahunt ipso facto excommunicationem Sedi Apostolicæ simpliciter reservatam (Can. 2335). 986. Explanatio. — Sedulo hic distinguendum est inter socie­ tates damnatas sub censura, et societates simpliciter inhonestas seu malas. — Primæ illæ tantum sunt quæ contra Ecclesiam vel legitimam auctoritatem civilem aliquid moliri sibi proponunt, “ sive id clam sive palam fecerint, sive exegerint sive non a suis asseclis secreti servandi juramentum^ — Aliæ autem societates quæ dicuntur simplicter malæ, tales sunt vel quia intrinseca pra­ 1 Cf. Addenda, p. 1176, n. 185. CAP. IV,—DE CENSURIS IN SINGULA DELICTA. 1029 vitate laborant, vel ratione periculorum et aliarum circumstan­ tiarum, sed præsertim ratione inviolabilis secreti,, et cæcæ obedientiæ incognitæ auctoritati præstandæ. De utrisque breviter hk* dicetur.1 QUÆSITA / 987. Quær. 1°. Quotuplex sit subjectum hujus censurœ? Resp. Subjectum hujus censuræ, prouti legenti patet com­ prehendit omnes qui damnatis sectis nomen dant. Quær. 2°. An ut aliqua societas cadat sub hac censura, requi­ ratur, ut sit nominatim damnata? Resp. Neg., nam apud Cone. Plen. Balt. Ill, η. 246, ita legitur: “ Neque ad illas tantum societates, quæ veluti secta Massonica aut Carbonaria nominatim damnatæ inveniuntur, coarctandæ sunt declarationes S. Sedis; verum etiam ad illas quoque se extendere intelligantur necesse est quæ, nomine quantumvis omisso, in re tamen ejusdem sunt generis ac Massonica aut Carbonaria. ‘ Variæ sunt hominum sectæ, quæ quamquam nomine, ritu, forma, origine differentes, cum tamen communione quadam propositi, summarumque sententiarum similitudine inter se contineantur, re congruunt cum secta Massonum, quæ cujusdam est instar centri, unde abeunt et quo redeunt universæ.’ ” (Cit. Encycl. Humanum Genus.) Quær. 3°. An liceat alicui sacerdoti vel Episcopo societatem aliquam nominatim damnare, sive solemniter declarare, eam esse unam ex damnatis. Resp. Neg., nam Patres ultimi Concilii Plenarii, n. 255, hæc habent: “ Ad præcavendum præterea, ne confusio disciplinæ habeatur, dum cum magno fidelium scandalo et auctori­ tatis ecclesiasticæ detrimento, eadem societas in una dioecesi damnatur, et in alia toleratur, nolumus ullam societatem, uti cadentem sub una ex classibus indicatis, nominatim damnari, antequam Ordinarius rem retulerit ad Commissionem, quam pro hujusmodi causis judicandis nunc constituimus, et quæ con­ stabit ex omnibus Archiepiscopis harum provinciarum. Quod si societas damnanda omnibus visa non fuerit, recurrendum erit ad Sanctam Sedem, ut judicium certum accipiatur, et disciplina in nostris provinciis uniformis servetur.” lCf. Addenda, p. 1176, n. 186. 1030 TRACTATUS XIX—DE DELICTIS ET POENIS. Quær. 4°. An possit saltem confessarius recusare sacramentalem absolutionem alicui, qui pertinet ad unam ex societatibus vetitis, innixus tantum suo privato judicio? Resp. Affirm., imo non solum potest, sed debet etiam, servatis tamen principiis probabilismi et regulis prudentiae in recta administratione sacramentorum. Etenim Patres Baltimorenses Cone. Plen. III ita loquuntur sub n. 247: “Quod si dubium exoriatur, an aliqua societas a S. Sede damnata existât, praecisione facta modo a censuris, de quibus infra, applicatione alterutrius horum principiorum erit resolvendum, an saltem sit vetita. Si nempe ejusmodi societas aut ita secretum servandum injungat, ut neque auctoritati Ecclesiæ illud manifestari sinat; aut si jusjurandum vel promissionem cæcæ absolutæque obedientiæ exigat, ea, præscindendo etiam a censuris, inter vetitas erit recensenda, atque adscript! absolutione sacramentali pri­ vandi, donec effectu ipso ab ea penitus recedant, vel saltem se continuo recessuros serio promittant.” Qu/Er. 5°. Quid dicendum de illis operariorum societatibus, quæ mutuam protectionem quaerunt in exercitio propriae artis vel laboris? Resp. Hac de re Patres Baltimorenses Cone. Plen. Ill sub n. 253 hæc habent: “ Demum, hic opportunum ducimus in mentem fidelium revocare monita salutaria, quæ Patres superi­ oris Concilii Plenarii titulo De Societatibus Secretis, n. 519, dede­ runt circa societates quasdam, de quarum liceitate quæstio aliquando mota fuit. Quibus accurate perpensis, Nobis quidem nulla apparet ratio, ob quam prohibitio Ecclesiæ adversus Massonicam aliasque occultas sectas, ad illas extendatur opera­ riorum sodalitates, quas non constat aliud sibi proponere quam sociorum in propria arte exercenda mutuam tutelam ac juva­ men. Cavendum tamen, ne sub hoc prætextu quidpiam ad­ mittatur, quod sectis damnatis faveat; neve operarii qui his societatibus nomen dant, pravis subdolisque malorum hominum artibus inducantur, ut contra justitiæ leges laborem ab ipsis debitum subtrahant, vel alio quovis modo eorum, quibus sub­ jiciuntur, jura lædant. . . . Illi etiam coetus prorsus illiciti sunt, in quibus ita arcto foedere in mutuam defensionem conjunguntur socii, ut exinde oriatur turbarum vel cædium periculum.” Quær. 6°. Quid dicendum de tribus societatibus quæ nuper iamnatæ fuerunt apud nos? CAP. IV.—DE CENSURIS IN SINGULA DELICTA. 1031 Resp. Inspectis duobus decretis datis 20 Jun. 1895 et 18 Jan. 1896, sequentia videntur posse certo teneri: 1°. tres So­ cietates dictæ Equitum Pythice, Sociorum Singularium, et Fili­ orum Temperantice non sunt damnatæ sub censura, sed solum quia sunt malæ; 2°. malitia ista est intrinseca, quia oritur ex ritualibus quæ adhibentur, ex secreto quod requiritur, ex peri­ culis quæ creantur, et ex aliis circumstantiis; 3°. interveni­ entibus quatuor conditionibus enumeratis in decreto dato 18 Jan. 1896, scilicet quod adfuerit bona fides, quod remove­ atur scandalum, quod ex renunciatione sequeretur grave dam­ num temporale et quod nullum sit periculum perversionis, spectato præsertim casu mortis, malitia ista videtur cessare, ac proinde tunc tolerari potest ut non mittatur nuncius; 4° judicium de verificatione praedictarum conditionum, in singulis casibus, ferri debet non a confessario, sed ab Apostolico Dele­ gato, secus non obtineretur desiderata uniformitas. — Cf. Amer. Eccl. Review, vol. 13, p. 67 et vol. 14, p. 361. Summus Pontifex concessit ut, firmis manentibus facultatibus Delegati Apostolici, facultas concedendi fidelibus, qui memoratis societatibus ad­ script! sunt, licentiam in iis passive remanendi ad singulos Archiepiscopos, ad unumquemque pro sua respective provincia, servatis prorsus omnibus conditionibus decreti 18 diei Januarii 1896, onerata eorum conscientia, extendatur. S. Offic. 27 Junii 1913. Consule omnino quæ de societatibus inhonestis habentur apud Cone. Plen. Balt. Ill, nn. 244 et seq. — Consule etiam Instructionem S. R. et U. Inquisitionis de secta Massonum, apud Acta et Decreta Cone. Plen. Balt. Ill, Append, pp. 282 et seq. — Cf. Amer. Eccl. Rev. vol. 1, pp. 125 et seq. et pp. 179 et seq. Quær. 7°. Quid dicendum sit de absolutione eorum qui sectce massonicœ adseribuntur? Resp. Sacerdos habens facultatem ab hoc casu absolvendi debet juxta clausulas a S. Sede apponi solitas hæc a pcenitente exigere: 1°. ut a secta omnino se separet, 2°. ut eam saltem coram ipso confessario ejuret, reparato scandalo, eo meliori modo quo fieri potest, 3°. ut libros, manuscripta ac signa sectam respicientia, si quæ retineat, confessario tradat, ad Ordinarium quamprimum caute transmittenda, aut, si graves causæ id prohibeant, comburenda. Præterea Confessarius salutarem pœni­ tentiam injungere debet, cum frequentia sacrament alis con­ fessionis. 1032 TRACTATUS XIX.—DE DELICTIS ET PŒNIS. § 2. Obligatio denuntiationis urget quotiescumque ad id quis adigitur sive lege sive peculiari legitimo præcepto, sive ex ipsa naturali lege ob fidei vel religionis periculum vel aliud immanens publicum malum (Can. 1935). Attamen non denunciantes ab excommunicatione immunes sunt. 988. § 1. Clerici qui delictum commiserunt de quo in can. 2334, 2335, præter pœnas citatis canonibus statutas, pæna suspensionis vel privationis ipsius beneficii, officii, dignitatis, pensionis aut muneris, si qua forte in Ecclesia habeant; religiosi autem priva­ tione officii et vocis activæ ac passivæ aliisque p cenis ad normam constitutionum plectantur. § 2. Insuper clerici et religiosi nomen dantes sectæ massonicæ aliisque similibus associationibus denuntiari debent Sacræ Con­ gregationi S. Officii (Can. 2336).1 § 1. Absolvere præsumentes sine debita facultate ab excom­ municatione latæ sententiæ specialissimo vel speciali modo Sedi Apostolicæ reservata, incurrunt ipso facto in excommunicationem Sedi Apostolicæ simpliciter reservatam. § 2. Impendentes quodvis auxilium vel favorem excommunicato vitando in delicto propter quod excommunicatus fuit; itemque clerici scienter et sponte in divinis cum eodem communicantes et ipsum in divinis officiis recipientes, ipso facto incurrunt in excom­ municationem Sedi Apostolicæ simpliciter reservatam. § 3. Scienter celebrantes vel celebrari facientes divina in locis interdictis vel admittentes ad celebranda officia divina per censu­ ram vetita clericos excommunicatos, interdictos, suspensos post sententiam declaratoriam vel condemnatoriam, interdictum ab ingressu ecclesiæ ipso iure contrahunt, donec, arbitrio eius cuius sententiam contempserunt, congruenter satisfacerint. § 4. Qui causam dederunt interdicto locali aut inteidicto in communitatem seu collegium, sunt ipso facto personaliter inter­ dicti (Can. 2338). 989. Explanatio. — In prima paragraphe Can. 2338 plectuntur excommunicatione Sedi Apostolicæ simpliciter reservatæ, (pii præsumunt absolvere sine facultate ab excommunicatione sive special­ issimo modo sive speciali modo Sedi Apostolicæ reservata. Cf. — Pius IX, Const. Apostolicæ Sedis. In paragraphe secunda agitur de participando in crimine cri­ minoso. Talia qui agit, plectitur excommunicatione simpliciter reservata Summo Pontifici. — Cf. can. 2258, §2; 2343. In hoc loco quæstio est de excommunicato vitando. — Cf. can. 2250, § 2 et 2260, 2261. — Cf. Pius IX, Const. Apostolicæ Sedis, § 2, 16, 17. 1 Cf. Addenda, p. 1139, n. 119. CAP. IV,—DE CENSURIS IN SINGULA DELICTA. 1033 Communicare in crimine criminoso idem est ac cooperari crimini vel contumaciae, ob quam alter excommunicatus est, puta si quis opem vel favorem suppeditet excommunicato, ut non desistat a crimine et contumacia ob quam fuit excommunicatus. Exemplum habes: Titius, qui alicui excommunicato ob retentionem con­ cubin® aut rei alienæ, præbet auxilium, ne concubinam dimittat aut ne restitutionem faciat, afficitur hac censura, quia participat in crimine criminoso, secus si eum tantummodo salutet, alloquatur aut cum eo oret, quia ita agere non est participare in eo crimine, propter quod lata fuit excommunicatio. — Præterea requiritur, ut ille cum quo quis communicat sit vitandus. In secundam partem secund® paragraph! duo notanda veniunt, scilicet : 1°. Utramque ejus partem communiter ab Auctoribus intelligi conjunctive seu haberi tanquam alteri necessario connexam, ita ut communicatio in divinis, quæ clericis sub poena excom­ municationis reservat® interdicitur, illa sit tantum qua vitandos admittunt ad divina officia peragenda. 2°. Censuram infligi tantum , clerico scienter et sponte commu­ nicanti in divinis cum excommunicato; unde fit, ut ab ea incur­ renda excuset quævis ignorantia aut metus quilibet gravis, sive per minas sive per vim aut alio modo fuerit incussus. In tertia paragrapho habetur interdictum ab ingressu Ecclesiæ. — Cf. Pius IX, Const. Apostolicæ Sedis. — Cf. Can. 2209 §§ 1-3 et 2231. In quarta paragrapho personaliter interdicti sunt qui causam dederunt interdicto locali, aut interdicto in communitatem seu collegium. Qui ausi fuerint mandare seu cogere tradi ecclesiastic® sepultur® infideles, apostatas a fide, vel hæreticos, schismaticos, aliosve sive excommunicatos sive interdictos contra præscriptum Can. 1240, § 1, contrahunt excommunicationem latæ sententiæ nemini reservatam ; sponte vero sepulturam eisdem donantes, inter­ dictum ab ingressu ecclesiæ Ordinario reservatum (Can. 2339). 990. Explanatio.—Mandantes, qui sua auctoritate mandatum dant, cogentes vi, metu tradi infideles, apostatas a fide, hæreticos, schismaticos aliosve sive excommunicatos sive interdictos, nisi ante mortem signa pœnitentiæ dederint, sepultur® ecclesiastic®, subduntur excommunicationi nemini reservat®. Parochus qui invitus coactus tradit hos sepultur® non incurrit eam; sed si sponte facit incurrit interdictum ab ingressu Ecclesiæ Ordinario reservatum, sicuti incurrunt omnes sponte facientes. 1034 TRACTATUS XIX.—DE DELICTIS ET PŒNIS. Si quis contra præscriptum can. 120 ausus fuerit ad iudicem laicum trahere aliquem ex S. R. E. Cardinalibus vel Legatis Sedis Apostolicæ, vel Officialibus maioribus Romanæ Curiæ ob negotia ad eorum munus pertinentia, vel Ordinarium proprium, contrahit ipso facto excommunicationem Sedi Apostolicæ speciali modo reservatam ; si alium Episcopum etiam mere titularem, aut Abba­ tem vel Prælatum nullius, vel aliquem ex maioribus religionum iuris pontificii Superioribus, excommunicationem latæ sententiæ Sedi Apostolicæ simpliciter reservatam; demum si, non obtenta ab Ordinario loci licentia, aliam personam privilegio fori fruentem, clericus quidem incurrit ipso facto in suspensionem ab officio reservatam Ordinario, laicus autem congruis poenis pro gravitate culpæ a proprio Ordinario puniatur (Can. 2341). 991. Explanatio.— Hic præ oculis habendus est Canon 120 de conveniendis clericis in contentiosis et criminalibus causis nonnisi apud judicem ecclesiasticum, exceptis casibus in quibus debita venia habetur eos coram judice laico conveniendi. Quoniam variorum Superiorum venia debetur juxta dignitatem clericorum, item varia est pœna in delictum contra canonem istum commissum inflicta: qui absque venia Sanctæ Sedis trahere ad judicem laicum ausus fuerit Cardinalem, Legatum Sedis Apostolicæ, vel Officiales Majores Curiæ Romanæ ob negotia ad eorum munus pertinentia, vel Ordinarium proprium, incurrit excommunicationem Sedi Apo­ stolicæ speciali modo reservatam; qui alium Episcopum etiam titularem, Abbatem aut Prælatum nullius, vel aliquem ex majoribus religionum iuris pontificii Superioribus, incurrit excommunicationem Sanctæ Sedi simpliciter reservatam; qui absque λ'οηία Ordinarii loci aliam personam privilegio fori habentem, clericus incurrit in suspensionem ab officio reservatam Ordinario, laicus a proprio Ordinario puniatur. Pius IX, Apostolicæ Sedis, § 1, VII. Plectuntur ipso facto excommunicatione Sedi Apostolicæ simplicater reservata: 1°. Clausuram monialium violantes, cuiuscunque generis aut conditionis vel sexus sint, in earum monasteria sine legitima licentia ingrediendo, pariterque eos introducentes vel admittentes; quod si clerici sint, præterea suspendantur per tempus pro gravitate culpæ ab Ordinario definiendum; 2°. Mulieres violantes regularium virorum clausuram et Supe­ riores aliique, quicunque ii sint, eas cuiuscunque ætatis intro­ ducentes vel admittentes; et præterea religiosi introducentes vel admittentes priventur officio, si quod habeant, et voce activa ac passiva ; CAP. IV. -DE CENSURIS IN SINGULA DELICTA 1035 3°. Moniales e clausura illegitime exeuntes contra præscriptum can. 601 (Can. 2342). 992. Explanatio. — Moniales hic intelliguntur illæ, quæ sunt stricte tales et emittunt vota solemnia. Quare non incurrit hanc censuram qui violat clausuram Monialium ipsis impositam ab Episcopo, aut ad quam tenetur vi regulæ aut specialis alicujus voti. — Apud nos igitur raro admodum accidere potest casus, quo præsens censura incurratur. — Cf. Varceno, vol. 2, p. 488. — No­ mine Regularium virorum in hac censura comprehenduntur tantum qui solemnia vota emittunt, et qui tantum clausura papali ubique obligantur, nulla regione excepta. — Per mulieres autem omnes feminæ intelliguntur, exceptis Reginis et Imperatricibus cum earum filiis et decenti comitatu. — Cf. Varceno, ibid. p. 490. Nemini monialium licet exitus, nec ad breve tempus, nisi cum venia Romani Pontificis excepto casu alicujus gravissimi mali. Hoc periculum, si sit tempus, recognoscendum est scriptis ab Ordinario loci. — Cf. Canon 2209, §§ 1-3 et Canon 2231. § 1. Qui violentas manus in personam Romani Pontificis iniecerit : 1°. Excommunicationem contrahit latæ sententiæ Sedi Apo­ stolicæ specialissimo modo reservatam; et est ipso facto vitan­ dus; . . . § 2. Qui in personam S. R. E. Cardinalis vel Legati Romani Pontificis : 1 °. In excommunicationem incurrit latæ sententiæ Sedi Aposto­ licæ speciali modo reservatam; § 3. Qui in personam Patriarchæ, Archiepiscopi, Episcopi etiam titularis tantum, incurrit in excommunicationem latæ sententiæ Sedi Apostolicæ speciali modo reservatam. § 4. Qui in personam aliorum clericorum vel utriusque sexus religiosorum, subiaceat ipso facto excommunicationi Ordinario proprio reservatæ, qui præterea aliis poenis, si res ferat, pro suo prudenti arbitrio eum puniat (Can. 2343). 993. Explanatio. — Injicere violentas manus importat clericum quovis modo, sive manibus sive pedibus sive instrumento aliquo injuriose percutere, aut saltem ita eum injuria afficere, ut ipsius persona exterius attingatur. — Quare non subjacet huic excom­ municationi qui contumeliosa verba profert vel aliquo signo tantum percussionem simulat vel minatur; subjacet e contra, qui in clericum conspuit, ipsius vestem lacerat, etc. Requiritur ad excommunicationem ut percussio sit graviter peccaminosa, tum 1036 TRACTATUS XIX.—DE DELICTIS ET PŒNIS. ratione materiæ seu vis exterioris aut injuriæ, tum ratione advertentiæ et intentionis. — Advertendum tamen est, quod percussio, sive ratione violentiæ exterioris sive ratione injuriæ non autem ratione peccati, alia dicitur enormis, alia mediocris seu gravis tantum, alia levis, ita ut quæ levis est ratione actionis exterioris, possit esse enormis aut gravis ratione injuriæ. — Cf. S. Alphons. nn. 273 et 277. Sicut gradus sunt dignitatum ita in poena sunt gradus qua hoc delictum punitur. Qui illud contra augustam personam Romani Pontificis commisit excommunicationis specialissimo modo reser­ vatae vinculo ligatur; qui in Cardinales, Episcopos, Legatos, in­ currit in excommunicationem Papæ speciali modo reservatam; in aliis casibus excommunicatio reservatur Ordinario proprio. Pius IX, Apostolicæ Sedis, § 11, n. 2. Clerici; qui divinis ministeriis per primam saltem tonsuram mancipati sunt, clerici dicuntur. — Cf. Canon 108, § 1. Religiosi etiam laici ac novitii, et rcligiosæ omnes hoc privilegio fruuntur. Usurpantes vel detinentes per se vel per alios bona aut iura ad Ecclesiam Romanam pertinentia, subiaceant excommunicationi latæ sententiæ speciali modo Sedi Apostolicæ reservatæ; et si clerici fuerint, præterea dignitatibus, beneficiis, officiis, pensionibus priventur atque inhabiles ad eadem declarentur (Can. 2345). 994. Explanatio. — Usurpare importat rem aliquam vi oc­ cupare tamquam propriam, seu quasi jus in illam haberet; detinere, i.e., in sua potestate habere apud se vel apud alios bona et jura Ecclesiæ. Bona et jura quæ ad Ecclesiam Romanam pertinent sunt ea inter alia quibus Ecclesia Romana indiget ad sua munia rite obeunda; terra, loca et jura principalia; ea olim possessa omnia non minore jure ipsi nunc devinciuntur, licet ab aliis usurpata et detenta. Quoad cooperatores videas can. 2231, 2209. Pius IX, Const. Apostolicæ Sedis, § 1, n. 12. 995. Si quis bona ecclesiastica cuiuslibet generis, sive mobilia sive immobilia, sive corporalia sive incorporalia, per se vel per alios in proprios usus convertere et usurpare præsumpserit aut impedire ne eorundem fructus seu reditus ab iis, ad quos iure pertinent, percipiantur, excommunicationi tandiu subiaceat, quandiu bona ipsa integre restituerit, prædictum impedimentum re­ moverit, ac deinde a Sede Apostolica absolutionem impetraverit; . . . (Can. 2346). . . . Qui bona ecclesiastica illegitime alienare præsumpserit aut in iis alienandis consensum præbere contra præscripta can. 534, § 1, et can. 1532: . . . CAP. IV.—DE CENSURIS '-N SINGULA DELICTA. 1037 3°. Quod si beneplacitum apostolicum, in memoratis canonibus præscriptum, fuerit scienter prætermissum, omnes quovis modo reos sive dando sive recipiendo sive consensum præbendo, manet præterea excommunicatio latæ sententiæ nemini reservata (Can. 2347). 996. Explanatio. — § 1. Firmo præscripto Can. 1531, si agatur de alienandis rebus pretiosis aliisve bonis quorum valor superet summam triginta millium francorum seu libellarum, vel de contra­ hendis debitis et obligationibus ultra indicatam summam, con­ tractus vi careat, nisi beneplacitum apostolicum antecesserit (Can. 534). Si hoc beneplacitum fuerit scienter prætermissum, tunc utique ingreditur excommunicatio contra prædictos; — alienatio designat omnia pacta quibus dominium transfertur; dantes plectuntur, recipientes, consensum praebentes. Constitutio Pauli II Ambitiosa, 1467, omnium rerum et bono­ rum ecclesiasticorum alienationem, omneque pactum per quod ipsorum dominium transfertur, concessionem, hypothecam, loca­ tionem et conductionem ultra triennium, nccnon infeudationem vel contractum emphyteuticum, præterquam in casibus a jure expressis ... et cum Ecclesiarum evidenti utilitate, ac de fructibus, quæ servando servari non possunt pro instantis temporis exigentia, . . . fieri prohibet. Deinde ita statuit: “Si quis contra hujus nostrae prohibitionis seriem de bonis et rebus eisdem quicquam alienare præsumpserit, alienatio, hypotheca, concessio, locatio, conductio et infeudatio husjusmodi nullius omnino sit roboris vel momenti. Et tam qui alienat, quam is qui alienatas res et bona prædicta receperit, sententiam excommunicationis incurrat.” — Præcipit denique, ut horum bonorum alienatio nunquam incon­ sulto Romano Pontifice fiat. IV. — De Delictis Contra Vitam, Libertatem, Proprietatem, Bonam Famam ac Bonos Mores § 1. Procurantes abortum, matre non excepta, incurrunt effectu secuto in excommunicationem latæ sententiæ Ordinario reser­ vatam; et si sunt clerici, præterea deponantur (Can. 2350).1 997. Explanatio. Sixtus V in Bulla, Effrœnatam, 29 Oct. 1588 edita, cunctis pœnis temporalibus, quibus jure civili et cano­ nico plectuntur hoinicidæ, subjecit eos § 1 “omnes, qui, per se aut per interpositas personas, abortus, seu fœtus immaturi tam animati quam inanimati, formati vel informis, ejectionem pro1 Cf. Addenda, p. 117G, n. 187. 1038 TRACTATUS XIX.—DE DELICTIS ET PŒNIS. curaverint, percussionibus, venenis, medicamentis, potionibus, oneribus laboribusque mulieri prægnanti impositis, ac aliis etiam incognitis vel maxime exquisitis rationibus, ita ut rcipsa abortus inde secutus fuerit.” Deinde, ultra supradictas poenas temporales excommunicatione ipso facto incurrenda et Sedi Apostolicæ re­ servata mulctavit § 7 “ omnes et singulos . . . viros vel mulieres . . . qui vel quæ, uti principales vel ut sociæ, ad tale facinus committendum opem, consilium, favorem, potionem vel alia cujuscumque generis medicamenta scienter dederint, ac etiam scribendo litteras privatas vel apochas vel alias verbis aut signis juverint aut consuluerint.” — Verum Gregorius XIV Const. Sedes Apostolica, 31 Maii 1591, Sixtinam Constitutionem duplici ex capite moderatus est; abstulit nempe excommunicationem pro abortu foetus inanimati, absolutionem autem excommunicationis pro abortu fœtus animati voluit esse tantum Episcopis reserva­ tam. — Pius IX vero, confirmata per suam Constitutionem epi­ scopali hujus casus reservatione, omisit in censura distinctionem fœtus animati et inanimati, et enumerationi factæ a Sixto eorum qui excommunicationem incurrerent, pauca hæc substituit verba: procurantes abortum, effectu secuto. — Ad majorem tamen clari­ tatem rei tria hic examinari debent, unum quod respicit objectum, et duo quæ attingunt subjectum hujus censuræ. Quare ponuntur sequentia. QUÆSITA 998. Quær. 1 °. Utrum operatio craniotomica dici possit materia hujus censuræ? Resp. Neg., quia non est procuratio abortus; immo et probabile est, salvo meliori, extractionem fœtus in casu præg­ nantiæ extraut erinæ non esse procurationem abortus; quia hæc, secus ac illa, est ejectio fœtus immaturi ex utero matris. Quær. 2°. Quinam sint procurantes? Resp. Procurantes sunt principales agentes qui physice, immediate, per se suoque nomine, vel moraliter per alios abortum procurant. “ Omnes tum viri tum mulieres qui de cetero per se aut inter­ positas personas abortus seu fœtus immaturi tam animati quam etiam inanimati, formati vel informis ejectionem procuraverint percussionibus, venenis, medicamentis, potionibus, oneribus labo­ ribusque mulieri prægnanti impositis ac aliis etiam incognitis, vel maxime exquisitis rationibus ita ut reipsa abortus indo se­ cutus fuerit.” Sixtus V., Const. Effrenatam. CAP. IV.—DE CENSURIS IN SINGULA DELICTA. 1039 Quær. 3°. An mater abortum sibi, ipsi procurans excommuni' cationi subjaceat? Resp. Afirm., Mater non amplius excipitur. Supponitur delictum, prout explicatur a Sixto V., et consum­ matum ejectu secuto, et ita quidem ut sit effectus procurationis variis mediis adhibitae ipsa ejectio fœtus seu ipse abortus — id quod caute notandum est. — Cf. Pius IX, Const. Apostolicœ Sedis, § 3, n. 2. Quær. 4°. An alii etiam excommunicationi subjaceant? Resp. Affirmative, juxta canonem sæpe citatum 2231: Si plures ad delictum perpetrandum concurrerint licet unus tantum in lege nominetur, ii quoque de quibus in Can. 2209, §§1-3 tenentur, nisi lex aliud expresse caverit, eadem poena; ceteri vero non item. § 1. Qui communi delinquendi consilio simul physice con­ currunt in delictum omnes eodem modo rei habentur, nisi adiuncta alicuius culpabilitatem augeant vel minuant. § 2. In delicto quod sua natura complicem postulat ima' quæque pars est eodem modo culpabilis, nisi ex adiunctis aliud appareat. § 3. Non solum mandans qui est principalis delicti auctor, sed etiam qui ad delicti consummationem inducunt vel in hanc quoquo modo concurrunt, non minorem, ceteris paribus, imputabilitatem contrahunt, quam ipse delicti exsecutor si delictum sine eorum opera commissum non fuisset (Can. 2209). Quare excommunicatione plectuntur omnes condelinquentes, qui communi consilio rem physice perficiunt, v. gr., medicus, et alii sine quorum ope et cooperatione abortus non fuisset secutus. § 1. Servato præscripto can. 1240, § 1, η. 4, duellum perpe­ trantes aut simpliciter ad illud provocantes vel ipsum acceptantes vel quamlibet operam aut favorem præbentes, nec non de indu­ stria spectantes illudque permittentes vel quantum in ipsis est non prohibentes, cuiuscunque dignitatis sint, subsunt ipso facto excommunicationi Sedi Apostolicæ simpliciter reservate. § 2. Ipsi vero duellantes et qui eorum patrini vocantur, sunt præterea ipso facto infames (Can. 2351). 999. Explanatio. — Afficiuntur hac censura primario omnes perpetrantes duellum aut ad illud simpliciter provocantes, scilicet 1040 TRACTATUS XIX.—DE DELICTIS ET PŒNIS. etiam effectu non secuto, aut ipsum acceptantes; secundario autem omnes complices, quicumque nempe favorem aut operam præstant, ac proinde etiam medicus, qui duello assistit cum in­ tentione citius finem pugnæ imponendi, vel simpliciter vulnera ligandi, si tamen hoc ultimum de condicto fiat. — Poterat antea dubitari, num omnes spectatores excommunicationi subjiceren­ tur, sed hac præsenti censura clare indicatur, eos tantum subjici, qui de industria spectant. — Cf. Bucceroni, nn. 52 et seq. Saltem probabiliter excommunicatione non afficitur qui cum animo non pugnandi, pugnaque non secuta, vani tamen honoris causa vel aliquo quocumque motivo duellum acceptavit vel alterum provocavit, nam censura infligitur propter formalem, non autem propter materialem provocationem aut acceptationem, id est, propter provocationem et acceptationem quæ ad verum non autem ad fictum duellum referantur. Certo tamen qui ita agit, gravissime peccat ratione scandali, aut etiam periculo cui sese exponit. — Si tamen vera, id est, formalis acceptatio vel provocatio præcesserit, certo certius incurritur excommunicatio, etiamsi pugna ad effectum non fuerit perducta, aut duellum ex pacto post primam tantum sanguinis effusionem cessare debuisset. Constat ex Const. Detestabilem §6, Bened. XIV; et Const. Illius Vicis Clem. VIII. — Cf. Baller, not. (d) p. 992. — Contrahunt hanc censuram alumni Germania? universitatum duellum committentes ea ratione, qua his temporibus inter eos fieri solet. — Cf. Resp. S. C. Concilii 9 Aug. 1890? Excommunicatione nemini reservata ipso facto plectuntur om­ nes, qualibet etiam dignitate fulgentes, qui quoquo modo cogant sive virum ad statum clericalem amplectandum, sive virum aut mulierem ad religionem ingrediendam vel ad emittendam reli­ giosam professionem tam sollemnem quam simplicem, tam per­ petuam quam temporariam (Can. 2352). 1000. Explanatio. — Coactio ad statum clericalem, non ad sacerdotium tantum, est delictum quod hic punitur una cum coac­ tione ad statum religiosum non ad regularem tantum: et sicut coactio ad statum amplectendum clericalem potest fieri, etiamsi sit solum ad minores ordines, sic etiam et coactio ad quamvis reli­ gionem, vel coactio ad professionem quamvis. Coactio in utroque casu intelligitur quoad personas quæ aptæ sunt ad status amplec­ tendos; quoad viros pro clericali vita, quoad viros et mulieres pro religiosa; quod ad religionem pertinet, respicitur coactio vel ad ingressum in statum vel ad professionem, et ad religionem cum sollemnibus, vel perpetuis, vel temporariis votis. ‘Cf. Addenda, p. 1177, n. 188. CAP. IV.—DE CENSURIS IN SINGULA DELICTA. 1041 V. — De Crimine Falsi § 1. Omnes fabricatores vel falsarii litterarum, decretorum vel rescriptorum Sedis Apostolicæ vel iisdem litteris, decretis vel rescriptis scienter utentes incurrunt ipso facto in excommunica­ tionem speciali modo Sedi Apostolicæ reservatam . . . (Can. 2360). 1001. Explanatio. — Cf. Pius IX, Apostolicæ Sedis, §1,9, § 3, 3. In hoc titulo punitur crimen falsi, seu dolosa veritatis immu­ tatio vel suppressio in damnum alius facta; et providetur fidei publicæ, honori bonæque famæ. Fabricatores vel falsarii qui falsas litteras, decreta, rescripta fabricant sic falsis litteris falsam bullam, seu falsum sigillum apponentes et hac ratione falsas fabric­ antes vel adulterantes veras, notabile quid in eis mutando, ad­ dendo, delendo, etc.; pari modo fabricatis vel adulteratis scienter utentes; hi omnes in excommunicationem ipso facto incurrunt Romano Pontifici speciali modo reservatam. C. 5, X, v. 20. Si quis per seipsum vel per alios confessarium de sollicitationis crimine apud Superiores falso denuntiaverit, ipso facto incurrit in excommunicationem speciali modo Sedi Apostolicæ reservatam, a qua nequit ullo in casu absolvi, nisi falsam denuntiationem formaliter retractaverit, et damna, si qua inde secuta sint, pro viribus reparaverit, imposita insuper gravi ac diuturna poenitentia, firmo præscripto can. 894 (Can. 2363). 1002. Canon 894 ita currit: Unicum peccatum ratione sui reservatum Sanctæ Sedi est falsa delatio, qua sacerdos in­ nocens accusatur de crimine sollicitationis apud iudices eccle­ siasticos. Itaque nunc additur canone 2363 huic crimini excom­ municatio speciali modo Sedi Apostolicæ reservata, a qua nequit absolvi nisi reus formalem præmiserit retractionem et damna reparaverit. Est casus prorsus singularis. Falsa delatio hic damnata est ea quæ apud judices ecclesiasticos fit, non apud Superiores, licet majores alicujus religiosi. Porro facta est hæc reservatio, ut magnitudine pœnæ homines deterrerentur ab ipso crimine.1 VI.—De Delictis in Administratione vel Susceptione Ordinum Aliorumque Sacramentorum Sacerdos qui sine necessaria iurisdictione præsumpserit sacra­ mentales confessiones audire, est ipso facto suspensus a divinis; 1 Cf. Addenda, p. 1177, n. 189. 1042 TRACTATUS XIX.—DE DELICTIS ET PŒNIS. qui vero a peccatis reservatis absolvere, ipso facto suspensus est ab audiendis confessionibus (Can. 2366). 1003. Explanatio. — Sacerdos, qui praesumpserit; quælibet imputabilitatis immunitio sive ex parte intellectus sive ex parte voluntatis ab hac excommunicatione eximit. Qui scienter con­ fessarium agit sine jurisdictione debita; et qui a peccatis reservatis absolvit, ille ipso facto suspensus est a divinis, hic ab audiendis confessionibus. — Cf. Can. 2279. In primo casu delictum est simplex auditio confessionis absque jurisdictione. In secundo est quæstio de absolvendo aliquem a peccatis reservatis non a censuris reservatis. 1004. § 1. Absolvens vel fingens absolvere complicem in pec­ cato turpi incurrit ipso facto in excommunicationem specialissimo modo Sedi Apostolicæ reservatam; idque etiam in mortis articulo, si alius sacerdos, licet non approbatus ad confessiones, sine gravi aliqua exoritura infamia et scandalo, possit excipere morientis confessionem, excepto casu quo moribundus recuset alii confiteri. § 2. Eandem excommunicationem non effugit absolvens vel fingens absolvere complicem qui peccatum quidem complicitatis, a quo nondum est absolutus, non confitetur, sed ideo ita se gerit, quia ad id a complice confessario sive directe sive indirecte inductus est (Can. 2367). Cf. Supra n. 7S4. 1005. § 2. Fidelis vero, qui scienter omiserit eum, a quo sol­ licitatus fuerit, intra mensem denuntiare contra præscriptum can. 904, incurrit in excommunicationem latæ sententiæ nemini reservatam, non absolvendus nisi postquam obligationi satis­ fecerit aut se satisfacturum serio promiserit (Can. 2368). Cf. Supra n. 786. § 1. Confessarium, qui sigillum sacramentale directe violare præsumpserit, manet excommunicatio specialissimo modo Sedi Apostolicæ reservata; qui vero indirecte tantum, obnoxius est pœnis, de quibus in can. 2368, § 1 (Can. 2369). 1006. Potest esse ut alii obligentur sigillo. In hoc canone agitur de solo confessario violante sigillum directe. Directa violatio sigilli consistit in expressa revelatione materiæ sub sigillo sacramentali cognitæ una cum manifestatione pœnitentis. Ex­ communicatio est specialissimo modo reservata. Episcopus aliquem consecrans in Episcopum, Episcopi vel, loco Episcoporum, presbyteri assistentes, et qui consecrationem recipit ·· CAP. IV.—DE CENSURIS IN SINGULA DELICTA. 1043 sine apostolico mandato contra præscriptum can. 953, ipso jure suspensi sunt, donec Sedes Apostolica eos dispensaverit (Can. 2370). 1007. Explanatio. — Canon autem 953 sequens præscriptum continet: Consecratio episcopalis reservatur Romano Pontifici ita ut nulli Episcopo liceat quemquam consecrare in Episcopum, nisi prius constet de pontificio mandato. Suspensi sunt consecrans Episcopus, Episcopi vel, loco Epi­ scoporum, presbyteri assistentes et consecratus. Notandum. — Clerici qui per simoniam ad ordines scienter promoti fuerint aut alia Sacramenta ministraverint vel receperint, suspensionem incurrunt Sedi Apostolicæ reservatam. — Cf. Can. 2371. S. C. de Prop. Fide 13 Apr. 1807, η. VIII. 1008. Suspensionem a divinis, Sedi Apostolicæ reservatam, ipso facto contrahunt, qui recipere ordines præsumunt ab excom­ municato vel suspenso vel interdicto post sententiam declaratoriam vel condemnatoriam, aut a notorio apostata, hæretico, schisma­ tico; qui vero bona fide a quopiam eorum sit ordinatus, exercitio careat ordinis sic recepti donec dispensetur (Can. 2372). In suspensionem per annum ab ordinum collatione Sedi Apo­ stolicæ reservatam ipso facto incurrunt : 1°. Qui contra præscriptum can. 955, alienum subditum sine Ordinarii proprii litteris dimissoriis ordinaverint; 2°. Qui subditum proprium, qui alibi tanto tempore moratus sit ut canonicum impedimentum contrahere ibi potuerit, ordina­ verint contra præscriptum can. 993, η. 4, 994; 3°. Qui aliquem ad ordines maiores sine titulo canonico pro­ moverint contra præscriptum can. 974, § 1, η. 7 ; 4°. Qui, salvo legitimo privilegio, religiosum, ad familiam perti­ nentem quæ sit extra territorium ipsius ordinantis, promoverint, etiam cum litteris dimissorialibus proprii Superioris, nisi legitime probatum fuerit aliquem e casibus occurrere, de quibus in can. 966 (Can. 2373). 1009. Explanatio. — In numero primo can. 2373 agitur de poena inflicta ei qui ordinat subditum alienum sine litteris dimissoriis; sed in secundo de eo qui ordinat suum sine testimonialibus Ordinarii loci in (pio ordinandus tantum temporis moratus est ut canonicum impedimentum contrahere potuerit; in tertio de eo qui ordinat aliquem sine titulo; in quarto de eo qui religiosum indebite ordi­ nat.— Cf. Pius IX, Const.. Apostolicæ Sedis, § V, η. 2-4. Su­ perior religiosus ad alium Episcopum litteras dimissorias tunc 1044 TRACTATUS XIX,—DE DELICTIS ET PŒNIS. tantum mittere potest, cum Episcopus dicecesanus licentiam dederit, aut non sit ordinationem habiturus proximo legitimo tempore, vel denique cum dicecesis vacat, nec eam regat qui charactere episcopali polleat. — Cf. Can. 966. Qui sine litteris vel cum falsis dimissoriis litteris, vel ante canonicam aetatem, vel per saltum ad ordines malitiose accesserit, est ipso facto a recepto ordine suspensus; qui autem sine litteris testimonialibus vel detentus aliqua censura, irregularitate aliove impedimento, gravibus poenis secundum rerum adiuncta puniatur (Can. 2374). 1010. Explanatio. — Malitiosa seu dolosa accessio ad ordines sine litteris vel cum falsis dimissoriis, vel ante ætatem vel prætermisso aliquo inferiore ordine est delictum in hoc canone punitum. VII. — De Delictis Contra Obligationes Proprias Status Clericalis vel Religiosi Firmo præscripto can. 646, religiosus, apostata a religione, ipso iure incurrit in. excommunicationem, proprio Superiori maiori vel, si religio sit laicalis aut non exempta, Ordinario loci in quo commoratur, reservatam, ab actibus legitimis ecclesiasticis est exclusus, privilegiis omnibus suæ religionis privatus ; et si redierit, perpetuo caret voce activa et passiva, ac præterea aliis poenis pro gravitate culpæ a Superioribus puniri debet ad normam con­ stitutionum (Can. 2385). 1011. Explanatio. — Apostata a religione dicitur professus a votis perpetuis sive sollemnibus sive simplicibus qui e domo religiosa illegitime egressus non redit eo animo ut religiosæ obedientiæ se subtrahat. — Cf. Can. 644, §1. Reservatur excommunicatio proprio Superiori majori vel, si religio est laicalis aut non exempta, Ordinario loci in quo commoratur. Ideoque si quis vel qua ita egrederetur cum votis istis constringeretur, esset excommunicatus. Religiosus fugitivus ipso facto incurrit in privationem officii, si quod in religione habeat, et in suspensionem proprio Superiori maiori reservatam, si sit in sacris; cum autem redierit, puniatur secundum constitutiones, et si constitutiones nihil de hoc caveant, Superior maior pro gravitate culpæ poenas infligat (Can. 2386). 1012. Explanatio. — Fugitivus est qui sine Superiorum licentia, domum religiosam deserit cum animo ad religionem redeundi. CAP. IV.—DE CENSURIS IN SINGULA DELICTA. Cone. Trid. sess. 25, de regular., c. 4. periori majori. 1045 Suspensio reservatur Su­ Religiosus clericus cuius professio ob admissum ab ipso dolum nulla fuerit declarata, si sit in minoribus ordinibus constitutus, e statu clericali abiiciatur; si in maioribus, ipso facto suspensus manet, donec Sedi Apostolicæ aliter visum fuerit (Can. 2387). 1013. Explanatio. — Delictum est declarationem nullitatis pro­ fessionis dolose, idest, malis artibus, puta decepto judice, vel per mendacia in relatione facti adhibita, obtinere. Hoc coercet præsens canon. — Cf. Boned. XIV, Const. Si datam. Subjectum est religiosus clericus. Suspensio est reservata Sedi Apostolicæ. § 1. Clerici in sacris constituti vel regulares aut moniales post votum sollemne castitatis, itemque omnes cum aliqua ex praedictis personis matrimonium etiam civiliter tantum contrahere præsumentes, incurrunt in excommunicationem latæ sententiæ Sedi Apostolicæ simpliciter reservatam; clerici præterea, si moniti, tempore ab Ordinario pro adiunctorum diversitate præfinito, non resipuerint, degradentur, firmo præscripto can. 188, η. 5.1 § 2. Quod si sint professi votorum simplicium perpetuorum tam in Ordinibus quam in Congregationibus religiosis, omnes, ut supra, excommunicatio tenet latæ sententiæ Ordinario reser­ vata (Can. 2388). 1014. Explanatio. —■ 1°. Censuram contrahunt clericus in sacris . constitutus vel regulares aut moniales post votum sollemne casti­ tatis, omnesque contrahere præsumentes cum aliquo ex ipsis; etiamsi matrimonium fuerit civile tantum, vel præter impedi­ mentum voti sollemnis alia adessent impedimenta. — Cf. Pius IX, Const. Apostolicæ Sedis, § III, η. 1; S. Off. 22 Dec. 1880; 13 Jan. 1892. Censura est excommunicatio Sedi Apostolicæ sim­ pliciter reservata. 2°. Excommunicatio Ordinario tantum reservata manet eos si sint professi votorum simplicium perpetuorum tam in Ordinibus quam in Congregationibus religiosis, et omnes contrahentes cum aliquo ex ipsis. VIII. — De Delictis in Collatione, Susceptione et Demissione Dignitatum, Officiorum et Beneficiorum Ecclesiasticorum Firmo præscripto can. 729, delictum perpetrantes simoniæ in quibuslibet officiis, beneficiis aut dignitatibus ecclesiasticis: 1 Cf. Addenda, p. 1177, n. 190. 1046 TRACTATUS XIX.—DE DELICTIS ET POENIS. 1°. Incurrunt in excommunicationem latæ sententiæ Sedi Apostolicæ simpliciter reservatam; . . . (Can. 2392). 1015. Cf. Pius IX, Const. Apostolicæ Sedis, §11, nn. 8, 9. Capitula vero, conventus aliique omnes ad quos spectat, huiusmodi electos, præsentatos vel nominatos ante litterarum exhibitionem admittentes, ipso facto a iure eligendi, nominandi vel præsentandi suspensi maneant ad beneplacitum Sedis Apo­ stolicæ (Can. 2394, η. 3). 1016. Explanatio. — Verba illa “ ad beneplacitum Sedis Apostolicœ” significant suspensionem non esse latam ad tempus de­ terminatum, sed ipsam duraturam esse quamdiu S. Sedi placuerit, seu, prout ait Bonifacius VIII, “ donec suspensi super hoc ejusdem Sedis gratiam meruerint obtinere.” Clericus qui in manus laicorum officium, beneficium aut digni­ tatem ecclesiasticam resignare praesumpserit, ipso facto in sus­ pensionem a divinis incurrit (Can. 2400). 1017. Explanatio. — Hæc renuntiatio seu resignatio fieri debet juxta canones. Ideo officia, beneficia, dignitates ecclesiasticas resignare scienter seu præsumptuose in manus laicorum est delictum quod suspensione plectitur. Abbas vel Praelatus nullius qui contra praescriptum can. 322, § 2, benedictionem non receperit, est ipso facto a iurisdictione suspensus (Can. 2402). 1018. Explanatio. — Ili Abbates vel Prælati nullius qui ex præscripto apostolico vel religionis constitutionibus benedici debent, intra tres menses a receptis litteris Apostolicis, cessante impedimen­ to, accipiant oportet benedictionem ab Episcopo quem maluerint. Contra hoc præscriptum agentes suspensi sunt a jurisdictione. IX. — De Abusu Potestatis vel Officii Ecclesiastici 1019. Vicarius Capitularis aliive omnes tam de Capitulo, quam extranei, qui documentum quodlibet ad Curiam episcopalem per­ tinens sive per se sive per alium subtraxerint vel destruxerint vel celaverint vel substantialiter immutaverint, incurrunt ipso facto in excommunicationem Sedi Apostolicæ simpliciter reservatam, et ab Ordinario etiam privatione officii, beneficii, plecti poterunt (Can. 2405). 1020. Vicarius Capitularis concedens litteras dimissorias pro ordinatione contra præscriptum can. 958, § 1, η. 3, ipso facto subiacet suspensioni a divinis (Can. 2409). CAP. IV.—DE CENSURIS IN SINGULA DELICTA. 1047 Superiores religiosi qui, contra præscriptum can. 965 967, subditos suos ad Episcopum alienum ordinandos remittere præsumpserint, ipso facto suspensi sunt per mensem a Missæ cele­ bratione (Can. 2410). 1021. Explanatio. — Episcopus ad quem Superior religiosus litteras dimissorias mittere debet est Episcopus dioecesis in qua sita est domus religiosa ad cujus familiam pertinet ordinandus: ast cum iste Episcopus licentiam dederit, aut sit diversi ritus, aut sit absens, aut non sit ordinationes habiturus proximo tempore, etc., litteras ad alium licet mittere Episcopum. Sed hæc facta debent notifiCari ordinaturo Episcopo. Superior autem non debet in fraudem mittere subditum ad aliam religiosam domum aut differre concessionem litterarum de industria ad tempus quo Epi­ scopus absens futurus est vel non habiturus ordinationes. Si contra hæc præscripta agat, ipso facto suspensus est per mensem a celebratione Missæ. Cf. Can. 965-967. PONTIFICIA COMMISSIO Ad Codicis Canones Authentice Interpretandos Dubia ΣΝ PLENARIIS CŒTIBUS DIERUM 2-3 JUNII 1918 SOLUTA De delictis contra obligationes proprias status clericalis vel religiosi. An societatibus clericalibus sine votis applicentur can. 2386, 2387, 2389, 2410, 2411, 2413. Resp. Affirmative quoad cann. 23S6, 2387, 23S9, quatenus sodales vitam communem degant ; quoad can. 2410 quatenus soci­ etas privilegio gaudeat dimissorias concedendi ad Ordines suis subditis; quoad primam partem can. 2411, salvis quoad reliqua constitutionibus; et quoad can. 2413. (A. A. S. An. X, n. 8 — 1 Augusti 1918.) Collectio Excommunicationum 1022. I. Incurrunt in excommunicationem specialissimo modo Sedi Apostolicæ reservatam.* 1°. Qui species consecratas abiecerit vel ad malum fine: II abduxerit aut retinuerit (Can. 2320). •In hac collectione canones non semper integre citantur. 1048 TRACTATUS XIX.—DE DELICTIS ET PŒNIS. 2°. Qui violentas manus in personam Romani Pontificis iniecerit (Can. 2343). 3°. Absolvens vel fingens absolvere complicem in peccato turpi incurrit ipso facto excommunicationem specialissimo modo Sedi Apostolicæ reservatam; idque etiam in mortis articulo. . . . Eamdem excommunicationem non effugit absolvens vel fingens ab­ solvere complicem qui peccatum quidem complicitatis, a quo nondum est absolutus non confitetur, sed ideo ita se gerit quia ad id a complice confessario sive directe sive indirecte inductus est (Can. 2367, §§ 1, 2). 4°. Confessarius qui sigillum sacramentale directe violare præsumpserit (Can. 2369, § I).1 II. Incurrunt in excommunicationem speciali modo Sedi Apo­ stolicæ reservatam : 1°. Omnes a Christiana fide apostatæ et omnes et singuli hae­ retici aut schismatici (Can. 2314 § 1). 2°. . . . Opere publici iuris facto, editores librorum apostata­ rum, haereticorum et schismaticorum, qui apostasiam, hæresim, schisma propugnant, itemque eosdem libros aliosve per apostolicas litteras nominatim prohibitos defendentes aut scienter sine debita licentia legentes vel retinentes (Can. 2318, § 1). 3°. Ad ordinem sacerdotalem non promotus, si Missæ celebra­ tionem simulaverit aut sacramentalem confessionem exceperit (Can. 2322, n. 1). 4°. Omnes et singuli cujuscumque status, gradus seu con­ ditionis etiam regalis, episcopalis vel cardinalitiæ fuerint, a legibus, decretis, mandatis Romani Pontificis pro tempore existentis ad Universale Concilium appellantes . . . (Can. 2332). 5°. Recurrentes ad laicam potestatem ad impediendas lit­ teras vel acta quælibet a Sede Apostolica vel ab eiusdem Legatis profecta, eorumve promulgationem vel exsecutionem directe vel indirecte prohibentes, aut eorum causa sive eos ad quos pertinent litterae vel acta sive alios laedentes vel perterrefacientes . . . (Can. 2333). 6°. Qui leges, mandata, vel decreta contra libertatem aut iura Ecclesiæ edunt (Can. 2334, §1). 7°. Qui impediunt directe vel indirecte exercitium iurisdictionis ecclesiasticæ sive interni sive externi fori, ad hoc recurrentes ad quamlibet laicalem potestatem (Can. 2334, § 2). 8°. Si quis contra præscriptum can. 120 ausus fuerit ad iudicem laicum trahere aliquem ex S. R. E. Cardinalibus vel Legatis 1 Cf. Addenda, p. 1178, n. 191. CAP. IV.—DE CENSURIS IN SINGULA DELICTA. 1049 Sedis Apostolicæ, vel Officialibus maioribus Romanæ Curiæ ob negotia ad eorum munus pertinentia, vel Ordinarium proprium (Can. 2341). 9°. Qui violentas manus in personam S. R. E. Cardinalis vel Legati Romani Pontificis, vel in personam Patriarchæ, Archiepiscopi, Episcopi, etiam titularis tantum (Can. 2.343, § 2, Ie, §3). 10°. Usurpantes vel detinentes per se vel per alios bona aut iura ad Ecclesiam Romanam pertinentia (Can. 2345). 11°. Omnes fabricatores vel falsarii litterarum, decretorum vel rescriptorum Sedis Apostolicæ vel iisdem litteris, decretis vel rescriptis scienter utentes (Can. 2360, § 1). 12e. Si quis per seipsum vel per alios confessarium de sollici­ tationis crimine apud Superiores falso denuntiaverit, a qua nequit ullo in casu absolvi, nisi falsam denuntiationem formaliter retracta­ verit et damna, si qua inde secuta sint, pro viribus reparaverit, imposita insuper gravi ac diuturna poenitentia, firmo præscripto Can. 894 (Can. 2363). TU. Incurrunt in excommunicationem Sedi Apostolicæ sim­ pliciter reservatam : 1°. Quæstum facientes ex indulgentiis (Can. 2327). 2°. Nomen dantes sectæ massonicæ aliisve ejusdem generis associationibus (Can. 2335). 3°. Absolvere præsumentes sine debita facultate ab excom­ municatione latæ sententiæ specialissimo vel speciali modo Sedi Apostolicæ reservata (Can. 2338, § 1). 4°. Impendentes quodvis auxilium vel favorem excommunicato vitando in delicto propter quod excommunicatus fuit; itemque clerici scienter et sponte in divinis cum eodem communicantes et ipsum in divinis officiis recipientes (Can. 233S, § 2). 5°. Si quis contra præscriptum Can. 120 ausus fuerit ad iudicem laicum trahere alium (præter proprium» Episcopum, etiam mere titularem, aut Abbatem vel Prælatum > ullius, vel aliquem ex maioribus religionum iuris pontificii Superioribus (Can. 2341). 6°. Clausuram monialium violantes, cuiuscumque generis aut conditionis vel sexus sint, in earum monasteria sine legitime licentia ingrediendo, pariterque eos introducentes vel admittentes. 7°. Mulieres violantes regularium virorum clausuram et Su­ periores aliique, quicumque ii sint, eas cujuscumque ætatis intro­ ducentes vel admittentes. 8°. Moniales e clausura illegitime exeuntes contra præscriptum Canonis 601 (Can. 2342, nn. 1, 2, 3). 9°. Duellum perpetrantes aut simpliciter ad illud provocantes 1050 TRACTATUS XIX.—DE DELICTIS ET PŒNIS. vel ipsum acceptantes vel quamlibet operam aut favorem prae­ bentes, necnon de industria spectantes, illudque permittentes vel quantum in ipsis est non prohibentes, cuiuscumque dignitatis sint (Can. 2351, § 1). 10°. Clerici in sacris constituti vel regulares aut moniales post votum sollemne castitatis, itemque omnes cum aliqua ex prae­ dictis personis matrimonium etiam civiliter tantum contrahere praesumentes (Can. 2388, § l).1 11°. Delictum perpetrantes simoniæ in quibuslibet officiis, beneficiis aut dignitatibus ecclesiasticis (Can. 2392). 12°. Vicarius Capitularis aliive omnes tam de capitulo, quam extranei, qui documentum quodlibet ad Curiam episcopalem pertinens sive per se sive per alium subtraxerint vel destruxerint vel celaverint vel substantialiter mutaverint (Can. 2405). 13°. Si quis bona ecclesiastica cuiuslibet generis, sive mobilia sive immobilia, sive corporalia sive incorporalia, per se vel per alios in proprios usus convertere et usurpare præsumpserit aut impedire ne eorumdem fructus seu reditus ab iis, ad quos iure pertinent, percipiantur, excommunicationi tandiu subjaceat, quandiu bona ipsa integre restituerit, prædictum impedimentum re­ moverit, ac deinde a Sede Apostolica absolutionem impetraverit (Can. 2346). 1023. Incurrunt in excommunicationem Ordinario reservatam: § 1. Catholici : 1°. Qui matrimonium ineunt coram ministro acatholico contra præscriptum, Can. 1063, §1. 2°. Qui matrimonio uniuntur cum pacto explicito vel im­ plicito ut omnis vel aliqua proles educetur extra catholicam Eccle­ siam. 3°. Qui scienter liberos suos acatholicis ministris baptizandos offerre præsumunt. 4°. Parentes vel parentum locum tenentes qui liberos in re­ ligione acatholica educandos vel instituendos scienter tradunt. § 2. Ii de quibus § 1, nn. 2-4, sunt praeterea suspecti de hæresi (Can. 2319). Qui falsas reliquias conficit, aut scienter vendit, distribuit vel publicae fidelium venerationi exponit (Can. 2326). Qui in personam aliorum clericorum vel utriusque sexus re­ ligiosorum (Can. 2343, § 4), violentas manus injecerit. Hæc censura est reservata Ordinario proprio. — Cf. supra n. 1022, I, 2°, II, 9°, et totum canonem 2343, de conjicientibus manus violentas in personam R. Pontificis, Cardinalium, Episcoporum. 1 Cf. Addenda, p. 1177, n. 190, CAP. IV.—DE CENSURIS IN SINGULA DELICTA. 1051 Procurantes abortum, matre non excepta, effectu secuto (Can. 2350, § 1). . . . Religiosus, apostata a religione, (reservatur proprio Su­ periori majori, vel, si religio sit laicalis aut non exempta, Ordi­ nario loci in quo commoratur) (Can. 2385). Professi votorum simplicium perpetuorum tam in Ordinibus quam in Congregationibus religiosis, itemque omnes cum aliqua ex prædictis personis matrimonium etiam civiliter tantum con­ trahere præsumentes (Can. 2388, §§ 2, 1). 1024. Incurrunt in excommunicationem nemini reservatam: Auctores et editores qui sine debita licentia sacrarum Scriptu­ rarum libros vel earum adnotationes aut commentarios imprimi curant (Can. 2318, § 2). Qui ausi fuerint mandare seu cogere tradi ecclesiasticæ sepulturæ infideles, apostatas a fide, vel hæreticos, schismaticos, aliosve sive excommunicatos sive interdictos contra præscriptum, Can. 1240, § 1 (Can. 2339). . . . Qui bona ecclesiastica alienare præsumpserit, aut in iis alienandis consensum præbere contra præscripta, Can. 534, § 1, et Can. 1532 (Can. 2347). ... Si beneplacitum apostolicum in memoratis canonibus præscriptum fuerit scienter prætermissum, omnes quovis modo rei sive dando sive recipiendo sive consensum præbendo (Can. 2347, η. 3). Omnes, qualibet etiam dignitate fulgentes, qui quoquo modo cogant sive virum ad statum clericalem amplectendum, sive virum aut mulierem ad religionem ingrediendam vel ad emittendam religiosam professionem tam sollemnem, quam simplicem, tam perpetuam quam temporariam (Can. 2352). Fidelis, qui scienter omiserit eum, a quo solicitatus fuerit, intra mensem denuntiare contra præscriptum Can. 904 (Can. 2368, § 2). Suspensiones 1025. Incurrunt in suspensionem Sedi Apostolicæ reservatam: Episcopus aliquem consecrans in Episcopum, Episcopi, vel, loco Episcoporum, presbyteri assistentes, et qui consecrationem recipit sine apostolico mandato contra præscriptum can. 935 (Can. 2370). Clerici per simoniam ad ordines scienter promoti aut alia Sacramenta ministrantes vel recipientes (Can. 2371). . . Qui recipere ordines praesumunt ab excommunicato vel 1052 TRACTATUS XIX.—DE DELICTIS ET PŒNIS. suspenso vel interdicto post sententiam declaratoriam vel condemnatoriam, aut a notorio apostata, hæretico, schismatico (sus­ pensionem a divinis (incurrit)); qui vero bona fide a quopiam eorum sit ordinatus, exercitio careat ordinis sic recepti donec dispensetur (Can. 2372). In suspensionem per annum ab ordinum collatione incurrunt Sedi Apostolicæ reservatam. 1°. Qui contra præscriptum can. 955 alienum subditum sine Ordinarii proprii litteris dimissoriis ordinaverint; 2°. Qui subditum proprium qui alibi tanto tempore moratus sit ut canonicum impedimentum contrahere ibi potuerit, ordina­ verint contra præscriptum can. 993 η. 4, 994. 3°. Qui aliquem ad ordines maiores sine titulo canonico pro­ moverint contra præscriptum can. 974, § 1, η. 7 ; 4°. Qui, salvo legitimo privilegio, religiosum, ad familiam per­ tinentem quæ sit extra territorium ipsius ordinantis, promoverint, etiam cum litteris dimissorialibus proprii Superioris, nisi legitime probatum fuerit aliquem e casibus occurrere, de quibus in can. 966 (Can. 2373). Religiosus clericus cuius professio ob admissum ab ipso dolum nulla fuerit declarata, ... si in maioribus fuerit, . . . donec Sedi Apostolicæ aliter visum fuerit (Can. 2387). Capitula, conventus aliique omnes ad quos spectat, huiusmodi electos (ad beneficium, officium, dignitatem ecclesiasticam) præsentatos vel nominatos ante litterarum exhibitionem admittentes, a iure eligendi nominandi vel præsentandi (Can. 2394, η. 3). Incurrunt in suspensionem Ordinario reservatam: ... Si quis clericus non obtenta ab Ordinario loci licentia ausus fuerit ad iudicem laicum trahere aliam personam privilegio fori fruentem (præter Romanum Pontificem, Cardinales, Legatos Romani Pontificis, Officiales maiores Romanæ Curiæ ob negotia ad eorum munus pertinentia, Episcopos, Abbates vel Prælatos nullius, maiores Superiores religionum iuris pontificii, de quibus antea), ab officio suspensionem reservatam Ordinario incurrit (Can. 2341). Religiosus fugitivus, si sit in sacris in suspensionem proprio Superiori maiori reservatam incurrit (Can. 2386). Incurrunt in suspensionem nemini reservatam : 1°. Sacerdos qui sine necessaria iurisdictione præsumpserit CAP. IV,—DE CENSURIS IN SINGULA DELICTA. ——11 ■ ■ — - - - -- ■ ■■■■ , , , 1053 I— ■■ ■■■■■ sacramentales confessiones audire, (a divinis); qui vero a pec­ catis reservatis absolvere, (ab audiendis confessionibus) (Can. 2366). 2°. Qui sine litteris vel cum falsis dimissoriis litteris vel ante canonicam ætatem vel per saltum ad ordines malitiose accesserit (a recepto ordine); (Can. 2374). 3°. Clericus qui in manus laicorum officium, beneficium aut dignitatem ecclesiasticam resignare præsumpserit, (a divinis) (Can. 2400). 4°. Abbas vel Prælatus nullius qui contra præscriptum can. 322, § 2, benedictionem non receperit, (a iurisdictione) (Can. 2402). 5°. Vicarius Capitularis concedens litteras dimissorias pro ordinatione contra præscriptum can. 958, § 1, η. 3, (a divinis) (Can. 2409). 6°. Superiores religiosi qui contra præscriptum can. 965 967, subditos suos ad Episcopum alienum ordinandos remittere præsumpserint (per mensem a celebratione Missæ) (Can. 2410). Clericus religiosus in sacris qui vota perpetua emisit, si dimittatur ob delicta minora iis de quibus in can. 670, ipso facto suspensus manet, donec a Sancta Sede absolutionem obtinuerit.— Cf. Can. 671. Interdicta. 1026. Interdictum incurrunt: . . . Universitates, Collegia, Capitula aliæve personæ morales, quocumque nomine nuncupentur a legibus, decretis, mandatis Romani Pontificis pro tempore existentis ad Universale Concilium appellantes, (speciali modo Sedi Apostolicæ reservatur) (Can. 2332). Scienter celebrantes vel celebrari facientes divina in locis interdictis vel admittentes ad celebranda officia divina per cen­ suram vetita clericos excommunicatos, interdictos, suspensos post sententiam declaratoriam vel condemnatoriam, (ab ingressu ecclesiæ donec satisfecerint ei cuius sententiam contempserunt) ; Qui causam dederunt interdicto locali aut in communitatem seu collegium (personaliter interdicti) (Can. 233S, § 3, 4). Sponte sepulturam infidelibus, apostatis, etc., donantes, (ab ingressu ecclesiæ, Ordinario reservatur) (Can. 2339). TRACTATUS XX Jit ^rrejjuJaritatilnis caput i DE IRREGULARITATIBUS IN GENERE 1027. Irregularitas est impedimentum perpetuum ad hoc ut quis clero adscribatur, vel ut Ordines suscipiat vel susceptos exer­ ceat. Irregularitas est alienatio a regula; regula græce dicitur canon; canon olim audiebat catalogus clericorum qui alicui Titulo (Ecclesiæ) adscript! erant et vocabantur canonici; irregulares nobis erant antiquitus alieni a canone. Irregularitas igitur dicit impedimentum prohibens quo quis clero adscribatur, arcens eum ab Ordine ejusve exercitio; dicit impedimentum perpetuum, quod nempe tale censetur ut ipso facto non cesset, sed quod potestate legitima tantum aufertur. Et hac ratione perpetuitas habenda est ut character essentialis irregularitatis; e contra quæ cessant cursu temporis naturaliter, studio, etc., hæ non sunt nec habendæ ut irregularitates proprie dictæ. Exsulat igitur irregularitas temporalis. Irregularitas or­ tum ducit ex defectu vel ex delicto, quia impedimentum istud, macula—nota, exsurgit propter aliquem defectum, puta, vitium cor­ poris quoddam, vel propter aliquod delictum, puta apostasiam a fide. 1028. Dico. Nulla unquam incurritur irregularitas nisi in jure canonico expressa sit. Ita in novo Codice clare edicitur: Nullum impedimentum perpetuum quod venit nomine irre­ gularitatis, sive ex defectu sit sive ex delicto, contrahitur, nisi quod fuerit in canonibus qui sequuntur expressum (Can. 983). Ideoque quæ in canonibus 984, 985 nominantur, solæ nomine irregularitatum veniunt. Utut multa alia sint, quæ jure naturali 1054 CAP. IL—DE IRREGULARITATIBUS IN PARTICULARI. 1055 vel divino prohibeant a clero, nisi in novo Codice expressa inveni­ antur, non sunt irregularitates. CAPUT II DE IRREGULARITATIBUS IN PARTICULARI ARTICULUS I DE IRREGULARITATIBUS EX DEFECTU Sunt irregulares ex defectu : 1°. Illegitimi, sive illegitimitas sit publica sive occulta, nisi fuerint légitimât! vel vota sollemnia professi; 2°. Corpore vitiati qui secure propter debilitatem, vel decenter propter deformitatem, altaris ministerio defungi non valeant. Ad impediendum tamen exercitium ordinis legitime recepti, gravior requiritur defectus, neque ob hunc defectum prohibentur actus qui rite poni possunt ; 3°. Qui epileptici vel amentes vel a dæmone possessi sunt vel fuerunt; quod si post receptos ordines tales evaserint et iam liberos esse certo constet, Ordinarius potest suis subditis recep­ torum ordinum exercitium rursus permittere ; 4°. Bigami, qui nempe duo vel plura matrimonia valida suc­ cessive contraxerunt; 5°. Qui infamia iuris notantur; 6°. ludex qui mortis sententiam tulit; °. Qui munus carnificis susceperint eorumque voluntarii ac liuj ediati ministri in exsecutione capitalis sententiæ (Can. 984). 1029. 1°. Legitimi filii sunt filii concepti aut nati ex matri­ monio valido vel putativo, nisi parentibus ob sollemnem profes­ sionem vel susceptum ordinem sacrum prohibitus tempore con­ ceptionis fuerit usus matrimonii antea contracti. Illegitimi sunt filii concepti et nati ex fornicatione, adulterio, incestu, vel sacrilego commercio inter parentes quibus tempore conceptionis usus matri­ monii ob professionem sollemnem religiosam vel ordinem sacrum prohibitus fuit. Legitimantur : 1°. per subsequens matrimonium dummodo parentes habiles fuerint ad matrimonium inter se ineundum tem­ pore conceptionis vel praegnationis vel nativitatis; 2°. per decretum principis. — Cf. Can. 1116. 1056 » TRACTATUS XX.—DE IRREGULARITATIBUS. 1030. 2°. Corpore vitiati sunt, ii qui propter vitium corporis nec secure propter debilitatem nec decenter propter deformitatem munera altaris peragere possunt. Circa hunc defectum nota graviorem requiri ad impediendum exercitium Ordinis recepti, et non omnia ordinis munia esse prohibita. Ad hunc defectum reducuntur vitia quævis et sola quæ habent ut sequelam aut de­ bilitatem ita ut secure, aut deformitatem ita ut decenter, sine scandalo, munia Ordinis exerceri nequeant. Vere ipse canon rem explanat. Ex duplici capite incurritur hæc irregularitas: 1°. si quis ad exercitium Ordinis sit ineptus; 2°. si aliis notabilem horrorem afferat, aut indecentiam præseferat. Hinc irregulares habentur: 1°. mutilati, crus ligneum gerentes, manu, pollice aut indice uti non valentes; 2°. cœci, visu totaliter carentes vel ita cæcutientes, ut in Missali legere nequeant; 3°. surdi, qui nihil audiunt, ita ut nullatenus vocem ministri respon­ dentis audire queant; 4°. muti aut balbutientes, qui verba integra pronuntiare non possunt, aut nonnisi cum magna difficultate, ita ut risum aut contemptum adstantium moveant; 5°. claudi, qui sine baculo ad altare se sistere non valent; 6°. carentes naso, aut enormiter distortum, demissum aut productum habentes; 7°. monstruosi, v. gr., habentes gibbum enormem, qui magnam in­ ducat deformitatem, etc. — Cf. S. /Vlph. nn. 403 et seq. Quæres. An sit irregularis qui uno oculo caret? Resp. Neg., si caret tantum oculo dextero, quia minus neces­ sarius est ad Missæ celebrationem, modo notabilis inde non ■ nascatur deformitas. Secus dicendum vero si caret oculo sinistro qui dicitur oculus canonis, quia necessarius est ad canonem Missæ legendum. Excipe, nisi canonem oculo dextero sine deformitate legere possit. Hoc autem judicio Episcopi subjiciendum est. — Cf. S. Alphons. n. 404.1 3°. Epileptici; videas Canonem, n. 3. 1031. 4°. Bigami; hæc irregularitas jam simplex evasit vi hujus canonis; oritur ex eo quod quis duo vel plura matrimonia successive et valide inierit ; quia in bigamia deficit perfecta signi­ ficatio unionis indissolubilis unius Christi cum una Ecclesia. Irre­ gularitas hæc dicitur ex defectu Sacramenti; in secundo valido matrimonio, vel tertio, deficit perfecta magni illius sacramenti, de quo S. Paulus ad Ephes. V. 32, significatio. Vera bigamia, eaque sola, irregularitatem constituit. Bigamus non dicitur pec1 Cf. Addenda, p. 1178, n. 192. CAP. II.—DE IRREGULARITATIBUS IN PARTICULARI. 1057 casse “ sed normam sacramenti amisisse non ad vitæ meritum sed ordinationis ecclesiasticæ signaculum necessariam.” C. 2, D. XXVI. 1032. 5°. Qui infamia iuris notantur sunt irregulares. Infamia juris illa est quæ casibus jure expressis statuitur. Casus vero, latæ sententiæ, sunt : Qui species consecratas abiecerit vel ad malum finem ab­ duxerit aut retinuerit, est ipso facto infamis (Can. 2320). Qui cadavera vel sepulchra mortuorum ad furtum vel alium malum finem violaverit, sit ipso facto infamis (Can. 2328). Qui violentas manus in personam Romani Pontificis iniecerit, est ipso iure infamis (Can. 2343, § 1). Ipsi duellantes et qui eorum patrini vocantur, sunt præterea ipso facto infames (Can. 2351, § 1). Bigami, id est, qui obstante coniugali vinculo aliud matri­ monium, etsi tantum civile, ut aiunt, attentaverint, sunt ipso facto infames (Can. 2356). Laici legitime damnati ob delicta contra sextum cum minoribus infra ætatem sexdecim annorum commissa, vel ob stuprum, sodo­ miam, incestum, lenocinium, ipso facto infames sunt (Can. 2357). Infamia iuris ferendæ sententiæ: Omnes a Christiana fide apostatæ et omnes et singuli hæretici aut schismatici nisi moniti resipuerint, infames declarentur (Can. 2314, § 1, n. 2). Clerici si delictum admiserint contra sextum decalogi præ­ ceptum cum minoribus infra ætatem sexdecim annorum vel adul­ terium, stuprum, bestialitatem, sodomiam, lenocinium, incestum cum consanguineis aut affinibus in primo gradu exercuerint, in­ fames declarentur (Can. 2359, § 2). Infamia iuris desinit sola dispensatione a Sede Apostolica concessa (Can. 2295). 1033. 6°. ludex qui mortis sententiam tulit; qui munus car­ nificis susceperint, eorumque voluntarii et immediati ministri in exsecutione capitalis sententiæ. Christus Dominus Noster tum verbis tum exemplo mansuetudinem docuit; quam clerici imi­ tentur oportet. Abhorret igitur a judicio sanguinis Ecclesia, et ob defectum lenitatis irregulares facit: judices qui judicium mortis tulerunt; sumentes munus carnificis; voluntarios et immediatos ministros exsecutionis capitalis sententiæ voluntarie se huic ex­ secutioni immiscentes, non vero alios. Ideoque et hæc irregulari­ tas multum coarctatur. 1058 TRACTATUS XX.—DE IRREGULARITATIBUS. ARTICULUS II DE IRREGULARTTIBUS EX DELICTO 1034. Sunt irregulares ex delicto 1°. Apostatæ a fide, haeretici, schismatici;1 2°. Qui, præterquam in casu extremæ necessitatis, baptismum ab acatholicis quovis modo sibi conferri siverunt; 3°. Qui matrimonium attentare aut civilem tantum actum ponere ausi sunt, vel ipsimet vinculo matrimoniali aut ordine sacro aut votis religiosis etiam simplicibus ac temporariis ligati, vel cum muliere iisdem votis adstricta aut matrimonio valido coniuncta; 4°. Qui voluntarium homicidium perpetrarunt aut fetus hu­ mani abortum procuraverunt, effectu secuto, omnesque coopérantes; 5°. Qui seipsos vel alios mutilaverunt vel sibi vitam adimere tentaverunt ; 6°. Clerici medicam vel chirurgicam artem sibi vetitam exer­ centes, si exinde mors sequatur; 7°. Qui actum ordinis, clericis in ordine sacro constitutis reservatum, ponunt, vel eo ordine carentes, vel ab eius exercitio pcena canonica sive personali, medicinali aut vindicativa, sive locali prohibiti (Can. 985). Hæc delicta irregularitatem non pariunt, nisi fuerint gravia peccata, post baptismum perpetrata, salvo præscripto can. 985, u. 2, itemque externa, sive publica sive occulta (Can. 986). 1035. 1°. Apostasia a fide est totalis defectio a fide Christiana; hæresis est voluntarius error alicujus Christiani contra aliquam veritatem fidei; schisma recessus voluntarius ab unitate Ecclesiæ et ab obedientia Capitis, Romani Pontificis. 1036. 2°. Irregularitas ex mala Baptismi susceptione oritur. Intelligitur voluntaria Baptismi acceptio ab apostata, hæretico, schismatico vel infideli extra casum necessitatis; dicitur: si sciverit, id est, si sciens permisit se baptizari a quolibet ex istis extra casum extremæ necessitatis, tunc est irregularis. 1037. 3°. Irregularitatem contrahunt: Paulus conjugatus attentans matrimonium cum Martha celebe, vel cum Bertha conjugata vel cum Titina votis etiam temporariis adstricta. Paulus religiosus a votis sollemnibus matrimonium attentans cum Martha celebe vel cum Margareta religiosa votis ligata; Paulus, subdiaconus vel diaconus vel sacerdos, attentans matri­ monium cum Martha celebe vel Marthina religiosa; lCf. Addenda, p. 1153, n. 144. CAP. IL—DE IRREGULARITATIBUS IN PARTICULARI. 1059 Paulus celebs attentans matrimonium cum moniali sollemni voto adstricta; Paulus professus a votis temporariis attentans matrimonium cum Martha moniali sollemni volo adstricta; Joannes Societatis Jesu professus a votis perpetuis simplicibus attentans matrimonium cum Bertha celebe vel professa a votis sive sollemnibus sive simplicibus temporariis. Pari ratione qui actum tantum civilem ponere ausi sunt, irre­ gularitatem contrahunt juxta adjuncta hujus canonis n. 3. 1038. 4°. Ex homicidio et procuratione abortus oritur: In hac irregularitate videntur omnino includi omnes homicidæ proprie et stricte dicti, omnes procurantes abortum, omnes coopérantes qui vere homicidii reatum incurrunt. Itaque actu occidentes; actu physico abortum procurantes effectu secuto; actu morali reatum incurrentes homicidii vel abortus effectu secuto; coopérantes efficaciter. Nec sunt irregulares qui in suimetipsius vel alterius personæ justa defensione servato moderamine inculpatae tutelae aliquem occidunt. 1039. 5°. Mutilare est abscindere membrum corporis quod proprium distinctumque officium habet, pes, manus, oculus, lingua, mamilla mulieris. Suicidium patrare, id est, sibi vitam adimere tentare. Qui igitur vel se vel alios mutilarunt, vel tentaverunt sibi vitam adimere, irregulares fiunt. Vasectomia est certe hominis damnificat io gravis, nam privat eum bono ingenti: ideoque est læsio gravis. Juxta multos mutilatio gravis est in sensu technico, nam est membri abscissio licet non excisio; reddit vasa ad finem suum inutilia. Alii autem dicunt non certo constare de irregularitate, quia membrum non exciditur, id quod exigitur ad irregularitatem. Non est irregularis eviratus, si ob necessitatem vel injuriam in ipsum exercitam, vel ob naturæ defectum in nativitate, hoc ipsi accidit; secus si sine necessitate hoc petivit, ut in ipso fieret. 1040. 6°. Clerici graviter prohibentur sine apostolico induito medicinam vel chirugiam exercere; hæc, licet non indecora, certe a statu clericali aliena sunt. Si ex hoc exercitio mors sequatur, irregulares fiunt. Hæc irregularitas ipsos clericos exercentes hanc artem medicam vel chirurgicam ferit. 1041. 7°. Qui aliquem ordinis actum clericis in sacro ordine constitutis reservatum ponunt non habentes istum ordinem, v. gr., diaconus missam celebrans, clericus in minoribus sollemniter bap­ tizans, irregulares fiunt; vel si ordinem habent cujus autem exer­ citium illis prohibetur poena canonica, et nihilominus exercent. 1060 TRACTATUS XX.—DE IRREGULARITATIBUS. Et laici etiam incurrunt irregularitatem exercentes actum ordinis reservatum clerico in majoribus constituto, non autem exercentes actum proprium ordinibus minoribus. ARTICULUS III DE IMPEDIMENTIS 1042. Sunt simpliciter impediti : 1°. Filii acatholicorum, quandiu parentes in suo errore per­ manent; 1 2°. Viri uxorem habentes; 3°. Qui officium vel administrationem gerunt clericis vetitam cuius rationes reddere debeant, donec, deposito officio et administratione atque rationibus redditis, liberi facti sint; 4°. Servi servitute proprie dicta ante acceptam libertatem; 5°. Qui ad ordinarium militare servitium civili lege adstringuntur, antequam illud expleverint; 6°. Neophyti, donec, iudicio Ordinarii, sufficienter probati fuerint ; 7°. Qui infamia facti laborant, dum ipsa, iudicio Ordinarii, perdurat (Can. 987). 1043. Hæc impedimenta non sunt perpetua; et causis sublatis aufertur in diversis casibus obstaculum ordinationi suscipendæ. In primo casu mutatio magna est introducta; nempe impedimentum tenet filios acatholicorum, quamdiu parentes in suo errore manent; non est amplius irregularitas, neque ultra primum gradum pergit impedimentum.1 In secundo casu uxorati impediuntur quominus ad Ordines ascendant. In tertio agitur de iis qui munia exercent clericis prohibita quorum rationes reddere debent; sed si de­ ponatur officium et rationes reddantur, liberi evadunt nec amplius detinentur impedimento; videas canonem ubi nonnulla talia munia designantur. — Cf. C. un., X. 1, 19. In quarto intelliguntur man­ cipia, servi stricte dicti, quamdiu manent servi. In quinto agitur de re nostris diebus difficili, de militari servitio lege civili imposito; impedimentum manet donec impleatur lex. Notanda. — Pontificia Commissio Ad Codicis Canones Au­ thentice Interpretandos. Dubia in plenariis coetibus dierum 2-3 Junii 1918 soluta. De irregularitatibus aliisque impedimentis. 1. Utrum ad sensum canonis 987, n. 5, impediti sint qui ad mili­ tiam forsan vocabuntur, sed de facto nondum sunt vocati, vel quia ætate impares sunt, vel quia, examine recte peracto, ad iCf. Addenda, p. 1178, n. 193. CAP. IL—DE IRREGULARITATIBUS IN PARTICULARI. 1061 tempus inhabiles sunt declarati (Can. 987, n. 5). Et quatenus negative: 2. Utrum prædicti non solum ad primam tonsuram et minores Ordines, sed etiam ad majores licite promoveri possint, servato tamen, quoadusque hoc bellum perduraverit, Decreto Ut jus certum. Resp. Ad lm Affirmative. Ad 2m Provisum in primo. (A. A. S. An. X, n. 8—1 Augusti 1918). In sexto intelliguntur neophyti qui nempe in adulta aetate ad fidem sunt conversi. Vixdum discipuli difficulter magistri fiunt, quales decet sacer­ dotes esse. Judicium probationis sufficientis penes Ordinarium est. Tandem in septimo agitur de infamia facti quæ contrahitur quando quis ob patratum delictum vel ob pravos mores bonam æstimationem apud fideles probos et graves amisit, de quo judicium spectat ad Ordinarium. 1044. Ignorantia irregularitatum sive ex delicto sive ex defectu atque impedimentorum ab eisdem non excusat (Can. 988). In hac re etiam novus Codex ambiguitatem abstulit. Et sane quoniam macula ex aliquo defectu vel delicto adest, sive subjectum cui inest, legem de irregularitate sciat sive nesciat, indignitas mini­ sterii ab hoc viro tali macula inusto exerciti luce meridiana clarius patet. Quare ignorantia impedimentorum sive irregularitatum non excusat ab iis incurrendis. 1045. Irregularitates et impedimenta multiplicantur ex diversis eorundem causis, non autem ex repetitione eiusdem causæ, nisi agatur de irregularitate ex homicidio voluntario (Can. 989). Titius, judex, mortis sententiam tulit, abortum procuravit effectu secuto, est filius haeretici patris adhuc in terris degentis. Duæ sunt irregularitates, unumque impedimentum. Habentur nempe divers® causæ. 1046. § 1. Licet Ordinariis per se vel per alium suos subditos dispensare ab irregularitatibus omnibus ex delicto occulto pro­ venientibus, ea excepta de qua in can. 985, n. 4 aliave deducta ad forum iudiciale. § 2. Eadem facultas competit cuilibet confessario in casibus occultis urgentioribus in quibus Ordinarius adiri nequeat et peri­ culum immineat gravis damni vel infamiae, sed ad hoc dumtaxat ut pœnitens ordines iam susceptos exercere licite valeat (Can. 990). Nomine Ordinariorum hic veniunt qui designantur in jure, Can. 198 § 1. Conceditur ipsa facultas dispensandi, non ab irre­ 1062 TRACTATUS XX.—DE IRREGULARITATIBUS. gularitatibus ex defectu, sed ab omnibus ex delicto occulto exortis, excepta irregularitate ex homicidio voluntario et abortus procura­ tione effectu secuto, et irregularitate deducta ad forum judiciale. In irregularitate ex defectu, in irregularitate ex delicto publico; in irregularitate ex homicidio et abortus procuratione effectu secuto, nihil potest Ordinarius. Nihil etiam potest in irregularitate de­ ducta ad forum judiciale. Eadem facultas competit confessario cuilibet sub quibusdam conditionibus: casus debet esse occultus et urgentior; recursus ad Ordinarium non potest fieri; periculum est infamiæ aut gravis damni. Tandem pœnitens dispensatur ad exercitium dumtaxat ordinum receptorum. 1047. § 1. In precibus pro irregularitatum ac impedimentorum dispensatione, omnes irregularitates ac impedimenta indicanda sunt; secus dispensatio generalis valebit quidem etiam pro reficitis bona fide, iis exceptis quæ in can. 990, § 1 excipiuntur, non autem pro recticitis in mala fide. § 2. Si agatur de irregularitate ex homicidio voluntario, etiam numerus delictorum exprimendus est sub poena nulli tatis conce­ dendae dispensationis. § 3. Dispensatio generalis ad ordines valet pro ordinibus quoque maioribus; et dispensatus potest obtinere beneficia non consistorialia etiam curata, sed renuntiari nequit S. R. E. Cardinalis, Episcopus, Abbas vel Praelatus nullius, Superior maior in religione clericali exempta. § 4. Dispensatio, in foro interno non sacramentali concessa, scripto consignetur; et de ea in secreto curiae libro constare debet (Can. 991). TRACTATUS XXI CAPUT i DE INDULGENTIIS GENERATES! SPECTATIS 1048. Indulgentia latiori sensu sumpta importat quamcumque condonationem peccatorum, aut concessionem gratiæ et miseri­ cordia; at strictiori sensu accepta Indulgentia definiri potest: remissio coram Deo pœnæ temporalis debitæ pro peccatis, ad cul­ pam quod attinet iam deletis, quam ecclesiastica auctoritas ex thesauro Ecclesiæ concedit pro vivis per modum absolutionis, pro defunctis per modum suffragii (Can. 911). Indulgentia hoc stricto sensu accepta multipliciter distinguitur; est enim: 1°. plenaria vel partialis, prout integra poena tempora­ lis remittitur vel ejusdem pars tantum; 2°. personalis vel localis aut realis, prout conceditur immediate personis vel est affixa alicui loco aut adnectitur alicui rei; 3°. temporalis aut perpetua, prout ad tempus determinatum aut sine ullo termino præfixo conceditur. 1049. Dico 1°. Ecclesia habet potestatem concedendi Indul­ gentias: hæc autem potestas, in concreto, apud eos tantum in­ venitur, qui dicuntur et sunt veri Ecclesiæ Prælati. Ratio primi desumitur, tum ex Cone. Trid. sess. 25, Decreto de Indulgentiis, ubi anathemate damnantur qui “ eas (Indulgentias) concedendi in Ecclesia potestatem esse negant ”; tum quia Christus generalem potestatem concessit Apostolis solvendi quidquid impediret con­ secutionem æternæ beatitudinis. Ratio autem secundi est, tum quia soli Prælati Ecclesiæ sunt successores Apostolorum quibus solis concessa fuit generalis illa potestas solvendi, tum quia soli Prælati Ecclesiæ dispensare possunt de ejus thesauro, siquidem illis solis competit potestas plena in corpus mysticum Christi. — Hinc: 1063 1064 TRACTATUS XXL—DE INDULGENTIIS. 1°. Præter Romanum Pontificem, cui totius spiritualis Eccle­ siæ thesauri a Christo Domino commissa est dispensatio, ii tantum possunt potestate ordinaria indulgentias elargiri, quibus id expresse a iure concessum est (Can. 912). 2°. Cardinales . . . facultate gaudent concedendi indulgen­ tias ducentorum dierum, etiam toties quoties lucrandas, in locis vel institutis ac pro personis suæ iurisdictionis vel protectionis; item in aliis locis, sed a præsentibus solummodo, singulis vicibus, lucrandas (Can. 239, § 1, n. 24). A capta possessione Episcopi residentiales habent ius con­ cedendi indulgentias quinquaginta dierum in suæ iurisdictionis locis (Can. 349, § 2, η. 2).1 In dioecesibus suffraganeis Metropolita potest indulgentias centum dierum, sicuti in propria dioecesi, concedere (Can. 274, n. 2). § 3. Cum consecratur ecclesia vel altare, Episcopus con­ secrator, licet iurisdictione in territorio careat, indulgentiam concedit unius anni ecclesiam vel altare visitantibus in ipsa consecrationis die; in die vero anniversaria quinquaginta die­ rum, si sit Episcopus; centum, si Archiepiscopus; biscentum, si S. R. E. Cardinalis (Can. 1166). Cf. Can. 294, §§1,2; Can. 323, §§ 1, 2. 3°. Delegatus juxta mensuram, quam delegans præstituit, indulgentias concedere potest non secus ac ille, a quo fuit dele­ gatus, quia actus jurisdictionis, prout est facultas concedendi indulgentias, per delegatum exerceri potest. Inferiores Romano Pontifice nequeunt : 1°. Facultatem concedendi indulgentias aliis committere, nisi id eis a Sede Apostolica expresse fuerit indultum; 2 2°. Indulgentias concedere defunctis applicabiles; 3°. Eidem rei seu actui pietatis vel sodalitio, cui iam a Sede Apostolica vel ab alio indulgentiæ concessæ sint, alias adiungere, nisi novæ conditiones adimplendæ præscribantur (Can. 913). 4°. Ecclesia semper moderamen exercere curavit ne per indiscretas et superfluas indulgentias et claves Ecclesiæ con­ temnantur et pœnitentiæ satisfactio enervetur (Cap. Cum ex eo 14 de Pcenitent, et Remiss.). Quare crucibus etc. jam legitime indulgentiis ditatis non possunt Episcopi alias adnectere, nisi novæ conditionis adimplendæ præscribantur. — Cf. S. C. Indulg. 12 Jan.1878. * Cf. Addenda, p. 1179, n. 194. 1 Cf. Addenda, p. 1179, n. 195. CAP. I.—DE INDULGENTIIS GENERA TIM SPECTATIS. 1065 5°. Prælati Episcopo inferiores non possunt ullas indul­ gentias concedere, neque Vicarii generales neque Vicarii capitulares, sede vacante, et pari ratione administratores apud nos; multo’minus Parochi. — C. Lacroix, lib. 6, part. 2, nn. 1323 et seq. — Perraris, sub verbo Indulgentiæ. 6°. Concessa est indulgentia quinquaginta dierum defunc­ tis quoque applicabilis annulum Cardinalium et Episcoporum deosculantibus. S. Off. IS Mar. 1909. Dico 2°. § 1. Ut quis capax sit sibi lucrandi indulgentias, debet esse baptizatus, non excommunicatus, in statu gratiæ saltem in fine operum præscriptorum, subditus concedentis. § 2. Ut vero subiectum capax eas revera lucretur, debet habere intentionem saltem generalem eas acquirendi et opera iniuncta implere statuto tempore ac debito modo secundum concessionis tenorem (Can. 925). Præcipuæ conditiones, quæ in subjecto requiruntur ad indul­ gentias lucrandas, sunt sequentes: 1°. ut sit baptizatus, quia thesaurus Ecclesiæ infidelibus dispensari nequit, et ut non sit excommunicatus, quia secus communione bonorum spiritualium privatur; 2°. ut opera injuncta rite adimpleat, prout i præscripta sunt quoad tempus, modum et locum, quia sub hisce conditionibus conceduntur indulgentiæ; 3°. ut sit in statu gratiæ, saltem quando ultimum opus præscriptum ponit, quia non remittitur poena nisi dimissa culpa; excipe probabiliter, si applicentur defunctis; 4°. ut habeat intentionem eas lucrandi.1 QUÆSITA 1050. Quær. 1°. sine causa? An sil valida concessio Indulgentiæ facta Resp. Neg., et ratio est, quia Prælati Ecclesiæ non sunt nisi delegati Christi ad thesaurum Ecclesiæ dispensandum. Christus autem nequit ratas habere profusiones thesauri sui a dispensatoribus prodigis factas. Ceterum non est fidelium, nec simplicium sacerdotum judicare de sufficientia causæ, ob quam Indulgentia conceditur; debent enim simpliciter existimare justam esse, quia præsumptio semper stat pro superioribus, nisi certo constet contrarium. — Cf. S. Alphons. de Sacram, Pœnit. n. 532. — Lehmkuhl, nn. 535 et seq. Quær. 2°. gentiam? An peccatum veniale sit obex ad lucrandam Indui· 1 Cf. Addenda, p. 1179, n. 196, p. 1 ISO, n. 197. 1066 TRACTATUS XXL—DE INDULGENTIIS. Resp. Neg., et ratio est, quia quamvis remitti non possit poena tali peccato debita, potest tamen remitti poena debita pro aliis peccatis jam deletis: sicut enim non repugnat culpam alicujus peccati venialis remitti, quin aliorum culpa remitta­ tur; sic nec repugnat deleri poenam aliquorum venialium aut mortalium remissorum, quamvis solvenda remaneat poena pro uno aut pluribus aliis venialibus. Attamen ex istis rationibus manifestum est, peccatum veniale esse obicem ad lucrandam indulgentiam plenariam qua talem. — Cf. S. Alphons. de Sacram. Pœnit. n. 534. QuzER. 3°. An Indulgentia, quæ conceditur ut plenaria, possit partialiter saltem obtineri, si adsii obex impediens quominus integre obtineatur, v. gr., affectus ad aliquod veniale? Resp. Affirm. Plenaria indulgentia ita concessa intelli­ gitur ut si quis eam plenarie lucrari non possit, eam tamen partialiter lucretur pro dispositione quam habet (Can. 926). Quær. 4°. Quid intelligatur per Indulgentias 10 vel 15 dierum, annorum, quadragenarum, etc., etc.? Resp. Intelligenda est, juxta communem sententiam, re­ missio tantæ pœnæ, quanta olim remittebatur, vel remissa fuisset per poenitentiam canonicam ejusdem temporis. Sic, v. gr., per indulgentiam septem annorum tanta remittitur poena, quanta remittebatur per poenitentiam septem annorum juxta antiquos canones injungi solitam. — Quanti autem valu­ erint coram Deo pœnitentiæ canonicæ, et quanti nunc valeant indulgentiae partiales tot dierum vel annorum, nos omnino latet; quia ignoramus, qualem proportionem satisfactiones nostræ habent cum poena pro peccatis nostris debita. — Ita communiter theologi. 9 Quær. 5°. An Indulgentias lucretur, qui opus pro eis prœscriptum non integre perficit? Resp. Neg., si partem operis notabilem omittat, ita ut secundum aestimationem moralem illud quoad substantiam non perficiat; quia simpliciter conditionibus requisitis satisfacere non censetur. Secus autem si minimam partem praetermittat; quia tunc moraliter, vel quoad substantiam censetur perfici opus praescriptum. — Pars autem minima respective sumenda est. Sic in Rosario omissio unius Pater et Ave minima videtur; secus vero si quinque Pater et Ave requirantur, quia omissio quintæ partis operis notabilis est. — Cf. S. Alphons. ibid. CAP. I.—DE INDULGENTIIS GENERATIM SPECTATIS. 1067 Quær. 6°. An et quomodo Indulgentiae defunctis applicari possint? Resp. Applicari possunt, si adsint duæ conditiones sequen­ tes: 1°. ut tanquam illis applicabiles in Rescripto Pontificis specialiter concedantur; 2°. ut adsit intentio talem applica­ tionem faciendi. — Adverte tamen, quod indulgentia nequit applicari defunctis per modum absolutionis, sed tantum per modum suffragii, nempe Deum deprecando, ut benigne velit talem applicationem acceptare et animabus Purgatorii largiri. Ratio est, quia Pontifex jurisdictionem non habet in animas de­ functorum, ac proinde eas· absolvere a pœnis, velut per sen­ tentiam, non potest. — Cf. Lacroix, n. 1336 —Lugo, de Pœnit. disp. 27, n. 58. Quando Summus Pontifex indulgentiam vivis concedit ab­ solvit eos a pœnis debitis peccatis jam remissis simulque ex thesauro Ecclesiæ solutionem exhibet. Omnis nempe indulgen­ tia vivis concessa hæc duo importat, absolutionem et solutionem. Non item quando conceditur indulgentia applicabilis defunctis. Porro qui lucratur aliquam indulgentiam non est administrator thesauri Ecclesiæ nec ipsius administration! subduntur satis­ factiones Christi. Ideoque nequit ipse eas aliis transferre pro lubitu suo. Quum Summus Pontifex possit concedere per mo­ dum absolutionis et suffragii ipse hanc potestatem exercere valet. De facto quando concedit indulgentiam applicabilem de­ functis, non utique elargitur eam ut tum vivo lucranti tum defuncto ea prosit sed ut vivo prosit, si velit ipse, vel, si mavult, ut defunctis applicetur: si sibimet eam retinet, ipsi prodest per modum absolutionis; si offert defunctis, his prodest per modum suffragii. Solutio habetur et absolutio pro vivis; non absolutio, sed solutio offertur Deo ipsum rogando ut velit istam applicationem acceptare in favorem defunctorum. Quær. 7°. An Indulgentia infallibililcr prosit animabus Pur­ gatorii, quibus applicatur? Resp. Controvertitur; nam alii affirmant, quia Christus dedit Ecclesiæ potestatem infallibilem his verbis: “ Quodcumque solveris ” . . ., etc. Concessio autem Indulgentiae pro defunctis est vere actus clavium, cum procedat ab Apostolica auctoritate; clavis autem semper aperit, positis debitis condi­ tionibus: ergo Indulgentia est semper efficax et infallibilis tam pro defunctis quam pro vivis, modo adsint requisita. — Alii autem negant, quia nulla adest promissio divina, vi cujus Deus censeatur Indulgentiam oblatam certo acceptare. Hinc videtur ]068 TRACTATUS XXL—DE INDULGENTIIS. eam tantum admittere pro suo beneplacito applicandam. Præterea Ecclesia servat usum celebrandi per plures annos ac pro eisdem animabus Missas anniversarias, etiam in altaribus privilegiatis, seu quibus inhæret privilegium indulgentiæ plenariæ. Inanis autem esset illa praxis, si statim in prima Missa illis applicata fieret earum liberatio. — Cf. Suarez, disp. 53, sect. 3, n. 3. — S. Alphons. de Sacram. Pœnit. n. 534. — Lehmkuhl, nn. 530 et seq. Certum est autem, indulgentias defunctis saltem ut pluri­ mum prodesse; secus enim inutile quid ageret Ecclesia eas illis .applicando; quod sane absque impietate dici nequit. Quær. 8°. An applicatio specialis facienda sit certis animabus determinatis vel generalis sufficiat? Resp. Sufficit applicatio generalis facta omnibus animabus in Purgatorio degentibus, quia suffragia sunt divisibilia, et pro­ inde in omnes animas distribui possunt. Elucet aliunde ex praxi Ecclesiæ, quæ jubet Missas celebrari pro defunctis in genere, præsertim die secunda Novembris. Item quando fiunt Collectæ in Ecclesiis pro animabus Purgatorii, Missæ inde celebrandæ pro omnibus in genere applicari debent. Si autem quis velit re­ stringere applicationem suam, tunc animas quasdam specialiter determinare debet, sive expresse sive implicite et æquivalenter. Quær. 9°. An requiratur status gratiœ ad lucrandam Indul­ gentiam pro defunctis? Resp. Controvertitur apud theologos, quorum alii affir­ mant, quia nemo potest alteri applicare indulgentiam, nisi eam prius suam fecerit ; alii autem negant, quia applicatio fit directe et immediate defunctis, et opus ponitur tantum ut conditio, non ad lucrandum sibi indulgentiam, sed ut illa defunctis appli­ cetur. Prima sententia, quæ S. Alphonso videtur verior, con­ sulenda est in praxi utpote tutior. — Cf. S. Alphons. loc. cit. n. 534. — Baller, not. (c) p. 1051. Quær. 10°. An requiratur confessio et absolutio etiam pro venialibus ad lucrandas Indulgentias, quœ conceduntur cum clausula: contritis et confessis? Resp. Affirm., quoad confessionem, non obstante statu gratiæ; et ratio est, quia etsi confessio tunc non sit necessaria ad remittenda peccata, requiritur tamen tanquam conditio seu opus præscriptum. Constat ex Decreto S. Congr. Indulgent, a Clemente XIII approbato, die 19 Maii 1759. Verum quoad CAP. I.—DE INDULGENTIIS GENERATIM SPECTATIS. 1069 absolutionem respondendum est negative, ut patet ex Declara­ tione ejusdem S. Congr. Indulgent, data die 15 Dec. 1841. Quær. 11°. An requiratur toties confessio, quoties lucranda est Indulgentia plenaria? Resp. Affirm., quoad plerasque, ut evincitur ex rescriptis plurium concessionum. — Dixi plerasque, nam etsi pro omnibus certe requiratur status gratiæ, non item requiritur confessio, ut patet exemplo indulgentiae plenariæ concessæ pro exercitio Vice Crucis. — Hic autem animadvertendum est: 1°. §1. Ad quaslibet indulgentias lucrandas confessio forte requisita peragi potest intra octo dies qui immediate præcedunt diem cui indulgentia fuit affixa; communio autem in pervigilio eiusdem diei; utraque vero etiam intra subsequentem totam octavam. § 2. Pariter ad lucrandas indulgentias pro piis exercitiis in triduum, hebdomadam, etc., ductis concessas, confessio et communio fieri etiam potest intra octavam quæ immediate sequitur exercitium expletum. § 3. Christifideles qui solent, nisi legitime impediantur, saltem bis in mense ad pœnitentiæ sacramentum accedere, aut sanc­ tam communionem in statu gratiæ et cum recta piaque mente recipere quotidie, quamvis semel aut iterum per hebdomadam ab eadem abstineant, possunt omnes indulgentias consequi, etiam sine actuali confessione quæ ceteroquin ad eas lucrandas necessaria foret, exceptis indulgentiis sive iubilæi ordinarii et extraordinarii sive ad instar iubilæi (Can. 931). 2°. Non pauci Episcopi obtinuerunt æqui valens privilegium in favorem illorum, qui bis in mense confiteri solent, scilicet quolibet spatio quatuordecim dierum. 3°. Ista privilegia non respiciunt indulgentiam plenariam quæ conceditur ad formam .Iubilæi, pro cujus recta intelligentia semper attendenda sunt ipsa verba et tenor concessionis. — Cf. Prinzivalli, n. cclix. — Acta S. Sedis, vol. 11, pp. 358 et seq., et vol. 18, p. 412. Quær. 12°. Quid importent clausulœ: contritis — contrito corde — corde saltem contrito — et similes aliæ? Resp. Certo non significant requiri actum contritionis tan­ quam opus injunctum, sed exprimunt tantum necessitatem status gratiæ ad lucrandam indulgentiam. — Cf. Acta S. Sedis, vol. 6, p. 388. 1070 TRACTATUS XXL—DE INDULGENTIIS. Quær. 13°. An quis possit eadem die diversas aut pluries easdem I ndulgentias lucrari? Resp. § 2. Partialis indulgentia, nisi contrarium expresse notetur, sæpius per diem, eodem opere repetito, potest lucrifieri (Can. 928). Quær. 14°. An uni eidemque rei vel loco vel operi phires adnecti possunt Indulgentice? Resp. Uni eidemque rei vel loco plures ex variis titulis adnecti possunt indulgentiae; sed uno eodemque opere, cui ex variis titulis indulgentiae adnexae sint, non possunt plures acquiri indulgentiae, nisi opus requisitum sit confessio vel com­ munio, aut nisi aliud expresse cautum fuerit (Can. 933). Quær. 15°. An possint acquiri plures Indulgentiœ plenariœ eadem die? Resp. § 1. Indulgentia plenaria, nisi ahua expresse cautum sit, acquiri potest semel tantum in die, etsi idem opus præscrip­ tum pluries ponatur (Can. 928). Cautum est quoad indulgentias quæ de Portiuncula dicuntur et alias quasdam paucas. Notandum pariter est decretum Innocentii intelligendum esse de lucranda sæpius eadem indul­ gentia plenaria ponendo sæpius eadem die idem opus. Nam certum est posse aliquem (etiam cum una confessione et com­ munione) plures indulgentias plenarias quæ propter diversas actiones concedantur eadem die obtinere. E videns autem est non posse aliquem sibi lucrari plures indulgentias plenarias eadem die, nisi commisso peccato post primam obtentam ejus remissionem debite acceperit: quod si tamen indulgcntiæ plenariæ sint defunctis applicabiles, tunc potest sibi unam et animabus in Purgatorio alias lucrari. — Cf. Beringer, Die Ablasse, pag. 95, n. 10. Quær. 16°. An vel qualis intentio requiratur ad lucrandus Indulgentias? Resp. § 2. Ut vero subiectum capax eas revera lucretur, debet habere intentionem saltem generalem eas acquirendi . . . (Can. 925). Quando ad indulgentias lucrandas praescribitur oratio pro fine determinato, v. gr., pro extirpatione hæreseon, non requi­ ritur intentio explicita, expressa singulis vicibus. S. Cong. Indulg. 12 Julii 1847. | Cap. l—de indulgentiis generatim spectatis. 1071 Quær. 17°. Utrum si concedatur facultas commutandi opera injuncta ad lucrandas Indulgentias, commutatio necessario in con­ fessione jieri debeat? Resp. Neg., nisi in concessione facultatis ejusmodi con­ ditio expresse caveatur.— Quod eruitur, ut opinamur, ex re­ sponso S. C. de Indulg. 20 Feb. 1801. In novo Codice facultas est jam omnibus confessoriis tradita. Pia opera ad lucrandas indulgentias iniuncta, confessari possunt in alia commutare pro iis qui, legitimo detenti impedi­ mento, eadem præstare nequeant (Can. 935). Quær. 18°. An vel quomodo surdi-muti lucrari valeant In­ dulgentias, quibus adnexœ sunt orationes vocales? Resp. Muti lucrari possunt indulgentias adnexas publicis precibus, si una cum ceteris fidelibus in eodem loco orantibus mentem ac pios sensus ad Deum attollant; et si agatur de privatis orationibus, satis est ut eas mente recolant signisve effundant vel tantummodo oculis percurrant (Can. 936). Quær. 19°. An illi, qui chronica infirmitate impediti nequeunt ecclesiam visitare et communionem frequenter recipere, possint nihil­ ominus Indulgentias lucrari, cum duœ prcedictœ conditiones re­ quiruntur? Resp. Affirm., ex speciali concessione Pii IX, dummodo tamen adimpleantur aliæ conditiones. Etenim die 18 Sept. 1862, “ Sanctitas sua clementer induisit, ut præfati Christifideles [habitualiter infirmi chronici, ob physicum permanens aliquod impedimentum e domo egredi impotentes] exceptis tamen illis qui in Communitate morantur, acquirere possint omnes et singu­ las Indulgentias plenarias jam concessas vel in posterum conce­ dendas, quasque alias acquirere possent in locis in quibus vivunt, si in eo physico statu non essent, pro quarum acquisitione præscripta sit Sacra Communio et visitatio alicujus Ecclesiæ vel publici Oratorii in locis iisdem, dummodo vere pœnitentes con­ fessi, ac ceteris omnibus absolutis conditionibus, si quæ injunctæ fuerint, loco S. Communionis et Visitationis alia pia opera a re­ spective confessario injungenda, fideliter adimpleant. Præsenti in perpetuum valituro absque ulla Brevis expeditione. Non obstantibus in contrarium facientibus quibuscumque.” Fideles utriusque sexus qui, perfectionis studio vel insti­ tutionis seu educationis aut etiam valetudinis causa in domibus ecclesia vel publico sacello carentibus, de consensu Ordinario- 1072 TRACTATUS XXL—DE INDULGENTIIS. rum constitutis, vitam communem agunt, itemque personæ omnes ad illis ministrandum ibidem commorantes, quoties ad lucrandas indulgentias præscribatur visitatio alicuius ecclesiæ non determinate, vel indeterminati alicuius publici oratorii, visitare queunt propriæ domus sacellum in quo obligationi audiendi Sacrum iure satisfacere possunt, dummodo cetera opera iniuncta rite præstiterint (Can. 929). Quær. 20°. An amittantur Indulgentia, si res /nobilis, cui adnexa sunt, alteri tradatur? Resp. Negative, vi canonis 924, § 2. Quær. 21°. Quibusnam rebus Indulgentia applicari possint? Resp. Applicari possunt indulgentiæ quibuslibet rebus so­ lidis, ne ferro quidem vel ligno exceptis, ut olim. Etiam corona vitro solido confecta cum appositis indulgentiis benedici potest. Solæ igitur res, quæ facile frangi aut lacerari possunt, ut papyrus, vitrum insufflatum, etc., excipiendæ sunt. — Cf. Prinzivalli, n. cdxx. Quær. 22°. Quænam sint regula ad discernendas veras Indul­ gentias a falsis? Resp. S. Congregatio Indulgentiarum Decreto, Urbis et Orbis, confirmato a Summo Pontifice 10 Aug. 1899 sequentes statuit regulas. Reg. I. “ Authenticæ sunt omnes Indulgentiæ, quæ in novissima Collectione a S. Indulgentiarum Congrega­ tione edita continentur.” Reg. II. “ Indulgentiæ generales, quæ in supradicta Collectione non exhibentur, vel quæ concessæ feruntur post editam Collectionem, tunc solummodo habendæ erunt ut authenticæ, cum earumdein concessionis authographum monumentum recognitum fuerit a S. Indulgentiarum Congre­ gatione, cui, sub nullitatis poena, exhibendum erit antequam publicentur.” Reg. III. “ Authenticæ habeantur Indulgentiæ concessæ Ordinibus et Congregationibus religiosis, Archiconfraternitatibus, Confratemitatibus, Archisodalitiis, Sodalitiis, piis Unionibus, piis Societatibus, nonnullis Ecclesiis celebrioribus, Locis piis et Objectis devotionis, quæ continentur in summariis recognitis et approbatis a S. Congregatione Indulgentiarum, ejusque auctoritate vel venia typis editis.” Reg. IV. “ Non habeantur ut authenticæ Indulgentiæ sive generales, sive par­ ticulares, quæ continentur in libris, in libellis, in summariis, in foliis, in chartulis, sive etiam in imaginibus, impressis sine approbatione auctoritatis competentis; quæ approbatio conce- CAP. I—DE INDULGENTIIS GENERATIM SPECTATIS. 1073 denda erit post diligentem recognitionem et distincte expri­ menda.” Reg. V. “ Apocryphæ, vel nunc prorsus revocatæ, sunt omnes Indulgentiæ mille vel plurium annorum, quocumque tempore concessæ dicantur.” Reg. VI. “ Suspectæ habeantur Indulgentiæ plenariæ quæ asseruntur concessæ recitantibus pauca dumtaxat verba: exceptis Indulgentiis in articulo mor­ tis.” Reg. VII. “ Rejiciendae sunt ut apocryphæ Indulgentiæ, quæ circumferuntur in libellis, foliis seu chartulis impressis seu manuscriptis, in quibus ex levibus aut etiam superstitiosis causis et incertis revelationibus, vel sub illusoriis conditionibus promittuntur Indulgentiæ et gratiæ usum et modum excedentes.” Reg. VIII. “ Ut commentitia rejicienda sunt folia, et libelli, in quibus promittitur fidelibus unam altcramve precem reci­ tantibus liberatio unius vel plurium animarum a Purgatorio: et Indulgentiæ quæ dictæ promissioni adjici solent, ut apo­ cryphæ habendæ sunt.” Reg. IX. “ Apocryphæ, vel saltem ut graviter suspectæ, habeantur Indulgentiæ recentiores assertæ concessionis, si ad inusitatum numerum annorum vel dierum producuntur.” Authentica declaratio harum regularum et alia de Indulgentiis scitu necessaria inveniuntur apud Beringer, Die Ablasse, pp. 808 et seq. Quær. 23°. Quomodo sil intelligenda facultas benedicendi cru­ cifixos cum indulgentiæ plenariæ applicatione, toties quoties nun­ cupates, ab Apostolica Sede quomodocumque concessa? Resp. “ Ita et non aliter est intelligenda, ut quicunque Christifidelis in articulo mortis constitutus aliquem ex hujusmodi cruci­ fixis benedictis, etiamsi illi non pertineat, osculatus fuerit, vel quomodocumque tetigerit, dummodo confessus ac sacra communione refectus, vel si id facere nequiverit saltem contritus, Ssmum Jesu nomen, ore, si potuerit, sin minus corde, devote invocaverit et mortem tamquam peccati stipendium de manu Domini patienter susceperit, plenariam indulgentiam acquirere valeat." S. C. S. Offic. 10 Junii 1914. Quær. 24°. Si oratio in genere ad Indulgentias lucrandas proscribitur qualis requiratur? Resp. § 1. Si ad lucrandas indulgentias oratio in genere ad mentem Summi Pcntificis præscribatur, mentalis tantum oratio non sufficit; oratio autem vocalis poterit arbitrio fide­ lium deligi, nisi peculiaris aliqua assignetur.* § 2. Si peculiaris oratio assignata fuerit, indulgentiæ acquiri possunt quocunque idiomate oratio recitetur, dummodo de ’ Cf. Addenda, p. 1180, n. 198. 1074 TRACTATUS XXL—DE INDULGENTIIS. fidelitate versionis constet ex declaratione vel Sacræ Pœnitentiariæ vel unius ex Ordinariis loci ubi vulgaris est lingua in quam vertitur oratio; sed indulgentiæ penitus cessant ob quamlibet additionem, detractionem, vel interpolationem.1 § 3. Ad indulgentiarum acquisitionem satis est orationem alternis cum socio recitare, aut mente eam prosequi, dum ab alio recitatur (Can. 934). 1051. Resolves. — Nisi aliud ex concessionis tenore appareat, indulgentias ab Episcopo concessas lucrari possunt tum sub­ diti extra territorium, tum peregrini, vagi, omnesque exempti in territorio degentes (Can. 927). 2°. Nemo indulgentias acquirens potest eas aliis in vita de­ gentibus applicare; animabus autem in purgatorio detentis indul­ gentiæ omnes a Romano Pontifice concessæ, nisi aliud constet, applicabiles sunt (Can. 930). De qua re ait Card. De Lugo: “ Communiter non conceditur facultas lucrandi indulgentias pro aliis viventibus, quia, cum ipsi possint sibi etiam subvenire, non expedit fovere eorum pigri­ tiam, ut neque satisfacere, neque etiam indulgentias pro se lucrari curent.” — Cf. Lugo, disp. 27, n. 77. — Lacroix, n. 1328. — Baller, not. (a) η. 1056.2 3°. § 1. Ad normam can. 75, indulgentiæ adnexæ alicui ecclesiæ non cessant, si ecclesia funditus evertatur rursusque intra quin­ quaginta annos ædificetur in eodem vel fere eodem loco et sub eodem titulo. § 2. Indulgentiæ coronis aliisve rebus adnexæ tunc tantum cessant, cum coronæ aliæve res prorsus desinant esse vel ven­ dantur (Can. 924).3 Neque amittuntur, si per successivas reparationes totaliter renovarentur, siquidem eædem moraliter remanerent. Proinde nec amittit indulgentias corona quæ successive reparatur, licet globuli ex integro per partes subinde renovati fuerint. — Cf. Prinzivalli, CDLXXXII. 4°. Indulgentiæ non exspirant morte concedentis, cum sint gratiæ, nec ante notitiam revocationis. Indulgentiæ accipiendæ sunt, ut sonant; cum tamen sint gratiæ, large sunt interpretanda, servata nihilominus verborum proprietate. Unde censendæ sunt perpetuæ, si datæ sint sine temporis restrictione. — Cf. S. Alphons. n. 534. 5°. Res benedictæ et indulgentiis ditatæ non debent vendi, et si vendantur, indulgentias amittunt. — Cf. Can. 924, § 2. 1 Cf. Addenda, p. 1181, n. 199. ’ Cf. Addenda, p. 1182, n. 200. ’ Cf. Addenda, p. 1182, n. 201. CAP. L—DE INDULGENTIIS GENERATIM SPECTATIS. 1075 6°. Cardinales habent facultatem, Benedicendi ubique, solo crucis signo, cum omnibus indul­ gentiis a Sancta Sede concedi solitis, rosaria, aliasque coronas precatorias, cruces, numismata, statuas, scapularia a Sede Apo­ stolica probata, eaque imponendi sine onere inscriptionis; Sub unica benedictione erigendi, in ecclesiis et Oratoriis etiam privatis aliisque piis locis stationes Viœ Crucis cum omnibus in­ dulgentiis, quæ huiusmodi pium exercitium peragentibus impertitae sunt: nec non benedicendi pro fidelibus, qui causa infirmitatis vel alius legitimi impedimenti sacras stationes Viœ Crucis visitare nequeant, Crucifixi icones cum applicatione omnium indulgenti­ arum devoto exercitio eiusdem Viœ Crucis a Romanis Pontifici­ bus adnexarum (Can. 239, § 1, nn. 5, 6). 7°. Ad lucrandum indulgentiam alicui diei affixam, si visi­ tatio ecclesiæ vel oratorii requiratur, hæc fieri potest a meridie diei præcedentis usque ad mediam noctem quæ statutam diem claudit (Can. 923). 8°. Opere, cui præstando, quis lege aut præcepto obligatur, nequit indulgentia lucrifieri, nisi in eiusdem concessione aliud expresse dicatur; qui tamen præstat opus sibi in sacramentalem poenitentiam iniunctum et indulgentiis forte dicatum, potest simul et pœnitentiæ satisfacere et indulgentias lucrari (Can. 932). 9°. Ssmus D. N. Benedictus XV concedere dignatus est ut indulgentias, pro quibus lucrandis recitatio precum una cum aliquo corporis actu injungitur, quem mutilati peragere impares sunt, isti lucrari valeant fusis dumtaxat precibus. Sac. Pœn. Apost. 22 Oct. 1917. .10°. §3. Indulgentia plenaria concessa ut quotidiana perpetua vel ad tempus visitantibus aliquam ecclesiam vel publicum ora­ torium ita intelligenda est ut quacunque die, sed semel tantum in anno, ab unoquoque fideli acquiri possit, nisi aliud in decreto expresse dicatur (Can. 921). 11°. Intentio quotidiana matutina in Apostolatu Orationis exprimi debet formula vocali. — S. Off. 10 Jun. 1915. 12°. Si cruces Viœ Crucis primitus benedictæ omnino pereunt, iterum canonica erectio necessaria est; si pereant ex minore parte, licet alias illis substituere absque ulla benedictione; si penitus tol­ luntur aliqua peculiari ratione, et ad tempus tantum ut denuo eidem loco restituantur, nec erectione nec benedictione opus est ad indulgentias lucrifaciendas. S. C. Indulg. 30 Jan. 1839. ’ 1076 TRACTATUS XXL—DE INDULGENTIIS. Nota. — Ad intelligendam naturam Indulgentiae Jubilæi, sicut et ceteras ejusdem concessiones, attendendum est imprimis ad verba et tenorem Constitutionis qua Jubilaeum ipsum promulgatur. Etenim ultima Jubilœa diversitatem quamdam præ se tulerunt quoad re­ quisitas conditiones, ac proinde male quis argumentaretur ab uno ad aliud, independenter a verbis ipsis apostolicis. CAPUT II DE QUIBUSDAM INDULGENTIIS' IN PARTICULARI1 I. — De Indulgentiis Apostolicis 1052. Indulgentiæ Apostolicæ dicuntur illæ quas Romanus Pontifex adnectere solet piis objectis, uti sunt cruces, coronæ precatoriæ et numismata, dum ea benedicit. QUÆSITA 1053. Quær. 1°. lucrandas. Quænam sint conditiones ad has Indulgentias Resp. Sunt sequentes: 1°. Ut Christifideles in propria deferant persona aliquod ex enuntiatis objectis. 2°. Quodsi id minime fiat, requiritur ut illud in proprio cubiculo, vel alio decenti loco suæ habitationis retineant, et coram eo devote praescriptas preces recitent. 3°. Excluduntur ab apostolicæ benedictionis concessione imagines typis exaratae, depictæ, itemque cruces, crucifixi, parvæ statuæ et numismata ex stanno, plumbo aliave ex materia fragili seu consumptibili confecta.2 4°. Imagines repraesentare debent Sanctos, qui vel jam consueta forma canonizati, vel in martyrologiis rite probatis descripti fuerint. — S. Off. 5 Sept. 1914. — A. A. S. vol. 6, p. 503. Quær. 2°. Utrum nostri Sacerdotes possent, ex delegatione, concedere Indulgentias Aposiolicas? Resp. Affirm., generat im loquendo, nam Episcopis nostris concedebatur non solum facultas applicandi has Indulgentias, sed etiam “ communicandi (hanc eamdem facultatem) cum pres­ byteris sacro ministerio fungentibus.” — Dixi generatim lo­ quendo, quia non in omnibus dioecesibus de facto inveniebatur hæc communicatio. — Cf. nunc S. C. Consistoralis, 25 Apr. 1918. Videas Can. 349, § 1 ; 239, §1, n. 6; 913, n. 1. * Cf. Addenda, p. 1183, n. 202. « Cf. Addenda, p. 1183, n. 203. Λ-l· CAP. Π.—DE QUIBUSDAM INDULGENTIIS IN PARTICULARI. 1077 Quær. 3°. Quomodo practice fiat applicatio harum Indulgen­ tiarum? Resp. Sanctissimus D. N. D. Pius X “ decernere et declarare dignatus est: “ In benedicendis pluribus similibus aut diversis religionis objectis, quæ sacerdoti pluribus facultatibus munito, conjuncta vel commixta offeruntur, atque in ipsis vigore diversarum facultatum indulgentiis ditandis, sufficere unicum signum pro pluribus bene­ dictionibus atque indulgentiarum adnexionibus. Et declaratio non extendatur ad metallica numismata scapularibus substituenda, de quibus in decreto S. Officii dato die 16 Decembris, anno 1910.” S. C. S. Off. (S. D. I.) 18 Maii 1914? Π. — De Indulgentiis Scapularis 1054. Plura hodie dantur scapularia, at hic breviter dicetur solummodo de scapulari B. Μ. V. de Monte Carmelo, quod anti­ quissimum est et magis commune. Pro ceteris vero scapularibus consuli possunt tractatus speciales. QUÆSITA 1055. Quær. 1°. Quænam sint Indulgentia adnexœ scapulari B. Μ. V. de Monte Carmelo? Resp. Plures sunt eæque partiales et plenariæ: hæ ultimæ conceduntur diebus sequentibus: 1°. In die receptionis scapularis, supposita tamen confes­ sione, communione et aliqua prece facta juxta intentionem S. Pontificis. 2°. In die festo B. Μ. V. de Monte Carmelo, vel in Dominica proxime sequenti, vel etiam quocumque die infra Octavam, servatis tamen iisdem prædictis conditionibus. 3°. In dic Immaculata) Conceptionis, Nativitatis, Præsentationis, Annunciationis, Visitationis, Purificationis, et Assump­ tionis B. M. Virginis: item in die festo S. Josephi, S. Simonis Stock [16 Maii], S. Annæ, S. Michaelis et S. Teresiæ: item in una ex quartis feriis cujuslibet mensis et insuper quolibet die, semel in anno. — Cf. Acta S. S. vol. 19, p. 557. Verum ad lu­ crandas has indulgentias, præter prædictas conditiones, requiri­ tur visitatio alicujus ecclesiæ Ordinis Carmelitani, et ubi hæc deest, ecclesiæ parochialis, et si neque hoc præstari possit, datur confessario facultas faciendi commutationem. 1 Cf. Addenda, p. 1184, n. 204. 1078 TRACTATUS XXI,—DE INDULGENTIIS. 4°. In articulo mortis. — Cf. Maurel-Beringer, n. 88. Quær. 2°. Quænam sint alia privilegia hujus scapularis? Resp. Præter plenarias indulgentias, aliasque partiales non paucas, memoranda sunt duo magna privilegia hujus scapula­ ris, scilicet illud felicis obitus, et illud quod dicitur Sabbatinum. Ad obtinendum primum privilegium, quod innititur in ipsis verbis B. M. Virginis: “In hoc moriens œternum non patietur incendium,” requiritur ut quis scapulari rite fuerit insignitus, eoque ad collum suspenso moriatur. Ad alterum autem privi­ legium lucrandum, quod consistit in eo quod a poenis Purga­ torii brevi, aut saltem Sabbato post obitum, quis liberabitur, requiruntur sequentes conditiones: 1°. ut servetur castitas juxta proprium statum; 2°. ut quotidie dicatur officium parvum B. M. Virginis, et pro iis qui nesciunt legere, ut servetur ab­ stinentia unaquaque Feria IV et Sabbato per annum, excepto casu quo Nativitas D. N. Jesu Christi inciderit uno ex his diebus. — Adverte tamen: 1°. quod ii qui Breviarium Ro­ manum quotidie recitant non tenentur recitare parvum officium B. M. Virginis; 2°. quod in casu necessitatis confessarius, debita facultate munitus, potest hanc recitationem et abstinentiam in aliud pium opus commutare. — Cf. Benedict. XIV, de Festis, lib. 2, cap. 6. — Maurel, η. 88. Quær. 3°. Quænam sint conditiones ut quis dicatur esse hoc scapulari rite insignitus? Resp. Ex parte scapularis requiritur, ut illud sit ex debita materia et colore. Ex parte szibjecli, ut gestetur continuo et per modum scapidaris. Ex parte autem dantis, ut benedicatur et imponatur a sacerdote habente facultatem. Porro: 1°. Materia scapularis istius est lana et quidem texta, etsi accedere possint aliqtia ornamenta.1 ) 2°. Color debet esse fuscus {brown), seu quasi niger. 3°. Continua gestatio importat ut non deseratur per longum tempus vel per breve quidem sed cum animo ipsum omnino rejiciendi, ita ut in utroque casu quis dici possit voluisse renun­ tiare tali devotioni. 4°. Gestatio per modum scapularis significat quod hoc habe­ atur suspensum ad collum ita ut una pars sit super pectus et altera inter scapulas, ac proinde hanc conditionem non servaret qui scapulare secum deferret in aliquo vestis suæ sacculo {pocket) vel utcumque assutum super vestes. 1 Cf. Addenda, p. 1184, n. 205. CAP. IL—DE QUIBUSDAM INDULGENTIIS IN PARTICULARI. 1079 5°. Benedictio et impositio scapularis debet fieri a sacerdote habente facultatem, et per formulam præscriptam, quæ habetur in Rituali Romano, p. 476. Episcopi nostri poterant facultatem erigendi Confraternitatem B. Μ. V. de Monte Carmelo com­ municare, ut patet ex Facultatibus extraordinariis T. n. 21. in qua continetur facultas adscribendi fideles illis Confratemitatibus, benedicendi et imponendi earumdem scapularia. Ita S. Off. 11 Maii 1898. 1056. Juvat hic referre sequentes responsiones S. Congr. Indulgentiarum: I. “ Utrum unum idemque scapulare semel benedictum valide possit pluribus per vicem imponi repetita solummodo super singulis receptionis sive impositionis formula? II. Utrum hujusmodi formula usurpari solita in actu imposi­ tionis scapularium, essentialis sit, ut quis scapulare rite accepisse censeatur, jusque habeat ad Indulgentias illud ferentibus con­ cessas; an vero absque Indulgentiarum dispendio possit omitti, præsertim in morbo aliove urgenti casu? Ad I. Affirmative; ita tamen ut primum Scapulare, quod dein­ ceps adscriptus induere debet, sit benedictum. Ad II. Tam ad primam, quam ad secundam partem proferenda esse verba, quæ sunt substantialia ad formam Decreti hujus S. Con­ gregationis diei 24 Augusti 1844, quod sic se habet: — Urbis — An rata sit Fidelium adscriptio Confraternitati B. V. de Monte Carmelo, quæ fit a sacerdotibus quidem facultatem habentibus, non servata tamen forma in Rituali et Breviario Ord. Carmelitarum descripta? — Sac. Congregatio respondit: Affirmative, dum­ modo Sacerdotes facultatem habentes non deficiant in substanti­ alibus, nempe in Benedictione et impositione habitus, ac in ac­ ceptione ad Confraternitatem.” Ita declaravit S. C. die 24 Aug. 1844. De Numismate Scapulari Generali duplici Decreto S. Officii 16 Dec. 1910 et 5 Jun. 1913: 1. Omnibus fidelibus rite adscriptis vel adscribendis tam uni quam pluribus scapularibus approbatis (exceptis tertiorum Ordinum pro­ priis), licet posthac pro ipsis sive uno sive pluribus unicum numisma ex metallo decenter super propriam personam deferre; 2. Hoc ita deferendo favores omnes spirituales, servatis propriis cujusque legibus, omnes indulgentias singulis annexas lucrari possunt; 3. Hoc numisma ex una parte imaginem Sanctissimi D. N. Jesu Christi suum Sacratissimum Cor ostendentis, ex altera, Beatis- 1080 TRACTATUS XXI—DE INDULGENTIIS. simæ Virginis Mariæ referre debet; 4. Hoc numisma benedictum esse oportet tot distinctis benedictionibus quot sunt scapularia regulariter imposita quibus juxta lubitum petentium suffici velit; 5. Singulae benedictiones unico signo crucis dari possunt: v. gr., unica pro scapulari B. V. M. de Monte Carmelo, altera pro scapu­ lari secundo approbato, etc., vel, juxta ordinem quo quis diversis scapularibus erat adseriptus; 6. Hæ benedictiones debent fieri a sacerdote pollente ordinaria vel delegata facultate benedicendi respectiva scapularia; licite fiunt a sacerdote tali privilegiato ab adseribente distincto; 7. Sacerdos pollens facultate scapularia imponendi potest unico signo crucis pro unoquoque scapulari publice benedicere omnia Ss. Numismata quæ habent fideles in Ecclesia vel in quodam conventu quin hæc Numismata videantur nec in individuo cognoscantur; 8. Benedictio impertiri potest Ss. Numismatibus pro personis jam non adseriptis per impositionem, sed postea vel serius adseribendis; numismata autem demum gaudebunt favoribus scapularium quando personæ erunt per regularem impositionem adscriptæ, ideoque non est necessarium personas jam esse adseriptas antequam Ss. Numismata pro ipsis benedici possunt; 9. Numismata multa benedici queunt, quæ postea distribuenda sunt quibuscumque personis, quarum aliæ jam scapularibus inscriptæ sunt, et aliæ non adscriptæ; 10. Fideles tenentur numisma gestare vel ad collum vel aliter, decenter tamen, super propriam personam; Hilgers in ea est sententia quod si quis numisma adnexum habet coronæ seu rosario quam secum continuo fert, non videatur necessarium noctu illam circa collum gerere vel alio modo super personam, sed sufficiat si eam in vestibus prope semet relinquat; alii autem strictius loquuntur, quamvis et hi dicant non esse attendendum ad brevem inter­ ruptionem; 11. Unumquodque numisma benedicendum est, e contrario tamen scapulare; quando enim aliquis jam rite ad­ seriptus Confraterait ati amisit scapulare vel attritum deponit, novum scapulare nova non indiget benedictione. Attamen Pius X vehementer exoptavit ut fideles eodem quo hucusque modo con­ sueverunt scapularia deferre prosequerentur. Pius X* benigne concessit ut omnes milites ex copiis terrestribus et maritimis sub armis constituti, pro lubitu possint legitime quovis tempore, sacris scapularibus adseribi, eisque definitive adseripti permanere atque adnexas indulgentias et gratias lucrari, ea tantum conditione ut metallicum numisma supremæ S. Congregationis S. Officii decreto dici 16 Decembris 1910 præscriptum riteque benedictum deferrent, nec tamen prius scapu­ laria ex panno, uti par est, recipiendi lege tenerentur: imo durante bello præsenti Benedictus XV induisit unicuique sacerdoti facultatem ditandi CAP. IL—DE QUIBUSDAM INDULGENTIIS IN PARTICULARI. 1081 numismata singulis scapularium benedictionibus in utilitatem militum. S. Off. 10 Nov. 1914. ΙΠ. — De Indulgentiis Viæ Crucis 1057. Juxta Benedictum XIV pium illud exercitium, quod communiter vocatur Via Crucis, adnumerandum est inter prae­ cipuos actus pietatis a fidelibus peragendos, tum quia optimum in se est, tum quia multis locupletatum est indulgentiis. Origo hujus pii exercitii fuit ipsa devotio fidelium visitantium sancta illa loca quæ passione D. N. J. C. signata sunt; ipsis enim Ecclesia inultas concesserat indulgentias, easque decursu temporis ad eos etiam extendit qui imitationes quasdam eorum locorum pia meditatione recolerent. Scimus igitur plures adnexas fuisse in­ dulgentias pio exercitio Viæ Crucis, at difficile est, imo etiam prohibitum, eas enumerare. — Cf. Maurel-Beringer, η. 60.1 QUÆSITA 1058. Quær. 1°. Quid requiratur ad canonicam seu validam erectionem Viæ Crucis a sacerdote faciendam? Resp. Ante erectionem Viæ Crucis sequentes formalitates ad validitatem requiruntur: 1. Facultas scripta data ab auc­ toritate competente sacerdoti qui Viam Crucis sit erecturus: 2. Ante unamquamque erectionem venia Ordinarii scripto data, Decr. Auth. n. 445 ad 3; 3. Consensus Parochi scripto datus, si erectio in locis fiat, quæ subsunt Parochi jurisdictioni; 4. Con­ sensus scripto datus Superioris monasterii vel ecclesiæ in quo erigenda est Via Crucis. Acta S. Sedis, v. 25, 317 ad 9, ad 10 et ad 11. — Cf. Beringer, Die Ablasse, pp. 278 et seq. Profecto licentia Episcopi non requiritur pro istis locis quæ ab ipsius jurisdictione exempta sunt. Quær. 2°. Quid importet clausula “ in locis . . . in quibus non adsint PP. Franciscales Resp. “ Per loca in quibus Ordo Minorum Observantium S. Francisci Assisiensis non exist it intelligendum est civitas, oppidum, pagus, cum respect i vis suburbiis, et loca eis adjacentia. In civitatibus et generatim locis in quibus sunt const it utæ duæ dioeceses, cæ facultates, quæ sunt aliquorum Ordinum propriæ, quæque fuerunt concessæ per speciale indultum cum clausula: ‘ dummodo in dicto loco nullus eorumdem Ordinum con­ 1 Cf. Addenda, p. 1181, n. 200, p. 1185, n. 207. 1082 TRACTATUS XXI.—DE INDULGENTIIS. ventus reperiatur/ exerceri valent in ea parte civitatis vel loci in qua nullus adest conventus dictorum Ordinum, adest vero in alia.” S. C. Indulg. 28 Aug. 1903. Quær. 3°. requisites? Quœnam sint aliœ conditiones ad validam erectionem Resp. Præter memoratam delegationem requiritur: 1°. ut Cruces sint ligneæ, et 2°. ut Stationes aliquantulum distent una ab alia. Quia vero indulgentiae proprie adnexae sunt Crucibus, hae possunt transferri ad alias Imagines absque detrimento in­ dulgentiarum. — Cf. Acta S. Sedis, vol. 11, p. 401. Quær. 4°. Quœnam sint conditiones requisites ex parte fidelium? Resp. Requiritur: 1°. ut fideles circumeant Stationes absque morali interruptione, et 2°. ut meditentur aliquantulum de Passione D. N. J. C. juxta capacitatem uniuscujusque. Porro in publico exercitio Vice Crucis possunt fideles retinere locum suum, et sufficit ut sacerdos tantum cum Ministris circumeat. Insuper etiam in privato exercitio modus circumeundi intelligi debet juxta circumstantias locorum et personarum. — Moralis autem interruptio importat divergere ad actus ex­ traneos, ac proinde confessionem peragere vel communionem suscipere, dum fit pium hoc exercitium, non est illud moraliter interrumpere. — Cf. Prinzivalli, nn. dvii, ccxxxvi, dc, lxxvi et CCXLIX. Quær. 5°. in die lucrari? Utrum Indulgentias Viæ Crucis possit quis pluries ■ : Resp. Affirmant auctores qui hactenus hac de re scripserunt. Attamen Episcopo Petrocorensi nuper ita responsum est a S. C. Indulgent. 10 Sept. 1883: “Ex documentis non constat Indulgentias pro pio exercitio Viæ Crucis concessas toties lucrari quoties praefatum pium exercitium iteratur.” — Cf. Nouvelle Revue Théologique, vol. 15, pp. 473 et seq. IV. — De Indulgentia Altaris Privilegiati 1059. Indulgentia altaris privilegiati est indulgentia plenaria applicabitis defunctis, et lucrabitis per celebrationem Missæ cum intentione liberandi animam aliquam in particulari. — Duplex est privilegium altaris, scilicet reale, si indulgentia adnectitur ipsi altari, et personale, si conceditur personæ. CAP. IL—DE QUIBUSDAM INDULGENTIIS IN PARTICULARI. 1083 § 1. Ut indicetur altare esse privilegiatum, nihil aliud inscri­ Π batur, nisi: altare privilegiatum, perpetuum vel ad tempus, quo­ tidianum vel non, secundum concessionis verba. § 2. Pro Missis celebrandis in altari privilégiât© nequit, sub obtentu privilegii, maior exigi Missæ eleemosyna (Can. 918). QUÆSITA 1060. Quær. 1°. Quanta et quœnam sit efficacia hujus pri­ vilegii? Resp. Hanc efficaciam ita declaravit S. Congr. Indulgent, die 28 Julii 1840: “ Per indulgentiam altari privilegiato ad­ nexam, si spectetur mens concedentis et usus potestatis clavium, intelligendam esse indulgentiam plenariam, quæ animam statim liberet ab omnibus Purgatorii pœnis; si vero spectetur appli­ cationis effectus, intelligendam esse indulgentiam, cujus men­ sura divinæ misericordiæ beneplacito et acceptationi respondet.” Quær. 2°. Utrum hæc Indulgentia prodesse possit pluribus animabus defunctorum? Resp. Neg., ut constat tum ex variis declarationibus S. C. Indulgent., tum quia hæc indulgentia applicari potest tantum illi animæ pro qua dicitur Missa. Hæc regula, nempe quod indulgentia altaris privilegiati uni tantum animæ sit applicabilis, valet etiam in casu Missæ celebratæ pro pluribus defunctis. S. C. Indulgent. 29 Febr. 1864; 19 Jun. 1880; 19 Dec. 1885. Neque excipitur dies commemorationis omnium defunctorum, quo omnia altaria gaudent hoc privilegio.1 —Cf. Beringer, Die Ablâsse, p. 449 et seq. — Acta S. Sedis, vol. 13, p. 139. Quando quis Missam pro pluribus vel omnibus defunctis dicit, optimum est animam determinare cui velit indulgentiam applicare. § 2. Omnia altaria ecclesiæ per eos dies quibus in ea peragitur supplicatio Quadraginta Horarum sunt privilegiata (Can. 917). Quær. 3°. An requiratur ad hanc Indulgentiam lucrandam ul Missa de Rcquie aut de Feria vel Vigilia cum oratione· defuncti propria celebretur? Resp. Neg., ita S. Officium 20 Feb. 1913 respondit : “Ad altaris privilegiati, quod vocant, indulgentiam lucrandam non amplius in posterum sub pœna nullitatis requiri Missam de Requie aut de feria vel vigilia cum oratione defuncti propria celebrari: Id tamen laudabiliter fieri, cum licet ac decet pietatis gratia erga defunctum.” 1 Cf. Addenda, p. 1185, n. 208. 1084 TRACTATUS XXL—DE INDULGENTIIS. Quær. 4°. Utrum Episcopi habeant facultatem concedendi Privilegium Altaris? J Resp. Affirm., et quidem tum personale tum reale. Episcopi, Abbates vel Prælati nullius, Vicarii ac Præfecti Apostolici et Superiores maiores religionis clericalis exempte, possunt designare et declarare unum altare privilegiatum quo­ tidianum perpetuum, dummodo aliud non habeatur, in suis ecclesiis cathedralibus, abbatialibus, collegiatis, conventualibus, parœcialibus, quasi-parcecialibus, non autem in oratoriis publicis vel semi-publicis, nisi sint ecclesiæ parœciali unita seu eiusdem subsidaria (Can. 916). Nota. — Sacerdos qui fecerit actum heroicum seu oblationem omnium suarum satisfactionum in favorem animarum quæ sunt in Purgatorio, gaudet ipso facto privilegio altaris personali. — Cf. Prinzivalli, n. dcxliii. — Acta S. Sedis, vol. 18, pp. 337 et seq. Actus heroicus caritatis erga animas in Purgatorio detentas in eo consistit quod Christifidelis sive aliqua adhibita formula sive etiam tantummodo mente, offerat Deo O. M. pro animabus Purga­ torii omnia opera satisfactoria quæ ipse, quoad vixerit, peraget, necnon omnia suffragia quæ post mortem quomodocumque ei ob­ venire potuerunt. Multi Christifidelis B. Virgini Mariæ devotis­ simi . . . consueverunt hujusmodi opera satisfadoria suffragia in manus quodammodo B. Virginis deponere, ab Eadem pro suo mise­ ricordi beneplacito distribuenda in favorem animarum Purgatorii. Hic actus multiplici favore a Summis Pontificibus est dilatus. Inter opera satisfactoria in hoc actu oblata comprehenduntur indulgentiœ applicabiles mortuis. Huic oblationi non satisfit ab iis qui sibi reservant indulgentias pro vivis concessas; sed hæ indulgentiœ sunt applicandae defunctis juxta Indultum concessum emittentibus hunc actum. Non est pars integratis vel præscripta actus heroici ista depositio in Virginis Mariæ manus satisfactionum, sed est pia actui accessoria devotio commendanda fidelibus. Indulgentia plenaria altaris privilegiati personalis debet a sacerdote, qui actum emisit, applicari animæ pro qua Missam celebrat: hoc enim modo privile­ gium altaris conceditur a Summo Pontifice. Potest autem quivis fidelis, prout ipsi libuerit, actum heroicum revocare. S. C. Indulg. 19 Dec. 1885; 20 Feb. 1907.1V. V. — De Indulgentia in articulo mortis 1061. Ex variis titulis possunt fideles plenariam indulgentiam in articulo mortis obtinere. Jus ad ipsam habent qui sæpius in vita 1 Cf. Addenda, p. 1085, n. 209. CAP. IL—DE QUIBUSDAM INDULGENTIIS IN PARTICULARI. 1085 et etiam in mortis hora Sanctissimum nomen invocant; qui sæpe orationem Angele Dei fuderunt; qui sæpius in vita actus faciunt Fidei, Spei et Caritatis; qui apud se retinent aliquod ex objectis quæ ditantur Apostolicis Indulgentiis; qui sociantur Confraternitatibus quibusdam; his casibus indulgentia ex se ingreditur. Generatim conditiones sunt: communio vel saltem actus contri­ tionis, invocatio Sanctissimi nominis ore vel, si ore fieri nequit, corde facta, et mortis acceptatio ex manu Dei. Recitationi se­ quentis Orationis adjunxit Pius X indulgentiam plenariam, 9 Mar. 1904: “ Domine Deus meus jam nunc quodcunque mortis genus, prout Tibi placuerit, cum omnibus suis angoribus, poenis et doloribus de manu tua æquo et libenti animo suscipio.” Eadem Sanctitas Sua concessit ut omnes fideles qui die ab eisdem eligendo sacramentali confessione rite expiati sacraque Synaxi refecti cum vero caritatis in Deum affectu praedictum actum ediderint ple­ nariam indulgentiam in ipso articulo mortis lucrari valeant. § 2. Parocho aliive sacerdoti qui infirmis assistat, facultas est eis concedendi benedictionem apostolicam cum indulgentia ple­ naria in articulo mortis, secundum formam a probatis liturgicis libris traditam, quam benedictionem impertiri ne omittat (Can. 468). Porro relate ad conditiones lucrandi hanc indulgentiam, et modum ipsam impertiendi, plura exstant S. C. Indulgent, decreta, quorum præcipuorum hæc est summa: 1°. Sacerdos non confert valide hanc indulgentiam, omissa formula a S. Pontifice praescripta, nec deficientia libri ipsum excusat. — 5 Febr. 1841. 2°. Nequit infirmus in eodem mortis articulo pluries lucrari hanc indulgentiam datam a pluribus sacerdotibus habentibus facultatem eam impertiendi. — Ibid. 3°. Non potest hæc indulgentia pluries impertiri, durante eadem infirmitate, etsi diuturna. — 12 Mart. 1855. 4°. Semel tantum Benedictio conferri debet in eodem statu morbi. — 20 Sept. 1775. 5°. Potest vero iterari, si infirmus convaluerit, ac deinde, quacumque de causa, in novum mortis periculum incidat. — 12 Febr. 1842. 6°. Per se non est repetenda eo quod forte repeti debeat Extrema Unctio. — 20 Junii 1836. 7°. Accipitur indulgentia, scilicet lucrum indulgentiæ pro­ prie habetur, tantum in vero mortis articulo. — 23 April. 1615. 8°. Valida est, quamvis Benedictio collata fuerit infirmo exis­ tent! in statu peccati mortalis. — 20 Junii 1836. 1086 TRACTATUS XXL—DE INDULGENTIIS. 9°. Valida quoque est, nec iteranda est Benedictio, si ægrotus post ejus receptionem lapsus sit in peccatum. — Ibid. 10°. Tum valide tum licite conceditur iis qui, etiam culpa­ biliter, non fuerunt ab incoepto morbo sacramentis refecti, subi­ toque vergunt in interitum. — 20 Sept. 1775. — Cf. Lehmkuhl, n. 564. — Irish Ecclesiastical Record, Sept, et Nov. 1883; et Febr. 1884. — The Pastor, vol. 3, pp. 279 et seq.; et vol. 4, pp. 209 et seq. 11°. Requiritur etiam ut moribundus SS. Nomen Jesu ore, vel, si hoc fieri nequit, saltem corde invocet (S. C. Indui. 22 Sept. 1892), et æquo ac libenti animo mortem de manu Domini sus­ cipiat. — Cf. Beringer, Die Ablàsse, p. 486. 12°. Sacra Congregatio Indulgentiarum 23 Jan. 1901 respon­ dit posse moribundum indulgentiam plenariam pro mortis articulo concessam una vice tantum lucrari, id est, in vero mortis articulo, etsi ad eam jus habeat ex variis titulis. 13°. Hujus gratiæ participes sunt damnati ad mortem qui rite se ad moriendum præparant. ADDENDA RECOGNITA 1. (Pag. 76) De Potestate Episcoporum. Hæc Episcoporum potestas nullos habet fines nisi generales Ecclesiæ leges et peculiaria Pontificum decreta. Idcirco qua* neque per generales Ecclesiæ leges neque per peculiaria Pontificum decreta constituta sint, ea Episcoporum subjacent potestati. Supr. Signat. Apost., 15 Dec. 1923. A. A. S. 16—107. 2. (Pag. 80) De Votis Emissis Ante Codicem. Utrum vota religiosa simplicia perpetua ex parte voventis, emissa ante promulgationem Codicis in Religionibus votorum sollemnium sive virorum sive mulierum, sint moderanda quoad modum dimissionis religiosorum et quoad effectus dimissionis a iure antiquo ante Codicem. Resp. Affirmative. Pont. Com. C. C. L, 16 Oct. 1919. A. A. S. 11—476. 3. (Pag. 83) De Acquisitione Domicilii. Utrum uxor, a viro malitiose deserta, possit, ad normam Can. 93, §2, obtinere proprium ac distinctum domicilium. Resp. Negative, nisi a indice ecclesiastico obtinuerit separationem perpetuam, aut ad tempus indefinitum. Pont. Corn. C. C. I., 14 Iui. 1922. A. A. S. 14—526. De Parocho Proprio. §2. Proprius vagi parochus vel Ordinarius est parochus vel Ordinarius loci in quo vagus actu commoratur. §3. Illorum quoque qui non habent nisi diœcesanum domicilium vel quasi-domicilium parochus proprius est parochus loci in quo actu com­ morantur (Can. 94). 4. (Pag. 85) De Peregrinis. Quoad Abstinentiam: Cf. Addenda, n. 37. . . . A. A. S. 16—94. Quoad Reservationes Loci: Cf. Addenda, n. 115. . . . A. A. S. 12—575. 5. (Pag. 98) Circa Canonem 81 Notentur Sequentia: A. Difficultas recurrendi oriri potest ex distantia locorum et ex aliis adiunctis. B. Periculum gravis damni in mora variat, v.g. infamia, scandalum, aliudve damnum sive in anima sive in corpore; periculum probabile sufficiet. 1087 1088 ADDENDA. C. Debet esse quæstio de dispensatione a Sede Apostolica concedi solita. D. Difficultas recurrendi ad S. Sedem explicite apponitur. Quamvis igitur adiri posset Delegatus Apostolicus, licet Ordinario facultate uti. E. Intra hos limites Ordinarius dispensare potest in omnibus legibus ecclesiasticis; actusque suus tum pro foro interno tum pro foro externo, pro casu particulari vel communi valebit. Utpote ordinaria potestas est delegabilis. Cf. Bouscaren, Canon Law Digest, II p. 18, p. 108. Cappello, De Matr. n. 234. 6. (Pag. 107) De Iure Quæsito. “ Canon 4 de non sublatis per Codicem iuribus quæsitis, in eo habet fundamentum, quod lex, per se, non agit retrorsum, seu non habet vim retroactivam, ut dici solet, quum ‘ respiciat futura, non praeterita/ prouti habet can. 10. Id tamen non significat generatim legem non posse in futurum supprimere ius quod quis habet dum illa promulgatur, sed tantum non posse eam tollere in futurum ius quod (piis, dum lex promulgatur, habet dependentor a facto praeterito. Ita v.g. diaconus qui ante Codicem accepit collationem parœciæ, habet ex facto praeterito collationis ius quaesitum in paroeciam: quamobrem lox Can. 453 exigens ‘ presbyteratum ’ ad officium, profecto nequit' auferre tali diacono capacitatem: eo ipso quia nequit agere retrorsum, nequit ius quaesitum tollere, dum ageret retrorsum tolleretque ius quaesitum si auferre praetenderet capacitatem dependentem omnino a facto praeterito. E contrario vir constitutus in XV aetatis anno in vigilia Pentecostes anni 1918 habilis erat ad contrahen­ dum matrimonium, quam habilitatem sustulit profecto insequenti die Codicis canon 1067 exigens XVI ætatis annum. Agebatur enim de sup­ primendo in futurum ius nullo modo dependens a facto praeterito, ideoque lex illam habilitatem tollens, nequaquam egit retrorsum nec sustulit quaesitum ius. Ratio namque cur invenis XV annorum sit inhabilis ad matrimonium est præsens eius actas, non factum praeteritum, quia nullo umquam tempore quispiam ius habuit quaesitum ad matrimonium ante aetatem a lege ipsa permissam.” A. A. S. 11—349. 7. (Pag. 109) De Competentia In Causis Matrimonialibus. Utrum in quibuslibet causis matrimonialibus inter partem catholicam et partem acatholicam, sive baptizatam sive non baptizatam, quocumque modo ad Sanctam Sedem delatis, Suprema Sacra Congregatio Sancti Officii exclusi vam habeat competentiam. Resp. Affirmative, habita præsertim ratione can. 247, §3, et salvo præscripto can. 1557, §1,1°. S. Cong. S. Off., 27 Ian. 1928. Λ. A. S. 20—75. Can. 1557, §1, 1° ita se habet: §1. Ipsius Romani Pontificis dumtaxat ius est iudicandi : 1°. Eos qui supremum tenent populorum principatum horumque filios ac filias eosve quibus ius est proxime succedendi in principatum. Cf. Addenda, n. 73. ADDENDA. ΙΙ· _ι - — ·--- --------r—=: :'W-C-~ 1089 --vJBBDKnMKnnaMBKaHnHMHMMHBHMnMM····· 8. (Pag. 113) De Competentia S. Pænitentiariæ Circa Orientales. Cum postulatum fuerit “ utrum ad ea quæ forum internum, etiam non sacramentale, respiciunt, de quibus in can. 258 Codicis iuris canonici, dideles ad Ecclesias rituum orientalium pertinentes recurrere debeant ad Sacram Pænitentiariam Apostolicam,” Sacra hæc Congregatio, collaris consiliis cum Emo D. Card. Pænitentiario Maiore, respondendum censuit: Affirmative. S. Cong. Pro Ecclesia Orientali, 26 Iulii 1930. A. A. S. 22—394. Constitutio Apostolica De Pænitentiaria Apostolica. SS. D. N. Pius PP. XI. . . . modum et rationem definire et constituere decrevit, quibus amplissimæ et sanctissima* facultates, Sacræ Pænitentiariæ can. 258 Cod. Iuris Canonici datæ, sint adhibendæ..................... abrogando ad normam can. 22 ordinationes omnes quæ his Litteris Apostolicis neque explicite neque implicite contineantur. Const. Ap., 25 Mart. 1935. A. A. S. 27—97. Cf. Periodica, 24—109. 9. (Pag. 123) De Loco In Quo Facultates Quædam Exerceri Valent. . . . Respondere satago tuis litteris die 12 vertentis mensis mart ii datis, quibus nonnulla dubia proponis circa privilegia seu facultates Sacerdotibus Pia1 Unionis Missionalis Cleri adscriptis concessas. Primum dubium sic proponitur: “An Sacerdos adscriptus, extra etiam locum in quo ad sacramentales confessiones audiendas approbatus est, facultate, cuius usui prærequiritur iurisdictio, uti possit? ” Resp. Nulla iurisdictio prærequiritur; solummodo pro “ benedictioni­ bus ” requiritur ut Sacerdos approbatus sit ad sacramentales confessiones audiendas; seu sit confessarius. Cum vero nulla fiat distinctio circa diversa loca, in quibus Sacerdos sodalis Pia' Unionis adesse possit, hæc circumstantia de diversitate locorum non est attendenda. Sufficit servare limitationem, quæ explicite enunciatur: “ extra Urbem.” Per hanc responsionem provisum videtur etiam ad quartum dubium de interpretatione verbi “ locus,’’ quod verbum materialiter in descriptione facultatum, de quibus supra, nunquam invenitur. Dubium secundum et dubium tertium ita proponuntur: “2. An sacerdos adscriptus, etiam in loco ubi sedem habent religiosi Ordinum, quibus respective benedictio ac impositio scapularium, de quibus in facultate, reservantur, eadem benedicere ac imponere possit? ” “ 3. An sacerdos adscriptus, etiam in loco ubi sedem habent Religiosi Fratrum Minorum, facultate benedicendi unico signo Crucis crucifixos cum applicatione indulgentiarum pii exercitii a Via Crucis nuncupati, uti possit ? ” Resp. Limitatio relativa ad religiosos qui ad Ordines pertinent, quorum propria sunt scapularia, vel qui Ordini Minorum sunt adseripti, non enunciatur in textu; ideoque non est attendenda. Dubium forsan in hoc fundatur, nempe in privilegio Fratrum Minorum proprio circa erectionem Viæ Crucis; sed notandum est quod, in casu, non 1090 ADDENDA. agitur de erectione Vise Crucis, sed tantum de adnectendis Crucifixi imagi­ nibus Indulgentiis Viæ Crucis. S. C. de Prop. Fide, 28 Mart. 1927. Il Monitore Eccl. 39—195. 10. (Pag. 124) De Temporis Supputatione. An ubique terrarum, in casibus canone 33 Par. 1 expressis, tempus vulgo zonarium sequi quis possit. Resp. Affirmative, dummodo hoc tempus sit legale. Pont. Corn. C. C. I., 10 Nov. 1925. A. A. S. 17—582. 11. (Pag. 155) De Catholicorum Officiis Erga Patriam. In Instructione ad Delegatum Apostolicum in laponia, S. Cong. de Prop. Fide sequentes normas agendi tradendas esse censuit : 1. Ordinarii in territoriis laponici Imperii doceant fideles, cæremoniis, quæ fieri solent ad monumenta Jinja a Gubernio civiliter administrata, annecti ab auctoritatibus civilibus (ut ex explicitis declarationibus pluries datis constat) itemque communi cultiorum hominum sensu meram signifi­ cationem patrii amoris, scilicet filialis reverentiæ erga familiam imperialem et patriæ benefactores; ideoque, cum huiusmodi cæremoniæ valorem indu­ erint mere civilem, catholicis licere intéressé eis et more ceterorum civium agere, declarata sua intentione, si quando hoc necessarium apparuerit ad falsas interpretationes sui actus removendas. 2. lidcm Ordinarii permittere possunt ut fideles, quando intersint funeribus, matrimoniis aliisque privatis ritibus in vita sociali iaponensi usitatis, participes fiant sicut ceteri (declarata, si necessarium, sua intenti­ one ut supra) omnium illarum cæremoniarum, quæ quamvis forte a super­ stitione originem duxerint, ex circumstantiis tamen locorum et personarum et ex communi æstimatione nunc temporis non retineant nisi sensum urbani­ tatis et mutuæ benevolentiæ. 3. Circa iuramentum de ritibus, ubicumque in laponia in usu est, sacerdotes præsentes instructiones hac in re a Sacra Congregatione de Propaganda Fide datas dociles exsequantur, omni disputatione remota. 26 Maii 1936. A. A. S. 28—408. 12. (Pag. 158) De Fidei Professione. An superiores in Societatibus clericalibus sine votis, de quibus agunt canones 673-681 fidei professionem ad normam canonis 1406, §1, n. 9 emittere teneantur? Resp. Affirmative. Pont. Com. C. C.I., 25 Iui. 1926. A. A. S. 18—394. i 13. (Pag. 162) De Sermonibus Hæreticis Radio Transmissis. Licet iure positivo non sit prohibitum auscultare sermones hæreticos Radio transmissos, iure tamen naturali prohibetur auscultare quando auditio constituit occasionem peccandi vel cooperationem ad malum. Ideoque illicitum est auscultare cum intentione pravæ doctrinæ adhærendi; vel ex inclinatione ad eam; vel tali frequentia ut exinde oriatur periculum pro fide, vel scandalum habeatur aliorum qui ipsi putent auscultantem in ADDENDA. 1091 fide titubare, vel censeant sibi licere habitualiter audire, et ita sensim sine sensu fides periclitatur, id quod facile accidere potest si parentes liberum suis filiis et iunioribus familiæ relinquunt usum machina1 cum hi sermones transmittuntur; in genere illicitum est quando honor Dei vel proximi et propria securitas exigunt ne quis auscultet. 14. (Pag. 166) De Theosophismo. An doctrina?, quas hodie theosophicas dicunt, componi possint cum doctrina catholica; ideoque an liceat nomen dare societatibus theosophicis, earum conventibus interesse, ipsarumque libros, ephemerides, diaria, scripta legere. Resp. Negative in omnibus. S. Off., 18 Iui. 1919. A. A. S. 11—317. ê 15. (Pag. 176) De Eleemosyna. Neque omnimodo hominis arbitrio reditus eius liberi relinquuntur; ii scilicet quibus ad vitam convenienter atque decore sustentandam non eget: quin immo gravissimo divites teneri præcepto eleemosynae, bene­ ficentiae, magnificentiæ exercenda?, Sacra Scriptura Sanctique Ecclesiæ Patres apertissimis verbis assidue denuntiant. Ex Encycl. “ Quadragesimo Anno.” A. A. S. 23—194. 16. (Pag. 185) De Inhonesto Feminarum Vestiendi More. Cf. Instructionem S. Cong. Concilii, 12 lan. 1930. A. A. S. 22—26. Et excerpta ex eadem infra Addenda, n. 21, n. 57, n. 71. 17. (Pag. 198) De Novis Devotionis Formis Non Introducendis. Iterum igitur iterumque Suprema hæc Sacra Congregatio Sancti Officii, Fidei morumque puritati atque integritati tutanda? præposita, de expresso mandato Ssmi D. N. Pii divina Providentia Pp. XI, Sacrorum Antistitum, ubique orbis catholici animarum curam gerentium, zelum ac pastoralem sollicitudinem, onerata eorum conscientia, vehementer excitat, ut strictissimam tandem aliquando memoratarum monitionum atque iniunctionum observantiam urgeant, abusus qui iam irrepserint firmiter abolendo et ne novi irrepant diligentissime cavendo. Ex ædibus S. Officii, 26 Maii, 1937. A. A. S. 29-304. Cf. Canones I. C. 1259, 1261, 1279. De Speciali Devotione Erga Sacrum Caput D. N. I. C. In Plenario Conventu habito Feria IV, die 15 lunii 1938, Emi ac Revmi DD. Cardinales rebus fidei ac morum tutandis præpositi, re mature perpensa et præhabito RR. DD Consultorum voto, attento quoque Decreto diei 26 Maii 1937 “ De novis devotionis formis non introducen­ dis,” decreverunt specialem devotionem erga Sacrum Caput D. N. 1. C. non esse introducendam. Ex ædibus S. Officii, 18 lun. 1938. A. A. S. 30—226. 1092 ADDENDA. 18. (Pag. 212) De Cura Ecclesiæ. Curent omnes ad quos pertinet, ut in ecclesiis illa munditia servetur, quae domum Dei decet; ab iisdem arceantur negotiationes et nundinae, quanquam ad finem pium habitæ; et generatim quidquid a sanctitate loci absonum sit (Can. 1178). 19. (Pag. 240) De Dispensatione Ab Abstinentia Et leiunio. An “ magnus populi concursus,” de quo in canone 1245, §2, habeatur etiam per extraordinarium concursum fidelium unius tantum parœciæ ad festum in ecclesia celebrandum. Resp. Affirmative. Pont. Corn. C. C. I., 12 Mart. 1929. A. A. S. 21—170. 20. (Pag. 243 et 670) De Verbis Proferendis In S. Hostiæ Et Calicis Elevatione. Summus Pontifex Pius X sa. me., die 18 maii 1907, indulgentias christifidelibus concessit qui devote sacram Hostiam adspexerint cum in Missæ sacrificio elevatur, additis in ipsa oculorum elevatione verbis “ Dominus meus et Deus meus! ” Hinc quæritur: 1. An fideles Missæ adstantes, in sacræ Hostiæ elevatione, clara et elata voce verba “ Dominus meus et Deus meus! ” proferre possint? An etiam ad Calicis elevationem? 2. An ipse celebrans idem agere valeat, submissa tamen voce? Resp. Quoad primam partem, negative in omnibus, ad mentem Cæremonialis Episcoporum, lib. II, cap. VIII, n. 70, et Decreti generalis n. 3827, ad III, diei 22 maii 1894. Quoad secundam partem, negative iuxta canonem 818 Codicis iuris canonici et Rubricas Missalis Romani. S. R. C., 6 Nov. 1925. A. A. S. 18—21. 21. (Pag. 253) De Christiano Feminarum Vestiendi More. II. —Parentes, memores gravissimæ obligationis qua tenentur prolis educationem in primis religiosam et moralem curandi, peculiarem adhibeant diligentiam, ut puellæ a primis annis in doctrina Christiana solide insti­ tuantur atque in earum animo ipsi, verbis et exemplo, amorem virtutum modestiæ et castitatis impense foveant; familiam vero, Sacræ Familiæ exempla imitati, ita constituere atque gubernare satagant, uti singuli verecundiæ amandæ atque servandæ inter domesticos parietes habeant causam et invitamentum. III. —Parentes iidem filias a publicis exercitationibus et concursibus gymnicis arceant; si vero eisdem filiæ interesse cogantur, curent ut vestes adhibeant quae honestatem plene præseferant; inhonestas vero vestes illas gestare nunquam sinant. IV. —Collegiorum moderatrices et scholarum magistræ modestiæ amorem puellarum animos ita imbuere enitantur, ut eædem ad honeste vestiendum efficaciter inducantur. V. —Eædein moderatrices ac magistræ puellas, ne ipsarum quidem matribus exceptis, quæ vestes minus honestas gestent, in collegia et scholas ne admittant, admissasque, nisi resipiscant, dimittant. ADDENDA. 1093 VI.—Religiosæ, iuxta litteras die XXIII mensis Augusti, a. MDCCCCXXVIII, datas a Sacra Congregatione de Religiosis, in sua collegia, scholas, oratoria, recreatoria, puellas ne admittant, admissas ne tolerent, quae Christianum vestiendi morem non servent: ipsæ vero in alumnis educandis peculiare adhibeant studium, ut in earum animo sancti pudoris et verecundiæ christianæ amor altas radices agat. Ex Instructione S. Cong. Cone., 12 lan. 1930. A. A. S. 22—27. Cf. Addenda, n. 57, n. 71. 22. (Pag. 253) De Natura Et Excellentia Educationis Christianæ. Ex aureis Litteris Encyclicis Pii Pp. XI, “Divini illius Magistri,” quae Magna Charta Christianæ Educationis luventutis digne vocentur, pauca excerpimus multum notanda. A. A. S. 22—49. Res igitur maximi momenti est, in iis quae ad educationem attinent non falli, haud aliter quam ab ipso supremo fine non aberrare, ad quem quidem quælibet educationis opera necessario dirigitur. Etenim, quoniam omnis educandi ratio ad eam spectat hominis conformationem, quam is in hac mortali vita adipiscatur oportet, ut destinatum sibi a Creatore finem supremum contingat, liquido patet, ut nulla veri nominis educatio esse potest, quæ ad finem ultimum non ordinetur tota, ita, præsenti hoc rerum ordine Dei providentia constituto, postquam scilicet se ipse in Unigenito suo revelavit qui unus “via, veritas et vita” est, plenam perfectamque educationem dari non posse, nisi eam, quæ Christiana vocatur. . . . At nihil profecto christianæ educationis amplitudinem dignitatemque, nihil supernaturalem eius præstantiam magis ostendit, quam amantissima illa verba, quibus Christus Dominus, quasi suam pueri gererent personam, asseveravit: “Quisquis unum ex huiusmodi pueris receperit in nomine meo, me recipit.” ... A. A. S. 22—51, 52. De Ecclesiæ Cura Universali. Litteras igitur, scientias et artes, quatenus ad Christianam educationem ad omnemque suam de animarum salute operam sunt necessariæ vel utiles, Ecclesia promovet, suas etiam scholas, instituta sua condendo sustentandoque, ubi quævis disciplina tradatur et ad quemlibet eruditionis gradum fiat aditus. Nec putanda est ab materno eius magisterio aliena ipsa, quam vocant, physica educatio, cum ea quoque id habeat ut christianæ educationi aut prodesse aut nocere possit. . . . Est præterea Ecclesiæ et ius, quod abdicare, et officium, quod deserere nequit, pro tota vigilandi educatione, qualiscumque filiis suis, scilicet fidelibus, in institutis vel publicis vel privatis impertitur, non modo quod attinet ad religiosam, quæ ibidem tradatur, doctrinam, sed etiam quod ad quamlibet aliam disciplinam rerumve ordinationem, quatenus cum religione morumque præceptis aliquid habeant necessitudinis. . . . Munus autem educandi, quod in Ecclesia insidet, ad omnes populos, nullis locorum temporumque finibus, pertinet, ex Christi mandato: “docete 1094 ADDENDA; omnes gentes,” nullaque in terris potestate legitime oppugnari ac præpediri potest. ... A. A. S. 22—55, 56. De Concordia lurium Et Naturalium Et Supernaturalium. Cum præcipuo eiusmodi Ecclesiæ iure non modo non discrepant, sed etiam iura omnino congruunt et familiæ et Civitatis, imino vel ipsa quæ in singulis civibus insunt ad iustain quod attinet cum scientiæ, tum rationis ac disciplinæ in ea pervestiganda, tum denique cuiusvis culturæ animorum profanæ libertatem. Etenim, ut talis concordiæ causam atque originem, nulla mora, declaremus, supernaturalis ordo, in quo iura Ecclesiæ nituntur, tantum abest ut naturalem ordinem, ad quem alia pertinent, quæ memo­ ravimus, iura destruat atque extenuet, ut, contra, eundem extollat ac perficiat: quorum quidem ordinum alter auxilium et quasi complementum alteri præstat, suæ cuiusque naturæ ac dignitati consentaneum, cum ambo a Deo profluant, qui non constare sibi non potest: “Dei perfecta sunt opera, et omnes viæ eius indicia.” . . . Habet igitur familia proxime a Creatore munus proptereaque ius prolis educandæ; quod quidem ius cum abiici nequeat, quia cum gravissimo officio coniunctum, tum cuivis societatis civilis et republic® iuri antecedit, eaque de causa nulli in terris potestati illud infringere licet. . . . In quo tam concors est communis humani generis sensus, ut cum eo aperte ii omnes pugnent, quotquot affirmare audent, prolem ante ad Civitatem quam ad familiam pertinere, et Civitati ius esse educandi absolutum. Pro nihilo autem est ratio, quam isti afferunt, hominem nasci civem ideoque ab initio ad Civitatem pertinere, cum neutiquam reputent, hominem, ante quam civis sit, vivere oportere, eundemque vitam non ab Civitate sed a parentibus accipere. ... A. A. S. 22—58, 59. Ius Familiæ Est Legitime Agnitum. Istud vero, quod nullam controversiam recipit, familiæ ius haud semel est legitime agnitum apud quasdam nationes, ubi ius naturæ in civili servare regimine sollemne est. Etenim, ut exemplum ex recentioribus proferamus, Summum Foederatarum Americæ Civitatum Tribunal, cum gravissimam quæstionem dirimeret, edixit: “nullam generalem potestatem Civitati esse unius eiusdemqiïe formæ decemend®, ad quam inventus educi debeat, huiusque cogendæ ut in publicis tantummodo scholis instituatur,” ob hanc scilicet rationem ex iure naturæ depromptam: “Puer non est mera res a Civitate procreata; qui eum alunt ac dirigunt, ius habent, cum nobilissimo officio coniunctum, ipsius educandi et ad officiorum perfunctionem comparandi.” ... ’ In nota (A. A. S. 22-61) citantur haec verba ex U. S. Supreme Court Decision in the Oregon School Cases, June 1, 1925. “The fundamental theory of liberty upon which all governments in this union repose excludes any general power of the State to standardize its children by forcing them to accept instruction from public teachers only. ADDENDA. 1095 The child is not the mere creature of the State; those who nurture him and direct his destiny have the right coupled with the high duty, to recognize, and prepare him for additional duties.” De lure Societatis Civilis. Ex hoc educandi munere, quod imprimis ad Ecclesiam familiamque pertinet, cum maxima* utilitates, uti vidimus, in societatem universam dimanant, tum nullum damnum veris propriisque reipublicæ iuribus quod ad civium educationem attinet, secundum ordinem a Deo statutum, obvenire potest. Haec iura ab ipso natura; auctore societati civili tri­ buuntur, non paternitatis titulo, uti Ecclesiæ ac familiæ, sed propter auctoritatem quæ in eadem inest ad commune bonum in terris promo­ vendum, qui quidem est finis eius proprius . . . Quamobrem, quod ad educationem spectat, ius est vel, ut rectius loquamur, officium est reipublicæ tutandi suis legibus antecedens familiæ ius—quod supra memoravimus—Christiano nempe more prolem educandi, adeoque supernatural! Ecclesiæ iuri in Christianam eiusmodi educationem obseauendi. ... A. A. S. 22—62, 63. Homo Totus Christiane Educandus. Neque enim oblivisci unquam licebit, Christiane educandum totum esse hominem, quantus est, nimirum in unam naturam per spiritum et corpus coalescentem omnibusque animi et corporis partibus instructum quæ vel a natura proficiscuntur vel ipsam excedunt, qualem demum ex recta ratione et ex divinis oraculis cognoscimus; hominem scilicet, quem a pristina nobili­ tate delapsum, Christus redemit in eamque supernaturalcm dignitatem restituit ut adoptivus filius Dei esset, minime tamen iis redditis præter naturam privilegiis, ex quibus ante et corpus immortale et animus æquus fuerat atque integer. Unde factum, ut quæ fœda in hominum naturam ab Adami culpa profluxere, præsertim voluntatis infirmitas effrenatæque animi cupiditates, in homine supersint. ... A. A. S. 22—69. Falsa Disciplina, Mere Naturalis. Quam ob rem omnis disciplina puerilis, quæcumque, meris naturæ viribus contenta, ea respuit aut negligit quæ ad vitam Christianam rite informandam divinitus conferunt, falsa plenaque erroris est; omnisque via et ratio educandæ iuventutis, quæ labis a protoparent i bus ad omnem posteritatem transmissæ divinæque gratiæ rationem nullam aut vix ullam habet, proptereaque in solis naturæ viribus tota nititur, a veritate prorsus aberrat. Huc fere pertinent qua* nostris temporibus palam proferuntur, variis quidem nominibus, doctrina*, quarum est, totum ferme cuiuslibet eruditionis fundamentum in eo ponere, ut pueris integrum sit sese informare ipsos ingenio atque arbitratu plane suo, vel repudiatis maiorum præceptorumve consiliis omnique lege atque ope humana et divina prorsus posthabita. ... A. A. S. 22—69. 1096 ADDENDA. 23. (Pag. 253 et 260) Educandi Ratio Sexualis. Multo autem perniciosiores sunt illæ de natura duce omnino sequenda opiniones doctrinæve, quæ in educationis humanæ certam quandam ingrediuntur partem salebrarum plenam, in eam scilicet quæ ad inorum integritatem et ad castimoniam pertinet. Passim enim bene multi et stulte et periculose eam tenent provehuntque educandi rationem, quæ sexualis putide dicitur, cum iidem perperam sentiant, posse se, per artes mere naturales et quovis amoto religionis pietatisque præsidio, adolescen­ tibus a voluptate et luxuria praecavere, scilicet hos omnes, nullo sexus discrimine, vel publice, lubricis initiando instruendoque doctrinis, immo, quod peius est, mature occasionibus obiiciendo, ut eorum animus ciusmodi rebus—quemadmodum ipsi aiunt—assuetus, quasi ad pubertatis pericula obdurescat. In eo autem isti homines graviter errant quod nativam humanæ naturæ fragilitatem non agnoscunt neque legem illam membris nostris insitam, quæ, ut verbis utamur Pauli Apostoli, molitis legi repugnat, idque præterea temere infitiantur quod usu quotidiano didicimus, iuvenes nempe prœ aliis in turpia sæpius incidere non tam ob mancam mentis cognitionem quam ob infirmitatem voluntatis illecebris obnoxiæ atque divinis auxiliis destituta?. . . . A. A. S. 22—71. De Coëducatione. Æque vero fallax atque christianæ institutioni infensa illa adolescentes instruendi ratio habenda est, quam vulgo coèducationem appellant; eorum enim qui ipsam tuentur, bene multi idcirco tuentur quia aut non considerant aut negant, protoparentum labe vitiatum nasci hominem, plerique vero omnes, quia tali notionum perturbatione laborant ut legitimum hominum convictum habeant quasi quendam virorum ac feminarum omnibus plane rationibus parium inconditum acervum. Divinus sane rerum omnium moderator perfectum utriusque sexus convictum in legitimo tantum coniugio vigere voluit, dein in familia inque humana consortione, certo ordine dispertitum. Accedit quod nihil est in ipsa natura—ex qua duo sexus, compage corporis, inclinationibus, ingenioque dissimiles procedunt— unde colligi possit, mares et feminas promiscua, nedum una eademque, educatione informandos esse. ... A. A. S. 22—72. 24. (Pag. 253 et 257) De Scholis Neutris, Laicis, Mixtis. Longum est neque vero oportet ea repetere quæ decessores nostri, præsertim Pius IX et Leo XIII, aperte declararunt, quorum in tempora potissimum incidit, ut gravissima huiusmodi laicismi pestis in scholas invaderet. Eorum nos expostulationes iteramus ac confirmamus, itemque sacrorum Canonum praescripta, quibus catholici adolescentes prohibentur ne scholas cum neutras tum mixtas, eas scilicet ad quas, nullo discrimine, catholici et acatholici instituendi conveniunt, quavis de causa frequentent; quas tamen adire licebit, prudenti dumtaxat Ordinarii iudicio, in certis quibusdam tantummodo locorum temporumque conditionibus, modo peculiares cautiones adhibeantur. ... A. A. S. 22—77. ADDENDA. 1097 De Magistris Rectis Et Actione Catholica. Salutaris autem scholarum efficientia non tam rectis legibus quam magistris rectis tribuenda est, qui egregie parati atque suam quisque callentes disciplinam, discipulis tradendam, mentis quidem animique laudibus ornati quas munus sane gravissimum postulat, casta et divina caritate erga iuvenes sibi commissos flagrent, perinde ac lesum Christum eiusque Ecclesiam diligunt,—quorum illi sunt filii carissimi—atque hoc ipso sincere bonum verum familiarum ac patriæ cordi habent. Præclaris igitur afficimur solaciis gratoque divinam Bonitatem prosequimur animo, cum videamus ad sodales religiosos et religiosas virgines, quotquot docendis pueris adolescentibusque se devovent, tot tamque probos accedere utriusque sexus præceptores, eosdemque—ad animum sanctius excolendum in con­ gregationes quoque et sodalitates proprias coeuntes, quæ tamquam nobilissimum validumque “Actionis Catholicæ” præsidium laudandæ ac promovendæ sunt—utilitatis immemores suæ, enixe constantorque illi operam dare quam “artem artium et scientiam scientiarum” Sanctus Gregorius Nazianzenus vocat, scilicet iuvenes regundi ac conformandi. . . . A. A. S. 22—80. De Fine Educationis Christianae. Eo proprie ac proxime intendit Christiana educatio, ut divina cum gratia conspirando, germanum atque perfectum Christianum efficiat hominem: ut Christum scilicet ipsum exprimat atque effingat in illis qui sint Baptismate renati, ad illud Apostoli vividum: “Filioli mei, quos iterum parturio, donec formetur Christus in vobis.” À'itam enim supernaturalem germanus Christianus vivere debet in Christo: “Christus, vita vestra,” eandemque in omnibus rebus gerendis manifestare “ut et vita lesu mani­ festetur in carne nostra mortali.” Quæ cum ita sint, summam ipsam humanorum actuum, quod attinet ad efficientiam sensuum et spiritus, ad intellectum et ad mores, ad singulos et ad societatem domesticam atque civilem, Christiana educatio totam com­ plectitur, non autem ut vel minime extenuet, verum ut secundum lesu Christi exempla et doctrinam extollat, regat, perficiat. Itaque verus Christianus, Christiana educatione conformatus, alius non est ac supernaturalis homo, qui sentit, indicat, constanter sibique con­ gruenter operatin', ad rectam rationem, exemplis doctrinaque lesu Christi supernaturaliter collustratam: scilicet, homo germana animi firmitate insignis. Neque enim quisquis sibi consentit et sui propriique tenax propositi agit, in solido ingenio est, sed unus ille qui aeternas iustitiæ rationes sequitur, ut agnovit ethnicus ipse poëta, “iustum” una simul “et tenacem propositi virum” extollens; quæ, ceterum, iustitiæ rationes integre servari nequeunt, nisi Deo tribuatur—ut fit a vero christiane—quidquid Deo debetur. . . . Ex Encycl. “Divini illius Magistri,” 31 Dec. 1929. A. A. S. 22—S3. 1098 ADDENDA. 25. (Pag. 260) Decretum S. Officii De “Educatione Sexuali” Et De “Eugenica.” I. An probari queat methodus, quam vocant, “educationis sexualis” vel etiam “initiationis sexualis”? II. Quid sentiendum de theoria sic dicta “eugenica,” sive “positiva” sive “negativa,” deque indicatis ab ea mediis ad humanam progeniem in melius provehendam, posthabitis legibus seu naturalibus, seu divinis, seu ecclesiaticis ad matrimonium singulorumque iura spectantibus? Emi ac Revmi DD. Cardinales fidei morumque integritati tuendae prae­ positi, re diligenti examine discussa præhabitoque Revmorum Patrum Consultorum suffragio, respondendum decreverunt: Ad I. Negative: et servandam omnino in educatione iuventutis methodum ab Ecclesia sanctisque viris hactenus adhibitam et a Ssnio Domino Nostro in Encyclicis Litteris “De Christiana iuventæ educatione” datis sub die 31 Decembris 1929 commendatam. Curandam scilicet imprimis plenam, firmam, nunquam intermissam iuventæ utriusque sexus religiosam institutionem; excitanda in ea'angelicæ virtutis æstimationem, desiderium, amorem; eique summopere inculcandum ut instet orationi, Sacramentis Poenitentiæ et Ssïnæ Eucharistiæ sit assidua, Beatam Virginem sanctæ puritatis Matrem filiali devotione prosequatur eiusque protectioni totam se committat; periculosas lectiones, obsccena spectacula, improborum conversationem et quaslibet peccandi occasiones sedulo devitet. Proinde nullo modo probari possunt quæ ad novæ methodi propugna­ tionem, postremis hisce præsertim temporibus, etiam a nonnullis catholicis auctoribus, scripta sunt et in lucem edita. Ad II. Eam esse omnino improbandam et habendam pro falsa et damnata, ut in Encyclicis Litteris de matrimonio Christiano “Casti Connubii” datis sub die 31 Decembris 1930. S. Off., 21 Mart. 1931. A. A. S. 23—118. Periodica, 20—242. Bouscaren, I—677. Am. Ec. Rev., 85—392. Cf. Addenda, n. 23. 26. (Pag. 261) De Cinematographicis Spectaculis. In Epist. Encycl. Ven. F. F. Foederatarum Americæ Civitatum Archiepiscopis, Episcopis, Aliisque Locorum Ordinariis . . ., Pius Pp. XI laudat institutionem “Legionis a Decentia,” ad cinematograph i cæ artis pravitatem compescendam, 29 lun. 1936. A. A. S. 28—249. Cf. Versionem anglicam in Am. Ec. Rev., 95—113. 27. (Pag. 262) De Mulieris Emancipatione. Audacius etiam complures ex iis indignam illam esse alterius coniugis erga altorum servitutem effutiunt; æqualia inter coniuges omnia esse iura; quæ cum unius servitute violentur, quandam mulieris emancipationem superbissime prædicant peractam esse vel peragendam. Hanc autem triplicem, sive in domestica societate regenda, sive in re familiari adminis­ tranda, sive in mrolis vita arcenda vel perimenda, statuunt, et socialem, oeconomicam, physiologicam vocant: physiologicam quidem, quatenus ADDENDA. 1099 mulieres ab oneribus uxoris, sive coniugalibus, sive maternis, pro sua libera voluntate solutas aut solvendas volunt (hanc autem non emancipationem, sed nequam facinus esse iam satis diximus); oeconomicam vero, qua volunt mulierem, etiam inscio et repugnante viro, libere posse sua sibi negotia habere, gerere, administrare, liberis, marito familiaque tota posthabitis; socialem denique, quatenus ab uxore curas domesticas sive liberorum sive familiæ removent, ut iis neglectis, suo ingenio indulgere valeat, et negotiis officiisque etiam publicis addicatur. At ne haec quidem est vera mulieris emancipatio neque illa rationi congruens et dignissima libertas, quæ christianæ nobilisque mulieris et uxoris muneri debetur; potius est muliebris ingenii et matemæ dignitatis corruptio et totius familiæ perversio, qua maritus privatur uxore, proles matre, domus familiaque tota vigili semper custode. Quin immo in ipsius mulieris perniciem vertitur haec falsa libertas et non naturalis cum viro æqualitas; nam si mulier ab regia illa descendit sede, ad quam per Evangelium intra domesticos parietes evecta est, brevi in veterem servi­ tutem (sin minus specie, re tamen vera) redigetur, fietque, ut apud ethnicos erat, merum viri instrumentum. Æqualitas autem illa iurium, quæ tantopere exaggeratur et prætenditur, in iis quidem agnosci debet, quæ propria sunt persona* ac dignitatis humanae, quæque nuptialem pactionem consequuntur et coniugio sunt insita; in iisque profecto uterque coniux eodem omnino iure gaudet eodemque debito tenetur; in ceteris, inaequalitas quaedam et temperatio adesse debet, quam familiæ bonum ac debita domestica societatis et ordinis unitas firmitasque postulant. . . . Ex Encycl. “Casti Connubii.” A. A. S. 22—567. 28. (Pag. 266) De Iurium Libertatumque Vindicatione. Vos autem ipsi, Venerabiles Fratres, pluries fideles vestros docuistis, Ecclesiam, etiam cum gravi suo incommodo, pacis atque ordinis fautricem esse, omnemque iniustam rebellionem vel violentiam contra constitutas potestates condemnare. Ceterum apud vos affirmatum quoque est, si quando potestates ipsæ iustitiam ac veritatem manifeste impugnent, ita ut vel fundamenta auctoritatis evertant, non videri cur improbari debeant cives illi, qui in unum coalescant ad tuendos semetipsos nationemque servandam, licita atque idonea auxilia adhibentes contra eos, qui imperio abutantur ad rem publicam labefactandam. Quod si huius quaestionis solutio a singularibus rerum adiunctis neces­ sario pendet, nonnulla tamen principia sunt in lumine collocanda: 1. Vindicationes eiusmodi rationem medii seu finis relativi habent, non finis ultimi atque absoluti. 2. Eædem, tamquam media, esse debent actiones licitæ, neque intrin­ sece malae. 3. Quum ipsas ad finem idoneas et adaequatas esse oporteat, eatenus adhibendae sunt, quatenus ad propositum finem ex integro vel ex parte conducant, ita tamen, ut maiora damna communitati et iustitiæ non afferant, quam ipsa damna resarcienda. 1100 ADDENDA. 4. Usus vero talium mediorum et plenum civilium politicorumque iurium exercitium, quum causas quoque ordinis mere temporalis technicique aut violentae defensionis complectantur, non attingunt directe munus Catholicae Actionis, licet ad eandem officium pertineat catholicos viros instruendi ad propria iura recte exercenda, eademque ex communis boni necessitate iustis modis vindicanda. 5. Clerus et Actio Catholica,—quum ob missionem pacis amorisque sibi concreditam omnes homines “ in vinculo pacis ” devincire teneantur,— plurimumadnationisprosperitatemconferred ebent, tumcivium classiumque coniunctionem maxime fovendo, tum obsecundando omnibus socialibus inceptis, quæ a Christi doctrina moralique lege non discordent. Ex Encycl. ad Episcopos Mexicanos, 28 Mart. 1937. A. A. S. 29—196. Periodica, 26—338. 29. (Pag. 276) De Sterilizatione. Publici vero magistratus in subditorum membra directam potestatem habent nullam; ipsam igitur corporis integritatem, ubi nulla intercesserit culpa nullaque adsit cruente pœnæ causa, directo lædere et attingere nec eugenicis nec ullis aliis de causis possunt unquam. Ceterum, quod ipsi privati homines in sui corporis membra dominatum alium non habeant quam qui ad eorum naturales fines pertineat, nec possint ea destruere aut mutilare aut alia via ad naturales functiones se ineptos reddere, nisi quando bono totius corporis aliter provideri nequeat, id Christiana doctrina statuit atque ex ipso humanæ rationis lumine omnino constat. Ex Encyl. “ Casti Connubii.” A. A. S. 22—565. 30. (Pag. 277) De Prolis Occisione. Sed aliud, etiam, Venerabiles Fratres, gravissimum commemorandum est facinus, quo vita prolis, in sinu materno recondite, attentatur. Id autem permissum volunt alii et matris patrisve beneplacito relictum; alii tamen illicitum dicunt, nisi pergraves accedant causæ, quas medie», socialis, eugenicæ indicationis nomine appellant. Hi omnes quod ad pœnales reipublicæ leges attinet, quibus genite necdum nate prolis per­ emptio prohibetur, exigunt, ut quam singuli, alii aliam, defendunt indica­ tionem, eandem etiam leges publicæ agnoscant et ab omni pœna liberam declarent. Immo nec desunt qui postulent, ut ad has letiferas sectiones magistratus publici praebeant auxiliatrices manus; id quod, proh dolor!, alicubi quam frequentissime fieri omnibus notum est. Quod vero attinet ad “ indicationem medicam et therapeuticam ut eorum verbis utamur—iam diximus, Venerabiles Fratres, quantopere Nos misereat matris, cui ex naturæ officio gravia imminent sanitatis, immo ipsius vite pericula: at quæ possit umquam causa valere ad ullo modo excusandam directam innocentis necem? De hac enim hoc loco agitur. Sive ea matri infertur sive proli, contra Dei præceptum est vocemque naturæ: “ Non occides! ”. Res enim æque sacra utriusque vita, cuius opprimendæ nulla esse unquam poterit ne publicæ quidem auctoritati _________________ , _ · . ADDENDA. 1101 facultas. Ineptissime autem hæc contra innocentes repetitur e iure gladii, quod in solos reos valet; neque ullum viget hic cruentæ defensionis ius contra iniustum aggressorem (nam quis innocentem parvulum iniustum aggressorem vocet?); neque ullum adest “ extremæ necessitatis ius” quod vocant, quodque usque ad innocentis directam occisionem pervenire possit. In utraque igitur et matris et prolis vita tuenda ac servanda probi expertique medici cum laude enituntur; contra, nobili medicorum nomine et laude indignissimos se ii probarent, quotquot alterutri, per speciem medicandi, vel falsa misericordia moti, ad mortem insidiarentur. Ex Encyl. “ Casti Connubii.” A. A. S. 22—562. 31. (Pag. 278) De Fetu Ectopico. Licita est excisio tubæ fallopianæ, in qua crescit fetus non-viabilis, ad salvandam matris vitam, in periculo hæmorrhagiæ sive actualis sive imminentis. Hæc enim operatio est occisio fetus indirecta, quæ, propter causam proportionate gravem, licita fieri potest. Indicium autem de natura periculi pro matre in casu particulari ad medicos pertinet. Quæ quidem sententia auctoritate gaudet theologorum plurium. Cf. Bouscaren, Ethics of Ectopic Operations. Davis, Moral Pastoral Theology, II p. 150. Vermeersch, Theol. Moral., II n. 629. 32. (Pag. 282) De Lotionibus Vaginalibus. Lotiones vaginales cum aqua a mulieribus, munditiei causa, factæ tribus. quattuorve horis ab ultimo concubitu elapsis illicitæ nobis non videntur. Nam tales lotiones, licet aliqua pars seminis forte deperdatur, per se conceptionem non impediunt; revera enim in hoc casu quantitas seminis conceptioni necessaria et sufficiens tempusque ascensui seminis in uterum utile iam habentur. ’ Hæc doctrina ob rationes pastorales est in praxi per se tenenda. Atta­ men in casu extraordinario, in quo adest specialis causa, v.g. magna genitalium inflammatio, vel simile incommodum, licitæ videntur lotiones factæ post unam horam. Nam in hoc casu adesse videtur causa proportionata permittendi partialem seminis perditionem, quin impediatur ascensus seminis sufficientis ad finem a natura intentum procurandum. Lotiones vero vaginales ob finem impediendi generationem peractæ, sunt graviter peccaminosæ, saltem in intentione, etiamsi sint ad finem proposi­ tum omnino inefficaces. His quidem verbis non loquimur de suppositione quæstionis 5æ, pag. 282, iuxta quam semen per modum iniusti aggressoris eiicitur. Cf. Vermeersch, IV n. 79, Ubach, 503, Wouters, 118, Genicot-Salsmans, II n. 549, Mare, 2112, Noldin, 69, Arregui, 814, Am. Ec. Rev., 72—418. 33. (Pag. 287) De Bello. Resolves.—Belligerantes nationes tenentur: pacta servare sua cum aliis nationibus; fidei iuratæ stare; promissiones implere; neutralitatem gentium non belligerantium non violare; cives pacificos armis non prosequi; 1102 ADDENDA. bombis civitates apertas ex aeriis ballistis non oppugnare; naves quibus navigantes viatores vel bona commercii asportantur navibus sub aqua submersis seu “ submarines ” non destruere absque monitione prævia, et absque cura vitae viatorum protegenda?. Eædem prohibentur: cogere senes, infantes et mulieres ut militibus praeeant et ita corporibus suis propugnaculum constituant; hostium numerum diminuere occidendo aegros vel captivos; deportare cives, nulla habita vinculi familiarum vel primorum principiorum moralium ratione; separare filias et mulieres a suis parentibus, fratribus vel cognatis, qui eas contra feritatem passionum militum effrenam protegant; ex industria et consilio adhibito incendio urbes, vicos, prædia destruere. 34. (Pag. 296) De Masturbatione. Huic Supremae Sacrae Congregationi Sancti Officii proposito dubio: “ Utrum licita sit masturbatio directe procurata ut obtineatur sperma, quo contagiosus morbus, blenorragia scientifice detegatur et quantum fieri potest curetur.” Resp. Negative. 2 Aug. 1929. A. A. S. 21—490. 35. (Pag. 319) De Esu Carnium Pluries In Die. Can. 1251, §1. Puo ritenersi tata conscientia la dottrina insegnata da alcuni autori, che dopo la pubblicazione dei Codice è permesso nei giorni di solo digiuno mangiar carne più volte il giorno? L’Emo Présidente della Commissione ha risposto il giorno 29 ottobre 1919: Negative. A. A. S. 11—480. • 36. (Pag. 323) De leiunio Et Abstinentia In Festis. 1. Utrum ad normam can. 1252, §4, ieiunium cesset quando dies festus, qui ieiunium in vigilia habet adnexum, incidit in feria II, ita ut non amplius ipsum ieiunium anticipari debeat sabbato praecedenti. 2. Utrum verba: “nec pervigilia anticipantur”, respiciant tantum exceptum tempus Quadragesima», an etiam totum annum. Resp. Ad lum: Affirmative, salvo praescripto canonis 1253. Ad 2um: Respiciunt totum annum. 1. Utrum si festum S. losephi, diei 19 martii, incidat in feria sexta vel sabbato, teneat tantum lex ieiunii, an etiam lex abstinentiae. Et quatenus affirmative ad primam partem, negative ad secundam, 2. Utrum cesset lex abstinentiae, etiam si festum S. losephi inciderit in aliqua die quattuor Temporum. Resp. Ad lum: Servetur canon 1252, §4, seu non cessant nec lex ieiunii nec lex abstinentiae. Ad 2um: Provisum in responsione ad lum. 24 Nov. 1920. A. A. S. 12—576. 37. (Pag. 324) De Peregrinorum Abstinentia Quadragesimali. Coram S. Cong. Concilii quaeritur: “An, et qua die, tempore Quad­ ragesima», peregrini teneantur servare abstinentiam sabbati in locis ubi, ADDENDA; 1103 ex speciali dispositione Sanctæ Sedis, eadem abstinentia debet servari feria IV.” Animadversio.—Planum est in lege abstinentia; distingui debere sub­ stantiam præcepti a modo quo observandum illud est in aliqua regione. Substantia præcepti, in casu, est, ut per Quadragesimam bis in hebdomada, præfinitis diebus, abstinentia servetur, eaque est lex generalis; modus vero, in casu, est, ut particulari lege hi dies præfiniantur feria IV et VI. lamvero etiam peregrini, ad normam Can. 14, §1, 3°, tenentur observare leges generales, in loco ubi hae vigent: haud itaque dubium, quin iidem et in dioecesi Namurcensi, aliisque de quibus in casu, teneantur substantia præ­ cepti quæ ibidem plane viget; vicissim, ex n. 2° eiusdem paragraph!, peregrini non tenentur ad servandas leges particulares territorii in quo versantur, licet id libere possint; et ideo, in casu, per se non obligantur ad servandam abstinentiam feria IV loco sabbati, prout tenentur incola? loci, licet id libere possint. Hinc prono fluit alveo, eos teneri quidem, præ­ terquam feria VI, abstinere a carnibus, vel feria IV vel sabbato, prout maluerint, optione nempe eis permissa, in hoc, inter ius commune et ius particulare. Quare, etc. Resolutio.—In plenariis porro Comitiis S. Congregationis Concilii, habitis in Palatio Apostolico Vaticano die 9 mensis februarii, anno 1924, Eihi Patres ad propositum dubium respon­ dendum censuere: Teneri alterutra die ad libitum, remoto tamen scandalo. A. A. S. 16—94. Periodica, 13—47. 38. (Pag. 328) De Induitis. Indulta de lege abstinentiæ relaxanda pro operariis, necnon de transla­ tione abstinentiæ a die sabbati ad fer. IV in Quadragesima (Cf. Am. Ec. Rev., 60—574), post annum 1932, Episcopi singuli directe apud S. Cong. Concilii renovare debent. De applicatione horum indultorum diversis in locis consulendæ sunt regulæ quadragesimalcs diœcesanæ. Cf. Bouscaren, Canon Law Digest, II p. 159. Homiletic Rev., 34—10S3. Notandum est rescriptum S. Cong. Concilii, die 26 lan. 1938 datum, in quo declaratur indultum de translatione abstinentia' a die sabbati ad feriam quartam in Hebdomada Sancta non valere. Feria quarta autem Maioris Hebdomadæ ex iure communi non est dies abstinentiæ. Cf. Am. Ec. Rev., C. (1939)—109. Pro Festis Civilibus. S. Congregatio Concilii concessit Episcopis Nostris, die 15 Oct. 1931, ad quinquennium facultatem dispensandi subditos a lege ieiunii et absti­ nentiæ in festis civilibus. Cf. Homiletic Rev., 32—416. Am. Ec. Rev., 86—65, 190. 39. (Pag. 331) De Communione Paschali. Dabit quoque operam Parochus, quoad eius fieri potest, ut in ipso die sanctissimo Pascha' fideles communicent: quo die ipse per se, nisi legitime impediatur, paroecia' suæ fidelibus hoc Sacramentum ministrabit. In 1104 ADDENDA. ceteris vero servabit quæ in libro de statu animarum ut infra praescribuntur. —Cf. Rit. Rom. Tit. IV, c. 3, n. 4. Ægrotis quoque parœcialibus, etiamsi communionem extra præscriptos paschales dies sumpserint, in paschalibus diebus illam deferet ac ministrabit, ib. n. 5. 40. (Pag. 334) De Sensuali Et De Sensuali-Mystico Litterarum Genere. Inter mala huius ætatis funestissima, quæ doctrinam Christianam de moribus penitus subvertunt atque animabus, lesu Christi emptis pretioso Sanguine, admodum nocent, imprimis numeranda sunt ea litterarum genera quæ sensualitati et libidini aut etiam lascivo cuidam mysticismo indulgent. Huiusmodi sunt præcipue fabulæ romancnses, narratiunculae commenticiæ, dramata, comœdiæ, quarum quidem scriptionum incred­ ibiliter fecunda sunt haec tempora quotidieque maior ubique copia diffunditur. . . . Nunc vero satis dolere non licet, ut dictum est, ex hac affluentia librorum in quibus magna cum fascinatione nugacitatis par inest turpitudo, gravis­ simam animarum iacturam exsistere. Etenim quam plures huius generis scriptores fulgentissimis imaginibus impudica facta depingunt; obscœnissima quæque, modo tecte, modo aperte et procaciter, omni castimoniæ lege neglecta, enarrant; subtili quadam analyst vitia carnalia vel pessima describunt eaque cunctis orationis luminibus et lenociniis exornant, adeo ut nihil iam in moribus inviolatum relinquatur. Id omne quam perniciosum sit, præsertim adolescentibus, quibus fervor ætatis difficiliorem efficit continentiam, nemo est qui non videat. Volumina autem illa, tenuia sæpe, parvo venalia prostant apud bibliopolas, per vias et plateas civitatum, in stationibus, quæ dicuntur, viæ ferreæ, eademque in manus omnium mira rapiditate veniunt et familias Christianas in magna et luctuosa frequenter discrimina adducunt. Nam quis ignorat litteris eiusmodi phantasiam fortiter excitari, effrenatam libidinem vehementer accendi et cor in coenum turpitudinum trahi? Ceteris vero fabulis amatoriis multo peiores solent ab iis proferri qui, horribile dictu, pabulum morbosæ sensualitatis rebus sacris cohonestare non verentur, amoribus impudicis quamdam pietatem in Deum et reli­ giosum mysticismum, falsissimum quidem, intexendo: quasi Fides cum rectæ vivendi normæ negligentia, immo impudentissima infitiatione, com­ ponatur et virtus religionis cum morum depravatione consocietur. Contra, sanctum est vitam æternam neminem consequi posse, qui, licet veritates divinitus revelatas vel firmissime credat, præcepta tamen a Deo data non custodit, cum Christiani hominis ne ipsum quidem mereatur nomen qui­ cumque iidein Christi professus, Christi vestigiis non ingreditur: “Fides sine operibus mortua est” (lac., 2, 26) monuitque Salvator noster: “Non omnis qui dicit mihi Domine, Domine, intrabit in regnum cadorum, sed qui facit voluntatem Patris mei, qui in cælis est, ipse intrabit in regnum cælorum” (Matt., 7, 21). . . . Μ ADDENDA. 1105 Itaque perspecta litterarum lascivarum colluvie, quæ quoquo anno latius omnes fere nationes inundat, Sacra hæc Suprema Sancti Officii fidei et moribus tuendis praeposita Congregatio, Apostolica auctoritate ac nomine SSnii Domini Nostri Pii Divina Prov. Papæ XI, omnibus locorum Ordinariis mandat, ut omni qua possunt ope tanto tamque praesenti malo mederi conentur. . . . Ex ædibus Sancti Officii, 3 Maii 1927. A. A. S. 19—186. 41. (Pag. 337) Circa Versiones Sacrarum Scripturarum. Utrum particula et Canonis 1391, quo præscribitur: “Versiones sacrarum Scripturarum in linguam vernaculam typis imprimj nequeunt, nisi sint a Sede Apostolica probatae, aut nisi edantur sub vigilantia Episcoporum et cum adnotationibus/’ etc., interpretanda sit copulative, an disjunctive? Resp. Affirmative ad lam partem; negative ad 2am. Pont. Com. C. C. I., 20 Maii 1923. A. A. S. 16—115. 42. (Pag. 339) Decreta De Libris Damnatis Ligant Orientales. Cum quæsitum fuerit a nonnullis, utrum Orientales teneantur, sicut ceteri, decretis damnationis librorum et diariorum a Suprema Sacra Con­ gregatione S. Officii editis, et specialis mentio facta sit de prohibitione ac pœnis irrogatis in illam quam dicunt “Aetion Française”, Sacra Congre­ gatio pro Ecclesia Orientali declarat præfata decreta omnes cuiuscumque ritus fideles attingere seu eodem modo obligare, quippe quæ potius quam disciplinam, directe spectent doctrinam Ecclesiæ. Vult enim S. Mater Ecclesia huiusmodi decretis fidem ac mores servare atque tueri et ad hoc Codex iuris, canone 1396, aperte statuit ac sancit libros a Sede Apostolica damnatos ubique locorum et in quodeumque vertantur idioma prohibitos censeri. S. Cong. Pro Ecclesia Orientali, 26 Maii 1928. A. A. S. 20—195. 43. (Pag. 340) De Repræsentatione Spiritus Sancti Sub Forma Humana. Proposito Supremæ huic Sacræ Congregationi Sancti Officii dubio: “An repræsentari possit Spiritus Sanctus sub forma humana sive cum Patre et Filio sive seorsim.” Resp. Negative. 16 Mart. 1928. A. A. S. 20—103. 44. (Pag. 344) De Justitia Sociali. Verum enim vero, præter iustitiam, quam commutativam vocant, socialis etiam iustitia colenda est, quæ quidem ipsa officia postulat, quibus neque artifices neque heri se subducere possunt. Atqui socialis iustitiæ est id omne ab singulis exigere, quod ad commune bonum necessarium sit. Ut autem, ad quamlibet viventis corporis compagem quod attinet, in universum consultum non est, nisi singulis membris ea omnia fl-ibuantur, quibus eadem indigeant ad suas partes explendas; ita, ad communitatis constitutionem temperationemque quod pertinet, totius societatis bono prospici non potest, nisi singulis membris, hominibus videlicet personæ ' I j I !| 1 |1 ïl 1106 ADDENDA. dignitate ornatis, illud omne impertiatur, quod iisdem opus sit, ad sociale munus cuiusque suum exercendum. Si igitur iustitiæ sociali provisum fuerit, ex oeconomicis rebus uberes enasccntur actuosæ navitatis fructus, qui in tranquillitatis ordine maturescent, Civitatisque vim firmitudinemque ostendent; quemadmodum humani corporis valetudo ex imperturbata, plena fructuosaque eius opera dignoscitur. Neque satis sociali iustitiæ factum erit, nisi opifices et sibimet ipsis et familiæ cuiusque suæ victum tuta ratione ex accepta, rei consentanæ, mercede præbere poterunt; nisi iisdem facultas dabitur modicam quamdam fortunam sibi comparandi, ad illud communis paupertatis ulcus vitandum, quod tam late diffunditur; nisi denique opportuna erunt in eorum commodum inita consilia, quibus, iidem, per publica vel privata cautionis instituta, suæ ipsorum senectuti, infirmitati operisque vacationi consulere queant. ... Ex Encycl. “Divini Redemptoris.” A. A. S. 29—92. 45. (Pag. 347) De Iure Proprietatis: Indoles Et Individualis Et Socialis. Primo igitur pro comperto et explorato habeatur neque Leonem neque eos qui, Ecclesia duce et magistra, docuere theologos, negasse unquam vel in dubium vocasse duplicem dominii rationem, quam individualem vocant et socialem, prout singulos respicit vel ad bonum spectat commune; sed semper uno ore affirmasse a natura seu a Creatore ipso ius dominii privati hominibus esse tributum, cum ut sibi familiæque singuli providere possint, tum ut, huius instituti ope, bona, quæ Creator universæ hominum familiæ destinavit, huic fini vere inserviant, quæ omnia obtineri nullo modo possunt nisi certo et determinato ordine servato. Itaque duplex in quem impingi potest scopulus naviter cavendus est. Nam, sicut ex negata vel extenuata iuris proprietatis indole sociali et publica, in “individualismuin” quem dicunt ruitur aut ad cum acceditur; ita privata ac individuali eiusdem iuris indole repulsa vel attenuata, in “collectivismum” properetur vel saltem eiusdem placita attingantur necesse est. . . . Ex Encycl. “Quadragesimo Anno.” A. A. S. 23—191. De Communismo Et Socialismo. Haud minus profunde quam œconomiæ species inde a Leonis ætate mutatus est ipse socialismus, quocuin fuit maxime Decessori Nostro cer­ tandum. Qui enim tunc unus fere dici poterat et doctrinæ capita pro­ pugnabat definita eaque in unum corpus compacta, hi exinde in duas præcipue partes invicem plerumque adversantes atque adeo infensissimas discissus est, ita tamen ut a fundamento fidei christianæ contrario, quod socialismo «proprium erat, neutra discesserit. Altera enim socialism! pars eandem fere subiit mutationem, quam oeconomiam capitalisticam subiisse supra explicuimus, et in “communismum” ruit, qui bina docet ac persequitur, neque id occulte aut per cuni­ ADDENDA. 1107 culos, sed palam, aperte, omnibus mediis etiam violentissimis quibusque adhibitis: acerrimam inter classes luctationem, plenamque dominii privati exstinctionem. In quibus persequendis, nihil est quod non audeat, nihil quod vereatur; rerum vero potitus, incredible ac portento simile est quam se atrocem, quam inhumanum ostendat. Testantur id exitiosæ ill» strages et ruinæ, quibus vastissimas Europæ orientalis atque Asiæ ditiones con­ stravit; Sanctæ vero Ecclesiæ ipsique Deo quam sit inimicus et apertus hostis, nimis, proh dolor! nimis est factis comprobatum et omnibus apprime notum. Ideo, quamquam probos quidem ac fideles Ecclesiæ filios de impia et iniqua communismi natura monere supervacaneum existimamus, tamen sine profundo dolore contemplari non possumus incuriam eorum, qui imminentia hæc pericula contemnere videntur, et inerti quadam desidia patiuntur propagari quaquaversus ea, quibus per vim, per ca‘dem, tota societas contrucidetur; eoque gravius condemnanda est socordia eorum, qui auferre aut mutare neglegunt eas rerum conditiones, quibus populorum animi exasperantur atque via munitur ad societatem subvertendam et pro­ fligandam. Mitior sane est altera pars, quæ “socialism!” nomen retinuit, qui non solum a vi adhibenda abstinendum profitetur, sed ipsam classium pugnam et privat» possessionis exstinctionem, si minus abiicit, aliqua ratione mitigat et temperat. Suis principiis et consectariis inde a communismo deductis exterritum, socialismum ad veritates, quas Christiana traditio semper sol­ lemnes habuit, vergere et quodammodo accedere diceres: negari enim nequit ad ea quæ christiani societatis reformatores iure postulant, horum placita interdum valde appropinquare. . . . lamvero, si ita falsa principia mitigantur et aliqua ratione oblitterantur, oritur, seu potius immerito a quibusdam movetur quæstio, num forte etiam Christiana? veritatis principia aliqua ratione aut mitigari aut temperari possint ita, ut socialismo catur obviam et media quasi via cum eo convenia­ tur. Sunt, qui inani spe illiciantur fore, ut hac ratione socialist» ad nos pertrahantur. Vana tamen spes! Qui enim apostoli esse volunt inter socialistas, Christianam veritatem plenam atque integram aperte et sincere profiteantur oportet, neque ulla ratione erroribus conniveant. Id imprimis satagant, si vere Evangelii præcones esse velint, ut socialistis ostendant eorum postulata, quatenus i usta sint, ex principiis Christian» fidei multo validius defendi et ex viribus Christian» caritatis multo efficacius provehi. Sed quid, si ad pugnam classium et dominia privata quod attinet, socialismus re vera ita sit temperatus atque emendatus, ut circa hæc iam nihil in eo sit reprehendendum? Numquid illico natura sua religioni Christian» contraria abdicavit? Est hæc quæstio, qu» multorum animos suspensos tenet. Et plurimi sunt catholici homines, qui, cum plane per­ spectum habeant Christiana principia nec missa fieri nec abradi unquam posse, oculos in hanc Sanctam Sedem intendere et enixe efflagitare videntur, ut decernamus, num hic socialismus a doctrinis falsis adeo resipuerit, ut sine cuiusquam principii christiani iactura admitti et quodammodo baptizari possit. Quibus ut pro paterna Nostra sollicitudine faciamus satis, hæc 1108 ADDENDA. edicimus: sive ut doctrina, sive ut factum historicum, sive ut “actio” consideretur socialismus, si vere manet socialismus, etiam postquam veritati et iustitiae in his, quæ diximus, concessit, componi cum Ecclesiæ catholicae dogmatibus non potest: siquidem ipsam societatem fingit a Christiana veritate quam maxime alienam. . . . Quodsi socialismus, ut omnes errores, aliquid in se veritatis admisit (quod quidem Summi Pontifices numquam sunt inficiati), nititur tamen doctrina de humana societate, ipsi propria, a vero christianismo absona. Socialismus religiosus, socialismus christianus pugnantia dicunt: nemo potest simul catholicus probus esse et veri nominis socialista. ... Ex Encycl. “Quadragesimo anno.” A. A. S. 23—212-216. De Communismo Atheo. Volumus igitur denuo communistarum inventa atque præcepta, ut præ­ sertim per bolscevistarum instituta rationesque proponuntur, summatim breviterque attingere atque explanare; iisdemque inventis præceptisque, quæ fallaciam redolent, perspicuam Ecclesiæ doctrinam opponere; atque iterum instanter adhortari omnes ad illa suscipienda præsidia, quibus fas sit christiani nominis culturam, in qua una Civitas vere humana consistere potest, a teterrimo eiusmodi flagitio non modo liberam servare ac sospitem, sed eam etiam ad germanum assequendum civilis societatis profectum, citatiore cotidie gradu provehere. ... A. A. S. 29—68. Habetis ante mentis oculos propositam, Venerabiles Fratres, doctrinam illam, quam communistæ bolscevici atque athei, quasi novum evangeliuni, ac quasi salutarem redemptionis nuntium, humano generi predicant! Inven­ tum videlicet, errorum ac praestigiarum plenum, quod veritatibus divinitus patefactis aeque ac humanæ rationi adversatur; quod cum civilis consortii fundamenta destruat, socialem ordinem subvertit; quod veram Civitatis originem ac naturam verumque finem non agnoscit; quod denique humanæ personæ iura, dignitatem, libertatem detrectat ac denegat. ... A. A. S. 29—72. Communismus initio, ut re erat vera, scelestiorem, quam quod scel­ estissimum, se prebuit; at cum subinde sensisset ab se populos passim abalienari, ratione belli gerendi mutata, multitudines per eiusmodi varii generis fallacias captare nisus est quæ, quid ipsæ intendant, doctrinis occultant in se rectis atque illecebrosis. . . . A. A. S. 29—95. Qua in re illud nominatim in sacerdotum memoriam revocantes quod f. r. Decessor Noster Leo XIII in iis cohortandis pronuntiavit, ad opifices nempe iisdem adeundum esse, idipsum Nostrum faciendum hoc addita­ mento putamus: “Ad opifices egenos potissimum prodite; immo, in uni­ versum, ad indigentes prodite ”; quemadmodum ('hristi eiusque Ecclesiæ doctrina iubet. Turbulenti enim homines eos, qui in egestate versantur, insidiis præ ceteris petunt ; quandoquidem c miseris, quibus hi conflictantur rebus, facilem confingunt causam, qua eosdem in divitum invidiam rapiant veheinenterque commoveant, ut in omnia violenter involent, quæ sibi ADDENDA. 1109 inique recusata a fortuna arbitrentur. Quodsi sacerdos opificibus atque egenis non occurrat, ut a qualibet eos, tum præiudicata opinione, cum doctrina commenticia aut prohibeat aut liberat, nullo negotio iidem sunt communismi præconibus in arbitrium cessuri. . . . Quemadmodum, cum publica res periclitatur, cetera posthabentur omnia, quæ vel ad vitam necessaria minime sint, vel directo ad civitatis propugnationem non spectent, eodem fere modo, in re de qua loquimur, alia cuiusvis generis coepta, quamvis utilissima atque pulcherrima, post­ ferri oportet necessitati ipsa christianæ fidei christianæque humanitatis communiendi fundamenta. ... Ex Encycl. “ Divini Redemptoris.” A. A. S. 29—97, 98. 46. (Pag. 355) De Titulis Dominii Acquirendi. Acquiri autem dominium primitus et occupatione rei nullius et indus­ tria seu specificatione quam vocant, cum omnium temporum traditio, tum Leonis Decessoris Nostri doctrina luculenter testantur. Neque enim ulla fit cuiquam iniuria, quidquid in contrarium nonnulli effutiunt, cum res in medio posita, seu quæ nullius sit, occupatur; industria vero quæ ab homine proprio nomine exerceatur, cuiusque ope nova species aut augmentum rei accesserit, ea una est quæ hos fructus laboranti addicit. Longe alia est ratio operæ, quæ aliis locata in re aliena exercetur. . . . Hinc fit, ut nisi quis in re sua laborem exerceat, cum opera alterius tum res alterius consociari debeant: neutra enim sine altera quidquam efficit. Quod sane respexit Leo XIII scribens: “ Non res sine opera nec sine re potest opera consistere.” Quocirca falsum prorsus est sive uni rei sive uni operæ quidquid ex earundem collata efficientia obtentum est, adseribere; iniustumque omnino, alterutrum, alterius efficacitate negata, quidquid effectum est sibi arrogare. . . . Sequuntur in Lift. Encycl. iniustæ vindicationes et “ capitalis ” et operæ, atque principium directivum iusta attributionis. Ex Encycl. “ Quadragesimo Anno”. A. A. S. 23—194. 47. (Pag. 442) De Ultimis Voluntatibus. Utrum verbum moneantur, de quo in canone 1513, §2, sit praeceptivum, an tantum exhortativum. Resp. Affirmative ad primam partem, negative ad secundam. Pont. Corn. C. C. L, 17 Feb. 1930. A. A. S. 22—196. 48. (Pag. 467) De Salario. Operæ Indoles Et Individualis Et Socialis. lamvero, sicut dominii, ita operæ, eius præcipue quæ alteri locatur, præter personalem seu indi vidualem, socialem quoque rationem esse con­ siderandam liquido deprehenditur: nisi enim corpus vere sociale et organi­ cum constet, nisi socialis et iuridicus ordo operæ exercitium tueatur, nisi variæ artes, quarum aliæ ab aliis dependent, inter se conspirent ac mutuo compleant, nisi, quod maius est, consocientur ac quasi in unum conveniant 1110 ADDENDA intellectus, res, opera, nequit fructus suos gignere efficientia hominum. Hæc ergo nec iuste æstimari neque ad squalitatem rependi poterit, eius natura sociali et individual! posthabita. . . . Ac primum quidem merces operario suppeditanda est, quæ ad illius eiusque familiæ sustentationem par sit. . . . Officinæ etiam eiusque susceptoris ratio habenda est in mercedis mag­ nitudine statuenda; iniuste enim immodica salaria exquirerentur, quæ absque sui exitio atque ex eo consecutura operariorum calamitate, officina tolerare non potest. . . . Denique publico bono oeconomico mercedis magnitudo attemperanda est. Quantopere ad hoc commune bonum conferat, operarios officialesque, mercedis aliqua parte, quæ necessariis sumptibus supersit, seposita, ad modicum censum paulatim pervenire, superius iam exposuimus; sed aliud prætereundum non est vix minoris momenti, nost risque temporibus apprime necessarium, ut iis nempe, qui laborare et valent et volunt, laborandi opportunitas praebeatur. ... Ex Encydl. “ Quadragesimo Anno”. A. A. S. 23—199, 201. Cf. Addenda, n. 44. 49. (Pag. 488) Excerpta Ex Litt. Encycl. De Sacerdotio Catholico. De Necessitate Sacerdotum. Nullo non tempore genus humanum sacerdotum necessitatem expertum est, virorum scilicet, qui, ex officio legitime concredito, Dei hominumque conciliatores essent, quorum totius vitæ munus illas complecteretur rationes, quæ ad aeternum Numen pertineant, quique preces, piacula, sacrificia, societatis nomine offerrent, quæ ipsamet revera publice religionem colere iubetur, Deum ut supremum dominum ac primum principium agno­ scere, ut finem ultimum sibi proponere, immortales eidem grates agere, eumdemque propitium reddere. . . . A. A. S. 28—8. De Ministris Christi. Gentium Apostolus, de christiani sacerdotii amplitudine, dignitate ac munere summatim presseque agens, hisce verbis sententiam suam veluti scalpro exprimit : “ Sic nos existimet homo ut ministros Christi et dis­ pensatores mysteriorum Dei”. Minister Christi sacerdos: divini igitur Redemptoris quasi instrumen­ tum est, ut mirabilem eius operam, quæ superna efficacitate universum hominum convictum redintegrans, eum ad excellentiorem cultum traduxit, per tempora persequi valeat. Quin immo ipse, quod iure meritoque dicere sollemne habemus, “ alter est Christus”, cum cius gerat personam secun­ dum illud : “ Sicut misit me Pater, et ego mitto vos ” ; eodemque modo ac per angelorum vocem Magister eius, “ gloriam in excelsis Deo ” concinat pacemque “ hominibus bonæ voluntatis ” suadeat. . . . A. A. S. 28—19. ADDENDA. 1111 De Sacerdote Deprecatore. Sacerdos denique, hac etiam in re lesu Christi munus persequens, qui “erat pernoctans in oratione Dei” et “semper vivit ad interpellandum pro nobis”, publicus ex officio exstat ad Deum pro omnibus deprecator: eidem in mandatis est non modo proprium verumque altaris sacrificium Ecclesiæ nomine caelesti Numini offerre, sed etiam “sacrificium laudis” communesque preces; is nempe psalmis, supplicationibus et canticis, quæ magna ex parte a sacris Litteris mutuatur, cotidie iterum atque iterum debitum Deo adorationis munus persolvit, atque necessarium eiusmodi impetrationis officium pro hominibus perficit, anxiis sollicitisque hodie, si umquam alias, divinoque auxilio egentibus. Ecquis poenas enumerando dixerit, quas sacerdotales preces e praevaricantium hominum capite arceant; ■et quot quantaque beneficia iisdem impetrent atque impertiant? Si vel privat a supplicatio tam sollemnibus pollet inagnisque a lesu Christo datis pollicitationibus, at preces, quae Ecclesiæ nomine, dilectae nempe Redemptoris sponsae, ex officio funduntur, maiore procul dubio vi virtuteque fruuntur. . . . A. A. S. 28-18. De Sanctitate Sacerdotali. Perspicuum tamen est eiusmodi dignitatem, in iis omnibus qui eadem insigniti sunt, illam excelsitatem mentis, animi munditiam morumque integritatem postulare, quæ sacerdotalis muneris maiestati sanctitatique respondeant. Hoc, ut diximus, sacerdotem constituit Deum inter hominesque conciliatorem, ex illius nempe persona ac mandato, qui est “unus mediator Dei et hominis, homo Christus lesus”. Eum igitur oportet ad eius perfectionem propius pro facultate accedere, cuius partes gerit ; seseque vitæ operumque probitate gratiorem cotidie Deo reddere; quandoquidem plusquam suave turis effluvium, plusquam sacrarum ædium nitorem, virtutem Deus æstimat ac diligit. ... A. A. S. 28—20. Ac præterea terrenarum rerum continentia, haud minus quam castitatis amore sacrorum administri excellant. Cum homines cernere est omnia pecunia vendere, omnia pretio mercari, per vitiorum illecebras gradiantur illi nimio sui ipsius studio expertes; atque indignam quæstuum cupiditatem sancte respuentes, non rei nummariæ sed animarum emolumenta quærant, non suam ipsorum, sed Dei gloriam affectent atque expetant. Non mercenarii sunto, qui idcirco laborant, ut sui operis mercedem assequantur; non eorum instar, qui, quamquam ex officio vacant demandato sibi muneri, suæ tamen privat œ etiam utilitati inhiant et ad altiora contendunt. Sint “boni milites Christi”, qui “non implicant se negotiis sæcularibus, ut ei placeant, cui se probarunt”. ... A. A. S. 28—28. 1112 ADDENDA. De Amore Animarum. Itaque sacri ordinis vir, ab eiusmodi vinculis expeditus, quæ eum nimio arctius cum terrenis rebus devincirent—ab propriae nempe familiæ vinculis suarumque utilitatum nexibus—satius profecto caelesti illo amoris igne inflammabitur, animarum dicimus amorem, qui e penetralibus lesu Christi Cordis erumpit, quique nihil aliud nititur, nisi ut apostolicos animos attingat hominumque universitatem incendat. Hunc divin® gloriæ hominumque salutis ardorem—ut de Redemptore evenisse Sacris Litteris edocemur—Ecclesiæ administrum urere ac veluti consumere oportet, ita quidem ut, se suisque commodis posthabitis, semet ipse excelso suo muneri omnino dedat, omniaque cotidie impensius experiatur, ut demandati officii partes satius in dies latiusque expleat. ... A. A. S. 28—30. De Eruditione Ac Scientia. Sacerdos igitur, Venerabiles Fratres, etsi sui muneris occupationibus curisque distentus, altiora pro viribus gravioraque Theologi® studia repetat, atque adeo illius adiumentis doctrinae, quam in Seminario hausit, uberiorem cotidie addat sacrarum disciplinarum eruditionem, qua quidem magis magisque ad condonandum animosque regendos idoneus evadat. Idem præterea, ut concrediti officii decus postulat, utque fidem æstimationemque populi, quemadmodum addecet, sibi conciliet—quod procul dubio pas­ toralem operam suam efficientiorem reddet—illa vel profanarum scien­ tiarum copia praeditus esto, quas hodie exculti homines commune veluti patrimonium habent; sancte videlicet esto suorum temporum progres­ sionibus necessitatibusque non impar, eodem nimirum modo, quo catholica Ecclesia ætates omnes orfinesque gentes complectitur, bona cuiusvis incepta fovet ac provehit, ac veri nominis scientiarum, etsi audaces, ad altiora processus, nedum metuat, adiuvat. . .j. A. A. S. 28—34. De Actione Catholica. lamvero, quod sacrorum administri, ut diximus, virtutis sapient iæque laudibus in exemplum eniteant oportet, ut ab iisdem “bonus odor Christi” usque quaque effundatur, hoc in praesens idcirco magis magisque oppor­ tunum ducimus, quod catholicorum hominum Actio—illud nempe inceptum, quod Nos tantopere solatur ac reficit, quodque animos ad excelsiora excitat perfectionis fastigia—laicorum ordinis homines arctius cum sacerdotibus coniungit, ut et hos adiutrici opera adiuvent, et doc­ trinæ duces, christianæ vitæ studiique apostolici exempla omnino habeant. . . . A. A. S. 28—36. ADDENDA. H13 De Exercitiis Spiritualibus. Quod maxime salutare propositum ut ad effectum deducatis, uberi vobis fructui illud fore non dubitamus institutum, quod f. r. Decessor Noster Pius X in piissima ac sæpe vobis pervolvenda “Exhortatione ad clerum catholicum” potioribus rationibus accenset quibus sacerdotalis gratia alatur atque augeatur; quodque Nosmet ipsi haud semel, oppor­ tunitate data, ac præsertim per Encyclicas Litteras “Mens Nostra” et christifidelibus omnibus enixe, et sacerdotibus enixius præcepimus: Spir­ itualia dicimus Exercitia. Et quemadmodum quinquagesimum sacerdotii Nostri natalem exeuntem apud filios Nostros utilius atque salubrius commemorandum non putavimus, quam si per Encyclicas, de quibus diximus, Litteras, eis auctores vehementer essemus ut in vitam æternam salientem aquam ex hoc iugi fonte derivarent, qui providentis Dei consilio in Ecclesia scatet; eodem sane modo nunc vos, dilecti filii, eo Nobis cariores quo Nobiscum elaboratis constantius ad Christi regnum inter homines stabiliendum, maximopere iterum vos hortandos putamus, viam hanc sanctimoniæ adipiscendæ ne praetermittatis. Immo vero meliore qua poteritis ratione, pro datis a Nobis normis, identidem secedite ad sacras animi meditationes instituendas, non per temporis dumtaxat spatia, ecclesiasticis legibus praescripta, sed, quoad licuerit, sæpius etiam atque diutius; ac præterea singulis mensibus, ab cotidianis negotiis remoti, peculiari secessui diem destinate, ut semper fuit piorum sacerdotum in more. ... Ex Litt. Encyl. “De Sacerdotio Catholico.” A. A. S. 28—50. 50. (Pag. 490) De Munere Sacerdoti Ab Episcopo Commisso. Quoties et quandiu id, iudicio proprii Ordinarii, exigat Ecclesiæ necessitas, ac nisi legitimum impedimentum excuset, suscipiendum est clericis ac fideliter implendum munus quod ipsis fuerit ab Episcopo com­ missum (Can. 128). De Caelibatu. Ecclesiæ mentem circa cælibatum clarissimis verbis notam facit allocutio SS. D. N. Benedicti PP. XV.—“Quin fuerunt etiam qui hoc asseverare non vererentur, propensam Apostolicam Sedem esse ad legis de sacro caelibatu severitatem mitigandam, ea lege solvendo qui ecclesiasticum ordinem deseruissent. Equidem hic inorari et quam longe a vero totum hoc absit, ostendere, non sane putamus necessarium. Constat enim, si Latina viget floretque Ecclesia, magnam partem roboris gloriæque eius ab ipso clericorum cælibatu manare, ob eamque rem omnino eum esse sartum tectum conservandum. Quod quidem numquam fortasse alias, tam necesse fuit quam hoc miserrimo tempore, cum, in tantis tamque late diffusis corruptelarum illecebris, indomitæ effrenatæque animorum cupidi- 1114 ADDENDA. fates ubique dominantur, nec quidquam aliud hominibus esse videtur propositum, nisi temere indulgere sibi, fluxisque huius vitæ voluptatibus perfrui. Catholicus igitur sacerdos qui ad perturbatos animi motus cohibendos ceteris dux debet esse, videat ne in hoc tanto officii munere ipse claudicet, verum omnes exemplo suo confirmare pergat, semperque meminerit Sancti Siricii Pontificis sic hortantis: ‘ut a dic ordinationis nostræ sobrietati ac pudicitiæ et corda nostra mancipemus et corpora’”. 16 Dec. 1920. A. A. S. 12—586. Decretum Sacræ Pænitentiariæ Apostolicæ die 18 Aprilis 1936, hisce verbis incipit: , Lex sacri caelibatus inter Latinos adeo Sanctæ Ecclesiæ curæ semper fuit atque est ut, si agatur de sacerdotibus, fere nunquam super ea retro­ actis temporibus dispensatum fuerit, nunquam prorsus, ne in mortis quidem periculo, in præsenti disciplina dispensetur. A. A. S. 28—242. 51. (Pag. 493) De Recitatione Divini Officii Coram SS. Sacramento. Ssmus D. N. Pius Pp. XI. ... ad cleri devotionem et amorem erga Augustissimum Eucharistiæ Sacramentum magis magisque fovendum, benigne concedere dignatus est ut clerici in sacris constituti, qui integrum divinum Officium, quamvis in partes distributum, coram Ssffio Sacramento sive public© adorationi exposito, sive in tabernaculo adservato, recitaverint, indulgentiam plenariam, suetis conditionibus, lucrari valeant. 23 Oct. 1930. A. A. S. 22—493. Eadem indulgentia plenaria ad moniales aliasque omnes pias mulieres in communitate viventes, quæ ex proprii Instituti constitutionibus ad quotidianam divini Officii recitationem tenentur, in eadem forma iisdemque sub conditionibus, extenditur. 5 Dec. 1930. A. A. S. 23—23. Eadem ita extenditur ut qui in sacris constituti divinum Officium in alias preces commutatum rite obtinuerint, indulgentiam plenariam, si preces eiusmodi coram Ssmo Sacramento sive public© adorationi exposito sive in tabernaculo adservato devote recitaverint, suetis conditionibus, et ipsi lucrari valeant. 7 Nov. 1932. A. A. A. 24—411. . . . ut, firmis omnino manentibus præcedentibus concessionibus, omnes et singuli, pro eorum statu, ad divini Officii recitationem adstricti, si hanc peragant, etiam in parte tantum, coram Ssfho Sacramento, ut supra indulgentiam quingentorum dierum pro unaquaque, ut dicunt, hora canonica, ceteris paribus, adipiscantur. 18 Maii 1933. A. A. S. 25—322. . . . Sanctitas Sua, . . . indulgentias omnes et singulas pro recita­ tione divini Officii coram Ssffio Sacramento, ut supra dictum est, clericis in maioribus antea elargitas, ad clericos omnes, inde a prima tonsura, nec non ad novitios et studentes quorumcumque Institutorum Religiosorum, sive qui forte ex proprii Instituti constitutionibus, sive etiam qui nullo adhuc titulo ad eam recitationem adstringantur, benevolentissime, sub iisdem clausulis et conditionibus, suprema Sua auctoritate, extendere dignata est. 31 Mart. 1937. A. A. S. 29—284. ADDENDA 1115 52. (Pag. 509) De Venatione A Clericis. Resolutio.- -Porro, proposito in plenariis Efnonim ac Revffiorum S C’. Concilii Patrum comitiis diei 11 lunii 1921, dubio in hanc formulam con­ cepto: “An Episcopus prohibere possit suis clericis venationem etiam non claniorosam, pæna suspensionis ipso facto incurrenda; ” iidem Emi Patres respondendum censuere: “ Negative, nisi graves et speciales adsint rationes.” A. A. S. 13—501. 53. (Pag. 512) De Actione Catholica. Impossibile est multa repetere verba Ssffii D. N. Pii Pp. XI tam frequentissima quam pretiosissima de Actione Catholica. Licet tamen pauca afferre quæ apostolatum hunc esse maximi momenti indicare possunt. . . . lam inde ab inito pontificatu, de Actionis Catholicæ incrementis solliciti fuimus, ut pote qui Litteris Encyclicis “Ubi arcano” ipsam a pastorali ministerio et a vita Christiana minime disiungi publice edixerimus, declaratis deinceps eius natura et proposito, quæ si recte perpendantur, apparet Actionem Catholicam alio non spectare, nisi ut laici apostolatum hierarchicum quodammodo participent. Neque enim Actio Catholica in eo tantum consistit, ut homines suæ quisque christianæ perfectioni studeant, quod primarium est atque praecipuum, sed etiam in verissimo apostolatu catholicis cuiusvis ordinis communi, quorum sensus atque opera cum iis quibusdam quasi centris sanæ doctrinæ et multiplicis actuosique laboris, cohaereant, quibus rite legitimeque constitutis Episcoporum demum adest ac suffragatur auctoritas. Christ i fideli bus igitur, qui sic coiverint atque in unum coaluerint, ut ad nutum hierarchiæ ecclesiasticae præsto sint, sacra ipsa hierarchia quemadmodum mandatum impertit, sic incitamenta et stimulos adiicit. lainvero, haud aliter ac mandatum Ecclesiæ divinitus commissum, ipsiusque hierarchicus apostolatus, Actio eiusmodi non externa prorsus sed spiritualis, non terrena sed cælestis, non politica sed “ religiosa ” dicenda est. Verumtamen eam ipsam iure meritoque “ socialem ” dixeris, cum id sibi propositum habeat, ut Christi Domini regnum proferat, quo quidem proferendo cum summum omnium bonum societati acquiritur, tum cetera quaeruntur bona, quæ ab illo proficiscuntur, ut sunt quæ ad statum Civitatis pertinent et politica vocantur, scilicet bona non privata ac singulorum propria, sed civibus omnibus communia: id autem omne Actio Catholica ita potest ac debet assequi, si, Dei Ecclesiæque legibus modeste parendo, a civilium studiis partium sit prorsus aliena. . . . Ex Epist. “ Quæ Nobis,” 13 Nov. 1928. A. A. S. 20—384. Cf. Catalogum documentorum hac de re apud Bouscaren, Canon Law Digest, I et II sub can. 139. 54. (Pag. 512) De Societatibus Quæ “ Rotary Clubs ” Inscribuntur. Ab hac Sacra Congregatione Consistoriali non pauci sacrorum Anti­ stites pro sua pastoralis officii religione, exquisierunt: “An Ordinarii per­ mittere possint clericis ut nomen dent Societatibus, hodiernis temporibus 1116 ADDENDA. constitutis, quibus titulus ‘ Rotary Clubs,’ vel ut earundem coetibus saltem intersint.” Sacra autem hæc Congregatio Consistorialis, re mature perpensa, respondendum censuit: “ Non expedire.” 4 Feb. 1929. A. A. S. 21—42. 55. (Pag. 516) De Parochis (Can. 460). 1°. Utrum Can. 460, §2, applicetur dumtaxat ad paroecias erigendas post promulgationem Codicis; an etiam ad paroecias iam erectas. Et quatenus negative ad lam partem, affirmative ad 2am; 2°. Utrum idem canonis præscriptum applicetur etiam paroeciis, in quibus pluralitas paro­ chorum inducta est non consuetudine aut privilegio, sed legitimo statuto. Et quatenus affirmative: 3°. Utrum iura iam quæsita parochis, ut aiunt, proportionariis seu cumulativis, integra maneant tum quoad spiritualia, tum quoad temporalia; an vero revocentur etiam quoad temporalia. Et quatenus negative ad lam partem, affirmative ad 2am; 4°. Utrum cura animarum principalis et unica tribuenda sit parocho qui præemmentiam honoris habeat præ aliis; an vero antiquiori possessione. Resp. Ad 1. Negative ad lam partem; affirmative ad 2am. Ad 2. Affirm­ ative. Ad 3. et 4. Provisum in praecedentibus; pro applicatione vero canonis ad hos casus particulares recurrendum esse ad S. C. Concilii. Pont. Corn. C. C. L, 14 Iui. 1922. A. A. S. 14—527. 56. (Pag. 517) De Vicariis Quoad Assistentiam Matrimoniis. Can. 465, §4, §5). 1°. Utrum vicarius substitutus, de quo in Can. 465, §4, possit post Ordinarii approbationem licite et valide assistere matrimoniis, si nulla limitatio apposita fuerit. 2°. Utrum idem vicarius id possit etiam ante Ordinarii approbationem. 3°. Utrum idem vicarius parochi religiosi id possit post approbationem Ordinarii, sed ante approbationem Superioris religiosi. 4°. Utrum vicarius, seu sacerdos supplens, de quo in cit. Can. 465, §5, id possit ante approbationem Ordinarii. Resp. Ad 1. Affirmative. Ad 2. Negative. Ad 3. Affirmative. Ad 4. Affirmative, quoadusque Ordinarius, cui significata fuit designatio sacerdotis supplentis, aliter non statuerit. Pont. Corn. C. C. L, 14 Iui. 1922. A. A. S. 14—527. 57. (Pag. 517) De Prædicatione Opportuna. I.—Parochi præsertim et concionatores, data occasione, secundum illud Apostoli Pauli (II ad Tim., IV, 2) instent, arguant, obsecrent, increpent ut feminæ vestes gestent, quæ verecundiam sapiant quaeque sint ornamentum et præsidium virtutis; moneantque parentes ne filiæ indecoras vestes gestare sinant. . . . X.—Cum incidunt per annum festa, quæ modestiae Christianae inculcandæ peculiarem exhibeant opportunitatem, præsertim vero festa B. M. ADDENDA. 1117 Virginis, parochi et sacerdotes piarum Unionum et Catholicarum Con­ sociationum moderatores feminas ad Christianum vestiendi morem, oppor­ tuno sermone revocare atque excitare ne prætermittant. In festo autem Beatæ Mariæ Virginis sine labe conceptæ peculiares preces in omnibus Cathedralibus et parœcialibus ecclesiis quovis anno peragantur, habitis, ubi fieri potest, opportunis cohortationibus in sollemni ad populum con­ cione. . . . Ex Instructione S. Cong. Cone., 12 lan. 1930. A. A. S. 22—26. Cf. alia puncta huius Instructionis citata, Addenda, n. 21 et n. 71. (Pag. 517) De Catechetica Institutione. Sacra Cong. Concilii die 12 lan. 1935 edidit decretum de catechetica institutione impensius curanda et provehenda. A. A. S. 27—145. 58. 59. (Pag. 518) De Ægrotis. Hortetur Parochus infirmum, ut sacram communionem sumat, etiam si graviter non ægrotet, aut mortis periculum non immineat, maxime si festi alicuius celebritas id suadeat, neque ipse illam ministrare recusabit.—Cf. Rit. Rom. Tit. IV. c. 4, n. 3. 60. (Pag. 522) De Potestate Benedicendi Rosaria, etc. An liceat Episcopis communicare presbyteris suæ ditionis habitualiter potestatem benedicendi rosaria, etc., de qua in canone 349, §1, n. 1. cum applicatione indulgentiarum, observatis ritibus ab Ecclesia praescriptis? Sacra Poenitentiaria Apostolica, re mature considerata, respondendum censuit: Negative. 18 Iui. 1919. A. A. S. 11—332. 61. (Pag. 522) De Titulo “Excellentiae Reverendissimae.” Ssïnus D. N. Pius Pp. XI, eo consilio ut dignitas eorum, qui cum in Ecclesiæ gubernatione, tum in ipsa Pontificis Maximi Domo principes habent partes, maiore cotidie in honore sit, Purpuratorum Patrum per­ contatus sententiam, qui sacris cærimoniis regundis praepositi sunt, die 11 mensis Decembris huius anni, arcessito viro hac in pagina subsignato, qui Sacra; Congregationi Caerimoniarum est a secretis, decrevit: Excellent ix Reverendissimx titulum, præter quam Patriarchis et Latina' et Orientalis Ecclesiæ, præter quam Prælatis qui a flocculis vulgo appellantur, præter quam Nuntiis et Internuntiis Apostolicis, tribuendum quoque esse Archiepiscopis atque Episcopis sive residentialibus sive titularibus tantum, itemque Magistro Pontificii cubiculi, Prælatis qui assident vel sunt a secretis in Sacris Romanis Congregationibus, Secretario Supremi Tribunalis Signaturae Apostolicæ, Praelato Decano Sacra' Romana' Rota' ac denique Substituto Secretaria? Status. Contrariis quibuslibet non obstantibus. S. Cong. Caerimonialis, 31 Dec. 1930. A. A. S. 23—22. Cf. Bouscaren, 1—210. 1118 ADDENDA. 62. (Pag. 524) De Religiosis. Quæ de religiosis statuuntur, etsi masculino vocabulo expressa, valent etiam pari iure de mulieribus, nisi ex contextu sermonis vel ex rei natura aliud constet (Can. 490). 63. (Pag. 527) De Anno Integro Novitiatus. 1°. Utrum annus integer novitiatus, præscriptus in Can. 555, §1, 2, computandus sit iuxta normam statutam in Can. 34, §3, 3. Et quatenus affirmative: 2°. Utrum eiusinodi norma computandi annum in ordine ad novitiatum servanda sit ad validitatem, an tantum ad liceitatem. Resp. Ad lum affirmative, seu servandum esse præscriptum Canonis 34, §3, 3. Ad 2um affirmative ad lain partem, negative ad 2am, seu Canonem ser­ vandum esse ad validitatem novitiatus. Pont. Coin. C. C. L, 12 Nov, 1922. A. A. S. 14—661. 64. (Pag. 527) De Anno Novitiatus. I. An indultum apostolicuin requiratur ut annus canonicus novitiatus, de quo in canone 555, §1 n. 2, transferri possit in secundum novitiatus annum iuxta §2 eiusdem canonis. II. An loci Ordinarius dispensare possit super secundo novitiatus anno, si hic in constitutionibus ad professionis validitatem non requiratur ad normam canonis 555, §2. Resp. Ad I. Affirmative. Ad II. Affirmative, dummodo agatur de Religionibus iuris diœcesani. Pont. Corn. C. C. I., 12 Feb. 1935. A. A. S. 27—92. 65. (Pag. 528) De Novitiatus Interruptione. An sub verbis quacumque ex causa canonis 556, §1, comprehendatur etiam transitus in aliam novitiatus domum, de quo in §4 eiusdem canonis. Resp. Affirmative. Pont. Corn. C. C. I., 13 Iui. 1930. A. A. S. 22—365. 66. (Pag. 528) De Novitiatu pro Altera Classe Peracto. In religionibus in quibus duæ sunt sodalium classes, novitiatus pro altera classe peractus, pro altera non valet (Can. 558). 67. (Pag. 536) De Cessione Bonorum a Religioso Mutanda. An requiratur venia S. Sedis ut professus, ad normam canonis 580, §3, cessionem vel dispositionem saltem de notabili bonorum parte in favorem religionis mutare possit. Resp. Affirmative. Pont. Com. C. C. L, 15 Maii 1936. A. A. S. 28—210. 68. (Pag. 546) De Communicatione Privilegiorum Inter Religiones. An verba canonis 613, §1: exclusa in posterum qualibet communicatione, ADDENDA; 1119 ita intelligenda sint ut revocata fuerint privilegia a religionibus ante Codicem I. C. per communicationem legitime acquisita et pacifice possessa. Resp. Negative. Pont. Corn. C. C. I., 30 Dec. 1937. A. A. S. 30—73. 69. (Pag. 547) De Ultimis Sacramentis Ministrandis. An canon 514, §1 ita intelligendus sit ut in religione clericali Superioribus ius et officium sit omnibus, de quibus in eodem canone, extra religiosam domum ægrotis Eucharisticum Aiaticum et Extremam Unctionem minis­ trandi. Resp. Affirmative, si agatur de religiosis professis vel novitiis, firmo tamen præscripto canonis 848; secus negative. Pont. Corn. C. C. I., 16 lun. 1931. A. A. S. 23—353. 70. (Pag. 552) De Validitate Baptismatis. Revffius Ordinarius S. . . . hæc retulit huic Sacræ Congregationi: Ad tribunal ecclesiasticum huius Dcecesis inductus est quidam casus circa validitatem matrimonii, quæ validitas dependet a validitate baptismatis, lamvero baptisma ita collatum fuit, Aderat piscina: ministellus acatholicus protulit verba Ego te baptizo consona ritui Ecclesiæ: at ipse non infudit aquam, nec sponsam submersit; sed, prolatis verbis, ipsa sponsa descendit in piscinam et percurrens aquam, ipsa se submersit. . . . Effii ac Rffii Patres huius S. Congregationis, omnibus mature perpensis, in plenario conventu habito die 17 Nov. 1916, proposito dubio: An validum dici possit baptisma in casu, respondendum consuerunt: Prout proponitur, negative. A. A. S. 8—478. 71. (Pag. 558) De Obligatione Denegandi Sacramenta Indignis. IX.—Puellæ et mulieres, quæ inhonestas vestes induant, a Sancta Communione et a munere matrime in Sacramentis Baptismi et Confirma­ tionis arceantur, atque, si casus ferat, ab ipso ecclesiæ ingressu prohibeantur. Ex Instructione S. Cong. Concilii, 12 lan. 1930. A. A. S. 22—27. Cf. Addenda, n. 21, n. 57. 72. (Pag. 569) De Sacramentalibus. Quæsito: “An benedictiones imprimis impertienda? catholicis quæ, iuxta can. 1149 Codicis luris Canonici, dari quoque possunt catechumenis, intelligi debeant etiam de sacramentalibus publicis ac proinde admitti possint catechumeni ad impositionem cinerum, traditionem candelarum et palmarum?” Sacra Rituum Congregatio 8 Martii 1919 respondendum consuit: Affirmative. Catholici qui matrimonium mixtum, etsi validum, sine Ecclesiæ dis­ pensatione inire ausi fuerint, ipso facto ab actibus legitimis ecclesiasticis et Sacramentalibus exclusi manent, donec ab Ordinario dispensationem obtinuerint (Can. 2375). 1120 ADDENDA. 73. (Pag. 571) De Competentia In Causis Matrimonialibus. Utrum in causis matrimonialibus acatholicus, sive baptizatus sive non baptizatus, actoris partes agere possit. Resp. Negative, seu standum Codici I. C., præsertim can. 87. Siqui­ dem autem speciales occurrant rationes ad admittendos acatholicos ut actores in huiusmodi causis, recurrendum ad Supremam Sacram Cong. S. Officii in singulis casibus. 27 lan. 1928. A. A. S. 20—75. Cf. Addenda, n. 7. 74. (Pag. 580) De Monstris et Ostentis. Monstra et ostenta semper baptizentur saltem sub conditione: Si tu es homo, ego te baptizo, etc. In dubio autem unusne an plures sint homines, unus absolute baptizetur, ceteri sub conditione: Si non es baptizatus, ego te baptizo, etc.—Cf. Rit. Rom. Tit. II, c. 1, n. 22. 75. (Pag. 587) De Collatione Baptismi in Mortis Periculo. Relate ad collationem baptismi in mortis periculo, sequentia præ oculis habeantur. 1. Dispositiones quæ, propter bonam fidem suscipientis vel proportionata de causa, deficere possunt quin valori vel fructuositati sacramenti obex ponatur, pro gradu infirmitatis subiecti et periculi in quo versatur, ex parte, imo ex integro deficere possunt. Ita, si nequeat baptizandus in præcipuis fidei mysteriis diligentius instrui, summarie proponantur ei præcipua mysteria et tunc satis erit ut aliquo modo ostendat se eisdem assensum fidei præstare, vel velle baptizari et dolere de peccatis, serioque promittat se christianæ religionis mandata servaturum esse. 2. Etiamsi dispositiones, quæ probabiliter ad valorem vel fructuositatem requiruntur, certo deficiant, urgente necessitate baptismus administrari potest. Ita, v.g., quod spectat fidem in mysteria Incarnationis et SS. Trinitatis, ad salutem animæ probabiliter necessariam. Item, quod attinet inten­ tionem habitualem, ad valorem sacramenti requisitam. Consentiunt enim auctores sufficere intentionem contentam in voluntate amplectendi reli­ gionem Christianam, disputant autem an sufficiat intentio generalis adimplendi Dei voluntatem et adhibendi media ad salutem necessaria, quæ intentio in attritione includitur. Sane quando subiectum non est sensibus destitutum raro brevissimum tempus deficiet ut sacerdos tuto mysteria Incarnationis et SS. Trinitatis proponere et baptizandus assensum fidei aliquo modo ostendere queat. 3. Dispositiones quæ certo requiruntur ad valorem vel fructuositatem, urgente necessitate, saltem probabiliter adesse debent, at in extrema necessitate sufficit levissima probabilitas. Ita, quoad fidem in puncta necessitate medii certo necessaria et inten­ tionem suscipiendi sacramentum, S. C. S. Off., 11 Dec. 1850 approbavit ADDENDA. 1121 modum agendi vic. ap. Sandwic., baptizantis “quelques sourd-muets aux quels nous voyons faire quelques signes de religion, sans être bien certains, qu’ils sachent les principaux mystères de la foi” et “des vieillards en danger de mort (in periculo proximo et moraliter certo), et souvent sans connais­ sance, lorsque nous avons cru, que ce n’était pas sans raison que la divine providence nous conduisait auprès d’eux; et que d’ailleurs nous avions la certitude qu’ils avaient renoncé a l'idolâtrie. . . .” Attritio, quando manifestari nequit, præsumitur ex voluntate suscipi­ endi baptismum, quousque de contrario non constat. In dubio an adsit, non est baptizandum sub conditione, quia attritio ad solam fructuositatem postulatur. Nota. Adulti amentes et qui lethargo aut phrenesi laborant, bap­ tizentur imminente periculo mortis, si, antequam insanirent, suscipiendi baptismi desiderium ostenderint (Can. 754, §3, §4), ad modum eorum quæ dicta sunt supra. Hoc casu aliæ dispositiones necessariæ adesse præsumuntur. Si dubitetur utrum necne baptizandus sit adultus, dispositiones, de quibus egimus, probabiliter tantum requiruntur. Itaque, casu occurrente, applicentur dicta sub 2.—Cf. Can. 752, §1, §2, §3. 76. (Pag. 588) De Patrinis Baptismi. “Beatissime Pater, Archiepiscopus Ultraiectensis, ad pedes Sanctitatis Vestræ provolutus, humiliter petit solutionem dubiorum quæ hisce expo­ nuntur: Ex can. 765, 5° C. I. C., ut quis sit baptismi patrimis oportet baptizandum in actu baptismi per se vel per procuratorem physice teneat aut tangat, vel statim levet, seu suscipiat de sacro fonte, aut de manibus baptizantis; et ex can. 768 patrimis cum baptizato contrahit spiritualem cognationem, quæ quidem ex can. 1079 matrimonium irritat. lam vero, uti apud nos moris est, qui patrinum agere vult, nemini mandatum confert expressum, sed, nisi per se officio illo perfungatur patrimis, baptizans vel baptizandi parentes aliam personam invitant, ut pro patrino absente agat. Hinc sequentia dubia solvenda proponuntur: I. an ex tali agendi modo patrimis absens contrahat cognationem spiritualem, et indo exoriatur impedimentum can. 1079; et si negative: II. quidnam a patrino faciendum sit ut agere valeat per procuratorem; nimirum: a) an debeat conferre determinat® personæ mandatum speciale; b) an vero sufficiat, ut edat, sive scripto sive voce, mandatum generale pro persona per parentes vel per baptizantem determinanda ; immo, c) an sufficiat mandatum generale præsumptum pro quavis persona.” Resp. Ad I. Si patrimis, agnoscens huiusmodi consuetudinem, eidem sese conformare intendat, et aliunde patrimis ipse esse possit ad normam can. 765, Affirmative. Ad II. provisum in I. Attamen prædicta consuetudo est reprobanda; 1° quia indubitanter constare debet, patrinum in facie ecclesia' proprium munus suscepisse, quod per dictam consuetudinem manet incertum et 1122 ADDENDA. æquivocum; 2° quia patrimis suum munus suscipere debet cum plena notitia et conscientia exinde orientis obligationis ad mentem can. 769, quod excludere videtur præfata consuetudo, quippe quæ redigit patrini officium ad quemdam inanem ritum; 3° quia ex tali recepto more facultas fere demitur parocho conditiones explorandi, quæ a can. 765 et 766 requir­ untur, ut quis valide et licite patrini munus suscipiat.” S. Cong. Sacr., 24 Iui. 1925. A. A. S. 18—13 et sqq., ubi legetur Instructio, ex qua sequentia sumuntur. Etenim prouti nemo a parocho proprio est admittendus ad patrini munus, qui conditionibus ad validam aut licitam huius muneris sus­ ceptionem requisitis non præstat, ita quoties in sacramenti collatione quis patrini partes expleat non suo nomine, sed alterius certæ et determinat» personæ nomine eiusque mandato, huiusmodi mandatum seu mandantis voluntas legitime probetur oportet, videlicet per idoneos testes aut per scriptum ac legitimum documentum, nisi aliunde intentio mandantis sit certo et indubitanter parocho proprio baptizandi vel confirmandi explorata, adeo ut parochus investigare queat an designatus patrimis polleat quali­ tatibus iure requisitis, atque in libris, ubi ad tramitem ss. canonum est notanda sacramenti collatio, inscribatur nomen tum procuratoris tum mandantis, qui se quidem patrini munus cum huius legalibus effectibus suscepisse scire debet. 77. (Pag. 591) De Baptismo Domi Conferendo Extra Mortis Per­ iculum. Quaesitum est utrum sit iuri conformis praxis iuxta quam infantes, qui non versantur in periculo mortis, sed non sine periculo ad ecclesiam trans­ ferri possunt, domi solemniter (i.e., cum omnibus caeremoniis etiam ablutionem praecedentibus) baptizentur a parocho aliove sacerdote de parochi licentia; nam ad ministrum necessitatis et in specie ad obstetricem non potest recurri nisi in necessitate stricte dicta, scilicet cum positive timetur periculum ne infans moriatur (C. S. Off., 11 Ian. 1899), et nonnisi in eadem necessitate omittuntur cæremoniæ ablutioni præviæ (S. C. Rit., 17 lan. 1914. Cod. iur. can., can. 776, §1). Quare propositis dubiis: “I. Utrum supradicta praxis sit conformis iuri canonico et, quatenus negative·. “II. Quomodo in casu procedi debeat.” In Congregatione Plenaria Emorum Patrum, habita die 26 lunii currentis anni, iidem Emi Patres ita responderunt: Ad I. Providebitur in secundo. Ad II. Esse iuri conforme quod, si infans non versatur in periculo mortis, sed sine periculo ad ecclesiam ad normam can. 775 transferri nequit, Ordinarius, vi can. 776, §1, n. 2, permit tere potest, pro suo prudenti arbitrio et conscientia, iusta ac rationabili de causa, in aliquo casu extra­ ordinario, quod domi baptismus solemniter administretur; æstimare ADDENDA. 1123 autem casus extraordinarii gravitatem est remissum prudentiæ et con­ scientiæ ipsius Ordinarii in singulis casibus. S. Cong. Sacr., 22 lui. 1925. A. A. S. 17—452. 78. (Pag. 591) De Baptisterio. Baptisterium sit decenti loco et forma, materiaque solida, et quæ aquam bene contineat, decenter ornatum, et cancellis circumscptum, sera et clave munitum, atque ita obseratum, ut pulvis vel aliæ sordes intro non penetrent, in eoque, ubi commode fieri potest, depingatur seu col­ locetur imago sancti loannis Christum baptizantis. Cf. Rit. Rom. Tit. II, c. 1, n. 46. 79. (Pag. 594) De Collati Baptismi Adnotatione. An verbum illegitimi Canonis 777, §2, omnes omnino comprehendat illegitime natos, etiam adulterinos, sacrilegos, ceterosque spurios, ita ut liceat parentum ipsorum cognomina inscribere in adnotatione collati baptismi. Resp. Nomina parentum ita inserenda esse, ut omnis infamiæ vitetur occasio: in casibus vero particularibus recurrendum esse ad S. C. Concilii. Pont. Corn. C. C. L, 14 Iui. 1922. A. A. S. 14—528. 80. (Pag. 600) De Aetate Confirmandorum. An canon 788 ita intelligendus sit ut Sacramentum Confirmationis in Ecclesia Latina ante septimum circiter ætatis annum conferri non possit nisi in casibus, de quibus in eodem canone. Resp. Affirmative. Pont. Coin. C. C. L, 16 lun. 1931. A. A. S. 23—353. . . . “An consuetudo antiquissima in Hispania et alicubi vigens minis­ trandi Sacramentum Confirmationis infantibus ante usum rationis, servari possit”, Emi Patres responderunt: “Affirmative, et ad mentem." “Mens est ut, ubi Sacramenti Confirmationis administratio differri potest ad septimum circiter ætatis annum, quin obstent graves et iustæ causæ, ad normam can. 78S, contrariam consuetudinem inducentes, fideles sedulo edocendi sunt de lege communi Ecclesiæ Latinæ, præmissa Sacræ Con­ firmationis ad ministration i illa catechesis instructione, quæ tantum iuvat ad animos puerorum excolendos et in doctrina catholica solidandos, prout experientia docet”. . . . Ne autem ex hac resolutione aliquis error irrepat aut non recta intelligentia de sacrorum canonum intentione et præcepto circa ætatem admit­ tendorum ad primam Communionem Eucharisticam, declarat eadem Sacra Congregatio, equidem opportunum esse et conformius naturæ et effectibus sacramenti Confirmationis Sacramentum, quod est veluti complementum Baptismatis et in quo datur plenitudo Spiritus Sancti (S. Thomas, p. Ill, quæstio 72, art. 2); non tamen iidein censendi sunt prohiberi quominus ad eamdem Mensam prius admittantur, si ad annos 1124 ADDENDA. discretionis pervenerint, quamvis Confirmationis sacramentum antea accipere non potuerunt. S. Cong. de Sacr., 30 lun. 1932. A. A. S. 24—271. 81. (Pag. 605 et 626) De Quibusdam Vitandis Atque Observandis In Conficiendo Sacrificio Missæ Et In Eucharistiæ Sacramento Distrib­ uendo Et Asservando. 1. Ordinarii, attentis animadversionibus, præceptis, et decisionibus supra expositis, ea quamprimum statuant, sedulissime servanda a Rec­ toribus ecclesiarum, et sub horum ductu ab aliis altari inservientibus, ut omne nullitatis periculum a Sacrificio altaris amoveatur, et omnis irrever­ entiae occasio arceatur. 2. Curent proinde ne in singulis dioecesibus vel civitatibus aut oppidis, pro natura locorum, idoneæ desint personæ, omnique suspicione maiores, præsertim religiosi utriusque sexus sodales, a quibus ecclesiarum rectores utramque Sacrificii et Eucharistici Sacramenti materiam, nisi apud se habeant, comparare possint, tuta conscientia adhibendam. 3. Item circa ea quæ hostiarum confectionem spectant, fidem rectores advigilare debent, ne in istis fragmenta facile hærentia maneant, efficiantque ut, antequam Missa litetur, caute et sedulo ea amoveantur, et saltem cribro leviter excutiantur, si ingens hostiarum numerus parandus erit. 4. Pervigilem adhibeant ipsi curam ut hostiæ nonnisi recenter confectæ consecrentur, et sacræ particulæ, in pyxide adservatæ, frequenter renoventur (Can. I. C. 1272, et Rit. Rom. Tit. IV, cap. 1, η. 7); ad quem finem studeant ut tabernacula, ubi sacra collocatur Eucharistia, quantum fieri poterit, ab humido vel a nimio rigido aere sint defensa: humore siquidem exstante, facile hostiæ marcescunt, algore autem friabiles fiunt. 5. In diribenda fidelibus sacra Communione, præter, ante communi­ cantes extensum, linteum albi coloris, iuxta rubricas Missalis, Ritualis et Ceremonialis Episcoporum, patina erit adhibenda, argento aut metallo inaurato confecta, nullimode tamen artificiosa arte intus exsculpta, quæ ab ipsis fidelibus subter eorum mentum erit apponenda, excepto casu, quo sacra Eucharistia ab Episcopo ministratur, vel a Prelato Pontificalibus utente, vel in Missa solemni, adstante sacerdote vel diacono, qui patinam subter communicantium mentum teneant. 6. Monendi sedulo erunt fideles ne, dum suo apponunt mento patinam, et Sacerdoti dein tradunt, aut alteri fideli eam porrigunt, ita eamdem flectant aut invertant, ut, si quæ adsunt, fragmenta decidant et disper­ dantur. 7. Fragmenta autem quæ in patina post sacram fidelium Com­ munionem exstabunt, quoties hæc intra Missam fuerit diribita, in calicem sedulissime, digiti ope, inficiantur; in pyxidem vero, si extra Missam sacra Synaxis a fidelibus recipiatur. Mens autem Sacræ Congregationis non est eas reprobare patinas, cuiusmodi demum sint formæ, quæ modo adhibentur quibusdam in ADDENDA. 1125 Ecclesiis, dummodo ex metallo sint confectæ, et intus non sculptæ, quæque sint aptæ sacris fragmentis colligendis. 8. Ordinarii denique satagant ut ecclesiarum rectores diligentissime inunda servent altaria, una cum sacris supellectilibus, illa præsertim quæ sacris Speciebus excipiendis inserviunt, et sciant super observantia prae­ fatarum proscriptionum graviter onerari eorum conscientiam. 9. Quoad asservandas sacras particulas, infirmis ministrandas post­ remo hebdomadæ sanctæ triduo, Ordinarii locorum perspectam habeant Rubricarum et Decretorum Sacro Congregationis Rituum intentionem; scientes easdem asservari non ad publicam venerationem, imo hanc pro­ hiberi; tamen magnopere satagendum esse, ut Eucharistiæ Sacramento, habita in primis ratione loci, non desit obsequium congruentis honoris et decoris. Ex Instructione S. Cong. Sacr., 26 Mart. 1929. A. A. S. 21—637. Praxis adhibendi, pro Ssffio Eucharistiæ sacramento, hostias a tribus vel duobus mensibus confectas nequit probari; et servandum est pro­ scriptum Ritualis Romani et Codicis luris Canonici. S. Cong. Sacr., 7 Dec. 1918. A. A. S. 11—8. 82. (Pag. 608) De Vino Ex Musto Sulphurato. Suprema S. Congregatio S. Officii—Ad Card. Arch. Tarracona—Effie ac Rffie Domine—Relate ad litteras Eminentiæ Tuæ die 2 mensis maii, iam elapsi, datas, quibus dubium exponis utrum in Sacrificio Missæ adhiberi possit vinum ex musto, sulphurato per additionem anhydridis sulphurosæ vel metabisulphiti potassici, Suprema hæc Congregatio S. Officii respondendum decrevit: “Affirmative”. Romæ, 2 Aug. 1922. Cf. Il Monitore, Oct. 1923, p. 289. 83. (Pag. 612) De Verbis Essentialibus In Consecratione. Ad utrumque Quæsitum 3 et 4 clarius intelligendum iuvabit Missale Romanum consulere: De defect, in cel. Miss, occur., η. 1: “ Potest autem defectus contingere ex parte materiæ consecrandæ, ex parte formæ adhibendæ et ex parte ministri conficientis. Quidquid horum deficit scilicet materia debita, forma cum intentione et ordo sacerdotalis in conficiente, non conficitur Sacramentum. Et his existent ibus, quibuscumque aliis deficientibus, veritas adest Sacramenti.” lamvero idem Missale, ibidem V, 1, addit: “ À’erba autem consecrationis quæ sunt forma huius Sacra­ menti sunt hæc: Hoc est Corpus meum; et Hic est enim Calix Sanguinis mei ... in remissionem peccatorum.” Ergo verba: Qui pridie quam pateretur, et Simili modo pertinent ad ista alia, de quibus dicit Missale: “ quibuscumque aliis deficientibus veritas adest Sacramenti.” 84. (Pag. 613) De Diacono Sacram Communionem Ministrante. An Diaconus, sacram Communionem ad normam canonis 845, §2, ministrans, possit et debeat in fine ritus benedictionem manu impertire iuxta Rituale Romanum, tit. IV, cap. II, n. 10. Resp. Affirmative. Pont. Coin. C. C. I., 13 Iui. 1930. A. A. S. 22—365. 1126 ADDENDA. 85. (Pag. 613) De Privata Delatione S. Communionis Ad Infirmos. “An index causæ iustæ et rationabilis, prout ex Codicis iuris canonici canone 847 requiritur, ut Sacra Communio privatim ad infirmos deferatur, sit quilibet sacerdos ministrans vel tantum Ordinarius loci,” Emi ac Rini Patres, re mature perpensa, respondendum consuerunt: “ Negative ad primam partem; Affirmative ad secundam ” addita tamen mente quæ sequens est: “Si ex communi experienti aet opinione nullum in diœcesi aut in aliquo particulari loco adsit inconveniens pro privata delatione Sacræ Communionis ad infirmos, ab Ordinariis cavendum est ne per regulas nimis praefinitas aut generales praecipientes publicam dela­ tionem, vel per reservationem sibi factam dandi veniam in singulis casibus deferendi privatim Sacramentum Eucharistiæ, præpediatur infirmis sola­ tium Communionis etiam quotidianae.” S. Cong. Sacr., 5 lan. 1928. A. A. S. 20—81. Cf. Annotationes, ibid. p. 82. 86. (Pag. 614) De Ultimis Sacramentis Administrandis. In monialium domo ius et officium Eucharisticum Viaticum et Extre­ mam Unctionem administrandi habet ordinarius confessarius vel qui eius vices gerit. In alia religione laicali hoc ius et officium spectat ad parochum loci vel ad capellanum quem Ordinarius suffecerit ad normam can. 464, §2.— Cf. Can. 514, §2, §3. 87. (Pag. 617) De Sacra Communione In Nocte Nativitatis Domini. An canon 867, §4, collatus cum canone 821, §2, ita intelligendus sit ut Sacra Communio distribui possit in Missa, quæ sive iure sive apostolico induito celebratur media nocte Nativitatis Domini. Resp. Affirmative, nisi loci Ordinarius iustis de causis in casibus par­ ticularibus id prohibuerit ad normam canonis 869. Pont. Corn. C. C. L, 16 Mart. 1936. A. A. S. 28—178. 88. (Pag. 620) De Loco In Quo S. Communio Distribui Potest. I. An fideles in montanis pagis habitantes, quoties ad infirmos Sacra Eucharistia deferatur, possint Sacra Synaxi refici in loco sacro, vel etiam, cum agatur de re tam sacra, in loco decenti et honesto qui in itinere exstet, non valentes ea die ecclesiam petere? II. Num S. Communio et Confessionis Sacramentum administrari possint iis, qui in domo infirmi versantur? III. An administrari debeant in enunciatis circumstantiis iis qui ætate sunt provecti vel morbo laborant? Resp. Ad Ium: “Affirmative, ad normam can. 869, iuncto canone 822, §4, seu dummodo Ordinarius loci id concedat ad normam cit. proscrip­ tionis, scilicet pro singulis casibus et per modum actus.” Ad Ilum et Illum: “ Quoad Communionem, provisum in primo; quoad Confessionem, Affirmative, servatis servandis ad normam cann. 910, ADDENDA. §1, §2, et 909, §1, §2.” S. Cong. Sacr., 5 Ian. 1928. Cf. Annotationes, ibid. p. 80. 1127 A. A. S. 20—79. 89. (Pag. 622) De Ratione S. Communionem Pluribus Infirmis Distribuendi. Quando Sacra Communio distribuitur pluribus infirmis, qui in eadem domo, vel in eodem hospitali, sed in distinctis cubiculis degant, Sacerdos vel Diaconus ministrans, in primo tantum cubiculo recitet plurali numero omnes preces ante infirmorum Communionem dicendas iuxta Rituale Romanum, Tit. IV, cap. 4; iri aliis autem cubiculis dicat tantummodo preces: “ Misereatur tui . . . Indulgentiam. . . . Ecce Agnus Dei . . .,” semel “ Domine non sum dignus. . . . Accipe frater (soror)” ... vel “Corpus Domini nostri lesu Christi . . .;” et in ultimo cubiculo addat versum: “ Dominus vobiscum,” cum suo responsorio et cum sequente oratione plurali numero dicenda: “ Domine sancte . . .,” ibique, si qua particula consecrata superfuerit, benedictionem eucharisticam impertiatur, ac tandem reliquas preces præscriptas in Ecclesia de more persolvat. Ex Instructione S. Cong. Rituum, 9 lan. 1929. A. A. S. 21—13. 90. (Pag. 623) De SS. Eucharistia Sedulo Custodienda. Canonicæ disciplina* præcepta, quæ temporum decursu ad rem prae­ stituero sategit, hodie recepta conspiciuntur in canone 1269. . . . Tria sunt præ oculis habenda in supra relato can. 1269: a) SsiFia Eucharistia asservari debet in tabernaculo inamovibili et undequaque solide clauso; 6) tabernaculum tam sedulo custodiendum est ut periculum cuiusvis sacrilegæ profanationis arceatur; c) clavis taber­ naculi diligentissime sacerdoti custodienda est. De singulis nonnulla sunt animadvertenda. 4.—a) Tabernaculum sit inamovibile et undequaque solide clausum: ab hoc præcepto per se gravi nec Episcopus valet dispensare nec ei consuetudo etiam centenaria et immemorialis derogare, excepto casu de quo in §3, eoque iam tamquam primo præsidio consulitur securitati custodiæ Ssffiæ Eucharistiæ. Clausura vero undequaque absoluta secumfert ut ciborium sit confectum ex materia solida et firma .... Optimum sane consilium foret si tabernaculum sit vera arca ferrea, quam vocant (vulgo cassaforte, cojfre-fort) adeo ut nec perforari nec effringi possit mediis, quæ ordinarie adhibentur a furibus, eaque validis ferreis seris altari arcte debet devinciri in infimo eius gradu aut parieti adverso. Hæ vero ferreæ arcæ aut in forma ciborii extrui debent, quæ dein sunt marmoreo lapide contegendæ ceterisque ornamentis condecorandae, adeo ut speciem cuiusdam operis affabre con­ fecti præ se ferant ad normam §2 relati canonis; vel saltem ita conficiantur ut in tabernaculis iam exsistentibus possint immitti. Huiusmodi taber­ nacula “de securitate” (italice di sicurezza) nuncupantur. . . . Porro Sacra hæc Congregatio onus non imponit huiusmodi comparandi tabernacula in ecclesiis, quæ ordinariis sunt instruct» ciboriis, dummodo reapse securitatis idonea præbeant argumenta, quamvis suadeat ut ea 1128 ADDENDA. adhibeantur in ecclesiis noviter ædificandis: id vero enixe commendat Excffiis Episcopis ut, pro eorum zelo erga Ssinum Sacramentum, pervigilent caveantque ut et ordinaria ciboria, quæ usui sunt in ecclesiis eorum dioe­ cesis, eam præ se forant soliditatem ad omne periculum sacrilegio profana­ tionis arcendum, iliaque severissime amoveant tabernacula quæ omnimodam certitudinem non ingerant de huius periculi absentia. 5. —b) “Tabernaculum tam sedulo est custodiendum ut periculum cuiusvis sacrilegae profanationis arceatur.” Non sufficit ut in loco consistat custos, satis non est ut ciborium tali sit præditum firmitate ut neque terebra transfodi possit neque scalpro disiungi atque claustris adeo validis sit muni­ tum, ut clavibus quoque adulterinis nequeat reserari: tertium præsidium a iure requiritur: sedula custodia. Porro hæc vigilantia, continuo exercenda, plurimas complectitur cautelas et communes et extraordinarias, prout postulant locorum et temporum adiuncta. . . . Curandum est prætcrea ecclesiarum rectoribus ad furta præcavenda ut in tabernaculis, quantum fieri possit, non relinquantur pyxides et vasa sacra magni pretii, unde cupiditas audaciaque furum magis alliciatur: quum hæc vasa occasione quarundam sollemnitatum adhibentur, valde est optandum ut tempore postremæ Missæ purificentur et loco tuto reponantur, qui sacrarium non sit; particulæ vero, quæ superfuerint, in ordinaria pyxide collocentur. ... 6. —c) “Clavis tabernaculi diligentissime a sacerdote custodiaturT Omnes cautelæ, quas hucusque recensuimus, ad irritum redigentur si, quod potissimum in hac re est curandum, clavis tabernaculi caute non cus­ todiatur, ut expresse cavet can. rei. §4, gravi conscientiæ onere adiecto sacerdoti, cui hæc est custodia commissa. Ut huic diligentissimæ cus­ todiae canone præscriptæ, ab ecclesiæ rectore satisfiat, ipsi districte prae­ cipitur ut clavis tabernaculi nunquam super mensa altaris aut in claustro ostioli relinquatur, ne tempore quidem quo mane divina officia ad Sacra­ menti altare et Sanctissimæ Communionis distributio peraguntur, præ­ sertim si hoc altare haud in conspicuo sit. Hisce vero absolutis, clavis vel ab ecclesiæ rectore domi custodiatur aut ab ipso continenter gestetur, amissionis periculo remoto, vel in sacrario, et quidem in loco tuto et secreto, reponatur altera clavi claudenda, quam alteram elavem uti supra rector tueatur. ... Ex Instructione S. Cong. Sacr., in festo Ascensionis Domini a. 1938. A. A. S. 30—198. 91. (Pag. 623) De Modo Eucharistiam Asservandi. Particulæ consecratæ eo numero, qui infirmorum et aliorum fidelium cummunioni satis esse possit, perpetuo conserventur in pyxide ex solida decentique materia, eaque munda et suo operculo bene clausa, cooperta albo velo serico et, quantum res feret, ornato (Can. 1270). 92. (Pag. 634) De leiunio Eucharistico Ante Missam. Quoties igitur sacerdotes, iuxta Can. 806, §2, Missam eodem die iterare aut etiam tardiore hora ad Sacrum Altare accedere necesse habeant; ADDENDA. 1129 siquidem sine gravi damno ieiunii eucharistici legem, vel infirmæ vale­ tudinis causa, vel propter nimium sacri ministerii laborem, aliasve ration­ abiles causas, ad rigorem servare nequeant; Suprernæ huic Congregationi locorum Ordinarii, omnibus rerum adiunctis diligenter expositis, recurrere poterunt. Quæ pro diversitate casuum (sive cum singulis Ipsamet dis­ pensando, sive, quando vera ac probata necessitas id omnino suadeat, habituales quoque facultates ipsis Ordinariis tribuendo) opportune provi­ debit. Quæ quidem facultates pro casibus urgentioribus, in quibus tempus non suppetat recurrendi ad S. Sedem, iam ex nunc Amplitudini Tuae conceduntur, per Te ipsum, graviter onerata conscientia, exercendas: hisce tamen sub conditionibus, ut nonnisi aliquid per modum potus, exclusis inebriantibus, sumere permittatur; efficaciter scandalum re­ moveatur; ac quamprimum S. Sedes de concessa dispensatione certior fiat. Gravissimæ demum huius legis relaxationem solum concedendam esse scias, quum spirituale fidelium bonum id exigat, non vero ob privatam ipsius sacerdotis devotionem aut utilitatem. Ex ædibus Sancti Officii, 22 Mart. 1923. Λ. A. S. 15—151. Quæsitum: “An Sacerdotes dispensati a ieiunio Eucharistico ante secundam Missam, sumere possint ablutionem in prima.” Sacra Cong., 2 Maii 1923, respondendum mandavit: Affirmative. A. A. S. 15—585. 93. (Pag. 636) De Privilegio Associationis Sacerdotum Adoratorum. Ssffius Dominus Noster Pius Papa XI die 29 Martii 1926 precibus annuere dignatus est ad petita ad septennium, nempe ut sacerdotes sodales Associationis Sacerdotum Adoratorum infirmi nec valentes ex medici attestatione servare ieiunium naturale ante sacram Communionem præscriptum, durante infirmitate, accedere valeant ad sacram communionem inore laicorum recipiendam etiam quotidie, de consilio confessarii, postquam sumpserint aliquam medicinam vel aliquid per modum potus, præmonito Ordinario loci eiusque obtenta venia, remota fidelium admiratione, aliisque servatis de iure servandis. Cf. II Monitore Ecclesiastico, 39—45. Periodica, 16—87. 94. (Pag. 638) De Infirmis Non leiunis. Porro, intelliguntur non tantum infirmi qui iam a mense decumbunt, sed etiam infirmi qui quamvis gravi morbo correpti et ex medici iudicio naturale ieiunium servare non valentes nihilominus in lecto decumbere non possunt, aut ex eo aliquibus horis diei surgere queunt, S. C. Con. 25 Mart. 1907. Quoniam igitur primo, ipsa, Congregatio mitius interpretatur de­ cumbentes, non est cur nos vocabulum ad apicem strictissimi iuris inter­ pretemur et excludamus infirmos gravi morbo detentos qui sine ulla spe citae convalescentiæ, aliquibus horis dici surgere et se veluti pertrahere 1130 ADDENDA. queunt ad Ecclesiam. Unum requiritur, ut caveamus ne horum exemplo idem aliis permittatur qui tales infirmi merito non habentur; nam ex industria apponitur in canone vocabulum prudenti confessarii consilio. Secundo notandum est in canone non haberi verba: “Qui naturale ieiunium in sua integritate servare nequeant,” quæ habebantur in Quæsito cui respondit Pius X. Modo igitur sint infirmi in canone descripti vel, ut tales, merito habeantur, beneficio secundæ paragraph i canonis 858 non sunt privandi.—Vermeersch, Theol. Mor., v. 2, n. 366. Genicot-Salsmans, Cas. Cons. p. 456. Cappello, η. 506. Pontificia Com. Cod., 24 Nov. 1927, proposito dubio: “Utrum mensis, de quo in can. 858, §2, mathematice sumendus sit, an potius moraliter,” respondit: “Negative ad primam partem; affirmative ad secundam.” Cf. Bouscaren, II—88, Periodica, 23—234. 95. (Pag. 652) De Obligatione Celebrandi Ratione Officii. Declaratio circa naturam quasi-parceciarum vel missionum diœcesum quarundam post Codicis Iuris Canonici promulgationem. Ex dioecesibus, quæ, ante Constitutionem Sapienti consilio, jurisdictioni S. C. de Propa­ ganda Fide subjiciebantur, postea vero in ius commune traductæ sunt, nonnulla dubia fuerunt proposita circa naturam paroeciarum seu missionum, in quas eædem dioeceses partiuntur et circa iura atque officia rectorum earundem. Sacra autem hæc Congregatio, auditis plerisque prædictarum diœcesum Ordinariis ac re mature perpensa, hæc in re censuit declaranda: I. Ex Can. 216 Cod. I. C. indubium est, partes diœcesum ut supra, quibus peculiaris rector pro animarum cura sit adsignatus, uti paroecias in posterum haberi atque eo nomine appellari debere; reservata appellatione quasi-parceciarum vel missionum partibus in quas, pro cura animarum, dividuntur Vicariatus apostolici et apostolicæ Præfecturæ. II. Ad constituendas parœcias requiritur quidem Ordinarii decretum, per quod territorii fines, sedes parœcialis et dos tam pro cultu quam pro sacerdotis sustentatione determinentur; necesse tamen non est inainovibilitatem rectori adsignari; quin imo, si iustæ adsunt causæ, amovibilitas in ipso creationis decreto declarari potest, iuxta canones 1411, §4, 454, §3, et 1438. III. Quod si exiguus aut fluctuans fidelium numerus, vel absoluta congruæ dotis carentia erectionem quarundam ecclesiarum in parœcias minime suadeant; huiusmodi ecclesiæ uti subsidiariæ vel capellaniæ habeantur intra fines alicuius parœciæ, cuius in ditione ac dependentia manebunt, donec parœcialitatem propriam assequi poterunt. IV. In constituenda erigendarum paroeciarum dote præ oculis habean­ tur quæ in Codice statuuntur, cann. 1409, 1410 et 1415, §3. V. Erectione porro, uti supra, canonice peracta, rector parœciæ, sive parochus, sive vicarius oeconomus, obligatione tenetur applicandœ Missæ pro populo; a qua eximuntur rectores ecclesiæ subsidiariæ vel capellaniæ. ADDENDA. 1131 Quod quidem onus si nimis grave reperiatur, ad Sanctam Sedem recur­ rendum erit pro opportuna reductione. Romæ, ex ædibus S. C. Consistorialis, 1 Aug. 1919. A. A. S. 11—346. 96. (Pag. 653) De Vicariis Œconomis Quoad Applicationem Missæ Pro Populo. Utrum vicarius oeconomus, qui plures parœcias tempore vacationis regit, unam tantum debeat Missam pro populis sibi commissis diebus pro­ scriptis applicare. Resp. Affirmative, ad normam Can. 473, §1, collati cum Can. 466, §2. Pont. Corn. C. C. I., 14 Iui. 1922. A. A. S. 14—528. 97. (Pag. 654) De Missis Pro Populo. Utrum Parochus, qui, proter propriam paroeciam, alteram aut plures alias in administrationem habeat, teneatur Missam applicare pro populo tantum die festo suæ parœciæ, an etiam in festis patronorum alterius vel ceterarum? Resp. Negative ad primam partem; Affirmative ad alteram. S. Cong. Concilii, 12 Nov. 1927. A. A. S. 20—84. 98. (Pag. 654) De Paroeciis. Apostolic Delegation United States of America. Washington, D. C., November 10, 1922. Your Grace: Notwithstanding the fact that several years have elapsed since the promulgation of the new Code of Canon Law, there still seems to be some uncertainty in the United States as to the nature of the parishes in this country and as to the consequent obligation of the pastors who are in charge of them. Both these questions have been debated in published articles from time to time. In order definitively to end this uncertainty I deem it my duty to communicate to you an official answer which I received from the Pontifical Commission for the Authentic Interpretation of the Canons of the Code. Under date of March 20, 1921, I submitted to the said Commission the following dubium: “For the erection of a parish which has not the character of a benefice: (2a pars), is it necessary that the Ordinary should issue a formal decree declaring explicitly that he erects a certain district into a parish; or, (2a pars), is it sufficient that, having divided a certain territory into several districts, the respective limits of which are definitely indicated, he assigns to each district a rector to take charge of the people and the church thereto pertaining, according to Canon 216, No. 1 and No. 3?” Under date of Sept. 26, 1921, His Eminence, Cardinal Gasparri, Presi­ dent of the above-mentioned Commission, answered: “Negative ad primam partem,” i.e., that a special decree of the Ordinary is not necessary for the erection of a parish; and, “Affirmative ad secundam partem,” i.e., that it is sufficient, quoad hoc, for the erection of a parish, that the Ordinary define 1132 ADDENDA. the territorial limits and assign a rector to the people and the church within said limits. His Eminence, the President of the Commission, added, moreover, that a parish is always an ecclesiastical benefice, according to Canon 1411, No. 5, whether it has the proper endowment (resources or revenue) as described and defined in Canon 1410, or even if lacking such endowment (resources or revenue), it be erected according to the provisions of Canon 1415, No. 3. In a second dubium, I asked further, if, after the promulgation of the New Code, a special decree on the part of the Ordinary was necessary to constitute as canonical parishes those which, previous to the promulgation of the New Code, had been established in the manner described in the second part of the first dubium as set forth above. The answer was that no decree is necessary, and that such parishes become canonical parishes, ipso facto, on the promulgation of the Code. It is evident, from this official answer, that all the parishes of the United States having the three necessary qualifications, viz. (1), a resident pastor; (2), endowment (resources or revenue according to the provisions of Canon 1410 or 1415, No. 3); and (3), boundaries, are not only parishes in the strictly canonical sense, but are also ecclesiastical benefices. Hence pastors in the United States are real, canonical pastors (parochi), having all the duties and obligations pertaining to such an office and (according to Canons 466 and 339) are specifically bound to apply the Missa pro populo on Sun­ days and on feast-days of obligation (including those that have been suppressed), this obligation binding them in conscience unless dispensation or commutation be received from the Holy See. With sentiments of esteem and best wishes, I am Yours sincerely in Christ, John Bonzano, Archbishop of Melitene, Apostolic Delegate. 99. (Pag. 658) De Dispositione Missarum. Decretum Concilii cuiusdam Provincialis ita se habet: “Nominatim prohibemus Missas celebrandas dare extra uniuscuiusque dioecesis ambitum absque Ordinarii permissione.” Quæsito: An et quomodo dispositio Concilii Provincialis N. sustineatur in casu, Emi ac Rmi Patres S. Cong. Concilii die 19 Feb. 1921 respondendum consuerunt: “Quoad Missas fundatas, vel ad instar manualium, vel manuales datas intuitu Causæ piæ, affirmative, in reliquis servetur Can. 838 Codicis luris Canonici.” A. A. S. 13—228. 100. (Pag. 660) De Normis Servandis Quoad Clericos Ritus Orien­ talis. Sacræ Congregationi pro Ecclesia Orientali pluries etiam recenter relatum est viros quosdam fraudulenter falsa documenta exhibentes et sacerdotum orientalium nomen ac vestem usurpantes per varias regiones ADDENDA. 1133 vagari, eleemosynas quærere, Missarum stipendia colligere, imo et facul­ tatem Divinum Sacrificium celebrandi postulare. Ne istae gravissimæ ac sacrilegæ fraudes suum habeant deprecabilem exitum, eadem Sacra Congregatio locorum Ordinarios instantissime rogat ut normas et decreta memorent quæ Apostolica Sedes ad præcavendos huiusmodi dolos et damna non semel tradidit. . . . Hæc decreta inter alia praescribunt nullum sacerdotem orientalem ad Missæ celebrationem extra proprium Patriarchatum admitti posse nisi exhibeat authenticas et adhuc validas litteras commendatitias Sacræ Con­ gregationis pro Ecclesia Orientali (cfr. etiam can. 804, §1, C. I. C.) et nullum Ordinarium latinum in proprio territorio permittere posse clerico orientali, cuiusvis ordinis et dignitatis, sive pecuniæ sive stipendiorum Missarum collectas facere, sine authentico et recenti rescripto eiusdem Sacræ Congregationis (cfr. etiam can. 622, §4, C. I. C.). Si aliquando, propter adiuncta omnino peculiaria, pecuniæ vel stipendi­ orum Missarum collectam permittere iudicaverit, ipsa Sacra Congregatio Episcopos locorum singillatim et expresse certiores faciet de hac licentia ac de ratione tributæ concessionis. Nullus ideo Ordinarius, extra casum quo ipsemet a S. Sede, vel directe vel per Legatum Romani Pontificis praemonitus fuerit, ullo modo concedere poterit vel permittere ut quælibet collecta a clericis orien­ talibus in sua dicione fiat. Quod si fecerint, ipsi respondere tenentur de Missarum celebratione, et pro modo culpæ, de auxilio praestito quoad pecuniam et stipendia seu inten­ tiones Missarum collecta. (Cf. Decretum “Sæpenumero,” 7 Ian. 1930. A. A. S. 22—109). Ut securius qualiscumque abusus vitetur rogantur Exemi Ordinarii ut de his normis certiores faciant suos sacerdotes, præsertim ecclesiarum rectores, domos religiosas, et quatenus opus sit, etiam fideles. Datum Romæ, ex ædibus Sac. Cong. pro Eccl. Orientali, 20 Iui. 1937. A. A. S. 29—342. 101. (Pag. 662) De Retributione Ex Titulo Extrinseco. Utrum per Can. 824, §2, Codicis abrogata censeri debeant ea, quæ S. C. Concilii statuerat sub die 15 Octobris 1915 in responsione ad III, de retributione non recipienda, ne ratione quidem extrinseci incommodi in secunda et tertia Missa in die Commemorationis omnium Fidelium Defunc­ torum; an vero ea adhuc in suo vigore permaneant. Resp. Affirmative ad lain partem; negative ad 2am. 13 Dec. 1923. P. Card. Gasparri, Prœses. A. A. S. 16—116. 102. (Pag. 662) De Eadem Missa Ex Induito Ter Celebranda. A Sacra Rituum Congregatione sequentium dubiorum solutio expostu­ lata est; nimirum: 1°. “An Sacerdos, qui ob debilitatem visus aliamve iustam causam ex Induito Sedis Apostolicæ celebrat aliquam ex Missis votivis aut Missam quotidianam Defunctorum, possit in dic Commemorationis Omnium Η 1134 ADDENDA. Fidelium Defunctorum ter Sacrum facere, eamdem Defunctorum Missam quotidianam repetendo?” 2°. “An idem Sacerdos, qui pariter ex Apostolicæ Sedis Induito Missam Deiparæ votivam aut aliam votivam celebrat, valeat in posterum die Nativitatis Domini eamdem prorsus Missam ter dicere?” Et Sacra eadem Congregatio, audito specialis Commissionis suffragio, omnibus perpensis, rescribendum consuit: “Affirmative ad ulramque quæstionem facto verbo cum Sanctissimo; de cetero rite servandis tum Constitutione Apostolica Incruentum altaris Sacrificium, 10 Augusti 1915, tum Rubricis ac Decretis dies Nativitatis Domini et Commemorationis Omnium Fidelium Defunctorum respicien­ tibus.” 26 lan. 1920. A. A. S. 12—122. 103. (Pag. 664) De Interpretatione Canonis 822, §4. Utrum facultas celebrandi Missam in domo privata sit ab Ordinario, ad normam Canonis 822, §4, interpretanda restrictive. Resp. Affirmative. Pont. Corn. C. C. I., 16 Oct. 1919. A. A. S. 11—478. 104. (Pag. 664) De Facultate Celebrandi Missam Sub Dio. Inde facile colligitur facultates Ordinariorum in hac re esse satis angustas, cum non possint exerceri nisi in aliquo extraordinario casu, nec sine iusta ac rationabili causa, quæ solis altissimis rationibus divini cultus et spirituali fidelium bono dictata esse debet. Expedit autem ut dis­ ciplinares istæ normæ cum debito rigore inculcentur et serventur, ut religiosus populi sensus sublimior et purior fiat. Itaque ambigendum non est postulatam citato C. 822 iustam et ratio­ nabilem causam non affuturam esse, si Missæ celebratio extra ecclesiam petatur per occasionem profanae commemorationis vel ad festa politic® indolis honestanda: in huiusmodi adiunctis celebratio Missæ extra Ecclesiam prorsus citato can. 822 prohibita est. Ex Litteris S. Cong. Sacr. ad Ordinarios Italiæ, 26 Iui. 1924. A. A. S. 16—370. 105. (Pag. 666) De Altaribus. §1. Sensu liturgico intelligitur: 1°. Nomine altaris immobilis seu fixi, mensa superior una cum stipiti­ bus per modum unius cum eadem consecratis; 2°. Nomine altaris mobilis seu portalilis, petra, ut plurimum, parva, quæ sola consecratur, quæque dicitur etiam ara portalilis seu petra sacra; vel eadem petra cum stipite qui tamen non fuit una cum eadem conse­ cratus. §2. In ecclesia consecrata saltem unum altare, præsertim maius, debet esse immobile; in ecclesia autem benedicta omnia altaria possunt esse mobilia (Can. 1197). Mflfl il ■ ADDENDA. 1135 106. (Pag. 666) De Veste. §1. Sacerdos, Missam celebraturus, deferat vestem convenientem quæ ad talos pertingat et sacra ornamenta a rubricis sui ritus præscripta (Can. 811). 107. (Pag. 669) De Ministro. §1. Sacerdos Missam ne celebret sine ministro qui eidem inserviat et respondeat. §2. Minister Missæ inserviens ne sit mulier, nisi, deficiente viro, iusta de causa, eaque lege ut mulier ex longinquo respondeat nec ullo pacto ad altare accedat (Can. 813). Quod si adsit minister qui respondere non noverit, exsequatur tamen alias ceremonias, ipse solus Sacerdos sibi respondere potest, uti praecipitur rubrica Missalis, IV. Rit. Serv., pro casu in quo nec minister, nec qui intersint, respondent ad Kyrie Eleison: “ ipse solus novies dicit.” Pari ratione si minister respondere noverit, alias autem ceremonias exsequi non valeat, ipse sacerdos poterit sibi ministrare. In his casibus censemus meram devotionem sufficere ad celebrandum. Quod si populus adsit expectans, nullus vero præsto sit minister, curet sacerdos aliquem invenire qui ad altare inserviat, et celebret; quod si nullum inveniat, curet ut aliquis (vel aliqua a longe) respondeat, et celebret. Quod si nec unum nec alteram inveniat, potest solus celebrare in præsentia populi; nam certo apud nos videtur esse gravis causa quod populus secus privaretur Missa quotidiana. Mens Ecclesiæ videtur esse quod Sacerdoti celebranti semper præsto sint testes durante Sacratissimo Sacrificio. Et exigit eadem Mater Sancta ut saltem adsit qui et respondeat nomine populi et sacerdoti alia præstet. Hinc patet parochis et Superioribus religiosorum onus incumbere curandi ut adsint ministri inservituri Sacris. Omni cura adhibita, quid, si nec tunc adsint ministri? Intelligat sacerdos quid agant in dicecesi boni sacerdotes, conscio et saltem tacente Ordinario; illudque agat, quod eos viderit agere. Interim, si sæpius casus accidat, per Ordinarios petat dispensationem a Congregatione Sacra, re integra manifestata. 108. (Pag. 672) De Communione Sacrificali et Non-Sacrificali. Sacerdos autem perficiens non potest eodem die iterum celebrare. Ita C. S. R. 16 Dec. 1823. Non enim licet eodem die bis celebrare nisi in casibus exceptis. Iam vero qui perficit sacrificium ab alio incoeptum censetur illud perficere ac si ipse incœpisset. Est illud sacrificium unum, et duo sacerdotes, nempe, qui incœpit et qui perfecit, censentur ut moraliter unus sacrificans. Quod si hoc accidisset in festo Nativitatis, tunc utique posset unam vel duas Missas dicere; quia ter ea die sacrificium celebrare permittitur. Qui die Nativitatis Domini more laicorum communicaverit, non permitteretur sacrificare. Quia privilegium concessum est hac die 1136 ADDENDA. ter sacrificare, non vero ter communicare. Conceditur nempe hac die ter celebrare ac per consequens ter intra sacrificium ad illud consumman­ dum communicare, non vero extra illud. Sic etiam qui more laicorum communicaverit, non poterit postea sacrificare eodem die. Cf. Decreta C. S. Rituum, v. 4, Suffragia, p. 234. Gasparri, II n. 1125, Cappello, n. 468. 109. (Pag. 683) De Formula Absolutionis. Urgente vero aliqua gravi necessitate in periculo mortis Sacerdos breviter dicere poterit: Ego te absolvo ab omnibus censuris et peccatis in nomine Patris, et Filii, et Spiritus Sancti. Amen. Cf. Bit. Rom. Tit. III, c. 2, n. 5. 110. (Pag. 738) De Absolutione In Periculo Mortis. An absolutio in'periculo mortis secundum canonem 882 limitetur ad forum internum, an extendatur etiam ad forum externum. Resp. Affirmative ad primam partem, Negative ad secundam. Pont. Com. C. C. L, 28 Dec. 1927. A. A. S. 20—61. 111. (Pag. 739) De Delegatione lurisdictionis Ad Confessiones Recipiendas. Utrum ad normam Canonum 199, §1, et 874, §1, Parochi, Vicarii parochorum, aliive sacerdotes ad universitatem causarum delegati, possint sacerdotibus sive saecularibus sive religiosis delegare iurisdictionem ad confessiones recipiendas, aut saltem iisdem iam approbatis iurisdictionem extendere ultra fines loci vel personarum, intra quos ad normam Can. 878, §1, fuerit circumscripta; an ad id egeant speciali facultate seu mandato Ordinarii loci. Resp. Negative ad primam partem, affirmative ad secun­ dam. Pont. Corn. C. C. I., 16 Oct. 1919. A. A. S. 11—477. 112. (Pag. 740) De Confessione Navigantium. An sub nomine Ordinarii, de quo in canone 883, §1, veniant etiam Superiores maiores Religionis clericalis exemptæ. Resp. Negative. Pont. Corn. C. C. I., 30 Iui. 1934. A. A. S. 26—494. 1°. Utrum adverbium obiter Can. 883, §2, ita intelligendum sit, ut sacerdos rite præditus facultate, iuxta §1 eiusdem canonis, audiendi Con­ fessiones, possit, quoties navis in portu maneat, terram adire ibique in ecclesia vel sacello Confessiones excipere eorum, qui confiteri petant, eosque valide ac licite absolvere, etiam a casibus Ordinario loci reservatis, per integrum diem, vel per integros duos vel tres dies, si tamdiu navis in portu maneat. 2°. Utrum id possit per integrum diem, vel per integros duos vel tres dies dictus sacerdos, quoties ad idem iter prosequendum unam navem relinquere debeat ut alteram conscendat, si in portu hanc navem tamdiu expectare debeat. 3°. Utrum in utroque casu idem ADDENDA. H37 possit dictus sacerdos etiam ultra triduum. Resp. ad lum et 2um Affirma­ tive. Ad 3um Negative, si loci Ordinarius facile adiri possit. Pont. Com C. C. I., 20 Maii 1923. A. A. S. 16—114. 113. (Pag. 747) De Confessione Religiosarum. Utrum verba canonis 522: “confessio in qualibet ecclesia vel oratorio etiam semi-publico peracta valida et licita est,” ita intelligenda sint, ut confessio extra ea loca peracta non tantum illicita, sed etiam invalida sit. Resp. Canon 522 ita est intelligendus, ut confessiones, quas ad suæ conscientiæ tranquillitatem religiosæ peragunt apud confessarium ab Ordinario loci pro mulieribus approbatum, licitæ et validæ sint, dummodo fiant in ecclesia vel oratorio etiam semi-publico, aut in loco ad audiendas confessiones mulierum legitime destinato. Pont. Corn. C. C. I., 24 Nov. 1920. A. A. S. 12—575. I. Utrum confessio religiosarum peracta extra loca, de quibus in canone 522 et in responso diei 24 Novembris 1920, sit tantum illicita, an etiam invalida. II. An verbum “adeat” canonis 522 sit ita intelligendum, ut confes­ sarius advocari nequeat per ipsam religiosam ad loca confessionibus mulierum vel religiosarum legitime destinata. Resp. Ad I. Negative ad primam partem, Affirmative ad secundam. Ad II. Negative. Pont. Com. C. C. L, 28 Dec. 1927. A. A. S. 20—61. Utrum verba: loco legitime destinato, de quibus in interpretatione diei 24 Novembris 1920 ad canonem 522, intelligenda sint tantum de loco habitualiter designato, an etiam de loco per modum actus designato vel ad normam canonis 910, §1, electo. Resp. Negative ad primam partem, affirmative ad secundam. Pont. Coin. C. C. L, 12 Feb. 1935. A. A. S. 27—92. Summatim: Confessio religiosarum valida et licita est in omnibus locis in quibus licita est confessio mulierum sæculariuin, ad normam canonis 910, §1. 114. (Pag. 747) De Occasione Expectanda In Usu Canonis 522. Ex Secretaria, Sacræ Congregationis de Religiosis—Romæ, die 1 Dec. 1921. . . . “Canon 522 permittit quidem, ut religiosa utatur occasione, si quæ se dederit, adeundi, ad quietem suæ conscientiæ, quemlibet confes­ sarium pro mulieribus approbatum, idque etiam inscia antistita: nullo pacto autem, sive antistitæ, sive Ordinario officium creat talem occasionem procurandi; ac multo minus ideo quidquam mutandum est in disciplina clausuræ vel in constitutionibus. Ad dubium vero: Quomodo se gerere debeant religiosæ, quæ in propria communitate degentes, ad suæ conscientiæ tranquillitatem, inscia antistita, adire velint Confessarium ab Ordinario loci pro mulieribus approbatum; respondendum esse censeo: occasionem expectent, qua, nulla violata regula de egressu, id facere queant : ac patienter ADDENDA. 1138 ferant, nullam talem se ipsis offerre.” Archiv für Katholisches Kirchenrecht, S. 84, Band 102. Bouscaren, Canon Law Digest, I—296. CreusenGareschi, Religious Men and Women in Church Law, n. 95, note 41. 115. (Pag. 750 et 754) De Reservationibus. Utrum ad normam canonis 893, §1 et §2, peregrinus teneatur reserva­ tionibus loci, in quo degit. Resp. Affirmative. Pont. Com. C. C. L, 24 Nov. 1920. A. A. S. 12—575. Notandum: Ex hoc responso clarior1 fit notio genuina reservationis. Nam reservatio limitat iurisdictionem confessarii ac proinde afficit omnes, etiam peregrinos, qui confitentur in loco reservationis. Sicut igitur peregrini qui confitentur in territorio jurisdictionis limitat© tenentur reservationibus huius territorii, ita etiam peregrini qui confitentur extra territorium jurisdictionis limitat© non tenentur reservationibus territorii proprii. Cf. Can. 900, §3. Periodica, 10—255. Cf. etiam Epit. Verm.Creusen, III, n. 446. 116. (Pag. 751) De Peccatis Reservatis. Verba Canonis 897 : casus reservandi sint pauci omnino, intelligi debent tantum de peccatis quæ ratione sui reservantur absque censura. Quod patet ex titulo capitis secundi qui est, De reservatione peccatorum·, ex ipso canone 893, §3, vi cuius reservatio censurarum fit iuxta præscriptum canonum 2246, 2247; tandem ex verbis canonis 895: Locorum Ordinarii peccata ne reservent et canonis 898: Prorsus ab iis peccatis sibi reservandis. 117. (Pag. 755) De Reservatione Casuum. 1. Utrum quævis reservatio, de qua can. 900, sit tantum ratione peccati an etiam ratione censuræ. 2. Utrum canon 900 agat de reservatione casuum ab Ordinariis tantum an etiam a Sancta Sede statuta. Resp. ad lum, Affirmative ad primam partem, negative ad secundam. Ad 2um, Negative ad primam partem, affirmative ad secundam. Pont. Corn. C. C. L, 10 Nov. 1925. A. A. S. 17—583. 118. (Pag. 758) De Absolutione Complicis. “Directe autem confessarius inducit pœnitentem quando positive et explicite eum præmonet de tacendo peccato complicitatis, quia v.g. illud iam novit et declaratio illius esset inutilis. Indirecte vero inducit, quando confessarius suadere conatur pœnitentem, sive quod actio turpis cum ipso commissa non est peccatum, sive saltem non tam grave ut de ipso inquietari debeat; unde pœnitens concludit ipsi licere non declarare tale peccatum, et ab eo declarando revera abstinet.” Ex resp. S. Pœnit., 19 Feb. 1896. A. S. S 28—444. ADDENDA. 1139 “An inter indirecte inducentes, de quibus in canone 2367, par. 2, Codicis iuris canonici, adnumerandus etiam sit confessarius qui sive intra sive extra confessionem sacramentalem, alicui persuaserit in turpibus inter se patrandis aut nullum aut certe non grave i nesse peccatum eumque con­ sequenter, de aliis tantum sibi postea confitentem sacram en tali ter absolvit vel fingit absolvere.” Emi ac Revffii Dni Cardinales fidei morumque integritati tutandæ præpositi omnibus mature perpensis, respondendum decreverunt: “Affirmative, facto verbo cum Ssmo.” Ex decreto S. Officii, die 16 Nov. 1934. A. A. S. 26—634. Notandum: Hoc decreto novum casuum genus ad canonem 2367 refertur. Antea enim casus canonicus requirebat actionem turpem for­ maliter et graviter ex utraque parte pecdaminosam. Quodsi nota reatus formalis, saltem gravis, ex una parte deerat, etsi propter persuasionem con­ fessarii deerat, casus canonicus complicitatis non habebatur. Præterea, inductio, sive directa sive indirecta, ut supra a Sancta Pœnitentiaria authentice erat declarata, ad persuasionem post peccatum patratum refert ; inductio autem indirecta secundum decretum recens etiam persuasionem præviam de turpibus patrandis comprehendit. Nunc igitur novus casus canonicus habetur, in quo nempe culpa formalis, saltem gravis, ex parte complicis deest propter persuasionem præviam con­ fessarii, qui complicem consequenter de aliis tantum peccatis sibi postea confitentem absolvit vel fingit absolvere. Cf. Periodica, 23—165.. Nouv. Rev. Th., 1935—184. Irish Ec. Rev., 1935—648. Clergy Rev., 1935—248. 119. (Pag. 765 et 1032) De Modo Deferendi Res Ad S. Officium. Illme. ac Rïhe Domine.—Hæc Secretaria Status, litteris die 1B Decembris anno 1918 datis, singulos orbis catholici Ordinarios monebat ut quælibct res, quæ ad Sacram Congregationem S. Officii deferri solet— cum plerumque de factis agatur quæ ab aliis non sine scandalo resciri possint—non directe ad S. Officii Tribunal, sed ad Effium. Cardinalem a Secretis Status deferretur. Idque eo dumtaxat consilio præcepit ut earum gravissimarum rerum notitia a publicis cursoribus vel ab iis quorum censuræ epistolæ, illis diebus, subiiciebantur nullo modo acquireretur. Cum autem in præsens amplius non vigeat illa rerum condicio, litteræ huius Sccretariæ, quæ talem præscriptionem induxerant, vim omnem amiserunt. Quapropter directe ad prædictam S. Officii Congregationem deferri debent ea omnia de quibus idem ipsum Tribunal proprio ac nativo iure decernit. 6 Aug. 1926. Cf. Il Mon. Eccl. 39—198. 120. (Pag. 796) De Sede Confessionali. Utrum can. 909, §2: “Sedes confession alis crate fixa ac tenuiter perforata inter pœnitentem et confessarium sit instructa,” pro mulieribus tantum; an generaliter pro poenitentibus uti forma propria audiendi confessiones in ecclesiis et publicis oratoriis sit servanda. ADDENDA. 1140 Resp. Negative ad lam partein, affirmative ad 2am, firmo tamen præ· scripto canonis 910, §2. Pont. Com. C. C. L, 24 Nov. 1920. A. A. S. 12—576. 121. (Pag. 800) De Unctionibus. Dum oculos, aures, et alia corporis membra, quæ paria sunt, Sacerdos ungit, caveat, ne alterum ipsorum inungendo, Sacramenti formam prius absolvat, quam ambo huiusmodi paria membra perunxerit.—Cf. Rit. Rom. Tit. V, c. 1, n. 18. 122. (Pag. 804) De Subiecto Extremæ Unctionis. Extremæ Unctionis Sacramentum . . . omni studio ac diligentia peri­ culose ægrotantibus adhibendum est, et eo quidem tempore, si fieri possit, cum illis adhuc integra mens et ratio viget, ut ad uberiorem Sacramenti gratiam percipiendam, ipsi etiam suam fidem, ac piam animi voluntatem conferre possint, dum sacro liniuntur oleo.—Cf. Rit. Rom. Tit. V, c. 1, n. 1. 123. (Pag. 808) De Ministratione Pluribus Simul Infirmis. Quando pluribus simul infirmis hoc sacramentum ministratur, Sacerdos singulis ægrotis crucem pie deosculandam porrigat, omnes preces quæ unctiones præcedunt, plurali numero semel recitet, unctiones cum respec­ ti vis formis super singulos ægrotos efficiat, omnes vero preces, quæ unctiones subsequuntur, plurali numero semel dicat.—Cf. Rit. Rom. Tit. V, c. 1, n.22. 124. (Pag. 808) De Oleo Servando. Oleum porro ipsum vel per se solum, vel in bombacio seu re simili servare potest; sed ad evitandum effusionis periculum multo commodius ad infirmos defertur in bombacio.—Cf. Rit. Rom. Tit. V, c. 1, n. 5. 125. (Pag. 814) De Episcopo Proprio. 1°. Quisnam sit Episcopus proprius pro ordinatione illorum, qui nullum domicilium habeant (Can. 956). 2°. Utrum ille qui ordinetur a proprio Episcopo servitio alius dioecesis incardinetur huic alii dioecesi iuxta Canonem 111, §2, an potius dioecesi proprii Episcopi iuxta Canonem 969, §2. Et, quatenus negative ad primam partem, 3°. Quonam tempore incardinari debeat dioecesi cuius servitio ordinetur. 4°. An peregrinus teneatur reservationibus loci in quo sit. Emi Patres huius Pontificiæ Commissionis in plenario coetu diei 3 Aug. 1919 responderunt: Ad 1. Prout dubium exponitur, est Episcopus loci in quo fit ordinatio, modo tamen ordinandus prævie acquirat domicilium cum iu ramento ad normam Canonis 956. «Jg Ad 2. Affirmative ad primam partem, negative ad secundam. Ad 3. Provisum in responsione ad 2m. - --- - ADDENDA. ■ — —--- --- . . 1141 j _ Ad 4. Affirmative. Cf. Addenda, n. 115. Pont. Coni. C. C. I., 17 Aug. 1919. P. Card. Gasparri. Cf. Irish Theological Quarterly, 1919, p. 391. Periodica, 12—73. I j j 126. (Pag. 814) De Collatione Primæ Tonsurae. An vi canonis 111, §2, conlati cum canone 955, §1, Episcopus alienum subditum sine legitimis proprii Episcopi litteris dimissoriis ad primam tonsuram promovere licite possit. ’ Resp. Negative. Pont. Cora. C. C. L, 17 Feb. 1930. A. A. S. 22—195. i| 11 j j| -I j 127. (Pag. 815) De Litteris Dimissoriis. An vi canonis 310, §2, conlati cum canone 958, §1, n. 4, Provicarius apostolicus intra annum a sede vacante litteras dimissorias concedere possit. Resp. Affirmative. Pont. Com. C. C. L, 20 Iui. 1929. A. A. S. 21—573. f1 }] i 11 128. (Pag. 819) De Vocatione Sacerdotali. Hæc doctrina de vocatione sacerdotali præclarissimis verbis Ssnii D. Pii Pp. XI confirmatur: Quæ quidem ad sacra capessenda munia proclivis inclinatio, uti probe nostis, Venerabiles Fratres, potiusquam ex intimo conscientiæ invitamento sensuumque motu, quæ interdum deesse possunt, ex recta eorum pro­ pensione eruitur intentioneque mentis qui sacerdotio inhiant, cum iis corporis animique virtutum ornamentis coniuncta, quæ eosdem ad hoc officium amplectendum idoneos reddant'. Qui ad sacrum huiusmodi insti­ tutum ea una nobilique de causa contendat, ut divino famulatui anima­ rumque saluti se dedat, simulque et solidam pietatem et probatam vitæ castimoniam, et consentaneam, ut diximus, doctrinam assecutus sit vel assequi nitatur, is profecto, ut perspicuo patet, ad sacerdotale ministerium a Deo vocatur. At qui, contra, ab improvidis forsan parentibus compulsus, hoc idem eo consilio complecti velit, ut terrena, quæ captanda prospexerit, emolumenta ac commoda potiatur—quod quidem elapso tempore crebrius contingere poterat—; qui ab disciplina obtemperationeque plerumque abhorreat, parum sit ad pietatem proclivis, nec satis laboris animarumque salutis studiosus; qui, peculiari modo, ad libidinis illecebras sese pronum impertiat, neque iam diu experiendo ostenderit illius dehonest amenta effugere posse; qui denique ad disciplinarum studia ita haud idoneus evadat, ut portendi liceat præscriptum eorum curriculum non posse eum, satis moderatoribus facientem, perficere; hi omnes ad sacrum hoc munus ineundum non nati aptique sunt. ... Ex Litt. Encycl. De Sacerdotio Catholico, 20 Dec. 1935. A. A. S. 28—10. 129. (Pag. 821) De Tempore Sacræ Ordinationis. An sub verbis festo de præcepto, de quibus in canone 1006, §3, veniant etiam festa per Codicem in universa Ecclesia suppressa. Resp. Negative. Pont. Com. C. C. L, 15 Maii 1936. A. A. S. 28—210. | *■] ! ii I I 11 j 1142 ADDENDA. 130. (Pag. 824) De Scrutinio Habendo Ante Collationem Ordinum. S. Cong. de Sacramentis Instructionem ad Rffios Locorum Ordinarios edidit de scrutinio alumnorum peragendo antequam ad Ordines promo­ veantur, 27 Dec. 1930. A. A. S. 23—120. APPENDIX Declaratio propria manu subscribenda a candidatis in singulis sacris Ordinibus suscipiendis, iuramento coram Ordinario prsestito. “Ego subsignatus N. N., cum petitionem Episcopo exhibuerim pro recipiendo subdiaconatus (seu diaconatus vel presbyteratus) Ordine, sacra instante Ordinatione, ac diligenter re perpensa coram Deo, iuramento interposito, testificor in primis, nulla me coactione seu vi, nec ullo impelli timore in recipiendo eodem sacro Ordine, sed ipsum sponte exoptare, ac plena liberaque voluntate eumdcm velle, cum experiar ac sentiam a Deo me esse revera vocatum. “Fateor mihi plene esse cognita cuncta onera caeteraque ex eodem sacro Ordine dimanantia, quæ sponte suscipere volo ac propono, eaque toto meæ vitæ curriculo, Deo opitulante, diligentissime servare constituo. “Præcipue quæ cælibatus lex importet clare me percipere ostendo, eamque libenter explere atque integre servare usque ad extremum, Deo adiutore, firmiter statuo. “Denique sincera fide spondeo iugiter me fore, ad normam ss. Canonum, obtemperaturum obsequentissime iis omnibus, quæ mei praecipient Prae­ positi, et Ecclesiæ disciplina exiget, paratum virtutum exempla praebere sive opere sive sermone, adeo ut de tanti officii susceptione remunerari a Deo merear. “Sic spondeo, sic voveo, sic iuro, sic me Deus adiuvet et hæc Sancta Dei Evangelia, quæ manibus meis tango.” Loco . . . die . . . mensis . . . anni .... A. A. S. 23—127. S. Cong. de Religiosis Instructionem ad supremos religionum et societatum clericalium Moderatores edidit de formatione clericali et religiosa alumnorum ad sacerdotium vocatorum, deque scrutinio ante Ordinum susceptionem peragendo, 1 Dec. 1931. A. A. S. 24—74. ... In omnibus vero Religionibus et Societatibus, Superiores ante­ quam alumnos ad subdiaconatum praesentent, præter inquisitionem supra praescriptam (n. 16), ab ipsis testificationem, intuitu subsecuturae, tempore suo, sacrae ordinationis, manu propria candidati subscriptam et iurisiurandi fide, coram Superiore, firmatam, exigere debent sequentis tenoris: “Ego subsignatus N. N., alumnus Ordinis vel Congregationis N. N., cum petitionem Superioribus exhibuerim pro recipiendo subdiaconatus ordine, diligenter re perpensa coram Deo, iuramento interposito, testificor: 1. Nulla me coactione, seu vi, aut nullo impelli timore in recipiendo eodem I ADDENDA. 1143 HMMMM^MMMMM^MMMMMMMMMMMMMMMMMMMO sacro ordine, sed ipsum sponte exoptare, ac plena liberaque voluntate eumdem cum adnexis oneribus amplecti velle. 2. Fateor mihi plene esse cognita cuncta onera ex eodem sacro ordine dimanantia, quæ sponte amplector, ac Deo opitulante propono me toto vitæ curriculo diligenter servare. 3. Quæ castitatis voto ac cælibatus lege præcipiuntur, clare me percipere testor, caque integre servare usque ad extremum vitæ, Deo adiuvante, firmiter statuo. 4. Denique sincera fide spondeo iugiter me fore, ad normam sacrorum canonum, obsequentissime obtemperaturum iis omnibus quæ mihi a Præpositis, iuxta Ecclesiæ disciplinam, præcipientur, paratus virtutum exempla, tum opere, cum sermone, aliis præbere, adeo ut tanti officii susceptione retributionem a Deo promissam accipere merear. Sic testor ac iuro, super hæc Sancta Dei Evangelia, quæ manu mea tango. ... N. N. manu propria.” . . . die . . . mensis ... anni. ... A. A. S. 24—SO. 131. (Pag. 824) De Annotatione Ordinationis. |1 j ti M jU 'il· f· 11 il H j . |l I II Præterea loci Ordinarius, si agatur de ordinatis e clero sæculari, aut Superior maior, si de religiosis ordinatis cum suis litteris dimissoriis, notitiam celebratæ ordinationis uniuscuiusque subdiaconi transmittat ad parochum baptismi, qui id adnotet in suo baptizatorum libro ad normam can. 470, §2 (Can. 1011). 132. (Pag. 838) De Vagis. Casus. Varca ludis theatralibus dedita nullibi fixam habet sedem ideoque nec domicilium dioecesanum nec parochiale, vultque nunc inire matrimonium cum Michæle etiam eisdem ludis dedito cuius domicilium est in parochia S. lacobi. Varca iam nunc per duos menses residet in eadem parochia cuius parochus est proprius utriusque contrahentis (Can. 94). Ast quoniam agitur de matrimonio vagæ, (Can. 91), parochus numquam assistat, nisi re ad Ordinarium loci vel sacerdotem deputatum delata (Can. 1032); et nisi documentum baptismi recens mulieris accipiat (Can. 1021). Denuntiationes debent fieri in parochia S. lacobi et, si pars alio in loco commorata sit per sex menses post adeptam pubertatem, Ordinarius potest exigere denuntiationes inibi faciendas, vel etiam pro sua prudentia dispensare ab iisdem (Can. 1028), aliasque probationes super libertatis statu præscribat (Can. 1023). Sane nunc periculum concubinatus aver­ tendum scandalumque præcavendum civilis coniugii non licitam faciunt assistentiam nisi constito de libero statu. Can. 1020, 1097. Cf. Instruet. S. Cong. Sacr., 4 Iui. 1921. Addenda, n. 134. A. A. S. 13—348. 133. (Pag. 840) De Praetermissis Iuris Sollemnitatibus. Utrum Ordinarius, praetermissis iuris sollemnitatibus in Constitutione Apostolica Dei miseratione requisitis, matrimonium possit declarare nullum eum interventu tamen defensoris vinculi matrimonialis, quin opus sit secunda sententia, hisce in casibus, nempe: m 1I 11 Ii II I I I i ' I’ I’ I j| I I I I[ ■j 11 IÎ 1 I 1144 ADDENDA. 1°. Si duo catholici, in loco certe antehac obnoxio cap. Tametsi Cone. Tridentini, vel post Decretum Ne temere, matrimonium civile tantum inierunt, omisso ritu ecclesiastico, et obtento civili divortio, novum in Ecclesia inire student matrimonium vel novum matrimonium, civiliter initum, in foro Ecclesiæ convalidare. 2°. Aut catholica pars, quæ cum acatholica, spretis Ecclesiæ legibus in templo scctæ protestanticæ (in loco certe antehac obnoxio cap. Tametsi Cone. Tridentini, et ubi Benedictina declaratio extensa non est, vel post Decretum Ne temere) matrimonium contraxit, obtento civili divortio, in facie Ecclesiæ novum matrimonium cum catholico consorte inire vult, 3°. Aut apostatæ a fide catholica, qui in apostasia civiliter vel ritu alieno se iunxerunt, obtento civili divortio, poenitentes ad Ecclesiam redire et cum parte catholica alteras nuptias in Ecclesia celebrare desiderant. Resp. Casus supra memorati nullum iudicialem processum requirunt aut interventum defensoris vinculi, sed resolvendi sunt ab Ordinario ipso, vel a Parocho, consulto Ordinario, in prævia investigatione ad matrimonii celebrationem, de qua in Can. 1091 et sqq. Pont. Corn. C. C. I., 16 Oct, 1919. A. A. S. 11—479. 134. (Pag. 840) De Probatione Status Liberi Ac Denuntiatione Initi Matrimonii. 1. Ordinarii in parochorum memoriam revocare satagant haud licere ipsis adstare matrimonio, ne prætextu quidem et intentione avertendi fideles a turpi concubinatu, aut præcavendi scandalum coniugii, quod vocant, civilis, nisi constito sibi legitime de libero statu contrahentium, servatis de iure servandis (can. 1020 et 1097, §1, n. 1. Cod. iur. can.), iidemque moneantur ne omittant, ad normam can. 1021, baptismi testi­ monium a contrahentibus exigere, si hic in alia paroecia fuerit illis collatus. 2. Vi can. 1103, §2, parochus qui matrimonio interfuit, ad parochum baptismi transmittere festinet initi contractus denuntiationem, quæ ut præscripta eiusdem canonis rite serventur, contineat oportet coniugum eorumque parentum nomina et agnomina, ætatem contrahentium, locum diemque nuptiarum, testium pariter nomina et agnomina, denique ipsum parochi nomen et agnomen una cum parochiali sigillo. Accurate autem edoceatur de paroecia, de dioecesi, ac de baptismi coniugum loco; ceteraque alia serventur, quæ ad scripta per publicos porti­ tores tuto transmittenda pertinent. 3. Quo securius sive testimonium de statu libero a parocho nupturien­ tium habeatur, sive denuntiatio de secuto matrimonio ad parochum baptismi perveniat, parochi hæc documenta petant vel transmittant per cancellarium Ordinarii loci. 4. Id autem perpendant parochi oportet, aliqua huiusmodi opificum emigrantium matrimonia, quasi vagorum matrimonia habenda esse quibus, iuxta can. 1032, parochus assistere non debet nisi debitam licentiam assistendi ab Ordinario loci obtinuerit. Quod si de vagis non agatur, tamen difficulter quoad alios emigrantes abest dubium de existenlia impedimenti, ideoque, ADDENDA. 1145 iuxta can. 1032, §1, η. 3, parochus eorum matrimonio assistere nequit inconsulto Ordinario", habito etiam præ oculis præscripto can. 1023, §2. Hisce de causis hæc Sacra Congregatio iubet et mandat ut parochi matri­ moniis fidelium de quibus agitur in hac Instructione non assistant, excepto casu necessitatis seu potissimum periculo mortis, inconsulto Ordinario loci. 5. Si forte accidat ut, adhibitis etiam cautelis de quibus in n. 1, baptismi parochus in recipienda denuntiatione matrimonii comperiat alterutrum contrahentium aliis nuptiis iam esse alligatum, rem quantocius significabit, per cancellarium Ordinarii, parocho contra fas attentati matrimonii. 6. Ordinarii sedulo advigilent ut hæc praescripta religiose serventur, horumque violatores, si quos repererint, curent ad officium revocare, adhibitis etiam, si opus sit, canonicis sanctionibus. Ex Instructione S. Cong. Sacr., 4 Iui. 1921. A. A. S. 13—348. 135. (Pag. 842) De Recursu Parochi Ad Ordinarium. Resolves. Parochus, antequam nuptiæ contrahantur, Ordinarium adire debet: Si pars alio in loco per sex menses commorata sit post adeptam pubertatem, Can. 1023, §2; Si aliqua sit suspicio de contracto impedimento etiam pro breviore commoratione, Can. 1023, §3; Si sit quæstio de dis­ pensatione a publicationibus obtinenda, Can. 1028; Si post investigationem a parocho factam et publicata banna dubium adhuc perseveret de existentia impedimenti, Can. 1031, §1; Si impedimentum certum detegatur, Can. 1031, §2; Si agatur de matrimonio vagorum, Can. 1032; Si, invitis paren­ tibus, minores contrahere velint, Can. 1034; Si noverit sponsos legem de non adeundo ministrum acatholicum sive ante sive post matrimonium rite contractum, violaturos esse vel iam violasse, Can. 1063, §2; Si quæstio fiat de matrimonio catholici cum iis qui notorie aut Catholicam fidem abiecerunt, aut societatibus ab Ecclesia damnatis adscript! sunt, aut qui sunt publici peccatores aut notorie censurât i qui recusaverint sacramentalem confessionem facere aut reconciliari, Can. 1065 et Can. 1066. 136. (Pag. 843) De Natura Matrimonii. Matrimonium non humanitus institutum neque instauratum esse, sed divinitus; non ab hominibus, sed ab ipso auctore natura' Deo atque eiusdem naturæ restitutore Christo Domino legibus esse communitum, confirmatum, elevatum; quæ proinde leges nullis hominum placitis, nulli ne ipsorum quidem coniugum contrario convento obnoxia' esse possint. Hæc Sacrarum Litterarum est doctrina, hæc constans atque universa Ecclesia' traditio, hæc sollemnis Sacræ Tridentinæ Synodi definitio, quæ perpetuum indissolubilemque mat rimonii nexum eiusdemque unitatem ac firmitatem a Deo auctore manare ipsis Sacra'Scriptura'verbis prædicat atque confirmat. . . . Hæc omnia,— inquit S. Augustinus,—bona sunt, propter qua' nuptiæ bonæ sunt: PROLES, FIDES, SACRAM ENTEM. Qua' tria capita qua ratione luculentissimam totius de Christiano connubio doctrina* summam 1146 ADDENDA. continere iure dicantur, ipse Sanctus Doctor diserte declarat, cum ait’ “In fide attenditur ne praeter vinculum conjugale cum altero vcl altera concumbatur; in prole, ut amanter suscipiatur, benigne nutriatur, religiose educetur; in sacramento autem, ut coniugium non separetur, et dimissus aut dimissa, nec causa prolis, alteri coniungatur. Hæc est tamquam regula nuptiarum, qua vel naturæ decoratur fecunditas vel incontinenti® regitur pravitas.” Itaque primum inter matrimonii bona locum tenet PROLES. Et sane ipse humani generis Creator, qui pro sua benignitate hominibus in vita propaganda administris uti voluit, id docuit cum in paradiso, matrimonium instituens, protoparentibus et per eos omnibus futuris coniugibus dixit: “Crescite et multiplicamini et replete terram”. . . . Alterum matrimonii bonum, quod diximus ab Augustino commemo­ ratum, est bonum FIDEI, quæ est mutua coniugum in contractu coniugali implendo fidelitas, ut quod ex hoc contractu divina lege sancito alteri coniugi unice debetur, id neque ei denegetur neque cuivis permittatur; neque ipsi coniugi concedatur quod, utpote divinis iuribus ac legibus con­ trarium et a fide coniugali maxime alienum, concedi nunquam potest. . . . Attamen tantorum beneficiorum summa completur et quasi cumulatur illo christiani coniugii bono, quod Augustini verbo nuncupavimus SACRA­ MENTUM, quo denotatur et vinculi indissolubilitas et contractus in efficax gratiæ signum per Christum facta elatio atque consecratio. . . . Ex Litt. Encycl. “Casti Connubii,” 31 Dec. 1930. A. A. S. 22—541-550. 137. (Pag. 844) De Iure Accusandi Matrimonium. Utrum vox “impedimenti” canonis 1971, §1, n. 1, intelligenda sit tantum de impedimentis proprie dictis (cami. 1067-1080), an etiam de impedimentis improprie dictis matrimonium dirimentibus (cann. 1081, 1103). Resp. Negative ad primam partem; affirmative ad secundam. Pont. Corn. C. C. I., 12 Mart. 1929. A. A. S. 21—170. Canon citatus 1971, §1, n. 1 ita legitur: §1. Habiles ad accusandum sunt: 1°. Coniuges, in omnibus causis separationis et nullitatis, nisi ipsi fuerint impedimenti causa. An coniuges qui, iuxta canonem 1971, §1, n. 1 et interpretationem diei 12 Martii 1929, habiles non sunt ad accusandum matrimonium, vi eiusdem canonis §2 ius saltem habeant nullitatem matrimonii Ordinario vel promotori iustitiæ denuntiandi. Resp. Affirmative. Pont. Corn. C. C. I., 17 Feb. 1930. A. A. S. 22—196. 138. (Pag. 845) De Favore luris. Favor iuris quo gaudet matrimonium in eo consistit quod pro ipsius validitate sit standum donec contrarium probetur. ADDENDA. 1147 Ratio huius rei est exigentia boni communis, prolis et familiæ,— quandocumque agitur de matrimonio quod rite celebratum in possessione est. Nisi igitur probetur matrimonium nullius valons esse, standum est pro ipsius validitate tum in foro externo tum in foro interno. Secus omnia perturbarentur. Et notandum, hunc favorem præstari debere etiam matri­ moniis in infidelitate contractis et in possessione. Ast factum celebrationis est probandum, et, si dubium sit, “videndum est utrum matrimonium de cuius existentia missionarius dubitat, posses­ sionem pro se ostendere merito possit. Hoc enim si contingat, perperam a missionario iudicaretur standum ei esse pro invaliditate, cum iura posses­ sionis servanda sint, donec de contrario perspicue constet.” Instruet. S. C. Off. 18 Dec. 1872. Quod matrimonium pro se possessionem ostendere possit, “verificatur, quando coniuncti bona fide putant se in vero et legitimo coniugio vivere, et ceteri nullum ex illa coniunctione scandalum patiuntur, quia arbitrantur eam esse legitimam; etiam in hoc casu prædictum prin­ cipium (standum est pro validitate matrimonii) valeret et ab eodem recedere non liceret.” S. C. S. 0. 24 lan. 1877, n. 2. Salvo praescripto Can. 1127. Canon iste ita se habet; in re dubia privilegium fidei gaudet favore iuris; seu, ut Benedictus XIV, in Constit., Probe te, ait, “in re dubia in favorem fidei pronuntiandum esse est constans regula.” Quæ quidem regula est et ipsa divina; ideoque quando videtur conflictus iuris, est ipsa sequenda; vique ipsius favoris iudicandum est pro libertate partis catholicae ineundi noAras nuptias vel in novis permanendi. Sic in casu dubii utrum Privilegium Paulinum locum habeat solum quando infidelis discedit odio fidei an etiam quando propter aliam aliquam causam a fide diversam discedit; Responsum est; “cum militet ex parte coniugis conversi favor fidei, eo potest uti quacumque ex causa, dummodo iusta sit.” S. C. Off. 5 Aug. 1759. In casu alio mulier infidelis conversa ad fidem renuente comparte viro infideli cohabitare, rite permissa est inire matrimonium cum catholico. Et “Quod favore fidei concessum est mulieri, fidei quoque favore concedendum est viro.” Hinc si vir iste postea ad fidem convertatur potest ducere Christianam. Ita S. C. Off. 16 Sept. 1824, ad 1. Quando agitur de applicatione Paulini Privilegii dubium variat pro variis conditionibus ipsius Privilegii. Dubitatur de facto matrimonii initi; de validitate matrimonii initi; de facto vel de validitate baptismi partis quæ conversa dicitur; de sinceritate responsi partis infidelis; de aliis adiunctis quæ accidere possunt. Ex canone 1127 iuxta responsa S. Off. praesumptio pro validitate matrimonii cedat oportet praesumptioni in favore fidei seu libertatis conversæ ad fidem; quare in similibus dubiis standum est pro invaliditate matrimonii dubii; ex quo hic oriri potest difficultas; si enim casus non cadat clare sub Privilegio Paulino tunc qua ratione posset dici: “standum est pro invaliditate favore fidei,” cum forte matrimonium fuerit validum? Scilicet ad hanc rem enucleatius declarandam recurrere debemus ad plenam potestatem Summi Pontificis, quatenus opus est, prius matrimonium solventis.—Cf. Wernz-Vidal, v. 5, nn. 44, 631 et sqq. Arendt, Ephemer. Theolog. Lovan. v. i. p. 174. 1148 ADDENDA. Casus.—1. Titius et Bertha infideles olim commiscuerunt ut coniuges et ab invicem separati sunt iam a quatuor annis. Titius nunc Catholicus vult inire matrimonium cum Catholica; nescit utrum unquam exstiterit pactum coniugale cum Bertha. Resp. In favorem fidei potest dari ipsi documentum libertatis inter­ veniente pontificia potestate. 2. Titius et Maria inierunt matrimonium in infidelitate, sed omissa est cæremonia quæ apud multos ut necessaria habetur ad validitatem: hinc dubium reapse fuit matrimonium. Post divortium Maria inivit cum infideli nuptias. Titius vero convertitur ad fidem et vult inire cum Catholica. Resp. Dubium istud potest esse dubium iuris, et tunc matrimonium est nullum, vel facti, et tunc in favorem fidei potest Papa intervenire. 3. Titius est in secta baptizatus, et postquam ablatum esset impedi­ mentum pro haereticis inivit nuptias cum Martha infideli. Matrimonium est validum. Nunc autem Titius derelictus a comparte infideli, et receptus in Ecclesiam baptismo conditionate collato vult novo matrimonio vinciri. Est casus non utique Apostoli; sed prius matrimonium erat legitimum nec ratum. Nunc huius solutionem potest obtinere Titius ut ineat cum Catholica. Quodsi tamen ante solutionem matrimonii legitimi, altera pars infidelis baptizata est valide, matrimonium evadit ratum; et donec non erit consummatum, potest solvi. 139. (Pag. 850) De Divortiis. At maxime, ut iam monuimus, Venerabiles Fratres, restitutionem istam perfectionemque matrimonii a Christo Redemptore statutam augescens in dies divortiorum facilitas impedit. Quin immo neopaganismi fautores, tristi rerum usu nihil edocti, in sacram coniugii indissolubilitatem, legesque eam iuvantes, acrius in dies invehi pergunt, ac licere divortia decernendum esse contendunt, ut alia scilicet, eaque humanior, lex obsoletis legibus sufficiatur. ... Verum, contra has quoque insanias omnes stat, Venerabiles Fratres, una lex Dei certissima, a Christo amplissime confirmata, nullis hominum decretis vel scitis populorum, nulla legumlatorum voluntate debilitanda: “Quod Deus coniunxit, homo non separet.” Quod quidem si iniuria homo separaverit, irritum id prorsus fuerit ; iure propterea, ut plus semel vidimus, Christus ipse asseveravit: “Omnis qui dimittit uxorem suam et alteram ducit, moechatur; et qui dimissam a viro ducit, moechatur.” Et hæc Christi verba quodeumque respiciunt matrimonium, etiam naturale tantum et legitimum; omni enim vero matrimonio convenit illa indissolubilitas, qua illud partium beneplacito et omni saeculari potestati, ad vinculi solutionem quod pertinet, est omnino subtractum. . . . Ex Litt. Encycl. “Casti Connubii,” 31 Dec. 1930. A. A. S. 22—572. Cf. Instructionem S. Cong. Sacr. servandam a tribunalibus diœcesanis in pertractandis causis de nullitate matrimoniorum, 15 Aug. 1936. A. A.S. 28—313. ADDENDA 1149 140. (Pag. 851) De Dissolutione Vinculi Naturalis. Decretum S. Congr. S. Officii. Beatissime Pater:—Episcopus Helenensis, ad pedes Sanctitatis Vestræ humillime provolutus . . . exponit: Die 30 Septembris, 1919, apud. . . . G. G. M., acatholicus non baptizatus matrimonium iniit cum F. E. G., acatholica baptizata in secta anglicana, coram præcone haeretico, sectæ anglicanæ, proindeque absque ulla dis­ pensatione obtenta. Die 4 Novembris, 1920, G. G. M. divortium civile a F. E. G. obtinuit. Nunc desiderat G. G. M. catholicam fidem amplecti et matrimonium inire cum puella catholica. F. E. G. novas nuptias iam iniit. Quapropter supplicat Sanctitati Tuæ ut dispensatio concedatur super vinculo naturali primi matrimonii. Feria IV, die 5 Novembris, 1924. In Congregatione Generali S. R. et U. Inquisitionis proposito suprascripto supplici libello, attentis expositis præhabitoque RR. DD. Con­ sultorum voto, Emi ac Revffii DD. Cardinales in rebus fidei et morum Generales Inquisitores decreverunt: “Consulendum SsfSo pro gratia dissolutionis vinculi naturalis primi matrimonii contracti a G. G. M. cum F. E. G. in favorem fidei.” In sequenti vero feria v eiusdem mensis et anni Ssffius D. N. D. Pius divina providentia Papa XI, in audientia R. P. D. Adsessori S. Officii impertita, habita de hac re relatione, resolutionem EE. Patrum adprobavit et petitam gratiam concedere dignatus est. Contrariis quibuscumque non obstantibus. Aloisius Castellano, Supremæ S. C. S. Off. Notarius. L.*S. “Georges, baptisé par les hérétiques, s’est marié légitimement avec une infidèle. Mais, peu après celle-ci abandonne son mari, retourne dans sa famille et se marie avec un infidèle. Georges, lui, embrasse la religion catholique, et comme il lui est trop dur de garder la continence, il inter­ pelle régulièrement sa première femme et contracte ensuite mariage devant le missionaire avec une personne catholique. Le missionaire, en effet, se basant sur le sentiment de certains auteurs, a jugé le mariage de Georges hérétique avec une infidèle équivalent au mariage conclu dans l’infidélité. “On demande en conséquence: Le second mariage de Georges est-il valide, soit que le baptême qu’il a reçu du ministre hérétique fût douteux, soit qu’il fût valide? ” Réponse.—“ Jeudi 10 juillet 1924. “ Notre T. S. Père le Pape Pie XI, dans l’audience qu’il a accordée au Rév. Assesseur du St. Office, après avoir entendu la relation de la supplique ci-dessus, a daigné accorder la faveur de la dispense du mariage contracté avec l’infidèle, afin que, en renouvelant le consentement ad cautelam, le mari puisse contracter validement un nouveau mariage avec la personne catholique avec laquelle il vit Contrariis non obstantibus quibuscumque.” 1150 ADDENDA 141. (Pag. 852) De Novis Nuptiis Cum Parte Catholica. Debet matrimonium contrahi cum parte Catholica iuxta can. 1123, 1124; invalide contraheretur cum parte infideli, illicite cum parte acatholica baptizata. Raro concedit Ecclesia dispensationem sive super disparitate cultus, sive super mixta religione: nec generalis facultas super his impedi­ mentis adhiberi potest. 142. (Pag. 853) De Constitutionibus Pauli III, S. Pii V, Gregorii XIII. Documentum VI.—Ex Constitutione Pauli PP. III, “Altitudo,” 1 lunii 1537. . . . Sane cum sicut, non sine grandi et spirituali mentis nostræ lætitia accepimus, quam plures incolæ occidentalis et meridionalis Indiæ, licet divinæ sint legis expertes, S. Spiritu tamen coopérante, illus­ trati, errores, quos hactenus observarunt, penitus ab eorum mentibus et cordibus abiecerint, ac fidei Catholicæ veritatem et S. Ecclesiæ unitatem amplecti, et secundum ritum eiusdem Romanæ Ecclesiæ vivere desiderent et proponant. . . . Super eorum vero matrimoniis hoc observandum decernimus, ut qui ante conversionem plures iuxta eorum mores habebant uxores, et non recordantur quam primo acceperint, conversi ad fidem, unam ex illis accipiant, quam voluerint, ut cum ea matrimonium contra­ hant per verba de præsenti, ut moris est; qui vero recordantur quam primo acceperint, aliis dimissis, eam retineant. Ac eis concedimus, ut coniuncti etiam in tertio gradu tam consanguinitatis, quam affinitatis, non excludan­ tur a matrimoniis contrahendis donec huic S. Sedi super hoc aliud visum fuerit statuendum. . . . a) In hac Constitutione agitur de polygamie, qui non recordantur, quam primo acceperint uxorem', b) conceditur ut conversi ad fidem non recordantes eam accipiant ex uxoribus quam maluerint, quam ducant per verba de præsenti: c) sed qui recordantur quamnam primo acceperint, hanc retinere debent. d) simpliciter aufertur necessitas interpellationis. Documentum VII.—Ex Constitutione S. Pii PP. V, “ Romani Ponti­ ficis 2 Aug. 1571. . . . Cum itaque, sicut accepimus, Indis in sua infidelitate manentibus plures permittantur uxores, quas ipsi etiam levissimis de causis repudiant, hinc factum est quod recipientibus baptismum permissum sit permanere cum ea uxore, quæ simul cum marito baptizata existit; et quia sæpenumero contingit illam non esse primam coniugem, unde tam ministri quam Episcopi gravissimis scrupulis torquentur, existimantes illud non esse verum matrimonium; sed quia durissimum esset separare eos ab uxoribus, cum quibus ipsi Indi baptismum susceperunt, maxime quia difficillimum foret primam coniugem reperire; ideo Nos statui dictorum Indorum paterno affectu benigne consulere, atque ipsos Episcopos et ministros ab ADDENDA. 1151 huiusmodi scrupulis eximere volentes, motu proprio et ex certa scientia Nostra, ac apostolica; potestatis plenitudine, ut Indi, sic, ut praemittitur baptizati, et in futurum baptizandi, cum uxore, quæ cum ipsis fuerit baptizata et baptizabitur, remanere valeant, tanquam cum uxore legitima, aliis dimissis, apostolica auctoritate, tenore praesentium, declaramus, matrimoniumque huiusmodi inter eos legitime consistere, etc. a) In hac Constitutione agitur de polygamie infidelibus post conversionem ducentibus in uxorem unam ex prioribus quam voluerint, quæ cum marito baptizata fuerit, licet ipse noverit quænam esset primo ducta; b) statuitur posse eos cum ista ita electa et baptizata permanere, tum quoad praeteritum tum quoad futurum; c) declarantur matrimonia ista esse inter eos legitima; d) aufertur necessitas interpellationis. Documentum VIII.—Constitutio Gregorii PP. XIII, “ Populis,” 25 lanuarii 15S5. . . . “Idcirco Nos attendentes huiusmodi connubia inter infideles contracta, vera quidem, non tamen adeo rata' censeri, ut necessitate suadente dissolvi non possint, talium gentium infirmitatem paterna pietate miserati, universis et singulis dictorum locorum Ordinariis et parochis, et presbyteris Societatis lesu ad confessiones audiendas ab eiusdem Societatis Superioribus approbatis et ad dictas regiones pro tempore missis vel in illis admissis, plenam auctoritate Apostolica, tenore pratentium, concedimus facultatem dispensandi cum quibuscumque utriusque sexus Christifidelibus incolis dictarum regionum ct serius ad fidem conversis qui ante baptisma susceptum matrimonium contraxerunt, ut eorum quilibet, superstito coniuge infideli, et eius consensu minime requisito, aut responso non expectato, matrimonia cum quovis fideli alterius etiam ritus contra­ here et in facie Ecclesiæ sollemnizare, et in eis postea carnali copula consummatis quoad vixerint remanere licite valeant: dummodo constet etiam summarie et extraiudicialiter, coniugem, ut præfertur, absentem moneri legitimo non posse, aut monitum intra tempus in eadem monitione præfixum suam voluntatem non significasse; ‘quæ quidem matrimonia, etiamsi postea innotuerit coniuges priores infideles suam voluntatem iuste impeditos declarare non potuisse, et ad fidem etiam tempore transacti secundi matrimonii conversos fuisse, nihilominus rescindi nunquam debere, sed valida et firma, prolemque inde suscipiendam legitimam fore decerni­ mus. Non obstantibus, etc. a) In hac Constitutione agitur de quibuslibet infidelibus, b) conceditur facultas dispensandi ab interpellationibus in circumst ant iis commemoratis, et matrimonium ineundi in casibus prædictis; et c) additur, “quæ quidem matrimonia etiamsi postea innotuerit coniuges priores infideles suam voluntatem iuste impeditos declarare non potuisse, ct ad fidem etiam tempore transacti secundi matri- I I I 'h II < lg| 111 | || | 111 111 [f 11 It j 1 Il I IlI I[11 111 111 111 |f| || 1 HI I. | J j | '11 III H i j 11 I BII h | I ||f 1 Rgi H1 ί I II 11 |> I I! iI HI HI I !II 1152 ADDENDA. monii conversos fuisse, nihilominus rescindi nunquam debere, sed valida et firma . . . decernimus.” Quare d) nova matrimonia sine ulla interpellatione, ex dispensatione valide iniri queunt, et hoc, licet utraque pars prioris coniugii tempore secundi matrimonii iam susceperit baptismum; igitur non est hic Casus Apostoli; quo permittitur coniugi fideli nuptias contra­ here, si infidelis discedat. Quare e) Gregorius appellat non ad Privilegium Paulinum sed ad plenitudi­ nem apostolicæ potestatis iustasque causas: “expedit indulgere conversis ad fidem catholicam circa libertatem contrahendi matri­ monia, ne homines, continentiæ servandæ minime assueti, propterea minus libenter in fide persistant, et alios illorum exemplo ab eius perceptione deterreant.” . . . “ Nos attendentes huiusmodi connubia inter infideles contracta, vera quidem, non tamen adeo rata censeri ut necessitate suadente dissolvi non possint.” Recur­ rit igitur Summus Pontifex ad factum quod matrimonia ista minus firma sunt quam quæ necessitate suadente dissolvi nequeant. Sed quavis necessitate suadente matrimonium duorum baptizatorum ratum et consummatum dissolvi nequit. Hoc igitur vinculum fortius est prædictis coniugiis, de quibus loquitur Gregorius. Unde matrimonium in infidelitate consummatum, post conversionem unius ad fidem solvi potest, ut patet. Matrimonium in infidelitate utriusque initum, et post unius tantum conversionem consummatum similiter solvi potest. Matrimonium duorum conversorum ante baptismum consummatum non vero postea, propter rationem Sacramenti est fortius vinculum quam matrimonium in infidelitate consummatum ante conversionem unius; in uno casu habetur ratio Sacramenti propter Baptismum utriusque, non vero in alio. Cum igitur Gregorius solvisset prius vinculum quod certo fortius erat, potest solvere Summus Pontifex aliud vinculum minus forte. Additur: Nos attendentes huiusmodi connubia inter infideles contracta non adeo rata censeri, ut necessitate suadente solvi non possint. . . . Hinc talis potestas Pontificia admittenda est quoties necessitas suadet. Quando igitur matrimonium tale incipit subesse, ratione baptismi unius, iurisdictioni Ecclesiæ, Summus Pontifex censendus est habere potestatem solvendi vinculum. Idem patet ex aliis documentis: v. gr., Inter Facultates Form. III. habetur hæc : “Conceditur facultas dispensandi cum gentilibus et infidelibus, ut post conversionem et baptismum quam ex illis maluerint, si etiam ipsa fidelis fiat, retinere possint, nisi prima voluerit converti.” Hæc potestas certo non continetur in Privilegio Paulino; nam si prima noluerit converti sed voluerit pacifice cohabitare, vi Privilegii fidelis nequit ad novum coniugium transire. Ergo solutio provenit ex plena potestate Pontificia, in favorem fidei. ADDENDA. ' 1153 Hic habetur casus matrimonii legitimi quod tamen solvere potent Pontifex independenter a Privilegio Paulino. Præterea evidens est, cum matrimonium non sit ratum, idem dicendum esse de matrimonio valido legitimo post Codicem inito inter baptizatum hæreticum, puta Anglicanum, et non-baptizatum, coram ministro Anglicano, uti patet ex nuperrimo exemplo usus pontificiae potestatis super tali matrimonio cum una ex com partibus Ecclesiam Catholicam ingressa est. S. Off. 5 Nov. 1924. Cf. Addenda, n. 140. 143. (Pag. 857) Decretum Circa Canonem 1127. 1. Utrum in matrimonio contracto a duobus acatholicis dubie bap­ tizatis, in casu dubii insolubilis circa Baptismum, possit permitti alterutri parti ad Fidem conversæ usus Privilegii Paulini vi can. 1127 Codicis Iuris Canonici? 2. Utrum in matrimonio contracto inter partem non baptizatam et partem acatholicam dubie baptizatam, in casu dubii insolubilis de Bap­ tismo, possint Ordinarii alterutri parti ad Fidem Catholicam conversæ permittere usum Privilegii Paulini vi can. 1127? Resp. Ad. 1. Negative. Ad. 2. Recurrendum ad S. Officium in singulis casibus. Ex ædibus S. Off., 10 lun. 1937. A. A. S. 29—305. 144. (Pag. 860 et 1058) De Sectæ Atheisticæ Adscriptis. An ad normam Codicis iuris canonici, qui sectæ atheisticæ adscript! sunt vel fuerunt, habendi sint quoad omnes iuris effectus etiam in ordine ad sacram ordinationem et matrimonium, ad instar eorum qui sectæ acatholicæ adhærent vel adhæserunt. Resp. Affirmative. Pont. Coin. C. C. I., 30 Iui. 1934. A. A. S. 26—494. 145. (Pag. 863) De Missa In Matrimoniis Mixtis. An canone 1102, Par. 2, in matrimoniis mixtis, præter Missam pro sponsis, prohibeatur etiam alia Missa, licet privata. Resp. Affirmative, si hæc Missa ex rerum adiunctis haberi possit uti complementum cæremoniæ matrimonialis. Pont. Corn. C. C. I., 10 Nov. 1925. A. A. S. 17—583. De Matrimoniis Mixtis Illicitis. An canone 1102, §1, revocata sit facultas, alicubi a S. Sede concessa, passive assistendi matrimoniis mixtis illicitis. Resp. Affirmative. Pont. Coin. C. C. I., 10 Mart. 1928. A. A. S. 20—120. 1154 ADDENDA. 146. (Pag. 865) De Benedictione Nuptiali. Sacra Congregatio Rituum respondit 14 lunii, 1918: Quando Ordinarii prædicti benedictionem nuptialem permittunt in Nativitate Domini et Dominica Resurrectionis licet orationi Missæ de respective Festo addere commemorationem pro sponsis sub unica con­ clusione. Quando Ordinarii iidem ex iusta causa tempore clauso solemnem benedictionem nuptiarum permittunt, Missa votiva pro sponsis celebrari poterit, exceptis tamen Dominicis, Festis de præcepto, etiam I et II classis, Octavis privilegiatis I et II ordinis, Festis privilegiatis, vigiliis Nativitatis Domini, Pentecostis et Epiphaniæ. A. A. S. 10—332. 147. (Pag. 867) De Privilegio Bimestri. Ipsis verbis can. 1111 “ab ipso matrimonii initio” supprimitur privilegium bimestre ad deliberandum de ingressu in religionem. Cf. Epit. I. C. Verm-Creusen, II, n. 416. 148. (Pag. 868 et 930) De Filiis Legitimatis. Casus. Tarsus rem habuit cum Anna uxore fratris sui; hic moritur, et adulter obtinet dispensationem ad ineundum matrimonium cum muliere ex peccato gravida. Anna, antequam viro nubat, parit. Tempore conceptionis prolis parentes erant inhabiles, tempore gestationis et nativi­ tatis iam habiles erant; quare proles subsequent i matrimonio legitimatur. Titius commercium habuit cum Martha consanguinea quæ inde gravida evasit; quare ipse obtinet dispensationem nuptias cum ea ineundi. Martha autem postea nupsit alteri viro et durante hoc matrimonio parit prolem. Mulier, paulo post vidua facta, matrimonium init cum Titio. In casu, tempore conceptionis et nativitatis parentes inhabiles erant sed tempore gestationis habiles evaserunt,et hinc proles legitimatur matrimonio. An filii légitimât i per subsequens parentum matrimonium habendi sint uti legitimi ad effectum, de quo in canone 1363, §1. Resp. A flirmative. Pont. Corn. C. C. 1., 13 Iui. 1930. A. A. S. 22—365. Canon laudatus 1363, §1 ita effertur: §1. In Seminarium ab Ordinario ne admittantur, nisi filii legitimi quorum indoles et voluntas spem afferant eos cum fructu ecclesiasticis ministeriis perpetuo inservituros. An vi canonis 1116 per subsequens parentum matrimonium legitima efficiatur proles, ab eisdem genita detentis impedimento ætatis vel disparitatis cultus, quod cessaverit tempore initi matrimonii. Resp. Negative. Pont. Corn. C. C. I., 6 Dec. 1930. A. A. S. 23—25. Cf. Periodica, 20—149. ADDENDA. 1155 149. (Pag. 869) De Impedimento Publico Matrimonii. An ad habendum impedimentum publicum, de quo in canone 1037, sufficiat ut publicum sit factum ex quo oritur impedimentum. Resp. Affirmative. Pont. Corn. C. C. I., 25 lun. 1932. A. A. S. 24—284. 150. (Pag. 872 et 888) De Cautionibus In Mixtis Nuptiis Præstandis. Contingit aliquando mixta, quæ vocant, matrimonia inter catholicum et acatholicum sive baptizatum sive non baptizatum contrahi, præstitis quidem requisitis cautionibus, eo tamen modo ac forma ut earum obser­ vantia, præsertim quod spectat ad catholicam prolis utriusque sexus educa­ tionem, aliquibus in regionibus, adversantibus legibus civilibus, efficaciter urgeri non possit, imo tum a locali auctoritate laica tum a ministro hæretico, invitis quoque parentibus, facile queat impediri. Ne lex tam gravis, naturalis ac divini iuris, magno cum innocentium animarum detrimento, frustrata maneat, Emi ac Revmi Diii Cardinales fidei ac morum integritati tutandæ præpositi, in plenario conventu habito feria IV die 13 lanuarii 1932, præ oculis etiam habentes recentes Ssmi Domini Nostri Encyclicas Litteras, quarum initium Casti connubi/, stricti sui muneris esse duxerunt, omnium Sacrorum Antistitum nec non parochorum aliorumque, de quibus in canone 1044, qui super mixtae religionis ac disparis cultus impedimentis dispensandi facultate aucti sunt, attentionem excitare et conscientiam convenire, ne dispensationes huiusmodi unquam impertiantur, nisi præstitis antea a nupturientibus cau­ tionibus, quarum fidelem exsecutionem, etiam vi legum civilium, quibus alteruter subiectus sit, vigentium in loco actualis vel (si forte alio discessuri prævit Icantur) futuræ eorum commorationis, nemo præpcdire valeat, secus ipsa dispensatio sit prorsus nulla et invalida. Decretum S. Off., 14 Ian. 1932. A. A. S. 24—25. Cf. Bouscaren, Digest I, p. 505, 506. Am. Ec. Rev., 86—337, 487, 584. De Cautionibus: Quod attinet ad prolem partis acatholicæ ex priori matrimonio iam natam: “licet pro viribus sit curandum ut . . . in catholica religione instituantur, tamen haud absolute hoc exigendum pro concedenda dispensatione, nisi iidem filii ex altero matrimonio mixto sint orti, et parens priores conditiones non observavit.” Ita S. C. de Prop. Fide ad Epum Harlemen. 20 Mart. 1899. Cf. Vlaming, v. 1. n. 218. 151. (Pag. 881) De Infidelibus Et Impedimentis Ecclesiasticis. Infideles per se et directe non tenentur impedimentis mere ecclesiasticis. Ideoque inter se inire queuunt nuptiale foedus, licet habeant eas qualitates quibus fideles irretiti inire nequeunt. Ita v.g., duo infideles consanguinei in secundo gradu inire valide possunt matrimonium. Cf. Cappello, Ill η. 67, Noldin, III η. 556. 1156 ADDENDA; Olim, secus ac nunc, disparitas cultus annullavit omnia matrimonia inter fideles et infideles. Nunc autem impedimentum hoc exsistit tantum inter baptizatos in Ecclesia Catholica et non baptizatos; in (pio casu semper prævie requiritur dispensatio antequam contrahant. De impedimento publicæ honestatis. Hoc impedimentum non oritur ex matrimonio invalido, etiamsi consummato, infidelium eorumve publico vel notorio concubinato, dummodo unio illicita iam cessaverit tempore baptismi. Cf. Cappello, III, η. 552, Epit. Verm.-Creusen, II, n. 361 #4. Aliter autem alii sentiunt. Cf. Wernz-Vidal, n. 383, Vlaming, n. 364, De Smet, n. '632. Ante authenticam S. Sedis declarationem impedimentum habendum est ut dubium, ac proinde nullum. (Can. 15). S. C. de P. F. 23 Aug. 1852. De impedimento criminis inter infideles: 5. Vir infidelis qui ante Baptismum copulam habuit cum infideli uxore alterius, cui, annuente muliere fidem de futuro matrimonio acceptante mortem intulit, potestne post utriusque baptismum matrimonium inire cum dicta muliere? Resp. ad 5. Affirmative. 6. Possuntne hoc matrimonium coritrahere si, quando patrarunt ista crimina, una pars fuerit Christiana? Resp. ad 6. Negative. Affinitas non oritur ex matrimonio legitimo inter non baptizatos valide celebrato, nec, practice saltem, ex matrimonio valido inter baptizatum et infidelem dummodo hæc pars remaneat infidelis sine baptismo. Primum patet ex ipso Canone 97, §1. Alterum, quia tale matrimonium dubie tantum diceretur ratum, quod ex Canone 1015 est matrimonium baptizatorum. Impedimentum in casu esset dubium dubio iuris, et ex Canone 15 non est attendendum. Si autem postea utraque pars baptizetur, matrimonium ratum fit, ex quo tunc tantum incipit impedimentum affinitatis. Cf. Collationes Brugenses, t. 20, p. 400. Infideles huic impedimento obnoxii censentur ratione subiectionis partis fidelis, nec aliter; verbi gratia, Titia Catholica vidua ex matrimonio rato vult novas nuptias inire cum infideli consanguineo inter gradus prohibitos defuncti coniugis Catholici. Non potest. Cf. Cappello, III, η. 538, Epit, Verm.-Creusen, II, n. 357. 152. (Pag. 883) De Impedimento Ætatis. Casus. Marcella, vicesimo primo mensis lunii 1905 nata, nupsit Tito vicesimo primo mensis lunii 1919. Titus iam est in vicesimo anno. Matrimonium est nullum ob impedimentum ætatis ex parte mulieris, quia nondum est completus decimus quartus ætatis annus. Decimus quartus ætatis annus supponit terminum a quo non coincidere cum initio diei; iuxta Can. 34, §3, 3°, primus dies non est computandus et tempus finitur expleto ultimo die eiusdem numeri; (piare in casu expletur decimus quartus annus, expleto die vicesimo primo lunii 1919; igitur die vicesimo secundo lunii 1919 tandem validum iniri potest matrimonium ab ipsis. ADDENDA; 1157 153. (Pag. 887) De Impedimento Ligaminis. Casus. Titius positive dubitans de morte prioris sponsæ alterum cum Bertha nil suspicante matrimonium inivit coram Parocho S. Bemardi pariter nil suspicante, licet investigationem fecerit et Titius iuramento asseruit se solutum fuisse. Ilis in sacro tribunali auditis confessarius eum Ordinario loci remittat vel ipse eidem, facultate a pœnitentc accepta, cum nomine rem manifestet. Ordinarius ea præscribat facienda quæ nodum solvant. Interim Titius non petat sed reddere debet mulieri rei nesciæ debitum petenti. Si poenitens in hæc consentiat, absolutum dimittat eum Confessarius. Quodsi investigatio probaverit mulierem primam mortuam fuisse, et quidem tempore initi secundi matrimonii, tunc certo præsens declarandum est validum matrimonium; si vero investigatio probaverit eam mortuam fuisse post initum hoc matrimonium, tunc renovetur rite consensus ex utraque parte, vel Romam recurratur. Quodsi tamen investi­ gatio mortem uxoris dubiam relinquat, coniuges cohabitare queunt in bona fide. Tandem si investigatio uxorem adhuc viventem probat, præsentes partes aut omnino separandæ sunt, aut, si hoc sit impossibile, uti soror et frater convivere permitti possunt debitis adhibitis cautelis. LinzQuartalschrift, v. 74, p. 404. Cf. Am. Ec. Rev., 99—319. 154. (Pag. 888) De Impedimento Disparitatis Cultus. Antequam nuptiæ ineantur, sequentes hypotheses inter alias poni queunt relate ad hunc canonem 1070: Prima hypothesis: Catholica pars habetur ut baptizata et altera pars non est baptizata. Secunda hypothesis: Catholica pars habetur ut dubie baptizata et altera pars non est baptizata. Tertia hypothesis: Catholica pars est certo baptizata et altera ut baptizata habetur. Quarta hypothesis: Catholica pars est certo baptizata, altera habetur ut dubie baptizata. Quinta hypothesis: Catholica pars est dubie baptizata et altera certo baptizata. Sexta hypothesis: Catholica pars habetur ut dubie baptizata, altera pars etiam ut dubie baptizata. In prima hypothesi, non possunt inire nuptias cum adsit disparitas cultus; a quo impedimento est prius dispensatio obtinenda; In secunda hypothesi, solvi debet dubium ante matrimonium, quo dubio permanente pars catholica baptizanda est—et obtinenda dispensatio; In tertia hypothesi, obtinenda dispensatio ab impedimento mixtæ religionis, si hæc altera pars est hæretica; In quarta hypothesi, obtinenda dispensatio ab impedimento mixtæ religionis et, ad cautelam, a disparitate cultus; JI ] 158 ADDENDA; In quinta hypothesi, baptizetur, si dubium permanet, catholica pars et obtineatur dispensatio super mixta religione. In sexta hypothesi, baptizetur, si dubium permanet, catholica pars et obtineatur dispensatio super mixta religione et, ad cautelam, a disparitate cultus. Postquam nuptiæ contracta? sunt: Prima hypothesis: pars catholica certo baptizata est, et altera pars est reputata ut baptizata; vel altera pars erat dubie baptizata. Secunda hypothesis: pars catholica et altera pars dubie baptizate sunt. Tertia hypothesis: duo catholici sunt: pars una in Ecclesia Catholica baptizata est et altera pars ad eam ex hæresi conversa, nec sub conditione baptizata propter putatam baptismi validitatem. In prima hypothesi, standum est pro validitate matrimonii, donec certo constat unam partem esse certo baptizatam, alteram vero non esse baptizatam; In secunda hypothesi, standum est valori matrimonii; et, si investigatione facta, constat catholicam partem non fuisse bap­ tizatam, quia non adest impedimentum, nuptiæ sunt validæ ad normam canonis 1070, §1. In tertia hypothesi, prout casus iacet, validum est coniugium habendum. Ast ponamus post tres annos vitæ coniugalis sponsos, de quibus in tertia hypothesi agitur, invenisse partem istam conversam numquam fuisse baptizatam. Revera exsistit impedimentum et matrimonium non est validum. Casus. “Quidam vir, nomine Thac, anno 1898 ex parentibus infidelibus natus, in infantili ætate a medico quodam catholico, periculo mortis im­ minente, insciis parentibus baptizatus, postea in infidelitate omnino edu­ catus, matrimonium more patrio contraxit, circa finem anni 1918, cum puella, pagana, cui nomen Nam. “Toto anno 1919, coniugcs se feliciter habuerunt; sed anno 1920, uxore impuros amores cum quodam gentili fovente, eam de vitio pluries graviter reprehendit maritus. Quod ægre ferens, circa finem anni 1920, domicilio coniugali valedixit nequissima uxor. 4 «81 “Decurrente anno 1921, Thac cum parentibus et aliis plurimis huius pagi incolis, religionem catholicam amplecti cupiens, adiit missionarium, ab eoque petiit ut inter catechumenos adseriberetur. Missionarius de præterita neophyti vita inquirens, rescivit ipsum iam matrimonio legitimo iunctum fuisse; sed vitam coniugalem propter uxoris vitia fuisse dissolutam; nunc autem non amplius velle adulteram recipere; quamobrem ipsi desi­ derium esse novum connubium post baptismum cum aliqua muliere catholica ineundi. “Catechismum et preces adhuc addiscente neophyto, missionarius audit a medico christiano qui olim Thac, imminente mortis periculo, 9 ADDENDA. 1159 baptiza verit, baptismum fuisse ei adhuc infantulo valide collatum, idque sive ipsi Thac sive eius parentibus numquam fuisse patefactum. “Exinde perplexus factus est missionarius circa matrimonium novum a neophyto Thac intentum.” . . . S. C. de Prop. Fide respondit, 1 April. 1922: “Amplitudini Tuæ com­ munico S. Congregationem S. Officii examinasse casum matrimonialem Thac-Nam istius Vicariatus, et respondisse matrimonium hoc Thac-Nam a te declarandum esse nullum, ob impedimentum dispar itatis cultus.” . . . De Matrimoniis contractis: (Can. 1070 No. 2) Titus et Bertha, catholici, foedere nuptiali coniuncti sunt; et postea ortum est dubium de Baptismo unius vel utriusque quod investigatione facta solvi nequit. Standum est pro validitate matrimonii quamdiu non certo constet unam pariem fuisse baptizatam alteram vero non fuisse baptizatam. Ratio est, quia matrimonium gaudet favore iuris—praesumptio igitur iuris admittitur pro eo—quæ tamen cedit veritati. In casu allato baptizetur sub condi­ tione pars dubie baptizata, vel utraque, si utraque sit dubie baptizata; sed sine præiudicio matrimonii, idest, sine amissione praesumptionis in favore matrimonii validitatis. Quod si tamen postea clare constet Baptismum unius certo non exstitisse vel fuisse invalidum, alterius vero certo validum, matrimonium esset invalidum; si nempe consensum non renovarent partes. 155. (Pag. 889) De Dispensatione Super Disparitate Cultus. Ecclesia dispensando cum parte catholica super disparitate cultus ut cum infideli contrahat, dispensare intelligitur ab iis etiam impedimentis a quibus est exempta pars infidelis (ut inde hujusmodi exemptio propter con­ tractus individuitatem communicata remaneat et alteri). S. C. S. Off. 16 Nov. 1924. Haec valent non tantum quando datur dispensatio a disparitate cultus a S. Sede, sed etiam quando conceditur a delegato. Imo “dicta dispensatio locum habet quando datur a missionario qui habet dispensandi facultatem super disparitate cultus sed non habet facultatem cumulandi, vel non habet facultatem dispensandi ab impedimento quo ligatur pars catholica v. gr. secundus gradus collateralis.” S. Off. 23 April. 1913. Coll. Brug., v. 19, p. 122.—Cf. Gasparri, nn. 700 et 701. II Monitore Ecclesias., vol. 11, p. 277, vol. 10, p. 244.—Primum Concilium Sinense anno 1924 cele­ bratum n. 396 haec habet: “Nunc, post promulgationem novi Iuris Canonici Codicis, valent adhuc, sicut antea, responsa, S. C. S. Officii, 16 Sept. 1S24 et 23 April. 1913, vi quorum dispensatio super disparitate cultus, etiam a S. Sedis delegato concessa, semper importat dispensationem super aliis impedimentis iuris ecclesiastici relativis, super quibus Ecclesia aliunde dispensare solet.” Cf. Resp. S. C. Prop, ad RR. DD. Abels, V. A. Mong. Or., 2 Dec. 1922. I 1160 ADDENDA. 156. (Pag. 896) De Dispensatione Super Impedimento Consanguini­ tatis. S. Cong. de Sacramentis in Instructione ad Excellentissimos Episcopos, die 1 Augusti 1931 data, ad cohibendam frequentiam dispensationum super impedimento consanguinitatis in primo lineæ collateralis gradu mixto cum secundo nonnullas normas statuit. A. A. S. 23—413. / 157. (Pag. 903) De Impedimento Affinitatis. Quoniam affinitas non contrahitur sive per licitam sive per illicitam copulam, sicut olim contrahebatur ante Codicem, sed solum per matri­ monium, etiam sine copula, et quidem inter unum ex coniugibus et con­ sanguineos alterius, reliquum est ut cessante iam prædicta affinitate cessare dicenda sit etiam poena inhabilitatis ad petendum debitum imposita coniugi quæ copulam habebat cum consanguineis alterius coniugis. 158. (Pag. 903) De Impedimento Publicæ Honestatis. An vi Canonis 1078 ex solo actu, ut aiunt, civili inter eos, de quibus in canone 1099, §1, independenter a cohabitatione oriatur impedimentum publicæ honestatis. Resp. Negative. Pont. Corn. C. C. I., 12 Mart. 1929. A. A. S. 21— 170. Cf. Cappello, III, η. 543, Epit. Verm.-Creusen, II, n. 361. 159. (Pag. 910) De Paroeciis Nationalibus (Can. 216, §4). Utrum in regionibus mixtæ linguae, quæ politice unicum Statum efformant, sed diversis utuntur linguis, ut aiunt, officialibus, requiratur, vi Canonis 216, §4, indultum apostolicum ad erigendam paroeciam exclu­ sive destinatam fidelibus determinati sermonis seu linguæ, etiamsi hæc determinata lingua sit una ex linguis officialibus eiusdem nationis, et paroecia erigenda suam distinctam habeat partem territorialem in dioecesi. Resp. Affirmative. Pont. Corn. C. C. I., 20 Maii 1923. A. A. S. 16—113. 160. (Pag. 920) De Fidelibus Græco-Ruthenis. Art. 28.—Fideles græco-rutheni tenentur frequentare ac libenter sus­ tentare suas proprias ecclesias, ac observare præscripta sui ritus. Tamen in regionibus ubi desunt ecclesiæ ac sacerdotes proprii ritus et ubi propter longinquitatem ecclesiæ suæ non eam possunt nisi cum gravi incommodo adire, debent, ut præceptis Ecclesiæ satisfaciant, Missam audire in ecclesia catholica alterius ritus, nec non Sacramenta accipere a presbytero alterius ritus. Art. 31.—Fideles latini, etiamsi adsit presbyter latini ritus, apud sacerdotem græcum-ruthenum ab Ordinario suo approbatum, peccata sua confiteri et beneficium sacramentalis absolutionis, valide et licite obtinere possunt. Item, fideles græco-rutheni peccata sua confiteri possunt apud sacerdotem latinum ab Episcopo suo adprobatum. Presbyteri vero latini absolvere non possunt fideles græco-rutheni ritus a censuris et casibus reservatis ab Ordinario græco-rutheno statutis, absque venia eiusdem. ADDENDA. -------------------------------------------------------------------------------- -------------- \ \ 1161 ------------------------------ Vicissim idem dicatur de presbyteris græco-ruthenis quoad censuras et reservationes statutas ab Ordinario latini ritus. Ad devitandas vero difficultates, quæ frequentiores in praxi occurrunt, Ordinariatus omnes a se reservatos casus, si qui sint, sibi invicem communicent., Art. 32.—Omnibus fidelibus cuiuscumque ritus datur facultas ut, pietatis causa, Sacramentum Eucharisticum quolibet ritu confectum suscipiant; ac insuper, ubi necessitas urgeat, nec sacerdos diversi ritus adsit, licebit sacerdoti græco-rutheno ministrare Eucharistiam consecratam in azymo; et vicissim sacerdoti latino ministrare in fermentato; at suum quisque ritus in ministrando servabit. Art. 33.—Quilibet Orientalis valide ac licite præcepto communionis paschalis satisfacit etiamsi alieno ritu communicet. Suadendum tamen est ut suo quisque ritu et in propria paroecia fideles præcepto communionis paschalis satisfaciant: qui vero in aliena paroecia satisfecerint, curent proprium parochum de adimpleto præcepto certiorem facere. Art. 34.—Sanctum Viaticum moribundis ritu proprio a manibus proprii parochi accipiendum est; sed, urgente necessitate, fas esto a sacerdote quolibet illud accipere; qui tamen ritu suo ministrabit. Art. 36.—Ad vitanda gravia incommoda quæ inde Ruthenis evenire possent, facultas eis fit festa et ieiunia observandi iuxta consuetudinem locorum in quibus degunt; quæ observantia minime inducit mutationem ritus. Quoad Missam audiendam diebus festis in utroque ritu in eamdem diem incidentibus, ipsi sacræ liturgiæ in ecclesia sui ritus, si in loco existât, intéressé tenentur, ad adimplendum præceptum ecclesiasticum. (Cf. sequentem declarationem, 11 lunii 1930). De Matrimoniis Inter Fideles Mixti Ritus. Art. 38.—Matrimonia inter catholicos græco-ruthenos et latinos non prohibentur; sed ad vitanda incommoda, quæ ex rituum diversitate in familiis evenire solent, uxor in ineundo matrimonio aut eo durante, ad ritum viri transire potest. Matrimonio autem soluto, assumendi proprii ritus originis libera est ei potestas. Art. 39.—Matrimonia tum inter fideles græco-ruthenos, tum inter fideles mixti ritus, servata forma decreti “Ne temere” contrahi debent, ac proinde in ritu mulieris a parocho mulieris benedicenda sunt. Art. 40.—Dispensationes matrimoniales in matrimoniis mixti ritus, si quæ sint dandæ vel petendæ, dentur et petantur ab Episcopo sponsæ. Art. 41.—Nati in regione Statuum Foederatorum America' septemtrionalis ex parentibus diversi ritus, ritu patris sunt baptizandi; proles enim utriusque sexus sequi omnino debet patris ritum. Art. 42.—Baptismus in alieno ritu ob gravem necessitatem susceptus, cum nimirum infans morti proximus esset, vel natus esset in loco in quo, tempore nativitatis, parochus proprius patris non aderat, ritus mutationem ! I | I I I I I I I I j ζ I 1162 ADDENDA. non inducit: et sacerdos, qui baptiza vit, proprio parocho testimonium baptismatis remittere debet. Art. 43.—Infantes ad eius parochi jurisdictionem pertinent, cuius ritus est eorum pater, exceptis natis ex illegitimo thoro, qui sequuntur ritum matris. Decretum S. Cong. Pro Ecclesia Orientali, 1 Mart. 1929. A. A. S. 21-152-159. DECLARATIO Statuitur in decreto die 24 Maii anno 1930 ab hac Sacra Congregatione dato pro græci-rutheni ritus fidelibus, qui in regione Canadensi com­ morantur, quod: “festis incidentibus, in utroque ritu (seu græco-rutheno et latino) in diem eamdem, græco-ruthenis suadetur, ut intersint sacræ liturgiæ in ecclesia sui ritus, si in loco habeatur, salvo tamen præscripto can. 1249 quoad satisfactionem legis de audiendo sacro, quocumque catholico ritu Missa celebretur” (Art. 42). Ad servandam unitatem disciplinae omnium fidelium græco-rutheno ritui pertinentium, præsentibus litteris declaratur hanc normam, pro de­ gentibus in Canada datam, extendi seu vim habere etiam pro fidelibus eiusdem ritus, qui in Statibus Americæ Foederatis commorantur. Con­ trariis minime obstantibus. S. Cong. Pro Ecclesia Orientali, 11 lunii 1930. A. A. S. 22—354. 161. (Pag. 922) De Licentia Assistendi Matrimoniis. (Can. 1096 coll, cum Cann. 465, 472-476)—1°. Utrum vicarius oeconomus legitime constitutus in paroecia vacante, ad normam Cann. 472 et 473, possit licentiam assistendi matrimonio dare sacerdoti determi­ nato ad matrimonium determinatum. 2°. Utrum id possit vicarius substitutus, de quo in Can. 465, §4, post Ordinarii approbationem, si nullam limitationem Ordinarius apposuerit. 3°. Utrum vicarius parochi religiosi id possit post Ordinarii approbationem, sed ante approbationem Superioris religiosi. 4°. Utrum vicarius, seu sacerdos supplens, de quo in cit. Can. 465, §5, id possit ante Ordinarii approbationem. 5°. Utrum id possit vicarius adiutor parochi imparis suis inuniis rite obeundis, legitime constitutus ad normam Can. 475, §1. 6°. Utrum id possit vicarius cooperator, de quo in Can. 476, inscio parocho. Resp. Ad lum Affirmative. Ad 2um Affirmative. Ad 3um Affirmative. Ad 4um Affirm­ ative, quoadusque Ordinarius, cui significata fuit designatio sacerdotis supplentis, aliter non statuerit. Ad 5um provisum in cit. Can. 475, §2. Ad 6um provisum in cit. Can. 476, §6. Pont. Corn. C. C. L, 20 Maii 1923. A. A. S. 16—114. Circa Assistentiam Matrimoniis. Utrum ad normam Can. 1096, §1, sacerdos sit determinatus, si paro­ chus Superiori monasterii in casu particulari declaret, se ad matrimonium proxima Dominica in ecclesia filiali celebrandum delegare aliquem sacer- ADDENDA. 1163 dotem religiosum, qui a Superiore sequentibus diebus ad Missam dic Dominica ibi celebrandam deputabitur. Resp. Negative. Pont. Com. C. C. 1., 20 Maii 1923. A. A. S. 16—115. De Subdelegatione Assistendi Matrimoniis. I. An vicarius cooperator, qui ad normam canonis 1096, §1, a parocho vel loci Ordinario generalem obtinuit delegationem assistendi matrimoniis, alium determinatum sacerdotem subdelegare possit ad assistendum matrimonio determinato. II. An parochus vel loci Ordinarius, qui ad normam canonis 1096, §1, sacerdotem determinatum delegaverit ad assistendum matrimonio determinato, possit ei etiam licentiam dare subdelegandi alium sacerdotem determinatum ad assistendum eidem matrimonio. Resp. Affirmative ad utrumque. Pont. Com. C. C. L, 28 Dec. 1927. A. A. S. 20—61. 162. (Pag. 928) De Forma Celebrationis Matrimonii. Utrum secundum canonem 1098, ad valide et licite matrimonium coram solis testibus contrahendum sufficiat factum absentiæ parochi, an requiratur etiam moralis certitudo, ex notorio vel ex inquisitione, parochum per mensem neque haberi neque adiri posse sine gravi incommodo. Resp. Negative ad primam partem, affirmative ad secundam. Pont. Corn. C. C. I., 10 Nov. 1925. A. A. S. 17—583. An canon 1098 ita intelligendus sit ut referatur tantum ad physicam parochi vel Ordinarii loci absentiam. Resp. Affirmative. Pont. Coin. C. C. I., 10 Mart. 1928. A. A. S. 20—120. An ad physicam parochi vel Ordinarii absentiam, de· qua in inter­ pretatione diei 10 Martii 1928 ad canonem 1098, referendus sit etiam casus, quo parochus vel Ordinarius, licet materialiter præsens in loco ob grave tamen incommodum celebrationi matrimonii assistere nequeat requirens et excipiens contrahentium consensum. Resp. Affirmative. Pont. Coin. C. C. I., 25 Iui. 1931. A. A. S. . 23—388. Cf. Periodica, 21-42. 163. (Pag. 935) De Notificationibus Pro Russia Faciendis. Ad vitandam documentorum ecclesiasticorum dispersionem, quæ non sine gravi detrimento, praesentibus rerum circumstantiis in Russia perma­ nentibus facilius accidere posset, Pontificia Commissio pro Russia, appro­ bante Ssino Domino Nostro Pio, divina Providentia Papa XI, hæc statuit: Donec aliter provisum fuerit, notificationes omnes, ad normam canonum 470, §2, 576, §2, 798, 1011 et 1103, §2, parocho baptismi faciendæ, si parochia baptismi inter fines Russiacæ ditionis exsistat, ab iis qui ad id iure tenentur, ad hanc unam Pontificiam Commissionem transmittantur. Pont. Com. Pro Russia, 13 Iui. 1928. A. A. S. 20—260. 1164 ADDENDA. 164. (Pag. 939) De Matrimonio Acatholicorum. An ab acatholicis nati, de quibus in canone 1099, §2, dicendi sint etiam nati ab alterutro parente acatholico, cautionibus quoque præstitis ad nonnam canonum 1061 et 1071. Resp. Affirmative. Pont. Com. C. C. I., 20 Iui. 1929. A. A. S. 21—573. Utrum interpretatio diei 20 Iui. 1929 ad canonem 1099, §2, sit declara­ tiva an extensiva. Resp. Affirmative ad primam partem, negative ad secundam. Pont. Corn. C. C. I., die Iui. 1931. A. A. S. 23—388. De Matrimonio Filiorum Apostatarum. An sub verbis ab acatholicis nati, de quibus in canone 1099, §2, compre­ hendantur etiam nati ab apostatis. Resp. Affirmative. Pont. Corn. C. C. I., 17 Feb. 1930. A. A. S. 22—195. Cf. Bouscaren, Digest, 1, p. 543, Periodica, 21—45. 165. (Pag. 940) De Natis ab Acatholicis. Nati ab acatholicis, de quibus agit can. 1099, §2, iuxta sententiam vere probabilem immunes videntur a forma iuridica servanda, quoties cum parte eiusdem conditionis contraxerint. Cf. Cappello, III, η. 701, $3. Ubach, 2740. Vlaming, 599. Chelodi, 139, b. De Smet, 142. 166. (Pag. 940) De Constitutione “Provida.” “Utrum Const. Provida d. 18 Ian. 1906 tanquam lex particularis præ­ scripto Can. 1099 opposita, iam ad normam Can. 6, 1°, abrogata sit; an vero tanquam privilegium vel indultum ad normam Can. 4 integra maneat?” Card. Gasparri, Præses Pontificiæ Commissionis ad codicis canones authentice interpretandos, ad dubium S. Sedi propositum d. 30 Mart. 1918 respondit: “Abrogata est.” Constitutio Provida sequentia statuit: 1°. In toto Imperio Germaniæ omnes catholici inter se non aliter quam coram parocho et duobus vel tribus testibus validum matrimonium celebrare poterant. 2°. Matrimonia mixta, quæ a catholicis cum hæreticis vel schismaticis contrahebantur non servata forma Tridentina habenda erant valida, dummodo non aliud obstaret canonicum impedimentum. 3°. Matrimonia mixta iam con­ tracta clandestine pariter valida habenda erant, dummodo non obstaret impedimentum, nec sententia nullitatis propter impedimentum clandestinitatis ante diem festum Paschae anni 1906 legitime lata fuerit, et mutuus coniugum consensus usque ad dictam diem perseveraverit. 4°, Idem iisdemque sub conditionibus et restrictionibus decernebatur de matrimoniis acatholicorum sive haereticorum sive schismaticorum inter se ADDENDA. 1165 in iisdem regionibus non servata forma Tridentina eousquc contractis vel deinceps contrahendis. Incepit valere hæc Constitutio a die Paschae anni 1906 in Germanico Imperio universo. Notandum est nullum dari privilegium hac Constitutione matrimoniis catholicorum cum non bap­ tizatis. Circa hanc unicam exceptionem dubia quædam resoluta sunt a S. Congr. Concilii. 1°. "Num in imperio Germaniae catholici, qui ad sectam haereticam vel schismaticum transierunt, vel conversi ad fidem catholicam ab ea postea defe­ cerint, etiam in iuvenili vel infantili ætate, ad valide cum persona catholica contra­ hendum adhibere debeant formam in decreto Ne temere statutam, ita scilicet ut contrahere debeant coram parocho et duobus testibus?” Et quatenus affirmative, 2°. “An, attentis peculiaribus circumstantiis in imperio Germaniæ exsistentibus opportuna dispensatione provideri oporteat?” 3°. “Num exceptio per Const. Provida in Germania inducta censenda sit uti mere localis aut etiam personalis?” Respondit Sacra Congregatio 1 Feb. 1908 ad primum, “Affirmative;” ad secundum, “Negative, ideoque servetur decretum Ne temere·," ad tertium vero 28 Mart. 1908, “Exceptionem valere tantummodo pro natis in Germania ibidem matrimonium contrahentibus, facto verbo cum Ssmo.” Cf. Gasparri, Fontes, III, p. 659. 167. (Pag. 940) De Mortis Periculo. Urgente periculo mortis, canonis 1043 vis obtinet: 1°. undecumque periculum oriatur et licet partes non sint ægrotantes; 2°. licet periculum non sit adeo imminens, ut tempus desit ad S. Sedem recurrendi. Cf. Cap­ pello, III, η. 232. 168. (Pag. 941) De Potestate Dispensandi. Utrum in casibus, de quibus in Canonibus 1044 et 1045, §3, censendum sit Ordinarium adire non posse, cum nec per litteras, nec per telegraphum nec per telephonum ad eum recurri potest; an etiam cum solum per litteras impossibile est, licet per telegraphum vel telephonum id fieri possit. Resp. Negative ad lam partem, affirmative ad 2am, seu ad effectum, de quo in Cann. 1044 et 1045, §3, censendum esse Ordinarium adire non posse, si nonnisi per telegraphum vel telephonum ad eum recurri possit. Pont. Com. C. C. L, 12 Nov. 1922. A. A. S. 14—662. Casus. Maria uxor Iasonis perdurante matrimonio suo adulterium consummavit cum loanne cælcbe fidemque ipsi dedit accepitque de matri­ monio ineundo. Anno a Iasonis morte elapso adulteri matrimonium con­ traxerunt ipsaque contractus ineundi die confessi sunt apud Paulum qui dispensationem dedit in actu confessionis. Et quoniam non poterat extra Sacramentum de re loqui, nil aliud facere quivit. Casus. Sacerdos vocatus ad Titium catholicum matrimonio mixto invalide inito coniunctum et in extremis versantem primo partes inducere ADDENDA. 1166 debet ut catholica forma rite contrahant. Duplex supponitur casus: inierunt, coram ministro hæretico; vel coram magistratu civili. In primo casu, si catholica forma inire parati sunt, primo se poenitere debet pars catholica initi sacrilege et invalide mat rimonii coram ministello; exarentur cautiones scripto, quod si scripto hoc fieri nequeat, oralis promis­ sio coram testibus quando adesse possunt, accipiatur; tandem, sacerdos absolvat ab excommunicatione; quibus succedat sacramcntalis absolutio; porro quoniam ipse sacerdos, vi canonis 1044, amplissima gaudet facultate, post absolutionem in confessione datam, dispenset a bannis, a mixta religione et ab aliis impedimentis forte occurrentibus. Habita venia agendi et obtento iuramento de statu libero, renovationem consensus coram se ipso et testibus accipiat; nec oblivioni dandum quod possit simpliciter dispensare a forma. In eodem primo casu, sed quando pars hæretica legitime consensum renovare recusat, videat sacerdos num consulendum sit parti catholicæ relinquere hæreticam cum convalescentia ingressa fuerit. Si tale consilium omnino dandum videatur, et annuat pars catholica, reconcilietur cum Ecclesia et ad sacramenta admittatur. Si pars catholica non annuat, vel si non videatur consilium istud dan­ dum, debet hæc pars promittere facere quod Ecclesia exigat; qua promis­ sione habita, reconcilietur et ad sacramenta admittatur; dein recurrat sacerdos ad Ordinarium ut obtineat sanationem in radice, et quidem nomi­ nibus veris datis, cum agatur de causa fori externi. In secundo casu, eadem methodus sequenda est, excepto quod non sit exigenda reconciliatio. 169. (Pag. 942) De Usu Facultatum. Si petitio dispensationis ad Sanctam Sedem missa sit, Ordinarii locorum suis facultatibus, si quas habeant, ne utantur, nisi ad normam can. 204, §2 (Can. 1048). Canon autem 204, §2, statuit; Attamen rei ad Superiorem delatæ ne se immisceat inferior, nisi ex gravi urgentique causa ; et hoc in casu statim Superiorem de re moneat. Casus. Bertha vidua, Europæa, ad oras nostras appulit, relicta prole Anna apud matrem suam in patria. In civitate nostra NN., matrimonium inivit cum Arnulpho. Immediate post nuptias in Ecclesia celebratas, ad stationem viæ ferreæ perrexerunt iter nuptiale instituturi, cum proh dolor! currus non clausus sed apertus vi electrica motus quo trahebantur, infortunio est destructus et ipsa occisa. Tribus viduitatis annis in alia civitate transactis, Arnulphus obvius fit Annæ, amoreque mutuo correpti concilium inierunt matrimonium contrahendi. Ipsa die nuptiarum, Anna et Arnulphus primo cognoscunt affinitatem inter se existcre. lam age, non possunt adire Ordinarium, nec sine gravis mali periculo differre nuptias, quare cum Annæ et Arnulpho solis res cognoscatur, parochus cui a perturbatis sponsis immediate ante matrimonium detegitur, cos dis­ pensat, nam impedimentum est affinitatis in linea recta non consummato ADDENDA 1167 matrimonio. Dp non consummatione constat ex noto ipsi parocho infor­ tunio quod eam impossibilem reddidit. Casus est occultus, hinc rite applicatur canon 1045. Et quoniam parochus dispensationem in foro externo concessit reliquum est ut Ordi­ narium loci de ea certiorem reddat eamque in libro matrimonii inscribat. Can. 1046. Utrum ad normam can. 1045, §1, clausula “quoties impedimentum detegatur cum iam omnia sunt parata ad nuptias,” intelligi debeat stricto sensu, scilicet quod impedimentum antea omnino ignotum fuerit et tunc resciatur, an potius eo sensu quod, quamvis antea cognitum, tunc solum tamen ad notitiam Parochi aut Ordinarii sit delatum? Resp. Negative ad lam partem, Affirmative ad 2am. Pont. Corn. C. C. I., 1 Mart. 1921. A. A. S. 13—177. 170. (Pag. 955) De Casibus Occultis. An verba “ pro casibus occultis ” canonis 1045, §3, intelligenda sint tantum de impedimentis matrimonialibus natura sua et facto occultis, an etiam natura sua publicis et facto occultis. Resp. Negative ad primam partem, Affirmative ad secundam. Pont. Com. C. C. L, 28 Dec. 1927. A. A. S. 20—61. 171. (Pag. 961) De Impedimentis A Codice Abrogatis. “ Utrum responsum Commissionis ad Codicis canones authentice interpretandos, datum 2-3 lunii, 1918, sub n. 7, dum in fine apposuit illud etc. intelligendum sit ut dispensatione vel sanatione eiusmodi matrimonia semper indigeant, an potius convalidari etiam possint ad normam cc. 1133, §1 et 1135?” Responsum est ab Em. Card. Preside Commissionis : In dubio de quo agitur (et quod mansit sicut oblatum est ab Episcopo Melitensi) non legitur verbum semper', et istud etc. definite significat matrimonia illa convalidanda esse ad normam can. 1133 et sqq.—Cf. Periodica, 9— 154. Quare postquam impedimentum cessaverit, requiritur ut consensum renovet, saltem pars conscia impedimenti. Hæc renovatio debet esse novus voluntatis actus in matrimonium quod constat ab initio nullum fuisse. Si impedimentum fuerit publicum, seu quod probari potest, con­ sensus renovandus est forma iure præscripta i.e. coram parocho et duobus testibus (can. 1094); quod si impedimentum occultum fuerit, potest renovatio consensus fieri absque forma iure præscripta. Cf. infra, n. 172. 172. (Pag. 965) De Matrimonii Convalidatione. Ante codicem cum post matrimonium initum super impedimento occulto uni tantum parti cognito dispensatio fuisset data, adiecta est clausula, “ dicta muliere {vel viro) de nulldale prioris consensus certiorata sed ita caute ut latoris delictum numquam detegatur,” tum postmodum addita 1168 ADDENDA. est clausula, “ et quatenus àæc] certioratio absque gravi periculo fieri nequeat, renovato consensu iuxta probatos auctores.” Confer Comp. Theol., Edit. 24, p. 954. Nunc codice promulgato videtur solutio patere facilior: nam canones 1133, 1134 ita statuerunt: ad convalidandum matrimonium irritum ob impedimentum dirimens requiritur ut cesset vel dispensetur impedimentum, et consensum renovet saltem pars impedimenti conscia. Itaque post cessationem impedimenti vel dispensationem utraque pars, si utraque conscia fuit impedimenti, debet novum consensum præstare, vel saltem pars conscia impedimenti debet novo actu consentire in matri­ monium, cognoscens matrimonium fuisse nullum. In casu allato nunc nihil aliud requiritur nisi ut pars occulti impedimenti conscia novo actu ipsa consentiat. Modus autem renovandi diversus est pro diverso impedimento, publico nempe vel occulto. Can. 1135. (A) Sit impedimentum consanguinitatis propter quod matrimonium initum inter Titium et Bertham est nullum. Sublato per dispensationem impedimento, consensus est renovandus ab utraque parte forma præscripta, i.e., coram parocho et testibus. Can. 1135, §1. Ratio est quia Ecclesiæ debet publice constare de validitate matrimonii, de qua non constat ex forma præscripta antea adhibita, quia potius ratione publici impedimenti constat de nullitate matrimonii. Ponas secundo Marcum et Martinam forma præscripta iniisse matri­ monium de quo nunc constat propter impedimentum illud fuisse nullum. Obtenta dispensatione Marcus et Martina debent forma præscripta con­ sensum renovare. Attamen incolæ sunt ruris, et absentia Ordinarii, Parochi delegative est per mensem duratura, igitur hi possunt coram solis testibus matrimonium inire. Can. 1098, n. 1. Notandum est quod publice constet de convalidatione forma præscripta denuo adhibita; immo per se sufficit de licentia Ordinarii publica forma occulto posita exclusis aliis præter Parochum et testes. (B) Titius et Bertha criminis adulterii tantum conscii inierunt forma præscripta matrimonium nulla dispensatione obtenta. Impedimentum est cognitum utrique parti et confessario; qui venia habita dispensationem obtinet. In casu quoniam impedimentum est occultum et utrique parti cognitum, satis est ut consensus ab utraque parte renovetur privatim et secreto. Quoniam prior publica celebratio seu externa consensus mani­ festatio nullius valoris fuit, requiritur nunc ut utraque pars inter se actu externo renovet consensum; non tamen requiritur ut forma præscripta renovatio fiat, quia nullitas effectus prioris celebrationis publicæ permansit occulta: nec opus est ut forma iuridica servetur; nam semel habita hæc forma est sufficiens probatio vinculi, quandiu manserit nullitas ex isto impedimento ( occulta. (C) Tardus et Martha inierunt matrimonium forma præscripta; quoniam autem matrimonium contractum est ante evulgatum codicem et Tardus, priusquam contraheret, rem habuit cum Marthæ sorore, matri­ monium invalidum erat propter affinitatem ex copula illicita. Nunc ADDENDA. 1169 tandem Tardus conscius est huius nullitatis, et Arnulpho confessario negotium narrat. In hoc casu quoniam codice ablatum est impedimentum affinitatis, partes sunt habiles nunc ad matrimonium; et quia occultum impedimentum erat et uni tantum parti cognitum, satis est ut sola pars impedimenti conscia, i.e., Tardus, consensum privatim et secreto renovet, dummodo altera in consensu perseveret: et ita consensus renovatus a Tardo coniunctus cum consensu perseverante Marthæ sufficit ad matri­ monium convalidandum. Can. 1135, §3. Nec requiritur utcumque ut alteri parti notum fiat matrimonio obstitisse impedimentum. 173. (Pag. 970) De Sanatione In Radice. DECRETUM.—Circa Matrimonia Mixta Nulla Ex Capite Clandes­ tinitatis.—Ordinarius Dioecesis N., obtenta iam facultate sanandi in radice matrimonia mixta, nulla ex capite clandestinitatis quia non celebrata ad normam Decreti Ne temere, quando pars acatholica renuit se sistere coram parocho catholico, quærit nunc: 1. Utrum quando pars acatholica non renuit se sistere coram parocho catholico, renuit tamen omnino præstare debitas cautiones, providendum sit per dispensationem et renovationem consensus coram parocho catholico passive se habente, vel potius per sanationem in radice; et quatenus providendum sit per sanationem in radice, 2. Utrum facultas sanandi in radice in hoc secundo casu comprehensa censenda sit necne in facultate iam obtenta sanandi in radice matrimonia mixta, nulla ex capite clandestinitatis, vel 3. Utrum peti debeat an non nova facultas a S. Sede. In plenario conventu Supremæ Sacræ Congregationis Sancti Officii habito feria iv, die 20 Nov. 1912, propositis suprascriptis dubiis, Effii ac Rffii Diïi Cardinales in rebus fidei et morum Inquisitores Generales, omni­ bus mature perpensis, respondendum decreverunt: Ad lum Negative ad primam partem, Affirmative ad secundam. Ad 2um Non comprehendi. Ad 3um Provisum in secundo. Et supplicandum Ssifio ut sanare dignetur in radice matrimonia ex hoc capite nulla quæ usque adhuc invalide ab Episcopis sanata fuerint. Et sequenti feria v, die 21 eiusdem mensis Ssihus D. N. D. Pius divina providentia PP. X in solita audientia R. P. D. Adsessori eiusdem Supremæ Sacræ Congregationis impertita Effiorum Patrum resolutionem benigne adprobare et confirmare et sanationem in radice matrimoniorum quæ ex hoc capite nulla usque adhuc invalide ab Episcopis forte sanata fuerint largire dignatus est. Contrariis non obstantibus quibuscumque. S. Off., 22 Dec. 1916. A. A. S. 9—13. 174. (Page 972) De Fecundatione Artificiali. Fecundatio artificialis intelligi potest: 1°. Si absque ulla maris feminœve coniunctione, semen masculum pollutione obtentum, in organum feminæ artificialiter, v. g. ope siphunculi introducatur; 2°. Si copula 1170 ADDENDA. prius habita, vir extra locum debitum emittat semen, deinde in organum mulieris illud infundat. Uterque hic modus, 1, 2, prohibetur; 3°. Si copula rite perficiatur et semen in organum mulieris emissum, medio instrumenti intra vas penitius inficiatur, et ita natura adiuvetur; nobis videtur modus iste legitimus; nam nihil habetur quod legibus naturæ repugnat. Huic affinis est quæstio: Liccatne semen ex testiculis legitimi coniugis artificialiter absque venerea delectatione obtentum in organum muliebre uxoris suæ ope instrumenti introducere? Controvertitur: Affirmative, i.e., licet, ubi copula rite haberi nequit; quia finis matrimonii sine ulla commotione venerea abusuve obtinetur. Cf. Vcrmoersch, De Castitate, 241, 3; Thcol. Moral., IV, n. 64; Genicot 545, nota 1. Attamen hæc sententia, ut ingenue fatemur, nobis displicet; nam ius ad habendos liberos est tantummodo ius ad actus coniugales aptos generationi; talis autem non est actio modo descripta; actus enim coniugalis est ipsa copula carnalis. Ideoque fecundatio quævis licita supponit aliqua ratione veram copulam, quamvis, hac legitime peracta, natura arte postea iuvetur. Cf. etiam Cappello, III, η. 382, Ubach, η. 2764. 175. (Pag. 976) De Copula Dimidiata. Responsio S. Officii die 1 Decembris 1922. I. An tolerari possit confessarios sponte sua docere praxim copulæ dimidiatae, illamque suadere promiscue omnibus pœnitentibus, qui timent ne proles numerosior nascatur. II. An carpendus sit confessarius, qui, omnibus remediis ad pœnitentem matrimonio abutentem ab hoc malo avertendum frustra tentatis, docet exercere copulam dimidiatam ad peccata mortalia praecavenda. III. An carpendus sit confessarius, qui, in circumstantiis, sub II, copulam dimidiatam pcenitenti aliunde notam suadet, vel pcenitenti interroganti num hic modus licitus sit, respondet simpliciter licere absque ulla re­ strictione seu explicatione. Resp. Ad I, Negative. Ad II et III, Affirmative. “Quoties vir vas uxoris penetrat quidem, sed parum, v. g. pro dimidia vel tertia parte, et semen in vagina deponit,” est copula dimidiata in sensu Responsi, ut patet ex relatione casus. Reddit conceptionem difficiliorem, at non impossibilem. Nouvelle Rev. Théol. t. 50, p. 269. Periodica, 12—33. 176. (Pag. 977) De Abusu Matrimonii. At nulla profecto ratio, ne gravissima quidem, efficere potest, ut quod intrinsece est contra naturam, id cum natura congruens et honestum fiat. Cum autem actus coniugii suapte natura proli generandae sit destinatus, qui, in eo exercendo, naturali hac eum vi atque virtute de industria des­ tituunt, contra naturam agunt et turpe quid atque intrinsece inhonestum operantur. ADDENDA. 1171 Quare mirum non est, ipsas quoque Sacras Litteras testari Divinam Maiestatcin summo prosequi odio hoc nefandum facinus iliudque interdum morte puniisse, ut memorat Sanctus Augustinus: “Illicite namque et turpiter etiam cum legitima uxore concumbitur, ubi prolis conceptio devitatur. Quod faciebat Onan, filius ludæ, et occidit illum propter hoc Deus. ’ ’ Cum igitur quidam, a Christiana doctrina iam inde ab initio tradita neque umquam intermissa manifesto recedentes, aliam nuper de hoc agendi modo doctrinam sollemniter prædicandam consuerint, Ecclesia Catholica,cui ipse Deus morum integritatem honestatemque docendam et defendendam commisit, in media hac morum ruina posita, ut nuptialis foederis casti­ moniam a turpi hac labe immunem servet, in signum legationis suæ divinæ, altam per os Nostrum extollit vocem atque denuo promulgat: quemlibet matrimonii usum in quo exercendo, actus, de industria hominum, naturali sua vitæ procreandae vi destituatur, Dei et naturæ legem infringere, et eos qui tale quid commiserint gravis noxæ labe commaculari. Sacerdotes igitur, qui confessionibus audiendis dant operam, aliosque qui curam animarum habent, pro suprema Nostra auctoritate et omnium animarum salutis cura, admonemus, ne circa gravissimam hanc Dei legem fideles sibi commissos errare sinant, et inulto magis, ut ipsi se ab huiusmodi falsis opinionibus immunes custodiant, neve in iis ullo modo conniveant. • · · Optime etiam novit Sancta Ecclesia, non raro alterum ex coniugibus pati potius quam patrare peccatum, cum ob gravem omnino causam perversionem recti ordinis permittit, quam ipse non vult, cumque ideo sine culpa esse, modo etiam tunc caritatis legem meminerit et alterum a pec­ cando arcere et removere ne negligat. Neque contra naturæ ordinem agere ii dicendi sunt coniuges, qui iure suo recta et naturali ratione utuntur, etsi ob naturales sive temporis sive quorundam defectuum causas nova inde vita oriri non possit. Habentur enim tam in ipso matrimonio quam in coniugalis iuris usu etiam secundarii fines, ut sunt mutuum adiutorium mutuusque fovendus amor et concupisccntiæ sedatio, quos intendere coniuges minime vetantur, dummodo salva semper sit intrinseca illius actus natura ideoque eius ad primarium finem debita ordinatio. . . . Ex. Litt. Encyl. “Casti Connubii,” 31 Dec. 1930. A. A. S. 22—559 sqq. 10 177. (Pag. 978) De Cooperatione Uxoris. Responsum S. Pœnitentiariæ, 3 Apr. 1916. Dubium. Utrum mulier actioni mariti, qui, ut voluptati indulgent, crimen Onan aut Sodomitarum committere vult, illique sub mortis poena aut gravium molestiarum minatur, nisi obtemperet, cooperari licite possit? Resp. (a) “Si maritus in usu coniugii committere vult crimen Onan, effundendo scilicet semen extra vas post inceptam copulam, idemque minetur uxori aut. mortem aut graves molestias, nisi perversæ eius voluntati sesc accommodet,—uxor ex probatorum theologorum sententia licite potest i 1172 ADDENDA. hoc in casu sic cum marito suo coire: quippe cum ipsa ex parte sua det operam rei et actioni licitæ, peccatum autem mariti permittat ex gravi causa quæ eam excusat; quoniam charitas, qua illud impedire teneretur, cum tanto incommodo non obligat.” (&) “At si maritus committere cum ea velit Sodomitarum crimen, cum hic sodomiticus coitus actus sit contra naturam ex parte utriusque coniugis sic coeuntis, isque Doctorum omnium iudicio graviter malus: hinc nulla plane de causa, ne mortis quidem vitandæ, licite potest uxor hac in re impudico suo marito morem gerere. Miraturque vehementer S. Poeni tentiaria, quod opposita sententia, cum humanæ naturæ dedecore, in quor­ umdam sacerdotum animis (ut refertur) insidere potuerit.”—Cf. Mare, t. 2, n. 2116. Responsum S. Pœnitentiariæ, 3 lun. 1916. Quaesita. 1°. Utrum mulier, casu quo vir ad onanismum exercendum uti velit instrumento, ad positivam resistentiam teneatur? 2°. Si negative, utrum sufficiant ad resistentiam passivam ex parte mulieris cohonestandam rationes æque graves ac pro onanismo naturali (sine instrumento), vel potius omnino necessariae sint rationes per­ gravissimae? 3°. Utrum, ut tutiori tramite tota hæc materia evolvatur et edoceatur, vir, talibus utens instrumentis, oppressori vere debeat aequiparari: cui proinde mulier eam resistentiam opponere debeat, quam virgo invasori! Resp. Ad primum: Affirmative. Ad secundum: Provisum in primo. Ad tertium: Affirmative. Cf. Marc, II, n. 2117, Vermeersch, De Castitate, n. 263, Theol. Moral., IV, n. 76. 178. (Pag. 979) De Cyclo Sterilitatis. Obsoleta quidem est sententia D. Capellmann qui tempus fertilitatis in muliere circa tempus menstruationis fieri existimabat. Experimentis enim a D. Knaus in Austria et D. Ogino in laponia factis constat ovulationem ideoque tempus maximae fertilitatis in muliere incidere in dies quasi medios inter duas menstruationes. Dies igitur nonnulli qui antea steriles puta­ bantur iam inter maxime fertiles habentur. Etenim D. Knaus in cyclo menstruali 28 dierum, computando ab initio menstruationis præteritæ, dies 1—10 et dies 18—28 steriles declaret. D. Ogino vero in eodem cyclo 28 dierum, computando autem retro ab initio menstruationis proxime sul> sequentis, fere eosdem dies tamquam steriles confirmat. Præterea cycli menstruales apud diversas mulieres, itemque sæpe apud eandem mulierem, inaequales inveniuntur. Quapropter indicium cum de efficacia abstinentiæ periodicæ tum de ipsis diebus qui steriles vocantur ad medicos pertinet. Attamen confessarius de liceitate reservandi usum iurium matrimonialium ad dies steriles sæpe responsum reddere debet. Prudenter igitur recolenda sunt verba S. Pænitentiariæ quæ citantur in textu (p. 979) simul cum his verbis praeclarissimis R. P. Pii P. P. XI in Litt. Encycl. “Casti Con- ADDENDA. 1173 nubii,” . . . “Neque contra naturæ ordinem agere ii dicendi sunt coniuges, qui iure suo recta et naturali ratione utuntur, etsi ob naturales sive temporis sive quorundam defectuum causas nova inde vita oriri non possit. Habentur enim tam in ipso matrimonio, quam in coniugalis iuris usu etiam secundarii fines, ut sunt mutuum adiutorium mutuusque fovendus amor et concupiscentiæ sedatio, quos intendere coniuges minime vetantur, dummodo salva semper sit intrinseca illius actus natura ideoque eius ad primarium finem debita ordinatio.” (A. A. S. 22—561). Deinde recte concluditur coniuges ex mutuo consensu et propter causam rationabilem ad dies steriles copulam maritalem licite reservare posse. Cf. Vermeersch, IV, n. 27 et n. 61, Ubach, n. 2804, Hurth, in Nouv. Rev. Th., 1931 p. 673, Salsmans, in Ephem. Lovan., 1934 p. 562, Am. Ec. Rev., 94—582. 179. (Pag. 986 et 992) De Excusatione A Poenis Latæ Sententiae. An metus gravis a poenis latæ sententiæ eximat si delictum, quamvis intrinsece malum et graviter culpabile, non vergat in contemptum fidei aut ecclesiasticae auctoritatis vel in publicum animarum damnum ad normam canonis 2229, §3, n. 3. Resp. Affirmative. Pont. Corn. C. C. I., 30 Dec. 1937. A. A. S. 30—73. 180. (Pag. 993) De Subiecto Coactivae Potestati Obnoxio. Utrum, ad normam Can. 2233, §2, ob violationem præcepti peculiaris, quod communitum erat censura ferendæ sententiæ, statim post delictum comprobatum censura infligi possit; an vero praemittenda sit nova monitio. Resp. Affirmative ad lam partem; negative ad 2am. Pont. Com. C. C. L, 14 Iui. 1922. A. A. S. 14—529. - 181. (Pag. 1001) De Absolutione A Censuris. Utrum in Canone 2252, quo statuitur obligatio recurrendi ad S. Pœnitentiariam vel ad Episcopum aliumve facultate praeditum, etc., verba illa facultate praeditum restringenda sint ad vocabulum aliumve; an etiam per­ tinere dicenda sint ad aliud vocabulum Episcopum, ita ut Episcopus qui non sit facultate præditus, mandata dare nequeat. Resp. Negative ad lam partem, affirmative ad 2am, seu Episcopum mandata dare non posse, nisi facultatem habeat a iure vel ex Sedis Apostolicæ concessione. Pont. Coin. C. C. I., 12 Nov. 1922. A. A. S. 14—663. 182. | ■ j 1 ’ j j 11 ||| I ; ; Il 11 ’ ] 11 i ; ||J [I I j 'I I J 1 | ·Ι·| M Ii t ï| f | I (Pag. 1016) De Crematione Cadaverum. ... Et primo quidem, quum non pauci, etiam inter catholicos, bar­ barum hunc morem, nedum christianæ sed et naturalis erga defunctorum corpora pietatis sensui constantique Ecclesiæ, inde a primis cius initiis, disciplina^ plane repugnantem, veluti unum e potioribus hodierni, ut aiunt, civilis progressus scientiæque valetudinis tuendæ ineritis celebrare non I 1174 ADDENDA. dubitent; hæc eadem Sacra Congregatio christiani gregis Pastores quam vehementissime hortatur ut concreditas sibi oves omnimodis edocendas curent hoc reapse consilio a christiani nominis hostibus cadaverum crema­ tionem, laudari ac propagari ut, animis a mortis consideratione speque cor­ porum resurrectionis paulatim aversis, materialism© sternatur via. Quamvis igitiu* cadaverum crematio, quippe non absolute mala, in extraordinariis rerum adiunctis, ex certa gravique boni publici ratione, permitti queat et revera permittatur; communiter tamen ac veluti ex regula ordinaria eidem operam vel favorem præstare, impium et scandalosum ideoque graviter illicitum esse nemo non videt; meritoque proinde a Summis Pontificibus pluries, novissime vero per recens editum codicem iur. can. (can. 1203, §1) reprobatam fuisse ac reprobari. Ex quo etiam patet quod, etsi iuxta decretum diei 15 decembris 1886 (Collect. P. F., n. 1665) Ecclesiæ ritus et suffragia non inhibeantur “quoties agatur de iis quorum corpora non propria ipsorum sed aliena voluntate cremationi subiiciuntur;” quum tamen id (ut in ipso decreto expresse adnotatur) eatenus valere tenendum sit, quatenus per opportunam declara­ tionem “cremationem non propria defuncti sed aliena voluntate electam fuisse” scandalum efficaciter removeri queat, sicubi specialia rerum tem­ porumque adiuncta id sperare non sinant, funerum ecclesiasticorum hoc quoque in casu prohibitionem integram manere dubitari non potest. Valde autem longe a veritate abesse, evidenter, dicendi sunt qui, ex speciosa ratione quod aliquem religionis actum defunctus, dum viveret, exercere solitus esset vel quod ultimo vitæ momento pravam voluntatem forte retractare potuerit, licitum censent exsequias ecclesiasticas eidem, præsente cadavere, de more persolvere, licet hoc postea, ex propria ipsius defuncti dispositione, sit igni tradendum. Quum enim de hac coniectata retractatione nihil certo constare queat, nullam ipsius in foro externo rationem haberi posse palam est. Vix vero notatu dignum videtur, omnibus hisce in casibus in quibus non licet pro defuncto funebria ecclesiastica celebrare, ne licere quidem eius cineres sepultura ecclesiastica donare vel quomodocumque in coemeterio benedicto asservare; sed ad præscriptum canonis 1212 in separato loco esse reponendos. Quodsi forte civilis loci auctoritas, Ecclesiæ infensa, vi con­ trarium exigat, ne desint sacerdotes ad quos spectat, qua par est animi fortitudine, huic apertæ Ecclesiæ iurium violationi obsistere, emissaque congrua protestatione, ab omni abstineant interventu. Tum, data occa­ sione, præstantiam, utilitatem ac sublimem ecclesiasticæ sepultura» sig­ nificationem seu privatim seu publice prædicare ne cessent, ut fideles, Ecclesiæ intentionem apprime edocti, a cremationis impietate deterreantur. . . . Instructio S. Off., 19 lun. 1926. A. A. S. 18—282. 183. (Pag. 1017) De Sepultura Ecclesiastica. An, vi canonis 1240 Par. 1, 5° ecclesiastica sepultura priventur qui mandaverint suum corpus cremationi tradi et in hac voluntate perman­ serint usque ad mortem, etiamsi crematio ad normam canonis 1203 Par. 2 ADDENDA. non sequatur. Resp. Λ. Λ. S. 17—5S3. Affirmative. 1175 Pont. Com. C. C. I., 10 Nov. 1925. 184. (Pag. 1022) De Novis Acatholicorum Societatibus. Quæ numero 975, Q., dicuntur egregiam nanciscuntur confirmationem ex sequentibus. Suprema Sacra Congregatio Sancti Officii Epistola die 5 Nov. 1920 ad locorum Ordinarios excitat eorum vigilantiam circa nova quædam acatholicorum molimina contra fidem eosque cupit attendere quemadmodum novæ quædam acatholicorum consociationes, suis ex omni gente asseclis adjuvantibus, iam dudum soleant nostris, maxime adolescentibus, perniciosissime insidiari, magnam adiumentorum varietatem eis præbendo, quibus specie quidem corpora confirmant, mentesque et animos excolunt, re autem vera catholicæ fidei integritatem corrumpunt et a complexu Ecclesiæ matris filios eripiunt. Profecto, quod consociationes huiusmodi favore, opibus studioque florent hominum spectatissimorum, quod in multiplici beneficentiæ genere utilissime versantur, non est miran­ dum si fucum faciant imperitis qui earum naturam penitus perspectam et cognitam non habent. At quales illæ sint, iam nemini, qui sapiat, potest esse dubium, cum finem quo spectant, sensim hucusque indicarint, nunc vero aperte declarent idque opusculis, diariis scriptisque periodicis, quibus tamquam suis organis utuntur. Dicunt enim se velle ingenia et mores iuvenum bonis disciplinis excolere, et hanc culturam pro religione habentes, definiunt: liberrimam et a quavis religione aut confessione alienam solutamque licentiam cogitandi. Professæ igitur se lumen præferre adolescen­ tibus, cos ab Ecclesiæ magisterio, quod ipsum est lumen veritatis divinitus constitutum, avertunt, eosdemque hortantur ut ex suo ipsorum intimo spiritu ideoque ex humanæ rationis angustiis lucem petant qua ducantur. Huiusmodi in laqueos præcipue dediti studiis adolescentes utriusque sexus impelluntur : qui quidem, cum ad christianam sapientiam ediscendam et ad fidem, a patribus traditam, conservandam, aliena' opis maxime indigent, contra in homines incidunt, a quibus, de magnæ illius hereditatis possessione deturbati, gradatim adducuntur, ut primo contrarias inter opiniones nutent, deinde de omnibus, quæcumque sunt, dubitent, denique in vaga quadam nec definita forma religionis acquiescant, qua' sane religio aliud omnino est quam quod lesus Christus prædicavit. . . . Iam vero ex his societatibus sufficiet eam memorare, quæ, plurium aliarum veluti mater, pervulgatissima est (quod præsertim, dum mansit crudele bellum, plurimis calamitosis admodum profuit) opibusque instruc­ tissima: societas scilicet titulo appellata Young Men’s Christian Association, contracto in sigla Y. M. C. A., cui quidem inscienter ct favent acatholici bonæ fidei, eam indicantes omnibus salutarem aut certe noxiam nemini, et suffragantur indulgentiores quidam catholici, quibus ipsius est ignota natura. Hæc enim societas sincerum quidem erga iuvenes amorem iactat, quasi nihil habeat antiquius quam eorum et corporibus et mentibus esse utilitati; at simul ipsorum labefactat fidem, cum propositum sibi esse con­ tendit cani purificare, et meliorem veræ vitæ cognitionem eis tradere 1176 ADDENDA: “supra omnem Ecclesiam et præter quamlibet religiosam confessionem.” A. A. S. 12—595. 185. (Pag. 1028) De Impedientibus Iurisdictionem Ecclesiasticam. Utrum ad incurrendam excommunicationem de qua in can. 2334 n. 2, sufficiat recursus ad laicalcm potestatem causa impediendi exercitium iurisdictionis ecclesiasticæ, an requiratur præterea ut recursus suum sor­ tiatur effectum. Resp. Negative ad primam partem, affirmative ad secundam, firmo tamen præscripto canonis 2235. Pont. Corn. C. C. I., 25 Iui. 1926. A. A. S. 18—394. 186. (Pag. 1029) De Sectis Massonicis. Quod pluries Decessores Nostri confirmarunt, nomen sectæ Massonum dare nemo sibi quapiam de causa licere putet, si Catholica professio et salus sua tanti apud eum sit, quanti esse debet. Ne quem honestas assimulata decipiat: potest enim quibusdam videri, nihil postulare Massones, quod aperte sit religionis morumve sanctitati contrarium: verumtamen quia sectæ ipsius tota in vitio flagitioque est et ratio et causa, congregare se cum eis eosve quoquo modo iuvare, rectum est non licere. Leo XIII, Humanum Genus, Vos autem. 2 Maii 1884. 187. (Pag. 1037) De Sacerdote Excommunicato Et Irregulari. Casus. Sacerdos incidit in peccatum procurationis abortus. Est unicus sacerdos in pago sat amplo diœceseos N. . . ., insuper nequit substitutum obtinere ante duos annos. Infelix vir irretitur excommunica­ tione 1. s. Ordinariis reservata, Can. 2350, et etiam irregularitate ex delicto, Can. 985, §4. Res est occulta et casus fictus. Ordinarius vel eius delegatus potest absolvere ab excommunicatione, Can. 2350, §1, sed super istam irregularitatem dispensare potest solus Romanus Pontifex, Can. 990, §1. In casu igitur istius sacerdotis unicum remedium est recurrere ad Summum Pontificem pro dispensatione obtinenda. Perpetuum est impedi­ mentum, Can. 983. Umquamne liceat tali exercere quempiam actum ordinis? 1°. Profecto in extrema necessitate, eaque sola, moribundis sacramenta potest dare. Præterea 2°. Notandum est prohibitionem exercendi actum ordinis naturam sequi aliarum prohibitionum ecclesiasticarum, ideoque nec urgere cum gravi incommodo. Ita Gasparri, t. 1, n. 171. Quod si irregularitas talis est ut nullo modo sine gravi periculo manifestari queat, prout aliquando esse poterit, dispensatione non eget. Cf. D’Annibale, n. 486, n. 19; Ballerini, t. 7, n. 417, 5. In his quasi-pœnis ex delicto simili modo tractari possunt irregulares ac censurât! vel poenis vindicativis irretiti. Can. 2261, §2; Can. 2290, §1, 2. In casibus urgentioribus occultis si ex observantia pœnæ vindicat ivæ reus seipsum proderet cum infamia et scandalo, quilibet ADDENDA. 1177 confessarius potest in foro sacramentali observantiam pœnæ suspendere cum onere recurrendi. Hinc sacerdos potest actum ordinis in casu infamiæ et scandali ponere, quando fideles hoc exigunt vel rogant et ipse absque gravi damno eos reiicere nequit. Et potest petitionem dispensationis differre quamdiu periculum revelationis adest. Quo ablato, tenetur quam primum petere dispensationem a Sancta Sede. Cf. A. Coronata, IV, n. 1723. 188. (Pag. 1040) De Duellis. “An declarationes S. C. C. anni 1890 et 1923, quibus mensuræ in Universitatibus Germaniæ usitatæ, quæ speciali nomine ‘Bestimmungmensuren’ vocantur, pœnis ecclesiasticis subiiciuntur, illas tantum mensuras respiciant, iuxta nonnullorum recentiorum sententiam, quæ ‘cum periculo gravis vulneris’ committuntur, vel etiam complectantur eas, quæ ‘sine periculo gravis vulneris’ fiunt in casu;’’ responderi mandarunt: “ 'Negative' ad primam partem. 'Affirmative' ad alteram.” S. Cong. Cone., 20 lun. 1925. A. A. S. 18—137. Cf. Periodica, 15—45. 189. (Pag. 1041) De Confessariis Absolventibus Adhærentes Fac­ tioni ‘ ‘L’Action Française.” . . . Quare de expresso Ssffii Domini Nostri mandato Eoque adprobante et confirmante, Sacra Pœnitentiaria statuit ac decernit peccatum confessariorum sacramentaliter absolventium quos quomodocumque noverint factioni “L’Action Française” actu adhærentes quique ab ipsis, uti tenentur, moniti, ab ea se retrahere renuant, Sanctæ Apostolicæ Sedi reservari. Huius reservationis ea vis est ut in illis quoque casibus, in quibus iuxta canonicas dispositiones quævis reservatio cessat, onus adhuc remaneat prædictis sacerdotibus ad S. Pœnitentiariam recurrendi, sub poena excom­ municationis specialiter Sanctæ Sedi reservatæ, intra mensem a die obtentæ sacramentalis absolutionis, vel postquam convaluerint si ægroti, et standi eius mandatis. Ordinariorum erit Superiorumque Familiarum religiosarum, graviter onerata eorum conscientia, Decretum huiusmodi ad sacerdotum sibi sub­ ditorum certam, ne ignorantiam in excusationem allegare audeant, notitiam, quo opportuniore modo indicaverint, quamprimum deferre. Qui insimul sciant nihil per hoc praecedentibus hac in re declarationibus ac præscriptionibus detrahi, præsertim de procedendo contra inobedientes ad canonicas sanctiones. S. Poenit. Ap., 16 Nov. 1928. A. A. S. 20—398. Cf. Docu­ menta plura apud Bouscaren, I, p. 610-615. 190. (Pag. 1045 et 1050) De Casu Sacerdotis Exclusive Reservato S. Pænitentiariæ. Absolutio sacerdotum ab excommunicatione, ob attentatum etiam civile tantum matrimonium, et actu cum muliere caste conviventium eorumque 1178 ADDENDA. admissio ad participationem sacramentorum more laicorum S. Pænitentiariæ Apostolicæ exclusive reservatur. . . . ... et si forte concedatur ab aliquo sacerdote in periculo mortis, maneat obligatio ad ipsam S. Pænitentiariam recurrendi, ut præscribitur canone 2252 pro censuris a iure S. Sedi specialissimo modo reservatis. Decretum S. Pænit., 18 Apr. 1936. A. A. S. 28—242. DECLARATIO super decreto diei 18 Apr. 1936. . . . . . . Nihilominus, ad omnem, si quæ adhuc forte superesset, dubita­ tionem penitus auferendam, Ssinus Dominus Noster, in audientia infrascripto Card. Pænitentiario Maiori die 10 aprilis anni currentis impertita ad rem opportune interrogatus, suprema Sua auctoritate declarandum et, quo solet modo, publici iuris faciendum mandavit, hanc esse mentem Legislatoris, scilicet: Absolutionem a censura, de qua supra, ita esse Sacræ Pænitentiariæ reservatam ut nemo unquam, excepto casu periculi mortis, ab ea absolvere possit, non obstante qualibet facultate, sive per can. 2254, §1, sive per privilegium, sive denique per aliud quodeumque ius ceteroquin concessa. S. Pænit., 4 Maii 1937. A. A. S. 29—283. * 191. (Pag. 1048) De Censuris Specialissimo Modo Reservatis. Sanctiones canonum 2320, 2343, §1, 2367, 2369 Codicis luris Canonici extenduntur ad universam Ecclesiam Latinam et Orientalem cuiuscumque ritus, atque eorumdem delictorum cognitionem quoad forum internum S. Pænitentiariæ, quoad forum externum S. Officio reservantur. Decretum S. Off., 21 Iui. 1934. A. A. S. 26—550. < 192. (Pag. 1056) De Oculi Sinistri Defectu. Solus defectus oculi sinistri non constituit irregularitatem. S. C. Relig., 28 Nov. 1924. Cf. Periodica, 14—78. 193. (Pag. 1060) De Filiis Acatholicorum. Utrum ad normam Can. 987, impeditis adnumerandus sit is, cuius pater vel mater tantum est catholicus, alter parens acatholicus. Et, quatenus affirmative, an etiam eo in casu, quo matrimonium mixtum datis caution­ ibus cum dispensatione in hoc vetito contractum fuit. Resp. Affirmative in omnibus. Pont. Com. C. C. L, 16 Oct. 1919. A. A. S. 11—478. Utrum nomine filiorum, de quibus in Can. 987, n. 1, intelligendi sint tantum descendentes in linea paterna usque ad primum gradum. Resp. Affirmative. Pont. Corn. C. C. L, 14 Iui. 1922. A. A. S. 14—528. ■ ADDENDA. 1179 194. (Pag. 1064) De Concessione Indulgentiarum. An verba: in suæ iurisdictionis locis, de quibus in canone 349, §2, n. 2, ita intelligenda sint ut Episcopi indulgentias concedere prohibeantur religiosis exemptis vel in eorum ecclesiis. Resp. Negative. Pont. Com. C. C. I., 6 Dec. 1930. A. A. S. 23—25. 195. (Pag. 1064) De Facultatibus Directe A S. Pænitentiaria Con­ cedendis. Concessiones omnes et singulæ, piis fidelium associationibus cuius­ cumque nominis vel naturae, etsi forte sacerdotibus tantum constantibus, quovis loco aut tempore seu modo vel titulo hucusque factae, largiendi privatis sacerdotibus facultates et indulta quæ sequuntur, nempe bene­ dicendi devotionis obiecta eisque Indulgentias Apostolicas aut Sanctae Birgittæ, ut aiunt, adnectendi . . . benedicendi coronas easque (quamque pro suo modo) Indulgentiis ditandi . . . benedicendi crucifixos ad lucrandas Indulgentias pio Viae Crucis exercitio pro legitime impeditis adnexas necnon ad plenariam in mortis articulo Indulgentiam acquirendam . . . impertiendi benedictionem papalem in fine concionum . . . concedendi indultum, quod dicunt, altaris privilégiât! personalis, praesenti Decreto revocantur, abrogantur atque omnino abolentur ita ut ab huius ipsius Decreti evulgationis die omni prorsus vi careant omnique efficacia des­ tituantur. Qui, igitur, sacerdotes hac vel illa ex supra recensitis facultatibus aut hoc vel illo ex supra memoratis induitis posthac augeri cupiant, nonnisi directe atque immediate a Sacra Pænitentiaria desideratam gratiam se obtinere posse sciant, oblatis toties quoties peculiaribus proprii Ordinarii ad rem litteris commendatitiis. Quod vero ad privilegia attinet quibusdam Ordinibus vel Congre­ gationibus religiosis concessa benedicendi coronas easque ditandi Indul­ gentiis . . . adnectendi crucifixis IndulgentiasViæ Crucis, in aliquibus rerum adiunctis etiam absque stationum percursu lucrifaciendas . . . 'stationes Viæ Crucis erigendi, hæc ipsis manent, ea tamen lege ut in posterum membra eorundem Ordinum vel Congregationum uti eisdem valeant tantum personaliter, non autem ita ut ea concedere quoque possint aliis sacerdotibus ad eosdem Ordines vel Congregationes non pertinentibus: hi enim omnes facultates, usui talium privilegiorum necessarias, tantum­ modo a Sacra Pænitentiaria, modo superius indicato, obtinere poterunt. Decretum S. Pænit., 20 Mart. 1933. A. A. S. 25—170. Cf. Periodica, 22—105. 196. (Pag. 1065) Circa Indulgentias Quibusdam In Adjunctis Lucrandas. SS. D. N. Pius Pp. XI . . . benigne concedere dignatus est ut quoties vel causa operis manualis vel propter aliam rationabilem causam oriatur impedimentum, quominus, iuxta præscriptiones, in manibus gestari 1180 ADDENDA. queant vel corona vel Crucifixus, quibus accessit benedictio ad lucrandas Indulgentias vel Ssffii Rosarii vel Viæ Crucis, possint cuncti fideles easdem lucrari, dummodo recitatione, de qua agimus, durante, secum quomo­ documque coronam vel Crucifixum deferant. S. Pænit., 9 Nov. 1933. A. A. S. 25—502. 197. (Pag. 1065) De Fidelibus Orientalibus. Fideles Ritus Orientalis lucrari possunt omnes Indulgentias a Summo Pontifice universali decreto concessas. S. Pænit., 7 Iui. 1917. A. A. S. 9—399. Ssïîius D. N. Pius Pp. XI statuere dignatus est, ut, fideles quoque orientales cuiuscumque ritus in iis quæ Indulgentias respiciunt Sacram Pænitentiariam adeant. Notif. S. Cong. Orient., 21 Iui. 1935. A. A. S. 27—379. 198. (Pag. 1073) De Indulgentia Portiunculas. I. —An christifideles Indulgentiam Portiunculæ die secundo mensis Augusti in una ecclesia et die dominico proxime insequenti, qui ad normam decreti Sacræ Pænitentiariæ Apostolicæ, diei 10 Iulii 1924, η. VII, sub­ stitutus fuerit, in alia ecclesia consequi valeant? II. —An verba eiusdem decreti sub η. IX “saltem sexies Pater, Ave et Gloria” ita intelligenda sint ut hæ ipsæ preces modo præceptivo solvi debeant, vel integrum sit christifidelibus alias æquivalentes recitare? Sacra Pœnitentiaria Apostolica ad proposita dubia sic respondendum censuit: Ad I. Affirmative; ad II. Affirmative ad primam partem, Negative ad secundam. 13 lan. 1930. A. A. S. 22—43. De Indulgentiis Plenariis “Toties Quoties.” Cum responsione diei 13 lanuarii anni currentis ad II (A. A. S., vol. XXII, pag. 43) per hanc Sacram Pænitentiariam, Officium de In­ dulgentiis, authentice declaratum fuerit saltem sex Pater, Ave et Gloria, de quibus in decreto diei 10 Iulii 1924 sub η. IX (A. A. S., vol. XVI, pag. 347), in visitationibus ecclesiæ ad Indulgentiam plenariam Portiuncula nun­ cupatam toties quoties ut aiunt, lucrandam necessaria esse ita ut hæ ipsæ preces in unaquaque visitatione solvi debeant; Ssffius Dominus Noster Pius Papa XI, uniformitatis gratia atque ad omnem hac in re dubitationis rationem auferendam, in audientia infrascripto Card. Pœnitentiario Maiori die 4 Iulii 1930 impertita, id de omnibus Indulgentiis plenariis toties quoties lucrandis, pro quibus alicuius ecclesiæ visitatio est iniuncta, benigne decernere dignatus est, ita ut in posterum oporteat et sufficiat eiusmodi preces in singulis visitationibus in omnibus hisce casibus recitare. S. Pænit., 5 Iui. 1930. A. A. S. 22—363. ADDENDA. H81 De Clausulis. Disputantibus nec in eamdem sententiam convenientibus viris doctis circa sensum ac vim clausularum “visitandi ecclesiam aut oratorium pub­ licum vel (pro legitime utentibus) semipublicum” et “precandi ad mentem Summi Pontificis,” quæ indulgentiarum concessionibus non raro addi solent, Ssfîîus D. N. Pius divina Providentia PP. XI, ad instantiam infra scripti Cardinalis Pænitentiarii Maioris, in audientiis, die 1C lunii ac die 8 Iulii c. a. eidem impertitis, ad omnem in posterum dubietatem anxi­ etatemque auferendam benigne declarare dignatus est, per visitationem ecclesiæ vel (ut supra) oratorii, intelligi “accessum ad hoc vel ad illam saltem cum intentione quadam generali seu implicita honorandi Deum in se vel in Sanctis suis, aliqua adhibita prece, et quidem prece praescripta, si aliqua imposita fuit ab indulgentiæ largitore, vel aliqua qualibet sive orali sive etiam mentali pro cuiusque pietate ac devotione;” clausulæ vero “precandi ad mentem Summi Pontificis” plane satisfieri adiiciendo ceteris operibus praescriptis recitationem ad eam mentem unius, ut aiunt, Pater, Ave et Gloria, relicta tamen libertate singulis fidelibus, ad normam can. 934, §1, quamlibet aliam orationem recitandi iuxta uniuscuiusque pietatem aut devotionem erga Romanum Pontificem. S. Pænit., 20 Sept. 1933. A. A. S. 25—446. De Precibus laculatoriis. An indulgentiæ, invocationibus et precibus sic dictis iaculatoriis adnexæ, acquiri possint, ceteris paribus, a fidelibus quibuslibet etiam per mentalem tantum earum recitationem? Resp. Affirmative. S. Pænit., 7 Dec. 1933. A. A. S. 26—35. 199. (Pag. 1074) De Additionibus, etc. Pluries a Sacra Pænitentiaria quæsitum est: Utrum verba can 934, §2, C. I. C. indulgentiæ (orationibus adnexæ) penitus cessant ob quamlibet additionem, detractionem vel interpolationem rigorose intelligi debeant de quibusvis additionibus, detractionibus vel interpolationibus an potius de iis tantum quæ earumdem substantiam alterent. Et Sacra Pænitentiaria, re mature perpensa, respondendum censuit: Negative ad primam partem; affirmative ad secundam, facto verbo cum Ssffio. 26 Nov. 1934. A. A. S. 26—643. De Additionibus In Recitatione SS. Rosarii. In recitatione Ssihi Rosarii, ad faciliorem mysteriorum meditationem, viget in quibusdam regionibus consuetudo addendi cuilibet salutationi angelicæ post vocem—“lesu”—brevem enunciationem mysterii meditandi, ita ut dicatur, exempli causa: “Benedictus fructus ventris tui lesus, qui pro nobis sanguinem sudavit.” Attento autem canone 934, §2, Codicis 1182 ADDENDA. Iuris Canonici, iuxta quem Indulgentiæ alicui orationi adnexæ penitus cessant ob quamlibet additionem, detractionem vel interpolationem; a quodam oratore privatim quaesitum fuit: “Utrum praedicta consuetudo servari et propagari possit, integris manentibus Indulgentiis SS. Rosario adnexis.” Et die 27 Iulii anno 1920 hæc Sacra Pcenitentiaria respondit: Negative. Cum autem huiusmodi responsum a prædicto oratore vulgatum fuisset, nonnulli Ordinarii Helvetic® et Germanic® Ditionis exposuerunt, consuetudinem prædictam sic invaluisse in suis dioecesibus inde a remota aetate, ut absque scandalo et perturbatione fidelium submoveri non possit, atque insuper s. m. Pium IX, anno 1859, pro locis ubi mos iam invaluerat, clementer induisisse ut fideles tali ratione Rosarium recitantes valeant eiusdem Indulgentias lucrari. Itaque Sacra Pcenitentiaria, re mature perpensa, censuit: (1) dec­ larandum esse, canonem 934, §2, Codicis Iuris Canonici continere legem generalem, quæ indultum pianum nullimode revocat; (2) supplicandum Ssmo pro extensione eiusdem indulti, favore omnium qui iuxta praedictum morem in quibuslibet locis SS. Rosarium recitare consueverint. Facta autem de praemissis relatione Ssmo Dno nostro Benedicto div. Prov. PP. XV ab infrascripto Cardinali Pcenitentiario Maiore, in audientia diei 21 huius mensis, Sanctitas Sua enunciatam declarationem approbavit, indulti extensionem, uti supra, benigne concedere dignata est. S. Pœnit., 22 lan. 1921. A. A. S. 13—163. 200. (Pag. 1074) De Altari Privilegiato Pro Agonizantibus. Privilegii huius a Benedicto PP. XV concessi interpretationem dedit Suprema Sacra Congregatio S. Officii, 9 Nov. 1922; Rescritto. I. Utrum post Can. 930 novi Codicis adhuc perseveret existentia altaris privilégiât! pro agonizantibus, et quatenus affirmative: II. Quomodo est intelligenda indulgentia plenaria pro agonizantibus. III. Utrum celebrans pro pluribus agonizantibus determinare debeat cui applicet Indulgentiam plenariam. IV. Quid in casu quo Sacerdos neminem determinet. Resp. Ad. I. Affirmative; Ad II. Indulgentiam esse intelligendain tamquam pro vivis, per modum absolutionis; Ad III. Negative; Ad IV tandem: Provisum in III. Cf. Periodica, 12—138. 201. (Pag. 1074) De Indulgentiis “Apostolicis.” Utrum canon 924, §2, Codicis Iuris Canonici, iuxta quem “Indulgentiæ coronis aliisve rebus adnexæ tunc tantum cessant, cum coronæ aliæve res prorsus desinant esse vel vendantur,” abrogaverit Decretum s. in. Alex­ andri VII, die 6 februarii anno 1657 editum, a singulis Summis Pontific­ ibus initio pontificatus renovatum, et etiam die 5 septembres anno 1914 a Ssmo D. N. Benedicto div. Prov. PP. XV confirmatum, quo expresse declaratur Indulgentias vulgo “Apostolicas” coronis aliisve rebus sic adnecti ut ne transeant personam illorum, pro quibus huiusmodi res ADDENDA. 1183 benedictæ fuerint, vel illorum, quibus ab istis prima vice fuerint distributee, atque ne pariter hæ res commodari vel precario aliis tradi possint In­ dulgentias communicandi causa? Resp. Affirmative. S. Pœnit., 18 Feb. 1921. A. A. S. 13—164. 202. (Pag. 1076) De Sacro B. V. M. Rosario. Vobis igitur, Venerabiles Fratres, cordi sit ut tam frugifera orandi ratio magis in dies magisque propagetur, summo omnibus in pretio sit, omniumque pietatem adaugeat. Satius luculentiusque per vos per eosque, qui concredito gregi pascendo adiutricem vobis dant operam, eius laudes utilitatesque christifidelibus cuiusvis ordinis pateant. Inde vim hauriat adolescens ætas, qua succrescentes pravitatis motus compescat animique candorem tutum intemeratumque servet; indidem repetant senes, suis in trepidis angustisque rebus, requietem, solacium, pacem. Iis vero, qui Catholicæ Actioni se dedunt, stimulos adiiciat, quibus permoti susceptum apostolatus opus alacrius diligentiusque urgeant; atque aerumnosis omne genus—iis nominatim, qui in extremo mortis agone versantur—levamentum præbeat ac spem acuat sempiternae beatitatis. Ac peculiari modo patres matresque familias, hac etiam in re, suæ suboli exemplo sint; cum præsertim, inclinato iam die, intra domesticos parietes, e laboribus, e negotiis redeunt omnes, tum coram sacratissima cælestis Matris imagine una voce, una fide, unoque animo sacrum Rosarium filiorum circulus, parentibus præeuntibus, recitent. Litt. Encycl., 29 Sept. 1937. A. A. S. 29—379. De Recitatione Coram SS. Sacramento. . . . omnibus et singulis christifidelibus, qui poenitentes et confessi ac sacra Communione iuxta morem sint refecti, ante Sacratissimi Corporis Christi Sacramentum ad publicam fidelium venerationem expositum, vel etiam in Tabernaculo adservatum, tertiani Beatæ Mariæ Virginis Rosarii partem devote recitantibus, quotiescumque id egerint, Plenariam Indul­ gentiam et remissionem misericorditer in Domino in perpetuum concedimus. Litt. Ap., 4 Sept. 1927. A. A. S. 20—377. 203. (Pag. 1076) De Coronis Ex Vitro Confectis. Sacra Congregatio Indulgentiarum, die 29 Februarii 1820, ad 2, expresse declaravit, Coronas Indulgentiis ditari posse etsi ex vitro seu chrystallo confectas, dummodo globuli sint ex vitro solido atque compacto. At in Monito n. 1, præposito authentico elencho Indulgentiarum Apostolicarum, edito die 17 Februarii 1922, ita legitur: “Res aptæ ad recipiendam benedictionem pro Indulgentiis Apostolicis lucrandis, sunt tantummodo Coronæ, Rosaria, Cruces, Crucifixi, parvæ Statute, Numis­ mata, dummodo non sint ex stanno, plumbo, vitro aliave simili materia, quæ facile confringi vel consumi possit.” Hinc quæritur: 1184 ADDENDA. Num id, quod in allato Monito ita in genere et simpliciter statuitur de Coronis, quæ sunt ex vitro, intelligi debeat ad tramitem prædictæ declara­ tionis Sacræ Congregationis Indulgentiarum? Resp. Affirmative. S. Pcenit., 21 Dec. 1925. A. A. S. 18—24. 204. (Pag. 1077) De Sacris Benedictionibus. An verba “ritibus ab Ecclesia præscriptis,” de quibus in canone 349, §1, n. 1, ita intelligenda sint ut Episcopi in sacris benedictionibus pro­ hibeantur solo crucis signo uti, quum peculiaris formula in libris liturgicis non praescribitur. Resp. Negative. Pont. Corn. C. C. I., 12 Mart. 1929. A. A. S. 21—170. 205. (Pag. 1078) De Vinculis Scapularis. Ad quæsitum: “An vincula S. Scapularis quibus coniungi solent binæ parvi habitus partes possint valide et licite fieri ex qualibet decenti materia, dummodo partes Scapularis ita disponantur, ut una pars ab humeris, altera a pectore dependeat.” Sacra Rituum Congregatio 8 Maii 1925 proposito dubio respondendum censuit affirmative. Cf. Il Mon. Eccl., 39—196. 206. (Pag. 1081) De Indulgentiis Pio “Viæ Crucis’’ Exercitio Adnexis. Pium Viæ Crucis exercitium, quo iter Ssffii D. N. I. C. a prætorio ad Calvariæ locum eiusque Passionis memoria recolitur, inde a remotis tem­ poribus ubivis Ecclesiæ, magno cum fidelium spirituali emolumento, usu receptum, a Summis Pontificibus pluribus indulgentiis cumulatum fuisse nemo est qui ignorat; deperditis tamen iniuria temporum nonnullis authen­ ticis documentis, quæ et quot reapse hæ sint, pro certo affirmare non licet. Ad omnem igitur dubitationem in posterum auferendam, Ssmus D. N. Pius divina Providentia Pp. XI, instante infrascripto Cardinali Pænitentiario Maiore, in audientia die 17 mensis Iulii currentis anni eidem impertita, abrogatis, suprema Sua auctoritate, omnibus et singulis indulgentiis hac in re antea concessis, benigne decernere dignatus est ut: Fideles omnes qui, sive singulatim sive in comitatu, saltem corde con­ trito, pium exercitium Viæ Crucis, legitime crectæ, ad præscripta Sanctæ Sedis, peregerint, lucrari valeant: a) Indulgentiam plenariam toties quoties ipsum pium exercitium compleverint : b) Aliam plenariam pariter indulgentiam si eodem die quo memoratum pium exercitium peregerunt, vel etiam si infra mensem ab eodem decies peracto ad sacram Synaxim accesserint. c) Indulgentiam partialem decem annorum totidemque quadra­ genarum pro singulis stationibus, si forte incoeptum exercitium, quavis rationabili causa, ad finem non perduxerint. Huiusmodi vero indulgentias idem Ssffius Dominus Noster ad eos quoque extendi voluit ad quos spectant peculiaria in re Decreta diei 8 Aug. 1859 et 25 Martii anni currentis, ita tamen ut qui ex rationabili causa ADDENDA: 1185 omnes praescriptos Pater, Ave et Gloria recitare nequiverint, pro indulgentia plenaria, indulgentiam partialem decem annorum totidemque quadra­ genarum consequantur pro singulis Pater cum Ave et Gloria recitatis; et si quis, vi morbi, vel tantum osculari vel intueri tantum queat in Crucifixum ad hoc benedictum, non vero addere precem jaculatoriam, indulgentiam plenariam consequi non impediatur. S. Pænit., 20 Oct. 1931. A. A. S. 23—522. Cf. Addenda, n. 196. 207. (Pag. 1081) De Erectione Sacrarum “Viæ Crucis” Stations II lamdiu ac sæpe huic S. Tribunali significatum fuit, multiplicitatem conditionum ad validitatem erectionis stationum “Viæ Crucis” hucusque re­ quisitarum haud raro occasionem dedisse omissioni, ut plurimum involuntariæ, unius vel alterius ex iis, et consequenti exinde invaliditati erectionis eiusdem. Huic lamentabili defectui infra scriptus Cardinalis Alaior Pænitentiarius occurrere efficaci remedio cupiens, totam rem deferendam esse Summo Pontifici censuit. Itaque Sanctitas Sua, in audientia eidem benigne concessa die 11 mensis lanuarii vertentis anni, spirituali animarum piarum bono semper prospiciens, ac summopere exoptans ne christifideles priventur sacris indulgentiis, huic salutari exercitio adnexis,—quas Ipsemet ex novo statuerat per Decretum “Pium Viæ Crucis exercitium” sub die 20 Octobris 1931—abrogatis singulis conditionibus hactenus vigentibus, benigne de­ cernere dignatus est ad validam stationum “Viæ Crucis” erectionem sufficere ut sacerdos, idcirco rogatus, debita facultate sit praditus, iuxta Decretum “Consilium suum persequens” datum die 12 Martii 1933; prorsus tamen decere, ratione præsertim ecclesiasticæ disciplinae, ut singulis vicibus, nisi agatur de locis exemptis, accedat venia Ordinarii loci, ubi facultas exercetur, saltem rationabiliter præsumpta, quando Ordinarius facile adiri nequeat. Præterea eadem Sanctitas Sua statuit ut omnes “Viæ Crucis” erectiones, quacumque ex causa hucusque invalide peractæ, huius Decreti vigore sanatæ maneant. Contrariis quibuslibet etiam mentione dignis minime obstantibus. Datum Romæ, ex ædibus S. Pænit., 12 Mart. 1938. A. A. S. 30—111. 208. (Pag. 1083) De Missis Privilegiatis. SS. D. N. Pius Pp. XI benignissime induisit ut, durante Commemora­ tionis Omnium Fidelium Defunctorum octavario, Missæ omnes in quocum­ que altari et a quocumque sacerdote celebratæ habeantur tamquam privilegiatæ, pro anima tamen cui applicantur. S. Pænit., 31 Oct. 1934. A. A. S. 26—606. 209. (Pag. 1084) De Actu Heroico. Qui oblationem in manus B. Virginis Mariæ non fecit, potest designare animam cui velit suas satisfactiones applicare. Cf. Il Mon. Eccl. vol. VIII, pt. 2, p. 235. I SACRA CONGREGATIO CONSISTORIALIS. INDEX FACULTATUM QUINQUENNALIUM Formula IV. Reviho Ordinario............................................................................................. pro............................................ quinquennio. Iuxta Normam Traditam in Can. 340 Codicis Iur. Canonici Quinquennia Supputanda Sunt ab Anno 1911. SSmus D. N. Pius PP. XI his S. Congregationis Consislorialis litteris benigne indulget, et Rmus............................................................................................................... Ordinarius diœcesis........................................................................................ a subsignata die ad integrum annum................................................ ......... quo de iure exhibenda est relatio diæccsana ab Ordinariis istius regionis, uti possit facultatibus quæ in hoc indice continentur. Datum Romae, ex œdibus S. Congregationis Consistorialis, die............. π FACULTATES QUINQUENNALES. Ex S. Congregatione S. Ofiicii: 1°. Concedendi, non ultra triennium, licentiam legendi ac retinendi, sub custodia tamen ne ad aliorum manus perveniant, libros quoscumque prohibitos et ephemerides, non exceptis operibus heresim vel schisma ex professo propugnantibus, vel etiam ipsa religionis fundamenta evertere nitentibus, iis christifidelibus sibi subditis, qui eorumdem lectione, sive ad effectum eos impugnandi sive in sacri ministerii vel proprii muneris honestorumque studiorum subsidium, vere indigeant; exceptis operibus de obscœnis ex professe tractantibus. 2°. Pariter concedendi sub eadem temporis duratione, adolescentibus utriusque sexus, qui in publicis scholis, studiorum causa, versari debent, licentiam legendi ac retinendi, sub custodia, ut supra, ne ad aliorum manus perveniant, libros prohibitos, quos laicæ potestatis imperio, vel ex neces­ sitate studiorum, præ manibus habere coguntur, quamdiu in ea sint neces­ sitate; exceptis tamen operibus de obscœnis ex professo tractantibus. Adnotandum. — UIraque recensita facultas Ordinariis conceditur per se ipsos exercenda, seu nemini deleganda; et graviter onerata ipsorum conscientia super reali omnium memoratarum conditionum concursu. 3°. Dispensandi, iustis gravibusque accedentibus causis, cum subditis etiam extra territorium aut non subditis intra limites proprii territorii, super impedimento mixtæ religionis, et etiam super disparitate cultus, ad cautelam, quoties prudens dubium oriatur de collatione baptismi partis acatholicæ, quatenus ante nuptias pars acatholica ad veram religionem adduci aut catholica ab ipsis nuptiis absterreri nequiverit, dummodo prius regulariter ad præscriptum Cod. I. C. Can. 1061, § 2, cautum omnino sit conditionibus ab Ecclesia requisitis, et Ipse Ordinarius moraliter certus sit easdem impletum iri, scilicet: ex parte nupturientis acatholici de amovendo a parte catholica perversionis periculo, et ab utroque contrahente de universa prole utriusque sexus in catholicae religionis sanctitate omnino baptizanda et educanda; declarata insuper parti catholicae obligatione, qua tenetur, prudenter curandi conversionem coniugis ad fidem catholicam. Nupturientes autem moneantur se, ante vel post matrimonium coram Ecclesia initum, ministrum quoque acatholicum ad matrimonialem con­ sensum praestandum vel renovandum adire non posse, ad mentem Cod. I. C. Can. 1063, § 1, sub poena excommunicationis latæ sententiæ Ordinario reservatæ, a parte catholica incurrendae, juxta Can. 2319, § 1, n. 1°, stricte cæteroquin servatis quæ de parochi in casu agendi ratione statuta sunt in Can. 1063, § 2. Quodsi partes actu in concubinatu vivant, provideatur opportunis modis ut scandalum, si adsit, removeatur et pars catholica ad gratiam Dei recipiendam rite disponatur, praevia eius absolutione ab excommunicatione contracta, si forte matrimonium attentatum fuerit coram ministro acatholico, eique impositis congruis poenitentiis salutaribus. 4°. Dispensandi iustis gravibusque accedentibus causis cum subditis etiam extra territorium, aut non subditis intra limites proprii territorii FACULTATES QUINQUENNALES. Ill super impedimento disparitatis cultus (excepto tamen casu matrimonii cum parte iudaica aut mahumetana); quatenus sine contumelia Creatoris id fieri possit et ante nuptias pars non baptizata ad veram religionem adduci aut catholica ab ipsis nuptiis absterreri nequiverit, dummodo prius regulariter ad præscriptum Cod. I. C. Can. 1061, § 2, cautum omnino sit conditionibus ab Ecclesia requisitis, et Ipse Ordinarius moraliter certus sit easdem impletum iri, scilicet; ex parte nupturientis non baptizati de amovendo a parte catholica perversionis periculo, et ab utroque contrahente de universa prole utriusque sexus in catholicae religionis sanctitate omnino baptizanda et educanda; declarata insuper parti catholicae obligatione, qua tenetur, prudenter curandi conversionem coniugis ad fidem catholicam. Nupturientes autem moneantur se, ante vel post matrimonium coram Ecclesia initum, ministrum quoque falsi cultus ad matrimonialem consensum praestandum vel renovandum adire non posse, ad mentem Cod I. C. Can. 1063, § 1; cæteroquin servatis quæ de parochi agendi ratione in casu statuta sunt in Can. 1063, § 2. Quod vero attinet ad legitima!ionem prolis, præ oculis habeatur Can. 1051. Quodsi partes actu in concubinatu vivant, provideatur opportunis modis ut scandalum, si adsit, removeatur, et pars catholica ad gratiam Dei recipiendam rite disponatur. In reliquis, quod refertur ad publicationes, interrogationes de consensu et sacros ritus, sive agatur de impedimento mixtæ religionis sive dispari­ tatis cultus, serventur præscripta Cod. I. C. Cann. 1026, 1102, 1109; et huiusmodi nuptiis celebratis, sive in proprio, sive in alieno territorio, Ordi­ narius invigilet ut coniuges promissiones factas fideliter impleant. 5°. Sanandi in radice matrimonia attentata coram officiali civili vel ministro acatholico a suis subditis etiam extra territorium, aut non subditis, intra limites proprii territorii, cum impedimento mixtæ religionis aut dis­ paritatis cultus, dummodo consensus in utroque coniuge perseveret, neque legitime renovari non posset, sive quia parsacatholicade invaliditate matri­ monii moneri nequeat sine periculo gravis damni aut incommodi a catholico coniuge subeundi; sive quia pars acatholica ad renovandum coram Ecclesia matrimonialem consensum, aut ad cautiones præstandas, ad præscriptum Cod I. C. Can. 1061, § 2, ullo modo induci nequeat ; dummodo aliud non obstet canonicum impedimentum dirimens, super quo Ipse dispensandi aut sanandi facultate non polleat. Ipse autem Ordinarius serio moneat partem catholicam de gravissimo patrato scelere, salutares ei poenitentias imponat, et si casus ferat, eam ab excommunicatione absolvat iuxta Cod. I. C. Can. 2319, § 1, n. 1°, simulque declaret ob sanationis gratiam a se acceptatam, matrimonium effectum esse validum, legitimum et indissolubile iure divino et prolem forte susceptam vel suscipiendam legitimam esse; eique insuper gravibus verbis in mentem revocet obligationem, qua semper tenetur, pro viribus tutandi baptismum et educationem universa' prolis utriusque sexus, tam forte natæ quam forsitan nascituræ, in catholicæ religionis sanctitate, et prudenter curandi conversionem coniugis ad fidem catholicam. IV FACULTATES QUINQUENNALES. Cum autem cie matrimonii validitate et prolis legitimatione in foro externo constare debeat, Ordinarius mandet ut singulis vicibus documentum sanationis cum attestatione peractæ exsecutionis diligenter custodiatur in Curia locali, nec non curet, nisi pro sua prudentia aliter indicaverit, ut in libro baptizatorum paroeciæ, ubi pars catholica baptismum recepit, tran­ scribatur notitia sanationis matrimonii, de quo actum est, cum adnotatione diei et anni. Adnotandum. — 1 °. In singulis autem præfatis sive dispensationibus sive sanationibus concedendis, Ordinarius expressam faciat mentionem Apostolicæ Delegationis (Cod I. C. Can. 1057); et quod attinet ad facultatem sanandi in radice, mens est S. Congregationis S. Officii ut Ordinarius nonnisi parochos, singulis vicibus, subdelegare possit. 2°. Idem Ordinarius in fine cuiuslibet anni referat ad S. Congregationem S. Officii per tramitem S. Congregationis Consistorialis, de numero et specie dispensationum quas vigore præsentis Indulti Ipse fuerit elargitus. Ex S. Congregatione de disciplina Sacramentorum: 1. Dispensandi iusta et rationabili ex causa super matrimonialibus impe­ dimentis minoris gradus quæ in Can. 1042 recensentur, nec non super impedimentis impedientibus de quibus in Can. 1058 ad effectum tantum matrimonii contrahendi. 2. Dispensandi ex gravi urgentique causa, quoties periculum sit in mora et matrimonium nequeat differri usque dum dispensatio a Sancta Sede obtineatur super impedimentis maioris gradus infra recensitis: (а) consanguinitatis in secundo aut in tertio cum primo mixtis, dummodo nullum exinde scandalum aut admiratio exoriatur; (б) consanguinitatis in secundo lineæ collateralis gradu; (c) affinitatis in primo lineæ collateralis gradu æquali vel mixto cum secundo; (d) publicæ honestatis in primo gradu, dummodo nullum sub­ sit dubium quod coniux esse possit proles ab altero contrahentium genita. 3. Dispensandi tempore et in actu Sacræ Pastoralis Visitationis aut Sacrarum Missionum, et non ultra, super omnibus matrimonialibus impedi­ mentis supra memoratis cum iis qui in concubinatu vivere reperiuntur. 4. Sanandi in radice matrimonia milliter contracta ob aliquod ex impe­ dimentis minoris gradus si magnum adsit incommodum requirendi a parte ignara impedimenti renovationem consensus, dummodo tamen prior con­ sensus perseveret et absit periculum divortii; monita tamen parte conscia impedimenti de effectu huius sanationis et debita facta adnotatione in libro matrimoniorum. Adnotandum. — 1°. Ordinarius recensitis facultatibus, sive per se sive per alias idoneas ecclesiasticas personas ad hoc specialiter deputandas, uti poterii FACULTATES QUINQUEN NA LES. V in matrimoniis contrahendis et nulliter contradis cum suis subditis ubiqur commorantibus et aliis omnibus in proprio territorio adu degentibus, facta in unoquoque casu expressa mentione huius Apostolicæ delegationis ad normam Canonis 1057. 2°. In usu earumdcm facultatum prœ oculis habeantur quæ in Can. a 1048 ad 1054 statuta reperiuntur. 3°. Ordinarius in fine cuiuslibet anni, referat ad Sacram Congregationem Sacramentorum, per tramitem S. Congregationis Consistorialis, de numero d specie dispensationum quas vigore præsentis Indulti Ipse fuerit elargitus. Ex S. Congregatione Concilii: 1. Reducendi per quinquennium, ob diminutionem redituum, perpetua Missarum onera ad rationem eleemosynae in dioecesi legitime vigentis, quo­ ties nemo sit qui de iure teneatur et utiliter cogi queat ad eleemosynæ aug­ mentum, et sub lege ut de Missarum ita reductarum satisfactione a singulis celebrantibus Curia diœccsana quovis anno legitime doceatur. 2. Transferendi per quinquennium intra fines dioecesis onera Missarum in dies, ecclesias vel altaria alia a fundatione statuta, dummodo adsit vera necessitas nec divinus cultus idcirco minuatur aut populi commoditati præiudicium inferatur, exceptis tamen legatis quæ in certis locis adimpleri facile possunt per eleemosynæ augmentum, et cauto ut de translatarum Missarum satisfactione quovis anno Curia diœccsana a singulis celebranti­ bus legitime doceatur. 3. Transferendi per quinquennium exuberantia Missarum onera etiam extra diœcesim, cauto tamen ut quam maximus Missarum numerus intra fines dioecesis celebretur atque adamussim serventur præscripta Codicis Iuris Canonici circa cautelas adhibendas in Missis committendis. 4. Permittendi ut privata Matutini cum Laudibus recitatio anticipari possit ab hora prima post meridiem, quoties adsit rationabilis causa. 5. Permittendi alienationem bonorum ecclesiasticorum usque ad sum­ mam capitalem 10,000 doliariorum pro Statibus Americæ Foederatis ct ditione Canadensi; et 15,000 pesos pro America Meridionali aliisque region­ ibus; hoc vero quatenus necessitas adsit ct tempus non suppetat recurrendi ad S. Sedem, edocta, statim ac effecta fuerit alienatio, eadem S. Sede de alienatione ita peracta. Ex S. Congregatione Religiosorum: 1. Dispensandi, ad petitionem Superiorum, super i 1 legit imi tate natalium ad ingrediendum in Religionem, quatenus a Constitutionibus Instituti requiratur, dummodo ne agatur de prole sacrilego commercio orta, et dispensati ad munia maiora ne eligantur iuxta præscriptum Can. 504. VI FACULTATES QUINQUENNALES. 2. Permittendi celebrationem trium Missarum de ritu in nocte Nati­ vitatis D. N. I. C. in ecclesiis Religiosorum non comprehensis in Can. 821, § 3, cum facultate pro adstantibus ad S. Synaxim accedendi, ita tamen ut dictæ tres Missæ ab uno eodemque Sacerdote celebrentur. 3. Dispensandi super ætatis excessu pro admittendis ad habitum reli­ giosum, quatenus a Constitutionibus Instituti requiratur, audita in singulis casibus Superiorissa Generali vel Provinciali atque prævio earum consensu et respectivi Consilii, dummodo postulantes ætatem 40 annorum ne exces­ serint et polleant cæteris qualitatibus requisitis. 4. Dispensandi super defectu ætatis canonicæ ad S. Ordinem Presby­ teratus, non ultra sexdecim menses, etiam pro Religiosis exemptis, dum­ modo a suis Superioribus litteras dimissoriales acceperint et quatenus ordinandi cæteras qualitates habeant a SS. Canonibus requisitas et præ­ sertim curriculum theologicum expleverint ad normam Canonis 976, § 2 Codicis L C. 5. Dispensandi super dotis defectu cum Monialibus et Sororibus in toto vel in parte, dummodo status oeconomicus Instituti detrimentum ne patiatur et postulantes talibus sint præditæ qualitatibus, ut eas magnæ utilitatis Instituto fore certa spes habeatur. 6. Confirmandi Confessarium ad quartum et quintum triennium, dum­ modo maioris partis Religiosarum, convocatis etiam iis, quæ in aliis negotiis ius non habent ferendi suffragium, consensus capitulariter ac per secreta suffragia præstandus, prius accedat, proviso pro dissentientibus, si quæ sint ac velint. 7. Permittendi celebrationem SS. Missæ Sacrificii Feria V in Cœna Domini, facta licentia personis habitualiter in Communitate commoran­ tibus sese reficiendi S. Synaxi, etiam ad adimplendum præceptum paschale. 8. Permittendi Monialibus descensum in Ecclesiam, ut ipsæ eam maiore sollertia mundare et decorare possint, exeuntibus prius ab Ecclesia extraneis omnibus non exceptis ipsis Confessario et Monasterio inservientibus et extra Claustra degentibus; portæ illius claudantur et claves Superiorissæ tra­ dantur, Moniales vero semper binæ sint et porta per quam aditus interior ad Ecclesiam patet, duplici clavi claudatur, quarum una a Superiorissa, altera a Sanctimoniali ab Ordinario deputanda custodiatur et non aperiatur nisi in casibus enuntiatis et cum praescriptis cautelis. 9. Permittendi Monialibus egressum e claustris urgente casu opera­ tionis chirurgicae subeundae, quamivs non secumferat periculum mortis imminentis aut gravissimi mali, per tempus stricte necessarium, præscriptis debitis cautelis. Ex S. Congregatione Rituum: 1. Deputandi sacerdotes, si fieri potest, in aliqua ecclesiastica dignitate constitutos, ad altaria fixa et portatilia consecranda, servato ritu et forma Pontificalis Romani ; et quoad altaria portatilia etiam adhibita sola rituali formula breviori approbata. FACULTATES QUINQUENNALES. VII 2. Deputandi sacerdotes, si fieri potest, in aliqua ecclesiastica dignitate constitutos, ad altaria fixa et portatilia exsecrata consecranda, adhibita breviori formula Fi pro casibus Can. 1200, § 2. Cod. I. C.; dum in casu Can. 1200 § 1, iam indulta fuit per ipsum canonem facultas et adhibenda est formula A. 3. Deputandi sacerdotes, si fieri potest, in aliqua ecclesiastica dignitate constitutos, ad consecrandos calices et patenas; servato ritu et forma Ponti­ ficalis Romani. 4. Quando in Missa Hebdomadæ Maioris dicitur Passio, pro sacer­ dotibus qui binas Missas, e speciali Induito Apostolico obtinendo, celebrant, legendi in una Missa tantum ex Passione postremam partem (A Hera autem die, etc.) præmissis: Munda cor meum, etc. — Sequentia sancti evangelii secundum (Mdtthaeum). 5. Benedicendi nuptias extra Missam, vel recitandi preces super coniuges, iuxta formulas approbatas, cum potestate subdelegandi. 6. Benedicendi et imponendi quinque scapularia sub unica formula, cum potestate subdelegandi. 7. Benedicendi et imponendi quinque scapularia sub unica formula absque recursu ad Ordinarios seu Congregationes religiosas competentes, et sine onere inscriptionis in casibus magni concursus, tempore Exercitiorum et Missionum spiritualium, cum potestate subdelegandi. 8. Benedicendi sacra olea cum eo presbyterorum et sacrorum ministrorum numero, qui pro loci rerumque adiunctis reperiri poterit, Feria λ’ in Coena Domini (pro Episcopo celebrante). 9. Permittendi thurificationem in Missa cantata absque sacris minis­ tris, in Festis tamen duplicibus primæ et secundæ classis, Dominicis et quando Missa cum cantu celebratur coram Ssnio Eucharistiae Sacramento solemniter exposito. 10. Permittendi usum Memorialis Rituum Benedicti PP. XIII in Eccle­ siis seu Oratoriis publicis et semipublicis (non parochialibus vel quasiparochialibus) in functionibus Tridui Maioris Hebdomadæ et in Benedic­ tione Cinerum, Candelarum et Palmarum; dummodo tamen certo constet decori ac reverentiæ sacrorum Mysteriorum satis esse consultum. 11. Benedicendi obiecta pietatis signo crucis, servatis ritibus ab Ecclesia praescriptis. Occasione tamen visitationis pastoralis, quando multi petunt et plura ac varia exhibent eiusinodi obiecta benedicenda, sæpe etiam cum diversis formulis, hisce in casibus permittitur unica formula brevior, dum fit signum crucis super obiecta, nempe: “Benedicat hæc omnia Deus, Pater et Filius et Spiritus Sanctus. Arnen.” 12. Celebrandi Missam de Requie lectam semel in Hebdomada ab Ordinario in proprio Oratorio; dummodo non occurrat Festum ritus dupli­ cis, primæ aut secundæ classis, Dominica aut Festum de præcepto etiam suppresso, necnon Octava privilegiata, Feria Quadragesimæ, Quattuor Temporum, II Rogationum, Vigilia aut Feria in qua anticipanda vel primo reponenda est Missa Dominicæ: servatis de cætero Rubricis. VIII FACULTATES QUINQUENNALES. Ex S. Pœniientiaria: I. Absolvendi quoscumque pœnitentes (exceptis haereticis hæresim inter fideles e proposito disseminantibus) a quibusvis censuris et pœnis ecclesi­ asticis ob hæreses tam nemine audiente quam coram aliis externatas incur­ sis, postquam tamen pœnitens magistros ex professo hæreticalis doctrinæ, si quos noverit, ac personas ecclesiasticas et religiosas, si quas hac in re complices habuerit, prout de iure, denunciaverit; et quatenus ob iustas causas huiusmodi denunciatio ante absolutionem peragi nequeat, facta ab eo seria promissione denunciationem ipsam peragendi cum primum et quo meliore modo fieri poterit, et postquam in singulis casibus hæreses coram absolvente secrete abiuraverit; iniuncta pro modo excessuum gravi pœnitentia salutari cum frequentia sacramentorum, et obligatione se retractandi apud personas coram quibus hæreses manifestavit, atque illata scandala reparandi. II. Absolvendi a censuris et pœnis ecclesiasticis eos qui libros aposta­ tarum, haereticorum aut schismaticorum, apostasiam, hæresim aut schisma propugnantes, aliosve per Apostolicas Litteras nominatim prohibitos defenderint aut scienter sine debita licentia legerint vel retinuerint; iniuncta congrua poenitentia salutari ac firma obligatione supradictos libros, quantum fieri poterit, ante absolutionem, destruendi vel Ordinario aut confessario tradendi. III. Absolvendi a censuris eos qui impediverint directe vel indirecte exercitium iurisdictionis ecclesiastic® sive interni sive externi fori, ad hoc recurrentes ad quamlibet laicalem potestatem. IV. Absolvendi a censuris et a pœnis ecclesiasticis circa duellum statu­ tis, in casibus dumtaxat ad forum externum non deductis; iniuncta gravi poenitentia salutari, et aliis iniunctis, quæ fuerint de iure iniungenda. V. Absolvendi a censuris et pœnis ecclesiasticis cos qui nomen dederint sectæ massonicæ aliisque eiusdem generis associationibus, quæ contra Eccle­ siam vel legitimas civiles potestates machinantur; ita tamen ut a respec­ ti va secta vel associatione omnino se separent eamque abiurent; denuncient, iuxta Can. 2336 § 2, personas ecclesiasticas et religiosas, si quas eidem adseriptas noverint; libros, manuscripta ac signa eamdem respi­ cientia, si qua retineant, in manus absolventis tradant, ad S. Officium quam primum caute transmittenda aut saltem, si iustæ gravesque causæ id postulant, destruenda; iniuncta pro modo culparum gravi poenitentia salutari cum frequentatione sacramentalis confessionis et obligatione illata scandala reparandi. VI. Absolvendi a censuris et pœnis ecclesiasticis eos qui clausuram Regu­ larium utriusque sexus sine legitima licentia ingressi fuerint, necnon qui eos introduxerint vel admiserint; dummodo tamen id factum non fuerit ad finem utcumque graviter criminosum, etiam effectu non secuto, nec ad externum forum deductum; congrua pro modo culpæ poenitentia salutari iniuncta. VII. Dispensandi ad petendum debitum coniugale cum transgressore voti castitatis perfectæ et perpetuæ, privatim post completum XVIII ætatis anni emissi, qui matrimonium cum dicto voto contraxerit, huismodi FACULTATES QUINQUENNALES. IX pœnitentem monendo, ipsum ad idem votum servandum teneri tam extra licitum matrimonii usum quam si coniugi supervixerit. VIII. Dispensandi super occulto criminis impedimento, dummodo sit absque ulla machinatione, et agatur de matrimonio iam contracto; monitis putatis coniugibus de necessaria consensus secreta renovatione, ac iniuncta gravi et diuturna poenitentia salutari. Item dispensandi super eodem occulto impedimento, dummodo pariter sit absque ulla maclunatione, etiam in matrimoniis contrahendis; iniuncta gravi et diuturna poenitentia salutari. Adnotandum: Ordinarius recensitis facultatibus, tum absolvendi a cem suris, tum dispensandi, pro foro conscientiœ, etiam extra sacramentalem confessionem et etiam extra diœcesim, quatenus vel ipse vel subditus vel uterque extra diœcesim fuerint, pro greqe sibi commisso, ex specili Sedis Apostolicæ auctoritate delegata, uti valebit; easque intra fines diœcesis tantum Canonico Poenitentiario necnon Vicariis Foraneis, pro foro pariter conscientiœ at in actu scaramentalis confessionis dumtaxat, etiam habitualiter, si ipsi placuerit, aliis veri confessariis cum ad ipsum Ordinarium in casibus particularibus pœnitentium recursum habuerint, pro exposito casu impertiri poterit, nisi ob peculiares causas aliquibus confessariis specialiter subdelegandis, per tempus arbitrio suo statuendo, illas communicare indicabit. Normæ de Taxis. 1 °. Nulla taxa exquiratur pro licentia legendi ac retinendi libros prohibitos. 2°. Pariter nulla exigatur taxa pro facultatibus S. Pœnitentiariæ, quæ omnino gratis sunt concedendae. 3°. Quod spectat ad dispensationes et sanationes matrimoniales conceden­ das — ex facultatibus sive S. C. S. Officii sive S. C. de disciplina Sacramen­ torum. — curet Ordinarius, ut nupturientes, qui pares solvendo inveniantur, æquam et congruam oblationem, iuxta praxim apud Curias legitime inolitam persolvant. 4°. Relate ad alienationes bonorum ecclesiasticorum de quibus sermo est in facultate 5a S. Congregationis Concilii (pag. 8—hic V), oblatio S. Sedi facienda aliquatenus congruat, iudicio Ordinario, obtento emolumento seu utilitati. 5°. Taxa exquiri solita pro cœteris induitis — vigore facultatum quæ in hoc indice recensentur — sint quindecim libella. 6°. Pro casuum tamen diversitate, huiusmodi taxa moderanda aut dispen­ sanda erunt, ob paupertatem oratorum, aliasve iustas causas, pro prudenti iudicio ac conscientia Ordinarii. 7°. Summa omnium taxarum et oblationum quas Ordinarius reapse exe­ gerit, in fine cuiuslibet anni ad S. Sedem, per tramitem S. Congregationis Consistorialis, transmittatur, distincte adnotando partes qua spectant ad sin­ gulas SS. Congregationes. 8°. Ipse Ordinarius pro quolibet induito, etiam matrimoniali ad sensum ' Can. 1056, taxam libellarum quinque adiiccre poterit, sibique retinere in sui vel diœcesis necessitatibus erogandam; salvo præscripto Nri. 6. INDEX TRACTATUS I. —DE ACTIBUS HUMANIS PAG. PAG. Cap. 1. De notione actuum huma­ norum............. Cap. 2. De iis quæ actum humanum constituunt..................... Art. 1. De voluntario in genere ... Art. 2. De voluntario indirecto, seu in causa........................... Cap. 3. De iis quæ actum humanum modificant....................... Art. 1. De ignorantia.................... 9 10 11 12 16 16 2. De concupiscentia............. 3. De metu............................ 4. De vi seu violentia............ 4. De moralitate actuum hu­ manorum....................... Art. 1. De essentia moralitatis.... Art. 2. De fontibus moralitatis.... §1.De objecto.......................... § 2.De circumstantiis................. § 3.De fine................................. Art. Art. Art. Cap. 18 20 22 27 27 29 29 29 30 TRACTATUS Π. — DE CONSCIENTIA Cap. 1. De conscientia recta et erronea........... Cap. 2. De conscientia certa et dubia.............. Cap. 3. De conscientia scrupulosa et laxa................. 1. Signa scrupulorum, seu con­ scienti® scrupulis obnoxiæ......................... 39 2. Causæ scrupulorum............ 3. Damna scrupulorum.......... 4. Remedia scrupulorum........ 5. Regulæ pro scrupulosis. ... 6. Regulæ pro confcssariis.... 35 37 39 40 41 42 43 43 Cap. 4. De conscientia probabili et improbabili... Art. 1. De natura et divisione pro­ babilitatis ..... Art. 2. De variis systematibus circa probabilitatem. Art. 3. Vindicatur systema probabilismi.......... Art. 4. De specialibus regulis et applicationibus probabilismi............. Art. 5. De systemate æquiprobabilismi.......... 43 44 45 48 58 63 TRACTATUS ΠΙ. — DE LEGIBUS Cap. 7. Dc obligatione legis........... Art. 1. De ipsa vi obligationis. Art. 2. De modo satisfaciendi obli­ gationi legis. Cap. 8. De causis a lege deobligantibus..................... Cap. 9. De interpretatione legis et epikeia.................. Cap. 10. De dispensatione legis. .. Pars Prima. — De legibus in genere 74 Cap. 1. De natura et proprietatibus legis......................... 74 Cap. 2. De auctore legis, seu de le­ gislatore.. 76 Cap. 3. De objecto legis......... 79 Cap. 4. De subjecto legis........ 81 Cap. 5. De promulgatione legis.... 85 Cap. 6. De acceptatione legis...... 86 IU 88 88 89 92 94 97 INDEX. PAG. 1. De potestate dispensandi . S. De causis ad dispensandum requisitis.... Ari. 3. De cessatione dispensatio­ nis.............. Cap. 11. De cessatione legis............ Pars Secunda. — De praecipuis le­ gum speciebus. Cap. 1. De lege naturali............... Cap. 2. De lege divina positiva... Art. Art. 97 99 100 101 102 102 103 PAO. De lege ecclesiastica........ De lege civili.................. De lege pœnali................ De lege irritante.............. De lege non scripta, seu de consuetudine................ Cap. 8. De lege favorabili, seu pri­ vilegio ...... Cap. 9. De temporis supputatione et rescriptis. Cap. Cap. Cap. Cap. Cap. 3. 4. 5. 6. 7. 104 115 116 117 119 121 123 TRACTATUS IV. — DE PECCATIS Pars Prima. — De peccatis in ge­ nere................ Cap. 1. De natura peccati.............. Cap. 2. De gravitate peccati.......... Cap. 3. De distinctione peccatorum Art. 1. De distinctione specifica... Ari. 2. De distinctione numerica. . Pars Secunda. — De peccatis in specie............. Cap. 1. De peccatis internis............ 127 127 129 135 135 136 141 141 Cap. 2. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. De peccatis capitalibus.... De superbia........................ De avaritia........................ De luxuria.......................... De invidia.......................... De ira................................. De acedia........................... De gula.............................. De ebrietate....................... 145 145 146 146 146 146 146 147 148 TRACTATUS V. —DE VIRTUTIBUS De virtute fidei................... De necessitate..................... De objecto materiali fidei.. De vitiis fidei oppositis.... De infidelitate in genere... De hærcsi........................... De virtute spei.................. De virtute caritatis........... De amore Dei.................... De amore proximi............. De præcepto amoris pro­ ximi in se............. Punctum 1. De præcepto caritatis erga omnes in genere.... Cap. 1. Ari. 1. Art. 2. Art. 3. §1. § 2. Cap. 2. Cap. 3. Art. 1. Art. 2. § 1. 154 154 162 164 164 165 166 169 169 170 170 Punctum 2. De præcepto caritatis erga inimicos in particu­ lari ................ § 2. De operibus misericordiæ.. Punctum 1. De eleemosyna............ Punctum 2. De correctione fraterna § 3. De vitiis caritati proximi oppositis.............. Punctum 1. De scandalo sive in ge­ nere, sive in particulari.. Punctum 2. De cooperatione sive in genere, sive in particu­ lari . ·............. 173 176 176 178 ISI 181 190 170 TRACTATUS VI.— DE PRÆCEPTIS DECALOGI De Primo Decalogi Præcepto.......... Cap. 1. De actibus virtutis Re­ ligionis ........... 197 Art. 1. De adoratione................... Art. 2. De oratione........................ Cap. 2. De vitiis Religioni oppositis Art. 1. De superstitione................ § 1. De idololatria.................... § 2. De vana observantia......... § 3. De divinatione................... § 4. De magia et maleficio....... 197 197 200 201 201 201 202 203 209 Ari. 2. De irreligiositate............... § 1. De tentatione Dei............ §2. De sacrilegio...................... §3. De simonia........................ De Secundo Decalogi Præcepto λ . Cap. 1. De vana usurpatione nomi­ nis Dei et blasphemia... Cap. 2. De juramento..................... Ari. 1. De conditionibus juramenti Art. 2. De obligatione juramenti promissorii.... (21 209 209 211 214 221 221 223 224 227 INDEX. Cap. 3· De voto.............................. ^rl, l. De conditionibus ad votum requisitis........ 230 Art- %- Dc obligatione voti............ zjr/. 3. De cessatione voti.............. §1. De irritatione votorum.... §2. De dispensatione votorum. § 3. De commutatione votorum. De Tertio Decalogi Præcepto....... Cap. 1· De iis quæ diebus festis præcipiuntur.. 241 Art. 1- De obligatione audiendi missam........... 241 §1. De præsentia corporis........ § 2. De attentione mentis......... § 3. De loco debito.................... Art. 2. De causis a missa excusanti­ bus ................. 247 Cap. 2. De iis quæ diebus festis pro­ hibentur.......... 248 De Quabto Decalogi Præcepto. ... Cap. 1. De obligationibus filiorum erga parentes. 251 Cap. 2. De obligationibus parentum erga filios........ 253 Cap. 3. De aliis obligationibus..... Art. 1. De obligationibus conjugum Art. 2. De obligationibus domino­ rum et famulorum......... Art. 3. De officiis herorum ct opi­ ficum .............. 263 Art. 4- De obedientia erga tempo­ ralem auctoritatem........ De Quinto Decalogi Præcepto....... Cap. 1. De occisione sui, seu de suicidio............... 268 Cap. 2. De occisione proximi......... Art. 1. De occisione rei, seu male­ factoris........... 271 Art. 2. De occisione injusti aggres­ soris ............... 274 PAO. PAO. 229 A rt. 3. De occisione innocentis.... 276 § 1. De occisione innocentis in genere................. 276 § 2. De procuratione abortus.. . 277 Cap. 3. De duello.............................. 285 Cap. 4. De bello............................ 286 De Sexto et Nono Decalogi Præ­ cepto. . ......... 287 Cap. 1. De peccatis luxuriæ non consummatis. 289 Art. 1. De osculis impudicis......... 289 Art. 2. De tactibus impudicis....... 290 Art. 3. De aspectibus impudicis... 291 Art. 4- De sermonibus et lectioni­ bus impudicis. 292 Cap. 2. De peccatis luxuriæ con­ summatis...... 293 Art. 1. De peccatis consummatis juxta naturam. 293 § 1. De fornicatione................. 293 § 2. De adulterio..................... 293 § 3. De incestu........................ 294 §4. De sacrilegio..................... 294 § 5. De stupro ....................... 294 §6. De raptu.......................... 295 Art. 2. De peccatis consummatis contra naturam.............. 295 § 1. De pollutione.................... 295 § 2. De sodomia....................... 298 § 3. De bestialitate ....... .... 298 De Septimo et Decimo Decalogi Præcepto...... 299 De Octavo Decalogi Præcepto....... 299 Cap. 1. De mendacio et restrictione mentali........................... 300 Cap. 2. Dcdetractione................... 302 Cap. 3. De contumelia.................. 307 Cap. 4. Dc judicio temerario, sus­ picione, et dubitatione te­ meraria.......................... 308 De violatione secreti......... 309 233 234 234 236 238 240 241 243 245 251 261 261 262 264 267 271 TRACTATUS VII.—DE PRÆCEPTIS ECCLESIÆ Art. 2. De lege jejunii................... Art. 8. De diebus abstinentiæ soli­ us, abstinentiæ simul et jejunii et jejunii solius... Art. 4- Dc permanentia indultorum particularium. Art. δ. De subjectis huius legis... Art. 6. De hora refectionis........... Cap. 2. De causis a jejunio excu­ santibus ........ 1. Ecclesiœ præcepto. — Mis­ sam audire Dominicis aliisque diebus festis. ... 313 De 2. Ecclesia· præcepto. — Jeju­ nium ct abst inentiam ser­ vare certis quibusdam diebus............. 315 Cap. 1. De lege abstinentia? et je­ junii............... 317 Art. 1. De abstinentia a carne jure­ que ex carne.. 317 De (8) 319 323 324 325 325 326 INDEX. PAO. De 3. Ecclesiæ præcepto. — Sacramentaliter confiteri sal­ tem semel in anno.......... 328 Do 4. Ecclesiæ præcepto. — Sa­ cram. Eucharist, suscipere intra tempus paschale... 330 PAO. De 5. Ecclesiæ præcepto. — Sub­ sidium aliquod conferre ad congruam Pastorum sustentationem.............. 332 De censura et prohibitione librorum 334 TRACTATUS VIII. — DE JUSTITIA ET JURE Pars Prima. — De natura et princi­ piis justitiæ et juris........ Cap. 1. De notionibus generalibus justitiæ et juris. Art. 1. De natura justitiæ.............. Art. 2. De natura juris................... Art. 3. De principiis generalibus ju­ ris et justitiæ. Cap. 2. De præcipuis juris speciebus Art. 1. De specie juris quod dicitur dominium...... § 1. De objecto dominii............ § 2. De subjecto dominii........... Punctum 1. De dominio filiorumfamilias............. Punctum 2. De dominio uxorum... Punctum 3. De dominio clericorum Punctum 4- De dominio auctorum.. § 3. De acquisitione dominii.. . Punctum 1. De acquisitione domi­ nii per occupationem.. . . 1. De animalibus..................... 2. De rebus inventis............... Punctum 2. De acquisitione domi­ nii per præscriptionem... 1. Res præscriptibilis............. 2. Bona fides........................... 3. Titulus................................ 4. Possessio............................. 5. Tempus requisitum............ Punctum 3. De acquisitione domi­ nii per accessionem........ Art. 2. De specie juris quod dicitur usus vel ususfructus....... Art. 3. De specie juris quod dicitur servitus......... 367 Pars Secunda. — De violatione ju­ ris per furtum. Cap. 1. De natura et malitia furti.. Cap. 2. De ablatione licita rei ali­ enae................ 372 Art. 1. De necessitate quæ rem ali­ enam auferre permittit. . Art. 2. De occulta compensatione.. Pars Tertia. — De restitutione ... Sectio 1. De restitutior.e in genere . Cap. 1. De obligatione restitutionis Cap. 2. De radicibus restitutionis.. Art. 1. De acceptione rei alienæ... § 1. De possessore bonæ fidei... § 2. De possessore malæ fidei... §3. De possessore dubiæ fidei.. Art. 2. De injusta damnificatione. Art. 3. De injusta cooperatione... §1. De jubente.................. § 2. De consulente.................... § 3. De consentiente................. §4. De palpone........................ § 5. De recursu.......................... §6. De participante............... § 7. De cooperator, negativis... Cap. 3. De circumstantiis restitu­ tionis ............ Art. 1. Quantum sit restituendum. Art. 2. Cui sit restituendum?....... Art. 3. Quo ordine sit restituen­ dum?............ § 1. De ordine restitutionis inter cooperatores....... § 2. De ordine restitutionis quo­ ad creditores...... Art. 4. Quomodo sit restituendum? Art. 5. Quando sit restituendum?.. Cap. 4. De causis a restitutione ex­ cusantibus.... Sectio 2. De restitutione in specie.. Cap. 1. De restitutione ob damnum in bonis animi. Cap. 2. De restitutione ob damnum in bonis corporis............. Art. 1. De restitutione ob homici­ dium.............. Art. 2. De restitutione propter stu­ prum et fornicationem... Art. 3. De restitutione propter adulterium.... 414 Appendix. Dc obligatione solvendi tributa.......... 343 343 343 345 346 347 347 348 349 349 350 352 353 355 355 355 357 360 361 362 363 364 364 365 366 368 3G8 372 374 14] 378 378 378 380 380 381 383 385 387 392 392 393 394 395 395 396 396 398 398 399 401 401 402 403 405 406 410 411 412 412 413 415 INDEX. TRACTATUS IX. —DE CONTRACTIBUS PAG. PAG. Pars Prima. — De contractibus in genere............. 419 Cap. 1. De definitione et divisioni­ bus contractum. 419 Cap. 2. De requisitis ad contrahen­ dum ................ 420 Art. 1. De materia contractus. 420 Art. 2. De subjecto contractus.... 423 §1. De minoribus............... 424 § 2. De uxoribus.................. 425 §3. De civiliter mortuis..... 426 §4. De interdictis et prodigis. . 426 § 5. De alienigenis............... 426 Art. 3. De consensu requisito.. 427 § 1. De dotibus legitimi con­ sensus................... 427 § 2. De iis quæ vitiare possunt consensum............ 428 Cap. 3. De obligatione contractus.. 430 Cap. 4. De contractuum modifica­ tionibus ......... 432 Art. 1. De juramento contractui ad­ jecto ............... 432 Art. 2. De modis contractui præfinitis............. 432 Art. 8. De conditionibus contractui appositis......... 433 Pars Secunda. — De contractibus in specie......... 434 Sectio 1. De contractibus gratuitis. 434 Cap. 1. De promissione................ 434 Cap. 2. De donationibus............... 436 Art. 1.De donation, proprie dictis 436 Art. 2. De testamentis.................. 440 § 1, De natura, divisione et for­ ma testamentorum......... 440 § 2. De testatoribus et hæredibus..................... 442 § 3. De dispositionibus testa­ mentariis ............. 445 § 4. De revocatione testamento­ rum..................... 445 § 5. De exeeutore testamenti. 446 Cap. 3. De commodato et precario. 447 Cap. 4. De deposito et sequestro.. . 448 Cap. 5. De mandato et negotiorum gestione... 448 Cap. 6. De mutuo.................... 449 Sectio 2. De contractibus onerosis.. 454 Cap. 1. De venditione et emptione. 454 Art. 1. De natura venditionis et emptionis...... 454 Art. 2. De justo pretio.................. 455 Art. 3. De præcipuis venditionum speciebus...... 458 § 1. Db retrovenditione et rnohatra................... 458 § 2. De venditione sub hasta seu per licitationem.. 459 §3. De monopolio............... 460 § 4. De venditione per proxene­ tas....................... 463 Cap. 2. De societate et trino con­ tractu............ 464 Cap. 3. De locatione...................... 465 Cap. 4. De contractibus subsidiariis 468 Cap. 5. De contractibus aleatoriis.. 470 TRACTATUS X. — DE OBLIGATIONIBUS PARTICULARIBUS § 1. De vitæ sanctitate ........... Pars Prima. — De particularibus laicorum obligationibus. . 475 § 2. De cœlibatu.............. 490 Cap. 1. De obligationibus judicum. 475 § 3. De gestatione habitus et tonsuræ................. 492 Cap. 2. De obligationibus advoca­ torum............ 480 § 4. De recitatione Horarum caCap. 3. De obligationibus reorum. 483 onicarum........................ Cap. 4. De obligationibus testium.. 484 Punctum 1. De obligatione recitan­ Cap. 5. De obligationibus medico­ di Horas.......................... 485 Punctum 2. De tempore ad Horas rum ............... Pars Secunda. — De particularibus recitandas debito .......... clericorum obligationibus 487 Punctum 3. De ordine Horas reci­ Cap. 1. De obligationibus clericis tandi............................... omnibus communibus. .. 488 Punctum 4- De pronuntiatione in Art. 1. De positivis clericorum Horis recitandis............. obligationibus................ 488 [5] 488 493 494 497 499 501 INDEX. PAG. Punctum 5. De attentione et de­ votione in recitandis Horis............. Punctum 6. De causis excusantibus a recitatione Horarum... Ari. 2. De negativis clericorum obligationibus.. De habitatione cum mulie­ ribus............................ De ludo alearum................. De gestatione armorum et venatione..................... De negotiatione.................. De ingressu in cauponas et tabernas....................... De spectaculis..................... De militia........................... De rebus a clericali statu alienis........................... Cap. 2. De obligationibus aliquibus clericis propriis............... 503 504 507 507 508 508 509 511 511 511 512 PAG. Art. 1. De obligationibus Episco­ porum.......... Art. 2. De obligationibus Parocho­ rum. .......... Appendix. De privilegiis clerico­ rum.............. § 1. De privilegiis clericorum in communi............ § 2. De privilegiis Episcoporum Pars Tertia. — De particularibus Religiosorum obligationi bus............... Cap. 1. De natura status religiosi.. Cap. 2. De vocatione religiosa....... Cap. 3. De obligationibus votorum Art. 1. De voto paupertatis.......... Ari. 2. De voto castitatis.............. Ari. 3. De voto obedientiæ.......... De privilegiis religiosorum. 511 515 520 520 521 522 522 532 535 535 543 544 546 512 TRACTATUS XI.— DE SACRAMENTIS IN GENERE Art. Cap. 1. De natura et divisione sacramentorum................... 549 Cap. Cap. 2. De materia et forma sacra­ mentorum ................... 551 Art. Cap. 3. De ministro seu de colla­ tione sacramentorum.. .. 553 Ari. 1. De attentione et intentione ministri........................... 553 Art. Art. 2. De fide et probitate mi­ nistri............................ 555 Art. 3. De obligatione ministrandi 557 sacramenta.................. Cap. 4. De obligatione denegandi sacramenta indignis....... 558 4. De subjecto seu de recep­ tione sacramentorum.... 561 1. De requisitis ad validam sa­ cramentorum receptio­ 561 nem.............. 2. De requisitis ad licitam sacramentorum receptio­ 563 nem.............. De cæremoniis in administrationc sacramentorum. 564 5. De sacramentalibus.......... 567 TRACTATUS XII. —DE BAPTISMO Cap. 1. De natura, proprietatibus et necessitate Baptismi.. Cap. 2. De materia et forma Bap­ tismi............... Art. 1. De materia tum remota tum proxima Baptismi. . Art. 2. De forma Baptismi............ Cap. 3. De ministro Baptismi..... Cap. 4. De subjecto Baptismi..... Cap. 5. De patrinis in Baptismo ad­ hibendis....... Cap. 6.De cæromoniis servandis in administratione Baptismi 570 571 571 575 576 578 587 590 TRACTATUS XIII.— DE CONFIRMATIONE Cap. 1. De materia et forma Confir­ mationis.......................... 595 Art. 1. De materia Confirmationis. 595 Art. 2. De forma Confirmationis .. 596 Cap. 2. De ministro Confirmationis 597 Cap. 3. Do subjecto Confirmationis 598 161 INDEX. TRACTATUS XIV. —DE EUCHARISTIA PAO. Pars Prima. — Dc Eucharistia ut Sacramento.... Cap. 1. De natura et efficacia Eu­ charistia ......... Cap. 2. De materia sacramenti Eu­ charist iæ......... Art. 1. De materia remota Eucha­ ristiae ............... Art. 2. De materia proxima seu de usu materiæ remotæ.... Cap. 3. De forma Sacramenti Eu­ charistia......... Cap. 4. De ministro Eucharistia.. . Art. 1. Dc potestate ministri Eu­ charistia ........ Art. 2. De obligatione Eucharisti­ am dispensandi. Art. 3. De requisitis ad licitam Eu­ charistia dispensationem. Art. If. De modo Eucharistiam in­ firmis ministrandi........... Art. 5. De modo Eucharistiam as­ servandi.......... Cap. 5. De subjecto Eucharistia.. . Art. 1. De obligatione suscipiendi Eucharistiam. 603 603 605 605 609 611 612 612 614 614 620 623 627 627 PAG. Art. 2. De disposit ionibus requisitis in subjecto Eucharistia . §1. De dispositionibus anima. § 2. De dispositionibus corporis seu de jejunio .............. De communione frequenti seu quotidiana ......... Pars Secunda. — De Eucharistia ut Sacrificio................... Cap. 1. De natura et virtute Sacri­ ficii Missa..................... Cap. 2. De applicatione Sacrificii Missa............................ Cap. 3. De obligatione celebrandi . Art. 1. Dc obligatione celebrandi ratione Sacerdotii........... Art. 2. De obligatione celebrandi ratione officii. 652 Art. 8. De obligatione celebrandi ratione stipendii............ Cap. 4. De tempore celebrationis Missa............................ Cap. 5. De locoadcelebrandum apto Cap. 6. De requisitis ad Missam celebrandam. Cap. 7. De rubricis in Missa ser­ vandis .......... 670 631 631 634 638 642 642 648 651 651 655 661 663 666 TRACTATUS XV.—DE SACRAMENTO PŒNITENTIÆ Punctum 1. De necessitate integri­ Pars Prima. — De essentia Sacra­ tatis in genere. 698 menti Pœnitentiæ......... 674 Cap. 1. De notionibus generalibus Punctum 2. Dc peccatis dubiis. ... 701 Pœnitentiæ.... 674 Punctum S. De circumstantiis pec­ catorum ........ 703 Cap. 2. De materia Sacramenti Pœ­ nitentiæ .......... 676 Punctum 4- De peccatis oblitis. 707 § 2. De causis ab integritate ex­ Cap. 3. De forma Sacramenti Pœni­ cusantibus.. 708 tentiæ............. 681 Pars Secunda. — De Subjecto Sa­ Punctum 1. De causis ab integritate excusantibus in genere...708 cramenti Pœnitentiæ.... 685 Cap. 1. Dc contritione.................... 685 Punctum 2. De confessione et abso­ Art. 1. De contritione proprie dicta 686 lutione moribundorum...712 § 1. De necessitate contritionis. 686 Art. 3.De iteratione confessionis.. 714 De examine conscientiæ.. . 716 §2. Dc dotibus contritionis. ... 689 De confessione generali. . . 718 § 3. Dc efficacia contritionis.... 692 § 1. Dc necessitate vel oppor­ Art. 2. De proposito non peccandi tunitate confessionis gen­ de cetero........ 693 eralis................... 718 Cap. 2. Dc peccatorum confessione 696 § 2. Dc modo peragendi confes­ Art. 1. Dc necessitate confessionis. 696 sionem generalem. 719 Ari. 2. Dc integritate confessionis 698 Norma confessionis gene­ § 1. De necessitate integritatis ralis per interrogationes confessionis......... 698 instituenda................ 721 [7] INDEX. PAG. PAO. Cap. 3. De satisfactione................. 722 Art. 1. De impositione satisfactio­ nis sacramentalis............ 722 Art. 2. De implctione satisfactionis sacramentalis. 725 De poenitentiis utilius im­ ponendis...................... 729 1. Opera pietatis..................... 729 2. Opera mortificationis......... 730 3. Pœnitentiæ medicinales.... 730 Pars Tertia. — De ministro Sacra­ menti Pœnitentiæ........... 732 Cap. 1. De potestate ministri......... 732 Art. 1. De Potestate Jurisdictionis in genere....... 732 Art. 2. De Jursidictione Confessariorum........... 735 De Jurisdictione in Religione 741 De Confessionibus Religio­ sarum .......................... 744 Art. 3. De casibus reservatis.......... 749 § 1. De principio et natura reservationis................ 750 § 2. De absolutione reservato­ rum........................... 754 De absolutione proprii com­ plicis in peccato turpi. .. 758 De sollicitatione in confes­ sione............................. 764 Cap. 2. De officio ministri............. Art. 1. De officio ministri in ipsa confessione.. § 1. De officiis Confessarii in genere................. 1. Circa officium patris......... 2. Circa officium medici......... 3. Circa officium doctoris.... 4. Circa officium judicis......... § 2. De officiis Confessarii in particulari.......... 1. Circa occasionarios............ 2. Circa consuetudinarios et recidivos......................... 3. Circa pœnitentes pios....... Art. 2. De officio ministri post con­ fessionem..... § 1. De obligatione corrigendi defectus in confessione commissos.......... 786 § 2. De sigillo servando post au­ ditam confessionem....... 1. De ipsa obligatione sigilli.. 2. De subjecto sigilli.............. 3. De objecto sigilli............... 4. De variis modis sigillum violandi.......................... 771 771 771 771 772 773 777 781 781 783 785 786 788 788 789 791 793 TRACTATUS XVI.— DE EXTREMA UNCTIONE Cap. 4. De ministro Extre IIH 3 Unc­ tionis............................... 802 Cap. 5. De subjecto Extremæ Unc­ 804 tionis .......................... Cap. 1. De natura et effectibus Extremæ Unctionis............. 797 Cap. 2. De materia Extremæ Unc­ tionis ............. 798 Cap. 3. Dc forma Extremæ Unc­ tionis ............. 802 TRACTATUS XVII.— DE ORDINE Cap. 1. De natura et divisione sacramenti Ordinis............. 809 Cap. 2. De materia et forma Sacramenti Ordinis................. 810 Cap. 3. De ministro sacramenti Ordinis................................. Cap. 4. De subjecto sacramenti Ordinis................................. 813 817 TRACTATUS XVIII. — DE MATRIMONIO Cap. 1. De contractu sponsalitio seu de sponsalibus................. 825 Art. 1. De natura sponsalium..... 825 De forma essentiali sponsa­ lium ............................. 825 Art. 2. De obligatione et effectibus sponsalium... 831 Art. 3. De dissolutione sponsalium 832 Cap. 2. De proclamatione matrimo­ nii, seu de bannis........... 835 (81 INDEX. PAO. Ari. 1. De necessitate bannorum.. 835 Punctum 3. De impedimento liga­ Art. 2. De circumstantiis banno­ minis.............................. rum................ 836 Punctum 4· De impedimento dispa1. Circumstantia temporis.... 836 ritatis cultus.................. 2. Circumstantia loci.............837 Punctum 5. De impedimento voti ct ordinis..................... 3. Circumstantia personarum, etc.................................... 837 Punctum 6. De impedimento raptus Art. 3. De dispensatione bannorum 838 Punctum 7. De impedimento crimi­ nis.................................. Art. 4- De revelatione impedimen­ torum............. 839 1. Adulterium solum............. 2. Utrumque simul................ Art. 4. De aliis quibusdam celebra­ tioni conjugii præmit3. Homicidium solum............ 840 Punctum 8. De impedimento cogna­ tendis............. tionis.............................. Cap. 3. De natura et proprietatibus 843 1. De cognatione naturali.... Matrimonii... 2. De cognatione spirituali... Art. 1. De natura Matrimonii....... 843 3. De cognatione legali.......... Art. 2. De proprietatibus Matrimo•* 849 Punctum 9. De impedimento affininn.................................... tatis............................... § 1. De unitate Matrimonii.... 849 § 2. De firmitate Matrimonii.. . 850 Punctum 10. De impedimento ho­ nestatis publicæ............. Punctum 1. De firmitate Matri­ Punctum 11. De impedimentis abromonii, quatenus spectat vinculum....... 850 gatis.............................. Cap. 7. De celebratione matrimo­ Punctum 2. De firmitate Matri­ nii ................. monii, quatenus spectat 758 Punctum 1. De vitiis consensus.... torum............. 1. Error et conditio............... Cap. 4. De materia et forma Matri­ 859 2. Vis et metus...................... monii ............. Punctum 2. De forma celebrationis Cap. 5. De ministro et subjecto Ma­ 859 matrimonii..................... trimonii ......... De liceitate assistenti® paArt. 1. De ministro sacramenti Ma­ 859 rochi et Ordinarii loci. .. trimonii ......... De sacerdote delegato....... Art. 2. De subjecto Matrimonii... 865 De matrimonio coram solis Cap. 6. De impedimentis Matri­ 869 testibus........................... monii ............. 1. De celebratione matrimonii Art. 1. De impedimentis Matri­ in periculo mortis............ monii impedientibus.... 869 869 2. De celebratione matrimonii § 1. Votum................................ 870 in defectu Ordinarii loci, 1. Votum Virginitatis............. 870 parochi aut sacerdotis 2. Votum castitatis................ delegati.......................... 3. Votum non nubendi...........871 De inscriptione matrimoni4. Votum ingrediendi Religio­ orum in libris parcecialinem................................. 871 bus................................. 5. Votum suscipiendi Ordines. 871 De subjectis....................... § 2. Cognatio legalis................ 872 §3. Mixta Religio..................... 872 Cap. 8. De dispensationibus matri­ monialibus. 940 Art. 2. De impedimentis dirimenti­ 875 Punctum 1. De potestate dispen­ bus ................ sandi... 940 § 1. De impedimentis dirimenti­ 875 Punctum 2. De causis dispensatibus in genere....... onis......................... 949 § 2. De impedimentis in specie. 882 Punctum 3. De modo dispensatioPunctum 1. De impedimento æta­ nem petendi........... 953 tis.................. 882 Formulæ ad dispensationes matriPunctum 2. De impedimento impo­ 883 moniales postulandas.... tenti®............ PAO. 886 887 889 891 892 892 893 894 895 895 900 901 901 903 903 904 904 904 907 907 916 922 928 928 931 935 938 955 INDEX. PAG. Cap. 9. De revalidatione Matri­ monii ............................... 962 Art. I. De revalidatione Matri­ monii per dispensationem simplicem....... 963 Art. S. De revalidatione Matri­ monii per dispensationem in radice......... 966 PAG. Cap. 10. De debito conjugali........ Art. 1. De liceitate actus conjugalis Art. 2. De obligatione actus conju­ galis. . ........ Art. 3. De peccatis conjugum....... § 1. De peccatis conjugum per excessum............ § 2. De onanismo in particulari. 970 97G 972 974 974 976 TRACTATUS XIX.—DE DELICTIS ET PŒNIS Cap. 1. De delictis et pcenis in genere............ 981 Cap. 2. De censuris spectatis in genere............ 989 Art. 1. De natura, divisione et con­ ditionibus censurarum.. . Art. 2. De principio seu auctore censurarum... Art. 3. De subjecto censurarum... Art. 4- De absolutione a censuris.. Cap. 3. De censuris spectatis in specie............. 1004 Art. 1. De natura, divisione et effectibus excommunica­ tionis............. 1005 § 1. De natura et divisione ex­ communicationis. § 2. De effectibus excommuni­ cationis................. 1. Privatio officiorum divino­ rum.................................. 2. Privatio receptionis sacra­ mentorum....................... 3. Privatio confectionis et ad­ ministrationis sacramen­ torum.............................. 4. Privatio indulgentiarum... 5. Remotio ab actibus legiti­ mis ecclesiasticis............. 6. Privatio jurisdictionis ecclesiasticæ............................ 7. Privatio electionis, dignita­ tum et fructuum............. 8. Privatio communionis in profanis........................... 989 993 995 998 1005 1005 1006 1006 1007 1007 1008 1008 1008 1008 Collectio Art. 2. De natura, divisione et effec­ tibus suspensionis.......... 1009 Appendicula. De depositione et degradatione. 1012 Art. 3. De natura, divisione et ef­ fectibus interdicti.......... 1013 Appendicula. De sepultura eccle­ siastica............1016 Cap. 4. De censuris in singula de­ licta................ 1020 1. De delictis contra fidem et unitatem ecclesiæ........... 1020 2. De delictis contra religio­ nem................................. 1024 3. De delictis contra auctori­ tates, personas, res eccle­ siasticas.......................... 1026 4. De delictis contra vitam, li­ bertatem, proprietatem, bonam famam et bonos mores .............................. 1037 5. De crimine falsi................... 1041 6. De delictis in administra­ tione vel susceptione or­ dinum aliorumque sacra­ mentorum.........................1041 7. De delictis contra obliga­ tiones proprias status cle­ ricalis vel religiosi.......... 1044 8. De delictis in collatione, sus­ ceptione et dimissione dignitatum, officiorum et beneficiorum ecclesiasti­ corum.............................. 1046 9. De abusu potestatis vel of­ ficii ecclesiastici............. 1046 1047 Censurarum TRACTATUS XX. —DE IRREGULARITATIBUS Cap. 1. De irregularitatibus in geArt. 1. De irregularitatibus ex de­ nere.................................. 1054 fectu............................ 1055 Cap. 2. De irregularitatibus in parArt. 2. De irregularitatibus ex de­ ticulari............................ 1055 licto............................... 1058 Art. 3. De impedimentis............... 1060 110) INDEX. TRACTATUS XXI. ΓΑΟ. Cap. 1. De indulgentiis generatim spectatis.......... Cap. 2. De quibusdam indulgentiis in particulari.. 1. De indulgentiis Apostolicis 2. De indulgentiis scapularis.. 1063 1076 1076 1077 1«] DE INDULGENTIIS PAO. 3. De indulgentiis Vi® Crucis 1081 4. De indulgentiis altaris pri­ vilégiât! ....................... 1082 5. De indulgentiis in articulo mortis................... 1084 INDEX. ELENCHUS CANONUM Canon 1 2 3 4 6 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 23 24 25 26 27 28 i 30 31 ! 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 51 52 Pagina Canon Pagina Canon Pagina 107 107 107 107 108 108 108 75, 86 86 80 75, 118 82 82 84, 85 88, 876 118, 876 95 95 96 96 89 101 102 120 119, 120 120, 121 121 121 123 123 124 124 124 125 125 125 125 125 125 125 125 125, 126 126 126 126 126 126 53 54 63 66 67 68 69 72 73 74 75 77 81 82 83 84 87 91 92 93 94 95 96 97 103 104 108 119 120 121 122 123 124 132 133 135 136 138 139 140 141 142 196 198 199 200 201 126, 954 126, 954 122 123 123 123 122, 247 122 122 122 122 122 98 •97, 98 98 99 571 84 83 83 83 83 896, 897 901 21, 22 18, 428 487, 488 520 520 520 520 520 488 490, 491 507 493 492 508 512 511 511, 512 509 732 732, 733 98, 99, 733 733 734 202 207 208 209 210 216 239 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 274 291 306 329 334 335 338 339 343 349 363 451 460 461 462 463 464 734 734 735 735 735 654, 910 1064, 1075 108 108 109 109 109 109 109, 110 110 110, 111 111 111, 112 112 112 112 112 112,113 113 113 113 113, 114 114 114 114 1064 77 653 76 912 76, 77, 86 512, 513 653 514 1064 78 654, 826, 910 515, 516 516 516 516 516 112] INDEX. ELENCHUS CANONUM Canon Pagina Canon 465 466 467 468 470 476 487 488 . 489 492 514 518 519 520 521 522 523 524 525 526 527 528 529 530 534 538 539 540 541 542 543 544 545 553 555 556 569 570 571 572 573 574 575 678 579 i 580 581 582 586 516, 517 653, 654 518 518, 1085 518, 519 519 522 522, 523 523 523, 524 547 743 744 745 746, 747 747 747 748 749 748 748, 749 744 744 749 1037 524 524 524 524 525 526 526 527 527 527 528 532 217 529 528 528 529 529 530 595 610 615 618 620 621 727 728 729 730 731 733 734 735 736 737 738 739 740 741 742 743 744 745 746 747 748 749 750 751 752 753 754 755 756 757 758 759 760 761 762 763 764 765 766 767 768 769 770 530 536 539 540 540 Pagina 641 494 546 546 548 547 214 215 220 215 554, 559 565 566 566 218 570 576. 577 577 577 577 577, 578 578 578 578 573, 580 579 580 582 581 581 584, 585 590 578, 579, 587 590, 592 593 573 572 590 593 592 587, 588, 589 588, 589 588 588 588, 589 589 589, 900 589 583 [13] 1 Canon 1 771 772 773 774 775 776 777 778 779 780 781 782 784 785 787 788 790 791 792 793 794 795 796 797 798 799 801 802 805 806 807 808 809 814 815 816 817 818 819 820 821 822 823 824 825 826 827 828 829 Pagina 594 594 591 591 591 590, 591 594 594 594 595 596 597, 598, 601 601 598 599 601 600 600 600, 601 601 601 602 602 603 612 652 661, 662 632 634 643 605 605 673 643 670 673 661 661, 663 663, 664 66-1 655, 662 655, 656 656 655 656 656 INDEX. ELENCHUS CANONUM . Pagina Canon 656 656 657 657 657 657 657 657 658 658 658 659 659 613 613 613 613 613, 620, 1041 613 615 614 628 622, 628, 629 558 632 628 634, 637 330, 331 629 628 619 638 622, 628, 630, 631 628 615 617, 619 620 620 732 732 736 736 741 744, 745 737 741 736 742 739 830 831 832 833 834 835 836 837 840 841 842 843 844 845 846 847 848 849 850 851 852 853 854 855 856 857 858 859 860 861 862 863 864 865 866 867 868 869 871 872 873 Qry 874j 875 876 877 878 879 880 881 1 Canon 882 883 884 885 886 887 888 889 890 891 892 893 894 895 896 897 898 899 900 901 903 904 905 907 908 909 910 911 912 913 916 918 921 923 924 925 926 927 928 929 930 931 932 933 934 936 936 937 938 Pagina Canon Pagina 738 740 758 681 780 723 710, 771 788, 789 795 743 771 750 752 750 751 751 752 754 93, 754, 755 699 712 764, 765 740 328 796 796 796 1063 1064 1064 1084 1083 1075 1075 1074 1065, 1070 1066 1074 1070 1071, 1072 1074 1069 1075 1070 1073, 1074 1071 1071 798 802, 803 939 940 941 942 944 945 946 947 949 950 951 955 956 957 958 964 968 969 973 974 975 976 978 979 981 982 983 984 985 986 987 988 989 990 991 993 994 995 996 997 1006 1007 1012 1013 1014 1015 1016 1017 803 804, 805 805 808 803, 806 801 808 798, 799 809 810 813 814 814 814 814, 815 813, 815 817 820 822, 823 817 821 821 822 820 820 820 1054 1055 1058 1058 1060 118, 1061 1061 521, 1061 1062 815, 816 816 816 824 824 821, 822 822 1 U4] 843, 849 843 825,826, 827,829, 831 INDEX. ELENCHUS CANONUM Canon Pagina Canon Pagina Canon Pagina 1020 1021 1022 1023 1024 1025 1026 1027 1028 1031 1032 1033 1035 1036 1037 1038 1039 1040 1041 1042 1043 1044 1045 1047 1049 1050 1051 1052 1053 1054 1055 1056 1057 1058 1059 1060 1061 1062 1063 1064 1065 1066 1067 1068 1069 1070 1071 1072 1073 840 841 835 837 836 837 836 839 838 842 918, 919 842 866 869 869 875 881 881 881 882 940 941 941, 942, 955 942 912, 943 943 919 944 944 945 945 945 945 869, 870 872 872 872 872 873, 874 874 860 860 882 883 887 887, 888 888 890 890 1074 1075 1076 1077 1078 1079 1080 1081 1082 1083 1084 1085 1086 1087 1088 1089 1090 1091 1092 1093 1094 1095 1096 1097 1098 1099 1100 1101 1102 1103 1104 1105 1106 1108 1109 1110 1111 1112 1114 1115 1116 1117 1118 1119 1120 1121 1122 1123 1124 891 892 895, 896 901 903 1125 1126 1127 1128 1129 1130 1131 1133 1134 1135 1136 1137 1138 1139 1140 1141 1142 1144 1145 1146 1147 1148 1149 1150 1154 1166 1170 1172 1173 1174 1175 1176 1181 1188 1190 1191 1192 1193 1194 1195 1196 1200 1203 1204 1205 1207 1211 1239 1240 8.53 8.53 857 857 857 857, 858 858 962 962 964, 965 962 962 966 969 967 967 850 567 567 568 569 569 569 211 211 1064 665, <·!· 665 664 665 665 665 334 245 245 245 245, 246 246 246 246, 664 246 666 1017 1017 1017 665 1020 1017 1017 901 849 90-1 906 906 845 907 845, 846 846 848 848 847 848 910 910 922, 923, 924 916, 919, 920 928, 932 938, 939 860 861 863 935 863 864 864 865 865 867 867 867 867 868 868, 930 868 850 851 851 852 • 852 852 852 [15] INDEX. ELENCHUS CANONUM Canon Pagina Canon 1241 1243 1245 1246 1247 1248 1249 1250 1251 1252 1253 1254 1255 1256 1258 1260 1261 1263 1269 1271 1276 1277 1281 1282 1283 1284 1287 1305 1306 1307 1308 1309 1310 1311 1312 1313 1315 1316 1317 1318 1319 1320 1321 1324 1325 1327 1328 1329 1330 1018 240 240, 328 240 315 240, 248, 249 245 316, 317 316, 319 316, 323 316, 324 316, 325 198 198 155 198 208 334 623 624 198 198 198, 199 199 199 199 199 213, 668 214 230 229 237 233 234 235 236, 237 235 225 227, 229 227, 228, 827 229 229 228 166 155, 166, 1021 513, 514 514 517 517, 518 1331 1332 1339 1347 1350 1351 1365 1372 1374 1384 1385 1386 1388 1389 1390 1391 1392 1393 1394 1395 1396 1397 1398 1399 1400 1401 1402 1403 1404 1405 1406 1407 1444 1465 1473 1496 1507 1508 1509 1510 1511 1512 1513 1514 1515 1516 1517 1524 1629 Pagina Canon 518 1536 518 1537 515 1539 515 1543 166 1544 166 1684 821 1990 257, 258 1991 1992 257 334 2195 2197 335 2199 335, 336 2200 336 2201 336 2202 337 2203 337 2205 337 2206 337, 338 2209 338 2214 338 2217 339 2218 339 2219 339 2220 339, 340 2227 341 2229 341 2230 341, 342 2232 342 2233 342 2237 342 2241 157, 158 2242 158 2244 912 2245 216 2246 352, 353 2247 332 2248 218 2249 361 2250 361, 3G2 2251 362 2252 364 2253 362 2254 439, 441, 442 2255 446 2256 446 2257 446, 447 2258 442 2259 264 2260 420 ________________ (16) Pagina 353 213 221 450, 451 660 429 945, 946 946 946 981 981, 982 23 23 24, 26 24 25 26 25, 26 982, 983, 1039 993, 994 984 117 991, 992 994 985, 996 985, 986, 992 996 987 993 988, 521 990 991 996, 997 990 997 997 998 1000 999, 1001 998 1001 1001, 1002 1002 996 1004 1005 1005 1006, 1057 1006 INDEX. ELENCHUS CANONUM i Canon Pagina Canon 2261 2262 2263 2264 2266 2267 2268 2269 2270 2271 2272 2273 2274 2275 2276 2277 2278 2279 2280 2282 2283 2284 2285 2290 2293 2295 2303 2305 2311 1007 1007 1008 1008 1008 1008 1013 1014 1014 1014, 1015 1015 1015 1015 1015, 1016 1016 1016 1009 1009, 1010 1009 1010 1010 1011 1012 988 988, 989 989, 1057 1013 1013 1020, 1021 2314 2315 2318 2319 2320 2322 2326 2327 2328 2330 2332 2333 2334 2335 2336 2338 2339 2340 2341 2342 2343 2345 2346 2347 2350 2351 Pagina Canon 1020, 1021, 1048, 2352 2356 1057 1022 2357 1022, 10-18, 1051 2359 1023, 1024, 1050 2360 2363 1024, 1047, 1057 1025, 1048 2366 1025, 1050 1025, 1049 2367 2368 1057 2359 1026 1026, 1048, 1053 ! 2370 2371 1027, 1048 2372 1027, 1028, 1048 2373 1028, 1049 2374 1032 2385 1032, 1049, 1053 2386 1033, 1051, 1053 2387 1005, 1006 2388 1034, 1049, 1052 2392 1034, 1035, 1049 2394 1035, 1049, 1050, 2400 1057 2402 1036. 1049 1 2405 1036, 1050 2409 1036, 1037, 1051 2410 1037, 1051 1039, 1049, 1050, 1057 (171 Pagina 1040, 1051 1057 1057 1057 1041, 1049 1041, 1049 1041, 1042, 1052, 1053 758, 1042, 1048 769, 1042, 1051 1042, 1048 1042, 1043, 1051 220, 1051 1043, 1051, 1052 1043. 1052 1044, 1053 1044 1051 1044, 1052 1045, 1052 1045, 1051 220, 1045, 1050 1046, 1052 1046, 1053 1046 1053 1046, 1050 1046, 1053 1047, 1053 INDEX ALPHABETICUS GENERALIS (n indicat numerum marginalem, p, paginam) A differt ab extractione fœtus ectopici, Abbas nullius, non recipiens benedictio­ n. 998, Q. 1, p. 1039 nem, n. 1018, p. 1046 differt ab operatione cæsarea, n. 273, obligationes, n. 710, Q. 2, p. 653; n. 153, Q. 2, p. 280 p. 157 differt· a craniotomia, n. 273, Q 1, p. 278 pœnæ, n. 1018, p. 1046 excommunicatio, n. 997, p. 1037 potestas, n. 75, Q. 1, p. 77 homicidium, n. 1034, p. 1058 privilegia, n. 602, p. 520; n. 603, p 521 illicitus, n. 272, p. 278 quoad confirmationem, n. 672, p. 598 in casu tumoris, n. 272, Q. 6, p. 282 quoad ordines, n. 823, Q. 1, p. 814; in casu puellæ oppressæ, η. 273, p. 281 Q. 2, p. 815 inducens irregularitatem, n. 1034, p. Abbas regularis, de regimine, n. 832, p. 813 1058 Abbatissa, disciplina, n. 75, Q. 4, p. 79 licitus, n 272, p. 278 jurisdictio, n. 75, p. 79 lotio, n. 273, Q. 4, p. 1038 leges, n. 75, p. 79 mater, n. 273, Q. 3, p 281 potestas, n. 234, p. 235 permissio, n. 272, p. 27S pœnæ, n 997, p. 1038 præcepta, n. 75, Q. 4, p. 79 procurantes, n. 998, Q. 2, p. 1038 Abbreviare vitam, n. 263, p. 268 procuratio, n. 272, p. 277 Abjectio prolis, n. 255, Q. 2, p. 254 quotuplex, n. 272, p. 278 Abjuratio, n. 974, p. 1021; n. 666, Q. 7, varii casus, n. 272, p. 282 p. 592 apostatarum, n. 974, p. 1021 Abrogatio, impedimenti, n. 874, Q. 12, hæreticorum, n. 974, p. 1021 p. 881 schismaticorum, n. 971, p. 1021 legis, n. 105, p. 101; n. 110, p. 108 Ablatio rei alienæ, licita, n. 406, p. 372 modus, n. 105, p. 101 in necessitate extrema, n. 406, p. 372 Abrumpere Missam, accidentaliter, n 720, in necessitate gravi, n. 407, p. 373 Q. 4, p. 671 solutiones practicæ, n. 408, p. 374 causa, n. 720, p. 671 Ablutio, in baptismo, n. 653, p. 571; n. essentialiter, n. 720, p. 671 654, p. 572; n. 655, Q. 7, p. 574 modus agendi, n. 720, Q. 4, p. 671 linteaminum, n. 216, p 214 Abominatio, definitio, n. 174, Q 4, p. 175 Absens, absolutio a censura, n 952, Q 4, p. 999 distincta ab odio, n. 174, Q. 4, p. 175 absolutio a peccatis, n. 740, Q. 2, p 697 Abortivi fœtus, n. 661, p. 579 episcopus, n. 594, p. 513; n. 952, Q 5, baptizandus, n. 660, p. 579 p. l(XX) Abortus, casus, n. 273, p. 282 parochus, n. 597, p. 516 cooperatio, n. 998, p. 1039 Absentia, a choro et divini officii obli­ definitio, n. 271, p. 277 gatio, n. 574, p. 495 differt ab acceleratione partus, n. 273, conjugis, n. 936, p. 973 Q. 2, p. 279 119) INDEX ALPHABET1CUS GENERALIS. Absolutio, a censura, vid. Censura A peccato, n. 727, p. 681 absentis, n. 740, Q. 2, p. 697 absolventis complicem, n. 988, p. 1032 a casibus reservatis, vid. Reser vatio a peccatis, firma censura, n. 952, p. 1001 apparenter mortui, n. 828, p. 807 certitudo, n. 798, Q. 2, p. 780 complicis, n. 784, p. 758, vid. Complex conditionalis, n. 728, Q. 8, p. 684 conferenda, n. 797, p. 779; n. 798, p. 780 consuetudinarii, n. 803, p. 783 debitoris, n. 413, p. 379 definitic n. 727, p. 681 deneganda, n. 257, Q. 4, p. 256; n. 558, p. 475; n. 797, p. 779; n. 798, Q. 4, p. 781 differenda, n. 798, Q. 1, p. 780 dispositionis signa, n. 798, Q. 3, p. 781 ; n. 805, p. 786 dubie dispositorum, n. 796, p. 778 elevatio rnanus, n. 728, Q. 2, p. 682 forma, n. 727, p. 681 hæreticorum, n. 725, Q. 4, p, 676; n. 973, p. 1071 ignorantium essentialia, n. 157, Q. 2, p. 163; n. 793, Q. 1, p. 775 in distantia, n. 740, Q. 2, p. 697 in indulgentiis, n. 1050, p. 1068 iterata, n 725, Q. 1, p. 676 judicium forense et absolutio, n. 723, Q. 2, p. 675 moralis pnesentia, n. 728, Q. 6, p. 683 militum, n. 751, Q. 1, p. 709; n. 773, Q. 4, p. 738 moribundorum, n. 752, p. 712; n. 753, p. 713 navigantium, n. 773, Q. 11, p. 740 occasionarii, n. 801, p. 782; n. 802, p. 782 peccati gravis indirecta, n. 748, Q. 2, p. 707 per litteras, n. 740, Q. 2, p. 697 per telephonium, n. 728, Q. 7, p. 683 plurium, n. 728, Q. 5, p. 683 pnesentia, n. 728,. Q. 6 p. 683 preces adjunctæ, n. 728, Q. 1, p.681 puerorum, n. 340, p. 329 recidivi, n. 804, p. 783 recusata, n. 413, p. 379 rite dispositorum, n. 797, p. 779 sacramentalis, n. 727, p. 681 signo crucis, n. 728, Q 2, p 682 stante censura, n. 952, p. 1001 Abstinentia, ab operibus forensibus, n. 253, p. 248 ab operibus servilibus, n. 253, p. 248 Lex abstinentiæ, n. 330, p. 317 abstinentia? et jejunii, n. 334, p. 323 abstinentia? solius, n. 334, p. 323 a carne jureque ex carne abstinentia, n. 330, p. 317 causa? excusantes, n. 338, p. 326 cessatio, n. 334, p. 324 de religiosis, n. 627, p. 547 dispensatio, n. 338, Q. 2, p. 338 læsio gravis, n. 329, p. 316 materia? parvitas, n. 329, p. 316 objectum, n. 330, p. 317 obligatio, n. 329, p. 316 subjectum, n. 336, p. 325 tempus, n. 334, p. 323 Abusus, potestatis ecclesiastic®, n. 1019, p.1046; n. 1020, p.1046,1047 Acatholici, absolutio, n. 725, Q. 4, p. 678; n. 973, p. 1071 absolutio in articulo mortis, n. 754, p. 713; n. 913, p. 928 baptismus, n. 662, p. 582 benedictiones, n. 652, p. 569 cura eorum, n. 161, p. 166 disputatio, n. 161, p. 166 matrimonium, n. 865, p. 866; n. 917, p. 938; n. 918, p. 939 participatio in privilegio Paulino, n. 859, p. 854 patrini, n. 664, p. 588 reconciliatio cum ecclesia, n. 666, Q 7, p. 592 subjecti impedimentis matrimonialibus baptizati, n. 874, Q. 6, p. 877 subjecti legibus ecclesia?, n. 79, p. 82 Acceleratio partus, illicita, n. 273, Q. 2, p. 279, 281, 282 licita, n. 273, Q. 2, p. 279; Q 2, p 281 Acceptatio, ab ecclesia, n. 227, p. 229 absolutionis a censura, n. 925, Q. 6, p. 1000 delegationis, n. 911, p. 923 dispensationis, n. 103, p. 100 donationis, n. 508, Q. 2, p. 437 in contractu, n. 853, p. 844 in hæreditate, n. 513, Q. 3, p. 444 in sponsalibus, n. 836, p. 825 in testamento, n. 513, Q. 3, p. 444 juris matrimonialis, n. 862, p. 859 legis, n 81, p. 86 privilegii, n. 123, p 125 promissionis, n. 838, Q. 10, p. 829 rei aliena?, n. 415, p. 380 (20] INDEX ALPHABETICUS GENERALIS. rescripti, n. 123, p. 125 voti, n. 227, p. 229 Accessio, artificialis, n. 396, p. 365 definitio, n. 394, p. 365 mixta, n. 397, p. 366 naturalis, n. 395, p. 365 per adjunctionem, n. 396, p. 365 per alluvionem, n. 395, p. 365 per commixtionem, n. 396, p. 365 per confusionem, n. 396, p. 365 per nativitatem, n. 395, p. 365 per plantationem, n. 397, p. 366 per specificationem, n. 396, p. 365 ut titulus, n. 394, p. 365 Accusatio, in sacramento pœnitentiæ, n. 723, Q. 2, p. 675 peccati ad cautelam, n. 726, p. 680 quando fieri debeat, n. 726, p. 680 quando fieri possit, n. 726, p. 680 Acedia, definitio, n. 145, p. 146 malitia, n. 145, p. 147 quibus actibus exhibita, n. 145, p. 146 Acolythatus, n. 829, p. 810 Acquisitio, dominii, n. 364, 365, p. 355 Acta, Apostolic® Sedis, n. 83, p. 86; n. 983, p. 1027 conciliorum, n. 75, Q. 1, p. 77; Q. 2, 3, p. 78 Actio, gratiarum, n. 701, p. 639 rescissoria, n. 491, p. 429 Actiones, vid. Negotiationes emptio a clericis, n. 589, p. 509 nostræ, referendæ ad Deum, η. 28, Q. 2, p. 32 Activum, scandalum, n. 182, p. 181 Actualis, attentio, n. 634, 635, p. 553 intentio, n. 634, 635, p. 553 Actus, conjugalis, vid. Debitum conjugale heroicus, n. 1060, p. 1084 invalidus, n. 2, p. 10 rescissio, n. 12, p. 18 validus, n. 2, p. 10 Kctus Humani, boni, n. 2, p. 10 bonitas, n. 24, 26, 27, p. 29; n. 27, p. 30 circumstantias, n. 26, p. 29, vid. Circum­ stanti® cum duplici effectu, n. 8, p. 13 definitio, n. 1, p. 9 deliberati, n. 1, p. 9 distinctus ab actu hominis, n. 1, p. 9 divisio, n. 2, p. 10 eliciti, n. 2, p. 10 externi, n. 2, p. 10; n. 23, Q. 2, p. 28; n. 780, p. 750 finis, n. 27, p. 30 heroici, n. 77, Q. 2, p. 80 imperati, n. 2, p. 10 incurrentes censuras, vid. Censura, De­ lictum indifferentes, n. 23, p. 28; n. 28, Q. 3, p. 33 interni, n. 2, p. 10 legitimi ecclesiastici, n. 952, p. 1 'IJ. libertas, n. 3, p. 10 mali, n 3, p 10; n. 24, p. 29; n. 25, p. 26; n. 126, p. 128 meritorii, n. 28, Q 3, p. 33 modificantia, n. 10, p. 16 moral itas, n. 25, p. 29 naturalis, n. 2, p. 10 objectum, n. 25, p. 29 occulti, n. 77, Q. 4, p. 81 praeteriti, n. 77, Q. 1, p. 80 primo-primi, n. 126, p. 128 supernaturalis, n. 2, p. 10 turpes, n. 283, p. 290 violenti, n. 20, p. 22 virtutum theologicarum, n. 152, p. 154; n. 153, Q 1, p. 155; n. 162, p 166 voluntarius, n. 3, p. 10 Additio, in forma sacramentorum, n. 663, p. 552 in Missa, n. 720, p. 670 Adeps, permissus, n 331, Q. 3, p. 318 Aditio, hæreditatis, n. 513, Q. 3, p. 444 Adjunctio, dominium, n. 396, p. 393 Administratio, bonorum ecclesiasticorum, n. 712, p. 657, 658 bonorum laicalium, n. 593, p. 512; n. 356, Q. p. 350 ; 357, n. p. 350; n. 358, p. 351 clericis vetita, n. 593, p. 512 dotalium, n. 358, p. 351 impedimentum, n. 1042, p. 1060 sacramentorum, n. 599, p. 518; n. 636, Administrator, n. 75, Q. 4,p. 79; n. 449, p. 400 Admissi, in religionem, n. 610, Q. 1, p. 524; Q. 3, p. 525 Admittentes, ad officia sine litteris, n, 1015, p. 1046 Adnotatio, baptismi, n. 666, Q. 10, p. 594 confirmationis, n. 675, p. 602 matrimonii, n. 961, p. 935 mortis, n. 600, p. 518 ordinationis, n. 600, p. 519 Adoptio, definitio, n. 894, p. 901 reddens matrimonium illicitum, n, 870, p. 872 reddens matrimonium invalidum, n. 894, p. 901 Adoratio, cultus sanctorum, n. 201, P· 198 definitio, n. 199, p. 197 INDEX ALPHABETICÜS GENERALIS. dulia, n. 201, p. 198 clerici, n 593, p. 512 hyperdulia, n. 201, p. 198 honorarium, n. 561, Q. 2, p. 481 latria, n. 201, p. 198 in causa civili, n 560, p. 480 præcepta, n. 200, p. 197 in causa criminali, n. 561, Q. 1, p 48QAdquisitiva, praescriptio, n. 382, p. 360 n. 560, p. 480 Adscript!, societatibus damnatis, n. 864, in causa divortii civilis, n. 561, Q β p. 482 ’ ’ p. 860; n. 973, p. 1017 Adspirantes, n. 610, p. 526 in causa injusta, n. 561, Q. 4, p. 481 Adulterium, n. 886, p. 892 in causa minus probabili, n. 561, Q 1 causa separationis conjugum, n. 860, p. 480 p. 857 in causa pauperum, n. 561, Q. 2, p. 481 condonatio tacita, n. 860, p. 857 obligationes, n. 560, p. 480 condonatum, n. 860, p. 857 salarium, n. 561, Q. 2, p. 481 conjuge consentiente, n. 860, p. 857; scientia, n. 560. p. 480 n. 292, p. 293 secretum, n. 560, p. 480 conjugis innocentis lapsus, n. 860, p. 857 Ædificatio, templi haereticorum, n. 197, cum conjugicidio, n 887, p. 894 Q. 1, p. 193 damna reparanda, n. 471, p. 414 Ægroti, excusati a jejunio, n. 338, Q. 1, definitio, n. 291, p 293 p. 326 dimissio adultéra», n 861, Q. 1, p. 858 excusati a Missa, n. 250, p. 247 dirimens matrimonium, n. 886, p. 892 communio, n. 700, Q. 7, p. 637 dispensatio, n. 919, p. 944 confessio, n. 778. Q. 5, p. 747 dubia paternitas, n. 471, p. 414 quoad indulgentias, n. 1050, Q. 19, p. jus conjugis innocentis, n. 860, p. 875 1071 malitia, n. 292, p. 293 visitandi a parocho, n. 599, p. 518 obligationes, n. 470, 471, p. 414 Æqualitas, n. 346, p. 313-345 quis damna reparare debeat, n. 470, Æquiprobabilismus, vid. Systema Morale p. 414 Æquivocatio, n. 311, p. 300 quoad filios, n. 470, p. 414 Æs Alienum, vid. Debita quoad prolem ad brephOtrophium mis­ extinctio ab ingressu in religionem, n. sam, n. 471, p. 414 462, Q. 2, p. 380 restitutio, n. 470, 471, p. 414 impediens ingressum in religionem, n. Adultus, ætas pro baptismo, n. 660, p. 578 610, Q. 3, p. 525 baptismi condit ionalis ceremoniæ, n. Ætas, ad abstinentiam et jejunium, n. 336, 665, p. 590; n. 666, Q. 5, 7, p. 592 p. 325 baptismum recipiendi obligatio, n. 653, ad confessionem, n. 340, Q. 3, p. 329 p. 570 ad leges ecclesiasticas, n. 79, p. 82 baptismus in articulo mortis, n. 662, ad matrimonium, n. 875, p. 882 Q. 8, p. 585 ad minoritatem, n. 481, p. 424 baptismus inviti, n. 662, Q 8, p. 584 ad novitiatum, n. 610, Q. 4, p. 526 casus, n. 662, p. 585 ad ordines majores, n. 835, Q. 3, p. 821 instructio pro baptismo, n 662, Q 8, ad pcenas, n. 949, p. 996 p. 584 ad professionem, n. 610, Q. 8, p. 528 receptio in ecclesia, n 662, Q 8, p. 585; ad pubertatem, n. 481, p. 424 n. 666, Q. 7, p. 592 ad sacramentum confirmationis, n. 675, Advena, leges loci, n 79, p 82 Q. 3, p. 600 Adventitia, bona, n. 356, Q. p. 350 ad sacramentum Eucharistia*, n 340, Advertentia, ad peccatum formale, n. 125, Q. 3, p. 329; n. 341, p. 330 p 127 ancillæ clericorum, n. 586, p 507 ad peccatum mortale, n 128, Q 1, p 131 confessarii religiosarum, n. 778, Q· θ> imperfecta, n. 128, Q. 2, p 131 p. 747 plena, n 128, Q 1, p. 131 discretionis, n 340, Q. 3, p. 329 Advocatus, adhibens documenta ficta, n. feminæ superadultæ, η 922, p 950 561, Q. 5, p 482 impedimentum matrimonii, n. 875, P· adhibens media injusta, n 560, p 480; 882 n. 561, Q. 5, p. 482 infantis, n. 481, p. 424 [22] INDEX ALPHABETICÜS GENERALIS. patrini, n. 664, Q. 5, p. 589 Alienantes, n 995, p. 1036; n 996, p 1037 Æther, n. 149, p. 149; n. 150, p. 152 Alienatio, bonorum ecclesiasticorum, n Affectata, ignorantia, n. 943, p. 986 995; p. 1036; n. 996, p. 1037 Affines, n. 896, p. 902 ccnsurata, n. 995, p. 1036 Affinitas, n. 894, 895, p. 901 consentientes, n. 995, p. 1036 casus, n. 897, p. 902 dantes, n. 995, p. 1036 computatio, n. 894, p. 901 effectus, n. 995, p. 1036 dirimens matrimonium, n. 895, p. 901 in fraudem creditorum, n 455, Q p quo jure, n. 896, Q. 1, p. 902 402 dispensatio, n. 919, p. 944 interdicta, n 995, p. 1037 dubia, n. 874, Q. 3, p. 876 invalida, n. 996, p. 1037 ex matrimonio valido tantum, n. 894, pœnæ, n. 995, p. 1037 p. 901 quoad minores, n. 481, 482, 483, p. 396 extensio, n. 895, p. 901 quoad uxores, n. 4S4, 485, p. 424 gradus, n. 874, Q. 14, p. 882; n. 894, p. recipientes, n. 995, p. 1036 901 Alienigena, bona, n. 381, p. 360 invincibiliter ignorata, n. 874, Q. 1, p. juramentum fidelitatis, n. 225, Q. 3, p. 875 226 linea, n. 895, p. 901 quinam, n. 488, p. 426 multiplicatio, n. 895, p. 901 Alimenta, in novitiatu, n. 218, Q. 3. p 217 nomina, n. 896, Q. 2, p. 902 quibus praestanda, n. 257, p. 252, 254 origo, n. 894, p. 901 Alloquium, cum offensore, n. 174, Q. 4, putatum, n. 874, Q. 5, p. 877 p. 175 radix, n. 894, p. 901 Alluvio, acquisitio, dominii, n 395, p 365 usus matrimonii, n. 874, Q. 4, p. 876 Alphonsus, S., n. 70, p. 66, vid. Systema Affirmativæ legis impletio, n. 88, p. 89 Morale Afflictio, carnis, n. 263, p. 268 Altare, amissio consecrationis, n. 716, p 666 Aggravantes, circumstantis, n. 747, Q. 1, immobile, n. 105, p. 1134 p. 704 Missa, n. 715, p. 663 Aggressor, amens, n. 269, Q. 1, p. 274 portatile, n.716, Q.l,p.664; n. 105,p. 1134 bonorum, n. 269, Q. 2, p. 274 Privilegiatum, concessio, n. 1060, Q. 4, ebrius, n. 269, Q. 1, p. 274 p 1084 fœtus, n. 273, Q. 1, p. 278 definitio, n. 1059, p. 1082 honoris, n. 269, Q. 4, p. 274 efficacia, n. 1060, Q. 1, p. 1083 injustus, n. 268, p. 274 eleemosyna, n. 1059, p. 1083 occisio, n. 268, p. 274 indicatio, n. 1059, p. 1083 proximi, n. 269, Q. 5, p. 276 indulgentia, n. 1060, Q. 1,2, p 1083 pudicitia», n. 269, Q. 3, p. 275 quotuplex, n. 1059, p 1082 vitæ, n. 268, p. 274 requisita, n. 1060, Q. 3, p. 1083 Agricola, n. 255, p. 251 requisitum ad Missam, n 715, p 663 Agnus Dei, n. 218, p. 221 sepulchrum, n. 716, p 664 Alba, ad Missam necessaria, n. 718, Q. 2, Altum, dominium, n. 351, p. 347 p. 667 Alumni, absolutio, n. 776, Q. 5, p. 743 benedictio, n. 718, Q 1, p. 666; Q. 6, collegiorum, n. CIO, Q. 5, p. 526 p. 668 dimissio, n. 610, Q. 5, p 527 materia, n. 719, p. 669 in collegiis regularium, n. 610, Q 5, p. Alcohol, spiritus vini, arte ademptus, n. 526 678, p. 605 seminarii, n. 610, Q. 5, p. 526 vino additus, n 679, Q. 6, p. 608 Amentes, baptismus, n. 660, p 578; n Aleæ, n. 587, p. 508 661, p. 578, 579 Aleatorii, contractus, n. 553, p. 470 communio, n. 695, Q 8, p. 630 ludi, n. 587, p. 508 contractus, n. 487. p. 426 Aliena res, n. 415, p. 380 delictum, n. 21, p. 24 amissa, n. 373, 374, p. 358 domicilium, n. 79, p. S3 vendita, n. 418, Q. 2, p. 381, 382; n 420, dominium, n. 354, p. 349 Q. 5, p. 385 extrema unctio, n. 827, p. 804 123] INDEX ALPHABETICUS GENERALIS. infanti par, n. 4SI, p. 424 occupatio, n. 368, p. 356 irregularitas, n 1028, p. 1055 silvestria, n. 368, p. 356 leges, n. 78, p. 81; n. 79, p. 82 Annua, confessio, n. 339, p. 328 ordines, n. 1028, p. 1055 Annulus, episcopi, indulgentia, n. 1049, patrini, n. 664, Q, 4, p. 588; n. 675, Q. p. 1065 5, p. 600 clericis interdictus, n. 570, p. 492 perpetuo, n. 79, p. 82 Annus novitiatus, n. 610, Q. 6, p. 527 interruptio, n. 610, Q. 7, p. 528 pœnæ, n. 943, Q. 5, p. 985; n. 949, p. 995 quomodo computandus, n. 122, p. 124 Americana, constitutio, n. 224, Q. 2, p. quomodo intelligendus, n. 610, Q. 6, 226 p. 527 Amictus, n. 718, Q. 1, p. 666; Q. 2, p. 667 Antecedens, concupiscentia, n. 13, p. 18 Amissæ res, definitio, n. 373, p. 358 ignorantia, n. 10, p. 16 inventor, n. 375, Q. 1, p. 358 Antichresis, definitio, n. 552, p. 469 redditio, n. 374, p. 358 Anticipatio, in officio divino, n. 576, Q. 2, retentio, n. 375, Q. 2, p. 359 p. 498 susceptio, n. 375, Q. 1, p. 358 Antimensia, n. 715, p. 664 Amor, Dei, n. 166, p. 169 Antistita, admissio novitiarum, n. 610, filiis debitus, n. 257, p. 252 Q. 15, p. 530 in contritione, n. 735, p. 692 confessiones subditarum, n. 778, Q. 3, p. 746; Q. 4, 5, p. 747 inimicis debitus, n. 172, p. 173 initialis, n. 734, Q. 8, p. 692 episcopum certiorem reddens, n. 610, proximi, n. 168, p. 170 Q. 15, p. 530 suiipsius, n. 169, p. 170 professio novitiarum, n. 610, Q. 15, p. Amotio, confessariorum religiosarum, n. 530 778, Q. 10, p. 748 Aperitio, litterarum, n. 325, p. 311 Amplexus, n. 282, p. 289; n. 938, p. 975 . Apertum, testamentum, n. 509, p. 440 Amputata membra, sepultura, n. 973, Q. Apes, occupatio, n. 369, p. 356 6, p. 1020 Apostasia, a fide, n. 161, p. 166 Ancillæ, vid. Famulus a religione, n. 1011, p. 1044 causa divortii, n. 860, p. 858 abstinentia, n. 338, Q. 1, p. 326 definitio, n. 160, p. 165 labores die festo, n. 255, p. 251 differt ab hæresi, n. 161, p. 166 donationes inter vivos, n. 508, p. 439 donationes mortis causa, n. 508, p. 439 malitia, n. 160, p. 165 pœnæ, n. 914, p. 1021; n. 1011, p. 1044 Missa audienda, n. 250, p. 247 Angelica salutatio, n. 157, p. 164 Apostatæ, exeo 111·« unicati, n. 973, p. 1020; Angor, signum consensus imperfecti, n. n. 974, p. 1021 libri, n. 975, p. 1022 128, p. 134 editores libri apostatæ, n. 975, p. 1022 Angusta, conscientia, n. 41, p. 42 matrimonium, n. 864, p. 860 Angustia loci, causa, dispensationis, n. 921, p. 950 sepultura, n. 973, p. 1017 Animæ, dispositiones, n. 645, p. 561; n. Apostoli casus, vid. Privilegium Paulinum Apostolica, benedictio, n. 1061, p. 1085 647, p. 563 fidelium defunctorum, n. 1056, Q. 6, 7, camera, n. 110, p. 114 p. 1067 præfectura. n. 710, Q. 2, p. 653; Q. 3, p. 654 piæ, n. 806, p. 785 Animalia, acquisitio, n. 368, p. 356 signatura, n. 110, p. 113 Apostolicæ Sedis Acta, n. 83, p. 86 apes, n. 369, p. 356 carnes, n. 330, Q. 1, p. 317 Apostolici, Præfecti, n. 710, Q. 2, p. 653; columba, n. 369, p. 356 Q. 3, p. 654 damnum, n. 425, Q. 9, p. 391 Vicarii, n. 710, Q. 2, p. 653; Q. 3, p. 654 dominium, n. 368, 369, p. 356 Apostolicus delegatus, n. 987, Q. 6, p. 1030 Apostolorum limina, visitatio, n. 594, p. genera, n. 367, p. 355 mansuefacta, n. 368, p. 356 513 mansueta, n. 368, p. 356 Apparenter, mortui, n. 661, p. 579; n. 828. pisces, n. 369, p. 356 Q. 6, p. 806 [241 INDEX ALPHABETICUS GENERALIS. Appellantes, ad consilium, n. 983, p. 1027 definitio, n. 553, p. 472 Applicabitis, indulgentia, vid. Indulgentiae jura assecurati, n. 553, p. 470 Applicatio Missæ, vid. Missa licita, n. 553, p. 472 Appositio causarum, eximentium, n. 93, obligationes, n. 553, p. 470 operariorum, n. 260, p. 263 Q. 1, p. 92 impedientium, n. 93, Q. 2, p. 93 vitæ, n. 553, p. 470 Approbati, ad confessiones audiendas, n. Assecurationis societas, ministri, n. 553, 772, p 737, 738; n. 777, Q. 5, p. 747 p. 470 ad examen revocati, n. 772, p. 737 restitutio, n. 553, p. 471 quoad moribundos, n. 773, Q. 5, p. 738 Assistens parochus, ad matrimonium, n. quoad peregrinos, n. 773, Q. 5, p. 747 911, Q. 4, p. 924; n.915, p.926 quoad religiosas ægrotas, n. 778, Q. 5, Assistentia, activa, n. 906, Q. 6, p. 913 p. 747 ad chorum, n. 573, p. 494 Approbatio, in forma communi, n. 75, Q. 2, ad matrimonium catholicorum, n. 906, p. 78 Q. 6, p. 913 in forma speciali, n. 75, Q. 3, p. 78 ad matrimonium mixtum, n. 872, Q. 6, Aqua, n. 653, p. 570 p. 874; n. 906, Q. 6, p. 913 baptismalis, n. 654, p. 571; n. 655, Q. 2, concioni hæreticorum, n. 152, p. 155 p. 573 funeri hæreticorum, n. 152, p. 155 m Missa, n. 87, Q. 2, p. 84; n. 679, Q. 7, in baptismo, n. 596, p. 516 p. 609 in baptismo hæreticorum, n. 596, p. 516 naturalis, n. 655, Q. 1, p. 572 in sacris hæreticorum, n. 152, p. 155 permixta, n. 655, Q. 3, p. 573 passiva, n. 872, Q. 6, p. 874; n. 906, Q. 6, in cibis, n. 333, Q. 10, p. 322 p 913 Arbiter, n. 519, p. 448 per procuratorem, n. 664, Q 4, p. 588 Archiepiscopus, quoad indulgentias, n. precibus hæreticorum, n. 154, p. 159 1049, p. 1064 Architecti, ædificantes templa hæretico- Assumptio vana, nominis Dei, n. 219, p. 221 rum, n. 197, Q. 1, p. 193 Archivum, episcopale, n. 864, Q. 9, p. 864 Astrologia, definitio, n. 207, p. 203 Attentatum, matrimonium, a regularibus, paroeciale, n. 600, p. 519 n. 1014, p. 1045 secretum, n. 864, p. 864 impedimentum dirimens criminis, n. Arctatus, n. 833, Q. 1, p. 814 886, p. 892 Arma, clericis interdicta, n. 588, p. 508 Attentio, externa, n. 646, Q. 2, p. 562 in duello, n. 247, p. 285 in Missa audienda, n. 243, p. 243 Armorum, gestio, n. 588, p. 508 in officio recitando, n. 582, Q. 12, p. 504 Arrha, in sponsalibus, n. 840, Q. 2, p. 832 in sacramentis ministrandis, n. 634, 635, quoad contractus, n. 500, p.433 p. 583 restitutio, n. 840, Q. 2, p. 832 in sacramentis recipiendis, n. 646, Q. 2, Ars, excusans a jejunio, n. 338, Q. 1, p. 326 p. 562 notoria, n. 205, p. 202 interna, n. 634, p. 553 sanitatum, n. 205, p. 202 quotuplex, n. 242, p. 242; n. 634, p. 553 Artes, indecora, n. 587, p. 508 voluntaria distractio, n. 635, p. 553 Articulus mortis, vid. In Articulo mortis Attritio, conditiones, n. 733, p. 689 Artificialis, fœcundatio, n. 934, p. 972 definitio, n. 730, p. 686 Artifices, quinam, n 260, p. 263 effectus, n. 735, p. 692; n. 736, Q. 3, Ascetici libri, n. 344, Q. 1, p. 335 p. 693 editio, n. 344, Q. 1, p. 335 efficacitas, n. 735, p. 692 Aspectus turpes, n. 285, p. 291 extra sacramentum, n. 735, p. 692; inter conjuges, n. 938, p. 975 n. 736, Q. 3, n. 693 inter solutos, n. 285, p. 291 formidolosa, n. 734, Q. 5, p. 691 quatenus illicitum, n. 285, p. 291 honestas, n. 734, Q. 5, p 691 secluso desiderio, n. 285, p. 291 in baptismo adulti, n. 647, p. 563 Aspersio, modus baptizandi, n. 654, p. 572 in justis, n. 736, Q. 3, p. 693 Xssecuratio, conditiones, n. 553, p. 472 motiva, n. 734, Q. 5-7, p. 691 contractus clausulae, n. 553, p. 471 [25] r INDEX ALPHABETICUS GENERALIS. requisita ad reviviscent iam sacramenti. n. 648, Q. 2, p. 563 servilis, n. 734, Q. 5, p. 691 sine amore, n. 734, Q. 8, p. 692 sufficiens, n. 735, p. 692; n. 736, Q. 3, p. 693 Auctarium, justum, n. 526, p. 450 licitum, n. 528, Q. 1, p. 451 pecuniæ fecunditas, n. 528, Q. 3, p. 453 quoad pauperes, n. 528, Q. 2, p 453 solvendum a possessore malæ fidei, n. 419, p. 383 titulus, n. 528, Q. 1, p. 451 Auctores, censura, n. 976, p. 1022 dominium, n. 363, p. 353 edentes manuscripta aliena, n. 364, Q. 1, p. 354 jura, n. 363, p. 353; n. 364, Q. 2, p.354 plagiarius, n. 364, Q. 2, p. 354 quoad commentaria in Sacras Scriptu­ ras, n. 344, Q. 1, p. 335 quoad scandalum, n. 188, 1S9, Q. 1-3, p. 185 Audiens, detractionem, n. 316, Q. 6, p. 305 Missam, n. 240, p. 241 sermones obscenos, n. 287, p. 292 Augurium, definitio, n. 207, p. 203 Auriga, vid. Famulus compensatio, n. 409, p. 374 quoad lupanar, n. 196, Q. 4, p. 192 quoad templa hæreticorum, n. 154, p. 159 Aurora, celebratio Missæ, n. 713, p. 661; n. 714, Q 2, p. 661 Auspicium, definitio, n. 207, p. 203 Authentica, n. interpretatio legis, n. 96, p. 95 Authenticandi facultas, reliquiæ, n. 201, p. 199 Auxilium, n. 943, Q. 2, p. 982 Avaritia, definitio, n. 141, p. 146 malitia, n. 141, p. 146 Aves, n. 367, p. 355; n. 368, 369, p. 356 dispensatio, n. 848, p. 838 cpikcia, n. 844, Q. 2, p. 835 finis, n. 843, p. 835 formula, n. 844, Q. 4, p. 836 in matrimoniis mixtis, n. 844, Q 2 p. 836 iteratio, n. 852, Q. 7, p. 841 locus, n. 846, p. 837 militum, n. 847, p. 837 minorum, n. 847, p. 837 necessitas, n. 843, p. 835 obligati, n. 844, Q. 2, p. 835 obligatio, n. 843, p 835; n. 844, Q. 1, 2, p. 835 obligatio revelandi impedimenta, n. 850, p. 839; n. 851, Q. 1, 2, p. 839 omissio, n. 844, Q. 3, p 836 ordinarius proprius, n. 848, p. 838 quot denuntiationes, n. 845, p. 836 sponsi ex diversis dioecesibus, n. 849, Q. 1, p. 838 substitutio, n. 845, p. 837 tempus, n. 845, p. 836 vagorum, n. 847, p. 838 Baptismalis, aqua, n. 653, p. 570; n. 654, p. 571; n. 655, Q. 2, p. 573 fons, n. 596, p. 515; n. 666, Q. 1, p. 591 Baptismus, a laico baptizati, n. 659. p. 577; n. 665, p. 590 ab hæretico ministro, n. 970, p. 1024; n. 977, p. 1024 abjuratio, n. 666, Q. 7, p. 592 ablutio, n. 653, p. 570; n 654, p. 572; n. 655, Q. 7, p. 574 alieno territorio, n. 658, p. 576; n. 659, p. 577; n. 666, Q. 10, p. 594 amentium, n. 660; p. 578; n. 661, p. 578, 579 chrisma, n. 666, Q. 3, p. 591 cognatio spiritualis, n. 664, Q. 8, p. 589; n.892, 893, p.900 conditionalis, n. 655, Q. 8, p. 574 definitio, n. 653, p. 570 dilatio, n. 662, Q. 7, p. 583 dissolutio matrimonii infidelium, n B 858, p. 851 Balsamum, in chrismate, n. 668, p. 595; domi collatus, n. 665, p. 590 n 669, p. 596 dubius, n. 633, p. 552; n. 880, p 888 Bankrupt, vid. Cessio bonorum, n. 463, effectus, n. 653, p. 570 Q. 1, p. 407 examinatio, n. 662, Q. 6, p. 583 jura creditorum, n. 455, Q. p. 402 filii hæreticorum, n. 662, Q. 2, p. 581 ordo solvendi debita, n. 453, p. 402 filii infidelium, n. 662, Q. 1, p. 580 satisfactio integra, n. 455, p. 402 flaminis, n. 653, p. 570 Banks, et clerici, n. 593, p. 512 fœtus abortivi, n 661, p. 579 Banna, adjuncta, n. 845, p. 836 forma, n. 656, p. 575 definitio, n. 843, p. 835 hæretici, n. 662, Q. 2, 3, p. 581 (261 INDEX ALPHABETICUS GENERALIS. in articulo mortis, n. 661, p. 578; n. 662, Q. 1, p. 580; n. 665, p. 590 in dubio de vita, n. 661, p. 579 in hæresi, n. 662, Q. 5, 6, p. 582 in utero, n 655, Q 3-5, p. 573 infantis, n. 660, p. 578; n. 661, p. 579; n. 662, Q. 1, 3, 4, p. 580 infusione collatus, n. 654, p. 572 inscriptio, n. 666, Q. 10, p. 594 instructio, n. 662, Q. 8, p. 584 intentio, n. 634, 635, p. 553; n. 636, Q. 1-3, p. 554 interdicti, n. 969, p. 1014 interrogationes, n. 666, Q. 4, p. 592 invalidus, n. 666, Q. 7, p. 592 lethargici, n. 662, p. 587 locus, n. 666, Q. 1, p. 591 materia, n. 654, p. 571; n. 655, Q. 1-8, p. 572 minister, n. 658, p. 576 monstrorum, n. 661, p. 580 moribundi infidelis, n. 662, Q. 1, p. 580; Q. 8, p. 584 necessitas, n. 653, p. 570 neo-conversi, n. 666, Q. 7, p. 592 nomina imponenda, n 666, Q. 6, p. 592 non differendus, n. 662, Q. 7, p. 583 occultatio, n. 154, p. 158 operatio cæsarea, n. 273, p. 284 ordinandi, n. 833, Q. 4, p. 815 patrini, vid. Patrinus, n. 663, p. 587 peregrini, n. 659, p. 577 phrenetici, n. 662, p. 587 probabiliter viventis, n. 661, p. 579 probatio, n. 666, p. 594 remissio peccatorum, n. 630, Q. 3, p. 550 repetitus, n 633, p. 552 ritus, n. 665, p. 590; n 666, Q. 8, p. 593 sanguinis, n. 653, p. 570 senum, n. 662, Q. 8, p. 585 sensibus destituti, n. 662, Q. 8, p. 585 sollemnis, n. 653, p. 570 sponsorum, n. 852, Q. 4, p. 841 subjectum, n. 660, p. 578 tempus, n. 662, Q. 7, p. 583; n. 666, Q. 11, p. 594 testimonium pro matrimonio, n. 852, Q. 4, p. 840 unctiones, n. 665, p. 590 validus, n. 653, p. 571 Baptistæ, n. 662, Q. 6, p. 583 Baptisterium, n. 655, Q. 2, p. 573; n. 666, Q L p. 591 Baptizandus, conditionate, n. 654, Q· 8, p. 575 (27] in dubio de valore baptismi, n. 654, Q 8,. p. 575; n. 725, Q. 2, 3, p. 677 Beati, cultus debitus, n. 201, p. 198 cultus limitationes, n. 201, p. 198 reliquiæ, n. 201, p. 198, 199 Beatificatio, n. 201, p. 198 libri, n. 344, Q. 3, p. 336 Bellum, absolutio sacramentalis, n. 751, Q. 1, p. 709; n. 773, Q 4, p 738 auctoritas legitima, n. 277, p. 287 clerici, n. 592, p. 511 causa justa, n. 277, p. 287 conditiones, n. 277, p. 287 definitio, n. 276, p. 286 dubie justum, n. 278, p. 287 duces, n. 9, p. 15 finis, n. 277, p. 286 impediti ex militia, n. 1042, p. 1060 justum, n. 277, p. 287 liceitas, n. 277, p. 286 modus debitus, n. 277, p. 287 Benedictina, declaratio, n. 903, Q. 2, 3, p. 908 Benedicendi, modus, n. 652, Q. 1, p. 568 potestas, n. 652, Q. 1, p. 568 ritus, n. 652, Q. 2, p. 569 Benedictio, a quibus danda, n. 652, Q. 1, p. 568 abbatis, n. 1017, 101S, p. 1046 annuli, n. 864, Q. 2, p. S60 apostolica, in articulo mortis, n. 1061. p. 1085 aquæ baptismalis, n. 596, p. 516; n. 653, p. 570; n. 666, Q. 3, p. 592 campanæ, n. 652, p. 568; n. 822, Q. 6, p. 801 catechumeni, n. 652, Q. 3, p. 569; n. 9, p. 1088 constitutiva, n. 652, Q. 2, p. 569 crucifixi, n. 1050, Q. 23, p 1073 domorum, n. 596, p. 516 ecclesiæ, n. 652, p. 56S episcopalis, n. 652, p. 568; n. 652, Q. 1, p. 569 fontis baptismalis, n. 596, p. 516 imaginum, n. 652, p. 568 invocativa, n. 652, Q. 2, p. 569 loci, n. 213, p. 211 minister, n 652, Q 1, p. 568 nuptialis, n. 864, Q. 3, 4, p. 861 oleorum sacrorum, n. 650, Q. 3, p. 566 oratorii, n. 247, p. 245 papalis, n. 652, p. 568 reservata, n. 652, p. 56S; Q. 1, p. 569 ritualis, n. 652, Q. 2, p. 569 sacramentalis, n. 652, Q. 2, p. 569 subjectum, n. 652, Q 3, p. 569 INDEX ALPIIABETICUS GENERALIS. vestium «aerarum, n. 718, Q. 1, p. 666 Benedictus XIV, constitutio contra sollici­ tantes, n. 786, 787, Q. 1-12, p. 765 Bénéficiât!, obligationes, n. 573, p. 494 pœnæ, n. 218, Q. 7, 8, p. 220; n. 361, p. 352 Beneficium, collatio in excommunicatos, n 961, p. 1008; n. 1015, p. 1045 suspensio a beneficio, n. 964, p. 1009 Beneplacitum, n 995, p. 1037 Bestialitas, definitio, n. 308, p. 298 deformitas, n. 309, p. 298 malitia, n. 309, p. 298 pœnæ, n. 1032, p. 1057 tactus, n. 309, p. 299 Biblia sacra, acatholica in juramento, n. 224, Q. 4, p. 226 editiones acatholicæ, n. 345^Q. 4, p. 339 versiones, n. 344, Q. 8, p. 337 Bibliopolae, cooperatio, n. 189, Q. 2, p. 186 libri prohibiti, n. 345, Q. 3, p. 339 quod libros pravos, n. 345, Q. 8, p. 342 venia, n. 345, Q. 8, p. 342 Bigamia, irregularitas, n. 1028, p. 1055; n. 1031, p. 1056 pœnæ, n. 1032, p. 1057 quotuplex, n. 1028, p. 1055; n. 1031, p. 1056; n. 1032, p. 1057 vera, n. 1028, p. 1055; n. 1031, p. 1056 Bilateralis, contractus, n. 476, p. 419 Binatio, licita, n. 714, Q. 3, p. 661 necessitas, n. 714, Q. 3, p. 661 privilegium, n. 714, Q. 3, p. 661 stipendium, n. 714, Q. 4, p. 662 Blasphemia, definitio, n. 219, p. 221 derisio, n. 220, p. 222 directa, n. 219, p. 221 divisio, n. 219, p. 221 formalis, n. 220, p. 222 formulæ, n. 220, p. 223 hæreticalis, n. 221, Q. 1, p. 223 imprecativa, n. 219, p. 222 indirecta, n. 219, p. 221 in Deum, n. 219, p. 221 in ebrietate, prævisa, imputabilis, n. 9, p. 15 in sanctos, n. 219, p. 221 intentio, n. 219, p. 221 ira prolata, n. 220, p. 222 maledictio creaturæ, n 221, Q. 2, p. 223 malitia, n. 220, p. 222 manifestanda in confessione, n. 221, Q. 1, p. 223 mere probrosa, n. 219, p. 221 peccatum grave in toto genere suo, n. 220, p. 222 per iram, n. 220, p. 222 quoad reservationem, n. 219, p. 221 quotuplex, n. 219, p. 221 Bona, animi, n. 352, p. 348; n. 465, p. 411 auctorum, n. 363, p. 353 beneficialia, n. 361, p. 352 castrensia, n. 356, p. 349 clericorum, n. 360, p. 352 communia, n. 359, p. 351; Q. 1, p. 351 conjugum, n. 357, p. 350 derelicta, n. 376, p 359 dotalia, n. 358, p. 351 ecclesiæ, n. 994, 995, p. 1036; n. 392, p. 364 ecclesiæ Romanæ, η. 994, p. 1036 Ecclesiastica, n. 360, p. 352; n. 361, p. 352 alienatio, n. 996, p. 1037 contractus, n. 996, p. 1037 corporalia, n. 995, p. 1036 incorporalia, n. 995, p. 1036 locatio, n. 996, p. 1037 religiosorum, n. 613, 614, Q. 2, p. 536; n. 614, Q. 9, p. 539 sacra, n. 213, p. 211; n. 215, Q. 5, p. 213 usurpatio, poena, n. 994, p. 1036 fama, n. 314, p. 302 familiæ, n. 358, p. 351 fides, n. 386, p. 362 filiorumfamilias, n. 355, p. 349 fortunæ, n. 352, p. 348 fungibilia, n. 526, p. 450 immobilia, n. 392, p. 364 infantium, n. 354, p. 349 inventa, n. 373, p. 358; n. 370, p. 357 mobilia, n. 392, p. 364 necessaria, n. 175, p. 176 nullius, n. 376, p. 359 nuper amissa, n. 373, p. 358 paraphernalia, n. 358, p. 351 parcimonialia, n. 360, p. 352 patrimonialia, n. 360, p. 352 privata, n. 349, p. 346 profectitia, n. 356, p. 350 superflua, n. 175, p. 176; n. 362, p. 353 temporalia, n 185, Q. 3, p. 183 thesauri, n. 372, p. 357 uxorum, n. 357, p. 350 in hac regione, n. 358, p. 351 vacantia, n. 379, p. 360 Bonitas, actus, n. 22, p. 27; n. 23, Q. 1, p 28 moralis, n. 22, p. 27 inotivum caritatis, n. 28, Q. 2, p. 32 motivum supernaturale, n. 28, Q. 3, p. 33 [28) INDEX APLHABETICUS GENERALIS. requisita ad meritum, n. 28, Q. 3, p. 33 Calix, consecratio, n 692, p. 568 Bonorum, acquisitio, n. 365, p. 355 exccratio, n. 718, Q. 6, p. 668 amissio, n. 373, p. 358 materia, n. 718, Q. 5, p. 668 cessio, n. 453, p. 402; n. 455, p. 402; n. materia ordinis, n. 831, Q. 1, p. 812 463, p. 407 tactus, n. 831, Q. 1-3, p. 812 cessio administrationis a novitiis, n. 610, Calumnia, de sollicitatione, n. 1002, Q p. Q. 20, p. 532 1041 communio, n. 359, p. 351 definitio, n. 314, p. 302 præscriptio, n. 382, p. 360 effectus, n. 314, 315, p. 302 renunciatio a religiosis, n. 614, Q. 9, p. malitia, n. 315, p. 302 539 materialis, n. 316, Q. 8, 9, p. 306 usurpatio, n. 994, p. 1036 Camera, Apostolica, vid Curia Romana Bonum, commune, n. 76, p. 79 n. 110, p. 108 pacis, n. 922, Q. 1, p. 950 Campana, consecratio, n. 652, p. 568; n. publicum, n. 76, p. 79 822, Q. 6, p 801 Bonds, obligationes, n. 589, p. 509 tempore interdicti, n. 969, p. 1014 Bottomry, definitio, n. 552, p. 470 Candelae, in baptismo, n 666, p. 593 Brephotrophia, parentes, n. 257, Q. 2, p. in Missa, n. 718, Q 9, p. 669 255 substitutio luminis electrici, n. 693, Q 3, protestantica, n. 257, p. 255 p. 624 Breviarium, vid. Officium divinum Canon, Codicis Juris, n. 110, p. 105, vid. definitio, n. 572, p. 493 Codex Juris Canonici editio, n. 344, Q. 6, p. 337 Canonicae, causæ, n. 922, Q 1, p. 949 reformatum, n. 572, p. 493 horæ, vid. Officium divinum Bursa, vid. Negotiationes Canonicus, pœnitentiarius, n. 782, p. 754; clerici, n. 589, p. 510 n. 771, p. 736 definitio, n. 557, p. 473 Canonis, privilegium, n. 602, p 520 ludi, n. 589, p. 510 Canonizatio, processus, n 201, p. 198 Butyrum, diebus jejunii, n. 331, Q. 1, Cantores, in templis hæreticis, n. 154, p. p. 318 159 Capellanus, assistens in matrimonio, n. 905, p. 911 C militum, n. 904, p 910; n. 905, p 911 Cadavera, crematio, n. 971, p. 1016 Capite damnati, viaticum, n. 695, Q. 8, excommunicati, n. 973, p. 1017; n. 990, p. 630 p. 1033 Capitalia, vitia, n. 139, p. 145 exhumanda, n. 716, Q. 3, p. 665 Capitalistæ, n. 260, p. 263 furtum, n. 1032, p. 1057 Capitulum, n. 1015, p. 1046 cathédrale, n. 781, Q. 1, p. 750 sepelienda, n. 971, p. 1016; n. 972, p. ferens leges, n 75, Q. 4, p. 78 1017 generale, n. 1015, p. 1046 Cæcus, irregularis, n. 1030, p. 1056 interdictum, n. 982, p. 1026 extrema unctio, n. 827, p. 804; n. 828, potestas legifera, n 75, Q. 4, p. 78 Q. 3, p. 801 quoad censuras, n 982, p. 1026 Cærimoniæ, baptismi, n. 665, p. 590 quoad suspensiones, n. 1015, p. 1046 confirmationis, n 667, p. 595 Career, evasio, n. 562, Q 2, 3, p. 4S3 definitio, n. 649, p. 564 Cardinales, censura, n. 950, Q 1, p 996 extremæ unctionis, n. 822, Q. 3, p. 799 confessiones, n. 771, p. 736 Missæ, n. 720, p. 670; n. 721, Q. 7, p. exempti, n. 345, Q. 5, p. 341; n. 950, 673 Q. 1, p. 996 ordinationis, n. 835, Q. 4, p. 821 in celebratione Missæ, n. 714, Q. 5, p. eervandæ, n. 649, p. 564 662 Cæsarea operatio, obligatio matris, n. 273, interdicti, n. 950, Q. 1, p. 996 p. 284 quoad indulgentias, n. 1049, p. 1064 post mortem, n 273, p. 284 quoad reservata, n 771, p. 736 Caïeum, extra refectiones jejunii, n. 333, suspensio, n. 950, Q 1, p. 996 Q. 3, p 320 (29] INDEX ALPHABETICUS GENERALIS. virtutes, n. 151, p. 154 quoad debitum conjugale, n. 869, n 870 Caritas, actus, n. 167, Q. 1, p. 169 simplex, n. 227, p. 229 definitio, n. 165, p. 169 solemne, n. 227, p. 229 divisio, n. 165, p. 169 Castratio, feminæ, n. 264, Q. 5, p. 270 efficacitas, n. 730, p. 686 illicita, n. 203, p. 268 erga Deum, n. 166, p. 169 erga inimicos, n. 171, p. 173; n. 172, impotentia, n. 875, 876, p. 883; n. 877, p. 884 p. 173 licita, n. 263, p. 268 erga nosmetipsos, n. 169, p. 171 masculi, n. 263, p. 268 erga proximos, n. 167, p. 170; n. 168, p. Castrensia, acquisitio, n. 356, p. 349 171. quasi castrensia, n. 356, p. 350 excusat, n. 249, p. 247; n. 255, p. 250 Casula, color, n. 718, Q. 3, 4, p. 667 exempla, n. 170, p. 172 exeeratio, n. 718, Q. 6, p. 668 necessitas, n. 166, p. 169; n. 168, p. 170; necessitas, n. 718, p. 666 n. 172, p. 173 Casus, Apostoli, vid.Privilegium Paulinum objectum materiale, n. 165, p. 169 fortuitus, n. 21, Q. 4, p. 25 ordo, n. 174, Q. 1, p. 175 perplexus, n. 919, p. 941 peccata, n. 170, p. 173 Resehvatus, n. 779, p. 749,vid.Reserperfecta, n. 730, p. 686 vatio praecepta, n. 166, p. 169 absolutio directa, n. 952, Q. 11, p. praxis, n. 169, p. 171; n. 174, Q. 2-4, 1002 p. 175; n. 175, p. 176 episcopalis, n. 780, 781, Q. 1, p. 750 quoad delinquentes, n. 178, 179, p. 178 ignorantia censuræ, n. 946, Q. 4, 5, signa exhibenda, n. 173, p. 174 p. 992 solutiones variae, n. 174, p. 175 papalis, n. 780, p. 750; n. 945, p. 990 sui, n. 169, p. 171 peregrini, n. 781, Q. 9, p. 753; Q. 10, virtus, n. 165, p 169 p. 754; n. 115, p. 1138 Carnales, motus, n. 126, p. 128 quis absolvere potest, n. 782, p. 754 Carnalis cognatio, n. 888, p. 895; vid. quot, n. 781, Q. 3, p. 751 Consanguinitas sine censura, n. 781, Q. 6, p. 752 Carnes, n. 330, p. 317 Catechesis, adultorum, n. 598, p. 517 manducatio, n. 154, p. 158; n. 35, p. 1102 facienda a parocho, n. 598, p. 517 ministratio, n. 79, p. 82; n 196, Q. 1, negligentia, n. 598, p. 517 p. 191 officia dominorum, n. 259, p. 263 promiscuitas ciborum, n. 332, p. 319 officia parentum, n. 257, Q. 5, p. 256, Carnifices, irregulares ex defectu, n. 1028, Q. 7, p. 258 p. 1055; n. 1033, p. 1057 puerorum, n 598, p. 517 Castitas, colenda, n. 257, p. 260 Catechumeni, benedictio, n. 652, Q. 3, interrogatio poenitentis, n. 795, p. 777 p 569 peccata interna, n. 617, Q. 1, p. 543 sepultura, n. 972, p. 1017 pericula, n. 257, p. 260 Caupo, cooperatio, n. 199, Q. 1-3, p. 1.94 scandala, n. 186, p. 184 peccata, n. 199, Q. 1-3, p. 194 sponsalia, n. 841, p. 833 prohibitiones, n. 199, Q. 1-3, p. 19-1 virtus, n. 617, Q. 3, p. 543 Causa, absolvendi sub conditione, n. 728, Votum, n. 616, p. 543 Q. 8, p. 684 emissio durante matrimonio, n. 233, ad commutationem voti, n. 238, p. 238 p. 235; n 235, p. 236 ad irritationem voti, n. 233, p. 234; n impediens matrimonium, n. 869, p. 235, Q. 3, p. 236 870 ad juramentum, n. 223, p. 224 in ordine, n. 616, p. 543 ad restrictionem mentalem, n. 312, p· in religione, n. 616, p. 543 300 irritatio, n 233, p. 235; n. 235, p. 236 la?sio, n. 215, Q. 2, p. 212 ad solvendum matrimonium, n. 857, perfectæ castitatis, n. 237, Q. 3, p. 237 858, p. 851; n. 919, p. 944 perpetuæ castitatis, n. 237, Q. 3, p. aggravans, n. 745, p. 703 237 beatificationis, n. 344, Q. 3, p. 336 [30] INDEX ALPHABETICUS GENERALIS. canonica·, n. 922, Q. 1, p. 949 contra sacramentum ordinis, n. 834, p. 817; n. 836, Q. 12, p. 824 criminalis, n. 561, Q. 1, p. 480 damni, n. 445, p. 398; n. 446, Q. 1, 2, p. 399 dispensationis, a bannis, n. 848, p. 838 a lege, n. 101, p. 99 ab impedimentis, n. 919, p. 940 Excusantes, a censura, n. 943, Q. 5, p. 985 a confessione ante communionem, n. 669, p. 632 a debito conjugali, n. 935, p. 972; n. 936, p. 973 a denuntiatione sollicitantis, n. 787, Q. 7, p. 768; Q. 11, p. 769 a deserenda occasione, n. 801, 802, p. 782 a jejunio, n. 338, Q. 1, p. 326 a lege, n. 91, p. 92 a Missa, n. 249, p. 247 a reservatione, n. 781, Q. 7, p. 752; n. 783, Q. 1, p. 755 a secreto servando, n. 325, Q. 1, p. 310 a solutione debiti, n. 460, 461, p. 406 ab ablatione rei alienæ, n. 406, p. 372; n. 407, p. 373 ab abstinentia, n. 338, Q. 1, p. 326, Q. 2, p. 327 ab hora debita pro Missa, n. 714, Q. 2, p. 661 ab integritate confessionis, n. 750, p. 708 ab officio divino, n. 583, p. 504 in die festo quoad labores, n. 253, p. 248; n. 255, p. 250 Eximentes, n. 91, p. 92; n. 92, p. 92 a lege, n. 91, 92, p. 92 appositio earum licita, n. 93, Q. 1, p. 92 impedientes, n. 91, p. 92 involuntaria, n. 5, p. 11 per accidens, n. 425, Q. 4, p. 382 physica, n. 92, p. 92 pia, n. 511, Q. 1, p. 441 voluntaria, n. 5, p. 11 Cauteriata, conscientia, n. 37, p. 39 Cautiones, in matrimoniis mixtis, n. 873, Q. 1, p. 872 in disparitate cultus, n. 880, p. 888; n. 881, Q. 2, 3, p. 889 Celare, peccatum in confessione, n. 742, p. 698; n. 750, p. 708 veritatem, n. 563, 564, Q. 2, p. 484 [31] Celebrantes, in locis interdictis, n. 969, p. 1015; n. 988, p. 1032 Celebratio, matrimonii, vid. Forma cele­ brationis matrimonii Missæ, vid. Missa Censor librorum, n 344, Q. 9, p. 337 imprimatur, n. 344, Q 9, p. 337; Q. 10, p. 338 scripto dat censuram, n. 344, Q. 9, p. 337 Censura, n. 943, Q. 3, p. 984 a jure, n. 945, p. 990 ab homine, n. 945, p. 990 abortum procurantes, n 997, p. 1037 Absolutio, a peccatis sed non censura, n. 952, p. 1001 a reservata et non reservata, n. 952, n Q. 11, p. 1001 ab una et non ab aliis, n. 952, Q. 7, P· 1 init absentis, n. 952, Q. 4, p. 1 ad reincidentiam, n 952, Q. 1, p 999 conditiones, n. 951, p. 99S in articulo mortis, experte facultatis, n. 952, Q. 9, p. 1 Tl in casibus urgentioribus, n. 952, Q 11, p. 1002 in foro interno vel externo, n. 951, p. 99S inviti, n. 952, Q. 6, p. 1 quis dat, n. 951, p. 998; Q. 11, p. 1001 ü sine facultate, n. 988, p. 1032 Apostolicæ Sedis, n. 945, p. 990 auctor, n. 947, p. 993 Cardinales, n. 950, Q. 1, p. 996 causa, n. 944, p. 9S9 causæ excusantes, n. 943, Q. 5, p. 985; n. 946, Q. 4, p. 992 causam dans interdicto locali, n. 988, p. 1032 carbonarii, n. 987, Q. 2, p. 1028 celebrantes in loco interdicto, n. 988, p.1032 cessatio, n. 951, p. 998 clausuram violantes, n. 992, p 1035 clerici in secta damnata, n. 988, p. 1032 clerici percussor, n. 993, p. 1035 cogentes ad religionem ingrediendam, n. 1000, cc« p. 1040 cogentes ad statum clericalem, n. 1 •Ί Γ p. 1040 collatio beneficiorum ante litterarum exhibitionem, n. 1015, p. 10-15 conditiones, n. 944, p. 9S9 confessarius ignorans et absolvens, n. 950, Q. 9. p. 997 consummatio, n. 945, p. 991 lUl INDEX ALPHABETICUS GENERALIS. contra quale peccatum, n. 945, p. 991 Reservatæ, a Sede Apostolica, n. 945 p. 990 contumacia, n. 944, p. 989; n. 945, p. 991; n. 952, Q. 8, p. 1000 ab homine, n. 945, p. 990 absolutio, vid. supra definitio, n. 944, p. 989 confessarius ignorans reservationem, diflert ab aliis pœnis ecclesiasticis, n. 944, p. 989; n. 945, p. 990 n 950, Q 9, p. 997 cuinam reservata, n. 915, p. 990 divisio, n. 945, p. 990 falsa denuntiatio, n. 1002, p. 1041 dubitantes de censura, n. 946, Q. 2, p. 991 impediens receptionem sacramento­ duellantes, n. 999, p. 1039 rum, n. 952, Q. 10, p. 1001 edentes leges in ecclesiam, n. 985, p. 1028 nemini reservata, n. 1024, p. 1051 Ordinario reservata, n. 1023, p 1050 excommunicatio, n. 953, p. 1005, vid. Excommunicatio Papæ reservata, speciali modo, n. 945, p. 990; n. 1022, p. 1048 episcopus extra diocesim, n. 948, Q. 2, p. 994 specialissimo modo, n. 945, p. 990; n. 1022, p. 1047 episcopus hæreticus, excommunicatus, simpliciter, n 945, p. 990; n. 1022 suspensus, n. 948, Q. 1, p. 994 p. 1049 fabricatores litterarum Sedis Apostoli­ cæ, n. 1001, p. 1041 stricte interpretanda, n. 950, Q. 5, ferendæ sententiæ, η. 946, Q. 1, p. 991 p. 997 territorium censurantis, n. 948, Q. ignorantia, n. 946, Q. 4, p. 992 impuberes, n. 949, p. 996 2-4, p. 994 reviviscentia, n. 952, Q. 1, p. 999 in communitatem, n. 950, Q. 3, p. 996; secta Massonica, n. 986, p. 1028 n. 965, p. 1012 sectæ damnatæ, η. 987, Q. 6, p. 1030 in dubiis, n. 946, Q. 2, p. 991 sepultura» ccclesiasticæ tradi cogens, n. in ignotos, n. 945, p. 991 990, p. 1033 injuste lata, n. 945, p. 990; n. 946, Q. 2, Sons of Temperance, η. 987, Q. 6, p.1030 p. 991 subjectum, n. 949, p. 995; n. 950, Q. lex reservandi, n. 950, Q. 6-8, p. 997 1-4, p. 996; Q. 5, p. 997 Knights of Pythias, n. 987, Q. 6, p. 1030 suspensio, n. 963, p. 1009, vid. Suspensio manifeste injuriosa, n 946, Q. 3, p. 992 tempus incurrendi, n. 943, Q. 7, p. 987 manus violentas in clericos, n. 993, p. trahentes ad judicem laicum, n. 991, 1035 p. 1034 materia, n. 945, p. 991 medicinalis, n 944, p. 989 usurpantes bona ecclesiæ Romanæ, η. metus, n. 946, Q. 6, p. 992 994, p. 1036 monitio, n. 946, Q. 7, p. 992 vindicativa, n. 943, Q. 10, p. 988 multiplicatio, n. 950, Q. 4, p. 996 violantes sigillum directe, n. 1005, p. 1042 non-denuntiantes sollicitantem, n. 786, vitando, clerici communicantes cum, n. p. 764 non-reservata, n. 945, p. 990 988, p 1032 notoria, n. 945, p. 990 impendentes auxilium, n. 988, p. 1032 nullitas, n. 946, Q. 3, p. 992 Cera, candelæ, n. 718, Q. 9, p. 669 occulta, n. 945, p. 990 monitum, n. 719, p. 669 Odd Fellows, η. 987, Q. 6, p. 1031 Certitudo, ad absolutionem dandam, n. Papæ reservata, n. 945, p 990 798, Q. 2, p. 780 peregrini, n. 948, Q. 4, p. 995 de morte conjugis, n. 879, p. 887 plures simul, n. 950, Q 4, p. 996 imperfecta, n. 33, p. 37 poenitentia ante effectum, n. 946, Q. 8, perfecta, n. 33, p. 37 p. 993 quotuplex, n. 33, p. 37 potestas ferendi, n. 947, p 993 Cessatio, a censuris, n. 951, p. 998 propter bigamiam, n. 1032, p. 1057 a labore, n. 549, Q. 4, p. 468 quotuplex, n 945, p. 990 dispensationis, n. 104, p. 100 recessus a contumacia, n. 945, p. 991; facultatis delegatæ, n. 770, Q. 10, 11, n. 946, Q 8, p. 993 p.734; n.773, Q. 13, p. 740; n.911, recursus, n. 952, Q 9, 11, p. 1001 Q. 9, p. 925 [321 INDEX ALPIIABETICUS GENERALIS. indulgentiarum, n. 1050, Q. 20, p. 1072; conservatio, n. 655, Q. 2, p. 573 n. 1051, p. 1074 in aqua baptismali, n. 654, p. 571 jurisdictionis, n. 770, Q. 10, 11, p. 734 in baptismo, n. 666, Q. 3, p. 591 legis, n. 105, 106, Q., p. 101 in consecrationibus, n. 822, Q. 6, p. 801 legis irritantis, n. 117, Q. 3, p. 118 materia, n. 668, p. 595 obligationis juramenti, n. 226, Q. 4, p. vetus, n. 666, Q. 3, p. 591 229 Christian science, η. 161, p. 166 obligationis legis, n. 90, Q. 3, p. 91 Christifideles, baptismate constituti, n. præscriptionis, n. 393, p. 365 653, p. 571 privilegii, n. 121, Q. 1, p. 122 fidei professio, n. 152, p. 155 promissionis, n. 505, Q. 1, p. 435 instruendi, n. 662, p. 584 reservationis, n. 783, Q. 1, p. 755 jus ad bona spiritualia, n. 653, p. 571 votorum, n. 232, p. 234 Sanctorum invocatio, n. 201, p. 198 Cessio bonorum, n. 463, Q. 1, p. 407 tenentur legibus ecclesiasticis, n. 78, administrationis a religiosis, n. 610, p. 81; n. 79, p. 82 Q. 20, p. 532 Christus Dominus Noster, adorandus, n creditoris privilegiati, n. 453, p. 402 201, p. 198 effectus, n. 463, Q. 1, p. 407 in Eucharistia, n. 676, p. 603 judiciaria, n. 463, Q. 1, p. 407 Cibus, vid. Abstinentia, jejunium necessaria ad vivendum, n. 449, p. 400 vetitus, n. 333, Q. 9, p. 332 obligationes cessantis, n. 455, p. 402; Ciborium, n. 682, Q. 1, p. 610; n. 693, Q. 1, n. 463, Q. 5, p. 410 p. 623; Q. 9, p. 626 quid retinendum, n. 449, p. 400 Cinematographic® repræsentationes, η. salarium, n. 453, p. 402 257, p. 261 voluntaria, n. 463, Q. 1, p. 407 prohibit®, η. 215, Q. 1, p. 212 Character, sacramentalis, n. 629, p. 550 scandalos®, η. 257, p. 261 Charta, confessionis chartam legere, n. Cineres, η. 973, Q. 5, p. 1019 814, p. 790 Cingulum, benedictio, n. 718, Q 1, p. 667 chiromantia, n. 207, p. 203 exeeratio, n. 718, Q. 6, p. 668 Chirurgia, n. 565, p. 485 in Missa, n. 718, Q. 1, p. 666 Circumstanti®, peccati, n. 745, p. 703, clericis prohibita, n. 593, p. 511 experimenta, n. 565, p. 487 vid. Confessio Cives, obligationes erga gubernium, n. 261, in hospitalibus, n. 199, p. 196 operationes incertae, n. 565, p. 486 p. 264 obligatio suffragandi, n. 262, p. 266 operationes licit®, n. 565, p. 487 officia in bello, n. 278, p. 287; n. 278, Chirurgus, n. 565, p. 485 an irregularis, n. 1034, p. 1058; n. 1040, Q., p. 287 Civile, divortium, n. 559, p. 477; n. 561, p. 1059 Q. 6, p. 482; n. 861, p. 859 munus, n. 565, p. 485 matrimonium, n. 913, Q. 4, p. 930; obligationes, n. 565, p. 485; n. 566, p. ' n. 133, p. 1143 487 Civilis, auctoritas, n. 76, p. 79 peccata, n. 565, p. 486 lex, n. 111, p. 115 scientia, n. 565, p. 4S5 potestas, n. 76, p. 79; n. 267, Q. 2, p. Chloroformium, usus, n. 149, p. 149; n. 272; n. 261, p. 264 150, p. 152 Chocolatum, in die jejunii, n. 332, Q. 5, Civiliter Mortui, n. 486, p. 426 Claudus, irregularis, n. 1030, p. 1056 p. 321 Clausura, egressus, n. 991, p. 1035 Choreæ, n. 190, p. 187 ingressus, n. 991, 992, p. 1035 clericis prohibit®, n. 191, p. 189 monialium, n. 991, 992, p. 1035 confessarius quoad choreas, n. 191, p. papalis, n. 992, p. 1035 188 violatio, n. 992, p. 1035 novissimae, n. 191, Q., p. 188 virorum, n. 991, 992, p. 1035 peccata, n. 190, p. 187; n. 191, p. 188 Claves, in ordinatione ostiarii, n. 830, p. 811 Round dances, η. 190, 191, p. 187 peccata clavibus subjicienda, n. 739, scandalosæ, η. 190, p. 187 p. 696 Chrisma, η. 666, Q. 3, p. 591 (33] INDEX ALPHABETICUS GENERALIS. tabernaculi, n. 692, p. 623 Clientes, jura, n. 560, p. 480; n. 561, Q Clayton Trust Bill, η. 541, p 461 4, p. 481 Clerici, admissio ad ordines, n. 834, p. 817 Coactio, ad matrimonium, n. 901, p 907 advocatus, n. 593, p. 512 ad statum clericalem, n 1000, p 1040 aliena a statu, n 593, p. 512 ad statum religiosum, n. 1000, p. 1040 ars medica, n. 593, p. 512 Coalescentia, comestionum in jejunio, artes prohibit®, n. 593, p. 512 n. 333, Q. 12, p. 323 ascensio ad ordines, n. 834, p. 817; n. furtulorum, n. 404, Q. 3, p. 370 835, Q. 8, p. 822; n. 1008, p. 1043 laborum die festo, n. 254, (2. 5, p 250 attentantes matrimonium, n. 1034, 1037, Cochlear, in Missa, n. 721, Q. 3, p. G71 p. 1058 Codex, circa jura quæsita, n. 110, p. 107 bona, parcimonialia, n. 360, p. 352 ecclesia Latina tantum, n. 110, p. 107 patrimonialia, n. 360, p, 352 indulta, n. 110, p. 107 superflua, n. 361, p. 352 privilegia, n. 110, p. 107 chirurgia, n. 593, p. 512 Codex Juris Canonici, n. 110, p. 105 coelibatus, n. 568, p. 490 Codicillus, definitio, n 514, p. 445 cogentes ad statum clericalem, n. 1000, Coelibatus, apud Latinos, n. 568, p. 490 p. 1040 clericales obligationes, n. 568, p. 490 communicatio cum vitandis, n. 988, p. perpetuus, n. 568, p. 490 1032 pœnæ contra matrimonium attentantes, conjugati, n. 835, Q. 6, p. 822 n. 1034, 1037, p. 1058 definitio, n. 566, p. 487 quo jure, n. 566, Q. 1. p. 490 dominium, n. 361, p. 352 universalis, n. 569, Q. 3, p. 491 donatio ecclesiæ factæ, η. 361, p. 353 Coemeterium, ædiculæ, n. 247, p. 246 editio librorum, n. 344, Q. 2, p. 335 epitaphia, n. 973, Q. 8, p. 1020 gestio armorum, n. 588, p. 508 interdictum, n. 971, p. 1017 habitatio cum mulieribus, n. 587, p. 507, quoad celebrationem Missæ, n. 247, p. 508 246 habitus, clericalis, n. 570, p. 492 reconciliatio, n. 716, Q. 3, p. 665 hierarchia, n. 566, p. 487 violatum, n. 716, Q. 3, p. 665 ingressus in religionem, n. 610, Q. 3, Cœna domini, quot Missæ, n. 690, Q. 15, p. 525; Q. 5, p. 526 p. 619 ingressus in tabernas, n. 590, p. 511 Cogentes, ad religionem ingrediendam, ludus, alearum, n. 587, p. 508 n. 1000, p. 1040 ad statum clericalem, n. 1000, p. militia, n. 592, p. 511 munus impositum, n. 50, p. 1113 1040 Cogitatio, turpis, n. 135, p. 141 negotiatio prohibita, n. 589, p. 509 nomen dans sectæ damnata?, n. 988, p. Cognatio, affinitas, n 894, 895, p 901, vid Affinitas 1030 carnalis, n. 888, p. 895 notarii, n. 593, p. 512 consanguinitas, n. 8S8, p. 895; n S91, obligationes, n. 567, p. 488; n. 569, p 490 p. 900, vid. Consanguinitas officium divinum, vid. Officium divinum ex baptismo, n. 664, Q. 8, p. 589 patrinus, n. 663, Q. 5, p. 589 percussio, n. 993, p. 1035 ex confirmatione, n. 675, Q. 7, p. 599 privilegia, n. 602, p. 520 legalis, n. 894, p. 901 quoad leges civiles, n. 80, Q. 1, p. 83 naturalis, n. 888, p. S95 religiosi, vid. Religiosi publica honestas, n. 898, p. 903 resignans officium in manus laicorum, n. spiritualis, n. 664, Q. 8, p. 589 1017, p. 1046 Cognitio, legis obligationum, n. 82, p. 86 sanctitas, n. 567, p. 488 prærcquisita ad actum humanum, n. 3, scientia, n. 835, <2 2, p. 821 p. 10 spectacula, n. 591, p. 511 ad primam communionem, n. 340, status, clericalis, n. 566, p. 487 Q. 3, p. 329 sustentatio, n. 835, Q. 1, p. 830 Cohabitatio, clericorum cum mulieribus, tonsura, n. 566, p. 487 n. 586, p. 507 tribunal laicum, n. 991. p. 1034 obligatio conjugum, n 258, p. 261; n venatio, n. 588, p. 509 865, p. 867, vid. Divortium 134] INDEX ALPHABETICUS GENERALIS. pacifica, n. 858, p. 857, vid. Privilegium Paulinum Coliaboratores, n. 197, Q. 1-5, p. 188 ephemeridis, n. 344, p. 334; n. 976, p. 1022 Collatio, beneficiorum in excommunicatos, n. 961, p. 1008; n. 1015, p. 1045 jentaculum, n. 333, p. 319; Q. 2, p. 320 quoad hæredcs, n. 512, p. 443 vespertina, n. 333, Q. 8, p. 322; Q. 9-12, p. 323 Collectiones, decretorum, n. 976, p. 1022 stipendiorum, n. 712, Q. 14, p. 658 Collegia, quoad hæreditatem, n. 512, p. 443 Collegii, confessiones, subditorum, n. 776, Q. 4, 5, p. 743 Colloquia, n. 9, p. 15 impudica, n. 287, p. 292 scandalum, n. 182, p. 181 ; n. 287, p. 292 tenera, n. 288, p. 292 Color, paramentorum in Missa, n. 718, Q. 3, 4, p. 667 quales, n. 718, Q. 1, p. 667 Coloratus, titulus, n. 388, p. 363 Columbarum, occupatio, n. 368, p. 356 Columbina, oscula, n. 282, p. 289 Comestio, plena in jejunio, n. 332, p. 319 Comitia, publica, n. 262, p. 266 piarum associationum, n. 150, Q. 2, p. 150; n. 221, p. 223 Commemoratio, defunctorum, n. 714, Q 3, p. 661 Commissum, secretum, n. 324, p. 310 Commixtio, acquisitio, n. 395, p. 365 carnis ct piscium, n. 332, p, 319 Commodatum, definitio, n. 517, p. 447 differt a precario, n. 517, p. 447 librorum pravorum, n. 189, Q, 3, p. 186 obligationes commodantis ct cominodatarii, n. 518, p. 447 Commoratio, menstrua, n. 908, p. 916; n. 909, Q. 3, p. 917 requisita ad domicilium, n. 79, p. 83; n. 80, Q. 3, p. 84 Communicatio, activa, n. 152, p. 155; n. 154, p. 160 civilis, n. 154, p. 159 cum acatholico civili, n. 973, p. 1020, n. 974, p. 1021 cum hærcticis, n. 973, p. 1020; n. 974, p. 1021 cum vitandis, n. 988, p. 1032 formalis, n. 194, p. 190 in baptismo, n. 154, p. 159 in crimine, n. 989, p. 1032 [35] in divinis, n. 152, p. 155 in nuptiis, n. 154, p. 159 in ritibus, n. 152, p. 155 in sacris, n. 152, p. 155 materialis, n. 152, p. 155 passiva, n. 154, p. 160 privata, n. 154, p. 158 privilegiorum, n. 121, p. 122 publica, n. 973, p. 1020; n.974, p. 1021; n. 988, p. 1032 Communio, ad indulgentiam, n. 1050, p. 1069; Q. 14, p. 1070 amentis, n. 695, Q. 8, p. 630 capite damnati, n. 695, Q. 9, p. 631 confessio præcedens, n 696, p. 632 copia confessarii, n. 697, Q. 1, p. 632 danda infirmis non-jejunis, n. 691, Q. 7, p. 622 delirantes, n. 695, Q. 8, p. 630 denegata, n. 642, p. 558, 559 dispositio, n. 696, p. 631 Distributio, n. 689, p. 614 an sub sola specie panis, n 689, p. 614 cærimoniæ omissæ, η. 690, Q 2. p 615 cum paramentis nigris, n. 690, Q. 4, p. 616 extra Missam, n. 690, Q. 5, p. 616 in Missa Natalis Domini, n. 690, Q. 6, p. 617 in ritu alieno, n. 6S9, p. 614 locus, n. 690, Q. 16, p. 619 nocte, n. 689, Q. 6, p. 617 numerus particularum insufficiens, n. 690, Q. 9, p. 618 ordo servandus, n 690, Q. 13, p. 619 periculosa, n. 611, Q., p. 557 quibus vestibus, n. 690, Q . 1-4, p. 615 ritus, n. 689, p. 614 Sabbato Sancto, n 690, Q. 12, p 619 si hostia decidat, n. 690, Q. 11, p. 618 tempus, n. 690, Q 6, p. 617; n. 690, Q. 14, p. 619 frequens, n 701, p 638 hora distributionis, n. 690, Q. 6, p. 617 in dubio de jejunio, n. 700, Q. 2, p. 636 in dubio de peccato, n. 743, p. 701 in ecclesiis religiosorum, n. 686, p. 614 infirmorum, n. 691, Q. 1-9, p. 620; n. 700, Q. 7, p. 637 in oratoriis privatis, n. 247, p. 245 in periculo mortis, n. 695, Q. 4, 5, p. 629 minister, n 685, p. 612 modus inusitatus, n. 691, Q 7, p. 622 obligatio, n. 694, p. 627 paschalis, n 311, p 331; n. 342, Q. 1-3, p. 331 INDEX ALPHABETICUS GENERALIS. peccatoris occulti, n. 642, p. 558 præscripta a regulis, n. 701, p. 638 prima, n. 695, Q. 3, p. 629 promovenda, n. 701, p. 638 puerorum, n. 691, Q. 8, p. 622; n. 695, Q. 2, p. 628; Q. 3, p. 629 quibusnam diebus, n. 690, Q. 14, p. 619 quotidiana, n. 701, p. 638 quoties recipi licet, n. 694, p. 628; n. 695, Q. 5, p. 629 · receptio quovis ritu, n. 689, p. 614 sacrilega, n. 339, p. 328 semifatui, n. 695, Q. 8, p. 630 sub specie panis, n. 689, p. 614 subjectum, n. 695, p. 630 tussis, n. 695, Q. 6, p. 630 viaticum, n. 695, Q. 5, p. 629, vid. Viaticum vomitu laborans, n. 695, Q. 7, p. 630 Communis, bona communia, n. 359, p. 351 mensa, n. 835, Q. 1, p. 820 vita, n. 608, p. 522 Communitas, furtum, n. 405, p. 372 in statu religioso, n. 608, p. 522 Commutatio, auctor, n. 238, p. 238 juramenti, n. 226, Q. 4, 5, p. 229 officii divini, n. 583, p. 505 operum ad indulgentiam, n. 1050, Q. 17, p. 1071 pœnitentiæ sacramentalis, n. 766, Q. 4-6, p. 726 simoniaca, n. 216, p. 215 voti, n. 238, p. 238 Commutative, justitia, n. 346, p. 345 Comœdiæ, vid. Spectacula, Choreæ Compensatio, an liceat famulis, n. 411, Q. 1, p. 376 conditiones, n. 410, p. 375 damni, n. 412, p. 378 excusans a restitutione, n. 460, p. 406 injuriam, n. 412, p. 378; n. 459, 460, p. 406 legitima, n. 460, p. 406 occulta, n. 409, p. 374; n. 410, p. 375; n. 411, p. 376 Complacentia, vid. Gaudium circa pollutionem, n. 138, p. 144 quando peccatum, n. 135, p. 141 Completorium, n. 576, Q. 3, p. 499 Complex, in damno, quoad restitutionem, n. 450, 451, p. 401; n. 437, p. 396 In re turpi absolutio absolventis complicem, n. 952, Q. 11, p. 1002 absolutio complicis extra mortis peri­ culum, n. 784, p. 758 absolutio complicis in mortis periculo, n. 784, p. 758 definitio, n. 785, Q. 1, p. 758; Q. 3, p. 759 dubium, n. 785, Q. 11, p. 762 epikeia, n. 785, Q. 6, p. 760 excommunicatio, n. 784, p. 758; n. 1004, p. 1042 integritas confessionis, n. 751, Q. 2, p. 709 jam absoluta, n. 785, Q. 7, p. 761 nominis revelatio, n. 751, Q. 3-5, p. 710 objectum complicitatis, n. 785, Q. 2, p. 759 objectum sigilli, n. 751, Q. 4, p. 710; n. 815, 816, p. 791 pœnæ, n. 784, p. 758; n. 785, Q. 8-10, p. 762; n. 1004, p. 1042 prohibitio absolutionis, n. 784, p. 758 Compositio, causa omittendi restitutio­ nem, n. 462, p. 407; n. 463, Q. 3, p. 409 debita incerta, n. 463, Q. 4, p. 409 Comprehensiva, interpretatio, n. 94, p. 94 Computatio, affinitatis, n. 894, p. 901 consanguinitatis, n. 888, p. 895; n. 890, p. 896 temporis, quoad annuam confessionem, n. 340, Q. 1, p. 328 Concausæ, damni, n. 425, p. 392 Conceptus, ectopicus, n. 273, p. 278 uterinus, n. 270, p. 278 Concilium, appellantes, n. 983, p. 1027 Plenaria Baltimorensia, II et III, n. 75, Q. 2, 3, p. 78 potestas legifera, n. 75, Q. 1, p. 76 provinciale, n. 75, Q. 1, p. 77 Concio, a religiosis, n. 595, Q. 3, p. 515; n. 776, Q. 10, p. 744 habenda, n. 594, p. 513 modus, n. 595, Q. 4, p. 515 obligatio episcopi, n. 594, p. 513 obligatio parochi, n. 598, p. 517 sacra, n. 595, Q. 4, p. 515 Concionatores, lædentcs sigillum, n. 819, Q. 2, p. 794 obligatio, n. 595, Q. 1, p. 514; Q. 2-4, p. 514 quoad choreas, n. 191, p. 188 Concomitans, error, n. 10, p. 17 error quoad validitatem matrimonii, n. 900, p. 904 quoad voluntarium, n. 21, Q. 3, p. 24 Concomitanter, adnexum, n 216, p. 215 Concordata, non a Codice abrogata, n. 110. p. 107 [36] INDEX ALPHABETICUS GENERALIS. baptismus conditionatus, n. 655, Q 8 Concubinatus, absolutio concubinarii, n. p. 574 803, 804, p. 783 extrema unctio, n. 828, Q. 2, p. 805 clerici, n. 586, p. 507 intentio, n. 636, Q. 2, 3, p. 554 circumstantia confitenda, n. 290, p. 293 matrimonium conditionatum, n. 855 definitio, n 289, p. 293 Q. 3-5, p. 846 dispensatio matrimonialis, n. 922, p. 951 suppletio ordinis, n. 835, Q. 4, p. 822 notorius, n. 898, p. 903 Conditiones, vid. Conditio publicus, n. 898, p. 903 appositæ, contractui, n. 501, 502, p 433 sepultura, n. 973, p. 1017 matrimonio, n. 855, Q. 5, p. 847 Concupiscentia, antecedens, n. 13, p. 18; sacramento, n. 636, Q 1, 2, p 554: n. 14, p. 19 n. 655, Q. 8, p. 575 consequens, n. 14, p. 19; n. 15, p. 20 assecurationis, n. 553, p. 470 definitio, n. 13, p. 18 impossibiles, n. 855, Q. 4, p. 847 divisio, n. 13, p. 18 in contractibus, n. 476, p. 420 excitata, n. 15, p. 20 in juramentis, n. 223, p. 224 influxus, n. 14, p. 19 in promissione, n. 503, p. 434 remedia, n. 126, p. 128 in rescriptis, n. 123, p. 125 resistentia, n. 126, p. 128 in testamentis, n. 516, p. 446 solutiones practicæ, n. 15, p. 20 in votis, make, n. 229, Q. 8, p. 232 usus rationis, n. 14, p. 19 injustæ damnificationis, n. 423, p. 387 ut actus, n. 13, p. 18 justa? compensationis, n. 410, p. 375 ut fomes peccati, n. 126, p. 128 ludi, n. 556, p. 472 Concurrentes, ad delictum, n. 943, Q. 2, matrimonii, n. 856, p 849 p. 982; Q. 6, p. 987 metus matrimonium dirimentis, n. 901. Concurrere, principaliter, n. 194, p. 190 p. 907 Concursus, n. 194, p. 190 pro correctione fraterna, n. 179, 180, quoad electionem, n. 262, p. 266 Q. 1, p. 178 Condemnatio, innocentis, n. 558, p. 475; quoad causas pias, n 516, p. 446 n. 559, Q. 1, p. 476 quoad reservata, n. 7S0, 781, p. 750 Condimenta, n. 330, p. 317 Requisitæ, ad absolvendam complicem, adeps die jejunii, n. 331, Q. 3, p. 318 n. 785, Q. 5, p. 760 Conditio, vid. Conditiones ad acquirendum domicilium,n.79,p. 83 ad contractus, n. 501, p. 433; n. 476, ad censuras incurrendas, 944, p. 989 p. 420 ad cognationem spiritualem, n. 664, ad juramentum, n. 223, p. 224 Q. 8, p. 589 ad legem, n. 72, p. 75 ad confessiones audiendas, n. 769, ad pnescriptionem, n. 382, p. 361 770, p. 732; n. 771, p. 735; n. ad propositum, n 737, 738, p. 694 773, p. 737 ad testamentum, n. 510, p. 441 ad consuetudinem, n. 119, p. 119 adulterii solius, n. 886, p. 892 ad contractus, n. 476, p 420; n. 501, apposita sacramento, n. 636, Q. 1, 2, p. 433 p. 554; n. 655, Q. 8, p. 575 ad dispensationem ab impedimento homicidii solius, n. 887, p. 894 disparitatis cultus, n. 881, Q 2, matrimonialis, n. 855, Q. 3-5, p. 846 p. 889 pœnitentis, n. 729, p. 685 ad Eucharistiam dispensandam, n. possidentis, n. 558, p. 476 689, p. 614 repugnans matrimonio, n. 855, Q. 5, ad Eucharistiam recipiendam, n. 696, p. 8-17 p. 631; n. 69S, p. 634 servilis, n. 900, p 904 ad impedimentum raptus, n 884, p. sponsi, n. 900, p 904 S91 turpis in contractu, n. 479, Q. 1, P· 421, ad imputabilitatem actus humani, Q. 2, p 422 n. 7, S, p. 13 utriusque simul, n. 887, p. S93 ad indulgentias lucrandas, n 1049, Conditionata, absolutio, n. 728, Q. 8, p. 684 p. 1065; n. 1050, Q. 10, p. 1068; collatio, n. 636, Q. 1, 2, p. 554; n. Q. 11, 12, p. 1069 655, Q. 8, p. 575 [371 INDEX ALPHABETICUS GENERALIS. ad juramentum, n 223, p. 224 ad legem, n. 72, p. 75 ad occupationem, n. 365, 366, p. 355 ad peccatum mortale, n. 128, Q. 1, p. 131 ad peccatum reservandum, n. 780, 781, p. 750 ad præscriptionem, n. 382, p. 361 ad privilegium Paulinum adhibendum, n. 858, p. 851 ad propositum, n. 737, 738, p. 694 ad receptionem sacramenti, n. 645, p. 561; n. 647, p. 563 ad sanationem matrimonii in radice, n. 931, p. 967 ad simoniam, n. 217, p. 215 ad testamentum, n. 510, p. 441 ad votum, n. 228, p. 230; n. 229, Q. 3, p. 232 suspensivæ, n. 501, 502, p. 433 turpes, in contractu, n. 479, Q. 1, p. 421; n 479, Q. 2, p. 422 in matrimonio, n. 855, Q. 4, p. 847 Condonatio, adulterii, n. 860, p. 857 creditoris, n. 460, p. 406; n. 463, Q. 5, p. 410 debiti, n. 452, p. 402 offensæ, n. 174, Q. 3, p. 175 praesumpta, n. 463, Q. 5, p. 410 quando praesumenda, n. 174, Q. 2, p. 175; n. 463, Q. 5, p. 410 Conductio, contractus, n. 547, p. 465 definitio, n. 547, p. 465 Confessarius, absolvens a censuris, n. 950, Q. 9, p. 997 absolvens a peccatis reservatis sine facultate, n. 1003, p. 1042 ad examen revocari, n. 772, p. 737 annuæ confessionis, n. 310, Q. 2, p. 329 Approbatus, ad confessiones audiendas, n. 772, p. 737 quoad moribundos, n. 773, Q. 5, p. 738 quoad religiosas ægrotas, n. 778, Q. 5, p. 747 quoad peregrinos, n. 773, Q. 9, p. 739 audiens confessiones sine facultate, n. 1003, p. 1042 blasphemantium, n 221, Q. 1, p. 223 caritas, n. 789, p. 772 casus reservati, n. 779, p. 749 circa abortum, n. 273, Q. 3, p. 281 cognitio causæ, n. 739, p. 696; n. 790, p. 772 commutans pœnitentiam, n. 766, Q. 4-6, p. 726 commutans votum, n. 238, p. 238 conjugum, n. 273, Q. 3, p. 281 consultatio, n. 791, p. 773 convalidans matrimonium, n. 925, p. 954; n. 926, 927, p. 962 copia confessarii, n. 697, Q. 1, p 632 corrigendi errores obligatio, n. 808, p. 786; n. 809, p. 787; n. 810, p. 788 credere pœnitenti, n. 796, Q., p. 778 defectus integritatis, n. 741, p. 698; n. 792, p. 774 denuntiandus, n. 786, p. 764, vid. Sollicitatio denuntiatio complicis, n. 751, Q. 5, p. 710 desperantium, n. 164, Q. 4, p. 168 detegens impedimentum, n. 919, p. 941; n. 925, p. 954 detractio, n. 316, Q. 2, p. 304 differens absolutionem, n. 798, Q. 1, p. 780 dimittens pœnitentem, n. 758, Q., p. 717 dispensatio, illevit imitatis, n. 919, p. 941 impedimentorum, n. 919, p. 911 votorum, n. 236, p. 236 dubitans, de complice, n. 785, Q. 11, p. 762 de censura, n. 781, Q. 8, p. 753 de dispositione pœnitentis, n. 128, p. 134; n. 796, Q., p. 788 de sufficientia materiæ, n. 725, Q. 6, p. 679 excipiens confessiones in mortali, n. 637, p. 555; n. 638, p. 555 extraordinarius, n. 778, Q. 2, p. 746 falsa denuntiatio, n. 1002, p. 1041 ignorans reservat ionem et absolvens, n. 950, Q. 9, p. 997 ignorantia, n. 791, p. 773 integritas confessionis, n. 741, p. 698; n. 792, p. 774 interrogationes, n. 795, p. 797 jurisdictio, n, 770, Q. 2, p. 732, vid. Jurisdictio matrimonium in extremis, n. 919, p. 941; n. 952, Q. 9, p. 1001; n. 973, Q. 7, p. 1020 matrimonium invalidum, n. 919, p. 941; n. 925, p. 954 Monialium, n. 777, p. 714 ægrotæ, n. 778, Q. 5, p. 747 amotio confessarii, n. 778, Q. 10, p. 748 designatio, n. 778, Q. 3, p. 746 dotes, n. 778, Q. 6, p. 747 [381 INDEX ALPHABETICUS GENERALIS. doctus, n. 778, Q. 1, p. 745; Q. 5, p. 747 extraordinarius, n. 778, Q. 2, p. 746 ordinarius, n. 778, Q. 1, p. 745 mulierum, n. 819, p. 796 munus docendi, n. 791, p. 773 munus monendi, n. 793, Q. 2, p. 776 negans absolutionem, n. 797, p. 779; n. 798, p. 781 non-sacerdos audiens confessionem, n. 978, 979, p. 1025 novitiorum, n. 776, Q. 6, 7, p. 743 obligatio audiendi confessiones, n. 639, p. 557 obtinens jurisdictionem, n. 771, p 735; n. 772, p. 736 Officia, doctoris, n. 791, p. 773 judicis, n. 793, p. 776 medici, n. 790, p. 772 quoad consuetudinarios, n. 803, p. 783 quoad moribundos, n. 773, Q. 5, p. 738 quoad neo-conversos, n. 725, Q. 4, p. 678 quoad occasionarios, n. 800, p. 781 quoad pœnitentes pios, n. 806, p. 785 quoad recidivos, n. 803, p. 783 quoad scrupulosos, n. 43, p. 43 ordinarius, n. 778, Q. 1, p. 745 particularis concedendus religiosa?, n. 778, Q. 1, p. 745; Q. 5, p. 747 permittens divortium, n. 860, p. 857; n. 861, p. 858 pro seminariis, n. 776, Q. 7, p. 743 professio fidei, n. 153, Q. 4, p. 157 prudentia, n. 795, p. 777 quoad dispensationem a jejunio, n. 338, p. 328 quoad interrogationes de debito, n. 795, p. 777 quoad poenitentem nihil accusantem, n. 726, p 680 quoad primam communionem puero­ rum, n 693, Q. 3, p. 629 quot deputandi in religione, n 776, Q. 6, p. 743 regularis, n. 774, p. 741 religiosarum, n. 778, Q. 1, p. 745; Q. 2, 3, p. 746; Q. 4, p. 747 religiosorum, n. 776, Q. 6, p. 743 restitutio, n. 413, p. 378; n, 431, Q., p. 393 rite disponens pernitentem, n. 789, p. 771 scientia, n. 791, p. 773; n. 794, p. 774 sigillum, n. 810, p. 788 [89] simplex, n. 773, Q. 11, p. 740, vid. In articulo mortis sollicitans, n 786, p. 764, vid Sollicitatio sponsi impediti, n. 852, Q. 10, p. 842, n. 919, p. 941; n. 925, p 954 sponsi syphilitici, n. 841, p. 834; n. 936 p. 934 studens materiæ sexti præcepti, n 128, Q. 7, p. 133; n. 791, p. 773 surdi, n. 751, Q. 6, 7, p. 711 testis in judiciis, n. 313, p. 301 usus notitiæ in confessione obtentæ, n. 819, Q. 1-5, p. 794 usus probabilismi, n. 67, Q 5, 6, p. 62, 63, vid. Systema Morale Confessio, absentis, n. 740, Q. 2, p. 697 ætas discretionis, n. 340, Q 3, p. 329 ante communionem, n. 696, p. 632 alumnorum collegii, n. 776, Q. 4, p. 743 annua, n. 339, p. 328 habentis tantum venialia, n. 340, Q 4, p. 330 blasphemiæ, n. 221, Q. 1, p. 223 Cardinales, n. 771, p. 736 Circumstan’tiæ, peccati, aggravantes. n. 26, p. 29; n. 745, p. 703 consuetudinis, n. 747, Q. 2, p. 704 declaranda, n. 290, p. 293; n. 746, p. 703 definitio, n. 26, p. 29 dignitatis, n. 747, Q. 4, p. 705 fons moralitatis, n. 26, p. 29 gradus incestus, n. 747, Q 3, p. 705 graviter make, n. 746, p. 703 imminuentes, n. 745, p. 703 leviter malæ, n. 746, p. 703 non necessario declaranda, n. 747, Q. 1, 2, p 704; Q. 4, p. 705 objectum sigilli, n. 815, p. 791 officii, n. 747, Q. 4, p. 705 propinquitatis personæ, n. 747, Q. 8, p. 706 quotuplex, n. 26, p. 30 recens tamquam olim commissum, n. 747, Q. 5, p. 705 restitutionis, n. 412, p. 39S speciem mutantes, n. 745, p. 703 definitio, n. 739, p. 695 defectus loquclæ, n. 751, Q. 1, p. 709 defectus temporis, n. 751, Q. 1, p. 709 dotes, n. 711, p. 698 examen conscientiæ, n. 756, p. 716; n. 757, p. 717 frequens, n. 1050, p. 1069 generalis, n. 759, p. 718; n. 760, 761, p. 719 INDEX ALPHABETICUS GENERALIS. generica, n. 725, Q. 5, p. 678 Conficere, insignia Massonica, n. 197, ignari idiomatis, n. 751, Q. 8, p. 711 Q. 5, p. 193 in itinere maritimo, n. 773, Q. 11, p. 740 Confirmatio, legis in forma communi, n, 75, Q. 1, p. 76 infirmorum, n. 752, p. 712 integra, n. 741, p. 698; n. 792, p. 774 legis in forma specifica, n. 75, Q. 1, p. 76 integritas, formalis, n. 741, p. 698 Sacramentum confirmationis, n. 667, p. 595 materialis, n. 741, p. 698 internuntius, n. 740, Q. 2, p. 697 cærimoniæ, n. 667, p. 595 intra Missam, n. 244, p. 244 definitio, n. 667, p. 595 effectus, n. 630, Q. 3, p. 550 invalida, n. 339, p. 328; n. 783, Q. 6, p. forma, n. 670, p. 596 756; Q. 7, 8, p. 757 iteranda, n. 754, p. 714; n. 755, p. 715 materia, n. 668, p. 595 minister extraordinarius, n. 672, p.598 locus, n. 819, p. 776 minister ordinarius, n. 672, p. 597 moribundorum absolutio, n. 752, p. 712 natura, n 667, p. 595 mulierum, n. 819, p. 796 nomen, n. 675, Q. 11, p. 602 muti et surdi, n. 751, Q. 6, 7, p. 711 obligatio episcopi, n. 673, Q., p. 598 navigantium, n. 773, Q. 11, p. 740 obligatio suscipiendi, n. 675, Q. 1,p, necessitas, n. 739, p. 696 neo-conversi, n. 725, Q. 4, p. 678 599 patrinus, n. 675, Q. 4-7, p. 600 non-sacerdos audiens, n. 978, 979, p. pro ordinandis, n. 834, p. 817 1025 requisita, n. 675, Q. 2, p. 600 novitiorum, n. 776, Q. 6, 7, p. 743 numerica distinctio, n. 131, p. 136 schedula, n. 675, Q. 11, p. 602 scientia requisita, n. 675, Q. 2, p. 60C numerus confitendus, n 742, p. 698; subjectum, n. 674, p. 598 n. 743, Q. 2, p. 699 obligatio, n 739, p. 696; n. 740, Q. 1, Confiteor, sacramentale, n. 652, p. 567 Confraternitates, indulgentia?, n. 1054, p. 697 oblita, n. 748, p. 707; n. 749, Q. 1, 2, 1055, p. 1077 Confusio, species accessionis, n. 397, p. p. 707 pars essentialis pœnitentiæ, n. 724, p. 366 676 Congregatio, religiosa, n. 609, p. 523 rituum, n. 110, p. 112 peccata dubia, n. 743, p. 701; n. 744, Congregationes Romanæ, n. 110, p 108Q. 1-4, p. 701 per interpretem, n. 751, Q. 9, p. 712 113 periculum famæ, n. 751, Q. 1, p. 709 quoad dispensationes matrimoniales, n. periculum vitæ, n 751, Q 1, p. 709 110, p. 109-113 pœnitentiæ sacramentalis, n. 740, Q. 1, Conjugati, clerici, n. 835, Q. 6, p. 822 p. 697 Conjuges, n. 258, p. 261 præmittenda matrimonio, n. 852, Q. 9, bona temporalia, n. 351, p. 350 p. 842 directio in confessione, n. 273, Q. 3, pro indulgentiis lucrandis, n. 1050, Q. p. 281 11, p. 1069 discessus, n. 859, Q. 13, 14, p. 852. vid. recidivi, n. 803, 804, p. 783 Privilegium Paulinum religiosarum, n. 777, p. 744 ingressus in religionem, n. 610, Q. 3, p. religiosorum, n. 774, p. 741 ; n. 776, Q. 8, 525 p. 743 jura quoad usum matrimonii, n. 935. rudium, n. 778, Q. 8, p. 717 936, p. 972, vid. Debitum conjugale sacerdotis quamprimum, n. 696, p. 632 officia, mariti, n. 258, p. 261 sacrilega, n. 338, p. 328; n. 783, Q. 6, mutua, n. 258, p. 261 p. 756; Q. 7, 8, p. 757 quoad usum matrimonii, n. 935, 936, satisfactio, n. 762, p. 722 p. 972 scripta, n. 740, Q. 2, p. 697 uxoris, n. 258, p. 262 secreta, n 810, 811, p. 788 onanismus, n. 938, p. 976 signis facta, n. 751, Q 6, p. 711 peccata in usu matrimonii, n. 937, p. surdi, n. 751, Q. 6, 7, p. 711 974; n. 938, p. 975; n. 939, p. 977 vera, n. 739, p. 696 peccata solitaria, n. 938, p. 975 [40] INDEX ALPHABETICUS GENERALIS. periculum animæ, n. 859, Q. 5, p. 852; n. 860, p. 858 separatio, vid. Divortium Conjugicidium, vid. Crimen conditiones ad impedimentum, n 887, p. 892 utrumque simul, n. 887, p 893 Conopeum, super tabernaculum, n. 693, Q. 4, p. 625 Consanguinei, incestus, n. 293, p. 294 in linea collaterali, n. 891, Q. 2, p. 898 in linea recta, n. 889, p. 895 obligationes, n. 167, p. 172 Consanguinitas, n. 888, p. 895 computatio, n. 890, p. 896 detectio, n. 891, Q. 1, p 897 dispensatio, n. 919, p. 944 dubium, n. 889, p. 896 gradus, n. 889, p. 895 impedimentum dirimens, n. 889, p. 895 linea collateralis, n. 889, p. 896 linea recta, n. 889, p. 895 modus inveniendi, n. S91, Q. 1, p. 897 multiplicatio, n. 889, p. 896 obligationes provenientes, n. 169, p. 172 origo, n. 888, p. 895 stipes, n. 888, p. 895 vis, n. 889, p. 895 Conscientia, cauteriata, n. 37, p. 39 certa, n. 33, p. 37 damna scrupulorum, n. 40, p. 41 definitio, n. 29, p. 35 divisio, n. 29, p. 35 dubia, n. 33, p. 37 erronea, n. 30, p. 35 examen conscientiæ, n. 756, p. 716; n. 757, p. 717 laxa, n. 37, p. 39 perplexa, n. 36, Q. 2, p. 39 pharisaica, n. 37, p. 39 principia, n. 31, p. 36; n. 34, p. 37; n. 37, p. 39 probabilis, vid. Systema Morale recta, n. 30, p. 35 regulæ, n. 42, 43, p. 43 remedia scrupulorum, n. 41 p. 42 scrupulosa, n. 37, p. 39 sequenda, n. 31, p. 36 signa scrupulorum, n. 38, p. 39 suspensa, n. 33, p. 37 Conscientiæ, examen, n. 758, p. 717 formatio directa, n. 48, p. 45 formatio reflexa, n. 48, p. 45 manifestatio, n. 778, Q. 12, p. 749 matrimonium, n. 864, Q. 6-9, p. 863 veritas, n. 30, p. 35 [41] Conscripti, ad militiam, n 278, p 287 Consecratæ, hostiæ, n. 693, Q. 6, p 626 particulæ, n. 693, Q. 5, p. 625 species, n. 689, p. 614 Consecratio, vid. Sacrificium Missæ altaris, n. 716, p. 666 calicis, n. 652, p. 568 campanæ, n. 822, Q. 6, p. 801; n. 652, p. 568 chrismatis, n. 666, Q. 3, p. 591 ecclesiæ, n. 716, Q. 2,-4, p. 665 episcopalis, n 652, p. 568; Q. 1, p. 569 episcopi sine mandato Apostolico, n. 1007, p. 1043 Materiæ Eucharistle, η. 682, Q. 1, p. 610 conditionata, n. 693, Q. 5, p. 625 dubia, n. 693, Q 6, p. 626 forma, n. 684, Q. 4, p. 612 minister, n. 685, p. 612; n. 686, p 613 unius specei, n 6S9, p. 614 olei catechumenorum, n. 650, Q. 3, p. 566 papales, n. 652, p. 568 vasorum sacrorum, n. 652, p. 568; Q. 1, p. 569 Consensus, n 489, p. 427; n. 854, p. 844 Contrahentium, n. 489, 490, p. 427 defectus, n. 490, p. 427; n. 491, p. 428 deliberatus, n. 490, p. 427 dolus, n. 491, p. 428 error, n. 491, p. 428 externus, n. 489, p. 427 fictus, b. 490, p. 427 internus, n. 489, p. 427 mutuus, n. 489, p. 427 vitiatus, n. 491, p. 428 In peccato commitendo, n. 125, p. 127 dubius, n. 744, Q. 1, p. 701 imperfectus, n 128, Q. 4, p. 132 indirectus, n. 5, p. 11; n. 6, p. 12 perfectus, n. 12S, Q. 4, p. 132 plenus, n. 128, Q. 1, p. 131 requisitus ad peccatum mortale, n. 128, Q. 1, p. 131 in separatione a toro, vid. Divortium in sponsalibus, n. 841, p. 832 Matrimonialis, n 854, p. 844 conditionatus, n. 855, Q. 3-5, p. 846 defectus, n. 854, p. 845 expressio, n 855, Q. 1, p. 845 fictus, n. 854, p. 845 metu extortus, n. 886, p. 907 mutuus, n. 854, p. 843 per procuratorem, n. 855, Q. 2, p 846 INDEX ALPHABETICUS GENERALIS. perseverantia, n. 931, p. 967 mala, n. 119, Q. 1, p. 119; Q. 2, p. 120 praestanda. n. 915, Q. 8, p. 934 peccandi, n 803, p. 783 quoad sanationem in radice, n. 931, præter legem, n. 118, p 119 p. 966 prohibitio, n. 119, Q 2, p. 120 Parentum, pro matrimonio filiorum, n. quoad opera servilia, n. 252, p. 248 852, Q. 1. p. 840 quoad stipendia, n. 712, Q. 6, p. 656 pro sponsalibus filiorum, n. 842, p. 833 revocans legem, n. 119, p. 121 pro vita religiosa, n 612, Q 2, p. 534 Consulens, ad minus malum, n. 185, Q. 5, requisita ad consuetudinem, n. 119, p. 183 censura, n. 913, Q. 6, p. 987 Q. 1, p. 120 Consentiens, n. 432, p. 394 cooperatio, n. 194, p. 190 reparatio damni, n, 432, 433, 434, p 394 doctrinale consilium, n. 431, p. 393 suffragium injustum, n. 433, 434, p. 394 dolosum consilium, n. 465, p. 411 Consequens, concupiscentia, n. 13, p. 18; injustum, n. 429, p. 393 n. 14, p. 19 reparatio damni, n. 429, 430, 431, p. 393 Consilia, evangelica, n. 608, p. 522 retractatio, n. 429, p. 393 Consulere, vates, n. 209, Q. 2, p. 204 Consilium, ad minus malum, n. 185, Q. 5, Consummatio, in censura, n. 945, p. 99' p. 183 matrimonii, n. 853, p. 843 doctrinale, n. 465, p. 411 operis, n. 288, p. 293 dolosum, n. 465, p. 411 Contagio, communio, n. 693, Q. 9, p. 627 reparatio, n. 429, 430, p. 393 confessio audienda, n. 751, Q. 1, p 709 retractio, n. 429, p. 393 debitum conjugale, n. 935, p. 972; n. vigilantiae, n. 154, Q. 4, p. 157 941, p. 979 Conspirantes, in delictum, n. 943, Q. 2, excusans ab integritate confessionis, n. p. 982; Q. 6, p. 987 751, Q. 1, p. 709 Constitutio Americana, juramentum asser­ extrema unctio, n. 822, Q. 3, p. 800 vandi, n. 224, Q. 2, p. 226 officium medici, n. 565, p. 486 Constitutiva, actus humanus, n 3, p. 10 officium parochi, n. 641, Q., p. 567 benedictiones, n. 652, Q. 2, p. 569 rescissio sponsalium, n. 842, p. 834 Consuetudinarius, n. 126, p 128 Contemptus, auctoritatis, n. 87, Q. 3, p. 89 absolutio, n. 803, p. 783 confessio, n. 804, p. 783 formalis, n. 87, Q. 3, p. 89 Consuetudo, n. 118, p. 119 legis, n 87, Q. 3, p. 89 abrogatio, n. 119, p. 120 legislatoris, n. 87, Q. 3, p. 89 acquisitio privilegii, n. 121, p. 122 materialis, n. 87, Q. 3, p. 89 causalis, n. 118, p. 119 in obedientia, n. 619, Q. 3, p. 545 centenaria, n. 121, p. 122 parentum a filiis, n. 257, p. 253 circumstantia peccati, n. 747, Q. 2, p. quale peccatum, n. 128, Q. 4, p. 132 704 regula* a religioso, n. 610, Q. 17, p. 531 conditiones, n. 119, Q. 1, p. 119 religionis, n. 92, p. 92 contra legem, n. 118, p. 119 Contractus, absolutus, n. 476, p, 420 definitio, n. 118, p. 119 aleatorius, n. 552, p. 570 divisio, n. 118, p. 119 alienigeme, n. 488, p. 426 duratio, n. 119, Q. 2, p. 120 assecurationis, n. 553, p. 470 ecclesiastica, n 119, p. 120 bilateralis, n. 476, p. 419 evellenda, n 119, Q. 2, p. 120 circa bona ecclesiastica, n. 996, p. 1036 facti, n. 118, p. 119 circa bona religiosorum, n. 614, Q. 7, formalis, n. 118, p. 119 p. 538 immemorialis, n. 119, p 121 civiliter mortui, n. 486, p. 426 inducens impedimentum, n. 874, Q. 13, commutationis, n. 238, p. 238 p. 881 conditionatus, n. 476, p. 420; n. 501, interpretans legem, n. 96, p. 95 p. 433 interruptio, n 119, Q. 1, p. 120 conditiones, n. 501, 502, p. 433 introductio, n. 119. p. 120 consensus, vid. Consensus juris, n. 118, p. 119 cum juramento, n. 497, 498, p 432 legitima, n 118, 119, Q 1, p 119 de re jam debita, n. 477, 478, p. 420 [42] INDEX ALPHABETICUS GENERALIS. definitio, n. 476, p. 419 virtualis, n. 176, p. 420 dolus, n. 491, 492, p. 428; n. 493, p. 429 vis, n 494, p. 430 error, n. 491, p. 428 Contrahentes, matrimonium, n 917, p 938 expressus, n. 476, p. 420 ministri sacramenti matrimonii, n. 863, formalis, n. 476, p. 420 p 859 gratuitus, n. 476, p. 419 Contritio, ad delenda venialia, n. 734, Q 4, habiles, n. 480, p. 423 p. 690 in specie, n. 503, p. 434 ante absolutionem, n. 732, Q 4, p 688 indemnificatio, n 490, p. 427 appretiative summa, n. 734, Q. 1, p 689 injustus, n. 492, p. 428, 429 attritio, n 734, Q 5-7, p. 691; n. 735, innominatus, n. 476, p. 419 p. 692; n. 736, Q. 3, p 693 intentio, non adimplendi, n. 490, p. 427 comparatio formalis, n 734, Q. 2, p. 690 non obligandi, n. 490, p. 427 definitio, n. 729. p. 685 interdicti, n. 487, p. 426 detestatio, n. 729, p 685 irritatio, n. 491, p. 428; n. 493, Q., p. 429 de venialibus, n. 734, Q. 4, p. 690 laboris, n. 549, Q. 2, 3, p. 467 dilatio, n 732, Q. 2, p. 687 materia, n. 477, 478, p. 420 dolor, n. 729, p 685 metus, n. 491, p. 428; n. 492, p. 428 duratio, n. 732, Q 5, p 688 minoris, n. 4SI, 482, 483, p. 424 dotes, n. 733, p. 689 modificatio, n. 496, p. 432 efficacia, n. 735, p. 692 modi præfiniti, n. 499, p. 432; n. 5k>w, formalis, n. 729, p 685 © p. 433 gradus, n. 734, Q. 1, p 689 nominatus , n. 476, p. 419 imperfecta, n. 730, p. 686 nudus, n. 476, p. 419 cum sacramento, n. 731. p. 686 Obligatio, n. 494, 495, p. 430 in articulo mortis, n. 732, Q. 3, p 687 causa, n. 494, p. 430 initium amoris, n. 734, Q. 8, p. 692 cessatio, n. 494, p. 431 intensités, n. 734, Q 1, p. 689 demonstratio, n. 499, p. 432 moribundi, n. 732, Q. 3, p. 687 gravitas, n. 494, p. 430 necessaria, n. 731, p. 686; n 732, Q 1, in diem, n. 499, p. 432 p 686 irritata a lege civili, n. 476, p. 420; medii, n. 731, p. 686 n. 516, p. 446 præccpti, n. 731, p. 686 novus actus doloris, n. 732, Q. 6. p. 6S8 juramentum additum, n. 497, 498, p. pars essentialis pœnitentiæ, n. 722, p. 432 modus, n. 499, p. 432; n. 500, p. 433 675 perduratio, n. 732, Q. 5, 6, p. 688 probabiliter impleta, n. 463, Q. 4, Perfecta, n. 730, p 6S6 p. 409 extra sacramentum, n. 735, p. 692 substitutio, n. 495, p. 431 quoad pœnam ætemam, η 737, Q. 2, onerosus, n. 476, p. 419: n. 528, p..454 p. 693 peregrini, n 80, Q. 4, p. 84 quoad pœnam temporalem, n 737, personæ habiles, n. 480, p. 423 Q. 2, p. 693 prodigi, n. 487, p. 426 votum sacramenti, n 736. Q 1. p 692 quotuplex, n. 476, p. 419 præcedens accusationem, n. 732, Q. 4, requisita, n. 489, p. 427 p. 688 rcscindibilis, n. 482, p. 424 propositum, n. 737, p. 693; n. 738, Q 1, silentium, n. 490, p. 427 p. 694 simplex, n. 476, p. 419 proprie dicta, n. 729, p 6S5 sollemnis, n. 476, p. 419 Contumacia, quoad censuras, n 944, p subjectum, n. 480, p. 423 989; n. 945, p. 991; n. 952, Q. 8, subsidiarii, n. 549, p. 468 p. 1000 synallagmaticus, n. 712, Q. 21, p. 660 recessio, n. 946, Q. 8, p.993 tacitus, n. 476, p. 420 Contumelia, corifessarius, n. 319, p. 308 trinus, n. 545, p. 464; n. 546, p. 465 convicium, n. 317, p. 307 turpis, n. 479, Q 1, p. 421; Q. 2, p. 422 definitio, n. 317, p. 307 unilateralis, n. 476, p. 419 gravitas determinanda, n. 318, p. 307 uxoris, n. 484, 485, p. 425 1431 INDEX ALPHABETICÜS GENERALIS. honor, n. 319, p. 307 cum excommunicato, n. 989, p. 1033 improperium, n. 317, p. 307 definitio, n. 194, p. 190 in Deum, n. 219, p. 221 divisio, n. 194, p. 190 in homines, n. 319, p. 307 domus meretricum, n. 187, Q. 3, p. 185 in sanctos, n. 219, p. 221 dubia ex adulterio, n. 471, p. 414 famulorum, n. 441, p. 397 irrisio, n. 317, p. 307 malitia, n. 318, p. 307 formalis semper illicita, n. 194, 195, p. 190 modus agendi a confessario, n. 319, p.308 negativa, n. 317, p. 307 fornicatio, n. 290, p. 293 positiva, n. 317, p. 307 idola conficiens, n. 197, Q. 2, p. 193 quoad privilegium Paulinum, n. 859, in furto, n. 442, p. 398 Q. 13, p. 854 in rebus illecebrosis, n. 191, p. 188; reparatio, n. 319, p. 307 n. 196, Q. 4, 5, p. 192 restitutio, n. 319, p. 307 in rebus politicis, n. 262. p. 266 subsannatio, n. 317, p. 307 injusta, n. 426, p. 392 vindicta, n. 319, p. 308 libri mali, n. 188, p. 186; n. 189, p. 186 Convalescentes, quoad jejunium, n. 338, litteræ turpes, n. 287, p. 292 Q. 1, p. 326; Q. 2, p. 327 materialis aliquando licita n. 194, 195, quoad Missam, n. 249, p. 247 p. 190 quoad officium divinum, n. 583, p. 504 modi, n. 194, p. 190 Convalidatio matrimonii, vid. Revalidatio mutus, n. 439, p. 396 Convenire, ad tribunal laicum, n. 991, p. negativa, n. 439, p. 396 1034 non manifestans, n. 439, p. 396 Conventionalis, pœna, n. 528, Q. 1, p. 451 non obstans, n. 439, p. 396 onanismus, n. 940, p. 977 pretium conventionale, n. 534, Q. 1, p. 456 opificum, n. 197, Q. 1-3, p. 193 Conversatio, familiaris, n 9, p. 15 per choreas, n. 190, p. 187 Positiva, consentiens, n. 432, 433, 434, Conversi, abjuratio, n. 666, Q. 7, p. 592 baptismus, n. 666, Q. 7, p. 592 p. 394; n. 194, p. 190 confessio, n. 725, Q. 3, p. 677; Q. 4, p. consulens, n. 194, p. 190; n. 429, 430, 678 431, p. 393 jubens, n. 426, p. 392; n. 427, p. 392 extrema unctio, n. 828, Q. 1, p. 804 irregulares, n. 1042, p. 1060 palpo, n. 435, p. 395 matrimonium, n. 917, p. 938 participans, n. 437, p. 396 novitii, n. 610, Q. 3, p. 525 receptans, n 436, p. 395 Convicium, definitio, n. 317, p. 307 quoad caupones, n. 199, Q. 1-3, p. 194 Convictores, confessio, n. 776, Q. 4, p. 743 quoad famulos, n. 196, Q. 1-5, p. 191 quoad mercatores, n. 198, Q. 1, p. 194 in domibus regularium, n. 776, Q. 5, p. 743 quoad moniales, n. 199, Q. 4, p. 195 quoad operarios, n. 197, Q. 1-5, p. 193 Cooperatio, ad damnum, n. 425, p. 392 restitutio, n. 444, p. 398; n. 450-452, ad detractionem, n 316, Q. 6, p 305 ad falsos ritus, n. 973, p. 1020; n. 974, p. 401 p. 1021 spectacula, n. 190, p. 187 ad injustitiam, n. 425, p. 392 superiorissa nosocomii, n. 199, Q. 4, ad pravas ephemerides, n. 188, 189, p. p. 195 186 tenetur in solidum, n. 444, 445, p. 398 advocans ministellum hæreticum, n. 199, absolute, n. 444, p. 398 p. 195 condit ionate, n. 444, p. 398 advocati, n. 561, Q. 4, p. 481 Copia, confessarii, n 697, Q. 1, p. 632 ædificatio templorum hæreticorum, n. Copula, vid. Debitum conjugale 197, Q. 1, p. 193 abruptio, n. 938, p. 975 bibliopolarum, n. 189, Q. 2, p. 186 aspiscere, n. 286, p. 291 cantus in templo hæreticorum, n. 154, conjugalis, n. 932, p. 970 p. 159 fornicaria, n. 289, p. 293 cauponum, n. 199, Q 1-3, p. 194 illicita, n. 934, p. 971 communicatio, n. 154, p. 160 inccstuosa, n. 293, p. 294 (441 INDEX ALPHABETICÜS GENERALIS. obligata, n. 935, 93G, p. 972 parochi, n. 599, p. 518 tempore menstruationis, n. 934, p. 972 secreta, n. 180, Q. 3, p. 179 tempore morbi, n. 935, p. 972; n. 941, superior, n. 181, p. 180 p. 979 Corruptio, ad damnum inferendum, n. 465, tempore prægnantiæ, n. 934, p 972 p. 411 Coram solis testibus, matrimonium, n. custodum, n 474, Q. 2, p 416; n.475, Q. 911, 912, p. 928; n. 913, Q. 2, p. 929; 3, p, 418 Q. 3, p. 930: Q G, p. 930 formæ sacramentalis, n. 633. p. 552 Coronæ, n. 1050, Q. 20, p. 1072 hostiæ consecratæ, η 693, Q. 7, p. 626 Corporale, ablutio, n. 215, Q. 6, p. 214 Corruptores, denuntiandi, n. 181, p. 180 materia, n. 717, p. GGG judicum, n. 559, p. 477 pro Missa, n. 717, p GGG minorum, n. 1032, p. 1057 tactus, n. 215, Q. G, p. 214 Craniotomia, differt ab abortu, n. 998, p. Corporationes, opificum, n. 260, p. 264 1038 Corporis Christi, benedictio nuptialis, homicidium, n. 273, Q. 1, p. 278 n. 864, Q. 4, p. 8G2 objectiones, n. 273, Q. 1, p. 278 interdictum, n. 9G9, p. 1014 reprobata, n. 273, Q. 1, p. 278 Crassa ignorantia, definitio, n. 10, p. 16 Corpus, afflictio, n. 263, p. 2G8 cura, n. 2G4, Q. 1, p. 269 excusans, a censura, n. 946, Q. 4, 5, p. 992 dispositiones ad Eucharistiam, n. 698, a lege, n. 21, p. 24 p. 634 a reservatione, n. 781, Q. 7, p. 752 irregularitas ex defectu, n. 1030, Q., ab excommunicatione, n. 943, Q. 5, p. 105G p. 9S5; n. 946, Q. 4, 5, p. 992 Juris Canonici, n. 110, p. 105 ab irregularitate, n. 1044, p. 1061 partes, honestæ, n. 281, p. 289 » minuens voluntarium, n. 11, p. 17 minus honestæ et inhonesta, n. 28 redenda, explicite, n. 157, p. 163 p. 289 Credita, quoad venditionem, n 535, p 457 vitium corporis, n. 1030, Q., p. 1056 solutionis difficilia, n. 535, p. 457 Correctio, confessarius, n. 343, Q. 3, p. 333 Creditores, coactus ad cessionem bono­ n. 808, p. 786 rum, n. 449, Q., p. 400 ex officio, n. 181, p. ISO communes, n. 453, p. 402 filiorum a parentibus, n. 257, p. 253, 254 condonatio, n. 460, p. 406; n. 463, Q 5, Fraterna, a quibus danda, n. 179, p. p. 410 178; n. 181, p. 179 hypothecarii, n. 453, p. 402 damnum tertii, n. 181, p. ISO; n. ISO jura, n. 452, p. 401; n. 453, 454, p. 402 Q. 2, p. 179 privilegiati, n. 453, p. 402 definitio, n. 178, p. 178 restitutio, n. 463, Q. 3, p. 409 delatio, n. 181, p. 180 solutio integra, n. 443, 444, 445, p. 398 denuntiatio, n. 181, p. ISO substitutio, n. 463, Q. 3, p. 409 excusati, n. 181, p. 179 ignorantia invincibilis, n. 180, Q. 2, Crematio, cadaverum, n. 971. p 1016 cooperatio, n. 971, p. 1016 p. 179 denegatio sepulturw, n. 973, Q. 1, Pignorantia vincibilis, n. ISO, Q· 2, p 1017 179 jussa a defuncto, n. 971, p. 1016 materia gravis, n. 180, Q. 1, p- 178 licita, n. 973, Q. 5, p. 1019 obligatio, n. 179, p. 178 pœnæ, n. 971, p. 1016; n. 973, Q. 1, Pordo servandus, n. 180, p. 179 1017 præcepta, n. 179, p. 178 reprobata, n. 971, p 1016 quando danda, n 179, ISO, p. 178 sepultura ecclesiastica, n. 973, Q. 5, P. religione, n. 181, p. ISO 1019 scandalum, n. 180, Q. 2, p. 179 societates ipsi faventes, n. 986, p. 1028 scrupulosi, n. 181, p. 179 Crepuscularis, n. 150, p. 153 spontanei accusatores, n. 181, P- l®9 Crimen, criminosum, n. 989, p. 1033 superiores, n. 181, p. 180 Impedimentum dirimens, n. 8S6, p. 892 judicialis, n 181, p. ISO adulterium solum, n. 886, p. 892 obligatio, n. 179, p. 178 [45] INDEX ALPHABETIC CS GENERALIS. conditiones, n. 8S6, 887, p. 892 reliquiarum, n. 201, p. 198 dispensatio, n. 887, p. 893 superfluus, n. 203, p. 201 homicidium solam, n. 887, p. 894 Cumulatio, potestatis dispensandi, n. 919, multiplicatio, n. 887, p. 893 p. 9*12 utrumque simul, n. 887, p. 893 Cura, acatholicorum, n. 161, p. 166 notorium, n. 943, p. 981 animæ ægrotantis, η. 566, Q., p. 487 occultum, n. 943, Q 1, p. 981 animarum, n. 596, p. 516 revelatio, n. 315, p. 302 consanguineorum, n. 169, p. 172 corporis proprii, n. 264, Q. 1, p. 269 sollicitationis, n. 787, Q. 1, p 765, vid. Sollicitatio Sanctissimæ Eucharistiæ, η. 692, p. 623; Criminosi, munus patrini, n. 664, Q. 5, p. η. 693, p. 625 588 filiorum, n. 257, p. 253 infirmorum, n. 565, p. 485; n. 566, Q., stcrilizatio a Statu, n. 267, Q. 1, p. 272 Crucifixus, benedictio, n. 652, p. 568 p 487 parentum, n. 256, p. 251; n. 257, p. 252 definitio, n. 717, p. 666 scholarum, n. 257, p. 258 depictus, n. 718, Q. 8, p. 669 Curia, documentum curiæ subtrahentes, indulgentia, n. 1050, Q. 23, p. 1073 n. 1019, p. 1046 in Missa, n. 718, Q. 8, p. 669 Romana, n. 110, p. 108 remotio ab altare, n. 718, Q. 8, p. 669 Custodes, a Missa excusati, n. 250, p. 247 Sanctissima Crux. n. 201, p. 199 agrorum, n. 440, p. 397 Via Crucis, n. 1057, p. 1081 bonorum heri, n. 440, p. 397 Cruenta, defensio, n 268, p. 274 carceris, n. 562, Q. 2, p. 483 punitio, n. 265, p 271 domus, n. 250, p. 247 Cui, restituendum, n. 448, p. 399, 400 infantium, n. 250, p. 247 Culpa, ad casum reservatum, n. 780, 781, infirmorum, n. 250, p. 247 Q. 1, p. 750 nemorum, n. 440, p. 397 ad censuram, n. 944, p. 989 parvulorum, n. 257, p. 253 ad restitutionem, n. 425, Q. 1, p. 388 restitutio, n. 440, p. 397 juridica, n. 423, p. 387 silvarum, n. 440, p. 397 lata, n. 423, p. 387 status, n. 265, p. 272 theologica, n. 423, p. 387 Custodia, altaris, n. 715, p. 663 Culpabilitas, n 7, 8, p. 13 Eucharistiæ n. 692, p. 623; n. 693, Q. Cultus, actus, n. 201, p. 198 1-9, p. 625 advigilantia Ordinarii, n. 209, Q. 6, p. olei infirmorum, n. 825, Q. 11, p. 808 205 pyxidis, n. 693, Q. 9, p. 626 angelorum, n. 201, p. 198 tabernaculum, n. 693, Q. 2, p. 623 Beatæ Mariæ Virginis, n. 201, p. 198 beati, n. 201, p. 198 definitio, n. 201, p. 198 disparitas cultus, n. 879, 880, p. 887, D vid Disparitas cultus Damnati capite, n. 695, Q. 8, p. 630 duliæ, n. 201, p. 198 Eucharistia*, n. 694, p. 627, vid. Eu­ Damnatae, theses, n. 161, p. 166; n. 345, Q. 4, p. 340 charistia Damnificatio, conditiones, n. 424, p 388 falsus, n. 203, p. 201 domino intento, n. 425, Q. 5, p. 389 hyperdulia, n. 201, p. 198 dubia ex adulterio, n. 471, p 414 imaginum, n. 201, p 198 efficaciter illata, n. 424, p. 388 latriæ, n. 201, p. 198 ex impeditione boni, n. 425, Q. 10, p. 391 ministri ecclesiæ, n. 201, p. 198 formaliter, n. 423, p. 387 nondum beatificati, n. 201, p. 198 gravis per culpas leves, n. 425, Q. 6, privatus, n. 201, p. 198 p. 390 prohibitus, n. 203, p. 201 inculpabilis, n. 425, Q. 2, p. 389 publicus, n. 201, p. 198 injusta, n. 423, p. 387 quibus præstandus, n. 201, p. 198 regulares, n. 201, p. 199 per animalia, n. 425, Q. 9, p. 391 relativus, n. 201, p. 198 vera, n. 424, p. 388 (46] Damnificator, dubius, n. 488, p. 400 ex causa culpabili sed retractata, n. 425, Q. 3, p. 389 inculpabilis, n 425, Q. 2, p. 389 injustus, n 423, p. 387 pauper, n. 461, p. 406; n. 462, p. 407 restitutio ante sententiam judicis, n. 424, p. 388 post sententiam judicis, n. 424, p. 388 theologice culpabilis, n. 423, p. 387; n. 425, p. 388 Damnum, a confessario reparandum, n 431, Q., p. 393 compensatio, n. 412, p. 378 cooperatio, n. 425, p 392 creditoris, n. 449, Q. 2, p 400 dominus animalium, n. 368, 369, p. 356 emergens, n. 528, Q. 1, p. 451 excedens taxam legalem, n. 528, Q 2, p. 453 ex dilatione, n. 459, p. 405 exemplo, n. 185, Q. 1, p. 182 ex officio, n. 439, 440, p. 396 famuli, n. 441, p. 397 grave, n. 404, p. 368; n. 425, Q. 6, p. 390 in naturalibus, n. 464, 465, p. 411 in bonis supernaturalibus, n. 464, 465, p. 411 leve inferens, n. 413, p. 379 non impediens, n. 439, p. 396 per adulterium, n. 470, p. 414 per fornicationem, n. 469, Q , p. 413 per homicidium, n. 466, p. 412 per stuprum, n. 469, p. 413 Rei Publicæ, n 458, Q. 4, p. 405 reparatio, n. 425, p. 388 restitutio, n. 425, Q. 1,2, p. 388, 389 scrupulorum, n. 40, p 41 sigillum, n 810, p. 788 Dataria, apostolica, n 110, p. 113 Debilitas mentis, quoad imputabilitatem n. 20, Q, 2, p 24 quoad pœnas, n. 913, Q. 5, p. 985 Debita, bonæ fidei, n. 4 58, Q 3, P· 404 condonatio, n. 452, p. 402 dubia, n. 463, Q. 4, p. 409 ex contractu, n. 459, p. 406 ex delicto, n. 459, p. 406 novitiorum, n. 463, Q 2, p. 408 ordo servandus solvendo, n. 453, 454, p. 402 religiosorum, n. 463, Q. 3, p. 408; n. 610, Q. 3, p. 525 restitutio, n. 454, p. 402 par seipsum, n. 457, p. 403 (47] solutio, n 443-445, p. 398; n. 453, 454, p. 402 transmissio, n. 458, Q. 3, p 404 Debitores, cessio bonorum, n. 453, p 402 dona, n. 508, Q 1, p. 437 ex scientia status labilis, n 455, p. 402 excusati a solutione, n. 460, 461, p. 406 ingressus in religionem, n. 463, Q 2, p 408 jus ad sustentationem, n, 462, p 407 necessitas æqualis creditoris, n. 462, p. 407 Reipublicæ, n. 458, Q 4, p 405 salarium, n. 453, p. 402 Debitum conjugale, n. 932, p 970 abruptio copulæ, n. 938, p. 975 actus illiciti, n. 934, p. 971; n. 938. p. 975 ad vitandam incontinentiam, n. 935, p. 972 artificialis fcecundatio, n. 934, p. 972 causæ excusantes, n. 936, p. 973 non excusantes, n. 935, p. 972; n 936, p. 973 cessatio obligationis, n. 935, p. 972 concomitantia, n. 93S, p. 975 definitio, n. 932, p. 970 dubitans de validitate matrimonii, n 874, Q. 4, p. 976 ebrietas, n. 936, p. 973 ignorans invaliditatem matrimonii, n 925, p. 954 illicitum, n. 934, p. 971 impotentia superveniens, n 934, p. 972 incepta copula, n. 938, p. 975 incontinentia, n. 935, p. 972 instrumenti usus, vid Onanismus interrogatio conjugum, n. 911, p 980 jus petendi, n. 865, p. 867; n 933, p 970; n. 935, p. 973 jus reddendi, n. 865, p. 867; n 932, p 970 liccitas, n. 933, p. 970 licita, n 934, p. 971 menstruatio, n. 934, p. 972 morbus, n 935, p. 972; n 941. p 979 multiplicatio prolis, n 936, p 973 negare debitum, n. S69, p. 870; n 935, p 972; n. 936, p. 973 non retinentes semen, n 934, p 972 ob voluptatem solum, n. 934, p. 971 obligatio petendi, n 935, 936, p 972 obligatio reddendi, n. 935, 936, p 972 onanismus, n. 938, p. 976; n. 939, p. 977 peccatum non reddendi, n 935, p 972 ■w INDEX ALPHABETICUS GENERALIS. INDEX ALPHABETICUS GENERALIS. peccatum per excessum, n. 937, 938, p. materia sigilli, n. 815, p. 791 974 naturalis, n. 1030, p. 1056 prægnantia, n. 934, p. 972 obligationes pernitentis, n. 765, p. 725 quoad senes, n. 934, p. 971 quoad valorem, n. 531, Q., p. 455 quoad steriles, n. 934, p. 971 revelatio, n. 842, p. 834 situs, n. 934, p. 971 temporis quoad integritatem confessio­ tempus, n. 934, p. 972 nis, n. 751, Q. 1, p. 709 uxor sese excitans, n. 938, p. 976 Defendentes, apostatas, n. 989, p. 1032 excommunicatos, n. 989, p. 1032 voto castitatis obstrictus, n. 869, p. 870 Decalogus, ignorantia, n. 108, p. 102 hæreticos, n. 989, p. 1032 propositiones damnatas, n. 345, Q. 4, cognoscenda præcepta, n. 157, Q. 3, p. 164 p. 340 vitam propriam, n. 269, Q. 2, p. 274 credenda præcepta, n. 157, Q. 3, p. 164 Deceptio, malitia, n. 491, p 428 Defensio, cruenta, n. 268, p. 274 mendacium, n. 310, p. 300 vitæ alienæ, η. 268, p. 274 quoad damnificationem, n. 465, p. 411 vitæ propriæ, η. 268, p. 274 restrictio mentalis, n. 311, p. 300 Defensor vinculi, η. 919, p. 945 Decidua, quoad baptismum, n. 661, p. 579 Deflorator, virginis, n. 279, p. 294 Decisiones, Congregationum, n. 110, p. Defraudator, tributi, n. 474, Q. 2, p. 416; 108-113 n. 475, Q. 3, p. 418 Declaratio, Bcncdictina, n. 903, Q.3,p. 908 Defuncti, altare privilegiatum, n. 1059, legis, n. 94, p. 94; n. 96, p. 95 1060, p. 1084 capaces fructuum Missæ, n. 704, Q. 3, nullitatis matrimonii, n. 920, p. 945; n. 133, p. 1143 p. 643; Q. 4, p. 645 funera, n. 596, p. 516; n. 973, Q. 1, nullitatis professionis dolosa, n. 1013, p. 1045 p. 1017; Q. 8, p. 1020 indulgentiæ, n. 1050, Q. 6, p. 1067; pœnæ, n. 943, Q. 3, p. 984 promulgatio, n. 96, p. 95 Q. 9, p. 1068; n. 1052,1053, p. 1076 tributi, n. 475, p. 417 Missa pro functis, n. 704, Q. 7, 8, p. 647; Declinare, offensorem, n. 174, Q. 3-5, n. 714, Q. 3, p. 661 officium defunctorum, n. 574, Q. 5, p. p. 175 Decreta, Conciliorum Baltimorensium, 496 n. 75, Q. 3, p. 78 sepultura, n. 971, p. 1016 congregationum Romanarum collectio, Degradatio, n. 965, p 1012; n.967, p.1013 n. 344, Q. 5, p. 336 Dei tentatio, n. 212, p. 209 generalia, Sanctæ Sedis, n. 83, p. 86 Delectari, de omissione, n. 137, Q. 3, p. Ordinariorum, n. 75, Q. 1, p. 76 143 Defectus, animæ, n. 1028, p. 1055 Delectatio, n. 135, p. 141 celandi, n. 842, p. 834 in lectionibus, n. 287, p. 292 consensus, vid. Consensus in osculis, n. 281, p. 289 corporis, n. 842, p. 834 in sermonibus turpibus, n. 287, p. 292 detectio quoad sponsalia, n. 850, p. in usu conjugii, n. 935, p. 972; n. 938, 839; n. 851, Q. 1, 2, p. 839 p. 976 emendationis, n. 803, p. 793 morosa, n. 135, p. 141 essentialium in sacramentis, n. 633, p. malitia, n. 136, p. 142; n. 281, p. 289 552 sensibilis, n 280, p. 288 in confessione a confessario, n. 810, tactus impudici, n. 283, p 290 Q., p. 788 tactus cum bestiis, n 284, p. 290 in contractu, n. 491, p. 428 venerea, n. 280, p. 288 in exercitio officii, n. 559, Q. 1, p. 476; Delegatio, ad confessiones, n. 770, Q. 4, n. 565, p. 486 p. 773; n. 111, p. 1136 integritatis confessionis, n 742, p. 698 ad matrimonium, n. 910, p. 922; n. 911, loquelæ quoad integritatem confessionis, Q. 9, p. 925 n. 751, Q. 1, p. 709 ad universitatem causarum, n. 911, Q. manifestatio rei venditæ, n. 531, Q., 14, p. 926; n. 111, p. 1136 p. 455 auctor, n. 911, Q. 1, p. 923 (48] INDEX ALPHABETICUS GENERALIS. impedimentorum matrimonii, n. 845, Cardinales, quoad confessiones, n. 771, p. 836, vid. Banna p. 736 cessatio, n. 770, Q. 10, 11, p. 734; n 773, judicialis, n. 181, p. 180 librorum, n. 345, Q. 2, p. 339 Q. 13, p. 740 concessio, n. 770, Q. 4, p. 733 nominis complicis, n. 751, Q. 4, p 741 non-denuntians, n. 786, p. 764; n. 987, dispensationis executio, n. 924, Q. 2, Q. 7, p. 1032; n. 1005, p. 1042 p. 954 obligatio, n. 181, p. 180; n. 786, p. 764,' ecclesia supplente, η. 770, Q. 12, p. 735 in foro interno, n. 770, Q. 9, p. 734; n. 787, Q. 12, p. 770 sacerdotis corruptoris, n. 181, p 180 n. 773, Q. 1, p. 737 jurisdictionis, n. 770, Q. 4, p. 733 transmissio, n. 119, p. 1139 limitata, n. 773, Q. 14, p. 740 Depositio, definitio, n. 965, p. 1012; n. potestas, n. 770, Q. 4, p. 733 966, p. 1013 revocatio, n. 770, Q. 10, p. 734 Depositum, definitio, n. 519, p. 448 sacerdoti naviganti, n. 773, Q. 11, p. obligatio deponentis, n. 520, p. 448 740 obligatio depositarii, n. 520, p. 448 scripta pro matrimonio, n 911, Q. 3, restitutio, n. 418, Q. 4, p. 383; n. 425, p. 923 p. 392 subdelegatio, n. 911, Q. 11, p. 925; n. Deputati, clerici prohibiti, n. 593, p. 512 912, p. 925 Derelicta, bona, n. 376, p. 359 Delegatus Apostolicus, n. 9S7, Q. 6, p. 1031 Derisio, malitia, n 220, p. 222 Deliberatio, actus humanus, η. 1, p. 9 Derogatio, definitio, n. 105, p. 101 ad peccatum mortale, n. 128, Q. 1, p. 131 jus derogatorium, n. 118, p. 119 ad peccatum veniale, n 128, Q. 2, p. 131 legis, n. 105, p 101; n. 110, p. 108 de consensu præstando, n. 128, Q. 6, p. Desiderium, conditionatum, n 137, Q 2, 133 p. 143 in contractibus, n. 489, 490, p. 427 conjugum de copula futura, n. 938, p. in matrimonio, n. 854, p. 844 976 in sponsalibus, n. 836, p. 825 definitio, n. 135, p. 141 in votis, n. 229, Q. 1, p 230 inefficax, n. 136, p. 141 Delictum, concurrentes, n. 943, Q. 2, p. licitum, n. 137, Q. 2, p 143 982 mali, n. 135, 136, p. 141 forum, n. 943, Q. 7, p. 987 malitia, n 134, Q 4, p 141; n. 136, imputabilitas, n. 21, Q. 1, p. 23 p 141; n. 137, p. 142 ex culpa, n. 21, p. 23 mortis, n. 170, Q. 1, 2, p. 172 ex dolo, n. 21, p. 23 multiplex, n. 135, p. 141 minuitur, n. 21, p. 24 · perfectionis, n. 807, p. 786 præsumitur, n. 21, p. 23 pravum, n. 136, p 141 in foro interno, vid. Peccatum sponsorum de copula futura, n. 137, incapaces, n. 21, p. 24, 25, 26 Q. 2, p. 143 Desperatio, definitio, n. 162, p 167 irregularis ex delicto, n. 1034, p. 1058 malitia, n. 164, Q. 3, p. 168 notorium, n. 943, p, 981 quoad curam consuetudinariorum, n. simoniæ in officiis, n. 1015, p. 1045 Delinquentes, caritas, n. 178, 179, p. 178 164, p 16S rcgulæ. n. 164, p. 168 Delirantes, quoad communionem, n 695, remedia, n. 164, Q. 4, p. 168 Q. S, p 630 Destituti sensibus, sacramenta admini­ Denegatio, absolutionis, n 797, p. 779 stranda, n. 662, Q. 8, p 584 debiti, vid. Debitum conjugale Detinentes, bona ecclesiastica, n. 994. p. occulto occulte, n. 642, p. 558 1036 peccatori publico, n. 642, p. 55S Detractio, audientes, n. 316, Q. 6, p 305 sacramentorum indigno, n. 642, p. 558 candidati publici, n 316, Q. 4, p. 304 Denuntiatio, causæ pro præsente excu­ causæ excusantes a restitutione famæ, santes, n. 787, Q. 7, p 768; Q. 11, n. 316, Q. 7, p. 305 p. 769 communitatis religiosæ, n. 134, Q 1, confessarii sollicitantis, n 786, p. 764 p. 139 evangelica, n. 181, p. 180 confessarius, n. 316, Q. 2, p. 303 falsa confessarii, n. 1002, p. 1041 (49] INDEX ALPHABETICUS GENERALIS. calumniator materialis, n. 316, Q. S, 9, p. 306 definitio, n. 314, p. 302 directa, n. 314, p. 302 divisio, n. 314, p 302 gaudentes, n. 316, Q. 6, p. 305 in scriptis, n. 316, Q. 4, p. 304 indirecta, n. 314, p. 302 malitia, n. 315, p. 302 modi damni reparandi, n. 315, p. 303 mos divulgandi vitam, n. 316, Q. 4, p. 304 revelatio criminis, n 315, p. 302; n. 316, Q 2, p. 304 restitutio famæ, n. 315, p. 303 sacerdotis, n. 215, Q. 1, p. 211 solutiones practicæ, n. 316, Q. 1-5, p. 303 uni viro, n. 316, p. 303 Devotio, in officio divino, n. 581, p. 503 Diaconatus, ætas, n. 835, Q. 3, p 821 definitio, n. 829, p. 810 dispensatio in articulo mortis, n. 919, p. 940 forma, n. 830, p. 811 materia, n. 830, p. 811 officia, n. 829, p. 810 potestas collata, n. 658, p. 577; n. 685, Q., 613 scientia requisita, n. 835, Q. 2, p. 821 Diaconus, ætas canonicus, n. 835, Q. 3, p. 821 baptizans sollemniter, n. 658, n 577 distribuens Eucharistiam, n. 685, Q, p. 613 officia, n. 829, p. 810 ordinatio, n. 830, p. 811 Diaria, clerici moderatores, n. 344, Q. 2, p. 335 cooperatores, n 344, p. 334 prohibita, n. 344,*p· 334 Dictograph, liccitas, n. 325, Q. 5, p. 311 Dies, abstinentia', n. 330, p 317 Dominica, n 240, p 241; n. 252, p. 248 festi, n 240, p. 241 ; n. 252, p. 248 jejunii, n 334, p. 323 Difficultas, quoad integritatem confes­ sionis, n. 751, Q 1, p. 709 Dilatio, absolutionis sacramentalis, n. 798, Q., p. 780 propter restitutionem, n. 413, p. 379 baptismi, n. 662, Q 7, p. 583 communionis paschalis, n. 342, Q. p 3, 331 denuntiationis sollicitantis, n. 786, Q 3, p 767 matrimonii post sponsalia, n 839, p. 831 Missarum pro stipendio, n. 712, Q. 8, p. 657 restitutionis, n. 459, p. 406 satisfactionis sacramentalis, n. 76G, Q. 2, p. 726 voti impletionis, n. 231, Q 2, p. 233 Dilectio, definitio, n. 165, p. 169 Dei, n. 168, p. 170 fraterna, n. 168, p 170 inimicorum, n. 171, p. 173; n 172, p. 173 præceptum, n. 167, Q. 1, p. 169 proximi, n. 168, p. 170; n. 169, p. 171 signa exhibenda, n. 173, p. 174 solutiones practicæ, n. 170, p. 172; n. 174, p. 175 Diligentia, omissa, quoad poenam, n. 943, Q. 5, p. 985 Dimissi, ex collegiis, n. 610, Q. 5, p. 527 ex religione, n 610, Q. 5, p. 527 ex seminariis, n. 610, Q. 5, p. 527 Dimissio, poenitentis, n 758, p. 717 Dimissoriæ litteræ, ad ordines, η. 1008, p. 1043 necessitas, n. 832, p. 814; n. 833, Q. 4, p.816 potestas dandi, n. 833, Q. 2, p. 814 pro religiosis, n. 833, Q. 2, p. 814 Diœcesana curia, documentum subtra­ hentes, n. 1019, p. 1046 Romana, n. 110, p. 108 Diœcesana synodus, n. 75, p. 76 legislator, n. 75, Q. 1, p. 78 professio fidei, n. 153, Q. 4, p. 157 Dioecesis, divisio territorii, n. 710, p. 654 inceptio canonicæ possessionis, n. 904, p. 910 residentia, n. 594, p. 512 servitium, n. 835, Q. 5, p. 820 visitatio, n. 594, p. 514 Dirimentia impedimenta, vid. Impedi­ menta Discessus, conjugis, n. 859, Q. 13, 14, p 854 extern torio legislatoris, n. 783, Q 1, p. 755 Discretio, in amentibus, n. 695, Q. 3, p. 629 sufficiens ad communionem, n. 695, Q. 3, p. 629 Disparitas cultus, assistentia parochi, n. 880, p 888 baptismus dubius, n. 879, 880, p. 887 cautiones, n. S81, Q. 2, p. 889 discrimen ab antiquo jure, n 880, p. 888 dispensatio invalida, n. 881, Q. 3, p. 889 [50] INDEX APLHABETICUS GENERALIS. facultas dispensandi, n. 881, Q. 3, 4, p. 889 impedimentum dirimens, n. 879, 880, p. 887 Judæi non reformati, n. 881, Q. 4, p. 889 jure nature, n. 881, Q. 1, p. 888 juris ecclesiastici, n. 881, Q. 1, p. 888 Dispensatio, a. jejunio, n. 3Ô8, p. 328 a lege, n. 98, p. 97 auctor, n. 99, p. 97, 98 causa dubia, n. 102, p. 100 causa impulsiva, n. 103, p. 100 causa motiva, n. 103, p. 100 causa requisita, n. 101, p. 99 cessatio dispensationis, n. 104, p. 100 cessante causa motiva, n. 104, p. 100 non usu, n. 104, p. 101 per renuntiationem, n. 104, p. 101 per revocationem, n. 104, p. 100 definitio, n. 98, p. 97 dispensator, n. 99, p. 97 divisio, n. 98, p. 97 explicite concessa, n. 100, Q. 2, p. 97 implicite concessa, n. 100, Q 2, p. 97 in casu difficilis recursus, n. 100, Q. 2, p. 97 in dubio de sufficientia causæ, n. 102, Q. 2, p. 100 in lege, civili, n. 98, 99, p. 97 divina, n. 100, Q. 1, p. 97 ecclesiastica, n 100, Q. 2, p. 97; Q. 3-5, p. 98; n.101, p. 99 irritante, n 98, 99, p. 97 poenali, n. 98, p. 97 pontificia, n. 100, p. 97 interpretatio dispensationis, n. 98, Q. 2, p. 9G jure extraordinario, n. 100, Q. 2, p. 97 jure ordinario, n. 100, Q. 2, p. 97 liccitas, n. 101, p. 99 obreptio veri, n. 101, p. 99 petitio, n. 19, p. 1091 potestas legislatoris, n. 99, p. 97 quoad episcopos, n. 100, Q. 2, p 97 quoad parochos, n 100, Q. 4, p. 98 quoad peregrinos, n. 100, Q. 3, p. 98 quoad superiores, n. 102, Q. 1, p. 99; n. 103, p. 100 quoad vagos, n. 100, Q. 2, p. 97 relate ad officia Romana, n. 110, p. 107 requisita, n. 101, p. 99 sine justa causa, n. 102, Q. 1, p. 99 solutiones practicæ, n. 103, p. 100 subdclegatio, n. 100, Q. 6, p 98 [511 subreptio veri, n. 101, p. 99 tractus successivus, n. 104, p. 100 a juramento, n. 226, Q. 5, p. 229 a voto, n. 236, p. 236 auctor, n. 236, p. 236 castitatis perfcctæ, n. 237, Q, 3, p. 237 causa requisita, n. 237, Q. 1, p. 237 commutando, n. 238, p. 238 definitio, n. 236, p. 236 potestas regularium, n. 236, p. 237 simplici castitatis, n. 236, p. 237 sollemni, n. 237, Q. 3, p. 237 votis Papæ reservatis, n. 237, Q. 3, p. 237 ab abstinentia, n. 338, p. 328 ab irregularitatibus, n. 1046, p. 1061; n.1047, p.1062 ad opera servilia die festo, n. 230, p. 240 eucharistiæ, vid Communio Matrimonialis, a bannis, n. 848, p 838 a matrimonio consummato infidelium, n. 858, p. 851 a matrimonio rato et non consum­ mato, n. 857, 858, p. 851; n. 919, p. 944 cui reservata, n. 85S, p 850 ab impedimentis, n 874, Q. 12, p. 881 adnotatio, n. 919, p. 942 ambitus, n. 919, p. 944 auctor, n. 874, Q. 12, p. 881 causæ, n. 922, Q. 12, p. 949 certioratio, n. 919, p. 942 cessatio, n. 922, Q. 3, p. 952 cumulatio, n. 919, p. 942 episcopi potestas, n. 919 p. 940, 941, 943, 945 exeeutio, n. 919, p 945; n. 924, Q. 2, p. 954 forma dispensandi, n. 924, Q. 2, p. 953 forma petendi, n. 923, 924, Q. 1, p. 953 in articulo mortis, n. 919. p 940 in casu perplexo, n. 919, p. 941; n. 925, p. 954 in dubio de necessitate dispensa­ tionis, n. 874, (2 3, p. 876 modus dispensandi n 923, 924, Q. 1, p. 953 modus petendi, n. 923, 924, Q. 1, p. 953 Papa' potestas, n. 919, p. 940; n. 920, Q. 1, p. 946 parochi potestas, n. 913, p. 931; n. 919, p. 941 pauperes, n. 919, p. 945 INDEX ALPHABETIC!)» GENERALIS. petitio laborans obreptione, n. 919, Distributive, justitia, n. 346, p. 344 p. 945; n. 921, p. 949 Districtus, obligationes ducum politico­ petitio laborans subreptione, n. 919, rum, n. 262, p. 267 p. 945; n. 921, p. 949 Divinatio, consulere vates, n. 209, Q. 2, quid exponendum, n. 922, Q. 2, p. p. 204 definitio, n. 207, p. 203 951 taxa, n. 919, p. 945 divisio, n. 207, p. 203 verificatio causæ, n. 924, Q. 2, p. ex idolis, n. 207, p. 203 954 ex mediis naturalibus, n. 209, Q. 1, ab interpellatione facienda, n. 855, Q. p. 204 4, p. 852; Q. 7, p. 853 malitia, n. 208, p. 203 ad legitimandam prolem, n. 919, p. varii casus, n. 209, p. 204 940 virgæ, n. 209, Q. 5, p. 205 Dispositio, in baptismo adultorum, n. 662, Divinatores, definitio, n. 209, Q. 2, p. 204 Q. 8, p. 585 Divinatoriæ, sortes, n. 209, Q. 3, p. 205 in confirmatione, n. 675, Q. 2, p. 600 virgæ, n. 209, Q. 5, p. 205 in revalidatione matrimonii, n. 929, p. Divinum officium, n. 573, p. 499, vid. Of­ 963,966 ficium Divinum in susceptione communionis, n. 696, p. Divitiæ, supervenientes, quoad sponsalia, 631 n. 841. p. 832 pro prima communione, n. 695, Q. 3, Divortium, n. 857, p. 850 civile, n. 559, p. 477; n. 561, Q. 6, p. 629 p. 482; n. 861, p. 859 in susceptione sacramentorum, n. 645, obligationes advocati, n. 561, Q. 6, p. p. 561; n. 647, p. 563 482 interpretativa, n. 5, p. 12 obligationes judicis catholici, n. 559, poenitentis, n. 789, p. 771 pro extrema unctione, n. 825, p. 802 Q. 4, p. 477 signa extraordinaria, n. 805, p. 784 uptestas judicis civilis, n. 559, Q. 4, signa ordinaria, n. 804, p. 783 p. 477 Dissensus parentum, quoad matrimonia quid liceat conjugibus, n. 860, p. 857 filiorum, n. 852, Q. 1, p. 840 Imperfectum, n. 860, p. 857 quoad sponsalia filiorum, n. 842, p. 833 auctoritas faciendi, n. 860, p. 857-, Dissimulatio, definitio, n. 643, Q. 2, p. n. 861, p. 858 559 causæ faciendi, n. 860, p. 857; n. 861, sacramentorum, n. 643, Q. 2, p. 559 p. 859 Distantia, a Missa excusans, n. 242, p. 243 confessarius permittens, n. 860, p. quoad absolutionem dandam, n. 728, 857; n. 861, p. 858 Q. 6, p. 683 definitio, n. 860, p.857 species consecrandæ, n. 633, p. 552 ingressus in religionem, n 860, p. 857 Distillatio, differentia a pollutione, n 301, jura ex divortio, n. 860, p. 857 p. 295 jura partis innocentis, n. 860, p. 857 malitia, n. 303, p. 297 liceitas, n. 860, p. 857 Distinctio, numerica peccatorum, n. 131, obligatio faciendi, n. 860, p. 858 p. 136 quoad cohabitationem, n. 860, p. 857, specifica peccatorum, n. 129, p. 135; 858 n. 130, p. 136 quoad torum, n. 860, p. 857, 858 virtutum, n. 151, p. 154 susceptio ordinum, n. 860, p. 857 Distractio, involuntaria in Missa audienda, Perfectum, n. 858, p. 850 n 243, p. 243 a vinculo, n. 858, p. 850 voluntaria, in administratione sacra­ per dispensationem Papæ, n 858, p mentorum, n. 635, p. 553 850 in officio divino, n. 582, Q. 2, p. 504 per mortem conjugis, n. 856, p. 849 in Missa audienda, n. 581, p. 505; per privilegium Paulinum, n. 858, n. 635, p. 553 p. 851 in suscipiendis sacramentis, n. 646, per sollemnem professionem, n. 858, Q. 2, p 562 p. 850 [52] INDEX ALPHABETICUS GENERALIS. Docentes, propositiones damnatas, n.345, Dominium, n. 350, p. 347 Q. 4, p. 340 Acquisitio, n. 365, p. 355 Doctrina Christiana, docenda a parenti­ per accessionem, n 394, p. 365 bus, n. 257, Q. 5, p. 256; Q. 7, p. 258 per contractum, n. 476, p. 419 docenda a parocho, n. 598, p 517 per occupationem, n 365, 366, p. 355 fides, n. 345, Q. 4, p. 340 per præscriptionem, n. 382, p. 360 Documenta, pro admissione in religionem, altum, n 351, p. 347 n. 610, Q. 5, p. 526 auctorum, n. 363, p. 353 pro sacra ordinatione, n. 1008, p. 1043 clericorum, n. 361, p. 352 quoad existent iam impedimenti matri­ definitio, n 3.50, p. 347 monialis, n. 919, p. 942 directum, n. 351, p. 347 Dcemonologia, vid. Superstitio divisio, n. 351, p. 347 Dolor, de peccatis, n. 729, p. 685 famæ, n. 353, Q. 1, p. 348 definitio, n. 729, p. 685 filiorumfamilias, n. 355, p. 349 dispositio pro sacramento pœnitentiæ, imperfectum, n 351, p. 347 n. 732, Q. 4, p. 688 in homines, n. 353, Q 2, p 348 efficax, n. 733, p. 689 indirectum, n. 351, p. 347 essentialis, n. 732, Q. 4, p. 688 objectum, n. 352, p. 348 qualitates, n. 733, p. 689 perfectum, n. 351, p. 347 Dolus, vid. Fraus plenum, n. 351, p. 347 definitio, n. 490, p. 428 religiosorum, n. 614, Q 2, p. 536 in emittenda professione, n. 610, Q. 8, subjectum, n 354, p 349 p. 528; n. 1013, p. 1045 utile, n. 357, p. 347 in ineundo matrimonio, n. 854, p. 845 uxorum, n. 357, p. 3.50; n 3.58, p 351; in ingredienda religione, n. 610, Q. 3, p. n. 359, Q. 2, p. 352 525 Dominus, Absolutus omnium, n. 349, p. in juramento, n 226, Q. 2, p. 228 346 quando præsumitur, n 21, Q. 1, p. 23 obligationes dominorum, n. 259, p 262 quoad contractum, n. 491, p. 429 obligationes famulorum, n. 259, p. 263 substantialis, n. 491, p. 428 Rei, n. 448, p. 399 Domestici, ablatio esculentorum, n. 404, certus, n. 448, p. 399 Q.2, p. 369; n. 463, Q. 5, p. 410 dubius, n. 448, p. 400 Domicilium, acquisitio, n. 79, p. 83 furtum a domino, n. 402, p. 368 amissio, n. 79, p. 83 invitus, n. 402, p. 368 contrahentium matrimonium, n. 908, res clamat domino, n. 415, p 380 p. 916 res fructificat domino, n. 415, p. 380 definitio, n. 79, p. 83 res perit domino, n. 415, p. 380 non possidentes, n. 80, Q 3, p. 84 restitutio, n. 448, p. 399 ordinandorum, n. 835, Q. 4, p. 821 Domus, formata, n. 609, p. 523 possidentes, n. 80, Q. 3, p. 84 meretricum, n. 189, Q 3, p. 185 proclamationes, n. 846, p. 837 novitiatus, n. 610, Q. 7, p. 528 quasi-domicilium, n. 79, p. 83; n. 908, parochialis, n. 597, p. 516 p. 916; n. 909, Q. 1, p. 917; n. 909, regularium, n. 609, p 523 p. 920 religiosa, n. 609, p 523 quoad baptismum, n. 666, Q. 1, p. 591 studiorum, n. 835, Q. 2, p. 821 quoad communionem paschalem, n. 341, Donatio, acceptatio, n 508, Q 2, p. 437 ad causas pias, n. 508, p. 439 p. 331 quoad jurisdictionem, n. 908, p. 916 conditiones, n. 50S, Q. S, p. 439 quoad leges, n. 80, p. 84 definitio, n. 506, p. 436 Dominativa potestas,definitio,n.350,p.347 divisio, n. 506, p. 436 subjectum, n. 354, p. 349 ecclesia* facta, n. 361, p. 353 Dominica dies, adstricti ad sanctifican­ effectus, n. 506, p. 436 dam, n. 240, p. 241 fonnæ, n. 508, Q 3, p. 437 obligatio Missam audiendi, n. 240, p. gratuita, n. 506, p. 436 in gratiam absentis, n. 508, Q. 4, p. 241; n 326, p. 313 438 observanda, n. 239, p 240; n. 252, p. 248 (53] INDEX ALPHABETICUS GENERALIS. inhabiles, n. 508, p. 437 ad donandum, n. 508, Q. 1, p. 437 ' ad recipiendum, n. 508, Q 2, p. 437 inter vivos, n. 508, p. 439 manualis sub conditione, n. 508, Q. 8, 9, p. 439 mors ante acceptationem, n. 508, Q. 7, p. 439 mors post acceptationem, n. 506, p. 436 mortis causa, n. 508, p 436 privilegiata, n. 508, Q. 2, p. 439 promissio, n. 506, p. 436 quoad restitutionem, n. 508, Q. 9, p. 439 realis, n. 506, p. 436 revocatio, n. 508, Q. 5, 6, p. 438 simulata, n. 457, p. 403 validitas, n. 507, p. 436 verbalis, n. 506, p. 436 Dos, administratio, n. 357, p. 350 deficienta, n 922, Q. 1, p. 950 ex jure nostro, n. 358, p. 351 ex jure Romano, n. 357, p. 350 monialis, n. 218, Q. 3, p. 217 quoad impedimenta matrimonii, n. 922, Q. 1, p. 950 ususfructus, n. 357, p. 350 Dubitatio temeraria, definit io, n. 320, p 308 gravitas, n. 321, p. 309 parvitas, n. 322, p. 309 solutiones practicæ, n. 322, p. 309 Dubium, ante matrimonium, n. 852, Q. 10, p 842 de acceptione legis, n. 85, Q. 2, p. 87 de baptismo, n 633, p. 552; n. 880, p. 888 de causa dispensationis, n. 102, Q. 2. p. 100 de censura, n. 946, Q. 2, p. 991 de consecratione, n. 693, Q. 6, p. 626 de consensu ad peccatum, n. 744, Q. 1, p. 701 de cooperatione ex adulterio, n. 471, p. 414 de damnificatione, n. 471, p. 414 de dispensatione, n. 102, Q. 2, p. 100; ». 874, Q. 3, p. 876 de dispositione poenitentis, n. 796, Q., p. 778 de domino, n. 448, p. 400 de forma sacramentali, n. 633, p. 552 de gravitate peccati, n. 128, p 134 de impedimentis matrimonialibus, n. 874, p. 876 de impletione voti, n 67, Q. 4, p. 61 de jure, n. 33, p. 37 dc jurisdictione, n 773, Q. 2, p. 737; Q 3, p. 738 dc lege, n. 66, p. 59; n. 85, Q. 2, p. 87 dc materia sacramenti pœnitentiæ, n. 725, Q. 6, p. 679 de mente dantis stipendium, n. 712, Q. 7, p. 657 de morte conjugis, n. 879, p. 886 dc necessitate dispensationis, n. 874, Q. 3, p. 871 de ordinatione, n. 835, Q. 4, p. 821 de paternitate, n. 471, p. 414 de peccatis, n. 743, p. ”.01 de privilegio, n. 121, p. 123 de reservatione, n. 781, Q. 8, p. 753 de satisfactione, n. 67, Q. 4, p. 61 de sepultura ecclesiastica, n. 973, Q. 1, p. 1017 de solutione debiti, n. 463, Q. 4, p. 409 de vita fœtus, n. 273, Q. 8, p. 282 de voto, n. 229, Q. 5, p. 231 definitio, n. 33, p. 37 ex adulterio, n. 471, p. 414 facti, n. 33, p. 37 juramentum in dubio, n. 224, Q. 1, p. 22t juris, n. 33, p. 37 negativum, n, 33, p. 37 obligatio inquirendi, n. 35, p. 38 pharmacum dubium, n. 565, p. 485 positivum, n. 33, p. 37 possessio dubia, n. 420, p. 385; n. 421, p. 386 post matrimonium, n. 874, Q. 4, p. 876 practicum, n. 33, p. 37 principia tenenda, n. 34, p. 37 remedia, n. 34, p. 37; n. 41, p. 42; n. 48 p. 45 speculativum, n. 33, p. 37 stricte dictum, n. 70, p. 67 Duellum, conditiones, n. 275, p. 285 defensio, n. 275, p. 285 definitio, n. 274, p. 285 illicitum, n. 274, p. 285 licitum, n. 274, p. 285 mortale peccatum, n. 274, p. 285 obligatio restitutionis, n. 467, p. 412 pœnæ, n. 998, p 1039 propositiones damnatæ, n. 276, p. 236 provocatio, n. 999, p. 1039 solutiones practicæ, n. 274, p. 285 Dulia, definitio, n. 201, p. 198 quibus, exhibenda, n. 201, p. 198 Durities, erga pauperes, n. 141, p. 146 Dux belli, dubitans de justitia belli, n. 278Q > p. 287 quoad bellum justum, n. 277, p. 287 |541 INDEX ALPHABETICUS GENERALIS. E reconciliatio, n 716, Q. 3, p. 665 Ebrietas, abstinentia totalis, n. 150, Q 2, religiosorum, n. 686, p. 614 p. 150 Romans, bona, n 994, p. 1036 ad vitandum maius malum, n. 150, Q 3, sacrilegia in ea, n. 716, Q. 2, p 665 p. 151 suppletio ab ecclesia in errore communi, cooperatio, n. 149, p. 149 n. 770, Q. 12, p. 735; n. 773, Q. 1. definitio, n. 147, p. 148 p. 737 excusans a pœna, n. 943, Q. 5, p. 985 theatralis exhibitio in ecclesia, n 215, habitualis, n. 150, p. 152 Q. 1, p. 212; n. 716, Q. 4, p. 665 malum in ea commissum, n. 9, p. 15; violatio, n. 715, p. 664; n. 716, Q. 2, n. 20, Q. 2, p. 24 p. 665 peccatum mortale, n. 148, p. 148 visitatio ad indulgentias lucrandas, n. promissio non bibendi (pledge), n. 150, 1051, p. 1075 p. 150 visitatio episcopalis, n 594, p 514 provocatio aliorum, n. 149, p. 149 Ecclesiastica, beneplacitum, n. 995, p. remedia, n. 150, Q. 2, p. 150; n. 150, 1027 p. 152 bona usurpantes, n. 994, p. 1036 solutiones practicæ, n. 149, p 149 jurisdictio, n. 874, Q. 7, p 877; Q. 8, Ebriosi, aggressor vitæ, n. 269, Q 1, p 274 p. 878 inhabiles ad contractum, n. 4S7, p. 426 lex, regula interpretationis, n 96, p. 95 moribundi, n. 752, p. 712; n. 753, p. 713 pœnæ in violantes, n. 716, Q 3, p. 665 quoad debitum conjugale, n. 936, p. 973 sepultura, n. 971, p. 1016 quoad leges, n. 79, p. 82 Eclampsia, n. 273, p. 283 Ecclesia supplet, in errore communi, n. Ectopicus conceptus, n 272, p. 278; n. 770, Q. 12, p. 735; n. 773, Q. 1, p. 737 273, Q. 1, p. 278; Q S, p. 282 Ecclesia, administratio bonorum, n. 712, Edentes leges, contra jurisdictionem ec­ p. 657, 658 clesiæ, n. 985, p. 1028 ædificatio hæreticarum, η. 197, Q. 1, Editiones, librorum approbatorum, n. 344, p. 193 Q. 1. p. 335 benedictio, n. 652, p. 568 librorum liturgicorum, n. 344, Q 6, p. collégial a, n. 771, p. 736 337 scripturarum, n. 344, Q. 1, p. 335; Q. 8, consecratio, n. 652, p. 568 exsecratio, n. 716, Q. 4, p. 665 p. 337 Editores, clerici, n. 344, Q. 2, p. 335 hostes, n. 9S5, p. 1028; n 987, p 1029 excommunicatio, n. 975, 976, p 1022 ingressus gratuitus, n. 343, p. 334 librorum pravorum, n 1S8, 189, Q 1-3, interdicta, n. 970, Q. 3, p. 1016 p. 188; n. 345, Q. 3, 4, p 339 Jura, delinquentes pœnis cœrcendi, η. pœnæ in edentes libros prohibitos, n. 947, p. 993 976, p. 1022 indulgentias concedendi, n. 1049, Educatio, acatholiea, n 976, 977, p 1024 p. 1063 corporalis, n 257, p 254 leges ferendi, n. 74, p. 76 filiorum, n 257, p. 254 libros censurandi, n. 344, p. 334 officium parentum, n 257, p. 254 libros prohibendi, n. 344, p 331 pœnæ contra négligentes, n 976, 977, necessaria ad suum finem exigendi, p. 1024 n. 74, p. 76; n. 342, p. 332 religiosorum, n. S34, p. 817; n. 835, Q. 2, scholas habendi et promovendi, n. p. 821 257, p 257; Q. 8, p. 258 seminaristarum, n. S34, p. 817; n. 835. loca privatis personis reservata, n. 343, Q 2, p. 821 p. 334 spiritualis, n. 257, p. 254 moralis persona independens a statu, Effectus, imputabiles, n 7, 8, p 13; u. 9, n. 342, p 332; n. 709, p. 732 p. 15 parcecialis, n. 596, p. 516 in causa, n 7, 8, p. 13; n. 9, p. 15 præcepta, n 326, p. 313 peccati mortalis, n 127, p. 129 profanus usus, n. 215, p. 212; n. 716, peccati venialis, n. 127, p. 130 Q. 2, 4, p. 665; n. 18, p. 1092 permissio mali effectus, n S, p. 14 reædificatio, n. 1051, p. 1074 [55] INDEX ALPHABETICUS GENERALIS. prohibitionis librorum, n. 345, Q. 3, pretium, n. 532, p. 455, vid. Pretium principium, n. 530, p. 454 p. 339 sacramentalium, n. 652, p. 568 rei adulteratæ, n. 535, p. 458 sacramentorum, n. 630, Q. 3, p. 550 rei alienæ, n. 416, 417, p. 381; n. 418, Efficax, dolor, n. 735, p. 692 419, p. 383; n. 420, p. 385 Effusio sanguinis, n. 716, Q. 2, p. 665 restitutio, n. 535, p. 458 Egressus, ex monasterio, n. 991, p. 1035 simoniaca, n. 216, Q. 2, p. 215; n. 218, monialium, n. 991, p. 1035 Q. 8, p. 220 Ejectio, Eucharistiæ ab infirmo, n. 693, solutiones practicæ, n. 535, p. 457 Q. 7, p. 626 sub hasta, n. 538, p. 459 excommunicatio, n. 953, p. 1005 translatio dominii, n. 530, p. 454 suspensio, n. 963, p. 1009 vilius emere, n. 534, Q. 3, p. 456 Electio, confessarii a religiosa, n. 778, Energumenus, irregularis, n. 1028, p. 1055 Q. 1, p. 745; Q. 5. p. 747 Ephemerides, n. 344, p. 334 pœnæ male eligentium, n. 219, Q 7, censura, n. 344, p. 334 p. 220; n. 1014, p 1045 moderatores clerici, n. 344, Q. 2, p. Romani Pontificis, delictum in eligendo, 335 n. 982, p. 1026 pravas ementes, n. 344, p. 335 status vitæ, n. 257, p. 252 pravas imprimentes, n. 188, 189, p. 186; suffragium ferendi jus, n. 262, p. 266 n. 344, p. 335 quomodo ferendum, n. 262, p. 266 pravas vendentes, n. 188, 189, p. 186; Electrica lux, n. 693, Q. 3, p. 624 n. 344, p. 335 coram Sanctissimo, n. 693, Q. 2-3, p. 624 Epikeia, definitio, n 95, p. 95 in ecclesia, n. 693, Q. 3, p. 624 Epileptici, communio, n. 695, Q. 8, p. 630 Electuaria, quoad jejunium, n. 333, Q. 11, irregulares, n. 1028, p. 1056 p. 323 Episcopatus, distinctus a presbyteratu, Eleemosyna, collecta, n. 343, Q. 2, p. 333 n. 828, p. 810 definitio, n. 174, p. 176 Episcopus, annulum osculantes, indul­ Missarum, n. 712, Q. 4, p. 656, vid. gentia, n. 1049, p. 1065 Stipendia consecrans episcopum sine mandato præceptum, n. 175, p. 176; n. 177, Q. 1, Apostolico, n. 1007, p. 1043 p. 177 consecratio, n. 835, Q. 4, p. 821 pro satisfactione sacramentali, n. 768, ingressus in religionem, n. 610, Q. 3, p. p. 731 525 quantitas, n. 177, Q. 2, p. 177 minister confirmationis, n. 672, p. 597 quibus danda, n. 175, p. 176 Obligationes, confirmandi, n. 673, Q., regulæ, n. 176, p. 177 p. 598 regulares, n. 624, p. 547 corrigendi subditos, n. 594, p. 514 Elementa moralitatis, n. 26, p. 29 curam habendi pro scholis, n. 257, Elevatio, manus, n. 728, p. 682 Q. 5, p. 256; Q. 6, 7, p. 257; Embryo, baptismus, n. 655, Q. 3, p. 573 Q. 8, p. 258 Emendatio, ad poenam infligendam, n. 946, designandi confessarios ,n. 772, p. 737; Q. 8, p. 993 n. 777, Q. 5, p. 747 Emphyteusis, bonorum ecclesiasticorum, Missain applicandi pro populo, n. n. 549, p. 466 710, p. 653 Emptio-venditio, vid. Venditio orandi, n. 594, p. 514 carius vendere, n. 534, Q. 2, p. 456 prædicandi, n. 594, p. 513; n. 595, definitio, n. 529, p. 454 p. 514 exaggeratio, n 534, Q. 4, p. 457 quoad residentiam, n. 594, p. 512 licita clericis, n. 589, p. 509 visitandi diocesim, n. 594, p. 514 manifestatio defectus, n 531, Q., p. 455 visitationis ad limina, n. 594, p 513 obligationes, emptoris, n 535, p. 458 oratorium privatum, n. 247, p. 245 obligationes venditoris, n 531, p. 455 peccata ab eo reservata, n 783, Q. 2, 3, per monopolium, n. 540, 541, p. 460 p. 756 per proxenetas, n. 543, 544, p. 463; possessionis canonicæ inceptio, n. 904, n. 544, Q. 2, 3, p. 464 p. 910 [56] INDEX ALPHABETICUS GENERALIS. -------------- -- ----------------------------------------------- - ■■— — ... ..... ............................. ■ — t proprius quoad ordinationem, n. 833. Potestas jurisdictionis quoad: absolutionem a censuris, n. 951, p. Q. 1, p. 814; n. 125, p. 1140 residentia, n. 594, p. 512 998; n. 952, Q. 11, p. 1001 titularis, n. 610, Q. 3, p. 525 absolutionem ab hæresi, n. 973, p. Epistola, anonyma de sollicitante, n. 787, 1021 Q. 11, p. 769 abstinentiam, n. 328, p. 315 in Missa, n. 829, p. 810 binationem, n. 714, Q. 3, p. 662 casus reservatos, n. 783, Q. 2, 3, Epitaphia, n. 973, Q. 8, p. 1020 Erronea, conscientia, n 30, p. 35 . p.756 censuras infligendas, n. 603-607, corrigenda in pœnitente, n. 343, Q. 3, p. 333; n. 808, p. 786 p. 521; n. 947, p. 993; n. 948, speciem actus mutans, n. 32, p. 36 Q. 1, p 994 vincibilis deponenda, n. 31, p. 36; n. confessarios in genere, n. 771, p. 32, p. 36 736 vincibilis signa, n. 32, p. 36 confessarios regulares, n. 771, p. 736 confessarios religiosarum, n. 777, p. Error, accidentalis, n. 900, p. 904 745 circa jura conjugum, n. 855, Q. 9, p. 849 denuntiationem sollicitantis, n. 786, in confessionibus audiendis, n. 413, p. p. 764 378; n. 431, Q., p. 393; n. 808, p. 786 dispensationes, n. 607, p. 521 in horis recitandis, n. 578, Q. 1, p. 499; exorcismos, n. 829, p. 810 Q. 2, 3, p. 500 festa instituenda, n. 327, p. 313 illegitiinitatem, n. 919, p. 940 communis, ecclesia supplet, n. 770, Q. 12, p. 735; n. 773, Q. 1, p. 737 impedimenta matrimonialia, n. 605, p. 521 concomitans, n. 900, p. 906 indulgentias, n. 1049, p. 1064 de delegatione pro matrimonio, n. 911, Q. 10, p. 925 irregularitates, n. 604, p. 521 jejunium, n. 328, p. 315 dirimens matrimonium, n. 900, p. 904 in juramento, n. 226, Q. 2, p. 228 juramenta, n. 606, p. 521 influxus in voluntarium, n. 10, p. 16 leges ferendas, n. 75, Q. 1, p. 78 librorum approbationem, n. 345, Q. 4, quoad: contractus, n. 491, p. 428 p. 339 damnificationem, n. 425, Q. 5, p. 389 litteras dimissorias, n. 832,833, p. 814; delicta, n. 943, Q. 5, p. 985 dispensationem, n. 919, p. 944 n. 1008, p. 1043 locum baptismi, n. 665, p. 590 jurisdictionem, n. 770, Q. 12, p. 735 legem, n. 21, p. 24 locum celebrandi Missam, n. 716, Q. 1, p. 664 matrimonium, n. 900, p. 904 personam, n. 900, p 904 Missæ stipendia, n. 712, Q. 6, p 656 moniales, n. 777, p. 745 pœnas, n. 943, Q. 5, p. 984 renuntiationem officii, n. 1016, p. 1046 oratoria erigenda, n. 247, p. 245 ordines, n. 832, p. 813 rescripta, η. 123, p. 215 peregrinos, n. 80, Q. 2, p. 84; n. 948, votum, n. 229, Q. 3, p. 231 quotuplex, n. 900, p. 904 Q. 4, p. 995 substantialis, n 900, p. 904 religiosos exemptos, n. 771, p. 736 religiosos non exemptos, n. 771, p 736 vincibilis, n. 31, p. 36; n. 32, p. 36 reliquias sanctorum, n. 201, p. 199 vitians consensum, n. 900, p. 904 Erubescere fidem, malitia, n. 152, p. 155 vagos, n. 80, Q. 5, p. 85 vestes sacras, n. 718, Q. 2, p. 667 Esculenta, a judice accepta, n. 559, Q. 3, vota irritanda, n. 606, p. 521 p. 477 vota non reservata, n. 606, p. 521 in furtis famulorum, n 404, Q. 2, p 369 Potestas ordinis quoad: Eucharistia, vid. Communio, Consecra­ benedictiones sacras, n. 652, p. 568 tio, Sacrificium Missæ confirmationem, n. 672, p. 597 conditiones ad validam consecrationem, consecrationes sacras, n. 652, p. 568 n. 628, p. 549 ordines, n. 832, p. 813 consecratio, n. 682, Q. 1, p. 610 privilegia, n. 603-7, p. 521 cultus, n. 201, p. 198 [57] I | 1 I I jl s I I | | I | I 1 ! I INDEX ALPHABETICUS GENERALIS. custodia, n. 692, p. 623; n. 693, Q, 1-9, pueri, n. 691, Q. 8, p. 622; n. 695, p. 625 Q. 2, p. 628 definitio, n. 676, p. 603 realis susceptio, n. 341, p. 331; n dispositiones requisitæ, n. 696, p. 631 342, Q. 1-3, p. 331 distributio, n. 689, p. 614 pœnæ contra abutentes, n. 978, p. 1024 durante interdicto, n. 969, p 1014 realis præsentia, n. 676, p. 603 effectus, n. 677, Q. 4, p. 604 receptio, vid. Communio essentia sacrificii, n. 704, Q. 2, p. 642 rejectio hostiæ ab infirmo, n. 693, Q. 7, Forma, n. 683, p. 611; n. 684, p. 611 p. 626 mutatio verborum, n. 633, p. 532 sacramentum, vid. Communio verba essentialia, n. 684, Q. 4, p. 612 sacrificium, vid. Sacrificium Missæ jejunium, n. 698, p. 634 Subjectum, absque confessione com­ lampas coram tabernaculo, n. 693, Q. municans, n. 696, p. 632 2-3, p. 624 an capite damnati, n. 695, Q. 9, p. Materia, n. 678, p. 605 631 aqua vino miscenda, n. 682, Q. 3, an epileptici, n. 695, Q. 8, p. 630 p. 611 an obsessi, n. 695, Q. 8, p. 630 consecratio unius speciei, n. 704, an semifatui, n. 695, Q. 8, p. 630 Q. 2, p. 643 an sensibus destitutis, n. 695, Q. 8, extra corporale, n. 682, Q. 1, p. 610 p. 630 guttulæ vini.calici inhærentes, n. 682, licitæ sumptionis, n. 696, p. 631 Q. 3, p. 611 nunquam peccatores publici, n. 642, in ciborio cooperto, n. 682, Q. 2, p. p. 558 610 perpetuo amentes, n. 695, Q. 8, p. 630 licita, n. 680, p. 609; n. 81, p. 1124 quando peccatores occulti, n. 642, p. mustum, n. 679, Q. 6, p. 607 558 viaticum, vid. Viaticum necessitas utriusque specei, n. 704, Eunuchus, an impotens ad matrimonium, Q. 2, p. 643 panis, fermentatus, n. 689, p. 615 n. 875, 876, p. 883 irregularis, n. 1028, p. 1055; n. 1030, p invalida, n. 679, Q. 1, p. 605 valida, n. 678, p. 605 1056 liceitas castrationis, n. 263, p. 268 particulæ dubie consecratæ, n. 693, Q. Evagatio, mentis, n. 145, p. 147 6, p. 626 Evangelica, consilia, n. 598, p. 517 prissent ia, n. 6S0, p. 609 Evangelium, explicatio in Missa, n. 598, proxima, n 680, 681, Q. 1-3, p. 610 p. 517 remota, n. 678, p. 605 jusjurandum, n 224, Q. 4, p. 226 valida, n. 679, Q. 1-7, p. 605-609 Evictio, quoad restitutionem, n. 418, Q. 2, vinum, illicitum, n. 679, Q. 6, p. 607 p. 381 invalidum, n 679, Q. 4, p. 606 Eviratus, irregularis, n. 1028, p. 1055; licitum, n. 680, p. 609 n. 1030, p. 1056 validum, n. 680, p. 609 Minister, n. 685, p. 612; n. 686, p 613 Ex genere suo, n. 127, p. 129 communicatio suiipsius, n. 686, p. 613 Ex toto genere suo, n. 127, p. 129 extraordinarius, diaconus, n. 685, p. Examen, ante professionem, n. 610, Q. 15, p. 530 613 confessariorum, n 772, Q. 5, p. 736, 737 ordinarius, solus sacerdos, n. 685, p. conscientiæ, n. 756, p. 716 613 ægrotantium, n. 757, p. 717 num umquam laicus, n 685, p. 613 diligentia adhibenda, n. 758, Q., p. obligatio ad dispensandum, n. 687, 717 688, p. 614 methodus, n. 757, p. 717 regulares, n. 686, p. 614 necessitas ante confessionem, n. 756, necessitas, n. 695, Q. 1, p 628 obligatio suscipiendi, n. 694, p. 627 p. 716; n. 758, Q, p. 717 de communione paschali, n. 341, p. rudium, n. 758, Q., p. 717 ingredientium in religionem, i 610, 331 de viatico, n. 695, Q. 1, p. 628 Q. 15, p. 530 (581 INDEX ALPHABETICUS GENERALIS. librorum a censoribus, n. 344, Q, 9, ecclesiæ, n. 716, Q. 4, p. 665 p. 337 vestium sacrarum, η 218, Q. 9, p 221 ordinandorum, n. 835, Q. 12, p. 834 Executor, dispensationis matrimonialis, religiosæ ad professionem, n. 610, Q. 15, η. 924, Q. 2, p. 954 p. 530 dispensationis Sanctæ Sedis, n. 924, Q. sacerdotum, n. 772, p. 737 2, p. 954 sponsorum, n. 852, Q. 3, p. 841; Q. 5, in delictis, n. 943, Q. 2, p. 982 p. 841 piarum voluntatum, n. 516, p. 446 testium,n. 560, p 480; n. 561,Q. 5, p 482 rescriptorum, n. 924, p. 954 Excessus, in usu matrimonii, n. 937, p. 974 testamenti, n. 516, p. 446 Excommunicati, moribundi, n. 952, Q. 11, Exemptio, a jurisdictione Ordinarii, n. 609, p. 1002 p. 523; n. 621, p. 546 notorietas, n. 943, Q. 1, p. 981 a lege, n. 90, 91, p. 92 sepeliendi, n. 973, Q. 1, p. 1017 applicationes, n. 621, p. 546 tenentur ad leges ecclesiæ, n. 79, p. 82 cardinalium, n. 345, Q. 5, p. 341; n. 950, tolerati, n. 953, p. 1005 Q. 1, p. 996 Vitandi, n. 953, p. 1005 casus excepti, n. 621, p. 546 actus jurisdictionis ab eis positus, n. privilegium exemptionis, n. 621, p. 546 960, p. 1008 Regularium, n. 621, p. 546 quoad: curam animarum, n. 621, p. assistentia in matrimonio, n. 904, n 910 546 loca, personas, superiores, n. 621, p. cadavera exhumanda, n. 716, Q. 3, p. 665 546 potestatem coercitivam episcopi, n. celebratio Missæ, n. 957, p. 1007 clerici communicantes cum eis, n. 988, 947, p. 994 p. 1032 prædicationem, n. 594, p. 513 statuta synodalia, n. 75, Q. 1, p. 78 communicatio in profanis, n. 962, p. 1008 varia jura, n. 603, p. 521 cooperatores cum cis in delicto, n. 988, Exercitia spiritualia, a religiosis postu­ p. 1032 lantibus, n. 610, Q. 2, p. 525 a religiosis, n. 702, p. 641 fructus Missæ applicatœ, η. 958, Exercitium ordinis, inducens irregulari­ p. 1007 tatem, n. 1034, p. 1058; n. 1041, p. Missa die festo, n. 955, p. 1006; n. 957, p. 1007 1059 quibus prohibitum, n. 834, p. S17; passiva participatio deneganda, n. 955, p. 1006 n. 1008, p. 10-13 petentes sacramenta ab cis, n. 957, Exhæredatio, n. 513, Q 1, p. 444 Exhumatio, n. 716, Q. 3, p. 665 p. 1007 Eximentes, causæ, a lege, n 90-93, p. 92 potestas absolvendi, n. 960, p. 1008 appositio licita, n. 93, Q. 1, p. 92 quoad munera, n. 961, p. 1008 recipere ordines ab eis, n. 1008, p 1043 Existimatio, bona, n. 353, Q. 1, p. 348 Existimatus, titulus, n 388, p. 363 Excommunicatio, cessatio, n. 951, p. 998 Exorcismus, n. 829, p. 810 definitio, n. 953, p. 1005 Exorcistae, definitio, n. 829, p. S10 effectus, n. 954, p 1005 ordinatio, n. 830, p. 811 in excommunicato, n. 954-962, p. 1005 respectu fidelium, n. 957-960, p 1007 Exorcistatus, definitio, n 829, p S10 forma, n. 830, p. 811 ferendœ sententiæ, η. 943, <2 3, p. 984 materia, n. 830, p 811 latæ sententiæ, η 943, Q. 3, p. 984 Expensae, restitutionis, n. 458, Q. 1, 2, major, n. 953, p. 1005 p. 404 reservatio, vid. Censura Explicite credenda, n. 157, p. 163; Q. 3, tolerati, n. 953, p. 1005 p. 164 vitandi, n. 953, p. 1005, vid. Supra Excusantes, causæ, vid Causæ excusantes Exploratio voluntatis, puellæ ad novitiatum, n 610, Q. 15, p. 530 Execratio, n. 718, Q. 6, p. 668 religiosæ ad professionem, n 610, Q. 15, altaris, n. 716, p. 666 p. 530 calicis, n. 718, Q. 6, p. 668 [59] INDEX ALPHABETICUS GENERALIS. Expositi, baptismus, n. 662, Q. 4, p. 582 peccatum exponentis, n. 257, p. 254 Expressum, voluntarium, n. 5, p. 12 contractus expressus, n. 476, p. 419 Expulsio, foetus, n. 273, Q. 4, p. 281 Exsequiae, n. 971, p. 1016 Exspuere, n. 700, Q. 4, p. 636 Extensiva, interpretatio, n. 94, p. 94 Externi, actus, n. 2, p. 10; n. 23, Q. 2, p. 28; n. 780, p. 750 Extra tempora, facultates conferendi or­ dines, n. 835, Q. 4, p. 821 Extractum camis, n. 331, Q. 1, p. 318 Extrema, necessitas, n 406, p. 372 Extrema unctio, absolute collata, n. 828, Q 10. p. 808 conditionate collata, n. 828, Q. 2, p. 805 consensus parochi, n. 826, Q. 1, p. 803 definitio, n. 820, p. 797 effectus, n. 820, p. 797 Forma, brevior, n. 824, Q. 2, p. 802 in casu necessitatis, n. 821, p. 798 usualis, n. 823, p. 802 instrumenti usus, n. 822, Q. 3, p. 800 intentio, n. 646, Q. 1, p. 562; n. 828, Q. 10, p. 808 iteratio, n. 828, Q. 4, p. 805 Materia, proxima, n. 821, p. 798; n, 822, Q. 1, p. 799 remota, n. 821, p. 798 oleum quale, n. 821, p. 798; n. 822, Q. 6, p. SOI oleum custodiendum, n. 828, Q. 11, p. 808 oleum renovandam, n. 822, Q. 4, 5, 7, p. 800 minister, n. 825, p. 802 obligatio conferendi, n. 826, Q. 2, p. 803 modus unguendi, n. 822, Q. 3, p. 799 mors apparens, n. 828, Q. 6, p. 806 neo-conversi, n. 828, Q. 1, p. 804 obligatio suscipiendi, n. 828, Q. 1, p. 804 omissio, orationum, n. 826, Q. 3, p. 803 unctionum, n. 822, Q. 1, p. 799 vestium, n. 826, Q 3, p. 803 periculum dubium, n 828, Q. 2, p. 805 quibus neganda, n. 828, Q 9, p. 808 remissio peccati, n. 820, p. 797 ritus, n. 822, Q. 3, p. 799 sensibus destituti, n. 828, Q. 7, 8, p. 808 subjectum, n 827, p. 804; n. 828, Q. 3, 4, p. 808 unctiones, quot, n 821, p. 798; n. 822, Q. 1, p. 799 suppiendæ, n. 821, p 798 [601 F Fabricatores, litterarum Sedis Apostolicæ, n. 1001, p. 1041 Fabri, excusati a jejunio, n. 338, Q. 1, p. 326; Q. 2, p. 327 laborantes die festo, n. 240, p. 241; n. 252, p. 248 Facientes quæstum, indulgentiarum, n. 981, p. 1025 Missarum stipendiorum, n. 711, p. 655 Factiones politic®, n. 262, p. 266; n. 987, p. 1029 Facultates, absolvendi a censuris, n. 951, p. 998, vid. Censura ad casus reservatos, n. 779, p. 749, vid. Reservatio ad confessiones in genere, n. 770, Q. 2, p. 732 ad confessiones religiosarum, n. 777, p. 744 ad tempus, n. 920, Q. 1, p. 946 binandi, n. 714, Q. 3, p. 661 carens et absolvens a censuris, n. 988, p. 1032 cessatio, n. 770, Q. 10, 11, p. 734 delegatæ, n. 770, Q. 4, p. 733 episcoporum, n. 951, p. 998; n. 952, Q. 11, p. 1001 in hac regione, n 920, Q 2, p. 946 extraordinariæ, n. 770, Q. 4, p. 733 habituales, n. 121, p. 123 interpretatio, n. 770, Q. 5, p. 733 legendi libros prohibitos, n. 345, Q. 7, p. ' 342 legitimandi prolem, n. 919, p. 940; n. 1028, 1029, p. 1055 limitatio, n. 773, Q. 14, p. 740 matrimoniales, n. 919, p. 940; n. 920, Q. 2, p. 946 ordinari®, n. 770, Q. 4, p. 733 parochorum, n. 596, p. 516; n. 771, P· 736; n. 773; Q. 6, p. 738; Q. 9, p. 739 potestas delegandi, n. 770, Q. 4, p. 733 potestas subdelegandi, n. 770, Q. 4, p733 privilegia præter jus, n. 121, p. 123 quinquennales, n. 920, Q. 2, p. 946 quoad utrumque forum, n. 770, Q. 9, P· 734 regularium, n. 774, p. 741; n. 776, Q. 1-3, p. 742; Q. 4-7, p. 743 revocatio, n. 770, Q. 10. p. 734 subdelegatæ, n. 770, Q. 4, p. 733 suspensio, n. 964, p. 1010 INDEX ALPHABETICUS GENERALIS. Falsa, denuntiatio, n. 787, Q. 9, p. 768; merces, n. 549, Q. 2, p. 467 n. 1002, p. 1041 obligatio erga dominos, n. 259, p 263 expositio impedimentorum, n. 919, obligatio erga heros, n 260, p. 262 p. 945; n. 921, p. 949 occulta compensatio, n. 411, Q 1, p. 376 expositio causæ ad dispensandum, n. opera servilia, n. 253, p. 249 101, p. 99; n. 919, p. 945; n. 921, restitutio, n 404, Q, 2 p. 369 p. 949 Fatui, n. 660, p. 578; n. 661, p. 578, 579 reliquiæ, n. 980, p. 1025 Fautores, vitandorum, n. 988, p. 1032 Falsarii, litterarum Apostolicarum, n. Favorabile, privilegium, n. 120, p. 121 1001, p. 1041 Favores, d> initio, n. 66, p. 59 pœnæ, n. 1001, p. 1041 in dubio mpliandi, n. 66, p. 59 Falsificatio, documenti, n. 561, Q. 5, p. 482 Fecundatio, artificialis, illicita, n. 934, Falsum, testimonium, n. 563, p. 484; p. 972 n. 564, Q. 1, p. 484 Fecunditas, pecuniæ, n 528, Q 3, p. 453 Fama, defectus inducit irregularitatem, Femina, adhibens ornatum et fucum, n. n. 1029, p. 1057 187, Q. 1, 2, p. 185 defensio, n. 319, p. 307 cohabitatio cum clericis, n 586, p. 507, dominium, n. 353, Q. 1, p. 348 508 excusans, ab integritate confessionis, confessionis locus, n. 819, p. 796 n. 721, Q. 1, p. 709 incapax jurisdictionis, n 75, Q. 4, p. 79 a revelatione nominis complicis, n. jus ad mercedem, n. 257, p. 259 751, Q. 3-5, p. 710 labor, n. 257, p. 259 impedit ingressum in religionem, n. 610. oppressa, n 273, Q. 5, p. 282 Q. 3, p. 525; n. 1029, p. 1055 Feminismus, actio socialis sub ordinario, læsio, n. 314, p. 302 n. 257, p. 259 restitutio, n. 315, p. 303 irreligiosus, n. 257, p. 259 causæ excusantes, n. 316, Q. 7, p. 305 Ferendæ sententiæ, η. 943, p. 984; η. 946, solutio sponsalium, n. 841, p. 833 Q. 1, p. 991 Feria, quinta majoris hebdomadæ, n. 690, Familiæ bona, salarium, n. 358, p. 351 Familiares, Missa in oratorio privato, n. Q. 15, p. 619 sexta majoris hebdomadæ. n. 690, Q. 14. 247, p. 246 regularium, n. 776, Q. 4, 5, p. 743 p 619 Feriatum tempus, n. 864, Q. 4, p. S61, Familiaris, conversatio, n. 9, 15, p. 15 Q. 10, p. 865 Familiaritas, causa dispensationis matri­ Fermentatus, panis, n. 679. p. 606 monialis, n. 922, Q. 1, p. 951 illicita, n. 282, p. 290 vinum, n. 679, Q. 4, p 607 Fervorini, in Missa, n. 721, Q. 4, p. 672 licita, n. 282, p. 290 Festa, abrogata, n. 327, p 314 juvenum, n. 282, p. 290 abrogatio, n. 327, p. 314 sponsorum, n. 282, p. 289 collatio ordinum, n. 835, Q. 4, p 821 Famulatus, ratio excusans, n. 249, p. 247; Corporis Christi, n. 864, Q. 4, p. 862 n. 338, Q. 1, p. 326 de jure communi, n. 327, p. 315 Famulus, audiens Missam in oratorio de prohibitis dic festo, n. 252, p. 24S privato, n. 247, p. 245 in Statibus Foederatis, n. 327. p. 315 communicatio cum heris acatholicis, labor brevis, n. 254, Q. 5, p. 250 n. 973, p. 1020; n. 974, p. 1021 Missa in oratorio privato, n 247, p 246 communio paschalis, n. 341, p. 331; Missa pro ]>opulo, n. 242, Q 1, p. 241 n. 342, Q. 1-3, p. 331 nunc vigentia, n. 327, p. 315 compensatio, n. 460, p. 406 observantia, n. 240, p. 241; n. 252, cooperatio, n. 196, Q. 1-4, p. 191, 192 p. 248 damna reparanda, n. 404, Q. 2, p. 369; patronorum, n. 327, p. 315 n. 441, p. 397 potestas episcopi circa festa, n. 327, p. damnum iis illatum, n. 441, p. 397 313 damnum non impediens, n. 439, p. 396 potestas Papæ circa, festa, n. 327, p. 313 excusatus a Missa, n. 249, p. 247 suppressa, n. 327, p. 314 excusatus a jejunio, n. 338, Q. 1, p. 326 translatio, n. 327, p. 315 furtula, n. 404, Q. 2, p. 369 (61] INDEX ALPHABETICUS GENERALIS. Feudum, n. 549, p. 466 Ficti, licitatores, n. 539, Q. 1, p. 460 Fictio, consensus, n. 490, p. 427 in absolutione complicis, n. 1004, p. 1042 in contractibus, n. 489, p. 427 in matrimonio, n. 854, p. 845 in promissione matrimonii, n 841, p. 832 juris, n. 929, p. 966 sacramenti, n. 643, Q. 2, p 559 Fideicommissum, definitio, n 514, p. 445 obligatio, n. 516, p. 446 Fideijussio, definitio, n. 550, p 468 obligationes, n. 550, p. 469 Fideijussor, n. 550, p. 468 Fidei professio, confessariis, n. 567, p 489 in conciliis, n. 153, Q. 4, p. 157 in curia episcopali, n. 567, p. 489 lectoribus in seminariis, n. 567, p. 489 ordinandis, n. 567, p. 489 prædicatoribus, n. 567, p. 489 < qui tenentur, n. 153, Q. 4, p. 157 superioribus, n. 567, p. 489 Fideles, avertendi a superstitionibus, n. 652, p.569 inducendi in communionem quotidia­ nam, n. 701, p. 638 tenentur sustentare pastores, n. 342, p. 332 Fidelitas, conjugalis, n. 258, p. 262 famulorum, n. 259, p. 263 jusjurandum fidelitatis, n. 225, p. 227 Fidelium defunctorum, commemoratio, n. 714, Q. 3, p. 661 Fides, actus internus, n. 152, p. 154 celatio, n. 152, p. 155; n. 154, p. 158 choreae massonum, n. 154, p. 162 Christian Science, n. 161, p. 166 communicatio cum haereticis, n. 154, p. 159, 160; n. 152, p. 155 credenda necessitate medii, n. 156, p. 162 explicite credenda, n. 157, p. 163; Q. 3, p. 164 externa, quoties exhibenda, n 152, p. 155 ignorantes, an absolvendi, n. 157, Q. 2, p. 163 interna, n. 152, p. 154 interrogatio de fide, n. 153, Q. 2, p. 156 lectio libri fidei adversi, n. 344, p. 334 negatio, n 152, p. 155 necessitas, n. 152, p. 154 objectum materiale, n. 155, p. 162 peccata opposita, n. 158, p 164; n 160, p. 165 162] periculum ut causa dispensationis matri­ monialis, n. 922, Q. 1, p. 951 possessor, bonæ fidei, n. 416, 417, p. 381 dubiie fidei, n. 420, p. 385; n. 421, p. 386 malæ fidei, n. 418, 419, p. 383 præcepti obligatio, n. 152, p. 155 professio externa, n 152, p. 155; n. 153, Q. 4, p. 157; n. 154, p. 158 quoad præscriptioncm, n. 385, p. 362 quoad ritus hæreticales, n. 154, p. 159 scienda de necessitate medii, n. 156, p. 162 tacentes fidem, n. 152, p. 155; n. 154, p. 158 vestes infidelium, n. 153, Q. 3, p. 156 Filii, abstinentia a carne, n. 338, Q. 2, p 327 adoptivi, n. 894, p. 901 bona, n. 355, p. 349 contractus, n. 481-483, p. 424 collatio, n. 512, p. 443 damna reparanda a patre, n. 441, p. 398 dominium de juribus diversis, n. 355, p. 349 dona, n. 508, Q. 1, p. 437 educatio, n. 257, p. 254 emancipatio, n. 355, p. 349 furtum, n. 404, Q. 2, p. 369 illegitimi, n. 1029, p. 1055 impuberes, n. 481, p. 424 ingressus in religionem, n. 612, Q. 2, p. 534 infantes, n. 355, p. 349; n. 660, p. 578 irregulares, n. 1028, 1029, p. 1055; n. 1042, p. 1060; n. 193, p. 1178 jejunium, n. 336, p. 335 legitimatio, n. 913, Q. 4, 5, p. 930; n. 920, Q. 3, p. 949 legitimi, n. 866, Q. 2, 3, p. 867 lucrum ex proprio labore, n. 356, Q., p. 350 majores, n. 355, p. 349 matrimonium, n. 852, Q. 1, p. 840; n. 875, p. 882 naturales, n. 889, p. 895 necessitas prohibens ingressum in re­ ligionem, n. 610, Q. 3, p. 525 obedient ia in statu eligendo, n. 257, p. 252 officia erga parentes, n. 256, p. 251; n 257, p. 252 solutiones practicæ, n. 257, p. 252 parentes, n. 257, p. 253 perçutientes parentes, n. 257, p. 252 puberes, n. 481, p. 424 INDEX ALPHABETICUS GENERALIS. restitutio, n. 404, Q. 2, p. 369 Fomes peccati, n. 126, p. 128 testamentum, n. 513, Q. 2, p. 443 Fons baptismalis, jus parochi, n 596, p. ususfructus, n. 356, Q., p. 350 515 vota, n. 235, Q. 1, p. 235 Fontes moralitatis, circumstanti®, n. 26, Finis, bonus, n. 23, Q. 1, p. 28 p. 29 causa finalis dispensandi, n. 103, p. 100 finis, n. 27, p. 30 definitio, n. 27, p. 30 objectum, n. 25, p. 29 divisio, n. 27, p. 30 Forensia, clericis prohibita, n 593, p. 512 effectus graviter mali, n. 28, Q 1, p. 32 permissa, die festo, n. 253, p. 249 effectus leviter mali, n. 28, Q. 1, p. 32 prohibita die festo, n. 253, p 249 fons moralitatis, n. 27, p. 30 Fori privilegium, definitio, n. 991, p 1034 legis, n. 72, p. 75 gaudentes, n.602, p. 520; n 991, p 1034 legis contra sollicitantes, n. 786, p. 764 pœnæ in violantes, n. 991, p 1034 malus, n. 28, p. 32 Forma celebrationis matrimonii, n. 903, malus in voto, n. 229, Q. 8, p. 232 p, 907 matrimonii, n. 852, p. 843 Assistentia, n. 904, p 910; n. 906, Q. moralitatein actus, n. 27, p. 31 1, p. 912; Q. 6, p 913 operantis, n. 27, p. 30 activa, n 901, p. 910; n. 906, p. 913 operis, n. 27, p. 30 ad liceitatem, n. 908, p. 916 propter delectationem agere, n. 27, p. 31 ad validitatem, n. 906, Q. 9, p 914 propter gloriam Dei agere, n. 28, Q. 2, casus perplexus, n. 919, p. 942 p. 32 competentia territorialis, n 906, Q. 8. spécifient actus humanus, n. 27, p. 31 p. 914 formalis, n. 904, p. 910; n. 906, Q 10, Fiscus, quoad: bona alienigenarum, n. 381, p. 360 p. 914 bona vacantia, n. 380, p. 360 in mixtis, n. 864, Q. 5, p. 863; Q. quoad thesaurum, n. 372, p. 358 11, p. 865; n. 872, Q. 6, p.874; n. 917, p. 938 quomodo restituendum, n. 459, Q. 4, p. 405 invalida propter metum, n. 906, Q. tributa non exacta, n. 475, Q. 3, p. 418 9, p. 914 libera, n. 904, p. 910 tributa non soluta, n. 475, p. 417 menstrua commoratio, n. 90S, p. 916; Fistula, in stomacho, introductio directa n. 909, Q. 3, p. 917; Q. 5, p. 918 viatici, n. 691, Q. 7, p. 622 neuter subditus, n. 90S, p. 916; n. Fœnus, liccitas, n. 526, p. 450; n. 528, 909, Q. 9, p. 919 Q. 1, p. 451; Q. 3, p. 453 requisita in casu necessitatis, n. 908, Fœtus, abortivus, n. 661, p. 579 p. 916 acceleratio partus, n. 273, Q. 2, p. 279 subjectum legis, n 917, 91S, p. 938 animatus, n. 997, p. 1037 sponsa vaga, n. 909, Q. 11, p. 920 baptismus in utero, n. 655, Q. 3-5, testis authorizabilis, n. 904, p 910 p. 573; n. 661, p. 579 testis communis, n. 906, Q. 10, p. craniotomia, n. 273, Q. 1, p. 278 914 ectopicus, n. 272, p. 278, n. 273, Q. 1, vagi, n. 909, Q. 7, 8, p. 919; Q. 11, p. 278; Q. 8, p. 282 p. 920 immaturus, n. 273, Q. 2, p. 279 baptizati, quinam, n. 917, p. 938; n. in dubio de vita, n. 273, Q. 8, p. 282 918, p. 939 in periculo mortis, n. 661, p. 579 catholici ritus Orientalis, n. 917, p. 938 inanimatus, n. 997, p. 1037 confessio prævia, n. 866, Q 1, p. S67 involucrum, n. 661, p. 579 Coram solis testibus, n. 914, p. 931 maturus, n. 271, p. 277 conditiones, n. 913, Q. 2, p. 929; monstrosus et ostenta, n. 661, p. 580 Q. 3, 6, p. 930; n. 915, Q. 1, 2, quando baptizandus, n. 661, p. 579 5, 6, 7. p. 932 solutiones practicæ, n. 273, p. 282 consensus praestandus, n. 915, Q. 8, velamentum, n. 661, p. 579 p. 934 viabilis, n. 271, p. 277 etiam in fraudem legis, n. 915, Q. 9, Folia, periodica, n. 344, p. 334 p. 954 prohibitio, n. 345, p. 338 [63] INDEX ALPHABETICUS GENERALIS. in articulo mortis, n. 911, 912, p. 928; proprius, n. 904, p. 910 n. 913, Q. 1, p. 928; Q. 7-10, p. putativus, n. 906, Q. 2, p. 912 931 quis, n. 904, p. 910 in navi, n 915, Q. 10, p. 935 suspensus, n. 906, Q. 4, p. 913 testes, n. 917, Q. 10, p. 938 privilegium antiquum, n. 903, Q. 4, p Delegatio, n. 910, p, 922 909 ad universitatem causarum, n. 911, requisita ad validitatem, n. 906, Q. 6 Q. 14, p. 926 p. 913 certa, n. 911, Q. 4, p. 924 Requisita in periculo mortis, n 911, cessatio, n. 911, Q. 9, p. 925 912, p. 928; n. 913, Q. 1, p. 928 circumscripta, n. 911, Q. 6, p. 924 civiliter conjuncti, n. 913, Q. 4, p. 930 concessio potestatis subdelegandi, n. coram quolibet sacerdote, n. 913, Q. 7, 911, Q. 12, p. 925 p. 931 delegans, n. 911, Q. 1, p. 923 sine ullis testibus, n. 919, p. 940 delegans metu constrictus, n. 911, solus assistere, n. 913, Q. 8, p. 931 Q. 7, p. 924 subjectum legis, n. 917, p. 938; n. 918, delegatus, n. 911, Q. 2, p. 923 Q. 1, p. 939 delegatus non cognoscens, n. 911, Q. 8, Tametsi, n. 903, Q. 1, p. 907 p. 924 declaratio Benedictina, n 903, Q. 23, determinatus sacerdos, n. 911, Q. 4, p. 908 p. 924 testes, quid acturi sint, n. 907, Q, 10, error communis, n. 911, Q. 10, p. 925 p. 914 generalis, n. 911, Q. 4, p. 924 quid debent scire, n. 907, Q. 10, p. 914 modus delegandi, n. 911, Q. 3, p. 923 testimonium baptismi, n. 852, Q. 4, modus obeundi munus, n. 911, Q. 17, p. 840 p. 926 utriusque ritus, n. 909, Q. 9, p. 920 nostri assistentes, n. 911, Q. 16, p. 926 valida celebratio, n. 904, p. 910 parochus delegans, n. 911, Q. 1, p. Fonna, sacramentorum, dubia, n. 623, 923; Q. 4, 6, 7, p. 924 p. 552 scripta, n. 911, Q. 3, p. 923 error ministri, n. 633, p. 552 subdelegatio, n. 911, Q. 11, p. 925; n. interruptio, n. 632, p. 551 912, p. 925 mutatio accidentalis, n. 633, p. 552 tacita, n. 911, Q. 6, p. 924 mutatio substantialis, n. 633, p. 552 vocalis, n. 911, Q. 3, p. 923; Q. 4, necessitas, n. 632, p. 551 p. 924 repetitio, n. 633, p. 552 favor juris, n. 854, p. 845 unio moralis cum materia, n. 632, Græco-Rutheni, n. 909, Q. 9, p. 920 p. 551 hæretici quoad legem, n. 918, Q. 2, p. 939 testamenti, n. 509, p. 440; n. 511, Q,, Locus matrimonii, n. 864, Q. 11, p 865 p. 441 domicilium, n. 908, p. 916 Formalis, contractus, n. 476, p. 420 ecclesia regularium, n. 906, Q. 11, p. Formula, absolutionis a censuris, n. 952, 915 Q. 2, p. 999 vagi, n. 909, Q. 7, 8, p. 919; Q. 11, absolutionis a peccatis, n. 727, p. 681 p. 920 ad dispensationes matrimoniales peten­ Ne Temere, n. 904, p. 911 das, n. 925, p. 955 Orientales, n. 917, p. 938 ad fulminationem dispensationis, n. Parochus, n. 904, p. 910 852, Q. 3, p. 999 capellani, n. 905, p. 911 ad sanationem in radice, n. 932, Q. 6, castrenses, n. 905, p 911 p. 969 cumulativum habentes, n. 904, p. 910 baptismi, n. 656, p. 575 excommunicatus, n. 906, Q. 4, p. 913 extremæ unctionis, n. 821, p. 798; n. familiaris, n. 904, p. 910 823, p. 802; n. 824, Q. 1-3, p. 802 ordinarius, n. 904, p. 910 indulgentiæ in articulo mortis, n. 1061, personalis, n. 904, p. 910 p. 1084 prohibitus ab ordinario, n. 906, Q. 5, juramenti, n. 223, p. 224 n. 913 juramenti gubernii, n. 224, Q. 2, p. 226 [64] INDEX ALPHABETICUS GENERALIS. in emptione, n. 534, p. 456 juratoriæ execratoriæ, n. 220, p. 223 in ludo, n. 556, p. 473 pœnitentiæ, n. 727, p. 681 pro benedictionibus, n. 652, Q. 2, p. 569 in impedimentis, n. 101, p. 99; n. 919 p. 945; n. 921, p. 949 ’ Fornicatio, circumstantia·, n. 290, p. 293 cum meretricibus, n. 290, p. 293 in ineundo matrimonio, n. 854, p 845· damnum reparandum, n. 468, 469, p. 413 n. 915, Q. 9, p 934 definitio, n. 289, p. 293 in operationibus bursa?, n. 557, p. 473 gravitas, n. 290, p. 293 in professione religiosa, n. 1013, p. 1045 petito quoad scandalum, n. 185, Q. 4, in promissione matrimonii, n. 841, p 832 p. 183 quoad sponsalia, n. 341, p. 832 quoad reservationem, n 783, p. 755 relate ad concubinatum, n. 290, p. 293 tributis solvendis, n. 475, p. 417 usus pharmaci post copulam, n. 273, venditione, n. 534, Q. 4, p. 457 Frequens communio, n. 701, p. 638 Q. 4, p. 281 Forum, absolutio in foro externo, n. 951, confessio frequens, n. 1050, Q. 11, p. 1069 p. 998 decretum Apostolicæ Sedis, n. 701, p. absolutio in foro interno, n. 951, p. 998 censura in foro externo, n. 951, p. 998 638 censura in foro interno, n. 951, p. 998; qua ætate incipienda, n. 695, Q. 3, p n. 952, Q. 3, p. 998 629 Fructus, beneficii simoniaci, n. 218, Q 8, forense, n. 523, Q. 2, p. 655 sæcularc, n. 523, Q. 2, p. 655 p. 220 privilegium fori, n. 991, p. 1034 civiles, n. 418, Q. 1, p. 381 Foundling Asylum, n. 257, Q 2, 3, p. 255 divisio, n. 418, p. 381 Fragilitas, recidivus absolvendus, n. 804, dominus, n. 415, p. 3S0 p. 783 industriales, n. 418, Q. 1, p. 381 Missæ, applicatio, vid. Missa Fragmenta, hostiæ consecratæ, η. 693, Q. 5, p. 625 mixti, n. 418, Q. 1, p. 381 naturales, n. 418, Q. 1, p. 381 Erancomuratorii, absolutio a censura, n. quoad usumfructum, n. 397, p. 366; 987, Q. 7, p. 1031 n. 399, Q. 2, p. 366 censura, n. 986, p. 1028 restitutio, n. 418, Q. 1, p. 381 denuntiatio, n. 987, p. 1032 Fructificatio rei, n. 415, p. 3S0; n. 418, libri eorum, n. 987, Q. 7, p, 1031 insignia eorum facientes, n. 197, Q. 5, Q. 1, p. 381 Fructuarius, n 397, p 366; n. 399, p. 366 p. 193 ritu sacro sepelit io, n. 973, Q. 1, p. 1017 Frustratio conceptionis, onanismo, n 938. p. 977 secta damnata, n. 986, p. 1028 ope instrumentorum, n. 939, p. 977; sectam derelinquentes, n. 987, Q. 7, n. 940, p. 978 p. 1031 ope medicamentorum, n. 939, p. 977: Frater, assistentia mutua, n. 169, p. 172 n. 940, p. 978 consanguinitas, n. 169, p. 172 Frustulum, matutinum, n. 333, p. 319; ordo caritatis, n. 174, Q. 1, p. 175 Q. 2, p. 320 Fraudatio, tributorum, n. 474, Q. 2, p. 416; Fucare, vultum, n. 187, Q 12, p. 185 n. 475, Q. 3, p. 418 Fraus, ad absolutionem a censura, n. 7S3, Fuga, ab alio propter aversionem, n. 193, p. 174 p. 755 confessarii ex insidiis, n. 819, Q. 3, p 795 ad dispensationem, n. 101, p. 99; n. 919, ex carcere, n. 562, Q. 2, 3, p 483 p. 945; n. 921, p. 949 in persecutione, n. 154, p. 158 ad retrahendum a religione, n. 465, p. remedium hixuriæ, n. 126, p. 129 411 Fugitivus, religiosus, n. 1012, p. 1044 definitio, n. 490, p. 428 in consecutione boni justi, n. 425, Q. 10, Fullones, a jejunio excusati, n. 338, Q 1, p. 336 p. 392; n. 561, Q. 5, p. 482 Fulminatio dispensationis, n. 924, Q 2, in consiliis, n. 465, p. 411 p. 954 in contractu, n. 491, 492, p. 428; n. quomodo facienda, n. 952, Q. 3, p. 493, Q., p. 429 [65] INDEX ALPHABETICÜS GENERALIS. in loco sacro, n. 215, Q. 4, p. 213 Functiones, hæretici, η. 154, p. 158 parochi, n. 596, p. 516 in necessitate extrema, n. 406, p. 372 Fundationes piæ, acceptatio, n. 712, Q. 21, in necessitate gravi, n. 407, p. 373 p. 660 interruptio in furtulis, n. 404, Q. 3, p administratio, n. 712, Q. 21, p. 660 370 conditiones, n. 712, Q. 21, p. 660 materia absolute gravis, n. 404, Q, 1, definitio, n. 712, Q. 21, p. 660 p. 368 dos requisita, n. 712, Q 21, p. 660 materia relative gravis, n. 404, Q. 1, Missarum, n. 712, Q. 21, p. 660 p. 368 onera, n. 712, Q. 21, p 660 minuta furta, n. 404, Q. 4, p. 371 præscriptio ih illas, n. 384, p 362 pcccaturh grave ex genere suo, n. 403, synallagmatici contractus, n. 712, Q. 21, p. 368 p. 660 rei sacræ, n. 215, Q. 4, p. 213 tabulæ, n. 712, Q. 21, p. 660 religiosi, n. 614, Q. 7, p. 538 Funera, acatholicorum, n. 152, p 155 rerum ad plures pertinentium, n. 404, catechumenorum, n. 972, p. 1017 Q. 3, p. 370 functio parochi, n. 596, p. 516 restitutio, n. 412, p. 378 impoenitentium, n. 973, Q. 1, p. 1017 solutiones practicæ, n. 405, p. 371 infantis non baptizati, n. 972, p. 1017 uxorum, n. 404, Q. 2, p. 369 sepultura ecclesiastica deneganda, n. 973, Q. 1, 2, p. 1017 G tempore interdicti, n. 969, p. 1015 Fungibilis res, n. 526, p. 450 Gargarizatio, ante communionem, n. 699, Fures, occisio furis, n. 269, Q. 2, p. 274 p. 635 præscriptio, n. 386, p. 362 Gaudium, n. 135, p 141 restitutio, quomodo facienda, n. 456, ad illud revocata, n. 136, p. 142 p. 403 circa omissionem inculpabilem, n. 137, ubi facienda, n. 458, Q. 1, p 404 Q. 3, p. 143 scienter ementes a fure, n. 420, Q. 5, p. circa pollutionem, n. 138, p. 144 385 definitio, n. 135, p. 141 si per manus plurium, n 420, Q. 4, p. 385 species peccati, n. 136, p. 142 si res perit, n 418, Q. 3, p. 382; n 420, Gemmae, inventio, n. 372, p. 358 Q. 2, p. 384 Generale, concilium, n. 75, Q. 1, p. 76 in transmissione, n. 457, Q. 3, p. 404 Generalis, confessio, n. 759, p. 718 si valor rei variat, n 420, Q. 3, p. 385 lex, n. 75, Q. 1, p. 76 Furiosi, communio, n. 695, Q. 8, p 630 Generatio, n. 932, p. 970 irregulares, n. 1028, p. 1055 Genere suo, grave, n. 127, p. 129 Furtiva, an possunt praescribi, n. 386, p Generica, confessio, n 725, Q. 5, p. 678 362 Gentilitium, definitio, n. 973, Q. 3, p. 1018 bona fide empta, n. 418, Q. 2, p. 381 tumulatio, n. 973, Q. 3, p. 1018 mala fide empta, n. 420, Q. 5, p. 385 Geomantia, n. 207, p. 208 Furtula, interruptio in furtulis, n. 404, Gestatio, armorum, n. 588, p. 508 Q. 3, p. 370 ectopica, n. 273, p. 278 minuta coalescentia, n 404, Q 3, p. 370 habitus clericalis, n. 570, p. 492 requisita ad gravitatem, n 404, Q. 4, Gestio negotiorum, n. 522, p. 448 p 371; n. 406, p. 372; n.407, p.373 definitio, n. 522, p. 448 Furtum, cadavera, n 1032, p. 1057 quoad res amissas, n. 375, Q. 1, p. 358 coalescentia, n. 404, Q 3, p 370 obligationes, n. 524, p. 449 definitio, n. 402, p. 368 Gladium, reddere occisuro, n. 198, Q. 1, differentia a rapina, n. 402, p. 368 p. 194 domino invito, n 402, p. 368; n. 463, Gradus, affinitatis, n. 894, p 901 Q 5, p. 410 consanguinitatis, n. 888, p. 895; n. famulorum, n. 404, Q. 2, p 369 889, p. 895; n. 890, p. 896 filiifamilias, n 404, Q. 2, p. 369 incestus, n. 747, Q. 3, p. 705 gravitatis determinatio, n. 404, Q. 1, maior in impedimentis, n. 874, Q. 14, p. 368 p. 882 [661 INDEX ALPHABETICÜS GENERALIS. minor in impedimentis, n. 874, Q. 14, p. 882 Græco-Rutheni, lex matrimonialis, n 707, Q. 9, p. 920 Gloriatio, n 140, p 145; n. 224, p. 225 Gratia, habitualis, n. 628, p. 549 prima, n. 630, Q. 2, p. 550 sacramentalis, n. 628, p. 549 sanctificans, n. 629, p. 550 secunda, n. 630, Q. 1, p. 550 Gratiæ, concessæ ab Apostolica Sede, n. 123, p. 125 effectus, n. 630, Q. 3, p. 550 status, n. 638, Q. 2, p. 556; n 696, p. 632 Gratiarum actio, post communionem, n. 701, p. 639 Gratitudo, erga parentes, n. 257, p 252 Gratuita, donatio, n. 508, Q 3, p. 437 ingressus in ecclesiam, n. 343, p. 334 promissio, n. 476, p. 419 contractus gratuitus, n. 476, p. 419 Grave, damnum, n. 404, p. 368; n. 425, Q. 6, p. 390 incommodum, n. 86, p. 88 metus gravis, n. 16, p 20; n. 943, Q. 4, p. 985; n. 946, Q. 6, p 992 necessitas gravis, n. 407, Q 1, p 373 peccatum, n. 127, p. 129; n. 128, Q. 1, p. 131Gravitas, dubia, n. 128, p. 134 in furto, n. 404, Q. 1, p. 368 in jejunio, n. 333, Q. 12, p. 323 in operibus servilibus, n. 254, Q. 5, p. 250 obligationis in voto, n. 230, p. 233 mensura, n. 127, p. 128 Graviter, peccaminosa, n 127, p. 129; n. 128, Q 1, p. 131 Gregorianæ, Missæ, η. 721, Q. 6, p 672 Gubernatio, externa superioris, n. 819, Q I, p. 795 Gubernium, hostile Ecclesia*, n. 262, p. 266 obcdientia, n. 261, p 265 Gula, definitio, n. 146, p. 147 quale peccatum, n. 146, p. 147 Guttulæ, aquæ m Missa, n. 87, Q. 2, p. 84; parochi, n, 597, p. 516 pro bannis, n. 846, p. 837 pro ineundo matrimonio, n 908, p. 916 pro quasi-domicilio, n 79, p. 83; n. 909, p 916, vid. Quasi-Domicilium Habitualis, intentio, n. 5, p. 12; n 634, 635, p. 533 peccatum habituale, n. 126, p. 128 Habituatus, an absolvendus, n. 164, p 168 Habitus, vid Consuetudinarius, n. 126, p. 128 clericalis, n. 570, p 492 effectus, n. 126, p. 128 influxus in voluntarium, n. 126, p 128 pravus, n. 126, p. 128 supernaturalis, n 151, p 154 Hæreditas, aditio, n 513, Q 3, p. 444 xmditiones, n. 512, p. 442 Hæres, n. 512, p. 443 ab intestato, n 513, Q. 1, p. 443 alienigenæ, n. 381, p. 360 collegia, n. 512, p. 443 de adeunda hæreditate, n. 513, Q. 3, p. 444 debita sustinenda, n. 513, Q 3, p. 444 debitis gravatus, n. 508, Q 1, p. 437 definitio, n. 513, Q. 1, 2, p. 443 dispositiones testamentarii, n 514, p. 445 exhæredatio, n. 513, Q. 4, p. 444 executor testamenti, n. 516, p. 446 genera, n 513, Q. 1, p 443 impletio ultimæ voluntatis, n. 511, p. 441 jura, n. 513, Q 3, p. 444 legatum, n. 514, p. 445 legitimus, n. 513, Q. 1, 2, p 443 necessarius, n. 513, Q 1, 2, p. 443; Q. 4, p. 444 non-nccessarius, n 513, Q. 1, p. 443 obligationes, n. 513, Q 3, p. 444 onera sustinenda, n. 513, Q. 3, p. 444 requisita in ipso, n. 513, Q 1,2 p. 443 voluntarius, n. 513, Q. 1, p. 443 vota implenda, n. 231, Q. 1, p 233 Hæresis, absolutio, n. 973, p 1071 definitio, n. 160, p. 165; n. 161, p 1’5 n. 679. Q. 7. p. 609 denuntianda, n. 345, Q. 2, 4, p. 339 vini calici adluercntes, n. 682, Q. 3, p. formalis, n. 160, p. 165 611 irregularitas, n. 1034, 1035, p. 1058 jus separationis coniugum, n. 860.p. 858 H libri prohibiti, n. 345, Q. 2, 4, p 339 malitia, n. 161, p. 165 Habitatio, clericorum, n 586, p. 507 materialis, n. 160, p. 165 episcopi, n. 594, p. 512 occulta, n. 160, p. 165 mulierum in domo parochiali, n. 586, p. pœnæ, n. 973, p. 1030 507 167) INDEX ALPHABETICUS GENERALIS. pravitas devitanda, n. 161, p. 166 propagans, n. 975, p. 1021 sigqa, n. 161, p. 165; n. 154, p. 161 Hæretici, absolutio, n. 973, p. 1021 ædificatio templi, n. 197, Q. 1, p. 193 applicatio Missæ, n. 704, Q. 3, p. 644 baptismus filiorum, n. 662, Q. 2, 3, p. 581 cantare in choro hæretico, n. 154, p. 159 communicatio cum hæreticis, n. 154, p. 158; n. 973, p. 1020 communio deneganda, n. 642, p. 559 cooperatio in cultu promovendo, n. 973, p. 1020; n. 974, p. 1021 de baptizatis ab hæreticis, n. 976, p. 1023; n. 977, p. 1024 definitio, n. 161, p. 166 editores librorum, n 345, Q. 2, 4, p. 339 excommunicatio, n. 973, p. 1020; n. 974, p. 1021 formales, n. 160, 161, p. 165 functiones, n. 154, p. 158 ingressus in templum, n. 154, p. 158 irregularitas, n. 1034, 1035, p. 1058 materiales, n. 160, 161, p. 165 matrimonia mixta, n. 918, Q. 2, p. 939 matrimonialis forma, n. 918, Q. 2, p. 939 moribundi absolutio, n. 753, p. 713 nuptiæ, n. 918, Q. 2, p. 939 occultus, n. 160, p. 165 patrini, n. 664, Q. 4, p. 588 quoad leges ecclesiæ, n. 79, p. 82 quoad confessionem, n. 773, Q. 4, p. 738 rebaptizatio, n. 662, Q. 2, 3, p. 581 sepultura, n. 973, Q. 3, p. 1018 subjecti legibus ecclesiæ, n. 79, p. 82 vocare ministrum, n. 199, p. 195 Hæsitatio, in peccato, n. 128, Q. 6, p. 133 Hastatio, deceptiones, n. 539, Q. 1, p. 460 definitio, n. 538, p. 459 liceitas, n. 538, p. 459 venditio, n. 538, p. 459 Hebdomada Sancta, circa communionem, n. 690, Q. 14, 15, p. 619 circa Missam, n. 690, Q. 15, p. 619 Heroici, actus, n. 77, Q. 2, p. 80 an religiosis imponendi, n. 77, Q. 2, p. 80 quoad legem humanam, n. 77, Q. 2, p. 80 Heroicus actus, erga defunctos, n. 1060, p. 1084 Herus, peccans cum ancilla, n. 800, p. 782 quoa’d famulos, n. 259, p. 262 quoad opifices, n. 260, p. 263 Holographum, testamentum, n. 509, p. 440 Homicidæ, n. 466, 467, p. 412 occisio in duello, n. 467, p. 412 Homicidium, aggressor injustus, n. 268, p. 274; n. 269, Q. 1, p. 274 aggressor honoris, n. 269, Q. 4, p. 275 definitio, n. 262, p. 267 impedimentum, n. 887, p. 894 in abortu, n. 272, p. 277; n. 1034, p. 1058 in duello, n. 467, p. 412 irregularitas, n. 1034, p. 1058 obligatio restitutionis, n. 466, p. 412 pœnæ, n. 1034, p. 1058 privata auctoritate, n. 265, p. 271; n. 267, Q. 1, p. 272 quale peccatum, n. 265, p. 271 restitutio, n. 466, 467, p. 412 violat ecclesiam, n. 715, p. 664; n. 716, Q. 2, p. 665 voluntarium, n. 262, p. 268; n. 466, 467, p. 412 Homine, pœnæ ab, n. 945, p. 990 Homo, proprietarius, n. 349, p. 346 Honestæ, partes corporis, n. 281, p. 289 Honestas publica, ex concubinatu publica vel notorio, n. 898, p. 903 ex matrimonio invalido, n. 898, p. 903 impedimentum, n. 898, p. 903 Honor, aggressor, n. 269, Q. 4, p. 275 definitio, n. 317, p. 307 filiorum erga parentes, n. 256, p. 251; n. 257, p. 252 læsio, n. 317, p. 307 reparatio, n. 319, p. 307 restitutio, n. 319, p. 307 Horæ, communionis, n 690, Q. 6, p. 617; n. 690, Q. 12, p. 619 Missæ, n. 713, p. 661; n. 714, Q. 1,2 p. 661 refectionis in jejunio, n. 337, Q. 1, 2, p. 325 Horæ Canonicæ, vid. Officium divinum Horologium, quoad jejunium, n. 699, p. 636 Hospitalia, expensæ prolum, n. 257, Q. 2,3, p. 255 operationes chirurgicæ, n. 199, p. 196 sepelitio membrorum amputatorum, n. 973, Q. 6, p. 1020 vocatio ministelli, n. 199, p. 195 Hospites, in domo religiosa, n. 626, p. 547 in oratorio privato, n. 247, p. 245 Hospitium, fundatio, n. 712, Q. 21, p. 660 Hostes, Ecclesiæ, n. 986, p. 1028; n. 987, p. 1030, 1031 Hostiæ, casus, n. 690, Q. 11, p. 618 consecrandæ, n. 693, Q 8, p. 626 distributio, vid. Eucharistia dubie consecratæ, n. 693, Q. 6, p. 626 [681 INDEX ALPHABETICUS GENERALIS. evomitæ, n. 693, Q. 7, p. 626 fragmenta, n. 693, Q. 5, p. 625 maior, n. 690, Q. 8, p. 618 particulæ renovandæ, η. 693, Q. 8, p. 626 rejectio, n. 693, Q. 7, p. 626 Hyperdulia, vid Cultus debetur B. V. M., n. 201, p. 198 Hypnotismus, n. 209, Q. 6, p. 208 liceitas, n. 209, Q. 6, p. 207 periculosus, n. 209, Q. 6, p. 208 scientificus, n. 209, Q. 6, p. 208 Hypocrisis, malitia, n. 140, p. 145 Hypotheca (Mortgage), contractus, n. 552, p. 469 definitio, n. 552, p. 469 liceitas, n. 552, p. 469 obligationes, n. 552, p. 469 Hypothecarii, creditores, n. 452, p. 402 ordo solvendi debita, n. 454, p. 402 Hysterotomia, vid. Operatio Porrensis liceitas, n. 273, Q. 6, p. 282 I Idioma, confessio ignorantis, n. 751, Q. 8, p. 711 Idola, n. 197, Q. 2, p. 193 Idololatria, confectio apparatus, n. 197, Q. 2, p. 193 definitio, n. 204, p. 201 divisio, n. 204, p. 201 malitia, n. 204, p. 201 Idoneitas, ad confessiones audiendas, n. 772, p. 737 ad ordines, n. 834, p. 815 Ignorantes, censuras, n. 946, Q. 4, 5, p. 992 de idiomate, n. 751, Q. S, p. 711 impedimenta, n. 874, Q. 1, p. 875; Q. 2, p. 876 invaliditatem matrimonii, n. 925, p. 954 irregularitatem, n. 1044, p. 1061 monendi a confessario, n. 786, p. 764; n. 793, Q. 2, p. 776 mysteria fidei, n. 157, Q. 2, p. 163 obligationem coelibatus, n. 568, p. 490 Ignorantia, affectata, n. 10, p. 16 an causet involuntarium, n. 11, p. 17 an diminuat peccatum, n. 11, p. 17 an reddat actum nullum, n. 12, p. 18 an sit peccatum, n. 10, p. 16 antecedens, n. 10, p. 16 censuræ, n. 946, Q. 4, 5, p. 992 concomitans, n. 10, p. 17 consequens, n. 10, p. 16 crassa, n. 10, p. 16 culpabilis, n. 11, p. 17 [69] definitio, n. 10, p. 16 divisio, n. 10, p. 16 facti, n. 10, p. 16 in advocato, n. 560, p. 480 in confessario quoad reservata, n. 792 p. 774; n. 1003, p. 1042 in contractu, n. 491, p. 428 in judice, n. 558, p. 475 in medico, n. 565, p. 485 inculpabilis, n. 10, p. 16 tollens voluntarium, n. 11, p. 17 irregularitatum, n. 1044, p. 1061 juris, n. 10, p. 16 legis, irritantis, n. 117, Q. 2, p. 118 naturalis, n. 108, p. 102 violatæ, n. 21, p. 24 naturæ matrimonii, n. 855, Q. 9, p. 849 negativa, n. 10, p. 16 pœnæ, n. 21, Q. 3, p. 24; n. 943, Q. 5, p. 985 positiva, n. 10, p. 16 quoad, pœnas, n. 946, Q. 4, 5, p. 992 præcepta decalogi, n. 157, Q. 3, p 164 præcepta naturalia, n. 108, Q., p. 103 reservationem, n. 781, Q. 7, p. 752 simplex, n. 10, p. 17 solutiones practice, n. 12, p. 17 sufficiens ad peccatum, n. 11, p. 17 vincibilis, n. 10, p. 16 non tollens voluntarium, n. 11, p. 17 Illegitimi, definitio, n. 1029, p. 1055 irregulares, n. 1028, 1029, p. 1055 illegitimitas, definitio, n. 1029, p. 1055 irregularitas, n. 1028, 1029, p. 1055 quando auferatur, n. 919, p. 940; n. 1028, 1029, p. 1055 Imagines, benedictio, n. 652, p. 568 cultus, n. 201, p. 198 expositio nove, n. 201, p. 199 impressio, n. 186, p. 184 licentia, n. 201, p. 199 obscenæ, n. 186, p. 184; n. 285, p. 292 pretiose, n. 201, p. 198 sacræ, n. 344, Q. 1, p. 335; n. 345, Q. 4, p. 310 Immemorabilis, consuetudo, n. 119, p. 121 Immersio, in baptismo, n. 654, p. 572 Immobilia bona, n. 392, p. 364 Immunitas, clericorum a militia, n. 602, p. 520 ecclesiastica, n. 80, Q. 1, p. 83 fori, n. 991, p. 1034 localis, n. S0, Q. 1, p. 84 personalis, n. 602, p. 520; n. 993, p. 1035 realis, n. 80, Q. 1, p. 84 violantes, n 602, p. 520; n. 991, p. 1034 INDEX ALPHABETICUS GENERALIS. Impedientes, consecutionem justi boni, dispensandi potestas, n. 919, p. 940, vid. Dispensatio n. 425, Q. 10, p. 392; n. 561, Q. 5, dispensatio, n. 874, Q. 12, p. 881 p. 482 exercitium jurisdictionis ecclesiastic», dubia, ante matrimonium, n. 852, Q. 10, n. 985, p. 1028 p. 842 libertatem ecclesiastic» electionis, n. 982, post matrimonium, n. 874, Q. 4, p. 876 p. 1026 error, n. 900, p. 904 litteras vel acta Sanctæ Sedis, n. 984, ignorantia, n. 874, Q. 1, p. 875; Q. 2, p. 1027 p. 876 Impedimenta, abrogata, n. 899, p. 903 impedientia, n. 867, p. 869; n. 868, ad novitiatum, n. 463, Q. 2, p. 408; n. p. 869 610, Q. 3, p. 525 cognatio legalis, n. 870, p. 872 ad religionem, n. 463, Q. 2, p. 408; n. mixta religio, n. 871, p. 872 610, Q. 3, p. 525 votum, n. 80S, 869, p. 869 casus perplexus, n. 919, p. 941 indispensibilia, n. 920, p. 946 cognita sub secreto commisso, n. 851, jus constituendi, n. 873, p. 875 Q. 1, p. 839 legi apponere, n. 874, Q. 11, p. 881 conditio, n. 900, p. 904 majoris gradus, n. 874, Q. 14, p. 882 consuetudo, n. 874, Q. 13, p. 881 matrimonialia, n. 886, p. 892 declaratio authentica, n. 874, Q. 10, metus, n. 900, p. 907 p. 881 minoris gradus, n. 874, Q. 14, p. 882 derogandi potestas, n. 874, Q. 12, p. obligatio revelandi, n. 850, p. 839 881 occulta, n. 851, p. 839 detecta a confessario, n. 919, p. 941; Ordinarius vetans, n. 874, Q. 11, p. 881 n. 925, p. 954; n. 973, Q. 7, p. 1020 ordines, vid. Irregularitas in periculo mortis, n. 919, p. 940, 941; potestas status, n. 873, p. 875; u. 874, n. 973, Q. 7, p. 1020 Q. 7-9, p. 877 DIRIMENTIA MATRIMONII, II. 867, p. 869J publica, n. 867, p. 869 n. 873, p. 875 quoad, hæreticos, n. 874, Q. 6, p. 877 ætas, n. 874, 875, p. 882, vid. Ætas infideles, n. 874, Q. 9, p. 879 auctor, n. 873, p. 875 renovatio consensus, n. 928, p. 964; affinitas, n. 894, 895, p. 901, vid. n. 929, Q. 2, p. 965 Affinitas revelatio occultorum a medico, n. 565, clandestinitas, vid. Forma celebra­ p. 486 tionis matrimonii subjectum, n. 867, p. 869; n. 873, p. 875; cognatio legalis, n. 894, p. 901, vid. n. 874, Q. 6, p. 877 Cognatio vis, n. 901, p. 907 spiritualis, n. 891, p. 900, vid. Impediti, a recitatione officii divini, n. 583, Cognatio p. 504 consanguinitas, n. 888, p. 895, vid. quoad absolutionem a censuris, n. 952, Consanguinitas Q. 11, p. 1002 crimen, n. 886, p. 892, vid. Crimen sponsi, n. 852, Q. 10, p. 842; n. 919, disparitas cultus, n. 879, p. 887, vid. p. 941; n. 925, p. 954 Disparitas cultus susceptio communionis paschalis, n. 342, honestas publica, n. 898, p. 903, vid. Q. 2, 3, p. 331 Honestas publica Impendentes, auxilium vitando, n. 988, subjectum et origo, n. 898, p. 903 p. 1032 impotentia, n. 875, 876, p. 883, vid. Imperatus, actus, n. 2, p. 10 Impotentia Impetrationis, fructus Missæ, n. 704, p. 645 ligamen, n. 878, p 886, vid. Ligamen Imperfectus, actus hominis quoad resti­ ordo sacer, n. 882, p. 889; n. 883, p. tutionem, n. 428, p. 388; n. 425, Q. 6, 890 p. 390 raptus, n. 883, 884, p. 881; n. 885, consensus, n. 128, Q. 4, p. 132 Q. 1-3, p. 891 contritio, imperfecta, n. 730, p. 686 votum sollemne, n. 882, p. 889 dominium imperfectum, n. 351, p. 347 dispensabilia, n. 919, p. 940 Impletio legis, affirmativa?, n. 88, p. 89 170] * INDEX ALPHABETICUS GENERALIS. in peccato, n. 7G6, p. 728 intentio, n. 88, p. 89 negativæ, n. 88, p. 90 peccatum, n. 89, p. 90 plurium praeceptorum, n. 90, Q. 4, p 91 Impletio, ultima: voluntatis, n. «511, p. 441 voti, n. 230, p. 233 voti testatoris, n. 231, Q. 1, p. 233 Implicita, intentio, n. G4G, Q. 1, p. .562 Impœnitentes, quoad extremam unctio­ nem, n 828, Q. 9, p. 808 Impositio manuum, in confirmatione, n. 6G7, p. 595 in ordinatione, n. 830, p. 811 Impositio, nominum in baptismo, n. 666, Q. 6, p. 592 Impotentia, n. 875, 876, p. 883; n. 877, p. 884 absoluta, n. 875, 876, p. 883 antecedens, n. 876, p. 883 audiendi Missam, n. 249, p. 247 coeundi, n. 874, 876, p. 883; n. 877, p. 884 confitendi, n. 696, p 632; n. 750, p. 708 consequens, n. 876, p. 883 dubium de impotentia, n. 877, p. 884 generandi, n. 877, p. 884, vid. Sterilitas impedimentum dirimens, n. 876, p. 883 integre confitendi, n. 751, Q 1, p. 709 jejunandi ante communionem, n. 691, Q. 7, p. 622 moralis audiendi Missam, n. 91, p. 92; n. 185, Q. 2, p. 183; n. 249, p. 247 mulieris sectæ, n. 877, p. 884 naturalis, n. 875, p. 883 perpetua, n. 875, 876, p. 883 quoad censuras, n. 952, Q. 11, p. 1002 quoad debitum conjugale, n 934, p. 972 servandi, jejunium, n. 338, Q. 1, p. 326; Q. 2, p. 327 legem partialiter, n. 93, Q. 3, p. 93 t votum, n. 237, Q. 1, p. 237 solvendi debitum, n. 461, p 406 temporalis, n. 875, p. 883 viri vasectomiaci, n. 876. Q., p. 886 Imprecatio, malitia, n. 219, p. 222 Impressio, librorum, n. 188, 189, Q. 1-3, p. 186 Improperium, definitio, n. 317, p. 307 Impuberes, definitio, n. 481, p 424 feminae, 481, p. 424 ingressus in religionem, n. G10, Q. 6, p. 527 irritatio voti, n. 235, Q. 1, p. 236 masculi, n. 481, p. 424 quoad censuras, n. 949, p. 996 (71] quoad matrimonium, n. 875, p 882 Impudicitia, actus, n 279, p 288 aspectus, n. 285, p 291 in ebrietate, n. 9, p. 15; n 20, Q. 2, p. 24 inter conjuges, n. 937, p. 974; n 938, p. 975 justa causa, n. 8, p. 13; n. 937, p 974; n. 938, p. 975 malitia ex fine, n. 281, p 289; n. 283, p. 290; n. 287, p. 292 oscula, n. 281, p. 289 tactus, n 283, p. 290 Impulsive, causa dispensandi, n. 103, p. 100 Imputabilitas, n. 10, p 16; n. 11, p. 17; n. 13, p. 18; n. 16, p 20; n. 19, p. 22 causæ, n 7, p. 13; n 9, p. 15 modificantes, n. 21, Q 1, p 23; Q. 2, 3, p. 24; Q. 4, 5, p. 2«· n. 21, p. 26 delicti, n. 21, Q 1, p. 23 quoad poenas, n. 21, Q. 1, p. 23 In articulo mortis, ablatio censuræ. n 965, Q. 4, p. 1012 absolutio, a censuris, n. 773, Q. 5. p. 738 a censuris ab experte facultate, n. 952, Q. 9, p. 1001 a casibus reservatis, n. 7S3, Q. 4, 5, p. 756; n. 951, p. 998 a peccato, n. 773, Q. 5, p. 738; n. 784, p. 759 complicis, n. 784, p. 758; n. 785, Q. 5, p. 760 jurisdictio hærctici, n. 773. Q 4, p. 738 simplex confessarius, n. 773, Q 11, p. 740 Apostolica benedictio, n. 1061, p 1085 baptismus, n. 661, p 578; n 662, Q. 1, p. 580; Q 8, p. 583; n. 665, p. 590 communio, n. 695, Q. 1, p. 628; Q. 4, 5, p. 629 confessio, n. 752, p. 712 confirmatio, n. 675, Q. 3, p. 600 contritio, n. 732, Q. 3. p. 687 dispensatio matrimonialis, n 919, p 940, 941 extrema unctio, n. 827, p. 804 impedimenta, n. 919, p. 940 indulgent iæ, n. 1061. p. 1084 late sumpto, n. 913, Q. 1, p. 928 matrimonium, n. 912, p. 928; n. 919, p. 941; n. 952, Q. 9, p. 1001; n. 973, Q. 7, p. 1020 coram solis testibus, n. 911, 912, p 928; n. 913, Q. 1, p. 918 Λ INDEX ALPHABETICUS GENERALIS. mobilizati æquiparantur, η. 773, Q. 4, licentia legendi, n. 345, Q. 3, p. 339 obligatio denuntiandi libros pravos, p 738 In divinis, communicatio, n. 152, p. 155 n. 345, Q. 2, p. 339 In fraudem legis, quoad censuras, n. 783, Indifferentia, actus, n. 23, Q. 1, p. 28 Indirecte, voluntarium, n. 6, p 12 p. 755 quoad menstruam commorationem, n. Indignus, hæres, n. 513, Q. 2, p. 443; Q. 4, p. 444 915, Q. 9, p. 934 quoad reservata, n. 783, Q. 1, p. 755 petitio sacramentorum ab indigno, n. In solidum, restitutio, n. 444, p. 398; 648, Q. 4, 5, p. 564 n. 445, p. 398 sacramenta deneganda, n. 642, p. 558 In navi, absolutio, n. 773, Q. 11, p. 740 Indirectum, voluntarium, n. 5, p. 11; n. 6, matrimonium, n. 915, Q. 10, p. 935 p. 12 Missa, n. 716, Q. 1, p. 665 dominium, n. 351, p. 347 Inadvertentia, in voto, n. 229, Q. 2, p 231 scandalum, n. 182, p. 181 Inanis, gloria, n. 140, p. 145 Indispositi, pœnitentes, n. 797, p. 779 Incapacitas, contractus ineundi, n. 480, Indissolubilitas, matrimonii, n. 857, p. p. 423 850 dominium habendi, n. 354, p. 349 Inductio ad peccatum, n. 79, p. 82; n. 183, donationes accipiendi, n. 508, Q. 2, p. 184, p. 181 437 malitia, n. 183, 184, p. 181 hæreditatem recipiendi, n. 508, Q. 1, obligatio reparandi, n. 465, p. 411 p. 437 Indulgentia, acquisitio pluries in die, n. 1050, Q. 13, 15, p. 1070 jurisdictionem exercendi, n 771, p. 735 ordines recipiendi, n. 834, p. 817 actus heroicus caritatis, n. 1060, p. 1084 altaris privilégiât!, n. 1059, p. 1082; religiosorum quoad bona possidenda, n. 614, Q. 2, p. 536 n. 1060, Q. 1-3, p. 1083 amissio, n. 1050, Q. 20, p. 1072; n. 1051, vota eliciendi, n. 228, p. 230 p. 1074 Incarnatio, mysterium credendum, n. 157, annulus episcopi, n. 1049, p. 1065 p. 163 Apostolica, n. 1052, 1053, p. 1076 Incendiarius, restitutio, n. 425, Q. 5, p. 389 applicatio defunctis, n. 1050, Q. 6, 7, Incerta, debita, n. 463, Q. 4, p. 409 p. 1067; Q. 8, p. 1068 solutio debiti, n. 463, Q. 4, p. 409 archiepiscopus, n. 1049, p. 1064 Incestus, definitio, n. 293, p. 294 auctor, n. 1049, p. 1063 differt ab aliis hixuriæ peccatis, n. 294, benedictio objectorum, n. 1052, p. 1076; p. 294 n. 1053, Q. 3, p. 1077 gradus indicandus, n. 747, Q. 3, p. 705 cardinales, n. 1049, p. 1064 malitia, n. 293, p. 294 communio, n. 1050, Q. 11, p. 1069 petitio dispensationis, n 922, Q. 1, p. 950 commutatio operum, n. 1050, Q. 17, p. pœnæ, n. 1032, p. 1057 1071 privatio juris debiti, n. 935, p. 973 conditiones acquirendi, n. 1049; p. 1065; Incola, definitio, n. 81, Q. 3, p. 84 n. 1050, Q. 10, p. 1068; Q. 11, 12, Incommodum, excusatio a lege, n. 86, p. 88 p. 1069 excusatio a debito reddendo, n. 935, confessio requisita, n. 1050, Q. 10, p. p. 973 1068; Q. 11, p. 1069 Inconsideratio, n. 142, p. 146 coronarum, n. 1052, p. 1076 Inconstantia, n 142, p. 146 crucifixi, toties quoties, n. 1050, Q. 23, Inconsummatio, matrimonii, n. 858, p. 850 p. 1073 Incontinentia, n. 935, p. 972 definitio, n. 1048, p. 1063 Inculpabilis, ignorantia, n. 10, p. 16 defunctorum, n. 1050, Q. 6, p. 1067 Indeliberatus, actus, n. 1, p. 9 delegatus, n. 1049, p. 1064 Index, n. 344, p. 334 dispensator, n. 1049, p. 1063 facultas dandi licentiam legendi, n. 345, divisio, n. 1048, p. 1063 (2 6, P- 341 episcopi, n. 1049, p. 1064 librorum prohibitorum, n. 344, p. 334 erectio stationum, n. 1058, Q. 1, p. 1081; licentia edendi, n. 344, Q. 9, p. 337; Q. 3, p. 1082 Q. 10, p. 338 (721 INDEX ALPHABETICUS GENERALIS. excommunicatur faciens quæstum, n. clerici, n. 1032, p. 1057 981, p. 1025 impedit ingressum in religionem, n. 610, excommunicatus incapax, n. 1049, p. Q. 3, p. 525; n. 1029, p. 1055 infames declarandi, n. 1032, p. 1057 1065 facultas cardinalium, n. 1049, p. 1064 irregularitas, n. 1029, p. 1055; n. 1032, falsa, n. 1050, Q. 22, p. 1072 p. 1057 in articulo mortis, n. 1061, p. 1084 origo, n. 1032, p. 1057 in ecclesia reædificata, n 1051, p, 1074 Infans, definitio, n. 481, p. 424 infirmi, n. 1050, Q. 19, p. 1071 jus ecclesiæ in acatholicos infantes, n. intentio, n. 1050, Q. 16, p. 1070 662, Q. 1, p. 580; Q. 2, p. 581 libri indulgentiarum, n. 344, Q. 4, p. 336 quoad: baptismum, n. 660, p. 578; licentia edendi libros indulgentiarum, n. 661, p. 579; n. 662, Q. 1, 3, 4, n. 344, Q. 4, p. 336 p. 580 metropolitan, n. 1049, p. 1064 bona acquirenda, n. 354, p. 349 muti, n. 1050, Q. 18, p. 1071 legem naturalem, n. 79, p. 82 numisma scapulare, n. 1056, p. 1079 legem positivam, n. 79, p. 82 obex ad lucrandam, n. 1050, Q. 2, p. 1065 sacramenta, n. 662, Q. 4, p. 582 opera præscripta, n. 1049, p. 1065; Infideles, ad labores conducti diebus n. 1050, Q. 5, p. 1066 festis, n. 255, Q. 4, p. 250 oratio præscripta, n. 1050, Q. 24, p. dissolutio matrimonii infidelium, n. 858, 1073 p. 851 filii infidelium, n. 662, Q. 1, p. 580 Papa, n. 1049, p. 1063 impedimenta, a lege civili, n. 874, Q. 9, partialis, n. 1048, p. 1063 plenaria, n. 1050, Q. 3, p. 1066 p.879 prælati episcopo inferiores, n. 1049, ex jure ecclesiastico, n. 874, Q. 9, p. 1065 p. 879 juris naturalis et divini, n. 874, Q. 9, privilegium sabbatinum, n. 1055, p. 1078 quæstum, n. 981, p. 1025 p. 879 regulæ, n. 1050, Q. 22, p. 1072 moribundi, n. 662, Q. 1, p. 581; Q. 8, res, n. 1050, Q. 21, p. 1071 relate ad: leges ecclesiæ, n. 79, p. 82 scapularis, n. 1054, 1055, Q. 1, p. 1077; matrimonium, n. 858, p. 854; n. 874, Q. 2, 3, p. 1078; n. 1056, p. 1079 Q. 9, p. 879; n. 881, p 889 sine causa, n. 1050, Q. 1, p. 1065 sepulturam, n. 972, p. 1017 solutiones practicœ, n. 1051, p. 1074 stipendia Missæ, n, 704, Q. 3, p. 644 status gratiæ, n. 1049, p. 1065; n. 1050, Infidelitas, n. 158, p. 164 Q. 9, p. 1068 definitio, n. 158, p. 164 subjectum, n. 1049, p. 1065 divisio, n. 158, p. 164 surdo-muti, n. 1050, Q. 18, p. 1071 uni rei plures annexæ, n. 1050, Q. 14, malitia, n. 159, p. 165 p. 1070 negativa seu materialis, n. 158, p. 164 positiva seu formalis, n. 158, p. 164 vera, n. 1050, Q. 22, p. 1072 Viæ Crucis, n. 1057, 1058, Q. 1, 2, p. privitiva, n. 158, p. 164 1081; Q. 3-5, p. 1082 Infirmi, abstinentia, n. 338, Q 1, p. 326; visitatio ecclesia', n 1050, Q. 19, p. 1071; Q. 2, p. 327 ΪΤΓ celebratio a non jejunante, n n. 1051, p. 1075 Indulta, apostolica quoad codicem, n. 110, Q. 7, p. 638 p. 107 communio, n. 691, Q. 1-9, p. 620 de abstinentia et jejunio, n. 338, p. 327 confessio, n. 752, p. 712 generale pro dispensatione impedimento­ dans sibi communionem, n. 685, p. rum, n. 920, Q. 2, p. 946 613 Ordinarii quoad religiosos, n. 627, p. 548 debitum conjugale, n. 935, p. 972; sacerdoti data, n. 102, p. 1183 n. 936, p. 973; n. 941, p. 979 Inefficax, desiderium, n. 136, p. 141 extrema unctio, n. 821, Q. 2, p. S02; revocatio, n. 428, p. 393 n. S28, Q. 7, 8, p. S08 Infames, declarandi, n. 1032, p. 1057 in articulo mortis, vid. In articulo Infamia, n. 943, Q. 11, p. 988 mortis cessatio, n. 943, Q. 12, p. 989 indulgentia, n. 1050, Q. 19. p. 1071 173] INDEX ALPHABETICUS GENERALIS. malitia, n. 172, p. 173 jejunium, n. 338, Q. 1, p. 326; Q. 2, p. odium, n. 174, Q. 4, p. 174 327 Missa, n. 249, p. 247 signa amicitiae, n. 173, p. 174 Missæ a parocho omissæ, n. 710, Q. 2, Inimicorum, condonatio, n. 174, Q. 2, p. p. 653 175 morphium, n. 150, p. 152 dilectio, n. 171, 172, p. 173 officium divinum, n. 583, p. 504 explicatio præcepti, n. 172, p. 173 omissio rubricarum, n. 650, Q. 1, p. 566 reconciliatio,n. 174, Q. 1, p. 175 poenitentia sacramentalis, n. 763, Q. 4, signa exhibenda, n. 173, p. 174 p. 724 Initialis, amor quoad contritionem, n. usus oratorii privati, n. 245, p. 247 734, Q. 8, p. 692 viaticum, n. 695, Q. 1, p. 628, Q. 4, 5, Injuria, compensatio, n. 412, p. 378; n. 459, p. 629; Q. 8, p. 630; Q. 9, p. 631 460, p. 406 visitandi a parocho, n. 599, p. 518 Injusta, damnificatio, n. 433, p. 387 Infirmitas, excusans ab integritate con­ Injustitia, compensatio injuriæ, n. 412, fessionis, n. 751, Q. 1, p. 709 p. 378; n. 459, 460, p. 406 Infirmorum, oleum, n. 822, Q. 6, p. 801 domino irrationabiliter invito, n. 402, Informe, contractus informis, n. 446, p. 442 p. 368; n. 463, Q. 5, p. 410 sacramentum, n. 648, Q. 1, 2, p. 563; pœnæ, n. 946, Q. 3, p. 992 Q. 3, p. 564 reparatio a judice, n. 559, Q. 7, p. 479 sponsalia informia, n. 838, Q. 1-3, p. 827 Injusti, aggressoris occisio, n. 268, p.'274 testamentum, n. 511, p. 441 Innocens, damnatio a judice, n. 558, p. in causis piis, n. 516, p. 446 475; n. 559, Q. 1, p. 476 Infusae, virtutes, n. 151, p. 154 occisio, in oppugnatione, n. 270, p. 276 Ingressus, gratuitus in ecclesiam, n. 343, sterilizatio, n. 270, Q., p. 276 p. 334 Innominati, contractus, n. 476, p. 419 in clausuram monialium, n. 991, 992, in contractu de re turpi, n. 479, Q. 1, p. p.1035 421 in cauponas, n. 590, p. 511 in stupro cum promissione matrimonii, in religionem, clerici, n. 610, Q. 3, p n. 479, Q. 1, p. 421 525; Q. 5, p. 526 Inobedientia, n. 619, Q. 2, p. 544; Q. 3, ad novitiatum, n. 610, Q. 3, p. 525 p. 545 avertens ab ingressu, n. 465, p. 411; in famulis, n. 260, p. 263 n. 612, Q. 2, p. 534 inter religiosos, n. 619, Q. 2, p. 544; cogentes ad ingressum, n. 1000, p Q. 3, p. 545 1040 malitia in filiis, n. 257, p. 252 conjugis, n. 610, Q. 3, p. 525 Inquisitio, ante actum humanum, n. 35, p. licitus, n. 610, Q. 1, p. 524 38 gravatus debitis, n. 463, Q. 2, p. 408 confessarii quoad dispositiones pœninecessitas prohibens, n. 610, Q. 3, p. tentis, n. 796, Q., p. 778 525 ex parte conjugum, n. 874, Q. 4, p. 876 vocationi non obsequens, n. 612, Q. 1, in dubia possessione, n. 422, Q. 2, p. 357 p. 534 judicis, n. 558, p. 476 Inhabilitas, ad beneficia, n. 961, p. 1008 nominis complicis, n. 751, Q. 1, p. 709; ad confessiones accipiendas, n. 771, p. Q. 3-5, p. 710 735; n.772, p.736; n.1003, p.1042 veri domini rei inventæ, n. 375, Q. 1, p. ad contrahendum, n. 480, p. 428; n. 503, 358 p. 434 veritates fidei, n. 161, Q., p. 165 effectus irregularitatis, n. 1027, p. 1054 veritates sectæ propriæ, η. 161, Q·, quoad matrimonium, n. 865, p. 865; p 165 n. 867, p. 869 Inscriptio, baptismorum, n. 666, Q. 10( Inhonestae, partes corporis, n. 281, p. 289 p. 594 Inimici, dilectio, n. 171, 172, p. 173 matrimoniorum, n. 916, p. 935 Inimicitia, erga Deum, n. 142, p. 146; Missarum, n. 712, Q. 16, p. 659 n. 219, p. 221 nominum quoad indulgentias, n. 1055, erga proximum, n. 173, p. 174 Q. 3, p. 1079 174] INDEX ALPHABETICUS GENERALIS. Insignia, n. 197, Q. 5, p. 193 faciendi quod facit ecclesia, n. 628, p. 549 finis, n. 27, p. 31 Insordescentes, in censura, n. 954, p. 1 © Institutio, catechetica, n. 598, p. 517 habitualis, n. 5, p. 12; n. 635, p. 553 novitorum, n. 010, Q. 6, p. 527; Q. 7, 8, implicita, n. 646, Q. 1, p. 562 p. 528 in absolutione, n. 728, Q. 8, p. 684 populi, n. 852, Q. 1, p. 840 in articulo mortis quoad extremam puerorum, n. 598, p. 518 unctionem, n. 646, Q. 1, p. 562 religiosorum studentium, n. 835, Q. 2, in damnificatione, n. 424, p. 388 p. 821 in matrimonio, n. 855, Q. 3, p. 846; sacramentorum, n. 628, p. 549 Q. 4, 5, p. 847 Instruere, adultos pro baptismo, n. 662, in ministro sacramenti, n. 634, p. 553 in officio divino, n. 581, p. 503 Q. 8, p. 584 in sponsalibus, n. 841, p. 832 confessariorum obligatio, n. 791, p. 773 officium parentum, n. 257, p. 254 in suscipiente sacramentum, n. 645, officium parochorum, n. 257, Q. 8, p. 258 p. 561; n. 646, Q. 1, p. 562 rudes, n. 778, Q., p. 717 interna, n. 634, p. 553 sponsos, n. 852, Q. 9, p. 842 interpretati va, n. 634, p. 553 Instrumenta, adhibita a conjugibus, n. 938, juramentum, n. 223, p. 224 p. 976; n. 939, p. 977 offerentes Missam, n. 705, p. 648 praevalens, n. 706, Q. 2, p. 648; n. 855, in extrema unctione, n. 822, Q.3, p. 800 in ordinatione, n. 831, Q. 1-3, p. 812 Q. 5, p. 848 pro applicatione Missæ, n. 705, p. 648 Integra, confessio, n. 741, p. 698 promissionis, n. 503, p. 435 solutio, n. 443, 444, 445, p. 398 quoad altare privilegiatum, n. 1059, p. Integritas confessionis, n. 741, p. 698 1082 circiter, n. 743, Q. 3, p. 700 quoad numerum peccatorum, n. 132, defectus, n. 742, p. 698 p. 138 definitio, n. 741, p. 698 requisita ad baptismum, n. 634, 635, divisio, n. 741, p. 698 p. 553; n. 636, Q. 1-3, p. 554 excusatio, n. 750, p. 708 ad extremam unctionem, n. 646, Q. 1, extensio, n. 742, p. 698 p. 562; n. S28, Q. 10, p. 808 formalis, n. 741, p. 698 restitutio, n. 412, p. 378 materialis, n. 741, p. 698 scandalum, n. 182, 183, p. 181 moribundorum, n. 751, Q. 1, p. 7 111 secunda, n. 706, Q. S, p. 651 necessitas, n. 742, p. 698 virtualis, n. 634, p. 553 numerus præcisus, n. 743, Q. 2, p. 699 votum, n. 22S, p. 230 procuratio, n. 792, p. 774 Interdicti, quoad contractus, n. 487, p. 426 qualitas, n. 741, p. 698 Interdictum, n. 968, p. 1013; n. 1026, simulatio vocis, n. 743, Q. 6, p. 701 p. 1053 species infimæ, n. 743, Q. 1, p. 699 ab ingressu in ecclesiam, n. 970, Q. 3, suppletio, n. 741, 742, p. 698 p. 1016 tempore contagionis, n. 751, Q. 1, p. 7< IU ambitus, n. 969, p. 1014 Intentio, actualis, n. 634, p. 553 auctor, n. 969, p. 1014 actus boni, n. 23, Q. 1, p. 28 baptismus, n. 969, p. 1014 actus supernaturalis, n. 28, Q. 3, p. 33 capitulum, n. 982, p. 1026 ad coalescentium furtulorum, n. 404, cardinales, n. 950, Q. 1, p. 996 Q. 3, p. 370 causam dans locali, n. 988, p. 1032 ad indulgentias, n. 1050, Q. 16, p. 1070 celebrans, n. 970, Q. 1, p. 1016 ad ordinationem, n. 646, Q. 1, p. 562 ad satisfaciendum præcepto, n. 88, p. 89 in loco interdicto, n. 988, p. 1032 cessatio, n. 951, p, 998 conditionata, n. 636, Q. 2, 3, p. 554 clericis, n. 969, p. 1014 conflictus, n. 706, Q. 2, p. 648; n. 855, coemeterium, n. 971, p. 1017 Q. 5, p. 848 definitio, n. 968, p. 1013 contractus, n. 489, 490, p. 427 divisio, n. 968, p. 1013 cooperatio, n. 194, 195, p. 190 effectus, n. 969, p. 1014 de futuro, n. 855, Q. 3, p. 846 episcopi, n. 950, Q. 1, p. 996 externa, n. 634, p. 553 175] INDEX ALPHABETICUS GENERALIS. festa sollemniora, n. 969, p. 1014 latæ sententiæ, η. 1026, p. 1053 personale, n. 969, p. 1014 personaliter interdicti, n. 970, Q. 1, p. 1015 quando pœna vindicativa, n. 945, p. 990 quoad capitulum, n. 982, p. 1026 quoad dispensationem Eucharistiæ, n. 969, p. 1014 quoad moribundos, n. 969, p. 1014 quoad sacramenta accipienda, n. 970, Q. 2, p. 1016 sepultura ecclesiastica, n. 969, p. 1015 violatio, n. 1034, p. 1058 Intermissio, operum, n. 549, Q. 4, p. 468 Interni, actus, n. 2, p. 10 attentio interna, n. 634, 635, p. 553; n. 640, Q. 2, p. 562 bona intema, n. 352, p. 348 dispositio intema, n. 647, p. 563 peccatum internum, n. 135, p. 141 quoad censuras, n. 942, p. 981 quoad reservationem, n. 780, p. 750 Interpellationes, vid. Privilegium Paulinum dispensatio, n. 859, Q. 4, p. 852; Q. 7, p. 853 forma, n. 859, Q. 3, p. 852 necessitas, n. 859, Q. 2, p. 851; Q. 14, p. 855 Interpres, ad confessionem, n. 751, Q. 9, p. 712; n. 813, p. 789 ad matrimonium, n. 855, Q. 6, p. 848 non necessario adhibendus, n. 751, Q. 9, p. 712 obligatio sigilli, n. 813, p. 789 Interpretatio, dispensationis, n. 97, Q. 2, p. 96 definitio, n. 94, p. 94 divisio, n. 94, p. 94 indulgentiarum altaris privilegiati, n. 1060, Q. 1, p. 1083 jurisdictionis, n. 770, Q. 5, p. 733 jurisjurandi, n. 225, p. 228 legis, n. 94, p. 94 authentica, n. 94, p. 94; n. 96, p. 95 comprehensiva vel extensiva, n. 94, p. 94 consuetudine, n. 96, p. 95 doctrinalis, n. 94, p. 94; n. 96, p. 95 extensio casus ad casum, n. 97, Q. 1, p. 96 normæ generales, n. 110, p. 107 stricta vel lata, n. 94, p. 94; n. 97, Q. 2, p. 96 usualis, n. 94, p. 94; n. 96, p. 95 norma, n. 110, p. 107 privilegii, η. 121, p. 121 pœnæ, n. 950, Q. 5, p. 997 rescripti, n. 97, Q. 2, p. 96 reservationis stricta, n. 950, Q. 6, p. 997 testamenti, n. 516, p. 446 vis, n. 96, p. 95 votorum, n. 230, p. 233 Interpretative, dispositio, n. 634, p. 553 intentio, n. 5, p. 12 in ministro, n. 635, p. 553 in suscipiente sacramenta, n. 646, Q. 1, p. 562 quoad extremam unctionem, n. 634, p. 553 voluntarium interpretativum, n. 5, p. 12 Interrogatio, conjugum, n. 941, p. 980 discreta, n. 795, p. 777 in baptismo, n. 666, Q. 4, p. 592 in materia luxuriæ, n. 795, p. 778 juniorum, n. 787, p. 771; n. 794, p. 777 moderata, n. 795, p. 777 munus confessarii, n. 795, p. 777 nunquam de nomine complicis, n. 751, Q. 1, p. 709; Q.3-5, p. 710 obligatio, n. 794, p. 776 opportuna, n. 795, p. 778 poenitentis, n. 795, p. 777 quoad interna peccata, n. 138, p. 144 145 sponsorum, n. 852, Q. 3, p. 840 Interruptio, actus conjugalis, n. 938, p. 975 actuum voluntatis, n. 131, p. 137; n. 132, p. 137, 138 in bannis, n. 845, p. 837 in confectione sacramentorum, n. 631, p. 551 in consuetudine, n. 119, Q. 1, p. 120 in furtulis, n. 404, Q. 3, p. 370 in novitir.tu, n. 610, Q. 6, p. 527 in præscriptione, n. 393, p. 365 Missæ, n. 721, Q. 4, p. 671 officii divini, n. 579, p. 501 refectionis die jejunii, n. 337, Q. 3, p. 325 Interstitia, in ordinationibus, n. 835, Q. 5, p. 822 Intervallum, inter peccata, n. 131, p. 137; n. 132, p. 138 Interventus, in electione Romani Ponti­ ficis, n. 982, p. 1026 Intestatus, hæres, n. 513, Q. 3, p. 444 testamentum informe, n. 511, p. 441 Intimatio, consensus in contractibus, n. 489, p. 427 dispensationis, n. 924, Q. 2, p. 954 in censuris, n. 946, Q. 7, p. 992 [761 INDEX ALPHABETICUS GENERALIS. Intrinsece, mala, n. 25, p. 29 exercentes artem vetitam, n. 1034, metus ab intrinseco, n. 17, 18, p. 21 p. 10.58; n. 1040, p. 1059 periculosa, n. 25, p 29; n. 257, p. 25G corpore vitiati, n 1028, p 1055; n. 1030, probabilis, n. 4G, p. 44 p 1056 Invadentes, bona ecclesiæ Romanæ, η definitio, n. 1027, p. 1054 994, p. 1036 dispensatio, n. 1046, p. 1061; n. 1047, excommunicati, n. 994, p. 1036 p. 1062 Invalida, forma sacramentorum, n. 633, effectus, n. 1027, p. 1054 p. 552 epileptici, n. 1028, p. 1055 error contractus, n. 900, p. 904 ex baptismo male suscepto, n. 1034, Inventarium, hæres, n. 513, Q. 3, p. 444 1036, p. 1058 Inventio, bonorum derelictorum, n. 376, ex defectu, n. 1028, p. 1055 p. 359 ex delicto, n. 1034, p. 1058 in arte et scientia, n. 363, p. 353 ex infamia, n 1028, p. 1055; n 1032, p. rei, n. 370, p. 357 1057 rei amissie, n. 373, p. 358; n. 375, Q. 1, ex infamia facti, n. 1042, p. 1060 ex matrimonio civili, n 1034, p. 1058 p. 358 filii acatholicorum, n 1042, 1043, p. 1060 thesauri, n. 371, p. 357 hæretici, n. 1034, 1035, p. 1058 Inventor, dominium, n. 363, p. 353; n. homicidium, perpetrantes, n. 1034, p. 372, p. 357 Investigationes, ad matrimonium, n. 852, 1058; n. 1038, p. 1059 ignorantia, n. 1044, p. 1061 Q. 3, p. 840; Q. 5, p. 841 illegitimi, n. 1028, 1029, p. 1055 Invidia, definitio, n. 143, p. 146 impedimenta, n. 1042, 1043, p. 1060 malitia, n. 143, p. 146 impediti, n. 1042, p. 1060; n. 193, p. 1178 Invincibilis, ignorantia, n. 10, p. 16 judex qui mortis sententiam tulit, n. Invito, domino, n. 402, p. 368; n. 463, Q. 5, 1028, p. 1055; n. 1033, p. 1057 p. 410 multiplicatio, n. 1045, p. 1061 inventore invito, n. 363, p. 353 mutilatores, n. 1034, 1035, p. 1058; Invitus, audiens Missam, n. 89, p. 90 n. 1039, p. 1059 dominus quoad furtum, n. 402, p 368; neophyti, n 1042, p. 1060 n. 463, Q. 5, p. 410 officia quædam ferentes, n 1042, 1043, impletio legis, n. 88, p. 89 p. 1060 quoad stuprum invita, n. 297, p. 294 schismatici, n. 1034, 1035, p. 1058 Invocatio, sanctorum, n 200, p 198 scientia legis, n. 1044, p. 1061 Involucrum, foetus, n. 661, p. 579 servi, n. 1042, 1043, p. 1Ô60 Involuntarium, n. 4, p. 11 suicidium tentantes, n. 1034, p. 1058; Ira, blasphemia, ira prolata, n 220, p n. 1039, p. 1059 222 subjectum, n. 1028, p. 1055; n. 1034, definitio, n. 144, p. 146 p. 1058; n. 1042, p. 1060 malitia, n. 144, p. 146 usurpatio ordinis, n 1034, p 1058; minuit voluntarium, n. 21, Q 5, p. 25 n. 1041, p. 1059 peccata sequentia, n. 144, p. 146 viri uxorati, n. 1042, 1043, p. 1060 percussio clerici, n. 993, p 1035 Irreligiositas, definitio, n. 211, p. 209 Irregularitas, n. 1027, p. 1054 malitia, n. 211, p. 209 abortum procurantes, n. 1034, p. 1058; species, n. 211, p. 209 n. 1038, p. 1059 Irreverentia, erga parentes, n. 257, p. 252 adstricti ad militiam, n. 1042, 1043, p in sacrilegio, n. 213, p. 211 1060 in Sanctissimum Dei Nomen, n. 220, apostatæ, n. 1034, 1035, p. 1058 p. 222 auctor, n. 1028, p. 1054 bigami, n, 1028, p. 1055; n. 1031, p. Irrisio, in blasphemia, n. 220, p. 222 Irritans lex, n 73, p. 75 1056 carnifices, n. 1028, p. 1055; n. 1031, auctor, n. 116, p. 118 contractus, n, 476, p. 420 p. 1056 clerici in sacris, attentantes matrimo­ definitio, n. 115, p. 117 nium, n. 1034, 1037, p. 1058 ignorata, n. 117, Q. 2, p. 118 [77] INDEX ALPHABETICUS GENERALIS. immediate, n. 115, p. 118 in jure canonico, n. 116, p. 118 mediate, n. 115, p. 118 vis, n 115, p. 117; n. 116, p. 118; n. 117, Q. 1-3, p. 118 Irritatio, auctor, n. 116, p. 118 contractus, n. 476, p. 420 legis, n. 116, p. 118 voti, n. 233, p. 234; n. 235, Q. 1, p. 235 directa, n. 233, p. 234 indirecta, n. 233, p. 234 Iteratio, absolutionis, n. 725, Q. 1, p. 676 baptismi, n. 633, p. 652 benedictionis nuptialis, n. 864, Q. 4, p. 861 communionis per modum viatici, n 694, Q. 6, p. 622 confessionis, n. 754, p. 714; n. 755, p 715 extremæ unctionis, n. 828, Q. 4, p. 805 formæ Eucharistiæ, η. 684, Q. 3, p. 6Γ2 indulgenti® in articulo mortis, n. 1061, p. 1084 novitiatus, n. 610, Q. 6, p. 527 obligatoria, n. 684, Q. 3, p. 612 ordinationis, n. 835, Q. 4, p. 822 publicationis, n. 852, Q. 7, p. 841 voti, n. 233, p. 234; n. 234, p. 235 Itinerans, celebratio Missæ in ritu alieno, n. 715, p. 664 in ritu proprio, n. 721, Q. 7, p. 673 communio in ritu alieno, n. 689, p. 615 confessio religiosi, n. 773, Q. 12, p. 740 die festo, n. 93, p. 93 excusans a Missa, n. 93, p. 93 jurisdictio in navi, n. 773, Q 11, p. 740 quoad abstinentiam, n. 86, p. 88 quoad jejunium, n. 86, p. 88 votum, n. 234, p. 235 dies abstinenti® simul et jejunii, n. 334, p. 323 dies jejunii solius, n. 334, p. 323; n. 35, p. 1102 dispensatio in familiis religiosis, n. 329, p. 317 duratio refectionis, n. 337, Q. 2, p. 325 facultas dispensandi episcopi, n. 328, p. 315 parochi, n. 33Ô, p. 328 frustulum, n. 333, p. 319; Q. 2, p. 320 indulta nostra, n. 338, p. 327 indulta particularia, n. 328, p. 316; n. 335, p. 324 interruptio refectionis,n.337,Q.3,p.325 jus ex carne, n. 331, p 318 materia gravis, n. 333, Q. 12, p 323 obligatio, n. 329, p. 316 pauperes, n. 338, Q. 1, p. 326 pervigilia non anticipantur, n. 334, p. 323 potestas Ordinarii et parochi, n. 338, p. 328 potus, n. 333, p. 320, 321 promiscuitaS ciborum, n. 332, p. 319 quadragesimale, n. 328, p 316; n. 334, 323 qualitas ciborum, n. 333, Q. 9, p. 332 quantitas ciborum, n. 333, Q. 1, p. 319; Q. 12, p. 323 refectiuncula. n. 333, Q. 8, p. 322 solutiones practicæ, n. 333, p. 319; n. 337, Q. 4, 5, p. 326 subjectum legis, n. 336, p. 325 Naturale, ante baptismum, n. 698, p. 635 ante communionem, n. 698, p. 634 capite damnati, n. 695, Q. 9, p. 631 cessatio obligationis, n. 338, Q. 1, p. 326; n. 154, p. 161 computatio temporis, n. 122, p. 123, J 124 Jactantia, de re turpi, n. 224, p. 225 dubium de fractione, n. 700, Q. 6, p. malitia, n. 140, p. 145 637 Jejunium, fractio, n. 698, p. 634 Ecclesiasticum, infirmi, n. 700, Q. 7, p. 637 ætas, n. 336, p. 325 milites, n. 338, Q. 2, p. 327 amentes, n. 79, p. 82 obligatio, n. 334, p. 323 bibere, n. 333, Q. 3, p. 320 viaticum non-jejunis, n. 698, p 634 cafeum, n. 333, Q. 3, p. 320 potestas circa jejunium, n 328, p. 315 causæ excusantes, n. 338, Q 1, p. 326; Jubens, n 426, p. 392; n. 427, p. 392, vid Q. 2, p. 327; n 338, p. 328 Mandans coalescentia comestionum, n. 333, Judæi, baptismus filiorum, n. 662, Q 1, Q. 12, p. 323 p 580 condimenta, n. 330, p. 317 quoad disparitatem cultus, n. 881, p. 889 conditio essentialis, n 332, p. 319 quoad leges ecclesiasticas, n. 79, p. 82 [781 INDEX ALPHABETICUS GENERALIS. Judex, confessarius, n 793, p. 776 judicium, n. 224, Q. 1, p. 225 corruptio, n. <559, p. 477 justitia, n. 224, Q. 1, p. 225 excommunicatus, n. 991, p. 1034 negatio criminis in reo, n. 562, Q. 1, p. in causa civili, n. 558, p. 476 483 in causa criminali, n. 558, p. 476 obligatio, n. 225, p. 227 in causa dubia, n. 558, p. 476 parvitas materiæ, n. 226, Q. 1, p. 228 innocentem condemnans, n. 558, p. 475; per procuratorem, n. 223, p. 225 n. 559, Q. 1, p. 476 promissorium, n. 225, p. 227 irregularis, n. 1028, p. 1055; n. 1033, p remissio, n. 226, Q. 4, 5, p 229 1057 requisita, ad essentiam, n 223, p. 224 munera, n. 559, Q. 3, p. 477 ad liccitatcm, n. 223, p. 225 non licet clericis, n. 593, p. 512 restrictio mentalis, n. 311, p. 300 officia, n. 558, p. 475 servandi constitutionem Americanam, pœnæ conveniendi clericum, n 991, n. 224, Q. 2, p. 226 p. 1034 simplex, n. 222, p. 224 qualitates, n. 558, p. 475 sollemne, n. 222, p. 224 quoad divortium, n. 559, Q. 4, p. 477 sponsalibus annexum, n. 838, Q. 2, 3, quoad matrimonia, n. 559, Q. 5, p. 478 p. 827 quoad possessorem, n. 558, p. 476 super biblia hæretica, n 224, Q. 4, p. 226 quoad reum, n. 559, Q 1, p. 476; Q. 2, veritas, n. 224, Q. 1, p 225 p. 477 Jurati, ecclesiastici, n. 493, p. 512; n. 1042, restitutio, n. 559, Q. 7, p. 479 p. 1060 scientia, n. 558, p. 475 obligationes, n. 559, Q. 2, p 477 secretum, n. 559, Q. 6, p. 479 quoad innocentem, n. 559. Q 1. p. 476 sententia injusta, n. 558, p. 475; n. 559, quoad reum, n. 559, Q 1, p 476 Q. 7, p. 479 scientia privata, n. 559, Q. 1, p. 476 Judicialis, denuntiatio, n. 181, p. 180 Juridica, culpa, n. 432, p. 387 potestas, n. 769, Q. 7, p. 734 denuntiatio, n. 181, p. ISO Juris Canonici Codex, vid Codex, n. 110, sollicitantes, n. 787, Q. 11, p. 769 Judicium, definitio, n. 558, p. 476 p. 105 forense, n. 253, p. 249; n. 593, p. 512; Juris, fictio, n. 929, p. 966 Jurisdictio, n. 963, p. 1009 n 723, Q. 2, p. 675 in juramento, n. 224, Q. 1, p. 225 · ab interdicto, n. 970, Q 1, p 1015 absolvens inscio superiore, n. 776, Q. 3, temerarium, n. 320, p. 308 Juramentum, assertorium sine veritate p. 742 acquisitio, n. 772, p. 736 n. 224, p. 225 approbatus, redux, n. 776, Q 2, p. 742 cessatio, n. 226, p. 229 auctor, n. 770, p. 732; Q. 4, 733 commutatio, n. 226, Q. 4, 5, p. 229 cessatio, n. 770. Q. 10, 11, p. 734; n. conditiones, n. 223, p. 224 773, Q. 13, p. 740 contra modernismum, n. 567, p. 490 collatio, n. 772, p. 736 contractui annexum, n. 497, 498, p. 432 concessio, n. 772, p. 736 cum restrictione mentali, n. 313, p. 301; confessoriorum, n. 771, p. 735 n. 224, Q. 1, p. 225 definitio, n. 770, Q. 1, p. 732 dc jure irritum, n. 225, p. 227 delegata, n. 770, Q. 2, p. 732; n. 773, definitio, n. 222, p. 223 Q. 14, p. 740 dispensatio, n 226, Q. 5, p. 229 delegatio ordinaria*, n. 770, Q. 4, p. 733 divisio, n. 222, p. 223 divisio, n. 770, Q. 1, 2, p. 732 ex dolo, n. 226, Q. 2, p. 228 dubia, negative, n. 773, Q 2. p. 737 ex errore emissum, n. 226, Q 2, p. 22S positive, n. 773, Q. 3, p. 738 ex metu emissum, n. 226, Q. 2, 3, p. 228 ecclesiæ, n. 9S5, p. 102S falsum, n. 224, Q. 1, p. 225 erga religiosos, n. 776, Q. 8, p. 743 fidelitatis, n. 225, p. 227 error communis, n 770, Q. 12, p 735; formulæ, n. 223, p. 224 n. 773, Q. 1, p. 737 gubernio, n. 224, Q. 2, 3, p. 226 excommunicari, n 957, p. 1007; n. 960, intentio, n. 223, p 224 p 1008 interpretatio, n. 225, p. 228 [79] INDEX ALPHABETICUS GENERALIS. facultas eligendi confcssarium, n. 778, Q 1, p. 745; Q. 5, p. 747 hæretici, n. 773, Q. 4, p. 738 impedientes, excommunicari, n. 985, p. 1028 in articulo mortis, n. 773, Q. 4, p. 738 in foro externo, n. 770. Q. 1, p. 732 in foro interno, n. 770, Q. 1, p. 732 in foro uno, n. 770, Q. 9, p. 734 in religione, n. 774, p. 741 in religiosas, n. 777, p. 744 inflictio censura, n. 947, p. 993 interpretatio, n. 770, Q. 5, p. 733 limitata, n. 773, Q. 14, p. 740 magister novitiorum, n. 776, Q. 7, p. 743 navigantes, n. 773, Q. 11, p. 740 natura, n. 770, Q. 1, p. 732 necessitas, n. 771, p. 735 ordinaria, n. 770, Q. 2, p. 732 Ordinarii, n. 770, Q. 3, p. 732 parochus advocans parochum, n. 773, Q. 6, p. 738; n. 111, p. 1136 prasumpta, n. 772, p. 736 peregrini, n. 773, Q. 9, p. 739 potestas judicialis, n. 769, Q. 7, p. 734 non judicialis, n. 770, Q. 8, p. 734 pro ritu orientali, n. 773, Q. 12, p. 740 quoad absolutionem complicis, n. 784, p. 758; n. 952, Q. 11, p. 1002 quoad familiares regularium, n. 776, Q. 4, 5, p. 743 quoad legem, n. 72, p. 74; n. 74, p. 76 quoad libros, n. 345. p. 338 quoad milites, n. 751, Q. 1, p. 709; n. 773, Q. 4, p. 738 quoad moniales, n. 777, p. 744; n. 778, Q. 4, p. 747 quoad peccata reservata, n. 780, p 750 quoad religiosas, n. 777, p. 744; n. 778, Q. 4, 5, p. 747 quot confessarii inter religiosos, n. 776, Q. 6, p. 743 revocatio, n. 776, p. 742 sacramentalis, n. 770, Q. 1, p. 732 sine venia parochi, n. 773, Q. 8, p. 739 specialis in religiosas, n. 777, p. 744 subditi, n. 770, Q. 6, p. 733 subjectum jurisdictionis, n. 771, p. 735 superior seminarii collegiivc, n. 776, Q. 7, p. 743 superiores religiosi, n. 775, p. 741; n. 776, Q. 7, p. 743 superiorissa incapax, n. 75, Q. 4, p. 79 suppleta, n 770, Q. 12, p. 735; n. 773, Q 1, p. 737 suspensi, n. 963, 964, p. 1009; n 964 p. 1010 tacita, n. 772, p. 736 taxa, n. 218, Q. 6, p. 218 vagi, n. 773, q. 9, p. 739 Jus, vid. Dominium, n. 347, 348, p. 345 auctoris, n. 363, p. 353 canonicum, n. 110, p. 104 cessio, n. 181, p. 180 civile, n. 111, p. 115 civile quoad conscientiam, n. 114, Q. lt p. 116 definitio, n. 347, p. 345 divisio, n. 348, p. 345 ecclesiæ, quoad libros, n. 345, p. 338 ecclesiasticum, n. 110, p. 104 ex carne (broth), n. 331, Q. 3, p. 318 ignorantia, n. 21, Q. 3, p. 24 inviolabile, n. 349, p. 346 jus ad rem, n. 348, p. 345 jus in re, n. 348, p. 345 læsio, n. 413, p. 378 naturale, n. 107, p. 102; n. 347, p. 345 non-scriptum, vid. Consuetudo, n. 118, p. 119 objectum justitiæ, n. 346, p. 343; n. 349, p. 346; n. 352, p. 348 principia generalia, n. 349, p. 346 regularium, n. 608, 609, p. 522 scriptum, n. 73, p. 75 Justitia, commutativa, n. 346, p. 345; n. 349, p. 346 definitio, n. 346, p. 343 distributiva, n. 346, p. 344 divisio, n. 346, p. 344 generalis, n. 346, p. 344 in compensatione, n. 410, p. 375 legalis, n. 346, p. 344 onus restitutionis, vid. Restitutio peccata opposita, n. 402, p. 368; n. 417, p. 380 requisita in juramento, n. 224, Q. 1, p. 225 species cetera, n. 349, p. 347 stricta seu commutativa, n. 346, p. 345 vindicativa, n. 346, p. 345 virtus, n. 346, p. 343 L Labor, in festis prohibitus, n. 253, p. 248 excusans a jejunio, n. 338, Q. 2, p. 328 merces pro filiis, n. 356, Q., p. 350 non excusans a jejunio, n. 338, Q. 2, p. 328 [801 INDEX ALPHABETICUS GENERALIS. officium erga proximum, η. 168, p. 170; η. 169, p. 171 vitæ alcndæ, n 549, Q. 2, p. 467 præceptum, n. 549, Q. 2, p. 467 servilis, n. 253, p. 248 stipendium, n 712, Q. 6, p. 656 Lac, die jejunii, n 333, Q. 9, p. 322 extractum in jejunio, n. 333 Q. 9, p. 322 Lactantes, obligatio matris, η. 257, Q 1, p. 255 quoad jejunium, n. 338, Q. 1, p 326 Lactatio, n. 257, Q. 1, p. 255 Lacticinia, definitio, n. 331, Q. 1, p 318 Læsio, famæ, η. 314, p. 302 fortunæ, η. 352, p. 348 honoris, η. 317, p. 307 juris affectiva, η. 413, p. 378 sigilli, n. 810, p. 788 veritatis, n. 310, p. 300 Laici, adductio clerici ad judicem laicum, n. 602, p. 520; n. 991, p. 1031 associationes damnatæ, n. 987, Q. 6, p. 1030 associationes secretae, n. 987, p. 1029, 1030, 1031 Eucharistiam deferentes, n. 685, p. 613 Fratres, n. 609, p. 523 in peccato baptizantes, n. 638, Q. 1, p. 555 jus recipiendi spiritualia, n. 596, p. 516 religiosi, n. 609, p. 523 sacra tangentes, n. 215, Q. 6, p 213 simulantes confessorem, n. 978, 979, p. 1025 viaticum ministrantes, n. 6S5, p. 613 Laparotomie, vid. Sectio Cæsarea liceitas, n. 273, p. 284 Lapicidae, excusati a jejunio, n. 338, p. 326 Lapis, altaris, n. 715, p. 666 Lapsus, 804, p. 783 Largitiones, 596, p. 516, vid. Praestationes Laridum, condimento, n. 330, p. 317; n. 331, Q. 2, p. 318 permissum, n. 331, Q. 2, p. 318 refectiuncula serotina, n 331, Q. 2, p. 318 Larvae, in choreis, n. 190, p. 183 Lascivitas, vid. Luxuria Latæ sententiæ, η. 943, Q. 3, p. 984; n. 946, Q. 1, p. 991. vid. Censura, Pœnæ in utroque foro, n. 943, Q. 7, p. 987 potestas episcopi, n 943, Q· 8, p. 988 Latria, definitio, n. 201, p 198, vid. Cultus Latrocinium, n. 402, p. 368, vid. Furtum Laudare, Deum, n. 28, Q. 2, p. 32 ( 181] peccatores, n. 435, p. 395, vid. Palpo toto die, n. 28, Q. 2, p. 32 Laudatores, delicti patrati, n. 943, Q. 2, p. 982 Laudes, n. 580, Q. 2, p. 580 Lavatio, vaginae post oppressionem, n 273, p. 282. Laxismus, definitio, n 55 p 48 damnatus, n. 55, p. 48 Laxitas, actus, n. 37, p. 39 conscientiæ, n. 37, p. 39 definitio, n. 37, p. 39 habitus, n. 37, p. 39 Lectio librorum, n. 344, p. 335 decreta generalia, n 344, p. 334, vid Censura librorum licentia, n. 345, Q. 3, p. 339 prohibita, n. 344, p. 334 jure naturæ, n. 344, p. 337 jure positivo, n. 345, Q. 1, 4, p. 339 sine censura, n. 345, Q. 4, p. 339 sub censura, n. 976, p. 1022 quis dicitur legere, n. 976, p. 1022 Lectiones, ad Matutinum, n. 835, Q. 9 p. 823 obscense, n. 287, p. 292 Lectoratus, definitio, n 829, p. 810 oflicium, n. 829, p. 810 ordinatio, n. 830, p. Sil potestas, n. 829, p. 810 Legalis, cognatio, n. 894, p. 901 consensus, n. 119, Q. 1, p. 120 justitia, n. 346, p. 344 pretium legale, n. 533, p. 455 tempus legale, n. 122, p. 124 jejunii, n. 122, p. 124 pro consuetudine, n. 119, Q. 2, p 126 recitandi officium, n. 122, p 124; n. 575, p. 497 successio, n. 513, Q. 1, p. 143 titulus, n. 528, Q. 1, p. 452 Legata, pia, n. 510, p. 441 Legatarius, species, n. 514, p. 545 Legati Romani Pontificis, n 9S4, p. 1027; n. 993, p. 1035 pœnæ in trahentes ad judicem civilem, n. 991, p. 1034 pravos libros deferant ad Sanctam Sedem, n. 345, Q. 2, p. 339 Legatum, confidentialo, n. 516, p. 446 definitio, n. 514, p. 445 divisiones, n. 514, p. 445 hæredis, n. 514, p. 445 Legem, implere, n. 88, p. S9 Legentes, libros prohibitos, n. 975, 976, p. 1022 INDEX ALPHABETICUS GENERALIS. Leges edentes, n. 74, p. 76; n. 261, p. 265 Legitimum, matrimonium, n. 853, p. 843 Lepra, communio, n. 693, Q. 9, p. 626 censura, n. 985, p. 1028 matrimonium, n. 842, p. 834, in ecclesiam, n. 985, p. 1028 Lethargici, baptismus, n. 662, p. 587 Leges, veteres relate ad novas, n. 105, Levis, materia, n. 87, Q. 2, p. 89 p. 101; n. 110, p. 108 metus, n. 16, p. 20 Legifera potestas, n. 74, p. 76 obligatio, n. 86, p. 88 Concilii generalis, n. 75, Q. 1, p. 76 peccata levia, n. 127, p. 130 particularis, n. 75, Q. 1, p. 76 Leviter, mala, n. 746, p. 703 congregationis generalis, n. 75, Q. 4, Lex, abrogatio, n. 105, p. 101; n. 110, p p. 79 108 episcopi, n. 75, Q. 1, p. 76 abstinentiæ, n. 330, p. 317, vid. Absti­ in diocesi, n. 75, Q. 1, p. 76 nentia in ecclesia, n. 75, Q. 1, p. 76 acceptatio, n. 84, p. 86 in societate civili, n. 74, p. 76 in dubio, n. 85, Q. 2, p. 87 in synodo, n. 75, Q. 1, p. 76 æterna, n. 107, p. 102 Legis, vid. Lex affirmativa, n. 73, p. 75 Legislator, contemptus, n. 87, Q. 3, p. 89 auctor, n. 74, p. 76 definitio, n. 74, p. 76 causæ, excusantes, n. 92, p. 92, vid Dei vicarius, n. 261, p. 265 Causæ excusantes in diocesi, n. 75, Q. 1, p. 76 eximentes, n. 91, p. 92; n. 92, p. 92 in ecclesia, n. 74, p. 76; n. 75, Q. 1, p. 76 appositio causarum eximentium, n in societate civili, n. 74, p. 76 93, Q. 1, p. 92 matrimonii impedimenta constituens, impedientes, n. 91, p. 92 n. 873, p. 875 appositio causarum impedientium, officia, n. 262, p. 265 n. 93, Q. 2, p. 93 quinam in ecclesia, n. 75, Q. 1, p. 76 solutiones practicæ, n. 93, p. 93 quoad dispensationem, n. 99, p. 97 cessatio, n. 105, p. 101; n. 106, p. 101 quoad obligationem contractus, n. 476, Christiana, n. 109, p. 103 p. 420; n. 494, 495, p. 430 civilis, n. 73, p. 75; n. 111, p. 115 quoad translationem dominii, n. 351, censura, n. 985, p. 1028 p. 347 quoad clericos, n. 80, Q. 1, p. 83 supremus in ecclesia, n. 75, Q. 1, p. 76 titulus lucri percipiendi, n. 528, Q. 1, supremus in societate civili, n. 74, p. 76 p. 451 Legitima, consuetudo, n. 118, p. 119 conditiones, n. 72, p. 75 dispensatio, n. 101, p. 99 contemptus, n. 87, Q. 3, p. 89 donatio ad causas pias, n. 508, p. 439 definitio, n. 72, p. 74 in mutuo, n. 526, p. 450 differt, a consilio, n. 86, p. 88 interrogatio judicis, n. 559, Q. 1, p. 476. a præcepto, n. 72, p. 74; n. 106, p. 1C2 titulus juris legitimus, n. 528, Q. 1, p denuntiatio, n. 82, p. 85; n. 83, Q., p. 452 86 Legitimi filii, n. 866, Q. 2, p 867; Q. 3, derogatio, n. 105, p. 101; n. 110, p. 108 p. 868 desuetudo, n. 105, p. 101 definitio, n. 866, Q. 2, p. 867 dispensatio, n. 98, p. 97, vid. Dispen­ legitimati æquiparantur, n. 866, Q. 4, satio p. 868 divina, n. 73, p. 75; n. 109, p. 103 priesumitur, n. 866, Q. 3, p. 868 divisio, n. 73, p. 75 quisnam pater, n. 889, p. 895 divulgatio, n. 82, p. 85 Légitimât!, æquiparantur legitimis, n. 866, ecclesiastica, n. 73, p. 75; n. 110 Q. 4, p. 868 p. 104, 105 ex matrimonio subséquente, n. 866, Q 4, inceptio obligationis, n. 83, Q., p. 86 p. 868 peregrini, n. 80, Q. 3, p. 84 irregularitatis cessatio, n. 866, Q 4, p. pueri, n. 80, Q. 2, p. 84 868 regulæ interpretationis, n. 96, p. 95 legitimatione, n. 1029, p. 1055 solutiones practicæ, n. 81, p. 85 Legitimatio prolis, n. 913, Q. 4, 5, p 930; vagi, n, 80, Q. 5, p. 85 n. 920, Q 3, p. 949 episcopalis, n. 75, Q. 1, p. 77 Legitimitas, n. 866, Q. 2, p 867 [821 INDEX ALPHABETICUS GENERALES. extensio, n. 97, Q. 1, p. 96 favorabilis, n. 73, p. 75; n. 120, p. 121 finis adæquatus, n. 72, p. 74; n. 261, p. 265 fundata in præsumptione, n. 87, Q. 4, p. 89 humana, n. 73, p. 75 ignorantia non tollens irritationem, n. 117, Q. 2, p. 118 impletio, n. 90, p. 91, 92 diversis actibus simul, n. 90, Q. 2, p. 91 unico actu, n. 90, Q. 1, p. 92 inhabilitans, n. 73, p. 75 INTERPRETATIO, n. 94, p. 94 authentica, n. 94, p. 94; n. 96, p. 95 comprehensiva, n. 94, p. 94 doctrinalis, n. 94, p. 94; n. 96, p. 95 extensio a casu ad casum, n. 97, Q 1, p. 96 extensiva, n. 94, p. 94 lata vel stricta, n. 94, p. 94; n. 97, Q. 2, p. 96 normæ generales, n. 110, p. 107 usualis, n. 94, p. 94; n. 96, p. 95 irritans, n. 73, p. 75; n. 115, p. 117 actum per seipsum, n. 115, p. 117 actum post sententiam, n. 115, p. 117 ignorantia harum legum, n. 117, Q. 2, p. 118 in jure canonico, n. 116, p. 118 intuitu boni communis, n. 116, p. 118 lata in actum, n. 115, p. 117 lata in personam, n. 116, p. 118 mere irritans, n. 117, Q. 1, p. 118 potestas ferendi, n. 116, p. 118 simul prohibens, n. 117, Q. 1, p. 118 jejunii, n. 328, p. 316; n. 334, p. 323; n 627, p. 547, vid. Jejunium lata ab administratore diœccsano, n. 75, Q. 4, p. 78 materia gravis vel levis, n. 87, Q. 2, p. 89 mixta, n. 73, p. 75 moralis, n. 73, p. 75 Mosaica, n. 109, p. 103 naturalis, n. 73, p. 75; n. 107, p. 102; n. 108, p. 102 negativa, n. 73, p. 75 non-scripta, n. 118, p. 119, vid. Consue­ tudo notitia, n. 82, p. 86 objectum, n. 76, p. 79 obligatio, n. 86, p. 88 cessatio, n. 90, Q. 3, p. 91 in dubio juris vel facti, n. 86, p. 88 odiosa, n. 73, p. 75 [83] permittens, n. 73, p. 75 personalis, n. 73, p. 75 PCENALIS, n. 73, p. 75; n. 113, p. 116 causæ excusantes, n. 114, p. 117 definitio, n. 113, p. 116 jure civili, n. 114, p. 116 jure ecclesiastico, n 114, Q. 2, p. 117 nostræ non omnes sunt, n. 144, Q. 1, p. 116 quoad reservationem censura, n. 950, Q. 6-8, p. 997 strictæ interpretationis, n. 94, p. 94; n. 97, Q. 2, p. 96 pontificia, n. 75, Q. 1, p. 76 admissio ab episcopo, n. 85, Q. 3, p.87 positiva, n. 73, p. 75 praceptiva, n. 73, p. 75 præcipiens, actus externos occultos, n. 77, Q. 4, p. 81 actus heroicos, n. 77, Q. 2, p. 80 actus jam positos, n. 77, Q. 1, p. 80 actus mere internos, n. 77, Q. 3, p. 80 præsumitur territorialis, n. 73, p. 75 primitiva, n. 76, p. 79 privilegia prater jus, n. 121, p. 123 prohibens, n. 73, p. 75 promulgatio, n. 82, p. 85 proprietates, n. 72, p. 75 retroactiva, n. 77, Q. 1, p. 80 revelata, n. 109, p. 103 satisfactio, n. 88, p. 89 diversis actibus simul, n. 90, Q. 2, p. 91 in concursu plurium praceptorum, n. 90, Q. 4, p. 91 intentio, n. 88, p. 89 modus, n. 88, p. 89 partialis, n. 93, Q. 3, p. 93 unico actu, n. 90, Q. 1, p. 92 scripta, n. 73, p. 75 specificat peccata, n. 129, p. 135 status gratiæ, n. 89, p. 90 sub levi in materia gravi, n. 87, Q. 1. p. 89 subjectum, n. 78, p. 81; n. 79, p. 82 territorialis, n. 73, p. 75 advcnrc, n. 80, Q. 3, p. S4 hæretici, n. 79, p. 82 infideles, n. 79, p. 82 peregrini, n. 80, Q. 3, p. 84 pueri, n. SO, Q 2, p. 84 regulares, n. 609, p. 523; n 621, p. 546 vagi, n. 80, Q. 3, p. 84 usu servata, n. 73, p. 75 vacatio, n. S3, p. 86 vis, essentialis, n. 113, p. 116 INDEX ALPHABETICUS GENERALIS. ligandi, ad actum, n. 73, p. 75; n.76, p. 79 ad pœnam, n. 113, p. 116 Liber, vid. Libri Liber, status, n. 908, p. 916 Liberalia, n. 253, p. 249 Liberativa, præscriptio, n. 382, p. 360 tempus liberativum, n. 392, p. 364 Liberi cogitatores, excommunicari, n. 864, Q. 1, p 860 matrimonium cum iis, n. 864, Q. 1, p. 860 Liberi, educatio, n. 257, p. 254 matrimonium, n. 852, Q. 1, p. 840; n. 875, p. 882 officia, n. 256, p. 251; n. 257, p. 252 sponsalia, n. 842, p. 833 Libertas, arbitrii, n. 3, p. 10 defectus in consensu, n. 884, p. 891; n. 901, p. 907 ecclesiæ, n. 985, p. 1028 matrimonii, n. 884, p. 891 ; n. 901, p. 907 professionis religiosæ, n. 610, Q. 15, p. 530 violantes, n. 985, p. 1028 Liberum, voluntarium, n. 4, p. 11 Libri, ascetici, n. 344, Q. 1, p. 335 censura librorum, collectionum de­ cretorum Romanum Congregatio­ num, n. 344, Q. 5, p 336 de beatificatione et canonizatione, n. 344, Q. 3, p. 336 indulgentiarum, n. 344, Q. 4, p. 336 lex, n. 344, p. 334 licentia, n. 344, Q. 9, p. 337; Q. 10, p. 338 liturgicorum, n. 344, Q. 6, p. 337; Q. 10, p. 338 pœnæ, n. 975, 976, p. 1022 prævia censura data, n. 344, Q. 7, p. 337 quinam libri, n. 344, Q. 1, p. 335 Sacræ Scripturæ, η. 344, Q. 8, p. 337 scripta danda, n. 344, Q. 9, p. 337 \etitum clericis et religiosis, n. 344, Q. 2, p. 335 cooperatio, n. 188, 189, Q. 1-3, p. 186 denuntiandi, n. 345, Q. 2, p. 339 diarium, n. 344, p. 334 ecclesiarum, n. 600, p. 578 edentes, pravos, n. 188, 189, Q. 1-3, p 186; n 345, Q. 3, 4, p. 339 editio sub censura, n. 976, p. 1022 folium, n. 344, p. 334 impressio, n. 188, 189, Q. 1-3, p. 186 innocuus, n. 344, p. 334 lectio, n. 344, p. 335 obsceni, n. 188, p. 186; n. 189, p. 186 parocihales, n. 600, p. 518 baptizatorum, n. 666, Q. 10, p. 594 cura, n. 600, p. 518 matrimoniorum, n. 916, p. 935 matrimoniorum conscientiæ, n. 864, Q. 9, p. 865 Missarum, n. 712, Q. 16, p. 656 periodici, n. 344, p. 334 prohibiti, n. 345, Q. 4, p. 339 ab Ordinario, n. 345, p. 338 editiones Sacræ Scripturæ ab acatho­ licis, n. 345, Q. 4, p. 339 idiomate quocumque, n. 345, Q. 1, p. 339 index, n. 344, p. 334 ipso jure, n. 345, Q. 4, p. 339 jura Ordinarii, n. 345, Q. 6, p. 341 litteris Apostolicis, n. 345, Q. 1, p. 339 obligati, n. 345, p. 338 pœnæ editorum, n. 976, p. 1022 studentes theologiæ, n. 345, Q. 4, p. 341 sub censura, n. 976, p. 1022 ubique, n. 345, Q. 1, p. 339 vis, n. 345, Q. 3, p. 339 retentio, n. 345, Q. 3, p. 339 venditio, n. 345, Q. 3, p. 339 versio, n. 344, Q. 8, p. 337 Licentia, ad alium usum, n. 614, p. 537 ad confessiones, n. 771, p. 735 ad usus superfluos, n. 614, Q. 7, p. 538 edendi libros, n. 344, Q. 10, p. 338 legendi libros prohibitos, n. 345, Q. 7, p. 342 mendicandi, n. 593, p. 512 necessaria, n. 344, Q. 2, p. 335 Ordinarii, n. 344, Q. 2, p. 335 pœnitentis quoad sigillum, n. 810, Q., p. 788 praedicandi, n. 595, Q. 1, p. 514 præsumpta, n. 825, p. 803 quoad casus, reservatos, n. 783, Q. 9, p. 757 Licitatio, consuetudo, n 538, p. 459 definitio, n. 538, p. 459 in die festo, n. 239, p. 240 justa, n. 538, p. 459 licitatores ficti, n. 539, Q. 1, p. 460 officialis catholicus, n. 538, p. 459 pactum non-licitandi, n. 539, Q. 2, p. 4 praeco, n. 538, p. 459 Ligamen, certitudo moralis, n. 879, p. 887 definitio, n. 878, p. 886 dubium de morte conjugis, n. 879, p. 837 [841 INDEX ALPHABETICUS GENERALIS. impedimentum dirimens, n. 878, p. 886 consensus Ordinarii, n. 247, p. 245 nuptiæ, n 879, p. 887 Locale, sacrilegium, n. 215, Q. 1, p. 211 recursus ad Ordinarium, n. 879, p 887 Locatarii, obligationes, n. 548, p 466 sanatio, n. 931, p. 967, vid. Sanatio in Locatio, n 547, p. 465 Radice agrorum, n. 549, Q. 1, p. 466 vis, n. 878, o. 886 conditiones, n. 548, p. 465 Limina apostolorum, visitatio, n. 594, p. definitio, n. 547, p. 465 513 domus meretricum, n. 187, p. 185 Linea, collateralis, n. 889, p. 896 infortunio superveniente, n. 549, Q. 1, p. 466 recta, n. 889, p. 895 merces, n. 260, p. 264; n. 549, Q. 2, 3, impedimenta, n. 889, p. 895 Lingua liturgica, in Missa, n. 720, p. 670 p 467 in recitatione litaniarum sanctorum, n. obligatio, n. 548, p. 466 579, Q. 6, p. 501 operum, n. 549, Q. 2, p. 467 in recitatione officii divini, n. 579, Q. 6, prohibita, n. 187, Q. 3, p. 185 p. 501 regulæ, n. 548, p. 465 Lingua vulgaris, in baptismo, n. 666, Q. 4, rerum, n. 547, p. 465 p. 592 scamnorum, n. 362, Q. 2, p. 353 in precibus indulgentiarum, n. 1050, Loci, angustia, n 922, Q 1, p 950 Locus, baptismi conferendi, n 665, p. 590; Q. 24, p. 1073 n. 666, Q. 1, p. 591 munus a lingua, n. 217, Q. 2, p. 214 communionis distribuendæ, n. 690, Q. Linteamina sacra, n. 717, p. 666 16, p. 619 benedictio, n. 215, Q. 5, p. 213; n. 718, communionis paschalis, n. 341, p. 331 Q. 3, 4. p. 667 confessionis audiendi, n. 819, p. 796 lotio, n. 215, Q. 6, p. 214 confirmationis, n. 675, Q. 9, p. 601 Litaniae, approbatæ, n. 344, Q. 6, p. 337 interdictus, n 96S, p. 1013 editio, n. 344, Q. 6, p. 337 matrimonii celebrandi, n. 864, Q. 11, festo Sancti Marci, n 574, Q. 6, p. 496 p. 865 triduo rogationum, n. 574, Q 6, p. 496 Missa· audiendæ, n. 246, p. 245 Liquidum, infirmis ante communionem Missæ cclcbrandæ, η 715, p. 663 datum, n. 700, Q. 7, p 637 originis, n. S33, Q. 1, p. 814 jejunium, n. 333, Q. 3, p. 320 restitutionis, n. 45S, Q. 1, p. 404 Lites, causa dispensationis matrimonialis, sacer, n. 213, p. 211 n. 922, Q. 1, p. 950 sollicitationis, n. 786, p. 764 licentia Ordinarii, n. 602, p. 520 usus privilegii, n 121, Q. 2, p. 123 Litteræ, absolutio per litteras, n. 740, Loquelæ, defectus, n. 751, Q. 1, p. 70S Q. 2, p. 697 sigillum, n. 816, p. 792 ante exhibitionem admittentes ad officia, Loteria, conditiones, n. 555, p. 472 n. 1016, p. 1046 definitio, n. 555, p. 472 amatoriæ, n. 196, Q 5, p. 192 licitus, n. 555, p. 472 aperitio, n. 325, Q 4, p. 311 Lotio, dentium ante communionem, n 699, Apostolicæ, falsarii, n. 1001, p. 1041 p. 635 impeditio, n. 984, p. 1029 linteaminum sacrorum, n. 215, Q. 6, confessio per litteras, n. 710, Q. 2, p. 697 p 214 dimissioriales, auctor, n. 833, Q 2, p 814 stomachi, n 669, p. 635 erectionis, n. 1058, p. 1081 vaginalis, n. 940, p. 978; n. 32, p. 1101 inter amasios, n. 196, p. 192 a muliere oppressa, n. 273, Q 5, lectio a superiore, n. 325, Q. 4, p 311 p. 282 lectio alterius, n. 325, Q. 4, p 311 Lucrum, cessans, n. 528, Q 1. p 451 secretum, n. 325, Q. 4, p. 311 Ludus, clericis prohibitus, n. 587, p 508 testimoniales, n. 1008, p. 1043 conditiones, n 556, p. 472 Liturgicus, cultus, n. 201, p. 198 definitio, n. 556, p. 472 libri, n. 344, Q. 6, p. 337 nullus per se illicitus, n. 556, p. 472 studia, n. 835, Q. 2, p. 821 Loca sacra, benedictio, n. 213, p. 211 peccaminosus, n. 556, p. 473 Festitotio, n. 557, Q., p 473 consecratio, n. 213, p. 211 183) INDEX ALPHABETICUS GENERALIS. scenicus, n 192, 193, p. 189 speculationes bursæ, n. 557, p. 473 triplex, n. 556, p. 472 victor in prohibito, n. 557, p. 473 Lumen, coram tabernaculo, n. 693, Q. 2-4, p. 623 in Missa, n. 718, Q. 9, p. 669 Lunaticus, n. 660, p. 578, vid Amentes Lux, electrica prohibita, n. 693, Q. 3, p. 624 Luxuria, n. 142, p. 146 confessarius, n. 761, p. 721; n. 768, p. 731; n. 795, p. 777 consummata, n. 288, p. 293 contra naturam, n. 300, p. 295 definitio, n. 142, p. 146 directe quæsita, n. 279, p. 288 divisio, n. 279, p. 288 effectus, n. 142, p. 146 indirecte quæsita, n. 279, p. 288 juxta naturam, n. 288, p. 293 malitia, n. 288, p. 293 non consummata, n 281, p. 289; n. 283, p. 290; n. 285, p. 291; n. 287, p. 292 parvitas materiæ, n. 280, p. 288 quomodo interrogandi pconitentes, n. 795, p. 777 remedia, n. 768, p. 731 sacrilegi modi, n. 295, p. 294 species, n. 279, p. 288 Lynch law, definitio, n. 267, Q. 1, p. 272 illiceitas, n. 267, Q. 1, p. 272 M Machina, scriptoria, n. 253, p. 249 Machinatio, n. 986, p. 1028 conjugum, n. 887, p. 894 Mactatio, n. 704, Q. 2, p. 643 Magia, vid. Spiritismus, Tabulæ rotantes definitio, n. 210, p. 209 divisio, n. 210, p. 209 Magister, novit iorum, n. 776, Q. 7, p. 743 Magistratus, n. 261, p. 265 divortium, n. 559, Q. 4, p. 477 manifestatio criminis, n. 316, Q. 1, p. 303; Q. 3-5, p. 304 matrimonium civile, n. 559, Q. 5, p. 478 Magnetismus, n. 209, p. 205 effectus, n. 209, Q. 6, p. 205 Majores, definitio, n. 481, p. 424 ordines, n. 829, p 809 Malæ fidei possessor, n. 418, Q. 4, p. 383 damnum emergens, n. 528, Q. 1, p. 451 expensæ, n. 419, p. 383 (861 fructus rei, n. 419, p. 383 lucrum cessans, n. 528, Q. 1, p. 451 obligationes, n. 419, p. 383 plures, n. 420, Q. 4, p. 385 Maledictio, malitia, n. 221, Q. 2, p. 223 Maleficium, definitio, n. 210, p. 209 Malitia, formalis, n. 124, p. 127 imputabilitas, n. 7, p. 13; n. 9, p. 15; vid. Imputabilitas intrinseca, n. 25, p. 29 Mancipia, n. 353, Q. 2, p. 348 Mandans, causa damni, n. 427, p. 392 cooperatio, n. 427, 428, p. 392 definitio, n. 426, p. 392 excusatus a restitutione, n. 428, p. 393 quoad censuram, n. 943, Q. 2, p. 982 revocatio inefficax, n. 428, p. 393 Mandata Ecclesiæ, quoad censuras re­ servatas, n. 952, Q. 11, p. 1001 Mandatarius, obligationes, n. 523, p. 449 Mandatum, definitio, n. 522, p. 448 obligationes, n. 524, p. 449 Manifestans, non, n. 439, p. 396 Manifestatio, conscientia», n. 778, Q. 12, p. 749 defectus rei venditæ, n. 531, Q., p. 454 delicti alieni, n. 315, p. 302; n. 316, Q. 1, p. 303; Q. 4, p. 304; Q. 8, p. 306 nominis complicis, n. 751, Q. 3, p. 710 non-manifestans, n. 439, p. 396 secreti commissi, n. 325, Q. 1, p. 310 Manipulus, 718, Q. 1, p. 666 vestis sacra, n. 718, Q. 1, p. 666; Q. 2-4, p. 667 Manuales, Missæ, n. 712, Q. 2, p. 656 Manus, violcntæ in clericos, n. 993, p. 1035 Manuum impositio, in confirmatione, n. 667, p. 595 in ordine, n. 830, p. 811 Manuscripta, donatio, n. 614, Q, 3, p. 536; n. 615, p. 542 edens alterius, n. 364, Q. 1, p. 354 quoad censuras, n. 615, p. 542 quoad paupertatem, n. 614, Q. 3, p. 536; n. 615, p. 542 Mappa, altaris, n. 717, p. 666 benedictio, n. 718, Q. 1, p. 667 qualis necessitas, n. 717, p. 666 triplex, n. 717, p. 666 Mare, celebratio Missæ, n 716, Q. 1, p. 665 Margarine, diebus jejunii, n. 331, Q. 1, p. 318 Maria, B. V. angelica salutatio, n. 156, Q. 3, p. 614 devotio commendanda, n. 201, p. 108 INDEX ALPHABETICUS GENERALIS. invocanda, n. 201, p. 198 Maritalis, copula, vid. Debitum conjugale Maritimum iter, confessio, n. 773, Q. 11, p. 740 Maritus, bona filiorum, n. 355, p. 349 bona uxoris, n. 357, p. 351 ; n. 359, Q. 1, p. 351 dubitans dc validitate matrimonii, n. 874, Q. 4, p. 87G ingressus in religionem, n. G10, Q. 3, p. 525 morbus contagiosus, n. 935, p. 972; n. 941, p. 979 officia erga uxorem, n. 258, p. 261 ordines sacri, n. 8G0, p. 857; n. 1042, p. 1060 vota uxoris, n. 235, Q. 2, p 23G Martyrium, baptismus sanguinis, n. 653, p. 570 Massonica secta, n. 986, p. 1028 clerici nomen dantes, n. 988, p. 1032 communicatio, n. 154, p. 162 conficere insignia, n. 197, Q. 5, p. 193 damnata, n. 986, p. 1028 excommunicatio, n. 98G, p 1028 exigenda ex derelinquentibus, n. 987, Q. 7, p. 1031 libri eorum prohibiti, n. 345, Q. 4, p. 340 nomen dantes, n. 986, p. 1028; n. 988, p. 1032 non denuntiantes, n. 987, Q. 7, p. 1032 patrini, n. 664, Q. 5, p. 588 pnesentia ad funera, n. 152, p. 155 sepultura, n. 973, Q. 1, p. 1017 Mater, abortum procurans, n. 272, p 277 adulterium viri, n. 860, p. 857 excommunicatio, n. 998, Q. 3, p. 1039 filii illegitimi, n. 1029, p 1055 lactans filios, n. 257, Q. 1, p. 255 officia erga filios, n. 257, p 253 erga maritum, n. 258, p. 261, 262 sectio caisarea, n. 273, p. 284 vota filiorum impuberum, n.235, Q. 1. p. 235 Materia, altaris supellectilis, n 716, p 666; n. 717, p. G66; n. 718, p. 668 baptismi, n 654, p. 571; n. 655, Q. 1-8, p. 572 confirmationis, n. 6G8, p. 595 Eucharistiæ, n. 678, p. 605 extrema' unctionis, n. 821, p. 798; n. 822, p. 799 gravis, in lege, n. 87, Q 1, 2, p. 89 in officio divino, n. 574, Q. 1, p. 499 in operibus servilibus, n. 254, Q 5, p. 250 in contractu, n. 477, 478, p 420 in furto, n. 404, Q 1, p 368 legis, n. 87, Q. 2, p. 89 levis, n. 87, Q. 2, p. 89 matrimonii, n 862, p 859 mutatio, n. 633, p. 552 necessaria, n. 632, p. 551 ordinis, n. 830, p. 810; n 831, Q. 1-3 p. 812 parvitas materiæ, n 213, p 210; n 280, p. 288, n. 329, p. 316 pœnitentüe, n. 724, p 676 proxima, n. 631, p. 551 remota, n. 631, p. 551 sacramentorum in genere, n. 631, p. 551 supellectilis sacræ, n. 716, p 666; n. 717, p. 666 voti, n. 228, p. 230 Matrimonium, apostatarum, n. 864, Q 1, p. 860 attentatum, n. 878, p. 887; n. 1034, 1037, p. 1058 benedictio nuptialis, n. 864, Q. 2, 3, p. 860 canonicum, vid. Forma celebrationis matrimonii casus Apostoli, vid Privilegium Paulinum civile, n. 932, Q. 2, p. 968 effectus in foro ecclesiastico, n. 904, p. 910; n. 133, p. 1143 sanatio, n 919, p. 941: n 932, p 968 clandestinum, n 903. p 907, vid. Forma celebrationis matrimonii clerici attentantes, n. 1014, p. 1045 conditionaliter initum, n S55, Q. 3, 4, 5, p. 846 contra substantiam, n. 855, Q. 5, p. 847 educandi prolem in hæresi, n 976, p 1023; n. 977, p. 1024 frustrandi generationem, n. 855, Q 4, p. 847 inhonestum, n. S55, Q. 4, p. 847 non-ccnsummandi, n. 855, Q 3, 4, p. 84G turpis conditio, n S55, Q. 4, p. 847 confessio præcedens, n 852, Q 9, p S42 conscientiæ, n 864, Q. 6-9, p. 863 consensus, 854, p 844; n. 855, Q. 7 p. 848; Q. 9, p. S49 defectus, n. 854, p. S45 expressio, n. 855, Q. 1, p. 845 fictus, n. 854, p. 845 metus, n. S86, p. 907 objectum, n 854, p. S44 (871 INDEX ALPHABETICUS GENERALIS. parentum, n. 852, Q. 1, p. 840 per interpretem, n. 855, Q. 6, p. 848 per procuratorem, n. 855, Q. 2, p. 846 præsumptio, n. 854, p. 845 sub conditione, n. 855, Q. 3-5, p. 846 vis, n. 901, p. 907 consummatum, n. 853, p. 843 in infidelitate, n 858, p. 851 convalidatio, n. 926, 927, p. 962, vid. Revalidatio coram ministro acatholico, n. 872, Q. 5, p. 873; n 976, p. 1023; n. 977, p. 1024 declaratio nullitatis, n. 920, p. 945; n. 1013, p. 1045; n. 133, p. 1193 defensor vinculi, n. 919, p. 945 definitio, n. 853, p. 843 dimissio adultera?, n 861, Q., p. 858 dispensatio, vid. Dispensatio ambitus, n. 919, p. 944 annotatio, n. 919, p. 942 casus perplexus, n. 919, p. 941 causæ, n. 921, 922, Q. 1, 2, p. 949 certioratio, n. 919, p. 942 cessatio, n. 931, Q. 3, p. 952 cumulatio, n. 919, p. 942 in articulo mortis, n. 919, p. 940, 941 majoris gradus, n 921, p 949 minoris gradus, n. 919, p 945 modus petendi, n. 923, 924, Q. 1, 2, p. 953 nullitas detecta a confessario, n. 925, p. 954 obtenta, quid faciendum, n. 924, Q. 2, p. 953 petitio obreptione vel subreptione laborans, n. 919, p 945 potestas, n. 913, p. 931; n. 919, p. 940, 943, 945; n. 920, p 946; Q. 2, p 946 quomodo exsequenda, n. 919, p. 945; n. 924, Q. 2, p. 953 Romanic congregationes, n. 925, p. 955 simplex, n. 928, p. 963 solutiones practicæ, n. 925, p. 954 taxæ, n. 918, p. 945 vis, n. 919, p. 944 dissolutio, vid. Privilegium Paulinum, Divortium consummati in infidelitate, n. 858, p. 851 rati et non consummati, per dispen­ sationem Papæ, n. 858, p. 850 propter religiosam professionem, n. 858, p. 850 1881 divisiones, n. 853, p. 843 divortium, vid. Divortium effectus, n. 865, p. 867 favor juris, n. 854, p 845 filii legitimi, n. 866, Q. 2, 3, p. 867 fines, n. 852, p. 843 forma, vid. Forma celebrationis matri­ monii impedimenta, vid. Impedimenta in articulo mortis, n. 919, p. 941; n. 952, Q. 9, p. 1001; n. 973, Q. 3, p. 1020 in facto esse, n. 857, p. 850 in fieri, n. 857, p. 850 in navi, n. 915, Q. 10, p. 935 indissohibilitas, n. 857, p. 850 inscriptio, n. 916, p. 935 assistens in articulo mortis, n. 917, Q. 9, p. 937 in libris parochialibus, n. 917, Q. 1, p. 936 in libro baptismorum, n. 917, Q. 5, p. 937 notitia contractus mittenda, n. 917 Q. 6-8, p. 937 obligatio, n. 917, Q. 4, p. 936 scribenda, n. 917, Q. 3, p. 936 jura stolæ, n. 908, p. 916 legitimum, n. 853, p. 843 materia, n. 862, p. 859 ministri, n. 863, p. 859 mixtum, n. 871, p. 872; n. 872, p. 873, 874 assistentia parochi, n. 864, Q. 5, p. 863; Q. 11, p. 865; n. 872, Q. 6, p. 874; n. 917, p. 938 causæ graves, n. 872, Q 3, p. 873 cautiones, n. 871, p. 872; n. 872, Q. 2, 4, p. 873 coram ministro hæretico, n. 872, Q. 5, d. 873 illicitum, n. 917, p. 938; n. 72, p. 1119 interrogationes, n. 864, Q. 5, p. 863 obligationes parochi, n. 872, Q. 6, p. 874 ritus, n. 864, Q. 5, p. 863 moniales attentantes, n. 1014, p. 1045 natura, n. 853, p. S43 notitia mittenda, n. 917, Q. 6, 7, 8, p. 937 per interpretem, n. 855, Q. 6, 8, p. 848 per procuratorem, n. 855, Q. 6, 8, p. 848 PRÆMITTENDA MATRIMONIO, assistens vago, n. 852, Q. 10, p. 842 baptismi et confirmationis testi­ monium, n. 852, Q. 4, p. 840 INDEX ALPHABETICUS GENERALIS. de ministro acatholico, n. 872, Q. 5, tempore contagionis, n. 565, p. 486 p. 873 Meditatio, in via crucis, n. 1058, p. 1082 exorto dubio, n. 852, Q. 10, p. 842 ut poenitentia, n. 768, p. 729 institutio populi, n. 852, Q. 1, p. 840 Medium, in spiritismo, n. 209, Q. 6, p. 207 institutio sponsorum, n. 852, Q. 9, Membra amputata, sepelienda, n. 973, p. 842 Q. 6, p. 1020 investigatio prccvia, n. 852, Q. 3, p. Mendacium, definitio, n. 310, p. 3 • · 840; n. 133, p. 1143 divisiones, n. 310, p. 3 obligatio parochi investigantis, n. in confessione, n. 747, Q. 5, p. 705 852, Q. 5, p. 841 malitia, n. 312, p. 300 restrictio mentalis, n. 311, p. 300 proclamations, n. 843, p. 835, vid. Banna Mendicantes, n. 564, p. 547 promissio, n. 836, p. 853, vid. Sponsalia Mensa, communis, n. 835, Q. 1, p. 820 putativum, n. 853, p. 843 Mensis, n. 122, p.123; n. 908, p. 916; quo jure regitur, n. 854, p. 845 n 909, Q. 3, p. 917 Menstrua commoratio, n. 908, p. 916; ratum, n. 853, p. 843 et non consummatum, n. 858, p. 850 n. 909, Q. 3, p. 917 regulares attentantes, n. 1014, p. 1045 Menstruantes, n 934, p. 972 renovatio consensus, n. 927, p. 962 Mentalis, restrictio, n. 311, p. 300, •J vid. Restrictio mentalis revalidatio, n. 926, 927, p. 962, vid. Mentis, debilitas, n. 20, 22, p. 24 Revalidatio evagatio, n. 145, p. 147 ritus, vid. Forma celebrationis matri­ monii Mercatura, quoad stipendia Missarum, n. 712, Q. 14, p. 658 in matrimoniis mixtis, n. 864, Q. 5, Merces, vid. Compensatio p. 863 clerici obligatio, n. 260, p. 264 sacramentum, n. 854, p. 843 familialis, n. 549, Q. 2, 3, p. 467 secundum, n. 856, p. 849 feminarum, n. 257, p. 259 separatio a toro, vid. Divortium herus, n 260, p. 263; n. 549, Q. 2, 3, sine consensu parentum, n. 852, Q. 1, p. 467 p. 840 indi vidualis, n. 549, Q. 2, 3, p. 467 sollemnitas, n. 864, Q. 2, p. 860; Q. 3, Meretrices, famuli, n. 196, Q. 3, p. 191 4, p. 861 in confessione, n. 290, p. 293; n. 743, tempus, n. 964, Q. 10, p. 865 unitas, n 856, p. 849 Q. 3, p. 700 locatio domus, n. 1S7, Q. 3, p. 185 vagorum, n. 909, Q. 7, 8, p. 919; Q. 11, Meritum, conditiones, n. 28. Q. 3. p. 33 p. 920 minuitur a concupiscentia, n. 15, p. 20 verum, n. 853, p. 843 Metropolita, n. 1049, p. 1064 vinculum, n. 857, p. 850 Matutinum, obligatio ante Missam, n. 576, Metus, ab extrinseco, n. 16, p. 20 ab intrinseco, n. 16, p. 20 Q. 1, p. 498 actus valor, n. 18, p. 21 Medicinalis, pcena, n. 944, p 989 bonum commune, n. 18, p. 20 satisfactio, n. 762, p. 722 contractus, n. 491, 492, p. 42S Medicus, clerici, n. 593, p. 512 definitio, n. 16, p. 20 experimenta, n. 565, p. 485 divisiones, n. 16, p. 20 hypnotismus, n. 209, Q. 6, p. 205 excusans, n. 18, p. 21 monitio ægrotorum, n. 566, Q , p. 487 gravis, n. 16, p. 20; n. 943. Q. 5, p. 985; obligationes, n. 565, p. 485 n. 946, Q. 6, p. 992 quoad animam, n. 566, Q., p. 487 imputabilitas delicti, n. 21, p. 26 peccata, n. 565, p. 486 incussus juste et injuste, n 16, p. 20 pharmacum dubium, n. 565, p. 486 influxus in actum, n. 17, p. 21 remedia inutilia, n. 565, p 486 juramento, n. 226, Q. 2, 3, p. 228 respuens curam ægrotorum, n. 565, p. levis, n. 16, p, 20 486 lex naturalis, n. IS, p. 21 scientia, n. 565, p. 485 matrimonium, n. 901, p. 907; n. 906, secretum, n. 565, p. 486 Q. 9, p. 914; n. 911, Q. 7, p. 924 stipendium, n. 565, p. 486 [891 INDEX ALPHABETICÜS GENERALIS. quoad peccata, n. 18, p. 21 rescissio, n. 18, p. 22 reverentialis, n. 16, p. 20 sponsalia, n. 838, Q. 11, p. 8C9 voluntarium, 17, 18, p. 21 votum, n. 18, p. 21; n. 229, Q. 4, p. 231 Micae, Sanctissimi Sacramenti, n. 639, Q. 5, p. 625 Militantes, absolutio, n. 751, Q. 1, p. 709 mobilizati, n. 773, Q. 4, p. 738 viaticum, n. 691, Q. 10, p. 622 Milites, capcllanus, n. 904, p. 910; n. 905, p. 911 conscripti, n. 278, Q., p. 287 mobilizati, n. 773, Q. 4, p. 738 obedientia, n. 278, Q. 287 obligationes, n. 277, p. 287 Militia, clerici, n. 592, p. 511; n. 602, p. 520 conscripti, n. 278, p. 287; n. 278, Q., p. 287 Minae, denegatio sacramentorum, n. 643, Q. 2, p. 559; n. 644, p. 561 Ministri, altaris, masculi, n. 717, p. 666 communio, n. 685, p. 613 in cultu, n. 201, p. 198 mulier respondens, n. 718, Q. 7, p. 668 obligatio habendi, n. 718, Q. 7, p. 668 sacramentorum, n. 634, 635, p. 553 Minorennis, n. 481, p. 424 Minores, corruptio, n. 1032, p. 1057 quoad contractus, n. 481, 482, 483, p. 424 quoad matrimonium, n. 852, Q. 1, p 840; n. 875, p. 882 Miracula, n. 345, Q. 4, p. 340 Misericordia, opera, n. 174, p. 176 præceptum, n. 174, p. 176; n. 175, p. 176; n. 179, p. 178 Missa, vid. Sacrificium Missae applicatio, n. 704, Q. 3, p. 643; n. 704, Q. 6, p. 646 actualis, n. 706, Q. 3, p. 648 auctor, n. 705, p. 648 conditiones, n. 706, Q. 3, p. 648 dubia, n. 706, Q. 4, p. 649 ex obedientia, n. 706, Q. 7, p. 650 facta, excommunicatis, n. 704, Q 3, p. 643 haereticis, n. 704, Q. 3, p. 643 mortuis, n. 704, Q. 3, p. 643 schismaticis, n. 704, Q. 3, p. 643 vivis, n. 706, Q. 6, p. 650 fructuum divisibilitas, n. 706, Q. 7, p. 650 habitualis, n. 706, Q. 1, p. 648 190] indeterminata, n. 706, Q. 4, p. 649 indulgentiarum, n. 1050, Q. 6, p. 1067 intentio secunda, 706, Q. 8, p. 651 pro populo, n. 710, Q. 2, p. 653; Q. 3, p. 654; n. 95, p. 1130 pro stipendio, n. 711, p. 655 quando facienda, n. 706, Q. 1, p. 648 subjectum, n. 704, Q. 3, p. 643 attentio, n. 242, p. 243 solutiones practicæ, n. 244, Q., p. p. 244; n. 245, p. 244 causæ excusantes, n. 249, p. 247 solutiones practicæ, n. 250, p. 247 celebratio, a non-sacerdote, n. 978. 979, p. 1025 ante auroram, n. 713, p. 661 benedictio vestium, n. 718, Q. 1, p. 666 cardinalis facultates, n. 714, Q. 5, p. 663 colores vestium, n. 718, Q. 3, 4, p. 667 conscius peccati mortalis, n. 696, p.632 die commemorationis omnium fideli­ um defunctorum, n. 714, Q. 3, p. 661; n. 102, p. 1133 die Nativitatis Domini Nostri, n. 714, Q. 3, p. 661; n. 102, p. 1133 dispositiones, n. 696, p. 631 duratio, n. 714, Q. 6, p. 663 facultas binandi, n. 714, Q. 3, p. 661 in altari consecrato, n. 715, p. 663 in altari portatili, n. 716, Q. 1, p. 664 in loco interdicto, n. 988, p. 1032 in navi, n. 716, Q. 1, p. 665 interruptio, n. 721, Q. 4, p. 671 iteratio, n. 714, Q. 3, p. 661 jejunans, n. 698, p. 634 locus, n. 715, p. 663; n. 716, Q. 1. p. 664; n. 103, p. 1134 minister, n. 718, Q. 7, p. 668; n. 107, p.1135 mors celebrantis, n. 721, Q. 5, p. 672 nocte Nativitatis Domini Nostri, n 713, p. 661; Q. 5, p. 662 omissio in celebratione, n. 721, Q. 1, p. 670 pluries in anno, n. 708, Q., p. 652 post meridiem, n. 714, Q. 1, p. 661 pro populo, n. 710, Q. 2, 3, p. 653 pro quibus, n. 704, Q. 3, p 643 quibus diebus, n. 713, p. 661 quotidiana, n. 713, p. 661 ratione officii, n. 709, p. 652 ratione sacerdotii, n. 707, p. 651 ratione stipendii, n. 711, p. 655 ratione superioris præcepti, n. 619. Q. 6, p. 545 INDEX ALPHABETICÜS GENERALIS. requisita, η. 717, p. 666 confessiones, n. 777, p 744; n 778, Q. 5, rubricae, η. 720, p. 670, vid. Rubrice p. 747, vid. Confessarius semel in die, n. 714, Q. 3, p. 661 cooperatio, n. 199, Q. 4, p. 195 tempus, n. 713, p. 661; n. 714, Q. 2, definitio, n. 609, p. 523 p. 661 jurisdictio, n. 75, Q. 4, p. 79 vestes requisitae, n. 718, Q. 1, p. 666; manifestatio conscienti®, n. 778, Q. 12, Q. 2, 3, p. 667; n. 106, p. 1135 p. 749 fervorini, n. 721, Q. 4, p. 672 officium divinum, n. 574, Q 2, p. 495; FUUCTUS, divisibilitas, n. 706, Q. 7, p. Q. 12, p. 496 650 proprie dictæ, n 609, p 523 ex opere operato, n. 704, Q. 4, p. 645 superiorissa, quoad jurisdictionem, n. ex parte offerentis, n. 704, Q. 4, p. 645 75, Q, 4, p. 79 ex parte Victimae, n. 704, Q. 4, p. 645 quoad manifestationem conscienti®, generalis, n. 704, Q. 4, p. 645 n. 778, Q. 12, p. 749 impetrationis, n. 704, p. 645 quoad vota, n. 234, p. 235 participatio, n. 704, Q. 6, p. 646 vota, n. 609, p. 523 propitiatio, n. 704, p. 645 Monitio, a confessario, n. 786, p. 764; quotuplex, n. 704, p. 645 n. 793, Q. 2, p. 776 satisfactorius, n. 704, p. 645 de reservatione, n. 782, p. 754 specialis, n. 704, Q. 4, p. 645 fraterna correctio, n. 179, p. 178 specialissimus, n. 704, Q. 4, p. 646 pro censuris ab homine, n. 946, Q. 7, omissio, n. 242, Q. 2, p. 242 p. 992 præceptum audiendi, n. 240, p. 241; Monopolium, Clayton Trust Bill, η. 541, p. 326, p. 313 p. 461 integra Missa, n. 703, p. 642 divisiones, n. 540, p. 460 præsentia, n. 241, p. 241 liceitas, n. 541, p. 460 privatum, n. 541, p. 460; n. 542, Q. 1, solutiones practicæ, n. 242, Q. 3, 4, p. 243 p. 461; Q. 3, p. 462 quoad caritatem, n. 542, Q. 1, 2, p 461 ritus, n. 720, p. 670; n. 721, Q. 7, p. 673 quoad justitiam, n. 542, Q 1. 2, p. 461 votiva, n. 712, Q. 7, p. 657 Monstrum, baptismus, n. 661. p. 580 Missæ Gregorianæ, η. 721, Q. 6, p. 672 Mora, de baptismo, n. 662, Q 7, p 583 Missale, n. 717, p. 666 in restitutione, n. 459, p. 405 Missio, n. 595, Q. 1, p. 514 Morale, systema, vid Systema Morale Missionis, titulus, n. 835, Q. 1, p. 820 Moralitas, actus externi, n. 23, Q 2, p. 28 Mixta, accessio, n. 397, p. 366 actus indifferentis, n 23, Q, 1, p. 28 religio, n. 871, p. 872 definitio, n. 22, p. 27 matrimonia, n. 864, Q. 5, p. 863 essentia, n. 22, p 26 Mobilia, bona, n. 392, p. 364 fons, n. 24, p. 29 Mobilizati, milites, n. 773, Q 4, p. 738 Moderamen, inculpatæ tutelæ, η. 268, p. Moribundi, absolutio, n. 752, p. 712 communio, n. 695, Q. 1, p. 628 274 confessio, n. 752, p. 712 necessitas, n. 268, p. 274 contritio, n. 732, Q. 2, p. 687 Modernismus, jusjurandum contra, n. excommunicari, n. 952, Q. 11, p 1002 153, p. 158; n. 567, p. 489 integritas confessionis, n. 751, Q 1, p. Modi, acquirendi dominii, n. 364, p. 355 709 Modificationes, contractus, n. 496, p. non-jejunantes, n. 700, Q 5, 6, p. 637 432 quoad interdictum, n. 969, p. 1014 Modus, in contractu, n. 499, p. 432; n. sensibus destituti, n. 828, Q. 7, 8, p 808 500, p 433 Mohatra, definitio, n. 536, p. 458 vomitu laborantes, n 695, Q. 7, p. 630 per se illicitus, n. 537, p. 459 Morosa, delectatio, n. 135, p. 141 Molere, die festo, n. 254, Q 3, p. 250 Morphium, regula? usus, n 150, p. 152 Mollities, n. 303, p. 296, vid. Pollutio Mors, apparens, n. 828, Q 6, p S06 Moniales, attentantes matrimonium, n. momentum mortis n 828, Q. 6, p. 806 p. 1045 optare mortem, n. 170, Q. 1, p 172 communio, n. 701, p. 638 Mortale, peccatum, n 127, p. 130 [911 INDEX ALPHABETICUS GENERALIS. Mystica, n. 344, Q. 1, p. 335 Mortificatio, corporis, η. 263, p. 268 Mysteria, credenda, n. 157, p. 163 Mortis, in articulo, vid. In articulo mortis indulgentiæ, n. 1061, p. 1084 mobilizatio æquiparatur, n. 773, Q. 4, N p. 738 nulla reservatio, n. 783, Q. 4, p. 756; Narcotica, rcgulæ usus, n. 150, p. 152 Narrare, peccata, n. 316, Q. 5, p. 304 n. 951, p. 998 periculo sese exponere, n. 264, Q. 2, p. Natalium, defectus, n. 1029, p. 1055 irregularitas, n. 1029, p. 1055 269 viaticum non-jejunanti, n. 700, Q. 5, 6, Nativitas, donationis revocatio, n. 515, p. 445 p. 637 prolis, n. 515, p. 445 Mortis causa, acceptio donationis, n. 508, Nativitatis, D. N. J. C. p. 436 communio in nocte, Pius X, etc., revocatio donationis, n. 508, Q. 5, 6, 714, Q. 5, p. 663 p. 438 festum, n. 327, p. 315 Mortui, civiliter, n. 486, p. 426 hora primæ Missæ, η. 713, p. 661; Motiva, causa, n. 103, p. 100 η. 714, Q. 5, p. 663 Motu proprio, n. 75, Q. 1, p. 77 jejunium in vigilia, n. 329, p. 316; n. Motus, carnales, n. 126, p. 128 334, p. 323 Mulcta, pecuniaria, n. 840, Q. 3, p. 832 Missæ propriæ legendæ, η. 714; Q. 5, Mulier, cohabitatio cum clericis, n. 586, p. 663 p. 507 stipendia pro Missis, η. 714, Q. 5, p. incapax ordinum, n. 834, p. 817 662 jurisdictio ecclesiastica, n. 75, Q. 4, p. 79 suspensio interdicti, η. 969, p. 1014 Multiplicatio, censurarum, n. 950, Q. 4, p. 996 tres Missæ, in die Nativ. etc., n. 714, Munditia, in ecclesiis, n. 18, p. 1092 Q. 3, p. 661 Munera, accepta a judice, n. 559, Q. 3, Naturalis, accessio, η. 395, p. 365 p. 477 cognatio, n. 888, p. 895 restituenda a judice, n. 559, Q. 7, 8, filius, n. 8S9, p. 895 p. 479 lex, n. 107, p. 102; n. 73, p. 75; n. 18, sponsæ, n. 840, Q. 2, p. 832 p. 21; n. 108, p. 102 Munia, n. 200, p. 263 Naufragium, bona derelicta, n. 378, p. 359 Munus, censoris librorum, n. 344, Q. 9, projectio in mare, n. 378, Q., p. 359 p. 337 Nautæ, a jejunio excusati, n. 338, p. 327 Mustum, materia consecrationis, n. 679, Navigantes, absolutio, n. 773, Q. 11, p. Q. 6, p. 607 740 Mutantes, speciem peccati, n. 746, p. 703 casus reservati, n. 773, Q. 11, p. 740 Muti, confessio, n. 751, Q. 6, p. 711 celebratio Missæ, n. 247, p. 246 integritas confessionis, n. 751, Q. 6, p. matrimonio assistentes, n. 915, Q. 10, p. 711 935 quoad indulgentias, n. 1050, Q. 18, p. Navis, jurisdictio confessarii, n. 773, Q. 11, 1071 p. 740 Mutilantes, n. 1034, 1035, p. 1058 matrimonium in ea, n. 915, Q. 10, p. 935 Mutilatio, ad conservandam vitam, n. 263, quoad auditionem Missæ, n. 247, p. 246 p. 268 quoad celebrationem Missæ, n. 716, ad inducendam sterilitatem, n. 264, Q. 5, Q. 1, p. 665 p. 270 Ne Temere, n. 904, p. 911 illicita, n. 263, p. 268, vid. Vasectomia Necessitas, absolutionis conditionalis, n. pro bono spirituali, n. 263, p. 268 728, Q. 8, p. 684 quoad irregularitatem, n 1028, p. 1055; ad imputabilitatem delicti, n. 21, p. 26 n. 1030, p. 1056 ad poenas infligendas, n. 114, p. 117 suiipsius, n. 263, p 268 caritatis in Deum, n. 166, p. 169 Mutilatus, n 1030, p 1056 caritatis in inimicos, n. 171, p. 173 Mutuum, definitio, n. 525, p. 450 caritatis in pauperes, n. 175, p. 176 obligationes, n. 526, p. 450; n. 527, p. 451 caritatis in proximum, n. 168, p. 170 [92] INDEX ALPHABETICUS GENERALIS. artificialis, n 589, p 509 communicandi, n. 783, Q. 2, 3, 5, p. 756 clericis prohibita, n. 589, p. 509 communis, n. 175, p. 176 requisita, n. 589, p. 509 complicem absolvendi, n. 784, p. 758; oeconomica, n. 589, p. 509 n. 785, Q. 6, p. 760 obligationum societatum, n.557, p. 473; excusans ab ablatione rei alienæ, n. 406, n. 589, p. 510 p. 372; n. 407, p. 373 quæstuosa, n. 589, p. 509 a jejunio, n. 338, Q. 1, p. 326 Negotiorum, gestio, n. 522, p. 448 a lege, n. 91, 92, p. 92 Nemini, reservata, n 1024, p 1051 a Missa, n. 249, p. 247 Neo-conversi, abjuratio, n. 666, Q. 7. a restitutione, n. 460, p. 406 p. 592; n. 725, Q. 4, p. 678 extrema, n. 176, p. 177 baptismus, n. 666, Q. 7, p. 592 fidei, n. 152, p. 154 confessio, n. 725, Q. 4, p. 678 gravis, n. 407, Q. 1, p. 373 episcopus proprius, n. 833, Q 1, p 814 medii, n. 152, p. 154 operum servilium die festo, n. 255, p. 251 Neophyti, abjuratio, n. 725, Q. 4, p 678; n 973, p. 1021 opposita libertati, n. 1, p. 9 episcopus proprius, n. 833, Q. 1, p 814 parentum, n. 169, p. 172; n. 257, p. 253 impediti ad ordines, n. 1042, p. 1060 præcepti, n. 694, p. 627 num danda extrema unctio, n. 828, quoad ingressum in religionem, n. 610, Q. 1, p. 804 Q. 3, p. 525 quandiu impediti, n. 1042, p 1060 sacramenti pœnitentiæ, n. 722, p. 675 reconciliatio cum ecclesia, n. 725, Q 4, spei, n. 163, p. 167 p. 678; n. 973, p. 1021 spiritualis, n. 168, p. 171 Nigritarum, commercium, n. 353, Q. 2, p. sublevanda, n. 169, p. 171 348 sufficiens ad absolutionem a reservatis, Nocte, Nativitatis Domini Nostri, Missa, n. 783, Q. 1, p. 755 n. 713, p. 661 temporalis, n. 168, p. 171 Nocturni, recitatio, n. 576, Q. 1, p. 498 Necromantia, definitio, n. 207, p. 203 separatio a laudibus, n. 580, Q. 3, p. Negatio, absolutionis, n. 797, p 779; n. 502 798, Q. 4, p. 781 Nomen, complicis confessario, n. 751, Q 1, criminis, n. 562, Q. 1, p. 483 p. 709; Q. 3-5, p. 710 fidei, n. 152, p. 155 dantes sectæ massonicæ, clerici, n 988, occasionarii absolutionis licita, n. 801, p. 1032 p. 782 Dei in vanum usurpare, n. 219, p. 221 Negativa, cooperatio, n. 439, p. 396 Domini Nostri, n. 221, p. 223 dispositio in tentatione, n 126, p. 129 falsum in dispensatione, n. 922, Q. 2, infidelitas, n. 158, p. 164 p. 951 legis impletio, n. 88, p. 90 in baptismo, n. 666, Q. 6, p. 592 lex, n. 73, p. 75 in confirmatione, n. 675, Q 11. p. 602 resistentia pravis motibus, n. 126, p. 129 Nomina inscribenda, in libro baptismo­ Negative, voluntarium, n. 5, p. 12 rum, n. 666. Q. 10, p. 594 Negligentia, clerici circa ritus, n. 635, in libro matrimoniorum, n. 916, p. 935 p. 553; n, 650, Q. 1, p. 565; Q. 2, p. Nominatus, contractus, n 476, p 419 566 in officio relate ad delictum, n. 943, Non-manifestans, negative cooperans, n. 439, p. 396 Q. 2, p. 982 in resistentia pravis motibus, n. 126, Non-sacerdos, audiens confessionem, n. 1034, p. 1058 p. 129 celebrans Missam, n 97S, 979, p. 1026 obligans ad restitutionem, n 410, p. 397 Norma, interpretandi legem, n. 96, p. 95; parochi in officiis, n. 640, p 557 n. 110, p. 107 quoad regulas sub levi obligantes, n. moralitatis, n. 22, p. 26 610, Q. 18, p. 531 quoad scientiam debitam, n. 131, Q., Nosocomium, n. 199, p. 195; n. 257, p. 255; n, 913, Q. 6, p. 1020 p. 393; n. 558, p. 475 Negotiatio, actionum, n 557, p. 473; n. Notarii, clerici, n. 593, p. 512 impediti, n. 1042, p. 1060 589, p. 509 Î93] INDEX ALPHABETICUS GENERALIS. Flotitia, celanda in confessione, n. 811, Missarum dicendarum, n. 713, Q. 3-5, p. 788 p. 656 consensus in contractibus, n. 489, 490, peccatorum dicendus, n. 743, Q. 2, p. 699 p. 427 quomodo declarandus, n. 743, Q. 3, p. dispensationis ab impedimento, n. 924, 699 Q. 2, p. 954 requirendus a confessario, n. 794, p. 776 legis requisita, n. 82, p. 86 unde dignoscendus, n. 757, p. 717 matrimonii mittenda, n. 917, Q. 6, p. 937 Nundina, in diebus festis, n. 239, p. 240 ordinationis, n. 131, p. 1143 in ecclesiis, n. 18, p. 1092 reservationis, n. 782, p. 754 Nuptiæ novæ, η. 850, p. 849 in dubio ligaminis, n. 879, p. 887. Notorietas, criminis, n. 943, Q. 1, p. 981 excommunicati, n. 943, Q. 1, p. 981 licentia, n. 856, p. 849 facti, n. 943, Q. 1, p. 982 post matrimonium invalidum, n. 927, juris, n. 943, Q. 1, p. 981 p. 962 percussoris clerici, n. 993, p. 1035 secunda, n. 856, p. 849 Nuptialis benedictio, conditiones, n. 864, Novæ nuptiæ, η. 856, p. 849 Novatio, n. 495, p. 491 Q. 4, p. 861 Novitiatus, admittendi, n. 610, Q. 3, 4, p. definitio, n. 864, Q. 2, p. 860 in octava Pentecostes, n. 864, Q. 4, 525 p. 802 annus, n. 610, Q. 6, p. 527 continuus, n. 610, Q. 6, p. 527 num obligatio recipiendi, n. 864, Q. 3, in qua domo, n. 610, Q. 6, p. 527 p. 861 initium, n, 610, Q. 6, p. 527 num separabilis a Missa, n. 864, Q. 3, integer, n. 610, Q. 4, p. 527 p. 861 Nupturientium, relationes, n. 282, p. 289 interruptus, n. 610, Q. 7, p. 528 Nutibus, facta confessio, n. 740, Q. 2, p. supputatio temporis, n. 122, p. 124 jus admittendi, n, 610, Q. 4, p. 526 697 necessarius ad professionem, n. 610, Q. Nutrix, n. 257, Q. 1, p. 255 8, p. 528 validitas, n. 610, Q. 6, p.527; n. 66, p. 1118 O Novitii, absolutio, n. 776, Q. 6, 7, p. 743 Obcacati, n. 126, p. 128 admittendi, n. 610, Q. 3, 4, p. 525 oessio administrationis bonorum, n. 610, Obduratio cordis, n. 141, p. 146 Obedientia, auctoritas civilis, n. 261, p. Q. 20, p. 532 264 confessarii, n. 776, Q. 6, p. 743 gravati debitis, n. 463, Q. 2, p. 408 canonica, n. 835, Q. 11, p. 823 patrini, n. 664, Q. 5, p. 588 civium, n. 261, p. 264 discrimen inter virtutem et votum, n. testamentum, n. 610, Q. 20, p. 532 Nubere, votum non nubendi, n. 869, p. 871 619, Q. 1, p. 544 Nuditas, aspectus, n. 285, p. 291 domestica, n. 257, p. 252; n. 258, p 262; in arte, n. 187, Q. 4, p. 185 n. 259, p. 263 exempla inobedientia, n. 619, Q. 3, p. in ornatu, n. 187, Q. 1, 2, p. 185 malitia, n. 187, Q. 1, 2, p. 185 545 uberum mulieris, n. 187, Q. 1, p. 185 famulorum, n. 260, p. 263 Nullitas, censura, n. 945, p. 990 filiorum, n. 257, p. 252 contractus, n. 900, p. 904 materia gravis voti, n 619, Q. 3, p. 545 declaratio nullitatis, n. 920, p. 945; n. modus requisitus, n. 619, Q. 5, p. 545 mortale peccatum contra, n. 619, Q. 3, 1013, p. 1045 matrimonii, n. 920, p. 945 p. 545 professionis religiosa dolose obtenta, obligatio, n. 618, p. 544 ordinandi erga episcopum, n. 835, Q n. 1013, p. 1045 votorum religiosorum, n. 614, Q. 12, 11, p. 823 p. 540 quibus obediendum, n. 619, Q. 4, p. 545 Numerica, distinctio peccatorum, n. 131, quomodo obediendum, n. 619, Q. 5, p. p. 136 545 Numerus, impedimentorum exponendus, quotuplex neccatum contra, n. 619, Q. 2, n. 922, Q. 2, p. 952 p. 544 [941 INDEX ALPHABETICUS GENERALIS. parochi, vid. Parochus •religiosa, n. 619, p. 544 particularis, n. 557, p. 475 superioris potestas, n. 619, Q. 6, p. 546 religiosi, vid Religiosi obilgationee uxoris, n. 259, p. 262 testium, n. 563, p. 484 virtus, n. 619, Q. 1, p. 544 voti, n. 230, p. 233 votum in genere, n. 618, p. 544 Oblivio, vid. Inadvertentia, Memoria votum simplex, n. 227, p. 229 peccatorum in confessione, n. 748, p 70Ί votum sollemne, n. 227, p. 229 pœnitentiæ sacramentalis, n. 766, Q. 3. Obex gratiæ, n. 648, Q 1-3, p. 563 modus tollendi, n. 648, Q. 2, p. 563 p. 726 quandoque culpabilis, n 756, p 716 Objectum, bonum, n. 25, p 29 Obreptio, definitio, n. 101, p. 99 fons moralitatis, n. 25, p. 29 effectus, n. 919, p. 945; n 921, p 949 formale actus humani, n. 25, p. 29 in dispensatione, n. 919, p 945; n. 921, indifferens, n. 25, p. 29 intrinsece, n. 25, p. 29 p. 949 legis, n. 76, p. 79, vid. Lex veri, n. 101, p 99 malum, n. 25, p. 29 Obscena, pictura, n 285, p. 292 malum independenter a prohibitione, statua, n 186, p 184 Obsceni libri, commodatio, n 189, Q. 3, n. 25, p. 29 malum quia prohibitum, n. 26, p. 29 p. 186 obligatio confessariorurn, n. 188, p. 186 malum ratione periculi, n. 25, p. 29 prohibitio, n. 188, p. 186; n. 345, Q. 4, materiale actus humani, n. 25, p. 29 modus influendi in moralitatem, n. 25, p 340 retentio, n. 1S9, Q. 2, p. 1S6 p. 29 venditio, n. 189, Q. 2, p. 186 sigilli, n. 815, p. 791 Observantia vana, contra morbos, n 205, specificans peccatum, n. 129, p. 135 p. 202 totale in distinctione numerica peccato­ definitio, n. 205, p 202 rum, n. 131, p. 137 divisio, n. 205, p. 202 Oblationes, fidelium in ecclesia, n. 343, dubium de causa, n. 206, p. 202 Q. 3, p. 333 quale peccatum, n. 206, p. 202 Obligatio, contractus, n. 494, 495, p. 430 solutiones variœ, n. 206, p 202 juramenti, n. 225, p. 227 vigilantia parochi, n 209, p. 208 legis affirmativa*, n. 86, p. 88 Obsessio, communio obsessis, n. 695, Q. legis in dubio juris et facti, n 86, p. 88 8, p. 630 legis moralis, n. 73, p. 75 irregularis, n. 1028, p. 1055 legis negativæ, n. 86, p. 88 modus tollendi, n. S29, p. 810 legis poenalis, n. 73, p. 75 perfectionis in religione, n 610, Q. 17, Obsides, occisio, n. 271, p. 277 Obstetrices, baptismus infantis, n 659, p 531 p. 578 prœsumptio facti, n. 87, Q. 4, p. 89 Occasio, absolutio in necessaria, n SOI, periculi generalis, n. 87, Q. 4, p. 89 p. 782 realis hæreduin, n. 513, Q. 3, p. 444 absolutio in proxima, n SOI, p 782 referendi actiones ad Deum, n. 28, Q. 2, absolutio in voluntaria, n. 801, p. 7S2 p. 32 damni posita, vid. Restitutio remediis utendi, n. 264, Q 1, p. 269 definitio, n. S00, p 7S1 restitutionis, n. 412, p. 378 discrimen a periculo, n S00, p. 7S1 solvendi tributa, n 472, 473, p. 415 necessaria, n. 800. p. 782 voti, n. 228, p. 230; n 230, p. 233 Obligationes (Bonds), clerici, n. 589, p. 509 non præsens, n. S00, p. 7S1 pei accidens, n. 800, p. 7S2 societates, n. 589, p. 509 per se, n S00, p. 782 Obligationes, clerici, n. 567, p 488 præsens, n. S00, p. 782 conjugum, n. 258, p. 261, 262 proxima, n. S00, p. 7S2 domini, n. 259, p. 262 remota, n. 800, p 7S2 episcopi, vid, Episcopus filii, n. 256, p. 251; n 257, p. 252 voluntaria, n. S00, p. 782 Occasionarius, absolutio, n. SOI, p 782 medici, n. 565, p. 485 parentum, n. 257, p. 253 definitio, n. 800, p. 781 195] INDEX ALPHABETICUS GENERALIS. Occisio, vid. Homicidium irregularitas, n. 1030, Q., p. 1056 aggressoris ebrii, n. 269, Q. 1, p. 274 sinister canonicus, n. 1030, Q., p. 1059 aggressoris injusti, n. 268, p 274 Odiosa, in materia legum, n. 66, p. 59 animalium, n. 369, p. 356 in materia privilegiorum, n. 97 Q 2 p. 96; n. 121, Q. 2, p. 123 ’ ’ ’ directa, n. 263, p. 268, n 270. p. 276 furis, n. 269, Q. 2, p. 274 Odium, abominationis, n. 174. Q. 4, p 174 honoris proprii aggressoris, n. 269, Q. 4, bonorum spiritualium, n. 145, p. 149 p 275 contemptus regulæ, n. 610, Q. 17, p 531 honoris proximi aggressoris, n. 269, Q. 5, Dei, n. 142, p. 146; n. 219, p. 221 p. 275 filiorum erga parentes, n. 257, p 253* n 747, Q. 8, p. 706 ’ in bello, n. 277, p. 286 indirecta, n. 272, p. 278 inimicitiae, n. 174, Q. 4, p. 174 infantis in utero, n. 273, Q. 1, p. 278 malitia, n. 172, p. 173 innocentis, n. 270, p. 276 parentum erga filios, n. 257, p 254’ invasoris pudicitiæ, n. 269, Q. 3, p. 275 n. 747, Q. 8, p. 706 malefactoris, n. 265, p. 271 proximi, n. 173, p. 174; n. 174, Q. 4, moderamen inculpa tæ tutelæ, η. 268, p. 175 p. 274 Offa, n. 333, Q. 10, p. 322 obsidum, n. 271, p. 277 Offensa, damnosa, n. 423, p 387 proximi, n. 265, p. 271 Dei, n. 124, p. 127 publica auctoritate, n. 265, p. 271 Offensor, n. 174, Q. 1, p. 175 sui ipsius, n. 263, p. 268, vid. Suicidium Offensorem, Declinare, n. 173, p. 174 solutiones practicæ, n. 266, p. 271; n. Offerre Missam, vid. Celebratio Missae 271, p. 277 Officia, advocati, n. 560, p. 480 vulnerati, n. 271. p. 277 capitalistarum, n. 260, p. 263 Occultantes, fidem, n. 154, p 158 civium, n. 261, p. 264; n. 262, p. 266 Occultus, actus quoad confessionem, n. confessarii, n. 787, p. 771, vid. Confes­ 724, p. 676 sarius actus quoad legem, n. 77, Q. 4, p. 81 conjugum, n. 258, p. 261, 262 baptismus, n. 154, p. 158 Curiæ Romanæ, η 110, p 113 custodum, n. 250, p. 247; n. 440, p 397 compensatio occulta, n. 409, p. 374; n. 410, p. 375; n. 411, p. 376 divina, n. 952, p. 1004 domini, n. 259, p. 262 defectus manifestandus ad sponsalia, famulorum, n. 259, p. 262 n. 842, p. 834 filiorum, n. 256, p. 251; n. 257, p. 252 delictum occultum, n. 943, Q 1, p. 982 hæresis occulta, n. 160, p. 165 jurati, n. 559, Q. 2, p. 477 medici, n. 565, p. 485 impedimentum occultum, n. 851, p. 839 operariorum, n. 260, p. 264 matrimonium occultum, n. 864, Q. 6-9, parentum, n. 257, p. 253 p. 863 privatio divinorum, n. 955, p. 1006 peccator quoad sacramenta, n. 642, p. prohibita tempore interdicti, n. 968, 558 p. 101.3; n. 969, p. 1014; n. 988, Occupantes, n. 365, 366, p. 355 p. 1032; n. 1026, p. 1053 Occupatio, vid. Animalia, Inventio, The­ testis, n. 563, p. 484 saurus Officium Divinum, anticipatio, n. 576, animalium, n. 367, p. 355 Q. 2, p. 498 solutiones practicæ, n. 369, p. 356 attentio, n. 581, p. 503 conditiones, n. 365, p. 355 causæ a recitatione excusantes, n. 583, definitio, n. 365, p. 355 p. 504 modus acquirendi dominium, n. 365, clerici in majoribus, n. 572, p. 493 366, p. 355 clerici militantes, n. 584, Q. 4, p. 495 rerum inventarum, n. 371, p. 357; n.377, coalescentia omissionum, n. 574, p. 495 p. 359 commutatio, n. 583, p. 505 Oceanus, Missa in navi, n. 716, Q. 1, p. continua recitatio, n. 579, p. 501 664 defunctorum, n 574, Q. 5, p. 496 Octava, n. 864, Q. 4, p. 862 Oculus, vid. Caecus dispensatio, n. 583, p. 505 196] INDEX ALPHABETICUS GENERALIS. dubitans de recitatione, n. 60, p. 61 monitionis a confessario, n. 786, p. 764; error, n. 578, Q. 1, p. 499; Q. 2, 3, p. 500 n. 793, Q. 2, p. 776 impotentia moralis, n. 583, p. 504 officii divini, n. 574, Q 1, p. 495 impotentia physica, n. 583, p. 504 operum ad vitandum scandalum, n. 185, in choro, n. 574, Q. 2-4, p. 495 Q. 2, p 183 inversio, n. 578, Q. 5, p 500 peccatorum, n. 742, p. 698; n. 748, p. legitima forma, n. 572, p. 493 707; n. 750, p. 708 lingua vernacula, n. 578, Q. 6, p. 501 pœnitentiæ a confessario, n. 763, Q. 1, litaniæ, n. 574, Q. 6, p, 496 p. 723 materia gravis in omissione, n. 574, Q. 1, pœnitentiæ a pœnitente, n. 765, p. 725; p. 495 n 766, Q. 1, p. 725 modus recitandi, n. 581, p. 503 quale peccatum, n. 765, p. 725 rei præceptæ, n. 185, Q. 2, p. 183 mutatio, n. 578, Q. 1, p. 199; Q. 2-5, p. 500 rubricæ, n. 650, Q. 1, p. 566 Onanismus, abstinentia a debito, n. 941, obligati, n. 572, p. 493; n. 573, p. 494 obligatio, n. 573, p. 494 Q. 1, p 979 definitio, n. 938, p. 976 officium pro officio, n. 578, Q. 1, p 499 interrogationes confessarii, n. 941, p. ordo servandus, n. 577, p. 499 980 parvum B. V. M., n. 574, Q. 7, p. 496 malitia, n. 939, p. 977 pronunciatio, n. 579, p. 501 media impediendi generationem, n. 939, recitans alterius diei, n. 588, Q. 3, 4, p. 977; n. 940, p. 978 p. 500 nomen, n. 938, p. 976 recitatio integra, n. 579, p. 501 remedia proponenda, n. 940, p. 978 recitatio intra Missam, n. 90, Q. 2, p. 91 solutiones practicæ, n 940. p 977 religiosi, n. 574, Q. 2-4, p. 495 usus instrumenti, n. 939, p. 977; n. 940, rubricæ, n. 579, p. 501 p. 978 separatio horarum, n. 579, p. 501 Onera, sustinenda, n. 513, Q 3, p 444 supputatio temporis, n. 122, p. 12-r Onerosus, contractus, n. 476, p. 419; suspensus ab officio, n. 964, p, 1009 n. 528, p. 454 tempus recitandi, n. 575, p. 497 Oniromantia, divinatio ex somnis, n. 207, vocaliter, n. 579, p. 501 p. 203 Officium Sanctum, n. 110, p. 109 Opera, artis, n. 187, Q. 4, p. 185 dispensationes, n 110, p. 109 causæ excusantes die festo, n. 255, p. 250 Oleum, anni præcedentis, n. 666, Q. 3, p communia, n. 252, p. 248 591 debita imponere, n. 764, p. 725 catechumenorum, 822, Q. 6, p. 801 dispensatio dic festo, n. 239, p. 240 deficiente oleo sacro, n. 666, Q 3, p. 591 exempla, n. 253, p. 249 feria quinta Cccna Domini, n. 822, Q. 6, forensia, n. 253, p. 249 xp. 801 judicialia, n. 253, p. 249 infirmorum, n. 822, Q. 6, p 801 liberalia, n. 252, p. 248 lampas coram, SSmo., n, 693, Q. 3, p machinæ scriptoriæ, η. 253, p. 249 624 materia gravis in prohibitis, n. 254, Q. 5, locus asservandi, n. 650, Q. 3, p. 566 p. 250 olivarum, n. 693, Q. 3, p. 624 miscricordiæ, n. 174, p. 176 renovatio, n. 666, Q, 3, p. 591 prohibita die festo, n. 253, p. 249 sacra olea, n. 650, Q. 3, p 566 pro indulgentiis, n 1049, p. 1065; n. sanctum chrisma, n. 822, Q. 6, p. 801 1050, Q. 5, p. 1066 sanctum in extrema unctione, n. 822, servilia, n. 253, p. 249 Q. 6, p. 801 Omissio, communionis paschalis, n. 342, Operarii, abstinentia, n. 338, p. 327 cessatio laboris, n. 549, Q. 4, p. 468 Q. 1-3, p. 331 compensatio occulta, n. 409, p. 374; dcnunciationis, n. 1005, p. 1042 n. 410, p. 375; n. 411, p. 376 in celebratione Missæ, n. 721, Q- 1, p. conspiratio ad majus stipendium, n. 549, 670 Q. 4, p 46S in-Horis, n. 574, Q. 1, p. 495 cooperatio, n. 197, Q. 1-5, p. 193 in sacramentis, n 650, Q. 2, p. 566 197] INDEX ALPHABETICUS GENERALIS. fraudes cavendæ, η. 549, Q. 4, p. 468 jejunium, n. 338, Q. 1, p. 326 locatio, n. 549, Q. 2, p. 467 officia erga heros, n 260, p. 263 salarium, n. 549, Q 2, p. 467 societates mutua’ protectionis, n. 260, p. 264; n. 987, Q. 5, p. 1030 Operatio, bursæ operationes, n. 557, p. 473; n. 589, p. 510 cæsarea, n. 273, p. 284 chirurgicæ, n. 199, p. 196 experimenti causa, n 565, p. 487 impotentia, n 877, p. 884; Q., p. 886; n. 932, Q. 4, p. 969 mortua matre, n. 273, p. 2S4 obligationes Sororum erga medicos, n. 199, p. 196 Porrensis, n. 273, Q 6, p. 282 quatenus subeunda, n. 273, p. 284 Operistitia, operariis licita, n. 549, Q. 4, p. 468 Operum intermissio, n 549, Q. 4, p. 468 Opifices, n. 260, p. 263, vid. Herus Opinio, Probabilis, (n. 44, p. 43), vid. Systema Morale æque probabilis, n. 46, p. 44 certo, n. 47, p. 45 de satisfactione, n. 67, Q. 4, p. 61 dubie, n. 47, p. 45 extrinsece, n. 46, p. 44 in materia justitiæ, n. 57, p. 49 intrinsece, n. 46, p. 44 practice, n. 46, p 44 speculative, n. 46. p. 44 tenuiter, n. 47, p. 45 usus a confessario, n. 67, Q. 2, p. 60 usus a pcentitente, n. 67, Q. 6, p 63 Opium, usus, n. 150, p. 152 Oppignoratio, n. 551, p. 469 Oppressio, depulsio seminis virilis, n. 273, Q. 5, p. 282 mulieris, n. 273, Q. 5, p. 282 resistentia mulieris, n. 21, p. 22 Oraculum, divinatio ex idolis, n. 207, p. 203 Orare, cum hæreticis, n. 973, p. 1020; n. 974, p. 1021 cum vitando, n. 9SS, p. 1032 episcopi obligatio, n. 594, p. 514 oncceptum “ oportet semper orare,” n. 202, p. 200 Oratio, ante et post absolutionem n. 728, Q. 1, p. 681 definitio, n. 201, p. 200 distractio, n. 243, p 243; n. 581, p. 505 Dominica, n 157, Q. 3, p. 164 in extrema unctione, n. 826, Q. 3, p. 803 in ministrando Viatico, n. 690, 691, Q. 1, p. 620 mane ct vespere, n. 203, Q. 2, p. 200 necessitas, n. 202, p. 200 omissio matutinarum, n. 203, Q. 2, p. 200 præceptum, n. 202, p. 200 quando urget, n. 203, Q. 1, p. 200 sacramentale, n. 652, p. 567 Oratorium, communio, n 247, p. 245 in nosocomiis, n 247, p. 245 in seminariis, n. 247, p. 245 Missa die festo, p. 247, p. 245 Missa in privato, n 247, p. 245 plura in eadem domo, n. 247, p. 245 privatum, n. 247, p. 245 publicum, n. 247, p. 245 semipublicum, n. 217, p. 245 violatio, n. 247. p. 245; n. 715, p. 664; n. 716, Q. 2, p. 665 Ordinandus, conditiones externæ, n. 834, p. 817 indebite remissus ad episcopum, n. 1021, p. 1047 juramentum contra Modernismum, n. 153, p. 158 qualis, n. 834, p. 817 Ordinarii, baptismus adultorum, n. 659, p. 578 censuræ, n. 603, p. 521 confirmatio, n. 672, p. 597 conjugum separatio, n. 860, p. 858 dispensatio ab abstinentia et jejunio, n. 338, p. 328 dispensatio ab irregularitate, n. 604, p. 521 dispensatio a tempore festi, n. 239, p. 240 dispensationes matrimoniales, n. 605, p. 521 excommunicationes reservatæ, n. 951, p. 998; n. 952, Q. 1, p. 1001 facultas ad poenas, n. 917, p. 993; n. 603, p. 521 facultas quoad locum celebrandi, n. 716, Q. 1, p. 664 impedimenta constituenda, n. 874, Q. 11, p. 881 in casibus urgentioribus, n. 952, Q. 11, p. 1002 jurisdictio confessarii, n. 771, p. 735 lectio librorum prohibitorum, n. 345, Q. 6, p. 341 loci, n. 770, Q. 3, p 732 nomine ordinarii, n. 770, Q. 3, p. 732 [981 INDEX ALPHABETICUS GENERALIS. minister ordinarius, n 832, p 813 proprii, n. 883, Q. 1, p. 814 minores ordines, n. 829, p. 809 quoad testamenta, n. 516, p. 446 mulier incapax, n. 834, p. 817 reservata peccata, n. 781, Q. 4, p. 752 numerus, n. 829, p. 809 Ordinati, preces ab episcopo, n. 835, Q. 9, obedientia, n. 835, Q. 11, p. 824 p. 823 Ordinatio, a schismatico, n. 1008, p. 1043 potestas spiritualis, n. 829, p. 810 conditionata, n. 835, Q. 4, p. 822 recipere ordines a censurato, n. 1008, p. 1043 de supplendis defectibus, n. 835, Q. 4, regularis, n. 609, p. 523 p. 821 religiosus, n. 609, p. 523 examen prœvium, n. 835, Q. 12, p 834 requisita ad liceitatem, n. 834, p. 817 indebita religiosi, n. 1008, p. 1043 requisita ad validitatem, n 830, p. 811; interstitia, n. 835, Q. 5, p. 822 n. 831, Q. 1-3, p. 812; n. 834, p. licita, n. 834, p. 817 817; n. 835, Q. 7, p. 822 locus, n. 835, Q. 4, p. 821 restitutionis quoad cooperatores, n. 450, minister extraord., n. 832, p. 813 451, 452, p. 401 minister ordinarius, n. 832, p. 813 minister licitus, n. 832, p. 814; n. 125, quoad creditores, n. 453-455, p. 402 p. 1140 sacramentum, n. 829, p. 810 simoniace promoti, n. 1007, p. 1043 notitia transmittenda, n. 131, p. 1143 sine animo ascendendi, n. 835, Q. 8, p. obligatio ad celebrandum, n. 707, p. 651 822 obligatio ad coelibatum, n. 568, p. 490 solutionis creditoribus, n. 453—155, p. ordinum minorum, n. 829, p. 809 402 proclamationes praevise, n. 596, p. 516 studia prærequisita, n 835, Q 2, p 821 receptio dolosa, n. 1010, p. 1044 subjectum, n. 834, p. 817 sacra, n. 829, p. 810 tempus conferendi, n. 835, Q 4, p. 821 sine litteris dimissoriis, n. 1008, p. 1043 tituli, n. 835, Q. 1, p. 820 sine litteris testimonialibus, n. 1008, p. unctio infirmorum, n. 822, Q 3, p. 799 1043 vocatio, n. 834, p. 817 sine titulo canonico, n. 1008, p. 1043 Organistæ, auditio Missæ, n. 245, p. 244 sponsalium solutio, n. 841, p. 832 in ecclesiis hæreticis, n. 154, p 158 tempus, n. 835, Q. 4, p. 821 Organum, pulsare apud hæreticos, n 154, titulus, n. 835, Q. 1, p. 820 valida, n. 830, p. 811; n. 831. p. 817 P· 158 Orientales, constitutiones pontificiae, n. Ordinis potestas, n. 770, Q. 13, p. 735 110, p. 107; n. 197, p. 1180 Ordo, a schismatico collatus, n. 1008, p. 1043 abbas, n. 832, p. 813 Ornamenta sacra, n. 215, Q. 5, p. 213; ætas, n. 835, Q. 3, p. 821 n. 717, p. 666 cæremoniæ, n. 835, Q. 4, p. 821 Ornatus, n. 187, Q. 1, p. 185 caritatis, n. 174, Q 1, p. 175 scandalosus, n. 187, Q. 2, p. 185 clericus in minoribus uxoratus, n. 835, Orphanotrophia, n. 257, Q. 2, 3, p. 255 Oscula, a nutricibus, n. 282, p. 290 Q. 6, p. 822 correctionis, n. 180, p. 179 columbina, n. 282, p. 2S9 definitio, n. 829, p. 809 inter conjuges, n. 938, p 975 episcopus proprius, n. 833. Q 1, p 814 inter sponsos, n. 282, p. 289 examen prœvium, n. 835, Q. 12, p. 834 malitia diversa specie, n. 2S1, p. 289 forma ordinum, n. 830, p. 810 turpia, n. 281, p. 289 impedimentum dirimens, n. 882, p. 889 Ostenta, baptismus, n. 661, p. 580 in Horis servandus, n. 577, p. 499 Ostiariatus, claves, n. 830, p. 811 instrumenta tangenda, n. 831, Q. 1-3, collatio, n. 830, p. 810 p. 812 officium, n. 829, p. 810 inter baptizantes servandus, n. 659,p.578 Ova, die abstinentia', n. 330, Q. 1, p. 318 interstitia, n 835, Q. 5, p. 822 Ovaria, carentes, n. 877, p. 8S5 litterae dimissoriæ, n. S33, Q. 2, 3, p. 814 cxcissio, n. 264, Q. 5, p. 270; n. 267 littene testimoniales, n 833, Q. 4, p. 815 Q. 2, p. 272 majores ordines, n. 829, p. 809 Ovariotomia, licita, n 264, Q 5, p. 270 materia ordinis, n. 830, p. 810 potestas civilis, n. 267, Q. 2, p. 272 [99] INDEX ALPHABETICUS GENERALIS. Paraphernalia, apud noe, n. 353, 356, p. 351 bona uxoris, n. 357, p. 350 in jure Romano, n. 357, p. 350 Parcimonialia bona, n. 360, p. 352 clericorum, n. 360, p. 352 Parentes, abstinentia filiorum, n. 338, p. 328 amor erga filios, n. 257, p. 253 baptismus filiorum, n. 662, Q. 3, p. 581 differentes baptismum, n. 662, Q. 7, p. 583 brephotrophium, n. 257, Q. 2, p. 255 protestanticum, n. 257, p. 255 castitas filiorum, n. 257, p. 259 instructio in re sexuali, n. 257, p. 260 catechesis, n. 257, Q. 5. p. 256 consensus matrimonio filiorum, n. 852, Q. 1, p. 840 cura temporalis, n. 257, p. 254 designatio patrinorum, n. 664, Q. 4, p. 588 dissensus inter parentes, n. 257, p. 259; n. 258, p. 261 donantes filiis illegitimis, n. 470, p. 414 educatio filiorum, n. 257, p. 254 Christiana, n. 257, Q. 7, p. 258; Q. 8, p. 262 feminismus abhorrendus, n. 257, p. 259 licitus, n. 257, p. 259 injustitiam approbantes silentio, n. 439, p. 396 irritatio votorum, n. 235, Q. 1, p. 235 obligatio adducendi pueros ad Missam, n. 257, p. 254 officia erga filios, n. 257, p. 253 peccata contra filios, n. 257, p. 254 percussio a filio, n. 257, p. 252 periculum fidei, n. 257, p. 254 repræsentationes, cinematographicæ, η. 257, p. 261 scandalum dantes, n. 257, p. 255 scholæ, n. 257, Q. 4, 5, p. 256; Q. 6, 7, p. 257 sponsalia filiorum, n. 842, p. 833 vocatio ad religionem, n. 612, Q. 2, p. 534 votum religionis pro filio, n. 231, Q. 1, p. 233 Parochus, advocans parochum, n. 773, Q. 6, p. 738; n. 111, p. 1136. assistentia, moribundis, n. 599, p. 518 in matrimonio, n. 904, p. 910, vid. Forma celebrationis matrimonii benedictiones propriæ, n. 596, p. 516 capellani militum, n. 904, p. 910; n. 905, p. 911 quoad impotentiam, n. 877, p. 885 quoad sterilitatem, criminosorum, n. 267, Q. 2, p. 272 innocentium, n. 270, p. 276 P Pacifica, cohabitatio, n. 858, p. 857, vid. Privilegium Paulinum Pacis, bonum, n. 922, Q. 1, p. 950 Pactum, n. 476, p. 419, vid. Contractus advocatorum, n. 560, p. 480 continentiæ, n. 860, p. 857 de re turpi, n. 855, Q. 4, p. 847 definitio, n. 476, p. 419 inter conjuges, n. 860, p. 857 inter defraudatores, n. 474, Q. 2, p. 416 inter exactores, n. 474, Q. 2, p. 416; n. 475, Q. 3, p. 418 sponsorum ad onanismum, n. 855, Q. 4, p. 847 de educatione prolis in hæresi, n. 976, p. 1023; n. 977, p. 1024 sub hasta, n. 538, p. 459 Palla, ablutio, n. 215, Q. 6, p. 214 benedictio, n. 718, Q. 1, p. 666 materia, n. 717, p. 666 necessaria in Missa, n. 717, p. 666 Palpo, cooperatio, n. 435, p. 395 definitio, n. 435, p. 395 restitutio, n. 435, p. 395 Panis, azymus, n. 679, p. 606 confectio die festo, n. 240, p. 241; n. 252, p. 248 Eucharistiæ materia, n. 678, p. 605 remota, n. 678, p. 605 valida, n. 679, Q. 1-7, p. 605 fermentatus, n. 689, p. 615 pro Græcis, n. 679, Q. 2, p. 606 pro Latinis, n. 689, p. 615 triticeus, n. 678, p. 605 Papa, dispensans a lege, n. 100, p. 97 impedimenta, n. 873, p. 875; n. 919, p. 940; n. 920, Q. 1, p. 946 promulgatio legis, n. 75, Q. 1, p. 83 vota reservata, n. 237, Q. 3, p. 237 Papalis, casus reservatus, n. 945, p. 990; n. 952, Q. 9-11, p. 1001 Paramenta Sacra, n. 717, p. 666 benedictio, n. 718, Q. 1, p. 666 color, n. 718, Q. 3, 4, p. 667 licite omissa, n. 718, Q. 1, p. 666 necessitas benedicendi, n. 717, p. 666 non exeerata, n. 718, Q. 6, p. 668 requisita in Missa, n. 718, Q. 1, p. 666 II INDEX ALPHABETICUS GENERALIS. communio, distributio, n. G8G, p. 613 infirmorum, n. 685, p. 613 paschalis, n. 341, p. 331 publice deferens, n. 686, p. 613 confessio, audienda ex justitia, n. 639, p. 557 extra diœcesim, n. 773, Q. 9, p. 739 monialium, n. 777, p. 744 prima puerorum, n. 695, Q. 3, p. 629 correctio, n. 599, p. 518 culpæ corrigendæ, η. 343, Q. 3, p. 333 cui^ animarum, n. 596, p. 516 scholarum, n. 257, Q. 8, p. 258 delegatio confessarii, n. 773, Q. 6, p. 738 pro matrimonio, n. 904, p. 910 extrema unctio, n. 825, p. 803; n. 826, Q. 1, p. 803 functiones reservatæ, n. 596, p. 516 ingressus in religionem, n. 610, Q. 3, p. 525; Q. 5, p. 526 jurisdictio, n. 596, p. 516; n. 771, p. 736; n. 773, Q. 6, p. 738; Q. 9, p. 739 libri parochiales, n. 600, p. 518 matrimonia, assistentia, vid Forma celebrationis matrimonii civiliter prohibita, n. 915, Q. 5, p. 933 delegatio, n. 904, p. 910 mixta, n. 864, Q. 5, p. 863; Q. 11, p. 865; n. 872, Q. 6, p. 874; n. 917, p. 938 officia ante matrimonium, n. 852, Q. 3, p. 840; Q. 5, p. 841; n. 133, p. 1143 post matrimonium, n. 916, p. 935 præparatio sponsorum, n. 852, Q. 3, p.840; Q. 5, p. 841 præsentia, n. 904, p. 910; n. 906, p. 912, 913 proclamationes, n. 843, p. 835; n. S44, Q. 3, p. 836, vid. Banna proprius ad matrimonium, n. 904, p. 910 subdelegatio ad matrimonium, n. 911, Q. 1, p. 923 Missa pro populo, n. 710, Q. 2, 3, p. 653 obligationes, catechizandi pueros, n. 598, p. 517 prædicandi, n. 598, p. 517 præparandi pueros ad confessionem primam, n. 598, p. 517 officia post baptismum, n. 666, Q, 10, p. 594 opera religiosorum, n. 598, p. 518 potestas dispensandi, n. 100, Q. 4, p. 98 in jejunio, n. 338, p. 328 præstationes, n. 596, p. 516 pretium pro scamnis, n. 362, Q. 2, p. 353 quasi-parochi, n. 837, p 826 relatio ad coadjutores, n. 601, p. 519 residentia, n. 597, p. 516 sacramentorum administratio, n. 599, p. 518 periculosa, n. 641, Q., p. 567 sepelitio subditorum, n. 596, p. 516; n. 973, Q. 1, p. 1017; Q. 8, p. 1018 subscriptio sponsalium, n. 837, p. 826 sustentatio, n. 342, p. 332 tempore pestis, n. 170, p. 173; n. 641, Q., p. 567 vacationes, n. 597, p. 516 vagi, n. 3, p. 1087 viaticum, n. 596, p. 516; n. 686, p. 613 vicarius cooperator, n. 601, p. 519 visitatio aegrotorum, n. 599, p. 518 Parochia, communio paschalis, n. 341 ,p. 331 definitio, n. 710, Q. 3, p. 654 Parochiales, domus, n. 597, p. 516 libri, n. 600, p. 518 Pars, honesta corporis, n. 281, p. 289 inhonesta corporis, n. 281, p. 289 minus honesta corporis, n. 281, p. 289 tutior eligenda, n. 57, p. 48; n. 58, p 49 Participans, in actione damnosa, n. 437, p. 396 in præda, n. 437, p. 396 restitutio, n. 437, p. 396 Participatio, cum hæreticis, n. 973, p. 1020; n. 974, p. 1021 fructus delicti, n. 437, p. 396 Particulae, consecrandæ, n. 69D, Q. 11, p. 618, vid. Hostiæ consecratæ colligendæ, η. 693, Q. 5, p. 625 renovandæ, n. 693, Q. 8, p. 626 Sanctæ Crucis colendæ, n. 201, p. 199 Partus, acceleratio, η. 273, Q. 2, p. 279 dolores, an excusant a debito, n 936, p. 973 præmaturus, n. 273, Q. 2, p. 279 sequitur ventrem, η. 395, p. 365 usus cldoroformi, η. 150, p. 152 Parvitas materise, η. 213, p. 310; η. 280, p. 288; η. 329, p. 316 in actibus malis, n. 329, p. 316 in furto, n. 404, Q. 4, p. 371 in jejunio naturali, n. 69S, p. 634 in Juramento, n. 226, Q. 1, p. 228 in luxuria directa, n. 280, p. 288 in simonia, n. 217, p. 216 in violatione sigilli, n. 812, p. 789 Parvuli, vid. Filii Paschalis communio, præceptum, u. 341, p. 330; n. 342, Q. 1-3, p. 331 [1011 INDEX ALPHABETICUS GENERALIS. Passio, n. 13, p. 18, vid. Concupiscentia antecedens, n. 13, p. 18; n. 14, p. 19 consequens, n. 14, p. 19; n. 15, p. 20 quoad delictum, n. 21, Q. 5, p. 25 quoad poenam, n. 943, Q. 5, p. 985 Passivum, scandalum, n. 183, p. 181 Patena, consecrata, n. 718, Q. 6, p. 668 materia, n. 718, Q. 5, p. 668 non amittitur consecratio, n. 718, Q. 6 p. 668 Pater, vid. Parentes, Maritus Paterna potestas, vid. Parentes Paternitas, dubia, n. 471, p. 414 Patrimonialia, bona, n. 360, p. 352 dominium clericorum, n. 360, p. 352 Patrimonium, titulus ordinationis, n. 835, Q. 1, p. 820 Patrinus, clerici, n. 663, Q. 5, p. 589 cognatio spiritualis, n. 664, Q. 8, p. 589 conditiones in baptismo, n. 664, Q.4-6, p. 588 conditiones in confirmatione, n. 675, Q. 4-7, p. 600 designatio, n. 664, Q. 4, p. 588 hæreticus, n. 664, Q. 4, p. 588 in baptismo, n. 663, p. 587 iterato, n. 664, Q. 2, p. 588 numerus, n. 664, Q. 3, p. 588 obligationes, n. 664, Q. 6, p. 589 privato, n. 664, Q. 1, p. 587 procurator, n. 664, Q. 4, p. 588 prohibitus, n. 664, Q. 5, p. 588 quæ dubia, n. 664, Q. 6, p. 589 qualitates ad liceitatem, n. 664, Q. 5, p. 588 qualitates ad validitatem, n. 664, Q. 4, 6, p. 588 sollemne, n. 663, p. 587 Pauperes, creditores pauperes, n. 454, p. 402 excusati ab abstinentia, n. 338, p. 336 excusati a jejunio, n. 338, Q. 1, p. 326 excusati a Missa, n. 249, p. 247 dispensationes matrimoniales, n. 919, p. 945 / labores die festo, n. 255, p. 251 obligatio succurrendi, n. 175, p. 176; n. 176, p. 177 quoad ablationem rei alienæ, n. 406, p. 372; n. 409, p. 374 restitutio, n. 454, p. 4Ό2 sepultura, n. 596, p. 516 Paupertas, actus interni, n. 614, Q. 1, p. 536 alienatio bonorum religiosorum, n. 614, Q. 7, p. 538 causa dispensationis, n. 919, p. 945 discrimen inter vota, n. 614, Q. 1, p. 536 licentia superioris, n. 614, Q. 4, p. 537 manuscripts, n. 614, Q. 3, p. 536 materia gravis, n. 614, Q. 8, p. 538 peccata, n. 614, Q. 7, p. 538 religiosa, n. 614, Q. 2, p. 536 renuntiatio bonorum, n. 614, Q. 9, p. 539 restitutio, n. 454, p. 402 solutiones practicæ, n. 614, Q. 3-12, p. 536; n. 615, p. 540 titulus ordinationis, n. 835, Q. 1, n. 820 virtus, n. 614, Q. 1, p. 536 votum simplex, n. 613, p. 535; n. 614, Q. 2, p. 536 votum sollemne, n. 613, p. 535 Peccata, absolutio reservati sine facultate, n. 1003, p. 1042 actualia, n. 124, p. 127 capitalia, n. 139, p. 145 celata in confessione, n. 742, p. 698; n. 750, p. 708 conjugum, n. 937, 938, p. 974 definitio, n. 124, p. 127 deliberatio circa mortale, n. 128, Q. 6, p. 133 distinctio numerica, n. 131, p. 136; n. 132, p. 137 solutiones practicæ, n. 133, p. 139; n. 134, p. 139 distinctio specifica, n. 129, p. 135; n. 130, p. 136 divisio, n. 124, p. 127 dubie confessum, n. 744, Q. 1, p. 701 dubium, n. 743, p. 701 de consensu, n. 744, Q. 1, p. 701 de materia, n. 743, p. 701 formale, n. 125, p. 127 grave, η. 127, p. 128 gravitatis mensura, n. 127, p. 128 habituale, n. 124, p. 127 interna, n. 135, p. 141; n. 617, Q. 1, p. 543 interruptio actus, n, 131, p. 137 materiale, n. 124, p. 127 mortale, n. 127, p. 130 ex genere suo, η 127, p. 129 ex toto genere suo, n. 127, p. 129 quomodo fiat veniale, n. 128, Q. 4, p. 132 narrare peccata, n. 316, Q. 5, p. 304 necessitas confitendi, n. 739, p. 696 numericæ distinctionis determinatio, n 131, p. 136 numerus declarandus, n. 743, Q. 2, 3, p. 699 U021 INDEX ALPHABETICUS GENERALIS. objectum malum ratione periculi, n, 25, ordinatio, n. 832, p. 814 p. 29 Perfectio Christiana, n. 610, Q. 17, p. 531 regula· ad dignoscendum mortale, n directio avidorum, n. 768, p. 731 128, Q. 3, p. 131 obligatio religiosorum, n. 610, Q. 17. p. remissa per baptismum, n. 6f 0, Q. 3, 531 p. 550 Periculum, anirnæ ex proprio conjuge, requisita ad formale, n. 125 p. 127 n 859, Q. 5, p. 852; n. 860, p. 858 requisita ad mortale, n 128, (2. 1, p. 131 castitatis, n. 257, p 259; n 768, p 731 requisita ad veniale, n. 128, (2- 2, p. 131 corporis ex proprio conjuge, n 935, reservata, vid. Reservatio p. 972; n. 941, p. 979 solutiones practicæ, de gravitate, n. 128, delectationis in re mala, n 768, p 731 p. 134 excusans ab integritate confessionis, de malitia, n. 126, p. 128 n. 751, Q 1, p. 709 de numerica distinctione, n. 131, p faciens veniale mortale, n 25, p. 29 136 fidei, n. 922, Q. 1, p. 951 tacentes, n. 742, p. 698; n. 750, p. 708 in choreis, n. 190, p 187; n. 191, p 188 veniale, n. 127, p. 130 in venditione, n 531, Q, p 455 ex genere suo, n. 127, p 130 infamiæ, n. 353, Q. 1, p. 348 Pecunia, deposita, n. 519, 520, p. 448 mortis, n. 364, Q. 2, p. 269 mulcta, n. 840, Q. 3, p. 832 peccati, n. 25, p. 29 pretium simoniacum, n. 216, p. 215 perversionis conjugis, n 859, Q 5, pro Missis, n. 711, p. 655 p. 852; n. 860, p. 858 res fecunda, n. 528, Q. 3, p. 453 filii, n. 257, p. 255, 261 res fungibilis, n. 526, p. 450 rei a fure detenta*, n. 420, Q 2, p 384 Penicillum, in extrema unctione, n. 822, revelationis sigilli, n. 751, (2 1. P- "09 Q. 3, p. 800 sortis, n. 528, Q. 1, p. 451 Pensio, titulus ordinationis, n. 835, Q. 1, Periodici libelli, n. 344, p 334 p. 820 moderatores, n. 344, Q. 2, p. 335 Pentecostes, pervigilia, n. 329, p. 316 prohibiti, n. 314, p. 335 quoad benedictionem nuptialem, n. 864, Perjurium, n. 309, p. 299 Permittens, duellum, n. 998, p. 1039 Q. 4, p. 862 effectum malum, n 8, p. 14 Pepsina, n. 331, Q. 1, p. 318 Pepton, in abstinentia, n. 331, Q. 1, p. 318 Perpetuitas, matrimonii, n. 857, p 850 votorum, n 237, p. 237 Percussio, clerici, n. 993, p. 1035 Permutatio, beneficii, n. 216, p 215 novitiorum, n. 993, p. 1035 officii divini, n. 574, Q. 5, p. 496 parentum, n. 257, p. 252 simoniaca, n. 216, p. 215 Papæ, n. 993, p. 1035 Perplexus casus, ante nuptias, n. 919, p prælati ecclesiastici, n. 993, p. 1035 941; n. 925, p 954 sororis, n. 993, p. 1035 quid faciendum, n 919, p. 941; n. 925, Percussor, n. 993, p. 1035 p. 954 Papæ, n. 993, p. 1035 Perditæ res, n. 373, p. 358, vid. Res Persecutores, ecclesiæ, n 9S5, p. 1028 Perseverantia, pœnitentis, n. 738, Q 1, 2 amissae p. 694 Peregrini, baptismus, n. 659, p 577 quomodo promovenda, n. 738, Q 2, p. casus reservatus, n. 781, Q. 9, p. 753; 694 Q. 10, p. 754; n. 125, p. 1140 signum dispositionis, n. 805, Q , p 784; censure episcopi, n. 948, Q. 4, p. 995 n. 804, p. 783 confessio, n. 773, Q. 9, p 739 Persona, civilis, n 261, p. 264; n 262, p. contractus, n. 80, Q. 4, p. 84 266 definitio, n. 80, Q· 3, P- 84 ecclesiastica, n. 950, Q. 3, p. 996 dispensationes, n. 100, (2 3, p. 98 in contractu, n 476, p. 419; n. 480, p. indulgentia*, n. 1051, p. 1074 423 leges, ecclesiasticæ, n. 80, Q. 3, p. 84 in matrimonio, n. 900, p. 904 locales, n. 80, Q. 4, p. 84 major, n. 481, p. 424 universales, n. 80, Q. 4, p. 85 minor, n. 481, p. 42-1 matrimonium, n. 908, p. 916 11031 INDEX ALPHABETICUS GENERALIS. scandalosa, n. 186, p. 185 moralis, n. 950, Q. 3, p. 996 turpem, aspiscere, n. 285, p. 291 physica, n. 476, p. 419; n. 480, p. 423 conficere, n. 186, p. 185 sacra, n. 213, p. 211 exponere, n. 187, Q. 4, p. 185 Personalis, denuntiatio sollicitantis, n.786, Pietas, erga filios, n. 257, p. 253 p. 764; n. 787, Q. 3, 4, 6, 7, p. 767 excusans opera servilia dic festo, n. 255, indulgentia, n. 1048, p. 1063 injuria, n. 464, 465, p. 411 p. 251 interdictum personale, n. 970, Q. 1, p. excusans a Missa, n. 250, p. 247 objecta pietatis, n. 201, p. 198; n. 1052, 1015 p. 1076 lex, n. 73, p. 75 privilegium, n. 120, p. 121 Pignus, n. 551, p. 469 promissio, n. 476, p. 419 Pii, cura, n. 806, p. 785 sacrilegium, n. 215, Q. 1, p. 211 pcenitentes, n. 806, p. 785 votum personale, n. 227, p. 229 roboratio, n. 807, p. 785 Perterrefacientes, impedientes litteras, Pingere, dic festo, n. 254, p. 259 n. 984, p. 1027 res lascivas, n. 186, p. 185 Sedis Apostolicæ, n. 985, p. 1028 Pisces, cum carnibus die jejunii, n. 332, Perturbationes, n. 39, p. 40; n. 40, p. 41 p. 319 Pestis tempore, extrema unctio, n. 822, Pistores, excusati ab operibus servilibus Q. 3, p. 800 die festo, n. 255, p. 250 modus porrigendi Eucharistiam, n. 693, excusati a jejunio, n. 338, Q. 1, p. 326 Placenta, separare foetum a placenta, Q. 9, p. 627 officium medici, n. 565, p. 486 n. 272, p. 277 officium parochi, n. 170, p. 173; n. 641, Plantatio, in fundo alieno, n. 397, p. 366 Pluralitas, actuum multiplicans peccata, Q., p. 567 Petere, a S. Pcenitentiaria, n. 924, Q. 1, n. 131, p. 137 p. 953 dominorum, quoad gravitatem furti, debitum conjugale, n. 865, p. 867; n. n. 405, Q. 4, p. 371 933, p. 970 Poena, vid. Censura, Satisfactio dispensationem, n. 925, p. 955 apostatis, n. 973, p. 1020; n. 974, p. 1021 sacramenta ab indigno, n. 648, Q. 4, 5, bigamiæ, n. 1032, p. 1057 p. 564 canonica, n. 943, Q. 3, p. 984 Petitio dispensationis, n. 925, p. 955 causæ excusantes, n. 943, Q. 5, p. 985 a voto, n. 236, p. 236 cessatio, n. 951, p. 998 ab impedimentis, n. 874, Q. 12, p. 881 confessarii potestas, n. 943, Q. 10, matrimonialis, vid. Dispensatio p. 9S8; n. 952, Q. 11, p. 1001 quid exponendum, n. 922, Q. 2, p. 951 conventualis, n. 528, Q. 1, p. 451 Petra sacra, ciborium relictum extra, n. cooperantium, n. 943, Q. 6, p. 987 682, Q. 1, p. 610 duellantes, n. 998, p. 1039 exeerata, n. 716, Q. 4, p. 665 ferendae sententiæ, n. 943, Q. 3, p. 984; pro Missa, n. 716, Q. 1, p. 664 n. 946, Q. 1, p. 991 Petroleum, n. 691, Q. 3, p. 624 haereticis, n. 973, p. 1020; n. 974, p. 1021 Pharisaicum, scandalum, n. 183, p. 181 ignorata, n. 943, Q. 5, p. 985 Pharmacopola, obligationes, n. 198, Q. 1, in contractibus, n. 500, p. 433 2, p. 194 incurrendi tempus, n. 943, Q. 7, p. 987 Pharmacum, dubium, 565, p. 485 in sponsalibus, n. 840, Q. 3, p. 832 Philosophia, duratio cursus, n. 835, Q. 2, in utroque foro, n. 943, Q. 7, p. 987 latæ sententiæ, η. 943, Q. 3, p. 984; p. 821 in seminariis, n. 835, Q. 2, p. 821 n. 946, Q. 1, p. 991 Philtrum, maleficium, n. 210, p. 209 medicinalis, n. 944, p. 989 Phrenetici, baptismus, n 662, p. 587 mensura poenalis legis, n. 95, p. 96 Phthysicus, quoad debitum, n. 936, p.973 obligatio, n. 943, Q. 7, p. 987 Piæ, animæ, η. 806, p. 785 observantia, n. 943, Q. 7, p. 987 fundationes, n. 712, Q. 21, p. 660 penes Papam solum, n. 943, Q. 4, p. 985 in testamento, n. 516, p. 446 potestas remissiva Ordinarii, n. 943, Q Pictura, obscena, n. 186, p. 185 8, p. 988 U04] INDEX ALPHABETICUS GENERALIS. procurantibus abortum, n. 998, Q. 2, Poenitentia sacram entalis, vid Satisfactio p. W38 commutatio, n 766, Q. 4-6, p 726 quotuplex, n. 943, Q. 3, p. 984 impleta in mortali, n. 767, p. 728 recursus in suspensivo, n. 952, Q. 9, 11, in foro externo, n. 943, Q. 3, p. 984 p. 990 in foro interno, n 722, p. 675; n. 765, remissio absenti vel pnesenti, n. 943, p. 725 Q. 9, p. 988 obligatio imponendi, n 763, Q. 1, p. 723 requisita ex parte delicti, n. 942, p. 981 privata, n. 765, p. 725 sententia condemnatoria, n. 943, Q. 3, publica, n. 764, p. 724 p. 984; Q. 7, p. 987 Pœnitentiæ sacramentum, vid Absolutio, sententia declaratoria, n. 943, Q. 3, p. Confessio 984; Q. 7, p. 987 absolutio conditionata, n. 728, Q. 8, p. simoniaci, n. 218, Q. 7, p. 220; n. 1015, 684 p. 1045 absolvens plures, n. 728, Q. 5, p. 683 sodomitis, n. 1032, p. 1057 accusatio generica, n. 725, Q. 5, p. 678 sollicitantibus, n. 787, Q. 10, p. 769 confessio, vid. Confessio species, n. 943, Q. 3, p. 984; n 953, p. contritio, n 729, p. 685, vid Contritio 1004 definitio, n. 722, p. 674 spiritualis, n. 944, p. 989 definitio virtutis, n. 722, p 674 temporal's, n. 113, p. 116 denuntiatio sollicitantis, n. 786, p 764 tempus incurrendi, n. 943, Q. 7, p 987 dubie commissa peccata, n. 743, p. 701; vindicativa, n. 943, Q. 10, p. 988 n. 744, Q. 1-4, p. 701 violantes, n. 1034, p. 1058 effectus sacramenti, n. 630, p. 551 Poenalis lex, n. 113, p. 116 effectus virtutis, n. 722, p. 674 causæ excusantes, n. 114, p. 117 elevatio manus, n. 728, p. 682 civiles leges, n. 114, Q. 1, p. 116 examen conscientiæ, n. 756, 757, p. 716 definitio, n. 113, p. 116 forma essentialis, n. 727, p. 681 divisio, n. 113, p. 116 forma rubricalis, n. 727, p. 681 ecclesiæ, n. 114, Q. 2, p. 117 forma totalis, n 727, p. 681 exempla, n. 114, Q. 2, p. 117; n. 953, in dubio baptismi præcedentis, n 725, p. 1004 Q. 2, 3, p 677 institutio sacramenti, n 723, Q. 1, p. 675 in utroque jure, n. 113, p. 116; n. 943, integritas confessionis, n. 741, p. 698 Q. 2, p. 982 judicium sacramentale et forense, n. 723, interpretatio, n. 95, p. 96 irritans, n. 874, Q. 1, p. 876 Q. 2, p. 675 materia, dubia, n. 725, Q. 6, p. 679 nostræ non sunt omnes, n. 114, Q. 1, libera, n. 724, p. 676 p. 116 præceptum superioris, n. 942, p. 981 necessaria, n. 724, p. 676 regulæ religiosorum, n. 114, Q. 2, p proxima, n. 724, p. 676 remota, n. 724, p. 676 117 sufficiens, n 724, p. 676 Pœnitens, accedens sine examine, n. 756, minister, n 769, p. 732 757, p. 716 necessitas sacramenti, n 722, p. 675 consuetudinarius, n. S03, p. 783 necessitas virtutis, n. 729, p 685 dispositio, n. 128, p. 134; n 796, Q., obligatio virtutis, n. 731, p. 686: n. 732, p. 778 fidem meretur, n. 796, Q., p. 778 Q. 1, p. 6S6 nullum certum peccatum accusans, omissio ex forma rubricali, n. 72S, Q. 1, n. 725, Q. 6, p. 679 p. 681 obligatio respondendi confessario, n, pars sacramenti, n. 722, p 675 partes, essentiales, n 722, p. 675 747, Q 2, p. 704 occasionarius, n. 800, p. 7S1 intégrales, n. 722, p. 675 piorum tractatio, n. 806, p. 785 peccata rite absoluta, n. 725, Q. 1, p 676 putans se certo relapsurum, n. 738, præceptum sacramenti, n 729, p 685 Q. 2, p. 694 præsentia pernitentis, n 728, Q 6, p. 683 quid cognoscendum, n. 793, Q. 1, p. 775 revelatio complicis, n 751, Q 2-5, p 709 recidivus, n. 803, p. 783 sacramentum, n. 722, p. 674 [105] INDEX ALPHABETICUS GENERALIS. Popinarum commercium, n. 254, Q. 2, signum crucis, n. 728, Q 2, p. 682 p. 249 stola et supcrpcilicium, n. 728, Q. 3, p. Populus, quoad gubernium, n. 261, p. 264 682 Porrensis operatio, n. 273, Q. 5, p. 282 subjectum, n. 728, p. 685 Positivum, voluntarium, n. 5, p. 12 telephonium, n. 728, Q. 7, p. 683 verba essentialia, n. 728, Q. 4, p. 682 Possessio, beneficii a parocho, n. 906, Q. 1, p. 912 virtus, n. 722, p. 674 remittens veniale, n. 736, Q. 3, p. 693 bonæ fidei, n. 416, p. 381; n. 417, p.381 Pœnitentiaria, executio dispensationis, n. centenaria, n. 121, p. 122 952, Q. 3, p. 999 dæmonis, n. 829, p 810 impedimenta occulta, n. 851, p. 839 dignitatis, n. 153, p. 157 potestas dispensandi, n. 110, p. 113 dubiæ fidei, n. 420, p 385; n. 421, p. 386 recursus, modus, n. 924, Q. 1, p. 953 effectus, n, 391, p. 364 necessitas, n. 924, Q. 1, p 953 in dubio praeferenda, n. 273, Q. 8, p. 282; Pcenitentiarius, canonicus, n. 771, p. 736; n. 558, p. 476 n. 782, p. 754 in praescriptione, n 341, p. 364 Politic®, factiones, n. 262, p. 266; n. 987, juris, n. 67, Q. 4, p. 61 p. 1029 make fidei, n. 418, p. 383; n. 419, p. 383 Pollutio, causa, n. 303, p 296 officii, n. 906, Q. 1, p. 912 causa extra genus luxuriæ, n. 128, Q. 7, Possessor, vid. Restitutio p. 133 bonæ fidei, n. 416, p. 381, n. 417, p. 381 commotio carnalis, n. 126, p. 128 domino ignoto, n. 448, p. 400 definitio, n. 301, p. 295 emptio, n. 418, Q. 2, p. 381 delectatio, n. 280, p. 288 expensæ, n. 418, Q. 4, p. 383 distillatio, n. 301, p. 295; n. 303, p. 297 fructus, n. 418, Q. 1, p. 381 feminea, n. 304, Q., p. 297 res periens, n. 418, Q. 3, p. 382 gaudium, n. 138, p. 144 venditio rei a fure emptæ, n. 418, Q. 2, malitia, n. 302, p. 295 p. 381 nocturna, n. 303, p. 296 dubiæ fidei, n. 420, p. 385; n. 421, p. remedia, n. 126, p. 128 386 reconciliatio ecclesiæ, n. 716, Q. 3, p. ab initio, n. 422, Q. 1, 4, p. 387 665 diligentia omissa, n. 422, Q. 2, p. 387 pruritus, n. 303, p. 297 MAL/E fidei, n. 418, p. 383, vid. Resti­ sine culpa, n. 303, p. 296 tutio solutiones practicæ, n. 303, p. 296 in variis circumstantiis, n. 419, p 383; voluntaria, directa, n. 302, p. 296 n. 420, Q. 2, p. 384; Q. 4, p. 385 indirecta, n. 302, p. 296 restitutio rei periturae, n. 420, Q. 1, Polyandria, illicita, n. 856, p. 849 p. 384 simultanea, n. 856, p. 849 Possidentis, conditio, n. 558, p. 476 successiva, n. 856, p. 849 Postulatus, in ordinibus religiosis, n. 610, Polygamia, quo jure prohibita, n. 856, p. Q. 2, p. 524 modus peragendi, n. 610, Q. 2, p. 524 849 monialium, n. 610, Q. 2, p. 524 simultanea, n. 856, p. 849 subjecti, n. 610, Q. 2, p. 524 successiva, n. 856, p. 849 tempus, n. 610, Q 2, p. 524 Pondus, n. 448, p. 400 Pontifex Romanus, auctoritas suprema, Potestas, abbatis nullius, n. 75, Q. 1, p. 77 coactiva, n. 947, p. 993 n. 75, Q. 1, p. 76 civilis, n. 76, p 79; n. 111, p. 115 censuræ, n. 945, p. 990 quoad criminosos, n. 267, Q. 2, p. 272; confirmans in forma communi, n. 75, n. 261, p. 264 Q. 1, p. 77 commutandi vota, n. 238, p. 238 in forma specifica, n. 75, Q. 1, p. 77 delictum in eligendo, n. 982, p. 1026 delegata dispensandi, n. 919, p. 940, 944, 945 indulgcntiæ, n. 1049, p. 1064 leges, n. 75, Q. 1, p. 76 dispensandi a lege, n. 99, p. 97 Pontificalia, exercitium, n 964, p. 1010 dominativa, n 350, p. 347; n 354, p. 319 suspensio, n. 964, p. 1010 11061 INDEX ALPHABETICUS GENERALIS. ecclesiastica, n. 874, Q. 7, p. 877; Q. 8, Prælati, correctio subditorum, n 710, p, p. 878 6.54 exccutiva, n. 516, p. 446; n. 924, Q. 2, dimissoriæ litteræ pro ordinandis, n. 832, p. 954; n. 943, Q. 2, p. 982 833, p. 814; n. 1008, p. 1043 jurisdictionis, n. 984, p. 1027' n. 985, dispensationes a legibus, n. 607, p. 521 p. 1028 irritatio votorum, n. 606, p. 521 legifera, n. 74, p. 76 nullius, n. 710, p. 654 legislativa, n. 74, p. 76; n. 75, Q. 1, p. 76 potestas legislativa, n. 75, Q 1, p 78 ministri pœnitentiæ, n. 770, Q 1, p. 732 regulares, n. 623, p. 546; n 624-627, necessaria confessario, n. 771, p. 735 p. 547 ordinaria dispensandi, n. 99, p. 97; n scientia a confessione, n 819, Q 4, p 795 100, Q. 2, p. 97 Præmittenda matrimonio, n. 852, p 840, ordinis, n. 770, Q. 13, p. 735 vid. Matrimonium paterna, n. 257, p. 254 Præpositi, non exigentes tributum, n 475, remissiva Ordinarii quoad poenam, Q. 3, p. 418 n. 943, Q. 8, p. 988 Præscriptio, acquisitiva, n 382, p. 360 reservandi, n. 780, p. 750 beneficia, n. 384, p. 362 Potus, ante communionem, n. 700, Q 7, bona fides, n. 385, p. 362; n. 387, Q., p. 637 p. 363 licitus die jejunii, n. 333, Q, 4, 5, p. 320, bona subjecta, r.. 384, p 361 321 conditiones, n. o82, p. 361 Præcarium, definitio, n. 517, 518, p. 447 definitio, n 382, p. 360 Præceptum, decalogi, n. 108, p. 102; n. delictum, n. 946, p. 993 157, Q. 3, p. 164 desuetudinis, n. 393, Q., p. 365 differentia a lege, n. 72, p. 74 interrupta, n. 393, p. 365 episcopi extra territorium, n. 72, p. 74 liberativa, n. 382, p. 360 Missam audiendi, n. 240, p. 241; n. 326, modus acquirendi dominium, n. 383, p. 313 p. 361 objectum obedientiæ, n. 618, p. 544 obligatio, n. 386, p. 362 ossibus hæret, n. 72, p. 74 onera Missarum, n. 384, p. 362 ordinaria, n. 382, p. 360 particulare, n. 943, Q. 3, p. 985 in alieno territorio, n. 72, p, 74 possessio, n. 390, p. 364 privilegia, n. 3S3, p. 361 plura, n. 89, Q. 4, p. 91 quo jure, n. 383, p. 361 prævalens, n. 89, Q. 4, p. 91 res non præscriptibilis, η. 712, Q. 21, remedium poenale, n. 944, p. 989 p. 660 sanctio, n. 942, p. 981 suspensa, n. 393, p. 365 Præco, in licitatione, n. 538, p. 45' tempus requisitum, n. 392, p. 364 in venditione, n. 538, p. 459 titulus, n. 388, p. 363 Præda, n. 437, p. 396 Præsentatio, simoniaca, n. 217, p. 215 Prædicatio, modus, n. 595, Q. 4, p. 515 obligatio episcopi, n. 594, p. 513; n. 595, Præsentia, Christi in Eucharistia, n 676, p. 603 p. 514 materia consecrationis, n. 680, p. 609 obligatio parochi, n. 598, p. 517 parochi, vid Matrimonium, præscripta, n. 594, p. 513 pœnitentis, n. 740, Q. 1, p. 697 religiosorum, n. 595, Q. 3, p. 513; n. 776, pro Missa, n. 241, p. 241 Q. 10, p. 744 Præses, n. 153, Q. 4, p. 157 verbi Dei, n. 595, Q. 4, p. 515 Præfecti Apostolici, facultates, n. 710, Præsumpserit, n. 913, Q. 5, p. 985 Præsumptio, condonationis creditoris, n. Q. 2, p. 653 453, Q. 5, p. 410 quinam sint, n. 710, p. 654 consensus injuriam patientis, u 453, Præfectura, Apostolica, n. 710, p. 654 Q. 5, p. 410 Prægnans, abstinentia, n. 338, Q. 1. p. 326 definitio, n. 162, p. 167 debitum conjugale, n. 934, p. 972 in dubio pro superiore, n. 66, p. 58 jejunium, n. 338, Q. 1, p. 326 Prægnantia, quoad debitum, n. 934, p. in jurisdictione, n. 772, p. 736 972 legis fundamentum, n. 87, Q. 1. p. S9 [W71 INDEX ALPHABETICUS GENERALIS. materia paupertatis, n. 614, Q. 7, p. 538 materia sigilli, n. 811, p. 788; n. 812, p. 789; n. 814, p. 790 orationis, n. 202, p. 200 parvitas materiæ, n. 164, Q. 1, p. 167 privilegii, n. 121, p. 122 vitium, n. 162, p. 167 Præteriti, actus, n. 77, Q. 1, p. 80 Prandium, hora die jejunii, n 336, 337, Q. 1, p. 325 interruptio die jejunii, n. 337, Q. 3, p. 325 quantitas die jejunii, n. 337, p. 325 Preces, ab episcopo ordinandis, n. 835, Q. 9, p. 823 matutinæ, n. 203, Q. 2, p. 200 omissio, n. 203, Q. 2, p. 200 pœnitenti imponendæ, η. 763, Q. 2, p. 723; n. 768, p. 729 pro indulgentiis, n. 1050, Q. 24, p. 1072 sciendæ, n. 157, Q. 3, p. 164 surdo-muti, n. 1050, Q. 18, p. 1071 vespertina, n. 203, Q. 2, p. 200 Presbyter assistens, n. 601, p. 519 assistentia in matrimonio, n. 911, Q. 4, p. 924; Q. 15, p. 926 jura, n. 601, p. 519 jurisdictio, n. 601, p. 519 obligationes, n. 601, p. 519 status, n. 601, p. 519 Presbyteratus, ætas canonica, n. 835, Q. 3, p. 821 distinctus ab episcopatu, n. 829, p. 810 forma, n. 830, p. 811 interstitia, n. 835, Q. 5, p. 822 materia, n. 830, p. 811 officia, n. 829, p. 810 ordo, n. 829, p. 810 minister ordinum, n. 833, Q. 1, p. 814; Q. 2, p. 815, vid Abbas nullius omissio rubricarum, n. 650, Q. 1, p. 566 potestas, n. 829, p. 810 prætermissis aliis ordinibus, n. 1010, p. 1014 scientia requisita, n. 835, Q. 2, p. 821 verum sacramentum, n. 829, p. 810 Presbyterium, n. 597, p. 516 Pretium, augmentum, n. 534, Q. 2, p. 456 conventionale, n. 534, Q. 1, p. 456 depressio, n. 534, Q. 3, p. 456 determinatio, n. 533, p. 455 emptio, n. 533, p. 455 exaggeratum, n. 534, Q. 4, p. 457 ignoratum, n. 534, Q. 1, p. 456 infimum, n. 532, p. 455 legale servandum, n. 533, p. 455 rei, n. 532, p. 455 simoniacum, n. 216, p. 215 summum, n. 532, p. 455 tituli, n. 532, p. 455 vulgare, n. 532, p. 455 Prima, communio, admissio, n. 695, Q. 3, p. 629 ætas, n. 340, Q. 3, p. 329; n. 341, p. 330 cognitio requisita, n. 340, Q. 3, p. 329 devotio requisita, n. 340, p. 329; n. 341, p. 330 Prima confessio, n. 695, Q. 3, p. 629 Principes, auctoritas in civilibus, n. 74, n. 76; n. 261, p. 264 bellum, n. 277, p. 286 mulieres quoad clausuram, n. 992, p. 1035 publicationes matrimoniales, n. 844, Q. 2, p. 835 tributa, n. 473, p. 415 Principia, actuum humanorum, n. 1-22, p. 9-27 conscientiam formandi, n. 31, p. 36; n. 34, p. 37; n. 37, p. 39 legis naturalis, n. 108, p. 103 reflexa, n. 59, p. 50; n. 66, p. 58 Privatio, beneficii, n. 961, p. 1008 habitus ecclesiastici, n. 967, p. 1013 injusta rei speratae, n. 425, Q. 10, p. 392 officii, n. 961, p. 1008 privilegii, n. 121, Q, 1, p. 122 sepulture ecclesiasticæ, η. 973, Q. 1, ρ· 1017 Privatum, bona privata, n. 349, p. 346 cultus privatus, n. 201, p 198 oratorium, n. 247, p. 245 privilegium, η. 120, p. 121 sacellum, n. 247, p. 245 Privilegia, vid. Privilegium abbatis nullius, n. 602, p. 520; n. 603, p. 521 Cardinalium, vid. Cardinales clericorum, n. 602, p. 520 violantes, n. 592, p. 512; n. 993, p. 1035 communicatio, n. 121, p. 122 episcoporum, n. 603, p. 521 non revocata in codice, n. 110, p. 107 proscriptione obtenta, n. 121, p. 122 proter jus, n. 121, p. 123 regularium, n. 620, p. 546 Privilegiata, testamenta, n. 509, p. 440 Privilegium, acquisitio, n. 121, p. 122 æstimandum, n. 121, p. 123 altaris, n. 712, Q. 18, p. 659 auctor, n. 121, p. 121 (1081 INDEX ALPHABETICUS GENERALIS. bimestre, n. 869, p. 870; n. 147, p. 1154 tempus interpellandi, n. 859, Q. 17, binationis, n. 714, Q. 3, p. 661 p. 856 canonis, n. 602, p. 520 vari® questiones, n. 859, p. 851 cessatio, n. 121, Q. 1, p. 122 Probabiliorismus, vid Systema morale communicatio, n. 121, p. 122 Probabilis opinio, vid. Systema morale consuetudine acquisita, n. 121, p. 122 Probabilismus, vid. Systema morale creditorum, n. 453, p. 402 Probabilitas, vid Systema morale definitio, n. 120, p. 121 Probitas, clerici, n. 567, p 488 eligendi confessarium, n. 778, Q. 1, p. ingredientis in religionem, n. 610, Q. 1, 745; Q. 5, p. 747 p. 524 exemptionis, n. 609, p. 523; n. 621, p. ministri sacramentorum, n. 637, p. 555 546 ordinandi, n. 834, p. 817 facultates habituales, n. 121, p. 123 Processus, canonizationis, n 201, p. 198 fori, n. 991, p. 1034 Proclamationes, ante matrimonium, n. in dubio, n. 121, p. 123 843, p. 835; n. 8*14, Q. 1, p. 835, vid. interpretatio, n. 121, p. 121 Banna legendi libros prohibitos, n. 345, Q. 7, ante matrimonium mixtum, n. 844, Q. 2, p. 342 p. 836 loci usus, n. 121, Q. 2, p. 123 ante ordinationem, n. 596, p. 516 odiosum, n. 97, Q. 2, p. 96; n. 121, Q. 2, dispensatio, n. 848, p. 838 p. 123 excusans a Missa, n. 249, p. 247 PAULiNUM, n. 858, p. 851 formula, n. 844, Q. 4, p. 836 baptismus infidelis incognitus, n. 859, locus, n. S46, p. 837 modus, n. 845, p. S36 Q. 6, p. 852 baptismus unius et discessus alterius, omissio, n. 844, Q. 3, p. 836 parochi potestas, n. 100. Q. 4, p. 98 n. 859, Q. 2, p. 851 \ causæ excusantes ab interpellatione, sponsæ divers® diocesis, n. 849, Q. 1, p. n. 859, Q. 15, p. 855 838 tempus, n. 845, p. 836 conditiones, n. 859, Q. 2, p. 851 discessus moralis, n. 859, Q 13, p. 854 Procurantes, abortum, n. 997, p. 1037 discessus physicus, n. 859, Q. 14, p. Procuratio, abortus, n. 272, p. 277; n. 997, 854 p. 1037 dispensatio ab interpellatione, n. 859, Procurator, in baptismo, n. 664, p. 538 in celebratione matrimonii, n. S55, Q. 2, Q. 4, p. 852; Q. 7, p. 853 p. 846 fidelis dans causam discessus, n. 859, in sponsalibus, n. 838, p. S29 Q. 16, p. 856 in aliqua secta baptizat i, n. 859, Q. 11, Prodigi, contractus, n. 487, p. 426 Proditio, n. 486, p. 426 p. 854 infidelis non manifestans voluntatem, Profectitia bona, n. 356, Q., p. 349 filiorum, n. 351, p. 350 n. 859, Q. 6, p. 852 infidelis tcntans fidelem, n. 859, Q. 5, Profectus, n S07, p. 7S5 Professio, fidei, 152, p. 155 p. 852 fidei a canonicis, n. 153, Q 4, p 157 interpellatio, n. 859, Q. 2, 3, p. 852 a parochis, n. 153, Q. 4. p. 1'7 interpellationis, duplex objectum, n. juramentum contra moderni >mum, n. 859, Q. 2, p. 852 153, p. 158 modus, n. 859, Q. 3, p. 852 religiosa, n. 610, Q. 10, p. 529 necessitas, n. 859, Q. 14, p. 855 dirimens matrimonium, n 8S2, p. SS9 post conversionem et interpellatio­ dolose declarata nulla, n. 1013, p. 1015 nem, n. 859, Q. 4, p. 852 effectus, n. 610, Q. 16, p. 530 post dispensationem a disparitate exploratio voluntatis puellarum, n. cultus, n. 859, Q. 1, p. 851 610, Q. 15, p. 530 privilegium et religiosa professio, invalida, n. 610, Q. 8, p. 528 n. 859, Q. 10, p. 853 laici religiosi, n. 609, p. 523 quibus, n. 859, Q. 2, p. 851 monialium, n. 610, Q. 8, p. 528; Q. solutio matrimonii, n. 859, Q 8, 9, p. 10-12, p. 529 853 [109] INDEX ALPHABETICUS GENERALIS. universale, n. 737, p. 694; n. 738, Q. 4, renuntiatio bonorum, n. 614, Q. 9, p. p. 696 539 virtuale, n. 738, Q. 3, p. 695 requisita ad valorem, n. 610, Q. S, Proprietarius, n. 349, p. 346 p. 528 Proprietas, vid. Dominium sanatio, n. 614, Q. 11, p. 540 auctoris circa scripta, n. 363, p. 353 vota simplicia prœcedentia, n. 610, bonorum ecclesiæ, n. 343, p. 332 Q. 11, p. 529 Prohibentes, executionem actorum Sanctæ circa inventa, n. 370, p. 357 individua, n. 354, p. 349 Sedis, n. 984, p. 1027 promulgationem actorum Sanctæ Sedis, Proscriptae, societates, n. 987, Q. 6, p. 1030 n. 984, p. 1027 Protestantes, administratio baptismi, n. Prohibita, die festo, n. 252, p. 248 976, p. 1023; n. 977, p. 1024 Prohibiti, cultus, n. 203, p. 201 Protestanticum, brephotrophium, n. 257, Prohibitio, consuetudinis, n. 119, Q. 2, p. Q. 2, 3, p. 255 120 Protestatio, in hvpnotismo, n. 209, Q. 6, librorum, n. 344, p. 338; n. 345, Q. 5, p. 207 in pacto cum dæmone, n. 209, Q. 6, p. 207 p. 341 necessaria, n. 209, Q. 6, p. 207 Projectiones cinematographicæ, n. 257, p. 261 scelus non tollit, n. 208, p. 204 moralitas, n. 257, p. 261 Provida, constitutio, n. 166, p. 1164 prohibitae in ecclesia, n. 215, Q. 1, p. 212 Provincia, n. 609, p. 523 Proles, abjectio, n. 255, Q. 1, p. 254 Provinciale concilium, n. 75, Q. 1, p. 77 adulterii, n. 470, p. 414; n. 1029, p. 1055 Provisio, simoniace provisus, n. 218, Q. 8, spuria, n. 468, 469, p. 413; n. 1028, p. 220 1029, p. 1055 Provocatio, ad duellum, n. 999, p. 1039 stupri, n. 468, 469, p. 413 Proxeneta, n. 544, Q. 1, p. 463; Q. 2, 3, Promissio, cessatio, n. 505, Q. 1, p. 435 p. 464 conditiones, n. 503, p. 434 Proximus, adjuvandus, n. 168, p. 170; cum juramento, n. 225, p. 227 n. 169, p. 171 extorta dolo vel metu, n. 503, p. 434 aggressor proximi, n. 269, Q. 5, p. 276 in morte promissarii, n. 505, Q. 2, p. 435 diligendus, n. 168, p. 170 in morte promissoris, n. 505, Q. 2, p. 435 quo ordine adjuvandus, n. 174, Q. 1> matrimonii, n. 836, p. 853, vid. Sponsalia p. 175 matrimonii cum adulterio, n. 886, p. occisio malefactoris, n. 265, p. 271 892 Prudentia, confessari, n. 795, p. 777 obligatio, n. 503, p. 434; n. 504, p. 435 virtus cardinalis, n. 151, p. 154 solutiones practicæ, n. 504, p. 535 Pruritus, in verendis, n.303, p. 297 Promulgatio, decisionum extensivarum, pollutio, n. 303, p. 297 n. 96, p. 95 Puberes, n. 481, p. 424 decisionum restrictivarum, n. 96, p. 95 Pubertas, legalis, n. 481, p. 424 legis, ecclesiasticæ, n. 83, Q., p. 86 Publica, comitia, n. 262, p. 266 in genere, n. 82, p. 85 criminis revelatio, n. 316, Q. 3, p. 304 naturalis, n. 107, p. 102 honestas, n. 898, p. 903 impedimentum publicum, n. 867, p. 8θθ necessaria, n. 94, p. 94 Pronuntiatio, officii divini, n. 579, p. 501 oratorium publicum, n. 247, p. 245 ~ verborum consecrationis, n. 633, p. 552 Pudicitiae, aggressor, n. 269, Q. 3, p. 275 Propositiones, damnatae, n. 345, Q. 4, p. Puella, expellens foetum, n. 273, Q. 3, p· 340 281 Propositum, cum contritione, n. 729, p. 685 votum castitatis, n. 869, p. 871 efficax, n. 737, p. 694 Pueri, absolutio, n. 340, Q. 1, p. 329 explicitum, n. 738, Q. 3, p. 695 communio, n. 695, Q. 2, p. 628 firmum, n. 737, 738, p. 694 confessio, n. 310, p. 329 implicitum, n. 738, Q. 3, p. 695 prima communio, n. 691, Q. 8, p. 622; in mortalibus, n. 737, p. 694 n. 695, Q. 3, p. 629 in venialibus, n 738, Q. 4, p. 696 quoad leges, n. 78, p. 81; n. 80, Q- 2, uon peccandi, n. 737, p. 693 p. 84 [110J INDEX ALPHABETICUS GENERALIS. ecclesiasticas, n. 80, Q. 2, p. 84 scholæ, neutrales, n. 257, Q. 5, p. 257 publicæ, n. 257, Q. 5, p. 256 Punitio, cruenta, n. 265, p. 271 Pupilli, n. 481, 482, p. 484 tutor, n. 481, p. 484 Purificatorium, ablutio, n. 215, Q. 6, p. 214 benedictio, n. 718, Q. 1, p. 666 Pyxis, benedictio, n. 693, Q. 1, p. 623 confectio, n. 693, Q. 1, p. 623 consecrata extra corporale, n. 682, Q. 1, p. 610 purificatio in hospitiis leprosorum, n. 693, Q. 9, p. 62b definitio, n. 79, p. 83 effectus, n. 98, p. 83 Quasi-parochi, n. 837, p. 826 applicatio Missæ pro populo, n. 710, Q. 2, p. 653 jura, n. 837, p. 826 obligationes, n. 837, p. 826 ubinam constituendi, n. 837, p. 826 Quatuor tempora, abstinentia, n. 334, p. 323 jejunium, n. 334, p. 323 ordinatio, n. 835, Q. 4, p. 821 Quinquennales, facultates, n 920, Q. 2, p. 946 Quotidiana, communio, vid. Communio, n. 701, p. 638 Q Quadragesima, benedictio nuptialis sol­ lemnis prohibita, n. 864, Q. 4, p. 861; Q. 10, p. 865 Rapina, definitio, n. 402, p. 368 indulta pro nostra regione, n. 335, p. malitia, n. 403, p. 368 324 ; n. 338, p. 327 Raptores, n. 884, 885, Q. 12, p. 891 lex abstinenti® et jejunii, n. 329, p. 316 mulierum, n. 300, p. 295 quoad tempus officii recitandi, n. 576, Raptus, definitio, n. 299. p. 295 Q. 2, p. 495 impedimentum matrimonii, n. 884, pQuæstuosa, negotiatio, n. 589, p. 509 891 Quæstum faciens, ex eleemosynis Missa­ mulieris minoris, n. 300. p 295 rum, 711, p. 655 pro alio, n. 885, Q. 3, p. 892 ex indulgentiis, n. 981, p. 1025 pro foro externo, n. 299, p. 295 Qualitas delicti, undenam desumenda, n pro foro interno, n. 299, p. 295 quale peccatum, n. 300, p. 295 942, 943, Q. l,p.981 Quando, restituendum, n. 459, p. 405 seductio, n. 855, Q. 1, p. 891 Quantitas, aquæ cum vino in Missa, n. violentia, n. 299, p. 295 Ratio, conscientiæ, n. 778, Q. 12, p. 749 679, Q. 7, p. 609 ciborum in jejunio, n. 333, Q. 1, p. 319; usus, n. 78, p. 81; n. 79, p. 82 Q. 12, p. 323 Ratum, habentes, n. 435, p. 395 delicti, n. 943, Q. 3, p. 982 matrimonium, n. 853, p. 843 materiæ ad grave furtum, n, 404, Q. 1, Reædificatio, ecclesiæ non tollit privilegium indulgentiæ, η. 1051, p. 1074 p. 368 pœnitentiæ sacramentalis, n. 763, Q. 2, Realis, retractio, n. 429, p. 393 sacrilegium reale, n. 215, Q. 1, p. 211 p. 723 requisita ad peccatum grave contra Reatus, culpæ, n. 124, 125, p. 126 paupertatem, n. 404, Q. 1, p. 368; pœnæ, n. 722, p. 675 qualis per indulgentias remissus, n. 1048, n. 614, Q. 8, p. 538 restitutionis, n. 443, p. 398 1049, p. 1063 spiritus liciti vino ad Missam, n. 679, Rebaptizare, quando, n. 633, p. 652 Q. 6, p. 607 quomodo, n. 655, Q. 8, p. 574 Quantum, restituendum, vid, Restitutio, Recens, accusatio peccati ut antiqui, n. n. 443, p. 398 747, Q. 5, p. 705 Quasi-castrensia, vid. Bona castrensia, Receptans, n. 436, p. 395 n. 356, p. 349 quinam, n. 436, p. 395 Quasi-contractus, definitio, n. 476, p. 420 restitutio, n. 436, p. 395 pœnæ, n. 943, Q. 2, p. 983 quotuplex, n. 476, p. 420 Quasi-domicilium, acquisitio, n. 908, p. Receptatores, cooperatio injusta, n. 436, p. 395 916 hæretici, n. 943, Q. 2, p. 983 amissio, n. 79, p. 83 U11] INDEX ALPHABETICÜS GENERALIS. Receptio, ordinum, n. 834, p. 817 sacramentorum, n. 645, p. 561; n. 647, p. 563 Recidivus, absolutio, n. 803, p. 783 signa emendationis, n. 805, p. 784 Recitatio, officii divini, n. 90, p. 91; n. 579, p. 501; n. 580, Q. 2-4, p. 502 officii parvi B. V. M., n. 574, Q. 7, p. 496 precum ad indulgentias lucrandas, n. 1049, p. 1065; n. 1050, Q. 5, p. 1065 Reconciliatio, coemeterii, n. 716, Q. 3, p. 665 ecclesiæ, n. 716, Q. 3, p. 665 inimicorum, n. 174, Q. 1, p. 175 Rectores, confessiones subditorum, n. 776, Q. 6, p. 743 Recurrentes, ad laicam potestatem, n. 984, p. 1027; n. 985, p. 1028 Recursum, præbcntcs, n. 436, p. 395 Recursus, ad episcopum, n. 952, Q. 11, p.1001 ad Sanctam Sedem, n. 952, Q. 9, 11, p. 1001 ex prohibitione librorum, n. 345, p. 338 in casu urgentiori, n. 952, Q. 9, 11, p. 1001 moraliter impossibilis, n. 952, Q. 11, p. 1001 per confessarium, n. 952, Q. 11, p. 1001 per pœnitentem, n. 952, Q. 11, p. 1001 quid excusat, n. 952, Q. 11, p. 1001 quid si difficilis, n. 952, Q. 11, p. 1001 Redactores, librorum, n. 188, p. 186 Redditio, debiti conjugalis, n. 935, p. 972 vid. Debitum conjugale Reditus, beneficii, n. 302, Q. 1, p. 352 usus, n. 361, p. 352 Reductio, donationis, n. 511, p. 442 Missarum, n. 511, p. 442 Refectio, commutatio horarum, n. 332, p. 319; n. 337, Q. 1, p. 325 in die jejunii, n. 332, p. 319 quantitas in serotina, n. 333, Q. 8, p. 322 tempus, n. 336, p. 325 unica in jejunio, n. 332, p. 319 Refectiuncula, hora, n. 332, p. 319 in die jejunii, n. 333, Q. 8, p. 332 qualitas, n. 333, Q. 12, p. 323 quantitas, n 333, Q. 8, p. 322 Reflexa principia, n 59, p. 50; n. 66, p. 58 certitudo, n. 66, p. 58 generalia, n. 66, p. 58 subsidiaria, n. 66, p. 58 Regee, Reginae, banna eorum matrimo­ niorum, n. 844, Q. 1, p. 835 ingressus in clausuram religionis, n. 992, p. 1035 Regulae, ad legem interpretandam, n. 96, p. 95 applicandi præceptum caritatis, n. 169, p. 171 confessionis generalis, n. 759, p. 718 diligendi inimicos, n. 173, p. 174 dirigendi pœnitentes pios, n. 806, p. 785 distinguendi, mortalia peccata, n. 127, p. 129; n. 128, Q. 3, p. 131 venialia peccata, n. 127, p. 129 eleemosynæ faciendæ, η. 175, p. 176 interpretationis, n. 96, p. 95; n. 97, Q. 1, 2, p. 96 interrogandi pœnitentes, n. 795, p. 777 inveniendi gradus consanguinitatis, n. 890, p. 896 Missæ fructus divisionis, n. 706, Q. 7, p. 650 negligentia habitualis regularum, n. 610, Q. 18, p. 531 obligatio in genere, n. 610, Q. 19, p. 531 obligatio vi voti obedientiæ, n. 618, p. 544 ordinis religiosi, n. 610, Q. 19, p. 531 pro absolutione conditionata, n. 728, Q. 8, p. 684 pro recidivis absolvendis, n. 804, p. 783 pro religiosis, n. 610, Q. 17, p. 531 pro scrupulosis, n. 42, p. 43 Probabilismi, vid. Systema Morale remediorum contra desperationem, n. 164, Q. 4, p. 168 specificæ distinctionis peccatorum, n. 129, p. 135; n. 130, p. 136 numericæ distinctionis peccatorum, n. 131, p. 136 Regulares, n. 609, p. 523 apostatæ, n. 1011, p. 1044 approbati, n. 776, Q. 6, p. 743 attentantes matrimonium, n. 1014, p. 1045 bonorum dispositio, n. 610, Q. 20, p. 532 censuræ et irregularitates, n. 991, 992, p. 1035; n. 1011, p.1044 clausura, n. 991, 992, p. 1035 confessarii, n. 774, p. 741 confessio, n. 774, p. 741; n. 776, Q. 6, p. 743 depositum, n. 615, p. 541 dimissio habitus, n. 1012, p. 1044 divina vocatio, n. 611, p. 532; n. 834, p. 817 egressio ex monasterio, n. 10J2, p. 1044 eleemosynæ, n. 624, p. 547 11121 INDEX ALPHABETICÜS GENERALIS. Eucharistia ministranda, n. 686, p. 614 exemptio, n. 621, p. 546 famuli, n. 776, Q. 4, 5, p. 743 fugitivi, n. 1012, p. 1044 jura, n. 608, 609, p. 522 libri contra statum religiosum, n. 345, Q. 4, p.340 libros conscribentes, n. 344, Q. 1, p. 335; n. 615, p. 542 matrimonium attentantes, n. 1014, p. 1045 novitiatus, n. 610, Q. 3, 4, p. 525; Q. 5, 6, p. 527; Q. 7, 8, p. 528 nullitas professionis ,n. 1013, p. 1045 obligatio perfectionis, n. 610, Q. 17, p. 531 officium divinum, n. 574, Q. 2-4, p. 495, vid. Officium divinum ordines, n. 609, p. 523 patrini, n. 663, Q. 5, p. 589 potestas dispensandi a votis, n. 236, p. 237 privilegia, n. 620, p. 546 professio, n. 610, Q. 8, p. 528; Q. 9, 10, p. 529 quinam, n. 609, p. 523 quoad confessiones fidelium, n. 774, p. 741 quoad reservationem, n. 781, Q. 2, p. 751 vocatio, n. 611, p. 532 vota, n. 227, p. 229 castitatis, n. 237, Q. 3, p. 237; n. 605, p. 543 gravitas peccatorum, n. 614, Q. 8, p. 538; n. 617, Q. 2, p. 543; n. 619, Q. 3, p. 545 materia gravis voti, n. 614, Q. 8, p. 538; n. 617, p. 543; n.619, p. 545 obedientia:, n. 227, p. 229 paupertatis, n. 613, p. 535 simplicia, n. 227, p. 229; n. 614, Q. 2, p. 536 sollemnia, n. 227, p. 229; n. 613, p. 535 Regularis, ordo, n. 609, p. 523 prælatus, n. 623, p. 546; n. 624-627, p. 547 Reincidentia, in censuras, n. 952, Q. 1, p. 999 Relapsus, confessario aperiendus, n. 803, 804, p. 783 Relatio, actuum ad Deum, n. 28, Q. 2, p. 32 Religio, actus, n. 200, p. 197 actus oppositi, n 204, p. 201; n. 212, p. 209 falsa testimonia, n. 309, p. 299 mixta, n. 871, p. 872 objectum, n. 199, p. 197 Religiosa, ægrotans, n. 778, Q. 5, p. 747 communio, n. 701, p. 638 congregatio, n. 609, p. 523; n. 778, p. 747 confessio, n. 777, p. 745; n. 778, p 747; Q. 9, 10, p. 748; Q. 11, p. 749 domus, n. 609, p. 523 exploratio mentis puellarum, n. 610, Q. 15, p. 530 jurisdictio, n. 75, Q. 4, p. 79 manifestatio conscientia:, n. 778, Q. 12, p. 749 matrimonium attentantes, n. 1014, p. 1045 officium divinum, n. 574, Q. 2, p. 495; Q. 12, p. 496 perfectio, n. 610, Q. 17, p. 531 professio, n. 610, Q. 10, p. 529 superiorissa quoad jurisdictionem, n. 75, Q. 4, p. 79 quoad confessiones religiosarum, n. 777, p. 744 quoad manifestationem conscientiæ, n. 778, Q. 12, p. 749 quoad vota, n. 234, p. 235 vota, n. 609, p. 523 Religiosi, absolvens inscio superiore, n. 776, Q. 3, p. 742 abstinentia et jejunium, n. 627. p. 54S accipientes aliquid pro ingressu, n. 218, Q. 3, p. 217 admissio ad novitiatum, n. 610, Q 3, p. 525; Q. 4, p. 526 adspirantes, n. 610, Q. 5, p. 526 alienantes bona, n. 614, Q. 7, p. 538 apostata?, n. 1011, p. 1044 bona, n. 613, 614, Q. 2, p. 536; n. 614, Q. 9, p. 539 cessio administrationis bonorum, n. 610, Q. 20, p. 532 communio frequens, n. 701, p. 638; Q. p. 641 confessarius, extraordinarius, n. 778, Q. 2, p. 746 ordinarius, n. 778, Q. 1, p. 745 quot deputandi ad confessiones, n. 776, Q. 6, p. 743 confessionem faciens, n. 747, Q. 7, p. 706 ægrotans, n. 778, Q. 5, p. 747 domi, n. 778, Q. 1, p. 745 extra domum, n. 778, Q. 4, p. 745 superioribus, n. 776, Q. 6, p. 743 [1131 INDEX ALPHABETICUS GENERALIS. ecclesia religiosorum, n. 907, Q. 11, p. 915 exempti, n. 621, p. 546 fugitivi, n. 1012, p. 1044 furtum, n. 614, Q. 7, p. 538 jurisdictio, quoad famulos, n. 776, Q. 4, 5, p. 743 quoad fideles, n. 774, p. 741 quoad subditos, n. 776, Q. 6, p. 743 licentia edendi libros, n. 355, Q. 1, p. 335 manifestatio conscientiæ, n. 778, Q. 12, p. 749 novitiatus, n. 610, Q. 6, p. 527; Q. 7, p. 528; n. 66, p. 1118 obligationes circa: castitatem, n. 616, p. 543, vid. Castitas obedientiam, n. 618, p. 544, vid. Obedientia officium divinum, n. 574, Q. 2, 3, p. 495 paupertatem, n. 613, p. 535, vid. Paupertas perfectionem, n. 610, Q. 17, p. 531 regulas, n. 610, Q. 19, p. 531 testamenta, n. 610, Q. 20, p. 532 privilegia, n. 620, 623, p. 546; n. 624, 625, 626, 627, p. 547 quoad ordines, n. 833, Q. 2, p. 815 suspensio ab ordine, n. 964, p. 1009 vocatio, n. 611, p. 532; n. 612, p. 535 vota ante professionem, n. 234, p. 235 Religiosi laici, quoad officium divinum, n. 574, Q. 2-4, p. 495 Religiosus ordo, admissio, n. 610, Q. 3, 4, p. 525 cogentes ad ingressum, n. 1000, p. 1040 definitio, n. 609, p. 523 divisio, n. 609, p. 523 ingressus, n. 610, Q. 3, p. 525; Q. 5, p. 526 gravatus debitis, n. 463, Q. 2, p. 408 obligatio ingrediendi, n. 612, Q. 1, p. 53i quinam possunt ingredi, n. 610, Q. 1, p. 524 novitiatus, n. 610, Q. 6, p. 527; Q. 7, p. 528, vid. Novitiatus professio, n. 610, Q. 10, p. 529 subjectum, n. 610, Q. 1, p. 524 vota, n. 227, p. 229, vid. Regulares Religiosus status, alienatio bonorum, n. 614, Q. 7, p. 538 bona, n. 613, 614, Q. 8, p. 536; n. 614, Q. 9, p. 539 cogentes ad amplectendum, n. 1000, p. 1040 definitio, n. 609, p. 522 discrimen inter vota, n. 614. Q. 1, p. 530 distinctio, n. 609, p. 522 essentia, n. 608, p. 522 finis, n. 608, p. 522 libri adversantes, n. 345, Q. 4, p. 340 vota, vid. Votum votum ingrediendi, n. 809, p. 871 an solvat sponsalia, n. 841, p. 833 reservatum, n. 237, Q. 3, p. 237 Reliquiæ, authenticitas, n. 201, p. 199 cultus, n. 201, p. 198, 199 falsæ, n. 980, p. 1025 insignes, n. 201, p. 198 locus asservationis, n. 201, p. 199 non insignes, n. 201, p. 199 venditio, n. 201, p. 199 veneratio, n. 201, p. 198 Remedia, a medico adhibenda, n. 565, p. 486 contra: ebrietatem, n. 150, Q. 3, p. 152 gulam, n. 768, p. 731 luxuriam, n. 126, p. 128; n. 768, p. 731 onanismum, n. 940, p. 978 relapsum in peccatum, n. 768, p. 730 tentationes carnales, n. 126, p. 128 superbiam, n. 768, p. 731 extraordinaria ad vitam conservandam, n. 264, Q. 1, p. 269 desperando, n. 164, p. 168 occasiones proximi, n. 768, p. 730 poenalia, n. 943, Q. 3, p. 984 scrupulosi, n. 40, p. 42 Remissio, debiti, n. 460, p. 406 peccati, n. 727, p. 681 ex usu sacrarncntalium, n. 651, p. 568 in Eucharistia, n. 630, Q. 2, p. 550 in extrema unctione, n. 630, Q. 2, p. 550; n. 820, p. 797 per baptismum, n. 630, Q. 3, p. 550 venialis per attritionem, n. 736, Q. 3, p. 693 pœnæ, absenti, n. 943, Q. 9, p. 988 debitæ, vid. Indulgentia præsenti, n. 943, Q. 9, p. 988 Remotio, occasionis peccati, n. 800, p. 781 obicis sacramenti, n. 648, Q. 2, p. 563 uteri, n. 273, Q. 5, p. 282 Renovatio, consensus ad convalidationem matrimonii, n. 927, p. 962; n. 929, Q. 1, 2, p. 964 Eucharistiæ, n. 693, Q. 8, p. 626 oleorum sacrorum, n. 666, Q. 3, p. 591 votorum, n. 610, Q. 13, p. 529 11141 INDEX ALPHABETICUS GENERALIS. Renuntiatio, administrationis bonorum, n. 610, Q. 20, p. 532 delegatae facultatis, n. 770, Q. 10, p. 734 dispensationis, n. 104, p. 101 hærcditatis, n. 513, Q. 3, p. 444 privilegii, n. 121, Q. 1, p. 122 simoniaca, n. 217, p. 216 Reparatio, damni subsequentis, n. 423, p. 388 defectus commissi in confessione, n. 810, Q., p. 788 dolosæ promissionis matrimonii, n. 479, Q. 1, p. 420 injuriæ apud judicem, n. 559, Q. 7, p. 479 juris hesi, n. 413, p. 378 scandali, n. 465, p. 411 Res, aliena, n. 406, p. 372 ablatio licita, n. 406, p. 372 amissæ, n. 373, p. 358 arte factae, n. 186, p. 184; n. 187, Q. 4, p. 185; n. 254, Q. 1. p. 249 corporales, n. 995, p. 1036 derelictæ, n. 376, p. 359 derelictae in periculo, n. 378, Q., p. 359 dominium, n. 476, p. 419 fungibiles, n. 526, p. 450 incorporales, n. 995, p. 1036 immobiles, n. 392, p. 364 inventae, n. 370, p. 357 mobiles, n. 392, p. 364 præscriptibiles, n. 384, p 361 sacræ, n. 213, p. 211 venditio, n. 218, Q. 9, p. 220 temporales adnexæ spirituali, n. 215, p. 214 Respublica, restitutio, n. 458, Q. 4, p. 405 Resalutare, excommunicatum vitandum, n. 962, p. 1008 inimicum, n. 173, p. 174; n. 174, Q. 1, p. 175 Rescindere, n. 495, p. 430 Rescindibilis contractus, n. 482, p. 424 cum juramento, n. 497, 498, p. 432 obligatio, n. 495, p. 430 quales, n. 491, p. 428; n 492, p. 429; n. 495; p. 430 quandonam, n. 495, p. 430 Rescissio, n. 491, p. 428; n. 492, p. 429 effectus, n. 495, p. 430 Rescripta, n. 123, p. 125 clausulâ) servanda*, n. 123, p. 125 error in nomine, n. 123, p. 126 invalidities, n. 123, p. 126 motu proprio, n. 123, p. 126 obreptio, n. 123, p. 125 praestanda in exeeutione, n. 123, p. 126 [1151 pro alio, n. 123, p. 125 subreptio, n. 123, p. 125 validitas, n 779, p. 749 Reservatio, n. 779, p 749 absolutio, n. 782, p. 754 a casibus episcopalibus, n 783, Q. 2, 3, p. 7.56 a casibus papalibus, n. 952, Q. 9, 10, 11, p. 1 II ablatio, n. 783, Q 6, p. 756; Q. 7, 8, p 757 ægrotorum. n. 783, Q. 1, p. 755; Q 2 3, 5, p. 756 casus occurrentes post licentiam re­ ceptam, n. 783, Q. 9, p. 757 complicis, n. 784, p. 758, vid Complex directa, n 952, Q. 11, p. 1002 dubie reservati, n. 783, Q 8, p 757 expirata delegatione, n. 773, Q. 13, p. 740 extensio facultatis concessæ, n. 783, Q. 9, p. 757 extra locum reservationis, n. 783, Q 1, p. 755 facultas, n 783, Q. 9, p. 757 facultas denegata a superiore, n. 783, Q. 1, p. 755 facultas difficilis obtentu, n. 7S3, Q. 1, p. 755 facultates regularium, n. 776, Q. 6, p. 743 familiarium in domibus regularium, n. 776, Q. 4, 5, p. 743 ignorantis reservationem, n. 781, Q 7, p. 752 impediti, n 783, Q. 2, p. 756 in casu urgentiori, n. 783, Q. 2, 3, 5, p. 756 extra mortis periculum, n 952, Q Q in mortis periculo, n. 7S3, Q. 4, p. 756; n. 951, p. 99S onus, n. 783, Q. 4, p. 756; n. 952, Q. 11, p. 1002 in itinere maritimo, n. 773, Q 11, p. 740 occultorum, n. 943, Q. 8, p. 998 quando confessio est sacrilega, n. 7S3, Q. 6, p. 756 quinam possunt absolvere, n. 7S2, p. 754 religiosorum, n. 776, Q 6, p. 743 sine facultate, n. 1003, p. 1042 sponsorum in ordine ad matrimonium, n. 783, Q. 1, p. 755 vi carens, n. 783, Q. 1, p. 755 INDEX ALPHABETICUS GENERALIS. Cardinales, n. 771, p. 736 onanismum, n. 939, p. 977 causæ excusantes, n. 781, Q. 7, p. 752; pueros, n. 340, Q. 3, p. 329 n. 783, Q. 1, p. 755 spiritismum, n. 209, Q. 6, p. 206 censuræ, n. 945, p. 990, vid. Censura Restitutio, a confessariis, n. 431, Q., p. 393 cessatio ex juris dispositione, n. 783, a filiisfamilias, n. 404, Q. 2, p. 369 Q. 1, p. 755 ab uxoribus, n. 404, Q. 2, p. 370 conditiones, n. 780, 781, Q. 1, p. 750 affectiva læsio juris, n. 413, p. 378 definitio, n. 779, p. 749 causæ excusantes, n. 460, p. 406 dubia, n. 781, Q 8, p. 753 auctoritas publica, n. 463, Q. 1, p. 407 duratio, n. 781, Q. 3, p. 751 cessio bonorum, n. 463, Q. 1, p. 407 episcopalium, n. 780, p. 750; n. 783, Q. compensatio legitima, n. 460, p. 406 2, p. 756 condonatio creditoris, n. 463, Q. 5, falsa denuntiatio, n. 1002, p. 1041 p. 410 finis, n. 780, p. 750 impotentia, n. 461, p. 406 ignorantia in confessario, n. 792, p. 774; circumstantiæ, n. 442, p. 398 . n. 950, Q. 9, p. 997 creditori coacto facere cessionem bono­ interpretatio stricta, n. 950, Q. 6, p. 997 rum, n. 449, Q., p. 400 migratio in fraudem legis, n. 783, Q. 1, cuinam, n. 448, p. 399 p. 752 domino certo et noto, n. 448, p. 399 notificanda subditis, n. 782, p. 754 domino cognito qui adiri nequit, numerus, n. 781, Q. 3, p. 751 n. 448, p. 400 Ordinarii, n. 781, Q. 4, p. 752 domino dubio, n. 448, p. 400 papalium, n. 945, p. 990 domino plane ignoto, n. 448, p. 4 • i parochi, n. 781, Q. 5, p. 752 quando pauperibus, n. 448, p. 400 peregrini, n. 781, Q. 9, p. 753; Q. 10, damnum leve inferentis, n. 413, p. 379 p. 754 definitio, n. 412, p. 378 potestas, n. 780, p. 750; n. 781, Q. 2, ex bonis diversi ordinis, n. 413, p. 378 p. 751 ex contractu, n. 459, p. 406 quinam possunt reservare, n. 780, p. ex sententia judicis, n. 424, p. 388 750; n. 781, Q. 2, p. 751 expensæ, n. 458, Q. 1, 2, p. 404 regulares, n. 781, Q. 2, p. 751 famæ, n. 316, Q. 7, p. 305 requisita, n. 780, p. 750; n. 781, Q. 1, p. causæ excusantes, n. 316, Q. 7, p. 305 750; Q. 3, 4, p. 751 famulorum, n. 404, Q. 2, p. 369 vi carens, n. 783, Q. 1, p. 755 gravatus debitis religionem ingrediene, vis, n. 780, p. 750 n. 463, Q. 2, p. 408 votorum, n. 237, Q. 3, p. 237 in integrum, n. 444, 445, p. 398 Residentia, causæ excusantes, n. 594, p. in specie, propter: 513; n. 597, p. 516 adulterium, n. 470, 471, p. 414 episcopi, n. 594, p. 512 damnum in bonis animæ, n. 464, 465, parochi, n. 597, p. 516 p. 411 Resignatio, beneficii in manus laicorum, defraudationem in tributis, n. 474, n. 1016, p. 1046 Q. 2, p. 416; n. 475, p. 417 Resipiscentia, n. 973, p. 1017 detractionem, n. 315, p. 302 Resistentia, mulieris oppressæ, n. 21, p. 22 duellum, n. 467, p. 412 pravis motibus, n 126, p. 128 fornicationem, n. 468, 469, p. 413 homicidium, n. 466, 467, p. 412 negativa, n. 126, p. 128 læsionem famæ, η. 315, p. 303 positiva, n. 126, p. 128 rei, n. 562, Q. 2, p. 483 læsionein honoris, η. 319, p. 307 mutilationcm corporis, n. 406, p. 412 Responsa Congregationum Sacrarum, negligentiam officii, n. 558, p. 475; quoad: accelerationem partus, n. 273, Q. 2, p n. 560, p. 480; n 565, p. 485 simoniam, n. 218, Q. 8, p. 220 280 magnetismuin, n. 209, p 206 stuprum, n. 468, 469, p. 413 matrimonium, n. 927, p. 960 intentio, n. 412, p. 378 obligationem celebrandi pro populo, locus, n. 458, Q. 1, p. 404 n. 327, p. 315 moribundi, n. 413, p 379 [116] INDEX ALPHABETICUS GENERALIS. obligatio, n. 412, p. 378 non obstans, n. 439, p. 396 post cooperationem in totum dam­ positiva, n. 425, p. 392 num, n. 446, Q. 1, 2, p. 399 consentiens, n. 432-434, p. 394 occulta compensatio, n. 409, p. 374* consulens, n. 429-431, p. 393 n. 410, p. 375; n. 411, p. 376 jubens, n. 426, p. 392; n. 427, omissio, n. 413, p. 379 p. 392 pauper, n. 461, p. 406; n. 462, p. 407 laudans, n. 435, p. 395 per alium, n. 458, Q. 3, p. 404 mandans, n. 426, 427, p. 392 per scipsum, n. 457, p. 403 palpo, n. 435, p. 395 post sententiam judicis, n. 424, p. 388 participans, n. 437, 438, p. 396 probabiliter facta, n. 463, Q. 4, p. 409 receptans, n. 436, p. 395 quandonam, n. 459, p. 405 recursum præbens, n. 436, p. 395 dilatio diuturna, n. 413, p. 379; n. custodes, n. 440, Q. 1, p. 397 459, p. 406 famuli, n. 441, p. 397 dilatio inculpabilis, n. 459, p. 406 mariti, n. 441, p. 398 diu renuere, n. 413, p. 379 superiores, n. 441, p. 397 quantum, n. 443, p. 398 INJUSTA DAMNIFICATIO, Π. 423, p. 3S7 in dubio solutionis, n. 463, Q. 4, p. 409 boni impeditio, n. 425, Q. 10, p. 391 in solidum, absolute, n. 444, p. 398 conditiones ante sententiam, n. 424, causa principalis, n. 445, p. 398 p. 388 conditionate, n. 444, p. 398 culpa theologica, n. 423, p. 387; pro rata, n. 463, Q. 4, p. 409 n. 425, Q. 1, p. 388 quo ordine, n. 450, p. 401 culpabilis, n. 423, p. 387 quoad cooperatores, n. 450-452, p. 401 domino non intento, n. 425, Q. 5, quoad creditores, n. 453-455, p. 402 p. 389 quomodo, n. 456, p. 403 grave damnum, levis culpa, n. 425, solutiones practicæ, n. 457, p. 403 Q. 6, p. 390 radices, n. 414, p. 380 plures culpæ leves, n. 425, Q. 7, ACCEPTATIO REI ALIENÆ, n. 415, p. 380 p. 390 emptio rei a fure, n. 418, Q. 2, p. 381 inculpabilis, n. 425, Q. 2, p. 385 possessor bonæ fidei, n. 416, 417, obligatio, n. 424, p. 388 per accidens, n. 425, Q. 4, p. 389 p. 381 possessor dubiæ fidei, n. 420, p. 385' per sua animalia, n. 425, Q. 9, p. 391 n. 421, p. 386 retractata, n. 425, Q. 3, p. 389 sententia mitior, n. 421, p. 386 recusantis absolutio, n. 413, p. 379 possessor malæ fidei, n. 418, 419, solvens creditori creditoris sui, n. 463, p. 383 Q. 3, p. 409 rei per manus plurium transeun­ transmissio, n. 458, Q. 3, p. 404 tis, n. 420, Q. 4, p. 385 valorem integrum ad tributa non as­ quid de fructibus, n. 418, Q. 1, signans, n. 474, p. 415; n. 475, p. 417 p. 381 quoad expensas, n. 418, Q. 4, p. Restrictio mentalis, definitio n. 311, p. 3 LQ 383 divisio, n. 311, p. 3 Ut re aliena ditescens, n. 415, p. 380 liccitas, n. 312, p. 3 res surrcpta diversi valoris, n. malitia, n. 312, p. 3 •I» 420, Q. 3, p. 385 non pure mentalis, n. 312, p. 3 III si res surrcpta perierit, n. 418, Retentio, jurium ecclesiæ, n. 994, p. 1036 Q. 3, p.382; n. 420, Q. 2, p. libri prohibiti, n. 345, Q. 3, p. 339 384 partis stipendii, n. 712, Q. 14, p. 658 surreptæ et perituræ, n. 420, Q. 1, Reticita peccata, n. 742, p. 698; n. 750, p p. 384 708 D4JUSTA coopeiiatio, n. 425, p. 392 bona fide, n. 751, Q. 1, p. 709 negativa, n. 439, p. 396; n. 440, Retinentes, libros prohibitos, n. 345, Q. 3, p. 396 p. 339 mutus, n. 439, p. 396 Retrahens, a donatione facienda, n 425, non manifestans, n. 439, p. 396 Q. 10, p. 392; n. 561 Q. 5, p. 482 [117] INDEX ALPHABETICUS GENERALIS. denuntiatio unius testis, n. 850, p. 839 a vita religiosa, n. 465, p. 411; n. 612, obligatio, n. 842, p. 834 Q. 2, p. 534 quid a parocho præstandum, n. 852, Retractio, damnificationis, n. 425, Q. 3 Q. 3, p. 840; Q. 10, p. 842 p. 389 diffamationis, n. 315, p. 303 uni tantum notorum, n. 851, p. 839 injusti consilii, n. 465, p. 411 in propriam defensionem, n. 315, p. 302 quoad restitutionem, n. 429, 430, occultorum corruptorum, n. 181, p. 180 431, p. 393 promissi cum jactura vitæ, n. 325, scandali, n. 465, p. 411 Q. 2, p. 310 Reus, n. 559, Q. 1, p. 476; Q. 2, p. 477 secreti, n. 325, Q. 1-3, p. 310 admissio criminis, n. 562, Q. 1, p. 483 sigilli, n. 751, Q. 1, p. 709 defensio, n. 561, Q. 1, p. 480 Reverentia debita, clericis, n. 602, p. 521 definitio, n. 561, p. 483 parentibus, n. 256, p. 251; n. 257, p. 252 favendum, n. 55S, p. 476 robus sacris, n. 213, p. 211 fuga, n. 562, Q. 2, 3, p. 483 religiosis, n. 608, p. 523 jura, n. 561, Q. 1, p. 480; n. 562, Q. 1, sanctis, n. 201, p. 198 p. 483 superioribus, n. 261, p. 264 obligationes, n. 562, Q. 1, p. 483 Revisores, n. 344, Q. 9, p. 336 occisio auctoritate publica, n. 265, p. 271 Reviviscentia, dispositio requisita, n. 648, restitutio, n. 414, p. 380 Q. 2, p. 563 seipsum occidere ex sententia, n. 264, sacramentorum, n. 648, Q. 1-3, p. 563 Q. 4, p. 270 sacramenta quæ reviviscunt, n. 648, Revalidatio matrimonii, n. 926, 927, p. Q. 1-3, p. 563 962 Revocatio, consilii, n. 429, p. 393 definitio, n. 926, 927, p. 962 consuetudinis, n. 119, p. 120 matrimonium nullum propter: defectum dispensationis, n. 104, p. 100 formæ, n. 927, p. 962 donationis, n. 508, Q. 5, 6, p. 438 impedimentum dirimens, n. 927, p. jurisdictionis, n. 776, Q. 1, p. 742 962 mandati, n. 427, p. 392 impedimentum sine dispensatione privilegii, n. 121, Q. 1, p. 122 cessans, n. 927, p. 962 testamenti, n. 515, p. 445 inhabilitatem partium, n. 926, p. 962 Ritus, assistentia in matrimoniis mixtis, solum defectum consensus, n. 927, p. n. 864, Q. 5, p. 863; n. 872, Q. 6, 962 p. 874; n. 917, p. 938 nullitas detecta a confessario, n. 925, baptismi, n. 665, p. 590; n. 666, Q. 8, p. 954 p. 593 per simplicem dispensationem, n. 928, benedicendi, n. 652, Q. 2, p. 569 p. 963 celebrandi matrimonium, vid. Forma requisita ad simplicem dispensa­ celebrationis matrimonii tionem, n. 928, p. 963 communio in alio ritu, n. 689, p. 614 per sanationem in radice, n. 929-931, confirmationis, n. 667, p. 594 p. 966; n. 932, Q. 1-3, p. 968 Eucharistiæ, n. 689, p. 614 quomodo facienda, n. 919, p. 945; n. extremæ unctionis, n. 822, Q. 3, p. 799 924, Q. 2, p. 953; n. 932, Q. 6, p. 969 Græco-Rutheni apud nos, n. 909, Q. 9, renovatio consensus, n. 927, p. 962· p. 920 n. 929, Q. 1, 2, p. 964 matrimonii orientalium, n. 917, p. 938 privata, n. 929, Q. 1, p. 964 Missæ, n. 721, Q. 7, p. 673 publica, n. 929, Q. 1, p. 964 sacramentalium, n. 652, Q. 2, p. 569 Revelatio, criminis, n. 315, p. 302; n. 316, sacramenti, n. 649, p. 564 p. 303 viatici, n. 691, Q. 1, p. 620 defectuum aliorum, n. 565, p. 486 Rituum congregatio, auctoritas, n. 110, p. impedimentorum matrimonii, n. 850 112 p. 839 licentia edendi libros, n. 344, Q. 5, p. 336 causæ excusantes, n. 850, p. 839 Rixæ, causa dispensationis, n. 922, Q. 1, cognitorum sub secreto, n 565, p. 487 p. 950 cui facienda, n. 850, p. 839 definitio, n. 276, p. 286 [118] INDEX ALPHABETICUS GENERALIS. Rogationum triduum, litaniæ sub gravi, jejunium, n. 334, p. 323 n. 574, Q. 6, p. 496 ordines, n. 835, Q. 4, p. 821 Romana, curia, n. 110, p. 108-113 Sacellum privatum, n 247, p. 245 tribunalia, n. 110, p. 113 ad indulgentias lucrandas, n. 1050, Romanae, congregationes, n. 110, p 108Q. 19, p. 1071 113 ad Missam audiendam die Dominica, Romanus Pontifex, vid. Pontifex Romanus n. 247, p. 245 Rosarium, a confessario impositum, n. 763, Sacerdos, vid. Parochus Q. 2, p. 723 administrans sacramenta, n. 599, p. benedictio cum indulgentiis, n. 1052, 518; n. 636, p. 554 p. 1074 in mortali, n. 637, 638, Q. 1, p. 555; indulgentiæ, n. 1052, p. 1076 Q. 2, p. 556 reparatio non tollit indulgentiam, n. celebrans Missam, n. 714, p. 661 1051, p. 1074 conscius peccati mortalis, n. 696, p venditio benedicti, n. 1051, p. 1074 632 Ros, materia in baptismo, n. 665, Q. 1, infirmus quoad rubricas, n. 721, Q. 2, p. 572 p. 671 Rota, n. 110, p. 113 infra quadrantem, n. 714, Q. 6, p. 663 Rotantes, tabulæ, n. 209, Q. 6, p. 205 ratione, officii, n. 707, p. 651 Round dances, η. 190, 191, p. 187 præcepti superioris, n. 619, Q. 6, Rubricæ, additiones, η. 650, Q. 1, p. 565 p. 545 cochlearis usus, n. 721, Q. 3, p. 671 sacerdotii, n. 707, p. 651 directivæ, n. 721, Q. 1, p. 670 stipendii, n. 711, p. 655 confessarius, vid. Confessorius interruptio Missæ, n. 721, Q. 4, p. 671 determinatus delegatus, n. 911, Q. 4, p. mutilationes, n. 579, p. 501 924 obligatio, n. 649, p. 564 observatio ab infirmis, n. 721, Q. 2, p. excommunicatus, n. 953, p. 1 facultates, administrandi sacramenta, n. 671 599, p. 518; n. 636, p. 554 officii divini, n. 579, p. 501 celebrandi Missam, n. 718, Q. 7, p. omissio, n. 650, Q. 1, p. 566 præceptivæ Missalis, n. 721, Q. 1, p. 670 668 dispensandi, n. 100, Q. 4, p. 98; n. præsertim in Missa, n. 720, p. 670 338, p. 328 servandæ in sacramentalibus, n. 652, prædicandi, n. 698, p. 517 Q. 2, p. 569 indignus, n. 648, Q. 4, 5, p. 564 servandæ in sacramentis, n. 649, p. 564 irregularis, n. 1034, 1037, p. 1056 Rudes, ignorantia invincibilis, n. 10, p 16 minister, baptismi, n. 658, p. 576 juvandi in confessione, n. 778, Q., p. 717 confirmationis, n. 672, p. 598 quomodo interrogandi de luxuria, n. ordinis, n. 833, Q. 1, p. 814; Q. 2, 795, p. 777 Rumorum sparsio, ad augendum pretium, p. S15 n. 557, p. 474 obligatio, audiendi confessiones, n. 639, p. 557 ad operationes bursæ, n. 557, p. 474 celebrandi Missam, n. 707, p. 651 examen subeundi, n. 772, Q. 5, p. 736, S 737 Sabbatinum privilegium, n. 1055, Q. 2, prædicandi, n. 598, p. 517 p. 1078 quoad studia, n. 791, p. 773 Sabbatum, esus carnis, n. 334, p. 323 recitandi officium divinum, n. 572, Sanctum, n. 334, p. 323; n. 595, p. 515; p. 493; n. 573, p. 494 n. 690, Q. 12, p. 619 vacandi exercitiis spiritualibus, n. abstinentia, n. 334, p. 323 597, p. 517 baptismus, n. 666, Q. 11, p. 594 parœciales, facultates, n. 596, p. 515 communio extra Missam, n. 690, obligationes, n. 596, p. 516 regulares, exempti, n. 75, Q. 1, p. 78; Q. 12, p. 619 communio intra Missam, n. 690, Q. n. 594, p. 513; n. 603, p. 521; n. 621, p. 546 12, p. 619 1119) ; / INDEX ALPHABETICUS GENERALIS. permanentia, n. 651, p. 567; n. 652, facultates, n. 236, p. 237; n. 781, p. 751 p. 567 non exempti, n. 622, p. 547 quibus conferenda, n. 652, Q. 3, p. 569 obligationes, n. 626, p. 547 ritus, n. 652, Q. 2, p 569 sepulchra, n. 972, p. 1017 transeuntia, n. 651, p. 567 simplex, n. 773, Q. 5, p. 738 usus, a vitandis, n. 956, p. 1006 ab excommunicatis, n. 956, p. 1006 studia, n. 791, p. 793 suspensus, n. 964, p. 1009 ab hæreticis, n. 652, Q. 3, p. 569 Sacerdotium, n. 829, p. 810, vid. Presby­ Sacramentum, n. 628, p. 549 teratus administratio, n. 639, p. 557 Sacra res, n. 213, p. 211 a suspenso, n. 963, p. 1009 ab excommunicato, n. 957, p. 1007 blasphemia erga eas, n. 219, p. 221 calix, n. 652, p. 568 ab hæretico, n. 976, p. 1023; n. 977, contumelia, n. 219, p. 221 p. 1024 definitio, n. 317, p. 307 ab irregulari, n. 1027, p. 1054 domus, n. 609, p. 523 defectus, n. 633, p. 552 emptio, n. 216, Q. 2, p. 215; n. 218, excommunicatis, n. 956, p. 1006 Q. 8, p. 220 in mortali, n. 637, p. 555; n. 638, Q. 1, furtum, n. 215, Q. 4, p. 213 p. 555 irreverentia, n. 214, p. 211 iteratio, vid. Iteratio linteamina, n. 215, p. 214 simulatio, n. 643, Q. 2, p. 559 olea, n. 650, Q. 3, p. 668 suspensis, n. 965, Q. 11, p. 1011 ornamenta, n. 718, Q. 6, p. 668 tempore interdicti, n. 970, Q. 2, p. paramenta, n. 718, Q. 1, p. 666 1016 praescriptio, n. 712, Q. 21, p. 660 character, n. 629, p. 550 studia, n. 835, Q. 2, p. 821; Q. 12, p. cærimoniæ, n. 649, p. 564 824 conditio apposita, n. 636, Q. 1, 2, p. 554; vasa, n. 215, Q. 5, p. 213 n. 655, Q. 8, p. 575 vestis, n. 718, Q. 1, p. 66G confectio, n. 628, p. 549 Sacra scriptura, biblia acatholica, n. 345, definitio, n. 628, p. 549 Q. 4, p. 339 dissimulatio, n. 643, Q. 2, p. 559 censura, n. 344, Q. 1, p. 335 divisio, n. 629, p. 549 editio, n. 345, Q. 4, p. 339 effectus, n. 630, Q. 3, p. 550 licentia edendi, n. 344, Q. 1, p. 335 ex opere operato, n. 628, p. 549 prohibitio, n. 345, Q. 4, p. 339 finis, n. 628, p. 549 editiones ab acatholicis, n. 345, Q. 4, forma, n. 633, p. 552 p. 339 necessaria, n. 632, p. 551 versiones, n. 344, Q. 8, p. 337; n. 345, valida, n. 632, p. 551 Q. 4, p. 339 gratia, n. 628, p. 549; n. 630, Q. 3, p. 55C Sacra tempora, designatio, n. 327, p. 313; informe, n. 648, Q. 1, 2, p. 563; Q. 3. n. 328, p. 315 p. 564 dispensatio, n. 338, p. 328 intentio, n. 636, Q. 2, p. 549 quæ sint, n. 327, p. 313; n. 328, p. 315 iteratio, vid. Iteratio supputatio, n. 122, 123, p. 124 jus, ad administrandum, n. 599, p. 518; Sacramentalis, satisfactio, n. 722, p. 675, n. 636, p. 554 vid. Satisfactio ad conficiendum, n. 634, 635, p. 553; Sacramentalia, auctor, n. 651, p. 567 n. 637, p. 555; n. 648, Q. 4, p. 564 benedictio, n. 652, p. 568 ad suscipiendum, n. 599, p. 518 catechumeni, n. 652, Q. 3, p. 569 materia, n. 631, p. 551 definitio, n. 651, p 567 licita, vid. Sacramenta singula effectus, n. 652, p. 568 necessaria, n. 631, p. 551 genera, n. 652, p. 567 valida, n. 632, p. 551 irreverentia, n. 652, Q. 3, p. 569 minister, n. 634, 635, p. 553; n. 637, minister, n. 652, Q. 1, p. 568 p. 555; n. 648, p. 564 natura, n. 651, p. 567 mortuorum, n. 629, p. 550 numerus, n. 651, p. 567 natura, n. 628, p. 549 [120] INDEX ALPHABETICUS GENERALIS. necessitas, n. 629, p. 549 numerus, n. 630, Q. 3, p 550 obligatio, administrandi, n. 639, p. 557 cognoscendi, n. 156, p. 163; n. 793, Q. 1, p. 775 denegandi, n. 642, p. 558; n. 643, Q. 1, 2, p. 559; n. 644, p. 560 recipiendi, n. 629, p. 549 receptio ficta, n. 664, p. 560 requisita, ad liceitatem, n. 646, p. 562 ad validitatem, n. 645, p. 561 reviviscentia, n. 648, Q. 1-3, p. 563 rituale Romanum, n. 650, Q. 1, p. 565 ritus, n. 649, p. 564 simulatio, n. 643, Q. 2, p. 559 stipendia, n. 711, p. 655 subjectum, n. 645, p. 561 susceptio licita, n. 647, p. 563 valida, n. 645, p. 561 taxa, n. 218, Q. 6, p. 218 validitas, n. 632, p. 551 vis, n. 628, p. 549 vivorum, n. 629, p. 550 Sacrarium, aqua post lotionem corpora­ lium, n. 215, Q. 6, p. 214 hostia corrupta in eo ponenda, n. 693, Q. 7, p. 626 Sacrificium, actus latriæ proprius, n. 703, p. 642 divisio, n. 703, p. 642 Sacrificium Missæ, altare, n. 715, p. 663 altare privilegiatum, n. 712, Q. 18, p. 659 applicatio, n. 704, Q. 3, p. 643; Q. 6, p. 646, vid. Missa assistentia, excommunicatorum, n. 955, p. 1006 moralis, n. 241, p. 241 obligatio, n. 240, p. 241 celebratio, vid. Missa die Dominica, n. 710, Q. 1, p. 652 binatio, n. 714, Q. 3, p. 661 in domibus privatis, n. 716, Q. 1, p. 664 in mare, n. 716, Q. 1, p. 665 ratione officii, n. 709, p. 652; n. 710, Q. 2, p. 653; Q. 3, p. 654 ratione sacerdotii, n. 707, p. 651 ratione stipendii, n. 711, p. 655 die commemorationis omnium fideli­ um defunctorum, n. 714, Q. 3, p. 661 die Nativitatis D. N. J. C., n. 714, Q. 3, p. 661 cochlearis usus, n. 721, Q. 3, p. 671 consecratio, n. 682, Q. 1, p. 610; n. 683, p 611, vid. Consecratio definitio, n. 703, p. 642 discrimen a sacrificio crucis, n. 704, Q 1, p. 642 ecclesia violata, n. 715, p 664; n 716, Q. 2, 3, p. 665 essentia, n. 704, Q. 2, p. 642 execrata ecclesia, n. 716, Q. 4, p. 665 excusatio, ab assisteetia, n. 249, p. 247 facultas celebrandi, episcoporum, n. 714, Q. 3, p. 662; n. 716, Q. 1, p. 664 in ccemcteriis, n. 716, Q. 1, p. 664 in domibus privatis, n. 716, p 664 in navi, n. 716, Q. 1, p. 664 fructus, vid. Missa Gregorianum tricenarium, n. 721, Q. 6, p. 672 hora, n. 713, p. 661 intentio, prima, n. 705, p. 648 secunda, n. 706, Q. 8, p. 651 interruptio, n. 721, Q. 4, p. 671 locus, n. 716, Q. 1, p. 664 lumina, n. 718, Q. 9, p. 669 materia, n. 718, Q. 5, p. 668 minister, n 718, Q. 7, p. 668 mors celebrantis, n. 721, Q. 5, p 672 obligatio celebrandi, n. 710, Q 1, p. 652 paramenta, n. 718, Q. 1, p. 666 parœcialis, a quo, n. 710, Q 2, 3, p 653 cui, n. 710, Q 2, 3. p. 653 quando, n. 710, Q. 2, 3, p. 653 præscntia, moralis, n. 241, p. 241 physica, n. 241, p. 241 pro defunctis, n. 704, Q. 7-8, p. 647 pro populo, n. 710, Q. 2, 3, p. 653 qua lingua, n. 721, Q. 8, p. 673 ritus, n. 721, Q. 7, p. 673 rubricæ, n. 720, p. 670, vid. Rubricæ tempus, n. 713, p. 661 valor, n. 704, Q. 5, p. 646 Sacrilegium, carnale, n. 215, Q. 2, p. 212 definitio, n. 212, p. 211 furti peccatum in ecclesia, n. 215, Q. 4, p. 213 rei profanæ in ecclesia, n. 215, Q. 4, p. 213 in annua confessione, n. 339, p. 32S locale, n. 215, Q. 1, p. 211 pollutio ecclesiæ, n. 716, Q. 4, p 665 effusio sanguinis in ecclesia, n. 716, Q. 4, p. 665 luxuriæ peccatum in ecclesia, n. 215, Q. 3, p. 212; n. 295, p. 294 malitia, n. 296, p. 294 personale, n 215, Q 1, p. 211 pcenæ, n. 978, p. 1024; n. 1003, p. 1042 quale peccatum, n 214, p. 211 [1211 INDEX ALPHABETICUS GENERALIS. realc, n. 215, Q. I, p. 211 per fictionem juris, n. 929, p. 966 reservatio, n. 978, p. 1024 perfecta, n. 931, p. 968 tactus vasorum sacrorum, n. 215, Q. 5, professionis religiosæ, n. 614, Q, 11, p. p. 213 540 usus profanus rei sacræ, n. 215, Q. 5, p. retroactiva, n. 929, 930, p. 966 213 Sancta hebdomada, communio, n. 690, voti violatio, n. 215, Q. 2, p. 212 Q. 1, p. 619 Sacristia, locus sacer, n. 213, p. 210 olea sancta benedicenda, n. 650, Q. 3, quoad baptismum, n. 666, Q. 1, p. 591 p. 566 quoad Missam audiendam, n. 242, Q. 1, Sabbatum Sanctum, n. 334, p. 323; p. 241; n. 245, p. 244 n. 596, p. 515 sollicitatio in ea, n. 787, Q. 1, p. 765 Sancta Sedis, dispensationes, n. 100, p. 97 Sævitia, causa divortii, n. 860, p. 857 electio, n. 982, p. 1026 Salarium, advocato competens, n. 561, jurisdictio, n. 75, Q. 1, p. 76 Q. 2, p. 481 læsio, n. 983, 984, p. 1027 compensatio occulta, n. 411, Q. 1, p. 376 notio in jure, n. 110, p. 108 debitores in cessione bonorum, n. 453, potestas, n. 75, Q. 1, p. 76 p. 408 promulgatio legum, n. 75, Q. 1, p. 83 familiæ, n. 549, Q. 3, p. 467 reservationes, n. 237, Q. 2, p. 237; industriale, n. 549, Q. 2, p. 467 n. 945, p. 990; n. 952, Q. 10, 11, justum, n. 549, Q. 2, p. 467 p. 1001 “ Living Wage,” η. 549, Q. 3, p 467 Sancti, invocandi, n. 201, p. 198 medico competens, n. 565, p. 486 venerandi, n. 201, p. 198 negatum, n. 410, p. 375; n. 411, Q. 1, Sanctitas, clericis præscripta, n. 567, p. p. 376 488 operariorum, n. 549, Q. 3, p. 467 Sanctum officium, n. 110, p 109 Saliva, baptismi materia invalida, n. 655, Sanguis, baptismi materia invalida, n. Q. 1, p. 572 654, p. 571; n. 655, Q. 1-8, p. 572 jejunium non frangit, n. 698, p 635 die jejunii prohibitus, n. 333, Q. 9, per modum salivæ, n. 698, p. 634 p. 332 Saltationes, n. 190, p. 187 effusio in ecclesia, n. 715, p. 664 clericis prohibits, n 191, p. 189 pœnæ, n. 716, Q. 3, p. 665 illicitae, n. 191, p. 188 sacrilegium, n. 716, Q. 2, p. 665 licitae, n. 190, p. 187 Sartor, laborans die festo, n. 255, p. 250 modemæ, n 191, Q,, p. 188 quoad jejunium, n. 338, Q. 1, p. 326 peccata, n. 190, p. 187; n. 191, p. 188 Satisfactio, adimpletio, n. 765, p. 725; scandalum, n. 190, p. 187 n. 767, p. 727 Saltus, ordinatus, per saltum, n. 1010, adimpletio in mortali, n. 767, p. 728 p. 1044 aliunde debita, n. 764, p. 724 Salutare, communi modo, n. 168, p. 170; casus, n. 764, p. 724 n. 169, p. 171 commutatio, n. 766, Q. 4, p. 726; Q. 5, inimicum, n. 171, p. 173; n. 172, p. 173 6, p. 767 obligatio, n 173, p 174 conveniens, n. 762, p. 722 Salutatio Angelica, n. 157, Q 3, p. 164 definitio, n. 722, p. 675 Sanatio in Radice, n. 929, 930. 931, p. 966; dilatio, n. 766, Q. 2, p. 726 n. 932, Q. 1, 2, p. 968 dubia, n. 67, Q. 4, p. 61 auctor, n. 931, p. 966 effectus, n. 762, p. 723 conditiones, n. 931, p 967 exempla, n. 768, p. 729 definitio, n. 929, p. 966 infirmorum, n. 763, Q. 4, p. 724 effectus, n. 929, 930, p. 966 jubilæi tempore, n. 763, Q. 4, p. facultates episcopi, n. 920, Q. 2, p. 946; 724 n. 173, p. 1169 legis, n. 88, p. 89 formula, n. 932, Q. 6, p. 969 levior, n. 763, Q. 4, p. 724 imperfecta, n. 931, p. 968; n. 932, Q. 1, medicinalis, n. 762, p. 722 p. 968 natura, n. 762, p. 722 legitimatio prolis, n. 930, p. 966 obligatio, accipiendi, n. 765, p. 725 natura, n. 930, p. 966 adimplendi, n. 766, Q. 1, p. 725 1122] INDEX ALPHABETICUS GENERALIS. imponendi, n. 763, Q. 1, p. 723 impositio, n. 1055, p. 1078 oblivio, n. 766, Q. 3, p. 726 indulgentia, n. 1054, 1055, Q. 1, p 1077 omissio, culpabilis, n. 765, p. 725; n. Montis Carmelie, n. 1054, 1055, Q. 1, 766, Q. 1, 2, p. 725 p. 1077 inculpabilis, n. 765, p. 725; n. 766, numisma, n. 1056, p. 1079 Q. 1, 2, p. 725 privilegia, n. 1055, Q. 2, p. 1078 pars sacramenti, n. 722, p. 675 usus, n. 1055, Q. 3, p. 1078 Sceneci ludi, n. 192, 193, p. 189 præcepto jam debita, n. 764, p. 724 Schedula, confessionis, n. 814, p. 790 proportionate, n. 762, p. 723 publica non imponenda, n. 764, p. 724 confirmationis, n. 675, Q. 11, p. 602 Schema, consanguinitatis, n. 890, p 896; quantitas, n. 763, Q. 2, p. 723 requisita, n. 762, p. 722 n. 891, p. 899 tempus implendi, n. 766, Q. 2, p. 726 Schisma, abjuratio, n. 974, p. 1021 absolutio, n. 974, p. 1021 imponendi, n. 763, Q. 3, p. 723 libri propugnantes, n. 976, p, 1022 vicaria, n. 767, p. 728 pœnæ, n. 974, p. 1021 vindicativa, n. 762, p. 722 Scamna, locatio, n. 362, Q. 2, p. 353 Schismatici, absolutio, n. 974, p. 1021 Scandalum, activum, n. 183, p. 181 absolventes in periculo mortis, n. 773, cooperatio, n. 186, p. 184; n. 188, p. Q. 4, p. 738 187; n. 194, p. 190 communio, n. 642, p. 559 definitio, n. 182, p. 181 definitio, n. 161, p. 166 excommunicati, n. 973, p. 1020; n. 974, dimissio bonorum, n. 185, Q. 3, p 183 p. 1021 directum, n. 185, Q. 1, p. 182 irregulares, n. 1034, p. 1058 divisio, n. 182, p. 182 legibus ecclesiæ obstricti, n. 79, p. 82 ex choreis, n. 190, p. 187 libri, n. 976, p. 1022 ex comoediis, n. 193, p. 189 matrimonium, n. 918, Q. 2, p. 939 ex libris pravis, n. 188, p. 186; n. 189, Missæ, n. 154, p. 162 p. 186 notio, n. 161, p. 166 ex luxuria, n. 186, p. 184 ordinatio, n. 1008, p. 1043 ex nuditatibus, n. 187, Q. 1, p. 185 patrini, n. 664, Q. 5, p. 588 ex ornamentis, n. 187, Q. 2, p. 185 pœnæ, n. 974, p. 1021 ex ornatu mulierum, n. 187, Q. 2, p. 185 pravitas hæretica devitanda, n. 161, p. ex spectaculis, n. 192, p. 189 166 indirectum, n. 182, p. 181 sepultura, n. 990, p. 1033 intentio, n. 182, 183, p. 181 unctio extrema, n 642, p. 559 malitia, n. 1S4, p. 181 omissio, actionum indifferentium, n. Schola, religiosorum, n. 835, Q 2, p. 821 Scholæ, cura a parocho, n 257, Q 8, p. 258 184, p. 182 actionum per se bonarum, n. 185, p. Scholæ publicæ, η. 257, Q. 5, p. 257 absolutio parentum, n 257, Q. 7, p. 257 188 conditiones permittentes, n. 257, p. 257 integritatis confessionis, n. 751, Q. 1, obligationes parentum, n. 257, Q. 5, p. p. 709 256 præceptorum, n. 185, Q. 2, p. 183 officium episcopi, n 257, Q 5, p. 256; passivum, n. 183, p. 181 Q. 6,7, p. 257; Q. 8, p.258 permissio, n. 186, Q. 6, p. 184 pericula, n. 257, Q 5, p. 256 pharisaicum, n. 184, p. 182 principia Concilii Baltimorensis, n 257, pœnæ, n. 943, Q. 10, p. 988 Q. 5, p. 256; Q. 6, 7, p. 257; Q. pusillorum, n. 184, p. 182 8 p 258 religiosi, n. 701, Q., p. 641 Leonis XIII, n. 258, p. 258 reparatio, modus, n. 465, p. 411 prohibitio, n. 257, Q. 4, 5, p. 256 suadere minus malum, n. 185, Q. 5, remotio scandali, n. 257, Q. 6, p. 256 p. 183 toleratio, n. 257, Q. 7, p 258 Scapulare, benedictio, n. 1055, Q. 3, p. Scientia, acquisita in confessione, n. 815, 1078 816, p. 791 conditiones, n. 1055, Q. 3, p. 1078 advocati, n. 560, p. 480 historia, n. 1055, p. 1078 [123] INDEX ALPHABETICUS GENERALIS. causæ excusantes, n. 325, Q. 1, p. 310 clerici, n. 835, Q. 2, p. 821 commissum, n. 324, p. 310 confessarii, n. 791, p. 773; n. 792, p. 774 definitio, n. 323, p. 309 confirmandi, n. 675, Q. 2, p. 600 detectio, n. 325, Q. 4, 5, p. 311 ex certa scientia, n. 75, Q. 1, p. 77 dictograph, n. 325, Q. 5, p. 311 ex dictograph, n. 325, Q. 5, p. 311 injuste acquisita, n. 325, Q. 5, p. 311 divisio, n. 323, p. 309 judicis, n. 558, p. 475 epistolarum, n. 325, Q. 4, p. 311 medici, n. 565, p. 485 extorsum, n. 325, Q. 5, p. 311 ordinandi, n. 835, Q. 2, p. 821 in matrimoniis conscientiæ, n. 864, publicum habentium officium, n. 430, Q. 6, p. 863 p. 393 manifestatio, n..325, Q. 2, p. 310 Scriba, cooperatio, n. 197, Q. 4, p. 193 naturale, n. 324, p. 310 peccata, n. 194, Q. 4, p. 193 obligatio servandi, n. 324, p. 310 Scribere, cooperatio, n. 196, Q. 5, p. 192; professionale, n. 325, Q. 1, p. 310; n. n. 197, Q. 4, p. 193 510, p. 480 Scripta, adulterans scripta, n. 561, Q. 5, promissum, n. 324, p. 310 p. 482; n. 1001, p. 1041 sacramentale, n. 810, p. 788, vid. confessio, n. 740, Q. 2, p. 697 Sigillum licita, n. 751, Q. 7, p. 711 uni viro probo revelatum, n. 325, Q. 3, objectum sigilli, n. 814, p. 790 p 311 obligatoria, n. 751, Q. 7, p. 711 usus alieni, n. 325, Q. 5, p. 312 valida, n. 510, p. 441 Secta, censuræ, n. 987, Q. 6, p. 1030 jus dominii, n. 364, Q. 1, p. 354; n. 614, carbonaria, n. 987, Q. 1, p. 1029 Q. 3, p. 536; n. 615, p. 542 Knights of Pythias, n. 987, Q. 6, p. 1030 licentia edendi, n. 344, Q. 10, p. 338 massonica, n. 986, p. 1028 sponsalia, n. 836, p. 825 Odd Fellows, η. 987, Q. 6, p. 1030 Scriptor, ephemeridis malæ, n. 344, Q. 2, Sons of Temperance, η. 987, Q. 6, p. 1030 p. 335 natura, n. 262, p. 266 jus dominii, n. 364, Q. 1, p. 354 prohibita, n. 987, Q. 6, p. 1030 Scriptura sacra, n. 344, p. 336, vid. Sacra Sectarii, matrimonium, n. 871, p. 872; scriptura n. 872, p. 873, 874 Scrupuli, causæ, n. 39, p. 40 Sectio Cæsarea, illicita, n. 273, p. 284 damna, n. 40, p. 41 licita, n. 273, p. 284 definitio, n. 37, p. 39 munus sacerdotis, n. 273, p. 284 in administratione sacramentorum, n. quoad baptismum, n. 273, p. 284 39, p. 41 Secunda intentio, in Missa, n. 706, Q. 8, materia, n. 41, p. 42 p. 651 remedia, n. 41, p. 42 Secundæ nuptiæ, η. 856, p. 849, vid. sigilli objectum, n. 816, p. 791 Nuptiæ novæ signa, n. 38, p. 39 benedictio nuptialis, n. 864, Q. 4, p. 861 utilitas, n. 39, p. 40 impedimentum ligaminis, n. 878, p. 886 Scrupulosus, confessio generalis, n. 760, invalidæ, n. 926, p. 962 p. 719 licitæ, n. 856, p. 849 conscientiæ examen, n. 757, p. 717 usus, n. 856, p. 849 regulæ pro confessariis, n. 43, p. 43 validæ, n. 856, p. 849 regulæ pro ipsis, n. 42, p. 43 Secundaria, causa damni, n. 425, p. 392; Sculpere, die festo, n. 254, Q. 1, p. 249 n. 450, 452, p. 401 statuas falsorum deorum, n. 197, Q. 2, Sedes, confessionalis, n. 819, p. 796 p 193 in ecclesia, n. 362, Q. 3, p. 353 Sculptores, scandalum, n. 186, p. 184 Sedes apostolica, 75, Q. 1, p. 76 Sebum, candelæ prohibitæ, η. 719, Q. 9, Seductio, n. 299, p. 295 p. 669 Seductor, virginis, n. 300, p. 295 Secretaria, brevium, n. 110, p. 114 Semen, effusio accidentalis, n. 303, p. 296 status, n. 110, p. 114 effusio, ecclesiam vjolans, n. 716, Q. 3, Secretum, a ministris curiæ, n. 110, p. 108 4, p. 665 a testibus, n 564, Q. 3, 5, p. 485 nocturna, n. 303, p. 206 U24] INDEX ALPHABETICUS GENERALIS. r post copulam, n. 938, p. 976 cineres combusti, n. 973, Q. 5, p 1019 in eunuchis, n. 263, p. 268 civiliter conjuncti vocantis sacerdotem, in feminis, n. 304, p. 297 n. 973, Q. 7, p. 1020 Semifatui, absolutio, n. 728, Q. 8, p. 684 cœmeteria, n. 972, p. 1017 communio, n. 695, Q. 8, p. 630 crematio, n. 971, p. 1016 contractus, n. 480, p. 423 definitio, n. 972, p. 1017 vota, n. 227, p. 229 dubia, n. 973, Q. 1, p. 1017 Seminarium, confessarii, n. 776, Q. 6, excommunicatorum. n 973, Q. 1, p. 1017 p. 743 exhumatio, n. 716, Q. 3, p. 665 rectores, n. 776, Q. 6, p. 743 in ipsa ecclesia, n. 972, p. 1017 studia, n. 835, Q. 2, p. 821 indigni, n. 973, Q. 1, p. 1017 superiores, n. 776, Q. 7, p. 743 infidelium, n 972, p. 1017 Seminatio, mulieris post copulam, η. 938, interdictorum, n. 973, Q. 1, p. 1017 p. 975 jura parochorum, n. 596, p. 516 species accessionis, n. 397, p. 366 locus, n. 972, p. 1017 Senatores, clerici, n. 593, p. 512 membrorum amputatorum, n. 973, Q. 6, Senes, extrema unctio, n. 827, p. 804 p. 1020 jejunium, n. 338, p. 326, 327, 328 non deneganda, n. 973, Q. 1, p. 1017 matrimonium, n. 934, p. 971 obligationes parochi, n. 596, p. 515; Sensibus destituti, absolutio, n. 828, p. 807 n. 973, Q 1, p. 1017; Q. 8, p 1020 baptismus, n. 662, Q. 8, p. 585 pauperum, n. 596, p. 516 communio, n. 695, Q. 8, p. 630 privatio, n. 973, Q. 1, 2, p. 1017 extrema unctio, n. 828, Q. 7, 8, p. 808 ritus, n. 972, p. 1017 Sensitiva, delectatio, n. 2S0, p. 288 sine baptismo, n. 972, p. 1017 Sensualitas, delectatio, n. 282, p. 289 subjectum, n. 971, p. 1016; n. 972, p. Sententia, censura, n. 944, p. 989 1017 condemnatoria, n. 943, Q. 3, p. 984 tempore interdicti, n. 969, p. 1015 declaratoria, n. 955, p. 1006 Sequester, obligationes, n. 521, p. 448 dubia, n, 946, Q. 2, p. 991 Sequestrum, definitio, n. 519, p. 448 episcopi, n. 603-607, p. 521; n. 947, obligationes, n. 521, p. 448 p. 993; n. 948, Q. 1-4, p. 994 Sermones, funebres, n. 973, Q. 8, p. 1020 ferenda, n. 946, Q. 1, p. 991 impudici, n. 287, p. 292 injusta, n. 558, p. 475; n. 559, Q. 7, audientes, n. 2S7, p. 292 p. 479; n. 946, Q. 3, p. 992 inter conjuges, n. 288, p. 292 inter juvenes, n. 288, p. 292 , justa, n. 558, p. 475 lata, n 943, Q. 7, p. 987; n. 946, Q. 1, lascivi, n. 287, p. 292 scandalum dantes, n. 182, p. 181 p. 991 restitutionis, n. 424, p. 388 n. 287, p. 292 testamentum informe, n. 511, Q., p. teneri, n. 288, p. 292 411 turpes per jocum breviter, n. 2SS, p 292 vis, n. 424, p. 388 Separatio, conjugum, n. 860, p. 857, vid. Servi, irregulares, n. 1042, 1043, p. 1060 matrimonium, n. 900, p. 904 Divortium Servi Dei, canonizatio, n. 201, p. 19S causæ, n. 861, p. 859 cultus, n. 201, p. 198 educatio prolis, n. 257, p. 253 Servientes infirmis, excusati a Missa sponsorum, n. 841, p. 832 Sepultura ecclesiastica, a quonam faci­ audienda, n. 250, p. 246 enda, n. 596, p. 516 Servilis, conditio, n. 900, p. 904 acatholici in loco catholico, n. 973, Q. 3, labor die Sesto, n. 253, p. 249 serviliter servilis, n. 734, Q. 5, p. 691 p. 1018 apostatarum, n. 973, Q. 1, p. 1017 Servitium, chori, n. 190, p. 187 baptizati, n. 972, p. 1017 dioecesis, titulus ordinationis, n. 835, catechumenorum, n. 972, p. 1017 Q. 1, p. 820 catholici in loco acatholico, n. 973, militare, n. 278, p. 287; n. 278, Q., p Q. 4, p. 1018 287 censuræ, n. 990, p. 1033 Servitus, definitio, n. 400, p. 367 [125] INDEX ALPHABETICUS GENERALIS. divisio, n. 401, p. 367 extinctio, n. 382, p. 361 legalis, n. 401, p. 367 naturalis, n. 401, p. 367 onera, n. 400, p. 367 quoad matrimonium, n. 900, p. 904 rerum, n. 400, p. 367 rustica, n. 401, p. 367 species dominii, n. 353, Q. 2, p. 348 urbana, n. 401, p. 367 Sessiones spiritismi, n. 209, Q. 6, p. 205 medium, n. 209, Q. 6, p. 205 Sexuales res, an cognoscenda?, n 257, p. 259 Sigillum confessionis, n. 810, p. 788 materia, n. 815, p. 791 natura, n. 810, 811, p. 788 obligatio, n. 811, p. 788 an ex scripta charta lecta, n. 814, p. 790 confessarii, n. 813, p. 789 doctoris consulti, n. 814, p. 790 interpretis, n. 813, p. 790 per accidens audientium, n. 813, p. 789 pœnitentis respectu confessarii, n. 814, p. 791 objectum, n. 815, p. 791 circumstantia?, n. 815, p. 791 scrupuli, n. 816, p. 791 origo, n. 811, p. 788 periculum revelationis, n. 751, Q. 1, p. 709 responsa ad interrogationes, n. 815, 816, p. 791 subjectum, n. 813, p. 789 usus, ad directionem externam, n. 819, Q. 4, p. 795 ad directionem suiipsius, n. 819, Q. 5, p. 795 ad gubernationem externam, n. 819, Q. 4, p. 795 ad præcavenda damna imminentia, n. 819, Q. 3, p. 795 ad prædicandum, n. 819, Q. 2, p. 794 injustitia, n. 811, p. 788 licentia pœnitentis, n. 810, Q., p. 788 violatio, n. 817, 818, p. 793 directa, n. 817, p. 793; n. 1006, p. 1042 indirecta, n. 817, p. 793 pœnæ, n. 1006, p. 1042 Signa, dilectionis, n. 173, p. 174 dispositionis pœnitentis, n. 798, Q. 3, p. 781 divinæ vocationis, ad statum clericalem, n. 834, p. 817 ad statum religiosum, n. 612, Q. 3, p. 535 doloris, extraordinaria, n. 805, Q., p. 784 ordinaria, n. 804, p. 784 dubiæ dispositionis pœnitentis, n. 796, p. 778 hæresis, n. 154, p. 161; n. 161, p. 165 indispositionis pœnitentis, n. 797, p. 779 mortis, adultorum, n. 828, p. 807 in infante baptizando, n. 661, p. 579 scrupulorum, n. 38, p. 39 Signatura apostolica, n. 110, p. 113 Signum crucis, confirmationis forma, n. 670, p. 596 sacramentale, n. 728, p. 682 Simonia, conditiones, n. 217, p. 215 confidentialis, n. 216, p. 215 conventualis, n. 216, p. 215 definitio, n. 215, p. 214 delictum in officiis, n. 1015, p. 1045 divisio, n. 216, p. 215 excommunicationes, n. 218, Q. 7, p. 220 juris divini, n. 215, Q. 1, p. 214 juris ecclesiastici, n. 215, Q. 2, p. 214 malitia, n. 217, p. 216 mentalis, n. 216, p. 215 mimus, a lingua, n. 216, p. 214 a manu, n. 216, p. 214 ab obsequio, n. 216, p. 214 pactum, n. 216, p. 215 parvitas materiæ, n. 217, p. 216 pœnæ, n. 218, Q. 7, p. 220 pretium, contra justitiam commutativam, n. 534, Q. 2, p. 456 pro ingressu in religionem, n. 218, Q. 3, p. 217 pro sacramentis, n. 218, Q. 6, p. 218 temporale, n. 216, p. 214 realis, n. 216, p. 215 redemptio ab injusta vexatione, n. 218, Q. 2, p. 220 restitutio, n. 218, Q. 8, p. 220 simoniace promoti, n. 1007, p. 1043 taxa Missarum, n. 218, Q. 4, 5, p. 217, 218 temporale spirituali adnexum, n. 216, p. 215 venditio rei sacræ, n. 218, Q. 9, p. 220 Simplex, confessarius, vid. Confessarius contractus, n. 476. p. 419 sacerdos, n. 773, Q. 5, p. 738 Simulatio, n. 643, Q. 2, p. 559 facti, n. 643, Q. 2, p. 559 (1261 INDEX ALPHABETICUS GENERALIS. definitio, n. 787, Q. 1, p. 765 formalis, n. 643, Q. 2, p. 559 denuntiatio, n. 786, p. 765; n. 787, Q. 3, illiceitae, n. 643, Q. 2, p. 559 4, 6, 7, p. 767 materialis, n. 643, Q. 2, p. 559 cui denuntiandum, n. 786, p. 764 sacramentorum, n. 643, Q. 2, p. 559 post diuturnum tempus, n. 787, Q. 6, vocis alterius in confessione, n. 743, Q. 6, p. 767 p. 701 Simulantes, formæ sacramentorum, n. 643, emendatio delinquentis, n. 787, Q. 6, Q. 2, p. 559 p. 767 intentionis in ministro, n. 643, Q, 3, p. exempla, n. 64, p. 57 559 in confessione, n. 786, p. 764 falsa denuntiatio, n. 787, Q. 9, p. 768; materiæ, n. 643, Q. 3, p. 559 n. 1002, Sinceritas, in confessione, n. 796, Q., p. £» p. 1041 intra mensem denuntiatio, n. 786, p. 764 778 modus denuntiandi, n. 787, Q. 11, p. 769 Sobrietas, n. 147, p. 148 monitio pœnitentis de obligatione de­ Societas, assecurationis, n. 553, p. 470 nuntiandi, n. 786, p. 764 conditiones, n. 546, p. 465 natura criminis denuntianda, n. 787, contractus, n. 545, p. 464 definitio, n. 545, p. 464 Q. 1, p. 765 obligatio denuntiandi, n. 786, p. 764 divisio lucri et damni, n. 546, p. 465 obligationes superiorum regularium, n liceitas ineundi, n. 546, p. 465 787, Q. 12, p. 770 propagans hæresiin, n. 975, Q., p. 1021 omissio denuntiationis, n. 1005, p. 1042 trinus contractus, n. 545, p. 464 pœnæ ferendæ sententiæ, η. 787, Q. 10, liceitas, n. 546, p. 465 Societates, piæ, n. 150, p. 151 p. 769 punitio, η. 787, Q. 10, p. 769 proscriptæ, n. 987, Q. 6, p. 1030 si pœnitens nequeat denuntiare, η. 787, Socius, magistri novitiorum quoad con­ fessiones, n. 776, Q. 6, p. 743 Q. 11, p. 769 Sodomia, confessio huius peccati, n. 307, Solutiones debiti, creditori creditoris, n. p. 298 463, Q. 3, p. 409 ordo creditorum, n. 453, 455, p 402 definitio, n. 305, p. 298 si dubia, n. 463, Q. 4, p. 409 inperfecta, n. 305, p. 298 Somnia, conjicere, n. 209, Q. 4, p. 205 malitia specifica, n. 306, p. 298 perfecta, n. 304, p. 298 origo, n. 209, Q. 4, p. 205 Somnians, pollutio, n. 303, p. 296 pœnæ in sodomitas, n. 1032, p. 1057 Somnus, crepuscularis, n. 150, p. 153 Solidaritas, casus, n. 446, Q. 1, 2, p. 399 Sons of Temperance, η. 987, Q. 6, p. 1030 definitio, n. 444, p. 398 Sorores, confessio, n. 777, p. 744; n. 778, monitum, n. 447, p. 399 obligatio absoluta ad restitutionem, n. Q. 5, p. 747 444, p. 398 Sortes, n. 209, Q. 3, p. 205 conditionata ad restitutionem, n. 444, Sortis, periculum, n. 528, Q. 1, p 451 usuræ, titulus excusans, n. 528, Q. 1, p. p. 398 Solitarii tactus, n. 284, p. 291 451 conjugum, n. 938, p. 975 Sortilegium, vid. Superstitio Sollemnis, contractus, n. 476, p. 419 sensu ecclesiastico, n. 209, Q. 3, p. 205; testamentum sollemne, n. 509, p. 440 n. 210, p. 209 Sollemnitas, Corporis Christi, n. 864, Q. 4, Species consecratæ, abjicientes excom­ p. 862 municari, n. 978, p. 1024 nuptiarum, n. 86-1, Q. 3, 4, p. 861 cadentes in sinu mulieris, n. 690, Q. 11, votorum, n. 227, p. 229 p. 618 Sollicitantes, denuntiandi, n. 786, p. 765; cadentes in terram, n. 690, Q 11, p. 618 n. 787, Q. 3, 4, 6, 7, p. 767 corruptio, n. 693, Q. 7, p. 626 Sollicitatio, adjuncta, n 7S7, Q. 1, p, 765 dubie consecrata*, n 693, Q. 6, p. 626 auctor, denuntiationis, n. 786, p. 764 evomitæ, n. 693, Q. 7, p. 626 censura contra omittentes denuntia­ invent® a laico, n. 693, Q. 5, p. 625 tionem, n. 786, p. 764 invent® post ablutionem, n 693, Q 5 cfausulæ legis, n. 787, Q. 1, p. 765 p. 625 [127] INDEX ALPHABETICUS GENERALIS. defectus manifestandi, n. 842, p. 834 definitio, n. 836, p. 825 delegatus, n. 838, Q. 5, p. 827 dissolutio, n. 841, p. 832 castitatis violatio, n. 841, p. 833 causæ, n. 841, p. 832 consensu mutuo, n. 841, p. 832 dispensatione, n. 842, p. 833 electione status perfectioris, n. 841, p. 833 propter morbum, n. 842, p. 834 quis resilire potest, n. 842, p. 833, 834 variis impedimentis, n. 841, p. 833 forma, n. 836, p. 825 136 impedimentum, n. 839, p. 831 Specificatio, accessionis species, n. 396, invalida, n. 838, Q. 1-5, p. 827; n. 838, p. 365 p. 830 titulus dominii acquirendi, n. 394, p. 365 juramento adjecto, n. 838, Q. 3, 4, p. 827 Spectacula, n. 190, p. 187 metu inita, n. 838, Q. 11, p. 829 clericis prohibita, n. 191, p. 189 munera accepta, n. 840, Q. 2, p. 832 cooperatio, n. 190, p. 187 obligatio, n. 839, p. 831 in ecclesiis interdicta, n. 215, Q. 1, p. 212 ordinarius loci, n. 837, p. 826 turpia exhibentes, n. 190, p. 187 parentibus invitis, n. 842, p. 833 Spelta, materia dubia Eucharistiæ, n. 619, peccata post sponsalia, n. 841, p. 833 Q. 1, p. 605 per procuratorem, n. 838, p. 829 personarum impedimentum habentium, Spes, actus ante confessionem, n. 647, p. 563 n. 836, p. 825 pœna addita, n. 840( ^.3, p.832 actus frequentia, n. 163, p. 167 definitio, n. 162, p. 166 privata, n. 838, Q. 1, p. 827 quid de arrhis, n. 840, Q. 2, p. 832 desperatio, n. 102, p. 167 scribere nescientis, n. 836, p. 825; n. formalitates, n. 162, p. 167 habitus, n. 162, p. 167 838, p. 830 necessitas, n 163, p. 167 scriptura subsignata, n. 836, p. 825; n. 838, Q. 7, p. 828;. Q. 8, p. 829 objectum materiale, n. 162, p. 166 primarium, n 162, p. 166 sine forma debita, n. 838, Q. 1, p. 827 tempus implendi, n. 839, p. 831. secundarium, n. 162, p. 166 testes, n. 837, p.827; n.838,Q.6,p. 828 præsumptio, n. 162, p. 167 unilateralis promissio, n. 839, p. 831 virtus, n. 162, p 166 Spiritismus, n. 209, Q. 6, p. 205 valida, n. 839, p. 831 Spiritualis cognatio, ante matrimonium, Sponsi, cautiones in matrimoniis mixtis, n. 664, Q. 8, p. 589 n. 873, Q. 1, p. 872 conditio, n. 900, p. 904 definitio, n. 664, Q. 8, p. 589 familiaritas, n. 282, p. 289 ex baptismo, n. 664, Q. 8, p. 589 oscula, n. 282, p. 289 inter quosnam, n. 664, Q. 8, p. 589 mutatio in codice, n 664, Q. 8, p. 589 peccata, n. 282, p. 289 tactus, n. 282, p. 289 origo, n. 664, Q. 8, p. 589 quoad confirmationem, n. 664, Q. 8, p. Sponsio, definitio, n. 554, p. 472 Sponsorum, separatio, n. 841, p. 832, vid. 589 Sponsalia Sponsalia, actio ad petendam celebratio­ Spurius, irregularis, n. 1028, 1029, p. 1055 nem, n. 836, p. 826 Stabilitas, conditio legis, n. 72, p 75 bilateralis permissio, n. 836, p. 825 conditionalia, n 838, Q. 12, p. 830; n. obligatio in religione, n. 608, p. 522 Stare, mandatis ecclesiæ, n. 952, Q. 11, 838, p. 831 cum duabus feminis, n. 840, Q. 1, p 831 p. 1003 cum persona acatholica, n. 836, p. 825 Stationes, n. 1057, 1058, Q. 1,2, p. 1081; data apponenda, n 838, p. 830 Q. 3-5, p. 1082, vid. Via Crucis [1281 male tractantes, n. 078, p. 1024 plures uni communicanti, n. 690, Q. 8, p. 618 rcnovandæ, n. 693, Q 8, p. 626 sub utraque forma, n. 698, p. 614; n. 704, Q. 2. p. 643 Species peccati, declaranda, n. 746, p. 703 infima, n. 743, Q. 1, p. 699 mutans speciem, n. 745, p. 703 sacrilegii, n. 215, Q. 1, p. 211 suprema, n. 742, p. 699 Specifica distinctio, regulæ generales, n. 129, p. 135, 136 peccatorum, n. 129, p. 135; n. 130, p. INDEX ALPHABETICUS GENERALIS. distributio Missarum, n. 712, Q 11, Statuæ, confectio die festo, n 254, Q. 1, p. 657; Q. 12, p. 658 p. 249 duplicata vetita, n. 711, p. 655 idololatriæ, n. 197, Q. 2, p. 193 duratio obligationis, n. 712, Q. 13, p 658 obscenæ, n. 186, p. 184 eleemosyna pereunte, n. 712, Q. 4, p 656 scandalum, n. 187, Q. 4, p. 185 fundata, n. 712, Q. 2, p. 656; Q. 21, p. Status, civilis quoad criminosos, n. 267, 660 Q. 2, p. 272 illiceitas. n. 712, Q 1, p. 655 clericalis, n. 566, p. 487, vid. Clerici in dubio mentis dantis, n. 712, Q. 7, p. cogentes ad ingressum, n. 1000, p. 657 1040 infra taxam, n. 712, Q 6, p. 656 definitio, n. 566, p. 487 integra danda, n. 712, Q. 14, p. 658 gratiæ, in administranda Eucharistia, liber onerum Missarum, n. 712, Q. 16, n. 638, Q. 2, p. 556 p. 659 in confectione Eucharistiæ, n. 696, libere oblata, n 712, Q. 6, p 656 p. 632 liceitas, n. 711, p. 655 liber, n. 852, Q 3, p. 840; n. 908, p. 916 manualia, n. 712, Q. 2, p. 656 quomodo restituendum civili, n. 456, non simonia, n. 218, Q 5, p 218 p. 405 Ordinariis tradenda, n 712, Q. 11, p. 657 religiosus, n. 608, p. 522 partem retinentes, n. 712, Q. 17, p 659 cogentes ad ingressum, n 1000, p. Partes Ordinarii, n 712, Q 6, p. 656; 1040 Q. 15, p. 658 definitio, n. 609, p. 522 partes superiorum religiosorum, n. 712, distinctio, n. 609, p. 522 Q. 15, p. 658 finis, n. 608, p. 522 permutatio, n. 712, Q. 17, p. 659 libri adversantes, n. 345, Q. 4, p. 340 pro secunda Missa, n. 714, Q. 4, p. 662 Stearinæ, candelæ, η. 718, Q. 9, p. 669 quantitas, n. 712, Q. 6, p. 656 Sterilitas, definitio, n. 876, 877, p. 883 quot, n. 712, Q. 3, p. 656; Q. 5, p 656; differentia ab impotentia, n. 876, p. 883 ’ Q. 9, p. 657 non impedimentum, n. 877, p. 884 restitutio, n. 711, p. 655 quoad debitum conjugale, n. 934, p. 971 supra taxam, n. 712, Q. 6, p. 656 Sterilizatio, criminosorum, n. 267, Q. 2, tabella in loco patenti, n. 712, Q. 10, p. p. 272 657 innocentis, n. 270, p. 276 taxa dicecesana, n. 712, Q. 6, p 656 Stipendia, famulorum, n. 460, p. 406 transmissio, n. 712, Q. 12, 13, p. 658 pro sacris functionibus, n. 218, Q. 6, p. una celebratio pro pluribus stipendiis, 218 n. 711, p. 655 Stipendia Missarum, n. 711, p. 655 ad instar manualium, n. 712, Q. 2, p. 656 Stipes, in cognatione determinanda, n. 888, p. 895 altare privilegiatum, n. 712, Q. 18, p 659 applicatio pro vivo, n. 706, Q. 6, p. Stolæ, benedictio, n. 718, Q. 1, p. in confessione audienda, n. 728, Q. 3, 650 p. 682 bibliopolæ colligentes, n. 712, Q. 14, in Eucharistia distribuenda, n. 690, p. 658 Q. 2, p. 615; Q. 3, p. 616 celebratio dilata, n. 712, Q. 8, p. 657 ■ in Missa, n. 718, Q 1, p. 666 censuræ, n. 712, Q. 14, p. 658 jura stolæ, n. 908, p. 916 colligentes, n. 712, Q. 14, p. 658 consuetudine determinata, n. 7.11, p. Stomachi, lotio ante et post communio­ nem, n. 698, p. 635 655; n. 712, Q. 6, p. 656 determinationes annexæ, n. 712, Q. 19, Stricta, interpretatio legis, n 94, p. 94; n 97, Q. 2, p. 96 b. 659 die commemorationis omnium fidelium Studia sacra, examen, n. 835, Q. 12, p. 824 defunctorum, n. 712, Q. 20, p. 660 tempus implendum, n. 835, Q. 2, p. 821 die Nativitatis Domini Nostri, n. 714, Studiorum, domus, n. 835, Q. 2, p. 821 Q. 4, p. 662 dilatio gravis celebrationis, n. 712, Q. 8, Studium, theologiæ moralis necessarium, n. 792, p. 774 p. 657 1129] INDEX ALPHABETICUS GENERALIS. jure nostro derivata, n. 513, Q. 2, p. 443 Stuprator, reparatio damni, n. 468, 469, regulæ, n. 513, Q. 2, p. 444 P·413 Stuprum, circumstantia virginitatis, n. Successiva possessio, restitutio, n. 420, Q. 4, p. 385 298, p. 294 Successivus tractus, dispensationis, n. 104, definitio, n. 297, p. 294 p. 100 immunitas a peccato, n. 21, p. 22 Suffragium, emptio, n. 262, p. 267 malitia, n. 298, p. 294 in comitiis, publicis, n. 262, p. 266 reatus, n. 298, p. 294 indulgentiae, n. 1050, Q. 6, 7, p. 1067; restitutionis obligatio, n. 468, 469, p. 413 sensu civili, n. 297, p. 294 Q. 8, p. 1068 injustum ferens, n. 432, 433, 434, Q., p. violatæ clamandi obligatio, n. 21, p. 22 Suadere, minus malum, n. 185, Q. 5, p. 183 394 quoad restitutionem, n. 432, 435, p. 394 obligatio, n. 262, p. 266 Subdelegare, dispensationes, n. 100, Q. 6, regulæ usus, n. 262, p. 266 restitutio, in solidum, n. 434, p. 394 p. 98 potestas, n. 770, Q. 4, p. 733 propter injustum, n. 432, p. 394 Subdiaconatus, coelibatus, n. 568, p. 490 venditio, n. 262, p. 267 collatio, n. 830, p. 811; n. 831, Q. 1-3, Suggestio, n. 209, Q. 6, p. 208, vid. Hypnop. 812; n. 834, p. 817; n. 835, Q. 7, tismus p. 822 Suicidium, abbreviatio vitæ, n. 263, p. 268 divinum officium, n. 573, p. 494 casus referendi ad Ordinarium, n. 973, forma, n. 830, p. 810 Q. 1, p. 1017 materia, n. 830, p. 810 concursus indirectus, n. 263, p. 268 minister, n. 832, p. 813 definitio, n. 263, p. 268 officia, n. 829, p. 810 directum, n. 263, p. 268 potestas, n. 770, Q. 13, p. 735 indirecte concurrere, n. 263, p. 268 sacramentum, n. 829, p. 810 libri propugnantes, n. 345, Q. 4, p. 338 studia necessaria, n. 835, Q. 2, p. 821 liceitas, n. 263, p. 268 subjectum, n. 834, p. 817 prohibitum jure naturali, n. 263, p. 268 tempus conferendi, n. 835, Q. 4, p. 821 sepultura ecclesiastica, n. 973, Q, 1, p. Subdiaconus, ætas canonica, n. 835, Q. 3, 1017 p. 821 Suiipsius, amor, n. 140, p. 145 ordinatio, n. 834, p. 817 mutilatio, n. 263, p. 268 scientia competens, n. 835, Q. 2, p. 821; Summus Pontifex, vid Pontifex Romanus Q. 12, p. 834 Suppellex Altaris, n. 215, Q. 5, p. 213; Subditus, contemptus erga superiores, n. n. 717, p. 666 87, Q. 3, p. 89 Superadulta, mulier in domo sacerdotis, legum, n. 78, p. 81; n. 79, p. 82 n. 586, p. 507, 508 officia, n. 619, Q. 5, p. 545 quoad matrimonii dispensationes, n. quoad absolutionem, n. 770, Q. 6, p. 733 922, p. 950 sacramenta, n. 645, p. 561 Superbia, definitio, n. 140, p. 145 Subreptio, definitio, n. 101, p. 99 gradus, n. 140, p. 145 in dispensatione, n. 919, p. 945; n. 921, hypocrisis, n. 140, p. 145 p. 949 jactantia, n. 140, p. 145 in rescriptis, n. 123, p. 125 præsumptio, n. 140, p. 145 Subsannatio, quoad contumeliam, n. 317, Superflua, clericorum, n 362, p. 353 p. 307 danda causis piis, n. 361, p. 352 Subsidiarius, contractus, n. 549, p. 468 naturæ, n. 175, p. 176 Substitutio, fideicommissoria, n. 514, p. restitutio, n. 362, Q. 1, p. 352 445 status, n. 175, p. 176 in contractu, n. 495, p. 431 Superior, approbans confcssarium igna­ in testamento, n. 514, p. 445 rum, n. 792, p. 775 unius officii pro alio, n. 578, Q. 3, p. 501 audita in confessione, n. 819, Q. 4, 5, Successio, ab intestato, n. 513, Q. 1, p. 443 p. 795 incapaces, n. 512, p. 442 consensus ad consuetudinem, n. 119, jure naturæ derivata, n. 513, Q. 1, p. 443 Q. 1, p. 119 (130] INDEX ALPHABETICUS GENERALIS. dispensationes, n. 102, Q. 1, p. 99; Susceptio sacramenti, dispositio amini, n. 696, p. 631 n. 103, p. 100 cum semetipso, n. 100, Q. 5, p. 98 dispositio corporis, n. 698, p 634 sine causa, n. 102, Q. 1, p. 99 indigna, n. 339, p. 328 intentio, n. 636, Q. 2, p. 549 indebite ordinandos remittens, n. 1021, p. 1047 licita, n. 645, p. 561 valida, n. 645, p. 561 jurisdictio, n. 775, p. 741 if Suspecti, de hæresi, n. 954, p. 1005 majores, n. 609, p. 523 nomen complicis inquirens, n. 751, Q. 1, Suspensio, a beneficio, n. 964, p 1009 a certo ministerio, n. 964, p. 1009 p. 709; Q. 3-5, p. 710 a divinis, n. 964, p. 1009 obligatio, impediendi detractionem, n. a jurisdictione, n. 964, p. 1009 316, Q. 6, p. 305 a pontificalibus, n. 964, p 1009 sigilli servandi, n. 819, p. 795 a sacris ordinibus, n 964, p. 1009 potestas præcipiendi, n. 619, Q. 4, p. 545 ab officio, n. 964, p. 1009 vota irritandi, n. 235, Q. 4, p. 236 ab ordine exercendo et conferendo, praesumptio in dubio, n. 66, p. 58 n. 964, p. 1009 relate ad actus internos, n. 77, Q. 3, p. 80 ablatio, n. 965, Q. 2, p. 1011; Q. 3, p. confessiones subditorum, n. 776, Q. 7, 1011 p. 743 absolutio a peccato, n. 965, Q. 1, p. 1011 libros edendos, n. 344, Q. 9, p. 337 Cardinales, n. 950, Q. 1, p. 996 rationem conscientiæ, n. 778, Q. 12, p. cessatio, n. 965, Q. 2, p. 1011 749 circa personas ecclesiasticas, n. 963, p. reservationem casuum, n. 780, Q. 2, 1005 p. 750 definitio, n. 963, p. 1009 Superiorissa monialium, potestas præci­ effectus, n. 964, p. 1009 piendi, n. 75, p. 79 facultatum, n. 964, p. 1010 relate ad: communionem, n. 701, Q , generalis, n. 964, p. 1009 p. 641 in articulo mortis, n. 964, Q. 4, p. confessiones, n. 777, p. 744 1012 irritationem votorum, n. 234, p. 235 in integram communitatem, n. 965, Q. 5, manifestationem, conscientiæ, n. 778, p. 1012 Q. 12, p. 749 Kl jurisdictio suspensi, n. 963, p. 1009; Superpelliceum, in administratione, sacra­ n. 964, p. 1010 mentorum, n. 728, Q. 3, p. 682 nemini reservata, n. 1025, p. 1052 Superstitio, chiromantia, n. 207, p. 203 Ordinario reservata, n. 1025, p. 1052 cultus falsus, n. 206, p. 202 partialis, n. 964, p. 1009 cultus superfluus, n. 203, p. 201 proprie dicta, n. 963, p. 1009 definitio, n. 203, p. 201 quoad capitulum, n. 1015, p 1046 excusatio a mortali, n. 206, p. 202 Sedi Apostolicæ reservata, n. 1025, p malitia, n. 203, p. 201 1051 ratione modi, n. 203, p. 201 violatio, n. 1034, p. 1058 ratione objecti, n. 203, p. 201 •J Supplet ecclesia, n. 770, Q. 12, p. 735; Suspicio, de hæresi, n. 954, p. 1005 temeraria, n. 320, p. 308 n. 773, Q. 1, p. 737 definitio, n. 320. p. 308 Suppletio, ordinis, n. 835, Q. 4, p. 822 malitia, n. 321, p. 309 Supputatio temporis, n. 122, p. 123, 124 solutiones practicæ, n 322, p. 309 quoad communionem, n. 122, p. 124 Sustentatio parochi, abusus tollendi, n. quoad officium divinum, n. 122, p. 124 343, Q. 3, p. 333 Suppressa festa, n. 327, p. 314 Surdi, confessio, scripta, n. 751,Q. 7, p. 711 eleemosynarum collectio, n. 343, Q. 2, p. 333 integralis, n. 751, Q. 6, 7, p. 711 obligati, n. 343, p. 332 signis facta, n. 751, Q. 6, p. 711 indulgentiæ, n. 1050, Q. 18, p. 1071 praeceptum, n. 342, p. 332 Susurratio, n. 143, p. 146 irregularis, n. 1028, p. 1055 Surdo-muti, confessio, n. 751, Q. 6, p. 711 Symbolum apostolorum, credenda sub gravi, n. 156, p. 163 indulgentiæ, n. 1050, Q. 18, p. 1071 [131) INDEX ALPHABETICÜS GENERALIS. Synodalia statuta, quoad taxam missarum, n. 712, Q. 6, p. 656 vim legis habentia, n. 75, Q. 1, p. 78 Synodus diocesana, n. 75, p. 76 legislator, n. 75, Q. 1, p. 78 professio fidei, n. 153, p. 157 Synteresis, n. 29, p. 35 Syphilide infecti, quoad debitum, n. 936, p. 974 quoad matrimonium, n. 841, p. 834 quoad sponsalia, n. 841, p. 834 secretum de iis, n. 565, p. 486 Systema Morale, n. 48, p. 45 divisio, n. 49, p. 46 ÆQUiPROBABiLisMus, n. 53, p. 47; n. 68, p. 63 definitio, n. 53, p. 47; n 68, p. 63 rejectio, n. 69, p. 64 Sanctus Alphonsus, n. 70, p. 66 LAXiSMUS, damnatus, n. 55, p. 48 PROBABILIORISMUS, B, 52, p. 47 definitio, n. 52, p. 47 fundamentum, n. 52, p. 47 rejectio, n. 52, p 47; n. 63, p. 53 PROUABILiSMUS, n. 54, p. 47 anolicationes, n. 66, p. 58; n. 67, p. 60 axiomata, n. 36, -η. 58 conditiones essentiales, Λ. 56, p. 48 consectaria ex rejecto, n. 63, p. 53 definitio, n. 56, p. 48 fundamentum, n. 56, p. 48 norma cognita sequenda, n. 64, p. 55 opinio non mutanda, n. 67, Q. 5, p. 62 pœnitens sequens opinionem pro­ babilem, n. 67, Q. 6, p. 63 probabilis opinio, n. 44, p. 43 certo, n. 47, p. 45 dubie, n. 47, p. 45 tenuiter, n. 47, p. 45 probabilitas, æqualis, n. 46, p. 44 definitio, n. 45, p. 44 divisio, n. 46, p. 44 dubia, n. 47, p. 45 extrinscca, n. 46, p. 44 facti, n. 46, p. 44 intrinseca, n. 46, p. 44 juris, n. 46, p. 44 major, n. 46, p. 44 minor, n. 46, p. 44 practica, n. 46, p. 44 speculativa, n. 46, p. 44 tenuis, n. 47, p. 45 recens quoad methodum, n. 62, p. 52 regula* determinantes, n. 47, p. 45 docti de intrinseca, n. 47, p. 45 ita habita a plerisque theologis, n. 47, p. 45 minus docti de extrinscca, n. 47, p. 45 unicus auctor, n. 47, p. 45 requisita, n. 56, p. 48 judicium reflexum, n. 56, p. 48 probabilitas, n. 56, p. 48 responsa contra adversarios, n. 60, p. 50; n. 62, p. 52; n. 64, p. 54 semper viguit quoad rem, n. 62, p. 52 usus a confessario, n. 67, Q. 2, p. 60 usus a pœnitente, n 67, Q. 6, p. 63 via ad agendum, n. 48, p. 46 directa a tutioristis n. 48, p. 46 indirecta a probabilistis, n. 48, p. 46 vindicatio, n. 57, p. 48; n. 58, p. 49; n. 59, p. 50 exempla Curiæ Romanæ, n. 64, p. 57 Decretum Innocentis, XI n. 64, p. 55 tutiorismus, absolutus, damnatus, n. 50, p. 46 definitio, n. 50, p. 46 mitigatus, n. 51, p. 46 obligatio absoluta finem obtinendi. n. 57, p. 48 pars tutior sequenda, n. 57, p. 48; n. 58, p. 49 T Tabacum, usus ante communionem, n. 698, p. 635 Tabella Missarum, n. 712, Q. 10, p. 657 Taberna, ingressus clericorum, n. 590, p. 511 Tabernaculum, clavis, n. 692, p. 623 conopœum, n. 693, Q. 4, p. 625 lampas, n. 693, Q. 2, p. 624; Q. 3, p. 624 Tabulae, fundationis, n. 712, Q. 21, p. 660 rotantes, n. 209, Q. 6, p. 205 Tacentes, fidem, n. 152, p. 155; n. 154, p. 158 de peccato, n. 742, p 698; n. 750, p. 708 Tacitum, voluntarium, n. 5, p. 12 Tacitus, contractus, n. 476, p. 420 Tactus, Eucharistiæ, n 215, Q. 6, p. 213 impudici, n 283, p. 290 in brutis, n. 284, p. 290 in corpore alieno, n. 284, p. 290 in ecclesia, n. 215, Q. 3, p. 212 in partibus minus honestis, n. 284, p. 290 in proprio corpore, n. 284, p. 291 [132) INDEX ALPHABETICÜS GENERALIS in verendis, η. 284, p. 290 quoad nurnerum peccatorum, n. 131, inter conjuges, n. 938, p. 975 p. 137 inter solutos, n. 284, p. 290 recitandi officium divinum, n. 122, p. 124; n. 575, p. 497 malitia, n. 283, p. 290 solutiones practicæ, n. 284, p. 290 requisitum, ad consuetudinem, n 119, physicus, instrumentorum, n 831, Q. Q. 1, p 119; Q. 2, p. 120 ad praescriptionem, n 392, p. 364 1-3, p. 812 vasorum sacrorum, n. 215, Q. 6, p. 213 ad votum implendum, n 231, Q. 2, p. 233 Tametsi, n. 903, Q. 1, p. 907 restitutionis, n. 459, p. 405 Taxa, diocesana pro Missis, n. 712, Q. 6, sacrum, n. 240, p. 241; n. 252, p. 248; p. 656 n 329, p. 316 excedens legalem, n 528, Q. 2, p. 453 in administratione sacramentorum, n. supputatio, n. 122, p 123, 124 vacationis legis, n. 83, Q., p. 86 218, Q 6, p. 218 verum, n. 122, p. 124 in dispensationibus matrimonialibus, Tenera, conscientia, n 38, p. 40 n. 919, p. 945 sermones teneri, n. 288, p. 292 Télégramme, quoad dispensationes, n. Tentatio Dei, definitio, n. 212, p 209 123, p. 126 divisio, n. 212, p. 209 Telephonium, confessio, n. 728, Q 7, p. 683 formalis, n. 212, p. 210 Temeraria, dubitatio, n. 320, p. 308 interpretative, n. 212, p. 210 judicium temerarium, n. 320, p. 308 malitia, n. 213, p. 210 suspicio, n. 320, p. 308 origo, n. 212, p 209 Templa hæreticorum, ædificatio, η. 197, varii casus, n. 213, p. 210 Q. 1, p 193 Testamentum, ad causas pias, n 511, Q., ingressus, n. 154, p. 158 p. 441 Temporale, spirituali annexum, n. 216, p. ad causas profanas, n. 511, Q , p. 441 215 codicillus, n. 514, p. 445 Temporalia, bona, n 185, Q. 3, p. 183 definitio, n. 509, p. 440 Tempus, abstinentiæ, n. 334, p. 323 dispositiones, n. 514, p. 445 annum confessionis, n. 339, p. 328 divisio, n. 509, p. 440 celebrandi Missam, n. 713, p. 661 executor, n. 516, p. 446 celebrationis matrimonii, n 804, Q. 10, hæredes, n 512, p. 443, vid Hæres p. 865 holographum, n. 509, p. 440 clausum, n 864, Q 4, p. 861; Q. 10, informe, n. 511, Q., p. 441 p. 865 interpretatio, n. 516, p. 446 communionis paschalis, n. 341, p. 331 Missa' relicta·, n 712, Q 2, p. 656 commupionis recipienda', n. 122, p 124 mutatio, n. 515, p. 445 contagionis, communio, n 693, Q 9, officia ordinarii, n. 516, p 446 p. 627 religiosi, n 610, Q. 20, p. 532 confessio, n. 751, Q. 1, p. 709, vid. requisita ad validitatem, n 510, p. 441 Contagio ex parte forma·, n 509, p 440; n 511, dicendi Missam pro stipendio, n. 712, Q p 441 Q. 8, p. 657 ex parte hœredis, n 512, p. 443 die festo, pro labore, n 254, Q. 5, p ex parte testatoris, n 510, p 441 250 revocatio, n 515, p 445 feriatum, n 864, Q 4, p 861, Q 10, p. testatores, n. 512, p. 442 865 jejunii, n. 698, p. 634; n 700, Q. 1, p. Testes, celantes veritatem, n 564, Q 5, p. 485 636 cogentes clericos ad tribunale laicale, n. legale, n 122, p. 124 991, p. 1034 medium, n. 122, p. 124 crimen secretum, n 564, Q 3, p. 485 ordinationis facienda', n. 835, Q· 4, excusati, n. 564, Q 2, p. 4S4 p.821 falsi, n. 309, p. 299; n. 563, p. 484; professionis religiosæ, n 610, Q 8, p. n. 56-1, Q. 1, p. 484 528 fugiens, n. 564, Q. 4, p. 485 quadragesimale, n. 329, p. 316 [133] INDEX ALPHABETICUS GENERALIS. in duello, n. 999, p. 1039 in matrimonio, n. 906, Q. 10, p. 914; n. 906, Q. 7, p. 914; n. 917, Q. 10, p. 938 in sponsalibus, n. 837, p 826; n. 838, Q. 6, p. 828 in testamento, n. 509, p. 440 obligationes, n. 563, p. 484 revelantes crimen occultum, n. 564, Q. 3, p. 485 testimonium falsum, n. 563, p. 484; n. 564, Q. 1, p. 484 Testimoniales litteræ, ad matrimonium, n. 852, Q. 4, p. 840; n. 879, p. 887 ad ordines, n. 1008, p. 1043 ad religionem, n. 610, Q. 5, p. 526 Theatrum, vid. Choreæ, Spectacula actores, n. 192, p. 189 auctor, n. 193, p. 189 clerici, n. 191, p. 189 cooperatio, n. 190, p. 187; n. 193, p. 189 interdicta in ecclesiis, n. 215, Q. 1, p. 212 scandalum, n. 190, p. 187 Thesaurus, definitio, n. 371, p. 357 inventus, n. 371, p. 357 Theses damnatæ, n. 345, Q. 4, p. 340 Timor, filialis, n. 16, p 20 serviliter servilis, n. 734, Q. 5, p. 691 simpliciter servilis, n. 734, Q. 5, p 691 Timoratus, dubitans de consensu, n 744, Q. 1, p. 701 dubitans de peccato, n. 743, p. 701 Titulus, coloratus, n. 388, p. 363 emptio, n. 218, Q. 8, p. 220 existimatus, n. 388, p. 363 extrinsecus, n. 528, Q 1, p. 451 legitimus in proscriptione, n. 388, p. 363 missionis, n. 835, Q. 1, p. 820 mutuum, n. 528, Q. 1, p. 451 necessitas ad ordines, n 1008, p. 1043 ordinationis, n. 835, Q. 1, p. 820 parœciæ, n. 904, p. 910 præsumptus, n. 338, p. 363 simonia, n. 218, Q 8, p. 220 sustentationis, n 835, Q. 1, p. 820 venditio, n. 534, Q. 2, p. 456; n. 542, Q. 2, p. 462 Toleratus, excommunicatis, n. 953, p. 1005 notorius, n. 953, p. 1005 Tonsura, collatio, n. 832, p. 813 dispositio ad ordines, n 566, p. 487 gestatio, n. 570, p. 492 minister, n. 832, p. 813 privilegia, n. 602, p. 520 scientia requisita, n. 835, Q. 2, p. 821 tempus conferendi, n. 835, Q. 4, p. 821 Torpor, vid. Acedia, n. 145, p. 146, 147 Torus, vid. Divortium, n 860, p. 857, 858 Toto Genere Suo, vid. Peccatum, n. 127, p. 129 Tractus successivus, n. 104, p. 100 Traditio, instrumentorum in ordinatione, n. 821, Q. 1-3, p. 812 rei in contractu, n. 530, p. 454 Transacta, aggressio, n. 268, p. 274 Translatio, festorum, n. 327, p. 315 Transmissio, in restitutione, n. 458, Q. 3, p. 404 stipendii, n. 712, Q. 12, 13, p. 658 Tribunalia, curiae Roinanæ, n. 110, p. 113 Tributum, cathcdraticum, n. 384, p. 362 conditiones, n. 473, p. 415 corruptio collectorum, n. 475, Q 2, p. 417 definitio, n. 472, p. 415 defraudator, 474, Q. 2, p. 416; n. 475, Q. 3, p. 418 dubium de justitia, n. 475, p. 417 excusati ab injustitia, n. 475, p. 417 impositio, n. 473, p. 415 justum, n. 473, p. 415 leges, n. 474, Q. 1, p. 415 obligati, n. 472, 473, p. 415 restitutio, n. 474, p. 415; n. 475, p. 417 solutio, n. 475, p. 417 Tricenarium, Gregorianum, n. 721, Q. 6, p. 672 Trinitas, mysterium credendum, n. 157, p. 163 Trinus contractus, n. 545, p. 464; n. 546, p. 465 Tristitia, de bono peracto, n. 136, p. 142 malitia, n. 136, p. 142 Triticum, n. 678, p. 605 Turpis, amplexus, n. 281, p. 289 aspectus, n 285, p. 291; n 938, p. 975 complicitas, n. 751, Q. 3-5, p. 710; n. 784, p. 758 conditio in contractu, n 479, Q. 1, P· 421; Q. 2, p 122 lectiones, n. 287, p. 292 malitia, n. 281, p 289 mutatio speciei peccati, n. 281, p. 289 oscula, n. 281, p. 289 sermones, n 287, p 292 tactus, n. 283, p 290, vid. Tactus Tussis, quoad communionem, n 695, Q. 6, p 630 Tutela, contra injustum aggressorem, n. 268, p. 274 11341 INDEX ALPHABETICUS GENERALIS. quoad imputabilitatem delicti, n. 21, p. 26 Tutiorismus, vid. Systema Morale Tutores, acquisitio bonorum, n 482, p. 424 contractus pupillorum, n. 482, p. 424 peccata pupillorum, n. 483, p. 425 restitutio pupillis, n. 483, p. 425 Typographus, cooperatio, n. 188, p. 186 titulus ad aliquid supra sortem accipi­ endum, n. 528, Q. 1, p. 451 damnum emergens, n. 528, Q 1, p 451 lex civilis, n 528, Q. 1, p. 451 lucrum cessans, n 528, Q. 1, p. 451 periculum sortis, n. 528, Q 1, p 451 pœna conventionalis, n. 528, Q. 1, p. 451 Usurpans, bona Ecclesiæ Romanæ, η. 994, p. 1036 U excommunicati, n 978, 979, p 1025 Uberum nudatio, n. 187, Q 1, p 185 Usurpatio, actus ordinis, n. 1034, p. 1058 consuetudo, n. 187, Q. 1, p. 185 muneris confessarii, n 978, 979, p. 1025 Ultimus, finis, n. 27, p. 30 quænam restitui debet, n. 945, p. 994 Unctio, chrismatis in baptismo, n. 666, vana divini nominis, n. 219, p. 221 Q. 3, p. 591; n. 665, p. 590 malitia, n. 220, p 222 extrema, vid. Extrema unctio, n. 820, Usus, ætheris, n 149, p. 149; 150, p 152 p. 797 chloroformii, n. 150, p. 152 in confirmatione, n. 668, p. 595 matrimonii, vid Debitum conjugale, pedum, n. 822, Q. 2, p. 799 n. 932, p. 970 renum, n. 822, Q. 2, p. 799 morphii, n. 150, p. 152 Unico actu, impletio legis, n. 90, p. 90 notitiæ ex confessione, n. 819, Q 1-5, peccatum multiplex, n. 131, p. 136 p. 794 Unilateralis, contractus, n. 476, p. 419 opinionis probabilis, vid Systema promissio in sponsalibus, n. 836, p. 853 Morale Unio, materiæ et formæ sacramenti, n. privilegii, n. 121, p. 121 632, p. 551 locus, n. 121, Q. 2, p. 123 Uniones, piie, n. 150, Q 2, p. 151 profanus rei sacræ, n. 215, Q. 5, p. 213 rationis, n 21, Q. 1, p 23; n 480, p 423 Unitas, matrimonii, n. 856, p. 849 rerum inter religiosos, n. 614, Q. 4, Universalis, inquisitio, n. 110, p. 109 p. 537; n. 615, p. 540 Universalissima, præcepta, n 108, Q., p. 102; n. 76, p. 79 scientia? injuste acquisite, n. 325, Q. 5, Universitates, appellantes ad futurum con­ p. 311 cilium, n. 9S3, p. 1027 sortium, n. 209, Q. 3, p. 205 virgæ divinatoriæ, n. 209, Q. 5, p. 205 quoad interdictum, n. 983, p. 1027; Ususfructus, definitio, n. 397, p. 366 n. 950, Q. 3, p 996 quoad suspensionem, n. 950, Q. 3, p. 996 jura. n. 399, Q. 1, p. 366 quomodo cessat, n 399, Q 2, p. 366 Urceoli, materia acolythatus, n. 829, p. 810 onera, n. 399, p. 366 redituum ecclesiæ legitimus, n. 361, p. Urgentiores casus, in casu perplexo, n. 919, p. 941 362 Utensilia, tactus sacrorum, n 215, Q. 6, in matrimonio, n 919, p. 941 p. 213 in periculo mortis, n. 783, Q. 4, p. 756 Uterinus, conceptus, n 270, p 278 in reservatis, n. 7S3, Q. 4, p 756 Uterus, excisio, n. 273, Q. 6, p 2S2 quoad episcopales, n. 952, Q. 11, p. 1002 Utile, dominium, n. 351, p 347 quoad onus recurrendi, n. 952, Q. 11, Utilitas, ratio carius vendendi, n. 534, Q 2, p 456; n 542, Q. 3, p. 462 p. 1002 Utrumque simul, vid Crimen, n. 887, p. quoad papales, n. 952, Q. 11, p. 1002 Usualis, interpretatio, n. 91, p. 94; n. 96, 893 p. 95 Uxor, cohabitat io cum marito, n. 258, Usucapio, præscriptio, n. 382, p. 360 p. 261 ; n. 865, p 867 Usura, definitio, n. 527, p. 451 cooperatio in onanismo, n. 939, p. 977; illiceitas.^n. 527, p. 451 n. 940, p. 978 pacta in mutuo, n. 527, p. 451 domicilium, n. 79, p 83; n. 908, p. 916 species, n. 527, p. 451 dominium, n. 357, p. 350 [135] INDEX ALPHABETICUS GENERALIS. in bona mariti, n. 359, Q. 2, p. 352 in bona propria, n. 358, p. 351 in vota mariti, n. 235, Q. 2, p. 236 eleemosynas faciens, n. 359, Q. 1, p. 351 furta, n. 404, Q. 2, p. 369 jura, n. 258, p. 262 officia, erga filios, n. 257, p. 255 erga maritum, n. 259, p. 262 parentes adjuvans, n 359, Q. 2, p. 352 quid, si maritus ordines receperit, n. 610, quoad contractus, n. 485, p. 425 quoad debitum, n. 937, p. 974; n. 938, p. 976 res domesticas donans, n. 359, Q 2, p. 352 Uxorati, vid. Maritus impediti ad ordines, n. 1042, p. 1060; n. 860, p. 857 prohibentur a religione, n. 610, 3, p. 525 V Vacantia, bona, n. 379, p. 360 Vacatio, vid. Residentia episcoporum, n. 594, p. 513 legis, n. S3, Q., p. 86 parochorum, n. 597, p. 516 Vagi, absolutio, n. 773, Q. 9, p. 739 banna, n. 847, p. 838 communio paschalis, n. 341, p. 331; n. 342, Q. 1-3, p. 331 dispensatio, n. 100, Q. 2, p. 97 matrimonium, n. 909, Q. 7, 8, p. 919; Q. 11, p. 920 ordinarius, n. 80, Q. 5, p. 86 parochus, n. 3, p. 1087 quoad leges ecclesiasticas, n. 80, Q. 5 p. 85 subjectio legis, n. 80, Q. 3, p. 84 Vaginalis, lotio, n. 32, p. 1101 Valetudo, cura, n. 264, Q. 1, p. 269 Validum, testamentum, n. 510, p. 441 Valor, Missæ, η. 704, Q. 5, p 646 rei surreptæ, n. 420, Q. 3, p. 385 sacramenti, n. 628, p. 549 Vana, assumptio nominis Dei, n. 219, p. 221 gloria, n 140, p. 145 observantia, n. 205, p. 202 contra morbos, n. 205, p. 202 definitio, n 205, p. 202 divisio, n. 205, p. 202 in dubio de causa, n. 206, p 202 exempla, n. 206, p. 202 quale peccatum, n. 206, p. 202 signa, n. 206, p. 202 species, n. 206, p. 202 usurpatio nominis divini, n. 219, p. 220 definitio, n. 219, p. 221 malitia, n. 220, p. 222 modi usurpandi, n 219, p. 221 Vasa sacra, amissio benedictionis, n. 718, Q. 6, p. 668 benedictio, n. 652, p. 568; Q. 1, p. 569 in Missa requisita, n. 652, p 568; n. 717, p. 666; n. 718, Q. 5, p. 668 materia ex qua conflata, n. 718, Q. 5, p. 668 tactus licitus, n. 215, Q. 6, p. 213 venditio, n. 218, Q. 9, p. 220 violatio, n. 213, p. 211 Vasectomia, definitio, n. 267, Q. 2, p. 272 irregularitas, n. 1028, p. 1055 liccitas, n. 264, Q. 5, p. 270 quoad impotentiam, n. 876, Q., p. 886 status caret jure, n. 267, Q. 2, p. 272 usus matrimonii, n. 876, Q., p. 886 Vates consulere, n. 209, Q. 2, p. 204 Vectigal, vid. Tributum Velamentum fœtus, n. 661, p. 579 Venatio, clericis, qualis prohibita, n. 588, p. 509 in fundo alieno, n. 369, p. 356 restitutio, n. 369, p. 356 Venditio, contractus, n. 529, p. 454 carius vendere, n. 534, Q. 2, p. 456 definitio, n. 529, p. 454 die festo, n. 246, p. 241: n. 252, p. 248 exaggeratio, n. 534, Q. 4, p 457 hominum, n 353, Q. 2, p. 348 libri prohibiti, n. 188, p. 186; n. 345, Q. 4, p. 339 make ephemerides, n. 188, p. 186; n. 344, p. 335 manifestatio defectus, n 531, Q., p. 455 per proxenetas, n. 543, 544, p. 463; n. 544, Q. 2, 3, p. 464 periculum, n. 531, Q., p 455 præco, n. 538, p. 459 pretium, n. 532, p. 455 conventionale, n. 534, Q. 1, p. 456 exaggerans, n. 534, Q. 4, p. 457 infimum, n. 532, p. 455 justum, n. 533, p. 455 legale servandum, n. 533, p. 454 medium, n. 532, p. 455 norma justi, n. 542, Q. 3, p. 462 summum, n. 532, p. 455 vulgare, n. 532, p. 455 principium, n. 530, p. 454 * rei alienæ possessæ, in bona fide, n 416, 417, p. 381 [1361 INDEX APLHABETICUS GENERALIS. in dubia fide, n. 420, p. 385; n. 421, quomodo agendum cum recidivis, n. 128, p. 386 p. 134 in mala fide, n. 418, 419, p. 383 quomodo differt a mortali, n. 127, p. 130 a pluribus, n. 420, Q. 4, p. 385 quomodo fiat mortale, n. 128, Q. 4, p. ab uno, n. 420, Q. 3, p 385 132 rei cuius abusus prævideatur, n. 198, remissio, n. 734, Q. 4, p. 690 Q. 1, p. 194 contritio requisita, n. 734, ($. 4, p. 690 rei spiritualis, n. 216, p. 215 extra sacramentum, n. 736, Q. 3, p. rei traditio, n. 530, p. 454 693 rerum sacrarum, n. 218, Q. 9, p. 220 intra sacramentum, n. 735, p. 692 restitutio, n. 535, p. 458 propositum, n. 739, Q. 4, p. 696 sub hasta, n. 538, p. 459 requisita, n. 128, Q. 2, p. 131 ficti licitatores, n. 539, Q. 1, p. 460 Vera, conscientia, n 30, p. 35 suiipsius, n. 353, Q. 2, p. 348 restrictio mentalis, n. 311, p. 300 tituli carius vendendi, n. 534, Q. 2, Verba, contra caritatem, n. 170, p. 173 p. 456; n. 542, Q. 3, p. 462 contumelia, n 317, 318, p. 307 varii casus, n. 535, p. 457 Dei verbi prædicatio, n. 595, Q. 4, p. 515 Venditor, ad minores, n. 481, 482, p. 424 detractionis, n. 314, p. 302 conspiratio quoad pretium, n. 542, Q. 1, legis interpretanda, n. 66, p. 59; n 94, p. 461 p. 94; n. 96, p. 95 hominum, n. 353, Q. 2, p. 348 obscena, n. 287, p. 292 industriæ licitæ, η. 529, p. 454 Verberare, aggressorem, honoris, n. 269, librorum, n. 188, p. 186; n. 345, Q. 4, Q. 4, p. 275 p. 339 aggressorem pudicatiæ, n. 269, Q. 3, obligationes quoad: assecurationem rei, p. 275 n. 53, p. 47; n. 553, p. 470 filios, n. 257, p. 254 evictionem rei, n. 418, Q. 2, p. 381 proximum, n. 262, p. 267 res venditas, n. 530, p. 454; n. 531, Verecundia, quoad integritatem confes­ Q., p. 455 sionis, n. 750, p. 70S vitia, n. 531, Q., p. 455 Verendorum, aspectus, diversi sexus, n. rerum in malum finem ordinatarum, 286, p. 291 n. 198, Q. 2, p. 195 ejusdem sexus, n. 286, p. 291 vendens sub hasta, n. 538, p. 459 Veritas, celatio a teste, n 564, Q. 5, p. 485 Veneficium, n. 210, p. 207 in juramento, n. 224, Q. 1, p. 225 obreptio, n. 101, p. 99; n. 919, p. 945; Venenum, applicatio dubia, n. 565, p. 485 n. 921, p. 949 conditiones venditionis, n. 198, Q. 1, 2, subreptio, n. 101, p. 99; n. 919, p. 945; p. 194; n. 533, p. 455 n. 921, p. 949 usus, n. 198, Q. 1, p. 194 Vernacula lingua, in baptismo, n. 666, Q. 4, venditio, n. 198, Q. 2, p. 194 Venerabilis, cultus publicus, n. 201, p. p. 592 in matrimonio, n. S55, Q. 1, p. 845 198 in officio divino, n. 578, Q. 6, p. 501 definitio, n. 201, p. 198 Vesperæ, in quadragesima, n. 576, Q. 3, titulus, n. 201, p. 198 p. 499 Veneratio, sanctis debita, n. 201, p. 198 tempus dicendi, n. 575, p. 499 Venereus, actus, n. 932, p. 970 Versiones, librorum, n. 344, Q. S, p. 337 delectatio, n. 2S0, p. 288 orationum, n. 1050, Q. 24, p. 1073 morbus, n. 935, p. 972; n. 941, p. 979 Sacræ Scripture, n. 344, Q. 8, p. 337 Venia, n. 174, Q. 2, p. 175: n. 345, Q. 8, Vestes, clericales, n. 570, p. 492; n. 571, p. 342 p. 492 Veniale peccatum, n. 127, p. 130 infidelium, n. 153, Q. 3, p. 156 coalescentia furtulorum, n 404, Q. 3, Sacræ, n. 717, Q. 1, p. 666 p. 370 benedictio, n. 718, Q. 1, p. 666 communionis fructus, n. 701, p. 63S celebrare sine veste sacra, n. 718, communio quotidiana, n. 701, p. 638 Q. 2, p. 667 conditiones, n. 128, Q. 2, p. 131 color debitus, n, 718, Q. 3, p 667 ex genere suo, n. 127, p. 130 1137] INDEX ALPHABETICUS GENERALIS. quid, si infirmus hostiam evomat, n. 693, execratio, η, 718, Q. 6, p. 6G8 Q. 7, p. 626 in communione, η. 689, 690, Q. 1, quinam excusantur, n. 695, Q. 8, p. 630 p. 615; Q. 3, p. 616 in confessione, n. 728, Q. 2, p. 682 quoties dari potest, n. 691, Q. 6, p. 621 inservientes ad profanos usus, n. 718, si quis mane communicaverat, n. 695, Q. 6, p. 668 Q. 5, p. 629 requisitæ in Missa, n. 718, Q. 1, p. 666 si quis paulo ante ex devotione commu­ requisitæ in administratione sacra­ nicaverat, n. 695, Q. 4, p. 629 mentorum, n. 650, p. 565 Viatores, n. 3, p. 10, vid. Peregrini, n. 80, Vestitus, contractus, n. 476, p. 419 Q. 3, 4, p. 84 Veto principum, n. 982, p. 1026 Vicarius, Apostolicus, n. 710, Q. 2, p. 653 Vetus lex, n. 109, p. 103 Missam pro populo, n. 710, Q. 2, p. 653 Vexatio, injusta et simoniaca, n. 218, Q. 2, capitularis indebite concedens litteras, p. 216 n. 1020, p. 1046 Vi carens, absolutio n. 783, Q. 1, p. 755 generalis episcopi, n. 770, Q. 3, p. 732 Vi oppressa, femina, n. 273, Q. 5, p. 282 potestas, n. 771, p. 736 Via crucis, conditiones ad erectionem, n. parœciales, n. 601, p. 519 1058, Q. 1, p. 1081 quoad matrimonium, n. 911,-Q. 4, descriptio, n. 1057,1058, Q. 1, 2, p. 1081; p. 924; Q. 15, p. 926 Q. 3-5, p. 1082 Vidua, quoad benedictionem nuptialem, stationes, n. 1058, Q. 3, p. 1082 n. 846, Q. 4, p. 861 Viabilis fœtus vid. Fœtus quoad dispensationem matrimonialem, Viæ ferreæ, usus privilegii clericis concessi, n. 922, p. 950 n. 495, p. 431 Vigilantia, consilium, n. 154, Q. 4, p. 157 Viaticum, cæremoniæ, n. 690, 691, Q. 1, ordinarii, n. 209, Q. 6, p. 205 p. 620 parentum, n. 257, p. 259 capite damnati, n. 695, Q. 7, p. 631 Vigiliae, quoad jejunium, n. 334, p. 323 celebratio sine jejunio, n. 700, Q. 8, Vilius, emens, n. 534, Q. 3, p. 456 p. 638 Vinculum, matrimoniale, proprietates, n. conditiones requisitæ in subjecto, n. 691, 857, p. 850 Q. 6, p. 622; n. 691, Q. 8, p. 622; Vindicative, justitia, n. 346, p. 344 n. 696, p. 631 pœna, n. 346, p. 345 cum instrumento, n. 691, Q. 4, p. 621 satisfactio, n. 762, p. 722 in quo ritu, n. 689, p. 615 vindicta, n. 173, p. 174 introductio directa in stomachum, n. Vinum, alteratum, n. 679, Q. 4, p. 606 691, Q. 7, p. 622 de vite, n. 678, p. 605 juris divini, n. 694, p. 627; n. 695, emens, n. 492, p. 428 Q. 1, p. 628 materia invalida in baptismo, n. 655, milites, n. 691, Q. 10, p. 622 Q. 1, p. 572 minister, n. 596, p. 576; n. 686, p. 613 materia valida in Eucharistia, n. 682, exemptis, n. 626, p. 547 Q. 3. p. 611 in necessitate, n. 685, p. 613 substantialiter corrupta, n. 679, Q. 4, peregrinis, n. 685, p. 613 p. 607 religiosis, n. 626, p. 547; n. 86, p. 1126 Violantes, clausuram, n. 992, p. 1035 modus administrandi; n. 691, Q. 1, p. coemeterium, n. 716, Q. 3, p. 665 620 ecclesiam, n. 716, Q. 3, p. 665 neophytus, n. 691, Q. 9, p. 622 immunitatem clericorum, n. 592, p. 572 non-jejunanti, n. 700, Q. 5, 6, p. 637 libertatem ingrediendi religionem, n. 612, Q. 2, p. 534 obligatio recipiendi, n. 695, Q. 1, p. 628 libertatem matrimonium contrahendi, pueris dandum, n. 691, Q. 8, p. 622 n. 884, p. 891 qua hora, n. 690, Q. 6, p. 617 poenas ecclesiasticas, n. 1034, p. 1058 quando dari potest, n. 690, Q. 14, p. 619; privilegium fori, n. 991, p. 1034 n. 695, Q. 1, p. 628 sigillum sacramentale, n 817, 818, p. 793 quid de amentibus, n. 695, Q. 8, p. 630 Violatio, clausuræ monialium, n. 992, p delirantibus, n. 695, Q. 8, p. 630 1035 sensibus destitutis, n. 695, Q. 8, p. 630 [1381 INDEX ALPHABETICUS GENERALIS. infusae, n. 151, p. 1.54 cœmeterii, n. 716, Q. 3, p. 665 morales, n. 151, p. 104 directa sigilli, n. 1006, p. 1042 theologicæ, η. 151, p 154 ecclesiæ quoad Missam, n. 715, p. 664; Vis, vid. Violentia n. 716, Q. 2, p. 665 immunitatem clericalem quoad mili­ definitio, n. 19, p 22 tiam, n. 592, p. 512 quoad matrimonium, n. 901, p. 907 interdicti, n. 1034, p. 1058 Visitatio, ad lucrandas indulgentias, n. poenas, n. 1034, p. 1058 1050, Q. 19, p. 1071; n. 1051, p. 1075 oratorii, n. 247, p. 245 ecclesiæ, n. 1051, p. 1075 privilegii fori, n. 991, p. 1034 oratorii, n. 1050, Q. 19, p. 1071 rei sacræ, n. 213, p. 211 quoad ægrotos, n. 1050, Q. 19, p. 1071 secreti, n. 325, Q. 1, p. 310 tempus visitandi ecclesiam, n. 1051, p. 1075 sigilli, n. 817, 818, p. 793 dioecesis, n. 594, p. 514 suspensionis, n. 1034, p. 1058 Violentas manus, injicientes in cardinales, episcoporum ad limina, n. 594, p. 513 infirmorum a parocho, n. 599, p. 518 n. 993, p. 1035 Visitationes, ægrotorum, ex parte medici, in clericos, n. 993, p. 1035 in episcopos, n. 993, p. 1035 n. 565, p. 485 in legatos, n. 993, p. 1035 immoderate, n. 565, p. 486 Vita, abbreviatio, n. 263, p. 268 in religiosos, n. 993, p. 1035 assecuratio, n. 553, p. 470 in Romanum Pontificem, n. 993, p. 1035 communis, n. 608, p. 522 Violentia, absoluta, n. 21, p. 26 conjugalis, n. 258, p. 261; n. 865, p. 867 actus infecti, n. 20, p. 22 jura, n. 935, 936, p. 972 definitio, n. 19, p. 22 officia, n 258, p. 261, 262; n. 935, 936, imputabilitas delicti, n. 21, p. 26 p. 972 influxus, in actus, n. 20, p. 22 periculum quoad integritatem con­ pœnæ, n. 1000, p. 1040 fessionis, n. 751, Q. 1, p. 709 quoad matrimonium, n. 901, p. 907 Vitandi, n. 953, p. 1005 quoad peccatum, n. 21, p. 22 communicatio cum iis a clericis, n 988, quoad raptus, n. 300, p. 295 p. 1032 resistentia necessaria, n. 21, p. 23 impedentes auxilium vitando, n. 988, secundum quid, n. 20, p. 22 p. 1032 voluntati illata, n. 20, p. 32 licita, n. 962, p. 1008 Vir, vid. Maritus vetita, n. 962, p. 1008 Virga divinatoria, vid. Divinatio ·:· quinam sunt, n. 953, p. 1005 Virginitas, custodia, n. 264, Q. 2, p. 269 scpulti in ecclesia, n. 972, p. 1017 differentia a castitate, n. 869, p. 871 Vitia, capitalia, n. 139, p. 145 votum, n. 869, p. 870 consensus in contractu, n. 491, p. 428 materia, n. 869, p. 870 corporis quoad irregularitatem, n. 1030, violatum, n. 869, p. 870 Q., p. 1056 Virgo, cruenta defensio honoris, n. 268, obligatio revelandi in matrimonio, n. p. 274 842, p. 834 obligatio clamandi quando opprimitur, occulta, n. 642, p 558 n. 21, p. 22 redhibitoria, n. 531, Q , p. 455 permittens occissioncm suiipsius ne Vivos, donatio inter, n. 508, p. 439 violetur, n. 264, Q. 2, p. 269 semen expellens post oppressionem, Vocatio, definitio, n. 611, p. 534 fovenda, n. 611, p. 534 n. 273, Q. 5, p. 282 natura, n. 611, p. 534 obligatio positive resistendi oppressori, non obsequens, n. 612, Q. 1, p 534 n. 21, p. 22 obligationes, n. 612, Q 1, p 534 Virtualis, contractus, n. 476, p. 420 parentes impedientes, n. 612, Q. 2, p. 534 intentio, vid Intentio, n. 634, p. 553 rejectio, n. 612, Q. 1, p. 534 Virtutes, acquisite, n. 151, p. 154 religiosa, n. 611, p. 532 cardinales, n. 151, p. 154 signa, religiosæ, n. 612, Q. 3, p. 535 definitio, n. 151, p. 154 sacerdotalis, n. 834, p. 817 divisio, n. 151, p. 154 [139] INDEX ALPHABETICUS GENERALIS. Voluntarium, definitio, n. 4, p. 11 actuale, n. 5, p. 12 directum, n. 5, p. 11 diversum a libero, n. 4, p. 11 divisio, n. 5, p. 11 duplex effectus, n. 8, p. 13 expressum, n. 5, p. 12 habituale, n. 5, p. 12 imperfectum, n. 5, p. 11 in causa, n. 6, p. 12 indirectum, n 5, p. 11; n. 6, p. 12 interpretativum, n. 5, p. 12 imputabilitas mali effectus, n. 7, p. 13; n. 9, p. 15 mali effectus permissio, n. 8, p. 14 negativum, n. 5, p. 12 perfectum, n. 5, p. 11 positivum, n. 5, p. 12 secundum quid, n. 5, p. 11 simpliciter, n. 5, p. 11 solutiones practicæ, n. 9, p. 15 tacitum, n. 5, p. 12 virtuale, n. 5, p. 12 Voluntas, legislatoris, n. 96, p. 95 retractatio ante malum secutum, n. 425, Q. 3, p. 389 Voluntates ultimæ, n. 516, p. 446 exsecutor piæ, n. 516, p. 446 in favorem causæ piæ, η. 712, Q. 2, p. 656 requisita ad validitatem, n. 510, p. 441 Voluptas, vid. Delectatio, n. 280, p. 288; n. 934, p. 971 Vomitus, quoad communionem, n. 695, Q. 7, p. 630 post communionem, n. 693, Q. 7, p. 626 Votiva Missa, n. 712, Q. 7, p. 657 Vota, aliena, n. 231, Q. 1, p. 233 castitatis, vid. Castitas perfectæ, n. 237, Q. 3, p. 237; n. 616, p. 543 quoad debitum conjugale, n. 869, p. 870 simplicis, n. 215, Q. 2, p. 212 cessatio, n. 232, p. 234 commutatio, n. 238, p. 238 auctor, n. 238, p. 238 commutare, n. 238, p. 238 definitio, n. 237, p. 238 dispensare, n. 238, p. 238 propria auctoritate, n. 238, p. 238 solutiones practicæ, n. 239, Q. 1-4, p. 239 conditionate, n. 237, Q. 3, p. 237 conditiones, n. 228, p. 230; n. 229, Q. 8 p. 232 [140] ex parte materiæ, n. 228, p. 230 ex parte voventis, n. 228, p. 230 conjugum, castitatis ab uno, n. 869, n 870 ingrediendi religionem, n. 235, Q. 2 p. 236 ’ mutuo consensu, n. 235, Q. 2, p. 236 quis dispensat, n. 236, p. 236 cum fine pravo, n. 229, Q. 8, p. 232 definitio, n. 227, p. 229 deliberatio, n. 229, Q. 1, p. 230 differentia a proposito, n. 228, p. 230 dispensatio, n. 236, p. 236 auctor, n. 236, p. 236 causæ justæ, η. 236, p. 237; η. 237, Q. 1, p. 237 divisio, n. 227, p. 229 dubia, n. 229, Q. 5, p. 231 error in, n. 229, Q. 3, p. 231 ex inadvertentia, n. 229, Q. 2, p. 231 impedimentum matrimonii, n. 882, p. 889 impletio, n. 230, p. 233 ab hærede, n. 231, Q. 1, p. 233 ingrediendi religionem, n. 237, Q. 3, p. 237; n. 869, p. 891 interpretatio, n. 230, p. 233 irritatio, n. 233, p. 234; n. 234, p. 235 a marito, n. 235, Q. 2, p. 236 a patre, n. 235, Q. 1, p. 236 a superiore, n. 235, Q. 4, p. 236 sine causa, n. 235, Q. 3, p. 236 materia, n. 228, p. 230; n. 229, Q. 7, p. 232 metus in, n. 229, Q. 4, p. 231 mixta, n. 227, p. 229 non nubendi, n. 869, p. 871 non peccandi, n. 229, Q. 6, p. 232 non reservata, n. 237, p. 238; n. 227, p. 229 nullitas, n. 614, Q 12, p. 520 obedientiæ, vid. Obedientia, n. 227, p. 229 obligatio, n. 228, p. 230; n. 230, p. 233 dilatio, n. 231, Q. 2, p. 233 gravis, n. 230, p. 233 levis, n. 238, p. 238 tempus implendi, n. 231, Q. 2, p. 233 solutiones variæ, n. 232, p. 234 ordines suscipendi, n. 869, p. 871 paupertatis, vid. Paupertas personale, n. 227, p. 229 potestas ordinarii, n. 236, p. 236 privata, n. 227, p. 229 publica, n. 227, p. 229 reale, n. 227, p. 229 INDEX ALPHABETICUS GENERALIS. læsio, an semper sacrilegium, n. 215, Q. 1, p. 211 Papæ reservata, n. 237, Q. 3, p. 237 professio solvit sponsalia, n. 841, p. 833 quæ sunt, n. 613, p. 535; n. 616, p. 543; n. 618, p. 544 requisita ad valorem, n. 610, Q. 8, p. 528 sollemnia quoad statum religiosum, n. 609, p. 523 sollemnia quoad matrimonium ratum, n. 858, p. 850 sollemnia quoad impedimentum diri­ mens, n. 882, p. 889 renovatio, n. 610, Q. 13, p. 529 requisita ad validitatem, n. 228, p. 230 religiosa, reservata, n. 227, p. 229 Papæ, n. 237, Q. 3, p. 237 potestas episcopi, n. 236, p. 236 simplex, n. 227, p. 229 sacramenti, n. 736, Q. 1, p. 692 sollemnia, n. 227, p. 229 suspensa, n. 234, p. 235 subjectum, n. 228, p. 230 violatio, n. 230, p. 233 gravis, n. 230, p. 233 levis, n. 230, p. 233 virginitatis, n. 869, p. 870 Vulneratio, aggressoris, n. 268, p. 274 excommunicatio, n. 993, p 1037 locum sacrum polluit, n. 716, Q. 2, p. 665 restitutionem inducens, n. 466, p. 412 Vulnerati, occisio, n. 271, p. 277 CORRIGENDA Pag. 75, lin. 17, loco ve lege vel. 80, lin. 2, loco nonesta lege honesta. 90, lin. 28, loco substantium lege substantiam. 100, lin. 13, loco Va- lege Valet. 100, n. 104, lin. 4, loco quadrigesimali lege quadragesimali. 126, lin. 36, loco exsectuione lege exsecutione. 161, lin. 17, loco ac piendo lege accipiendo. 172, n. 170, lin. 2, loco vi œ lege vitæ. 222, lin. 8, loco xxii lege xxiii. 246, lin. 4, loco sis lege siis. 250, lin. penult., loco peculiari lege peculiaris. 264, lin. 9, loco di sideat lege dissideat. 264, lin. 12, loco o ligat lege obligat. 321, lin. 9, loco une am lege unciam. 321, lin. 23, loco supe addere lege superaddere. 321, lin. 25, loco p æceptum lege præceptum. 324, n. 335, lin. 14, loco nis lege nisi. 339, lin. 9, loco clericorm lege clericorum. 427, n. 490, lin. 4, loco A phons, lege Alphons. 594, lin. 8, loco ve lege vel. 619, lin. 21, loco cauto lege caute. 630, lin. 17, loco quæsito lege quæstio. 636, lin. ult., adde Cf. Addenda, p. 1090, n. 10. 664, lin. ult., loco p. 1093, n. 26; p. 1128, n. 88. lege p. 1134, n. 103, 104. 673, lin. 3, loco occurentibus lege occurrentibus. 1075, lin. 14, loco lucrandum lege lucrandam. 1084, lin. ult., loco 1085 lege 1185. 1100, lin. 9, loco conferred ebent lege conferre debent. 1126, lin. 7, loco experienti aet lege experientia et. 1172, n. 178, lin. 8, loco declaret lege declarat. [9] Index, loco 758 lege 857. [1411